Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski’s Theorie van Positieve Desintegratie

everyoneweb.com/dabrowski 1

Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski’s Theorie van Positieve Desintegratie

Truus van der Kaaij en Frank de MinkExperts in Hoogbegaafdheid

Lindenstraat 11, 7411NV Deventereveryoneweb.com/Dabrowski

everyoneweb.com/MOOIBegaafdeveryoneweb.com/denkenoverdenken

http://www.everyoneweb.com/Dabrowski

http://www.everyoneweb.com/MOOIBegaafd

http://www.everyoneweb.com/denkenoverdenken


Ik vroeg om moed…..

En ik kreeg obstakels om te overwinnen.

Ik vroeg om liefde...

En ik kreeg mensen op mijn weg met problemen, die ik kon helpen.


Inhoud

Les van de vlinder

1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen

2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel

3. Niveaus van ontwikkeling

4. Innerlijke krachten: dynamismen

5. Existentiële depressie: hoe te coachen?


Kazimierz Dabrowski (1902-1980)


Kazimierz Dabrowski (1902-1980)

• Psychiatrie, Filosofie, Neurologie, Psychologie (M.D. Ph.D.) in Polen en Canada.

• Leerstoel Theoretisch Psychologie in Canada, Chaostheory en Complexity Theory

• Stekel, Freud, Piaget, Jung, Claparède, Maslov• T.P.D .(eerste versie: 1937, gevalideerd in de

70-er jaren in Canada)• Invloed van Bergson en Kierkegaard• Onderzoek bij patiënten en uit biografieën van

beroemde personen


Kernbegrippen van Theorie van Positieve Desintegratie

Persoonlijkheids Theorie v/d 21e eeuw: (Mendaglio, 2008)

1. Vijf OverExcitabilities: emoties als motor

2. Ontwikkelings Potentieel

3. Vijf niveaus van ontwikkeling

4. Multilevelness

5. Dynamismen

6. Desintegratie


Wortels van zijn Theorie

Evolutionaire ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel: Jackson, neuroloog:

1) hiërarchische niveaus en 2) het oplossen (herstel) van delen van het zenuwstelsel

Groeiconcept van Mazurkiewicz, pools psychiater

Ontwikkeling van het kind in stadia, Piaget, Zwitsers psycholoog


Bergson als inspiratie voor Dabrowski

• De werkelijkheid kennen we door intuïtie (absoluut) en intelligentie (relatief)

• Werkelijkheid: wat zintuigen opvangen plus wat we ervaren door toevoeging van denken, emoties, comtemplatie: als meerlagig

• Multilevel empirisme: de werkelijkheid kunnen we zien als uit meer lagen bestaande. Kennis over de wereld ontstaat door ervaring mits zorgvuldig beschreven en kritisch gewogen

• Niet in begrippen, maar in beelden kunnen we de wereld begrijpen; begrippen veranderen van betekenis, voor onszelf en in de cultuur

• De analytische wetenschap bevriest en isoleert begrippen en vindt onjuiste causale verbanden, doordat daarin geen rekening gehouden is met tijd (de persoonlijk beleefde duur is niet meegenomen) en met de gelaagheid van de werkelijkheid


Kierkegaard als inspiratie voor Dabrowski

• Wat we doen bepaalt wie we zijn

• De mens moet een zelfstandig zelf ontwerpen door handelingen in vrijheid

• We proberen de wereld te begrijpen in begrippen, maar

• moeten terug naar eigen, echte ervaringen om het leven te doorgronden


Kierkegaard als inspiratie 2

1. Esthetische zelf: genieten, hedonisme, plezier en geluk als doel, het zelf centraal

2. Ethische zelf: idealen als basis voor leven en zelfverbetering

3. Religieuze zelf: een sprong, keuze of stap in vertrouwen / met Angst en Beven. Trouw aan jezelf en je morele plicht staan boven sociale druk en wetten


Wat is het zelf, wat is persoonlijkheid, kan de persoonlijkheid veranderen?

1. Aangeboren eigenschappen?

2. Door de omstandigheden en door trauma’s gevormde patronen, min of meer vast?

3. Zelf gekozen eigenschappen (zelfsturend vermogen of 3e factor)?

In lagere niveaus: 1 en 2

In hogere niveaus wint 3 van 1 en 2

Persoonlijkheid is een volledig ontwikkeld individu, zelfbewust, zelfgekozen, vastberaden


Dynamiseren van begrippen

• Voor beter begrip van onszelf en anderen, van groepen, moeten we begrippen in hun dynamische, veranderlijke betekenis leren zien

• Wetenschappelijke vereisten (precisie, statische betrouwbaarheid) brengt ons af van validiteit

