Top Banner
Materialien zur Vorlesung Digitale Audioverarbeitung Norman Hendrich Universit¨ at Hamburg Fachbereich Informatik Vogt-K¨ olln-Str. 30 D 22 527 Hamburg [email protected]
190

Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Apr 21, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Materialien zur Vorlesung

Digitale Audioverarbeitung

Norman Hendrich

Universitat HamburgFachbereich Informatik

Vogt-Kolln-Str. 30D 22 527 Hamburg

[email protected]

Page 2: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

.

Page 3: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

INHALTSVERZEICHNIS i

Inhaltsverzeichnis

Einfuhrung 1Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Studienprofil interaktive Medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Aktuelle Nachrichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Standort Hamburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Trends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Gehor und Gehorwahrnehmung 10Schall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Horbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Aufbau des Gehors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Lautheit, Tuningkurven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Klangfarben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Sprache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Larm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Signalverarbeitung 26Motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Zahlenfolgen, Impulsantwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Fouriertransformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Abtastung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Quantisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32A/D-Wandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34D/A-Wandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Dither . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Audio-Signalverarbeitung 39Direktform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Z-Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42FIR / IIR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Dynamikbearbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Hall, Raumsimulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Audioqualitat 50Transparenter Kanal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Vergleich CD, LP, Radio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Quantisierungseffekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Audio-Hardware und -systeme 57Soundblaster live, EMU10K1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Micronas MAS35X9F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Signalprozessoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60SHARC-Familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61SIMD-Befehlssatze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62MMX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633Dnow! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67ISSE und ISSE2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Benchmarks Pentium, Athlon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Compact Disc 74CD Funktionsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Fehlerkorrektur (CD-ROM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Datenformat CD-DA, CD-ROM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79CD-ROM Dateisysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81CD-R und CD-RW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82DVD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86DVD-Audio, SACD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88DVD-Video . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89DVD-RAM, DVD-R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Page 4: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

ii INHALTSVERZEICHNIS

Dateiformate 92Codec, SND, WAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Sprach-Codecs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Kompandierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96ADPCM-Kompression . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98SPDIF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99ADAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Psychoakustische Kodierung 102MPEG-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Filterbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Encoder-Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Maskierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Bitstrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Pre-Echos und MPEG-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110LAME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Messungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

Streaming Media 114Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Windows Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118AVI und ASF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Windows Media Encoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Real Networks, Liquid Audio, Quicktime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Napster und Gnutella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Audiovergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

3D-Audio 132Lokalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133HRTF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Mehrkanalton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Dolby Surround . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Dolby Digital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138DTS, MPEG-2, THX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Beispiel: Raum F334 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140DirectSound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142EAX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Klangsynthese 148Subtraktiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Virtuell analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Sampling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Additive Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156Frequenzmodulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Physical Modeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

MIDI 160MIDI Protokoll . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Standard MIDI Files . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165General MIDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Yamaha XG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167Sequencer, Cubase VST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170VST Mixer, Effekte, Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Wasserzeichen 174Verschlusselung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175Beispiel MemoryStick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Audio-Wasserzeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180SDMI, HackSDMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

Page 5: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Einfuhrung 1

Dat

enüb

ertr

agun

g, S

trea

min

g, in

sbes

onde

re v

ia In

tern

et, Q

oS

digi

tale

Hör

gerä

te

Mus

ik/S

prac

h-S

ynth

esiz

er, v

irtue

lle T

onst

udio

s

Auf

zeic

hung

und

Wie

derg

abe:

S

prac

he, M

usik

, Ger

äusc

he

aktu

elle

s T

hem

a, g

roß

e w

irtsc

haftl

iche

Bed

eutu

ng

Dat

ensp

eich

erun

g un

d D

aten

kom

pres

sion

Aud

io-A

PIs

(z.

B. D

irect

X, J

MF

), 3

D-A

udio

MP

EG

-1, -

2, -

4, -

7

jede

For

m d

igita

ler

Ver

arbe

itung

von

Aud

ioda

ten:

digi

tale

s C

opyr

ight

, Kop

iers

chut

z, W

asse

rzei

chen

Suc

hmas

chin

en, I

nhal

tssu

che,

Tau

schb

örse

n (N

apst

er)

Dat

enfo

rmat

e, D

aten

kom

pres

sion

Info

rmat

ikas

pekt

e:

"dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Ste

inm

etz]

Med

ienv

erar

beitu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

tech-www.informatik.uni-hamburg.de/lehre/ws2000/vl-audioverarbeitung/

Vor

lesu

ng

Nor

man

Hen

dric

h

Uni

vers

ität H

ambu

rg, F

achb

erei

ch I

nfor

mat

ik, T

EC

H

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng

hend

rich

@in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de

Tite

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sig

nalv

erar

beitu

ng, A

udio

-Har

dwar

e

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 130

Aud

ioqu

alitä

t, "t

rans

pare

nter

Kan

al"

psyc

hoak

tust

isch

e V

erfa

hren

, MP

3, A

AC

Aud

io-D

aten

form

ate

CD

/ D

VD

/ M

inid

isc

/ HD

-Rec

ordi

ng

Pro

gram

mie

rspr

ache

n fü

r M

usik

, MP

EG

-4, M

PE

G-7

Sur

roun

d-V

erfa

hren

, Dire

ctX

MID

I, G

M, S

eque

ncer

, virt

uelle

s S

tudi

o

digi

tale

s C

opyr

ight

, Was

serz

eich

en, S

igna

ture

n

Mus

iksy

nthe

se

Str

eam

ing,

Nap

ster

digi

tale

Sig

nalv

erar

beitu

ng

Gru

ndla

gen

des

Geh

örs

Ein

führ

ung,

Mot

ivat

ion

08.0

2

01.0

2

25.0

1

18.0

1

11.0

1

21.1

2

14.1

2

07.1

2

30.1

1

23.1

1

16.1

1

09.1

1

02.1

1

26.1

0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Term

invo

rsch

au:

D

o, 1

2-14

, F-3

34

Page 6: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

2 Einfuhrung Digitale Audioverarbeitung

Tre

nd: Ü

berg

ang

zu D

VD

mit

Sur

roun

d-A

udio

sehr

gut

e K

lang

qual

ität,

96 d

B D

ynam

ik, r

ausc

hfre

i

anal

oge

Dat

entr

äger

(LP

/Cas

sette

) w

eitg

ehen

d du

rch

CD

ver

drän

gt

bei v

erhä

ltnis

mäß

ig g

erin

gen

Kos

ten

einf

ache

s K

opie

ren

("C

Ds

bren

nen"

)

Dire

ktzu

griff

, Pro

gram

mie

rbar

keit

=>ne

ue V

erfa

hren

müs

sen

sich

an

CD

s m

esse

n

=>V

erbr

auch

er e

rwar

ten

"CD

-Qua

lität

"

Con

sum

er-M

arkt

ist v

erw

öhnt

:

CD

-Qua

lität

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Feh

lerk

orre

ktur

, kei

ne A

usse

tzer

ode

r K

nack

ser

=>B

andb

reite

KB

/s b

is G

B/s

, Rec

henl

eist

ung

bis

GF

LOP

S

z.B

. VS

T-P

lugi

ns

Cub

ase,

Log

ic, .

..

Mod

em-F

unkt

ione

n

Mus

ikau

fnah

me

/ -pr

oduk

tion

Spr

acha

usga

be /

-ein

gabe

Str

eam

ing-

Med

ia, T

elep

honi

e

Mus

ikin

stru

men

t, S

ynth

esiz

er

3D-A

udio

für

virt

ual r

ealit

y

CD

, DV

D |

MP

3, A

C3,

MD

, ...

AC

97, A

MR

, CM

R

Spi

ele,

VR

-Anw

endu

ngen

Mus

ik u

nd V

ideo

s ab

spie

len

Rea

lAud

io, M

S m

edia

höch

st u

nter

schi

edlic

he A

nfor

deru

ngen

=>

PC

-Aud

io?

Uni

vers

alin

stru

men

t PC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(Bei

spie

l: A

utot

une

zur

Ges

angs

korr

ektu

r)

imm

er b

esse

re D

SP

-Alg

orith

men

mög

lich

Ers

etze

n ex

tern

er H

W-G

erät

e du

rch

SW

Hig

hend

-Sou

ndka

rte

stat

t Ton

stud

io

AC

97-C

odec

sta

tt S

ound

kart

e

low

-cos

t HD

-Rec

ordi

ng

Moo

re’s

Law

: R

eche

nlei

stun

g st

eigt

50%

/ Ja

hr:

=> =>

völli

g ne

ue M

öglic

hkei

ten

=>

bess

ere

Ton

qual

ität (

24 b

it, 9

6 K

Hz)

, Sur

roun

d 5.

1, e

tc.

3D-A

udio

sta

tt S

tere

o od

er 5

.1

Ech

tzei

tman

ipul

atio

n vo

n A

udio

date

n

virt

uelle

Ton

stud

ios,

vol

le A

udio

/MID

I-In

tegr

atio

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

io:

T

rend

s

[Ech

tzei

tkor

rekt

ur v

on G

esan

g / I

nstr

umen

ten:

sei

t Q1/

1999

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sie

sehe

n gu

t aus

, abe

r Ih

r G

esan

g is

t lau

sig?

Page 7: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Literatur 3

Mic

roso

ft W

hite

pape

r un

d M

SD

N D

oku

zu D

irect

X u

nd W

indo

ws

Med

ia

Fra

unho

fer

IIG M

P3

Dok

umen

tatio

n &

Que

llcod

e

Dol

by L

abs

AC

3 D

okum

enta

tion

Cre

ativ

e / A

urea

l Whi

tepa

per

zu E

AX

/A3D

Lite

ratu

r:

Pap

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ww

w.p

hysi

k.un

i-old

enbu

rg.d

e/D

ocs/

med

i/dow

nloa

d/do

cs/le

hre/

inde

x.ht

ml

Birg

er K

ollm

eier

., K

ursu

nter

lage

n A

udio

logi

e un

d S

igna

lver

arbe

itung

sieh

e Li

ste

auf t

ech-

ww

w

Bea

mer

, kei

ne A

usdr

ucke

der

Fol

ien

vorh

ande

n

hend

rich@

info

rmat

ik.u

ni-h

ambu

rg.d

e

Anr

egun

gen,

Vor

schl

äge,

Kor

rekt

uren

bitt

e an

aber

ver

mut

lich

erst

am

Sem

este

rend

e

Ver

viel

fälti

gung

via

ZV

V b

ei B

edar

f/Int

eres

se m

öglic

h

aktu

elle

Fol

ienk

opie

n je

wei

ls a

uf d

em W

ebse

rver

das

Skr

ipt e

ntst

eht "

just

in ti

me"

Lite

ratu

r:

Skr

ipt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/w

s200

0/vl

-aud

iove

rarb

eitu

ng/

MIT

-Pre

ss, I

SB

N 0

-262

-024

13-6

Spr

inge

r, IS

BN

3-5

40-6

3408

-8

Jens

Bla

uert

, Spa

tial H

earin

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Udo

Zöl

zer,

dig

itale

Aud

iosi

gnal

vera

rbei

tung

Teu

bner

, IS

BN

3-5

19-0

6180

-5

Ern

st T

erha

rdt,

Aku

stis

che

Kom

mun

ikat

ion

Lite

ratu

r:

Büc

her

Pet

er G

erds

en, P

eter

Krö

ger,

Dig

itale

Sig

nalv

erar

beitu

ng

in d

er N

achr

icht

enüb

ertr

agun

g, S

prin

ger,

ISB

N 3

-540

-611

94-0

Kla

us v

on d

er H

eide

, Mat

lab-

Skr

ipte

zu

Dig

itale

Sig

nalv

erar

beitu

ng /

Nac

hric

hten

über

trag

ung

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/m

edie

n-au

dio/

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/w

s200

0/vl

-aud

iove

rarb

eitu

ng/

ww

w.s

ynth

zone

.com

(Int

erne

t Tau

schb

örse

)w

ww

.nap

ster

.com

(Med

iens

uche

, bis

her

aber

kau

m b

rauc

hbar

)w

ww

.alta

vist

a.co

m

(Suc

hmas

chin

e, 2

nd g

ener

atio

n)w

ww

.goo

gle.

com

(inte

ress

ante

Firm

en-L

inks

)w

ww

.doc

tora

udio

.com

Lite

ratu

r:

W

WW

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 8: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

4 Studienprofil interaktive Medien Digitale Audioverarbeitung

(typ

. Aud

io-A

lgor

ithm

en)

(Gru

ndla

gen,

Mat

hem

atik

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

groß

e B

reite

, ger

inge

Tie

fe :

-)

The

men

mit

eini

ger

Tie

fe:

Sig

nalv

erar

beitu

ng

Rec

hner

arch

itekt

ur fü

r M

edie

nver

arbe

itung

Mus

iksy

nthe

se

Stu

diot

echn

ik, M

IDI,

virt

uelle

Stu

dios

ober

fläch

lich:

Auf

bau

des

Geh

örs,

Geh

örw

ahrn

ehm

ung

Sig

nalv

erar

beitu

ng

Dat

enfo

rmat

e, D

aten

spei

cher

ung

psyc

hoak

ustis

che

Ver

fahr

en

eCom

mer

ce, C

opyr

ight

, Sig

natu

ren,

Was

serz

eich

en

Mus

ikpr

oduk

tion

. . .

dive

rse

Effe

ktge

räte

Gita

rre

plus

Sam

pler

Mis

chun

g M

IDI/A

udio

date

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Key

boar

ds 1

0/20

00]

... s

chlä

gt d

as C

urri

cula

rtea

m d

ie E

inri

chtu

ng v

orer

st n

ur e

ines

Sch

wer

punk

tsim

Pro

fil v

or, u

m d

ie A

nlau

fsch

wie

rigk

eite

n zu

min

imie

ren.

Ein

e fa

chlic

heA

usdi

ffere

nzie

rung

kan

n er

folg

en, w

enn

eine

gew

isse

Kon

solid

ieru

ng d

es A

ngeb

ots

erre

icht

wur

de.

über

scha

ubar

en S

tudi

enan

gebo

ts, d

as d

enno

ch d

ie fa

chlic

he B

reite

des

Fac

hes

ange

mes

sen

wid

ersp

iege

lt. G

egen

über

den

der

zeiti

gen

Ang

ebot

enin

den

bes

tehe

nden

Sch

wer

punk

ten,

sin

d fü

r di

e Zw

ecke

des

neu

en S

tudi

enpr

ofils

vorr

angi

g Le

hrve

rans

taltu

ngen

mit

groß

er fa

chlic

her

Bre

ite, a

ber

geri

nger

Tie

fezu

kon

zipi

eren

.

Das

Cur

ricu

lart

eam

sie

ht d

aher

die

Not

wen

digk

eit z

ur E

tabl

ieru

ng e

ines

... S

tudi

enpr

ofile

die

nen

der

Ori

entie

rung

der

Stu

dier

ende

n.

[FB

Info

rmat

ik, 9

/200

0 ]

"int

erak

tive

Med

ien"

mit

folg

ende

n A

ngab

en:

Der

Rah

men

stud

ienp

lan

wir

d er

wei

tert

um

ein

fünf

tes

Stud

ienp

rofil

Stud

ienp

rofil

:

inte

rakt

ive

Med

ien

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[...

Erg

änzu

ngsf

äche

r, G

rund

lage

nfäc

her,

Sch

wer

punk

te, u

sw.]

=>=>M

enze

l, v

.d.H

eide

, Wol

finge

r

NN

(T

EC

H)

NN

(G

RIS

)

Bru

nnst

ein,

Müc

k

Men

zel,

Hab

el

Lam

ersd

orf

Mer

tsch

ing,

Möl

ler

Obe

rque

lle, F

loyd

Sch

efe

Obe

rque

lle

Med

ien

tech

nik

Mul

timed

ia-D

aten

bank

en

Net

zsic

herh

eit,

Kry

ptol

ogie

Ver

teilt

e S

yste

me

für

inte

rakt

ive

Med

ien

Virt

uelle

Rea

lität

Tex

tana

lyse

Au

dio

vera

rbei

tun

g

Bild

vera

rbei

tung

Com

pute

rges

tütz

te k

oope

rativ

e A

rbei

t

Ent

wur

f von

Hyp

erm

edia

syst

emen

Inte

rakt

ions

desi

gn

D.-

Fis

cher

, Neu

man

n, S

tiehl

Stud

ienp

rofil

:

inte

rakt

ive

Med

ien

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

theo

retis

che

Info

rmat

ik

tech

nisc

he In

form

atik

prak

tisch

e In

form

atik

LOS

, PN

L, 1

aus

AU

K, S

TH

DK

R

ST

E, 1

aus

DIS

, SN

N, V

SS

, WB

S

CG

B, 1

aus

GB

I, D

OS

ange

wan

dte

Info

rmat

ik

Page 9: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Aktuelle Nachrichten 5

=>

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nap

ster

Abo

nnem

ent-

Mod

ell

hack

sdm

i.org

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

alle

Ver

fahr

en b

erei

ts g

ekna

ckt ?

!

=>

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nap

ster

zukü

nftig

es V

ertr

iebs

mod

ell f

ür M

edie

n un

d S

oftw

are

?!

Kav

alie

rsde

likt R

aubk

opie

ren

vs. l

egal

e T

ausc

hbör

se?

Nap

ster

-Ges

chäf

tsm

odel

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 10: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

6 Aktuelle Nachrichten Digitale Audioverarbeitung

glei

ches

Kon

zept

wie

MP

3, A

C3,

... a

ber

schl

echt

er d

okum

entie

rt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lAud

io u

nd S

ony

vs. M

P3

"übe

r 10

.000

Adr

esse

n fü

r F

ilm, F

unk,

..."

Med

ienh

andb

uch

Ham

burg

200

0

Rub

rike

n: 3

D-M

odel

ling,

Abs

perr

ung,

Arc

hive

,

Art

Con

sulti

ng, A

rtis

ten,

Aud

iovi

sion

, ...

Cas

ting,

Com

pute

r H

W/S

W fü

r de

n M

edie

nber

eich

,

..., F

otog

rafe

n, ..

. U

nter

titel

ung,

... W

ebm

aste

rs

HF

MT

(M

usik

hoch

schu

le)

TU

HH

FH

Wed

el

FH

Ham

burg

Hfb

K

Uni

-Ham

burg

: div

. Fac

hber

eich

e, F

B18

"Med

ien"

-Stu

dier

en in

Ham

burg

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stan

dort

Ham

burg

:

Med

ien-

Han

dbuc

h

engü

ltige

r D

urch

bruc

h fü

r ps

ycho

akus

tisch

e V

erfa

hren

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Zuku

nfts

prei

s fü

r M

P3

MP

3:

zw

ei E

ncod

er .

. .

[Xin

g]

[Fra

unho

fer]

[ct 2

1/98

242

]E

inga

ngss

igna

l mit

44 S

inus

töne

n . .

.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

16 K

Hz

Lim

it

SN

R <

60

dB

Page 11: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Standort Hamburg 7

SW

-Mis

chpu

ltm

it C

ontr

olle

r

Dig

itale

ffekt

eS

oftw

are-

Sam

pler

Aud

io-E

dito

r

SW

-Syn

thes

izer

1 R

echn

er (

Mac

/PC

) m

it:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stan

dort

Ham

burg

:

Em

agic

Wer

bung

[ww

w.c

ream

war

e.de

]

ca. D

M 2

000,

00

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pul

sar

/ Sco

pe-S

yste

m:

dive

rse

I/O

kask

adie

rbar

PC

I-K

arte

für

PC

/Mac

4..1

2 S

HA

RC

-DS

Ps

Tren

d:

Par

alle

lrec

hner

plus

div

erse

Priv

atse

nder

in/u

m H

ambu

rg

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stan

dort

Ham

burg

:

ND

R

Stu

dio

Ham

burg

, ....

Stan

dort

Ham

burg

:

Ste

inbe

rg

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 12: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

8 Trends Digitale Audioverarbeitung

GU

I,

Sou

ndse

rver

,

Cor

ba/M

CO

P m

iddl

ewar

e

von

Ste

fan

Wes

terf

eld

(FB

I)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tren

d:

mod

ular

e Sy

nthe

size

r:

aR

ts

Mod

ular

synt

h fü

r Li

nux/

KD

E

GU

I als

Orig

inal

-Bed

ienf

eld

des

DX

7 S

ynth

esiz

ers

[Yam

aha

XG

wor

ks D

X-P

lugi

n]

inkl

usiv

e F

olie

ntas

ter,

Sie

bens

egm

enta

nzei

ge, .

..

Erg

onom

ie ?

!

Tren

d:

pho

tore

alis

tisch

e O

berf

läch

en .

. .

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

nich

t alle

sin

nvol

l ...

[Yam

aha

XG

wor

ks V

L ed

itor]

plus

Effe

kte

Anr

egun

g pe

r S

trei

chen

Res

onan

zen

wie

Cel

lo

Sai

teni

nstr

umen

t

Bei

spie

l:

alle

Kom

bina

tione

n m

öglic

h!

Yam

aha

VL-

Syn

thes

izer

, mitt

lerw

eile

auc

h in

Sof

twar

e

Lösu

ng d

er D

iffer

entia

lgle

ichu

ngen

(in

Ech

tzei

t...)

mat

hem

atis

ches

Mod

ell v

on M

usik

inst

rum

ente

n

Tren

d:

phy

sica

l mod

elin

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

z.B

. sch

win

gend

e S

aite

, Luf

tsäu

le,

[Cre

amw

are

Pul

sar]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tren

d:

mod

ular

e Sy

nthe

size

r

Page 13: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Trends 9

Dem

o:

Hilb

ertfi

lter

Tren

d:

psy

choa

kust

isch

e V

erfa

hren

phas

enge

dreh

t

Orig

inal

sign

al

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ohr

une

mpf

indl

ich

gege

n P

hase

ninf

orm

atio

n

Hilb

ertfi

lter

verä

nder

t gez

ielt

die

Pha

se e

ines

Sig

nals

verä

nder

tes

Sig

nal k

lingt

(vo

llkom

men

) gl

eich

perc

eptu

al a

udio

Spr

achs

ampl

e: "

Obe

rsem

inar

"

aber

unb

ekan

nte

Eig

ensc

hafte

n de

r Q

uelle

n (z

.B. S

änge

r)

Zer

lege

n vo

n M

usik

sign

alen

:

mat

hem

atis

ch a

ls E

ntfa

ltung

nähe

rung

swei

se L

ösun

g m

it D

SP

und

NN

Pan

dora

-Sof

twar

e ex

trah

iert

/ ve

rbes

sert

Ges

angs

stim

men

in b

elie

bige

m A

udio

-Mix

Abt

renn

ung

von

perk

ussi

vem

Mat

eria

l

Abt

renn

ung

der

Stim

m-F

requ

enzb

erei

che

Aud

iovo

rfüh

rung

aus

[Key

s C

D 1

0/97

]

Pan

dora

-Sof

twar

e de

rzei

t nic

ht m

ehr

als

Pro

dukt

erh

ältli

ch

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

iode

mo:

P

ando

ra

"Ide

en k

önne

n sc

hnel

l übe

r H

ardw

are

hina

usw

achs

en:"

[Nat

ive

Inst

rum

ents

]

Pen

tium

/Ath

lon

stat

t sep

arat

er A

udio

hard

war

e...

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tren

d:

Sof

twar

e-Sy

nthe

size

r au

f PC

/Mac

räum

liche

Abb

ildun

g vo

n S

chal

lque

llen:

bess

er a

ls S

tere

o od

er S

urro

und-

Sys

tem

e

für

Spi

ele

oder

VR

-Anw

endu

ngen

Pro

blem

atik

Kop

fhör

er /

Laut

spre

cher

HR

TF

-Mod

ellie

rung

, Lau

tstä

rke

bis

Dop

pler

-Effe

kt

ww

w.s

ensa

ura.

com

Lite

ratu

r zu

3D

-Aud

io:

ww

w.s

bliv

e.co

m

(Cre

ativ

e La

bs E

AX

)

ww

w.m

icro

soft.

com

/dire

ctx

AD

/ S

ensa

ura

Prä

sent

atio

n In

tel D

evel

oper

For

um 2

000

für

Film

e

Bed

eutu

ng fü

r M

usik

?!

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tren

d:

3D-A

udio

Page 14: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

10 Schall Digitale Audioverarbeitung

Scha

ll

10E

-9 b

ar

1 m

bar

Sch

mer

zsch

wel

le

wei

tere

Ste

iger

ung:

Wah

rneh

men

der

Mol

ekul

arbe

weg

ung

Ohr

hat

opt

imal

e E

mpf

indl

ichk

eit

Luftd

ruck

auf

Mee

resh

öhe

1 ba

r

wah

rneh

mba

re D

ruck

ände

rung

ca. 3

40 m

/s in

Luf

t

Sch

allin

tens

ität

loka

le D

ruck

ände

rung

Sch

allg

esch

win

digk

eit

aber

in G

asen

(Lu

ft) n

ur lo

ngitu

dina

l (=D

ruck

schw

ingu

ngen

)

phys

ikal

isch

er S

chal

lbeg

riff:

im a

llg. F

all l

ongi

tudi

nal u

nd tr

ansv

ersa

l

alle

ela

stis

chen

Sch

win

gung

en e

ines

Mat

eria

ls

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

= 10

.000

Pa

= 10

Pa

= 0.

0000

1 P

a

Que

lle

Spr

ache

Gei

ge

Laut

spre

cher

10 µ

W

1 m

W

100

W

Leis

tung

(ty

p.)

Scha

ll:

Lei

stun

g, d

B

:= 0

.000

02 P

a

Laut

stär

ke (

Inte

nsitä

t):

dB

Ges

amtle

istu

ng:

Inte

gral

der

Inte

nsitä

t übe

r ei

ne O

berf

läch

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

L / d

B:=

10

log1

0( I

/ I_r

ef )

:= 2

0 lo

g10(

P /

P_r

ef )

P_r

ef

6 dB

dopp

elte

r S

chal

ldru

ck

20 d

Bze

hnfa

cher

Sch

alld

ruck

alte

rnat

iv: d

B a

ls M

aß fü

r da

s V

erhä

ltnis

(p1

/p2)

-6 d

Bha

lber

Sch

alld

ruck

Ken

ngrö

ßen

des

Sch

allfe

lds:

Dru

ckam

plitu

de P

bzw

. Int

ensi

tät I

Kla

ngfa

rbe

und

Spe

ktre

n

Ton

höhe

, Lau

tstä

rke,

Kla

ngfa

rbe

Hör

schw

elle

, Hör

bere

ich,

Lau

thei

t

Fre

quen

zana

lyse

in d

er C

ochl

ea

Auß

enoh

r, M

ittel

ohr,

Inne

nohr

Auf

bau

des

Geh

örs

Sch

all u

nd S

chal

laus

brei

tung

Geh

örw

ahrn

ehm

ung:

A

gend

a

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lärm

empf

indu

ng, S

chäd

igun

gen

Spr

ache

, Vok

alar

tikul

atio

n

mög

lichs

t opt

imal

e V

erfa

hren

zur

:

mög

lichs

t effi

zien

te (

low

-leve

l) S

prac

hver

arbe

itung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mot

ivat

ion

woz

u di

e G

ehör

wah

rneh

mun

g un

ters

uche

n?

Auf

zeic

hnun

g / S

peic

heru

ng /

Wie

derg

abe

von

Aud

io

so g

ut w

ie n

ötig

- a

ber

nich

t bes

ser

(!)

psyc

hoak

ustis

che

Ver

fahr

en, e

twa

MP

3-K

ompr

essi

on

Rau

msi

mul

atio

n fü

r S

piel

e od

er v

irtue

lle R

ealit

ät

For

schu

ng /

Erk

ennt

nisg

ewin

n

med

izin

isch

e A

nwen

dung

en, v

or a

llem

Hör

gerä

te

bess

ere

Alg

orith

men

für

Mus

ik u

nd M

usik

prod

uktio

n

Page 15: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Schall 11

[Bla

uert

]

rela

tive

Grö

ße

/ Ent

fern

ung

von

Que

lle u

nd H

örer

Scha

ll:

Nah

- un

d F

ernf

eld

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Bla

uert

]

typi

sche

r A

bfal

l mit

6dB

bzw

. 12

dB /

Ent

fern

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Scha

ll:

Nah

- un

d F

ernf

eld

:= 1

0E-1

6 W

/cm

²

I0

:= In

tens

ität d

er H

örsc

hwel

le b

ei 1

000H

z

L/phon := 10 * log10( I / I0 )

Dis

co,P

reß

lufth

amm

er

loga

rithm

isch

e S

kala

not

wen

dig

(13

Grö

ßen

ordn

unge

n)

Inte

nsitä

t ein

es g

leic

hlau

t em

pfun

dene

n R

efer

enzt

ons

Que

lle

(Sch

mer

zsch

wel

le)

Pho

n

1308050100

laut

e R

adio

mus

ik

Spr

ache

Flü

ster

n

Hör

schw

elle

(I = 100000000*I0)

(I = 100000*I0)

(I = 10*I0)

(I = I0)

hörb

ezog

ene

Ein

heit

der

Sch

allin

tens

ität

Pho

n:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Scha

ll:

Pho

n

bei B

edar

f Um

rech

nung

Wel

t/Kop

f-K

oord

inat

en

sphä

risch

e K

oord

inat

en s

innv

oll

Koo

rdin

aten

syst

em

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Bla

uert

]

Page 16: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

12 Schall Digitale Audioverarbeitung

[Kol

lmei

er]

Rau

mw

ahrn

ehm

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rau

mw

ahrn

ehm

ung:

C

one

of c

onfu

sion

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Scha

ll:

Beu

gung

an

eine

r K

ugel

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rau

mw

ahrn

ehm

ung

zusä

tzlic

h D

oppl

er-E

ffekt

für

bew

egte

Que

llen

für

3D-A

udio

müs

sen

alle

Effe

kte

beac

htet

wer

den

Page 17: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Horbereich 13

=>Lo

udne

ss-K

urve

n

max

imal

e E

mpf

indl

ichk

eit z

wis

chen

2..5

KH

z

gerin

ge E

mpf

indl

ichk

eit b

ei ti

efen

und

hoh

en T

önen

[Ter

hard

t]

abso

lute

Hör

schw

elle

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[gla

skla

r M

ensc

h 3D

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ohr

:

Sch

ema

drei

Unt

erei

nhei

ten:

Auß

enoh

r

Mitt

eloh

r

Inne

nohr

Ver

stär

kung

, Del

ay

Impe

danz

wan

dlun

g

Fre

quen

zana

lyse

bzw

.:

indi

vidu

elle

Kop

f (A

ußen

ohr)

- Ü

bert

ragu

ngsf

unkt

ion

miß

t Int

ensi

tät d

es S

chal

ls a

m T

rom

mel

fell,

link

s/re

chts

sep

arat

Bei

spie

ldat

en:

soun

d.m

edia

.mit.

edu/

KE

MA

R.h

tml

45 G

rad

seitl

ich

von

vorn

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rau

mw

ahrn

ehm

ung:

H

RTF

auß

eror

dent

lich

kom

plex

e W

inke

l/Fre

quen

zabh

ängi

gkei

t

Hea

d-re

late

d tr

ansf

er fu

nctio

n

gute

Spr

achv

erst

ändl

ichk

eit i

m "

Hau

ptsp

rach

bere

ich"

(ca

. 300

-350

0 H

z)

Hör

bere

ich

und

Spra

chbe

reic

h

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ct 1

0/89

]

Page 18: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

14 Aufbau des Gehors Digitale Audioverarbeitung

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Geh

ör:

M

odel

l der

Sig

nalv

erar

beitu

ng

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mitt

eloh

r

Tro

mm

elfe

ld c

a. 2

0fac

he F

läch

e de

s ov

alen

Fen

ster

s

Ver

stär

kung

(Im

peda

nzw

andl

ung)

, Übe

rgan

g Lu

ft na

ch W

asse

r

flexi

bles

Gel

enk

(als

Lär

msc

hutz

)

[Kol

lmei

er]

Ohr

:

Sch

ema

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Kol

lmei

er]

Geh

ör:

T

eile

, Fun

ktio

n, S

töru

ngen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 19: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Aufbau des Gehors 15

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inne

nohr

:

cort

isch

es O

rgan [K

ollm

eier

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inne

nohr

:

Haa

rzel

len

äuß

ere

Haa

rzel

len

"Akt

oren

"

"Sen

sore

n"

inne

re H

aarz

elle

n

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inne

nohr

:

Auf

bau

und

Coc

hlea

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inne

nohr

:

cort

isch

es O

rgan

Page 20: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

16 Aufbau des Gehors Digitale Audioverarbeitung

[Kol

lmei

er]

inne

re H

aarz

elle

n re

agie

ren

nur

auf D

ehnu

ng

Coc

hlea

:

Hal

bwel

leng

leic

hric

htun

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ner

ven-

Spi

kes

nur

für

posi

tive

Hal

bwel

len

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Haa

rzel

len:

o

toak

ustis

che

Em

issi

on

Haa

rzel

len

sind

akt

ive

Ste

llglie

der

harm

lose

spo

ntan

e E

mis

sion

, bis

zum

Tin

nitu

s

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Coc

hlea

und

Ner

ven

Bas

ilarm

embr

an

[Ter

hard

t]

mec

hani

sche

Lös

ung

zur

Fre

quen

zana

lyse

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 21: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Lautheit, Tuningkurven 17

[Ter

hard

t]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Laut

heit

"loud

ness

"-R

egle

r am

Hifi

-Ver

stär

ker

zur

Kom

pens

atio

n

bei l

eise

n T

önen

sch

wac

he W

ahrn

ehm

ung

von

Höh

en/B

ässe

n

Em

pfin

dlic

hkei

tsm

axim

um b

ei c

a. 3

KH

z

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tuni

ngku

rven

:

Sche

ma

[Kol

lmei

er]

Ohr

und

Hör

bahn

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inte

r-Sp

ike

His

togr

amm

e

Page 22: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

18 Lautheit, Tuningkurven Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mas

kier

ung

laut

e T

öne

verd

ecke

n be

nach

bart

e le

iser

e

Aus

nutz

ung

in p

sych

oaku

stis

chen

Mod

elle

n (M

iniD

isc,

MP

3, u

sw)

[Ter

hard

t]

Fre

quen

zana

lyse

in d

er C

ochl

ea n

icht

per

fekt

[ct]

und

früh

ere

leis

ere

Tön

e (!

!)

laut

e T

öne

verd

ecke

n sp

äter

e le

iser

e T

öne

Mas

kier

ung:

te

mpo

ral

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aus

nutz

ung

in p

sych

oaku

stis

chen

Mod

elle

n (M

iniD

isc,

MP

3, u

sw)

[Kol

lmei

er]

hohe

Güt

e

kein

esw

egs

pass

iv

aktiv

e R

egel

ung

Tuni

ngku

rven

:

gem

esse

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Ter

hard

t]

men

schl

iche

s G

ehör

ent

spre

chen

d

hohe

Güt

e de

r F

requ

enzs

elek

tion

Tuni

ngku

rven

:

Kat

zen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"akt

ive"

Fre

quen

zber

eich

e de

r F

aser

n üb

erla

ppen

Page 23: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Lautheit, Tuningkurven 19

pass

ende

Ska

len

wah

rgen

omm

ene

Ton

höhe

kor

resp

ondi

ert m

it P

ositi

on

Tuni

ngku

rven

vs.

Ton

höhe

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

scre

ensh

ot o

rigin

al /

filte

red

sign

al

[vdH

eide

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ohr

une

mpf

indl

ich

gege

n P

hase

ninf

orm

atio

n

Pha

sen:

H

ilber

tfilte

r

verä

nder

tes

Sig

nal k

lingt

ein

zeln

(vo

llkom

men

) gl

eich

Pha

seng

ang

viel

er S

yste

me

(Tel

efon

!) e

xtre

m s

chle

cht

erst

bei

Inte

rfer

enze

n m

ehre

rer

Sig

nale

hör

bar

Spr

achs

ampl

e "O

bers

emin

ar"

orig

inal

phas

enge

dreh

t

[Ter

hard

t]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fre

quen

zauf

lösu

ng

bis

1 H

z F

requ

enza

uflö

sung

(be

i geü

bten

Per

sone

n)

Fre

quen

zgru

ppen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

tiefe

Fre

quen

zen:

ca. 1

00 H

z B

andb

reite

hohe

Fre

quen

zen:

log.

Bre

ite d

er G

rupp

en

psyc

hoak

ustis

che

Mod

elle

Aus

gang

spun

kt fü

r

Ton

höhe

nwah

rneh

mun

g?

"Bar

k" F

requ

enzs

kala

=>

vgl.

Tun

ingk

urve

n

Mes

sung

en

[Zoe

lzer

]

Page 24: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

20 Klangfarben Digitale Audioverarbeitung

aber

auc

h "A

ttack

-Pha

se"

maß

gebl

ich

für

Kla

ngw

ahrn

ehm

ung

Kla

vier

sta

rk a

nsch

lag-

und

tonh

öhen

abhä

ngig

Str

eich

er m

it re

iche

m O

bert

onsp

ektr

um

Flö

ten

mit

sehr

rei

nen

Tön

en (

insb

. Blo

ckflö

te)

Kla

ngfa

rben

:

Bei

spie

le

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Ter

hard

t]

Sam

ples

ode

r

ww

w.s

park

y.ls

.luc.

edu/

sand

ell/s

harc

/indi

v_pl

ots.

htm

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kla

ngfa

rben

:

SH

AR

C-D

aten

bank

kein

Zus

amm

enha

ng m

it de

n "S

HA

RC

" S

igna

lpro

zess

oren

zuge

hörig

e S

pekt

ren

viel

e In

stru

men

te

dive

rse

Ton

höhe

n

Spi

elte

chni

ken

schö

nes

Web

-Int

erfa

ce z

u S

ampl

es u

nd S

pekt

ren

kom

plex

e Z

usam

men

häng

e fü

r A

kkor

dwah

rneh

mun

g

Kla

ngfa

rbe

auch

sta

rk v

om "

atta

ck"

des

Kla

ngs

abhä

ngig

Kla

ngfa

rben

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

kein

e W

ahrn

ehm

ung

alle

r E

inze

ltöne

sond

ern

Zuo

rdnu

ng z

u Q

uelle

n/In

stru

men

ten

mit

Eig

ensc

haft

"Kla

ngfa

rbe"

tiefs

te F

requ

enz

best

imm

t die

wah

rgen

omm

ene

Ton

höhe

Obe

rton

spek

trum

iden

tifiz

iert

die

Que

lle

akus

tisch

es S

igna

l mit

viel

en T

eiltö

nen:

ents

prec

hend

aut

omat

isch

e "S

prec

herid

entif

ikat

ion"

(=>

Syn

thes

izer

mit

kurz

en S

ampl

es p

lus

Sch

leife

n)

[Ter

hard

t]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kla

ngfa

rben

:

Spek

trog

ram

m

Page 25: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sprache 21

low

-bitr

ate

Kod

ieru

ng (

z.B

. für

Mob

iltel

efon

e)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che

"höh

ere"

Spr

achv

erar

beitu

ng:

WS

V (

Hab

el, F

reks

a)

NA

TS

(vo

n H

ahn,

Men

zel)

"nie

dere

" A

spek

te:

Spr

achs

igna

le, S

pekt

ren,

For

man

ten,

...

Tre

nnun

g st

imm

hafte

/ st

imm

lose

Lau

te

Syn

thes

e / A

naly

se v

on S

prac

hsig

nale

n

[Kol

lmei

er]

Zun

gen-

/Lip

pens

tellu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

V

okal

trak

t

Kla

ng z

usät

zlic

h du

rch

typi

sche

Spe

ktre

n:

Man

n / F

rau

/ Kin

d

norm

al /

erre

gt

Glo

ttis,

Stim

mba

nd

auch

vie

le g

erad

e (a

ngen

ehm

e) O

bert

öne

Kla

ngfa

rben

:

Vio

line

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Säg

ezah

nfor

m:

reic

hes

Obe

rton

spek

trum

typi

sch

für

Str

eich

inst

rum

ente

[SH

AR

C d

atab

ase]

[SH

AR

C d

atab

ase]

Kla

ngfa

rben

:

Obo

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

irreg

ulär

e W

elle

nfor

m

auß

erge

wöh

nlic

h re

iche

s O

bert

onsp

ektr

um

ande

re B

lasi

nstr

umen

te m

it w

eit w

enig

er O

bert

önen

z.B

. Blo

ckflö

ten

fast

rei

ne S

inus

klän

ge (

plus

Anb

lasg

eräu

sche

)

Page 26: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

22 Sprache Digitale Audioverarbeitung

[Spa

nias

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

S

pekt

ren,

For

man

ten

[Ter

hard

t]Z

unge

n- u

nd L

ippe

nste

llung

maß

gebl

ich

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

A

rtik

ulat

ion

[Ter

hard

t]

Spra

che:

S

pekt

rogr

amm

"D

urst

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

auß

eror

dent

lich

kom

plex

: P

robl

em S

prac

herk

ennu

ng

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

S

pekt

rogr

amm

kom

plex

es S

pekt

rum

kom

plex

er Z

eitv

erla

uf

Page 27: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sprache 23

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

T

eilto

nspe

ktre

n de

r V

okal

e

Spe

ktre

n de

r V

okal

e, F

orm

ante

n de

utlic

h si

chtb

ar[Ter

hard

t]

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

V

okal

drei

eck

typi

sche

Fre

quen

zen

/ For

man

ten

der

Vok

ale

verh

ältn

ism

äßig

ein

fach

e E

rken

nung

von

stim

mha

ften

Laut

en

F1

= c/

L =

340m

/s /

68cm

= 5

00 H

z

F3

= 35

00 H

z

F3

= 25

00 H

z

F2

= 15

00 H

z

Wel

lenl

änge

: L/4

= 1

7cm

Stim

mba

nd +

Res

onan

zroh

r

Lage

der

For

man

ten:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

V

okal

trak

t

Spra

che:

K

onso

nant

en b

dg

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 28: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

24 Larm Digitale Audioverarbeitung

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lärm

:

Peg

elbe

reic

he

Lärm

pege

l an

Str

aßen

sel

ten

unte

r 50

dB

(A)

...

lauf

ende

r C

ompu

ter:

Nad

eldr

ucke

r: 7

0+ d

B(A

)

Fes

tpla

tteS

chal

ldäm

pfun

g is

t nic

ht e

infa

ch...

hier

sog

ar la

uter

Däm

pfun

g

Lärm

:

Fes

tpla

tte n

orm

al u

nd g

edäm

pft

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

che:

V

okal

kate

gori

en

Wah

rneh

mun

g: j

ewei

ls a

ls V

okal

/a/

perc

eptu

al s

peec

h co

ding

=>

[Ter

hard

t]

[Kol

lmei

er]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fre

quen

zspe

ktru

m o

berh

alb

200

Hz

iden

tisch

Män

ner

mit

tiefe

ren

Fre

quen

zen

zw. 6

0 un

d 25

0 H

z

Spra

che:

F

requ

enzb

erei

che

Page 29: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Larm 25

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lärm

:

Schä

digu

ng

insb

eson

dere

zur

Rau

mw

ahrn

ehm

ung:

Zei

t- u

nd In

tens

itäts

diffe

renz

en d

er S

igna

le

Kop

fübe

rtra

gung

sfun

ktio

n

Aus

wer

tung

von

Ech

os

kom

plex

e V

erar

beitu

ng/E

rken

nung

im G

ehirn

Wah

rneh

mun

g K

lang

vs.

Ger

äusc

h

=>en

tspr

eche

nde

Mod

elle

für

effiz

ient

e S

igna

lver

arbe

itung

Hör

bere

ich

etw

a 20

Hz

.. 20

KH

z

Fre

quen

zana

lyse

"m

echa

nisc

h" in

der

Coc

hlea

über

deck

t 13

Grö

ßen

ordn

unge

n S

chal

ldru

ck

Geh

ör a

ußer

orde

ntlic

h le

istu

ngsf

ähig

:

fast

opt

imal

e E

mpf

indl

ichk

eit

Geh

ör:

Zu

sam

men

fass

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pla

tten,

CD

RO

M, .

..

Net

ztei

l/CP

U-L

üfte

r

Geh

äuse

däm

pfun

g

kaum

Gem

eins

amke

iten

Mon

itor

(EG

A)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lärm

:

Em

issi

onss

pekt

ren,

198

9

[Kol

lmei

er]

Lärm

:

Schä

digu

ngen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

bei h

öher

en P

egel

n S

chäd

en in

nerh

alb

von

Sek

unde

n

Page 30: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

26 Motivation Digitale Audioverarbeitung

U2

U1

haup

tsäc

hlic

h m

it "a

nalo

ger"

Ele

ktro

nik

Wid

erst

ände

, Kon

dens

ator

en, S

pule

n, T

rans

isto

ren

Mod

ellie

rung

mit

Diff

eren

tialg

leic

hung

en

dire

kte

Um

setz

ung

mit

disk

rete

n B

aute

ilen

anal

oge

Sig

nalv

erar

beitu

ng:

DSP

: M

otiv

atio

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

aber

:

kom

plex

e A

lgor

ithm

en n

icht

um

setz

bar

digi

tale

Ver

arbe

itung

ver

spric

ht A

bhilf

e

Dat

ensp

eich

erun

g (a

nalo

g) p

robl

emat

isch

entw

eder

ger

inge

Gen

auig

keit

(z.B

. 10%

) od

er s

ehr

teue

r

wirt

scha

ftlic

h nu

r fü

r ge

ringe

Anz

ahl d

er B

auel

emen

te

Alte

rung

, Exe

mpl

arst

reuu

ngen

, auf

wen

dige

r A

bgle

ich

=>=> Bei

spie

l für

ein

e A

udio

-Ana

logs

chal

tung

SS

M-2

045:

Ana

logf

ilter

mit

Opa

mps

[ww

w.s

ynth

zone

.org

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pro

blem

e m

it R

ausc

hen

und

Sta

bilit

ät

typi

sche

Kom

plex

ität:

ein

ige

Dut

zend

Kom

pone

nten

Qua

ntis

ieru

ng, A

D/D

A K

onve

rter

, Dith

erin

g

Abt

astth

eore

m

Zah

lenf

olge

n, L

TI-

Sys

tem

e

Aud

io-A

lgor

ithm

en

Dyn

amik

beei

nflu

ssun

g

Rau

msi

mul

atio

n, H

all

digi

tale

Filt

er

Spe

ktru

m, F

FT

, Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n

Mot

ivat

ion

Dig

itale

Sig

nalv

erar

beitu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lite

ratu

r

anal

oge

vs. d

igita

le S

igna

lver

arbe

itung

dive

rse

Kon

fere

nzen

zum

The

ma,

Aud

io u

.a. A

udio

Eng

inee

ring

Con

vent

ion

IEE

E J

ourn

al S

igna

l Pro

cess

ing

DS

P-D

aten

büch

er (

ww

w.m

otor

ola.

com

, ww

w.a

nalo

g.co

m)

W.H

.Pre

ss, B

.P.F

lann

ery,

S.A

.Teu

kols

ky, W

.T. V

ette

rling

, Num

eric

al R

ecip

es, C

ambr

idge

Uni

v. P

ress

U. T

ietz

e, C

h. S

chen

k, H

albl

eite

r-S

chal

tung

stec

hnik

, Spr

inge

r 19

93 (

anal

oge

Sch

altu

ngen

)

R.W

.Ham

min

g, D

igita

l Filt

ers,

Pre

ntic

e H

all,

1983

U. Z

ölze

r, D

igita

le A

udio

sign

alve

rarb

eitu

ng, T

eubn

er 1

996

P.G

erds

en, P

.Krö

ger,

Dig

itale

Sig

nalv

erar

beitu

ng in

der

Nac

hric

hten

über

trag

ung,

Spr

inge

r 19

97

Mat

hwor

ks, I

nc.,

Mat

lab

5.3

Use

r an

d T

oolb

ox M

anua

ls, w

ww

.mat

lab.

com

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/ (

Mat

lab)

K.v

.d.H

eide

, Skr

ipte

zu

"Sig

nalv

erar

beitu

ng"

und

"Nac

hric

hten

tech

nik"

, FB

Info

rmat

ik, U

ni H

H,

DSP

: L

itera

tur

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 31: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Motivation 27

A/D

AB

TT

PD

SP

(D

iffer

enze

ngln

.)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DSP

: v

s. a

nalo

ge V

erar

beitu

ng

"ana

loge

""d

igita

le"

Sig

nalv

erar

beitu

ng

zeitk

ontin

uier

lich

zeitd

iskr

et (

Abt

astu

ng)

wer

tkon

tinui

erlic

hw

ertd

iskr

et (

Qua

ntis

ieru

ng)

Diff

eren

tialg

leic

hung

enD

iffer

enze

ngle

ichu

ngen

D/A

anal

oge

Sig

nalv

erbe

itung

(D

iffer

entia

lgle

ichu

ngen

)

TP

Dua

lzah

len

Dua

lzah

len

Abt

asts

igna

lA

btas

tsig

nal

Drif

t, R

ausc

hen,

...

Übe

rlauf

, Run

dung

sfeh

ler

jew

eils

für

Mus

ik u

nd S

prac

he

(MP

3, A

C3,

Min

iDis

c, ..

.)

(CD

, DV

D, .

..)

(z.B

. Dire

ctX

mit

HR

TF

)S

urro

und-

Ver

fahr

en

hohe

Gen

auig

keit

erfo

rder

lich:

16

.. 24

bit

Sam

plef

requ

enz

typ.

44.

1 / 4

8 K

Hz

(z.B

. virt

uell

anal

og)

Mus

iksy

nthe

se

(z.B

. Hal

l)

(dig

itale

s T

onst

udio

)

Aud

ioef

fekt

e

(DS

R, G

SM

, . .

.)

Dat

ensp

eich

erun

g

Dat

enüb

ertr

agun

g

Mus

ikpr

oduk

tion

Dat

enko

mpr

essi

on

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DSP

: A

udio

-Anw

endu

ngen

Sig

nalv

erar

beitu

ng im

Aud

io-B

erei

ch:

im P

rinzi

p be

liebi

ge G

enau

igke

it

DSP

: D

efin

ition

oft m

it E

chtz

eita

nfor

deru

ngen

Diff

eren

zen-

sta

tt D

iffer

entia

lgle

ichu

ngen

Ver

beitu

ng v

on

auf D

igita

lrech

nern

als

Ers

atz

anal

oger

Ver

fahr

en

Zah

lenf

olge

n

wer

tdis

kret

en

zeitd

iskr

eten

oft m

it S

pezi

alha

rdw

are,

etw

a S

igna

lpro

zess

oren

/ A

SIC

s

"dig

ital s

igna

l pro

cess

ing"

(d

igita

le S

igna

lver

arbe

itung

):

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

usw

.

Aud

iove

rarb

eitu

ng

Bild

vera

rbei

tung

Nac

hric

hten

über

trag

ung

für:

insb

eson

dere

: Dat

ensp

eich

erun

g

(gen

ügen

d ho

he A

btas

trat

e)w

enn

Abt

astth

eore

m e

rfül

lt

DSP

: E

igen

scha

ften

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ver

arbe

itung

zei

t- u

nd w

ertd

iskr

eter

Zah

lenf

olge

n:

VLS

I-T

echn

olog

ie e

rlaub

t seh

r ho

he P

erfo

rman

ce

als

Ers

atz

für

zeit/

wer

t-ko

ntin

uier

liche

Ver

arbe

itung

belie

bige

Gen

auig

keit

(Wor

tbre

ite a

npas

sen)

(z.B

. kei

ne T

empe

ratu

rabh

ängi

gkei

t)op

timal

e S

tabi

lität

kein

Abg

leic

h no

twen

dig

(z.B

. Nul

lpun

ktse

inst

ellu

ng)

kein

e A

lteru

ng, k

eine

Tol

eran

zen

auch

für

sehr

kom

plex

e A

lgor

ithm

en

die

anal

og n

icht

(w

irtsc

haftl

ich)

rea

lisie

rbar

sin

d

Page 32: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

28 Motivation Digitale Audioverarbeitung

output[t] = 0;

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DS

P-A

lgor

ithm

enD

/AA

/D

Pro

blem

Aus

steu

erun

g vs

. Übe

rlauf

=>

satu

ratio

n ar

ithm

etic

mix

amp

output[t] += input[i][t] * gain[i];

digi

tale

r M

ixer

:

digi

tale

r V

erst

ärke

r

for( int i=0; i < n_inputs; i++) {

}output[t] = input[t] * gain;

viel

e M

AC

-Ope

ratio

nen

(mul

tiply

-acc

umul

ate)

DSP

:

Ver

stär

ker,

Mix

er

A/D

D/A

DS

P-A

lgor

ithm

en

Rek

ursi

on m

öglic

h:

Ech

o, H

all,

Rau

msi

mul

atio

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

delay[t] = input[t]*gain + input[t-t2]*gain2;

hall[t] = input[t]*gain + hall[t-t2]*gain2;

Alg

orith

men

für

viel

e A

nwen

dung

en:

Ver

zöge

rung

, Ech

o, H

all,

Ove

rdriv

e, V

erze

rrun

g, ..

