Materialien zur Vorlesung Digitale Audioverarbeitung Norman Hendrich Universit¨ at Hamburg Fachbereich Informatik Vogt-K¨ olln-Str. 30 D 22 527 Hamburg [email protected]
Materialien zur Vorlesung
Digitale Audioverarbeitung
Norman Hendrich
Universitat HamburgFachbereich Informatik
Vogt-Kolln-Str. 30D 22 527 Hamburg
INHALTSVERZEICHNIS i
Inhaltsverzeichnis
Einfuhrung 1Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Studienprofil interaktive Medien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Aktuelle Nachrichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Standort Hamburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Trends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Gehor und Gehorwahrnehmung 10Schall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Horbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Aufbau des Gehors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Lautheit, Tuningkurven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Klangfarben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Sprache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Larm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Signalverarbeitung 26Motivation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Zahlenfolgen, Impulsantwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Fouriertransformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Abtastung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Quantisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32A/D-Wandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34D/A-Wandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Dither . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Audio-Signalverarbeitung 39Direktform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Z-Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42FIR / IIR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Dynamikbearbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Hall, Raumsimulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Audioqualitat 50Transparenter Kanal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Vergleich CD, LP, Radio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Quantisierungseffekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Audio-Hardware und -systeme 57Soundblaster live, EMU10K1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Micronas MAS35X9F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Signalprozessoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60SHARC-Familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61SIMD-Befehlssatze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62MMX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633Dnow! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67ISSE und ISSE2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Benchmarks Pentium, Athlon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Compact Disc 74CD Funktionsprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Fehlerkorrektur (CD-ROM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Datenformat CD-DA, CD-ROM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79CD-ROM Dateisysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81CD-R und CD-RW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82DVD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86DVD-Audio, SACD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88DVD-Video . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89DVD-RAM, DVD-R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
ii INHALTSVERZEICHNIS
Dateiformate 92Codec, SND, WAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Sprach-Codecs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Kompandierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96ADPCM-Kompression . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98SPDIF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99ADAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Psychoakustische Kodierung 102MPEG-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Filterbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Encoder-Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Maskierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Bitstrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Pre-Echos und MPEG-2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110LAME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Messungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Streaming Media 114Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Windows Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118AVI und ASF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Windows Media Encoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Real Networks, Liquid Audio, Quicktime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Napster und Gnutella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Audiovergleich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
3D-Audio 132Lokalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133HRTF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Mehrkanalton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Dolby Surround . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Dolby Digital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138DTS, MPEG-2, THX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Beispiel: Raum F334 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140DirectSound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142EAX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Klangsynthese 148Subtraktiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Virtuell analog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Sampling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Additive Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156Frequenzmodulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Physical Modeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
MIDI 160MIDI Protokoll . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Standard MIDI Files . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165General MIDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Yamaha XG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167Sequencer, Cubase VST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170VST Mixer, Effekte, Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Wasserzeichen 174Verschlusselung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175Beispiel MemoryStick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Audio-Wasserzeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180SDMI, HackSDMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Digitale Audioverarbeitung Einfuhrung 1
Dat
enüb
ertr
agun
g, S
trea
min
g, in
sbes
onde
re v
ia In
tern
et, Q
oS
digi
tale
Hör
gerä
te
Mus
ik/S
prac
h-S
ynth
esiz
er, v
irtue
lle T
onst
udio
s
Auf
zeic
hung
und
Wie
derg
abe:
S
prac
he, M
usik
, Ger
äusc
he
aktu
elle
s T
hem
a, g
roß
e w
irtsc
haftl
iche
Bed
eutu
ng
Dat
ensp
eich
erun
g un
d D
aten
kom
pres
sion
Aud
io-A
PIs
(z.
B. D
irect
X, J
MF
), 3
D-A
udio
MP
EG
-1, -
2, -
4, -
7
jede
For
m d
igita
ler
Ver
arbe
itung
von
Aud
ioda
ten:
digi
tale
s C
opyr
ight
, Kop
iers
chut
z, W
asse
rzei
chen
Suc
hmas
chin
en, I
nhal
tssu
che,
Tau
schb
örse
n (N
apst
er)
Dat
enfo
rmat
e, D
aten
kom
pres
sion
Info
rmat
ikas
pekt
e:
"dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Ste
inm
etz]
Med
ienv
erar
beitu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
tech-www.informatik.uni-hamburg.de/lehre/ws2000/vl-audioverarbeitung/
Vor
lesu
ng
Nor
man
Hen
dric
h
Uni
vers
ität H
ambu
rg, F
achb
erei
ch I
nfor
mat
ik, T
EC
H
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng
hend
rich
@in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de
Tite
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sig
nalv
erar
beitu
ng, A
udio
-Har
dwar
e
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 130
Aud
ioqu
alitä
t, "t
rans
pare
nter
Kan
al"
psyc
hoak
tust
isch
e V
erfa
hren
, MP
3, A
AC
Aud
io-D
aten
form
ate
CD
/ D
VD
/ M
inid
isc
/ HD
-Rec
ordi
ng
Pro
gram
mie
rspr
ache
n fü
r M
usik
, MP
EG
-4, M
PE
G-7
Sur
roun
d-V
erfa
hren
, Dire
ctX
MID
I, G
M, S
eque
ncer
, virt
uelle
s S
tudi
o
digi
tale
s C
opyr
ight
, Was
serz
eich
en, S
igna
ture
n
Mus
iksy
nthe
se
Str
eam
ing,
Nap
ster
digi
tale
Sig
nalv
erar
beitu
ng
Gru
ndla
gen
des
Geh
örs
Ein
führ
ung,
Mot
ivat
ion
08.0
2
01.0
2
25.0
1
18.0
1
11.0
1
21.1
2
14.1
2
07.1
2
30.1
1
23.1
1
16.1
1
09.1
1
02.1
1
26.1
0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Term
invo
rsch
au:
D
o, 1
2-14
, F-3
34
2 Einfuhrung Digitale Audioverarbeitung
Tre
nd: Ü
berg
ang
zu D
VD
mit
Sur
roun
d-A
udio
sehr
gut
e K
lang
qual
ität,
96 d
B D
ynam
ik, r
ausc
hfre
i
anal
oge
Dat
entr
äger
(LP
/Cas
sette
) w
eitg
ehen
d du
rch
CD
ver
drän
gt
bei v
erhä
ltnis
mäß
ig g
erin
gen
Kos
ten
einf
ache
s K
opie
ren
("C
Ds
bren
nen"
)
Dire
ktzu
griff
, Pro
gram
mie
rbar
keit
=>ne
ue V
erfa
hren
müs
sen
sich
an
CD
s m
esse
n
=>V
erbr
auch
er e
rwar
ten
"CD
-Qua
lität
"
Con
sum
er-M
arkt
ist v
erw
öhnt
:
CD
-Qua
lität
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Feh
lerk
orre
ktur
, kei
ne A
usse
tzer
ode
r K
nack
ser
=>B
andb
reite
KB
/s b
is G
B/s
, Rec
henl
eist
ung
bis
GF
LOP
S
z.B
. VS
T-P
lugi
ns
Cub
ase,
Log
ic, .
..
Mod
em-F
unkt
ione
n
Mus
ikau
fnah
me
/ -pr
oduk
tion
Spr
acha
usga
be /
-ein
gabe
Str
eam
ing-
Med
ia, T
elep
honi
e
Mus
ikin
stru
men
t, S
ynth
esiz
er
3D-A
udio
für
virt
ual r
ealit
y
CD
, DV
D |
MP
3, A
C3,
MD
, ...
AC
97, A
MR
, CM
R
Spi
ele,
VR
-Anw
endu
ngen
Mus
ik u
nd V
ideo
s ab
spie
len
Rea
lAud
io, M
S m
edia
höch
st u
nter
schi
edlic
he A
nfor
deru
ngen
=>
PC
-Aud
io?
Uni
vers
alin
stru
men
t PC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(Bei
spie
l: A
utot
une
zur
Ges
angs
korr
ektu
r)
imm
er b
esse
re D
SP
-Alg
orith
men
mög
lich
Ers
etze
n ex
tern
er H
W-G
erät
e du
rch
SW
Hig
hend
-Sou
ndka
rte
stat
t Ton
stud
io
AC
97-C
odec
sta
tt S
ound
kart
e
low
-cos
t HD
-Rec
ordi
ng
Moo
re’s
Law
: R
eche
nlei
stun
g st
eigt
50%
/ Ja
hr:
=> =>
völli
g ne
ue M
öglic
hkei
ten
=>
bess
ere
Ton
qual
ität (
24 b
it, 9
6 K
Hz)
, Sur
roun
d 5.
1, e
tc.
3D-A
udio
sta
tt S
tere
o od
er 5
.1
Ech
tzei
tman
ipul
atio
n vo
n A
udio
date
n
virt
uelle
Ton
stud
ios,
vol
le A
udio
/MID
I-In
tegr
atio
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
io:
T
rend
s
[Ech
tzei
tkor
rekt
ur v
on G
esan
g / I
nstr
umen
ten:
sei
t Q1/
1999
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sie
sehe
n gu
t aus
, abe
r Ih
r G
esan
g is
t lau
sig?
Digitale Audioverarbeitung Literatur 3
Mic
roso
ft W
hite
pape
r un
d M
SD
N D
oku
zu D
irect
X u
nd W
indo
ws
Med
ia
Fra
unho
fer
IIG M
P3
Dok
umen
tatio
n &
Que
llcod
e
Dol
by L
abs
AC
3 D
okum
enta
tion
Cre
ativ
e / A
urea
l Whi
tepa
per
zu E
AX
/A3D
Lite
ratu
r:
Pap
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ww
w.p
hysi
k.un
i-old
enbu
rg.d
e/D
ocs/
med
i/dow
nloa
d/do
cs/le
hre/
inde
x.ht
ml
Birg
er K
ollm
eier
., K
ursu
nter
lage
n A
udio
logi
e un
d S
igna
lver
arbe
itung
sieh
e Li
ste
auf t
ech-
ww
w
Bea
mer
, kei
ne A
usdr
ucke
der
Fol
ien
vorh
ande
n
hend
rich@
info
rmat
ik.u
ni-h
ambu
rg.d
e
Anr
egun
gen,
Vor
schl
äge,
Kor
rekt
uren
bitt
e an
aber
ver
mut
lich
erst
am
Sem
este
rend
e
Ver
viel
fälti
gung
via
ZV
V b
ei B
edar
f/Int
eres
se m
öglic
h
aktu
elle
Fol
ienk
opie
n je
wei
ls a
uf d
em W
ebse
rver
das
Skr
ipt e
ntst
eht "
just
in ti
me"
Lite
ratu
r:
Skr
ipt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/w
s200
0/vl
-aud
iove
rarb
eitu
ng/
MIT
-Pre
ss, I
SB
N 0
-262
-024
13-6
Spr
inge
r, IS
BN
3-5
40-6
3408
-8
Jens
Bla
uert
, Spa
tial H
earin
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Udo
Zöl
zer,
dig
itale
Aud
iosi
gnal
vera
rbei
tung
Teu
bner
, IS
BN
3-5
19-0
6180
-5
Ern
st T
erha
rdt,
Aku
stis
che
Kom
mun
ikat
ion
Lite
ratu
r:
Büc
her
Pet
er G
erds
en, P
eter
Krö
ger,
Dig
itale
Sig
nalv
erar
beitu
ng
in d
er N
achr
icht
enüb
ertr
agun
g, S
prin
ger,
ISB
N 3
-540
-611
94-0
Kla
us v
on d
er H
eide
, Mat
lab-
Skr
ipte
zu
Dig
itale
Sig
nalv
erar
beitu
ng /
Nac
hric
hten
über
trag
ung
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/m
edie
n-au
dio/
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/w
s200
0/vl
-aud
iove
rarb
eitu
ng/
ww
w.s
ynth
zone
.com
(Int
erne
t Tau
schb
örse
)w
ww
.nap
ster
.com
(Med
iens
uche
, bis
her
aber
kau
m b
rauc
hbar
)w
ww
.alta
vist
a.co
m
(Suc
hmas
chin
e, 2
nd g
ener
atio
n)w
ww
.goo
gle.
com
(inte
ress
ante
Firm
en-L
inks
)w
ww
.doc
tora
udio
.com
Lite
ratu
r:
W
WW
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
4 Studienprofil interaktive Medien Digitale Audioverarbeitung
(typ
. Aud
io-A
lgor
ithm
en)
(Gru
ndla
gen,
Mat
hem
atik
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
groß
e B
reite
, ger
inge
Tie
fe :
-)
The
men
mit
eini
ger
Tie
fe:
Sig
nalv
erar
beitu
ng
Rec
hner
arch
itekt
ur fü
r M
edie
nver
arbe
itung
Mus
iksy
nthe
se
Stu
diot
echn
ik, M
IDI,
virt
uelle
Stu
dios
ober
fläch
lich:
Auf
bau
des
Geh
örs,
Geh
örw
ahrn
ehm
ung
Sig
nalv
erar
beitu
ng
Dat
enfo
rmat
e, D
aten
spei
cher
ung
psyc
hoak
ustis
che
Ver
fahr
en
eCom
mer
ce, C
opyr
ight
, Sig
natu
ren,
Was
serz
eich
en
Mus
ikpr
oduk
tion
. . .
dive
rse
Effe
ktge
räte
Gita
rre
plus
Sam
pler
Mis
chun
g M
IDI/A
udio
date
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Key
boar
ds 1
0/20
00]
... s
chlä
gt d
as C
urri
cula
rtea
m d
ie E
inri
chtu
ng v
orer
st n
ur e
ines
Sch
wer
punk
tsim
Pro
fil v
or, u
m d
ie A
nlau
fsch
wie
rigk
eite
n zu
min
imie
ren.
Ein
e fa
chlic
heA
usdi
ffere
nzie
rung
kan
n er
folg
en, w
enn
eine
gew
isse
Kon
solid
ieru
ng d
es A
ngeb
ots
erre
icht
wur
de.
über
scha
ubar
en S
tudi
enan
gebo
ts, d
as d
enno
ch d
ie fa
chlic
he B
reite
des
Fac
hes
ange
mes
sen
wid
ersp
iege
lt. G
egen
über
den
der
zeiti
gen
Ang
ebot
enin
den
bes
tehe
nden
Sch
wer
punk
ten,
sin
d fü
r di
e Zw
ecke
des
neu
en S
tudi
enpr
ofils
vorr
angi
g Le
hrve
rans
taltu
ngen
mit
groß
er fa
chlic
her
Bre
ite, a
ber
geri
nger
Tie
fezu
kon
zipi
eren
.
Das
Cur
ricu
lart
eam
sie
ht d
aher
die
Not
wen
digk
eit z
ur E
tabl
ieru
ng e
ines
... S
tudi
enpr
ofile
die
nen
der
Ori
entie
rung
der
Stu
dier
ende
n.
[FB
Info
rmat
ik, 9
/200
0 ]
"int
erak
tive
Med
ien"
mit
folg
ende
n A
ngab
en:
Der
Rah
men
stud
ienp
lan
wir
d er
wei
tert
um
ein
fünf
tes
Stud
ienp
rofil
Stud
ienp
rofil
:
inte
rakt
ive
Med
ien
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[...
Erg
änzu
ngsf
äche
r, G
rund
lage
nfäc
her,
Sch
wer
punk
te, u
sw.]
=>=>M
enze
l, v
.d.H
eide
, Wol
finge
r
NN
(T
EC
H)
NN
(G
RIS
)
Bru
nnst
ein,
Müc
k
Men
zel,
Hab
el
Lam
ersd
orf
Mer
tsch
ing,
Möl
ler
Obe
rque
lle, F
loyd
Sch
efe
Obe
rque
lle
Med
ien
tech
nik
Mul
timed
ia-D
aten
bank
en
Net
zsic
herh
eit,
Kry
ptol
ogie
Ver
teilt
e S
yste
me
für
inte
rakt
ive
Med
ien
Virt
uelle
Rea
lität
Tex
tana
lyse
Au
dio
vera
rbei
tun
g
Bild
vera
rbei
tung
Com
pute
rges
tütz
te k
oope
rativ
e A
rbei
t
Ent
wur
f von
Hyp
erm
edia
syst
emen
Inte
rakt
ions
desi
gn
D.-
Fis
cher
, Neu
man
n, S
tiehl
Stud
ienp
rofil
:
inte
rakt
ive
Med
ien
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
theo
retis
che
Info
rmat
ik
tech
nisc
he In
form
atik
prak
tisch
e In
form
atik
LOS
, PN
L, 1
aus
AU
K, S
TH
DK
R
ST
E, 1
aus
DIS
, SN
N, V
SS
, WB
S
CG
B, 1
aus
GB
I, D
OS
ange
wan
dte
Info
rmat
ik
Digitale Audioverarbeitung Aktuelle Nachrichten 5
=>
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nap
ster
Abo
nnem
ent-
Mod
ell
hack
sdm
i.org
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
alle
Ver
fahr
en b
erei
ts g
ekna
ckt ?
!
=>
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nap
ster
zukü
nftig
es V
ertr
iebs
mod
ell f
ür M
edie
n un
d S
oftw
are
?!
Kav
alie
rsde
likt R
aubk
opie
ren
vs. l
egal
e T
ausc
hbör
se?
Nap
ster
-Ges
chäf
tsm
odel
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
6 Aktuelle Nachrichten Digitale Audioverarbeitung
glei
ches
Kon
zept
wie
MP
3, A
C3,
... a
ber
schl
echt
er d
okum
entie
rt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lAud
io u
nd S
ony
vs. M
P3
"übe
r 10
.000
Adr
esse
n fü
r F
ilm, F
unk,
..."
Med
ienh
andb
uch
Ham
burg
200
0
Rub
rike
n: 3
D-M
odel
ling,
Abs
perr
ung,
Arc
hive
,
Art
Con
sulti
ng, A
rtis
ten,
Aud
iovi
sion
, ...
Cas
ting,
Com
pute
r H
W/S
W fü
r de
n M
edie
nber
eich
,
..., F
otog
rafe
n, ..
. U
nter
titel
ung,
... W
ebm
aste
rs
HF
MT
(M
usik
hoch
schu
le)
TU
HH
FH
Wed
el
FH
Ham
burg
Hfb
K
Uni
-Ham
burg
: div
. Fac
hber
eich
e, F
B18
"Med
ien"
-Stu
dier
en in
Ham
burg
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stan
dort
Ham
burg
:
Med
ien-
Han
dbuc
h
engü
ltige
r D
urch
bruc
h fü
r ps
ycho
akus
tisch
e V
erfa
hren
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Zuku
nfts
prei
s fü
r M
P3
MP
3:
zw
ei E
ncod
er .
. .
[Xin
g]
[Fra
unho
fer]
[ct 2
1/98
242
]E
inga
ngss
igna
l mit
44 S
inus
töne
n . .
.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
16 K
Hz
Lim
it
SN
R <
60
dB
Digitale Audioverarbeitung Standort Hamburg 7
SW
-Mis
chpu
ltm
it C
ontr
olle
r
Dig
itale
ffekt
eS
oftw
are-
Sam
pler
Aud
io-E
dito
r
SW
-Syn
thes
izer
1 R
echn
er (
Mac
/PC
) m
it:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stan
dort
Ham
burg
:
Em
agic
Wer
bung
[ww
w.c
ream
war
e.de
]
ca. D
M 2
000,
00
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pul
sar
/ Sco
pe-S
yste
m:
dive
rse
I/O
kask
adie
rbar
PC
I-K
arte
für
PC
/Mac
4..1
2 S
HA
RC
-DS
Ps
Tren
d:
Par
alle
lrec
hner
plus
div
erse
Priv
atse
nder
in/u
m H
ambu
rg
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stan
dort
Ham
burg
:
ND
R
Stu
dio
Ham
burg
, ....
Stan
dort
Ham
burg
:
Ste
inbe
rg
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
8 Trends Digitale Audioverarbeitung
GU
I,
Sou
ndse
rver
,
Cor
ba/M
CO
P m
iddl
ewar
e
von
Ste
fan
Wes
terf
eld
(FB
I)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tren
d:
mod
ular
e Sy
nthe
size
r:
aR
ts
Mod
ular
synt
h fü
r Li
nux/
KD
E
GU
I als
Orig
inal
-Bed
ienf
eld
des
DX
7 S
ynth
esiz
ers
[Yam
aha
XG
wor
ks D
X-P
lugi
n]
inkl
usiv
e F
olie
ntas
ter,
Sie
bens
egm
enta
nzei
ge, .
..
Erg
onom
ie ?
!
Tren
d:
pho
tore
alis
tisch
e O
berf
läch
en .
. .
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
nich
t alle
sin
nvol
l ...
[Yam
aha
XG
wor
ks V
L ed
itor]
plus
Effe
kte
Anr
egun
g pe
r S
trei
chen
Res
onan
zen
wie
Cel
lo
Sai
teni
nstr
umen
t
Bei
spie
l:
alle
Kom
bina
tione
n m
öglic
h!
Yam
aha
VL-
Syn
thes
izer
, mitt
lerw
eile
auc
h in
Sof
twar
e
Lösu
ng d
er D
iffer
entia
lgle
ichu
ngen
(in
Ech
tzei
t...)
mat
hem
atis
ches
Mod
ell v
on M
usik
inst
rum
ente
n
Tren
d:
phy
sica
l mod
elin
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
z.B
. sch
win
gend
e S
aite
, Luf
tsäu
le,
[Cre
amw
are
Pul
sar]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tren
d:
mod
ular
e Sy
nthe
size
r
Digitale Audioverarbeitung Trends 9
Dem
o:
Hilb
ertfi
lter
Tren
d:
psy
choa
kust
isch
e V
erfa
hren
phas
enge
dreh
t
Orig
inal
sign
al
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ohr
une
mpf
indl
ich
gege
n P
hase
ninf
orm
atio
n
Hilb
ertfi
lter
verä
nder
t gez
ielt
die
Pha
se e
ines
Sig
nals
verä
nder
tes
Sig
nal k
lingt
(vo
llkom
men
) gl
eich
perc
eptu
al a
udio
Spr
achs
ampl
e: "
Obe
rsem
inar
"
aber
unb
ekan
nte
Eig
ensc
hafte
n de
r Q
uelle
n (z
.B. S
änge
r)
Zer
lege
n vo
n M
usik
sign
alen
:
mat
hem
atis
ch a
ls E
ntfa
ltung
nähe
rung
swei
se L
ösun
g m
it D
SP
und
NN
Pan
dora
-Sof
twar
e ex
trah
iert
/ ve
rbes
sert
Ges
angs
stim
men
in b
elie
bige
m A
udio
-Mix
Abt
renn
ung
von
perk
ussi
vem
Mat
eria
l
Abt
renn
ung
der
Stim
m-F
requ
enzb
erei
che
Aud
iovo
rfüh
rung
aus
[Key
s C
D 1
0/97
]
Pan
dora
-Sof
twar
e de
rzei
t nic
ht m
ehr
als
Pro
dukt
erh
ältli
ch
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
iode
mo:
P
ando
ra
"Ide
en k
önne
n sc
hnel
l übe
r H
ardw
are
hina
usw
achs
en:"
[Nat
ive
Inst
rum
ents
]
Pen
tium
/Ath
lon
stat
t sep
arat
er A
udio
hard
war
e...
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tren
d:
Sof
twar
e-Sy
nthe
size
r au
f PC
/Mac
räum
liche
Abb
ildun
g vo
n S
chal
lque
llen:
bess
er a
ls S
tere
o od
er S
urro
und-
Sys
tem
e
für
Spi
ele
oder
VR
-Anw
endu
ngen
Pro
blem
atik
Kop
fhör
er /
Laut
spre
cher
HR
TF
-Mod
ellie
rung
, Lau
tstä
rke
bis
Dop
pler
-Effe
kt
ww
w.s
ensa
ura.
com
Lite
ratu
r zu
3D
-Aud
io:
ww
w.s
bliv
e.co
m
(Cre
ativ
e La
bs E
AX
)
ww
w.m
icro
soft.
com
/dire
ctx
AD
/ S
ensa
ura
Prä
sent
atio
n In
tel D
evel
oper
For
um 2
000
für
Film
e
Bed
eutu
ng fü
r M
usik
?!
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tren
d:
3D-A
udio
10 Schall Digitale Audioverarbeitung
Scha
ll
10E
-9 b
ar
1 m
bar
Sch
mer
zsch
wel
le
wei
tere
Ste
iger
ung:
Wah
rneh
men
der
Mol
ekul
arbe
weg
ung
Ohr
hat
opt
imal
e E
mpf
indl
ichk
eit
Luftd
ruck
auf
Mee
resh
öhe
1 ba
r
wah
rneh
mba
re D
ruck
ände
rung
ca. 3
40 m
/s in
Luf
t
Sch
allin
tens
ität
loka
le D
ruck
ände
rung
Sch
allg
esch
win
digk
eit
aber
in G
asen
(Lu
ft) n
ur lo
ngitu
dina
l (=D
ruck
schw
ingu
ngen
)
phys
ikal
isch
er S
chal
lbeg
riff:
im a
llg. F
all l
ongi
tudi
nal u
nd tr
ansv
ersa
l
alle
ela
stis
chen
Sch
win
gung
en e
ines
Mat
eria
ls
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
= 10
.000
Pa
= 10
Pa
= 0.
0000
1 P
a
Que
lle
Spr
ache
Gei
ge
Laut
spre
cher
10 µ
W
1 m
W
100
W
Leis
tung
(ty
p.)
Scha
ll:
Lei
stun
g, d
B
:= 0
.000
02 P
a
Laut
stär
ke (
Inte
nsitä
t):
dB
Ges
amtle
istu
ng:
Inte
gral
der
Inte
nsitä
t übe
r ei
ne O
berf
läch
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
L / d
B:=
10
log1
0( I
/ I_r
ef )
:= 2
0 lo
g10(
P /
P_r
ef )
P_r
ef
6 dB
dopp
elte
r S
chal
ldru
ck
20 d
Bze
hnfa
cher
Sch
alld
ruck
alte
rnat
iv: d
B a
ls M
aß fü
r da
s V
erhä
ltnis
(p1
/p2)
-6 d
Bha
lber
Sch
alld
ruck
Ken
ngrö
ßen
des
Sch
allfe
lds:
Dru
ckam
plitu
de P
bzw
. Int
ensi
tät I
Kla
ngfa
rbe
und
Spe
ktre
n
Ton
höhe
, Lau
tstä
rke,
Kla
ngfa
rbe
Hör
schw
elle
, Hör
bere
ich,
Lau
thei
t
Fre
quen
zana
lyse
in d
er C
ochl
ea
Auß
enoh
r, M
ittel
ohr,
Inne
nohr
Auf
bau
des
Geh
örs
Sch
all u
nd S
chal
laus
brei
tung
Geh
örw
ahrn
ehm
ung:
A
gend
a
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lärm
empf
indu
ng, S
chäd
igun
gen
Spr
ache
, Vok
alar
tikul
atio
n
mög
lichs
t opt
imal
e V
erfa
hren
zur
:
mög
lichs
t effi
zien
te (
low
-leve
l) S
prac
hver
arbe
itung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mot
ivat
ion
woz
u di
e G
ehör
wah
rneh
mun
g un
ters
uche
n?
Auf
zeic
hnun
g / S
peic
heru
ng /
Wie
derg
abe
von
Aud
io
so g
ut w
ie n
ötig
- a
ber
nich
t bes
ser
(!)
psyc
hoak
ustis
che
Ver
fahr
en, e
twa
MP
3-K
ompr
essi
on
Rau
msi
mul
atio
n fü
r S
piel
e od
er v
irtue
lle R
ealit
ät
For
schu
ng /
Erk
ennt
nisg
ewin
n
med
izin
isch
e A
nwen
dung
en, v
or a
llem
Hör
gerä
te
bess
ere
Alg
orith
men
für
Mus
ik u
nd M
usik
prod
uktio
n
Digitale Audioverarbeitung Schall 11
[Bla
uert
]
rela
tive
Grö
ße
/ Ent
fern
ung
von
Que
lle u
nd H
örer
Scha
ll:
Nah
- un
d F
ernf
eld
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Bla
uert
]
typi
sche
r A
bfal
l mit
6dB
bzw
. 12
dB /
Ent
fern
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Scha
ll:
Nah
- un
d F
ernf
eld
:= 1
0E-1
6 W
/cm
²
I0
:= In
tens
ität d
er H
örsc
hwel
le b
ei 1
000H
z
L/phon := 10 * log10( I / I0 )
Dis
co,P
reß
lufth
amm
er
loga
rithm
isch
e S
kala
not
wen
dig
(13
Grö
ßen
ordn
unge
n)
Inte
nsitä
t ein
es g
leic
hlau
t em
pfun
dene
n R
efer
enzt
ons
Que
lle
(Sch
mer
zsch
wel
le)
Pho
n
1308050100
laut
e R
adio
mus
ik
Spr
ache
Flü
ster
n
Hör
schw
elle
(I = 100000000*I0)
(I = 100000*I0)
(I = 10*I0)
(I = I0)
hörb
ezog
ene
Ein
heit
der
Sch
allin
tens
ität
Pho
n:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Scha
ll:
Pho
n
bei B
edar
f Um
rech
nung
Wel
t/Kop
f-K
oord
inat
en
sphä
risch
e K
oord
inat
en s
innv
oll
Koo
rdin
aten
syst
em
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Bla
uert
]
12 Schall Digitale Audioverarbeitung
[Kol
lmei
er]
Rau
mw
ahrn
ehm
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rau
mw
ahrn
ehm
ung:
C
one
of c
onfu
sion
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Scha
ll:
Beu
gung
an
eine
r K
ugel
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rau
mw
ahrn
ehm
ung
zusä
tzlic
h D
oppl
er-E
ffekt
für
bew
egte
Que
llen
für
3D-A
udio
müs
sen
alle
Effe
kte
beac
htet
wer
den
Digitale Audioverarbeitung Horbereich 13
=>Lo
udne
ss-K
urve
n
max
imal
e E
mpf
indl
ichk
eit z
wis
chen
2..5
KH
z
gerin
ge E
mpf
indl
ichk
eit b
ei ti
efen
und
hoh
en T
önen
[Ter
hard
t]
abso
lute
Hör
schw
elle
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[gla
skla
r M
ensc
h 3D
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ohr
:
Sch
ema
drei
Unt
erei
nhei
ten:
Auß
enoh
r
Mitt
eloh
r
Inne
nohr
Ver
stär
kung
, Del
ay
Impe
danz
wan
dlun
g
Fre
quen
zana
lyse
bzw
.:
indi
vidu
elle
Kop
f (A
ußen
ohr)
- Ü
bert
ragu
ngsf
unkt
ion
miß
t Int
ensi
tät d
es S
chal
ls a
m T
rom
mel
fell,
link
s/re
chts
sep
arat
Bei
spie
ldat
en:
soun
d.m
edia
.mit.
edu/
KE
MA
R.h
tml
45 G
rad
seitl
ich
von
vorn
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rau
mw
ahrn
ehm
ung:
H
RTF
auß
eror
dent
lich
kom
plex
e W
inke
l/Fre
quen
zabh
ängi
gkei
t
Hea
d-re
late
d tr
ansf
er fu
nctio
n
gute
Spr
achv
erst
ändl
ichk
eit i
m "
Hau
ptsp
rach
bere
ich"
(ca
. 300
-350
0 H
z)
Hör
bere
ich
und
Spra
chbe
reic
h
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ct 1
0/89
]
14 Aufbau des Gehors Digitale Audioverarbeitung
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Geh
ör:
M
odel
l der
Sig
nalv
erar
beitu
ng
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mitt
eloh
r
Tro
mm
elfe
ld c
a. 2
0fac
he F
läch
e de
s ov
alen
Fen
ster
s
Ver
stär
kung
(Im
peda
nzw
andl
ung)
, Übe
rgan
g Lu
ft na
ch W
asse
r
flexi
bles
Gel
enk
(als
Lär
msc
hutz
)
[Kol
lmei
er]
Ohr
:
Sch
ema
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Kol
lmei
er]
Geh
ör:
T
eile
, Fun
ktio
n, S
töru
ngen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Aufbau des Gehors 15
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inne
nohr
:
cort
isch
es O
rgan [K
ollm
eier
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inne
nohr
:
Haa
rzel
len
äuß
ere
Haa
rzel
len
"Akt
oren
"
"Sen
sore
n"
inne
re H
aarz
elle
n
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inne
nohr
:
Auf
bau
und
Coc
hlea
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inne
nohr
:
cort
isch
es O
rgan
16 Aufbau des Gehors Digitale Audioverarbeitung
[Kol
lmei
er]
inne
re H
aarz
elle
n re
agie
ren
nur
auf D
ehnu
ng
Coc
hlea
:
Hal
bwel
leng
leic
hric
htun
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ner
ven-
Spi
kes
nur
für
posi
tive
Hal
bwel
len
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Haa
rzel
len:
o
toak
ustis
che
Em
issi
on
Haa
rzel
len
sind
akt
ive
Ste
llglie
der
harm
lose
spo
ntan
e E
mis
sion
, bis
zum
Tin
nitu
s
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Coc
hlea
und
Ner
ven
Bas
ilarm
embr
an
[Ter
hard
t]
mec
hani
sche
Lös
ung
zur
Fre
quen
zana
lyse
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Lautheit, Tuningkurven 17
[Ter
hard
t]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Laut
heit
"loud
ness
"-R
egle
r am
Hifi
-Ver
stär
ker
zur
Kom
pens
atio
n
bei l
eise
n T
önen
sch
wac
he W
ahrn
ehm
ung
von
Höh
en/B
ässe
n
Em
pfin
dlic
hkei
tsm
axim
um b
ei c
a. 3
KH
z
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tuni
ngku
rven
:
Sche
ma
[Kol
lmei
er]
Ohr
und
Hör
bahn
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inte
r-Sp
ike
His
togr
amm
e
18 Lautheit, Tuningkurven Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mas
kier
ung
laut
e T
öne
verd
ecke
n be
nach
bart
e le
iser
e
Aus
nutz
ung
in p
sych
oaku
stis
chen
Mod
elle
n (M
iniD
isc,
MP
3, u
sw)
[Ter
hard
t]
Fre
quen
zana
lyse
in d
er C
ochl
ea n
icht
per
fekt
[ct]
und
früh
ere
leis
ere
Tön
e (!
