Doğrulama Atölyesi - Kadir Has Üniversitesi

DİJİTAL ÇAĞDA

DOĞRULAMA02 Mart 2016 - Kadir Has Üniversitesi

@matakanfoca

dogrulamaelkitabi.com

matakanfoca.com/quiz

James Reason

İyi insanlar kötü hatalar yapar.

En iyilerimiz ise bu hataları önlemek ve düzeltmek için uğraşır.

User Generated Content Kullanıcı Üretimi İçerik

2003 2004 2005 2010 2013 2014

UGCHUB

Yanlış bilgi internette nasıl yayılıyor?

Virallik

yanlış bilgi de en az doğru bilgi kadar hızlı viral oluyor.

sosyal geçerliliktetikleyicilikduygusallıkkamusallık

pratiklikhikaye unsuru

Gatekeeper Etkisi

neyi paylaşacağınıza siz değil, gatekeeper karar veriyor.

Felaket anlarında

en çok duyguların zirve yaptığı dönemlerde yayılıyor.

“İnsanlara nedense, gerçek

olmasını istedikleri veya en kötüsünü duyma arzularını

doyuran söylentilere inanmak daha kolay gelir.”

Katherine K. LeeTuscaloosa -Alabama- News

Doğrular nedenyeterli olmaz?

Amaçlı Bilgi Seçimi

genel eğilim: mevcut görüşlerimize uyan kaynak ve bilgilere yönelme,

bunları özellikle arayıp bulma.

| echo-chamber |

Geri Tepme Etkisi

David McRaney

“en derin kanaatlerinize olan inancınız,

aksi yönde kanıtların tehdidi altına girdiğinde

daha da güçlenecektir.”

Güdülenmiş Muhakemeokuduklarımıza akılcı tepkiler

verdiğimizi düşünür; gerçekteyse, önemsediğimiz konulara

yüklediğimiz duyguların güdümünde davranırız.

Doğruluk Yanılgısı

tekrar, güçlü bir etkendir. hafızayla birleştiğinde, doğruluk yanılgısına

dönüşür.

İnternette doğrulama yapmak

doğrulama = yanlışlama

Şüphe duyun

şüphe iyidir, herşeyi sorgulayın.

Tereddüt etmeyin

siz geciktikçe yalan kemikleşiyor.

Pozitif yaklaşın

“Münir Özkul ölmedi” demeyin “yaşıyor” deyin.

Kınamaktan kaçının

siz kınadıkça geri tepme etkisi artıyor.

Oltaya gelmeyin

tık tuzakları (clickbait) oluşturmaktan ya da tuzaklara

tıklamaktan kaçının.

Checklist oluşturun• hafızanıza güvenmenize gerek

kalmaz

• dikkat dağınıklığını engeller• disiplin sağlar

• tekrar edilebilir ve ölçümlenebilir süreç

Fotoğrafı doğrulamak

Görüntünün kaynağı

görüntünün sahibiyle/kaynağıyla iletişime geçin.

Görüntünün yeri, tarihi

görüntünün yeri, tarihi ve yaklaşık zamanını onaylayın.

çekim yapanlar kim?neredeler?

ne zaman oraya gittiler?ne görebiliyorlar?

fotoğrafları ne gösteriyor?neden oradalar?

İpuçları bulun

araç plakalarıhava durumukent simgeleri

giyim tarzıyön işaretleri/harfler

tanınabilen dükkan ya da bina var mı?ne tip bir bölgede/çevrede çekim yapılmış?

Doğrulayın

görüntünün iddia ettiği şeyi doğrulayın.

EXIF’i kontrol edin

Wolframalpha’ya sorun

Googlelayın

Googlelayın

Belge isteyin

Haritalara göz atın

archive.org’u tarayın

Photobomb’a dikkat

Photoshoot’a dikkat

Caps’e (Meme’e) dikkat

Caps’e (Meme’e) dikkat

—————————————————————————————————— Uygulama

ingilizce t-shirt?

halısız camii secdede ayaklar yanda

mimari?takke? cüppe?

Tweeti doğrulamak

Profil gerçek mi?

profil detaylarına ve diğer tweetlerine bakın.

Tarih ve saat doğru mu?

kendi tarih ayarlarınız dahil bütün tarihleri kontrol edin.

Kurumsal hesap var mı?

resmi bir görevi yürüten kişilerin yazdıkları yerine kurumsal

hesapların yazdıklarına inanın.

siyasetçilerin silinmiş tweetlerine göz atın.

Tweet silinmiş mi?

Okullar tatil mi?

—————————————————————————————————— Uygulama

gerçek hesap mı?

tarih doğru mu?

profilinde tweeti bulabiliyor muyuz?

tweetleyip silmiş olmasın?

chpaçıklamayapmış

mı?

yumurta mı?

Tweet yaratılmış mı?

Kişileri doğrulamak

Pipl

Spokeo

Daha derine: Riffle

chrome eklentisi

Websitesini doğrulamak

who.is

Sıra sizde!

Sunum ve Okuma Listesihttp://matakanfoca.com/khas

Teşekkü[email protected]

@matakanfoca0543 858 04 23