Ekosistemak . Bilatuerantzunak testuan. . Zer dira ekosistemak? . Zer-nolako harremana dute elkarren artean ekosistemen osagaiek? EKOSISTEMEN OSAGAIAK animaliak landareak onddoak algak tenperatura hezetasuna lurzorua airea ura argia ~-- belarra ~ Elikadura kate hau hiru izaki bizidunek osatzen dute: landare batek, belarjale batek (basahuntza) eta haragijale batek (otsoa). 46 . IZAKI BIZIDUNAK ETA INGURUNEA 1. Ekosistema leku jakin bate k eta bertako izaki bizidunek osatzen dute. Esate baterako, basamortua bero handiko ekosistema da; ia ez daga urik, eta lurzorua hareatsua eta elkorra da. Bertan game- luak, fenekoak eta kaktusak bizi dira, besteak beste. Ekosistemaguztiak ez dira tamaina berekoak. Adibidez, basoeta- ko urmael txikiak ekosistemak dira, bai eta basoak berak ere. Ekosistemarik handiena eta konplexuena Lurra da, planeta asea, alegia. 2. Ekosistemek bi osagai dituzte: izaki bizidunak eta ezaugarri fisikoak. . Ekosistemetako izaki bizidunik ugarienak animaliak eta landa- reak dira. Animaliek ekosistemarenfauna osatzen dute eta lan- dareek, berriz, flora. Horrez gain, beste izaki bizidun batzuk ere izan daitezke; hala nola, algak eta onddoak. . Hauek dira ekosistemetako ezaugarri fisikoak: lurzorua, airea, ura, argia, tenperatura, haizea, hezetasuna... Baldintza fisikoek eta izaki bizidunek eragina dute elkarrengan. Adibidez, hartz zuriak ezin dira ekosisterl1abero eta lehorrean bi- zi, eta ibai bateko ura kutsatzen bada, bertako animalia eta lan- dare ugari hilko dira. Animalien gorotzek eta landareetatik erorita- ko hostoek lurzorua aberasten dute. 3. Izaki bizidunen artekoharremanikgarrantzitsuenak elikaduraksortzenditu. Ekosistema bateko izaki bizidun batzuek besteak jaten dituzte. Esate baterako, otsoek basahuntzak jaten dituzte, eta basahun- tzek, berriz, belarra. Batzuek besteak janez elikatzen diren izaki bizidun guztiek elikadura katea osatzen dute. Landareek beren elikagaiak sortzen dituztenez, elikadura kateak landare batekin hasten dira beti, landare herí jaten duen belarjalearekin jarraitu, eta belarjalea jaten duen haragijalearekin amaitzen dira. Ekosistema batean elikadura kate ugari izan daitezke. Izaki bizi- dun batzuk kate batean baino gehiagotan egoten dira. Elikadurak sortzen dituen loturez gain, bestelako harremanakere izaten dira izaki bizidunen artean. Adibidez, animalia batzuk elka- rrekin bizi izaten dira, eta taldeak, saldoak, sardak... eratzen di- tuzte. Parasitoak ere badira: beste izaki bizidun batzuen gorpu- tzean bizi dira eta horien haragiaz, odolaz... elikatzen dira.