.

Filt

er, F

orm

atfil

ter,

Ton

höhe

nänd

erun

g, T

empo

ände

rung

, ...

Ver

zöge

rung

: a

uf a

lte A

btas

twer

te z

urüc

kgre

ifen

DSP

:

Ech

o, H

all,

und

meh

r

Kla

ngre

gler

und

Dyn

amik

regl

er

Peg

elre

gelu

ng (

gain

)

para

llele

"K

anal

züge

":

Mis

chun

g de

r B

ussi

gnal

e

Mis

chun

g de

r E

inze

lsig

nale

und

Rou

ting

auf "

Bus

se"

Vor

vers

tärk

er fü

r M

ikro

phon

sign

ale

[ww

w.b

ehrin

ger.

de]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DSP

:

Bei

spie

l Mis

chpu

lt

Spe

ktru

m: F

ilter

, Effe

kte,

Kom

pres

sor,

Fee

dbac

kkill

er, .

..

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DSP

:

Aus

wah

l Dig

italg

erät

e

Page 33: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Zahlenfolgen, Impulsantwort 29

a2*d

(n-2

)

a1*d

(n-1

)

a0*d

(n)

x(n)

glei

chw

ertig

: Kon

stru

ktio

n m

it

Spr

ungf

olge

n

skal

iert

en, z

eitv

ersc

hobe

nen

Kon

stru

ktio

n be

liebi

ger

Zah

lenf

olge

n:

x(n)

= a

0 *

d(n)

+ a

1 *

d(n-

1) +

. . .

Sum

me

Impu

lsfo

lgen

zeitv

ersc

hobe

ner

skal

iert

er

Impu

lsfo

lge:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Y(k

)

n n n n n

Sys

tem

d(n)

g(n)

g(n)

g(n)

Impu

lsan

twor

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"Im

puls

antw

ort"

:= A

usga

ngsf

olge

als

Rea

ktio

n au

f die

Impu

lsfo

lge

liefe

rt v

olls

tänd

ige

Bes

chre

ibun

g vo

n LT

I-S

yste

men

=>

z.B

. Ver

stär

ker,

Filt

er, u

sw.

"line

ar, t

ime-

inva

riant

"

=>au

ch a

ls li

near

e A

ppro

xim

atio

n ni

chtli

near

er S

yste

me

nn

output[t] = sample[t*pitch]

interpolate( sample[] )

effects( filter( interpolate( sample[] )))

filter( interpolate( sample[] ))

kein

e/lin

eare

/Spl

ine-

Inte

rpol

atio

n

Sam

plin

g:

Abt

astw

erte

abs

peic

hern

Sam

ples

dire

kt a

bspi

elba

r (C

D, S

piel

e)

sample[t] = input[t];

Inte

rpol

atio

n: n

eare

st /

linea

r / s

plin

es /

...

"Wav

etab

le"-

Syn

thes

izer

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DSP

:

Sam

plin

g un

d Sy

nthe

se

Zahl

enfo

lgen

, Ele

men

tarf

olge

n

Sin

usfo

lge

Exp

onen

tialfo

lge

Impu

lsfo

lge

Spr

ungf

olge

wic

htig

e "E

lem

enta

rfol

gen"

:

Wer

tem

enge

{Y

(k)}

Sys

tem

verh

alte

n en

tspr

eche

nd b

erec

henb

ar

Sig

nale

aus

Ele

men

tarf

olge

n zu

sam

men

setz

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

linea

re S

yste

me:

Y(k

)

nnnZ

uord

nung

: In

dex

k ->

Y(k

)

Page 34: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

30 Fouriertransformation Digitale Audioverarbeitung

Fou

rier

tran

sfor

mat

ion,

dis

kret

sieh

e M

atla

b-S

krip

t Sig

nalv

erar

beitu

ng [v

dHei

de]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[vdH

eide

]

sieh

e M

atla

b-S

krip

t Sig

nalv

erar

beitu

ng [v

dHei

de]

Fen

ster

funk

tione

n

FF

T

Fou

riert

rans

form

atio

n

Zeit-

und

Fre

quen

zber

eich

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n H

(z)

durc

h Z

-Tra

nsfo

rmat

ion:

Y(z

) =

A0

X(z

) +

A1

X(z

)/z

+ A

2 X

(z)/

z² -

B1

Y(z

)/z

+ B

2 Y

(z)

/ z²

Ord

nung

N:

B1

.. B

N k

omm

en v

or, A

1 ..

AM

, M <

N

y(n)

= A

0 x(

n) +

A1

x(n-

1) +

A2

x(n-

2) -

B1

y(n-

1) -

B2

y(n-

2)

beso

nder

s w

icht

ig:

linea

r, k

onst

ante

Koe

ffizi

ente

n, 2

. Ord

nung

aus

früh

eren

Aus

gang

swer

ten

Y(n

-k)

(R

ekur

sion

)

aus

früh

eren

Ein

gang

swer

ten

X(n

-k)

aus

gege

nwär

tigem

Ein

gang

swer

t X(n

)

Ber

echn

ung

des

Aus

gang

swer

ts Y

(n)

Diff

eren

zeng

leic

hung

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fen

ster

ung

erzw

ingt

per

iodi

sche

For

tset

zbar

keit

auch

für

perio

disc

he, z

eit/w

ert-

disk

rete

Fun

ktio

nen

für

perio

disc

he, z

eit-

und

wer

tkon

tinui

erlic

he F

unkt

ione

n

Fou

riert

rans

form

atio

n:

äqui

vale

nte

Bes

chre

ibun

g vo

n di

skre

ten

Sig

nale

n

Zah

lenf

olge

n X

(n)

und

Spe

ktru

m X

*(f)

sin

d

Fou

rier

tran

sfor

mat

ion

sieh

e M

atla

b-S

krip

t Sig

nalv

erar

beitu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 35: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Abtastung 31

Abt

astth

eore

m

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abt

astth

eore

m

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Bew

eis

mit

Fou

riert

rans

form

atio

n

perf

ekt r

ekon

stru

iert

wer

den

band

begr

enzt

es S

igna

l kan

n na

ch d

er A

btas

tung

ein

auf d

ie h

albe

Abt

astfr

eque

nz (

=N

yqui

stfr

eque

nz)

Abt

astth

eore

m:

Gru

ndla

ge a

ller

digi

tale

n S

igna

lver

arbe

itung

mac

ht d

ie V

erar

beitu

ng v

on Z

ahle

nfol

gen

über

haup

t Sin

n ?

sieh

e [S

hann

on 4

8]

sieh

e M

atla

b-S

krip

t Sig

nalv

erar

beitu

ng

Abt

astth

eore

m

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Ger

dsen

u. K

röge

r]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abt

astth

eore

m

Page 36: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

32 Quantisierung Digitale Audioverarbeitung

Abt

astth

eore

m:

Alia

sing

-Feh

ler

. . .

[ct 1

0/98

]

Sin

ussi

gnal

und

mas

sive

Ant

i-Alia

sing

Feh

ler

(Spi

egel

freq

uenz

en)

Meß

wer

te d

er C

MI 8

330

Sou

ndka

rte

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

mas

sive

r Q

ualit

ätsv

erlu

st d

urch

Stü

mpe

rei

Mat

hem

atik

: si

ehe

Zöl

zer,

Kap

. 2

wer

tdis

kret

, Zah

lend

arst

ellu

ng m

it en

dlic

her

Wor

tbre

ite:

dadu

rch

evtl.

inst

abil

(!)

z.B

. and

ere

Lage

von

Filt

er-P

olen

Qua

ntis

ieru

ngsf

ehle

r vo

n K

oeffi

zien

ten

Gen

auig

keits

verlu

st b

ei M

ultip

likat

ione

n

Aus

lösc

hung

bei

Sub

trak

tione

n

Übe

rlauf

bei

Add

ition

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

zeitd

iskr

et, N

yqui

st-B

edin

gung

Vor

sich

t mit

Spi

egel

freq

uenz

en

Qua

ntis

ieru

ngsf

ehle

r

band

begr

enzt

es S

igna

l

Abt

astu

ng

Aus

gang

sspe

ktru

m

Ein

gang

stie

fpaß

Abt

astu

ng s

in(x

)/x

Aus

gang

stie

fpaß

fAfA

/2

Rek

onst

rukt

ion

Abt

astth

eore

m:

Sc

hem

a

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ein

gang

sspe

ktru

m

154

KH

z17

6 K

Hz

22.0

5 K

Hz

20 K

Hz

fAfA

/2

fA/2

fB =

4fA

volls

tänd

ige

Rek

onst

rukt

ion

des

Sig

nals

, abe

r:

digi

tale

Neu

-Abt

astu

ng m

it hö

here

r R

ate

(z.B

. 4x,

8x)

einf

ache

r an

alog

er T

iefp

aß g

enüg

t

digi

tale

Tie

fpaß

filte

rung

bes

eitig

t die

Spi

egel

freq

uenz

en

typi

sche

ana

loge

Filt

er: 6

.. 2

4 dB

/ O

ktav

e

Bei

spie

l CD

: D

ämpf

ung

96 d

B v

on 2

0 K

Hz

bis

22.0

5 K

Hz

erfo

rder

t ana

loge

n T

iefp

aß s

ehr

hohe

r Q

ualit

ät

Ove

rsam

plin

g:

Abt

astth

eore

m:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abt

astth

eore

m:

Übe

rabt

astu

ng

Page 37: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Quantisierung 33

0

3276

7-3

2768

kein

"w

rapa

roun

d", s

onde

rn W

eite

rrec

hnen

mit

max

/min

. Wer

t

Res

ulta

t wird

auf

dar

stel

lbar

en Z

ahle

nber

eich

beg

renz

t

satu

ratio

n :=

"S

ättig

ung"y_

min

y_m

ax

y

x

in v

iele

n S

igna

lpro

zess

oren

ver

fügb

ar

auch

in M

MX

Satu

ratio

n-A

rith

met

ik

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

wen

iger

stö

rend

als

wra

paro

und

Bei

spie

l für

"sa

tura

tion"

auf

übe

rste

uert

er C

D

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rlau

f:

übe

rste

uert

e C

D

[ct 2

1/98

120

]

0

3276

7-3

2768

-327

6832

767

0

desh

alb

"sat

urat

ion"

oft

bess

er fü

r D

SP

gee

igne

t

=> m

axim

aler

Feh

ler

(Ver

zerr

unge

n)no

rmal

e B

inär

arith

met

ik li

efer

t wra

paro

und

(0, 1

, 2, 3

, -4,

-3,

. . .

)

arith

met

isch

e A

usna

hmen

une

rwün

scht

(z.

B. E

chtz

eita

nfor

deru

ng)

y

x

"wra

paro

und"

/ "s

atur

atio

n" /

"exc

eptio

n"

was

pas

sier

t bei

Übe

rlauf

/ Ü

bers

teue

rung

?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rste

ueru

ng

Bei

spie

l für

kat

astr

opha

len

Übe

rlauf

mit

wra

paro

und:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ct x

x/98

]A

/D-E

inga

ng d

er 2

4-bi

t Aud

ioka

rte

"Eve

nt G

INA

"

Übe

rlau

f:

wra

paro

und.

. .

Page 38: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

34 A/D-Wandlung Digitale Audioverarbeitung

zwei

Ver

stär

ker

zur

Ent

kopp

lung

Sch

alte

r pe

riodi

sch

schl

iess

en

Ladu

ng a

uf K

onde

nsat

or g

espe

iche

rtH

old:

Sam

ple:

A/D

: A

btas

ter

(sam

ple

and

hold

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205Tak

t

sieh

e T

ietz

e/S

chen

k, Z

ölze

r, D

aten

blät

ter

Kom

bina

tione

n m

ehre

rer

Ver

fahr

en

lang

sam

, bill

ig, s

ehr

gena

use

rielle

Um

setz

ung

kom

plex

, gen

auS

igm

a-D

elta

-Um

setz

er

schn

ell,

teue

r, <

10

Bit

Par

alle

l-Um

setz

ung

("F

lash

")

Vie

lzah

l mög

liche

r V

erfa

hren

:

A/D

: V

erfa

hren

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

f / H

z

#bits

kHz

Mhz

8162432

flash

D/S

serie

ll

für

Aud

io:

24-b

it W

andl

er b

erei

ts e

rhäl

tlich

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

A/D

-Wan

dlun

g

Dig

italis

ieru

ng e

ines

Ein

gang

ssig

nals

:

Zei

tqua

ntis

ieru

ng

Am

plitu

denq

uant

isie

rung

Cod

ieru

ng

(Abt

aste

r, S

ampl

e&H

old)

(A/D

-Kon

vert

er)

(mei

sten

s 2-

Kom

plem

ent)

nur

für

band

begr

enzt

e E

inga

ngss

igna

le

anal

oger

Tie

fpaß

vor

dem

Ein

gang

erf

orde

rlich

dive

rse

Ver

fahr

en

Tra

de-o

ff zw

isch

en P

erfo

rman

ce /

Gen

auig

keit

/ Kos

ten

x

xQ

Q2Q3Q

V DOQ

D

OV

Q

x

diffe

rent

ielle

/ in

tegr

ale

Nic

htlin

earit

ät

Ver

stär

kung

sfeh

ler

(fal

sche

Ste

igun

g)

Qua

ntis

ieru

ngsf

ehle

r

Offs

et /

Nul

lpun

ktsf

ehle

r

A/D

: P

aram

eter

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

x

xQ

Q2Q3Q

Page 39: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung A/D-Wandlung 35

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

A/D

: A

nalo

g D

evic

es A

D 1

878

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

A/D

: A

nalo

g D

evic

es A

D 1

878

n

erfo

rder

t 2**

n K

ompa

rato

ren

+ + ---+

Dec

oder

R R R R

aber

nur

für

gerin

ge A

uflö

sung

en (

z.B

. 8-b

it)

sehr

sch

nell

A/D

: P

aral

lel-

Um

setz

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

U >

0.6

25.

U >

875

U >

0.1

25U

> 0

.375

U(n

)U

(t)

x(n)

clk

Con

trol

D/A

-+A

BT

Aus

gang

swer

t dur

chlä

uft B

inär

code

, 1-b

it pr

o T

akt

Con

trol

ler,

Kom

para

tor,

D/A

-Um

setz

er (

s.u.

)

U >

0.5

U >

0.2

5U

> 0

.75

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

A/D

:

Wäg

ever

fahr

en

Page 40: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

36 D/A-Wandlung Digitale Audioverarbeitung

1/8

Ure

f1/

4 U

ref

1/2

Ure

f

Rfb

= R

Ua = -Uref *(Rfb/16R) * (8z3 + 4z2 + 2z1 + z0)

Ua

Ure

f

=>fo

rtge

setz

te S

pann

ungs

teilu

ng m

it R

-2R

Net

zwer

k

aber

gle

iche

Wid

erst

ände

mit

hohe

r G

enau

igke

it

VLS

I: H

erst

ellu

ng u

nter

schi

edlic

her

Wid

erst

ände

sch

wie

rig

z0z1

z2z3

LSB

MS

B

RR

R

2R2R

2R2R

2R

+-

in C

MO

S-T

echn

olog

ie o

ft ve

rwen

det

D/A

: R

-2R

Net

zwer

k

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Vre

f

a>b

set

rese

t

Tak

tZäh

ler

Wer

t

Tak

trat

e de

s Z

ähle

rs:

2**n

fach

e de

r S

ampl

efre

quen

z

D/A

: s

erie

ller

Um

setz

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"Pul

sbre

itenm

odul

atio

n"

Kon

dens

ator

wird

gel

aden

, sol

ange

Wer

t > Z

ähle

rsta

nd

lang

sam

gerin

ger

(ana

loge

r) H

ardw

area

ufw

and

Vre

fV

ref

Vre

f

S1

S2

S3

S4

S0

S1

S2

S

R R R R

4R4R2RR

R

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

D/A

-Wan

dlun

g

D/A

: U

mw

andl

ung

num

eris

cher

Wer

te in

ana

loge

Wer

te (

Spa

nnun

gen)

Par

alle

lver

fahr

en

Wäg

ever

fahr

en

Zäh

lver

fahr

en

D/A

: W

ider

stan

dsne

tzw

erk

Rfb

= R

Ua

Ure

f

=>

z0z1

z2z3

LSB

MS

B2R

+-

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

4R8R

16R

Sum

mat

ion

gew

icht

eter

Str

öme

(Kirc

hhof

f)

erfo

rder

t Wid

erst

ände

mit

hohe

r G

enau

igke

it

Ua = -(Uref/16R) * (8z3 + 4z2 + 2z1 + z0)

date

nabh

ängi

ge B

elas

tung

von

Ure

f

kaum

rea

lisis

ierb

ar

Page 41: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Dither 37

[Zöl

zer]

Qua

ntis

ieru

ng e

rzeu

gt s

töre

nde

"Neb

ensi

gnal

e"

Ver

bess

erun

g du

rch

Hin

zufü

gen

von

Rau

sche

n: "

Dith

erin

g"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Qua

ntis

ieru

ngsp

robl

eme

Mat

hem

atik

sie

he Z

ölze

r S

.38

ff

Am

plitu

de d

es D

ither

s kl

eine

r al

s LS

B d

es E

inga

ngss

igna

ls

Zuf

alls

sign

al (

dith

er)

Q:

Re-

Qua

ntis

ieru

ng d

es S

igna

ls, o

der

D/A

-Wan

dler

Q

s <

r

w+r

bits

w

y(n)

d(n)

x(n)

Ein

gang

ssig

nal

Aus

gang

ssig

nal

y(n)

d(n)

x(n)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

P

rinz

ip

Ver

teilu

ng (

Sta

tistik

) de

s D

ither

s fr

ei w

ählb

ar:

nois

e sh

apin

g

Sig

ma-

Del

ta V

erfa

hren

D/A

: B

eisp

iel A

D 1

858

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

derz

eit b

is 2

4-bi

t Wan

dler

erh

ältli

ch

D/A

: B

eisp

iel A

D 1

858

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 42: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

38 Dither Digitale Audioverarbeitung

[Zöl

zer]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

be

i 0.2

5 bi

t Aus

steu

erun

g

z.B

. effe

ktiv

20

bit m

it 18

bit

D/A

Wan

dler

n

aber

Gew

inn

von

ca. 2

.5 b

is 6

Bit

an A

uflö

sung

(!)

höhe

rer

Rec

hena

ufw

and

für

das

Dith

erin

g

=>

Mat

hem

atik

: si

ehe

Zöl

zer,

Kap

itel 2

.3

auch

bei

m C

D-M

aste

ring:

z.B

. Son

y S

uper

Bit

Map

ping

Idee

: V

erte

ilung

des

Rau

sche

ns a

n H

örsc

hwel

le a

npas

sen

dafü

r hö

here

s R

ausc

hen

bei t

iefe

n/ho

hen

Fre

quen

zen

mög

lichs

t wen

ig R

ausc

hen

bei c

a. 4

KH

z

ungl

eich

mäß

iger

Ver

lauf

der

Hör

schw

elle

Dith

er:

N

oise

-Sha

ping

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

= d1

(n)

d_R

EC

T(n

)

= d1

(n)

+ d2

(n)

d_T

RI(

n)

= d1

(n)

- d1

(n-1

)d_

HP

(n)

Hoc

hpaß

RE

CT

TR

I

Det

ails

: Z

ölze

r S

. 38

ff

höhe

re R

ausc

hlei

stun

g de

s T

RI/H

P-D

ither

s

aber

bes

sere

r K

lang

Dith

erin

g:

Var

iant

en, R

ealis

ieru

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

glei

chve

rtei

lte Z

ufal

lsza

hlen

d(n

)

"noi

se s

hapi

ng"

für

psyc

hoak

ustis

ch o

ptim

ales

Dith

erin

g

Wer

tebe

reic

h |d

_RE

CT

| = Q

/2

Wer

tebe

reic

h |d

_TR

I| =

Q

[Zöl

zer]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

be

i 1 b

it A

usst

euer

ung

Page 43: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Audio-Signalverarbeitung 39

a2*d

(n-2

)

a1*d

(n-1

)

a0*d

(n)

x(n)

glei

chw

ertig

: Kon

stru

ktio

n m

it

Spr

ungf

olge

n

skal

iert

en, z

eitv

ersc

hobe

nen

Kon

stru

ktio

n be

liebi

ger

Zah

lenf

olge

n:

x(n)

= a

0 *

d(n)

+ a

1 *

d(n-

1) +

. . .

Sum

me

Impu

lsfo

lgen

zeitv

ersc

hobe

ner

skal

iert

er

Impu

lsfo

lge:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Y(k

)

n n n n n

Sys

tem

d(n)

g(n)

g(n)

g(n)

Impu

lsan

twor

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"Im

puls

antw

ort"

:= A

usga

ngsf

olge

als

Rea

ktio

n au

f die

Impu

lsfo

lge

liefe

rt v

olls

tänd

ige

Bes

chre

ibun

g vo

n LT

I-S

yste

men

=>

z.B

. Ver

stär

ker,

Filt

er, u

sw.

"line

ar, t

ime-

inva

riant

"

=>au

ch a

ls li

near

e A

ppro

xim

atio

n ni

chtli

near

er S

yste

me

nn

Qua

ntis

ieru

ng, A

D/D

A K

onve

rter

, Dith

er

Abt

astth

eore

m

Zah

lenf

olge

n, L

TI-

Sys

tem

e

anal

oge

vs. d

igita

le S

igna

lver

arbe

itung

Lite

ratu

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Sig

nalv

erar

beitu

ng (

2)

Mot

ivat

ion

Spe

ktru

m, F

FT

, Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n

digi

tale

Filt

er

Rau

msi

mul

atio

n, H

all

Dyn

amik

beei

nflu

ssun

g

Z-T

rans

form

atio

n

Zahl

enfo

lgen

, Ele

men

tarf

olge

n

Sin

usfo

lge

Exp

onen

tialfo

lge

Impu

lsfo

lge

Spr

ungf

olge

wic

htig

e "E

lem

enta

rfol

gen"

:

Wer

tem

enge

{Y

(k)}

Sys

tem

verh

alte

n en

tspr

eche

nd b

erec

henb

ar

Sig

nale

aus

Ele

men

tarf

olge

n zu

sam

men

setz

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

linea

re S

yste

me:

Y(k

)

nnnZ

uord

nung

: In

dex

k ->

Y(k

)

Page 44: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

40 Direktform Digitale Audioverarbeitung

-1 z z-1 -1 z

-1 zz-1 z-1

x(n)

y(n)

y(n-

1)

y(n-

2)

A0

A1

A2

AN

x(n-

N)

x(n-

2)

x(n-

1)B

1

B2

BN

bei B

edar

f zus

ätzl

ich

wei

tere

(z.

B. n

icht

-line

rare

) O

pera

tore

n

Var

iant

en m

öglic

h (V

erta

usch

en v

on R

egis

tern

/Ope

rato

ren)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DG

Ls:

B

lock

scha

ltbild

er

Dire

ktfo

rm e

rlaub

t sof

ortig

e R

ealis

ieru

ng v

on D

SP

-Alg

orith

men

=>D

arst

ellu

ng m

it B

lock

scha

ltbild

ern

-1 z z-1 -1 z

-1 zz-1 z-1

x(n)

y(n)

y(n-

1)

y(n-

2)

A0

A1

A2

AN

x(n-

N)

x(n-

2)

x(n-

1)B

1

B2

BN

A/D

AB

T

AB

TA

/D

D/A

Effe

ktex

t.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Blo

cksc

haltb

ilder

:

gain

gain

Bei

spie

l für

Dig

italm

isch

pult

Hie

rarc

hieb

ildun

g

Y(z

) =

A0

X(z

) +

A1

X(z

)/z

+ A

2 X

(z)/

z² -

B1

Y(z

)/z

+ B

2 Y

(z)

/ z²

Ord

nung

N:

B1

.. B

N k

omm

en v

or, A

1 ..

AM

, M <

N

y(n)

= A

0 x(

n) +

A1

x(n-

1) +

A2

x(n-

2) -

B1

y(n-

1) -

B2

y(n-

2)

beso

nder

s w

icht

ig:

linea

r, k

onst

ante

Koe

ffizi

ente

n, 2

. Ord

nung

aus

früh

eren

Aus

gang

swer

ten

Y(n

-k)

(R

ekur

sion

)

aus

früh

eren

Ein

gang

swer

ten

X(n

-k)

aus

gege

nwär

tigem

Ein

gang

swer

t X(n

)

Ber

echn

ung

des

Aus

gang

swer

ts Y

(n)

H(z

) =

Y(z

) / X

(z)

Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n H

(z)

durc

h Z

-Tra

nsfo

rmat

ion:

Diff

eren

zeng

leic

hung

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

z-1 -1 z z-1

z-1-1 z -1 z

Um

setz

ung

in "

Dire

ktfo

rm":

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

y(n)

= A

0 x(

n) +

A1

x(n-

1) +

A2

x(n-

2) -

B1

y(n-

1) -

B2

y(n-

2)

Add

ition

, Mul

tiplik

atio

n, V

erzö

geru

ng (

=Reg

iste

r)

Diff

eren

zeng

leic

hung

en, l

inea

r, k

onst

ante

Koe

ffizi

ente

n

x(n)

y(n)

y(n-

1)

y(n-

2)

A0

A1

A2

AN

x(n-

N)

x(n-

2)

x(n-

1)B

1

B2

BN

DG

L:

Dir

ektfo

rm

Page 45: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Z-Transformation 41

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Z-Tr

ansf

orm

atio

n:

Tab

elle

Zei

tmitt

elw

ert

Nam

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Line

aritä

t

Zei

tver

schi

ebun

g

Fal

tung

Ska

lieru

ng

Z-Tr

ansf

orm

atio

n:

Eig

ensc

hafte

n

Zei

tdiff

eren

z

Um

wan

dlun

g D

iffer

enze

ngle

ichu

ng -

> al

gebr

. Gle

ichu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Z-Tr

ansf

orm

atio

n

Z-Tr

ansf

orm

atio

n:

Tab

elle

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rüc

ktra

nsfo

rmat

ion

via

Par

tialb

ruch

zerle

gung

und

Tab

elle

n

Ber

echn

ung

via

Sum

mat

ion

der

Rei

he o

der

aus

Tab

elle

n

Page 46: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

42 Filter Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[v.d

.Hei

de D

SP

]

Filt

er:

Ti

efpa

ß, H

ochp

aß, e

tc.

-1 z z-1 -1 z

-1 zz-1 z-1

x(n)

y(n)

y(n-

1)

y(n-

2)

A0

A1

A2

AN

x(n-

N)

x(n-

2)

x(n-

1)B

1

B2

BN

norm

iert

e F

requ

enz

F =

f/F

A

dire

kte

Ber

echn

ung

des

Fre

quen

zgan

gs v

ia H

(z):

Filt

er:

F

requ

enzg

ang

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lisie

rung

der

Zei

tver

zöge

rung

1/z

: e

infa

ches

Reg

iste

r

A0

+ A

1/z

+ A

2/z²

1 +

B1/

z +

B2/

Y(z

) =

A0

X(z

) +

A1

X(z

)/z

+ A

2 X

(z)/

z² -

B1

Y(z

)/z

+ B

2 Y

(z)/

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Z-Tr

ansf

orm

atio

n:

Bei

spie

l

y(n)

= A

0 x(

n) +

A1

x(n-

1) +

A2

x(n-

2) -

B1

y(n-

1) -

B2

y(n-

2)

Diff

eren

zeng

leic

hung

zw

eite

r O

rdnu

ng:

Line

aritä

t: g

liedw

eise

Tra

nsfo

rmat

ion

in d

en z

-Ber

eich

Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n H

(z)

:= Y

(z)

/ X(z

)

H(z

) =

g(n)

g(n)

Sys

tem

d(n)

g(n)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Impu

lsan

twor

t - Ü

bert

ragu

ngsf

unkt

ion

Bez

iehu

ngen

: Z

eitb

erei

ch /

Z-B

erei

ch:

d(n)

g(n)

H(z

) 1

Sys

tem

1 . H

(z)

Aus

gang

sfol

ge y

(n):

als

Fal

tung

x(n

) *

g(n)

nn

Page 47: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Filter 43

-1 z

x(n)

y(n)

a0 =

0.5

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"min

imal

e" F

ilter

stru

ktur

:

zwei

Koe

ffizi

ente

n, k

eine

Rüc

kkop

plun

g

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1, 1

, 1, 1

(f=

0):

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1,-1

, 1, -

1 (f

max

):y(

n) =

1, 1

, 1, 1

, ...

y(n)

= 0

, 0, 0

, 0, .

..

Filt

er:

F

IR-H

ochp

ass

a1=-

0.5

-1 zz-1

a0 =

0.2

5

y(n)

x(n)

a2=-

0.25

a1=0

Filt

er:

F

IR-B

andp

ass

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1,-1

, 1, -

1 (f

max

):

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1, 1

, 1, 1

(f=

0):

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

y(n)

= 0

,0,0

,0...

y(n)

= 0

,0,0

,0...

-1 z

x(n)

y(n)

a0 =

0.5

a1=0

.5

Filt

er:

F

IR-T

iefp

ass

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"min

imal

e" F

ilter

stru

ktur

:

zwei

Koe

ffizi

ente

n, k

eine

Rüc

kkop

plun

g

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1, 1

, 1, 1

(f=

0):

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1,-1

, 1, -

1 (f

max

):

y(n)

= 1

, 1, 1

, 1, .

..

y(n)

= 0

, 0, 0

, 0, .

..

-1 zz-1

a2=0

.25

a0 =

0.2

5

y(n)

x(n)

y(n)

= 0

, 0, 0

, 0, .

..

y(n)

= 1

, 1, 1

, 1, .

..

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1,-1

, 1, -

1 (f

max

):

Ant

wor

t auf

x(n

) =

1, 1

, 1, 1

(f=

0):

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Filt

er:

F

IR-T

iefp

ass

a1 =

0.5

Page 48: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

44 FIR / IIR Digitale Audioverarbeitung

"Rip

ple"

im D

urch

laß

- un

d S

perr

bere

ich

Ste

ilhei

t und

Spe

rrdä

mpf

ung

Filt

er:

F

requ

enzg

ang

bei F

IR /

IIR

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

sieh

e M

atla

b-D

emo

Filt

erke

nnlin

ien

etc.

min

imal

er "

rippl

e" im

Dur

chla

ß-

oder

Spe

rrbe

reic

h

stei

l

glat

t

Fre

quen

zgan

g m

öglic

hst

abhä

ngig

von

"N

eben

bedi

ngun

gen"

dive

rse

Alg

orith

men

zur

Ber

echn

ung

der

A, B

Eig

ensc

hafte

n de

r F

ilter

vol

l dur

ch d

ie K

oeffi

zien

ten

A, B

bes

timm

t

Filt

er:

B

erec

hnun

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

zwei

fund

amen

tale

Filt

erar

chite

ktur

en:

(sie

he v

.d.H

eide

DS

P-V

L)

Aus

gang

ssig

nal u

m N

(N

/2)

Per

iode

n ve

rzög

ert

Fre

quen

z- u

nd P

hase

ngan

g se

para

t wäh

lbar

anal

og n

icht

rea

lisie

rbar

nich

trek

ursi

ve F

ilter

, y(

n) =

Sum

me

A[k

] * x

(n-k

)

FIR

, "fin

ite im

puls

e re

spon

se"

Filt

er:

F

IR -

IIR

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

benö

tigt w

enig

er K

oeffi

zien

ten

als

"gle

ichw

ertig

es"

FIR

-Filt

er

Impu

lsan

twor

t (im

Prin

zip)

une

ndlic

h la

ng

reku

rsiv

e R

ealis

ieru

ng, y

(n)

abhä

ngig

von

x(n

-k)

und

y(n-

m)

IIR, "

infin

ite im

puls

e re

spon

se"

evtl.

Sta

bilit

ätsp

robl

em (

bzw

.: r

eson

anzf

ähig

)

(z.B

. dur

ch Q

uant

isie

rung

der

Koe

ffizi

ente

n ei

nes

stab

ilen

Filt

ers)

Filt

er:

Im

puls

antw

ort b

ei F

IR /

IIR

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

sehr

lang

e (in

finite

) Im

puls

antw

ort d

er II

R-F

ilter

s

Max

imum

der

Impu

lsan

twor

t bei

FIR

spä

ter

als

bei I

IR (

meh

r K

oeff.

)

Page 49: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung FIR / IIR 45

zwei

Par

amet

er:

Tre

nnfr

eque

nz u

nd V

erst

ärku

ng/D

ämpf

ung

Filt

er:

K

lang

rege

lung

Her

vorh

eben

ein

zeln

er In

stru

men

te /

einz

elne

r N

uanc

en

"She

lvin

g"-F

ilter

zur

Kla

ngre

gelu

ng H

öhen

/Bäs

se

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hör

beis

piel

e m

it E

rläut

erun

gen:

"ke

yboa

rds

mix

-tric

ks"

Ser

ie

Filt

er:

K

oeffi

zien

ten

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Filt

er:

A

nzah

l der

Koe

ffizi

ente

n (F

IR)

gerin

ge A

nzah

l der

Koe

ffizi

ente

n

Fre

quen

zgan

g ni

cht s

ehr

stei

l

Fre

quen

zgan

g w

esen

tlich

ste

iler,

imm

er n

och

"rip

ple"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Filt

er:

A

nzah

l der

Koe

ffizi

ente

n (F

IR)

gerin

ge A

nzah

l der

Koe

ffizi

ente

n

Page 50: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

46 Dynamikbearbeitung Digitale Audioverarbeitung

Laut

stär

kere

gelu

ng im

Aut

o

Anp

asse

n an

Um

gebu

ngse

inflü

sse

Opt

imie

rung

der

Lau

thei

t (in

sb. P

opm

usik

)

"com

pres

sor"

Anp

asse

n gr

oßer

Peg

eldi

ffere

nzen

an

schl

echt

eres

Sys

tem

"lim

iter"

"noi

se g

ate"

Unt

erdr

ücku

ng k

lein

er S

törs

igna

le

Sch

utz

vor

Übe

rste

ueru

ng, z

.B. v

on A

/D-W

andl

ern

Anp

asse

n de

r D

ynam

ik (

Peg

eldi

ffere

nzen

):

Dyn

amik

-Bea

rbei

tung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Del

ay

stat

isch

eK

ennl

inie

Ans

prec

h-R

ückl

aufz

eit

Peg

el-

mes

sung

0

0dB

dB

d P

y

d P

x

R =

0

0 <

R <

1

R >

1

unen

dlic

h

Noi

sega

te

Exp

ande

r

Com

pres

sor

Lim

iter

Kom

pres

sion

sfak

tor

R =

anal

og:

ohn

e D

elay

, dah

er P

robl

eme

bei s

chne

llen

Änd

erun

geng(n)

y(n)

x(n-

D)

x(n)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dyn

amik

bear

beitu

ng:

Blo

cksc

haltb

ild

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Filt

er:

K

oeffi

zien

tent

abel

le

alle

übl

iche

n A

udio

filte

r

-1 z z-1

-1 zz-1

r co

s p

-r s

in p

r si

n p

r co

s p

Kla

ngva

riatio

nen

digi

tale

r F

ilter

?

ja, a

bhän

gig

von

Alg

orith

mus

(F

IR, I

IR)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Filt

er:

"K

lang

" di

gita

ler

Filt

er ?

!

Wor

tbre

iten,

Run

dung

sfeh

ler

Arc

hite

ktur

varia

nten

(Zöl

zer

S. 1

48ff)

-b1

-b2

Page 51: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Dynamikbearbeitung 47

-NT

-ET

-CT

AT

/RT

2**G

ES

NS

ES

-CS

y(n)

dela

y

log2

RM

S

x(n)

Sch

wel

lwer

tver

glei

ch, d

ann

Ent

sche

idun

g K

/E/N

Dyn

amik

: K

ompr

esso

r / E

xpan

der

/ Noi

sega

te

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Zöl

zer]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kom

pres

sion

: B

eisp

iel

-1 z

Spi

tzen

wer

tmes

sung

:

Dyn

amik

: P

egel

mes

sung

| A |

A >

B ?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205-

AT

RT

-

x(n)

xpea

k(n)

AT

atta

ck ti

me

RT

rele

ase

time

H(z

) =

AT

1 -

(1 -

AT

- R

T)

/ z

xpea

k(n)

= (

1 -

AT

- R

T)

* xp

eak(

n-1)

+ A

T *

|x(n

)| z-1

-

x(n)

x²(n

)T

AV

xrm

s(n)

xrm

s(n)

= (

1 -

TA

V)

* xr

ms(

n-1)

+ T

AV

* x

²(n)

1 -

(1 -

TA

V)

/ z

TA

V

Dyn

amik

: M

ittel

wer

t Peg

elm

essu

ng

Mitt

elw

ertm

essu

ng:

H(z

) =

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 52: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

48 Hall, Raumsimulation Digitale Audioverarbeitung

Suc

he n

ach

vere

infa

chte

n A

lgor

ithm

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hal

l:

Box

-Mod

ell

"Str

ahle

n-M

odel

l""S

pieg

elqu

elle

n"

mat

hem

atis

ches

Mod

ell e

ines

Rau

ms

(als

Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n)

in e

infa

chen

Fäl

len

(Box

) ex

akt l

ösba

r

anso

nste

n nu

mer

isch

e N

äher

ung

aber

: "e

chte

r" H

all i

st e

xtre

m a

ufw

endi

g

=>

ange

nehm

e W

erte

abh

ängi

g vo

m S

igna

l (K

lass

ik P

op, S

prac

he, .

..)

"Räu

mlic

hkei

t" :=

psy

choa

kust

isch

e B

ewer

tung

der

Ref

lexi

onen

evtl.

auc

h S

tere

o / r

äum

lich

diffe

renz

iert

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hal

l:

erst

e R

efle

xion

en

dire

ktes

Erz

euge

n de

r w

icht

igen

ers

ten

Ref

lexi

onen

mit

meh

rfac

her

Ver

zöge

rung

dela

y

dela

y

dela

y

[vdH

eide

DS

P]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kom

pres

sion

: B

eisp

iel

Kla

ngve

rfär

bung

, ins

b. H

öhen

däm

pfun

g

Rau

msi

mul

atio

n :=

kün

stlic

he E

rzeu

gung

ein

er R

aum

akus

tik

Rau

msi

mul

atio

n, H

all

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Orig

inal

sign

al

typi

sche

r V

erla

uf:

Ref

lexi

onen

an

Wän

den

/ and

eren

Obj

ekte

n

Dire

ktsi

gnal

1. R

efle

xion

en

diffu

ser

Nac

hhal

l (m

ehrf

ache

Ref

lexi

onen

)

x(n)

|h(n

)|

Orig

inal

sign

al, e

rste

und

meh

rfac

he R

efle

xion

en

Page 53: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Hall, Raumsimulation 49

(meh

rere

Kam

mfil

ter

para

llel)

Hal

l:

diff

user

Nac

hhal

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kla

ngbe

ispi

ele

spät

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hal

l:

Soun

dbla

ster

Liv

e

dive

rse

Pre

sets

alle

Par

amet

er r

egel

bar

"env

ironm

enta

l aud

io"

=>

aber

kei

ne "

Ver

dich

tung

" de

s H

alls

igna

ls

mit

expo

nent

ielle

m A

bfal

l der

Impu

lsan

twor

t

reku

rsiv

e F

ilter

, z.B

. Kam

mfil

ter

/ Allp

aßfil

ter

Ver

einf

achu

ngen

not

wen

dig

zusa

mm

enge

setz

t aus

seh

r ho

her

Anz

ahl v

on T

eilre

flekt

ione

n

Erz

euge

n de

s "d

iffus

en"

Hal

lant

eils

?!

y(n)

x(n)

g

dire

kte

Sim

ulat

ion

per

dela

y/F

akto

r zu

auf

wen

dig

Hal

l:

diffu

ser

Nac

hhal

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

z-M

g: R

ückk

oppl

ungs

fakt

or

M: D

elay

-Län

ge

[Sch

roed

er 6

1]

z-M -gg

y(n)

x(n)

-Mz

g

x(n)

y(n)

jew

eils

Impu

lsan

twor

t

exp.

Abk

linge

n de

r Im

puls

antw

ort

und

Fre

quen

zgan

g

Allp

aßfil

ter

Kam

mfil

ter

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hal

l:

Kam

mfil

ter

/ Allp

aßfil

ter

Page 54: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

50 Audioqualitat Digitale Audioverarbeitung

"co

ding

hig

h qu

ality

dig

ital a

udio

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hör

bere

ich:

h

öchs

te F

requ

enze

n?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

tran

spar

ent c

hann

el

Anf

orde

rung

en a

n ei

nen

"tra

nspa

rent

en K

anal

" ?

CD

und

DA

T k

napp

unz

urei

chen

d

bei M

usik

prod

uktio

n au

f Qua

ntis

ieru

ngsf

ehle

r ve

rmei

den

ww

w.m

erid

ian.

co.u

k/ar

a/in

dex.

htm

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

J. R

. Stu

art:

"Cod

ing

high

qua

lity

audi

o"

The

sen: D

ither

ing/

Noi

sesh

apin

g un

bedi

ngt n

otw

endi

g

anal

og (

LP)

bess

er a

ls d

igita

l (C

D,D

AT

) ?!

Übe

rtra

gung

squa

lität

ana

lysi

eren

bits

f / K

HZ

16 16 24

44.1

/ 48 66 96

DV

D-A

udio

/ S

AC

D is

t Ver

schw

endu

ng

vor

alle

m h

öher

e A

btas

trat

e nö

tig

=> Mot

ivat

ion:

"

CD

-Qua

lität

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 55: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Transparenter Kanal 51

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Qua

ntis

ieru

ng?

Qua

ntis

ieru

ngfe

hler

vs.

Dith

erin

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abt

astr

ate?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abt

astr

ate?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 56: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

52 Vergleich CD, LP, Radio Digitale Audioverarbeitung

Aud

ioqu

alitä

t:

FM

(U

KW

-Rad

io)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

LP

Aud

ioqu

alitä

t:

Faz

it

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

CD

Page 57: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Vergleich CD, LP, Radio 53

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

Ver

zerr

unge

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

Diff

eren

ztön

e

Aud

ioqu

alitä

t:

16/

18/2

0 bi

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

16/

18/2

0 bi

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 58: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

54 Quantisierungseffekte Digitale Audioverarbeitung

Dith

er:

ei

n Q

uant

isie

rung

ssch

ritt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

1+

4 Q

uant

isie

rung

ssch

ritte

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

Si

nus

ohne

Dith

erin

g

Dith

er:

Si

nus

mit

Dith

erin

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 59: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Quantisierungseffekte 55

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Noi

se-S

hapi

ng,

16 b

it

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

CD

/DA

T G

renz

freq

uenz

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

C

D m

it Q

uant

isie

rung

, vs.

LP

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dith

er:

Q

uant

isie

rung

, 20

bit

Page 60: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

56 Quantisierungseffekte Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

96

KH

z, 6

6 K

Hz

Aud

ioqu

alitä

t:

66

KH

z, n

oise

-sha

ping

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

20

bit

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

ioqu

alitä

t:

"Sh

anno

n-Sp

ace"

Page 61: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Audio-Hardware und -systeme 57

höhe

re G

enau

igke

it

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

iosy

stem

e:

Anf

orde

rung

en

oder

Gle

itkom

ma

32 b

it IE

EE

Gru

ndan

ford

erun

gen:

CD

/DA

T Q

ualit

ät

24 b

it lin

ear

PC

M

16 b

it lin

ear,

44.

1 / 4

8 K

Hz

(48

KH

z)

480.

000

# M

AC

/s

10 K

anal

Mix

er

4.80

0.00

0

48.0

00.0

00

10 K

anal

Mix

er, j

e 3

100-

tap

FIR

1000

-tap

FIR

-Filt

er

100-

tap

FIR

-Filt

er

144.

480.

000

4.00

0.00

0.00

0

. . .

Pen

tium

-200

(10

Tak

te/M

ult.)

20.0

00.0

00

Pen

tium

-III,

1 G

Hz,

ISS

E (

max

:)

Bei

spie

le:

Spe

zial

hard

war

e od

er m

oder

n(st

)e P

roze

ssor

en=>

aktu

elle

Pro

zess

oren

: (P

C, M

ac, W

orks

tatio

ns)

PC

s kö

nnen

vie

le H

W-G

erät

e er

setz

en

=>

aber

Mar

ktbe

deut

ung

von

Sig

nalp

roze

ssor

en w

ächs

t# M

AC

/s

Pen

tium

-III,

1 G

Hz,

ISS

E (

max

:)

20.0

00.0

00P

entiu

m-2

00 (

10 T

akte

/Mul

t.)

4.00

0.00

0.00

0

älte

re P

Cs/

MA

Cs

mit

leis

tung

ssch

wac

her

FP

U

für

Aud

io/M

ultim

edia

ung

eeig

net

SIM

D-E

rwei

teru

ngen

: M

MX

, 3D

now

!, IS

SE

, IS

SE

2, A

ltive

c

zusä

tzlic

h: M

oore

’s L

aw, h

öher

e T

aktr

aten

Aud

iosy

stem

e:

Anf

orde

rung

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ver

lage

rung

von

Aud

iofu

nktio

nen

in S

W (

Bei

spie

l AC

97)

=> =>

verb

esse

rte

FP

U: g

erin

ge L

aten

z (t

yp. 3

-5 T

akte

), P

ipel

inin

g

teilw

eise

leis

tung

sfäh

iger

als

Sig

nalp

roze

ssor

en -

abe

r te

urer

wei

tere

Anf

orde

rung

en

Add

ition

, Mul

tiplik

atio

n, S

peic

heru

ng

> 16

bit,

Gle

itkom

ma

Rec

henl

eist

ung,

Spe

iche

rbed

arf

Alg

orith

men

> 44

KH

z

Gru

ndop

erat

ione

n

Qua

ntis

ieru

ng

Abt

astr

ate

Aud

io-A

nfor

deru

ngen

an

Rec

hens

yste

me?

Aud

iove

rarb

eitu

ng:

Sy

stem

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Bei

spie

l Mem

orys

tick

Ver

schl

üsse

lung

, Mob

ilitä

t, ...

MM

X, I

SS

E, I

SS

E2,

...

56K

, SH

AR

C, .

..

x86,

Pow

erP

C, .

..

SIM

D-B

efeh

lssä

tze

AS

ICs

Sig

nalp

roze

ssor

en

Mik

ropr

ozes

sore

n

Ana

logr

echn

er

EM

U10

K1

SS

M-C

hips

Zöl

zer:

Dig

itale

Aud

iosi

gnal

vera

rbei

tung

, Kap

. 4

tech

-ww

w.in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de/

lehr

e/pc

-tec

hnol

ogie

/

(Int

el te

chni

cal j

ourn

al)

deve

lope

r.in

tel.c

om/it

j

(x86

und

MM

X/IS

SE

Dat

enbl

ätte

r)de

velo

per.

inte

l.com

(EM

U10

K1

und

Sou

ndF

ont D

ocs)

ww

w.s

ound

blas

ter.

com

(SH

AR

C S

igna

lpro

zess

oren

)

(56K

, 96K

Sig

nalp

roze

ssor

en)

ww

w.a

nalo

g.co

m

ww

w.m

otor

ola.

com

Aud

iosy

stem

e:

Lite

ratu

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 62: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

58 Soundblaster live, EMU10K1 Digitale Audioverarbeitung

Hal

l, E

cho,

Cho

rus,

Pha

ser,

Pitc

h-S

hifte

r, .

. .

jew

eils

div

erse

Par

amet

er e

ditie

rbar

Vie

lzah

l von

dig

itale

n E

ffekt

en, h

ier

Bei

spie

l Cho

rus

Em

u 10

K1:

E

ffekt

e

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

aber

bis

her

nur

ansa

tzw

eise

impl

emen

tiert

(M

ixer

, S/P

DIF

out

)

open

sour

ce.c

reat

ive.

com

alle

(?)

inte

rnen

Reg

iste

r in

den

Hea

derf

iles

doku

men

tiert

Mix

er

Sam

pler

aten

umse

tzun

g

digi

tale

I/O

Syn

thes

izer

Dig

itale

ffekt

e

aktu

ell: C

reat

ive

Labs

unt

erst

ützt

ope

n-so

urce

Tre

iber

für

Linu

x

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Em

u 10

K1:

I

nter

na

(Pro

fi-V

aria

nte

DM

1.0

00,0

0: b

esse

re W

andl

er)

ca. D

M 1

50,0

0

ein

zent

rale

s A

SIC

: E

MU

10K

1 S

igna

lpro

zess

or

rese

rvie

rt P

C-H

aupt

spei

cher

für

Sam

ples

64-s

timm

iger

Syn

thes

izer

/Sam

pler

(3

MID

I-K

anäl

e)

Bei

spie

l Sou

ndbl

aste

r-Li

ve:

stat

e-of

-the

-art

PC

-Sou

ndka

rte

unte

rsüt

zt a

lle a

ktue

llen

Sof

twar

esch

nitts

telle

n

Har

dwar

eunt

erst

ützu

ng fü

r 3D

-Aud

io

hoch

wer

tige

Dig

itale

ffekt

e

S/P

DIF

Dig

itale

inga

ng u

nd -

ausg

ang

Wie

derg

abe

und

Mix

er m

it 16

bit,

48

KH

z

[ww

w.s

bliv

e.co

m, w

ww

.em

u.co

m]

6 an

alog

e E

ingä

nge,

4 a

nalo

ge A

usgä

nge

zusä

tzlic

h ei

nige

Ana

logb

auel

emen

te

Aud

iosy

stem

e:

Sou

ndbl

aste

r Li

ve

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Sam

ples

im H

aupt

spei

cher

, per

Tre

iber

res

ervi

erte

Ber

eich

e

PC

I-B

usm

aste

r m

it ei

gene

r M

MU

vier

ana

loge

Aus

gäng

e, d

igita

l S/P

DIF

inkl

usiv

e 5.

1

CP

U

digi

tal

I/O

S/P

DIF

spea

kers

spea

kers

Effe

kt-

Pro

zess

orun

dM

ixer

D/A

D/A

64 s

timm

iger

Wav

etab

le-

Syn

thes

izer

PC

I Mas

ter

mit

MM

U

PC

I Sla

ve

digi

tal

I/O

S/P

DIF

A/D

Am

p

CD

/Lin

e In

PC

I-B

US

Hau

pt-

spei

cher

mit

Sam

ples

SR

C

SR

C

Em

u 10

K1:

B

lock

scha

ltbild

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Page 63: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Micronas MAS35X9F 59

volls

tänd

iger

A-D

-A S

igna

lpfa

d au

f ein

em C

hip

clkout

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mic

rona

s 39

x9F

:

Blo

cksc

haltb

ild

ALU

MA

C

Acc

u

RO

M

D0

D1

Reg

iste

r

inputs

outputs

DSP Core

MIX

Filter

D/A

A/D

S/PDIFanalog

S/PDIF I²C

parallelI²C

Control

Interface

PLL

DC/DC

Mic

rona

s 39

x9F

:

Fea

ture

s

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

ensp

eich

er 4

K x

20

bit

Pro

gram

msp

eich

er 4

K x

20

bit

"hig

h-le

vel"

Bef

ehls

satz

:

MP

EG

-1La

yer

2/3

Dek

odie

rung

Laut

stär

kere

gelu

ng

Filt

erun

g

Dat

enre

gist

er 2

56 x

20

bit

prog

ram

mie

rbar

er T

aktg

ener

ator

enor

me

Bed

eutu

ng d

er "

anal

ogen

" K

ompo

nent

en

Dow

nloa

d zu

sätz

liche

r P

rogr

amm

e

prog

ram

mie

rbar

e D

C/D

C K

onve

rter

(B

atte

riebe

trie

b!)

on-c

hip

Ste

reo

A/D

und

D/A

70 m

W S

trom

verb

rauc

h, 2

.2 V

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

iosy

stem

e:

Mic

rona

s 39

x9F

MP

EG

-1 L

ayer

1/2

/3 D

ecod

er

MP

EG

-2 A

AC

(lo

w-b

itrat

e) D

ecod

er

on-c

hip

S/P

DIF

I/O

on-c

hip

serie

lle /

I2C

Sch

nitts

telle

n

on-c

hip

DC

-DC

Wan

dler

on-c

hip

Tak

tgen

erat

or

MP

3-P

laye

r, u

sw.