!)
laut
e T
öne
verd
ecke
n sp
äter
e le
iser
e T
öne
Mas
kier
ung:
te
mpo
ral
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aus
nutz
ung
in p
sych
oaku
stis
chen
Mod
elle
n (M
iniD
isc,
MP
3, u
sw)
[Kol
lmei
er]
hohe
Güt
e
kein
esw
egs
pass
iv
aktiv
e R
egel
ung
Tuni
ngku
rven
:
gem
esse
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Ter
hard
t]
men
schl
iche
s G
ehör
ent
spre
chen
d
hohe
Güt
e de
r F
requ
enzs
elek
tion
Tuni
ngku
rven
:
Kat
zen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"akt
ive"
Fre
quen
zber
eich
e de
r F
aser
n üb
erla
ppen
Digitale Audioverarbeitung Lautheit, Tuningkurven 19
pass
ende
Ska
len
wah
rgen
omm
ene
Ton
höhe
kor
resp
ondi
ert m
it P
ositi
on
Tuni
ngku
rven
vs.
Ton
höhe
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
scre
ensh
ot o
rigin
al /
filte
red
sign
al
[vdH
eide
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ohr
une
mpf
indl
ich
gege
n P
hase
ninf
orm
atio
n
Pha
sen:
H
ilber
tfilte
r
verä
nder
tes
Sig
nal k
lingt
ein
zeln
(vo
llkom
men
) gl
eich
Pha
seng
ang
viel
er S
yste
me
(Tel
efon
!) e
xtre
m s
chle
cht
erst
bei
Inte
rfer
enze
n m
ehre
rer
Sig
nale
hör
bar
Spr
achs
ampl
e "O
bers
emin
ar"
orig
inal
phas
enge
dreh
t
[Ter
hard
t]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fre
quen
zauf
lösu
ng
bis
1 H
z F
requ
enza
uflö
sung
(be
i geü
bten
Per
sone
n)
Fre
quen
zgru
ppen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
tiefe
Fre
quen
zen:
ca. 1
00 H
z B
andb
reite
hohe
Fre
quen
zen:
log.
Bre
ite d
er G
rupp
en
psyc
hoak
ustis
che
Mod
elle
Aus
gang
spun
kt fü
r
Ton
höhe
nwah
rneh
mun
g?
"Bar
k" F
requ
enzs
kala
=>
vgl.
Tun
ingk
urve
n
Mes
sung
en
[Zoe
lzer
]
20 Klangfarben Digitale Audioverarbeitung
aber
auc
h "A
ttack
-Pha
se"
maß
gebl
ich
für
Kla
ngw
ahrn
ehm
ung
Kla
vier
sta
rk a
nsch
lag-
und
tonh
öhen
abhä
ngig
Str
eich
er m
it re
iche
m O
bert
onsp
ektr
um
Flö
ten
mit
sehr
rei
nen
Tön
en (
insb
. Blo
ckflö
te)
Kla
ngfa
rben
:
Bei
spie
le
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Ter
hard
t]
Sam
ples
ode
r
ww
w.s
park
y.ls
.luc.
edu/
sand
ell/s
harc
/indi
v_pl
ots.
htm
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kla
ngfa
rben
:
SH
AR
C-D
aten
bank
kein
Zus
amm
enha
ng m
it de
n "S
HA
RC
" S
igna
lpro
zess
oren
zuge
hörig
e S
pekt
ren
viel
e In
stru
men
te
dive
rse
Ton
höhe
n
Spi
elte
chni
ken
schö
nes
Web
-Int
erfa
ce z
u S
ampl
es u
nd S
pekt
ren
kom
plex
e Z
usam
men
häng
e fü
r A
kkor
dwah
rneh
mun
g
Kla
ngfa
rbe
auch
sta
rk v
om "
atta
ck"
des
Kla
ngs
abhä
ngig
Kla
ngfa
rben
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
kein
e W
ahrn
ehm
ung
alle
r E
inze
ltöne
sond
ern
Zuo
rdnu
ng z
u Q
uelle
n/In
stru
men
ten
mit
Eig
ensc
haft
"Kla
ngfa
rbe"
tiefs
te F
requ
enz
best
imm
t die
wah
rgen
omm
ene
Ton
höhe
Obe
rton
spek
trum
iden
tifiz
iert
die
Que
lle
akus
tisch
es S
igna
l mit
viel
en T
eiltö
nen:
ents
prec
hend
aut
omat
isch
e "S
prec
herid
entif
ikat
ion"
(=>
Syn
thes
izer
mit
kurz
en S
ampl
es p
lus
Sch
leife
n)
[Ter
hard
t]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kla
ngfa
rben
:
Spek
trog
ram
m
Digitale Audioverarbeitung Sprache 21
low
-bitr
ate
Kod
ieru
ng (
z.B
. für
Mob
iltel
efon
e)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che
"höh
ere"
Spr
achv
erar
beitu
ng:
WS
V (
Hab
el, F
reks
a)
NA
TS
(vo
n H
ahn,
Men
zel)
"nie
dere
" A
spek
te:
Spr
achs
igna
le, S
pekt
ren,
For
man
ten,
...
Tre
nnun
g st
imm
hafte
/ st
imm
lose
Lau
te
Syn
thes
e / A
naly
se v
on S
prac
hsig
nale
n
[Kol
lmei
er]
Zun
gen-
/Lip
pens
tellu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
V
okal
trak
t
Kla
ng z
usät
zlic
h du
rch
typi
sche
Spe
ktre
n:
Man
n / F
rau
/ Kin
d
norm
al /
erre
gt
Glo
ttis,
Stim
mba
nd
auch
vie
le g
erad
e (a
ngen
ehm
e) O
bert
öne
Kla
ngfa
rben
:
Vio
line
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Säg
ezah
nfor
m:
reic
hes
Obe
rton
spek
trum
typi
sch
für
Str
eich
inst
rum
ente
[SH
AR
C d
atab
ase]
[SH
AR
C d
atab
ase]
Kla
ngfa
rben
:
Obo
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
irreg
ulär
e W
elle
nfor
m
auß
erge
wöh
nlic
h re
iche
s O
bert
onsp
ektr
um
ande
re B
lasi
nstr
umen
te m
it w
eit w
enig
er O
bert
önen
z.B
. Blo
ckflö
ten
fast
rei
ne S
inus
klän
ge (
plus
Anb
lasg
eräu
sche
)
22 Sprache Digitale Audioverarbeitung
[Spa
nias
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
S
pekt
ren,
For
man
ten
[Ter
hard
t]Z
unge
n- u
nd L
ippe
nste
llung
maß
gebl
ich
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
A
rtik
ulat
ion
[Ter
hard
t]
Spra
che:
S
pekt
rogr
amm
"D
urst
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
auß
eror
dent
lich
kom
plex
: P
robl
em S
prac
herk
ennu
ng
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
S
pekt
rogr
amm
kom
plex
es S
pekt
rum
kom
plex
er Z
eitv
erla
uf
Digitale Audioverarbeitung Sprache 23
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
T
eilto
nspe
ktre
n de
r V
okal
e
Spe
ktre
n de
r V
okal
e, F
orm
ante
n de
utlic
h si
chtb
ar[Ter
hard
t]
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
V
okal
drei
eck
typi
sche
Fre
quen
zen
/ For
man
ten
der
Vok
ale
verh
ältn
ism
äßig
ein
fach
e E
rken
nung
von
stim
mha
ften
Laut
en
F1
= c/
L =
340m
/s /
68cm
= 5
00 H
z
F3
= 35
00 H
z
F3
= 25
00 H
z
F2
= 15
00 H
z
Wel
lenl
änge
: L/4
= 1
7cm
Stim
mba
nd +
Res
onan
zroh
r
Lage
der
For
man
ten:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
V
okal
trak
t
Spra
che:
K
onso
nant
en b
dg
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
24 Larm Digitale Audioverarbeitung
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lärm
:
Peg
elbe
reic
he
Lärm
pege
l an
Str
aßen
sel
ten
unte
r 50
dB
(A)
...
lauf
ende
r C
ompu
ter:
Nad
eldr
ucke
r: 7
0+ d
B(A
)
Fes
tpla
tteS
chal
ldäm
pfun
g is
t nic
ht e
infa
ch...
hier
sog
ar la
uter
Däm
pfun
g
Lärm
:
Fes
tpla
tte n
orm
al u
nd g
edäm
pft
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
che:
V
okal
kate
gori
en
Wah
rneh
mun
g: j
ewei
ls a
ls V
okal
/a/
perc
eptu
al s
peec
h co
ding
=>
[Ter
hard
t]
[Kol
lmei
er]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fre
quen
zspe
ktru
m o
berh
alb
200
Hz
iden
tisch
Män
ner
mit
tiefe
ren
Fre
quen
zen
zw. 6
0 un
d 25
0 H
z
Spra
che:
F
requ
enzb
erei
che
Digitale Audioverarbeitung Larm 25
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lärm
:
Schä
digu
ng
insb
eson
dere
zur
Rau
mw
ahrn
ehm
ung:
Zei
t- u
nd In
tens
itäts
diffe
renz
en d
er S
igna
le
Kop
fübe
rtra
gung
sfun
ktio
n
Aus
wer
tung
von
Ech
os
kom
plex
e V
erar
beitu
ng/E
rken
nung
im G
ehirn
Wah
rneh
mun
g K
lang
vs.
Ger
äusc
h
=>en
tspr
eche
nde
Mod
elle
für
effiz
ient
e S
igna
lver
arbe
itung
Hör
bere
ich
etw
a 20
Hz
.. 20
KH
z
Fre
quen
zana
lyse
"m
echa
nisc
h" in
der
Coc
hlea
über
deck
t 13
Grö
ßen
ordn
unge
n S
chal
ldru
ck
Geh
ör a
ußer
orde
ntlic
h le
istu
ngsf
ähig
:
fast
opt
imal
e E
mpf
indl
ichk
eit
Geh
ör:
Zu
sam
men
fass
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pla
tten,
CD
RO
M, .
..
Net
ztei
l/CP
U-L
üfte
r
Geh
äuse
däm
pfun
g
kaum
Gem
eins
amke
iten
Mon
itor
(EG
A)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lärm
:
Em
issi
onss
pekt
ren,
198
9
[Kol
lmei
er]
Lärm
:
Schä
digu
ngen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
bei h
öher
en P
egel
n S
chäd
en in
nerh
alb
von
Sek
unde
n
26 Motivation Digitale Audioverarbeitung
U2
U1
haup
tsäc
hlic
h m
it "a
nalo
ger"
Ele
ktro
nik
Wid
erst
ände
, Kon
dens
ator
en, S
pule
n, T
rans
isto
ren
Mod
ellie
rung
mit
Diff
eren
tialg
leic
hung
en
dire
kte
Um
setz
ung
mit
disk
rete
n B
aute
ilen
anal
oge
Sig
nalv
erar
beitu
ng:
DSP
: M
otiv
atio
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
aber
:
kom
plex
e A
lgor
ithm
en n
icht
um
setz
bar
digi
tale
Ver
arbe
itung
ver
spric
ht A
bhilf
e
Dat
ensp
eich
erun
g (a
nalo
g) p
robl
emat
isch
entw
eder
ger
inge
Gen
auig
keit
(z.B
. 10%
) od
er s
ehr
teue
r
wirt
scha
ftlic
h nu
r fü
r ge
ringe
Anz
ahl d
er B
auel
emen
te
Alte
rung
, Exe
mpl
arst
reuu
ngen
, auf
wen
dige
r A
bgle
ich
=>=> Bei
spie
l für
ein
e A
udio
-Ana
logs
chal
tung
SS
M-2
045:
Ana
logf
ilter
mit
Opa
mps
[ww
w.s
ynth
zone
.org
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pro
blem
e m
it R
ausc
hen
und
Sta
bilit
ät
typi
sche
Kom
plex
ität:
ein
ige
Dut
zend
Kom
pone
nten
Qua
ntis
ieru
ng, A
D/D
A K
onve
rter
, Dith
erin
g
Abt
astth
eore
m
Zah
lenf
olge
n, L
TI-
Sys
tem
e
Aud
io-A
lgor
ithm
en
Dyn
amik
beei
nflu
ssun
g
Rau
msi
mul
atio
n, H
all
digi
tale
Filt
er
Spe
ktru
m, F
FT
, Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n
Mot
ivat
ion
Dig
itale
Sig
nalv
erar
beitu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lite
ratu
r
anal
oge
vs. d
igita
le S
igna
lver
arbe
itung
dive
rse
Kon
fere
nzen
zum
The
ma,
Aud
io u
.a. A
udio
Eng
inee
ring
Con
vent
ion
IEE
E J
ourn
al S
igna
l Pro
cess
ing
DS
P-D
aten
büch
er (
ww
w.m
otor
ola.
com
, ww
w.a
nalo
g.co
m)
W.H
.Pre
ss, B
.P.F
lann
ery,
S.A
.Teu
kols
ky, W
.T. V
ette
rling
, Num
eric
al R
ecip
es, C
ambr
idge
Uni
v. P
ress
U. T
ietz
e, C
h. S
chen
k, H
albl
eite
r-S
chal
tung
stec
hnik
, Spr
inge
r 19
93 (
anal
oge
Sch
altu
ngen
)
R.W
.Ham
min
g, D
igita
l Filt
ers,
Pre
ntic
e H
all,
1983
U. Z
ölze
r, D
igita
le A
udio
sign
alve
rarb
eitu
ng, T
eubn
er 1
996
P.G
erds
en, P
.Krö
ger,
Dig
itale
Sig
nalv
erar
beitu
ng in
der
Nac
hric
hten
über
trag
ung,
Spr
inge
r 19
97
Mat
hwor
ks, I
nc.,
Mat
lab
5.3
Use
r an
d T
oolb
ox M
anua
ls, w
ww
.mat
lab.
com
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/ (
Mat
lab)
K.v
.d.H
eide
, Skr
ipte
zu
"Sig
nalv
erar
beitu
ng"
und
"Nac
hric
hten
tech
nik"
, FB
Info
rmat
ik, U
ni H
H,
DSP
: L
itera
tur
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Motivation 27
A/D
AB
TT
PD
SP
(D
iffer
enze
ngln
.)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DSP
: v
s. a
nalo
ge V
erar
beitu
ng
"ana
loge
""d
igita
le"
Sig
nalv
erar
beitu
ng
zeitk
ontin
uier
lich
zeitd
iskr
et (
Abt
astu
ng)
wer
tkon
tinui
erlic
hw
ertd
iskr
et (
Qua
ntis
ieru
ng)
Diff
eren
tialg
leic
hung
enD
iffer
enze
ngle
ichu
ngen
D/A
anal
oge
Sig
nalv
erbe
itung
(D
iffer
entia
lgle
ichu
ngen
)
TP
Dua
lzah
len
Dua
lzah
len
Abt
asts
igna
lA
btas
tsig
nal
Drif
t, R
ausc
hen,
...
Übe
rlauf
, Run
dung
sfeh
ler
jew
eils
für
Mus
ik u
nd S
prac
he
(MP
3, A
C3,
Min
iDis
c, ..
.)
(CD
, DV
D, .
..)
(z.B
. Dire
ctX
mit
HR
TF
)S
urro
und-
Ver
fahr
en
hohe
Gen
auig
keit
erfo
rder
lich:
16
.. 24
bit
Sam
plef
requ
enz
typ.
44.
1 / 4
8 K
Hz
(z.B
. virt
uell
anal
og)
Mus
iksy
nthe
se
(z.B
. Hal
l)
(dig
itale
s T
onst
udio
)
Aud
ioef
fekt
e
(DS
R, G
SM
, . .
.)
Dat
ensp
eich
erun
g
Dat
enüb
ertr
agun
g
Mus
ikpr
oduk
tion
Dat
enko
mpr
essi
on
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DSP
: A
udio
-Anw
endu
ngen
Sig
nalv
erar
beitu
ng im
Aud
io-B
erei
ch:
im P
rinzi
p be
liebi
ge G
enau
igke
it
DSP
: D
efin
ition
oft m
it E
chtz
eita
nfor
deru
ngen
Diff
eren
zen-
sta
tt D
iffer
entia
lgle
ichu
ngen
Ver
beitu
ng v
on
auf D
igita
lrech
nern
als
Ers
atz
anal
oger
Ver
fahr
en
Zah
lenf
olge
n
wer
tdis
kret
en
zeitd
iskr
eten
oft m
it S
pezi
alha
rdw
are,
etw
a S
igna
lpro
zess
oren
/ A
SIC
s
"dig
ital s
igna
l pro
cess
ing"
(d
igita
le S
igna
lver
arbe
itung
):
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
usw
.
Aud
iove
rarb
eitu
ng
Bild
vera
rbei
tung
Nac
hric
hten
über
trag
ung
für:
insb
eson
dere
: Dat
ensp
eich
erun
g
(gen
ügen
d ho
he A
btas
trat
e)w
enn
Abt
astth
eore
m e
rfül
lt
DSP
: E
igen
scha
ften
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ver
arbe
itung
zei
t- u
nd w
ertd
iskr
eter
Zah
lenf
olge
n:
VLS
I-T
echn
olog
ie e
rlaub
t seh
r ho
he P
erfo
rman
ce
als
Ers
atz
für
zeit/
wer
t-ko
ntin
uier
liche
Ver
arbe
itung
belie
bige
Gen
auig
keit
(Wor
tbre
ite a
npas
sen)
(z.B
. kei
ne T
empe
ratu
rabh
ängi
gkei
t)op
timal
e S
tabi
lität
kein
Abg
leic
h no
twen
dig
(z.B
. Nul
lpun
ktse
inst
ellu
ng)
kein
e A
lteru
ng, k
eine
Tol
eran
zen
auch
für
sehr
kom
plex
e A
lgor
ithm
en
die
anal
og n
icht
(w
irtsc
haftl
ich)
rea
lisie
rbar
sin
d
28 Motivation Digitale Audioverarbeitung
output[t] = 0;
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DS
P-A
lgor
ithm
enD
/AA
/D
Pro
blem
Aus
steu
erun
g vs
. Übe
rlauf
=>
satu
ratio
n ar
ithm
etic
mix
amp
output[t] += input[i][t] * gain[i];
digi
tale
r M
ixer
:
digi
tale
r V
erst
ärke
r
for( int i=0; i < n_inputs; i++) {
}output[t] = input[t] * gain;
viel
e M
AC
-Ope
ratio
nen
(mul
tiply
-acc
umul
ate)
DSP
:
Ver
stär
ker,
Mix
er
A/D
D/A
DS
P-A
lgor
ithm
en
Rek
ursi
on m
öglic
h:
Ech
o, H
all,
Rau
msi
mul
atio
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
delay[t] = input[t]*gain + input[t-t2]*gain2;
hall[t] = input[t]*gain + hall[t-t2]*gain2;
Alg
orith
men
für
viel
e A
nwen
dung
en:
Ver
zöge
rung
, Ech
o, H
all,
Ove
rdriv
e, V
erze
rrun
g, ..
.
Filt
er, F
orm
atfil
ter,
Ton
höhe
nänd
erun
g, T
empo
ände
rung
, ...
Ver
zöge
rung
: a
uf a
lte A
btas
twer
te z
urüc
kgre
ifen
DSP
:
Ech
o, H
all,
und
meh
r
Kla
ngre
gler
und
Dyn
amik
regl
er
Peg
elre
gelu
ng (
gain
)
para
llele
"K
anal
züge
":
Mis
chun
g de
r B
ussi
gnal
e
Mis
chun
g de
r E
inze
lsig
nale
und
Rou
ting
auf "
Bus
se"
Vor
vers
tärk
er fü
r M
ikro
phon
sign
ale
[ww
w.b
ehrin
ger.
de]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DSP
:
Bei
spie
l Mis
chpu
lt
Spe
ktru
m: F
ilter
, Effe
kte,
Kom
pres
sor,
Fee
dbac
kkill
er, .
..
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DSP
:
Aus
wah
l Dig
italg
erät
e
Digitale Audioverarbeitung Zahlenfolgen, Impulsantwort 29
a2*d
(n-2
)
a1*d
(n-1
)
a0*d
(n)
x(n)
glei
chw
ertig
: Kon
stru
ktio
n m
it
Spr
ungf
olge
n
skal
iert
en, z
eitv
ersc
hobe
nen
Kon
stru
ktio
n be
liebi
ger
Zah
lenf
olge
n:
x(n)
= a
0 *
d(n)
+ a
1 *
d(n-
1) +
. . .
Sum
me
Impu
lsfo
lgen
zeitv
ersc
hobe
ner
skal
iert
er
Impu
lsfo
lge:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Y(k
)
n n n n n
Sys
tem
d(n)
g(n)
g(n)
g(n)
Impu
lsan
twor
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"Im
puls
antw
ort"
:= A
usga
ngsf
olge
als
Rea
ktio
n au
f die
Impu
lsfo
lge
liefe
rt v
olls
tänd
ige
Bes
chre
ibun
g vo
n LT
I-S
yste
men
=>
z.B
. Ver
stär
ker,
Filt
er, u
sw.
"line
ar, t
ime-
inva
riant
"
=>au
ch a
ls li
near
e A
ppro
xim
atio
n ni
chtli
near
er S
yste
me
nn
output[t] = sample[t*pitch]
interpolate( sample[] )
effects( filter( interpolate( sample[] )))
filter( interpolate( sample[] ))
kein
e/lin
eare
/Spl
ine-
Inte
rpol
atio
n
Sam
plin
g:
Abt
astw
erte
abs
peic
hern
Sam
ples
dire
kt a
bspi
elba
r (C
D, S
piel
e)
sample[t] = input[t];
Inte
rpol
atio
n: n
eare
st /
linea
r / s
plin
es /
...
"Wav
etab
le"-
Syn
thes
izer
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DSP
:
Sam
plin
g un
d Sy
nthe
se
Zahl
enfo
lgen
, Ele
men
tarf
olge
n
Sin
usfo
lge
Exp
onen
tialfo
lge
Impu
lsfo
lge
Spr
ungf
olge
wic
htig
e "E
lem
enta
rfol
gen"
:
Wer
tem
enge
{Y
(k)}
Sys
tem
verh
alte
n en
tspr
eche
nd b
erec
henb
ar
Sig
nale
aus
Ele
men
tarf
olge
n zu
sam
men
setz
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
linea
re S
yste
me:
Y(k
)
nnnZ
uord
nung
: In
dex
k ->
Y(k
)
30 Fouriertransformation Digitale Audioverarbeitung
Fou
rier
tran
sfor
mat
ion,
dis
kret
sieh
e M
atla
b-S
krip
t Sig
nalv
erar
beitu
ng [v
dHei
de]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[vdH
eide
]
sieh
e M
atla
b-S
krip
t Sig
nalv
erar
beitu
ng [v
dHei
de]
Fen
ster
funk
tione
n
FF
T
Fou
riert
rans
form
atio
n
Zeit-
und
Fre
quen
zber
eich
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n H
(z)
durc
h Z
-Tra
nsfo
rmat
ion:
Y(z
) =
A0
X(z
) +
A1
X(z
)/z
+ A
2 X
(z)/
z² -
B1
Y(z
)/z
+ B
2 Y
(z)
/ z²
Ord
nung
N:
B1
.. B
N k
omm
en v
or, A
1 ..
AM
, M <
N
y(n)
= A
0 x(
n) +
A1
x(n-
1) +
A2
x(n-
2) -
B1
y(n-
1) -
B2
y(n-
2)
beso
nder
s w
icht
ig:
linea
r, k
onst
ante
Koe
ffizi
ente
n, 2
. Ord
nung
aus
früh
eren
Aus
gang
swer
ten
Y(n
-k)
(R
ekur
sion
)
aus
früh
eren
Ein
gang
swer
ten
X(n
-k)
aus
gege
nwär
tigem
Ein
gang
swer
t X(n
)
Ber
echn
ung
des
Aus
gang
swer
ts Y
(n)
Diff
eren
zeng
leic
hung
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fen
ster
ung
erzw
ingt
per
iodi
sche
For
tset
zbar
keit
auch
für
perio
disc
he, z
eit/w
ert-
disk
rete
Fun
ktio
nen
für
perio
disc
he, z
eit-
und
wer
tkon
tinui
erlic
he F
unkt
ione
n
Fou
riert
rans
form
atio
n:
äqui
vale
nte
Bes
chre
ibun
g vo
n di
skre
ten
Sig
nale
n
Zah
lenf
olge
n X
(n)
und
Spe
ktru
m X
*(f)
sin
d
Fou
rier
tran
sfor
mat
ion
sieh
e M
atla
b-S
krip
t Sig
nalv
erar
beitu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Abtastung 31
Abt
astth
eore
m
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abt
astth
eore
m
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Bew
eis
mit
Fou
riert
rans
form
atio
n
perf
ekt r
ekon
stru
iert
wer
den
band
begr
enzt
es S
igna
l kan
n na
ch d
er A
btas
tung
ein
auf d
ie h
albe
Abt
astfr
eque
nz (
=N
yqui
stfr
eque
nz)
Abt
astth
eore
m:
Gru
ndla
ge a
ller
digi
tale
n S
igna
lver
arbe
itung
mac
ht d
ie V
erar
beitu
ng v
on Z
ahle
nfol
gen
über
haup
t Sin
n ?
sieh
e [S
hann
on 4
8]
sieh
e M
atla
b-S
krip
t Sig
nalv
erar
beitu
ng
Abt
astth
eore
m
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Ger
dsen
u. K
röge
r]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abt
astth
eore
m
32 Quantisierung Digitale Audioverarbeitung
Abt
astth
eore
m:
Alia
sing
-Feh
ler
. . .
[ct 1
0/98
]
Sin
ussi
gnal
und
mas
sive
Ant
i-Alia
sing
Feh
ler
(Spi
egel
freq
uenz
en)
Meß
wer
te d
er C
MI 8
330
Sou
ndka
rte
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
mas
sive
r Q
ualit
ätsv
erlu
st d
urch
Stü
mpe
rei
Mat
hem
atik
: si
ehe
Zöl
zer,
Kap
. 2
wer
tdis
kret
, Zah
lend
arst
ellu
ng m
it en
dlic
her
Wor
tbre
ite:
dadu
rch
evtl.
inst
abil
(!)
z.B
. and
ere
Lage
von
Filt
er-P
olen
Qua
ntis
ieru
ngsf
ehle
r vo
n K
oeffi
zien
ten
Gen
auig
keits
verlu
st b
ei M
ultip
likat
ione
n
Aus
lösc
hung
bei
Sub
trak
tione
n
Übe
rlauf
bei
Add
ition
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
zeitd
iskr
et, N
yqui
st-B
edin
gung
Vor
sich
t mit
Spi
egel
freq
uenz
en
Qua
ntis
ieru
ngsf
ehle
r
band
begr
enzt
es S
igna
l
Abt
astu
ng
Aus
gang
sspe
ktru
m
Ein
gang
stie
fpaß
Abt
astu
ng s
in(x
)/x
Aus
gang
stie
fpaß
fAfA
/2
Rek
onst
rukt
ion
Abt
astth
eore
m:
Sc
hem
a
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ein
gang
sspe
ktru
m
154
KH
z17
6 K
Hz
22.0
5 K
Hz
20 K
Hz
fAfA
/2
fA/2
fB =
4fA
volls
tänd
ige
Rek
onst
rukt
ion
des
Sig
nals
, abe
r:
digi
tale
Neu
-Abt
astu
ng m
it hö
here
r R
ate
(z.B
. 4x,
8x)
einf
ache
r an
alog
er T
iefp
aß g
enüg
t
digi
tale
Tie
fpaß
filte
rung
bes
eitig
t die
Spi
egel
freq
uenz
en
typi
sche
ana
loge
Filt
er: 6
.. 2
4 dB
/ O
ktav
e
Bei
spie
l CD
: D
ämpf
ung
96 d
B v
on 2
0 K
Hz
bis
22.0
5 K
Hz
erfo
rder
t ana
loge
n T
iefp
aß s
ehr
hohe
r Q
ualit
ät
Ove
rsam
plin
g:
Abt
astth
eore
m:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abt
astth
eore
m:
Übe
rabt
astu
ng
Digitale Audioverarbeitung Quantisierung 33
0
3276
7-3
2768
kein
"w
rapa
roun
d", s
onde
rn W
eite
rrec
hnen
mit
max
/min
. Wer
t
Res
ulta
t wird
auf
dar
stel
lbar
en Z
ahle
nber
eich
beg
renz
t
satu
ratio
n :=
"S
ättig
ung"y_
min
y_m
ax
y
x
in v
iele
n S
igna
lpro
zess
oren
ver
fügb
ar
auch
in M
MX
Satu
ratio
n-A
rith
met
ik
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
wen
iger
stö
rend
als
wra
paro
und
Bei
spie
l für
"sa
tura
tion"
auf
übe
rste
uert
er C
D
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rlau
f:
übe
rste
uert
e C
D
[ct 2
1/98
120
]
0
3276
7-3
2768
-327
6832
767
0
desh
alb
"sat
urat
ion"
oft
bess
er fü
r D
SP
gee
igne
t
=> m
axim
aler
Feh
ler
(Ver
zerr
unge
n)no
rmal
e B
inär
arith
met
ik li
efer
t wra
paro
und
(0, 1
, 2, 3
, -4,
-3,
. . .
)
arith
met
isch
e A
usna
hmen
une
rwün
scht
(z.
B. E
chtz
eita
nfor
deru
ng)
y
x
"wra
paro
und"
/ "s
atur
atio
n" /
"exc
eptio
n"
was
pas
sier
t bei
Übe
rlauf
/ Ü
bers
teue
rung
?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rste
ueru
ng
Bei
spie
l für
kat
astr
opha
len
Übe
rlauf
mit
wra
paro
und:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ct x
x/98
]A
/D-E
inga
ng d
er 2
4-bi
t Aud
ioka
rte
"Eve
nt G
INA
"
Übe
rlau
f:
wra
paro
und.
. .
34 A/D-Wandlung Digitale Audioverarbeitung
zwei
Ver
stär
ker
zur
Ent
kopp
lung
Sch
alte
r pe
riodi
sch
schl
iess
en
Ladu
ng a
uf K
onde
nsat
or g
espe
iche
rtH
old:
Sam
ple:
A/D
: A
btas
ter
(sam
ple
and
hold
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205Tak
t
sieh
e T
ietz
e/S
chen
k, Z
ölze
r, D
aten
blät
ter
Kom
bina
tione
n m
ehre
rer
Ver
fahr
en
lang
sam
, bill
ig, s
ehr
gena
use
rielle
Um
setz
ung
kom
plex
, gen
auS
igm
a-D
elta
-Um
setz
er
schn
ell,
teue
r, <
10
Bit
Par
alle
l-Um
setz
ung
("F
lash
")
Vie
lzah
l mög
liche
r V
erfa
hren
:
A/D
: V
erfa
hren
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
f / H
z
#bits
kHz
Mhz
8162432
flash
D/S
serie
ll
für
Aud
io:
24-b
it W
andl
er b
erei
ts e
rhäl
tlich
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
A/D
-Wan
dlun
g
Dig
italis
ieru
ng e
ines
Ein
gang
ssig
nals
:
Zei
tqua
ntis
ieru
ng
Am
plitu
denq
uant
isie
rung
Cod
ieru
ng
(Abt
aste
r, S
ampl
e&H
old)
(A/D
-Kon
vert
er)
(mei
sten
s 2-
Kom
plem
ent)
nur
für
band
begr
enzt
e E
inga
ngss
igna
le
anal
oger
Tie
fpaß
vor
dem
Ein
gang
erf
orde
rlich
dive
rse
Ver
fahr
en
Tra
de-o
ff zw
isch
en P
erfo
rman
ce /
Gen
auig
keit
/ Kos
ten
x
xQ
Q2Q3Q
V DOQ
D
OV
Q
x
diffe
rent
ielle
/ in
tegr
ale
Nic
htlin
earit
ät
Ver
stär
kung
sfeh
ler
(fal
sche
Ste
igun
g)
Qua
ntis
ieru
ngsf
ehle
r
Offs
et /
Nul
lpun
ktsf
ehle
r
A/D
: P
aram
eter
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
x
xQ
Q2Q3Q
Digitale Audioverarbeitung A/D-Wandlung 35
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
A/D
: A
nalo
g D
evic
es A
D 1
878
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
A/D
: A
nalo
g D
evic
es A
D 1
878
n
erfo
rder
t 2**
n K
ompa
rato
ren
+ + ---+
Dec
oder
R R R R
aber
nur
für
gerin
ge A
uflö
sung
en (
z.B
. 8-b
it)
sehr
sch
nell
A/D
: P
aral
lel-
Um
setz
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
U >
0.6
25.