• Nodig is een maat en waardering voor de plasticiteit van begrippen (Feyerabend, Kuhn, Toulmin)

• Door dynamisering van begrippen zien we nieuwe verbanden tussen emoties en intellect die onmisbaar zijn voor beter begrijpen van de mens


Inhoud 2

Les van de vlinder







Vijf gevoeligheden (OE)van Dabrowski

• Fysiek: gedreven, veel bewegen, veel praten, druk, opgewonden

• Zintuiglijk: verfijnd en intens beleven van geluid, geur, smaak, beelden, huidcontact

• Intellectueel: leerhonger, drang tot begrijpen, zoeken naar waarheid en wijsheid, denken over denken

• Verbeelding: groot voorstellingsvermogen• Emotioneel: intense emotie, meevoelend


Vijf gevoeligheden: negatief gezien, “tragische gaven”

• Fysiek: hyperactief, friemelen, rusteloos, impulsief. ADHD?

• Zintuiglijk: kieskeurige eter, overreacties bij fysiek ongemak. ASS?

• Intellectueel: hoofd in de wolken, geen aandacht voor de omgeving. HB?

• Verbeelding: dagdromen, ADD of Dyslexie?• Emotioneel: humeurig, stemmingsgevoelig,

piekeren depressie, ongerustheid. Persoonlijkheids-stoornissen, Bipolair, Borderline?


• Verhoogde gevoeligheid• Verhoogd herinneringsvermogen• Verhoogd vermogen voor associaties en analogieën• Verhoogd vermogen voor creatief en sturend denken

HB- Neurobiologie 1: Het verschil met anderen:


HB-Neurobiologie 2

Hoogbegaafde hersenen zijn gevoelig

Luisteren naar muziek

Niet-muzikaal Muzikaal

Voor hoogbegaafden:• een aanraking is een klap, • geluid is lawaai,• pech is een ramp,• vreugde is extase. - Pearl Buck


• Langzamer• Vereist selectie van mogelijkheden

HB-Neurobiologie 3

Meer informatie vereist meer selectieMeer associaties Minder associaties

• Sneller• Minder mogelijkheden


Kinderen kunnen obsessief, oppervlakkig, grillig, verward, en “vreemd” lijken.

HB-Neurobiologie 4

Veel associaties in de hersenen hebben,

heeft nadelige invloed op affectie en relaties

Glenn Gould


Medici zien overmatige belangstelling als afwijking. ADHD of AutismeHB-kinderen focussen interesse:

"seriële expertise”

HB-Neurobiologie 5

Hyperfocus


Inhoud 3

Les van de vlinder







Ontwikkeling van laag naar hoog

1. Impulsief Reflexief, nadenkend

2. “Oorzaak van mijn gedrag”: extern intern

3. Aangepast Autentiek

4. Van sociabel naar compassie

5. Zelfgerichte liefde Allesomvattende liefde

6. Moreel relativisme Universele principes

7. Van “wat is” “wat ideaal zou moeten”


Dabrowski: persoonlijkheidsontwikkeling1: Unmoved nonmover (meeste mensen) • De ander heeft “het” gedaan, weinig empathie• Geen zelfreflectie; innerlijke conflicten ongewenst• Leven naar gegeven regels, aanpassen

2: Naar alle kanten getrokken (kan blijvend zijn):• Veel emotionele onzekerheid, stress, burn-out• Psychosomatische klachten, onrust, angsten, depressie

3: Evalueren van het zelf• Positieve conflicten: “Hoe ben ik en hoe wil ik zijn?”.• Positief niet-aanpassen: los van ‘wat hoort’• Existentiële angst en intense morele conflicten

4: Wat eigenlijk moet …. zal zijn • Je weet nu wat je wilt, authenticiteit, meer empathie• Je streeft naar perfectie

5: Voorbij de tegenstellingen: compassie• Persoonlijkheidsideaal is bereikt; emotie en cognitie versmelten


OntwikkelingWie zit waar? • Meerderheid van de mensen: op niveau 1• Anderen naar niveau 2 en daar blijven: voor het

leven.• Slechts minderheid: 3 en bereikt misschien 4• Niveau 5 voor enkelen, zoals Ghandhi en Dalai

Lama, Etty HillesumDabrowski: emoties zijn de motor van

ontwikkeling• innerlijk conflict niet negatief: hoeft niet

vermeden of bestreden;• bevordert groei of potentie om te groeien.