20-b

it si

ngle

-chi

p D

SP

Spr

achc

odec

s, F

irmw

are-

Dow

nloa

d m

öglic

h

=> =>B

atte

riebe

trie

b, p

orta

ble

Ger

äte:

Key

boar

d

Dis

play

Fla

sh R

AM

µCon

trol

ler

Mic

rona

s 39

x9F

:

App

likat

ion

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

A/D

D/A

AM

P

AM

P

OS

C/P

LLI²

Cvo

ltage

mon

itor

DC

/DC

1D

C/D

C2

DS

P C

OR

E

MP

3, A

AC

,G

.729

audi

oba

seba

nd

S/P

DIF

out

head

phon

elin

e in

mic

roph

one

S/P

DIF

in

MA

S 3

5x9F

1.0V

2.2V

3.0V

clk

"por

tabl

e au

dio

play

er":

3 IC

s pl

us B

atte

rie /

Tas

tatu

r / D

ispl

ay

Page 64: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

60 Signalprozessoren Digitale Audioverarbeitung

Sign

alpr

ozes

sore

n:

Mot

orol

a 56

K

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sign

alpr

ozes

sore

n:

Mot

orol

a 56

K

dara

uf s

pezi

alis

iert

e H

ardw

are:

"S

igna

lpro

zess

oren

"

MA

C-O

pera

tione

n

Ste

uerw

erk

mit

HW

-Unt

erst

ützu

ng fü

r S

chle

ifen

und

Inte

rrup

ts

Adr

essb

erec

hnun

gsei

nhei

ten

Bus

band

brei

te a

usre

iche

nd fü

r si

ngle

-cyc

le M

AC

Har

vard

-Arc

hite

ktur

mit

sepa

rate

n B

usse

n fü

r B

efeh

le/D

aten

satu

ratio

n A

rithm

etik

Akk

umul

ator

inte

rn m

it hö

here

Wor

tbre

ite

ALU

ber

echn

et M

AC

-Ope

ratio

n in

ein

em T

akt

typi

sche

Adr

essi

erun

gsm

uste

r (li

near

, mod

ulo,

FF

T)

Pro

gram

me

mit

viel

en k

urze

n S

chle

ifen

typi

sche

Alg

orith

men

der

Sig

nalv

erar

beitu

ng:

Sign

alpr

ozes

sore

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

teilw

eise

ext

rem

kom

plex

e P

aral

lelv

erar

beitu

ng (

TI 3

2C08

0)

Sign

alpr

ozes

sore

n:

Spe

ktru

m

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Wor

tbre

iten:

12

bit /

16

bit /

24

bit /

32

bit F

P /

exte

nded

. . .

Fes

tkom

ma

/ Gle

itkom

ma

Anz

ahl /

Fun

ktio

nen

der

ALU

SIM

D: m

ehre

re A

LUs

Ban

dbre

ite d

er o

n-ch

ip B

usse

Adr

eßra

um: 6

4 K

B ..

4 G

B e

xter

n

on-c

hip

Spe

iche

r: R

AM

/ R

OM

(T

abel

len)

1K

B ..

1 M

B

Bei

spie

le: M

otor

ola

56K

, 96K

, Tex

as 3

2C0x

x, A

D S

HA

RC

Page 65: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung SHARC-Familie 61

IODS

P

DS

PS

RA

M

500

MB

/s e

xter

nal I

O

600

MB

/s li

nk p

ort I

O

AD

SP

-210

60:

Pla

tzbe

darf

(P

latin

e):

Layo

ut A

DS

P-2

1060

:

SHA

RC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Grö

ßen

verh

ältn

is R

AM

/ C

ore

(!)

512

KB

on-

chip

RA

M

40 M

Hz,

120

MF

LOP

S p

eak

AD

SP

-211

60:

512

KB

on-

chip

RA

M

100

MH

z, 6

00 M

FLO

PS

2 W

att

Link

-Por

ts u

nd P

aral

lelre

chne

r

Bef

ehls

satz

Pro

cess

ing

Uni

t mit

Reg

iste

rn u

nd d

rei R

eche

nwer

ken

grob

e H

ardw

ares

truk

tur

Auf

bau

des

SH

AR

C A

D-2

1060

:

SHA

RC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

sieh

e S

HA

RC

Dat

enbl

att u

nd P

rogr

amm

beis

piel

e

Sign

alpr

ozes

sore

n:

Mot

orol

a 96

K

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Cre

amw

are

Pul

sar]

hohe

Rec

henl

eist

ung,

120

.. 6

00 M

FLO

PS

pea

k

Sig

nalp

roze

ssor

-Fam

ilie,

Ana

log

Dev

ices

, ww

w. a

nalo

g.co

m

Cre

amw

are

Pul

sar

/ Sco

pe-S

yste

m

oft i

n A

V-S

urro

und-

Ver

stär

kern

ein

gese

tzt

32-b

it Z

ahle

nfor

mat

idea

l für

Aud

iove

rarb

eitu

ng

erla

ubt P

aral

lelre

chne

r m

it se

hr g

erin

gem

Auf

wan

d

Link

-Por

ts fü

r di

rekt

e K

omm

unik

atio

n

Gle

itkom

ma-

Ver

arbe

itung

"Sup

er H

arva

rd A

rchi

tect

ure"

SHA

RC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

enfo

rmat

e 32

bit

und

40 b

it

Page 66: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

62 SIMD-Befehlssatze Digitale Audioverarbeitung

c’t 0

4/00

S.3

14 (

ISS

E/3

Dno

w/A

ltive

c)c’

t

ww

w.a

md.

com

/K6/

K6d

ocs/

, w

ww

.am

d.co

m/s

wde

v/

"The

MM

X te

chno

logy

pag

e ha

s be

en r

emov

ed"

deve

lope

r.in

tel.c

om/d

rg/m

mx/

appn

otes

/

deve

lope

r.in

tel.c

om/d

rg/m

mx/

man

uals

/

MM

X:

Linu

x "p

aral

lel-p

roce

ssin

g-H

OW

TO

"

ISS

E:

Inte

l web

site

:

3D N

ow!

AM

D w

ebsi

te:

c’t 1

5/98

S.1

86 ff

IEE

E M

icro

8/9

6 S

.42,

c’t

01/9

7 S

.228

ff

IEE

E M

icro

3/4

-99

S.3

7ff

deve

lope

r.in

tel.c

om/s

oftw

are/

idap

/res

ourc

es/te

chni

cal_

colla

tera

l/pen

tium

iii/

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

SIM

D:

L

itera

tur

EE

W

EE

WE

EE

DFD

F

FD

EE

EE

EW

r6 = r4 * r8

r4 = r1 + r5

r3 = r1 * r4

WE

EE

EE

DF

WE

ED

F

DF

EE

EW

EE

r3 = r1 * r4

r4 = r1 + r5

r6 = r4 * r8

FD

EE

EE

EW

FD

EE

W

FE

DE

EE

EW

r3 = r1 * r4

r4 = r1 + r5

r6 = r4 * r8

15

1015

20

F D E W

Fet

ch

Exe

cute

Writ

e ba

ck

Dec

ode/

issu

e

Sta

ll

cba

c) in

-ord

er-c

ompl

etio

nb)

pip

elin

e, o

ut-o

f-or

der

com

plet

ion

a) s

erie

lle B

efeh

lsbe

arbe

itung

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Bef

ehls

pipe

line:

in

orde

r / o

ut o

f ord

er

aber

oft

mit

gerin

ger

Gen

auig

keit

(8 b

it ..

16 b

it, 3

2 bi

t FP

)

ISS

E2

2000

ISS

E

MM

X

Bef

ehls

satz

erw

eite

rung

en: "m

ultim

edia

ext

ensi

on"

1996

1999

1998

3Dno

w!

1999

"inte

rnet

SIM

D s

trea

min

g ex

tens

ion"

Alti

Vec

(Pow

erP

C G

4, M

acin

tosh

)

gros

se D

aten

men

gen

x86-

FP

U a

usge

reiz

t

Tric

k: v

orha

nden

e A

LUs/

Dat

enpf

ade

für

SIM

D v

erw

ende

n

stei

gend

e A

nfor

deru

ngen

für

Aud

io, V

ideo

, Im

age,

3D

=>

"Med

ia p

roce

ssin

g" m

it de

m P

C ?

!

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

SIM

D:

M

edia

pro

cess

ing

=> z

.B.

Con

nect

ion-

Mac

hine

2:

64K

Pro

zess

oren

:-)

MIS

D

=> e

inge

schr

änkt

: M

MX

&C

o: 2

-8 fa

ch p

aral

lel

=> z

.B.

vier

fach

Pen

tium

Pro

-Ser

ver

=> M

ultip

roze

ssor

mas

chin

en

"mul

tiple

inst

ruct

ion,

mul

tiple

dat

a"M

IMD

"sin

gle

inst

ruct

ion,

sin

gle

data

"

"sin

gle

inst

ruct

ion,

mul

tiple

dat

a"

=> F

eldr

echn

er/P

aral

lelre

chne

r

=> je

der

klas

sisc

he P

C

SIM

D

SIS

D

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

SIM

D:

F

lynn

-Kla

ssifi

katio

n

Page 67: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung MMX 63

=>

2 bi

t ALU

2 bi

t ALU

=> =>

4 bi

t ALU

Pen

tium

-MM

X z

usät

zlic

h m

it gr

ößer

en C

ache

s al

s P

entiu

m

~10%

are

a on

Pen

tium

/MM

X

SIM

D le

icht

impl

emen

tierb

ar

MM

X p

ress

rel

ease

03.

05.1

996

32/6

4-bi

t Dat

enpf

ade

sind

"ov

erki

ll"

ALU

s ab

er le

icht

par

alle

l nut

zbar

:

MM

X n

ur in

wen

igen

App

likat

ione

n w

irklic

h ge

nutz

t

++

++

++

++

carr

y-ch

ain

auftr

enne

n

Per

form

ance

2x

.. 8x

für

MM

X O

ps

Per

form

ance

1.5

x ..

2x fü

r A

pps

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

G

rund

idee

790

3115

0

Exx

ab

386

8086

PC

EF

LAG

S

IPE

IPF

P S

tatu

s

FP

R0

FP

R7

GS

FS

extr

a da

ta s

egm

ent

data

seg

men

t

stac

k se

gmen

t

code

seg

men

t

ES

DS

SS

CSSI

DI

ED

I

ES

I

SP

BP

EB

P

ES

P

EB

X

ED

X

EC

X

EA

X

BH

BL

DL

DH

BX

DX

CX

AX

CL

CH

AL

AH

accu

mul

ator

coun

t: S

trin

g, L

oop

data

, mul

tiply

/div

ide

base

add

r

stac

kptr

inde

x, s

trin

g sr

c

base

of s

tack

seg

men

t

inde

x, s

trin

g ds

t

stat

us

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

x86:

R

egis

ter

WE

E

WE

EE

EEE

EE

EE

WWE

EE

EEE

EE

EE

WD

F

FD

EE

W

FD

EE

W

WE

EE

EE

DF

WE

ED

F

WE

EE

ED

EF

WEDF

Sta

ll

Dec

ode/

issu

e

Writ

e ba

ck

Exe

cute

Fet

ch

2015

105

1

4-fa

ch S

IMD

, mit

Pip

elin

e

2-fa

ch s

uper

skal

ar

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Supe

rska

lar,

SIM

D

(1-F

) +

F/S

X

1S

ges

amt =

SX = 1.1, F = 0.98, Sgesamt = 1/(0.02 + 0.89) = 1.10

SX = 2, F = 0.9, Sgesamt = 1/(0.1 + 0.45) = 1.82

SX = 2, F = 0.5, Sgesamt = 1/(0.5 + 0.25) = 1.33

SX = 10, F = 0.1, Sgesamt = 1/(0.9 + 0.01) = 1.09

=>B

eisp

iele

:

bere

chne

t Fun

ktio

n X

, zei

tlich

er A

ntei

l 0<F

<1

=>O

ptim

ieru

ng lo

hnt n

ur fü

r hä

ufig

e O

pera

tione

n !!

Fun

ktio

n X

’ ist

sch

nelle

r al

s X

mit

"spe

edup

" S

X:

Am

dahl

’s G

eset

z:

SX

= Z

eitb

edar

f( X

) /

Zei

tbed

arf(

X’ )

Sys

tem

2:

Sys

tem

1:

[Gen

e A

mda

hl, 1

967]

"Spe

edup

" du

rch

Par

alle

lisie

rung

?

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

Am

dahl

’s G

eset

z

Page 68: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

64 MMX Digitale Audioverarbeitung

63 630

63 6332

3116

158

70

pack

ed b

yte

*8 /

pack

ed w

ord

*4 /

pack

ed d

oubl

ewor

d *2

/ qu

adw

ord

q

d1

d0

w3

w2

w1

w0

b7

b2

b1

b0

Zug

riff a

bhän

gig

vom

Bef

ehl

64-b

it R

egis

ter,

4 D

aten

type

n:

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

D

aten

form

ate

clear MMX state (handle FP regs)

EMMS (FSAV / FRESTOR)

(Varianten B/W/D S/US)

MAC 4*16 -> 2*32

PMADDWD mm1, mm2/mem64

8*a==b, create bit mask / auch GT

PCMPEQB mm1, mm2/mem64

4*mul 16*16 store low/high 16 bits

PMULL/HW mm1, mm2/mem64

pack 4*32 into 4*16 signed saturate

2*sub 32 bit data / unsigned saturate

PSUBUSD mm1, mm2/mem64

PSUBD mm1, mm2/mem64

PADDB mm1, mm2/mem64

PAND mm1, mm2/mem64

2*sub 32 bit data / signed wrap

mm1 AND mm2/mem64 / auch OR/XOR/NAND

8*add 8 bit data

PACKSSDW mm1, mm2/mem64

fancy unpacking (see below)

PUNPCKH mm1, mm2/mem64

MOVD mm1, mm2/mem32

MOVQ mm1, mm2/mem64

PSLL mm1,mm2/mem64/imm8

pack 8*16 into 8*8 signed saturate

shift left mm1 / auch PSRA/PSRL

PACKSSWB mm1, mm2/mem64

move 64 bit data

move 32 bit data

insgesamt 57 Befehle

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

B

efeh

lssa

tz

=> M

MX

DLL

s

=> s

atur

atio

n ar

ithm

etic

=> Ü

berla

uf ig

norie

ren

=> F

P-R

egis

ter

nutz

en

Kom

patib

ilitä

t zu

alte

n B

etrie

bssy

stem

en /

App

s:

kein

e ne

uen

Reg

iste

r m

öglic

h

kein

e ne

uen

Exc

eptio

ns

best

ehen

de D

aten

pfad

e nu

tzen

=> 6

4 bi

t

mög

lichs

t wen

ig n

eue

Opc

odes

alte

Pro

zess

oren

und

neu

e S

oftw

are

=> C

ode

dopp

elt

Tes

t-A

pplik

atio

nen:

=> 1

6 bi

t dom

inie

rt

(aud

io/im

age/

MP

EG

-1/3

D-G

raph

ik/..

.)

optim

iert

e Li

brar

ies

verf

ügba

r

kein

e T

ools

=> A

ssem

bler

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

E

ntw

urfs

ents

chei

dung

en

TO

S=0

0

FP

7

FP

0

063

79ta

g

1113 T

OS

11..1

MM

X0

MM

X7

MM

X0

.. M

MX

7

8 R

egis

ter

a 64

bit

63

FP

NaN

in d

en F

P-R

egis

tern

0000

tag

00 =

val

id

FP

TO

S =

0

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

R

egis

ter

Page 69: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung MMX 65

b3

b2

b1

a3

a2

a1

pmad

dwd

a0

b0*

**

*

a3*b3+a2*b2

a1*b1+a0*b0

für

Ska

larp

rodu

kte:

} MMX64 v0101, v2323, t0, t1, t2, t3;

vector_x_matrix_4x4( MMX64* v, MMX64 *m ) {

v0101 = punpckldq( v, v ); // unpack v0/v1

v2323 = punpckhdq( v, v ); // unpack v2/v3

t0 = pmaddwd( v0101, m[0] ); // v0|v1 * first 2 rows

t1 = pmaddwd( v2323, m[1] ); // v2|v3 * first 2 rows

t2 = pmaddwd( v0101, m[2] ); // v0|v1 * last 2 rows

t3 = pmaddwd( v2323, m[3] ); // v2|v3 * last 2 rows

t0 = paddd( t0, t1 ); // add

t2 = paddd( t2, t3 ); //

v = packssdw( t0, t2 ); // pack 32->16, saturate

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

"pa

cked

mul

tiply

add

wor

d"

Ver

glei

che

/ Spr

ungb

efeh

le:

0000h

0000h

0000h

FFFFh

>>

>> 67

16

731

34

16

45

23

pcm

pgtw

:

Bei

spie

l: c

hrom

a-ke

ying

Bitm

aske

n fü

r lo

gisc

he O

ps v

erw

endb

ar

=>=>

com

pare

-Ope

ratio

nen

setz

en B

itmas

ken

kein

e S

prun

gbef

ehle

in M

MX

Pip

elin

e-A

bhän

gigk

eite

n

schl

echt

par

alle

lisie

rbar

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

"pa

cked

com

pare

"

vorh

ande

ne F

P IN

T7

Rou

tine

funk

tioni

ert a

uch

für

MM

X

kein

e A

npas

sung

des

Bet

riebs

syst

ems

notw

endi

g

FP

-Reg

iste

r nu

r be

i Bed

arf s

iche

rn

Inte

rakt

ion

mit

Bet

riebs

syst

em /

Tas

kwec

hsel

: Tas

k2IN

T7

hand

ler

no

rmal

co

de

MM

X/F

P :

INT

7 w

egen

TS

=1

save

tas

k1 s

tate

CR

0.T

S=0

retu

rn

Tas

k1

MM

X/F

P

cod

e

task

sw

itch

:

CR

0.T

S=1

rest

ore

tas

k2 s

tate

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

M

ultit

askt

ing

. . .

..., 1

25, 1

26, 1

27, 1

27, 1

27, .

..

..., 1

25, 1

26, 1

27, -

128,

-12

7, ..

.

0

7f

ff 80

0003h

8003h

0004h

7FFFh

7FFFh

7FFFh

++

++

a1

a2

a3

a1+b1

a2+b2

a3+b3

b1

b2

b3

padd

w (

wra

p ar

ound

):

padd

usw

(sa

tura

ting)

:

b3

b2

b1

a3+b3

a2+b2

a1+b1

a3

a2

a1

++

++

satu

ratio

n

wra

p-ar

ound

was

sol

l bei

ein

em Ü

berla

uf p

assi

eren

?

80

ff

7f

0

gut f

ür D

SP

-

Zah

lenk

reis

Anw

endu

ngen

"auf

gesc

hnitt

en"

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

"Sa

tura

tion

Ari

thm

etic

"

Page 70: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

66 MMX Digitale Audioverarbeitung

Sch

ritt 1

: M

aske

ers

telle

n (

high

-col

or: 1

6 bi

t/pix

el)

"Wet

terb

eric

ht":

MM

X b

erec

hnet

4 P

ixel

/ T

akt

kein

e B

ranc

h-B

efeh

le

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

C

hrom

a K

eyin

g (1

)

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

C

hrom

a K

eyin

g (2

)

01FCh

0000h

8002h

FFFFh

8002h

01FCh

7FFFh

8000h

8000h

0D02h

0000h

8000h

pack

ssdw

: pa

ck w

ith s

atur

atio

n 32

->

16 s

igne

d da

ta:

punp

ckhb

w:

punp

cklb

w: l

ower

32

bits

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

pa

ckss

dw /

punp

ckhb

w

pmul

lhw

pmul

llwen

tspr

eche

nd d

ie lo

w w

ords

mit

Pac

kbef

ehle

n ko

mbi

nier

en, w

enn

32-b

it R

esul

tate

gew

ünsc

ht

**

**

FFFFh

0000h

0000h

0002h

0002h

0004h

0000h

0100h

0100h

0000h

pmul

l[lh]

w:

mul

tiply

4 w

ords

, writ

e lo

w/h

igh

byte

of r

esul

ts:

4 x

16 b

it

4 x

16 b

it

4 x

32 b

it

4 x

16 b

it hi

gh w

ords

0001h

0001h

0002h

FFFEh

FFFFh

0000h

0D02h

0000h 0000h

FFFFh

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

pm

ulllw

/ pm

ullh

w

Page 71: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung 3Dnow! 67

(ver

glei

che

Mot

orol

a A

ltive

c / I

ntel

ISS

E)

MM

X u

nter

stüt

zt n

ur In

tege

r-D

aten

type

n

star

k w

achs

ende

Bed

eutu

ng v

on 3

D-S

piel

en

32-b

it G

leitk

omm

aope

ratio

nen

nötig

für

Geo

met

rie-T

rans

form

atio

nen

FP

U im

AM

D K

6 ve

rgle

ichs

wei

se la

ngsa

m

3Dno

w! S

pezi

fikat

ion

=>S

IMD

-Bef

ehle

für

32-b

it flo

at D

aten

type

n

=>

muß

ohn

e O

S-U

nter

stüt

zung

nut

zbar

sei

n

MM

X-R

egis

ter

verw

ende

n

MM

X z

wei

-Ope

rand

en A

dres

sier

ung

je z

wei

floa

t-D

aten

wer

te p

ro M

MX

-Reg

iste

r

schn

elle

Add

/Mul

t/MA

C/S

qrt-

Bef

ehle

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3Dno

w!

M

otiv

atio

n

MM

X-R

egis

ter

verw

ende

n, z

wei

Dat

enw

orte

pro

Reg

iste

r

zwei

-Adr

ess-

Bef

ehle

kein

e S

tatu

s-F

lags

, kei

ne E

xcep

tions

MM

X-B

efeh

le n

utzb

ar (

logi

sche

, Ver

glei

che,

...)

SIM

D-B

efeh

le fü

r 32

-bit

float

Dat

enty

pen:

bele

gt n

ur e

inen

ein

zige

n x8

6 O

pcod

e (0

F0F

... s

ubob

code

)

mög

lichs

t wen

ig C

hipf

läch

e:

kein

e U

nter

stüt

zung

für

NaN

/INF

/...

Sat

urat

ion-

Arit

hmet

ik s

tatt

Übe

rlauf

App

roxi

mat

ion

für

Div

isio

n un

d Q

uadr

atw

urze

l

nur

roun

d-to

-nea

rest

-eve

n M

odus

, +-

1LS

B

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3Dno

w!

E

ntsc

heid

unge

n

bis

zu v

ier

Zuf

alls

zahl

en p

ro T

akt

(U/V

pip

elin

es g

enut

zt)

PM

ULL

W la

tenc

y 3,

thro

ughp

ut 1

(on

Pen

tium

)

x(t) = (x(t-1) * 47989) & 0xFFFF;

QuadWord DithMultVal = 0x4f314f314f314f31;

QaudWord DithRegInit = 0x4f31994d2379bb75;

Init:

PMULLW mm0, DithMulVal // 3 clocks

MOVQ [result64], mm0 // 1 clocks

Loop: // x(t) -> x(t+1)

MOVQ mm0, DithRegInit;

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

Zu

falls

zahl

en

00

00

00

20

20

72

54

68

65

20

50

65

73

str

73

65

50

20

65

68

54

72

str

00

01

00

0172

54

68

65

20

50

65

73

(abe

r P

robl

eme

mit

Um

laut

en...

)[a

us In

tel M

MX

app

note

]

lowercase

padd

74

70

72

68

65

20

65

73

pand

20

20

20

20

20

20

20

20

mask

mask

str

pand

pcmpgtb

pcmpgtb

10

01

10

00

11

10

11

11

5B

5B

5B

5B

5B

5B

5B

5B

40

40

40

40

40

40

40

40

Str

ing

low

er-t

o-up

per-

case

con

vers

ion:

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

MM

X:

to

Low

erC

ase(

)

Page 72: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

68 3Dnow! Digitale Audioverarbeitung

End;

IterpasD:=Count;

or (Count=Tiefe);

Until (abs (A) >Grenze) or (Abs (B) > Grenze)

INC (Count);

A:= C;

B:= 2*A*B + I;

C:= SQR(A) - SQR(B) + R;

Repeat

A:=0; B:=0;

Count:= 0;

Begin

var A,B,C:double;

(I,R :Double; Grenze, Tiefe :Paratyp):Paratyp;

Function IterPasD

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3D N

ow!

A

pfel

män

nche

n

jnz loop

dec CX ; iteration counter

...

; Sieh nach, ob A oder B > GRENZE ist

MOVQ iA,MM4

PF2ID MM4,MM0 ;iA = INT(A) | iB = Int(B)

; = A(n+1) | = B(n+1)

PFADD MM0,MM2 ;MM0= A**2 - B**2 + R | 2*A*B+I

PFACC MM0,MM3 ;MM0= A**2 - B**2 | A*B+A*B

PFMUL MM0,MM1 ;MM0= A**2 | -B**2

PFMUL MM0,MM0 ;MM0= A**2 | B**2

PFMUL MM3,MM0 ;MM3= A*B | A*B

POR MM3,MM4 ;MM3=B | A

PSRLQ MM4,32 ; sehr mühsam ...

PSLLQ MM3,32 ; das Vertauschen ist

MOVQ MM4,MM0 ; oh weh

MOVQ MM3,MM0 ;MM3=A | B

loop:

;; MM2 ;R | I

; MM1 ;1 | -1

; Entry MM0 ;A | B

; Quadriere (A + jB)**2 = A**2 - B**2 + j 2*A*B

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3D N

ow!

A

pfel

män

nche

n

=>=>

auch

für

ande

re A

nwen

dung

gut

nut

zbar

(et

wa

Num

erik

)

"mem

ory

stre

amin

g"

löst

kei

ne E

xcep

tions

/ P

age

Fau

lts a

us

gew

ünsc

hte

Dat

en w

erde

n in

L1/

L2-C

ache

gel

aden

quas

i nor

mal

er L

adeb

efeh

l, ab

er o

hne

Zie

lregi

ster

=>pr

efet

ch-B

efeh

l

Per

form

ance

sta

rk v

on o

ptim

aler

Cac

he-A

usnu

tzun

g ab

häng

ig

aber

reg

elm

ässi

g (in

jede

m F

ram

e)

viel

e D

aten

wer

den

(pro

Fra

me)

nur

ein

mal

ben

ötig

t

unge

wöh

nlic

he L

okal

ität

regu

läre

Spe

iche

rzug

riffs

mus

ter

Spe

iche

rzug

riffe

in M

ultim

edia

-App

likat

ione

n:

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3Dno

w!

P

refe

tch

zusä

tzlic

he B

efeh

le fü

r N

ewto

n-Ite

ratio

n

voll

in P

ipel

ine

inte

grie

rt, m

axim

aler

Dur

chsa

tz

wen

ig H

ardw

area

ufw

and

quad

ratis

che

Kon

verg

enz:

zw

ei It

erat

ions

schr

itte

für

volle

Gen

auig

keit

=>

mit

volle

m T

akt

aus

Look

up-T

able

und

Inte

rpol

atio

n

erst

er B

efeh

l lie

fert

14/

15 b

it A

ppro

xim

atio

n

Div

isio

n un

d Q

uadr

atw

urze

l per

App

roxi

mat

ion

etw

a S

hadi

ng/B

eleu

chtu

ngsb

erec

hnun

g fü

r 3D

-Gra

phik

teilw

eise

nur

ger

inge

Gen

auig

keit

benö

tigt

mög

lichs

t wen

ig C

hipf

läch

e fü

r 3D

now

!

Rec

henw

erk

für

Div

isio

n / S

qrt i

st s

ehr

aufw

endi

g

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

3Dno

w!

D

ivis

ion

/ Qua

drat

wur

zel

Page 73: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung ISSE und ISSE2 69

leid

et (

extr

em)

Per

form

ance

=>A

LUs

müs

sen

auf d

ie D

aten

war

ten

=>

Cac

he-"

Pol

lutio

n"

herk

ömm

liche

Cac

he-S

trat

egie

n nu

tzlo

s

gerin

ge L

okal

ität:

vie

le D

aten

(P

ixel

) w

erde

n nu

r 1x

ben

ötig

t

hohe

Dat

enm

enge

/ D

aten

rate

=>

(für

Med

ia-A

pps.

)

typi

sch

für

Med

ienv

erar

beitu

ng:

Str

eam

ing:

Pre

fetc

h: D

aten

rec

htze

itig

anfo

rder

n

Cac

he-N

utzu

ng a

npas

sen

1GH

z, 8

x S

IMD

, 100

nse

c S

peic

her:

800

OP

s / 1

Zug

riff

Spe

iche

rlate

nz fa

st p

erfe

kt v

erst

eckt

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

"Str

eam

ing" op

079

FP

/MM

X

fp7

fp0

xmm

7

xmm

0

ISS

E12

70

Sca

lar:

SIM

D:

src1

src2 ds

t

op

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Reg

iste

r

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Hom

epag

e / L

itera

tur

sow

ohl "

pack

ed"

als

auch

"sc

alar

ISS

E in

stru

ctio

ns"

=>

Mar

kt fo

rder

t 3D

70 n

eue

Bef

ehle

2-fa

ch o

der

4-fa

ch S

IMD

?

128-

bit m

achb

ar (

FP

ber

eits

80-

bit)

bere

its 2

64-

bit A

LUs

auf d

em P

roze

ssor

4-fa

ch S

IMD

=>

"alre

ady

regi

ster

-sta

rved

IA32

arc

hite

ctur

e"

erfo

rder

t OS

-Unt

erst

ützu

ng=>

min

dest

ens

dopp

elte

FP

-Per

form

ance

not

wen

dig

neue

Reg

iste

r, 1

28-b

it

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Ent

wur

fsen

tsch

eidu

ngen

Page 74: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

70 ISSE und ISSE2 Digitale Audioverarbeitung

xa[j] = xb[j] + q*xc[j];

} }

for( int j=0; j < SIZE; j++ ) {

void do_c_triad() {

float q;

float xa[SIZE], xb[SIZE], xc[SIZE];

tmp0 = __mm_mul_ps( *((__m128 *) &xc[j]), tmp1 );

*(__m128 *) &xa[j] =

void do_intrin_triad() {

__m128 tmp0, tmp1;

for( int j=0; j < SIZE; j+= VECTOR_SIZE) {

} }

_mm_add_ps(tmp0, *((__m128 *) &xb[j];

tmp1 = _mm_set_ps1(q);

float q;

__declspec(align(16)) float xa[SIZE], xb[SIZE], xc[SIZE];

#define VECTOR_SIZE 4

ISS

E-P

rogr

amm

ieru

ng m

it "I

ntrin

sics

" un

d V

TU

NE

:

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Pro

gram

mie

rung

mit

"Int

rins

ics"

struct

{ } AoS_data[1000];

float X, Y, Z; // A, B, C;

float X[1000],Y[1000],Z[1000];

float X[8],Y[8],Z[8];

} SoA_data;

{struct

Str

uctu

re o

f Arr

ays:

aber

im S

peic

her

"ver

stre

ut"

Ano

rdnu

ng o

ptim

al fü

r S

IMD

Ano

rdnu

ng s

chle

cht f

ür S

IMD

Dat

en lo

kal

Arr

ay o

f Str

uctu

res:

Hyb

rid S

oA -

SIM

D=>

struct

{ } Hybrid_data[125];

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

AoS

/ So

A

oft h

ando

ptim

iert

er A

ssem

bler

wg.

bes

ter

Per

form

ance

Sof

twar

eent

wic

klun

g fü

r M

MX

/ IS

SE

/ 3D

now

:

nur

rudi

men

täre

Com

pile

r- u

nd T

ool-U

nter

stüt

zung

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Reg

iste

r V

iew

ing

Tool

erfo

rder

t 16-

Byt

e A

lignm

ent a

ller

Dat

enty

pen

Intr

insi

cs

Vec

tor

Cla

ss L

ibra

ry

Inte

l Per

form

ance

Lib

rary

Sui

te

C-F

unkt

ione

n, C

ompi

ler

inlin

ing

Kla

ssen

, inl

inin

g du

rch

Com

pile

r

optim

iere

nder

Com

pile

r

sehr

teue

r

optim

iere

nder

Com

pile

r m

it IS

SE

-Unt

erst

ützu

ng:

umfa

ngre

iche

Pro

filin

g-T

ools

Vec

toriz

atio

n

Inte

l VT

une

Per

form

ance

Enh

ance

men

t Env

ironm

ent:

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

Pro

gram

mie

rung

Page 75: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung ISSE und ISSE2 71

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

2:

pav

g2-B

efeh

l (IA

64)

"32-

bit F

P F

IR F

ilter

impl

emen

ted

usin

g S

SE

"

sieh

e In

tel A

ppno

te

Nut

zen

von

MM

X/IS

SE

für

Filt

er?

MM

X u

nd IS

SE

für

16-b

it In

tege

r

ISS

E fü

r 32

-bit

Gle

itkom

maw

erte

max

imal

vie

rfac

he L

eist

ung

gege

nübe

r sk

alar

em C

ode

aber

:

erfo

rder

t Ope

rand

en-A

lignm

ent (

16-B

yte

Gre

nzen

)

z.B

. dur

ch D

upliz

ieru

ng d

er D

aten

/Koe

ffizi

ente

n-A

rray

s

Arr

aygr

ößen

Vie

lfach

e vo

n 4

Mul

tiplik

atio

n pa

ralle

l, ab

er A

kkum

ulat

ion

schw

ierig

=>

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

:

FIR

-Filt

er

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

2:

mux

1-B

efeh

l (IA

64)

PC

-Tec

hnol

ogie

| S

S 2

000

| 1

8.21

5

ISSE

2:

psa

d1-B

efeh

l (IA

64)

Page 76: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

72 Benchmarks Pentium, Athlon Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ath

lon

(Thu

nder

bird

)

Dig

itale

Aud

iove

rbei

tung

| W

S 2

000

| 1

8.02

05

Ben

chm

arks

:

Pen

tium

IV

vs.

Ath

lon

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pen

tium

III

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pen

tium

IV

Page 77: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Benchmarks Pentium, Athlon 73

(Div

X m

it M

MX

DC

T-C

ode)

Ben

chm

arks

:

Div

X /

Qua

ke

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spe

iche

rinte

rfac

e w

icht

ig (

Ram

bus/

DD

R)

bess

er a

uf P

3, P

4, A

thlo

n

neu

kom

pilie

rter

Cod

e:

Ver

wirr

spie

l im

Div

X-B

ench

mar

k:

sehr

gut

e W

erte

mit

MM

X

sehr

sch

lech

te W

erte

mit

x86

FP

U

neu

kom

pilie

rter

Cod

e m

it IS

SE

2

neu

kom

pilie

rter

Cod

e m

it 3D

now

!

Gra

phik

zei

gt d

ie je

wei

ls b

este

n W

erte

ISS

E2

sehr

leis

tung

sfäh

ig

unei

nhei

tlich

e P

entiu

m-4

Erg

ebni

sse

Ben

chm

arks

:

Div

X m

it 3D

now

/ISS

E2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ben

chm

arks

: P

entiu

m I

V v

s. P

entiu

m I

II

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ben

chm

arks

:

Pen

tium

IV

, Spe

iche

r

Page 78: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

74 Compact Disc Digitale Audioverarbeitung

und

Mot

or fü

r P

icku

p

Prin

zip

für

CD

und

DV

D

Spi

ndel

mot

or

Obj

ektiv

, mag

netis

che

Fok

ussi

erun

g

(2x2

Mat

rix)

Pho

tose

nsor

Zyl

inde

rlins

e

Str

ahlte

iler

Füh

rung

ssch

iene

Lase

rdio

de

CD

:

Auf

bau

eine

s P

laye

rs

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tes

tber

icht

in [

ct 0

8/99

74]

stat

t höh

erer

Dre

hzah

l

Str

ahlte

iler

liest

meh

rere

Spu

ren

glei

chze

itig

kom

plex

er E

mpf

änge

r m

itm

ehre

ren

Pho

todi

oden

CD

:

Mul

tibea

m-T

echn

ik

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D u

nd V

ideo

ISO

-966

0 D

atei

syst

em

UD

F /

Pac

ket-

Writ

ing

Gru

ndla

gen

der

CD

-Tec

hnik

CD

-RO

M

CD

-R, C

D-R

W

DV

D-R

, DV

D-R

AM

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

, DV

D:

A

gend

a

SC

SI M

ultiM

edia

Com

man

d S

etS

CS

I-3

MM

C

ww

w.d

vdde

mys

tifie

d.co

m/d

vdfa

q.ht

ml

(um

fang

reic

he L

ink-

Sam

mlu

ng z

u D

VD

)w

ww

.uni

k.no

/~ro

bert

/hifi

/dvd

/

(sch

öne

Übe

rsic

ht)

(DV

D-F

AQ

, vie

le m

irror

s w

eltw

eit)

ww

w.d

isct

roni

cs.c

o.uk

/

dive

rse

Sta

ndar

ds, i

nsbe

sond

ere

EC

MA

-xxx

(fr

ei v

erfü

gbar

), w

ww

.ecm

a.ch

ww

w.p

ing.

be/~

pin1

1466

/form

txt.h

tml

DV

D:

23/

99 S

.100

ff

ww

w.p

hoen

ix.c

om/te

chs/

spec

s.ht

ml

(El T

orito

For

mat

für

boot

fähi

ge C

Ds)

(übe

rsic

htlic

he K

urzb

esch

reib

unge

n zu

CD

/DV

D)

EC

MA

-119

EC

MA

-267

DV

D-R

OM

Spe

zifik

atio

n

ISO

-966

0 D

atei

syst

em

02/9

3 17

8ff C

D "

colo

r bo

oks"

und

Dat

eifo

rmat

e

ww

w.fa

dden

.com

/cdr

faq

dive

rse

c’t A

rtik

el:

(alle

s ru

nd u

ms

The

ma

CD

-R u

nd C

D-R

W)

CD

/DV

D:

Li

tera

tur

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 79: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung CD Funktionsprinzip 75

Inte

rpre

tatio

n: L

and

= 0,

Pit

= 0,

Wec

hsel

Lan

d/P

it =

1

Ach

tung

: K

ratz

er o

ben

zers

töre

n di

e D

aten

Grö

ße

der

Pits

/ La

nds

~ 1.

0 µm

Pol

ycar

bona

tsch

icht

~ 1

.2 m

m

CD

:

Schi

chta

ufba

u

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

aus

Tak

tfreq

uenz

des

Nut

zsig

nals

Dre

hzah

l:

zu n

ahzu

fern

foku

ssie

rt

Lage

rege

lung

Sen

sorf

eld

mit

2x2

Pho

todi

oden

zur

Reg

elun

g:

Spu

rreg

elun

g:

Nut

zsig

nal:

Land

/Pit-

Übe

rgän

ge a

us S

umm

ensi

gnal

Fok

ussi

erun

g:

A

CD

B

aus

Diff

eren

zsig

nal

(A+C

) -

(B+D

)

aus

Diff

eren

zsig

nal

(A+B

) -

(C+D

)

Zyl

inde

rlins

e im

Str

ahle

ngan

g

spur

mitt

ig

CD

:

Fok

ussi

erun

g, S

purr

egel

ung,

. . .

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fer

tigun

gsm

änge

l fes

t ein

gepl

ant =

> le

istu

ngsf

ähig

e F

ehle

rkor

rekt

ur

[CD

-RO

M -

The

new

Pap

yrus

]

Pol

ycar

bona

tträg

er, 1

2cm

Dur

chm

esse

r

eing

eprä

gte

Ver

tiefu

ngen

("p

its")

bild

en d

ie D

aten

spira

lförm

ige

Dat

ensp

ur, 1

.6µm

Abs

tand

, ca.

160

00 W

indu

ngen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Pri

nzip

Land

s re

flekt

iere

n da

s La

serli

cht

Pits

str

euen

das

Las

erlic

ht

[CD

-RO

M -

The

new

Pap

yrus

]

CD

:

Ref

lexi

on

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 80: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

76 CD Funktionsprinzip Digitale Audioverarbeitung

...

data

bits

chan

nel b

its

0000

000

000

00 0

001

0000

001

000

00 0

011

0100

1000

1000

0010

0001

0000

0000

1001

0000

1000

0010

0010

0010

0000

0000

010

001

0001

0000

0000

0000

010

100

0001

0001

0000

... v

ia lo

okup

tabl

e

zusä

tzlic

h 3

"Mer

ge-B

its"

zwis

chen

zw

ei C

odew

orte

n ei

nfüg

en

Eig

ht-t

o-F

ourt

een

Mod

ulat

ion:

min

imal

2 N

ulle

n, m

axim

al 1

1 N

ulle

n zw

isch

en E

inse

n

selb

stta

kten

de A

ufze

ichn

ung,

NR

ZI

eige

ntlic

h 8-

17 M

odul

atio

n

DV

D v

erw

ende

t ver

bess

erte

s 8-

16 V

erfa

hren

CD

:

EF

M

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nut

zdat

en in

Fra

mes

ein

teile

n

17-b

it E

FM

mit

Mer

ge-B

its

14-b

it E

FM

-Dat

en a

us 8

-Bit

Nut

zdat

en

Nut

zdat

en

100

001

000

010

0001

0000

1001

0010

0100

0100

0010

0001

0010

0000

10

0001

0000

1001

0010

0100

0100

0010

0001

0010

0000

10

1011

1010

1110

0010

1110

1000

Pits

and

Lan

ds

. . .

17-b

it E

FM

, Syn

c-P

atte

rn a

nfüg

en

Ree

d-S

olom

on C

heck

sum

me

an F

ram

es a

nfüg

en

CD

:

Kod

ieru

ng d

er D

aten

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

1.2m

m

1mm

CD

DV

D

NA

Öffn

ungs

win

kel

0.5

.. 0.

6

0.45

.. 37

Gra

d

24 ..

Gra

d

Kra

tzer

/Sta

ub a

uf d

er O

berf

läch

e st

ören

kau

m

Kra

tzer

Auf

lösu

ngsv

erm

ögen

wie

bei

Mik

rosk

open

(!)

NA

:= M

aß fü

r A

uflö

sung

sver

mög

en d

es O

bjek

tivs

~ 1

= 2.

4

= 1

Dia

man

t

Luft

Vak

uum

Bre

chun

gsin

dex

’n’ e

ines

Mat

eria

ls:

NA

= n

* s

in(

u )

Dis

c

Lins

e

u asph

äris

che

Lins

en n

otw

endi

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

num

eris

che

Ape

rtur

Tes

tpro

gram

m/R

esul

tate

"C

D-B

änsc

hmaa

k": h

ome.

t-on

line.

de/h

ome/

Joer

n.F

iebe

lkor

n/

aktu

elle

CD

-RO

Ms:

CA

V s

owei

t per

Dat

en/F

ehle

rrat

e m

öglic

h

Ang

abe

"48x

"-La

ufw

erk:

48

x D

aten

rate

(C

LV)

der

Aud

io-C

D

CA

V e

rlaub

t Spu

rwec

hsel

ohn

e D

rehz

ahlä

nder

ung

(Flo

ppy,

akt

uelle

CD

-RO

M L

aufw

erke

)(

Aud

io/V

ideo

CD

, DV

D)

Con

stan

t Lin

ear

Vel

ocity

Con

stan

t Ang

ular

Vel

ocity

Aud

ioda

ten:

kon

stan

te D

aten

rate

sin

nvol

l: C

LV

Dre

hzah

l: i

nnen

hoc

h, a

ußen

lang

sam

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

CA

V v

s. C

LV

Page 81: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Fehlerkorrektur (CD-ROM) 77

Bei

spie

l: F

ehle

r vo

r de

r K

orre

ktur

25242220181614121086420

844

4240

3836

3432

3028

2624

2220

1816

1412

106

42

0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Ree

d-So

lom

on C

ode

erst

er S

chrit

t: al

le E

inze

lfehl

er in

Zei

len

korr

igie

rt

25242220181614121086420

844

4240

3836

3432

3028

2624

2220

1816

1412

106

42

0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Ree

d-So

lom

on C

ode

CD

-RO

M D

aten

(A

udio

, Vid

eo, C

DR

OM

)

CD

-DA

Dat

enE

CC

2336

Byt

es (

2048

+ 2

88)

74 M

inut

en:

333

.000

Fra

mes

(

682

MB

)

60 M

inut

en:

270

.000

Fra

mes

(

553

MB

)

EC

C

882

Byt

e

00F

F *

10

12 B

yte

4 B

yte

Nut

zdat

enID

SY

NC

00m

inse

cm

ode

3234

Byt

es

75 S

ekto

ren

pro

Sek

unde

, 0

.. 74

Num

erie

rung

per

(m

inut

e, s

econ

d, s

ecto

r)

#s

Ree

d-S

olom

on

Sub

chan

nels

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Sekt

oren

(F

ram

es)

02

46

1012

1416

1820

2224

2628

3032

3436

3840

4244

8

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 25

HD

R

CR

CZ

ER

O

Col

umn

Che

ck B

ytes

Use

r D

ata

Row Check Bytes

= 43

x 2

4 x

2 B

ytes

even

/ od

d su

bblo

cks

4 h

eade

r +

2048

use

r da

ta +

4 C

RC

+ 8

Zer

o B

ytes

Laye

red

Err

or C

orre

ctio

n (

CD

-RO

M M

ode

1)

CD

-RO

M L

EC

Ree

d-So

lom

on C

ode

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 82: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

78 Fehlerkorrektur (CD-ROM) Digitale Audioverarbeitung

Bitf

ehle

rrat

e C

D-R

OM

bes

ser

als

1E-1

3

02

46

1012

1416

1820

2224

2628

3032

3436

3840

4244

8

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 25

kein

e E

inze

lfehl

er in

Zei

len/

Spa

lten,

trot

zdem

kor

rigie

rbar

CD

:

Ree

d-So

lom

on C

ode

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

plus

div

erse

Mis

chfo

rmat

e . .

.

ISO

966

0 &

Co

Dat

eisy

stem

e

(199

0)

(198

9)

(198

4 ?)

(198

0)M

ixed

Mod

e

Pho

to C

D

Whi

te B

ook

V

ideo

-CD

Mod

e 2

(ohn

e zu

s. E

CC

)

Mod

e 1

(zu

s. F

ehle

rkor

rekt

ur)

Red

-Boo

k

CD

-Aud

io

Yel

low

Boo

k

CD

-RO

M

Gre

en B

ook

C

D-I

Ora

nge

Boo

k

CD

-R/R

W

For

m 2

For

m 1C

D-R

OM

XA

Blu

e B

ook

CD

-Ext

ra

CD

:

"col

ors"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

zwei

ter

Sch

ritt:

alle

Ein

zelfe

hler

in S

palte

n ko

rrig

iert

25242220181614121086420

844

4240

3836

3432

3028

2624

2220

1816

1412

106

42

0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Ree

d-So

lom

on C

ode

dritt

er S

chrit

t: w

iede

r di

e Z

eile

n ko

rrig

iert

, dan

n w

iede

r di

e S

palte

n

25242220181614121086420

844

4240

3836

3432

3028

2624

2220

1816

1412

106

42

0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Ree

d-So

lom

on C

ode

Page 83: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Datenformat CD-DA, CD-ROM 79

75/s

* 2

352B

= 4

4100

/s *

16b

* 2

/ 8

= 17

6 K

B/s

24 B

ytes

: je

6 S

ampl

es li

nker

/rec

hter

Kan

al

. . .

. . .

. . .

2352

B A

udio

date

n39

239

298

. . .

Fra

me

1

Fra

me

98

Aud

io-S

ampl

es L

+RC

IRC

EC

Csu

bcod

e

114 4

4424

Byt

es

ein

Byt

e S

ubco

de p

ro F

ram

e

98 F

ram

es a

24

Byt

es p

ro S

ekto

r

EC

C k

orrig

iert

Bur

sts

bis

zu 7

000

fehl

ende

n B

its

L0R

0L1

. . .

R1

CD

:

Aud

iofo

rmat

, kon

zept

ione

ll

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

WV

UT

SR

QPP

QR

ST

UV

WWV

UT

SR

QP

Fra

me

98

Fra

me

1

......

Dat

enra

te:

75

* 98

bit/

s =

918

B/s

1 B

yte

Sub

code

pro

Fra

me

P m

arki

ert S

tart

ein

es T

rack

s

R ..

W a

bhän

gig

vom

For

mat

z.B

. kon

stan

t Nul

l bei

CD

-RO

M

Nut

zung

für

CD

-Tex

t

Q fü

r In

halts

verz

eich

nis

der

CD

(T

OC

)

Sub

chan

nels

/ S

ubco

de:

CD

:

Subc

hann

els

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kap

azitä

t vs.

Feh

lerk

orre

ktor

CD

:

Dat

enfo

rmat

e D

aten

/ A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

subc

ode

CIR

C E

CC

Aud

io-S

ampl

es L

+R. . .

scC

IRC

CIR

CR

5L5

R1

L1R

0L0

2352

B A

udio

date

n +

2*39

2 B

EC

C +

98

B S

ubco

de

824

124

2424

88

81

11

Fra

me

1F

ram

e 2

Fra

me

3F

ram

e 98

75 S

ekto

ren

pro

Sek

unde

98 F

ram

es a

24

Byt

es (

+EC

C)

pro

Sek

tor

je 1

Byt

e S

ubco

de p

ro S

ekto

rSek

tor

00:5

9:74

Sek

tor

01:0

0:00

Sek

tor

00:5

9:73

CD

:

Aud

iofo

rmat

, Sek

tore

n, F

ram

es

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 84: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

80 Datenformat CD-DA, CD-ROM Digitale Audioverarbeitung

(sie

he B

eisp

iel a

uf n

ächs

ter

Fol

ie)

kom

bini

ert A

udio

-Tra

cks

mit

Dat

en/V

ideo

-Tra

cks

Aud

io C

D-P

laye

r er

war

ten

nur

Aud

io-T

rack

s:

älte

re P

laye

r le

sen

Dat

en a

ls A

udio

Kna

ckse

n (V

orsi

cht:

extr

eme

Laut

stär

ke)

neue

re P

laye

r sc

halte

n de

n T

rack

stu

mm

alte

rnat

ive

Ano

rdnu

ng: D

aten

trac

k(s)

gan

z hi

nten

"kra

nke"

Blo

ck-

bzw

. Min

/Sek

/Fra

me-

Adr

essi

erun

g

wird

von

alle

n ak

tuel

len

PC

-Lau

fwer

ken

unte

rstü

tzt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Mix

ed M

ode

CD

CD

:

Mix

ed M

ode

CD

(B

eisp

iel)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nut

zdat

en

Lead

-Out

Lead

-In

plus

Mas

ter-

Lead

In /

Lead

-Out

bis

zu 9

9 T

rack

s er

laub

t: c

a. 9

MB

yte

Lead

-In: N

utzd

aten

und

Sub

code

s ko

nsta

nt N

ull

Lead

-Out

ken

nzei

chne

t End

e de

r C

D

Mul

tises

sion

-CD

s:

je 1

Lea

d-In

/Out

Ber

eich

pro

Ses

sion

Q-S

ubco

de e

nthä

lt da

s In

halts

verz

eich

nis

Nut

zdat

en k

onst

ant N

ull

spez

ielle

r B

erei

ch a

m A

nfan

g (in

nen)

der

CD

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Lead

In

/ Lea

d O

ut

[ww

w.k

odak

.com

]10

24x1

536

Pix

el, J

PE

G-F

orm

at

mul

tises

sion

-For

mat

(er

laub

t meh

rere

Film

e)

neue

r V

ersu

ch a

ls "

Pic

ture

-CD

" (

mit

Inte

l/Ado

be S

oftw

are)

Kod

ak /

Phi

lips

1993

basi

ert a

uf C

D-R

OM

/XA

Film

e (K

lein

bild

) w

erde

n m

it 20

00 d

pi g

esca

nnt

prop

rietä

res

Dat

enfo

rmat

meh

rere

Auf

lösu

ngen

: 19

2x12

8 bi

s 30

72x2

048

Pix

el

verg

leic

hsw

eise

hoh

e K

oste

n

Auf

lösu

ng 3

072x

2048

Pix

el (

optio

nal 6

144x

4096

)

bis

ca. 1

00 P

hoto

s

Mar

kter

folg

nur

im P

rofi-

Ber

eich

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

:

Pho

to-C

D

Page 85: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung CD-ROM Dateisysteme 81

ww

w-p

late

au.c

s.be

rkel

ey.e

du/p

eopl

e/ch

affe

e/jo

liet.h

tml

eben

falls

in n

euer

en L

inux

-Ver

sion

en

inte

grie

rt in

Win

dow

s 9x

/2K

Nam

en b

is 6

4 Z

eich

en, i

nklu

sive

Son

derz

eich

en

erla

ubt W

indo

ws9

5-D

atei

nam

en

Mic

roso

ft-E

rwei

teru

ng v

on IS

O-9

660

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RO

M:

J

olie

t

benö

tigt e

ntsp

rech

ende

Tre

iber

völli

g in

kom

patib

el m

it IS

O-9

660

CD

-RO

M F

orm

at m

it A

pple

’s h

iera

rchi

cal f

ile s

yste

m

Mac

into

sh H

FS

:

ftp.y

mi.c

om/p

ub/r

ockr

idge

/

Roc

k-R

idge

:

abw

ärts

kom

patib

el (

ISO

-966

0 S

yste

me

sehe

n di

e 8+

3 D

aten

)

sym

bolis

che

Link

s

Uni

x-st

yle

Dat

ei-A

ttrib

ute

(ow

ner,

per

mis

sons

)

erla

ubt l

ange

Dat

eina

men

Erw

eite

rung

von

ISO

-966

0 fü

r U

nix-

Sys

tem

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RO

M:

R

ock-

Rid

ge u

nd a

nder

e

logi

sche

Blo

ckad

ress

e vs

. Min

ute/

Sek

unde

/Fra

me

CD

:

LBA

/MSF

Um

rech

nung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Leve

l-3 e

rlaub

t fra

gmen

tiert

e D

atei

en

DO

S-k

ompa

tibel

(F

AT

)

Dat

eina

men

mit

8+3

Zei

chen

plat

tform

unab

häng

ig

Leve

l-2 e

rlaub

t Nam

en b

is 3

2 Z

eich

en

bis

zu 8

Ver

zeic

hnis

eben

en

Sta

ndar

d-D

atei

form

at fü

r C

D-R

OM

s

Dat

en s

tart

en in

Sek

tor

16 (

00:0

2:16

)

Dat

eien

müs

sen

linea

r vo

rlieg

en

kein

e sp

äter

en Ä

nder

unge

n m

öglic

h

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RO

M:

I

SO 9

660

Page 86: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

82 CD-R und CD-RW Digitale Audioverarbeitung

Roh

linge

ent

halte

n vo

rber

eite

te S

pira

lspu

r (s

iehe

DV

D p

re-g

roov

e)

mec

hani

sche

Prä

gung

(P

its/L

ands

) ni

cht p

rakt

ikab

el

stat

t des

sen:

F

arbs

toff

durc

h La

serim

puls

zer

stör

en

etw

as a

nder

e R

efle

xion

sdat

en a

ls C

D

Spu

rfüh

rung

des

Pic

kups

erf

orde

rt D

aten

:

=>

Sch

utzs

chic

ht

Ref

lexi

onss

chic

ht

Far

bsch

icht

Pol

ycar

bona

t-T

räge

r

CD

-R:

P

rinz

ip

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

dive

rse

Far

bsto

ffe, a

ber

Hal

tbar

keit,

Sch

reib

eige

nsch

afte

n äh

nlic

h

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-R:

R

ohlin

ge, F

arbs

toffe

"El-T

orito

" S

pezi

fikat

ion

von

Pho

enix

und

IBM

(19

94)

CD

-RO

M k

ann

als

Live

-File

syst

em g

enut

zt w

erde

n

Zug

riff ü

ber

BIO

S/D

OS

INT

-13

Sch

nitts

telle

erla

ubt m

ehre

re B

oot-

Sek

tore

n pr

o C

D

Sek

tor

17 a

ls B

oot R

ecor

d V

olum

e D

escr

ipto

r

Sek

tor

16 w

ie g

ehab

t für

Prim

ary

Vol

ume

Des

crip

tor

basi

ert a

uf IS

O-9

660

Dat

eisy

stem

Gru

ndid

ee:

BIO

S e

rset

zt L

aufw

erk

A: d

urch

die

CD

-RO

M

boot

fähi

ge C

D-R

OM

s?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RO

M:

E

l Tor

ito

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RO

M:

E

l Tor

ito

Page 87: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung CD-R und CD-RW 83

CD

-Pre

ssun

g "p

aral

lel"

CD

-R /

CD

-RW

Sch

reib

en s

eque

ntie

ll, e

ntla

ng d

er R

ohsp

ur

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RW

:

Auf

bau

CD

/ C

DR

/ C

DR

W

c) C

D-R

W (

amor

ph/k

rista

llin)

d) M

O (

Ker

r-E

ffekt

)

a) C

D (

Pits

gep

reß

t)b)

CD

-R (

Pits

geb

rann

t)

[Phy

sics

Wor

ld O

ctob

er 1

998]

Pits

:

CD

, CD

-R, C

D-R

W, M

O

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

bis

zu 1

00.0

00 M

al w

iede

rbes

chre

ibba

r (

theo

retis

ch)

schn

elle

Abk

ühlu

ng:

amor

ph,

lang

sam

e A

bküh

lung

: k

rista

llin

Um

scha

lten

durc

h sc

hwac

he/s

tark

e La

serim

puls

e

deut

lich

klei

nere

Ref

lexi

onsä

nder

ung

als

bei C

D/C

DR

Mat

eria

l mit

kris

talli

ner

/ am

orph

er S

truk

tur

Pha

se-C

hang

e V

erfa

hren

für

wie

derb

esch

reib

bare

CD

s

[Phy

sics

Wor

ld o

ctob

er 1

998]

Trä

ger

Pol

ycar

bona

t-

Ref

lexi

onss

chic

ht

Sch

utzs

chic

ht

Sch

icht

Pha

se-C

hang

e

CD

-RW

:

Pri

nzip

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[CA

CM

43-

11]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-RW

:

am

orph

/ po

lykr

ista

llin

Page 88: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

84 CD-R und CD-RW Digitale Audioverarbeitung

spez

ielle

Roh

linge

(80

Min

) m

it en

gere

r R

ohsp

ur

(zB

. ww

w.fe

urio

.com

)

"Übe

rbre

nnen

":

evtl.