U >
875
U >
0.1
25U
> 0
.375
U(n
)U
(t)
x(n)
clk
Con
trol
D/A
-+A
BT
Aus
gang
swer
t dur
chlä
uft B
inär
code
, 1-b
it pr
o T
akt
Con
trol
ler,
Kom
para
tor,
D/A
-Um
setz
er (
s.u.
)
U >
0.5
U >
0.2
5U
> 0
.75
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
A/D
:
Wäg
ever
fahr
en
36 D/A-Wandlung Digitale Audioverarbeitung
1/8
Ure
f1/
4 U
ref
1/2
Ure
f
Rfb
= R
Ua = -Uref *(Rfb/16R) * (8z3 + 4z2 + 2z1 + z0)
Ua
Ure
f
=>fo
rtge
setz
te S
pann
ungs
teilu
ng m
it R
-2R
Net
zwer
k
aber
gle
iche
Wid
erst
ände
mit
hohe
r G
enau
igke
it
VLS
I: H
erst
ellu
ng u
nter
schi
edlic
her
Wid
erst
ände
sch
wie
rig
z0z1
z2z3
LSB
MS
B
RR
R
2R2R
2R2R
2R
+-
in C
MO
S-T
echn
olog
ie o
ft ve
rwen
det
D/A
: R
-2R
Net
zwer
k
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Vre
f
a>b
set
rese
t
Tak
tZäh
ler
Wer
t
Tak
trat
e de
s Z
ähle
rs:
2**n
fach
e de
r S
ampl
efre
quen
z
D/A
: s
erie
ller
Um
setz
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"Pul
sbre
itenm
odul
atio
n"
Kon
dens
ator
wird
gel
aden
, sol
ange
Wer
t > Z
ähle
rsta
nd
lang
sam
gerin
ger
(ana
loge
r) H
ardw
area
ufw
and
Vre
fV
ref
Vre
f
S1
S2
S3
S4
S0
S1
S2
S
R R R R
4R4R2RR
R
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
D/A
-Wan
dlun
g
D/A
: U
mw
andl
ung
num
eris
cher
Wer
te in
ana
loge
Wer
te (
Spa
nnun
gen)
Par
alle
lver
fahr
en
Wäg
ever
fahr
en
Zäh
lver
fahr
en
D/A
: W
ider
stan
dsne
tzw
erk
Rfb
= R
Ua
Ure
f
=>
z0z1
z2z3
LSB
MS
B2R
+-
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
4R8R
16R
Sum
mat
ion
gew
icht
eter
Str
öme
(Kirc
hhof
f)
erfo
rder
t Wid
erst
ände
mit
hohe
r G
enau
igke
it
Ua = -(Uref/16R) * (8z3 + 4z2 + 2z1 + z0)
date
nabh
ängi
ge B
elas
tung
von
Ure
f
kaum
rea
lisis
ierb
ar
Digitale Audioverarbeitung Dither 37
[Zöl
zer]
Qua
ntis
ieru
ng e
rzeu
gt s
töre
nde
"Neb
ensi
gnal
e"
Ver
bess
erun
g du
rch
Hin
zufü
gen
von
Rau
sche
n: "
Dith
erin
g"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Qua
ntis
ieru
ngsp
robl
eme
Mat
hem
atik
sie
he Z
ölze
r S
.38
ff
Am
plitu
de d
es D
ither
s kl
eine
r al
s LS
B d
es E
inga
ngss
igna
ls
Zuf
alls
sign
al (
dith
er)
Q:
Re-
Qua
ntis
ieru
ng d
es S
igna
ls, o
der
D/A
-Wan
dler
Q
s <
r
w+r
bits
w
y(n)
d(n)
x(n)
Ein
gang
ssig
nal
Aus
gang
ssig
nal
y(n)
d(n)
x(n)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
P
rinz
ip
Ver
teilu
ng (
Sta
tistik
) de
s D
ither
s fr
ei w
ählb
ar:
nois
e sh
apin
g
Sig
ma-
Del
ta V
erfa
hren
D/A
: B
eisp
iel A
D 1
858
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
derz
eit b
is 2
4-bi
t Wan
dler
erh
ältli
ch
D/A
: B
eisp
iel A
D 1
858
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
38 Dither Digitale Audioverarbeitung
[Zöl
zer]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
be
i 0.2
5 bi
t Aus
steu
erun
g
z.B
. effe
ktiv
20
bit m
it 18
bit
D/A
Wan
dler
n
aber
Gew
inn
von
ca. 2
.5 b
is 6
Bit
an A
uflö
sung
(!)
höhe
rer
Rec
hena
ufw
and
für
das
Dith
erin
g
=>
Mat
hem
atik
: si
ehe
Zöl
zer,
Kap
itel 2
.3
auch
bei
m C
D-M
aste
ring:
z.B
. Son
y S
uper
Bit
Map
ping
Idee
: V
erte
ilung
des
Rau
sche
ns a
n H
örsc
hwel
le a
npas
sen
dafü
r hö
here
s R
ausc
hen
bei t
iefe
n/ho
hen
Fre
quen
zen
mög
lichs
t wen
ig R
ausc
hen
bei c
a. 4
KH
z
ungl
eich
mäß
iger
Ver
lauf
der
Hör
schw
elle
Dith
er:
N
oise
-Sha
ping
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
= d1
(n)
d_R
EC
T(n
)
= d1
(n)
+ d2
(n)
d_T
RI(
n)
= d1
(n)
- d1
(n-1
)d_
HP
(n)
Hoc
hpaß
RE
CT
TR
I
Det
ails
: Z
ölze
r S
. 38
ff
höhe
re R
ausc
hlei
stun
g de
s T
RI/H
P-D
ither
s
aber
bes
sere
r K
lang
Dith
erin
g:
Var
iant
en, R
ealis
ieru
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
glei
chve
rtei
lte Z
ufal
lsza
hlen
d(n
)
"noi
se s
hapi
ng"
für
psyc
hoak
ustis
ch o
ptim
ales
Dith
erin
g
Wer
tebe
reic
h |d
_RE
CT
| = Q
/2
Wer
tebe
reic
h |d
_TR
I| =
Q
[Zöl
zer]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
be
i 1 b
it A
usst
euer
ung
Digitale Audioverarbeitung Audio-Signalverarbeitung 39
a2*d
(n-2
)
a1*d
(n-1
)
a0*d
(n)
x(n)
glei
chw
ertig
: Kon
stru
ktio
n m
it
Spr
ungf
olge
n
skal
iert
en, z
eitv
ersc
hobe
nen
Kon
stru
ktio
n be
liebi
ger
Zah
lenf
olge
n:
x(n)
= a
0 *
d(n)
+ a
1 *
d(n-
1) +
. . .
Sum
me
Impu
lsfo
lgen
zeitv
ersc
hobe
ner
skal
iert
er
Impu
lsfo
lge:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Y(k
)
n n n n n
Sys
tem
d(n)
g(n)
g(n)
g(n)
Impu
lsan
twor
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"Im
puls
antw
ort"
:= A
usga
ngsf
olge
als
Rea
ktio
n au
f die
Impu
lsfo
lge
liefe
rt v
olls
tänd
ige
Bes
chre
ibun
g vo
n LT
I-S
yste
men
=>
z.B
. Ver
stär
ker,
Filt
er, u
sw.
"line
ar, t
ime-
inva
riant
"
=>au
ch a
ls li
near
e A
ppro
xim
atio
n ni
chtli
near
er S
yste
me
nn
Qua
ntis
ieru
ng, A
D/D
A K
onve
rter
, Dith
er
Abt
astth
eore
m
Zah
lenf
olge
n, L
TI-
Sys
tem
e
anal
oge
vs. d
igita
le S
igna
lver
arbe
itung
Lite
ratu
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Sig
nalv
erar
beitu
ng (
2)
Mot
ivat
ion
Spe
ktru
m, F
FT
, Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n
digi
tale
Filt
er
Rau
msi
mul
atio
n, H
all
Dyn
amik
beei
nflu
ssun
g
Z-T
rans
form
atio
n
Zahl
enfo
lgen
, Ele
men
tarf
olge
n
Sin
usfo
lge
Exp
onen
tialfo
lge
Impu
lsfo
lge
Spr
ungf
olge
wic
htig
e "E
lem
enta
rfol
gen"
:
Wer
tem
enge
{Y
(k)}
Sys
tem
verh
alte
n en
tspr
eche
nd b
erec
henb
ar
Sig
nale
aus
Ele
men
tarf
olge
n zu
sam
men
setz
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
linea
re S
yste
me:
Y(k
)
nnnZ
uord
nung
: In
dex
k ->
Y(k
)
40 Direktform Digitale Audioverarbeitung
-1 z z-1 -1 z
-1 zz-1 z-1
x(n)
y(n)
y(n-
1)
y(n-
2)
A0
A1
A2
AN
x(n-
N)
x(n-
2)
x(n-
1)B
1
B2
BN
bei B
edar
f zus
ätzl
ich
wei
tere
(z.
B. n
icht
-line
rare
) O
pera
tore
n
Var
iant
en m
öglic
h (V
erta
usch
en v
on R
egis
tern
/Ope
rato
ren)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DG
Ls:
B
lock
scha
ltbild
er
Dire
ktfo
rm e
rlaub
t sof
ortig
e R
ealis
ieru
ng v
on D
SP
-Alg
orith
men
=>D
arst
ellu
ng m
it B
lock
scha
ltbild
ern
-1 z z-1 -1 z
-1 zz-1 z-1
x(n)
y(n)
y(n-
1)
y(n-
2)
A0
A1
A2
AN
x(n-
N)
x(n-
2)
x(n-
1)B
1
B2
BN
A/D
AB
T
AB
TA
/D
D/A
Effe
ktex
t.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Blo
cksc
haltb
ilder
:
gain
gain
Bei
spie
l für
Dig
italm
isch
pult
Hie
rarc
hieb
ildun
g
Y(z
) =
A0
X(z
) +
A1
X(z
)/z
+ A
2 X
(z)/
z² -
B1
Y(z
)/z
+ B
2 Y
(z)
/ z²
Ord
nung
N:
B1
.. B
N k
omm
en v
or, A
1 ..
AM
, M <
N
y(n)
= A
0 x(
n) +
A1
x(n-
1) +
A2
x(n-
2) -
B1
y(n-
1) -
B2
y(n-
2)
beso
nder
s w
icht
ig:
linea
r, k
onst
ante
Koe
ffizi
ente
n, 2
. Ord
nung
aus
früh
eren
Aus
gang
swer
ten
Y(n
-k)
(R
ekur
sion
)
aus
früh
eren
Ein
gang
swer
ten
X(n
-k)
aus
gege
nwär
tigem
Ein
gang
swer
t X(n
)
Ber
echn
ung
des
Aus
gang
swer
ts Y
(n)
H(z
) =
Y(z
) / X
(z)
Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n H
(z)
durc
h Z
-Tra
nsfo
rmat
ion:
Diff
eren
zeng
leic
hung
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
z-1 -1 z z-1
z-1-1 z -1 z
Um
setz
ung
in "
Dire
ktfo
rm":
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
y(n)
= A
0 x(
n) +
A1
x(n-
1) +
A2
x(n-
2) -
B1
y(n-
1) -
B2
y(n-
2)
Add
ition
, Mul
tiplik
atio
n, V
erzö
geru
ng (
=Reg
iste
r)
Diff
eren
zeng
leic
hung
en, l
inea
r, k
onst
ante
Koe
ffizi
ente
n
x(n)
y(n)
y(n-
1)
y(n-
2)
A0
A1
A2
AN
x(n-
N)
x(n-
2)
x(n-
1)B
1
B2
BN
DG
L:
Dir
ektfo
rm
Digitale Audioverarbeitung Z-Transformation 41
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Z-Tr
ansf
orm
atio
n:
Tab
elle
Zei
tmitt
elw
ert
Nam
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Line
aritä
t
Zei
tver
schi
ebun
g
Fal
tung
Ska
lieru
ng
Z-Tr
ansf
orm
atio
n:
Eig
ensc
hafte
n
Zei
tdiff
eren
z
Um
wan
dlun
g D
iffer
enze
ngle
ichu
ng -
> al
gebr
. Gle
ichu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Z-Tr
ansf
orm
atio
n
Z-Tr
ansf
orm
atio
n:
Tab
elle
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rüc
ktra
nsfo
rmat
ion
via
Par
tialb
ruch
zerle
gung
und
Tab
elle
n
Ber
echn
ung
via
Sum
mat
ion
der
Rei
he o
der
aus
Tab
elle
n
42 Filter Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[v.d
.Hei
de D
SP
]
Filt
er:
Ti
efpa
ß, H
ochp
aß, e
tc.
-1 z z-1 -1 z
-1 zz-1 z-1
x(n)
y(n)
y(n-
1)
y(n-
2)
A0
A1
A2
AN
x(n-
N)
x(n-
2)
x(n-
1)B
1
B2
BN
norm
iert
e F
requ
enz
F =
f/F
A
dire
kte
Ber
echn
ung
des
Fre
quen
zgan
gs v
ia H
(z):
Filt
er:
F
requ
enzg
ang
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lisie
rung
der
Zei
tver
zöge
rung
1/z
: e
infa
ches
Reg
iste
r
A0
+ A
1/z
+ A
2/z²
1 +
B1/
z +
B2/
z²
Y(z
) =
A0
X(z
) +
A1
X(z
)/z
+ A
2 X
(z)/
z² -
B1
Y(z
)/z
+ B
2 Y
(z)/
z²
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Z-Tr
ansf
orm
atio
n:
Bei
spie
l
y(n)
= A
0 x(
n) +
A1
x(n-
1) +
A2
x(n-
2) -
B1
y(n-
1) -
B2
y(n-
2)
Diff
eren
zeng
leic
hung
zw
eite
r O
rdnu
ng:
Line
aritä
t: g
liedw
eise
Tra
nsfo
rmat
ion
in d
en z
-Ber
eich
Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n H
(z)
:= Y
(z)
/ X(z
)
H(z
) =
g(n)
g(n)
Sys
tem
d(n)
g(n)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Impu
lsan
twor
t - Ü
bert
ragu
ngsf
unkt
ion
Bez
iehu
ngen
: Z
eitb
erei
ch /
Z-B
erei
ch:
d(n)
g(n)
H(z
) 1
Sys
tem
1 . H
(z)
Aus
gang
sfol
ge y
(n):
als
Fal
tung
x(n
) *
g(n)
nn
Digitale Audioverarbeitung Filter 43
-1 z
x(n)
y(n)
a0 =
0.5
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"min
imal
e" F
ilter
stru
ktur
:
zwei
Koe
ffizi
ente
n, k
eine
Rüc
kkop
plun
g
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1, 1
, 1, 1
(f=
0):
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1,-1
, 1, -
1 (f
max
):y(
n) =
1, 1
, 1, 1
, ...
y(n)
= 0
, 0, 0
, 0, .
..
Filt
er:
F
IR-H
ochp
ass
a1=-
0.5
-1 zz-1
a0 =
0.2
5
y(n)
x(n)
a2=-
0.25
a1=0
Filt
er:
F
IR-B
andp
ass
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1,-1
, 1, -
1 (f
max
):
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1, 1
, 1, 1
(f=
0):
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
y(n)
= 0
,0,0
,0...
y(n)
= 0
,0,0
,0...
-1 z
x(n)
y(n)
a0 =
0.5
a1=0
.5
Filt
er:
F
IR-T
iefp
ass
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"min
imal
e" F
ilter
stru
ktur
:
zwei
Koe
ffizi
ente
n, k
eine
Rüc
kkop
plun
g
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1, 1
, 1, 1
(f=
0):
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1,-1
, 1, -
1 (f
max
):
y(n)
= 1
, 1, 1
, 1, .
..
y(n)
= 0
, 0, 0
, 0, .
..
-1 zz-1
a2=0
.25
a0 =
0.2
5
y(n)
x(n)
y(n)
= 0
, 0, 0
, 0, .
..
y(n)
= 1
, 1, 1
, 1, .
..
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1,-1
, 1, -
1 (f
max
):
Ant
wor
t auf
x(n
) =
1, 1
, 1, 1
(f=
0):
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Filt
er:
F
IR-T
iefp
ass
a1 =
0.5
44 FIR / IIR Digitale Audioverarbeitung
"Rip
ple"
im D
urch
laß
- un
d S
perr
bere
ich
Ste
ilhei
t und
Spe
rrdä
mpf
ung
Filt
er:
F
requ
enzg
ang
bei F
IR /
IIR
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
sieh
e M
atla
b-D
emo
Filt
erke
nnlin
ien
etc.
min
imal
er "
rippl
e" im
Dur
chla
ß-
oder
Spe
rrbe
reic
h
stei
l
glat
t
Fre
quen
zgan
g m
öglic
hst
abhä
ngig
von
"N
eben
bedi
ngun
gen"
dive
rse
Alg
orith
men
zur
Ber
echn
ung
der
A, B
Eig
ensc
hafte
n de
r F
ilter
vol
l dur
ch d
ie K
oeffi
zien
ten
A, B
bes
timm
t
Filt
er:
B
erec
hnun
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
zwei
fund
amen
tale
Filt
erar
chite
ktur
en:
(sie
he v
.d.H
eide
DS
P-V
L)
Aus
gang
ssig
nal u
m N
(N
/2)
Per
iode
n ve
rzög
ert
Fre
quen
z- u
nd P
hase
ngan
g se
para
t wäh
lbar
anal
og n
icht
rea
lisie
rbar
nich
trek
ursi
ve F
ilter
, y(
n) =
Sum
me
A[k
] * x
(n-k
)
FIR
, "fin
ite im
puls
e re
spon
se"
Filt
er:
F
IR -
IIR
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
benö
tigt w
enig
er K
oeffi
zien
ten
als
"gle
ichw
ertig
es"
FIR
-Filt
er
Impu
lsan
twor
t (im
Prin
zip)
une
ndlic
h la
ng
reku
rsiv
e R
ealis
ieru
ng, y
(n)
abhä
ngig
von
x(n
-k)
und
y(n-
m)
IIR, "
infin
ite im
puls
e re
spon
se"
evtl.
Sta
bilit
ätsp
robl
em (
bzw
.: r
eson
anzf
ähig
)
(z.B
. dur
ch Q
uant
isie
rung
der
Koe
ffizi
ente
n ei
nes
stab
ilen
Filt
ers)
Filt
er:
Im
puls
antw
ort b
ei F
IR /
IIR
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
sehr
lang
e (in
finite
) Im
puls
antw
ort d
er II
R-F
ilter
s
Max
imum
der
Impu
lsan
twor
t bei
FIR
spä
ter
als
bei I
IR (
meh
r K
oeff.
)
Digitale Audioverarbeitung FIR / IIR 45
zwei
Par
amet
er:
Tre
nnfr
eque
nz u
nd V
erst
ärku
ng/D
ämpf
ung
Filt
er:
K
lang
rege
lung
Her
vorh
eben
ein
zeln
er In
stru
men
te /
einz
elne
r N
uanc
en
"She
lvin
g"-F
ilter
zur
Kla
ngre
gelu
ng H
öhen
/Bäs
se
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hör
beis
piel
e m
it E
rläut
erun
gen:
"ke
yboa
rds
mix
-tric
ks"
Ser
ie
Filt
er:
K
oeffi
zien
ten
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Filt
er:
A
nzah
l der
Koe
ffizi
ente
n (F
IR)
gerin
ge A
nzah
l der
Koe
ffizi
ente
n
Fre
quen
zgan
g ni
cht s
ehr
stei
l
Fre
quen
zgan
g w
esen
tlich
ste
iler,
imm
er n
och
"rip
ple"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Filt
er:
A
nzah
l der
Koe
ffizi
ente
n (F
IR)
gerin
ge A
nzah
l der
Koe
ffizi
ente
n
46 Dynamikbearbeitung Digitale Audioverarbeitung
Laut
stär
kere
gelu
ng im
Aut
o
Anp
asse
n an
Um
gebu
ngse
inflü
sse
Opt
imie
rung
der
Lau
thei
t (in
sb. P
opm
usik
)
"com
pres
sor"
Anp
asse
n gr
oßer
Peg
eldi
ffere
nzen
an
schl
echt
eres
Sys
tem
"lim
iter"
"noi
se g
ate"
Unt
erdr
ücku
ng k
lein
er S
törs
igna
le
Sch
utz
vor
Übe
rste
ueru
ng, z
.B. v
on A
/D-W
andl
ern
Anp
asse
n de
r D
ynam
ik (
Peg
eldi
ffere
nzen
):
Dyn
amik
-Bea
rbei
tung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Del
ay
stat
isch
eK
ennl
inie
Ans
prec
h-R
ückl
aufz
eit
Peg
el-
mes
sung
0
0dB
dB
d P
y
d P
x
R =
0
0 <
R <
1
R >
1
unen
dlic
h
Noi
sega
te
Exp
ande
r
Com
pres
sor
Lim
iter
Kom
pres
sion
sfak
tor
R =
anal
og:
ohn
e D
elay
, dah
er P
robl
eme
bei s
chne
llen
Änd
erun
geng(n)
y(n)
x(n-
D)
x(n)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dyn
amik
bear
beitu
ng:
Blo
cksc
haltb
ild
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Filt
er:
K
oeffi
zien
tent
abel
le
alle
übl
iche
n A
udio
filte
r
-1 z z-1
-1 zz-1
r co
s p
-r s
in p
r si
n p
r co
s p
Kla
ngva
riatio
nen
digi
tale
r F
ilter
?
ja, a
bhän
gig
von
Alg
orith
mus
(F
IR, I
IR)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Filt
er:
"K
lang
" di
gita
ler
Filt
er ?
!
Wor
tbre
iten,
Run
dung
sfeh
ler
Arc
hite
ktur
varia
nten
(Zöl
zer
S. 1
48ff)
-b1
-b2
Digitale Audioverarbeitung Dynamikbearbeitung 47
-NT
-ET
-CT
AT
/RT
2**G
ES
NS
ES
-CS
y(n)
dela
y
log2
RM
S
x(n)
Sch
wel
lwer
tver
glei
ch, d
ann
Ent
sche
idun
g K
/E/N
Dyn
amik
: K
ompr
esso
r / E
xpan
der
/ Noi
sega
te
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Zöl
zer]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kom
pres
sion
: B
eisp
iel
-1 z
Spi
tzen
wer
tmes
sung
:
Dyn
amik
: P
egel
mes
sung
| A |
A >
B ?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205-
AT
RT
-
x(n)
xpea
k(n)
AT
atta
ck ti
me
RT
rele
ase
time
H(z
) =
AT
1 -
(1 -
AT
- R
T)
/ z
xpea
k(n)
= (
1 -
AT
- R
T)
* xp
eak(
n-1)
+ A
T *
|x(n
)| z-1
-
x(n)
x²(n
)T
AV
xrm
s(n)
xrm
s(n)
= (
1 -
TA
V)
* xr
ms(
n-1)
+ T
AV
* x
²(n)
1 -
(1 -
TA
V)
/ z
TA
V
Dyn
amik
: M
ittel
wer
t Peg
elm
essu
ng
Mitt
elw
ertm
essu
ng:
H(z
) =
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
48 Hall, Raumsimulation Digitale Audioverarbeitung
Suc
he n
ach
vere
infa
chte
n A
lgor
ithm
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hal
l:
Box
-Mod
ell
"Str
ahle
n-M
odel
l""S
pieg
elqu
elle
n"
mat
hem
atis
ches
Mod
ell e
ines
Rau
ms
(als
Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n)
in e
infa
chen
Fäl
len
(Box
) ex
akt l
ösba
r
anso
nste
n nu
mer
isch
e N
äher
ung
aber
: "e
chte
r" H
all i
st e
xtre
m a
ufw
endi
g
=>
ange
nehm
e W
erte
abh
ängi
g vo
m S
igna
l (K
lass
ik P
op, S
prac
he, .
..)
"Räu
mlic
hkei
t" :=
psy
choa
kust
isch
e B
ewer
tung
der
Ref
lexi
onen
evtl.
auc
h S
tere
o / r
äum
lich
diffe
renz
iert
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hal
l:
erst
e R
efle
xion
en
dire
ktes
Erz
euge
n de
r w
icht
igen
ers
ten
Ref
lexi
onen
mit
meh
rfac
her
Ver
zöge
rung
dela
y
dela
y
dela
y
[vdH
eide
DS
P]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kom
pres
sion
: B
eisp
iel
Kla
ngve
rfär
bung
, ins
b. H
öhen
däm
pfun
g
Rau
msi
mul
atio
n :=
kün
stlic
he E
rzeu
gung
ein
er R
aum
akus
tik
Rau
msi
mul
atio
n, H
all
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Orig
inal
sign
al
typi
sche
r V
erla
uf:
Ref
lexi
onen
an
Wän
den
/ and
eren
Obj
ekte
n
Dire
ktsi
gnal
1. R
efle
xion
en
diffu
ser
Nac
hhal
l (m
ehrf
ache
Ref
lexi
onen
)
x(n)
|h(n
)|
Orig
inal
sign
al, e
rste
und
meh
rfac
he R
efle
xion
en
Digitale Audioverarbeitung Hall, Raumsimulation 49
(meh
rere
Kam
mfil
ter
para
llel)
Hal
l:
diff
user
Nac
hhal
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kla
ngbe
ispi
ele
spät
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hal
l:
Soun
dbla
ster
Liv
e
dive
rse
Pre
sets
alle
Par
amet
er r
egel
bar
"env
ironm
enta
l aud
io"
=>
aber
kei
ne "
Ver
dich
tung
" de
s H
alls
igna
ls
mit
expo
nent
ielle
m A
bfal
l der
Impu
lsan
twor
t
reku
rsiv
e F
ilter
, z.B
. Kam
mfil
ter
/ Allp
aßfil
ter
Ver
einf
achu
ngen
not
wen
dig
zusa
mm
enge
setz
t aus
seh
r ho
her
Anz
ahl v
on T
eilre
flekt
ione
n
Erz
euge
n de
s "d
iffus
en"
Hal
lant
eils
?!
y(n)
x(n)
g
dire
kte
Sim
ulat
ion
per
dela
y/F
akto
r zu
auf
wen
dig
Hal
l:
diffu
ser
Nac
hhal
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
z-M
g: R
ückk
oppl
ungs
fakt
or
M: D
elay
-Län
ge
[Sch
roed
er 6
1]
z-M -gg
y(n)
x(n)
-Mz
g
x(n)
y(n)
jew
eils
Impu
lsan
twor
t
exp.
Abk
linge
n de
r Im
puls
antw
ort
und
Fre
quen
zgan
g
Allp
aßfil
ter
Kam
mfil
ter
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hal
l:
Kam
mfil
ter
/ Allp
aßfil
ter
50 Audioqualitat Digitale Audioverarbeitung
"co
ding
hig
h qu
ality
dig
ital a
udio
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hör
bere
ich:
h
öchs
te F
requ
enze
n?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
tran
spar
ent c
hann
el
Anf
orde
rung
en a
n ei
nen
"tra
nspa
rent
en K
anal
" ?
CD
und
DA
T k
napp
unz
urei
chen
d
bei M
usik
prod
uktio
n au
f Qua
ntis
ieru
ngsf
ehle
r ve
rmei
den
ww
w.m
erid
ian.
co.u
k/ar
a/in
dex.
htm
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
J. R
. Stu
art:
"Cod
ing
high
qua
lity
audi
o"
The
sen: D
ither
ing/
Noi
sesh
apin
g un
bedi
ngt n
otw
endi
g
anal
og (
LP)
bess
er a
ls d
igita
l (C
D,D
AT
) ?!
Übe
rtra
gung
squa
lität
ana
lysi
eren
bits
f / K
HZ
16 16 24
44.1
/ 48 66 96
DV
D-A
udio
/ S
AC
D is
t Ver
schw
endu
ng
vor
alle
m h
öher
e A
btas
trat
e nö
tig
=> Mot
ivat
ion:
"
CD
-Qua
lität
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Transparenter Kanal 51
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Qua
ntis
ieru
ng?
Qua
ntis
ieru
ngfe
hler
vs.
Dith
erin
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abt
astr
ate?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abt
astr
ate?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
52 Vergleich CD, LP, Radio Digitale Audioverarbeitung
Aud
ioqu
alitä
t:
FM
(U
KW
-Rad
io)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
LP
Aud
ioqu
alitä
t:
Faz
it
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
CD
Digitale Audioverarbeitung Vergleich CD, LP, Radio 53
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
Ver
zerr
unge
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
Diff
eren
ztön
e
Aud
ioqu
alitä
t:
16/
18/2
0 bi
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
16/
18/2
0 bi
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
54 Quantisierungseffekte Digitale Audioverarbeitung
Dith
er:
ei
n Q
uant
isie
rung
ssch
ritt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
1+
4 Q
uant
isie
rung
ssch
ritte
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
Si
nus
ohne
Dith
erin
g
Dith
er:
Si
nus
mit
Dith
erin
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Quantisierungseffekte 55
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Noi
se-S
hapi
ng,
16 b
it
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
CD
/DA
T G
renz
freq
uenz
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
C
D m
it Q
uant
isie
rung
, vs.
LP
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dith
er:
Q
uant
isie
rung
, 20
bit
56 Quantisierungseffekte Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
96
KH
z, 6
6 K
Hz
Aud
ioqu
alitä
t:
66
KH
z, n
oise
-sha
ping
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
20
bit
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
ioqu
alitä
t:
"Sh
anno
n-Sp
ace"
Digitale Audioverarbeitung Audio-Hardware und -systeme 57
höhe
re G
enau
igke
it
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
iosy
stem
e:
Anf
orde
rung
en
oder
Gle
itkom
ma
32 b
it IE
EE
Gru
ndan
ford
erun
gen:
CD
/DA
T Q
ualit
ät
24 b
it lin
ear
PC
M
16 b
it lin
ear,
44.
1 / 4
8 K
Hz
(48
KH
z)
480.
000
# M
AC
/s
10 K
anal
Mix
er
4.80
0.00
0
48.0
00.0
00
10 K
anal
Mix
er, j
e 3
100-
tap
FIR
1000
-tap
FIR
-Filt
er
100-
tap
FIR
-Filt
er
144.
480.
000
4.00
0.00
0.00
0
. . .
Pen
tium
-200
(10
Tak
te/M
ult.)
20.0
00.0
00
Pen
tium
-III,
1 G
Hz,
ISS
E (
max
:)
Bei
spie
le:
Spe
zial
hard
war
e od
er m
oder
n(st
)e P
roze
ssor
en=>
aktu
elle
Pro
zess
oren
: (P
C, M
ac, W
orks
tatio
ns)
PC
s kö
nnen
vie
le H
W-G
erät
e er
setz
en
=>
aber
Mar
ktbe
deut
ung
von
Sig
nalp
roze
ssor
en w
ächs
t# M
AC
/s
Pen
tium
-III,
1 G
Hz,
ISS
E (
max
:)
20.0
00.0
00P
entiu
m-2
00 (
10 T
akte
/Mul
t.)
4.00
0.00
0.00
0
älte
re P
Cs/
MA
Cs
mit
leis
tung
ssch
wac
her
FP
U
für
Aud
io/M
ultim
edia
ung
eeig
net
SIM
D-E
rwei
teru
ngen
: M
MX
, 3D
now
!, IS
SE
, IS
SE
2, A
ltive
c
zusä
tzlic
h: M
oore
’s L
aw, h
öher
e T
aktr
aten
Aud
iosy
stem
e:
Anf
orde
rung
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ver
lage
rung
von
Aud
iofu
nktio
nen
in S
W (
Bei
spie
l AC
97)
=> =>
verb
esse
rte
FP
U: g
erin
ge L
aten
z (t
yp. 3
-5 T
akte
), P
ipel
inin
g
teilw
eise
leis
tung
sfäh
iger
als
Sig
nalp
roze
ssor
en -
abe
r te
urer
wei
tere
Anf
orde
rung
en
Add
ition
, Mul
tiplik
atio
n, S
peic
heru
ng
> 16
bit,
Gle
itkom
ma
Rec
henl
eist
ung,
Spe
iche
rbed
arf
Alg
orith
men
> 44
KH
z
Gru
ndop
erat
ione
n
Qua
ntis
ieru
ng
Abt
astr
ate
Aud
io-A
nfor
deru
ngen
an
Rec
hens
yste
me?
Aud
iove
rarb
eitu
ng:
Sy
stem
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Bei
spie
l Mem
orys
tick
Ver
schl
üsse
lung
, Mob
ilitä
t, ...
MM
X, I
SS
E, I
SS
E2,
...
56K
, SH
AR
C, .
..
x86,
Pow
erP
C, .
..
