R o t t e Ha r i n g v l i e t Boerengat B i n n e n h a v e n Buizengat Na s s a u h a v e n L e u v e n h a v e n Koningshaven Rijnhaven N i e u w e M a a s WILLEMSBRUG ERASMUSBRUG GERDESIAWEG STADHUIS BEURS OOSTPLEIN WILHELMINAPLEIN EENDRACHTSPLEIN LEUVEHAVEN ROTTERDAM CENTRAAL ROTTERDAM BLAAK HARINGVLIET MARINIERSWEG MARINIERSW EG VAN DER SLUYSSTRAAT WITTE DE WITHSTRAAT WIJNHAVEN SCHIESTRAAT NIEU WSTRAAT M E E NT R A AMPO O R T STRAA T REMBRANDTSTRAAT LAMBERTUSSTR AAT PLANTAGEWEG KRALINGSE PLASLAAN BROUW ERS STRAAT V L IETLAAN N A S S A U H A V EN N A S SAUHAVEN FEIJENOO R D K ADE OOSTMAASLAAN RUBENSSTRAAT TABOR S T R A A T HA RINGVLIET MAASBOULEVARD WEST-KRUISKADE VASTELA N D ZALMHAVEN WESTERSING E L ENTREPOTSTRA A T VIJF WERELDDELEN BUIZENGAT STIELTJESST RA A T LOUIS PREGERKADE WILLEMSKADE OOSTMAASSTRAAT LIJNBAAN NOORDSINGEL RE C H T E R R O T T E K ADE SCHEEPMAKERSHAVEN VAST E LAND WEENA J O N KER FRANS S T R A A T BOOMPJES BINNENROTTE SPO O RSING E L SPOORSIN GEL SCHIEKADE WIJNHAVEN OOSTERKADE STAM PI O E N S T R A AT L O M B A R D K A D E RHIJNSP OORKADE V LINDE R ST R A A T SPIEGELNISSERKA DE O UDEDIJK HOUTLAAN WESTER S I N GEL KAREL D O O RMANSTRAA T WILHELM I N A K A D E W ILHELMINAKADE POMPENBURG COOL S IN G EL JACOBUSSTR AAT HONINGB IJS TRAA T GOUDSE RIJWEG CHRIS B E N N E K E RSL A AN G O U DSESINGEL S C H IE D A M SESINGEL 'S-LANDS WERF WEENA-ZUID POSTHUMALAAN B OE Z E M W E G R ODE Z A N D GROENENDAAL KIPSTRAAT HOOGSTRAAT CROOSWIJKSESIN G EL R A AM S T OKVIS K A D E HERTEKADE P U N T LAAN OP ZUID K R UISPLEIN WEENA VERL WIL L E MSBRUG OTTO REUCHLINWEG SOPHIAKADE C OOLSINGEL KRUI S K ADE WIJNKADE WESTBLAAK PRO VENIE RSSINGEL SCHIEDAMSEDIJ K BLAAK GERDE S I A WEG GLASH A V EN CROOSWIJKSEWEG JERICHOLAAN WILLEM RUYSL A A N B EURSPLEIN NO O RDPLEIN EENDRACHTSSTRAAT N A SSAUKADE WESTZEEDIJK AEGIDIUSSTRA AT B OTERSLOOT HANG HAAGSEV E ER STADHUISPLEIN VEER K A D E WETERINGSTRAAT P A N N E K O E K S T R AAT NIEUWEHAVEN H O F D I JK SCHIEKADE BANIERST RAA T O O STPLEI N SLA AK GE L D E R S E K A D E WIJNSTRAAT P R O V E N IE R S STRAAT DIJKST RAAT ROCHUSSEN STRAAT HA L H OF G OUVERNESTR AAT HOOGSTRAAT L ODEWIJK PINCOFFSWEG V O NDELWEG H A L F R O N D ROENTGENSTRAAT H O F P L E I N O OSTZ E EDIJK JUFFERKADE NIJVERHEIDSTRAAT F O H R E K E L B E 1 EENDRACHTSWEG BINNENROTTE VIJVERHOFSTRAAT SC H I E D A M S E D IJK BURGEMEESTER VAN WALSUMWEG HEER BOKELWE G SPEELMANSTRAAT STROVEER MUSEUMPARK LEVIE VORSTKADE OVERBL A AK PRINS HENDRIKKADE MAASKADE K O E S T R AAT BINNENROTTE WARANDE ADMIRALITEITSKADE ROUTE NOORD D R O O N E T U O R ROUTE OOST ROUTE WEST 2 1 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 18 17 20 19 21 22 23 24 25 26 27 28 30 29 GELUIDSFRAGMENT I Korte inleiding 01 II Introductie en spelregels 02 III Het bombartdement van R’dam 03 IV De schade en de brandgrens 04 ROUTE WEST Willemskade 05 Zalmhaven 06 Vasteland 07 Schiedamsesingel 08 Witte de Withstraat 09 Westblaak 10 Oude