Pro

blem

e m

it äl

tere

n / a

bgen

utzt

en P

laye

rn

ange

gebe

ne K

apaz

ität e

nthä

lt >9

0 S

ekun

den

Lead

-Out

alte

rnat

iv fü

r A

udio

: D

aten

min

imal

sta

uche

n

muß

von

Bre

nner

und

Sof

twar

e un

ters

tütz

t wer

den

verk

ürzt

es L

ead-

Out

erla

ubt m

ehr

Dat

en

plus

ein

ige

Sek

unde

n R

eser

ve

Läng

e de

r R

ohsp

ur d

efin

iert

die

Kap

azitä

t der

CD

-R/R

W

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-R:

berb

renn

en"

Pos

ition

auf

der

CD

-R m

erke

n (S

pur,

Pos

ition

100

µm

)

Pro

blem

Buf

fer-

Und

erru

n:

=>

typi

sche

Puf

ferg

röss

e 2.

.4 M

B

Bre

nner

ben

ötig

t kon

tinui

erlic

hen

Dat

enst

rom

sequ

entie

lles

Sch

reib

en d

er C

D-R

:

Feh

lerk

orre

ktur

bes

eitig

t die

Lüc

ke (

"bur

st e

rror

")

Roh

ling

defe

kt (

CD

-R)

/ neu

form

atie

ren

(CD

-RW

)

wird

von

ein

igen

neu

en B

renn

ern

unte

rstü

tzt

neu

aufs

etze

n, s

obal

d D

aten

ver

fügb

ar

Bre

nner

rec

htze

itig

(kon

trol

liert

) st

oppe

n

ww

w.b

urn-

proo

f.com

:

CD

-R e

ntsp

richt

nic

ht m

ehr

den

Nor

men

CD

-R:

B

uffe

r-U

nder

run

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

durc

h P

olar

isat

ion

Inte

nsitä

tsdi

ffere

nz

(geg

enüb

er P

icku

p)

zusä

tzlic

h M

agne

t

Mec

hani

k w

ie b

ei C

D

[CA

CM

43-

11]

mag

neto

-opt

isch

e V

erfa

hren

(M

O)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aud

io/D

aten

form

at u

nver

ände

rt

erw

eite

rte

Lead

-In

Zon

e (w

eite

r in

nen

als

norm

ale

CD

)

u.a.

Kal

ibrie

rung

der

Las

erin

tens

ität b

eim

Sch

reib

en

CD

-R:

erw

eite

rtes

Lea

d-In

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 89: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung CD-R und CD-RW 85

gülti

ges

Dire

ctor

y je

wei

ls im

letz

ten

gesc

hrie

bene

n B

lock

"virt

ual a

lloca

tion

tabl

es"

aber

erw

eite

rtes

, fle

xibl

eres

Dat

eisy

stem

=>

CD

R M

edie

n si

nd n

ur e

inm

al b

esch

reib

bar

ISO

-966

0 er

war

tet T

OC

und

Dire

ctor

ies

an fe

ster

Pos

ition

basi

ert a

uf IS

O 9

660

Fin

alis

iere

n de

r C

D e

rzeu

gt v

olle

s IS

O 9

660

Dat

eisy

stem

ww

w.o

sta.

org

dort

Ver

wei

se a

uf D

atei

en u

nd ä

ltere

Dire

ctor

y-B

löck

e

kein

e B

esch

ränk

ung

der

Ver

zeic

hnis

-Sch

acht

elun

gstie

fe

spät

ere

Änd

erun

gen

unm

öglic

h

UD

F-D

atei

syst

em: "

univ

ersa

l dis

k fil

esys

tem

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

UD

F:

D

atei

syst

em

"virt

ual a

lloca

tion

tabl

es":

neue

Dat

ei s

chre

iben

, neu

es D

irect

ory

schr

eibe

n

Dat

ei m

odifi

zier

t:

neue

s D

irect

ory

ohne

Ver

wei

s au

f gel

ösch

te D

atei

sch

reib

en

Dat

eien

kön

nen

imm

er n

och

nich

t gel

ösch

t wer

den

dort

Ver

wei

se a

uf D

atei

en u

nd ä

ltere

Dire

ctor

y-B

löck

e

gülti

ges

Dire

ctor

y je

wei

ls im

letz

ten

gesc

hrie

bene

n B

lock

zunä

chst

ohn

e T

OC

im L

ead-

In

Dat

eien

in e

inze

lnen

kle

inen

Pak

eten

sch

reib

en

UD

F-P

acke

t Writ

ing:

CD

R M

edie

n si

nd n

ur e

inm

al b

esch

reib

bar

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

UD

F:

P

acke

t Wri

ting

meh

rfac

hes

Lese

n / K

orre

latio

n de

r D

aten

(cd

para

noia

)=>=>

gute

s La

ufw

erk

notw

endi

g

Pac

ket v

s. S

trea

min

g: P

robl

eme

beim

Wie

dera

ufse

tzen

mm

:ss:

ff-M

arke

n: f

f-W

erte

fehl

en m

anch

mal

Aud

io-F

orm

at h

at k

eine

fort

lauf

ende

n S

ekto

r-ID

s

nur

einf

ache

Feh

lerk

orre

ktur

, kei

n LE

C

in a

lten

Lauf

wer

ken

schl

echt

impl

emen

tiert

"Pac

ket"

-Int

erfa

ce p

robl

emat

isch

:

optim

al m

it A

udio

-Pla

yern

(D

igita

laus

gang

, 1X

Spe

ed)

Dig

itala

usgä

nge

an C

D-R

OM

s se

lten

/ oft

fehl

erha

ft

digi

tale

s A

usle

sen

von

CD

-DA

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

CD

-R:

A

udio

-Gra

bbin

g

CD

:

Aud

io G

rabb

ing

via

SCSI

3 M

MC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 90: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

86 DVD Digitale Audioverarbeitung

sing

le la

yer

doub

le la

yer

doub

le s

ide

DS

/ D

L

8.0

GB

15.9

GB

8.8

GB

4.4

GB

DV

D-1

8

DV

D-1

0

DV

D-9

DV

D-5

(Rad

ius

CD

25

mm

, DV

D 2

4 m

m)

klei

nere

r ni

cht-

genu

tzte

n In

nent

eil

höhe

re K

apaz

ität d

er D

VD

geg

enüb

er d

er C

D:

klei

nere

Pits

, kle

iner

er S

pura

bsta

nd

verä

nder

te H

eade

r-S

truk

ture

n

wen

iger

Par

ity-B

its

Weg

lass

en d

er S

ubco

des

2048

-Byt

e S

ekto

ren

=>6.

7x

13.5

x

12.3

x

24.4

x C

D-R

OM

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

V

erbe

sser

unge

n

[Com

m. A

CM

43/

2000

]

DV

D:

V

ergl

eich

mit

CD

und

DV

R

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

UD

F:

M

ultis

essi

on /

enha

nced

dis

ks

Unt

ertit

el in

meh

rere

n S

prac

hen

CD

-kom

patib

el

Her

stel

lung

skos

ten

ähnl

ich

wie

CD

s

Kop

iers

chut

z

Anf

orde

rung

en fü

r D

VD

-Vid

eo:

135

Min

uten

Spi

elda

uer

pro

Sei

te

bess

ere

Auf

lösu

ng a

ls d

ie L

aser

disc

Sur

roun

d-A

udio

in C

D-Q

ualit

ät

MP

EG

-2, A

C3:

=> c

a. 6

Mb/

s

=> 4

-5 G

B /

Sei

te

Juge

ndsc

hutz

Aud

iosp

uren

für

3-5

Spr

ache

n

dive

rse

Bild

form

ate

(Let

terb

ox, P

an, W

ides

cree

n)

Inte

rakt

ion

wie

bei

Vid

eo-C

Ds

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

K

onze

pt u

nd A

nfor

deru

ngen

Page 91: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung DVD 87

volls

tänd

ige

Info

rmat

ion

für

jede

n ei

nzel

nen

Blo

ck

2-bi

t lay

er n

umbe

r: S

eite

1/2

, auß

en/in

nen

verg

leic

he C

DR

OM

DV

D:

D

aten

form

at (

Hea

der)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

neup

ositi

onie

rung

erfo

rder

t Kop

f-

Laye

r-U

msc

haltu

ng

(sch

nell)

durc

h F

okus

sier

ung

Laye

r-U

msc

haltu

ng

DV

D:

S

ekto

rano

rdnu

ng d

ual-

laye

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

sing

le/d

ual l

ayer

(äuß

ere

Sch

icht

hal

bdur

chlä

ssig

)

sing

le/d

oubl

e si

de

DV

D:

4

For

mat

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

eind

eutig

e B

lock

-ID

, 4-B

yte

laye

red

EC

C

verg

leic

he C

DR

OM

DV

D:

D

aten

form

at (

Sekt

orfo

rmat

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 92: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

88 DVD-Audio, SACD Digitale Audioverarbeitung

6.8

Mb/

s

1.5

.. 9.

8 M

b/s

5.5

Mb/

s

Dig

itale

s F

erns

ehen

: D

F1

send

et M

PE

G-2

mit

typi

sche

Dat

enra

te fü

r M

PE

G-2

mit

AC

3-A

udio

2 S

tund

en S

piel

daue

r ge

wün

scht

, bei

5 G

B

zwei

seiti

gei

nsei

tig

For

mat

e: 7

20x5

76x2

5 P

AL

/ 720

x480

x29.

97 N

TS

C

DV

D:

V

ideo

, Dat

enra

te v

s. S

piel

daue

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ande

re D

aten

form

ate

(MP

EG

-4)

bish

er n

icht

ver

wen

det

typi

sche

Dat

enra

te d

er V

ideo

-DV

D is

t 5 ..

10

Mb/

s

10 M

b/s

5 M

b/s

[ct 2

0/99

, Ses

ames

tree

t, R

egio

n 0]

sieh

e M

PE

G S

tand

ards

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

D

aten

rate

MP

EG

-2

vgl.

DV

D-A

udio

Kom

patib

ilitä

t mit

Aud

io-C

Ds

[ct 2

1/98

242

]

zwei

te (

DV

D)-

Sch

icht

mit

Ste

reo

"bits

trea

m",

2.8

Mb/

s

DV

D:

S

uper

Aud

io C

D

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

bish

er k

aum

erh

ältli

ch

plus

Sta

ndbi

lder

und

Tex

tinfo

rmat

ione

n

min

dest

ens

74 m

in. S

piel

daue

r fü

r al

le M

odi

16 b

it, 4

4.1

Ste

reo,

7 S

tund

en S

piel

daue

r

Qua

ntis

ieru

ng m

it 12

/ 20

/ 24

bit

Abt

astr

aten

44.

1 / 4

8 / 8

8.2

/ 96

KH

z

Dol

by D

igita

l, D

TS

, MP

EG

-AA

C, .

..

24 b

it, 1

92 K

Hz

Ste

reo

24 b

it, 9

6 K

Hz,

2-6

Kan

äle

Sur

roun

d

dive

rse

Aud

iofo

rmat

e w

erde

n un

ters

tütz

t:

Spe

zifik

atio

n fü

r D

VD

-Aud

io s

eit Q

1/19

99

nutz

t die

DV

D-5

(4.

7 G

B)

DV

D-A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 93: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung DVD-Video 89

mitt

lerw

eile

ist C

SS

gec

rack

t:

dive

rse

Ang

riffs

punk

te in

den

Win

dow

s T

reib

ersc

hich

ten

Scr

eens

hots

->

AV

I

Sof

twar

e-P

laye

r cr

acke

n

algo

rithm

isch

e A

ngrif

fe m

öglic

h w

egen

40-

bit S

chlü

ssel

erm

öglic

ht D

VD

-Pla

yer

für

Linu

x

DeC

SS

: Win

dow

s-G

UI

deko

dier

t DV

D-D

aten

auf

die

Fes

tpla

tte

rech

tlich

e S

ituat

ion

unkl

ar

Ver

brei

tung

via

Inte

rnet

/ A

bmah

nung

en d

urch

DV

D-A

nwäl

te

verw

ende

t Pla

yer-

Key

aus

Xin

g S

oftw

are-

Pla

yer

=> =>DV

D:

D

eCSS

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ct 2

0/99

134

]

AG

C:

wec

hsel

nde

Sch

war

zsch

ulte

r-W

erte

zusä

tzlic

he S

ynch

roni

mpu

lse

Sch

utz

gege

n an

alog

e D

VD

-Kop

ien

auf V

ideo

reko

rder

:

im u

nsic

htba

ren

Ber

eich

: F

erns

eher

igno

riert

das

Sig

nal

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

M

acro

visi

on

zeitv

erse

tzte

Ver

öffe

ntlic

hung

en z

wis

chen

US

A /

EU

/ Ja

pan

Sic

heru

ng d

es K

ino-

Mar

ktes

DV

D-V

ideo

spe

zifiz

iert

Reg

ion-

Cod

es

Reg

ion

0 is

t uni

vers

ell n

utzb

ar

Cod

e in

Lau

fwer

ks-F

irmw

are,

typi

sch

höch

sten

s 5x

wec

hsel

bar

DV

D:

R

egio

n C

odes

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ver

fahr

en n

icht

pub

lizie

rt, n

ur fü

r H

erst

elle

r zu

gäng

lich

Dat

en g

roß

teils

unl

esba

r

dire

kte

Kop

ie e

iner

DV

D-V

ideo

Cod

es im

Lea

d-In

der

DV

D g

espe

iche

rt, d

ort n

icht

zug

reifb

ar

kom

plex

es C

halle

nge-

Res

pons

e-P

roto

koll

zur

Aut

hent

ifizi

erun

g

nich

t alle

DV

Ds

sind

ver

schl

üsse

lt

vers

chlü

ssel

te Ü

bert

ragu

ng z

wis

chen

Lau

fwer

k un

d D

ecod

er (

HW

/SW

)

Sch

utz

vor

digi

tale

n (=

perf

ekte

n) R

aubk

opie

n

"Con

tent

Scr

ambl

ing

Sys

tem

":

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

C

SS

Page 94: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

90 DVD-RAM, DVD-R Digitale Audioverarbeitung

DV

D 6

x, T

ende

nz s

teig

end

[ct 2

0/99

]

DV

D:

L

aufw

erke

Q4/

99

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205 Far

bsto

ffe w

ie C

DR

, 635

nm

Las

er

Pit

µm0.

40 x

0.7

40.

44 x

0.8

0

4.7

GB

3.95

GB

1999

1997

1 / 2

1

/ 2

Ver

1.9

/ 2.

0V

er 1

.0

Ver

fahr

en

verf

ügba

r

Kap

azitä

t

Sei

ten

Rec

orde

r si

nd n

och

extr

em te

uer

kann

auf

jede

m D

VD

-Pla

yer

abge

spie

lt w

erde

n

voll

kom

patib

el m

it D

VD

-Vid

eo, D

VD

-Aud

io, D

VD

-RO

M

DV

D-R

ecor

dabl

e:

DV

D:

D

VD

-R

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

1. H

albb

ild2.

Hal

bbild

Bob

-Ver

fahr

en

Mon

itore

: Vol

lbild

er b

ei h

oher

Wie

derh

olra

te

Fer

nseh

en: H

albb

ilder

:

Kin

o: V

ollb

ilder

(24

Bild

er/s

)

=>=>=>ko

mpl

exe

Um

rech

nung

not

wen

dig

25 /

50

30 /

60

NT

SC

:

PA

L, S

ecam

:

De-

Inte

rlaci

ng:

sons

t sch

lech

te B

ildqu

alitä

t (F

rans

en, K

amm

effe

kte)

Kin

ofilm

e la

ufen

um

Fak

tor

25/2

4 zu

sch

nell

. . .

DV

D:

I

nter

lace

-Pro

blem

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

W

indo

ws-

Trei

ber

...

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 95: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung DVD-RAM, DVD-R 91

DV

D-R

AM

: D

aten

abw

echs

elnd

in L

ands

und

Gro

oves

Tra

ck-W

obbl

ing

für

Dre

hzah

lrege

lung

rege

lmäs

sig

Hea

der-

Sek

tore

n

Roh

-Spu

r fü

r S

purf

ühru

ng d

es S

chre

ib/L

ese-

Kop

fes

CD

/DV

D-R

ohlin

ge e

ntha

lten

eine

Roh

-Spu

r:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

D

VD

-RA

M P

regr

oove

Roh

linge

ent

halte

n fe

rtig

e H

eade

r-Z

onen

DV

D-R

AM

Typ

, Kap

azitä

t, S

chre

ibge

schw

indi

gkei

t, us

w.

Auf

zeic

hnun

g nu

r in

die

Dat

enbe

reic

he

UD

F:

max

1 P

artit

ion

a 2.

3 G

B /

Sei

te

FA

T 1

6:m

ehre

re P

artit

ione

n a

2 G

B /

Sei

te

DV

D:

D

VD

-RA

M D

aten

aufz

eich

nung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sei

ten

Kap

azitä

t

verf

ügba

r

Ver

fahr

en

Ver

1.0

Ver

1.9

/ 2.

0

1 / 2

1 / 2

1997

1999

4.7

GB

Pit

µm

2.6

GB

phas

e ch

ange

wie

CD

-RW

0.41

x 0

.74

0.28

x 0

.615

meh

rere

, unt

erei

nand

er in

kom

patib

le V

erfa

hren

zone

d C

LV, w

obbl

ed p

re-g

roov

e, u

sw.

Pha

se-C

hang

e-T

echn

ik w

ie C

D-R

W

nich

t mit

DV

D-R

kom

patib

el

wie

derb

esch

reib

bare

DV

Ds:

DV

D:

D

VD

-RA

M

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

inne

rhal

b ei

ner

Zon

e ko

nsta

nte

Um

dreh

ungs

gesc

hwin

digk

eit

Dis

k is

t in

24 Z

onen

ein

gete

ilt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DV

D:

D

VD

-RA

M S

ekto

ren

Page 96: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

92 Dateiformate Digitale Audioverarbeitung

PC

M"d

irect

cod

ing"

gene

ral /

frac

tal /

. . .

.ve

ctor

qua

ntiz

atio

n

diffe

rent

ial e

ncod

ing

tran

sfor

m e

ncod

ing

AD

PC

M

delta

mod

ulat

ion

DP

CM

DC

T

FF

T

Huf

fman

enc

odin

g

patte

rn s

ubst

itutio

n

run-

leng

th e

ncod

ing

zero

sup

pres

ion

stat

istic

al e

ncod

ing

repe

titiv

e se

quen

ce s

uppr

esio

n

"sou

rce

codi

ng"

"ent

ropy

cod

ing"

Dat

enfo

rmat

e:

Kod

ieru

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(e.g

. spe

ech)

. . .

verlu

stbe

hafte

t für

bes

sere

Kom

pres

sion

, z.B

. MP

3 bi

s ca

10:

1

stat

istis

che

Ver

fahr

en, z

.B. H

uffm

an-K

odie

rung

verlu

stfr

ei

z.B

. Fre

quen

zgan

g / M

aski

erun

g / R

ausc

hsch

wel

len

des

Ohr

s

Eig

enhe

iten

der

Dat

enqu

elle

/ se

nke

berü

cksi

chtig

en

Que

llenk

odie

rung

(so

urce

enc

odin

g):

Ent

ropi

ekod

ieru

ng:

Dat

enfo

rmat

e:

Ent

ropi

e/Q

uelle

nkod

ieru

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

verlu

stfr

ei u

nd r

ever

sibe

l

Sig

nalw

iede

rhol

unge

n en

tfern

en

Eig

ensc

hafte

n de

r D

aten

quel

le w

erde

n ig

norie

rt

für

Aud

ioda

ten:

ca.

Kom

pres

sion

sfak

tor

2 er

reic

hbar

WA

V-F

orm

at

AD

PC

M

Spr

achc

odec

s, K

ompa

ndie

rung

S/P

DIF

und

AD

AT

-Sch

nitts

telle

n

unko

mpr

imie

rte

Dar

stel

lung

, PC

M

effiz

ient

e S

peic

heru

ng u

nd Ü

bert

ragu

ng v

on A

udio

date

n?

spät

ere

The

men

:

MID

I

Str

eam

ing

psyc

hoak

ustis

che

Ver

fahr

en

Dat

enfo

rmat

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VE

XP

MA

NT

ISS

E

07

815

1624

3123

Bits

tröm

e8-

bit m

it O

ffset

128

0000

000

000

00 0

000

0000

000

000

00 0

000

0000

000

000

00 0

000

0000

000

0

0000

000

000

00 0

000

1000

000

0

Zw

eier

kom

plem

ent

Zw

eier

kom

plem

ent

Zw

eier

kom

plem

ent

Kon

vent

ion:

-1

<= x

<=

+1

IEE

E 7

54 3

2-bi

t FP

32-b

it G

leitk

omm

a

8/16

/24-

bit I

nteg

er, O

ffset

ode

r Z

wei

erko

mpl

emen

t

geei

gnet

e Z

ahld

arst

ellu

ng fü

r A

udio

date

n ?!

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

enfo

rmat

e:

Zah

ldar

stel

lung

Page 97: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Codec, SND, WAV 93

int samplingRate; /* samples per second */

int channelCount; /* 1=mono, 2=stereo, ... */

char info[4]; /* optional text info */

} SNDSoundStruct;

Zug

riff ü

ber

ents

prec

hend

e A

PI (

NeX

T S

ound

Kit)

dive

rse

Dat

enfo

rmat

e vo

n 8-

bit l

inea

r bi

s G

.723

üblic

he D

aten

rate

: 8-b

it m

ono,

8 K

Hz

Sam

pler

ate

einf

ache

Dat

eist

rukt

ur m

it K

opf (

SN

DS

ound

Str

uct)

und

Dat

en

erst

es A

udio

form

at a

uf N

eXT

und

Sun

int magic; /* 0x2e736e64 = ".snd" */

int dataFormat; /* 1=µ-law, 2= linear8, ... */

int dataSize; /* number of bytes of data */

int dataLocation; /* offset to the data */

typedef struct {

Dat

enfo

rmat

e:

SN

D

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abk

ömm

ling

des

EA

IFF

85 F

orm

ats

Sta

ndar

d-D

atei

form

at fü

r A

udio

date

n un

ter

Win

dow

s

Dat

enfo

rmat

e:

WA

V

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

ei b

este

ht a

us e

inze

lnen

"H

äppc

hen"

jede

r C

hunk

ent

hält

eige

ne H

eade

rinfo

rmat

ion

und

optio

nal D

aten

"Chu

nk"-

For

mat

:

Zug

riff a

uf h

inte

re C

hunk

s:

durc

h V

erke

tten

der

Läng

e de

r vo

rher

igen

Chu

nks

erfo

rder

t Ken

ntni

s al

ler

vora

ngeg

ange

nen

Chu

nks

unge

eign

et fü

r S

trea

min

g / v

erlu

stbe

hafte

te K

anäl

e

For

mat

kan

n na

chtr

äglic

h um

neu

e C

hunk

s er

wei

tert

wer

den

sieh

e W

indo

ws

/ Jav

a M

edia

Fra

mew

ork

belie

big

tiefe

Sch

acht

elun

g

volls

tänd

ige

Abs

trak

tion

und

Kap

selu

ng m

öglic

h:

äuß

ere

/ inn

ere

Sch

icht

en b

rauc

hen

nich

t vom

Cod

ec z

u w

isse

n

deco

de1(

dec

ode2

( ka

nal(

enco

de2(

enc

ode1

( x

))))

) =

x

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Cod

ec verlu

stlo

se D

aten

kom

pres

sion

:

deco

de(

enco

de(

x ))

= x

jede

s V

erfa

hren

ben

ötig

t Paa

r au

s C

oder

und

Dec

oder

:= "

CO

DE

C"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Cod

ecs:

u

nter

Win

dow

s 9x

Spr

ache

vs.

Mus

ik

Win

dow

s-S

yste

mst

euer

ung:

sam

mel

t CO

DE

CS

Aud

io, V

ideo

, MID

I

je n

ach

inst

allie

rter

SW

hier

: 14

Aud

io-C

odec

s

Page 98: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

94 Codec, SND, WAV Digitale Audioverarbeitung

aber

auc

h G

.711

/ G

. 721

/ G

SM

/ M

PE

G im

plem

entie

rt

WA

VE

_FO

RM

AT

_PC

M:

16-b

it Z

wei

erko

mpl

emen

tdat

en

erla

ubt d

as A

bspi

elen

, ohn

e di

e D

atei

kom

plet

t lad

en z

u m

üsse

n

links

/ re

chts

, bzw

. Kan

al 1

, 2, 3

, ...

Ste

reo/

Meh

rkan

alda

ten

als

Fra

mes

} char[] data;

long ckSize; /* in bytes */

ID ckID; /* 0x64617461 = "data" */

typedef struct {

Dat

enfo

rmat

e:

WA

V d

ata

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

AIF

F:

B

eisp

iel

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

alle

Chu

nks

"wor

d-al

igne

d", e

vtl.

ein

Fül

lbyt

e 0

ergä

nzen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

enfo

rmat

e:

WA

V

(Wav

e F

ile H

eade

r)

For

mat

Chu

nk

RIF

F C

hunk

Dat

a C

hunk

(Dat

en, z

.B. P

CM

Sam

ples

)

(Str

uktu

r de

s D

ata

Chu

nks)

Fac

t Chu

nk

Cue

Chu

nk

Pla

ylis

t Chu

nk

. . .

(Inf

o üb

er k

ompr

imie

rte

Dat

en)

(Offs

et z

u w

icht

igen

Zei

tpun

kten

)

(Ans

piel

folg

e vo

n C

uepu

nkte

n)

Ass

ocia

ted

Dat

a C

hunk

(z.B

. Son

gtite

l)

Labe

l Chu

nk(e

igen

tlich

er T

itel)

oft n

ur d

rei C

hunk

s: H

eade

r/F

orm

at/D

ata

Hie

rarc

hie

mit

Unz

ahl v

on C

hunk

-Typ

en:

typedef struct {

ID ckID; /* 0x52494646 = "RIFF" */

long ckSize; /* file size -8 */

ID formType; /* 0x57415645 = "WAVE" */

char pad[]; /* padding, if ckSize odd */

} WaveChunk;

Dat

enfo

rmat

e:

WA

V h

eade

r

typedef struct {

} FormatChunk;

ushort nBitsPerSample;

ushort nBlockAlign;

ushort nAvgBytesPerSec;

ushort nSamplesPerSec;

ushort nChannels;

short wFormatTag; /* e.g. WAVE_FORMAT_PCM */

long ckSize; /* 16 + extra format bytes */

ID ckID; /* 0x666D7420 = ".fmt" */

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 99: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sprach-Codecs 95

Var

iant

en: f

ull/e

nhan

ced

full/

half-

rate

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

ch-C

odec

s:

mög

lichs

t gut

e V

erst

ändl

ichk

eit

Spr

achk

odie

rung

vs.

Aud

io/M

usik

allg

emei

n:

enor

me

Bed

eutu

ng fü

r di

e T

elef

onie

dive

rse

inte

rnat

iona

le S

tand

ards

eta

blie

rt

G.7

11

G.7

21

G.7

23

GS

M

8-bi

t, 8

KH

z, µ

-Law

/ a-

Law

(IS

DN

)

32 k

bps

AD

PC

M (

4bit/

sam

ple)

24/4

0 K

bps

AD

PC

M (

3bit/

5bit/

sam

ple)

viel

e w

eite

re

Kla

ngve

rlust

e si

nd d

urch

aus

akze

ptab

el

Ban

dbre

ite v

on <

4K

Hz

reic

ht a

us

=>le

ise

Sig

nale

vor

der

Übe

rtra

gung

anh

eben

, spä

ter

abse

nken

"Kom

pand

er"

x(t)

w(t

)+r(

t)v(

t)

Rau

sche

n

Exp

ande

rK

ompr

esso

r

G.7

11:

K

ompa

nder

Her

leitu

ng d

er K

ennl

inie

n: s

iehe

Kam

mey

er

in le

isen

Sig

nale

n m

öglic

hst w

enig

Rau

sche

n

Rau

sche

n st

ört b

ei le

isen

Sig

nale

n st

ärke

r al

s be

i lau

ten

"Übe

rdec

kung

seffe

kt"

des

Geh

örs:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

AIF

F:

B

eisp

iel

AIF

F:

B

eisp

iel

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 100: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

96 Kompandierung Digitale Audioverarbeitung

/*

* linear2alaw() - Convert a 16-bit linear PCM value to 8-bit A-law

*

* 0000000wxyza 000wxyz

* 0000001wxyza 001wxyz

* 000001wxyzab 010wxyz

* 00001wxyzabc 011wxyz

* 0001wxyzabcd 100wxyz

* 001wxyzabcde 101wxyz

* 01wxyzabcdef 110wxyz

* 1wxyzabcdefg 111wxyz

*

* For further information see John C. Bellamy’s Digital Telephony, 1982,

* John Wiley & Sons, pps 98-111 and 472-476.

*/

* Linear Input Code Compressed Code

* ----------------- ---------------

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

a-La

w:

li

near

e A

ppro

xim

atio

n

unsigned char _a2u[128] = { /* A- to u-law conversions */

1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15,

16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23,

24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31,

32, 32, 33, 33, 34, 34, 35, 35,

36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43,

44, 45, 46, 47, 48, 48, 49, 49,

50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57,

58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 64,

65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72,

73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 79,

80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87,

88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95,

96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103,

104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111,

112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119,

120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127};

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

betr

ächt

liche

Run

dung

s/Q

uant

isie

rung

sfeh

ler

a-La

w:

U

mre

chnu

ng

Kon

vert

ieru

ng z

wis

chen

a-L

aw u

nd µ

-Law

mit

Tab

elle

n

trot

zdem

Ein

satz

der

Kom

pand

ieru

ng:

durc

h A

nwen

dung

der

Kom

pres

sor-

Ken

nlin

ie

Erh

öhun

g de

s D

ynam

ikbe

reic

hs fü

r di

e S

prac

hübe

rtra

gung

digi

tale

Übe

rtra

gung

(IS

DN

) is

t rau

schf

rei

"Kom

pand

er"

x(t)

w(t

)+r(

t)v(

t)

Rau

sche

n

Exp

ande

rK

ompr

esso

r

G.7

11:

K

ompa

nder

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

bzw

. Red

uzie

rung

des

Qua

ntis

ieru

ngsr

ausc

hens

(le

ise

Sig

nale

)

Kom

pres

sion

von

12.

.16

bit l

inea

r au

f 8 b

it

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

µ-La

w, a

-Law

Idee

: lo

garit

hmis

che

stat

t lin

eare

r K

odie

rung

Ber

echn

ung:

s

tück

wei

se li

near

e A

ppro

xim

atio

n / T

abel

len

Page 101: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Kompandierung 97

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

ch-C

odec

s:

Spr

achq

ualit

ät?

[Spa

nias

9x]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spra

ch-C

odec

s:

Bitr

ate

vs. M

IPS

Sig

nal h

inte

r ba

ndbe

gren

ztem

Kan

al

=>R

ausc

hunt

erdr

ücku

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

a)ko

mpr

imie

rtes

Sin

ussi

gnal

b)ex

pand

iert

es (

=Orig

inal

) S

inus

sign

al

c)

Spe

ktru

m d

es k

ompr

imie

rten

Sin

us

d) e)R

ausc

hen

ohne

Kom

pand

ieru

ng

f)R

ausc

hen

mit

Kom

pand

ieru

ng

µ-La

w:

K

ompa

ndie

rung

spez

ielle

r C

odec

für

Spr

achk

odie

rung

Dok

umen

tatio

n un

d D

emo-

Cod

e:

http

://kb

s.cs

.tu-b

erlin

.de/

~jut

ta/to

ast.h

tml

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

GSM

"Glo

bal S

tand

ard

for

Mob

ile C

omm

unic

atio

n"

meh

rere

Dat

enra

ten:

ful

l / e

nhan

ced-

full

/ hal

f-ra

te

z.B

. ful

l-rat

e m

it 13

.3 k

b/s

gute

Spr

achv

erst

ändl

ichk

eit

aber

völ

lig u

ngee

igne

t für

Mus

iksi

gnal

e

mög

lichs

t ein

fach

er D

ekod

er (

Mob

ilger

äte!

)

Page 102: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

98 ADPCM-Kompression Digitale Audioverarbeitung

[Zöl

zer]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

AD

PC

M:

B

eisp

iel

[Zöl

zer]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

AD

PC

M:

B

eisp

iel

Mat

hem

atik

und

Bei

spie

l: si

ehe

Zöl

zer,

Kap

. 9.1

Vor

hers

age

des

Zei

tver

lauf

s au

s fr

üher

en S

ampl

ewer

ten

Gru

ndid

ee:

Ver

lust

frei

e D

aten

kom

pres

sion

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

linea

re P

rädi

ktio

n

Zie

l ist

die

Min

imie

urng

der

Lei

stun

g de

s D

iffer

enzs

igna

ls

ansc

hlie

ssen

de E

ntro

piek

odie

rung

häuf

ige

Abt

astw

erte

mit

kurz

en D

aten

wor

ten

kodi

erue

n

Rah

men

bild

ung

Kom

pres

sion

srat

en b

is c

a. F

akto

r 2

erre

ichb

ar

Rau

sche

n / r

ausc

hart

ige

Klä

nge

verh

inde

rn h

öher

e W

erte

ww

w-f

t.ee.

tu-b

erlin

.de/

~lie

bche

n/lta

c.ht

ml

z.B

. LT

AC

(lin

ear

tran

sfor

m a

udio

cod

ing)

dive

rse

Fre

ewar

e-P

rogr

amm

e ve

rfüg

bar

Aud

io-P

ackp

rogr

amm

e:

ZA

P

Kom

pres

sion

srat

en ty

pisc

h 20

% b

is 6

0%

Ent

pack

er fr

ei e

rhäl

tlich

ww

w.e

mag

ic.d

e

aber

Alg

orith

men

nic

ht p

ubliz

iert

Pac

kpro

gram

m, o

ptim

iert

für

Aud

ioda

ten

Zer

o Lo

ss A

udio

Pac

ker

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 103: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung SPDIF 99

zusä

tzlic

h dr

ei S

ynch

roni

satio

nsm

uste

r:

10

00

11

01

01

00

10

11

01

01

00

11

01

10

01

10

1D

aten

Tak

t

Bip

hase

-S

igna

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SPD

IF:

sy

nc-p

atte

rns

Pre

ambl

e B

Pre

ambl

e M

Pre

ambl

e W

1110

1000

1110

0010

1110

0100

0001

0111

0001

1101

0001

1011

right

-cha

nnel

dat

a

Mus

ter

Bed

eutu

ngla

st-c

ell 0

last

-cel

l 1

Sig

nalw

echs

el in

der

ers

ten

Zel

le je

des

Bits

left-

chan

nel d

ata,

sta

rt-o

f-bl

ock

left-

chan

nel d

ata,

insi

de b

lock

SY

NC

B

subc

ode

data

(tr

ack

ID, t

ext i

nfos

, ...)

SPD

IF:

su

bfra

me

(24-

bit a

udio

: bit

4 =

lsb,

bit

27 =

msb

)

(CD

use

s bi

ts 1

3 ..

27 (

msb

), 8

..12

are

zer

o)

audi

o da

ta, b

it 27

= m

sb

valid

ity, 0

: val

id 1

: err

or

parit

y of

bits

4..3

031

Bed

eutu

ng

prea

mbl

e (s

ync)

aux.

aud

io d

ata

chan

nel s

tatu

s3029288

.. 27

4 ..

7

0 ..

3

Bits

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

nich

t ben

utzt

e A

udio

bits

sol

lten

auf N

ull g

eset

zt w

erde

n

Syn

c-M

uste

r, 2

4-bi

t Aud

ioda

ten,

Zus

atzi

nfo,

Par

ität

32-b

it "s

ubfr

ame"

für

jede

s ei

nzel

ne D

aten

wor

t

optis

ch (

Gla

sfas

er)

oder

ele

ktris

ch (

75-O

hm K

oaxk

abel

)

fest

es D

aten

form

at m

it 19

2 S

ampl

es /

Fra

me

aktu

ell:

neu

e M

ehrk

anal

-Dat

enfo

rmat

e (D

olby

AC

3, D

TS

)

dive

rse

Sta

tus/

Cop

yrig

ht/Z

usat

zinf

orm

atio

nen

Son

y/P

hilip

s D

igita

l Int

erfa

ce:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

digi

tale

Dat

enüb

ertr

agun

g:

SPD

IF

unid

irekt

iona

le, d

igita

le S

chni

ttste

lle fü

r A

udio

date

n

"Con

sum

er"-

Var

iant

e m

it S

CM

S-K

opie

rsch

utz

AE

S/E

BU

(A

udio

eng

inee

ring

soci

ety,

eur

opea

n br

oadc

ast u

nion

)

ein

Ste

reo-

Kan

al, 1

6/20

/24-

bit A

uflö

sung

Sam

pler

ate

48 K

Hz,

44.

1 K

Hz,

32

KH

z

stan

dard

isie

rt a

ls IE

C95

8 (1

989-

03 c

onsu

mer

par

t)

Bitr

ate

(48K

Hz)

: 2*3

2*bi

t*48

000/

s =

3.07

2 M

b/s

00

10

11

00

10

11

01

01

00

11

01

-0.5

V

0.5

V

SPD

IF:

K

odie

rung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

für

jede

n ’1

’ Wer

t wei

tere

r W

echs

el in

der

zw

eite

n Z

elle

Logi

kpeg

el w

echs

elt i

n de

r er

sten

Zel

le je

des

Bits

(A

usna

hme:

Syn

c)

zusä

tzlic

h sp

ezie

lle S

ynch

roni

satio

nsm

uste

r

ein

Dat

enbi

t pro

Tak

t, un

tert

eilt

in z

wei

"ce

lls"

"Bip

hase

"-K

odie

rung

:

Sig

nal

Bip

hase

-

Tak

t

Dat

en0

10

01

01

10

01

kein

Gle

ichs

trom

ante

il (!

)

Page 104: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

100 SPDIF Digitale Audioverarbeitung

aber

: in

Pro

figer

äten

mei

sten

s ab

scha

ltbar

. . .

"Ser

ial C

opy

Man

agem

ent S

yste

m"

oder

: e

xter

ne G

erät

e zu

m S

etze

n de

s co

py-b

its e

rhäl

tlich

triv

iale

r K

opie

rsch

utz

SC

MS

:

SP

DIF

-Ger

ät s

etzt

das

cop

y-pr

otec

tion

bit z

urüc

k

aber

kei

ne K

opie

n vo

n K

opie

n

Dig

italk

opie

n di

rekt

vom

Orig

inal

sin

d m

öglic

h

SPD

IF:

SC

MS

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

300

100

nF30

0T

TL

SP

DIF

TT

L G

ND

Coa

x S

PD

IF

Coa

x G

ND

http

://w

ww

.epa

nora

ma.

net/d

ocum

ents

/aud

io/s

pdif.

htm

l

wei

tere

Doc

s. u

nd S

chal

tung

svor

schl

äge

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SPD

IF:

K

onve

rter

Um

wan

dlun

g T

TL-

Peg

el (

5V)

auf S

PD

IF-P

egel

(0.

5V):

einf

achs

te S

chal

tung

, ohn

e ga

lvan

isch

e T

renn

ung

Anw

endu

ng z

.B. f

ür S

Bliv

e ou

t / v

iele

CD

RO

M-L

aufw

erke

(117

6 bi

t Blö

cke,

Syn

c: 1

6*’0

’)

(gle

iche

Wer

te fü

r L/

R)

192

bit c

hann

el s

tatu

s / b

lock

384

bit s

ubco

de /

bloc

k

Syn

c-M

uste

r "B

" ke

nnze

ichn

et B

egin

n de

s B

lock

s

norm

aler

wei

se z

wei

Kan

äle

(Ste

reo)

Fra

me

1F

ram

e 0

Fra

me

191

ch.1

ch.2

ch.2

WM

Wch

.1B

ch.2

Wch

.1MSP

DIF

:

fram

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

192

fram

es (

a 2

subf

ram

es)

bild

en e

inen

Blo

ck

(Bed

eutu

ng n

icht

fest

gele

gt)

Inha

lt de

r su

bcod

e bi

ts n

icht

def

inie

rt

192

bit c

hann

el s

tatu

s pr

o B

lock

, bis

her

nur

eini

ge g

enut

zt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SPD

IF:

ch

anne

l sta

tus

16 :.

. 191

0 (r

eser

ved)

Bit

Bed

eutu

ng

0 0:

ste

reo

/ 1: f

our

chan

nel t

rans

mis

sion

1 2 30:

nor

mal

/ 1:

pre

-em

phas

is

0: d

igita

l aud

io /

1: n

on-a

udio

(e.

g. A

C3)

0: c

opy

proh

ibite

d / 1

: cop

y al

low

ed

4 ..

70

(res

erve

d)

9 ..

15ca

tego

ry c

ode:

0:2-

chan

nel f

orm

at

1:2-

chan

nel C

D fo

rmat

(w

ith C

D s

ubco

de)

Page 105: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung ADAT 101

[AD

AT

Pat

ent]

dara

us V

CO

ein

stel

len

AD

AT:

S

ynch

roni

sier

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Syn

c-M

uste

r su

chen

AD

AT:

S

ynch

roni

sier

ung

(2)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

erst

Gro

bsyn

chro

nisa

tion

schl

ieß

lich

takt

gena

u

256

bit f

ram

es @

48

KH

z:

12.

288

Mb/

s B

itrat

e (f

ür a

cht K

anäl

e)

wei

t ver

brei

tet (

im P

rofib

erei

ch)

zuge

hörig

e di

gita

le M

ehrk

anal

-Aud

iosc

hnitt

stel

le

8-S

pur

Ton

band

gerä

te (

Auf

zeic

hnun

g au

f Vid

eoka

sset

ten)

bis

8 K

anäl

e, 4

8 K

Hz,

24

bit S

ampl

es

typi

sche

s B

eisp

iel f

ür s

elbs

ttakt

ende

s D

aten

form

at

optis

che

Dat

enüb

ertr

agun

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

AD

AT

Ale

sis

digi

tal a

udio

tape

:

Dat

enfo

rmat

effi

zien

ter

als

SP

DIF

256-

bit F

ram

e m

it 8

Sam

ples

a 2

4 bi

t, st

uffin

g, s

ync

NR

ZI-

Kod

ieru

ng (

1: P

egel

ände

rung

, 0: k

eine

Änd

erun

g)

Bits

tuffi

ng: j

ewei

ls e

ine

1 na

ch v

ier

Dat

enbi

ts

AD

AT:

K

odie

rung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fra

me-

Sta

rt

Page 106: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

102 Psychoakustische Kodierung Digitale Audioverarbeitung

AM

/ F

M /

CD

10 ..

2

?M

S A

udio

AS

F44

.1

AM

/ F

M /

(CD

)

AM

/ F

M /

(CD

)

32 ..

320

16 ..

32 ..

384

32 ..

448

Per

cept

ual C

odin

g:

Ver

fahr

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dol

by A

C-2

Dol

by A

C-3

MP

EG

-1 la

yer

1

MP

EG

-1 la

yer

2

MP

EG

-1 la

yer

3

MP

EG

-2 A

AC

AT

RA

C

hybr

id

hybr

id

hybr

id

hybr

id

subb

and

tran

s.

tran

s.

AT

&T

PA

Csu

bban

d

Ver

fahr

enM

etho

dekH

z

44.1

44.1

44.1

44.1

32, 4

4.1,

48

32, 4

4.1,

48

32, 4

4.1,

48

16 ..

48

1, 2

1, 2

1, 2

1 ..

5.1

2 1 ..

5.1

1 ..

5.1

2

kb/s

Qua

lität

256/

ch

256/

ch

32 ..

384

128/

ster

eo

CD

CD

CD

FM

/ C

D

AM

/ F

M /

CD

AM

/ F

M /

CD

Kan

äle

viel

e w

eite

re V

erfa

hren

vor

gesc

hlag

en /

erfo

rsch

t

deta

illie

rte

Übe

rsic

ht s

iehe

Spa

nias

Rev

iew

Mic

roso

ft / R

ealA

udio

: m

sdn.

mic

roso

ft.co

m/w

indo

wsm

edia

/, w

ww

.rea

laud

io.c

om

S. S

hlie

n, G

uide

to M

PE

G-1

Aud

io S

tand

ard,

IEE

E T

rans

. Bro

adca

stin

g 40

-4, p

.206

(19

94)

D. P

an, A

n O

verv

iew

of t

he M

PE

G/A

udio

Com

pres

sion

Alg

orith

m, P

roc.

SP

IE 2

60 (

1997

)

c’t,

MP

3-F

eatu

re (

Alg

orith

mus

, Too

ls, K

lang

test

), c

’t 03

/200

0 p.

122-

151

T. P

aint

er, A

. Spa

nias

: Rev

iew

of A

lgor

ithm

s fo

r P

erce

ptua

l Cod

ing

of A

udio

Sig

nals

T. P

aint

er, A

. Spa

nias

: Per

cept

ual C

odin

g of

Dig

ital A

udio

, Pro

c. IE

EE

88-

4, p

.451

ff (2

000)

Per

cept

ual C

odin

g:

Lite

ratu

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ww

w.e

as.a

su.e

du/~

span

ias/

pape

rs.h

tml

ISO

Ref

eren

ce S

oftw

are,

ftp.

tnt.u

ni-h

anno

ver.

de/m

peg2

/sof

twar

e/

Fra

unho

fer

IIS D

okum

enta

tion,

ww

w.ii

s.fh

g.de

MP

EG

-4, p

art 3

: aud

io

MP

EG

-2, p

art 3

: aud

io, I

SO

/IEC

138

18-3

(19

94)

(Meh

rkan

al)

MP

EG

-1, p

art 3

: aud

io, I

SO

/IEC

111

72-3

(19

93)

ISO

/IEC

Sta

ndar

ds:

LAM

E M

P3

Enc

oder

, ww

w.s

ulac

o.or

g/m

p3/

c’t,

MP

3 vs

MS

Aud

io v

s. R

ealA

udio

(m

it K

lang

test

), c

’t 23

/200

0 p.

152-

161

Per

cept

ual C

odin

g:

Age

nda

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lite

ratu

r

Übe

rsic

ht d

er w

icht

igst

en V

erfa

hren

Laye

r 1

/ 2 /

3

Enc

oder

/ D

ecod

er

MP

EG

1 -

Aud

io:

Ein

ige

Det

ails

der

Alg

orith

men

Kon

zept

Aus

blic

k au

f MP

EG

2 un

d M

PE

G4

Aus

blic

k au

f MS

-Aud

io (

Win

dow

s M

edia

) un

d R

ealA

udio

Bei

spie

le z

ur K

lang

qual

ität

Mot

ivat

ion

für

psyc

hoak

ustis

che

Kod

ieru

ng

Kom

pres

sion

bis

ca.

10:

1 be

i CD

-Qua

lität

: 2

bits

/ sa

mpl

e (!

)

min

imal

e D

atei

größ

e be

i mög

lichs

t hoh

er K

lang

qual

ität

verlu

stbe

hafte

te A

udio

kodi

erun

g

Mas

kier

ungs

effe

kte

Ruh

egeh

örsc

hwel

le

perc

eptu

al c

odin

g =

psyc

hoak

ustis

che

Kod

ieru

ng :=

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Per

cept

ual C

odin

g:

Mot

ivat

ion

erfo

rder

t (F

requ

enz-

) A

naly

se d

er E

inga

ngsd

aten

:

durc

h A

usnu

tzen

der

Geh

örw

ahrn

ehm

ung:

erfo

rder

t psy

choa

kust

isch

e M

odel

le d

es G

ehör

s

"tra

nsfo

rm c

oder

s"

"sub

band

cod

ers"

Page 107: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung MPEG-1 103

sign

al/m

ask

ratio

mod

elps

ycho

acou

stic

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dec

oder

Enc

oder

bits

trea

mfo

rmat

ting

bit a

lloca

tion

quan

tizat

ion

bits

trea

mun

pack

ing

synt

hesi

sfil

ter

bank

anal

ysis

filte

r ba

nk

anci

llary

dat

a

anci

llary

dat

a

(opt

iona

l)

(if in

clud

ed)

rest

ore

subb

and

valu

es

bits

trea

m

bits

trea

m

PC

M

PC

M

MP

EG

-1:

B

lock

scha

ltbild

(gr

ob)

inpu

t bit

stre

am

sync

on

fram

es

deco

de b

it al

loca

tion

deco

de s

cale

fact

ors

re-q

uant

ize

sam

ples

synt

hesi

s fil

ter

outp

ut P

CM

sam

ples

Laye

r 3

Dec

oder

deu

tlich

kom

plex

er (

sieh

e IS

O 1

1172

-3 S

.40)

MP

EG

-1:

D

ecod

er fü

r La

yer

1 un

d 2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

pler

aten

32,

44.