SIM
D-B
efeh
lssä
tze
AS
ICs
Sig
nalp
roze
ssor
en
Mik
ropr
ozes
sore
n
Ana
logr
echn
er
EM
U10
K1
SS
M-C
hips
Zöl
zer:
Dig
itale
Aud
iosi
gnal
vera
rbei
tung
, Kap
. 4
tech
-ww
w.in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de/
lehr
e/pc
-tec
hnol
ogie
/
(Int
el te
chni
cal j
ourn
al)
deve
lope
r.in
tel.c
om/it
j
(x86
und
MM
X/IS
SE
Dat
enbl
ätte
r)de
velo
per.
inte
l.com
(EM
U10
K1
und
Sou
ndF
ont D
ocs)
ww
w.s
ound
blas
ter.
com
(SH
AR
C S
igna
lpro
zess
oren
)
(56K
, 96K
Sig
nalp
roze
ssor
en)
ww
w.a
nalo
g.co
m
ww
w.m
otor
ola.
com
Aud
iosy
stem
e:
Lite
ratu
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
58 Soundblaster live, EMU10K1 Digitale Audioverarbeitung
Hal
l, E
cho,
Cho
rus,
Pha
ser,
Pitc
h-S
hifte
r, .
. .
jew
eils
div
erse
Par
amet
er e
ditie
rbar
Vie
lzah
l von
dig
itale
n E
ffekt
en, h
ier
Bei
spie
l Cho
rus
Em
u 10
K1:
E
ffekt
e
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
aber
bis
her
nur
ansa
tzw
eise
impl
emen
tiert
(M
ixer
, S/P
DIF
out
)
open
sour
ce.c
reat
ive.
com
alle
(?)
inte
rnen
Reg
iste
r in
den
Hea
derf
iles
doku
men
tiert
Mix
er
Sam
pler
aten
umse
tzun
g
digi
tale
I/O
Syn
thes
izer
Dig
itale
ffekt
e
aktu
ell: C
reat
ive
Labs
unt
erst
ützt
ope
n-so
urce
Tre
iber
für
Linu
x
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Em
u 10
K1:
I
nter
na
(Pro
fi-V
aria
nte
DM
1.0
00,0
0: b
esse
re W
andl
er)
ca. D
M 1
50,0
0
ein
zent
rale
s A
SIC
: E
MU
10K
1 S
igna
lpro
zess
or
rese
rvie
rt P
C-H
aupt
spei
cher
für
Sam
ples
64-s
timm
iger
Syn
thes
izer
/Sam
pler
(3
MID
I-K
anäl
e)
Bei
spie
l Sou
ndbl
aste
r-Li
ve:
stat
e-of
-the
-art
PC
-Sou
ndka
rte
unte
rsüt
zt a
lle a
ktue
llen
Sof
twar
esch
nitts
telle
n
Har
dwar
eunt
erst
ützu
ng fü
r 3D
-Aud
io
hoch
wer
tige
Dig
itale
ffekt
e
S/P
DIF
Dig
itale
inga
ng u
nd -
ausg
ang
Wie
derg
abe
und
Mix
er m
it 16
bit,
48
KH
z
[ww
w.s
bliv
e.co
m, w
ww
.em
u.co
m]
6 an
alog
e E
ingä
nge,
4 a
nalo
ge A
usgä
nge
zusä
tzlic
h ei
nige
Ana
logb
auel
emen
te
Aud
iosy
stem
e:
Sou
ndbl
aste
r Li
ve
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Sam
ples
im H
aupt
spei
cher
, per
Tre
iber
res
ervi
erte
Ber
eich
e
PC
I-B
usm
aste
r m
it ei
gene
r M
MU
vier
ana
loge
Aus
gäng
e, d
igita
l S/P
DIF
inkl
usiv
e 5.
1
CP
U
digi
tal
I/O
S/P
DIF
spea
kers
spea
kers
Effe
kt-
Pro
zess
orun
dM
ixer
D/A
D/A
64 s
timm
iger
Wav
etab
le-
Syn
thes
izer
PC
I Mas
ter
mit
MM
U
PC
I Sla
ve
digi
tal
I/O
S/P
DIF
A/D
Am
p
CD
/Lin
e In
PC
I-B
US
Hau
pt-
spei
cher
mit
Sam
ples
SR
C
SR
C
Em
u 10
K1:
B
lock
scha
ltbild
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Digitale Audioverarbeitung Micronas MAS35X9F 59
volls
tänd
iger
A-D
-A S
igna
lpfa
d au
f ein
em C
hip
clkout
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mic
rona
s 39
x9F
:
Blo
cksc
haltb
ild
ALU
MA
C
Acc
u
RO
M
D0
D1
Reg
iste
r
inputs
outputs
DSP Core
MIX
Filter
D/A
A/D
S/PDIFanalog
S/PDIF I²C
parallelI²C
Control
Interface
PLL
DC/DC
Mic
rona
s 39
x9F
:
Fea
ture
s
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
ensp
eich
er 4
K x
20
bit
Pro
gram
msp
eich
er 4
K x
20
bit
"hig
h-le
vel"
Bef
ehls
satz
:
MP
EG
-1La
yer
2/3
Dek
odie
rung
Laut
stär
kere
gelu
ng
Filt
erun
g
Dat
enre
gist
er 2
56 x
20
bit
prog
ram
mie
rbar
er T
aktg
ener
ator
enor
me
Bed
eutu
ng d
er "
anal
ogen
" K
ompo
nent
en
Dow
nloa
d zu
sätz
liche
r P
rogr
amm
e
prog
ram
mie
rbar
e D
C/D
C K
onve
rter
(B
atte
riebe
trie
b!)
on-c
hip
Ste
reo
A/D
und
D/A
70 m
W S
trom
verb
rauc
h, 2
.2 V
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
iosy
stem
e:
Mic
rona
s 39
x9F
MP
EG
-1 L
ayer
1/2
/3 D
ecod
er
MP
EG
-2 A
AC
(lo
w-b
itrat
e) D
ecod
er
on-c
hip
S/P
DIF
I/O
on-c
hip
serie
lle /
I2C
Sch
nitts
telle
n
on-c
hip
DC
-DC
Wan
dler
on-c
hip
Tak
tgen
erat
or
MP
3-P
laye
r, u
sw.
20-b
it si
ngle
-chi
p D
SP
Spr
achc
odec
s, F
irmw
are-
Dow
nloa
d m
öglic
h
=> =>B
atte
riebe
trie
b, p
orta
ble
Ger
äte:
Key
boar
d
Dis
play
Fla
sh R
AM
µCon
trol
ler
Mic
rona
s 39
x9F
:
App
likat
ion
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
A/D
D/A
AM
P
AM
P
OS
C/P
LLI²
Cvo
ltage
mon
itor
DC
/DC
1D
C/D
C2
DS
P C
OR
E
MP
3, A
AC
,G
.729
audi
oba
seba
nd
S/P
DIF
out
head
phon
elin
e in
mic
roph
one
S/P
DIF
in
MA
S 3
5x9F
1.0V
2.2V
3.0V
clk
"por
tabl
e au
dio
play
er":
3 IC
s pl
us B
atte
rie /
Tas
tatu
r / D
ispl
ay
60 Signalprozessoren Digitale Audioverarbeitung
Sign
alpr
ozes
sore
n:
Mot
orol
a 56
K
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sign
alpr
ozes
sore
n:
Mot
orol
a 56
K
dara
uf s
pezi
alis
iert
e H
ardw
are:
"S
igna
lpro
zess
oren
"
MA
C-O
pera
tione
n
Ste
uerw
erk
mit
HW
-Unt
erst
ützu
ng fü
r S
chle
ifen
und
Inte
rrup
ts
Adr
essb
erec
hnun
gsei
nhei
ten
Bus
band
brei
te a
usre
iche
nd fü
r si
ngle
-cyc
le M
AC
Har
vard
-Arc
hite
ktur
mit
sepa
rate
n B
usse
n fü
r B
efeh
le/D
aten
satu
ratio
n A
rithm
etik
Akk
umul
ator
inte
rn m
it hö
here
Wor
tbre
ite
ALU
ber
echn
et M
AC
-Ope
ratio
n in
ein
em T
akt
typi
sche
Adr
essi
erun
gsm
uste
r (li
near
, mod
ulo,
FF
T)
Pro
gram
me
mit
viel
en k
urze
n S
chle
ifen
typi
sche
Alg
orith
men
der
Sig
nalv
erar
beitu
ng:
Sign
alpr
ozes
sore
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
teilw
eise
ext
rem
kom
plex
e P
aral
lelv
erar
beitu
ng (
TI 3
2C08
0)
Sign
alpr
ozes
sore
n:
Spe
ktru
m
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Wor
tbre
iten:
12
bit /
16
bit /
24
bit /
32
bit F
P /
exte
nded
. . .
Fes
tkom
ma
/ Gle
itkom
ma
Anz
ahl /
Fun
ktio
nen
der
ALU
SIM
D: m
ehre
re A
LUs
Ban
dbre
ite d
er o
n-ch
ip B
usse
Adr
eßra
um: 6
4 K
B ..
4 G
B e
xter
n
on-c
hip
Spe
iche
r: R
AM
/ R
OM
(T
abel
len)
1K
B ..
1 M
B
Bei
spie
le: M
otor
ola
56K
, 96K
, Tex
as 3
2C0x
x, A
D S
HA
RC
Digitale Audioverarbeitung SHARC-Familie 61
IODS
P
DS
PS
RA
M
500
MB
/s e
xter
nal I
O
600
MB
/s li
nk p
ort I
O
AD
SP
-210
60:
Pla
tzbe
darf
(P
latin
e):
Layo
ut A
DS
P-2
1060
:
SHA
RC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Grö
ßen
verh
ältn
is R
AM
/ C
ore
(!)
512
KB
on-
chip
RA
M
40 M
Hz,
120
MF
LOP
S p
eak
AD
SP
-211
60:
512
KB
on-
chip
RA
M
100
MH
z, 6
00 M
FLO
PS
2 W
att
Link
-Por
ts u
nd P
aral
lelre
chne
r
Bef
ehls
satz
Pro
cess
ing
Uni
t mit
Reg
iste
rn u
nd d
rei R
eche
nwer
ken
grob
e H
ardw
ares
truk
tur
Auf
bau
des
SH
AR
C A
D-2
1060
:
SHA
RC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
sieh
e S
HA
RC
Dat
enbl
att u
nd P
rogr
amm
beis
piel
e
Sign
alpr
ozes
sore
n:
Mot
orol
a 96
K
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Cre
amw
are
Pul
sar]
hohe
Rec
henl
eist
ung,
120
.. 6
00 M
FLO
PS
pea
k
Sig
nalp
roze
ssor
-Fam
ilie,
Ana
log
Dev
ices
, ww
w. a
nalo
g.co
m
Cre
amw
are
Pul
sar
/ Sco
pe-S
yste
m
oft i
n A
V-S
urro
und-
Ver
stär
kern
ein
gese
tzt
32-b
it Z
ahle
nfor
mat
idea
l für
Aud
iove
rarb
eitu
ng
erla
ubt P
aral
lelre
chne
r m
it se
hr g
erin
gem
Auf
wan
d
Link
-Por
ts fü
r di
rekt
e K
omm
unik
atio
n
Gle
itkom
ma-
Ver
arbe
itung
"Sup
er H
arva
rd A
rchi
tect
ure"
SHA
RC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
enfo
rmat
e 32
bit
und
40 b
it
62 SIMD-Befehlssatze Digitale Audioverarbeitung
c’t 0
4/00
S.3
14 (
ISS
E/3
Dno
w/A
ltive
c)c’
t
ww
w.a
md.
com
/K6/
K6d
ocs/
, w
ww
.am
d.co
m/s
wde
v/
"The
MM
X te
chno
logy
pag
e ha
s be
en r
emov
ed"
deve
lope
r.in
tel.c
om/d
rg/m
mx/
appn
otes
/
deve
lope
r.in
tel.c
om/d
rg/m
mx/
man
uals
/
MM
X:
Linu
x "p
aral
lel-p
roce
ssin
g-H
OW
TO
"
ISS
E:
Inte
l web
site
:
3D N
ow!
AM
D w
ebsi
te:
c’t 1
5/98
S.1
86 ff
IEE
E M
icro
8/9
6 S
.42,
c’t
01/9
7 S
.228
ff
IEE
E M
icro
3/4
-99
S.3
7ff
deve
lope
r.in
tel.c
om/s
oftw
are/
idap
/res
ourc
es/te
chni
cal_
colla
tera
l/pen
tium
iii/
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
SIM
D:
L
itera
tur
EE
W
EE
WE
EE
DFD
F
FD
EE
EE
EW
r6 = r4 * r8
r4 = r1 + r5
r3 = r1 * r4
WE
EE
EE
DF
WE
ED
F
DF
EE
EW
EE
r3 = r1 * r4
r4 = r1 + r5
r6 = r4 * r8
FD
EE
EE
EW
FD
EE
W
FE
DE
EE
EW
r3 = r1 * r4
r4 = r1 + r5
r6 = r4 * r8
15
1015
20
F D E W
Fet
ch
Exe
cute
Writ
e ba
ck
Dec
ode/
issu
e
Sta
ll
cba
c) in
-ord
er-c
ompl
etio
nb)
pip
elin
e, o
ut-o
f-or
der
com
plet
ion
a) s
erie
lle B
efeh
lsbe
arbe
itung
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Bef
ehls
pipe
line:
in
orde
r / o
ut o
f ord
er
aber
oft
mit
gerin
ger
Gen
auig
keit
(8 b
it ..
16 b
it, 3
2 bi
t FP
)
ISS
E2
2000
ISS
E
MM
X
Bef
ehls
satz
erw
eite
rung
en: "m
ultim
edia
ext
ensi
on"
1996
1999
1998
3Dno
w!
1999
"inte
rnet
SIM
D s
trea
min
g ex
tens
ion"
Alti
Vec
(Pow
erP
C G
4, M
acin
tosh
)
gros
se D
aten
men
gen
x86-
FP
U a
usge
reiz
t
Tric
k: v
orha
nden
e A
LUs/
Dat
enpf
ade
für
SIM
D v
erw
ende
n
stei
gend
e A
nfor
deru
ngen
für
Aud
io, V
ideo
, Im
age,
3D
=>
"Med
ia p
roce
ssin
g" m
it de
m P
C ?
!
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
SIM
D:
M
edia
pro
cess
ing
=> z
.B.
Con
nect
ion-
Mac
hine
2:
64K
Pro
zess
oren
:-)
MIS
D
=> e
inge
schr
änkt
: M
MX
&C
o: 2
-8 fa
ch p
aral
lel
=> z
.B.
vier
fach
Pen
tium
Pro
-Ser
ver
=> M
ultip
roze
ssor
mas
chin
en
"mul
tiple
inst
ruct
ion,
mul
tiple
dat
a"M
IMD
"sin
gle
inst
ruct
ion,
sin
gle
data
"
"sin
gle
inst
ruct
ion,
mul
tiple
dat
a"
=> F
eldr
echn
er/P
aral
lelre
chne
r
=> je
der
klas
sisc
he P
C
SIM
D
SIS
D
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
SIM
D:
F
lynn
-Kla
ssifi
katio
n
Digitale Audioverarbeitung MMX 63
=>
2 bi
t ALU
2 bi
t ALU
=> =>
4 bi
t ALU
Pen
tium
-MM
X z
usät
zlic
h m
it gr
ößer
en C
ache
s al
s P
entiu
m
~10%
are
a on
Pen
tium
/MM
X
SIM
D le
icht
impl
emen
tierb
ar
MM
X p
ress
rel
ease
03.
05.1
996
32/6
4-bi
t Dat
enpf
ade
sind
"ov
erki
ll"
ALU
s ab
er le
icht
par
alle
l nut
zbar
:
MM
X n
ur in
wen
igen
App
likat
ione
n w
irklic
h ge
nutz
t
++
++
++
++
carr
y-ch
ain
auftr
enne
n
Per
form
ance
2x
.. 8x
für
MM
X O
ps
Per
form
ance
1.5
x ..
2x fü
r A
pps
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
G
rund
idee
790
3115
0
Exx
ab
386
8086
PC
EF
LAG
S
IPE
IPF
P S
tatu
s
FP
R0
FP
R7
GS
FS
extr
a da
ta s
egm
ent
data
seg
men
t
stac
k se
gmen
t
code
seg
men
t
ES
DS
SS
CSSI
DI
ED
I
ES
I
SP
BP
EB
P
ES
P
EB
X
ED
X
EC
X
EA
X
BH
BL
DL
DH
BX
DX
CX
AX
CL
CH
AL
AH
accu
mul
ator
coun
t: S
trin
g, L
oop
data
, mul
tiply
/div
ide
base
add
r
stac
kptr
inde
x, s
trin
g sr
c
base
of s
tack
seg
men
t
inde
x, s
trin
g ds
t
stat
us
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
x86:
R
egis
ter
WE
E
WE
EE
EEE
EE
EE
WWE
EE
EEE
EE
EE
WD
F
FD
EE
W
FD
EE
W
WE
EE
EE
DF
WE
ED
F
WE
EE
ED
EF
WEDF
Sta
ll
Dec
ode/
issu
e
Writ
e ba
ck
Exe
cute
Fet
ch
2015
105
1
4-fa
ch S
IMD
, mit
Pip
elin
e
2-fa
ch s
uper
skal
ar
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Supe
rska
lar,
SIM
D
(1-F
) +
F/S
X
1S
ges
amt =
SX = 1.1, F = 0.98, Sgesamt = 1/(0.02 + 0.89) = 1.10
SX = 2, F = 0.9, Sgesamt = 1/(0.1 + 0.45) = 1.82
SX = 2, F = 0.5, Sgesamt = 1/(0.5 + 0.25) = 1.33
SX = 10, F = 0.1, Sgesamt = 1/(0.9 + 0.01) = 1.09
=>B
eisp
iele
:
bere
chne
t Fun
ktio
n X
, zei
tlich
er A
ntei
l 0<F
<1
=>O
ptim
ieru
ng lo
hnt n
ur fü
r hä
ufig
e O
pera
tione
n !!
Fun
ktio
n X
’ ist
sch
nelle
r al
s X
mit
"spe
edup
" S
X:
Am
dahl
’s G
eset
z:
SX
= Z
eitb
edar
f( X
) /
Zei
tbed
arf(
X’ )
Sys
tem
2:
Sys
tem
1:
[Gen
e A
mda
hl, 1
967]
"Spe
edup
" du
rch
Par
alle
lisie
rung
?
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
Am
dahl
’s G
eset
z
64 MMX Digitale Audioverarbeitung
63 630
63 6332
3116
158
70
pack
ed b
yte
*8 /
pack
ed w
ord
*4 /
pack
ed d
oubl
ewor
d *2
/ qu
adw
ord
q
d1
d0
w3
w2
w1
w0
b7
b2
b1
b0
Zug
riff a
bhän
gig
vom
Bef
ehl
64-b
it R
egis
ter,
4 D
aten
type
n:
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
D
aten
form
ate
clear MMX state (handle FP regs)
EMMS (FSAV / FRESTOR)
(Varianten B/W/D S/US)
MAC 4*16 -> 2*32
PMADDWD mm1, mm2/mem64
8*a==b, create bit mask / auch GT
PCMPEQB mm1, mm2/mem64
4*mul 16*16 store low/high 16 bits
PMULL/HW mm1, mm2/mem64
pack 4*32 into 4*16 signed saturate
2*sub 32 bit data / unsigned saturate
PSUBUSD mm1, mm2/mem64
PSUBD mm1, mm2/mem64
PADDB mm1, mm2/mem64
PAND mm1, mm2/mem64
2*sub 32 bit data / signed wrap
mm1 AND mm2/mem64 / auch OR/XOR/NAND
8*add 8 bit data
PACKSSDW mm1, mm2/mem64
fancy unpacking (see below)
PUNPCKH mm1, mm2/mem64
MOVD mm1, mm2/mem32
MOVQ mm1, mm2/mem64
PSLL mm1,mm2/mem64/imm8
pack 8*16 into 8*8 signed saturate
shift left mm1 / auch PSRA/PSRL
PACKSSWB mm1, mm2/mem64
move 64 bit data
move 32 bit data
insgesamt 57 Befehle
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
B
efeh
lssa
tz
=> M
MX
DLL
s
=> s
atur
atio
n ar
ithm
etic
=> Ü
berla
uf ig
norie
ren
=> F
P-R
egis
ter
nutz
en
Kom
patib
ilitä
t zu
alte
n B
etrie
bssy
stem
en /
App
s:
kein
e ne
uen
Reg
iste
r m
öglic
h
kein
e ne
uen
Exc
eptio
ns
best
ehen
de D
aten
pfad
e nu
tzen
=> 6
4 bi
t
mög
lichs
t wen
ig n
eue
Opc
odes
alte
Pro
zess
oren
und
neu
e S
oftw
are
=> C
ode
dopp
elt
Tes
t-A
pplik
atio
nen:
=> 1
6 bi
t dom
inie
rt
(aud
io/im
age/
MP
EG
-1/3
D-G
raph
ik/..
.)
optim
iert
e Li
brar
ies
verf
ügba
r
kein
e T
ools
=> A
ssem
bler
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
E
ntw
urfs
ents
chei
dung
en
TO
S=0
0
FP
7
FP
0
063
79ta
g
1113 T
OS
11..1
MM
X0
MM
X7
MM
X0
.. M
MX
7
8 R
egis
ter
a 64
bit
63
FP
NaN
in d
en F
P-R
egis
tern
0000
tag
00 =
val
id
FP
TO
S =
0
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
R
egis
ter
Digitale Audioverarbeitung MMX 65
b3
b2
b1
a3
a2
a1
pmad
dwd
a0
b0*
**
*
a3*b3+a2*b2
a1*b1+a0*b0
für
Ska
larp
rodu
kte:
} MMX64 v0101, v2323, t0, t1, t2, t3;
vector_x_matrix_4x4( MMX64* v, MMX64 *m ) {
v0101 = punpckldq( v, v ); // unpack v0/v1
v2323 = punpckhdq( v, v ); // unpack v2/v3
t0 = pmaddwd( v0101, m[0] ); // v0|v1 * first 2 rows
t1 = pmaddwd( v2323, m[1] ); // v2|v3 * first 2 rows
t2 = pmaddwd( v0101, m[2] ); // v0|v1 * last 2 rows
t3 = pmaddwd( v2323, m[3] ); // v2|v3 * last 2 rows
t0 = paddd( t0, t1 ); // add
t2 = paddd( t2, t3 ); //
v = packssdw( t0, t2 ); // pack 32->16, saturate
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
"pa
cked
mul
tiply
add
wor
d"
Ver
glei
che
/ Spr
ungb
efeh
le:
0000h
0000h
0000h
FFFFh
>>
>> 67
16
731
34
16
45
23
pcm
pgtw
:
Bei
spie
l: c
hrom
a-ke
ying
Bitm
aske
n fü
r lo
gisc
he O
ps v
erw
endb
ar
=>=>
com
pare
-Ope
ratio
nen
setz
en B
itmas
ken
kein
e S
prun
gbef
ehle
in M
MX
Pip
elin
e-A
bhän
gigk
eite
n
schl
echt
par
alle
lisie
rbar
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
"pa
cked
com
pare
"
vorh
ande
ne F
P IN
T7
Rou
tine
funk
tioni
ert a
uch
für
MM
X
kein
e A
npas
sung
des
Bet
riebs
syst
ems
notw
endi
g
FP
-Reg
iste
r nu
r be
i Bed
arf s
iche
rn
Inte
rakt
ion
mit
Bet
riebs
syst
em /
Tas
kwec
hsel
: Tas
k2IN
T7
hand
ler
no
rmal
co
de
MM
X/F
P :
INT
7 w
egen
TS
=1
save
tas
k1 s
tate
CR
0.T
S=0
retu
rn
Tas
k1
MM
X/F
P
cod
e
task
sw
itch
:
CR
0.T
S=1
rest
ore
tas
k2 s
tate
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
M
ultit
askt
ing
. . .
..., 1
25, 1
26, 1
27, 1
27, 1
27, .
..
..., 1
25, 1
26, 1
27, -
128,
-12
7, ..
.
0
7f
ff 80
0003h
8003h
0004h
7FFFh
7FFFh
7FFFh
++
++
a1
a2
a3
a1+b1
a2+b2
a3+b3
b1
b2
b3
padd
w (
wra
p ar
ound
):
padd
usw
(sa
tura
ting)
:
b3
b2
b1
a3+b3
a2+b2
a1+b1
a3
a2
a1
++
++
satu
ratio
n
wra
p-ar
ound
was
sol
l bei
ein
em Ü
berla
uf p
assi
eren
?
80
ff
7f
0
gut f
ür D
SP
-
Zah
lenk
reis
Anw
endu
ngen
"auf
gesc
hnitt
en"
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
"Sa
tura
tion
Ari
thm
etic
"
66 MMX Digitale Audioverarbeitung
Sch
ritt 1
: M
aske
ers
telle
n (
high
-col
or: 1
6 bi
t/pix
el)
"Wet
terb
eric
ht":
MM
X b
erec
hnet
4 P
ixel
/ T
akt
kein
e B
ranc
h-B
efeh
le
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
C
hrom
a K
eyin
g (1
)
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
C
hrom
a K
eyin
g (2
)
01FCh
0000h
8002h
FFFFh
8002h
01FCh
7FFFh
8000h
8000h
0D02h
0000h
8000h
pack
ssdw
: pa
ck w
ith s
atur
atio
n 32
->
16 s
igne
d da
ta:
punp
ckhb
w:
punp
cklb
w: l
ower
32
bits
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
pa
ckss
dw /
punp
ckhb
w
pmul
lhw
pmul
llwen
tspr
eche
nd d
ie lo
w w
ords
mit
Pac
kbef
ehle
n ko
mbi
nier
en, w
enn
32-b
it R
esul
tate
gew
ünsc
ht
**
**
FFFFh
0000h
0000h
0002h
0002h
0004h
0000h
0100h
0100h
0000h
pmul
l[lh]
w:
mul
tiply
4 w
ords
, writ
e lo
w/h
igh
byte
of r
esul
ts:
4 x
16 b
it
4 x
16 b
it
4 x
32 b
it
4 x
16 b
it hi
gh w
ords
0001h
0001h
0002h
FFFEh
FFFFh
0000h
0D02h
0000h 0000h
FFFFh
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
pm
ulllw
/ pm
ullh
w
Digitale Audioverarbeitung 3Dnow! 67
(ver
glei
che
Mot
orol
a A
ltive
c / I
ntel
ISS
E)
MM
X u
nter
stüt
zt n
ur In
tege
r-D
aten
type
n
star
k w
achs
ende
Bed
eutu
ng v
on 3
D-S
piel
en
32-b
it G
leitk
omm
aope
ratio
nen
nötig
für
Geo
met
rie-T
rans
form
atio
nen
FP
U im
AM
D K
6 ve
rgle
ichs
wei
se la
ngsa
m
3Dno
w! S
pezi
fikat
ion
=>S
IMD
-Bef
ehle
für
32-b
it flo
at D
aten
type
n
=>
muß
ohn
e O
S-U
nter
stüt
zung
nut
zbar
sei
n
MM
X-R
egis
ter
verw
ende
n
MM
X z
wei
-Ope
rand
en A
dres
sier
ung
je z
wei
floa
t-D
aten
wer
te p
ro M
MX
-Reg
iste
r
schn
elle
Add
/Mul
t/MA
C/S
qrt-
Bef
ehle
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3Dno
w!
M
otiv
atio
n
MM
X-R
egis
ter
verw
ende
n, z
wei
Dat
enw
orte
pro
Reg
iste
r
zwei
-Adr
ess-
Bef
ehle
kein
e S
tatu
s-F
lags
, kei
ne E
xcep
tions
MM
X-B
efeh
le n
utzb
ar (
logi
sche
, Ver
glei
che,
...)
SIM
D-B
efeh
le fü
r 32
-bit
float
Dat
enty
pen:
bele
gt n
ur e
inen
ein
zige
n x8
6 O
pcod
e (0
F0F
... s
ubob
code
)
mög
lichs
t wen
ig C
hipf
läch
e:
kein
e U
nter
stüt
zung
für
NaN
/INF
/...
Sat
urat
ion-
Arit
hmet
ik s
tatt
Übe
rlauf
App
roxi
mat
ion
für
Div
isio
n un
d Q
uadr
atw
urze
l
nur
roun
d-to
-nea
rest
-eve
n M
odus
, +-
1LS
B
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3Dno
w!
E
ntsc
heid
unge
n
bis
zu v
ier
Zuf
alls
zahl
en p
ro T
akt
(U/V
pip
elin
es g
enut
zt)
PM
ULL
W la
tenc
y 3,
thro
ughp
ut 1
(on
Pen
tium
)
x(t) = (x(t-1) * 47989) & 0xFFFF;
QuadWord DithMultVal = 0x4f314f314f314f31;
QaudWord DithRegInit = 0x4f31994d2379bb75;
Init:
PMULLW mm0, DithMulVal // 3 clocks
MOVQ [result64], mm0 // 1 clocks
Loop: // x(t) -> x(t+1)
MOVQ mm0, DithRegInit;
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
Zu
falls
zahl
en
00
00
00
20
20
72
54
68
65
20
50
65
73
str
73
65
50
20
65
68
54
72
str
00
01
00
0172
54
68
65
20
50
65
73
(abe
r P
robl
eme
mit
Um
laut
en...
)[a
us In
tel M
MX
app
note
]
lowercase
padd
74
70
72
68
65
20
65
73
pand
20
20
20
20
20
20
20
20
mask
mask
str
pand
pcmpgtb
pcmpgtb
10
01
10
00
11
10
11
11
5B
5B
5B
5B
5B
5B
5B
5B
40
40
40
40
40
40
40
40
Str
ing
low
er-t
o-up
per-
case
con
vers
ion:
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
MM
X:
to
Low
erC
ase(
)
68 3Dnow! Digitale Audioverarbeitung
End;
IterpasD:=Count;
or (Count=Tiefe);
Until (abs (A) >Grenze) or (Abs (B) > Grenze)
INC (Count);
A:= C;
B:= 2*A*B + I;
C:= SQR(A) - SQR(B) + R;
Repeat
A:=0; B:=0;
Count:= 0;
Begin
var A,B,C:double;
(I,R :Double; Grenze, Tiefe :Paratyp):Paratyp;
Function IterPasD
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3D N
ow!
A
pfel
män
nche
n
jnz loop
dec CX ; iteration counter
...
; Sieh nach, ob A oder B > GRENZE ist
MOVQ iA,MM4
PF2ID MM4,MM0 ;iA = INT(A) | iB = Int(B)
; = A(n+1) | = B(n+1)
PFADD MM0,MM2 ;MM0= A**2 - B**2 + R | 2*A*B+I
PFACC MM0,MM3 ;MM0= A**2 - B**2 | A*B+A*B
PFMUL MM0,MM1 ;MM0= A**2 | -B**2
PFMUL MM0,MM0 ;MM0= A**2 | B**2
PFMUL MM3,MM0 ;MM3= A*B | A*B
POR MM3,MM4 ;MM3=B | A
PSRLQ MM4,32 ; sehr mühsam ...
PSLLQ MM3,32 ; das Vertauschen ist
MOVQ MM4,MM0 ; oh weh
MOVQ MM3,MM0 ;MM3=A | B
loop:
;; MM2 ;R | I
; MM1 ;1 | -1
; Entry MM0 ;A | B
; Quadriere (A + jB)**2 = A**2 - B**2 + j 2*A*B
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3D N
ow!
A
pfel
män
nche
n
=>=>
auch
für
ande
re A
nwen
dung
gut
nut
zbar
(et
wa
Num
erik
)
"mem
ory
stre
amin
g"
löst
kei
ne E
xcep
tions
/ P
age
Fau
lts a
us
gew
ünsc
hte
Dat
en w
erde
n in
L1/
L2-C
ache
gel
aden
quas
i nor
mal
er L
adeb
efeh
l, ab
er o
hne
Zie
lregi
ster
=>pr
efet
ch-B
efeh
l
Per
form
ance
sta
rk v
on o
ptim
aler
Cac
he-A
usnu
tzun
g ab
häng
ig
aber
reg
elm
ässi
g (in
jede
m F
ram
e)
viel
e D
aten
wer
den
(pro
Fra
me)
nur
ein
mal
ben
ötig
t
unge
wöh
nlic
he L
okal
ität
regu
läre
Spe
iche
rzug
riffs
mus
ter
Spe
iche
rzug
riffe
in M
ultim
edia
-App
likat
ione
n:
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3Dno
w!
P
refe
tch
zusä
tzlic
he B
efeh
le fü
r N
ewto
n-Ite
ratio
n
voll
in P
ipel
ine
inte
grie
rt, m
axim
aler
Dur
chsa
tz
wen
ig H
ardw
area
ufw
and
quad
ratis
che
Kon
verg
enz:
zw
ei It
erat
ions
schr
itte
für
volle
Gen
auig
keit
=>
mit
volle
m T
akt
aus
Look
up-T
able
und
Inte
rpol
atio
n
erst
er B
efeh
l lie
fert
14/
15 b
it A
ppro
xim
atio
n
Div
isio
n un
d Q
uadr
atw
urze
l per
App
roxi
mat
ion
etw
a S
hadi
ng/B
eleu
chtu
ngsb
erec
hnun
g fü
r 3D
-Gra
phik
teilw
eise
nur
ger
inge
Gen
auig
keit
benö
tigt
mög
lichs
t wen
ig C
hipf
läch
e fü
r 3D
now
!
Rec
henw
erk
für
Div
isio
n / S
qrt i
st s
ehr
aufw
endi
g
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
3Dno
w!