Binnenweg 11 Mauritsweg 12 Kruiskade en Diergaarde 13 Het Station 14 ROUTE NOORD Het station Delftsche Poort 15 Schiekade - Hofplein 16 Teilingenstraat 17 Noordsingel 18 Rechter Rottekade 10 Langs de Rotte 20 Jonker Fransstraat 21 Hugo de Grootstraat 22 Veemarkt 23 Warande 24 ROUTE OOST Gerdesiaweg 25 Plantage 26 Oosteinde 27 Oostplein 28 Admiraliteitskade 29 Infirmeriestraat 30 Gashouderstraat 31 Adam-Lusthofstraat 32 Oostzeedijk 33 Maasstation 34 LEGENDA Wandelroute Brandgrens, met spots Grens ‘friendly fire’, met spots Brandgrenssteen Locatie geluidsfragment DRIE WANDELINGEN LANGS DE BRANDGRENS VAN HET BOMBARDEMENT VAN 14 MEI 1940 BRANDGRENS De brandgrens is de grens om het door het bombardement van 14 mei 1940 verwoeste gebied van Rotterdam. De brandgrens is sinds 2010 blijvend in de stad gemarkeerd met grondarmaturen, waarin een icoon dat bestaat uit vlammen waarin de silhouetten van de brandende stad, een Heinkel He-111 bommenwerper, en het beeld ‘La Ville Détruite’ (De Verwoeste Stad) van Ossip Zadkine zijn verwerkt. De markering is ontworpen door West8 i.s.m. Opera Ontwerpers. HET BOMBARDEMENT Op 14 mei 1940 bombardeerden Duitse Heinkels de binnenstad van Rotterdam. Binnen een kwartier werd het vonnis over de historische stad voltrokken. De bommen vielen op het centrum, Kralingen, Crooswijk en het Oude Noorden. Dagenlang brandde de stad: ca. 850 mensen kwamen om, 80.000 Rotterdam- mers werden dakloos. De bommen en de brand verwoestten 25.000 woningen en 11.000 andere panden. WEDEROPBOUW In hoog tempo werd het puin geruimd en maakte stadsbouwmeester W.G. Witteveen plannen voor de wederopbouw, waarmee al in 1940 werd begonnen. In juli 1942 kondigde de bezetter echter een algehele bouwstop af waardoor de wederopbouw kwam stil te liggen. Pas na de oorlog werd de wederopbouw weer voortgezet. Maar wel op basis van een nieuw plan van Witteveens opvolger Van Traa. Het ‘Basisplan Herbouw Binnenstad Rotterdam’ werd in maart 1946 vastgesteld en vormde tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw de basis voor bouwactiviteiten in het centrum. Het nieuwe stadshart van Rotterdam bestaat niet alleen uit moderne gebouwen, het heeft ook een andere plattegrond dan voor 1940. AUDIOTOUR De audiotour leidt de wandelaar in 30 geluidsfragmenten langs de 12 km lange brandgrens, en vertelt over de stad en zijn bewoners van toen en nu. De geluidsfrag- menten zijn gratis te downloaden van brandgrens.nl/audiotour, waar nog veel meer over Rotterdam in WO II te vinden is. VERANTWOORDING De audiotour ‘Langs de Brandgrens’ is een coproductie van de Gemeente Rotterdam, Museum Rotterdam en Bonheur Theater- bedrijf Rotterdam. Content: Lex Bohlmeijer en Koos Hage. Tekst: Lex Bohlmeijer. Geluid: Het Paleis van Boem. Stem: Peter Sonneveld (fragment 1 t/m 30) en Lex Bohlmeijer (fragment I t/m IV) Cartografie: Landkaartje, Rotterdam. Brandgrensicoon © gemeente Rotterdam Audiotour © gemeente Rotterdam 0 50 100 200 m