1, 4

8 K

Hz,

Bitr

aten

32

.. 22

4 kb

/s/c

hann

el

drei

Var

iant

en (

laye

rs),

jew

eils

mon

o / s

tere

o / j

oint

ste

reo

entw

icke

lt im

Rah

men

von

MP

EG

-1

erst

er in

tern

atio

nale

r S

tand

ard

für

(Hifi

-) A

udio

-Kom

pres

sion

Aus

nutz

en v

on M

aski

erun

gsef

fekt

en

stat

t des

sen

psyc

hoak

ustis

ches

Mod

ell

kein

e Q

uelle

nkod

ieru

ng /

kein

e A

nnah

men

übe

r H

erku

nft d

es S

igna

ls

For

mat

gee

igne

t für

Spr

ache

und

Mus

ik

defin

iert

das

For

mat

des

Aud

io-B

itstr

oms

aber

nic

ht d

en E

ncod

er:

Rau

m fü

r sp

äter

e V

erbe

sser

unge

n

und

die

Fun

ktio

n de

s D

ecod

ers

bei B

itrat

en b

is 1

.5 M

b/s

für

Vid

eo m

it A

udio

(V

ideo

-CD

)

vera

bsch

iede

t End

e 19

92 a

ls IS

O/IE

C 1

1172

-3 (

1993

)

MP

EG

-1 A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

eing

eset

zt fü

r P

hilip

s D

CC

: 38

4 kb

/s s

tere

o

MP

EG

-1 A

udio

: V

aria

nten

Enc

oder

dür

fen

eige

ne p

sych

oaku

stis

che

Mod

elle

ver

wen

den

zwei

psy

choa

kust

isch

e M

odel

le

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"MP

3", I

SD

N-Ü

bert

ragu

ngen

ab 6

4 kb

/s p

ro K

anal

, gut

e Q

ualit

ät a

b 12

8 kb

/s

bess

ere

Qua

lität

, abe

r de

utlic

h ko

mpl

exer

Laye

r 3:

für

Bitr

aten

von

128

kb/

s pr

o K

anal

eing

eset

zt fü

r C

D-I

und

Vid

eo-C

D

mitt

lere

Kom

plex

ität

Laye

r 2:

für

Bitr

aten

höh

er a

ls 1

28 k

b/s

pro

Kan

al

einf

achs

tes

Ver

fahr

enLa

yer

1:

drei

Var

iant

en, B

andb

reite

ges

amt b

is 1

.5 M

b/s

für

Vid

eo+A

udio

Page 108: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

104 MPEG-1 Digitale Audioverarbeitung

for j=0 to 31 do

PCM[j] = PCM[j] + W[j+32*i]

for i=0 to 15 do

W[i] = U[i]*D[i]

for i=0 to 511 do

U[i*64+32+j] = V[i*128+96+j]

U[i*64+j] = V[i*128+j]

for j=0 to 31 do

for i=0 to 7 do

V[i] = V[i]+N[j,k]*S[k]

for k=0 to 31 do

for i=0 to 63 do

V[i] = V[i-64]

for i=1023 down to 64 do

for i=0 to 31 read S[i]

outp

ut P

CM

sam

ples

calc

ulat

e 32

sam

ples

win

dow

s by

512

coe

ffs.

build

512

val

ue v

ecto

r U

mat

rixin

g

shift

ing

inpu

t 32

new

sub

band

sam

ples

MP

EG

-1:

Sy

nthe

sis

Subb

and

Filt

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aus

wah

l der

jew

eilig

en S

telle

nanz

ahl ü

ber

Cod

etab

elle

n

Laye

r 3

zusä

tzlic

h H

uffm

an-C

odie

rung

gem

eins

amer

Ska

lenf

akto

r (E

xpon

ent)

für

eine

Anz

ahl v

on S

ampl

es

varia

ble

Anz

ahl n

b vo

n N

achk

omm

aste

llen

Man

tisse

hat

nb

Bits

, Sca

lefa

ctor

aus

Tab

elle

wer

t = s

cale

fact

or *

(2*

*nb

/ (2*

*nb-

1) )

* (

man

tisse

+ 2

**(-

nb+1

))

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

Za

hlda

rste

llung

mög

lichs

t kom

pakt

e Z

ahld

arst

ellu

ng g

esuc

ht

aber

mit

hohe

m D

ynam

ikbe

reic

h

MP

EG

-1 B

itstr

om v

erw

ende

t spe

ziel

les

Gle

itkom

maf

orm

at:

=>

also

mit

date

nabh

ängi

ger

Gen

auig

keit

} ancillary_data()

audio_data()

error_check()

header()

{frame()

} }

frame()

{

while (true)

{audio sequence()

} emphasis 2 bits bslbf

original/home 1 bit bslbf

copyright 1 bit bslbf

mode_extension 2 bits bslbf

mode 2 bits bslbf

private_bit 1 bit bslbf

padding_bit 1 bit bslbf

sampling_frequency 2 bits bslbf

bitrate_index 4 bits bslbf

protection_bit 1 bit bslbf

layer 2 bits bslbf

ID 1 bit bslbf

syncword 12 bits bslbf

{header()

Syn

chro

nisa

tion

über

Bitm

uste

r ’1

111

1111

111

1’

bslb

f: b

it st

ring,

left

bit f

irst

MP

EG

-1:

B

itstr

om-H

eade

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

} }

...

{

if (mode==intensity_stereo)

}

sample[ch][sb][s] 2..15 bits uimsbf

if (allocation[ch][sb]!=0)

for (ch=0; ch<2; ch++)

for (sb=0; sb<32; sb++)

for (s=0; s<12; s++)

scalefactor[ch][sb] 6 bits uimsbf

if (allocation[ch][sb]!=0)

for (ch=0; ch<2; ch++)

for (sb=0; sb<32; sb++)

allocation[ch][sb] 4 bits bsmsbf

for (ch=0; ch<2; ch++)

for (sb=0; sb<32; sb++)

{

if (mode==stereo) || (mode==dual_channel)

}

...

{

if (mode==single_channel)

{audio_data()

MP

EG

-1:

B

itstr

om-D

aten

, Lay

er 1

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 109: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Filterbank 105

Laye

r 3

verw

ende

t auf

wen

dige

re F

ilter

bank

MP

EG

-1:

F

ilter

bank

, Lay

er 1

und

2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

M[i]

[k] i

st u

m k

bzw

. j v

ersc

hobe

n: "

poly

phas

e" F

ilter

bank

effiz

ient

ere

Ber

echn

ung

via

FF

T m

öglic

h

Ber

echn

ung

der

Sub

band

-Sam

ples

St[i

]

Fre

quen

zgan

g

führ

t zu

fast

-idea

lem

aber

Übe

rlage

rung

Filt

er ü

berla

ppen

sta

rk

MP

EG

-1:

F

ilter

bank

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

Su

bban

d-K

odie

rung

, Filt

erba

nk

wen

ige

Bän

der

mit

viel

Ene

rgie

: p

räzi

se k

odie

ren

inve

rse

Filt

erba

nk s

etzt

das

Sig

nal (

fast

) pe

rfek

t wie

der

zusa

mm

en

Mas

kier

ung

und

Hör

schw

elle

: k

lein

e K

oeffi

zien

ten

auf N

ull s

etze

n

viel

e B

ände

r m

it w

enig

Ene

rgie

: m

it w

enig

Bits

kod

iere

n

und

zwar

mei

sten

s un

glei

chm

äßig

Ges

amte

nerg

ie d

es S

igna

ls v

erte

ilt s

ich

auf d

ie B

ände

r

Idee

:

in m

ehre

re (

glei

ch b

reite

) F

requ

enzb

ände

r

Filt

erba

nk z

erle

gt d

as E

inga

ngss

igna

l

"sub

band

-Kod

ieru

ng":

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

384

sam

ples

/fram

e in

put,

32x

12 s

ampl

es o

utpu

t

MP

EG

-1:

F

ilter

bank

, Lay

er 1

und

2

1152

sam

ples

/fram

e, 3

2x 3

grou

ps x

12

sam

ples

Laye

r 2:

Laye

r 1:

32 F

ilter

bänd

er, g

leic

he F

requ

enzb

reite

(je

20/

32 K

Hz)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 110: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

106 Filterbank Digitale Audioverarbeitung

Mas

kier

ung

linea

r da

rste

llbar

, wen

n F

requ

enz

in B

ark

gem

esse

n w

ird

SN

R /

SM

R /

NM

R V

erhä

ltnis

se

Tön

e le

iser

als

der

Mas

king

-Thr

esho

ld n

icht

wah

rneh

mba

r

laut

este

r T

on im

Fre

quen

zban

d m

aski

ert b

enac

hbar

te

MP

EG

-1:

M

aski

erun

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Pan

MP

EG

tuto

rial]

Sig

nal-t

o-M

ask

Ver

hältn

is

kodi

erte

s S

igna

l (be

i 64

kb/s

)

Mas

kier

ung

aus

SN

R u

nd H

örsc

hwel

le

Mas

kier

ung

aus

SN

R-B

etra

chtu

ng

Ein

gang

ssig

nal

MP

EG

-1:

ps

ycho

akus

tisch

es M

odel

l 2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

mit

Ver

such

der

Alia

s-R

eduz

ieru

ng

zur

Ver

bess

erun

g de

r F

requ

enza

uflö

sung

Laye

r-3

verw

ende

t nac

hges

chal

tete

MD

CT

-Tra

nsfo

rmat

ion

Alia

s-E

ffekt

e m

öglic

h

Sig

nale

nah

e de

r Ü

berg

ange

wer

den

in z

wei

Bän

der

kodi

ert

einz

elne

Filt

erbä

nder

übe

rlapp

en

MP

EG

-1:

F

ilter

bank

Alia

sing

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fre

quen

zgru

ppen

, Bar

k-Sk

ala

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

tiefe

Fre

quen

zen:

ca. 1

00 H

z B

andb

reite

hohe

Fre

quen

zen:

log.

Bre

ite d

er G

rupp

en

psyc

hoak

ustis

che

Mod

elle

Aus

gang

spun

kt fü

r

Ton

höhe

nwah

rneh

mun

g?

"Bar

k" F

requ

enzs

kala

=>

vgl.

Tun

ingk

urve

n

Mes

sung

en

[Zoe

lzer

]

Page 111: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Encoder-Prinzip 107

für

jede

s ei

nzel

ne S

ubba

nd

wei

se d

em S

ubba

nd m

it de

r sc

hlec

htes

ten

MN

R B

its z

u

itera

tiv:

bere

chne

MN

R u

nd S

NR

für

jede

s S

ubba

nd

Det

ails

für

die

Laye

r 1,

2,3

leic

ht u

nter

schi

edlic

h

und

die

Koe

ffizi

ente

n al

ler

einz

elne

n S

ubbä

nder

für

die

Ska

lieru

ngsf

akto

ren

sola

nge

noch

Bits

zur

Ver

fügu

ng s

tehe

n

Auf

gabe

: B

itzuw

eisu

ng, s

o da

ß d

as m

inim

ale

MN

R m

axim

al

wie

viel

e B

its s

tehe

n zu

r V

erfü

gung

? B

itrat

e m

inus

Syn

c. e

tc.

Ber

echn

ung

von

MN

R u

nd S

NR

(m

ask-

nois

e, s

igna

l-noi

se-r

atio

)

Bit-

Allo

catio

n A

lgor

ithm

us:

psyc

hoak

ustis

ches

Mod

ell l

iefe

rt "

sign

al-t

o-m

ask"

Ver

hältn

is

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

bi

t allo

catio

n

Anz

ahl b

its /

Ban

d

nach

der

bit-

allo

catio

n

beim

Sta

rt d

er b

it-al

loca

tion

Mas

k-to

-noi

se r

atio

[Shl

ien

MP

EG

gui

de]

MP

EG

-1:

bi

t allo

catio

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

nach

der

Dez

imie

rung

tona

le u

nd n

icht

-ton

ale

Kom

pone

nten

mas

king

thre

shol

ds

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Pan

MP

EG

tuto

rial]

MP

EG

-1:

ps

ycho

akus

tisch

es M

odel

l 1

teilw

eise

deu

tlich

sch

lech

ter

als

Mod

ell 2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Pan

MP

EG

tuto

rial]

MP

EG

-1:

ps

ycho

akus

tisch

es M

odel

l 1

Erg

ebni

s de

r K

odie

rung

nac

h M

odel

l 1

Page 112: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

108 Maskierung Digitale Audioverarbeitung

MP

EG

-1:

m

odel

1, m

aski

ng a

nd s

prea

ding

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

’1110’ 448 kbit/s 384 kbit/s 320 kbit/s

’1101’ 416 kbit/s 320 kbit/s 256 kbit/s

’1100’ 384 kbit/s 256 kbit/s 224 kbit/s

’1011’ 352 kbit/s 224 kbit/s 192 kbit/s

’1010’ 320 kbit/s 192 kbit/s 160 kbit/s

’1001’ 288 kbit/s 160 kbit/s 128 kbit/s

’1000’ 256 kbit/s 128 kbit/s 112 kbit/s

’0111’ 224 kbit/s 112 kbit/s 96 kbit/s

’0110’ 192 kbit/s 96 kbit/s 80 kbit/s

’0101’ 160 kbit/s 80 kbit/s 64 kbit/s

’0100’ 128 kbit/s 64 kbit/s 56 kbit/s

’0011’ 96 kbit/s 56 kbit/s 48 kbit/s

’0010’ 64 kbit/s 48 kbit/s 40 kbit/s

’0001’ 32 kbit/s 32 kbit/s 32 kbit/s

’0000’ free format free format free format

index Layer I Layer II Layer III

MPEG-1 Bitraten (mono/stereo/joint stereo):

32 ..

448

kb/

s

MP

EG

-1:

B

itrat

en fü

r La

yer

1 ..

3

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

m

odel

1, t

onal

/ no

ise

mas

kers

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

m

odel

1, m

aski

ng a

nd s

prea

ding

Page 113: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Bitstrom 109

His

togr

amm

der

Bitr

aten

(M

P3)

Suc

he p

er N

apst

er, a

us [c

’t 2x

/200

0]

MP

EG

-1:

ngig

e B

itrat

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1 k

ompa

tible

s S

tere

osig

nal,

plus

Meh

rkan

al-E

rwei

teru

ng

MP

EG

-2:

m

ultic

hann

el b

itstr

eam

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Laye

r 3

erla

ubt "

borr

owin

g" z

wis

chen

Fra

mes

Hea

der

mit

spez

ielle

m S

ync-

Mus

ter,

dan

n C

RC

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

bi

tstr

eam

form

at

MP

EG

-1:

bi

tstr

eam

form

at

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 114: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

110 Pre-Echos und MPEG-2 Digitale Audioverarbeitung

[Pai

nter

Spa

nias

, a)

b) v

erta

usch

t]

MP

EG

-1:

te

mpo

ral n

oise

-sha

ping

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

wei

tere

Ver

bess

erun

g du

rch

TN

S:

Ver

lage

rung

des

Rau

sche

ns in

den

Ber

eich

mit

höch

ster

Mas

kier

ung

wird

für

MP

EG

-2 A

AC

ein

gese

tzt

zusä

tzlic

he B

itrat

en b

is h

erun

ter

zu 1

6 kb

/s/c

hann

el

aber

vie

le V

erbe

sser

unge

n, m

it Z

iel g

erin

gere

r B

itrat

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-2:

B

C u

nd N

BC

(A

AC

)

"bac

kwar

ds c

ompa

tible

":

"non

bac

kwar

ds c

ompa

tible

" / "

adva

nced

aud

io c

odin

g"

glei

ches

Kon

zept

wie

MP

EG

-1 la

yer

3

viel

e ne

ue D

etai

ls, b

esse

re F

ilter

bank

, bes

sere

Zei

tauf

lösu

ng

tem

pora

l noi

se s

hapi

ng, .

. .

aber

mit

3/2-

Meh

rkan

al-E

rwei

teru

ng

ähnl

iche

s F

orm

at w

ie M

PE

G-1

laye

r 3

abw

ärts

kom

patib

el (

für

die

2/0

Ste

reos

igna

le)

unge

eign

et fü

r 3/

2 m

it B

itrat

en u

nter

640

kb/

s

[Pai

nter

Spa

nias

]

=>

Rau

sche

n de

s la

uten

Sig

nals

wird

nic

ht m

ehr

mas

kier

t

Situ

atio

n er

kenn

en u

nd b

ehan

deln

(kü

rzer

e M

DC

T B

löck

e)

vorh

erig

er B

lock

hat

seh

r w

enig

Bits

kod

iert

Pro

blem

mit

plöt

zlic

hen

laut

en S

igna

len

nach

ein

er B

lock

gren

ze

MP

EG

-1:

pr

e-ec

hos

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

gute

Fre

quen

z- /

Zei

tauf

lösu

ng

MD

CT

für

18 b

zw. 6

sam

ples

wen

ig p

re-E

chos

, hoh

e B

itrat

en n

ur k

urz

stat

ionä

re /

tran

sien

te P

erio

den

Laye

r 3

Win

dow

-Sw

itchi

ng

[Pan

MP

EG

tuto

rial]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

w

indo

w-s

witc

hing

Page 115: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Pre-Echos und MPEG-2 111

Hör

test

s / V

ergl

eich

meh

rere

r A

lgor

ithm

en

sieh

e M

PE

G-2

qua

lity

repo

rt

aber

nic

ht u

nbed

ingt

bes

ser

als

MP

3

entw

icke

lt fü

r ge

ringe

Bitr

aten

Hör

test

s be

sche

inig

en (

sehr

) gu

te Q

ualit

ät

auch

für

kriti

sche

s A

udio

-Mat

eria

l

MP

EG

-2:

un

d N

achf

olge

r

für

Bitr

aten

von

64

kb/s

bis

hin

unte

r zu

200

b/s

(!)

für

Mus

ikko

dier

ung

/ -sy

nthe

se (

a la

MID

I)

für

Spr

achk

odie

rung

/ -s

ynth

ese

zusä

tzlic

h "o

bjek

t-or

ient

iert

e" A

lgor

ithm

en

MP

EG

-4 (

ISO

/IEC

144

96, 1

998)

ent

hält

MP

EG

-2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dec

oder

bas

iert

auf

mpe

glib

(w

ww

.mpg

123.

de)

idea

l als

Gru

ndla

ge fü

r E

igen

entw

ickl

unge

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

L

AM

E

ursp

rüng

lich

als

Pat

ch g

egen

den

ISO

Ref

eren

zcod

e

derz

eit a

ls v

öllig

neu

entw

icke

ltes

Pro

gram

m

mit

eige

nem

psy

choa

kust

isch

em M

odel

l

Qua

lität

ver

glei

chba

r m

it de

m F

hG-E

ncod

er

"Lam

e ai

n’t a

n M

PE

G e

ncod

er"

unte

rstü

tzt M

PE

G-1

laye

r 1

bis

3

MP

3-E

ncod

er u

nter

GP

L Li

zenz

, im

Que

llcod

e ve

rfüg

bar

ww

w.s

ulac

o.co

m/m

p3(a

ktue

ll is

t Lam

e 3.

87)

rech

t sch

nelle

Kod

ieru

ng

tran

spar

ente

Kod

ieru

ng (

Hör

test

s) a

b 32

0 kb

/s

eing

eset

zt u

.a. f

ür D

VD

und

Liq

uid

Aud

io

mor

e ef

ficie

nt H

uffm

an c

ode

tabl

es

time

pred

ictio

n of

tran

sfor

m c

oeffi

cien

ts

MD

CT

win

dow

sha

pe s

witc

hing

(st

atio

nary

/ tr

ansi

ent s

igna

ls)

kein

e H

ybrid

-Filt

erba

nk, s

onde

rn n

ur M

DC

T

Fre

quen

zauf

lösu

ng 2

3 H

z (7

5Hz)

, Zei

tauf

lösu

ng 2

.6 m

s

bess

ere

Filt

erba

nk a

ls M

P3:

Meh

rkan

al-A

udio

(3/

2) b

ei B

itrat

en b

is 3

84 k

b/s

meh

rere

"P

rofil

e":

mai

n / l

ow /

scal

able

sam

ple

rate

pro

file

scal

abili

ty a

nd c

ompl

exity

man

agem

ent t

ools

tem

pora

l noi

se s

hapi

ng

MP

EG

-2 A

AC

(IS

O 1

3818

-7, 1

997)

:

MP

EG

-2:

A

AC

Eig

ensc

hafte

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

15.5

%co

uplin

g ch

anne

l

6.6

%te

mpo

ral n

oise

sha

ping

19.4

%

43.2

%

1.7

%

13.3

%

IMD

CT

pred

ictio

n

inv.

qua

ntiz

atio

n, s

calin

g

Huf

fman

dec

ode

25%

Pen

tium

/133

40%

Pen

tium

/133

90 m

0.5

µm C

MO

S5-

chan

nel M

P h

ardw

are

deco

der

2-ch

anne

l low

com

plex

ity s

w d

ecod

er

2-ch

anne

l MP

sof

twar

e de

code

r

Com

plex

ityD

ecod

er

MP

EG

-2:

A

AC

-Dec

oder

Per

form

ance

wel

che

Har

dwar

e-A

nfor

deru

ngen

für

AA

C-D

ekod

ieru

ng?!

"IS

O/IE

C J

TC

1/S

C22

9/W

D11

/N29

57 M

PE

G99

"

"rev

ised

rep

ort o

n co

mpl

exity

of M

PE

G-2

AA

C to

ols2

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 116: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

112 LAME Digitale Audioverarbeitung

equals to: -h -ms -V0 -b160 -B320

b) -v --preset studio

equal to: -mj -b112 --resample 32 --lowpass 15 --lowpass-width 0

a) --preset fm

EXAMPLES:

------------------------------------------------------------------------------------

-B 24 32 56 56 256 112 256 256 320 320 320

-b 8 16 16 16 80 40 96 96 112 128 160

-V 6 4 3 3 3 4 3 3 2 1 0

-- PLUS WITH -v --------------------------------------------------------------------

-b 16 24 24 24 112 56 128 128 160 192 256

-h -h -h

-mm -mm -mm -mm -mj -mm -mj -mj -mj -ms -ms

--noshort yes yes no no no yes no no no no no

--lowpass-width 0 0 0 0 0 0 0 0.9 0.9

--lowpass 3.4 4 4 4 15 12 15 18 18

--highpass 0.125 0.1

--resample 8 11 11 11 32 24

====================================================================================

phone phon+ lw sw fm voice radio tape hifi cd studio

They can be combined with -v if you want VBR MP3s.

Presets are some shortcuts for common settings.

-V 0

für

best

e Q

ualit

ät, -

V 9

für

min

imal

e D

atei

größ

e

-B s

etzt

max

imal

zul

ässi

gen

Wer

t bei

var

iabl

er B

itrat

e

fest

e B

itrat

en v

on 1

6 kb

/s (

mon

o) b

is 2

56 k

b/s

(ste

reo)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

LAM

E:

P

rese

ts

MP

+ is

t Eig

enen

twic

klun

g de

r A

utor

en, "

audi

ophi

l"

Kla

ngqu

alitä

t bei

128

/138

kb/

s / B

itrat

e fü

r C

D-n

ahe

Qua

lität

Ver

glei

chst

est i

n c’

t 23/

2000

p.1

52

296

158

171

184

256

192

190

320

160

128

160

185

185

136

360

128

192

320

160

160

160

160

160

160

++ ++ ++ ++++++o

--++++

o++++

--++++

++++

x-

+++

++o

MP

+A

AC

ePA

CR

A8

WM

AM

P3

Str

esst

est

Kla

ssik

Pop

Roc

k

Mod

em

Kla

ngve

rgle

ich

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

*/

* setup stereo demasking thresholds

* ing function, centered at band j, for band i, store for later use

* Now compute the spreading function, s[j][i], the value of the spread-

*

* compute bark value and ATH of each critical band

* compute which partition bands are in which scalefactor bands

*

* Read short block data for converting threshold calculation

* Read long block data for converting threshold calculation

*

* .5 = half of total energy in side channel

* 0 = no energy in side channel

* compute side_energy / (side+mid)_energy

*

* determin final block type

* compute M/S thresholds from Johnston & Ferreira 1992 ICASSP paper

* threshold calculation for short blocks

* compute masking thresholds for both short and long blocks

* long block pre-echo control.

*

* will be reduced. The smaller the value, the less masking.

* at this point, tbb represents the amount the spreading function

*

* tonality = 1: use TMN (little masking)

* tonality = 0: use NMT (lots of masking)

* tonality = -0.299 - .43*log(ctb/ecb);

* calculate the SNR in each threshold calculation partition

* calculate the tonality of each threshold calculation partition

*

* with the spreading function, s3_l[b][k]

* convolve the partitioned energy and unpredictability

*

* calculation partitions

* Calculate the energy and the unpredictability in the threshold

*

* compute unpredicatibility of next 200 spectral lines

* compute unpredicatability of first six spectral lines

* compute energies

* FFT data for mid and side channel is derived from L & R

* compute FFTs

*

* Copyright (c) 1999 Mark Taylor

/* psymodel.c

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

LAM

E:

ps

ycho

akus

tisch

es M

odel

l

sieh

e M

PE

G-2

AA

C L

izen

zver

trag

(P

DF

)

fast

alle

MP

EG

-1/2

Ver

fahr

en p

aten

tiert

und

lize

nzpf

licht

ig

aber

mas

sive

rec

htlic

he P

robl

eme:

wei

tere

Ver

bess

erun

gen

vorg

esch

lage

n un

d ge

plan

t

pysc

hoak

ustis

ches

Mod

ell l

iegt

im Q

uellt

ext v

or

auch

bei

hoh

en B

itrat

en /

gute

r Q

ualit

ät

3X

auf Celeron/466

vs. Echtzeit

3X

112 kb/s

3X

192 kb/s

256 kb/s

lame --preset fm

lame --preset cd

lame --preset studio

LAM

E:

St

atus

, Per

form

ance

Ech

tzei

t-K

odie

rung

ist m

öglic

h

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 117: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Messungen 113

Tes

t für

MP

3, A

AC

, MP

+, V

QF

in c

’t 22

/200

0,15

2

Far

bef/H

z

t/sec

.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-1:

Si

nus-

Swee

p

Fre

quen

z-S

wee

p be

sond

ers

schw

er z

u ko

dier

en

Sub

band

-Kod

ieru

ng z

erle

gt d

as S

igna

l in

Fre

quen

zber

eich

e

c’t 2

2/20

00

Far

bef/H

z

t/sec

.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sinu

s-Sw

eep:

M

P+

, AA

C, V

CQ

MP

3:

zw

ei E

ncod

er .

. .

[Xin

g]

[Fra

unho

fer]

[ct 2

1/98

242

]E

inga

ngss

igna

l mit

44 S

inus

töne

n . .

.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

16 K

Hz

Lim

it

SN

R <

60

dB

[Mic

roso

ft]

neue

re V

ersi

onen

von

WM

A s

ind

bess

er

MP

3:

vs.

MS

Aud

io 4

.0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ct 2

1/98

242

]

[Fra

unho

fer]

Page 118: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

114 Streaming Media Digitale Audioverarbeitung

groß

es M

arkt

pote

ntia

l (z.

B. I

nter

net-

Rad

io, V

ideo

on

dem

and,

...)

Med

iens

uche

/ T

ausc

hbör

sen

(Nap

ster

) / C

opyr

ight

-Fra

gen

Mic

roso

ft W

MA

, Rea

lAud

io, A

pple

Qui

cktim

e, L

iqui

d A

udio

, ...

erfo

rder

t Feh

lert

oler

anzm

echa

nism

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stre

amin

g:

Def

initi

on

ohne

vor

herig

es L

aden

der

ges

amte

n D

aten

Bes

chrä

nkun

g au

f Bitr

ate

des

Kan

als,

mit

Sch

wan

kung

en

Tra

deof

f Qua

lität

/ R

obus

thei

t / B

itrat

e

"Str

eam

ing

Med

ia /

Aud

io"

:=

Ech

tzei

t-Ü

bert

ragu

ng v

on M

edie

n, h

ier:

Aud

ioda

ten

Aud

io a

uch

stan

dalo

ne

aber

mei

sten

s V

ideo

/ A

nim

atio

nen

mit

sych

rone

m A

udio

von

eine

m S

erve

r zu

ein

em /

viel

en C

lient

s

Kon

fere

nz

Net

zwer

k

Clie

nt Clie

nt

Clie

ntC

lient

Clie

ntClie

nt

.. .

Mul

ticas

tN

etzw

erk

Ser

ver

Clie

nt Clie

nt

Clie

nt.. .

Uni

cast

Ser

ver

Net

zwer

k

Clie

nt Clie

nt

Stre

amin

g:

Sze

nari

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lAud

io, A

pple

Qui

cktim

e, L

iqui

dAud

io

spät

er:

SD

MI,

Ver

schl

üsse

lung

, Was

serz

eich

en

Med

iens

uche

Gnu

tella

Nap

ster

Stre

amin

g:

Age

nda

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rsic

ht

"Def

initi

on"

Pro

toko

lle: R

TP

, RT

CP

, RT

SP

, RS

VP

Mic

roso

ft A

SF

und

WM

A

Inte

rnet

RF

Cs,

insb

eson

dere

RF

C18

89 fü

r R

TP

und

RT

CP

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stre

amin

g:

Lite

ratu

r

stat

t des

sen

nur

Web

links

/ H

erst

elle

r-W

hite

pape

r / .

..

trot

z B

edeu

tung

des

The

mas

:

=>

ww

w.li

quid

audi

o.co

m

gnut

ella

.weg

o.co

m

ww

w.n

apst

er.c

om

ww

w.a

pple

.com

/qui

cktim

e

ww

w.r

eala

udio

.com

ww

w.m

icro

soft.

com

/win

dow

smed

ia

bish

er k

eine

Leh

rbüc

her,

Tut

oria

ls

Page 119: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Streaming Media 115

MP

EG

-1, C

DD

A

MP

EG

-4 (

Div

X)

1.5

Stre

amin

g:

Ban

dbre

iten

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"str

eam

ing"

ist s

tark

von

ver

fügb

arer

Ban

dbre

ite a

bhän

gig:

Mod

em

ISD

N

DS

L

Intr

anet

28 ..

56 64

128

.. 76

8

Mb/

s10

.. 1

00

selb

st M

P3

nich

t per

Mod

em s

trea

min

g-fä

hig

Bild

tele

foni

e (H

.263

QC

IF 1

5fps

) er

ford

ert m

inde

sten

s IS

DN

=> =>

MP

EG

-2 (

DV

D)

Mb/

s

Mb/

s

Mb/

s1.

5

4 ..

9

64 ..

320

10 ..

160

MP

3 A

udio

Rea

lAud

io 8

Kb/

s

Kb/

s

Kb/

s

Kb/

s

Kb/

s

(bis

ca.

4 M

b/s)

=>ke

ine

Ban

dbre

ite r

eser

vier

bar

=>F

ehle

rtol

eran

zmec

hani

smen

not

wen

dig:

Inte

rnet

ist "

best

effo

rt"

Net

zwer

k

adap

tive

Ver

fahr

en

Die

nstg

ütem

anag

emen

t

forw

ard

erro

r co

rrec

tion

"Qua

lity

of S

ervi

ce"

?!

Stre

amin

g:

QoS

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

selb

st in

nerh

alb

von

Firm

en-I

ntra

nets

kei

ne G

aran

tien

AT

M h

at s

ich

nich

t dur

chge

setz

t

For

schu

ngss

chw

erpu

nkt b

ei T

KR

N (

Pro

f. W

olfin

ger)

insb

eson

dere

QoS

bei

Vid

eoko

mm

unik

atio

n

Live

-Übe

rtra

gung

erf

orde

rt a

uch

Ech

tzei

t-E

ncod

er

alle

Anb

iete

r lie

fern

"in

tegr

iert

e Lö

sung

"

funk

tioni

eren

des

Sys

tem

erf

orde

rt a

lle K

ompo

nent

en:

Enc

oder

+ S

erve

r +

Man

agem

ent +

Pla

yer

(+

Ver

schl

üsse

lung

)

Mic

roso

ft, R

ealN

etw

orks

, App

le, .

..

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stre

amin

g:

Sys

tem

crea

tedi

gitiz

ede

liver

expe

rienc

est

ore

Net

zwer

kS

erve

rC

lient

Clie

nt

Clie

nt

Enc

oder

serv

erne

twor

kpl

ayer

softw

are

med

iaso

urce

softw

are

data

form

ats

prot

ocol

sQ

oSco

mpr

essi

onso

ftwar

e

enco

der

&

Enc

oder

Clie

nt

Clie

nt Clie

ntS

erve

rN

etzw

erk

kein

Spe

iche

rpla

tz a

uf d

em C

lient

ben

ötig

t

spez

ielle

Ser

ver

und

Sof

twar

e er

ford

erlic

h

desh

alb

oft n

och

schl

echt

e Q

ualit

ät

durc

h ve

rfüg

bare

Ban

dbre

ite b

egre

nzt

Nac

htei

le:

kein

e W

arte

zeit

wäh

rend

der

Dat

eiüb

ertr

agun

g

sofo

rtig

es R

einh

ören

("t

une

in")

Live

-Übe

rtra

gung

en

Vor

teile

:

Stre

amin

g:

Vor

- un

d N

acht

eile

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 120: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

116 Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP Digitale Audioverarbeitung

prop

rietä

re P

roto

kolle

(A

ufse

tzen

auf

IP/U

DP

)

Stre

amin

g:

Int

erne

t-P

roto

kolle

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RS

VP

RT

P

RT

CP

RT

SP

real

tim

e tr

ansp

ort p

roto

col

real

tim

e co

ntro

l pro

toco

l

real

tim

e st

ream

ing

prot

ocol

reso

urce

res

erva

tion

prot

ocol

R

FC

2205

..220

9

RF

C18

89, 1

890

neue

Pro

toko

lle fü

r M

ultim

edia

-Dat

en:

Pak

ete

klas

sifiz

iere

n un

d pr

ioris

iere

n

Res

ervi

erun

g vo

n R

esou

rces

/ B

andb

reite

/ R

oute

s

Anp

assu

ng a

n N

etza

usla

stun

g

Res

ourc

en ü

brig

?"a

dmis

sion

con

trol

"

"pol

icy

cont

rol"

rsvp

d D

ämon

-Pro

zeß

auf

jede

m R

oute

r

Zug

riffs

rech

te ?

jede

r R

oute

r ha

t "V

eto-

Rec

ht"

Inte

rnet

"ne

twor

k co

ntro

l pro

toco

l"

"res

ourc

e R

eSer

Vat

ion

Pro

toco

l" :

RF

C 2

205.

.RF

C22

09 (

appr

oved

199

7)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

für

eine

Pun

kt-z

u-P

unkt

Ver

bind

ung

bei a

llen

bete

iligt

en R

oute

rn

Em

pfän

ger

bean

trag

t gar

antie

rte

Ban

dbre

ite (

QoS

)

RS

VP

übe

rträ

gt k

eine

Nut

zdat

en

RSV

P real

isie

rt ü

ber

verä

nder

tes

(prio

risie

rtes

) P

acke

t-S

ched

ulin

g

mit

DS

L-M

odem

ist V

ideo

-on-

dem

and

mög

lich

Tes

tber

icht

e / V

ergl

eich

stes

ts fr

agw

ürdi

g

=>=>pr

oprie

täre

, nic

ht d

okum

entie

rte

Pro

toko

lle

=>

Sta

ndar

ds s

ind

zu la

ngsa

m (

?!)

aktiv

er K

ampf

um

Mar

ktan

teile

enor

mes

Mar

ktvo

lum

en

digi

tale

Tec

hnik

en k

urz

vor

dem

Dur

chbr

uch

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stre

amin

g:

Mar

ktbe

deut

ung

Mar

ktfü

hrer

: M

icro

soft,

Rea

lNet

wor

ks, A

pple

aber

Rev

olut

ione

n je

derz

eit m

öglic

h, s

iehe

Nap

ster

oft k

eine

rlei D

okum

enta

tion

verf

ügba

r

sieh

e "N

ST

L" T

ests

: MS

vs.

Rea

lAud

io

Ech

tzei

tanf

orde

rung

en: z

.B. L

aten

z <

250m

s fü

r T

elep

honi

e

hohe

Ban

dbre

iten

erfo

rder

lich

(s.o

.)

wie

derh

olte

Übe

rtra

gung

ver

schl

imm

ert d

as P

robl

em

verlo

rene

Pak

ete

mei

sten

s be

i übe

rlast

etem

Net

zwer

k

verlo

rene

Dat

en (

drop

ped

fram

es)

oft t

oler

ierb

ar

Mul

timed

ia-Ü

bert

ragu

ng im

Inte

rnet

("I

P")

:

Stre

amin

g:

Int

erne

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

=>

"kla

ssis

che"

Pro

toko

lle (

ftp)

für

Str

eam

ing

unge

eign

et

neue

Pro

toko

lle n

otw

endi

g=>=>

nur

Pak

etve

rmitt

lung

, kei

ne P

unkt

-zu-

Pun

kt-V

erbi

ndun

gen

für

Uni

cast

/ M

ultic

ast-

Übe

rtra

gung

en

auf I

P/U

DP

auf

setz

en, n

icht

auf

TC

P

Page 121: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP 117

0 1 2 3

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

|V=2|P|X| CC |M| PT | sequence number |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| timestamp |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| synchronization source (SSRC) identifier |

+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+

| contributing source (CSRC) identifiers |

| .... |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

RTP

:

Pac

ket-

Hea

der

sequ

ence

num

ber,

tim

esta

mp

sn, t

s

vers

ion

num

ber

(2)

padd

ing

CS

RC

cou

nt (

>1 if

pay

load

mix

es d

ata

from

sev

eral

sou

rces

)

mar

ker,

e.g

. "fr

ame

boun

dary

"

payl

oad

type

PT

:

M:

CC

:

P:

V:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pak

etty

pen:

Fun

ktio

nen:

Ses

sion

-Con

trol

eind

eutig

e K

ennz

eich

nung

alle

r Q

uelle

n (C

NA

ME

)

Ada

ptio

n de

r R

TC

P P

aket

rate

(w

egen

Ska

lierb

arke

it)

Sta

tusm

eldu

ngen

der

Clie

nts

(Ver

lust

rate

, Jitt

er, .

..)

appl

icat

ion

spec

ific

func

tion

rece

iver

rep

ort

end

of p

artic

ipat

ion

AP

P

BY

E

incl

. CN

AM

Eso

urce

des

crip

tion

SD

ES

tran

smis

sion

sta

tistic

s

perc

eptio

n st

atis

tics

RR

send

er r

epor

tS

R

zwis

chen

alle

n B

etei

ligte

n (S

erve

r <-

> C

lient

s)

perio

disc

he Ü

bert

ragu

ng v

on K

ontr

olld

aten

RTC

P:

R

TP c

ontr

ol p

roto

col

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rtra

gung

ska

liert

auc

h fü

r se

hr v

iele

Clie

nts

=>RSV

P:

St

ream

Mer

ging

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mul

ticas

t: V

erte

ilung

der

Dat

en a

n vi

ele

Em

pfän

ger

Mer

ging

:

Res

ervi

erun

gen

meh

rere

r/al

ler

Clie

nts

kom

bini

eren

Mul

ticas

t

Net

zwer

k

Ser

ver

Clie

nt Clie

nt

Clie

nt.. .

rout

er

erfo

rder

t kei

ne z

usät

zlic

he "

Ups

trea

m"-

Ban

dbre

ite (

!)

IP h

eade

rU

DP

hea

der

RT

P h

eade

rR

TP

pay

load

encr

yptio

n

z.B

. Spr

eche

r be

i ein

er T

elek

onfe

renz

wei

l UD

P k

eine

Rei

henf

olge

gar

antie

rt

für

Str

eam

ing

/ Ech

tzei

twie

derg

abe

z.B

. PC

M, M

P3,

MP

EG

-2, H

.261

payl

oad

type

iden

tifie

r

sequ

ence

num

bers

times

tam

ps

sour

ce id

entif

icat

ion

aber

auc

h R

TP

auf

IP d

irekt

mög

lich

setz

t auf

UD

P a

uf

"rea

l tim

e tr

ansp

ort p

roto

col",

RF

C18

89 /

RF

C18

90

RTP

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

in Q

uick

time

/ Rea

lAud

io a

ls T

rans

port

prot

okol

l ver

wen

det

Page 122: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

118 Windows Media Digitale Audioverarbeitung

sieh

e R

TS

P-P

räse

ntat

ion

(H. S

chul

zrin

ne)

RTS

P:

U

RLs

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

aber

auc

h U

nter

stüt

zung

von

Sta

ndar

ds

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ww

w.m

icro

soft.

com

/win

dow

smed

ia/

Win

dow

s M

edia

Too

ls

Win

dow

s M

edia

Enc

oder

Pre

sent

atio

n B

road

cast

(P

ower

poin

t+A

udio

)

Win

dow

s M

edia

Rig

hts

Man

ager

Mic

roso

ft:

Win

dow

sMed

ia

seit

ca. Q

4/98

eno

rmes

Eng

agem

ent v

on M

icro

soft:

Win

dow

s M

edia

Pla

yer

6.4

/ 7 /

8 be

ta

eige

nes

Aud

iofo

rmat

eige

nes

Vid

eofo

rmat

For

mat

e ni

cht m

ehr

doku

men

tiert

Ver

schl

üsse

lung

und

Was

serz

eich

en

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| profile-specific extensions |

+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+

: ... : 2

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ block

| SSRC_2 (SSRC of second source) | report

+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+

| delay since last SR (DLSR) |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| last SR (LSR) |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| interarrival jitter |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| extended highest sequence number received |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

| fraction lost | cumulative number of packets lost | 1

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ block

| SSRC_1 (SSRC of first source) | report

+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+

| SSRC of packet sender |

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

|V=2|P| RC | PT=RR=201 | length | header

+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1

0 1 2 3

RTC

P:

R

ecei

ver

Rep

ort

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RT

P/R

TC

P/R

SV

P fü

r D

aten

tran

sfer

Med

ien-

UR

Ls:

rtsp

://m

edia

.exa

mpl

e.co

m:5

54/tw

iste

r/

RT

CP

feed

back

RT

P A

UD

IO

RT

P V

IDE

O

. . .

PA

US

E

PLA

Y

SE

TU

P

sess

ion

desc

riptio

n

HT

TP

GE

TM

edia

serv

er

Web

serv

erC

lient

Ste

ueru

ng v

on M

edie

nübe

rtra

gung

: pla

y, ff

, rew

ind,

...

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RTS

P

"rea

l tim

e st

ream

ing

prot

ocol

" :=

"In

tern

et V

ideo

reco

rder

"

Page 123: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung AVI und ASF 119

Ski

ns :-

(

wes

entli

che

Ver

ände

rung

en s

eit P

laye

r 6.

x au

ch u

nter

der

Obe

rflä

che:

z.B

. "co

unte

d op

erat

ions

", "

expi

ratio

n", .

..

unte

rstü

tzt W

indo

ws

Med

ia R

ight

s M

anag

er

onlin

e fe

edba

ck ü

ber

Med

ienn

utzu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Win

dow

sMed

ia:

M

edia

Pla

yer

7

inde

x. .

.au

dio

data

vide

o da

ta

RIF

F h

eade

r

audi

oau

dio

audi

olis

t. .

.in

dex

RIF

F h

eade

r

Aud

ioda

ten,

Vid

eofr

ames

(B

MP

), A

udio

date

n, ..

.

AV

I:

Aud

io V

ideo

Int

erle

aved

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

mitt

lerw

eile

von

AS

F a

bgel

öst (

s.u.

)

Spe

zifik

atio

n in

Win

dow

s A

PI,

Übe

rsic

ht in

c’t

94/1

1 S

.327

eing

efüh

rt m

it V

ideo

for

Win

dow

s (W

in 3

.11)

List

-Chu

nk e

rlaub

t "ve

rwob

ene"

Dat

en

Dat

ei m

uß v

or A

bspi

elen

nic

ht v

oll g

elad

en w

erde

n

RIF

F-D

atei

form

at fü

r M

ultim

edia

/ V

ideo

s

defin

iert

ca.

20

Chu

nk-T

ypen

norm

al /

inte

rleav

ed

vv

vi

de

o.

id

eo

.i

de

o.

Win

dow

s M

edia

Rig

hts

Man

ager

7

Win

dow

s M

edia

Too

ls

Win

dow

s M

edia

Pla

yer

7

Kom

pone

nten

des

Win

dow

sMed

ia K

onze

pts:

Win

dow

sMed

ia:

Zi

ele,

Fea

ture

s

derz

eit:

Mac

into

sh, S

olar

is (

!), P

ocke

t-P

C, "

palm

-siz

e P

C"

Pla

yer

auch

für

nich

t-W

indo

ws

Pla

ttfor

men

ver

fügb

ar

Mic

roso

ft M

edia

Rig

hts

Man

ager

7 S

DK

curr

ent b

usin

ess

mod

el o

r to

cre

ate

new

one

s."

Solu

tions

are

flex

ible

eno

ugh

to b

e ea

sily

ada

pted

to y

our

them

and

mai

ntai

n co

pyri

ght p

rote

ctio

n. [

...]

Pro

vide

s to

ols

for

prot

ectin

g di

gita

l file

s so

you

dis

trib

ute

thro

ugh

the

Inte

rnet

in a

pro

tect

ed a

nd s

ecur

e m

anne

r. [

...]

"del

iver

dig

ital m

edia

, suc

h as

son

gs a

nd v

ideo

s,

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[12/

2000

]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mic

roso

ft W

indo

wsM

edia

: W

ebsi

te

Page 124: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

120 AVI und ASF Digitale Audioverarbeitung

insb

eson

dere

: meh

rere

Dat

enst

röm

e in

nerh

alb

des

data

-obj

ect

Grö

ßen

feld

erla

ubt O

bjek

te b

is z

u 2*

*64

Byt

e

[ ind

ex o

bjec

t]

<oth

er o

bjec

ts>

data

obj

ect

AS

F h

eade

r

[str

eam

pro

pert

ies

N]

[oth

er h

eade

r ob

ject

s]

. . .

stre

am p

rope

rtie

s 1

file

prop

ertie

s

size

=24+

x

x B

yte

obje

ct G

UID

8 B

yte

16 B

yte

data

obje

ct s

ize

ober

ste

Ebe

ne:

head

er /

data

/ [In

dex]

/ [m

ore

obje

cts]

Hea

der-

Obj

ect b

ei B

edar

f wie

derh

olt s

ende

n

wei

tere

Ebe

nen

durc

h E

inte

ilen

des

data

-obj

ect

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ASF

:

Obj

ect

Dat

ei b

este

ht a

us A

SF

obj

ects

(st

att R

IFF

chu

nks)

Cod

ec ID

Err

or C

once

alm

ent T

ype

Bits

per

Sam

ple

Sam

ples

per

Sec

ond

Avg

. Fra

me

Siz

e

Max

. Fra

me

Siz

e

Sam

ples

per

Fra

me

Fla

gs

Num

ber

of C

hann

els

. . .

GU

ID

GU

ID

UIN

T

UIN

T

UIN

T

UIN

T

UIN

T

UIN

T

UIN

T

. . .

128

32128

32 32 32 32 ?16+1

6

16

ASF

:

Aud

io o

bjec

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fie

ld N

ame

Typ

e#b

its

Aud

io /

Vid

eo /

Imag

e / M

IDI /

Tex

t / T

imec

ode

/ . .

.

vord

efin

iert

e "m

edia

type

s" fü

r:

(0x000db810) ID:<00dc> Size:0x00002d66

List Type = <rec >

(0x00004ca4) ID:<00dc> Size:0x00001422

List Type = <rec >

(0x00004c98) ID:<LIST> Size:0x000019da

List Type = <rec >

(0x000007f4) ID:<LIST> Size:0x000005b0

List Type = <movi>

(0x000007e8) ID:<LIST> Size:0x000fd184

(0x00000548) ID:<JUNK> Size:0x00000298

(0x00000538) ID:<vedt> Size:0x00000008

(0x00000520) ID:<strf> Size:0x00000010

(0x000004e0) ID:<strh> Size:0x00000038

List Type = <strl>

(0x000004d4) ID:<LIST> Size:0x0000005c

(0x000000a4) ID:<strf> Size:0x00000428

(0x00000064) ID:<strh> Size:0x00000038

List Type = <strl>

(0x00000058) ID:<LIST> Size:0x00000474

(0x00000018) ID:<avih> Size:0x00000038

List Type = <hdrl>

(0x0000000c) ID:<LIST> Size:0x000007d4

Form Type = <AVI >

(0x00000000) ID:<RIFF> Size:0x000fe964

(0x00000800) ID:<01wb> Size:0x000005a4

(0x000fd974) ID:<idx1> Size:0x00000ff0

(0x000060ce) ID:<01wb> Size:0x000005a4

... /* einige Male nur Sound */

(0x000db804) ID:<LIST> Size:0x00002d72

... /* diverse Male Sound und Bild */

... /* einige Male nur Bild */

Inde

x

Aud

io /

Vid

eo /

...

Dat

en (

MO

VI)

:

Hea

der

RIF

F: A

VI

[c’t

11/9

4 32

7ff]

AV

I:

Bei

spie

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"...

an e

xten

sibl

e fil

e fo

rmat

des

igne

d to

sto

re s

ynch

roni

zed

mul

timed

ia d

ata.

It s

uppo

rts

data

del

iver

y ov

er a

wid

e va

riet

y of

net

wor

ks a

nd p

roto

cols

,

with

ASF

bei

ng a

dopt

ed b

y al

l maj

or s

trea

min

g so

lutio

n pr

ovid

ers.

"is

to p

rovi

de a

bas

is fo

r in

dust

ry-w

ide

mul

timed

ia in

tero

pera

bilit

y,w

hile

stil

l pro

ving

sui

tabl

e fo

r lo

cal p

layb

ack.

The

exp

licit

goal

of A

SF

aber

akt

uelle

Ver

sion

(W

MA

) vo

n M

$ ni

cht m

ehr

doku

men

tiert

sieh

e A

SF

-Spe

zifik

atio

n (V

ersi

on 1

.0, 2

6.02

.199

8)

RIF

F-ä

hnlic

he S

truk

tur:

hea

der,

inde

x, in

terle

aved

dat

a

auch

der

Pla

yer

iden

tizie

rt s

ich

über

sei

ne G

UID

sehr

fein

e C

opyr

ight

/ N

utzu

ngsk

ontr

olle

erla

ubt z

.B. C

odec

-Dow

nloa

d

bei B

edar

f Reg

istr

ieru

ng d

er G

UID

s be

i Mic

roso

ft

Chu

nks

(=:"

obje

cts"

) pe

r G

UID

gek

ennz

eich

net

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ASF

:

Adv

ance

d St

ream

ing

For

mat [M

icro

soft,

Rea

l Net

wor

ks 1

998]

Page 125: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Windows Media Encoder 121

erla

ubt d

iver

se T

ext-

Info

s (A

utor

, Cop

yrig

ht, T

iteln

ame,

...)

Bas

isko

mpo

nent

e fü

r W

indo

ws-

Med

ia A

utho

ring

und

schr

eibt

WM

A

erw

eite

rtes

AS

F, p

lus

Ver

schl

üsse

lung

Dat

enfo

rmat

nic

ht m

ehr

doku

men

tiert

bis

50 U

nica

st-C

lient

s

Enc

oder

läuf

t auc

h al

s S

erve

r

dive

rse

"pro

files

" m

it V

orei

nste

llung

en

liest

div

erse

For

mat

e (W

AV

, MP

3, ..

., M

PE

G-1

, ...)

Win

dow

s M

edia

Enc

oder

:

Win

dow

sMed

ia:

M

edia

Enc

oder

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

div.

Pre

sets

für

Spr

ache

.. S

tudi

o

einf

ache

Ben

utzu

ng p

er A

ssis

tent

Win

dow

sMed

ia:

A

udio

Pro

files

, Wiz

ard

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Eth

erne

t-M

AC

Adr

esse

plu

s Z

eitm

arke

(ei

ndeu

tig)

oder

47-

bit Z

ufal

lsad

ress

e pl

us Z

eitm

arke

jede

r W

indo

ws-

Rec

hner

ein

deut

ig id

entif

zier

bar

Zei

t mit

100n

s A

uflö

sung

, Seq

uenz

nr. z

ur K

orre

ktur

(re

boot

)

time-low-mid--high|seq.|ethernet----

entw

icke

lt fü

r N

CS

(A

pollo

), ü

bern

omm

en in

OS

F/D

CE

und

Win

dow

s

usw

.