D
ivis
ion
/ Qua
drat
wur
zel
Digitale Audioverarbeitung ISSE und ISSE2 69
leid
et (
extr
em)
Per
form
ance
=>A
LUs
müs
sen
auf d
ie D
aten
war
ten
=>
Cac
he-"
Pol
lutio
n"
herk
ömm
liche
Cac
he-S
trat
egie
n nu
tzlo
s
gerin
ge L
okal
ität:
vie
le D
aten
(P
ixel
) w
erde
n nu
r 1x
ben
ötig
t
hohe
Dat
enm
enge
/ D
aten
rate
=>
(für
Med
ia-A
pps.
)
typi
sch
für
Med
ienv
erar
beitu
ng:
Str
eam
ing:
Pre
fetc
h: D
aten
rec
htze
itig
anfo
rder
n
Cac
he-N
utzu
ng a
npas
sen
1GH
z, 8
x S
IMD
, 100
nse
c S
peic
her:
800
OP
s / 1
Zug
riff
Spe
iche
rlate
nz fa
st p
erfe
kt v
erst
eckt
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
"Str
eam
ing" op
079
FP
/MM
X
fp7
fp0
xmm
7
xmm
0
ISS
E12
70
Sca
lar:
SIM
D:
src1
src2 ds
t
op
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Reg
iste
r
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Hom
epag
e / L
itera
tur
sow
ohl "
pack
ed"
als
auch
"sc
alar
ISS
E in
stru
ctio
ns"
=>
Mar
kt fo
rder
t 3D
70 n
eue
Bef
ehle
2-fa
ch o
der
4-fa
ch S
IMD
?
128-
bit m
achb
ar (
FP
ber
eits
80-
bit)
bere
its 2
64-
bit A
LUs
auf d
em P
roze
ssor
4-fa
ch S
IMD
=>
"alre
ady
regi
ster
-sta
rved
IA32
arc
hite
ctur
e"
erfo
rder
t OS
-Unt
erst
ützu
ng=>
min
dest
ens
dopp
elte
FP
-Per
form
ance
not
wen
dig
neue
Reg
iste
r, 1
28-b
it
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Ent
wur
fsen
tsch
eidu
ngen
70 ISSE und ISSE2 Digitale Audioverarbeitung
xa[j] = xb[j] + q*xc[j];
} }
for( int j=0; j < SIZE; j++ ) {
void do_c_triad() {
float q;
float xa[SIZE], xb[SIZE], xc[SIZE];
tmp0 = __mm_mul_ps( *((__m128 *) &xc[j]), tmp1 );
*(__m128 *) &xa[j] =
void do_intrin_triad() {
__m128 tmp0, tmp1;
for( int j=0; j < SIZE; j+= VECTOR_SIZE) {
} }
_mm_add_ps(tmp0, *((__m128 *) &xb[j];
tmp1 = _mm_set_ps1(q);
float q;
__declspec(align(16)) float xa[SIZE], xb[SIZE], xc[SIZE];
#define VECTOR_SIZE 4
ISS
E-P
rogr
amm
ieru
ng m
it "I
ntrin
sics
" un
d V
TU
NE
:
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Pro
gram
mie
rung
mit
"Int
rins
ics"
struct
{ } AoS_data[1000];
float X, Y, Z; // A, B, C;
float X[1000],Y[1000],Z[1000];
float X[8],Y[8],Z[8];
} SoA_data;
{struct
Str
uctu
re o
f Arr
ays:
aber
im S
peic
her
"ver
stre
ut"
Ano
rdnu
ng o
ptim
al fü
r S
IMD
Ano
rdnu
ng s
chle
cht f
ür S
IMD
Dat
en lo
kal
Arr
ay o
f Str
uctu
res:
Hyb
rid S
oA -
SIM
D=>
struct
{ } Hybrid_data[125];
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
AoS
/ So
A
oft h
ando
ptim
iert
er A
ssem
bler
wg.
bes
ter
Per
form
ance
Sof
twar
eent
wic
klun
g fü
r M
MX
/ IS
SE
/ 3D
now
:
nur
rudi
men
täre
Com
pile
r- u
nd T
ool-U
nter
stüt
zung
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Reg
iste
r V
iew
ing
Tool
erfo
rder
t 16-
Byt
e A
lignm
ent a
ller
Dat
enty
pen
Intr
insi
cs
Vec
tor
Cla
ss L
ibra
ry
Inte
l Per
form
ance
Lib
rary
Sui
te
C-F
unkt
ione
n, C
ompi
ler
inlin
ing
Kla
ssen
, inl
inin
g du
rch
Com
pile
r
optim
iere
nder
Com
pile
r
sehr
teue
r
optim
iere
nder
Com
pile
r m
it IS
SE
-Unt
erst
ützu
ng:
umfa
ngre
iche
Pro
filin
g-T
ools
Vec
toriz
atio
n
Inte
l VT
une
Per
form
ance
Enh
ance
men
t Env
ironm
ent:
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
Pro
gram
mie
rung
Digitale Audioverarbeitung ISSE und ISSE2 71
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
2:
pav
g2-B
efeh
l (IA
64)
"32-
bit F
P F
IR F
ilter
impl
emen
ted
usin
g S
SE
"
sieh
e In
tel A
ppno
te
Nut
zen
von
MM
X/IS
SE
für
Filt
er?
MM
X u
nd IS
SE
für
16-b
it In
tege
r
ISS
E fü
r 32
-bit
Gle
itkom
maw
erte
max
imal
vie
rfac
he L
eist
ung
gege
nübe
r sk
alar
em C
ode
aber
:
erfo
rder
t Ope
rand
en-A
lignm
ent (
16-B
yte
Gre
nzen
)
z.B
. dur
ch D
upliz
ieru
ng d
er D
aten
/Koe
ffizi
ente
n-A
rray
s
Arr
aygr
ößen
Vie
lfach
e vo
n 4
Mul
tiplik
atio
n pa
ralle
l, ab
er A
kkum
ulat
ion
schw
ierig
=>
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
:
FIR
-Filt
er
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
2:
mux
1-B
efeh
l (IA
64)
PC
-Tec
hnol
ogie
| S
S 2
000
| 1
8.21
5
ISSE
2:
psa
d1-B
efeh
l (IA
64)
72 Benchmarks Pentium, Athlon Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ath
lon
(Thu
nder
bird
)
Dig
itale
Aud
iove
rbei
tung
| W
S 2
000
| 1
8.02
05
Ben
chm
arks
:
Pen
tium
IV
vs.
Ath
lon
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pen
tium
III
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pen
tium
IV
Digitale Audioverarbeitung Benchmarks Pentium, Athlon 73
(Div
X m
it M
MX
DC
T-C
ode)
Ben
chm
arks
:
Div
X /
Qua
ke
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spe
iche
rinte
rfac
e w
icht
ig (
Ram
bus/
DD
R)
bess
er a
uf P
3, P
4, A
thlo
n
neu
kom
pilie
rter
Cod
e:
Ver
wirr
spie
l im
Div
X-B
ench
mar
k:
sehr
gut
e W
erte
mit
MM
X
sehr
sch
lech
te W
erte
mit
x86
FP
U
neu
kom
pilie
rter
Cod
e m
it IS
SE
2
neu
kom
pilie
rter
Cod
e m
it 3D
now
!
Gra
phik
zei
gt d
ie je
wei
ls b
este
n W
erte
ISS
E2
sehr
leis
tung
sfäh
ig
unei
nhei
tlich
e P
entiu
m-4
Erg
ebni
sse
Ben
chm
arks
:
Div
X m
it 3D
now
/ISS
E2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ben
chm
arks
: P
entiu
m I
V v
s. P
entiu
m I
II
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ben
chm
arks
:
Pen
tium
IV
, Spe
iche
r
74 Compact Disc Digitale Audioverarbeitung
und
Mot
or fü
r P
icku
p
Prin
zip
für
CD
und
DV
D
Spi
ndel
mot
or
Obj
ektiv
, mag
netis
che
Fok
ussi
erun
g
(2x2
Mat
rix)
Pho
tose
nsor
Zyl
inde
rlins
e
Str
ahlte
iler
Füh
rung
ssch
iene
Lase
rdio
de
CD
:
Auf
bau
eine
s P
laye
rs
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tes
tber
icht
in [
ct 0
8/99
74]
stat
t höh
erer
Dre
hzah
l
Str
ahlte
iler
liest
meh
rere
Spu
ren
glei
chze
itig
kom
plex
er E
mpf
änge
r m
itm
ehre
ren
Pho
todi
oden
CD
:
Mul
tibea
m-T
echn
ik
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D u
nd V
ideo
ISO
-966
0 D
atei
syst
em
UD
F /
Pac
ket-
Writ
ing
Gru
ndla
gen
der
CD
-Tec
hnik
CD
-RO
M
CD
-R, C
D-R
W
DV
D-R
, DV
D-R
AM
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
, DV
D:
A
gend
a
SC
SI M
ultiM
edia
Com
man
d S
etS
CS
I-3
MM
C
ww
w.d
vdde
mys
tifie
d.co
m/d
vdfa
q.ht
ml
(um
fang
reic
he L
ink-
Sam
mlu
ng z
u D
VD
)w
ww
.uni
k.no
/~ro
bert
/hifi
/dvd
/
(sch
öne
Übe
rsic
ht)
(DV
D-F
AQ
, vie
le m
irror
s w
eltw
eit)
ww
w.d
isct
roni
cs.c
o.uk
/
dive
rse
Sta
ndar
ds, i
nsbe
sond
ere
EC
MA
-xxx
(fr
ei v
erfü
gbar
), w
ww
.ecm
a.ch
ww
w.p
ing.
be/~
pin1
1466
/form
txt.h
tml
DV
D:
23/
99 S
.100
ff
ww
w.p
hoen
ix.c
om/te
chs/
spec
s.ht
ml
(El T
orito
For
mat
für
boot
fähi
ge C
Ds)
(übe
rsic
htlic
he K
urzb
esch
reib
unge
n zu
CD
/DV
D)
EC
MA
-119
EC
MA
-267
DV
D-R
OM
Spe
zifik
atio
n
ISO
-966
0 D
atei
syst
em
02/9
3 17
8ff C
D "
colo
r bo
oks"
und
Dat
eifo
rmat
e
ww
w.fa
dden
.com
/cdr
faq
dive
rse
c’t A
rtik
el:
(alle
s ru
nd u
ms
The
ma
CD
-R u
nd C
D-R
W)
CD
/DV
D:
Li
tera
tur
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung CD Funktionsprinzip 75
Inte
rpre
tatio
n: L
and
= 0,
Pit
= 0,
Wec
hsel
Lan
d/P
it =
1
Ach
tung
: K
ratz
er o
ben
zers
töre
n di
e D
aten
Grö
ße
der
Pits
/ La
nds
~ 1.
0 µm
Pol
ycar
bona
tsch
icht
~ 1
.2 m
m
CD
:
Schi
chta
ufba
u
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
aus
Tak
tfreq
uenz
des
Nut
zsig
nals
Dre
hzah
l:
zu n
ahzu
fern
foku
ssie
rt
Lage
rege
lung
Sen
sorf
eld
mit
2x2
Pho
todi
oden
zur
Reg
elun
g:
Spu
rreg
elun
g:
Nut
zsig
nal:
Land
/Pit-
Übe
rgän
ge a
us S
umm
ensi
gnal
Fok
ussi
erun
g:
A
CD
B
aus
Diff
eren
zsig
nal
(A+C
) -
(B+D
)
aus
Diff
eren
zsig
nal
(A+B
) -
(C+D
)
Zyl
inde
rlins
e im
Str
ahle
ngan
g
spur
mitt
ig
CD
:
Fok
ussi
erun
g, S
purr
egel
ung,
. . .
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fer
tigun
gsm
änge
l fes
t ein
gepl
ant =
> le
istu
ngsf
ähig
e F
ehle
rkor
rekt
ur
[CD
-RO
M -
The
new
Pap
yrus
]
Pol
ycar
bona
tträg
er, 1
2cm
Dur
chm
esse
r
eing
eprä
gte
Ver
tiefu
ngen
("p
its")
bild
en d
ie D
aten
spira
lförm
ige
Dat
ensp
ur, 1
.6µm
Abs
tand
, ca.
160
00 W
indu
ngen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Pri
nzip
Land
s re
flekt
iere
n da
s La
serli
cht
Pits
str
euen
das
Las
erlic
ht
[CD
-RO
M -
The
new
Pap
yrus
]
CD
:
Ref
lexi
on
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
76 CD Funktionsprinzip Digitale Audioverarbeitung
...
data
bits
chan
nel b
its
0000
000
000
00 0
001
0000
001
000
00 0
011
0100
1000
1000
0010
0001
0000
0000
1001
0000
1000
0010
0010
0010
0000
0000
010
001
0001
0000
0000
0000
010
100
0001
0001
0000
... v
ia lo
okup
tabl
e
zusä
tzlic
h 3
"Mer
ge-B
its"
zwis
chen
zw
ei C
odew
orte
n ei
nfüg
en
Eig
ht-t
o-F
ourt
een
Mod
ulat
ion:
min
imal
2 N
ulle
n, m
axim
al 1
1 N
ulle
n zw
isch
en E
inse
n
selb
stta
kten
de A
ufze
ichn
ung,
NR
ZI
eige
ntlic
h 8-
17 M
odul
atio
n
DV
D v
erw
ende
t ver
bess
erte
s 8-
16 V
erfa
hren
CD
:
EF
M
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nut
zdat
en in
Fra
mes
ein
teile
n
17-b
it E
FM
mit
Mer
ge-B
its
14-b
it E
FM
-Dat
en a
us 8
-Bit
Nut
zdat
en
Nut
zdat
en
100
001
000
010
0001
0000
1001
0010
0100
0100
0010
0001
0010
0000
10
0001
0000
1001
0010
0100
0100
0010
0001
0010
0000
10
1011
1010
1110
0010
1110
1000
Pits
and
Lan
ds
. . .
17-b
it E
FM
, Syn
c-P
atte
rn a
nfüg
en
Ree
d-S
olom
on C
heck
sum
me
an F
ram
es a
nfüg
en
CD
:
Kod
ieru
ng d
er D
aten
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
1.2m
m
1mm
CD
DV
D
NA
Öffn
ungs
win
kel
0.5
.. 0.
6
0.45
.. 37
Gra
d
24 ..
Gra
d
Kra
tzer
/Sta
ub a
uf d
er O
berf
läch
e st
ören
kau
m
Kra
tzer
Auf
lösu
ngsv
erm
ögen
wie
bei
Mik
rosk
open
(!)
NA
:= M
aß fü
r A
uflö
sung
sver
mög
en d
es O
bjek
tivs
~ 1
= 2.
4
= 1
Dia
man
t
Luft
Vak
uum
Bre
chun
gsin
dex
’n’ e
ines
Mat
eria
ls:
NA
= n
* s
in(
u )
Dis
c
Lins
e
u asph
äris
che
Lins
en n
otw
endi
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
num
eris
che
Ape
rtur
Tes
tpro
gram
m/R
esul
tate
"C
D-B
änsc
hmaa
k": h
ome.
t-on
line.
de/h
ome/
Joer
n.F
iebe
lkor
n/
aktu
elle
CD
-RO
Ms:
CA
V s
owei
t per
Dat
en/F
ehle
rrat
e m
öglic
h
Ang
abe
"48x
"-La
ufw
erk:
48
x D
aten
rate
(C
LV)
der
Aud
io-C
D
CA
V e
rlaub
t Spu
rwec
hsel
ohn
e D
rehz
ahlä
nder
ung
(Flo
ppy,
akt
uelle
CD
-RO
M L
aufw
erke
)(
Aud
io/V
ideo
CD
, DV
D)
Con
stan
t Lin
ear
Vel
ocity
Con
stan
t Ang
ular
Vel
ocity
Aud
ioda
ten:
kon
stan
te D
aten
rate
sin
nvol
l: C
LV
Dre
hzah
l: i
nnen
hoc
h, a
ußen
lang
sam
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
CA
V v
s. C
LV
Digitale Audioverarbeitung Fehlerkorrektur (CD-ROM) 77
Bei
spie
l: F
ehle
r vo
r de
r K
orre
ktur
25242220181614121086420
844
4240
3836
3432
3028
2624
2220
1816
1412
106
42
0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Ree
d-So
lom
on C
ode
erst
er S
chrit
t: al
le E
inze
lfehl
er in
Zei
len
korr
igie
rt
25242220181614121086420
844
4240
3836
3432
3028
2624
2220
1816
1412
106
42
0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Ree
d-So
lom
on C
ode
CD
-RO
M D
aten
(A
udio
, Vid
eo, C
DR
OM
)
CD
-DA
Dat
enE
CC
2336
Byt
es (
2048
+ 2
88)
74 M
inut
en:
333
.000
Fra
mes
(
682
MB
)
60 M
inut
en:
270
.000
Fra
mes
(
553
MB
)
EC
C
882
Byt
e
00F
F *
10
12 B
yte
4 B
yte
Nut
zdat
enID
SY
NC
00m
inse
cm
ode
3234
Byt
es
75 S
ekto
ren
pro
Sek
unde
, 0
.. 74
Num
erie
rung
per
(m
inut
e, s
econ
d, s
ecto
r)
#s
Ree
d-S
olom
on
Sub
chan
nels
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Sekt
oren
(F
ram
es)
02
46
1012
1416
1820
2224
2628
3032
3436
3840
4244
8
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 25
HD
R
CR
CZ
ER
O
Col
umn
Che
ck B
ytes
Use
r D
ata
Row Check Bytes
= 43
x 2
4 x
2 B
ytes
even
/ od
d su
bblo
cks
4 h
eade
r +
2048
use
r da
ta +
4 C
RC
+ 8
Zer
o B
ytes
Laye
red
Err
or C
orre
ctio
n (
CD
-RO
M M
ode
1)
CD
-RO
M L
EC
Ree
d-So
lom
on C
ode
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
78 Fehlerkorrektur (CD-ROM) Digitale Audioverarbeitung
Bitf
ehle
rrat
e C
D-R
OM
bes
ser
als
1E-1
3
02
46
1012
1416
1820
2224
2628
3032
3436
3840
4244
8
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 25
kein
e E
inze
lfehl
er in
Zei
len/
Spa
lten,
trot
zdem
kor
rigie
rbar
CD
:
Ree
d-So
lom
on C
ode
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
plus
div
erse
Mis
chfo
rmat
e . .
.
ISO
966
0 &
Co
Dat
eisy
stem
e
(199
0)
(198
9)
(198
4 ?)
(198
0)M
ixed
Mod
e
Pho
to C
D
Whi
te B
ook
V
ideo
-CD
Mod
e 2
(ohn
e zu
s. E
CC
)
Mod
e 1
(zu
s. F
ehle
rkor
rekt
ur)
Red
-Boo
k
CD
-Aud
io
Yel
low
Boo
k
CD
-RO
M
Gre
en B
ook
C
D-I
Ora
nge
Boo
k
CD
-R/R
W
For
m 2
For
m 1C
D-R
OM
XA
Blu
e B
ook
CD
-Ext
ra
CD
:
"col
ors"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
zwei
ter
Sch
ritt:
alle
Ein
zelfe
hler
in S
palte
n ko
rrig
iert
25242220181614121086420
844
4240
3836
3432
3028
2624
2220
1816
1412
106
42
0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Ree
d-So
lom
on C
ode
dritt
er S
chrit
t: w
iede
r di
e Z
eile
n ko
rrig
iert
, dan
n w
iede
r di
e S
palte
n
25242220181614121086420
844
4240
3836
3432
3028
2624
2220
1816
1412
106
42
0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Ree
d-So
lom
on C
ode
Digitale Audioverarbeitung Datenformat CD-DA, CD-ROM 79
75/s
* 2
352B
= 4
4100
/s *
16b
* 2
/ 8
= 17
6 K
B/s
24 B
ytes
: je
6 S
ampl
es li
nker
/rec
hter
Kan
al
. . .
. . .
. . .
2352
B A
udio
date
n39
239
298
. . .
Fra
me
1
Fra
me
98
Aud
io-S
ampl
es L
+RC
IRC
EC
Csu
bcod
e
114 4
4424
Byt
es
ein
Byt
e S
ubco
de p
ro F
ram
e
98 F
ram
es a
24
Byt
es p
ro S
ekto
r
EC
C k
orrig
iert
Bur
sts
bis
zu 7
000
fehl
ende
n B
its
L0R
0L1
. . .
R1
CD
:
Aud
iofo
rmat
, kon
zept
ione
ll
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
WV
UT
SR
QPP
QR
ST
UV
WWV
UT
SR
QP
Fra
me
98
Fra
me
1
......
Dat
enra
te:
75
* 98
bit/
s =
918
B/s
1 B
yte
Sub
code
pro
Fra
me
P m
arki
ert S
tart
ein
es T
rack
s
R ..
W a
bhän
gig
vom
For
mat
z.B
. kon
stan
t Nul
l bei
CD
-RO
M
Nut
zung
für
CD
-Tex
t
Q fü
r In
halts
verz
eich
nis
der
CD
(T
OC
)
Sub
chan
nels
/ S
ubco
de:
CD
:
Subc
hann
els
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kap
azitä
t vs.
Feh
lerk
orre
ktor
CD
:
Dat
enfo
rmat
e D
aten
/ A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
subc
ode
CIR
C E
CC
Aud
io-S
ampl
es L
+R. . .
scC
IRC
CIR
CR
5L5
R1
L1R
0L0
2352
B A
udio
date
n +
2*39
2 B
EC
C +
98
B S
ubco
de
824
124
2424
88
81
11
Fra
me
1F
ram
e 2
Fra
me
3F
ram
e 98
75 S
ekto
ren
pro
Sek
unde
98 F
ram
es a
24
Byt
es (
+EC
C)
pro
Sek
tor
je 1
Byt
e S
ubco
de p
ro S
ekto
rSek
tor
00:5
9:74
Sek
tor
01:0
0:00
Sek
tor
00:5
9:73
CD
:
Aud
iofo
rmat
, Sek
tore
n, F
ram
es
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
80 Datenformat CD-DA, CD-ROM Digitale Audioverarbeitung
(sie
he B
eisp
iel a
uf n
ächs
ter
Fol
ie)
kom
bini
ert A
udio
-Tra
cks
mit
Dat
en/V
ideo
-Tra
cks
Aud
io C
D-P
laye
r er
war
ten
nur
Aud
io-T
rack
s:
älte
re P
laye
r le
sen
Dat
en a
ls A
udio
Kna
ckse
n (V
orsi
cht:
extr
eme
Laut
stär
ke)
neue
re P
laye
r sc
halte
n de
n T
rack
stu
mm
alte
rnat
ive
Ano
rdnu
ng: D
aten
trac
k(s)
gan
z hi
nten
"kra
nke"
Blo
ck-
bzw
. Min
/Sek
/Fra
me-
Adr
essi
erun
g
wird
von
alle
n ak
tuel
len
PC
-Lau
fwer
ken
unte
rstü
tzt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Mix
ed M
ode
CD
CD
:
Mix
ed M
ode
CD
(B
eisp
iel)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nut
zdat
en
Lead
-Out
Lead
-In
plus
Mas
ter-
Lead
In /
Lead
-Out
bis
zu 9
9 T
rack
s er
laub
t: c
a. 9
MB
yte
Lead
-In: N
utzd
aten
und
Sub
code
s ko
nsta
nt N
ull
Lead
-Out
ken
nzei
chne
t End
e de
r C
D
Mul
tises
sion
-CD
s:
je 1
Lea
d-In
/Out
Ber
eich
pro
Ses
sion
Q-S
ubco
de e
nthä
lt da
s In
halts
verz
eich
nis
Nut
zdat
en k
onst
ant N
ull
spez
ielle
r B
erei
ch a
m A
nfan
g (in
nen)
der
CD
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Lead
In
/ Lea
d O
ut
[ww
w.k
odak
.com
]10
24x1
536
Pix
el, J
PE
G-F
orm
at
mul
tises
sion
-For
mat
(er
laub
t meh
rere
Film
e)
neue
r V
ersu
ch a
ls "
Pic
ture
-CD
" (
mit
Inte
l/Ado
be S
oftw
are)
Kod
ak /
Phi
lips
1993
basi
ert a
uf C
D-R
OM
/XA
Film
e (K
lein
bild
) w
erde
n m
it 20
00 d
pi g
esca
nnt
prop
rietä
res
Dat
enfo
rmat
meh
rere
Auf
lösu
ngen
: 19
2x12
8 bi
s 30
72x2
048
Pix
el
verg
leic
hsw
eise
hoh
e K
oste
n
Auf
lösu
ng 3
072x
2048
Pix
el (
optio
nal 6
144x
4096
)
bis
ca. 1
00 P
hoto
s
Mar
kter
folg
nur
im P
rofi-
Ber
eich
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
:
Pho
to-C
D
Digitale Audioverarbeitung CD-ROM Dateisysteme 81
ww
w-p
late
au.c
s.be
rkel
ey.e
du/p
eopl
e/ch
affe
e/jo
liet.h
tml
eben
falls
in n
euer
en L
inux
-Ver
sion
en
inte
grie
rt in
Win
dow
s 9x
/2K
Nam
en b
is 6
4 Z
eich
en, i
nklu
sive
Son
derz
eich
en
erla
ubt W
indo
ws9
5-D
atei
nam
en
Mic
roso
ft-E
rwei
teru
ng v
on IS
O-9
660
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RO
M:
J
olie
t
benö
tigt e
ntsp
rech
ende
Tre
iber
völli
g in
kom
patib
el m
it IS
O-9
660
CD
-RO
M F
orm
at m
it A
pple
’s h
iera
rchi
cal f
ile s
yste
m
Mac
into
sh H
FS
:
ftp.y
mi.c
om/p
ub/r
ockr
idge
/
Roc
k-R
idge
:
abw
ärts
kom
patib
el (
ISO
-966
0 S
yste
me
sehe
n di
e 8+
3 D
aten
)
sym
bolis
che
Link
s
Uni
x-st
yle
Dat
ei-A
ttrib
ute
(ow
ner,
per
mis
sons
)
erla
ubt l
ange
Dat
eina
men
Erw
eite
rung
von
ISO
-966
0 fü
r U
nix-
Sys
tem
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RO
M:
R
ock-
Rid
ge u
nd a
nder
e
logi
sche
Blo
ckad
ress
e vs
. Min
ute/
Sek
unde
/Fra
me
CD
:
LBA
/MSF
Um
rech
nung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Leve
l-3 e
rlaub
t fra
gmen
tiert
e D
atei
en
DO
S-k
ompa
tibel
(F
AT
)
Dat
eina
men
mit
8+3
Zei
chen
plat
tform
unab
häng
ig
Leve
l-2 e
rlaub
t Nam
en b
is 3
2 Z
eich
en
bis
zu 8
Ver
zeic
hnis
eben
en
Sta
ndar
d-D
atei
form
at fü
r C
D-R
OM
s
Dat
en s
tart
en in
Sek
tor
16 (
00:0
2:16
)
Dat
eien
müs
sen
linea
r vo
rlieg
en
kein
e sp
äter
en Ä
nder
unge
n m
öglic
h
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RO
M:
I
SO 9
660
82 CD-R und CD-RW Digitale Audioverarbeitung
Roh
linge
ent
halte
n vo
rber
eite
te S
pira
lspu
r (s
iehe
DV
D p
re-g
roov
e)
mec
hani
sche
Prä
gung
(P
its/L
ands
) ni
cht p
rakt
ikab
el
stat
t des
sen:
F
arbs
toff
durc
h La
serim
puls
zer
stör
en
etw
as a
nder
e R
efle
xion
sdat
en a
ls C
D
Spu
rfüh
rung
des
Pic
kups
erf
orde
rt D
aten
:
=>
Sch
utzs
chic
ht
Ref
lexi
onss
chic
ht
Far
bsch
icht
Pol
ycar
bona
t-T
räge
r
CD
-R:
P
rinz
ip
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
dive
rse
Far
bsto
ffe, a
ber
Hal
tbar
keit,
Sch
reib
eige
nsch
afte
n äh
nlic
h
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-R:
R
ohlin
ge, F
arbs
toffe
"El-T
orito
" S
pezi
fikat
ion
von
Pho
enix
und
IBM
(19
94)
CD
-RO
M k
ann
als
Live
-File
syst
em g
enut
zt w
erde
n
Zug
riff ü
ber
BIO
S/D
OS
INT
-13
Sch
nitts
telle
erla
ubt m
ehre
re B
oot-
Sek
tore
n pr
o C
D
Sek
tor
17 a
ls B
oot R
ecor
d V
olum
e D
escr
ipto
r
Sek
tor
16 w
ie g
ehab
t für
Prim
ary
Vol
ume
Des
crip
tor
basi
ert a
uf IS
O-9
660
Dat
eisy
stem
Gru
ndid
ee:
BIO
S e
rset
zt L
aufw
erk
A: d
urch
die
CD
-RO
M
boot
fähi
ge C
D-R
OM
s?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RO
M:
E
l Tor
ito
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RO
M:
E
l Tor
ito
Digitale Audioverarbeitung CD-R und CD-RW 83
CD
-Pre
ssun
g "p
aral
lel"
CD
-R /
CD
-RW
Sch
reib
en s
eque
ntie
ll, e
ntla
ng d
er R
ohsp
ur
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RW
:
Auf
bau
CD
/ C
DR
/ C
DR
W
c) C
D-R
W (
amor
ph/k
rista
llin)
d) M
O (
Ker
r-E
ffekt
)
a) C
D (
Pits
gep
reß
t)b)
CD
-R (
Pits
geb
rann
t)
[Phy
sics
Wor
ld O
ctob
er 1
998]
Pits
:
CD
, CD
-R, C
D-R
W, M
O
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
bis
zu 1
00.0
00 M
al w
iede
rbes
chre
ibba
r (
theo
retis
ch)
schn
elle
Abk
ühlu
ng:
amor
ph,
lang
sam
e A
bküh
lung
: k
rista
llin
Um
scha
lten
durc
h sc
hwac
he/s
tark
e La
serim
puls
e
deut
lich
klei
nere
Ref
lexi
onsä
nder
ung
als
bei C
D/C
DR
Mat
eria
l mit
kris
talli
ner
/ am
orph
er S
truk
tur
Pha
se-C
hang
e V
erfa
hren
für
wie
derb
esch
reib
bare
CD
s
[Phy
sics
Wor
ld o
ctob
er 1
998]
Trä
ger
Pol
ycar
bona
t-
Ref
lexi
onss
chic
ht
Sch
utzs
chic
ht
Sch
icht
Pha
se-C
hang
e
CD
-RW
:
Pri
nzip
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[CA
CM
43-
11]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-RW
:
am
orph
/ po
lykr
ista
llin
84 CD-R und CD-RW Digitale Audioverarbeitung
spez
ielle
Roh
linge
(80
Min
) m
it en
gere
r R
ohsp
ur
(zB
. ww
w.fe
urio
.com
)
"Übe
rbre
nnen
":
evtl.
Pro
blem
e m
it äl
tere
n / a
bgen
utzt
en P
laye
rn
ange
gebe
ne K
apaz
ität e
nthä
lt >9
0 S
ekun
den
Lead
-Out
alte
rnat
iv fü
r A
udio
: D
aten
min
imal
sta
uche
n
muß
von
Bre
nner
und
Sof
twar
e un
ters
tütz
t wer
den
verk
ürzt
es L
ead-
Out
erla
ubt m
ehr
Dat
en
plus
ein
ige
Sek
unde
n R
eser
ve
Läng
e de
r R
ohsp
ur d
efin
iert
die
Kap
azitä
t der
CD
-R/R
W
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-R:
"Ü
berb
renn
en"
Pos
ition
auf
der
CD
-R m
erke
n (S
pur,
Pos
ition
100
µm
)
Pro
blem
Buf
fer-
Und
erru
n:
=>
typi
sche
Puf
ferg
röss
e 2.
.4 M
B
Bre
nner
ben
ötig
t kon
tinui
erlic
hen
Dat
enst
rom
sequ
entie
lles
Sch
reib
en d
er C
D-R
:
Feh
lerk
orre
ktur
bes
eitig
t die
Lüc
ke (
"bur
st e
rror
")
Roh
ling
defe
kt (
CD
-R)
/ neu
form
atie
ren
(CD
-RW
)
wird
von
ein
igen
neu
en B
renn
ern
unte
rstü
tzt
neu
aufs
etze
n, s
obal
d D
aten
ver
fügb
ar
Bre
nner
rec
htze
itig
(kon
trol
liert
) st
oppe
n
ww
w.b
urn-
proo
f.com
:
CD
-R e
ntsp
richt
nic
ht m
ehr
den
Nor
men
CD
-R:
B
uffe
r-U
nder
run
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
durc
h P
olar
isat
ion
Inte
nsitä
tsdi
ffere
nz
(geg
enüb
er P
icku
p)
zusä
tzlic
h M
agne
t
Mec
hani
k w
ie b
ei C
D
[CA
CM
43-
11]
mag
neto
-opt
isch
e V
erfa
hren
(M
O)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aud
io/D
aten
form
at u
nver
ände
rt
erw
eite
rte
Lead
-In
Zon
e (w
eite
r in
nen
als
norm
ale
CD
)
u.a.