Niveaus, geen stadia

• Stadia: openvolgend, leeftijdgevonden en universeel

• Niveaus: je kunt meer dan een niveau ervaren in dezelfde tijd

• Jongeren kunnen tot hogere niveaus reiken

• Hoge niveaus zijn niet universeel maar zeldzaam


Vreugde in de vijf niveaus

Niveau 1

Vreugde ontstaat als

1) concrete dingen worden verkregen,

2) basale behoeften worden bevredigd,

2) als resultaat van eigen superioriteit, bij het (bruut) overwinnen van anderen

3) als anderen lijden, door pesten / kwellen



Niveau 2

• Nu ontstaat vreugde ook als anderen vreugde ervaren

• bij mentale steun, sympathie en vriendelijkheid van anderen

• door rusten

• contact met de natuur



Niveau 3Vreugde ontstaat nu als / door • moeilijkheden en negatieve eigenschappen worden

overwonnen• toenemend zelfinzicht • concretiseren van je houding tegenover het leven, • de toenemende diepte en kwaliteit van je innerlijke

ervaring, • vergroting van bewustzijn• het ontdekken van de creatieve kracht van verdriet. • de groei van autonoom waardenbesef



Niveau 4Vreugde ontstaat nu door groeiende innerlijke

kracht: • direct verbonden met de groei van de

persoonlijkheid en toenemend zelfbesef en zelfcontrole

• Unieke en exclusieve relaties van vriendschap en liefde zijn krachtige bronnen van vreugde, soms zelfs van extase

• 3e factor: terugval is onmogelijk• bij moeilijkheden op autotherapie kunnen

terugvallen, je eigen therapeut kunnen zijn.



Niveau 5Nu ontstaat vreugde door het bereiken van

autonomie, authenticiteit en medeleven• door een duidelijke visie op het ideaal, • door ervaringen van concrete elementen

van transcendentie• tot leven brengen van een ideaal • door allesomvattende liefde welke de dood

overstijgt.


Inhoud 4

Les van de vlinder





5. Existentiele depressie: hoe te coachen?


Wat is een dynamisme?

• Een dynamisme in een drijvende interne kracht in de mens die aanzet tot groei, een intern besef dat richting geeft aan het handelen.

• Dynamismen zijn onderdeel van wat genoemd wordt het interne milieu, de denkbeeldige ruimte waarin deze krachtscentra het zelf vormgeven.

• Een voorbeeld: schaamte. • Deze krachten zijn sterk aanwezig bij individuen

met een groot ontwikkelingspotentieel (lees HB).


Twee soorten dynamismen

1. Afbreek dynamismen verzwakken en vernietigen de primaire integratie: ambivalence, ontvredenheid met jezelf. schaamte, schuld

2. Positieve (opbouwende) dynamismen scheppen een nieuwe mentale organisatie: zelfbewustzijn, zelfcontrole


Dynamismen niveau 1-5

5. Persoonlijkheids Ideaal4. Autenticiteit, empatie, autonomie

3. Zelf controle, onderwijs van jezelf, positieve onaangepastheid, subject - object

2. Ongelukkig met jezelf1. Afwezigheid van innerlijke conflicten


Inhoud 5

Les van de vlinder







Wat is een Existentiële Depressie?

Crisis in het denken over zin, betekenis en doel van het leven door confrontatie met basale

bestaansvragen Dood, Eenzaamheid, Zinloosheid, Vrijheid, Kan spontaan ontstaan doordat iemand

over zijn situatie gaat nadenken Triggers zijn vaak overgangen zoals:

afstuderen, trouwen en scheiden, kind krijgen, kinderen uit huis, baan-ontslag, met pensioen gaan, verlies partner, een ongeluk


Desintegratie bijvoorbeeld door innerlijke conflicten over de volgende tegenstellingen

Denken

Verleden

Lichaam

Aarde

Willen

Toekomst

Geest

Hemel

Ziel

Begeerte

Herinnering


Wat is spiritueel begaafd?

1. Zoeken naar waarheid en zingeving, al op jonge leeftijd

2. Selectief verzet tegen wat hoort, onafhankelijk3. Pijn / opoffering verdragen (als doel) voor groei4. Vertrouwen op innerlijk bewustzijn5. Verlangen naar één-wording6. Hier en nu verbinden met het eeuwige7. Bereid om het onbekende op te nemen8. Alles-omvattende liefde practiseren (open hart)


Ten slotte: Meerwaarde van de Theorie van Positieve Desintegratie (Hague, 1996)

1. TPD werkt naar een ideaal toe2. TPD is gebaseerd op duidelijke waarden3. TPD neemt openlijk een moreel standpunt in4. Kwaliteit is bepalend, niet kwantiteit5. TPD onderscheidt zich door het zoeken naar en

claimen van hogere standaarden6. TPD erkent pijnlijke / tragische kanten v/h leven7. TPD helpt bij reflectie en verinnerlijking8. Emotie heeft een centrale, gewaardeerde plaats,

is de motor van ontwikkeling

Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski’s Theorie van Positieve Desintegratie

Documents