D6E229D3-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE

D6E229D2-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE

AS

F-I

ndex

:

AS

F-D

ata:

D6E229D1-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE

AS

F-H

eade

r:

eind

eutig

bis

340

0 n.

Chr

.

128-

bit S

igna

tur

GU

ID/U

UID

:=

"gl

obal

ly/u

nive

rsal

ly u

niqu

e ID

s"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ASF

:

GU

ID

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Win

dow

sMed

ia:

A

utho

ring

Page 126: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

122 Real Networks, Liquid Audio, Quicktime Digitale Audioverarbeitung

Rea

lAud

io8:

sei

t 23.

10.2

000

basi

ert a

uf S

ony

AT

RA

C3

(wie

Min

iDis

c)

CD

-nah

e Q

ualit

ät a

b 64

kbp

s

Whi

tepa

per

unte

r w

ww

.rea

lnet

wor

ks.c

om/r

eals

yste

m/te

ch_o

verv

iew

.htm

l

Rea

lSys

tem

G2:

Aud

io-

und

Vid

eost

ream

ing

mit

Bitr

aten

< 2

8.8

kbps

auch

für

Mod

emve

rbin

dung

en

Rea

l Net

wor

ks :

Mar

ktfü

hrer

für

"str

eam

ing

med

ia"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lAud

io

Kla

ngqu

alitä

t ent

spre

chen

d sc

hlec

ht (

auch

laut

Ver

glei

chst

ests

)

Pla

yer

verf

ügba

r fü

r vi

ele

Pla

ttfor

men

z.B

. als

Plu

gin

im S

tand

ardu

mfa

ng v

on N

etsc

ape

4.x

enth

alte

n

aber

neu

es F

orm

at n

och

wen

ig v

erbr

eite

t

unte

rstü

tzt R

ealA

udio

G2

und

Rea

lAud

io 8[L

inux

x86

Ver

sion

]

Rea

lAud

io:

Rea

lPla

yer

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ents

prec

hend

e Q

ualit

ätss

tufe

n

meh

rere

par

alle

le D

aten

strö

me

mit

vers

chie

dene

n B

itrat

en

Pla

yer

send

et F

eedb

ack

über

Ban

dbre

ite u

nd P

aket

verlu

ste

Enc

oder

erz

eugt

(op

tiona

l) sp

ezie

lle A

SF

-Dat

ei:

128

Kb/

s

64 K

b/s

16 K

b/s

. . .

. . .

Ser

ver

send

et n

ur d

en D

aten

stro

m d

er m

ax. m

öglic

hen

Qua

lität

AS

FW

M E

ncod

erW

M S

erve

rIn

tern

etW

M P

laye

r

Win

dow

sMed

ia:

In

telli

gent

Str

eam

ing

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Clie

ntS

erve

rN

etzw

erk

Enc

oder

Win

dow

sMed

ia:

Se

curi

ty

"...

supp

orts

pre

-del

iver

ed li

cenc

es"

oder

ver

such

t, ne

ue L

izen

z zu

erh

alte

n:

"mig

ht is

sue

a lic

ence

sile

ntly

, so

the

cons

umer

is u

naw

are

of th

e pr

oces

s"

Pla

yer

über

prüf

t vor

hand

ene

Lize

nzen

... a

nd m

any

mor

e

tran

sfer

to p

orta

ble

devi

ce

coun

ted

CD

bur

n

burn

to A

udio

CD

expi

re d

ate

star

t dat

e

coun

ted

play

play

on

PC

mög

liche

Res

trik

tione

n fü

r W

MA

/WM

V-D

atei

en:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 127: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Real Networks, Liquid Audio, Quicktime 123

Liqu

id A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Liqu

id A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

vier

tes

"big

pla

yer"

Sys

tem

: w

ww

.liqu

idau

dio.

com

Enc

oder

:

Ser

ver:

Pla

yer

(Liq

uid

Pla

yer)

(Liq

uid

Ser

ver)

(Liq

uifie

r P

ro)

Pla

yer

wird

an

die

Har

dwar

e "g

edon

gelt"

digi

tale

s W

asse

rzei

chen

für

Erk

ennu

ng a

nalo

ger

Kop

ien

Dat

eien

kön

nen

nur

auf e

inem

Pla

yer

abge

spie

lt w

erde

n

Dat

enfo

rmat

e M

P3,

AC

-3, A

AC

, WM

A

Ver

schl

üsse

lung

der

Dat

eien

(R

SA

)

dive

rse

Opt

ione

n, z

.B. S

tart

- un

d E

nd-

Gül

tigke

itsda

tum

ND

R n

’Joy

rad

io

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lAud

io:

Sta

tistik

Sol

aris

SP

AR

C, L

inux

x86

, Win

dow

s x8

6

256

.. 10

24 M

B R

AM

100+

use

rs

$ 83

39.0

0

Rea

lSer

ver

Pro

fess

iona

l

Rea

lVid

eo (

VH

S q

ualit

y)

Rea

lAud

io 8

(64

kbp

s)

free

$ 1.

995,

95

25 u

sers

60 c

oncu

rren

t use

rsR

ealS

erve

r P

lus:

Rea

lSer

ver

Bas

ic

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rea

lAud

io:

Rea

lSer

ver

Page 128: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

124 Real Networks, Liquid Audio, Quicktime Digitale Audioverarbeitung

+/-

TC

P/IP

, abe

r ke

ine

Pak

etve

rlust

e

- ++++++

nur

für

gesa

mte

Dat

ei (

alle

Tra

cks)

RT

P:

für

alle

Med

ient

ypen

(z.

B. S

prite

s)

tran

spar

ent f

ür F

irew

alls

(m

eist

ens)

HT

TP

:auch

für

einz

elne

Tra

cks

(z.B

. nur

Aud

io)

Ste

ueru

ng v

ia R

TS

P (

Sze

ne ü

bers

prin

gen.

..)

echt

es S

trea

min

g

Live

-Übe

rtra

gung

en, M

ultic

ast

Qui

cktim

e:

RTP

vs.

HTT

P

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

text

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Qui

cktim

e:

Aut

hori

ng

mod

ular

e A

rchi

tekt

ur

Str

eam

ing

via

RT

P/R

TC

P o

der

HT

TP

Aud

io, V

ideo

, Tex

t, ...

Prä

sent

atio

nen,

VR

-Pan

oram

en, .

..

Java

-Anb

indu

ng m

it ei

gene

r A

PI

Ver

sion

5 a

ktue

ll im

bet

a-P

revi

ew (

Q1/

2001

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"Qui

cktim

e" :

App

le Q

uick

time

Str

eam

ing-

Lösu

ng v

on A

pple

Pla

yer

und

Too

ls fü

r M

ac, W

indo

ws,

Jav

a

bere

its "

lang

e am

Mar

kt"

(199

4?),

dah

er s

tark

ver

brei

tet

unte

rstü

tzt v

iele

For

mat

e / C

odec

s

Qui

cktim

e V

R:

P

anor

amab

ilder

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 129: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 125

[PIN

G]

201

resu

lt 1

.. N

| 20

2 re

sult

end

200

sear

ch "

gold

finge

r.m

p3"

100

shar

e lo

cal f

ile ..

002

logi

n

003

logi

n ac

k

Nap

ster

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Inte

rnet

-Tau

schb

örse

für

MP

3-D

atei

en

Kon

zept

nat

ürlic

h au

ch a

llgem

eine

r ei

nset

zbar

Clie

ntS

erve

rR

edire

ctor

redi

rect

xxx

.nap

ster

.com

:888

8

204

dow

nloa

d ac

k <i

p> <

port

> <f

ilena

me>

...

203

dow

nloa

d re

ques

t <ni

ck>

<file

nam

e>

GE

T fi

le

file

data

218

dow

nloa

ding

<fil

enam

e>21

9 do

wnl

oad

com

plet

e

othe

r C

lient

002

logi

n (p

ort 8

875)

einf

ache

s P

roto

koll,

ca.

30

Bef

ehle

Inde

x al

ler

gera

de v

erfü

gbar

en "

shar

ed fi

les"

Met

adat

en (

z.B

. use

r pa

ssw

ords

)

Nap

ster

:

Kon

zept

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

schw

ere

Sic

herh

eits

lück

e vi

a A

uto-

Upd

ate

des

Clie

nts

aber

Dow

nloa

ds la

ufen

dire

kt z

wis

chen

Clie

nts

eing

esch

ränk

t tra

nspa

rent

für

Fire

wal

ls

Nap

ster

-Ser

ver:

vera

rbei

tet d

ie S

ucha

nfra

gen

Ben

utze

rpro

file

deta

illie

rte

Sta

tistik

en

gerin

ge B

elas

tung

der

Ser

ver

Ser

verc

lust

er fü

r La

stau

sgle

ich

und

Ska

lierb

arke

it (6

M u

sers

)

...

} } catch (QTException e) { ... }

myQTCanvas.setClient (myQTContent, true);

if (myQTCanvas != null)

try {

public void start () {

}

} catch (Exception qtE) { ... }

myQTContent = QTFactory.makeDrawable (file);

getParameter("file"));

QTFile file = new QTFile (getCodeBase().getFile() +

add (myQTCanvas, "Center");

myQTCanvas = new QTCanvas (QTCanvas.kInitialSize, 0.5F, 0.5F);

setLayout (new BorderLayout());

QTSession.open();

try {

public void init () {

private QTCanvas myQTCanvas;

private Drawable myQTContent;

public class QTSimpleApplet extends Applet {

Qui

cktim

e:

Jav

a A

PI

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"arg

uabl

y si

mpl

er th

an C

cod

e"

"C c

ode

diffe

rs fo

r M

ac a

nd W

indo

ws"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nap

ster

:

Hom

epag

e

Page 130: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

126 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung

leng

th

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nap

ster

:

Clie

nt S

earc

h R

eque

st

<200

>"s

earc

h" c

omm

and

<max

res

ults

>

[ <ar

tist n

ame>

]

[ <so

ng n

ame>

]

[ <bi

trat

e op

type

> ]

[ <lin

espe

ed o

p ty

pe>

]

[ fre

q op

type

> ]

[ loc

al o

nly]

0 ..

100

resu

lts r

etur

ned

filen

ame

cont

ains

"ar

tist"

| "s

ong"

sub

str

MP

3 bi

trat

e kb

ps

0=un

know

n, 1

=14.

4 kb

ps, .

..

sear

ch a

ll / c

urre

nt N

apst

er s

erve

r

MP

3 sa

mpl

erat

e

sam

e as

art

ist n

ame

:-(

BIT

RA

TE

"A

T L

EA

ST

" "1

28"

LIN

ES

PE

ED

"A

T L

EA

ST

" 10

200

FIL

EN

AM

E C

ON

TA

INS

"go

ldfin

ger"

MA

X_R

ES

ULT

S 2

5

MD

5 ha

sh o

f file

posi

tive=

"bet

ter"

mat

ch

0= u

nkno

wn,

...

the

ip o

f the

use

r w

ith th

e fil

e

the

pers

on s

harin

g th

e fil

e

play

tim

e in

sec

onds

MP

3 sa

mpl

erat

e

MP

3 bi

trat

e in

kbp

s

file

size

in b

ytes

"Jam

esB

ond"

134

.100

.13.

183

4

"gol

dfin

ger.

mp3

" 7d

733.

..bcd

255

8199

128

441

00 1

59

[ <w

eigh

t> ]

<lin

k ty

pe>

<ip>

<nic

knam

e>

<len

gth>

<fre

quen

cy>

<bitr

ate>

<siz

e>

<md5

>

"file

nam

e"

"sea

rch

resp

onse

" co

mm

and

<201

>

Nap

ster

:

Sear

ch R

espo

nse

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

leng

th

jede

r D

ownl

oad

wird

vom

Ser

ver

prot

okol

liert

Nap

ster

:

Scre

ensh

ot

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Suc

he: A

nfra

ge u

nd E

rgeb

nisl

iste 0=

unkn

own,

1=1

4.4,

2=2

8.8,

... 1

0=T

3

strin

g w

ith c

lient

ver

sion

ID

data

tran

sfer

por

t, 0=

behi

nd fi

rew

all

"logi

n" c

omm

and

type

<2>

[ <bu

ild n

umbe

r> ]

<lin

k ty

pe>

<clie

nt in

fo>

<por

t>

<pas

swor

d>

<nic

knam

e>

leng

th

Bei

spie

l log

in:

little

end

ian

byte

ord

er

Dat

enfo

rmat

: <l

engt

h> <

type

> <d

ata>

Pro

toko

ll se

tzt a

uf T

CP

/IP a

uf

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nap

ster

:

Logi

n

user

nic

knam

e in

side

Nap

ster

user

pas

swor

d

win

dow

s bu

ild v

ersi

on

Page 131: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 127

=:

"ser

vant

"

(se

rven

t?)

entw

icke

lt vo

n G

nulls

oft (

Nul

lsof

t, W

inA

MP

)

reve

rse-

engi

neer

ing

des

Pro

toko

lls, C

lient

s fü

r W

in/M

ac/X

11/J

ava/

...

Gnu

tella

0.5

6 F

AQ

it in

a c

lose

t und

erne

ath

a la

rge

pile

of T

ime

War

ner’

s di

rty

laun

dry"

"the

sou

rce

code

has

not

bee

n re

leas

ed y

et [

...],

due

to A

OL

lock

ing

defin

iert

Suc

hanf

rage

n un

d ei

gent

liche

n T

rans

fer

(via

HT

TP

)

Pro

toko

ll zu

m D

aten

aust

ausc

h zw

isch

en v

erne

tzte

n R

echn

ern

aber

ber

eits

"üb

eral

l" im

Inte

rnet

erh

ältic

h, g

nute

lla.w

ega.

com

jede

r C

lient

die

nt g

leic

hzei

tig a

ls S

erve

r un

d S

uchm

asch

ine

völli

g ve

rtei

lte A

rchi

tekt

ur, k

ein

zent

rale

r S

erve

r (!

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gnu

tella

nach

Kau

f von

AO

L so

fort

ein

gest

ellt

dies

e w

iede

rum

ihre

unm

ittel

bare

n N

achb

arn,

--T

TL

Clie

nt b

efra

gt s

eine

unm

ittel

bare

n N

achb

arn,

z.B

. mit

TT

L=25

Anf

rage

n du

rchs

uche

n ge

sam

tes

Gnu

tella

-Net

Pak

etflu

t (ex

pone

ntie

lles

Wac

hstu

m!?

)

=> =>=>

jede

r S

erva

nt b

earb

eite

t ein

e A

nfra

ge (

höch

sten

s) e

inm

al

Ken

nzei

chnu

ng je

der

Anf

rage

mit

GU

ID

4

Clie

nt

repl

y

repl

y

23

3

3

33

3

3

2

22

2

2

2

21

1

1

Gnu

tella

:

Suc

hstr

ateg

ie

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

repl

y

repl

y

repl

y

6.7

Mio

. (ak

tive)

Ben

utze

r

Stre

amin

g:

Mar

ktbe

deut

ung

Nap

ster

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aus

wirk

unge

n au

f CD

Ver

käuf

e?!

Tau

schb

örse

/ R

aubk

opie

n ?!

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Stre

amin

g:

Mar

ktbe

deut

ung

?!

[ww

w.m

oder

nhum

oris

t.com

]

Page 132: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

128 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung

Gnu

tella

:

Suc

hstr

ateg

ie (

3)

repl

y 2 m

öglic

h w

egen

GU

IDs

und

TT

L-S

ortie

rung

Suc

hant

wor

t läu

ft um

geke

hrte

n W

eg z

urüc

k

in w

enig

en Z

ykle

n

Anf

rage

err

eich

t alle

sic

htba

ren

Nac

hbar

n

Clie

nt

23

3

3

33

3

3

2

22

2

2

2

21

1

1

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Zur

ückv

erfo

lgen

der

Suc

he s

tark

ers

chw

ert

repl

y

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

1

11

2

2

2

2

2 2

2

3

3

3 3

3

33

2

repl

y

Clie

nt

4

Anf

rage

n du

rchs

uche

n ge

sam

tes

Gnu

tella

-Net

Gnu

tella

:

Suc

hstr

ateg

ie (

4)

repl

y 2

repl

y 1

repl

y 3

Ant

wor

t kan

n ab

er r

echt

lang

e da

uern

(m

ehre

re M

inut

en)

aktu

elle

Clie

nts

über

last

en d

as N

etz

durc

h zu

vie

le P

ING

s

Mod

em/IS

DN

-Hos

ts m

it w

enig

en V

erbi

ndun

gen

schn

elle

Hos

ts e

rlaub

en v

iele

Ver

bind

unge

n

Gnu

tella

:

Suc

hstr

ateg

ie (

1)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

1

11

Clie

nt

Clie

nt b

efra

gt s

eine

unm

ittel

bare

n N

achb

arn,

TT

L=25

Anz

ahl d

er N

achb

arn

abhä

ngig

von

ver

füga

rer

Ban

dbre

ite

Ken

nzei

chnu

ng je

der

Anf

rage

mit

GU

ID

jede

r S

erva

nt b

earb

eite

t ein

e A

nfra

ge (

höch

sten

s) e

inm

al

=> =>=>

Pak

etflu

t (ex

pone

ntie

lles

Wac

hstu

m, z

irkul

äre

Anf

rage

n)

Gnu

tella

:

Suc

hstr

ateg

ie (

2)

ausg

enom

men

den

frag

ende

n R

echn

er s

elbs

t

Clie

nt b

efra

gt s

eine

unm

ittel

bare

n N

achb

arn,

TT

L=25

dies

e w

iede

rum

ihre

unm

ittel

bare

n N

achb

arn

Clie

nt

22

22

2

2

2

21

1

1

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 133: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 129

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gnu

tella

:

Scre

ensh

ot (

GTK

-Ver

sion

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gnu

tella

:

Scre

ensh

ot S

ucha

nfra

ge

Pin

g

Pon

g

Que

ry

Que

ryH

it

Pus

hD

aten

über

trag

ung

via

Fire

wal

ls

zur

Suc

he n

ach

Gnu

tella

-Ser

vant

s

Ant

wor

t ein

es S

erva

nts

Suc

hanf

rage

nac

h D

aten

Suc

herg

ebni

s m

it IP

/Dat

eina

me

0x00

0x01

0x40

0x80

0x81

eige

ntlic

her

Dow

nloa

d er

folg

t dire

kt (

peer

-to-

peer

)

fünf

"P

aket

type

n" d

efin

iert

: Fun

ktio

nP

aket

dive

rse

Erw

eite

rung

en /

Ver

bess

erun

gen

vorg

esch

lage

n

text

basi

erte

s P

roto

koll

auf H

TT

P

Gnu

tella

:

Pro

toko

ll

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

type

TT

Lho

pspl

engt

hpa

yloa

d ...

GU

ID0

1516

1718

1922

23...

# sh

ared

KB

ytes

# sh

ared

file

sH

ost I

PP

ort

1310

96

52

10

serv

ant I

Dre

sult

set

Spe

edH

ost I

PP

ort

# hi

ts

Zur

ückv

erfo

lgun

g al

so im

Prin

zip

doch

mög

lich

Hos

t (=S

erva

nt)

IPs

in d

en P

ON

G u

nd Q

uery

Hit

Ant

wor

ten

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

...2

10

min

. spe

edse

arch

crit

eria

Gnu

tella

:

Pon

g, Q

uery

, Que

ryH

it

102

10

36

711

...n

n+16

Page 134: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

130 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung

zukü

nftig

e M

arkt

bede

utun

g?!

Pro

toko

ll "q

uasi

" do

kum

entie

rt, C

lient

s fü

r vi

ele

Pla

ttfor

men

ver

fügb

ar

Gnu

tella

:

vs. N

apst

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

kaum

Ang

riffs

punk

te fü

r Z

urüc

kver

folg

ung

aber

pro

blem

atis

che

Initi

alis

ieru

ng (

Fin

den

des

erst

en S

erve

rs)

kein

e R

egis

trie

rung

, kei

ne W

erbu

ng, k

ein

"sin

gle

poin

t of f

ailu

re"

jede

s G

nute

lla-C

lient

ist g

leic

hzei

tig S

erve

r

und

Tei

l der

ver

teilt

en S

ucha

lgor

ithm

en

Suc

he u

nd D

aten

taus

ch n

icht

auf

MP

3 be

schr

änkt

vert

eilte

Suc

he is

t ine

ffizi

ent a

ber

robu

st

Ska

lierb

arke

it?!

(je

de S

uche

löst

Pak

etflu

t aus

)

kein

zen

tral

er S

erve

r:

wen

iger

anw

ende

rfre

undl

ich

als

Nap

ster

Ver

glei

ch:

F

raun

hofe

r M

P3-

Dem

os

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hos

t-Li

sten

Gnu

tella

Doc

s, H

elp

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gnu

tella

:

Gnu

tella

host

s.co

m

quer

iespi

ng

tota

l

Gnu

tella

:

Traf

fic

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ww

w.c

s.be

rkel

ey.e

du/~

mdw

/cla

ss/c

s294

-8/h

w2.

htm

l]

Page 135: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Audiovergleich 131

Ver

glei

ch:

Sp

eech

Cod

ecs

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pre

-Ech

os:

M

P3

vs. M

S A

udio

kras

ses

Bei

spie

l für

"pr

e-ec

hos"

(c’

t 99/

10 p

.52)

aktu

elle

Enc

oder

arb

eite

n (h

offe

ntlic

h) b

esse

r

MP

3 (F

raun

hofe

r)

MS

-Aud

io E

ncod

er

50 m

sec.

Ver

glei

ch:

M

icro

soft

WM

A v

s. M

P3

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ver

glei

ch:

M

icro

soft

WM

A v

s. G

2

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tes

t bei

seh

r ni

edrig

en B

itrat

en

Page 136: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

132 3D-Audio Digitale Audioverarbeitung

erw

arte

te P

ostio

n de

r Q

uelle

(z.

B. H

unde

gebe

ll: a

m B

oden

)

App

roxi

mat

ion

durc

h V

ielz

ahl v

on L

auts

prec

hern

=>=>N

achb

ildun

g / R

ekon

stru

ktio

n m

it S

igna

lver

arbe

itung

=>

Ref

lekt

ione

n / D

ämpf

ung

des

Sch

alls

Ank

unfts

zeit

der

Sch

alls

("p

rece

denc

e ef

fect

")

Auß

enoh

r- u

nd K

opfü

bert

ragu

ngsf

unkt

ion

Zei

t- u

nd P

hase

ndiff

eren

zen

Sch

allin

tens

ität a

m li

nken

/ re

chte

n O

hr

Rau

mw

ahrn

ehm

ung

beru

ht a

uf:

auß

eror

dent

liche

kom

plex

e V

erar

beitu

ng im

Geh

irn

HR

TF

ILD

(IID

)

ITD

Aku

stis

che

Rau

mw

ahrn

ehm

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"inte

raur

al le

vel/i

nten

sity

/tim

e di

ffere

nce"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aku

stis

che

Rau

mw

ahrn

ehm

ung

zusä

tzlic

h "o

bstr

uctio

n" u

nd "

occl

usio

n" fü

r ve

rdec

kte

Que

llen

...

refle

ktie

rte

Sig

nale

dire

ktes

Sig

nal

jew

eils

mit

Beu

gung

um

den

Kop

f her

um

jew

eils

mit

Bre

chun

g an

Ohr

, Sch

ulte

rn, .

..

Bre

chun

g am

Ohr

dire

ktes

Sig

nal

refle

ktie

rtes

Sig

nal

Que

lleW

and

277

spea

kers

... [P

hysi

cs T

oday

Nov

/99]

Ste

reo

bis

Dol

by A

C-3

und

DT

S

Mile

s S

ound

Sys

tem

Dem

o

Mic

roso

ft D

irect

Sou

nd

Sen

saur

a

Cre

ativ

e E

AX

Meh

rkan

alve

rfah

ren

Laut

stär

ke-

und

Zei

tdiff

eren

zen

akus

tisch

e R

aum

wah

rneh

mun

g:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

3D-A

udio

:

Age

nda

Rau

mum

gebu

ng, R

efle

ktio

nen,

Hal

l

Kla

ngdi

ffere

nzen

, HR

TF

MID

I Man

ufac

ture

rs A

ssoc

iatio

n, In

tera

ctiv

e 3D

Aud

io R

ende

ring

Gui

delin

es

B. B

arge

n an

d P

. Don

nelly

, Ins

ide

Dire

ctX

, MS

Pre

ss, I

SB

N 3

-860

63-4

36-4

Rau

mw

ahrn

ehm

ung:

ww

w.a

ip.o

rg/p

t/nov

99/lo

csou

nd.h

tml

Bla

uert

, Spa

tial H

earin

g

Sen

saur

a 3D

-Aud

io D

okum

enta

tion,

ww

w.s

ensa

ura.

com

Mic

roso

ft D

irect

Sou

nd D

ocs

(im D

irect

X7

/ Dire

ctX

8 S

DK

)

3D-A

udio

:

Lite

ratu

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mile

s S

ound

Sys

tem

, ww

w.s

mac

ker.

com

/mss

3d.h

tm

Cre

ativ

e E

AX

1.0

und

EA

X 2

.0, d

evel

oper

.sou

ndbl

aste

r.co

m

Dol

by L

abs

Whi

tepa

per,

ww

w.d

olby

.com

/tech

/

DT

S, w

ww

.dts

tech

.com

Page 137: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Lokalisierung 133

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Phy

sics

Tod

ay N

ov. 9

9]

Ank

unfts

zeit

linke

s S

igna

l am

link

en O

hr fr

üher

rech

tes

Sig

nal a

m r

echt

en O

hr fr

üher

Exp

erim

ent z

um "

prec

eden

ce e

ffect

":

über

zw

ei L

auts

prec

her

aber

insg

esam

t lin

kes

Sig

nal f

rühe

r

Wah

rneh

mun

g al

s ei

n ei

nzel

nes

Sig

nal v

on li

nks

=>

Wie

derg

abe

eine

s Im

puls

sign

als

(Mon

osig

nal a

uf S

tere

oanl

age)

sehr

sta

rker

Ein

fluß

auf

die

Inte

rpre

taio

n de

s S

igna

ls

[ct 0

4/97

160

]

Ver

bess

erun

g de

r O

rtun

g du

rch

(kle

ine)

Kop

fbew

egun

gen

sehr

kom

plex

e W

inke

l- un

d F

requ

enza

bhän

gigk

eit

Ein

fluß

von

Kop

f, S

chul

tern

, Auß

enoh

r au

f Sch

alls

igna

le

"hea

d re

late

d tr

ansf

er fu

nctio

n":

Auß

enoh

r/K

opf-

Übe

rtra

gung

sfun

ktio

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

HR

TF

Wel

le k

aum

ges

tört

, wen

n W

elle

nlän

ge >

Kop

f

Bäs

se s

chle

cht o

rtba

r

[Phy

sics

Tod

ay N

ov. 9

9]

inte

raur

al le

vel d

iffer

ence

:

ILD

:

Laut

stär

kedi

ffere

nz

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

dahe

r ka

um E

ffekt

bei

nie

drig

en F

requ

enze

n

90

45

10

θ

vgl.

Hilb

ertfi

lter-

Exp

erim

ent

Ohr

une

mpf

indl

ich

für

Pha

seni

nfor

mat

ion

ober

halb

ca.

1 K

Hz

inte

raur

al ti

me

diffe

renc

e:

ITD

:

Zeit-

und

Pha

send

iffer

enz

[Phy

sics

Tod

ay N

ov. 9

9]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

dt =

si

n θ

c3a

a =

Kop

frad

ius

~ 8.

75 c

m

c =

Sch

allg

esch

w ~

340

m/s

=> c

a. 1

3 m

s Z

eita

uflö

sung

500

Hz

Sin

usto

n vo

n vo

rne

ortb

ar m

it ca

. 1 G

rad

Auf

lösu

ng

meh

rdeu

tig, w

enn

n* W

elle

nlän

ge ~

= K

opfd

urch

mes

ser

Page 138: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

134 HRTF Digitale Audioverarbeitung

wes

entli

ch a

ufw

endi

ger

als

über

Kop

fhör

er

Stö

rung

dur

ch R

aum

refle

ktio

nen

Übe

rspr

eche

n zw

isch

en d

en L

auts

prec

hern

HR

TF:

L

auts

prec

her

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hea

d-T

rack

ing

erfo

rder

lich

(Pos

ition

und

Ric

htun

g)

aber

im A

nsat

z m

öglic

h, z

.B. w

ww

.sen

saur

a.co

m

cros

stal

kca

ncel

bina

ural

lis

teni

ng

tran

saur

allis

teni

ng

Huo

pani

omi e

t.al.:

eva

luat

ion

of H

TR

F fi

lter

desi

gn"

[CC

RM

A]

Det

ails

und

Dis

kuss

ion:

Sig

nalv

erar

beitu

ng k

ann

alle

Tei

linfo

rmat

ione

n lie

fern

:

evtl.

zus

ätzl

iche

Unt

erdr

ücku

ng d

es Ü

bers

prec

hens

Laut

stär

ke, V

erzö

geru

ng, H

RT

F

tabl

e

audi

o da

ta

elev

atio

naz

imut

h

tabl

eIT

D

HR

TF

inte

rpol

atio

n

hrtf

R

hrtf

Lde

lay

L

dela

y R

HR

TF:

U

mse

tzun

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

mit

"typ

isch

en"

Filt

erve

rläuf

en

oft V

erw

endu

ng "

gem

ittel

ter"

HT

RF

(z.

B. D

irect

Sou

nd)

soun

d.m

edia

.mit.

edu/

KE

MA

R.h

tml

KE

MA

R-E

xper

imen

t und

Dat

en:

für

alle

Rau

mw

inke

l

im s

chal

ltote

n R

aum

HR

TF:

M

essu

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kle

inst

mik

roph

one

Kun

stko

pf

dire

kte

Sch

allü

bert

ragu

ng z

um O

hr, (

rel.)

Pos

ition

des

Hör

ers

beka

nnt

durc

h H

RT

F p

erfe

kt k

ompe

nsie

rbar

fast

kei

n Ü

bers

prec

hen,

kei

ne e

xter

nen

Ref

lekt

ione

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

HR

TF:

K

opfh

örer

idea

l wär

e di

e M

essu

ng d

er e

inze

lnen

HR

TF

Too

ls /

Ger

äte

dazu

?!

aber

gen

eris

che

HR

TF

rei

cht d

azu

nich

t aus

im P

rinzi

p pe

rfek

ter

Rau

mkl

ang

erre

ichb

ar:

Page 139: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung HRTF 135

Spie

gelq

uelle

n . .

.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[ct 0

4/97

160

]M

odel

lieru

ng v

on K

onze

rtsä

len

etc.

zu r

eche

nauf

wen

dig

für

Ech

tzei

t

Erw

eite

rung

en w

ie E

AX

und

A3D

sei

t 199

8

Dire

ctS

ound

3D s

eit 1

997

(Dire

ctX

5)

[Dol

by L

abs:

Sur

roun

d S

ound

: Pas

t, P

rese

nt, a

nd F

utur

e]

Meh

rkan

alto

n:

Ges

chic

hte

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

erst

e H

RT

F-M

essu

ngen

ca.

194

0 (?

)

ents

prec

hend

e F

ilter

kurv

en fü

r je

den

Win

kel n

otw

endi

g (!

)

[Huo

pani

omi e

t.al.:

eva

luat

ion

of H

TR

F fi

lter

desi

gn]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

HR

TF:

F

ilter

-Des

ign

Ref

lekt

ione

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

indi

rekt

er S

chal

l una

bhän

gig

von

Ent

fern

ung

Que

lle/H

örer

sehr

wic

htig

für

"virt

ual r

ealit

y": Z

imm

er, B

ad, T

unne

l, K

athe

dral

e, ..

.

Ent

fern

ungs

mes

sung

übe

r A

ntei

l dire

kt/r

efle

ktie

rter

Sch

all

oder

pau

scha

l übe

r H

allp

aram

eter

Mod

ellie

rung

übe

r S

pieg

elqu

elle

n (=

rayt

raci

ng)

abhä

ngig

von

Rau

mgr

öße,

-ge

omet

rie, W

andm

ater

ial,

...

Ref

lekt

ione

n / H

all:

Page 140: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

136 Mehrkanalton Digitale Audioverarbeitung

typi

sch

ist 5

.: L/

C/R

, SL/

SR

, LF

E

4.0

5.1

2.0

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kin

o:

Übe

rblic

k

X.Y

Not

atio

n: X

vol

lwer

tige

Kan

äle,

Y L

FE

-Kan

äle

Übe

rste

iger

ung

stat

t virt

uelle

r R

ealit

ät:

Bee

influ

ssun

g du

rch

emot

iona

l bel

egte

Klä

nge

LFE

: lo

w fr

eque

ncy

effe

cts,

Infr

asch

alle

ffekt

e

verh

ältn

ism

äßig

hoh

e La

utst

ärke

Sur

roun

d-S

igna

le fü

r U

mge

bung

sger

äusc

he

mög

lichs

t gut

e Ü

bere

inst

imm

ung

von

Bild

und

Ton

=>T

rend

sette

r fü

r M

ehrk

anal

ton

dive

rse

erfo

lgre

iche

Ver

fahr

en, s

eit c

a. 1

980

=>

prob

lem

atis

che

Hör

posi

tione

n fü

r di

e m

eist

en Z

usch

auer

Film

als

"E

rlebn

is"

erfo

rder

t "E

inta

uche

n":

[ww

w.d

olby

.com

/tech

]

Kin

o:

Meh

rkan

alto

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rein

stim

mun

g vo

n B

ild u

nd T

on e

rfor

derli

ch

verb

esse

rte

"Im

mer

sion

" du

rch

Sur

roun

d-S

igna

le

zusä

tzlic

her

Cen

ter-

Kan

al fü

r S

timm

en

Ste

reo

unzu

reic

hend

: "sw

eet s

pot"

zu

klei

n

aber

woh

in m

it de

n T

onsp

uren

?

Lich

tton

optis

ch, d

irekt

neb

en d

en B

ilder

n

zusä

tzlic

he M

agne

tspu

ren

auf d

em F

ilm (

teue

r)

Film

als

Erle

bnis

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Meh

rkan

alto

n:

Ste

reo

und

LP

zwei

una

bhän

gige

Kan

äle

für

Auf

zeic

hnun

g un

d W

iede

rgab

e

Ste

reo:

benö

tigt n

ur z

wei

Lau

tspr

eche

r

gute

Wie

derg

abe

typi

sche

r K

onze

rtsi

tuat

ion

Ton

aufn

ahm

en s

eit c

a. 1

950,

LP

s un

d U

KW

ca

1960

[ct 2

1/98

120

]

optim

ale

Hör

posi

tion

oft s

ehr

klei

n: "

swee

t spo

t"

"sur

roun

d"-S

igna

l ent

hält

nur

die

"live

" S

törs

igna

le ..

.

Meh

rkan

al:

Qua

drop

honi

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

für

Mus

ik /

Kon

zert

e ni

cht a

llzu

nütz

lich

mit

LP n

icht

mög

lich,

dah

er k

aum

erh

ältli

ch

Wie

derg

abe

von

vier

Kan

älen

ande

rs a

ls fü

r W

iede

rgab

e vo

n F

ilmen

/ 3D

-Spi

elen

Page 141: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Dolby Surround 137

anal

og, 4

Lau

tspr

eche

rD

olby

Sur

roun

d 4.

0 D

olby

Dig

ital 5

.1

anal

og 4

.0 AV

Rec

eive

rS

bliv

e!C

inem

aste

rD

VD

Dol

by S

urro

und:

Dem

o

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sig

nalfl

uß: (

subo

ptim

al)

Aud

iofo

rmat

auf

vie

len

älte

ren

DV

Ds

z.B

. eng

lisch

in D

olby

Sur

roun

d, a

nder

e S

prac

hen

mon

o ...

auch

als

Not

lösu

ng fü

r P

C S

oftw

are-

DV

D P

laye

r:

LC

R

LC

R

S

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dol

by:

Sp

eake

r P

lace

men

t

S S S SSSS

Sur

roun

dlau

tspr

eche

r lin

ks u

nd r

echt

s, d

iffus

e A

bstr

ahlu

ng

Sub

woo

fer

nach

Bed

arf,

oder

gut

e F

ront

laut

spre

cher

Cen

terla

utsp

rech

er n

ach

hint

en v

erse

tzt (

glei

cher

Hör

abst

and)

Fro

ntla

utsp

rech

er id

eal i

n gl

eich

er H

öhe

[ww

w.d

olby

.com

/tech

]

Dol

by S

urro

und

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

erst

es S

urro

undf

orm

at fü

r 35

mm

Film

zwei

Lic

htto

nspu

ren

nebe

n de

m B

ild

stat

t bis

herig

er M

onos

pur

Dol

by-A

Rau

schu

nter

drüc

kung

"Mat

rix"-

Kod

ieru

ng

auf S

tere

o-A

usga

ngss

igna

l

links

, rec

hts,

cen

ter,

sur

roun

d

Ste

reo-

und

Mon

o-ko

mpa

tibel

vier

Ein

gang

ssig

nale

:

Aud

ioqu

alitä

t (te

chni

sch)

nic

ht o

ptim

al

aber

bes

sere

s K

inoe

rlebn

is

Lt Rt

L R

+ -S

CL R

-3 d

b

++

++

pass

iver

Dec

oder

Rt

R+C

++ -

SF

WR

VC

A

VC

A

LtL

Sur

roun

d-K

anal

zus

ätzl

ich

band

begr

enzt

(10

0 ..

7 K

Hz)

Sur

roun

d-K

anal

pha

seng

edre

ht z

ugem

isch

t (of

f cen

ter)

Cen

ter-

Kan

al w

ird a

uf L

/R z

ugem

isch

t (S

tere

o/M

ono-

kom

patib

el)

+++ -

Rt

Lt

90°

-3 d

bS

Dol

by S

urro

und:

P

rinz

ip

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 142: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

138 Dolby Digital Digitale Audioverarbeitung

Kon

zept

ent

spric

ht M

P3

dort

ebe

nfal

ls S

/PD

IF-F

orm

at

sieh

e A

C3

Spe

zifik

atio

n

Bits

tom

-Syn

tax:

Dol

by D

igita

l:

Bits

trom

und

Dec

oder

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Psy

choa

kust

ik:

ww

w.d

olby

.com

/tech

/ac3

flex.

htm

l

Pai

nter

&S

pani

as r

evie

w p

aper

(Kla

ssik

, Kon

zert

und

Ope

r)

(Tec

hno)

(Sur

roun

d-E

ffekt

e)M

an-in

-Bla

ck, S

zene

9

Ver

glei

ch:

Ste

reo

/ Dol

by S

urro

und

/ Dol

by D

igita

l:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dol

by D

igita

l:

Dem

o

Lola

ren

nt

Art

haus

Mus

ik-S

ampl

er

auch

für

3D-S

piel

e gu

t gee

igne

t

Vor

führ

ung

mit

Cre

ativ

e S

bliv

e! E

xper

ienc

e D

emo

Sub

woo

fer

seitl

ich

vorn

e

Sur

roun

dlau

tspr

eche

r se

itlic

h od

er a

n de

r R

ückw

and

Cen

ter

dire

kt ü

ber/

unte

r de

m B

ild

Hau

ptla

utsp

rech

er "

norm

al"

Auf

stel

lung

zuh

ause

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dol

by:

Sp

eake

r P

lace

men

t

zwei

sep

arat

e S

urro

undk

anäl

e, id

eale

Kan

altr

ennu

ng

deut

lich

bess

ere

Qua

lität

als

Dol

by S

urro

und

fünf

Aud

ioka

näle

plu

s LF

E-K

anal

: 5.1

Bitr

ate

320

.. 38

4 kb

ps

ähnl

iche

s K

onze

pt w

ie M

P3

psyc

hoak

ustis

che

Auf

zeic

hnun

g

zusä

tzlic

h D

olby

Sur

roun

d S

pure

n

zwis

chen

den

Tra

nspo

rtlö

cher

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dol

by D

igita

l (A

C-3

)

begr

enzt

dur

ch o

pt. A

uflö

sung

des

35

mm

Film

s

digi

tale

Auf

zeic

hnun

g au

f 35

mm

Film

Erw

eite

rung

auf

6.1

als

Dol

by D

igita

l ES

(19

99)

dom

inie

rend

es A

udio

form

at fü

r ak

tuel

le D

VD

s

Page 143: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung DTS, MPEG-2, THX 139

THX

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

kein

eig

enes

Aud

iofo

rmat

sond

ern

Ric

htlin

ien

für

Kla

ng (

-abs

timm

ung)

TH

X-L

ogo

nur

bei E

rfül

len

alle

r A

nfor

deru

ngen

Luca

sfilm

TH

X, w

ww

.thx.

com

:

List

e ge

test

eter

Ger

äte

(dec

oder

, am

ps, s

peak

er, .

..)

getr

ennt

für

Pro

fi (=

Kin

o) u

nd H

ome-

Mar

kt

TH

X-K

lang

für

Mus

ikw

iede

rgab

e w

enig

er g

eeig

net

TH

X-D

emo

DV

D le

ider

nur

für

"lice

ncee

s" v

erfü

gbar

Vid

eolo

gic

"Cro

ssfir

e" S

yste

m�

Sub

woo

fer

mit

4 S

atel

liten

Laut

spre

cher

:

Bei

spie

l Cro

ssfir

e

[c’t

26/9

9 S

.70]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

DT

S-D

VD

s m

it 76

8 kb

ps (

selte

n 1.

5 M

bps)

zusä

tzlic

he T

onsp

ur, z

.B. S

tere

o od

er D

olby

Ste

reo

2.0

im P

rinzi

p be

sser

e K

lang

qual

ität

gerin

gere

Kom

pres

sion

als

Dol

by A

C3

wird

von

alle

n D

VD

-Pla

yern

unt

erst

ützt

Meh

rkan

alsy

stem

von

"D

igita

l The

atre

Sys

tem

s"

DTS

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kin

o:

Aud

ioda

ten

auf C

D-R

OM

Syn

chro

nisa

tion

über

Tim

ecod

e au

f dem

Film

DV

D:

dire

kter

Ver

glei

ch d

erze

it ka

um m

öglic

h

[ww

w.d

olby

.com

/tech

/ ]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MP

EG

-2:

A

AC

"adv

ance

d au

dio

codi

ng"

verb

esse

rte

Kod

ieru

ng

(nie

drig

ere

Bitr

aten

)

Meh

rkan

al b

is 2

4.7

für

DV

Ds

bis

7.1

vorg

eseh

en (

bish

er s

elte

n ve

rwen

det)

Det

ails

zu

Alg

orith

men

und

Bits

trea

ms:

sie

he p

erce

ptua

l cod

ing

stru

ctur

al a

udio

: po

rtab

le S

ynth

esea

lgor

ithm

en

MP

EG

-4:

MP

EG

-2 A

AC

:

wie

MP

3, a

ber

Meh

rkan

alfä

hig

MP

EG

-2 B

C:

Ste

reos

igna

leM

PE

G-1

laye

r 1-

2-3:

dive

rse

MP

EG

Aud

iofo

rmat

e:

Page 144: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

140 Beispiel: Raum F334 Digitale Audioverarbeitung

3D-A

pp.

3D-S

piel

AV

anal

og4-

Kan

al S

urro

und

VG

AB

eam

er

Sbl

ive

3D

VG

A

Aud

io-D

VD

MP

3-C

D

Aud

io-C

D

Vid

eo-D

VD

Vid

eo-C

D

AV

AV

AV

oder

SP

DIF

Ste

reo

4-K

anal

Sur

roun

d

anal

og

Bea

mer

VG

A

Sbl

ive

VG

A

Pow

erpo

int&

Co

CD

/DV

D

DV

D-P

laye

rB

eam

erS

-Vid

eo /

Vid

eo

Ste

reo

.. D

TS

Sub

.

digi

tal

DV

D-P

laye

r

Ste

reo

Dol

by S

urro

und

Dol

by D

igita

lD

TS

Sub

.

out

digi

tal

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

F33

4:

M

ultim

edia

-Opt

ione

n

out

AV

-Rec

eive

r:

Yam

aha

RX

-596

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ca. D

M 1

000.

00

insg

esam

t 5 V

ideo

- un

d 3

zusä

tzlic

he A

udio

eing

änge

Ver

stär

ker

mit

5 x

100

W

Sub

woo

fer-

Aus

gang

Ste

reo,

Dol

by S

urro

und,

Dol

by D

igita

l, D

TS

exte

rner

Dec

oder

(5.

1) m

öglic

h

Sha

rc D

SP

Vid

eo-U

msc

halte

r

"typ

isch

er"

Hom

e A

V-R

ecei

ver:

Dig

itale

ffekt

e ("

Mov

ie s

pect

acle

", "

soun

d fie

lds"

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Laut

spre

cher

:

Bei

spie

l Dig

i The

atre

[c’t

22/9

9 S

.76]

Dig

i The

atre

5.1

Meh

rkan

alto

n:

Rau

m F

334

Auf

stel

lung

/ A

usric

htun

g no

ch n

icht

opt

imie

rt

norm

ale

stat

t "D

ipol

"-S

urro

undl

auts

prec

her

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Eps

on 7

350

Aiw

a X

D D

V 3

70

Can

ton

AV

-950

Can

ton

AS

-25

Can

ton

CT

-220

Can

ton

CT

-220

Yam

aha

RX

596

Ger

äte: B

eam

er

Sub

woo

fer

Sur

roun

d

Cen

ter

Fro

nt

Laut

spre

cher

:

AV

-Rec

eive

r

DV

D-P

laye

r

Page 145: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Beispiel: Raum F334 141

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Aud

io

RX

-596

:

Vid

eo

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Ans

chlü

sse

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Lau

tspr

eche

r

Page 146: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

142 DirectSound Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Sou

ndfie

lds

Pre

sets

für

"enh

ance

d D

olby

", "

mov

ie th

eate

r", "

disc

o", .

..

küns

tlich

erz

eugt

e R

aum

akus

tik, z

.B. N

achh

all

"Kla

ngfe

ldpr

ogra

mm

e":

wie

Ste

reo-

Bas

isve

rbre

iteru

ng /

Sup

er-B

ass

/ etc

.

für

"Pro

fi"-A

nwen

dung

en (

Ton

stud

ios)

wen

iger

gee

igne

t

3D-F

unkt

ione

n in

klus

ive

HR

TF

erke

nnt u

nd b

enut

zt v

orha

nden

e H

ardw

are-

Fun

ktio

nen

Har

dwar

e-E

mul

atio

n in

Sof

twar

e, w

enn

notw

endi

g

auto

mat

isch

e S

ampl

erat

e-K

onve

rtie

rung

(bis

her

nur)

ein

(S

tere

o-)

Aus

gang

auto

mat

isch

e V

erw

altu

ng d

er b

enöt

igte

n P

uffe

r

Abs

piel

en u

nd M

isch

en v

on b

elie

big

viel

en .w

av Q

uelle

n

als

Ers

atz

für

dire

kte

SB

16 R

egis

terp

rogr

amm

ieru

ng

Mic

roso

ft A

PI z

ur A

udio

vera

rbei

tung

Dire

ctS

ound

:w

ww

.mic

roso

ft.co

m/d

irect

x/

MID

I-F

unkt

ione

n m

ittle

rwei

le (

DX

7) ü

ber

Dire

ctM

usic

entw

icke

lt ha

upts

ächl

ich

für

Spi

ele

Dir

ect S

ound

:

Übe

rsic

ht

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Com

posi

te V

ideo

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

RX

-596

:

Ext

erna

l Dec

oder

Page 147: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung DirectSound 143

Um

scha

ltung

und

Koo

pera

tion

zwis

chen

meh

rere

n A

pps.

Str

eam

ing

(kle

ine

Puf

fer

für

groß

e D

atei

en),

Dat

en w

erde

n bl

ockw

eise

nac

hgel

aden

Dir

ectS

ound

:

HW

vs.

SW

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dire

ctS

ound

Enu

mer

ate(

) lie

fert

Lis

te a

ller

Aud

ioge

räte

inkl

usiv

e de

r un

ters

tütz

ten

Fun

ktio

nen

Anw

endu

ng w

ählt

ein

Ger

ät fü

r de

n pr

imär

en P

uffe

r au

s

nich

t von

HW

unt

erst

ützt

e F

unkt

ione

n w

erde

n in

SW

em

ulie

rt

Sam

pler

aten

konv

ertie

rung

Abs

piel

en d

er .w

av-D

aten

Mis

chen

der

Dat

en

optio

nal 3

D F

unkt

ione

n

};

STDMETHOD(CommitDeferredSettings) (THIS) PURE;

STDMETHOD(SetRolloffFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;

D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetOrientation) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE,

STDMETHOD(SetDopplerFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetDistanceFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetAllParameters) (THIS_ LPCDS3DLISTENER, DWORD) PURE;

STDMETHOD(GetVelocity) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetRolloffFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;

STDMETHOD(GetPosition) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetOrientation) (THIS_ LPD3DVECTOR, LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetDopplerFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;

STDMETHOD(GetDistanceFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;

STDMETHOD(GetAllParameters) (THIS_ LPDS3DLISTENER) PURE;

// IDirectSound3DListener methods

STDMETHOD_(ULONG,Release) (THIS) PURE;

STDMETHOD_(ULONG,AddRef) (THIS) PURE;

STDMETHOD(QueryInterface) (THIS_ REFIID, LPVOID *) PURE;

// IUnknown methods

{DECLARE_INTERFACE_(IDirectSound3DListener, IUnknown)

0xA5, 0x21, 0x00, 0x20, 0xAF, 0x0B, 0xE5, 0x60);

DEFINE_GUID(IID_IDirectSound3DListener, 0x279AFA84, 0x4981, 0x11CE,

//

// IDirectSound3DListener

//

STDMETHOD(SetPosition) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD);

Dir

ectS

ound

:

ID

irec

tSou

nd3D

List

ener

STDMETHOD(SetVelocity) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD);

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

basi

ert a

uf M

icro

soft’

s C

OM

Obj

ektm

odel

l

Obj

ektb

asie

rt, a

ber

Zug

riff ü

ber

"nac

ktes

" C

Ger

äteh

erst

elle

r lie

fert

die

not

wen

dige

n lo

w-le

vel T

reib

er

Dire

ctS

ound

-App

likat

ion:

Dire

ctS

ound

-Obj

ekt a

nleg

en

gew

ünsc

hte

Har

dwar

eger

äte

ausw

ähle

n

Laut

spre

cher

konf

igur

atio

n au

swäh

len

(Auf

stel

lwin

kel)

benö

tigte

Sou

ndpu

ffer

anle

gen

WA

V-D

aten

in d

ie S

ound

puffe

r sc

hrei

ben

Mis

chen

und

Aus

gabe

wird

von

Dire

ctS

ound

erle

digt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dir

ect S

ound

:

Pri

nzip

x,y,

z,vx

,vy,

vz

Ger

ätpr

imär

er P

uffe

rH

W-M

isch

er

SW

-Mis

cher

Har

dwar

e-P

uffe

r

Sof

twar

e-P

uffe

r

prim

ärer

Puf

fer

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dir

ectS

ound

:

Mix

er

belie

big

viel

e se

kund

äre

Puf

fer,

not

falls

in S

oftw

are

Abs

trak

tion

eine

r S

chal

lque

lle

seku

ndär

e P

uffe

r

je e

in p

rimär

er P

uffe

r pr

o A

udio

gerä

t (S

ound

kart

e)

Sam

pler

ate,

Wor

tbre

ite, o

ptio

nal P

ositi

on u

nd R

icht

ung

Abs

trak

tion

des

"Hör

ers"

Sam

pler

ate,

Wor

tbre

ite, P

ositi

on, R

icht

ung,

Sch

allk

egel

Page 148: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

144 DirectSound Digitale Audioverarbeitung

bere

chne

te E

ffekt

e:

wen

n in

HW

vor

hand

en, n

icht

em

ulie

rtH

RT

F

Laut

spre

cher

konf

igur

atio

n(wird

nic

ht a

us d

X(x

,y,z

)/dt

ber

echn

et)

muß

exp

lizit

gese

tzt w

erde

n

Dop

pler

effe

kt:

Däm

pfun

g (r

ollo

ff):

Abs

tand

zw

isch

en Q

uelle

und

Hör

er

rela

tive

Ges

chw

indi

gkei

t Que

lle v

s. H

örer

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dir

ectS

ound

:

3D

-Effe

kte

Bas

isfu

nktio

nen:

Pos

ition

, Ges

chw

indi

gkei

t, A

usric

htun

g de

s H

örer

s

Pos

ition

, Ges

chw

indi

gkie

t, A

usric

htun

g de

r S

chal

lque

lle(n

)

Sch

allk

egel

ein

er S

chal

lque

lle

Effe

kte

inte

rakt

iv e

inst

ellb

ar

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dir

ectS

ound

:

DX

7 SD

K D

emo

lädt

und

spi

elt e

ine

.wav

-Dat

ei a

b

Bei

spie

l für

ein

e "m

inim

ale"

Dire

ctS

ound

3D-A

pp.