Kal
ibrie
rung
der
Las
erin
tens
ität b
eim
Sch
reib
en
CD
-R:
erw
eite
rtes
Lea
d-In
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung CD-R und CD-RW 85
gülti
ges
Dire
ctor
y je
wei
ls im
letz
ten
gesc
hrie
bene
n B
lock
"virt
ual a
lloca
tion
tabl
es"
aber
erw
eite
rtes
, fle
xibl
eres
Dat
eisy
stem
=>
CD
R M
edie
n si
nd n
ur e
inm
al b
esch
reib
bar
ISO
-966
0 er
war
tet T
OC
und
Dire
ctor
ies
an fe
ster
Pos
ition
basi
ert a
uf IS
O 9
660
Fin
alis
iere
n de
r C
D e
rzeu
gt v
olle
s IS
O 9
660
Dat
eisy
stem
ww
w.o
sta.
org
dort
Ver
wei
se a
uf D
atei
en u
nd ä
ltere
Dire
ctor
y-B
löck
e
kein
e B
esch
ränk
ung
der
Ver
zeic
hnis
-Sch
acht
elun
gstie
fe
spät
ere
Änd
erun
gen
unm
öglic
h
UD
F-D
atei
syst
em: "
univ
ersa
l dis
k fil
esys
tem
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
UD
F:
D
atei
syst
em
"virt
ual a
lloca
tion
tabl
es":
neue
Dat
ei s
chre
iben
, neu
es D
irect
ory
schr
eibe
n
Dat
ei m
odifi
zier
t:
neue
s D
irect
ory
ohne
Ver
wei
s au
f gel
ösch
te D
atei
sch
reib
en
Dat
eien
kön
nen
imm
er n
och
nich
t gel
ösch
t wer
den
dort
Ver
wei
se a
uf D
atei
en u
nd ä
ltere
Dire
ctor
y-B
löck
e
gülti
ges
Dire
ctor
y je
wei
ls im
letz
ten
gesc
hrie
bene
n B
lock
zunä
chst
ohn
e T
OC
im L
ead-
In
Dat
eien
in e
inze
lnen
kle
inen
Pak
eten
sch
reib
en
UD
F-P
acke
t Writ
ing:
CD
R M
edie
n si
nd n
ur e
inm
al b
esch
reib
bar
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
UD
F:
P
acke
t Wri
ting
meh
rfac
hes
Lese
n / K
orre
latio
n de
r D
aten
(cd
para
noia
)=>=>
gute
s La
ufw
erk
notw
endi
g
Pac
ket v
s. S
trea
min
g: P
robl
eme
beim
Wie
dera
ufse
tzen
mm
:ss:
ff-M
arke
n: f
f-W
erte
fehl
en m
anch
mal
Aud
io-F
orm
at h
at k
eine
fort
lauf
ende
n S
ekto
r-ID
s
nur
einf
ache
Feh
lerk
orre
ktur
, kei
n LE
C
in a
lten
Lauf
wer
ken
schl
echt
impl
emen
tiert
"Pac
ket"
-Int
erfa
ce p
robl
emat
isch
:
optim
al m
it A
udio
-Pla
yern
(D
igita
laus
gang
, 1X
Spe
ed)
Dig
itala
usgä
nge
an C
D-R
OM
s se
lten
/ oft
fehl
erha
ft
digi
tale
s A
usle
sen
von
CD
-DA
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
CD
-R:
A
udio
-Gra
bbin
g
CD
:
Aud
io G
rabb
ing
via
SCSI
3 M
MC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
86 DVD Digitale Audioverarbeitung
sing
le la
yer
doub
le la
yer
doub
le s
ide
DS
/ D
L
8.0
GB
15.9
GB
8.8
GB
4.4
GB
DV
D-1
8
DV
D-1
0
DV
D-9
DV
D-5
(Rad
ius
CD
25
mm
, DV
D 2
4 m
m)
klei
nere
r ni
cht-
genu
tzte
n In
nent
eil
höhe
re K
apaz
ität d
er D
VD
geg
enüb
er d
er C
D:
klei
nere
Pits
, kle
iner
er S
pura
bsta
nd
verä
nder
te H
eade
r-S
truk
ture
n
wen
iger
Par
ity-B
its
Weg
lass
en d
er S
ubco
des
2048
-Byt
e S
ekto
ren
=>6.
7x
13.5
x
12.3
x
24.4
x C
D-R
OM
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
V
erbe
sser
unge
n
[Com
m. A
CM
43/
2000
]
DV
D:
V
ergl
eich
mit
CD
und
DV
R
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
UD
F:
M
ultis
essi
on /
enha
nced
dis
ks
Unt
ertit
el in
meh
rere
n S
prac
hen
CD
-kom
patib
el
Her
stel
lung
skos
ten
ähnl
ich
wie
CD
s
Kop
iers
chut
z
Anf
orde
rung
en fü
r D
VD
-Vid
eo:
135
Min
uten
Spi
elda
uer
pro
Sei
te
bess
ere
Auf
lösu
ng a
ls d
ie L
aser
disc
Sur
roun
d-A
udio
in C
D-Q
ualit
ät
MP
EG
-2, A
C3:
=> c
a. 6
Mb/
s
=> 4
-5 G
B /
Sei
te
Juge
ndsc
hutz
Aud
iosp
uren
für
3-5
Spr
ache
n
dive
rse
Bild
form
ate
(Let
terb
ox, P
an, W
ides
cree
n)
Inte
rakt
ion
wie
bei
Vid
eo-C
Ds
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
K
onze
pt u
nd A
nfor
deru
ngen
Digitale Audioverarbeitung DVD 87
volls
tänd
ige
Info
rmat
ion
für
jede
n ei
nzel
nen
Blo
ck
2-bi
t lay
er n
umbe
r: S
eite
1/2
, auß
en/in
nen
verg
leic
he C
DR
OM
DV
D:
D
aten
form
at (
Hea
der)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
neup
ositi
onie
rung
erfo
rder
t Kop
f-
Laye
r-U
msc
haltu
ng
(sch
nell)
durc
h F
okus
sier
ung
Laye
r-U
msc
haltu
ng
DV
D:
S
ekto
rano
rdnu
ng d
ual-
laye
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
sing
le/d
ual l
ayer
(äuß
ere
Sch
icht
hal
bdur
chlä
ssig
)
sing
le/d
oubl
e si
de
DV
D:
4
For
mat
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
eind
eutig
e B
lock
-ID
, 4-B
yte
laye
red
EC
C
verg
leic
he C
DR
OM
DV
D:
D
aten
form
at (
Sekt
orfo
rmat
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
88 DVD-Audio, SACD Digitale Audioverarbeitung
6.8
Mb/
s
1.5
.. 9.
8 M
b/s
5.5
Mb/
s
Dig
itale
s F
erns
ehen
: D
F1
send
et M
PE
G-2
mit
typi
sche
Dat
enra
te fü
r M
PE
G-2
mit
AC
3-A
udio
2 S
tund
en S
piel
daue
r ge
wün
scht
, bei
5 G
B
zwei
seiti
gei
nsei
tig
For
mat
e: 7
20x5
76x2
5 P
AL
/ 720
x480
x29.
97 N
TS
C
DV
D:
V
ideo
, Dat
enra
te v
s. S
piel
daue
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ande
re D
aten
form
ate
(MP
EG
-4)
bish
er n
icht
ver
wen
det
typi
sche
Dat
enra
te d
er V
ideo
-DV
D is
t 5 ..
10
Mb/
s
10 M
b/s
5 M
b/s
[ct 2
0/99
, Ses
ames
tree
t, R
egio
n 0]
sieh
e M
PE
G S
tand
ards
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
D
aten
rate
MP
EG
-2
vgl.
DV
D-A
udio
Kom
patib
ilitä
t mit
Aud
io-C
Ds
[ct 2
1/98
242
]
zwei
te (
DV
D)-
Sch
icht
mit
Ste
reo
"bits
trea
m",
2.8
Mb/
s
DV
D:
S
uper
Aud
io C
D
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
bish
er k
aum
erh
ältli
ch
plus
Sta
ndbi
lder
und
Tex
tinfo
rmat
ione
n
min
dest
ens
74 m
in. S
piel
daue
r fü
r al
le M
odi
16 b
it, 4
4.1
Ste
reo,
7 S
tund
en S
piel
daue
r
Qua
ntis
ieru
ng m
it 12
/ 20
/ 24
bit
Abt
astr
aten
44.
1 / 4
8 / 8
8.2
/ 96
KH
z
Dol
by D
igita
l, D
TS
, MP
EG
-AA
C, .
..
24 b
it, 1
92 K
Hz
Ste
reo
24 b
it, 9
6 K
Hz,
2-6
Kan
äle
Sur
roun
d
dive
rse
Aud
iofo
rmat
e w
erde
n un
ters
tütz
t:
Spe
zifik
atio
n fü
r D
VD
-Aud
io s
eit Q
1/19
99
nutz
t die
DV
D-5
(4.
7 G
B)
DV
D-A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung DVD-Video 89
mitt
lerw
eile
ist C
SS
gec
rack
t:
dive
rse
Ang
riffs
punk
te in
den
Win
dow
s T
reib
ersc
hich
ten
Scr
eens
hots
->
AV
I
Sof
twar
e-P
laye
r cr
acke
n
algo
rithm
isch
e A
ngrif
fe m
öglic
h w
egen
40-
bit S
chlü
ssel
erm
öglic
ht D
VD
-Pla
yer
für
Linu
x
DeC
SS
: Win
dow
s-G
UI
deko
dier
t DV
D-D
aten
auf
die
Fes
tpla
tte
rech
tlich
e S
ituat
ion
unkl
ar
Ver
brei
tung
via
Inte
rnet
/ A
bmah
nung
en d
urch
DV
D-A
nwäl
te
verw
ende
t Pla
yer-
Key
aus
Xin
g S
oftw
are-
Pla
yer
=> =>DV
D:
D
eCSS
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ct 2
0/99
134
]
AG
C:
wec
hsel
nde
Sch
war
zsch
ulte
r-W
erte
zusä
tzlic
he S
ynch
roni
mpu
lse
Sch
utz
gege
n an
alog
e D
VD
-Kop
ien
auf V
ideo
reko
rder
:
im u
nsic
htba
ren
Ber
eich
: F
erns
eher
igno
riert
das
Sig
nal
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
M
acro
visi
on
zeitv
erse
tzte
Ver
öffe
ntlic
hung
en z
wis
chen
US
A /
EU
/ Ja
pan
Sic
heru
ng d
es K
ino-
Mar
ktes
DV
D-V
ideo
spe
zifiz
iert
Reg
ion-
Cod
es
Reg
ion
0 is
t uni
vers
ell n
utzb
ar
Cod
e in
Lau
fwer
ks-F
irmw
are,
typi
sch
höch
sten
s 5x
wec
hsel
bar
DV
D:
R
egio
n C
odes
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ver
fahr
en n
icht
pub
lizie
rt, n
ur fü
r H
erst
elle
r zu
gäng
lich
Dat
en g
roß
teils
unl
esba
r
dire
kte
Kop
ie e
iner
DV
D-V
ideo
Cod
es im
Lea
d-In
der
DV
D g
espe
iche
rt, d
ort n
icht
zug
reifb
ar
kom
plex
es C
halle
nge-
Res
pons
e-P
roto
koll
zur
Aut
hent
ifizi
erun
g
nich
t alle
DV
Ds
sind
ver
schl
üsse
lt
vers
chlü
ssel
te Ü
bert
ragu
ng z
wis
chen
Lau
fwer
k un
d D
ecod
er (
HW
/SW
)
Sch
utz
vor
digi
tale
n (=
perf
ekte
n) R
aubk
opie
n
"Con
tent
Scr
ambl
ing
Sys
tem
":
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
C
SS
90 DVD-RAM, DVD-R Digitale Audioverarbeitung
DV
D 6
x, T
ende
nz s
teig
end
[ct 2
0/99
]
DV
D:
L
aufw
erke
Q4/
99
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205 Far
bsto
ffe w
ie C
DR
, 635
nm
Las
er
Pit
µm0.
40 x
0.7
40.
44 x
0.8
0
4.7
GB
3.95
GB
1999
1997
1 / 2
1
/ 2
Ver
1.9
/ 2.
0V
er 1
.0
Ver
fahr
en
verf
ügba
r
Kap
azitä
t
Sei
ten
Rec
orde
r si
nd n
och
extr
em te
uer
kann
auf
jede
m D
VD
-Pla
yer
abge
spie
lt w
erde
n
voll
kom
patib
el m
it D
VD
-Vid
eo, D
VD
-Aud
io, D
VD
-RO
M
DV
D-R
ecor
dabl
e:
DV
D:
D
VD
-R
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
1. H
albb
ild2.
Hal
bbild
Bob
-Ver
fahr
en
Mon
itore
: Vol
lbild
er b
ei h
oher
Wie
derh
olra
te
Fer
nseh
en: H
albb
ilder
:
Kin
o: V
ollb
ilder
(24
Bild
er/s
)
=>=>=>ko
mpl
exe
Um
rech
nung
not
wen
dig
25 /
50
30 /
60
NT
SC
:
PA
L, S
ecam
:
De-
Inte
rlaci
ng:
sons
t sch
lech
te B
ildqu
alitä
t (F
rans
en, K
amm
effe
kte)
Kin
ofilm
e la
ufen
um
Fak
tor
25/2
4 zu
sch
nell
. . .
DV
D:
I
nter
lace
-Pro
blem
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
W
indo
ws-
Trei
ber
...
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung DVD-RAM, DVD-R 91
DV
D-R
AM
: D
aten
abw
echs
elnd
in L
ands
und
Gro
oves
Tra
ck-W
obbl
ing
für
Dre
hzah
lrege
lung
rege
lmäs
sig
Hea
der-
Sek
tore
n
Roh
-Spu
r fü
r S
purf
ühru
ng d
es S
chre
ib/L
ese-
Kop
fes
CD
/DV
D-R
ohlin
ge e
ntha
lten
eine
Roh
-Spu
r:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
D
VD
-RA
M P
regr
oove
Roh
linge
ent
halte
n fe
rtig
e H
eade
r-Z
onen
DV
D-R
AM
Typ
, Kap
azitä
t, S
chre
ibge
schw
indi
gkei
t, us
w.
Auf
zeic
hnun
g nu
r in
die
Dat
enbe
reic
he
UD
F:
max
1 P
artit
ion
a 2.
3 G
B /
Sei
te
FA
T 1
6:m
ehre
re P
artit
ione
n a
2 G
B /
Sei
te
DV
D:
D
VD
-RA
M D
aten
aufz
eich
nung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sei
ten
Kap
azitä
t
verf
ügba
r
Ver
fahr
en
Ver
1.0
Ver
1.9
/ 2.
0
1 / 2
1 / 2
1997
1999
4.7
GB
Pit
µm
2.6
GB
phas
e ch
ange
wie
CD
-RW
0.41
x 0
.74
0.28
x 0
.615
meh
rere
, unt
erei
nand
er in
kom
patib
le V
erfa
hren
zone
d C
LV, w
obbl
ed p
re-g
roov
e, u
sw.
Pha
se-C
hang
e-T
echn
ik w
ie C
D-R
W
nich
t mit
DV
D-R
kom
patib
el
wie
derb
esch
reib
bare
DV
Ds:
DV
D:
D
VD
-RA
M
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
inne
rhal
b ei
ner
Zon
e ko
nsta
nte
Um
dreh
ungs
gesc
hwin
digk
eit
Dis
k is
t in
24 Z
onen
ein
gete
ilt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DV
D:
D
VD
-RA
M S
ekto
ren
92 Dateiformate Digitale Audioverarbeitung
PC
M"d
irect
cod
ing"
gene
ral /
frac
tal /
. . .
.ve
ctor
qua
ntiz
atio
n
diffe
rent
ial e
ncod
ing
tran
sfor
m e
ncod
ing
AD
PC
M
delta
mod
ulat
ion
DP
CM
DC
T
FF
T
Huf
fman
enc
odin
g
patte
rn s
ubst
itutio
n
run-
leng
th e
ncod
ing
zero
sup
pres
ion
stat
istic
al e
ncod
ing
repe
titiv
e se
quen
ce s
uppr
esio
n
"sou
rce
codi
ng"
"ent
ropy
cod
ing"
Dat
enfo
rmat
e:
Kod
ieru
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(e.g
. spe
ech)
. . .
verlu
stbe
hafte
t für
bes
sere
Kom
pres
sion
, z.B
. MP
3 bi
s ca
10:
1
stat
istis
che
Ver
fahr
en, z
.B. H
uffm
an-K
odie
rung
verlu
stfr
ei
z.B
. Fre
quen
zgan
g / M
aski
erun
g / R
ausc
hsch
wel
len
des
Ohr
s
Eig
enhe
iten
der
Dat
enqu
elle
/ se
nke
berü
cksi
chtig
en
Que
llenk
odie
rung
(so
urce
enc
odin
g):
Ent
ropi
ekod
ieru
ng:
Dat
enfo
rmat
e:
Ent
ropi
e/Q
uelle
nkod
ieru
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
verlu
stfr
ei u
nd r
ever
sibe
l
Sig
nalw
iede
rhol
unge
n en
tfern
en
Eig
ensc
hafte
n de
r D
aten
quel
le w
erde
n ig
norie
rt
für
Aud
ioda
ten:
ca.
Kom
pres
sion
sfak
tor
2 er
reic
hbar
WA
V-F
orm
at
AD
PC
M
Spr
achc
odec
s, K
ompa
ndie
rung
S/P
DIF
und
AD
AT
-Sch
nitts
telle
n
unko
mpr
imie
rte
Dar
stel
lung
, PC
M
effiz
ient
e S
peic
heru
ng u
nd Ü
bert
ragu
ng v
on A
udio
date
n?
spät
ere
The
men
:
MID
I
Str
eam
ing
psyc
hoak
ustis
che
Ver
fahr
en
Dat
enfo
rmat
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VE
XP
MA
NT
ISS
E
07
815
1624
3123
Bits
tröm
e8-
bit m
it O
ffset
128
0000
000
000
00 0
000
0000
000
000
00 0
000
0000
000
000
00 0
000
0000
000
0
0000
000
000
00 0
000
1000
000
0
Zw
eier
kom
plem
ent
Zw
eier
kom
plem
ent
Zw
eier
kom
plem
ent
Kon
vent
ion:
-1
<= x
<=
+1
IEE
E 7
54 3
2-bi
t FP
32-b
it G
leitk
omm
a
8/16
/24-
bit I
nteg
er, O
ffset
ode
r Z
wei
erko
mpl
emen
t
geei
gnet
e Z
ahld
arst
ellu
ng fü
r A
udio
date
n ?!
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
enfo
rmat
e:
Zah
ldar
stel
lung
Digitale Audioverarbeitung Codec, SND, WAV 93
int samplingRate; /* samples per second */
int channelCount; /* 1=mono, 2=stereo, ... */
char info[4]; /* optional text info */
} SNDSoundStruct;
Zug
riff ü
ber
ents
prec
hend
e A
PI (
NeX
T S
ound
Kit)
dive
rse
Dat
enfo
rmat
e vo
n 8-
bit l
inea
r bi
s G
.723
üblic
he D
aten
rate
: 8-b
it m
ono,
8 K
Hz
Sam
pler
ate
einf
ache
Dat
eist
rukt
ur m
it K
opf (
SN
DS
ound
Str
uct)
und
Dat
en
erst
es A
udio
form
at a
uf N
eXT
und
Sun
int magic; /* 0x2e736e64 = ".snd" */
int dataFormat; /* 1=µ-law, 2= linear8, ... */
int dataSize; /* number of bytes of data */
int dataLocation; /* offset to the data */
typedef struct {
Dat
enfo
rmat
e:
SN
D
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abk
ömm
ling
des
EA
IFF
85 F
orm
ats
Sta
ndar
d-D
atei
form
at fü
r A
udio
date
n un
ter
Win
dow
s
Dat
enfo
rmat
e:
WA
V
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
ei b
este
ht a
us e
inze
lnen
"H
äppc
hen"
jede
r C
hunk
ent
hält
eige
ne H
eade
rinfo
rmat
ion
und
optio
nal D
aten
"Chu
nk"-
For
mat
:
Zug
riff a
uf h
inte
re C
hunk
s:
durc
h V
erke
tten
der
Läng
e de
r vo
rher
igen
Chu
nks
erfo
rder
t Ken
ntni
s al
ler
vora
ngeg
ange
nen
Chu
nks
unge
eign
et fü
r S
trea
min
g / v
erlu
stbe
hafte
te K
anäl
e
For
mat
kan
n na
chtr
äglic
h um
neu
e C
hunk
s er
wei
tert
wer
den
sieh
e W
indo
ws
/ Jav
a M
edia
Fra
mew
ork
belie
big
tiefe
Sch
acht
elun
g
volls
tänd
ige
Abs
trak
tion
und
Kap
selu
ng m
öglic
h:
äuß
ere
/ inn
ere
Sch
icht
en b
rauc
hen
nich
t vom
Cod
ec z
u w
isse
n
deco
de1(
dec
ode2
( ka
nal(
enco
de2(
enc
ode1
( x
))))
) =
x
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Cod
ec verlu
stlo
se D
aten
kom
pres
sion
:
deco
de(
enco
de(
x ))
= x
jede
s V
erfa
hren
ben
ötig
t Paa
r au
s C
oder
und
Dec
oder
:= "
CO
DE
C"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Cod
ecs:
u
nter
Win
dow
s 9x
Spr
ache
vs.
Mus
ik
Win
dow
s-S
yste
mst
euer
ung:
sam
mel
t CO
DE
CS
Aud
io, V
ideo
, MID
I
je n
ach
inst
allie
rter
SW
hier
: 14
Aud
io-C
odec
s
94 Codec, SND, WAV Digitale Audioverarbeitung
aber
auc
h G
.711
/ G
. 721
/ G
SM
/ M
PE
G im
plem
entie
rt
WA
VE
_FO
RM
AT
_PC
M:
16-b
it Z
wei
erko
mpl
emen
tdat
en
erla
ubt d
as A
bspi
elen
, ohn
e di
e D
atei
kom
plet
t lad
en z
u m
üsse
n
links
/ re
chts
, bzw
. Kan
al 1
, 2, 3
, ...
Ste
reo/
Meh
rkan
alda
ten
als
Fra
mes
} char[] data;
long ckSize; /* in bytes */
ID ckID; /* 0x64617461 = "data" */
typedef struct {
Dat
enfo
rmat
e:
WA
V d
ata
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
AIF
F:
B
eisp
iel
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
alle
Chu
nks
"wor
d-al
igne
d", e
vtl.
ein
Fül
lbyt
e 0
ergä
nzen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
enfo
rmat
e:
WA
V
(Wav
e F
ile H
eade
r)
For
mat
Chu
nk
RIF
F C
hunk
Dat
a C
hunk
(Dat
en, z
.B. P
CM
Sam
ples
)
(Str
uktu
r de
s D
ata
Chu
nks)
Fac
t Chu
nk
Cue
Chu
nk
Pla
ylis
t Chu
nk
. . .
(Inf
o üb
er k
ompr
imie
rte
Dat
en)
(Offs
et z
u w
icht
igen
Zei
tpun
kten
)
(Ans
piel
folg
e vo
n C
uepu
nkte
n)
Ass
ocia
ted
Dat
a C
hunk
(z.B
. Son
gtite
l)
Labe
l Chu
nk(e
igen
tlich
er T
itel)
oft n
ur d
rei C
hunk
s: H
eade
r/F
orm
at/D
ata
Hie
rarc
hie
mit
Unz
ahl v
on C
hunk
-Typ
en:
typedef struct {
ID ckID; /* 0x52494646 = "RIFF" */
long ckSize; /* file size -8 */
ID formType; /* 0x57415645 = "WAVE" */
char pad[]; /* padding, if ckSize odd */
} WaveChunk;
Dat
enfo
rmat
e:
WA
V h
eade
r
typedef struct {
} FormatChunk;
ushort nBitsPerSample;
ushort nBlockAlign;
ushort nAvgBytesPerSec;
ushort nSamplesPerSec;
ushort nChannels;
short wFormatTag; /* e.g. WAVE_FORMAT_PCM */
long ckSize; /* 16 + extra format bytes */
ID ckID; /* 0x666D7420 = ".fmt" */
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Sprach-Codecs 95
Var
iant
en: f
ull/e
nhan
ced
full/
half-
rate
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
ch-C
odec
s:
mög
lichs
t gut
e V
erst
ändl
ichk
eit
Spr
achk
odie
rung
vs.
Aud
io/M
usik
allg
emei
n:
enor
me
Bed
eutu
ng fü
r di
e T
elef
onie
dive
rse
inte
rnat
iona
le S
tand
ards
eta
blie
rt
G.7
11
G.7
21
G.7
23
GS
M
8-bi
t, 8
KH
z, µ
-Law
/ a-
Law
(IS
DN
)
32 k
bps
AD
PC
M (
4bit/
sam
ple)
24/4
0 K
bps
AD
PC
M (
3bit/
5bit/
sam
ple)
viel
e w
eite
re
Kla
ngve
rlust
e si
nd d
urch
aus
akze
ptab
el
Ban
dbre
ite v
on <
4K
Hz
reic
ht a
us
=>le
ise
Sig
nale
vor
der
Übe
rtra
gung
anh
eben
, spä
ter
abse
nken
"Kom
pand
er"
x(t)
w(t
)+r(
t)v(
t)
Rau
sche
n
Exp
ande
rK
ompr
esso
r
G.7
11:
K
ompa
nder
Her
leitu
ng d
er K
ennl
inie
n: s
iehe
Kam
mey
er
in le
isen
Sig
nale
n m
öglic
hst w
enig
Rau
sche
n
Rau
sche
n st
ört b
ei le
isen
Sig
nale
n st
ärke
r al
s be
i lau
ten
"Übe
rdec
kung
seffe
kt"
des
Geh
örs:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
AIF
F:
B
eisp
iel
AIF
F:
B
eisp
iel
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
96 Kompandierung Digitale Audioverarbeitung
/*
* linear2alaw() - Convert a 16-bit linear PCM value to 8-bit A-law
*
* 0000000wxyza 000wxyz
* 0000001wxyza 001wxyz
* 000001wxyzab 010wxyz
* 00001wxyzabc 011wxyz
* 0001wxyzabcd 100wxyz
* 001wxyzabcde 101wxyz
* 01wxyzabcdef 110wxyz
* 1wxyzabcdefg 111wxyz
*
* For further information see John C. Bellamy’s Digital Telephony, 1982,
* John Wiley & Sons, pps 98-111 and 472-476.
*/
* Linear Input Code Compressed Code
* ----------------- ---------------
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
a-La
w:
li
near
e A
ppro
xim
atio
n
unsigned char _a2u[128] = { /* A- to u-law conversions */
1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15,
16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23,
24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31,
32, 32, 33, 33, 34, 34, 35, 35,
36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43,
44, 45, 46, 47, 48, 48, 49, 49,
50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57,
58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 64,
65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72,
73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 79,
80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87,
88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95,
96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103,
104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111,
112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119,
120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127};
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
betr
ächt
liche
Run
dung
s/Q
uant
isie
rung
sfeh
ler
a-La
w:
U
mre
chnu
ng
Kon
vert
ieru
ng z
wis
chen
a-L
aw u
nd µ
-Law
mit
Tab
elle
n
trot
zdem
Ein
satz
der
Kom
pand
ieru
ng:
durc
h A
nwen
dung
der
Kom
pres
sor-
Ken
nlin
ie
Erh
öhun
g de
s D
ynam
ikbe
reic
hs fü
r di
e S
prac
hübe
rtra
gung
digi
tale
Übe
rtra
gung
(IS
DN
) is
t rau
schf
rei
"Kom
pand
er"
x(t)
w(t
)+r(
t)v(
t)
Rau
sche
n
Exp
ande
rK
ompr
esso
r
G.7
11:
K
ompa
nder
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
bzw
. Red
uzie
rung
des
Qua
ntis
ieru
ngsr
ausc
hens
(le
ise
Sig
nale
)
Kom
pres
sion
von
12.
.16
bit l
inea
r au
f 8 b
it
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
µ-La
w, a
-Law
Idee
: lo
garit
hmis
che
stat
t lin
eare
r K
odie
rung
Ber
echn
ung:
s
tück
wei
se li
near
e A
ppro
xim
atio
n / T
abel
len
Digitale Audioverarbeitung Kompandierung 97
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
ch-C
odec
s:
Spr
achq
ualit
ät?
[Spa
nias
9x]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spra
ch-C
odec
s:
Bitr
ate
vs. M
IPS
Sig
nal h
inte
r ba
ndbe
gren
ztem
Kan
al
=>R
ausc
hunt
erdr
ücku
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
a)ko
mpr
imie
rtes
Sin
ussi
gnal
b)ex
pand
iert
es (
=Orig
inal
) S
inus
sign
al
c)
Spe
ktru
m d
es k
ompr
imie
rten
Sin
us
d) e)R
ausc
hen
ohne
Kom
pand
ieru
ng
f)R
ausc
hen
mit
Kom
pand
ieru
ng
µ-La
w:
K
ompa
ndie
rung
spez
ielle
r C
odec
für
Spr
achk
odie
rung
Dok
umen
tatio
n un
d D
emo-
Cod
e:
http
://kb
s.cs
.tu-b
erlin
.de/
~jut
ta/to
ast.h
tml
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
GSM
"Glo
bal S
tand
ard
for
Mob
ile C
omm
unic
atio
n"
meh
rere
Dat
enra
ten:
ful
l / e
nhan
ced-
full
/ hal
f-ra
te
z.B
. ful
l-rat
e m
it 13
.3 k
b/s
gute
Spr
achv
erst
ändl
ichk
eit
aber
völ
lig u
ngee
igne
t für
Mus
iksi
gnal
e
mög
lichs
t ein
fach
er D
ekod
er (
Mob
ilger
äte!
)
98 ADPCM-Kompression Digitale Audioverarbeitung
[Zöl
zer]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
AD
PC
M:
B
eisp
iel
[Zöl
zer]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
AD
PC
M:
B
eisp
iel
Mat
hem
atik
und
Bei
spie
l: si
ehe
Zöl
zer,
Kap
. 9.1
Vor
hers
age
des
Zei
tver
lauf
s au
s fr
üher
en S
ampl
ewer
ten
Gru
ndid
ee:
Ver
lust
frei
e D
aten
kom
pres
sion
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
linea
re P
rädi
ktio
n
Zie
l ist
die
Min
imie
urng
der
Lei
stun
g de
s D
iffer
enzs
igna
ls
ansc
hlie
ssen
de E
ntro
piek
odie
rung
häuf
ige
Abt
astw
erte
mit
kurz
en D
aten
wor
ten
kodi
erue
n
Rah
men
bild
ung
Kom
pres
sion
srat
en b
is c
a. F
akto
r 2
erre
ichb
ar
Rau
sche
n / r
ausc
hart
ige
Klä
nge
verh
inde
rn h
öher
e W
erte
ww
w-f
t.ee.
tu-b
erlin
.de/
~lie
bche
n/lta
c.ht
ml
z.B
. LT
AC
(lin
ear
tran
sfor
m a
udio
cod
ing)
dive
rse
Fre
ewar
e-P
rogr
amm
e ve
rfüg
bar
Aud
io-P
ackp
rogr
amm
e:
ZA
P
Kom
pres
sion
srat
en ty
pisc
h 20
% b
is 6
0%
Ent
pack
er fr
ei e
rhäl
tlich
ww
w.e
mag
ic.d
e
aber
Alg
orith
men
nic
ht p
ubliz
iert
Pac
kpro
gram
m, o
ptim
iert
für
Aud
ioda
ten
Zer
o Lo
ss A
udio
Pac
ker
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung SPDIF 99
zusä
tzlic
h dr
ei S
ynch
roni
satio
nsm
uste
r:
10
00
11
01
01
00
10
11
01
01
00
11
01
10
01
10
1D
aten
Tak
t
Bip
hase
-S
igna
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SPD
IF:
sy
nc-p
atte
rns
Pre
ambl
e B
Pre
ambl
e M
Pre
ambl
e W
1110
1000
1110
0010
1110
0100
0001
0111
0001
1101
0001
1011
right
-cha
nnel
dat
a
Mus
ter
Bed
eutu
ngla
st-c
ell 0
last
-cel
l 1
Sig
nalw
echs
el in
der
ers
ten
Zel
le je
des
Bits
left-
chan
nel d
ata,
sta
rt-o
f-bl
ock
left-
chan
nel d
ata,
insi
de b
lock
SY
NC
B
subc
ode
data
(tr
ack
ID, t
ext i
nfos
, ...)
SPD
IF:
su
bfra
me
(24-
bit a
udio
: bit
4 =
lsb,
bit
27 =
msb
)
(CD
use
s bi
ts 1
3 ..
27 (
msb
), 8
..12
are
zer
o)
audi
o da
ta, b
it 27
= m
sb
valid
ity, 0
: val
id 1
: err
or
parit
y of
bits
4..3
031
Bed
eutu
ng
prea
mbl
e (s
ync)
aux.
aud
io d
ata
chan
nel s
tatu
s3029288
.. 27
4 ..
7
0 ..