};

STDMETHOD(SetMode) (THIS_ DWORD, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetMinDistance) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetMaxDistance) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetConeOutsideVolume) (THIS_ LONG, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetConeOrientation) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetConeAngles) (THIS_ DWORD, DWORD, DWORD) PURE;

STDMETHOD(SetAllParameters) (THIS_ LPCDS3DBUFFER, DWORD) PURE;

STDMETHOD(GetVelocity) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetPosition) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetMode) (THIS_ LPDWORD) PURE;

STDMETHOD(GetMinDistance) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;

STDMETHOD(GetMaxDistance) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;

STDMETHOD(GetConeOutsideVolume) (THIS_ LPLONG) PURE;

STDMETHOD(GetConeOrientation) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;

STDMETHOD(GetConeAngles) (THIS_ LPDWORD, LPDWORD) PURE;

STDMETHOD(GetAllParameters) (THIS_ LPDS3DBUFFER) PURE;

// IDirectSound3DBuffer methods

STDMETHOD_(ULONG,Release) (THIS) PURE;

STDMETHOD_(ULONG,AddRef) (THIS) PURE;

STDMETHOD(QueryInterface) (THIS_ REFIID, LPVOID *) PURE;

// IUnknown methods

{DECLARE_INTERFACE_(IDirectSound3DBuffer, IUnknown)

0xA5, 0x21, 0x00, 0x20, 0xAF, 0x0B, 0xE5, 0x60);

DEFINE_GUID(IID_IDirectSound3DBuffer, 0x279AFA86, 0x4981, 0x11CE,

//

// IDirectSound3DBuffer

STDMETHOD(SetVelocity) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) ;

Dir

ectS

ound

:

ID

irec

tSou

nd3D

Buf

fer

STDMETHOD(SetPosition) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) ;

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

} g_pDS3DBuffer->SetAllParameters( &g_dsBufferParams, dwApplyFlag );

if( g_pDS3DBuffer )

g_dsBufferParams.flMaxDistance = fMaxDistance;

g_dsBufferParams.flMinDistance = fMinDistance;

g_pDSListener->SetAllParameters( &g_dsListenerParams, dwApplyFlag );

if( g_pDSListener )

g_dsListenerParams.flRolloffFactor = fRolloffFactor;

g_dsListenerParams.flDopplerFactor = fDopplerFactor;

DWORD dwApplyFlag = ( g_bDeferSettings ) ? DS3D_DEFERRED : DS3D_IMMEDIATE;

// method to execute all of the deferred commands at once.

// Then call the IDirectSound3DListener::CommitDeferredSettings

// change 3-D settings.

// the IDirectSound3DListener or IDirectSound3DBuffer methods that

// use the DS3D_DEFERRED flag in the dwApply parameter of any of

// To minimize the performance impact of changing 3-D settings,

// DirectSound to remix, at the expense of CPU cycles.

// Every change to 3-D sound buffer and listener settings causes

{ FLOAT fMinDistance, FLOAT fMaxDistance )

VOID SetParameters( FLOAT fDopplerFactor, FLOAT fRolloffFactor,

OO

P:

Obj

ekte

initi

alis

iere

n, E

lem

entfu

nktio

nen

aufr

ufen

Dir

ectS

ound

:

Cod

ebei

spie

l

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 149: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung EAX 145

indi

vidu

ell e

inst

ellb

are

Par

amet

er z

ur F

eink

ontr

olle

Pre

sets

für

typi

sche

Situ

atio

nen

auch

rei

n ak

ustis

ch: "

im D

unke

ln"

Dic

hte,

Spe

ktru

m, D

auer

der

Hal

lfahn

e

Ver

zöge

rung

, Int

ensi

tät d

er fr

ühen

Ref

lekt

ione

n

wei

tgeh

end

eins

tellb

ar ü

ber

Hal

l-Par

amet

er:

Rau

mgr

öße,

Art

des

Rau

ms,

Mat

eria

l der

Wän

de, .

..

Ref

lekt

iert

er S

chal

l maß

gebl

ich

für

Rau

mem

pfin

dung

EA

X:

K

onze

pt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X a

ls z

usät

zlic

he A

ttrib

ute

für

IDire

ctS

ound

:

Anw

endu

ng k

ann

die

Attr

ibut

e ab

frag

en u

nd s

etze

n

Dire

ctS

ound

-AP

I unt

erst

ützt

"pr

oper

ty s

ets"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X:

E

inbi

ndun

g in

Dir

ectS

ound

...

... // declarations omitted

NULL, 0, &Room, sizeof(LONG) );

DSPROPERTY_EAXLISTENER_REVERB | DSPROPERTY_EAXLISTENER_DEFERRED,

pEAXListener->Set( DSPROPSETID_EAX_ListenerProperties,

LONG Reverb = -600;

1

...

p3DBuf[i]->QueryInterface( IID_IKsPropertySet, &pEAXSounrce[i] );

p3DBuf[0]->QueryInterface( IID_IKsPropertySet, &pEAXListener );

...

pSeconaryBuf->QueryInterface( IID_IDirectSound3DBuffer, &p3DBuf[i] );

pDirectSoundObj->CreateSoundBuffer( &desc, &pSecondaryBuf[i], NULL );

pPrimaryBuf->QueryInterface( IID_IDirectSound3DListener, &pListener );

pDirectSoundObj->CreateSoundBUffer( &desc, &pPrimaryBuf, NULL );

pDirectSoundObj->SetCooperativeLevel( hWnd, DSSCL_EXCLUSIVE );

EAXDirectSoundCreate( NULL, &pDirectSoundObj, NULL );

Dir

ectS

ound

:

typ.

3D

-Sho

oter

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[cou

nter

-str

ike]

Sch

allq

uelle

n fü

r W

affe

n un

d E

xpos

ione

n

Sch

allq

uelle

n fü

r di

e U

mge

bung

(T

üren

, Fab

rikge

räus

che,

usw

.)

3D-S

chal

lque

llen

für

jede

n G

egne

r (S

chrit

te, W

affe

n, G

espr

äche

)

3D-L

iste

nero

bjek

t für

den

Spi

eler

mod

ellie

rt d

ie a

kust

isch

e U

mge

bung

ents

chei

dend

e V

erbe

sser

ung

der

Aud

ioqu

alitä

t

dive

rse

Pre

sets

, z.B

. "co

ncer

t hal

l" od

er "

bath

room

"

HW

-Unt

erst

ützu

ng fü

r oc

clus

ion

/ obs

truc

tion

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X

Cre

ativ

e La

bs "

Env

ironm

enta

l Aud

io E

xten

sion

s":

Erw

eite

rung

für

Dire

ctS

ound

über

neu

e ID

irect

Sou

nd-S

ubIn

terf

aces

Ein

stel

lung

von

Ech

o- u

nd H

alle

ffekt

en

nutz

t Har

dwar

e (z

.B. S

ound

blas

ter

live!

) od

er S

oftw

are

glob

al fü

r de

n pr

imär

en A

udio

puffe

r

oder

für

einz

elne

Dire

ctS

ound

Sou

rces

Page 150: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

146 EAX Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X:

S

DK

Dem

o

ww

w.s

mac

ker.

com

/mss

3d.h

tm, e

rlaub

t Ver

glei

ch d

er V

erfa

hren

:

Mile

s So

und

Syst

em:

3D

Pro

vide

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dire

ctS

ound

/ A

3D /

EA

X /

RS

X /

...

geei

gnet

e P

rese

ts fü

r vi

ele

App

s. u

nd S

piel

e

Vie

lfalt

verg

leic

hbar

mit

prof

essi

onel

len

Hal

lger

äten

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X:

S

bliv

e H

all-

Par

amet

er

Que

lle h

inte

r H

inde

rnis

im s

elbe

n R

aum

sow

ohl d

irekt

er a

ls in

dire

kter

Sch

all s

ind

gedä

mpf

t

dire

kter

Sch

all i

st g

edäm

pft

indi

rekt

er S

chal

l unv

erän

dert

Sch

allq

uelle

hin

ter

eine

r W

and

in s

epar

atem

Rau

m

Däm

pfun

g en

tspr

eche

nd W

andd

icke

und

Mat

eria

l

Rea

lisie

rung

übe

r T

iefp

aßfil

teru

ng

occl

usio

n:

obst

ruct

ion:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

EA

X:

"

obst

ruct

ion"

quan

titat

iv in

: IA

SIG

"in

tera

ctiv

e 3D

aud

io r

ende

ring

guid

elin

es"

Page 151: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung EAX 147

Ope

nAL

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spe

zifik

atio

n fü

r O

penA

L 1.

0 im

Sep

tem

ber

2000

derz

eit:

BE

OS

, Mac

, Lin

ux, W

indo

ws

[...]

join

t effo

rt

open

sou

rce,

LG

PL

open

AP

I

port

able

r C

ode

derz

eit:

Cre

ativ

e La

bs, L

oki I

nter

activ

e

erst

er C

ode

und

CV

S u

nter

ww

w.o

pena

l.org

bzw

. cvs

.loki

gam

es.c

om

for

inte

ract

ive,

prim

arily

spa

tializ

ed a

udio

cros

s-pl

atfo

rm

vend

or-n

eutr

al

Ope

nAL:

the

"op

en a

udio

libr

ary"

3D-A

udio

:

Stat

us, E

nde

2000

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

für

2 od

er 4

Lau

tspr

eche

r od

er K

opfh

örer

Mus

ikau

fnah

men

zun

ehm

end

als

"Vid

eocl

ips"

mit

AC

3-T

on

auch

auf

DV

Ds

For

mat

e: D

olby

Dig

ital,

DT

S, M

PE

G-2

z.B

. Sbl

ive

5.1

(6 a

nalo

ge A

usgä

nge)

3D M

usik

aufn

ahm

en b

ishe

r ka

um e

rhäl

tlich

SA

CD

und

DV

D-A

udio

ger

ade

in d

er M

arkt

einf

ühru

ng

Meh

rkan

al-S

ound

kart

en e

tabl

iert

Meh

rkan

alto

n im

Kin

o un

verz

icht

bar

3D A

PIs

ver

fügb

ar

insb

eson

dere

Dire

ctS

ound

+ E

AX

Obs

truk

tion

ja, a

ber

kein

e R

ever

b-E

ffekt

e

gene

risch

e H

RT

F, a

m b

este

n vi

a K

opfh

örer

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mile

s So

und

Syst

em:

D

irec

tSou

nd +

HR

TF

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mile

s So

und

Syst

em:

E

AX

2.0

volle

r F

unkt

ions

umfa

ng v

on D

irect

Sou

nd

plus

Effe

kte

der

Sbl

ive!

, ink

lusi

ve R

ever

b

Page 152: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

148 Klangsynthese Digitale Audioverarbeitung

(Cub

ase

VS

T H

omep

age)

ww

w.s

tein

berg

.de

(Gra

tis-S

oftw

are-

Syn

th z

ur S

erie

)w

ww

.key

boar

ds.d

e/so

undf

orum

(Sof

twar

e-S

ynth

esiz

er)

ww

w.n

ativ

e-in

stru

men

ts.d

e

ww

w.n

emes

ysm

usic

.com

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kla

ngsy

nthe

se:

L

itera

tur

ww

w.w

ebsp

eech

.de

(Log

ox)

(And

rom

eda,

AirF

X )

ww

w.a

lesi

s.co

m/

(Gig

asam

pler

)

ww

w.b

igbr

iar.

com

(Bob

Moo

g)

http

://w

ww

.col

i.uni

-sb.

de/p

hone

tik/p

roje

cts/

Spr

s_pu

.htm

l (Lo

gox

publ

icat

ions

)

Syn

th F

AQ

: ht

tp://

tilt.l

argo

.fl.u

s/fa

q/sy

nthf

ull.h

tml

SM

S s

pect

ral m

odel

ing:

http

://w

ww

.iua.

upf.e

s/~s

ms/

Vie

lfalt

der

mög

liche

n A

lgor

ithm

en

Kla

ngsy

nthe

se:

Z

iele

billi

ger,

por

tabe

l, fle

xibl

er, l

eise

r/la

uter

, ...

Wie

derg

abe

kodi

erte

r / k

ompr

imie

rter

Dat

en

neua

rtig

e K

läng

e

Rek

onst

rukt

ion

defe

kter

, ver

lore

ner

Inst

rum

ente

leic

hter

spi

elba

r

Rep

rodu

ktio

n vo

n M

usik

inst

rum

ente

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spr

achs

ynth

ese

Erin

neru

ng: W

ahrn

ehm

ung:

Gru

ndto

n pl

us S

pekt

rum

Kla

ngsy

nthe

se:

A

gend

a

[Ale

sis

And

rom

eda]

subt

rakt

iv: k

lass

isch

e "a

nalo

ge"

Syn

thes

e

Ver

fahr

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mot

ivat

ion

Lite

ratu

r

addi

tiv

Fre

quen

zmod

ulat

ion

phys

ical

mod

elin

g

Gra

nula

rsyn

thes

e

Mis

chfo

rmen

Wav

etab

le-,

Sam

plin

g[S

oftw

are-

Syn

th: S

tein

berg

Reb

irth]

Spr

ache

vs.

Mus

ik

(fre

e S

ound

Fon

t lib

rary

)w

ww

.ham

mer

soun

d.ne

t

Spr

ache

: Lin

ks u

nter

http

://w

ww

.col

i.uni

-sb.

de/p

hone

tik/p

roje

cts/

book

mar

ks.h

tml

Kla

ngsy

nthe

se:

L

itera

tur

C. C

hapm

an, f

orm

ant m

usik

-syn

thes

izer

, ele

ktor

Ver

lag,

197

8

ww

w.s

ynth

zone

.com

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(akt

uelle

und

his

toris

che

Syn

thes

izer

)

ww

w.s

ynth

mus

eum

.com

M.J

. Man

they

, the

DG

G r

eal-t

ime

soun

d sy

nthe

size

r, D

AIM

I PB

-56

1976

, R55

22

E.R

. Mira

nda,

Com

pute

r so

und

synt

hesi

s fo

r th

e el

ectr

onic

mus

icia

n, L

EM

A M

IR 2

6466

Syn

th F

AQ

: ht

tp://

tilt.l

argo

.fl.u

s/fa

q/sy

nthf

ull.h

tml

SM

S s

pect

ral m

odel

ing:

http

://w

ww

.iua.

upf.e

s/~s

ms/

Page 153: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Klangsynthese 149

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mus

iksy

nthe

se:

T

rend

s

96 K

Hz,

24

bit

(G-M

edia

M-T

ron

mit

Kaf

feef

leck

en...

)

zune

hmen

de R

eche

nlei

stun

g fü

r D

SP

s / P

Cs:

echt

zeitf

ähig

e K

lang

verä

nder

unge

n

meh

rkan

alfä

hige

Ger

äte

(5.1

)

virt

uelle

Inst

rum

ente

(z.

B. V

ST

Plu

gins

)

phot

orea

lisits

che

Obe

rflä

chen

inte

grie

rte

Effe

kte

mod

ular

e S

ynth

esiz

er

virt

uell

anal

oge

Syn

thes

izer

Mus

iksy

nthe

se:

Z

eitle

iste

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(mei

stve

rkau

ftes

Alb

um)

1920

er

The

rem

in

VS

T

"Oxy

gen"

Aka

i S10

00

Nor

dLea

d

Mat

rix 1

2

TB

303

Linn

Dru

mF

airli

ght I

Pro

phet

V

Gig

asam

pler

Min

imoo

gM

oog

IIIC

Buc

hla

100

Mel

lotr

on M

kII

"Thr

iller

"

W. C

arlo

s: s

witc

hed

on B

ach

"Aut

obah

n"

Kra

ftwer

k ge

grün

det

1960

1970

1980

1990

2000

DX

7, M

IDI

uva.

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mus

iksy

nthe

se:

K

lass

ifika

tion

Syn

thes

ever

fahr

en

Impl

emen

tieru

ng(a

nalo

g, d

igita

l)

mus

ikal

isch

e G

esic

htsp

unkt

e:

Ein

gabe

gerä

te

Spi

elte

chni

ken

und

-hilf

en

Kla

ngm

öglic

hkei

ten

tech

nisc

he G

esic

htsp

unkt

e:

Ech

tzei

tfähi

gkei

t, S

timm

enza

hl

(sub

trak

tiv, F

M, .

..)

Mus

iksy

nthe

se:

E

inga

bege

räte

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tas

teni

nstr

umen

te

Sam

pler

, virt

uelle

Inst

rum

ente

Gita

rren

synt

hesi

zer

(gez

upfte

Sai

ten)

E-D

rum

s(S

chla

gzeu

g)

(ber

ühru

ngsl

os)

(Kla

viat

ur)

(Sof

twar

e: M

IDI)

The

rem

in, "

e-be

am",

"ai

rFX

"

Voc

oder

(Stim

me)

(Bla

swan

dler

)E

-Bla

sins

trum

ente

ents

prec

hend

vie

lfälti

ge A

nfor

deru

ngen

=>

Spr

achs

ynte

se(T

extd

aten

)

[L. T

here

min

192

7][Ale

sis

airF

X 2

000]

Page 154: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

150 Subtraktiv Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ana

loge

Mod

ular

syst

eme

Kon

figur

atio

n al

ler

Ver

bind

ungs

kabe

l

Sch

alte

r- /

Pot

entio

met

erst

ellu

ngen

"pat

ches

": E

inst

ellu

ng (

und

Spe

iche

rung

) vo

n K

läng

en e

rfor

dert

:

spez

. Mod

ule,

z.B

. Rin

gmod

ulat

or, u

sw.

Hül

lkur

veng

ener

ator

en

Ver

stär

ker

div.

Filt

er

Osz

illat

oren

(di

v. S

igna

lform

en)

Vie

lzah

l ein

zeln

er F

unkt

ions

blöc

ke:

[ww

w.m

ooga

rchi

ves.

com

/rlm

od2.

htm

]

Ana

loge

Syn

thes

e:

Min

imoo

g

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

lege

ndär

er K

lang

Tie

fpaß

filte

r m

it 12

/24

db/O

ktav

e

fest

er S

chal

tung

sauf

bau

mit

VC

O, V

CF

, VC

A p

lus

LFO

span

nung

sges

teue

rte

Kom

pone

nten

: 1V

/ O

ktav

e

mon

opho

n, d

rei O

szill

ator

en

[Min

imoo

g M

odel

D, 1

970]

Ana

loge

Syn

thes

e:

Moo

g #1

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

geba

ut m

it/fü

r H

erbe

rt D

euts

ch, J

uli b

is S

epte

mbe

r 19

64

Ana

loge

Syn

thes

e:

Kon

zept

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

subt

rakt

ive

Syn

thes

e:

ober

tonr

eich

es A

usga

ngss

igna

l

gew

ünsc

hten

Kla

ng d

urch

Filt

erun

g er

zeug

en

Osz

illat

oren

mit

ober

tonr

eich

en K

läng

en:

Rec

htec

k, P

WM

Rec

htec

k, Im

puls

e

Säg

ezah

n, D

reie

ck

Rau

sche

n

zusä

tzlic

he M

odul

atio

n fü

r "le

bend

igen

" K

lang

mus

ikal

isch

sin

nvol

le F

ilter

, vor

alle

m T

iefp

Ans

chla

gdyn

amik

, Hül

lkur

ven,

Uni

sono

, ...

addi

tiveS

ynth

ese

weg

en K

oste

n un

mög

lich

oder

unr

eine

r S

inus

Page 155: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Subtraktiv 151

6/12

db

For

man

t:

VC

F

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Tie

fpaß

mit

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hül

lkur

ven:

A

DSR

bei B

edar

f meh

rstu

fige

/ kom

plex

ere

Hül

lkur

ven

atta

ck/d

ecay

-Pha

se b

eson

ders

wic

htig

für

den

Kla

ng

’Tas

te g

edrü

ckt

losg

elas

sen

AD

SR

AD

SR

atta

ck

deca

y

sust

ain

rele

ase

Zei

t

Zei

t

Leve

l

Zei

t

Ans

chla

gpha

se

Aus

klin

gen

eige

ntlic

her

Kla

ng

Abf

allz

eit n

ach

dem

Ans

chla

g

AD

S/R

AD

S/R

pitc

h

keyb

oard

VC

AV

CF

Osc

3

Osc

2

Osc

1

Ver

stär

ker

Filt

erM

ixer

Osz

illat

oren

einf

ache

r, a

ber

ausr

eich

end

flexi

bler

Sig

nalfl

uß:

und

wei

tere

Mod

ulat

ions

mög

lichk

eite

n

Erw

eite

rung

en ü

ber

flexi

bler

e O

szill

ator

en

Vor

bild

für

prak

tisch

alle

spä

tere

n S

ynth

esiz

er

Min

imoo

g:

Blo

cksc

haltb

ild

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(abs

icht

lich

kein

gut

er S

inus

)

"mit

ertr

äglic

hem

Kla

ng"

(P.G

orge

s, k

eybo

ards

01/

01)

Sch

altu

ngsb

eisp

iel:

Dre

ieck

->S

inus

[C. C

hapm

an]

For

man

t

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

einf

ache

r su

btra

ktiv

er S

ynth

esiz

er

als

Sel

bstb

aupr

ojek

t der

Zei

tsch

rift "

elek

tor"

, 197

8

sehr

gut

dok

umen

tiert

pate

ntfr

eie

Sch

altu

ngen

für

VC

O/V

CF

/VC

A

Tip

s fü

r ty

pisc

he P

aram

eter

eins

tellu

ngen

durc

haus

inte

ress

ante

Lek

türe

:

Page 156: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

152 Virtuell analog Digitale Audioverarbeitung

mei

sten

s m

ehrs

timm

ig p

olyp

hon

Spe

iche

r un

d La

den

von

Klä

ngen

unk

ritis

ch

Alia

sing

-Pro

blem

e de

r O

szill

ator

en

Pro

blem

e m

it E

chtz

eit-

Mod

ulat

ione

n w

ie F

ilter

-Res

onan

z

"vir

tuel

l ana

log"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Nac

hbild

ung

eine

s an

alog

sub

trak

tiven

Syn

thes

izer

s

durc

h S

imul

atio

n au

f dig

itale

r H

ardw

are

DS

P-A

lgor

ithm

en fü

r al

le e

inze

lnen

Fun

ktio

nsbl

öcke

Kla

ng w

ird a

n de

n an

alog

en O

rigin

alen

gem

esse

n

Cla

via

Nor

dLea

d, N

ord

Mod

ular

, Acc

ess

Viru

s, u

sw.

groß

er M

arkt

erfo

lg:

für

auth

entis

chen

Kla

ng: N

achb

ildun

g de

r "F

ehle

r" d

er O

rigin

ale

oder

als

rei

ne S

oftw

are

Plu

gins

: Mod

el*E

, Pro

52,

usw

.

kein

e E

ffekt

e

zwei

Osz

illat

oren

, LF

O, F

ilter

, Am

plifi

er, S

cope

einf

ache

r S

oftw

ares

ynth

(au

f Bas

is d

er N

ativ

e In

stru

men

ts E

ngin

e)

virt

uell

anal

og:

S

ound

foru

mSy

nth

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gra

tisdo

wnl

oad

unte

r w

ww

.key

boar

ds.d

e/so

undf

orum

/

typi

sche

Filt

er-"

swee

ps"

f

A

Vib

rato

(klin

gt g

ut w

egen

"an

alog

er"

Inst

abili

täte

n)

leic

ht g

egen

eina

nder

ver

stim

mt

für

"fet

te"

Uni

sono

-Klä

nge

Res

onan

zfilt

er

Ver

wen

dung

meh

rere

r O

szill

ator

en

zur

Mod

ulat

ion

von

Osz

illat

or, F

ilter

, Ver

stär

ker

LFO

(lo

w fr

eque

ncy

osci

llato

rs)

Kla

ngve

rbes

seru

ngen

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

fünf

stim

mig

pol

ypho

n

anal

og p

olyp

hon:

P

roph

et 5

auf B

asis

der

SS

M-C

hips

, 197

8

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 157: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sampling 153

zusä

tzlic

h D

igita

leffe

kte

fast

imm

er d

igita

l rea

lisie

rt (

Aus

nahm

e: M

ello

tron

)

oder

Fre

quen

zanp

assu

ng (

pitc

h-sh

iftin

g) d

er S

ampl

es

erfo

rder

t ein

/meh

rere

Sam

ples

pro

Ton

in V

erbi

ndun

g m

it ei

nem

sub

trak

tiven

Syn

thes

izer

:

Hül

lkur

ven,

Ans

chla

gdyn

amik

, usw

.

Kla

ngfo

rmun

g vi

a F

ilter

und

Ver

stär

ker

stat

t der

"ei

nfac

hen"

Osz

illat

oren

Ver

wen

dung

der

Sam

ples

als

Aus

gang

smat

eria

l

getr

igge

rte

Wie

derg

abe

dies

er "

sam

ples

"

Auf

zeic

hnen

von

nat

ürlic

hen

Klä

ngen

/ G

eräu

sche

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

plin

g

. . .

2/3

f

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

ple

für

meh

rere

Ton

höhe

n nu

tzen

Orig

inal

-Sam

ple

f/2

OS

C[t]

= S

AM

PLE

[ f/f0

* t]

. . .

triv

iale

Rea

lisie

rung

unb

rauc

hbar

aber

Alia

sing

-Pro

blem

e:

Übe

rlage

rung

meh

rere

r S

timm

en p

robl

emat

isch

Sam

plin

g:

Pitc

h-Sh

iftin

g

Spe

iche

r is

t teu

er

ca. 7

5 K

B p

ro S

ekun

de S

ampl

e

ohne

Inte

rpol

atio

n: u

nreg

elm

äßig

dahe

r In

terp

olat

ion

der

Sam

plew

erte

z.B

. 8 P

unkt

e-In

terp

olat

ion

(E-m

u). .

.

2/3

f

mit

Inte

rpol

atio

n

Up-

Shi

fting

ver

letz

t das

Abt

astth

eore

m

=>

virt

uell

anal

og:

S

tein

berg

Mod

el*E

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mod

ular

syst

eme

für

bel.

kom

plex

e S

etup

s

bere

its a

lle "

rele

vant

en"

Kla

ssik

er n

achg

ebau

t

höhe

re R

eche

nlei

stun

g er

mög

licht

wei

ter

stei

gend

e Q

ualit

ät

Kon

zept

ist w

eitg

ehen

d au

sger

eizt

ww

w.s

tein

berg

.de/

Ste

inbe

rg M

odel

*E D

emo

Nor

d co

mpe

titio

n / 2

000

keyb

oard

s 1x

/200

0A

cces

s V

irus

Dem

o

Nor

d M

odul

ar D

emo

Kla

ngbe

ispi

ele:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

virt

uell

anal

og:

D

emos

Page 158: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

154 Sampling Digitale Audioverarbeitung

Gig

asam

pler

Inst

rum

ent Z

ones

mög

lichs

t nat

ürlic

her

bzw

. diff

eren

zier

ter

Kla

ng:

Bei

spie

l zur

Aus

wah

l der

Sam

ples

:

(gez

upfte

vs.

ges

tric

hene

Sai

te, u

sw.)

Sam

ples

für

meh

rere

Spi

elte

chni

ken

Ver

wen

dung

mög

lichs

t vie

ler

und

lang

er S

ampl

es

Mod

ulat

ion

via

LFO

"vel

ocity

laye

rs":

meh

rere

Sam

ples

pro

Ton

Hül

lkur

ven

für

Filt

er u

nd V

erst

ärke

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

plin

g:

Kla

ngfo

rmun

g

AD

SR

AD

SR

LFO

Osc

VC

FV

CA

pitc

h

16 ..

64

MB

RO

M, 1

6 ..

256

MB

RA

M (

Sam

pler

)

x 32

Sam

plin

g:

Har

dwar

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

inkl

. Mis

cher

, plu

s D

igita

leffe

kte

typi

sche

Dat

en fü

r ak

tuel

le "

RO

Mpl

er":

32 ..

128

stim

mig

, 48

KH

z, 1

6 bi

t

meh

rere

LF

Os,

sep

arat

e H

üllk

urve

n fü

r V

CF

und

VC

A

Mix

er

keyb

/MID

I

32 ..

128

Gen

erat

oren

Rev

erb

Cho

rus

Var

iatio

n

tabl

e_2

tabl

e_1

tabl

e_0

subt

rakt

ive

Syn

thes

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

plin

g:

"W

avet

able

"

Wav

etab

le-S

ynth

ese:

oft a

ls S

ynon

ym fü

r S

ampl

ing

benu

tzt

als

Osz

illat

oren

(m

it pi

tch-

shift

ing)

kurz

e sy

nthe

tisch

e W

elle

nfor

men

OS

C[t]

= W

AV

ET

AB

LE[ f

/f0 *

t]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

plin

g:

Loo

ps

wie

derh

olte

Wie

derg

abe

eine

s S

ampl

eber

eich

s

um S

peic

herp

latz

zu

spar

en:

Atta

ck +

Loo

p +

(opt

) R

elea

se

Org

elK

lavi

er

Läng

e un

d Q

ualit

ät d

er L

oops

maß

gebl

ich

für

Kla

ng

spez

. Too

ls z

um F

inde

n / E

rzw

inge

n vo

n Lo

oppu

nkte

n

Page 159: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sampling 155

Soun

dFon

t:

Vie

nna

Edi

tor

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

ples

Pre

sets

Par

amet

er

(Sam

ples

/Vel

ociti

es/P

aram

eter

)

Sam

ple/

Key

/Map

ping

Ham

mon

dorg

el, 9

1 to

new

heel

s, e

lekt

roni

sche

Ver

stär

kung

addi

tive

Synt

hese

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

der

Gru

ndto

ns

und

alle

r ei

nzel

nen

Obe

rtön

e

Kla

nger

zeug

ung

durc

h Ü

berla

geru

ng

benö

tigt N

Kla

ngqu

elle

n / O

szill

ator

en

ents

prec

hend

er H

ardw

area

ufw

and

und

zuge

hörig

e R

egel

ung,

z.B

. Hül

lkur

ven

Kirc

heno

rgel

, z.B

. 60

Reg

iste

r a

60 T

öne:

360

0+ P

feife

n

dafü

r im

Prin

zip

kein

e F

ilter

erf

orde

rlich

anso

nste

n ad

ditiv

e S

ynth

s. s

ehr

selte

n

dive

rse

Org

el/H

amm

ondo

rgel

-Nac

hbild

unge

n

[Arp

Sch

nitg

er O

rgel

, St.

Jaco

bi H

H]

RA

M d

eutli

ch te

urer

als

Fes

tpla

tten

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sam

plin

g:

Gig

asam

pler

Kos

ten

prop

ortio

nal z

um S

peic

hera

usba

u

Loop

ing

oft n

icht

akz

epta

bel (

insb

. für

kla

ssis

che

Inst

rum

ente

)

=>G

igas

ampl

er:

Sam

ples

tart

s im

RA

M

spät

ere

Sam

plew

erte

nur

bei

Bed

arf l

aden

prak

tisch

kei

ne G

röß

enbe

schr

änku

ng d

er S

ampl

es

z.B

. 1 G

B K

lavi

er

ww

w.n

emes

ysm

usic

.com

Zug

riffs

zeit

HD

:

Tra

nsfe

rrat

e:

10 m

s

5 M

B/s

Puf

fer

pro

Sam

ple:

min

d. 4

80 W

erte

, ~ 1

KB

Stim

men

anza

hl:

5 M

B/4

8K ~

100

RIF

F

SF

BK

INF

O-li

st

sdta

-list

pdta

-listhe

ader

chu

nks:

nam

e, v

ersi

on, .

..

sam

ple

head

ers

sam

ple

data

pres

ets

(hea

ders

, lis

t)

inst

rum

ents

(he

ader

s, li

st)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ursp

rüng

lich

für

Sou

ndbl

aste

r 64

AW

E

Sam

plin

g:

Sou

ndF

ont 2

Dat

eifo

rmat

für

Sam

pleb

änke

, Cre

ativ

e La

bs 1

997

RIF

F-S

truk

tur,

insg

esam

t 22

Chu

nk-T

ypen

:

Page 160: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

156 Additive Synthese Digitale Audioverarbeitung

für

mög

lichs

t aut

hent

isch

en K

lang

: m

p3/w

av-D

emos

inkl

usiv

e de

r M

änge

l des

Orig

inal

s (Ü

bers

prec

hen,

Okt

avie

rung

en, .

..)

ww

w.n

ativ

e-in

stru

men

ts.d

eN

ativ

e In

stru

men

ts B

4:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

virt

uelle

r N

achb

au d

er B

3

Ham

mon

d-B

3:

lege

ndär

er K

lang

addi

tive

Synt

hese

:

B4

völli

g ne

uart

ige,

z.B

. "gl

ocki

ge"

Klä

nge

Fre

quen

zmod

ulat

ion

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

=>

Aus

gang

ein

es O

szill

ator

s m

odul

iert

die

Fre

quen

z ei

nes

ande

ren

"mod

ulat

or"

and

"car

rier"

sig

nals

Aus

gang

ssig

nal e

nthä

lt S

umm

en-

und

Diff

eren

zfre

quen

zen:

CC

+MC

+2M

C+3

MC

-MC

-2M

C-3

M. .

.. .

.

neue

Syn

thes

efor

m: F

M-S

ynth

ese

spät

er a

uch

Ein

satz

auf

Sou

ndka

rten

(O

PL3

)

erst

er e

rfol

grei

cher

rei

n di

gita

ler

Syn

thes

izer

popu

lär

durc

h Y

amah

a D

X7

Hül

lkur

ven

zur

Reg

elun

g de

r O

szill

ator

inte

nsitä

t

[A. S

ims

Add

Syn

th]

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

addi

tive

Synt

hese

: D

emo

addi

tive

Synt

hese

:

Ham

mon

d B

3

Lesl

ie:

9 K

onta

kte

pro

Tas

te, V

erdr

ahtu

ng n

ach

Okt

avla

ge

91 "

tone

whe

els"

für

91 F

requ

enze

n (3

2’’ b

is 2

’)

Sum

mat

ion

der

Str

öme,

Lau

tstä

rke

via

"dra

wba

rs"

Prin

zip

der

Tas

tenk

onta

kte

Prin

zip

der

"Ton

ewhe

els"

mit

Mag

nete

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ww

w.a

cade

mym

usic

stud

io.c

o.uk

/ham

mon

d.ht

mw

ww

.thea

treo

rgan

s.co

m/h

amm

ond/

faq/

mys

tery

/mys

tery

.htm

l

mag

netis

che

Abn

ahm

e, d

ann

Ver

stär

kung

sehr

kom

plex

er K

lang

Lesl

ie: r

otie

rend

es H

orn

+ B

asst

rom

mel

Page 161: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Frequenzmodulation 157

aber

ext

rem

er R

eche

nauf

wan

d

im P

rinzi

p be

liebi

g ge

naue

Sim

ulat

ion

jede

s In

stru

men

ts

als

phys

ikal

isch

e S

yste

me:

Sai

ten,

Pfe

ifen,

Res

onan

zkör

per,

...

mög

lichs

t in

Ech

tzei

t

num

eris

che

Lösu

ng d

er B

eweg

ungs

glei

chun

gen

Auf

stel

len

der

Bew

egun

gsgl

eich

unge

n

Mod

ellie

rung

rea

ler

/ im

agin

ärer

Sch

allq

uelle

n

"phy

sica

l mod

elin

g sy

nthe

sis"

war

um ü

berh

aupt

ver

einf

acht

e S

ynth

esev

erfa

hren

?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Phy

sica

l Mod

elin

g

...

} return SampleOffset*LeitungsLaenge;

=VerzLeitungAn(OLEITUNG,AnfangsForm,0.5,LeitungsLaenge);

OLEITUNG

=VerzLeitungAn(ULEITUNG,AnfangsForm,0.5,LeitungsLaenge);

ULEITUNG

AnfangsForm[i]=abFlanke*(LeitungsLaenge-1-i);

for(i=StartSample;i<LeitungsLaenge;i++)

for(i=0;i<StartSample;i++) AnfangsForm[i]=anFlanke*i;

abFlanke=Amplitude/(LeitungsLaenge-StartSample-1);

anFlanke=Amplitude/StartSample;

if(AnfangsForm==NULL) Fehler(3);

AnfangsForm=(double*) calloc(LeitungsLaenge,sizeof(double));

StartSample=MAXSAMPLE=max(LeitungsLaenge*ZupfStelle,1);

LeitungsLaenge=SAMPLINGRATE/Frequenz/2+1;

double *AnfangsForm,anFlanke,abFlanke;

int LeitungsLaenge,StartSample;

int i;

{ double SampleOffset) /* z.B. 22 */

double ZupfStelle, /* z.B. 0.1 (Saitenlaenge) */

double Frequenz, /* z.B. 100 [Hz] */

int initWelle(double Amplitude, /* z.B. 0.5 */

***************************************************************/

modeling): Anzupfen einer Gitarren-Saite.

Demo-Programm fuer eine Waveguide-Implementation (physical

und J.O. Smith 1992), speicherbar als ASCII- oder .WAV-Datei.

Erzeugung von Wellenformen,(nach Helmholtz 1857, Cremer 1979

C-Simulation fortschreitender Wellen (traveling waves) zur

/************************ PLUCK.C ******************************

Dr. Justus Noll c’t 07/95 Seite 240ff

Phy

sica

l Mod

elin

g;

Pri

nzip

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fre

quen

zmod

ulat

ion:

B

eisp

iel

aktu

ell:

Yam

aha

FS

1R:

FM

+ "

For

man

tseq

uenz

en"

FM

-Tut

oria

l:ht

tp://

ww

w.g

eoci

ties.

com

/Sun

setS

trip

/Und

ergr

ound

/228

8/2f

msy

nth.

htm

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Fre

quen

zmod

ulat

ion:

Page 162: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

158 Physical Modeling Digitale Audioverarbeitung

ansc

hlie

ßen

d A

nein

ande

rset

zen

und

Loop

ing

dahe

r au

ch k

ompl

ex u

nd w

enig

intu

itiv

sehr

vie

le P

aram

eter

zum

"H

erum

spie

len"

Gra

nuLa

b: h

ttp://

hem

.pas

sage

n.se

/ras

mus

e/G

rann

y.ht

m

Aus

gang

smat

eria

l sin

d S

ampl

es /

Sin

usw

elle

n

"Kör

ner"

: w

enn

sich

ein

zeln

e S

tück

chen

nic

ht m

ehr

über

lapp

en

Ein

führ

ung

und

Lite

ratu

r: k

eybo

ards

01/

01 S

.74f

f

Gra

nula

rsyn

thes

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Zus

amm

ense

tzen

ein

es K

lang

es

aus

viel

en k

lein

en "

Kör

nche

n"

Mul

tiplik

atio

n m

it F

enst

erfu

nktio

nen

Gra

nula

rsyn

thes

e:

Gra

nuLa

b

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

6 T

reib

er, 6

Osz

illat

orm

odel

le, d

iv. R

eson

ator

en, d

iv. E

ffekt

e

erfo

rder

t abe

r en

tspr

eche

nde

Spi

elte

chni

k (B

lasw

andl

er)

gute

Bla

sins

trum

ente

auch

als

SW

-Syn

thes

izer

erh

ältli

ch

(sei

t 199

6: V

P1,

ca.

60.

000

DM

)Y

amah

a V

L S

ynth

esiz

er

Phy

sica

l Mod

elin

g:

Yam

aha

VL

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Yam

aha

XG

wor

ks V

L pl

ugin

]

Bei

spie

lmod

elle

(c’

t 02/

97 3

28 ff

), P

rogr

amm

"ph

ymod

":

ein

56K

DS

P s

chaf

ft et

wa

8 M

asse

n in

Ech

tzei

t...

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Phy

sica

l Mod

elin

g:

c’t

Anr

egun

g üb

er "

Häm

mer

"-M

odel

l

schw

inge

nde

Sei

te, 1

1 M

asse

n un

d F

eder

n, s

eitli

ch "

geer

det"

schw

inge

nde

Pla

tte, 2

5 M

asse

n un

d F

eder

n

Page 163: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Physical Modeling 159

Bei

spie

l Reb

irth,

ww

w.p

rope

llerh

eads

.se

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dru

m S

ynth

s

groß

e V

ielfa

lt an

Ger

äten

Nac

hbild

ung

von

Sch

lagz

eug-

Sou

nds:

anal

og, z

.B. R

olan

d T

R-8

08 u

nd T

R-9

09

digi

tal p

er S

ampl

ing:

Lin

n D

rum

... A

lesi

s D

m p

ro

kein

e be

sond

eren

Anf

orde

rung

en a

n da

s S

ampl

ing:

kurz

e pe

rkus

sive

Klä

nge,

kei

ne L

oops

not

wen

dig

kein

pitc

h-sh

iftin

g no

twen

dig

bei B

edar

f Alte

rativ

-Sam

ples

/ ve

loci

ty-m

appi

ng

typi

sche

RO

Mpl

er:

~40

Dru

m-S

ets

(je c

a. 4

0 K

läng

e)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dru

ms:

R

ebir

th

Dem

over

sion

unt

er w

ww

.pro

pelle

rhea

ds.d

e

erla

ubt s

ehr

auth

entis

che

Kla

ngm

odifi

katio

nen

X. S

erra

, Bar

celo

na, s

eit c

a. 1

989:

ww

w.iu

a.ep

f.es/

sms/

und

Hin

zufü

gen

des

orig

inal

en R

ausc

hens

Abs

peic

hern

des

zei

tlich

en V

erla

ufs

addi

tive

Syn

thes

e de

r er

kann

ten

Spe

ktra

llini

en

Inte

rpre

tatio

n de

s re

chtli

chen

Spe

ktru

ms

als

Rau

sche

n

und

dere

n ze

itlic

hen

Ver

läuf

en

Erk

enne

n de

r do

min

ante

n S

pekt

ralli

nien

Fou

riera

naly

se d

er E

inga

ngss

igna

le

kom

bini

erte

s A

naly

se-

und

Syn

thes

ever

fahr

en

Kla

ngbe

ispi

ele

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Spec

tral

Mod

elin

g

Spec

tral

Mod

elin

g:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 164: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

160 MIDI Digitale Audioverarbeitung

Meh

rspu

r-T

onba

ndm

asch

ine

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Ton

stud

io MID

I-S

eque

ncer

...

Syn

th.

Syn

th.

Mik

roph

one+

prea

mps

Mis

chpu

lt

Am

p.

Effe

kt

Effe

kt

Effe

kt

Hal

l, E

cho,

Cho

rus,

Ver

zerr

er,

Com

pres

sor,

Aur

al E

xcite

r,F

ilter

bänk

e, ..

.A

utot

une,

...

Gru

ppen

MID

I Ste

ueru

ngM

IDI

Not

en+S

trg.

(mit

Filt

ern)

extr

em k

ompa

ktes

Dat

eifo

rmat

(M

usik

mit

1 kb

ps (

!))

auch

für

wei

tere

Ger

äte,

z.B

. Lic

htan

alag

en

Har

dwar

e un

d P

roto

koll:

Spi

elen

von

Syn

thes

izer

n

Ger

ätes

teue

rung

/ P

aram

eter

eins

tellu

ng /

Aut

omat

ion

"Seq

uenc

er"

zur

MID

I-A

ufze

ichn

ung

/ Edi

tiere

n / W

iede

rgab

e

MID

I :=

"Mus

ical

Inst

rum

ents

Dig

ital I

nter

face

"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

derz

eit p

rakt

isch

alle

Mus

ik-G

erät

e m

it M

IDI-

Sch

nitts

telle

MID

I:

Mot

ivat

ion

und

Auf

gabe

z.B

. Kom

bina

tion

best

e T

asta

tur

/ bes

ter

Kla

nger

zeug

er

[Yam

aha

SW

1000

XG

Sou

ndka

rte]

Gen

eral

MID

I

Yam

aha

XG

MID

I-/A

udio

-Seq

uenc

er

VS

T:

virt

uelle

s T

onst

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Age

nda

Übe

rsic

ht

Lite

ratu

r

MID

I

Kon

zept

, Har

dwar

e, P

roto

koll

Bef

ehle

SM

F-D

atei

en

[med

iave

ntur

es.c

om] (

Han

s Z

imm

er)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Med

iaV

entu

res

Stud

io

20+

Sam

pler

Sam

pler

+ S

ynth

s

3x M

isch

pult

Page 165: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung MIDI 161

5

1

42

3

220

220

MID

I -O

UT

+ 5V

MID

I -IN

24

5

13

220

Opt

o-ko

pple

r

+ 5V

MID

I TH

RU

lief

ert K

opie

des

MID

I IN

-Sig

nals

MID

I IN

/ O

UT

/ T

HR

U

Pot

entia

ltren

nung

(V

erm

eidu

ng v

on B

rum

msc

hlei

fen)

digi

tale

Übe

rtra

gung

MID

I:

Har

dwar

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Pro

toko

ll w

ie R

S23

2, 8

N1

(logi

cal 0

= c

urre

nt o

n)

fest

e B

itrat

e vo

n 31

.250

bau

d

unid

irekt

iona

l: b

ei B

edar

f zw

ei L

eitu

ngen

exte

rner

Opt

okop

pler

nöt

ig

des

PC

-Joy

stic

k-P

orts

Sta

ndar

dbel

egun

g

[Fie

dler

/ ke

yboa

rds]

MID

I:

Sou

ndbl

aste

r / P

C

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

(E

urop

e) h

omep

age,

ww

w.y

amah

a.co

.uk/

xg/

Cub

ase

VS

T h

omep

age,

ww

w.s

tein

berg

.de

Cub

ase

VS

T E

infü

hrun

g (u

nd D

ocs)

, Ste

inbe

rg G

mbH

, Ham

burg

, 200

0

VS

T2

spec

ifica

tion,

Ste

inbe

rg G

mbH

, Ham

burg

, 200

0

MU

100R

tone

gene

rato

r, s

ound

list

and

MID

I dat

a, Y

amah

a, 1

997

XG

spe

cific

atio

n an

d gu

idel

ines

, Yam

aha

Inc.

, ww

w.y

amah

a.co

.uk/

xg/

(Mid

i File

Her

stel

ler,

Deu

tsch

land

)w

ww

.mhv

-onl

ine.

de

(XG

edit)

ww

w.y

me.

co.u

k/ym

e/xg

edit.

htm

xgm

idi.w

tal.d

e

The

com

plet

e M

IDI 1

.0 D

etai

led

Spe

cific

atio

n, M

IDI M

anuf

actu

rers

Ass

ocia

tion,

199

6

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Lite

ratu

r

ww

w.m

idi.o

rg

Seq

uent

ial C

ircui

ts P

roph

et 6

00 -

Rol

and

Jupi

ter

6

erst

e V

orar

beite

n zu

r K

oppl

ung

von

Syn

thes

izer

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Ges

chic

hte

1981

VS

T

1994

1983

erst

e G

erät

ekop

plun

g au

f der

NA

MM

:

1991

1998

1988

Sta

ndar

d M

IDI F

iles

Gen

eral

MID

I

Yam

aha

XG

Spe

zifik

atio

n

1992

MID

I mac

hine

con

trol

1999

Dow

nloa

dabl

e S

ound

s D

LS 1

/2

2001

MID

I ove

r 13

94

Page 166: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

162 MIDI Protokoll Digitale Audioverarbeitung

MID

I:

C

hann

el m

essa

ges

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

8K 9K AK

BK

BK

CK

DK

note

note

note

dyn

dyn

dyn

PNID

valu

e

00B

NC

KP

N

valu

e

note

on

note

off

poly

afte

r to

uch

cont

rol c

hang

e

F0

Her

stel

ler

IDpa

rity

F7

bank

sel

ect

prog

ram

cha

nge

chan

nel p

ress

ure

syse

x da

ta7

bit d

ata

K note

dyn.

IDco

ntro

ller-

ID

BN

bank

num

ber

atta

ck /

rele

ase

pitc

h 0

.. 12

7

chan

nel 0

.. F

EK

val

val

pitc

h w

heel

cha

nge,

14

bit

BK

7800

907F

40

MID

I:

no

te o

n, n

ote

off

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

fest

e T

onhö

hen

Ans

chla

gstä

rke

(atta

ck/r

elea

se)

"all

note

s of

f" fü

r P

anik

situ

atio

nen

8040

7f

note

on

mid

dle

C (

=64)

90h

40h

7Fh

very

har

d

80h

note

off

40h

mid

dle

C7F

hve

ry h

ard

90h

41h

52h

note

on

med

ium52

9041

8041

06

80h

41h

06h

note

off

c#1

c#1

very

sof

t

"key

boar

d"-o

rient

iert

:

(for

te)

Mod

ulat

ion

via

"con

trol

lers

"

(hie

r: a

lle M

eldu

ngen

für

Kan

al 0

)

(Bit

7 er

laub

t Erk

ennu

ng)

mes

sage

00H

.. 7

Fh

byte

80h

.. F

Fh

stat

us b

yte

data

byt

e

syst

emm

essa

gech

anne

lm

essa

ge

sy. e

xclu

sive

real

-tim

esy

. com

mon

ch. m

ode

ch. v

oice

mes

sage

mes

sage

mes

sage

mes

sage

mes

sage

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Dat

enty

pen

16 K

anäl

e (c

hann

els)

auf

ein

em K

abel

For

mat

: st

atus

(co

mm

and)

byt

e, d

ata

byte

(s)

Fei

ntun

ing

via

"pitc

h w

heel

" M

eldu

ngen

(14

bit

Auf

lösu

ng)

ande

re S

kale

n m

öglic

h: "

tuni

ng"-

Mel

dung

en

. . .

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

Ton

höhe

Kon

zept

der

Ton

höhe

(pi

tch)

:

woh

ltem

perie

rte

Stim

mun

g

Tas

teni

nstr

umen

t mit

fest

en T

onhö

hen

kodi

ert a

ls e

in B

yte,

0 ..

127

"Sch

lüss

el-C

" =

60, C

# =

61, D

= 6

2 us

w.

40h/

6048

7284

3624

120

Page 167: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung MIDI Protokoll 163

6D

6Dh

=exp

ress

ion

0B

0Bh

=wer

t

0B59

=wer

t59

h

B0

B0

B0h

cont

rolle

r, c

hann

el 0 0

.. 31

32 ..

63

64 ..

95

96 ..

101

101

.. 11

9

. . .

c

Fei

nein

stel

lung

(M

SB

+LS

B)

Num

mer

Bed

eutu

ng

LSB

con

tinuo

us 0

..31

MS

B c

ontin

ous

sing

le-b

yte

unde

fined

sin

gle-

byte

incr

/dec

rem

ent

"con

tinuo

us"

/ "sw

itch"

MID

I:

con

trol

ler

chan

ge

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

dive

rse

"con

trol

lers

" fe

st d

efin

iert

very

sof

t

note

off

06h

80h

0680

40h

90h

note

on

4090

3E

3Eh

med

ium

40

40h

c

Bei

spie

le: s

.u.

1 / 3

3

0 ..

127

(=-6

4 ..

+63)

atta

cik

time

73

0 ..

63 =

off,

64

.. 12

7 =

onpo

rtam

ento

65

0 ..

63 =

off,

64

.. 12

7 =

onsu

stai

n pe

dal o

n/of

f64

expr

essi

on (

volu

me)

11

pan

posi

tion

10

mai

n vo

lum

e7

0 ..

127

RP

N/N

RP

N d

ata

6 / 3

8

0 ..

127

0 ..

127

foot

con

trol

ler

port

amen

to ti

me

54

brea

th c

ontr

olle

r2

0 ..

127

mod

ulat

ion

0 ..

127

/ 0 ..

127

0 / 3

2ba

nk s

elec

t

Wer

tebe

reic

hF

unkt

ion

Con

trol

ler

#

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I:

con

trol

lers

(A

usw

ahl)

52

52

MID

I:

ru

nnin

g st

atus

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

nied

rige

Ban

dbre

ite d

es M

IDI-

Kan

als

"run

ning

sta

tus"

Bei

spie

le:

"not

e of

f" d

urch

"no

te o

n 0"

ers

etze

n

"con

trol

cha

nges

" od

er "

pitc

h ch

ange

" m

essa

ges

=>

Bef

ehls

byte

s m

öglic

hst e

insp

aren

C o

nC

off

C#

off

C#

on

4140

7F90

041

0

907F

4080

407f

9041

8041

7F

40

[Em

agic

AM

T: 3

-stim

mig

e A

kkor

de]

31kb

ps:

ein

Byt

e in

0.3

ms

=>

"not

e on

" da

uert

1 m

s

bis

100

Aud

ioka

näle

und

256

MID

I-K

anäl

e pa

ralle

l

nutz

t IE

EE

139

4 B

us (

"Fire

Wire

")

ww

w.y

amah

a.co

.jp/e

nglis

h/m

LAN

/inde

x.ht

m

Yam

aha

mLA

N:

Net

zwer

k fü

r A

udio

/MID

I/Vid

eo

z.B

. Em

agic

"ac

tive

mid

i tra

nsm

issi

on"

Ans

teue

rung

mit

Zei

tmar

ken

exak

t tak

tgen

aue

Übe

rtra

gung

(z.

B. A

kkor

de)

unm

öglic

h

MID

I:

Ban

dbre

ite

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dat

endu

rchs

atz

bis

400

Mbp

s

zeitk

ritis

che

Sig

nale

(P

erku

ssio

n) z

uers

t sen

den

meh

rere

Kan

äle

para

llel v

erw

ende

n

Page 168: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

164 MIDI Protokoll Digitale Audioverarbeitung

sec

frac

min

hrde

v ID

sub

F7

007F

F0

0XF

1

für

"fas

t for

war

d", "

rew

ind"

, etc

.

F1

0nnn

ddd

d:

0/1

fram

e (L

SB

/MS

B),

2/3

sec

, 4/5

min

s, 6

/7 h

ours

Ful

l Mes

sage

Qua

rter

Fra

me

Mes

sage

s

Syn

chro

nisa

tion

meh

rere

r G

erät

e?

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

enth

ält k

ompl

ette

Sys

tem

zeit

insb

eson

dere

auc

h S

ynch

roni

satio

n A

udio

/ V

ideo

für

Film

rege

lmäß

ige

Übe

rtra

gung

kur

zer

(rel

ativ

er)

Zei

tmar

ken

F1

F1

1X2X

alle

1/3

0 S

ekun

de

acht

Mel

dung

en n

ötig

zur

Dek

odie

rung

MID

I:

tim

e co

de

(Par

ität)

Erw

eite

rung

zum

"M

IDI s

ampl

e/fil

e du

mp"

(se

hr la

ngsa

m)

(hie

r: X

G R

eset

)

erla

ubt f

lexi

ble

Erw

eite

rung

en

Sys

ex-D

aten

Firm

a (h

ier:

Yam

aha)

SY

SE

XE

OX

007E

0000

4C12

43F

0

MID

I:

sys

ex m

essa

ges

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

unbe

gren

zte

Läng

e de

r sy

sex-

Dat

en

ande

re G

erät

e w

arte

n ei

nfac

h au

f das

F7-

Sch

luß

byte

F7

weg

en H

eade

r-O

verh

ead

schl

echt

für

Ech

tzei

t gee

igne

t

Reg

istr

ieru

ng e

iner

Her

stel

ler-

ID n

otw

endi

g

MID

I:

cha

nnel

mod

e m

essa

ges

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mod

e-B

efeh

le:

Um

scha

ltung

glo

bale

r P

aram

eter Akt

ivie

rung

alle

r 16

/ be

stim

mte

r K

anäl

e

meh

rstim

mig

es S

piel

rese

t all

cont

rolle

rs

poly

on

/ off

omni

on

/ off

all s

ound

off

all n

otes

off

loca

l con

trol

eige

nes

Key

boar

d ak

tivie

ren?

Initi

alis

ieru

ng

(alle

Kan

äle)

(akt

uelle

r K

anal

)

song

msb

lsb

nd

MID

I:

sys

tem

com

mon

mes

sage

s

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I tim

e co

de

song

pos

ition

poi

nter

song

sel

ect

tune

req

uest

end-

of-e

xclu

sive

F7

F6

F3

F2

F1

Det

ails

sie

he M

IDI s

peci

ficat

ion

MID

I clo

ckF

8

rege

lmäß

ige

Mel

dung

en, 2

4/V

iert

elno

te

Sta

rt /

Con

tinue

/ S

top

FA

FB

FC

Page 169: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Standard MIDI Files 165

mög

lichs

t kom

pakt

e Z

ahld

arst

ellu

ng d

er Z

eita

bstä

nde

varia

nte

Läng

e, je

7 N

utzb

its p

ro B

yte,

letz

tes

Byt

e ha

t Bit

7 cl

ear

FF 7F

C0 00

81 00

7F

40

00

C0 80 80

FF FF 7F

81 80 80 00

C0 80 80 00

FF FF FF 7F

0FFF FFFF

0800 0000

001F FFFF

0010 0000

0000 4000

0000 3FFF

0000 2000

0000 0080

0000 007F

0000 0040

0000 0000

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SMF

:

del

ta ti

mes

SM

F "

delta

tim

es":

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SMF

:

Bei

spie

l

...

4D 54 68 64

00 00 00 06

00 00

00 01

00 60

"MThd" header

format: type 0

ntrks: 1 track

division: 96 per quarter note

4D 54 72 6B

00 00 00 3B

"MTrk" header

track data length: 59 bytes

header data length: 6 bytes

FF 58 94 94 92 18 08

FF 51 03 07 A1 20

C0 05

C1 2E

C2 46

ch.3, program change 46h

ch.2, program change 2Eh

ch.1, program change 5

time signature

tempo

92 30 60

3C 60

running status: ch.3, note on 3Ch, forte

ch.3, note on 30h, forte

91 43 40

ch.2, note on 43h, mezzo-forte

00

00

00

00

00

00

00

60

delta times

MID

I:

sys

ex I

Ds

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

eini

ge H

erst

elle

r-C

odes

:

01h

02h

04h

24h

40h

41h

42h

43h

Seq

uent

ial C

ircui

ts

Moo

g

IDP

Hoh

ner

Kaw

ai

Rol

and

Kor

g

Yam

aha

. . .

wei

tere

Her

stel

ler

via

Byt

efol

gen:

00h

IDh

IDh:

00h

00h

01h

= T

ime

War

ner

MIDI / sysex / meta data

delta time

...

[Track]

[Track]

Track

Header

[event]*

event

length

"MTrk" 0/1/2

SMPTE / ticks per frame

ticks per quarter-note

format

div

ntrks

length

"MThd"

Tra

cks

enth

alte

n P

aare

aus

(re

lativ

en)

Zei

tang

aben

und

Eve

nts

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SMF

:

Stan

dard

Mid

i File

s

Typ

0

Typ

1

Typ

2

Hea

der,

ein

Tra

ck m

it al

len

Dat

en

Hea

der,

je e

in T

rack

pro

MID

I-K

anal

(In

stru

men

t)

Hea

der,

je e

in T

rack

pro

"pa

ttern

"

chun

k-ba

sier

tes

Dat

eifo

rmat

für

MID

I-D

aten

Page 170: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

166 General MIDI Digitale Audioverarbeitung

unzu

reic

hend

für

aktu

elle

Mus

ikfo

rmen

je e

in K

lang

pro

Ton

, z.B

.

Sam

mlu

ng v

on D

rum

/Per

cuss

ion-

Klä

ngen

MID

I "D

rum

kit"

:=

Gen

eral

MID

I:

Dru

ms

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Aus

wah

l: R

ock/

Pop

und

ein

ige

Kla

ssik

-Klä

nge

Dow

nloa

dabl

e S

ound

s (v

gl. S

ound

Fon

t)D

LS

Inst

rum

ente

n-B

änke

(12

8*12

8*12

8), E

ffekt

e, s

.u.

Inst

rum

ente

n-B

änke

(12

8*12

8), E

ffekt

e

2 D

rum

kits

, meh

r In

stru

men

te u

nd E

ffekt

e

grun

dleg

ende

s K

onze

pt h

at s

ich

bew

ährt

star

k un

ters

chie

dlic

he Q

ualit

ät d

er G

erät

e un

d D

atei

en

aber

zu

gerin

ge A

usw

ahl d

er In

stru

men

te /

Klä

nge

=>

Gen

eral

MID

I 2

Yam

aha

XG

Rol

and

GS

dive

rse

Erw

eite

rung

en:

Gen

eral

MID

I:

Faz

it

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

fest

es In

stru

men

ten-

Map

ping

, 0=P

iano

, 25=

Aku

stik

gita

rre,

...

Mar

kt fü

r "M

idi-F

iles"

mit

aktu

elle

n H

its, z

.B. w

ww

.hitb

it.de

Gen

eral

MID

I

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Gen

eral

MID

I Spe

zifik

atio

n (1

991)

:

Ger

äte

seit

ca. 1

990

meh

rstim

mig

und

mul

titim

bral

ein

Ger

ät r

eich

t als

Ton

erze

uger

für

alle

Inst

rum

ente

Syn

thes

izer

mit

> 24

Stim

men

, 16

fach

mul

titim

bral

Kan

al 1

0 re

serv

iert

für

Dru

ms

ein

GM

Dru

mse

t mit

fest

em D

rum

-Map

ping

Rol

and

"Sou

ndC

anva

s"-G

erät

e al

s qu

asi-S

tand

ard

erla

ubt "

port

able

" K

odie

rung

und

Wie

derg

abe

von

Pop

-Son

gs

aber

frag

wür

dige

Qua

lität

auf

low

-end

Ger

äten

Gen

eral

MID

I:

Ins

trum

ente

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 171: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Yamaha XG 167

VS

T-P

lugi

ns: s

.u.

S-Y

XG

50:

sta

ndal

one

Sof

twar

e-S

ynth

esiz

er

ents

prec

hend

: Rol

and

Sou

ndC

anva

s fü

r G

M/G

S

Late

nz z

u ho

ch z

um L

ive-

Spi

elen

32 S

timm

en, 4

8 K

Hz,

16

bit,

2 M

B R

OM

, 676

Klä

nge,

Effe

kte,

...

Fun

ktio

nsum

fang

ähn

lich

dem

XG

50D

B H

ardw

arem

odul

Son

dius

-XG

: zu

sätz

lich

mit

VL

phys

ical

mod

elin

g sy

nth

Dem

o pe

r D

ownl

oad:

ww

w.y

amah

a.co

.uk/

xg/h

tml/m

idpl

ug

XG

:

XG

-plu

gin

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

ca. 1

500

"Ins

trum

ente

" un

d 40

Dru

mse

ts

VH

voc

al h

arm

oniz

er p

lugi

n

VL

phys

ical

mod

elin

g pl

ugin

flexi

bles

Rou

ting

der

Inst

umen

te z

u E

ffekt

en

7 se

para

te D

igita

leffe

kte,

jew

eils

> 4

0 A

lgor

ithm

en

20 M

Byt

e S

ampl

e-R

OM

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

Yam

aha

MU

100R

Rac

ksyn

thes

izer

, 199

8:

64-s

timm

ig, 3

2-fa

ch m

ultit

imbr

al, 3

2 M

IDI-

Kan

äle

GM

, XG

, Per

form

ance

-Mod

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

Ein

gäng

e fü

r ex

tern

e S

igna

le

abw

ärts

kom

patib

el /

fall-

back

zusä

tzlic

he In

stru

men

te:

"Bän

ke"

z.B

. "A

nalo

g", "

Latin

", "

Jung

le",

...

zusä

tzlic

he D

rum

sets

:

min

dest

ens

32-s

timm

ig

zusä

tzlic

he V

aria

tion-

Effe

cts

mit

flexi

blem

Rou

ting

Hal

l und

Cho

rus

mit

viel

en, f

eine

n V

aria

nten

flexi

bler

e E

ffekt

e:

Dru

mse

ts a

uf b

elie

bige

n M

IDI-

Kan

älen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

Eig

ensc

hafte

n

XG

:= "

eXte

nded

Gen

eral

MID

I" :=

Erw

eite

rung

des

GM

-Sta

ndar

ds

Page 172: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

168 Yamaha XG Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

MU

100R

, Ins

ert-

Effe

kte

XG

-ext

ensi

ons

GM

-Ban

k

Kat

egor

ieG

M-

. . . . . .

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

MU

100R

Voi

ces

Bed

ienu

ngsa

nlei

tung

: 60

Sei

ten

Par

amet

er-t

abel

len

XG

:

MU

100R

Blo

cksc

haltb

ild

Inse

rtio

n 2

Inse

rtio

n 1

Rev

erb

Cho

rus

Var

iatio

n

exte

rnal

Inpu

ts

Rou

ting

Plu

gin

(VL)

. . .

Voi

ce 1

(O

sc/V

CF

/VC

A)

Voi

ce 6

4 (O

sc/V

CF

/VC

A)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

jew

eils

div

erse

Par

amet

er

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

MU

100R

Effe

kte

+ R

outin

g

insg

. ca.

60

Var

iant

en

einz

elne

Effe

kte

/ Kom

bina

tione

n

fast

kom

plet

tes

Ton

stud

io

Page 173: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Yamaha XG 169

XG

:

VL-

Par

amet

er

"Bla

sins

trum

ente

" m

it re

alis

tisch

en M

odul

atio

nsm

öglic

hkei

ten

erfo

rder

t Bre

ath-

Con

trol

ler

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

XG

:

XG

edit

vgl.

Dis

play

am

MU

100R

sel

bst :

-)

jede

r ei

nzel

ne K

lang

mod

ifizi

erba

r . .

.

XG

:

Dru

ms

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Erw

eite

rung

skar

ten

für

XG

-Ger

äte

XG

:

Plu

gins

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Yam

aha

"mod

ular

syn

thes

is p

lugi

ns"

mit

eige

ner

Kla

nger

zeug

ung

VL

VH

PF

AN

DX

Phy

sica

l-Mod

elin

g S

ynth

ese,

insb

. Bla

sins

trum

ente

"Voc

al H

arm

oniz

er"

sam

pleb

asie

rter

Pia

noex

pand

er

Fre

quen

zmod

ulat

ion,

kom

patib

el m

it D

X7

Virt

uell-

anal

oger

Syn

thes

izer

flexi

ble

Erw

eite

rung

um

and

ere

Syn

thes

efor

men

bish

er k

eine

RO

M-E

rwei

teru

ngen

/ S

ampl

ekar

ten

Page 174: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

170 Sequencer, Cubase VST Digitale Audioverarbeitung

herk

ömm

liche

s S

tudi

ovi

rtue

lles

Stu

dio

Cub

ase

/ Log

ic /

Pro

Too

ls /

. . .

SW

-Mis

chpu

lt

Mik

roph

one

AD

-Wan

dler

mit

Ver

stär

ker

repr

oduz

ierb

ar (

tota

l rec

all)

SW

-Pat

chfe

lder

/ M

IDI

Fes

tpla

tten

(HD

-Rec

ordi

ng)

SW

-"P

lugi

ns"

spei

cher

bar

und

auto

mat

isie

rbar

nich

t spe

iche

rbar

Mik

roph

one

Vor

vers

tärk

er

Mis

chpu

lt

Ton

band

mas

chin

e

Effe

ktge

räte

nich

t rep

rodu

zier

bar

Ein

stel

lung

en:

Pat

chka

bel /

via

MID

I

Sam

pler

/Syn

thes

izer

SW

-Sam

pler

/Syn

thes

izer

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

virt

uelle

s St

udio

:

Kon

zept

bel.

Kom

bina

tione

n vo

n ex

tern

er H

W u

nd S

W "

plug

ins"od

er s

tand

alon

eS

eque

ncer

s /

Fer

nste

ueru

ng d

es

evtl.

Meh

rkan

al-S

ound

kart

e

wei

tere

Aud

io/M

IDI-

Sof

twar

eV

ST

-Effe

kte

und

-Ins

trum

ente

Cub

ase

/ Log

ic /

Pro

Too

ls /

...P

C: m

it S

eque

ncer

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Stud

io S

etup

MID

I:

Seq

uenc

er

Ver

wal

ten

der

ange

schl

osse

nen

exte

rnen

MID

I-G

erät

e

Bea

rbei

ten

von

MID

I-D

aten

, z.B

. Qua

ntis

ieru

ng

Auf

nehm

en e

inze

lner

MID

I-S

pure

n (o

verd

ub)

:= d

igita

les

Meh

rspu

r-T

onba

ndge

rät

:= E

dito

r fü

r M

IDI-

Dat

en

Cub

ase

VS

T

und

viel

e w

eite

re ..

.

ww

w.c

akew

alk.

com

Cak

ewal

k

ww

w.d

igid

esig

n.co

mP

roT

ools

ww

w.e

mag

ic.d

eE

mag

ic L

ogic

ww

w.s

tein

berg

.de

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MID

I-M

isch

pult

Erg

änzu

ng u

m S

olo-

Inst

rum

ente

und

-S

timm

en

rein

e M

IDI-

Auf

nahm

en "

wen

ig le

bend

ig"

sepa

rate

Ver

wal

tung

der

Aud

io-

und

MID

I-D

aten

müh

sam

inte

grie

rte

Effe

kte:

virt

uelle

s S

tudi

o

dive

rse

Aud

iofu

nktio

nen,

z.B

. Sam

plin

g, P

itch-

Shi

fting

, ...

=> =>

Dire

ktzu

griff

auf

ein

zeln

e S

pure

n un

d Z

eitp

unkt

e

"Har

ddis

k-R

ecor

ding

"

kein

ext

erne

s B

andg

erät

meh

r nö

tig

bei s

ampl

egen

auem

Tim

ing

leis

tung

sfäh

ige

PC

s er

mög

liche

n ca

. 10

.. 40

Aud

iosp

uren

Inte

grat

ion

von

Aud

io-

und

MID

I-D

aten

Sequ

ence

r:

Aud

io/M

IDI-

Inte

grat

ion

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 175: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Sequencer, Cubase VST 171

VST

:

Dru

m-E

dito

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Cub

ase

Wav

e-E

dito

r

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(Kla

vier

, mon

o)

alte

rnat

iv e

xter

ne A

udio

-Edi

tore

n (z

.B. W

avel

ab)

VST

: C

ubas

e H

aupt

fens

ter

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Cub

ase

"pia

no-r

oll"

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ton

höhe

Zei

tA

nsch

lagd

ynam

ik d

er e

inze

lnen

Not

en

Page 176: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

172 VST Mixer, Effekte, Instrumente Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Gru

ppen

-Mis

cher

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Gru

ppen

-Mis

cher

, Dyn

amik

Fol

ie n

och

nich

t fer

tig, g

rob:

Aud

iosp

uren

, ext

erne

MID

I-In

stru

men

te, V

ST

-Ins

trum

ente

Mis

cher

, Gru

ppen

-Mis

cher

, Effe

kte,

Dyn

amik

, Mas

ter

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Cub

ase

Dat

enflu

ß

aktu

elle

1G

Hz-

PC

s er

laub

en c

a. 4

0 K

anäl

e be

i 32b

it/48

KH

z

flexi

bles

Gru

ppen

- un

d M

aste

r-R

outin

g

jew

eils

mit

eige

nen

Effe

kten

und

Dyn

amik

bear

beitu

ng

unbe

gren

zte

Anz

ahl d

er S

tere

o-/M

ono-

Kan

äle

VST

:

Cub

ase

Mis

cher

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 177: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung VST Mixer, Effekte, Instrumente 173

als

Sta

ndar

d et

ablie

rt

min

imal

er O

verh

ead,

opt

imal

e P

erfo

rman

ce

zusä

tzlic

he G

UI-

Wra

pper

für

Obe

rflä

che

der

Plu

gins

ISS

E-O

ptim

ieru

ng

[ww

w.s

tein

berg

.de]

Aud

io-

und

MID

I-F

unkt

ione

n, s

ampl

egen

au

Sch

nitts

telle

zw

isch

en v

irtue

llen

Ger

äten

Ste

inbe

rg V

ST

2:

32-b

it G

leitk

omm

a fü

r al

le D

aten

oper

atio

nen

Inte

grat

ion

in C

ubas

e / a

nder

e H

osta

pplik

atio

nen

sieh

e B

eisp

iel:

real

isie

rt a

ls C

++ B

asis

klas

se, i

mpl

emen

tiert

für

PC

/Mac

/SG

I

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

virt

uelle

s St

udio

:

Ste

inbe

rg V

ST-2

#include "AGain.hh"

AGain::AGain( audioMasterCallback audioMaster )

: AudioEffectX( audioMaster, 1, 1 ) // 1 program, 1 parameter

{ fGain = 1.0; // default gain 0 dB

setNumInputs( 2 ); // stereo in

setNumOutputs( 2 ); // stereo out

canProcessReplacing(); // accumulate / overwrite

strcpy( programName, "default" );

} { fGain = value;

} ...

void AGain::process( float **inputs, float **outputs, long n_samples )

{ float *in1 = inputs[0]; float *out1 = outputs[0];

float *in2 = inputs[1]; float *out2 = outputs[1];

while( --n_samples >= 0 ) {

}

} ...

void AGain::setParameter( long index, float value )

(*out2++) += (*in2++) * fGain; // should use ISSE/3Dnow

(*out1++) += (*in1++) * fGain; // accumulating: Mixer

canMono(); // ok to feed with input with same values

setUniqueID( "AGain" ); // unique name for this plugin

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

virt

uelle

s St

udio

:

VST

-2 P

lugi

n

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Effe

kt-R

ack

verf

ügba

r: z

.B. L

M4,

Mod

el*E

, Pro

52,

B4,

PP

G, .

..VB

-1: p

hysi

cal m

odel

ing

bass

Neo

n: e

infa

cher

sub

trak

tiver

Syn

th

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

VST

:

Ins

trum

ent-

Rac

k

belie

big

viel

e w

eite

re In

stru

men

te in

tegr

ierb

ar

zwei

Inst

rum

ente

mitg

elie

fert

: N

eon,

VB

1

Page 178: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

174 Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

(Rau

b-)

Kop

iere

n" n

imm

t zu

(Nap

ster

, Div

X, .

..)=>

auch

bill

ige

Ger

äte/

Rec

orde

r bi

eten

1:1

Kop

ien

extr

em g

utes

Pre

is/L

eist

ungs

verh

ältn

is

Alte

rung

dur

ch K

opie

ren

kom

pens

ierb

ar

alle

Kop

ien

iden

tisch

mit

Vor

lage

Dig

italte

chni

k:

bish

erig

er K

opie

rsch

utz

sinn

los

(S/P

DIF

cop

y-bi

t)

schl

echt

e Q

ualit

ät b

ei C

onsu

mer

tech

nike

n (V

HS

, CC

, ...)

jede

Kop

ie s

chle

chte

r al

s di

e V

orla

ge

Mas

terb

ände

r al

tern

Ana

logt

echn

ik:

Rie

senm

arkt

: U

SA

sal

es 1

997:

CD

s 9.

915

M$,

CC

s 1.

523

M$

(IB

M)

Das

Pro

blem

eini

ge V

erfa

hren

ber

eits

am

Mar

kt:

3)2)1)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

digi

tale

Dat

en p

erfe

kt k

opie

rbar

Ver

fahr

en z

um K

opie

rsch

utz

notw

endi

g:

Per

sona

lisie

rung

der

Dat

en

Zur

ückv

erfo

lgen

von

Rau

bkop

ien

Mar

kier

ung

von

Dat

en m

it U

rheb

er-I

nfor

mat

ione

n

Erk

ennu

ng v

on R

aubk

opie

n

Liqu

idA

udio

, Win

dow

sMed

ia, S

DM

I, ...

Zug

riffs

kont

rolle

: Abs

piel

en, E

xpor

tiere

n, ..

.

Ver

schl

üsse

lung

der

Dat

en

Rie

senm

arkt

"M

usik

"

Die

Hof

fnun

g

Dig

itale

Was

serz

eich

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Bei

spie

l Mem

orys

tick

Kon

zept

Ang

riffe

Mar

kier

ung

von

Aud

ioda

teie

n:

Kor

rela

tions

-Ver

fahr

en, E

cho-

Ver

fahr

en

LSB

-Ver

fahr

en

EQ

, Filt

er

SD

MI

Hac

kSD

MI-

Wet

tbew

erb

Ver

schl

üsse

lung

vs.

Was

serz

eich

en

ftp://

ftp.c

rypt

ocd.

com

/pub

/cry

ptoc

d/

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Lite

ratu

r

ww

w.h

acks

dmi.o

rg

ww

w.4

cent

ity.c

omw

ww

.aud

iotr

ack.

com

ww

w.m

usic

ode.

com

ww

w.s

dmi.o

rg

dive

rse

Firm

en u

nd O

rgan

isat

ione

n, u

.a.:

ww

w.w

ater

mar

king

wor

ld.o

rg

J. B

oeuf

, J.P

.Ste

rn: A

n an

alys

is o

f one

of t

he S

DM

I can

dida

tes

ww

w.ju

liens

tern

.org

ww

w.r

esea

rch.

ibm

.com

/jour

nal/s

j/mit/

sect

iona

/ben

der.

htm

l

Cam

brid

ge s

ecur

ity g

roup

, ww

w.c

l.cam

.ac.

uk

Pro

ceed

ings

of t

he IE

EE

, spe

cial

issu

e on

"id

entif

icat

ion

and

prot

ectio

n

of m

ultim

edia

info

rmat

ion"

, 07/

1999

IEE

E T

rans

. Sig

nal P

roce

ssin

g, s

pec.

issu

e, "

digi

tal w

ater

mar

king

", 0

9/20

00

LNC

S 1

174,

Cam

brid

ge 1

996,

K-I

NF

-232

62

"Inf

orm

atio

n hi

ding

", L

ectu

re n

otes

in c

ompu

ter

scie

nce,

Page 179: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Verschlusselung 175

Son

y m

emor

ystic

k (1

998)

:

als

Kon

kurr

enz

zu S

MC

/MM

C S

peic

herk

arte

n

kom

pakt

e A

bmes

sung

en, r

obus

tes

Geh

äuse

Fla

sh-R

AM

bas

iert

es S

peic

herm

ediu

m

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mem

oryS

tick

"Mag

icG

ate"

-Erw

eite

rung

: mit

on-c

hip

Ver

schl

üsse

lung

[IEE

E M

icro

7/8

-200

0, 4

0]

für

Mul

timed

ia: B

lock

größ

e 8

.. 16

KB

eing

ebau

ter

Con

trol

ler

zur

Ans

teue

rung

des

FLA

SH

-RA

M

einh

eitli

ches

Dat

eisy

stem

, bas

iert

auf

FA

T-1

6

für

Con

sum

erge

räte

: kl

ein,

rob

ust,

wen

ig P

ins

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mem

oryS

tick:

K

onze

pt

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Beg

riffe

For

mat

ieru

ng, z

.B. B

inär

code

mit

spac

e, ta

b

sich

ere

Ver

fahr

en b

ekan

nt

Was

serz

eich

en (

"wat

erm

ark"

)

Kry

ptog

raph

ie

Ste

gano

grap

hie

Mor

seco

de m

it {i,

j} {f

,t}

gehe

ime

Nac

hric

ht in

offe

ner

Nac

hric

ht v

erbe

rgen

Sic

hern

des

Urh

eber

rech

ts, A

ngab

en d

es K

äufe

rs, e

tc.

offe

n od

er v

erst

eckt

Nac

hric

ht k

ompl

ett v

ersc

hlüs

seln

aber

: ein

mal

ent

schl

üsse

lte D

aten

kön

nen

(rau

b)ko

pier

t wer

den

asym

met

risch

(pu

blic

key

):

RS

A, .

..

auch

in H

ardw

are:

S

ony

Mag

icG

ate

Mem

oryS

tick

zune

hmen

d ve

rwen

det,

z.B

. in

Win

dow

sMed

ia, L

iqui

dAud

io, .

..

gäng

ige

Alg

orith

men

eig

nen

sich

auc

h fü

r A

udio

obw

ohl d

ie A

lgor

ithm

en b

ekan

nt s

ind

abhä

ngig

von

Sch

lüss

ellä

nge

und

-"qu

alitä

t"

viel

e V

erfa

hren

gel

ten

als

sich

er

sym

met

risch

: D

ES

, ID

EA

, ...

für

Aud

ioda

teie

n:

Ver

schl

üsse

lung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 180: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

176 Beispiel MemoryStick Digitale Audioverarbeitung

Übe

rsic

ht:

sieh

e D

igita

lkam

era-

Tes

t in

ct 1

1/20

00

z.B

. Fra

ge c

ontr

olle

r / r

aw m

emor

y

bish

er je

der

Her

stel

ler

mit

eige

nem

For

mat

:

PC

MC

IA u

sw.

SIM

-Car

ds

Mem

orys

tick

Sm

art M

edia

Car

ds

Com

pact

Fla

sh C

ards

jede

s F

orm

at h

at V

or-

und

Nac

htei

le

zukü

nftig

e M

arkt

entw

ickl

ung

unkl

ar

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mem

oryS

tick:

V

ergl

eich

BS

SC

LK

SD

IO

FLA

SH

-RA

M

16 b

512

byte

sre

gist

ers

page

buf

fer

inte

rfac

eF

LAS

Hin

terf

ace

seria

l

EN

C/D

EC

Key

Hos

t übe

rnim

mt d

ie V

er-/

Ent

schl

üsse

lung

dadu

rch

gerin

ge K

oste

n

gerin

ger

Har

dwar

eauf

wan

d im

Mem

orys

tick-

Con

trol

ler

erla

ubt I

dent

ifika

tion

des

Med

ium

s un

d de

r D

aten

eind

eutig

e S

erie

nnum

mer

in je

dem

MG

-Mem

oryS

tick

Mem

oryS

tick:

M

agic

Gat

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mag

icG

ate

:=

erw

eite

rter

Mem

oryS

tick

mit

Ver

schl

üsse

lung

, End

e 19

99

Lese

n bi

s 1.

5 M

B/s

, Sch

reib

en b

is 2

.45

MB

/s

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mem

oryS

tick:

se

riel

les

Pro

toko

ll

serie

lle D

aten

über

trag

ung,

SC

LK b

is 2

0 M

Hz

nur

drei

Lei

tung

en B

S, S

DIO

, SC

LK

Kam

eras

(P

hoto

, Vid

eo)

Aud

iopl

ayer

(W

AV

, M

P3,

AA

C, .

..)

Dru

cker

usw

.

PC

s

Spi

elze

ug (

Aib

o, ..

.)

Roh

date

nS

teue

rdat

en:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Mem

oryS

tick:

A

nwen

dung

en

Dat

entr

ansf

er

Dat

ensp

eich

erun

g:

Bild

form

ate:

JPE

G, .

..

Aud

io:

WA

V, M

P3,

...

Spr

ache

:G

.726

, ...

...

Page 181: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Beispiel MemoryStick 177

Leer

seite

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng

viel

sch

wie

riger

als

Kry

ptog

raph

ie:

wei

l das

Orig

inal

"un

verä

nder

t" a

usse

hen

soll

dive

rse

Alg

orith

men

und

Too

ls e

rhäl

tlich

aber

: kei

ne s

iche

ren

Ver

fahr

en b

ekan

nt

nur

sich

er, s

olan

ge:

kein

e ge

heim

e N

achr

icht

ver

mut

et w

ird

der

eing

eset

zte

Alg

orith

mus

geh

eim

ble

ibt

bei B

edar

f: g

ehei

me/

offe

ne N

achr

icht

zus

ätzl

ich

vers

chlü

ssel

n

Steg

anog

raph

ie

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"info

rmat

ion

hidi

ng"

:

gehe

ime

Nac

hric

ht in

offe

ner

Nac

hric

ht v

erbe

rgen

z.B

. Um

gehe

n vo

n K

rypt

ogra

phie

-Exp

ortv

erbo

ten

gene

rate

ses

sion

key

(S

eK)

MG

hos

tM

G m

emor

y st

ick

AU

C1D

= A

UC

1M ?

load

ID in

to r

egis

ter

gene

rate

ran

dom

num

ber

(Rm

s)

gene

rate

aut

hent

icat

ion

code

1 (

AU

C1M

)

gene

rate

aut

hent

icat

ion

code

2 (

AU

C2M

)ge

nera

te r

ando

m n

umbe

r (S

ms)

gene

rate

auth

entic

atio

n nu

mbe

rge

nera

te r

ando

m n

umbe

r (R

d)

gene

rate

ran

dom

num

ber

(Sd)

gene

rate

aut

h. c

ode

(AU

C2D

)A

UC

2D =

AU

C2M

?au

then

ticat

ion

com

plet

ege

nera

te s

essi

on k

ey (

SeK

)au

then

ticat

ion

com

plet

e

gene

rate

aut

h. c

ode

1 (A

UC

1D)

chal

leng

e

resp

onse

/ch

alle

nge

resp

onse

basi

ert a

uf d

er (

eind

eutig

en)

ID d

es M

G-M

emor

ystic

k

Mem

oryS

tick:

A

uthe

ntifi

zier

ung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

erze

ugt "

sess

ion

key"

für

die

Ver

-/E

ntsc

hlüs

selu

ng E(K

stm

,CK

)en

cryp

tion

with

sto

rage

key

decr

yptio

n w

ith s

essi

on k

eyD

(SeK

,E(S

eK,C

K))

->

CK

E(C

K,C

onte

nts)

read

flas

h m

emor

yke

y ex

trac

tion

decr

yptio

n w

ith s

essi

on k

eyD

(SeK

,E(S

eK,C

K))

->

CK

D(K

stm

,E(K

stm

,CK

)) -

> C

Kde

cryp

tion

with

sto

rage

key

encr

yptio

n w

ith s

essi

on k

eyE

(SeK

,CK

)

CK

(co

nten

ts k

ey)

gene

ratio

nen

cryp

t with

ses

sion

key

E(S

eK,C

K)

encr

yptio

n

afte

r fo

rmat

ting

E(K

stm

,CK

)

writ

e to

flas

h m

emor

y

writ

e to

flas

h

MG

mem

ory

stic

kM

G h

ost

E(C

K,C

onte

nts)

E(K

stm

,CK

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

MG

-Mem

oryS

tick:

R

ead/

Wri

te

Page 182: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

178 Beispiel MemoryStick Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

[Ben

der

98]

Tex

tdat

eien

sin

d be

sond

ers

schw

er z

u si

cher

n:

hinz

ugef

ügte

Zei

chen

zer

stör

en d

ie N

utzi

nfor

mat

ion

Was

serz

eich

en n

ur ü

ber

For

mat

ieru

ng

z.B

. Tab

/Spa

ce-V

erfa

hren

Steg

anog

raph

ie:

Te

xtda

teie

n

beim

Pap

iera

usdr

uck

meh

r M

öglic

hkei

ten:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

aber

AS

CII-

Exp

ort z

erst

ört d

ie In

fo

über

steh

t D

ruck

en, S

cann

en, O

CR

über

steh

t Ver

grös

seru

ng,

meh

rfac

hes

Kop

iere

n

fällt

nor

mal

erw

eise

nic

ht a

uf

mod

ifizi

erte

Fon

ts

Zei

lena

bstä

nde

oder

Wor

tabs

tänd

e m

odul

iere

n (z

.B. ~

1/30

0)

Steg

anog

raph

ie:

T

extd

atei

en

ftp://

ftp.c

sua.

berk

eley

.edu

/pub

/cyp

herp

unks

/ste

gano

grap

hy/

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ver

stec

ken

von

Dat

en in

ver

ände

rten

(M

ande

lbro

t-)

Fra

ktal

en

Steg

anog

raph

ie:

Man

dels

teg

ww

w.in

f.tu-

dres

den.

de/~

hf2/

publ

/199

7/F

FW

W_9

7IT

SiS

tego

.pdf

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Übe

rtra

gen

von

"Neb

enab

rede

n" ..

.

Steg

anog

raph

ie:

V

ideo

konf

eren

z

Page 183: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Beispiel MemoryStick 179

Ver

fahr

en n

icht

dok

umen

tiert

Was

serz

eich

en:

So

ny S

AC

D

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Per

sona

lisie

rung

: >

128

bit

notw

endi

g

copy

pro

hibi

t: 1

bit,

ISB

N:

10 D

ezim

alst

elle

n

Was

serz

eich

en:

kein

e od

er g

erin

ge B

eein

träc

htig

ung

des

Nut

z- (

Aud

io-)

Sig

nals

Rob

usth

eit:

Ent

fern

ung

nur

bei g

leic

hzei

tiger

Ver

schl

echt

erun

g de

s N

utzs

igna

ls

gege

n el

emen

tare

Sig

nalv

erar

beitu

ng

gege

n ps

ycho

akus

tisch

e S

igna

lver

arbe

itung

gege

n m

öglic

hst v

iele

"A

ngrif

fe"

gege

n F

älsc

hung

ausr

eich

ende

Dat

enra

te fü

r K

ennz

eich

nung

Anf

orde

rung

en a

n W

asse

rzei

chen

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

bish

erig

e V

erfa

hren

noc

h w

enig

rob

ust

sich

tbar

e od

er u

nsic

htba

re M

arki

erun

g vo

n D

aten

Ent

fern

ung

prak

tisch

unm

öglic

h

oder

zur

Aut

hent

ifizi

erun

g (

Ban

knot

en, A

usw

eis,

Fah

rkar

ten,

etc

)

Was

serz

eich

en:

Fäl

schu

ng s

tark

ers

chw

ert

als

Qua

lität

snac

hwei

s de

s P

apie

rs

seit

etw

a 1

500

digi

tale

Was

serz

eich

en:

Mon

ogra

mm

/Log

o au

f/in

jede

m B

latt

Was

serz

eich

en

Was

serz

eich

en:

P

apie

r (u

m 1

550)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 184: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

180 Audio-Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung

auf d

er S

uche

nac

h ge

klau

ten

Abb

ildun

gen

z.B

. als

Ver

fahr

en g

egen

Web

-Rob

ots

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"Mos

aic-

Atta

ck":

Was

serz

eich

en e

rfor

dert

Min

dest

läng

e de

r N

utzd

aten

lang

e D

atei

en in

vie

le k

urze

zer

lege

n

Was

serz

eich

en w

ird v

erst

ümm

elt

für

Bild

date

n be

reits

Too

ls v

erfü

gbar

Ver

fahr

en e

igne

t sic

h au

ch fü

r A

udio

Mos

aic-

Atta

ck

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Rei

henf

olge

der

Was

serz

eich

en b

ewei

sbar

?!

d +

w

ist d

as O

rigia

l

"Int

erpr

etat

ion-

Atta

ck":

Prio

rität

der

Urh

eber

scha

ft?!

=>

auch

ver

schi

eden

e V

erfa

hren

kom

bini

erba

r

die

mei

sten

Alg

orith

men

sin

d "a

dditi

v"

Ang

reife

r fü

gt e

igen

es W

asse

rzei

chen

hin

zu

=>

Orig

inal

:

Orig

inal

+ W

asse

rzei

chen

:

Pira

t beh

aupt

et:

d d +

w

d +

w +

xP

irat v

erbr

eite

t:

Inte

rpre

tatio

n-A

ttack

Mög

lichk

eite

n be

i Aud

ioda

teie

n:

Fre

quen

zver

schi

ebun

gen

Was

serz

eich

en: 1

00+

bits

, ca

. alle

10

Sek

unde

n w

iede

rhol

en

Pha

senv

ersc

hieb

unge

n

Ech

o-M

arki

erun

g

Spr

ead-

Spe

ctru

m

(Not

ch-F

ilter

)

(Chu

nk-D

atei

form

ate)

"ext

erne

" M

arki

erun

g

LSB

-Tec

hnik

en

Filt

erun

g de

r D

aten

typ.

Dat

enra

te 6

4 kb

ps (

MP

3) b

is 1

.5 M

bps

(CD

DA

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kom

bina

tione

n di

eser

Ver

fahr

en

Was

serz

eich

en:

A

udio

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

prak

tisch

nic

ht z

u ve

rhin

dern

Kom

bina

tion

meh

rere

r V

erfa

hren

(vg

l. S

tirM

AR

K)

Ang

reife

r ka

nn s

ehr

viel

Rec

henz

eit i

nves

tiere

n

gezi

elte

Ang

riffe

mög

lich,

sob

ald

Alg

orith

mus

bek

annt

:

einf

ache

dig

itale

Filt

er

sam

ple-

rate

con

vers

ion

A/D

-D/A

Kon

vert

ieru

ng

Tem

poän

deru

ng, p

itch-

shift

ing

Mis

chen

meh

rere

r S

igna

le o

der

mit

Rau

sche

n

Laut

stär

keän

deru

ng, D

ynam

ikän

deru

ng

MP

3-K

odie

rung

usw

.

einf

ache

Ang

riffe

:

typi

sche

Ang

riffe

Page 185: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung Audio-Wasserzeichen 181

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

copy.wav

Was

serz

eich

en im

Hea

der/

in K

omm

enta

ren:

sig

chunk-x

header

samples

mark

samples

header

chunk-x

file.wav

Nut

zdat

en w

erde

n ni

cht g

estö

rt

einf

achs

te R

ealis

ieru

ng, e

twa

zust

äzlic

her

Chu

nk im

WA

V-F

orm

at

aber

Kom

bina

tion

mit

digi

tale

r S

igna

tur

mög

lich

triv

ial e

ntfe

rnba

r (

s. S

/PD

IF C

opy-

Bit)

und

fäls

chba

r

exte

rne

Mar

ken

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Sig

nal m

it K

erbf

ilter

n (n

otch

filte

r) b

earb

eite

n

skal

iert

nic

ht a

uf h

ohe

Anz

ahl v

ersc

hied

ener

Was

serz

eich

en

ff

20K

20K

kaum

hör

bar

evtl.

meh

rere

Bän

der

sper

ren

aber

mit

FF

T s

ofor

t erk

ennb

ar

sehr

sch

mal

e N

otch

filte

r (

z.B

. 1/1

00 O

ktav

e)

sehr

leic

ht fä

lsch

bar

leic

ht e

ntfe

rnba

r

Not

ch-F

ilter

D=

1/n

*(d+

d+...

+d +

w1+

w2+

...+w

n)

Nut

zdat

en b

leib

en e

rhal

ten,

Was

serz

eich

en "

mitt

eln

sich

rau

s"

Rob

usth

eit u

nd S

kalie

rung

für

groß

es n

?

Mitt

elun

g:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

d1=d

+w1,

d2=

d+w

2, ..

., dn

=d+w

n

Nac

hwei

s al

ler

einz

elne

n W

asse

rzei

chen

?!

d

pers

onal

isie

rte

Dat

eien

:

Mitt

elun

g al

l die

ser

Dat

eien

Sam

mel

n vo

n vi

elen

Var

iant

en fü

r ei

ne D

atei

Ang

riff g

egen

"pe

rson

alis

iert

e" D

atei

en

Übe

rlage

rung

:

=> =>

Orig

inal

:

Col

lusi

on-A

ttack

Rad

iose

nder

jede

rzei

t ide

ntifi

zier

bar:

auch

ana

loge

Med

ien

sind

ges

chüt

zt:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

15K

20K

f

Mod

erat

or s

pric

ht in

Anf

ang

und

End

e je

des

Son

gs

Tite

l wer

den

nich

t aus

gesp

ielt

Tite

l wer

den

über

blen

det

Mits

chne

iden

unm

öglic

h:

usw

.

extr

eme

Dyn

amik

kom

pres

sion

Jing

les

beso

nder

e E

Q-E

inst

ellu

ngen

trot

z zw

eife

lhaf

ter

Qua

lität

:

Rad

io:

mit

Kop

iers

chut

z un

d M

arke

n . .

.

Page 186: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

182 Audio-Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

http://www.research.ibm.com/journal/sj/mit/sectiona/bender.html

Bit

0: 1

.0 m

sec

Ech

o

Bit

1: 1

.4 m

sec

Ech

o

t2ms

aber

mac

hbar

...

1.0 ms

1.4 ms

Was

serz

eich

en a

ls E

cho

im S

igna

l ver

stec

ken:

kurz

e E

chos

sin

d ka

um w

ahrn

ehm

bar

eign

en s

ich

dam

it al

s K

ennz

eich

nung

:

sehr

rob

ust g

egen

alle

ein

fach

en A

ngrif

fe

Ent

fern

ung

des

Ech

os s

ehr

aufw

endi

g

t t

Det

ektio

n er

ford

ert A

naly

se d

er E

chos

Ech

o-M

arki

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

"1"

"0"

1 m

sec

1.3

mse

c

Ech

o-M

arki

ng

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

anfä

llig

gege

n R

ausc

hen

(z.B

. dur

ch D

A-A

D W

andl

ung)

in le

isen

Pas

sage

n ev

tl. h

örba

r

fällt

in (

Pop

-) M

usik

nic

ht a

uf

Was

serz

eich

en im

LS

B d

er N

utzd

aten

kod

iere

n:

sehr

ein

fach

zu

real

isie

ren

sample[t] = sample[t] & 0xfffe

+ mark[t] & 0x0001;

bei 2

4-bi

t (D

VD

-Aud

io)

auch

meh

rere

Bits

nut

zbar

sehr

leic

ht e

ntfe

rnba

r, e

vtl.

fäls

chba

r

Kon

flikt

mit

Dith

erin

g-V

erfa

hren

sehr

hoh

e B

itrat

e fü

r da

s W

asse

rzei

chen

mög

lich

LSB

-Tec

hnik

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

f

t

Nut

zsig

nal d

etek

tierb

ar, a

uch

wen

n <<

Rau

sche

n

schm

alba

ndig

es S

igna

l in

brei

tban

dige

m S

igna

l ver

stec

ken

seit

WW

2 m

ilitä

risch

gen

utzt

GS

M, D

EC

T M

obilt

elef

one,

GP

S, u

sw.

Nut

zsig

nal w

ird a

uf m

ehre

re F

requ

enzb

ände

r au

fmod

ulie

rt

Fre

quen

zbän

der

wer

den

stän

dig

gew

echs

elt

Aus

wah

l der

Fre

quen

zbän

der

pseu

dozu

fälli

g

Sen

der

und

Dek

oder

ver

wen

den

glei

che

Zuf

alls

zahl

en

ohne

Ken

ntni

s de

r Z

ufal

lsza

hlen

nic

ht d

etek

tierb

ar

unem

pfin

dlic

h ge

gen

einf

ache

Ang

riffe

sehr

em

pfin

dlic

h ge

gen

Tim

ing-

Ver

ände

rung

en

Spre

ad-S

pect

rum

Page 187: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung SDMI, HackSDMI 183

"lice

nced

com

plia

nt m

odul

e"

"por

tabl

e de

vice

"

SDM

I:

laye

rs

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SDM

I:

dev

ices

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SDM

I:

hom

epag

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Kop

iers

chut

z fü

r di

gita

le A

udio

date

n:

Um

stie

g "le

gacy

" au

f SD

MI i

n m

ehre

ren

Pha

sen

Erk

enne

n vo

n "c

ompr

esse

d da

ta"

(d.h

. ins

b. M

P3)

Erk

ennu

ng v

on R

aubk

opie

n üb

er d

igita

le W

asse

rzei

chen

Tre

nnun

g vo

n di

gita

lem

(si

cher

en)

und

anal

ogem

Ber

eich

gege

n R

aubk

opie

n bz

w. d

as A

bspi

elen

von

Rau

bkop

ien

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SDM

I:

Kon

zept

SD

MI :

= "S

ecur

e D

igita

l Mus

ic In

itiat

ive"

Ent

wic

klun

g e

ntsp

rech

ende

r A

lgor

ithm

en u

nd G

erät

e

Koo

pera

tion

von

ca. 2

00 F

irmen

Ein

satz

von

Ver

schl

üsse

lung

Tes

t der

ers

ten

Alg

orith

men

End

e 20

00

Page 188: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

184 SDMI, HackSDMI Digitale Audioverarbeitung

spie

lt un

mar

kier

te u

nd "

heile

" m

arki

erte

Dat

eien

erke

nnt k

ompr

imie

rte

mar

kier

te D

atei

en, s

piel

t die

se n

icht

dann

Upg

rade

auf

Pha

se 2

not

wen

dig

mar

kier

te D

atei

en w

erde

n zu

rück

gew

iese

n

unm

arki

erte

Dat

eien

kön

nen

abge

spie

lt w

erde

n

Pha

se 2

:

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

SDM

I:

Pha

sen

bish

er n

icht

vol

l spe

zifiz

iert

Pha

se 1

:

erst

e G

erät

egen

erat

ion,

mit

Opt

ion

zum

Upg

rade

auf

Pha

se 2

Leer

seite

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng

SDM

I:

Mat

rix

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Abs

piel

en u

nd K

opie

ren

von

"lega

cy"

Med

ien

erla

ubt

aber

"ne

ue"

Med

ien

(ab.

ca.

200

0) g

esch

ützt

SDM

I:

dom

ains

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Page 189: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

Digitale Audioverarbeitung SDMI, HackSDMI 185

Ang

riffs

prin

zip:

und:

Was

serz

eich

en W

ist f

ür a

lle D

atei

en g

leic

h (!

)

notfa

lls "

rand

om a

ttack

": b

is O

rake

l(Pla

yer)

die

Dat

ei a

kzep

tiere

n

gege

ben:

Dem

odat

eien

A, A

W, B

W

Hac

kSD

MI:

A

naly

se u

nd A

ngri

ff

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Was

serz

eich

en g

ezie

lt an

grei

fen

("su

rgic

al a

ttack

")

pass

ende

n E

ncod

er/D

ecod

er s

chre

iben

Prin

zip

des

Alg

orith

mus

erk

enne

n

ansc

hlie

ßen

d:

ansc

hlie

ßen

d an

alys

iere

n: A

utok

orre

latio

n us

w.

Was

serz

eich

en e

xtra

hier

en, W

= (

A -

AW

)

Spe

zifik

atio

n fo

rder

t: P

erio

de <

15

sec.

Hac

kSD

MI:

A

utok

orre

latio

n

alle

147

Sam

ples

mit

verä

nder

ter

Am

plitu

de

rech

ts: K

orre

latio

n de

s um

147

0 S

ampl

es v

erzö

gert

en W

-Sig

nals

links

: Aut

okor

rela

tion

des

Was

serz

eich

ens

(Diff

eren

z A

W-A

)

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

offe

nsic

htlic

he K

orre

latio

n al

le 1

470

Sam

ples

, =>

Per

iode

147

0

verm

utlic

h W

pro

port

iona

l zum

Nut

zsig

nal,

||W(j)

|| ~

||S(j)

||

und

ein

Ora

kel:

Pre

isge

ld v

on $

10.0

00 fü

r da

s "K

nack

en"

der

Alg

orith

men

SDM

I:

Hac

kSD

MI

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

öffe

ntlic

her

Wet

tbew

erb,

ww

w.h

acks

dmi.o

rg

mit

Was

serz

eich

en

mit

Was

serz

eich

en

Son

g A

W

Son

g A

Orig

inal

, ohn

e W

asse

rzei

chen

Son

g B

W

Erk

ennu

ng d

es W

asse

rzei

chen

s

Tes

t der

SD

MI A

lgor

ithm

en (

Kan

dida

ten)

not

wen

dig

für

jede

s de

r vo

rges

tellt

en V

erfa

hren

je d

rei W

av-D

atei

en:

Upl

oad

"gek

nack

ter"

Ver

sion

en B

´ vo

n B

W

Bew

ertu

ng d

er A

udio

qual

ität

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hac

kSD

MI:

h

omep

age

Page 190: Digitale Audioverarbeitung - TAMS

186 SDMI, HackSDMI Digitale Audioverarbeitung

http

://w

ww

.julie

nste

rn.o

rg/s

dmi/

Pre

isge

ld fü

r zw

ei A

ngrif

fe a

usge

zahl

t

kein

e ei

gene

n E

xper

imen

te m

ehr

mög

lich

hack

sdm

i.org

Web

site

der

zeit

nich

t meh

r er

reic

hbar

auch

dan

n tr

üger

isch

(vg

l. D

eCS

S)

eini

ge S

iche

rhei

t nur

bei

"ge

heim

em"

Alg

orith

mus

derz

eit k

eine

"si

cher

en"

Ver

fahr

en b

ekan

nt

Hac

kSD

MI:

S

tatu

s

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

http

://w

ww

.cs.

prin

ceto

n.ed

u/si

p/sd

mi/

ange

blic

h al

le V

erfa

hren

"ge

knac

kt":

Fee

dbac

k

inte

ress

ante

neu

e S

oftw

are,

neu

e G

erät

e

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Hin

wei

se /

Erg

änzu

ngen

/ B

eric

htig

unge

n

Wün

sche

/ A

nmer

kung

en

neue

The

men

vors

chlä

ge

viel

en D

ank

für

das

Inte

ress

e!

=>bi

tte a

n:

hen

dric

h@in

form

atik

.uni

-ham

burg

.de

höre

nsw

erte

neu

e C

Ds

/ DV

Ds

/ MP

3s /

MID

Is

Inte

ress

e an

Stu

dien

/Dip

lom

arbe

iten

!?

Vor

schl

äge

für

Pro

jekt

e !?

(au

ch fü

r da

s B

acca

laur

eat)

Hac

kSD

MI:

v

erm

utet

e A

lgor

ithm

en

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Was

serz

eich

en o

hne

Qua

lität

sver

lust

ent

fern

t

Hac

kSD

MI:

A

naly

se d

es A

ngri

ffs

Dig

itale

Aud

iove

rarb

eitu

ng |

WS

200

0 |

18.

205

Ana

lyse

der

Sig

nale

A, A

W, B

W, u

nd d

es r

ekon

stru

iert

en B

links

: A

usga

ngss

igna

l des

Det

ektio

nsal

gorit

hmus

rech

ts:

Spe

ktru

m d

es W

asse

rzei

chen

-Sig

nals

=>