3
Bits
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
nich
t ben
utzt
e A
udio
bits
sol
lten
auf N
ull g
eset
zt w
erde
n
Syn
c-M
uste
r, 2
4-bi
t Aud
ioda
ten,
Zus
atzi
nfo,
Par
ität
32-b
it "s
ubfr
ame"
für
jede
s ei
nzel
ne D
aten
wor
t
optis
ch (
Gla
sfas
er)
oder
ele
ktris
ch (
75-O
hm K
oaxk
abel
)
fest
es D
aten
form
at m
it 19
2 S
ampl
es /
Fra
me
aktu
ell:
neu
e M
ehrk
anal
-Dat
enfo
rmat
e (D
olby
AC
3, D
TS
)
dive
rse
Sta
tus/
Cop
yrig
ht/Z
usat
zinf
orm
atio
nen
Son
y/P
hilip
s D
igita
l Int
erfa
ce:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
digi
tale
Dat
enüb
ertr
agun
g:
SPD
IF
unid
irekt
iona
le, d
igita
le S
chni
ttste
lle fü
r A
udio
date
n
"Con
sum
er"-
Var
iant
e m
it S
CM
S-K
opie
rsch
utz
AE
S/E
BU
(A
udio
eng
inee
ring
soci
ety,
eur
opea
n br
oadc
ast u
nion
)
ein
Ste
reo-
Kan
al, 1
6/20
/24-
bit A
uflö
sung
Sam
pler
ate
48 K
Hz,
44.
1 K
Hz,
32
KH
z
stan
dard
isie
rt a
ls IE
C95
8 (1
989-
03 c
onsu
mer
par
t)
Bitr
ate
(48K
Hz)
: 2*3
2*bi
t*48
000/
s =
3.07
2 M
b/s
00
10
11
00
10
11
01
01
00
11
01
-0.5
V
0.5
V
SPD
IF:
K
odie
rung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
für
jede
n ’1
’ Wer
t wei
tere
r W
echs
el in
der
zw
eite
n Z
elle
Logi
kpeg
el w
echs
elt i
n de
r er
sten
Zel
le je
des
Bits
(A
usna
hme:
Syn
c)
zusä
tzlic
h sp
ezie
lle S
ynch
roni
satio
nsm
uste
r
ein
Dat
enbi
t pro
Tak
t, un
tert
eilt
in z
wei
"ce
lls"
"Bip
hase
"-K
odie
rung
:
Sig
nal
Bip
hase
-
Tak
t
Dat
en0
10
01
01
10
01
kein
Gle
ichs
trom
ante
il (!
)
100 SPDIF Digitale Audioverarbeitung
aber
: in
Pro
figer
äten
mei
sten
s ab
scha
ltbar
. . .
"Ser
ial C
opy
Man
agem
ent S
yste
m"
oder
: e
xter
ne G
erät
e zu
m S
etze
n de
s co
py-b
its e
rhäl
tlich
triv
iale
r K
opie
rsch
utz
SC
MS
:
SP
DIF
-Ger
ät s
etzt
das
cop
y-pr
otec
tion
bit z
urüc
k
aber
kei
ne K
opie
n vo
n K
opie
n
Dig
italk
opie
n di
rekt
vom
Orig
inal
sin
d m
öglic
h
SPD
IF:
SC
MS
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
300
100
nF30
0T
TL
SP
DIF
TT
L G
ND
Coa
x S
PD
IF
Coa
x G
ND
http
://w
ww
.epa
nora
ma.
net/d
ocum
ents
/aud
io/s
pdif.
htm
l
wei
tere
Doc
s. u
nd S
chal
tung
svor
schl
äge
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SPD
IF:
K
onve
rter
Um
wan
dlun
g T
TL-
Peg
el (
5V)
auf S
PD
IF-P
egel
(0.
5V):
einf
achs
te S
chal
tung
, ohn
e ga
lvan
isch
e T
renn
ung
Anw
endu
ng z
.B. f
ür S
Bliv
e ou
t / v
iele
CD
RO
M-L
aufw
erke
(117
6 bi
t Blö
cke,
Syn
c: 1
6*’0
’)
(gle
iche
Wer
te fü
r L/
R)
192
bit c
hann
el s
tatu
s / b
lock
384
bit s
ubco
de /
bloc
k
Syn
c-M
uste
r "B
" ke
nnze
ichn
et B
egin
n de
s B
lock
s
norm
aler
wei
se z
wei
Kan
äle
(Ste
reo)
Fra
me
1F
ram
e 0
Fra
me
191
ch.1
ch.2
ch.2
WM
Wch
.1B
ch.2
Wch
.1MSP
DIF
:
fram
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
192
fram
es (
a 2
subf
ram
es)
bild
en e
inen
Blo
ck
(Bed
eutu
ng n
icht
fest
gele
gt)
Inha
lt de
r su
bcod
e bi
ts n
icht
def
inie
rt
192
bit c
hann
el s
tatu
s pr
o B
lock
, bis
her
nur
eini
ge g
enut
zt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SPD
IF:
ch
anne
l sta
tus
16 :.
. 191
0 (r
eser
ved)
Bit
Bed
eutu
ng
0 0:
ste
reo
/ 1: f
our
chan
nel t
rans
mis
sion
1 2 30:
nor
mal
/ 1:
pre
-em
phas
is
0: d
igita
l aud
io /
1: n
on-a
udio
(e.
g. A
C3)
0: c
opy
proh
ibite
d / 1
: cop
y al
low
ed
4 ..
70
(res
erve
d)
9 ..
15ca
tego
ry c
ode:
0:2-
chan
nel f
orm
at
1:2-
chan
nel C
D fo
rmat
(w
ith C
D s
ubco
de)
Digitale Audioverarbeitung ADAT 101
[AD
AT
Pat
ent]
dara
us V
CO
ein
stel
len
AD
AT:
S
ynch
roni
sier
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Syn
c-M
uste
r su
chen
AD
AT:
S
ynch
roni
sier
ung
(2)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
erst
Gro
bsyn
chro
nisa
tion
schl
ieß
lich
takt
gena
u
256
bit f
ram
es @
48
KH
z:
12.
288
Mb/
s B
itrat
e (f
ür a
cht K
anäl
e)
wei
t ver
brei
tet (
im P
rofib
erei
ch)
zuge
hörig
e di
gita
le M
ehrk
anal
-Aud
iosc
hnitt
stel
le
8-S
pur
Ton
band
gerä
te (
Auf
zeic
hnun
g au
f Vid
eoka
sset
ten)
bis
8 K
anäl
e, 4
8 K
Hz,
24
bit S
ampl
es
typi
sche
s B
eisp
iel f
ür s
elbs
ttakt
ende
s D
aten
form
at
optis
che
Dat
enüb
ertr
agun
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
AD
AT
Ale
sis
digi
tal a
udio
tape
:
Dat
enfo
rmat
effi
zien
ter
als
SP
DIF
256-
bit F
ram
e m
it 8
Sam
ples
a 2
4 bi
t, st
uffin
g, s
ync
NR
ZI-
Kod
ieru
ng (
1: P
egel
ände
rung
, 0: k
eine
Änd
erun
g)
Bits
tuffi
ng: j
ewei
ls e
ine
1 na
ch v
ier
Dat
enbi
ts
AD
AT:
K
odie
rung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fra
me-
Sta
rt
102 Psychoakustische Kodierung Digitale Audioverarbeitung
AM
/ F
M /
CD
10 ..
2
?M
S A
udio
AS
F44
.1
AM
/ F
M /
(CD
)
AM
/ F
M /
(CD
)
32 ..
320
16 ..
32 ..
384
32 ..
448
Per
cept
ual C
odin
g:
Ver
fahr
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dol
by A
C-2
Dol
by A
C-3
MP
EG
-1 la
yer
1
MP
EG
-1 la
yer
2
MP
EG
-1 la
yer
3
MP
EG
-2 A
AC
AT
RA
C
hybr
id
hybr
id
hybr
id
hybr
id
subb
and
tran
s.
tran
s.
AT
&T
PA
Csu
bban
d
Ver
fahr
enM
etho
dekH
z
44.1
44.1
44.1
44.1
32, 4
4.1,
48
32, 4
4.1,
48
32, 4
4.1,
48
16 ..
48
1, 2
1, 2
1, 2
1 ..
5.1
2 1 ..
5.1
1 ..
5.1
2
kb/s
Qua
lität
256/
ch
256/
ch
32 ..
384
128/
ster
eo
CD
CD
CD
FM
/ C
D
AM
/ F
M /
CD
AM
/ F
M /
CD
Kan
äle
viel
e w
eite
re V
erfa
hren
vor
gesc
hlag
en /
erfo
rsch
t
deta
illie
rte
Übe
rsic
ht s
iehe
Spa
nias
Rev
iew
Mic
roso
ft / R
ealA
udio
: m
sdn.
mic
roso
ft.co
m/w
indo
wsm
edia
/, w
ww
.rea
laud
io.c
om
S. S
hlie
n, G
uide
to M
PE
G-1
Aud
io S
tand
ard,
IEE
E T
rans
. Bro
adca
stin
g 40
-4, p
.206
(19
94)
D. P
an, A
n O
verv
iew
of t
he M
PE
G/A
udio
Com
pres
sion
Alg
orith
m, P
roc.
SP
IE 2
60 (
1997
)
c’t,
MP
3-F
eatu
re (
Alg
orith
mus
, Too
ls, K
lang
test
), c
’t 03
/200
0 p.
122-
151
T. P
aint
er, A
. Spa
nias
: Rev
iew
of A
lgor
ithm
s fo
r P
erce
ptua
l Cod
ing
of A
udio
Sig
nals
T. P
aint
er, A
. Spa
nias
: Per
cept
ual C
odin
g of
Dig
ital A
udio
, Pro
c. IE
EE
88-
4, p
.451
ff (2
000)
Per
cept
ual C
odin
g:
Lite
ratu
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ww
w.e
as.a
su.e
du/~
span
ias/
pape
rs.h
tml
ISO
Ref
eren
ce S
oftw
are,
ftp.
tnt.u
ni-h
anno
ver.
de/m
peg2
/sof
twar
e/
Fra
unho
fer
IIS D
okum
enta
tion,
ww
w.ii
s.fh
g.de
MP
EG
-4, p
art 3
: aud
io
MP
EG
-2, p
art 3
: aud
io, I
SO
/IEC
138
18-3
(19
94)
(Meh
rkan
al)
MP
EG
-1, p
art 3
: aud
io, I
SO
/IEC
111
72-3
(19
93)
ISO
/IEC
Sta
ndar
ds:
LAM
E M
P3
Enc
oder
, ww
w.s
ulac
o.or
g/m
p3/
c’t,
MP
3 vs
MS
Aud
io v
s. R
ealA
udio
(m
it K
lang
test
), c
’t 23
/200
0 p.
152-
161
Per
cept
ual C
odin
g:
Age
nda
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lite
ratu
r
Übe
rsic
ht d
er w
icht
igst
en V
erfa
hren
Laye
r 1
/ 2 /
3
Enc
oder
/ D
ecod
er
MP
EG
1 -
Aud
io:
Ein
ige
Det
ails
der
Alg
orith
men
Kon
zept
Aus
blic
k au
f MP
EG
2 un
d M
PE
G4
Aus
blic
k au
f MS
-Aud
io (
Win
dow
s M
edia
) un
d R
ealA
udio
Bei
spie
le z
ur K
lang
qual
ität
Mot
ivat
ion
für
psyc
hoak
ustis
che
Kod
ieru
ng
Kom
pres
sion
bis
ca.
10:
1 be
i CD
-Qua
lität
: 2
bits
/ sa
mpl
e (!
)
min
imal
e D
atei
größ
e be
i mög
lichs
t hoh
er K
lang
qual
ität
verlu
stbe
hafte
te A
udio
kodi
erun
g
Mas
kier
ungs
effe
kte
Ruh
egeh
örsc
hwel
le
perc
eptu
al c
odin
g =
psyc
hoak
ustis
che
Kod
ieru
ng :=
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Per
cept
ual C
odin
g:
Mot
ivat
ion
erfo
rder
t (F
requ
enz-
) A
naly
se d
er E
inga
ngsd
aten
:
durc
h A
usnu
tzen
der
Geh
örw
ahrn
ehm
ung:
erfo
rder
t psy
choa
kust
isch
e M
odel
le d
es G
ehör
s
"tra
nsfo
rm c
oder
s"
"sub
band
cod
ers"
Digitale Audioverarbeitung MPEG-1 103
sign
al/m
ask
ratio
mod
elps
ycho
acou
stic
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dec
oder
Enc
oder
bits
trea
mfo
rmat
ting
bit a
lloca
tion
quan
tizat
ion
bits
trea
mun
pack
ing
synt
hesi
sfil
ter
bank
anal
ysis
filte
r ba
nk
anci
llary
dat
a
anci
llary
dat
a
(opt
iona
l)
(if in
clud
ed)
rest
ore
subb
and
valu
es
bits
trea
m
bits
trea
m
PC
M
PC
M
MP
EG
-1:
B
lock
scha
ltbild
(gr
ob)
inpu
t bit
stre
am
sync
on
fram
es
deco
de b
it al
loca
tion
deco
de s
cale
fact
ors
re-q
uant
ize
sam
ples
synt
hesi
s fil
ter
outp
ut P
CM
sam
ples
Laye
r 3
Dec
oder
deu
tlich
kom
plex
er (
sieh
e IS
O 1
1172
-3 S
.40)
MP
EG
-1:
D
ecod
er fü
r La
yer
1 un
d 2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
pler
aten
32,
44.
1, 4
8 K
Hz,
Bitr
aten
32
.. 22
4 kb
/s/c
hann
el
drei
Var
iant
en (
laye
rs),
jew
eils
mon
o / s
tere
o / j
oint
ste
reo
entw
icke
lt im
Rah
men
von
MP
EG
-1
erst
er in
tern
atio
nale
r S
tand
ard
für
(Hifi
-) A
udio
-Kom
pres
sion
Aus
nutz
en v
on M
aski
erun
gsef
fekt
en
stat
t des
sen
psyc
hoak
ustis
ches
Mod
ell
kein
e Q
uelle
nkod
ieru
ng /
kein
e A
nnah
men
übe
r H
erku
nft d
es S
igna
ls
For
mat
gee
igne
t für
Spr
ache
und
Mus
ik
defin
iert
das
For
mat
des
Aud
io-B
itstr
oms
aber
nic
ht d
en E
ncod
er:
Rau
m fü
r sp
äter
e V
erbe
sser
unge
n
und
die
Fun
ktio
n de
s D
ecod
ers
bei B
itrat
en b
is 1
.5 M
b/s
für
Vid
eo m
it A
udio
(V
ideo
-CD
)
vera
bsch
iede
t End
e 19
92 a
ls IS
O/IE
C 1
1172
-3 (
1993
)
MP
EG
-1 A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
eing
eset
zt fü
r P
hilip
s D
CC
: 38
4 kb
/s s
tere
o
MP
EG
-1 A
udio
: V
aria
nten
Enc
oder
dür
fen
eige
ne p
sych
oaku
stis
che
Mod
elle
ver
wen
den
zwei
psy
choa
kust
isch
e M
odel
le
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"MP
3", I
SD
N-Ü
bert
ragu
ngen
ab 6
4 kb
/s p
ro K
anal
, gut
e Q
ualit
ät a
b 12
8 kb
/s
bess
ere
Qua
lität
, abe
r de
utlic
h ko
mpl
exer
Laye
r 3:
für
Bitr
aten
von
128
kb/
s pr
o K
anal
eing
eset
zt fü
r C
D-I
und
Vid
eo-C
D
mitt
lere
Kom
plex
ität
Laye
r 2:
für
Bitr
aten
höh
er a
ls 1
28 k
b/s
pro
Kan
al
einf
achs
tes
Ver
fahr
enLa
yer
1:
drei
Var
iant
en, B
andb
reite
ges
amt b
is 1
.5 M
b/s
für
Vid
eo+A
udio
104 MPEG-1 Digitale Audioverarbeitung
for j=0 to 31 do
PCM[j] = PCM[j] + W[j+32*i]
for i=0 to 15 do
W[i] = U[i]*D[i]
for i=0 to 511 do
U[i*64+32+j] = V[i*128+96+j]
U[i*64+j] = V[i*128+j]
for j=0 to 31 do
for i=0 to 7 do
V[i] = V[i]+N[j,k]*S[k]
for k=0 to 31 do
for i=0 to 63 do
V[i] = V[i-64]
for i=1023 down to 64 do
for i=0 to 31 read S[i]
outp
ut P
CM
sam
ples
calc
ulat
e 32
sam
ples
win
dow
s by
512
coe
ffs.
build
512
val
ue v
ecto
r U
mat
rixin
g
shift
ing
inpu
t 32
new
sub
band
sam
ples
MP
EG
-1:
Sy
nthe
sis
Subb
and
Filt
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aus
wah
l der
jew
eilig
en S
telle
nanz
ahl ü
ber
Cod
etab
elle
n
Laye
r 3
zusä
tzlic
h H
uffm
an-C
odie
rung
gem
eins
amer
Ska
lenf
akto
r (E
xpon
ent)
für
eine
Anz
ahl v
on S
ampl
es
varia
ble
Anz
ahl n
b vo
n N
achk
omm
aste
llen
Man
tisse
hat
nb
Bits
, Sca
lefa
ctor
aus
Tab
elle
wer
t = s
cale
fact
or *
(2*
*nb
/ (2*
*nb-
1) )
* (
man
tisse
+ 2
**(-
nb+1
))
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
Za
hlda
rste
llung
mög
lichs
t kom
pakt
e Z
ahld
arst
ellu
ng g
esuc
ht
aber
mit
hohe
m D
ynam
ikbe
reic
h
MP
EG
-1 B
itstr
om v
erw
ende
t spe
ziel
les
Gle
itkom
maf
orm
at:
=>
also
mit
date
nabh
ängi
ger
Gen
auig
keit
} ancillary_data()
audio_data()
error_check()
header()
{frame()
} }
frame()
{
while (true)
{audio sequence()
} emphasis 2 bits bslbf
original/home 1 bit bslbf
copyright 1 bit bslbf
mode_extension 2 bits bslbf
mode 2 bits bslbf
private_bit 1 bit bslbf
padding_bit 1 bit bslbf
sampling_frequency 2 bits bslbf
bitrate_index 4 bits bslbf
protection_bit 1 bit bslbf
layer 2 bits bslbf
ID 1 bit bslbf
syncword 12 bits bslbf
{header()
Syn
chro
nisa
tion
über
Bitm
uste
r ’1
111
1111
111
1’
bslb
f: b
it st
ring,
left
bit f
irst
MP
EG
-1:
B
itstr
om-H
eade
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
} }
...
{
if (mode==intensity_stereo)
}
sample[ch][sb][s] 2..15 bits uimsbf
if (allocation[ch][sb]!=0)
for (ch=0; ch<2; ch++)
for (sb=0; sb<32; sb++)
for (s=0; s<12; s++)
scalefactor[ch][sb] 6 bits uimsbf
if (allocation[ch][sb]!=0)
for (ch=0; ch<2; ch++)
for (sb=0; sb<32; sb++)
allocation[ch][sb] 4 bits bsmsbf
for (ch=0; ch<2; ch++)
for (sb=0; sb<32; sb++)
{
if (mode==stereo) || (mode==dual_channel)
}
...
{
if (mode==single_channel)
{audio_data()
MP
EG
-1:
B
itstr
om-D
aten
, Lay
er 1
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Filterbank 105
Laye
r 3
verw
ende
t auf
wen
dige
re F
ilter
bank
MP
EG
-1:
F
ilter
bank
, Lay
er 1
und
2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
M[i]
[k] i
st u
m k
bzw
. j v
ersc
hobe
n: "
poly
phas
e" F
ilter
bank
effiz
ient
ere
Ber
echn
ung
via
FF
T m
öglic
h
Ber
echn
ung
der
Sub
band
-Sam
ples
St[i
]
Fre
quen
zgan
g
führ
t zu
fast
-idea
lem
aber
Übe
rlage
rung
Filt
er ü
berla
ppen
sta
rk
MP
EG
-1:
F
ilter
bank
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
Su
bban
d-K
odie
rung
, Filt
erba
nk
wen
ige
Bän
der
mit
viel
Ene
rgie
: p
räzi
se k
odie
ren
inve
rse
Filt
erba
nk s
etzt
das
Sig
nal (
fast
) pe
rfek
t wie
der
zusa
mm
en
Mas
kier
ung
und
Hör
schw
elle
: k
lein
e K
oeffi
zien
ten
auf N
ull s
etze
n
viel
e B
ände
r m
it w
enig
Ene
rgie
: m
it w
enig
Bits
kod
iere
n
und
zwar
mei
sten
s un
glei
chm
äßig
Ges
amte
nerg
ie d
es S
igna
ls v
erte
ilt s
ich
auf d
ie B
ände
r
Idee
:
in m
ehre
re (
glei
ch b
reite
) F
requ
enzb
ände
r
Filt
erba
nk z
erle
gt d
as E
inga
ngss
igna
l
"sub
band
-Kod
ieru
ng":
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
384
sam
ples
/fram
e in
put,
32x
12 s
ampl
es o
utpu
t
MP
EG
-1:
F
ilter
bank
, Lay
er 1
und
2
1152
sam
ples
/fram
e, 3
2x 3
grou
ps x
12
sam
ples
Laye
r 2:
Laye
r 1:
32 F
ilter
bänd
er, g
leic
he F
requ
enzb
reite
(je
20/
32 K
Hz)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
106 Filterbank Digitale Audioverarbeitung
Mas
kier
ung
linea
r da
rste
llbar
, wen
n F
requ
enz
in B
ark
gem
esse
n w
ird
SN
R /
SM
R /
NM
R V
erhä
ltnis
se
Tön
e le
iser
als
der
Mas
king
-Thr
esho
ld n
icht
wah
rneh
mba
r
laut
este
r T
on im
Fre
quen
zban
d m
aski
ert b
enac
hbar
te
MP
EG
-1:
M
aski
erun
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Pan
MP
EG
tuto
rial]
Sig
nal-t
o-M
ask
Ver
hältn
is
kodi
erte
s S
igna
l (be
i 64
kb/s
)
Mas
kier
ung
aus
SN
R u
nd H
örsc
hwel
le
Mas
kier
ung
aus
SN
R-B
etra
chtu
ng
Ein
gang
ssig
nal
MP
EG
-1:
ps
ycho
akus
tisch
es M
odel
l 2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
mit
Ver
such
der
Alia
s-R
eduz
ieru
ng
zur
Ver
bess
erun
g de
r F
requ
enza
uflö
sung
Laye
r-3
verw
ende
t nac
hges
chal
tete
MD
CT
-Tra
nsfo
rmat
ion
Alia
s-E
ffekt
e m
öglic
h
Sig
nale
nah
e de
r Ü
berg
ange
wer
den
in z
wei
Bän
der
kodi
ert
einz
elne
Filt
erbä
nder
übe
rlapp
en
MP
EG
-1:
F
ilter
bank
Alia
sing
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fre
quen
zgru
ppen
, Bar
k-Sk
ala
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
tiefe
Fre
quen
zen:
ca. 1
00 H
z B
andb
reite
hohe
Fre
quen
zen:
log.
Bre
ite d
er G
rupp
en
psyc
hoak
ustis
che
Mod
elle
Aus
gang
spun
kt fü
r
Ton
höhe
nwah
rneh
mun
g?
"Bar
k" F
requ
enzs
kala
=>
vgl.
Tun
ingk
urve
n
Mes
sung
en
[Zoe
lzer
]
Digitale Audioverarbeitung Encoder-Prinzip 107
für
jede
s ei
nzel
ne S
ubba
nd
wei
se d
em S
ubba
nd m
it de
r sc
hlec
htes
ten
MN
R B
its z
u
itera
tiv:
bere
chne
MN
R u
nd S
NR
für
jede
s S
ubba
nd
Det
ails
für
die
Laye
r 1,
2,3
leic
ht u
nter
schi
edlic
h
und
die
Koe
ffizi
ente
n al
ler
einz
elne
n S
ubbä
nder
für
die
Ska
lieru
ngsf
akto
ren
sola
nge
noch
Bits
zur
Ver
fügu
ng s
tehe
n
Auf
gabe
: B
itzuw
eisu
ng, s
o da
ß d
as m
inim
ale
MN
R m
axim
al
wie
viel
e B
its s
tehe
n zu
r V
erfü
gung
? B
itrat
e m
inus
Syn
c. e
tc.
Ber
echn
ung
von
MN
R u
nd S
NR
(m
ask-
nois
e, s
igna
l-noi
se-r
atio
)
Bit-
Allo
catio
n A
lgor
ithm
us:
psyc
hoak
ustis
ches
Mod
ell l
iefe
rt "
sign
al-t
o-m
ask"
Ver
hältn
is
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
bi
t allo
catio
n
Anz
ahl b
its /
Ban
d
nach
der
bit-
allo
catio
n
beim
Sta
rt d
er b
it-al
loca
tion
Mas
k-to
-noi
se r
atio
[Shl
ien
MP
EG
gui
de]
MP
EG
-1:
bi
t allo
catio
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
nach
der
Dez
imie
rung
tona
le u
nd n
icht
-ton
ale
Kom
pone
nten
mas
king
thre
shol
ds
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Pan
MP
EG
tuto
rial]
MP
EG
-1:
ps
ycho
akus
tisch
es M
odel
l 1
teilw
eise
deu
tlich
sch
lech
ter
als
Mod
ell 2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Pan
MP
EG
tuto
rial]
MP
EG
-1:
ps
ycho
akus
tisch
es M
odel
l 1
Erg
ebni
s de
r K
odie
rung
nac
h M
odel
l 1
108 Maskierung Digitale Audioverarbeitung
MP
EG
-1:
m
odel
1, m
aski
ng a
nd s
prea
ding
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
’1110’ 448 kbit/s 384 kbit/s 320 kbit/s
’1101’ 416 kbit/s 320 kbit/s 256 kbit/s
’1100’ 384 kbit/s 256 kbit/s 224 kbit/s
’1011’ 352 kbit/s 224 kbit/s 192 kbit/s
’1010’ 320 kbit/s 192 kbit/s 160 kbit/s
’1001’ 288 kbit/s 160 kbit/s 128 kbit/s
’1000’ 256 kbit/s 128 kbit/s 112 kbit/s
’0111’ 224 kbit/s 112 kbit/s 96 kbit/s
’0110’ 192 kbit/s 96 kbit/s 80 kbit/s
’0101’ 160 kbit/s 80 kbit/s 64 kbit/s
’0100’ 128 kbit/s 64 kbit/s 56 kbit/s
’0011’ 96 kbit/s 56 kbit/s 48 kbit/s
’0010’ 64 kbit/s 48 kbit/s 40 kbit/s
’0001’ 32 kbit/s 32 kbit/s 32 kbit/s
’0000’ free format free format free format
index Layer I Layer II Layer III
MPEG-1 Bitraten (mono/stereo/joint stereo):
32 ..
448
kb/
s
MP
EG
-1:
B
itrat
en fü
r La
yer
1 ..
3
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
m
odel
1, t
onal
/ no
ise
mas
kers
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
m
odel
1, m
aski
ng a
nd s
prea
ding
Digitale Audioverarbeitung Bitstrom 109
His
togr
amm
der
Bitr
aten
(M
P3)
Suc
he p
er N
apst
er, a
us [c
’t 2x
/200
0]
MP
EG
-1:
gä
ngig
e B
itrat
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1 k
ompa
tible
s S
tere
osig
nal,
plus
Meh
rkan
al-E
rwei
teru
ng
MP
EG
-2:
m
ultic
hann
el b
itstr
eam
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Laye
r 3
erla
ubt "
borr
owin
g" z
wis
chen
Fra
mes
Hea
der
mit
spez
ielle
m S
ync-
Mus
ter,
dan
n C
RC
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
bi
tstr
eam
form
at
MP
EG
-1:
bi
tstr
eam
form
at
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
110 Pre-Echos und MPEG-2 Digitale Audioverarbeitung
[Pai
nter
Spa
nias
, a)
b) v
erta
usch
t]
MP
EG
-1:
te
mpo
ral n
oise
-sha
ping
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
wei
tere
Ver
bess
erun
g du
rch
TN
S:
Ver
lage
rung
des
Rau
sche
ns in
den
Ber
eich
mit
höch
ster
Mas
kier
ung
wird
für
MP
EG
-2 A
AC
ein
gese
tzt
zusä
tzlic
he B
itrat
en b
is h
erun
ter
zu 1
6 kb
/s/c
hann
el
aber
vie
le V
erbe
sser
unge
n, m
it Z
iel g
erin
gere
r B
itrat
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-2:
B
C u
nd N
BC
(A
AC
)
"bac
kwar
ds c
ompa
tible
":
"non
bac
kwar
ds c
ompa
tible
" / "
adva
nced
aud
io c
odin
g"
glei
ches
Kon
zept
wie
MP
EG
-1 la
yer
3
viel
e ne
ue D
etai
ls, b
esse
re F
ilter
bank
, bes
sere
Zei
tauf
lösu
ng
tem
pora
l noi
se s
hapi
ng, .
. .
aber
mit
3/2-
Meh
rkan
al-E
rwei
teru
ng
ähnl
iche
s F
orm
at w
ie M
PE
G-1
laye
r 3
abw
ärts
kom
patib
el (
für
die
2/0
Ste
reos
igna
le)
unge
eign
et fü
r 3/
2 m
it B
itrat
en u
nter
640
kb/
s
[Pai
nter
Spa
nias
]
=>
Rau
sche
n de
s la
uten
Sig
nals
wird
nic
ht m
ehr
mas
kier
t
Situ
atio
n er
kenn
en u
nd b
ehan
deln
(kü
rzer
e M
DC
T B
löck
e)
vorh
erig
er B
lock
hat
seh
r w
enig
Bits
kod
iert
Pro
blem
mit
plöt
zlic
hen
laut
en S
igna
len
nach
ein
er B
lock
gren
ze
MP
EG
-1:
pr
e-ec
hos
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
gute
Fre
quen
z- /
Zei
tauf
lösu
ng
MD
CT
für
18 b
zw. 6
sam
ples
wen
ig p
re-E
chos
, hoh
e B
itrat
en n
ur k
urz
stat
ionä
re /
tran
sien
te P
erio
den
Laye
r 3
Win
dow
-Sw
itchi
ng
[Pan
MP
EG
tuto
rial]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
w
indo
w-s
witc
hing
Digitale Audioverarbeitung Pre-Echos und MPEG-2 111
Hör
test
s / V
ergl
eich
meh
rere
r A
lgor
ithm
en
sieh
e M
PE
G-2
qua
lity
repo
rt
aber
nic
ht u
nbed
ingt
bes
ser
als
MP
3
entw
icke
lt fü
r ge
ringe
Bitr
aten
Hör
test
s be
sche
inig
en (
sehr
) gu
te Q
ualit
ät
auch
für
kriti
sche
s A
udio
-Mat
eria
l
MP
EG
-2:
un
d N
achf
olge
r
für
Bitr
aten
von
64
kb/s
bis
hin
unte
r zu
200
b/s
(!)
für
Mus
ikko
dier
ung
/ -sy
nthe
se (
a la
MID
I)
für
Spr
achk
odie
rung
/ -s
ynth
ese
zusä
tzlic
h "o
bjek
t-or
ient
iert
e" A
lgor
ithm
en
MP
EG
-4 (
ISO
/IEC
144
96, 1
998)
ent
hält
MP
EG
-2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dec
oder
bas
iert
auf
mpe
glib
(w
ww
.mpg
123.
de)
idea
l als
Gru
ndla
ge fü
r E
igen
entw
ickl
unge
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
L
AM
E
ursp
rüng
lich
als
Pat
ch g
egen
den
ISO
Ref
eren
zcod
e
derz
eit a
ls v
öllig
neu
entw
icke
ltes
Pro
gram
m
mit
eige
nem
psy
choa
kust
isch
em M
odel
l
Qua
lität
ver
glei
chba
r m
it de
m F
hG-E
ncod
er
"Lam
e ai
n’t a
n M
PE
G e
ncod
er"
unte
rstü
tzt M
PE
G-1
laye
r 1
bis
3
MP
3-E
ncod
er u
nter
GP
L Li
zenz
, im
Que
llcod
e ve
rfüg
bar
ww
w.s
ulac
o.co
m/m
p3(a
ktue
ll is
t Lam
e 3.
87)
rech
t sch
nelle
Kod
ieru
ng
tran
spar
ente
Kod
ieru
ng (
Hör
test
s) a
b 32
0 kb
/s
eing
eset
zt u
.a. f
ür D
VD
und
Liq
uid
Aud
io
mor
e ef
ficie
nt H
uffm
an c
ode
tabl
es
time
pred
ictio
n of
tran
sfor
m c
oeffi
cien
ts
MD
CT
win
dow
sha
pe s
witc
hing
(st
atio
nary
/ tr
ansi
ent s
igna
ls)
kein
e H
ybrid
-Filt
erba
nk, s
onde
rn n
ur M
DC
T
Fre
quen
zauf
lösu
ng 2
3 H
z (7
5Hz)
, Zei
tauf
lösu
ng 2
.6 m
s
bess
ere
Filt
erba
nk a
ls M
P3:
Meh
rkan
al-A
udio
(3/
2) b
ei B
itrat
en b
is 3
84 k
b/s
meh
rere
"P
rofil
e":
mai
n / l
ow /
scal
able
sam
ple
rate
pro
file
scal
abili
ty a
nd c
ompl
exity
man
agem
ent t
ools
tem
pora
l noi
se s
hapi
ng
MP
EG
-2 A
AC
(IS
O 1
3818
-7, 1
997)
:
MP
EG
-2:
A
AC
Eig
ensc
hafte
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
15.5
%co
uplin
g ch
anne
l
6.6
%te
mpo
ral n
oise
sha
ping
19.4
%
43.2
%
1.7
%
13.3
%
IMD
CT
pred
ictio
n
inv.
qua
ntiz
atio
n, s
calin
g
Huf
fman
dec
ode
25%
Pen
tium
/133
40%
Pen
tium
/133
90 m
m²
0.5
µm C
MO
S5-
chan
nel M
P h
ardw
are
deco
der
2-ch
anne
l low
com
plex
ity s
w d
ecod
er
2-ch
anne
l MP
sof
twar
e de
code
r
Com
plex
ityD
ecod
er
MP
EG
-2:
A
AC
-Dec
oder
Per
form
ance
wel
che
Har
dwar
e-A
nfor
deru
ngen
für
AA
C-D
ekod
ieru
ng?!
"IS
O/IE
C J
TC
1/S
C22
9/W
D11
/N29
57 M
PE
G99
"
"rev
ised
rep
ort o
n co
mpl
exity
of M
PE
G-2
AA
C to
ols2
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
112 LAME Digitale Audioverarbeitung
equals to: -h -ms -V0 -b160 -B320
b) -v --preset studio
equal to: -mj -b112 --resample 32 --lowpass 15 --lowpass-width 0
a) --preset fm
EXAMPLES:
------------------------------------------------------------------------------------
-B 24 32 56 56 256 112 256 256 320 320 320
-b 8 16 16 16 80 40 96 96 112 128 160
-V 6 4 3 3 3 4 3 3 2 1 0
-- PLUS WITH -v --------------------------------------------------------------------
-b 16 24 24 24 112 56 128 128 160 192 256
-h -h -h
-mm -mm -mm -mm -mj -mm -mj -mj -mj -ms -ms
--noshort yes yes no no no yes no no no no no
--lowpass-width 0 0 0 0 0 0 0 0.9 0.9
--lowpass 3.4 4 4 4 15 12 15 18 18
--highpass 0.125 0.1
--resample 8 11 11 11 32 24
====================================================================================
phone phon+ lw sw fm voice radio tape hifi cd studio
They can be combined with -v if you want VBR MP3s.
Presets are some shortcuts for common settings.
-V 0
für
best
e Q
ualit
ät, -
V 9
für
min
imal
e D
atei
größ
e
-B s
etzt
max
imal
zul
ässi
gen
Wer
t bei
var
iabl
er B
itrat
e
fest
e B
itrat
en v
on 1
6 kb
/s (
mon
o) b
is 2
56 k
b/s
(ste
reo)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
LAM
E:
P
rese
ts
MP
+ is
t Eig
enen
twic
klun
g de
r A
utor
en, "
audi
ophi
l"
Kla
ngqu
alitä
t bei
128
/138
kb/
s / B
itrat
e fü
r C
D-n
ahe
Qua
lität
Ver
glei
chst
est i
n c’
t 23/
2000
p.1
52
296
158
171
184
256
192
190
320
160
128
160
185
185
136
360
128
192
320
160
160
160
160
160
160
++ ++ ++ ++++++o
--++++
o++++
--++++
++++
x-
+++
++o
MP
+A
AC
ePA
CR
A8
WM
AM
P3
Str
esst
est
Kla
ssik
Pop
Roc
k
Mod
em
Kla
ngve
rgle
ich
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
*/
* setup stereo demasking thresholds
* ing function, centered at band j, for band i, store for later use
* Now compute the spreading function, s[j][i], the value of the spread-
*
* compute bark value and ATH of each critical band
* compute which partition bands are in which scalefactor bands
*
* Read short block data for converting threshold calculation
* Read long block data for converting threshold calculation
*
* .5 = half of total energy in side channel
* 0 = no energy in side channel
* compute side_energy / (side+mid)_energy
*
* determin final block type
* compute M/S thresholds from Johnston & Ferreira 1992 ICASSP paper
* threshold calculation for short blocks
* compute masking thresholds for both short and long blocks
* long block pre-echo control.
*
* will be reduced. The smaller the value, the less masking.
* at this point, tbb represents the amount the spreading function
*
* tonality = 1: use TMN (little masking)
* tonality = 0: use NMT (lots of masking)
* tonality = -0.299 - .43*log(ctb/ecb);
* calculate the SNR in each threshold calculation partition
* calculate the tonality of each threshold calculation partition
*
* with the spreading function, s3_l[b][k]
* convolve the partitioned energy and unpredictability
*
* calculation partitions
* Calculate the energy and the unpredictability in the threshold
*
* compute unpredicatibility of next 200 spectral lines
* compute unpredicatability of first six spectral lines
* compute energies
* FFT data for mid and side channel is derived from L & R
* compute FFTs
*
* Copyright (c) 1999 Mark Taylor
/* psymodel.c
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
LAM
E:
ps
ycho
akus
tisch
es M
odel
l
sieh
e M
PE
G-2
AA
C L
izen
zver
trag
(P
DF
)
fast
alle
MP
EG
-1/2
Ver
fahr
en p
aten
tiert
und
lize
nzpf
licht
ig
aber
mas
sive
rec
htlic
he P
robl
eme:
wei
tere
Ver
bess
erun
gen
vorg
esch
lage
n un
d ge
plan
t
pysc
hoak
ustis
ches
Mod
ell l
iegt
im Q
uellt
ext v
or
auch
bei
hoh
en B
itrat
en /
gute
r Q
ualit
ät
3X
auf Celeron/466
vs. Echtzeit
3X
112 kb/s
3X
192 kb/s
256 kb/s
lame --preset fm
lame --preset cd
lame --preset studio
LAM
E:
St
atus
, Per
form
ance
Ech
tzei
t-K
odie
rung
ist m
öglic
h
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Messungen 113
Tes
t für
MP
3, A
AC
, MP
+, V
QF
in c
’t 22
/200
0,15
2
Far
bef/H
z
t/sec
.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-1:
Si
nus-
Swee
p
Fre
quen
z-S
wee
p be
sond
ers
schw
er z
u ko
dier
en
Sub
band
-Kod
ieru
ng z
erle
gt d
as S
igna
l in
Fre
quen
zber
eich
e
c’t 2
2/20
00
Far
bef/H
z
t/sec
.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sinu
s-Sw
eep:
M
P+
, AA
C, V
CQ
MP
3:
zw
ei E
ncod
er .
. .
[Xin
g]
[Fra
unho
fer]
[ct 2
1/98
242
]E
inga
ngss
igna
l mit
44 S
inus
töne
n . .
.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
16 K
Hz
Lim
it
SN
R <
60
dB
[Mic
roso
ft]
neue
re V
ersi
onen
von
WM
A s
ind
bess
er
MP
3:
vs.
MS
Aud
io 4
.0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ct 2
1/98
242
]
[Fra
unho
fer]
114 Streaming Media Digitale Audioverarbeitung
groß
es M
arkt
pote
ntia
l (z.
B. I
nter
net-
Rad
io, V
ideo
on
dem
and,
...)
Med
iens
uche
/ T
ausc
hbör
sen
(Nap
ster
) / C
opyr
ight
-Fra
gen
Mic
roso
ft W
MA
, Rea
lAud
io, A
pple
Qui
cktim
e, L
iqui
d A
udio
, ...
erfo
rder
t Feh
lert
oler
anzm
echa
nism
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stre
amin
g:
Def
initi
on
ohne
vor
herig
es L
aden
der
ges
amte
n D
aten
Bes
chrä
nkun
g au
f Bitr
ate
des
Kan
als,
mit
Sch
wan
kung
en
Tra
deof
f Qua
lität
/ R
obus
thei
t / B
itrat
e
"Str
eam
ing
Med
ia /
Aud
io"
:=
Ech
tzei
t-Ü
bert
ragu
ng v
on M
edie
n, h
ier:
Aud
ioda
ten
Aud
io a
uch
stan
dalo
ne
aber
mei
sten
s V
ideo
/ A
nim
atio
nen
mit
sych
rone
m A
udio
von
eine
m S
erve
r zu
ein
em /
viel
en C
lient
s
Kon
fere
nz
Net
zwer
k
Clie
nt Clie
nt
Clie
ntC
lient
Clie
ntClie
nt
.. .
Mul
ticas
tN
etzw
erk
Ser
ver
Clie
nt Clie
nt
Clie
nt.. .
Uni
cast
Ser
ver
Net
zwer
k
Clie
nt Clie
nt
Stre
amin
g:
Sze
nari
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lAud
io, A
pple
Qui
cktim
e, L
iqui
dAud
io
spät
er:
SD
MI,
Ver
schl
üsse
lung
, Was
serz
eich
en
Med
iens
uche
Gnu
tella
Nap
ster
Stre
amin
g:
Age
nda
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rsic
ht
"Def
initi
on"
Pro
toko
lle: R
TP
, RT
CP
, RT
SP
, RS
VP
Mic
roso
ft A
SF
und
WM
A
Inte
rnet
RF
Cs,
insb
eson
dere
RF
C18
89 fü
r R
TP
und
RT
CP
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stre
amin
g:
Lite
ratu
r
stat
t des
sen
nur
Web
links
/ H
erst
elle
r-W
hite
pape
r / .
..
trot
z B
edeu
tung
des
The
mas
:
=>
ww
w.li
quid
audi
o.co
m
gnut
ella
.weg
o.co
m
ww
w.n
apst
er.c
om
ww
w.a
pple
.com
/qui
cktim
e
ww
w.r
eala
udio
.com
ww
w.m
icro
soft.
com
/win
dow
smed
ia
bish
er k
eine
Leh
rbüc
her,
Tut
oria
ls
Digitale Audioverarbeitung Streaming Media 115
MP
EG
-1, C
DD
A
MP
EG
-4 (
Div
X)
1.5
Stre
amin
g:
Ban
dbre
iten
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"str
eam
ing"
ist s
tark
von
ver
fügb
arer
Ban
dbre
ite a
bhän
gig:
Mod
em
ISD
N
DS
L
Intr
anet
28 ..
56 64
128
.. 76
8
Mb/
s10
.. 1
00
selb
st M
P3
nich
t per
Mod
em s
trea
min
g-fä
hig
Bild
tele
foni
e (H
.263
QC
IF 1
5fps
) er
ford
ert m
inde
sten
s IS
DN
=> =>
MP
EG
-2 (
DV
D)
Mb/
s
Mb/
s
Mb/
s1.
5
4 ..
9
64 ..
320
10 ..
160
MP
3 A
udio
Rea
lAud
io 8
Kb/
s
Kb/
s
Kb/
s
Kb/
s
Kb/
s
(bis
ca.
4 M
b/s)
=>ke
ine
Ban
dbre
ite r
eser
vier
bar
=>F
ehle
rtol
eran
zmec
hani
smen
not
wen
dig:
Inte
rnet
ist "
best
effo
rt"
Net
zwer
k
adap
tive
Ver
fahr
en
Die
nstg
ütem
anag
emen
t
forw
ard
erro
r co
rrec
tion
"Qua
lity
of S
ervi
ce"
?!
Stre
amin
g:
QoS
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
selb
st in
nerh
alb
von
Firm
en-I
ntra
nets
kei
ne G
aran
tien
AT
M h
at s
ich
nich
t dur
chge
setz
t
For
schu
ngss
chw
erpu
nkt b
ei T
KR
N (
Pro
f. W
olfin
ger)
insb
eson
dere
QoS
bei
Vid
eoko
mm
unik
atio
n
Live
-Übe
rtra
gung
erf
orde
rt a
uch
Ech
tzei
t-E
ncod
er
alle
Anb
iete
r lie
fern
"in
tegr
iert
e Lö
sung
"
funk
tioni
eren
des
Sys
tem
erf
orde
rt a
lle K
ompo
nent
en:
Enc
oder
+ S
erve
r +
Man
agem
ent +
Pla
yer
(+
Ver
schl
üsse
lung
)
Mic
roso
ft, R
ealN
etw
orks
, App
le, .
..
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stre
amin
g:
Sys
tem
crea
tedi
gitiz
ede
liver
expe
rienc
est
ore
Net
zwer
kS
erve
rC
lient
Clie
nt
Clie
nt
Enc
oder
serv
erne
twor
kpl
ayer
softw
are
med
iaso
urce
softw
are
data
form
ats
prot
ocol
sQ
oSco
mpr
essi
onso
ftwar
e
enco
der
&
Enc
oder
Clie
nt
Clie
nt Clie
ntS
erve
rN
etzw
erk
kein
Spe
iche
rpla
tz a
uf d
em C
lient
ben
ötig
t
spez
ielle
Ser
ver
und
Sof
twar
e er
ford
erlic
h
desh
alb
oft n
och
schl
echt
e Q
ualit
ät
durc
h ve
rfüg
bare
Ban
dbre
ite b
egre
nzt
Nac
htei
le:
kein
e W
arte
zeit
wäh
rend
der
Dat
eiüb
ertr
agun
g
sofo
rtig
es R
einh
ören
("t
une
in")
Live
-Übe
rtra
gung
en
Vor
teile
:
Stre
amin
g:
Vor
- un
d N
acht
eile
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
116 Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP Digitale Audioverarbeitung
prop
rietä
re P
roto
kolle
(A
ufse
tzen
auf
IP/U
DP
)
Stre
amin
g:
Int
erne
t-P
roto
kolle
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RS
VP
RT
P
RT
CP
RT
SP
real
tim
e tr
ansp
ort p
roto
col
real
tim
e co
ntro
l pro
toco
l
real
tim
e st
ream
ing
prot
ocol
reso
urce
res
erva
tion
prot
ocol
R
FC
2205
..220
9
RF
C18
89, 1
890
neue
Pro
toko
lle fü
r M
ultim
edia
-Dat
en:
Pak
ete
klas
sifiz
iere
n un
d pr
ioris
iere
n
Res
ervi
erun
g vo
n R
esou
rces
/ B
andb
reite
/ R
oute
s
Anp
assu
ng a
n N
etza
usla
stun
g
Res
ourc
en ü
brig
?"a
dmis
sion
con
trol
"
"pol
icy
cont
rol"
rsvp
d D
ämon
-Pro
zeß
auf
jede
m R
oute
r
Zug
riffs
rech
te ?
jede
r R
oute
r ha
t "V
eto-
Rec
ht"
Inte
rnet
"ne
twor
k co
ntro
l pro
toco
l"
"res
ourc
e R
eSer
Vat
ion
Pro
toco
l" :
RF
C 2
205.
.RF
C22
09 (
appr
oved
199
7)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
für
eine
Pun
kt-z
u-P
unkt
Ver
bind
ung
bei a
llen
bete
iligt
en R
oute
rn
Em
pfän
ger
bean
trag
t gar
antie
rte
Ban
dbre
ite (
QoS
)
RS
VP
übe
rträ
gt k
eine
Nut
zdat
en
RSV
P real
isie
rt ü
ber
verä
nder
tes
(prio
risie
rtes
) P
acke
t-S
ched
ulin
g
mit
DS
L-M
odem
ist V
ideo
-on-
dem
and
mög
lich
Tes
tber
icht
e / V
ergl
eich
stes
ts fr
agw
ürdi
g
=>=>pr
oprie
täre
, nic
ht d
okum
entie
rte
Pro
toko
lle
=>
Sta
ndar
ds s
ind
zu la
ngsa
m (
?!)
aktiv
er K
ampf
um
Mar
ktan
teile
enor
mes
Mar
ktvo
lum
en
digi
tale
Tec
hnik
en k
urz
vor
dem
Dur
chbr
uch
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stre
amin
g:
Mar
ktbe
deut
ung
Mar
ktfü
hrer
: M
icro
soft,
Rea
lNet
wor
ks, A
pple
aber
Rev
olut
ione
n je
derz
eit m
öglic
h, s
iehe
Nap
ster
oft k
eine
rlei D
okum
enta
tion
verf
ügba
r
sieh
e "N
ST
L" T
ests
: MS
vs.
Rea
lAud
io
Ech
tzei
tanf
orde
rung
en: z
.B. L
aten
z <
250m
s fü
r T
elep
honi
e
hohe
Ban
dbre
iten
erfo
rder
lich
(s.o
.)
wie
derh
olte
Übe
rtra
gung
ver
schl
imm
ert d
as P
robl
em
verlo
rene
Pak
ete
mei
sten
s be
i übe
rlast
etem
Net
zwer
k
verlo
rene
Dat
en (
drop
ped
fram
es)
oft t
oler
ierb
ar
Mul
timed
ia-Ü
bert
ragu
ng im
Inte
rnet
("I
P")
:
Stre
amin
g:
Int
erne
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
=>
"kla
ssis
che"
Pro
toko
lle (
ftp)
für
Str
eam
ing
unge
eign
et
neue
Pro
toko
lle n
otw
endi
g=>=>
nur
Pak
etve
rmitt
lung
, kei
ne P
unkt
-zu-
Pun
kt-V
erbi
ndun
gen
für
Uni
cast
/ M
ultic
ast-
Übe
rtra
gung
en
auf I
P/U
DP
auf
setz
en, n
icht
auf
TC
P
Digitale Audioverarbeitung Streaming im Internet: RTP, RTCP, RTSP 117
0 1 2 3
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
|V=2|P|X| CC |M| PT | sequence number |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| timestamp |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| synchronization source (SSRC) identifier |
+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+
| contributing source (CSRC) identifiers |
| .... |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
RTP
:
Pac
ket-
Hea
der
sequ
ence
num
ber,
tim
esta
mp
sn, t
s
vers
ion
num
ber
(2)
padd
ing
CS
RC
cou
nt (
>1 if
pay
load
mix
es d
ata
from
sev
eral
sou
rces
)
mar
ker,
e.g
. "fr
ame
boun
dary
"
payl
oad
type
PT
:
M:
CC
:
P:
V:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pak
etty
pen:
Fun
ktio
nen:
Ses
sion
-Con
trol
eind
eutig
e K
ennz
eich
nung
alle
r Q
uelle
n (C
NA
ME
)
Ada
ptio
n de
r R
TC
P P
aket
rate
(w
egen
Ska
lierb
arke
it)
Sta
tusm
eldu
ngen
der
Clie
nts
(Ver
lust
rate
, Jitt
er, .
..)
appl
icat
ion
spec
ific
func
tion
rece
iver
rep
ort
end
of p
artic
ipat
ion
AP
P
BY
E
incl
. CN
AM
Eso
urce
des
crip
tion
SD
ES
tran
smis
sion
sta
tistic
s
perc
eptio
n st
atis
tics
RR
send
er r
epor
tS
R
zwis
chen
alle
n B
etei
ligte
n (S
erve
r <-
> C
lient
s)
perio
disc
he Ü
bert
ragu
ng v
on K
ontr
olld
aten
RTC
P:
R
TP c
ontr
ol p
roto
col
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rtra
gung
ska
liert
auc
h fü
r se
hr v
iele
Clie
nts
=>RSV
P:
St
ream
Mer
ging
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mul
ticas
t: V
erte
ilung
der
Dat
en a
n vi
ele
Em
pfän
ger
Mer
ging
:
Res
ervi
erun
gen
meh
rere
r/al
ler
Clie
nts
kom
bini
eren
Mul
ticas
t
Net
zwer
k
Ser
ver
Clie
nt Clie
nt
Clie
nt.. .
rout
er
erfo
rder
t kei
ne z
usät
zlic
he "
Ups
trea
m"-
Ban
dbre
ite (
!)
IP h
eade
rU
DP
hea
der
RT
P h
eade
rR
TP
pay
load
encr
yptio
n
z.B
. Spr
eche
r be
i ein
er T
elek
onfe
renz
wei
l UD
P k
eine
Rei
henf
olge
gar
antie
rt
für
Str
eam
ing
/ Ech
tzei
twie
derg
abe
z.B
. PC
M, M
P3,
MP
EG
-2, H
.261
payl
oad
type
iden
tifie
r
sequ
ence
num
bers
times
tam
ps
sour
ce id
entif
icat
ion
aber
auc
h R
TP
auf
IP d
irekt
mög
lich
setz
t auf
UD
P a
uf
"rea
l tim
e tr
ansp
ort p
roto
col",
RF
C18
89 /
RF
C18
90
RTP
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
in Q
uick
time
/ Rea
lAud
io a
ls T
rans
port
prot
okol
l ver
wen
det
118 Windows Media Digitale Audioverarbeitung
sieh
e R
TS
P-P
räse
ntat
ion
(H. S
chul
zrin
ne)
RTS
P:
U
RLs
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
aber
auc
h U
nter
stüt
zung
von
Sta
ndar
ds
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ww
w.m
icro
soft.
com
/win
dow
smed
ia/
Win
dow
s M
edia
Too
ls
Win
dow
s M
edia
Enc
oder
Pre
sent
atio
n B
road
cast
(P
ower
poin
t+A
udio
)
Win
dow
s M
edia
Rig
hts
Man
ager
Mic
roso
ft:
Win
dow
sMed
ia
seit
ca. Q
4/98
eno
rmes
Eng
agem
ent v
on M
icro
soft:
Win
dow
s M
edia
Pla
yer
6.4
/ 7 /
8 be
ta
eige
nes
Aud
iofo
rmat
eige
nes
Vid
eofo
rmat
For
mat
e ni
cht m
ehr
doku
men
tiert
Ver
schl
üsse
lung
und
Was
serz
eich
en
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| profile-specific extensions |
+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+
: ... : 2
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ block
| SSRC_2 (SSRC of second source) | report
+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+
| delay since last SR (DLSR) |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| last SR (LSR) |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| interarrival jitter |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| extended highest sequence number received |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
| fraction lost | cumulative number of packets lost | 1
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ block
| SSRC_1 (SSRC of first source) | report
+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+
| SSRC of packet sender |
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
|V=2|P| RC | PT=RR=201 | length | header
+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1
0 1 2 3
RTC
P:
R
ecei
ver
Rep
ort
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RT
P/R
TC
P/R
SV
P fü
r D
aten
tran
sfer
Med
ien-
UR
Ls:
rtsp
://m
edia
.exa
mpl
e.co
m:5
54/tw
iste
r/
RT
CP
feed
back
RT
P A
UD
IO
RT
P V
IDE
O
. . .
PA
US
E
PLA
Y
SE
TU
P
sess
ion
desc
riptio
n
HT
TP
GE
TM
edia
serv
er
Web
serv
erC
lient
Ste
ueru
ng v
on M
edie
nübe
rtra
gung
: pla
y, ff
, rew
ind,
...
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RTS
P
"rea
l tim
e st
ream
ing
prot
ocol
" :=
"In
tern
et V
ideo
reco
rder
"
Digitale Audioverarbeitung AVI und ASF 119
Ski
ns :-
(
wes
entli
che
Ver
ände
rung
en s
eit P
laye
r 6.
x au
ch u
nter
der
Obe
rflä
che:
z.B
. "co
unte
d op
erat
ions
", "
expi
ratio
n", .
..
unte
rstü
tzt W
indo
ws
Med
ia R
ight
s M
anag
er
onlin
e fe
edba
ck ü
ber
Med
ienn
utzu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Win
dow
sMed
ia:
M
edia
Pla
yer
7
inde
x. .
.au
dio
data
vide
o da
ta
RIF
F h
eade
r
audi
oau
dio
audi
olis
t. .
.in
dex
RIF
F h
eade
r
Aud
ioda
ten,
Vid
eofr
ames
(B
MP
), A
udio
date
n, ..
.
AV
I:
Aud
io V
ideo
Int
erle
aved
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
mitt
lerw
eile
von
AS
F a
bgel
öst (
s.u.
)
Spe
zifik
atio
n in
Win
dow
s A
PI,
Übe
rsic
ht in
c’t
94/1
1 S
.327
eing
efüh
rt m
it V
ideo
for
Win
dow
s (W
in 3
.11)
List
-Chu
nk e
rlaub
t "ve
rwob
ene"
Dat
en
Dat
ei m
uß v
or A
bspi
elen
nic
ht v
oll g
elad
en w
erde
n
RIF
F-D
atei
form
at fü
r M
ultim
edia
/ V
ideo
s
defin
iert
ca.
20
Chu
nk-T
ypen
norm
al /
inte
rleav
ed
vv
vi
de
o.
id
eo
.i
de
o.
Win
dow
s M
edia
Rig
hts
Man
ager
7
Win
dow
s M
edia
Too
ls
Win
dow
s M
edia
Pla
yer
7
Kom
pone
nten
des
Win
dow
sMed
ia K
onze
pts:
Win
dow
sMed
ia:
Zi
ele,
Fea
ture
s
derz
eit:
Mac
into
sh, S
olar
is (
!), P
ocke
t-P
C, "
palm
-siz
e P
C"
Pla
yer
auch
für
nich
t-W
indo
ws
Pla
ttfor
men
ver
fügb
ar
Mic
roso
ft M
edia
Rig
hts
Man
ager
7 S
DK
curr
ent b
usin
ess
mod
el o
r to
cre
ate
new
one
s."
Solu
tions
are
flex
ible
eno
ugh
to b
e ea
sily
ada
pted
to y
our
them
and
mai
ntai
n co
pyri
ght p
rote
ctio
n. [
...]
Pro
vide
s to
ols
for
prot
ectin
g di
gita
l file
s so
you
dis
trib
ute
thro
ugh
the
Inte
rnet
in a
pro
tect
ed a
nd s
ecur
e m
anne
r. [
...]
"del
iver
dig
ital m
edia
, suc
h as
son
gs a
nd v
ideo
s,
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[12/
2000
]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mic
roso
ft W
indo
wsM
edia
: W
ebsi
te
120 AVI und ASF Digitale Audioverarbeitung
insb
eson
dere
: meh
rere
Dat
enst
röm
e in
nerh
alb
des
data
-obj
ect
Grö
ßen
feld
erla
ubt O
bjek
te b
is z
u 2*
*64
Byt
e
[ ind
ex o
bjec
t]
<oth
er o
bjec
ts>
data
obj
ect
AS
F h
eade
r
[str
eam
pro
pert
ies
N]
[oth
er h
eade
r ob
ject
s]
. . .
stre
am p
rope
rtie
s 1
file
prop
ertie
s
size
=24+
x
x B
yte
obje
ct G
UID
8 B
yte
16 B
yte
data
obje
ct s
ize
ober
ste
Ebe
ne:
head
er /
data
/ [In
dex]
/ [m
ore
obje
cts]
Hea
der-
Obj
ect b
ei B
edar
f wie
derh
olt s
ende
n
wei
tere
Ebe
nen
durc
h E
inte
ilen
des
data
-obj
ect
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ASF
:
Obj
ect
Dat
ei b
este
ht a
us A
SF
obj
ects
(st
att R
IFF
chu
nks)
Cod
ec ID
Err
or C
once
alm
ent T
ype
Bits
per
Sam
ple
Sam
ples
per
Sec
ond
Avg
. Fra
me
Siz
e
Max
. Fra
me
Siz
e
Sam
ples
per
Fra
me
Fla
gs
Num
ber
of C
hann
els
. . .
GU
ID
GU
ID
UIN
T
UIN
T
UIN
T
UIN
T
UIN
T
UIN
T
UIN
T
. . .
128
32128
32 32 32 32 ?16+1
6
16
ASF
:
Aud
io o
bjec
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fie
ld N
ame
Typ
e#b
its
Aud
io /
Vid
eo /
Imag
e / M
IDI /
Tex
t / T
imec
ode
/ . .
.
vord
efin
iert
e "m
edia
type
s" fü
r:
(0x000db810) ID:<00dc> Size:0x00002d66
List Type = <rec >
(0x00004ca4) ID:<00dc> Size:0x00001422
List Type = <rec >
(0x00004c98) ID:<LIST> Size:0x000019da
List Type = <rec >
(0x000007f4) ID:<LIST> Size:0x000005b0
List Type = <movi>
(0x000007e8) ID:<LIST> Size:0x000fd184
(0x00000548) ID:<JUNK> Size:0x00000298
(0x00000538) ID:<vedt> Size:0x00000008
(0x00000520) ID:<strf> Size:0x00000010
(0x000004e0) ID:<strh> Size:0x00000038
List Type = <strl>
(0x000004d4) ID:<LIST> Size:0x0000005c
(0x000000a4) ID:<strf> Size:0x00000428
(0x00000064) ID:<strh> Size:0x00000038
List Type = <strl>
(0x00000058) ID:<LIST> Size:0x00000474
(0x00000018) ID:<avih> Size:0x00000038
List Type = <hdrl>
(0x0000000c) ID:<LIST> Size:0x000007d4
Form Type = <AVI >
(0x00000000) ID:<RIFF> Size:0x000fe964
(0x00000800) ID:<01wb> Size:0x000005a4
(0x000fd974) ID:<idx1> Size:0x00000ff0
(0x000060ce) ID:<01wb> Size:0x000005a4
... /* einige Male nur Sound */
(0x000db804) ID:<LIST> Size:0x00002d72
... /* diverse Male Sound und Bild */
... /* einige Male nur Bild */
Inde
x
Aud
io /
Vid
eo /
...
Dat
en (
MO
VI)
:
Hea
der
RIF
F: A
VI
[c’t
11/9
4 32
7ff]
AV
I:
Bei
spie
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"...
an e
xten
sibl
e fil
e fo
rmat
des
igne
d to
sto
re s
ynch
roni
zed
mul
timed
ia d
ata.
It s
uppo
rts
data
del
iver
y ov
er a
wid
e va
riet
y of
net
wor
ks a
nd p
roto
cols
,
with
ASF
bei
ng a
dopt
ed b
y al
l maj
or s
trea
min
g so
lutio
n pr
ovid
ers.
"is
to p
rovi
de a
bas
is fo
r in
dust
ry-w
ide
mul
timed
ia in
tero
pera
bilit
y,w
hile
stil
l pro
ving
sui
tabl
e fo
r lo
cal p
layb
ack.
The
exp
licit
goal
of A
SF
aber
akt
uelle
Ver
sion
(W
MA
) vo
n M
$ ni
cht m
ehr
doku
men
tiert
sieh
e A
SF
-Spe
zifik
atio
n (V
ersi
on 1
.0, 2
6.02
.199
8)
RIF
F-ä
hnlic
he S
truk
tur:
hea
der,
inde
x, in
terle
aved
dat
a
auch
der
Pla
yer
iden
tizie
rt s
ich
über
sei
ne G
UID
sehr
fein
e C
opyr
ight
/ N
utzu
ngsk
ontr
olle
erla
ubt z
.B. C
odec
-Dow
nloa
d
bei B
edar
f Reg
istr
ieru
ng d
er G
UID
s be
i Mic
roso
ft
Chu
nks
(=:"
obje
cts"
) pe
r G
UID
gek
ennz
eich
net
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ASF
:
Adv
ance
d St
ream
ing
For
mat [M
icro
soft,
Rea
l Net
wor
ks 1
998]
Digitale Audioverarbeitung Windows Media Encoder 121
erla
ubt d
iver
se T
ext-
Info
s (A
utor
, Cop
yrig
ht, T
iteln
ame,
...)
Bas
isko
mpo
nent
e fü
r W
indo
ws-
Med
ia A
utho
ring
und
schr
eibt
WM
A
erw
eite
rtes
AS
F, p
lus
Ver
schl
üsse
lung
Dat
enfo
rmat
nic
ht m
ehr
doku
men
tiert
bis
50 U
nica
st-C
lient
s
Enc
oder
läuf
t auc
h al
s S
erve
r
dive
rse
"pro
files
" m
it V
orei
nste
llung
en
liest
div
erse
For
mat
e (W
AV
, MP
3, ..
., M
PE
G-1
, ...)
Win
dow
s M
edia
Enc
oder
:
Win
dow
sMed
ia:
M
edia
Enc
oder
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
div.
Pre
sets
für
Spr
ache
.. S
tudi
o
einf
ache
Ben
utzu
ng p
er A
ssis
tent
Win
dow
sMed
ia:
A
udio
Pro
files
, Wiz
ard
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Eth
erne
t-M
AC
Adr
esse
plu
s Z
eitm
arke
(ei
ndeu
tig)
oder
47-
bit Z
ufal
lsad
ress
e pl
us Z
eitm
arke
jede
r W
indo
ws-
Rec
hner
ein
deut
ig id
entif
zier
bar
Zei
t mit
100n
s A
uflö
sung
, Seq
uenz
nr. z
ur K
orre
ktur
(re
boot
)
time-low-mid--high|seq.|ethernet----
entw
icke
lt fü
r N
CS
(A
pollo
), ü
bern
omm
en in
OS
F/D
CE
und
Win
dow
s
usw
.
D6E229D3-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE
D6E229D2-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE
AS
F-I
ndex
:
AS
F-D
ata:
D6E229D1-35DA-11DA-9034-00A0C90349BE
AS
F-H
eade
r:
eind
eutig
bis
340
0 n.
Chr
.
128-
bit S
igna
tur
GU
ID/U
UID
:=
"gl
obal
ly/u
nive
rsal
ly u
niqu
e ID
s"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ASF
:
GU
ID
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Win
dow
sMed
ia:
A
utho
ring
122 Real Networks, Liquid Audio, Quicktime Digitale Audioverarbeitung
Rea
lAud
io8:
sei
t 23.
10.2
000
basi
ert a
uf S
ony
AT
RA
C3
(wie
Min
iDis
c)
CD
-nah
e Q
ualit
ät a
b 64
kbp
s
Whi
tepa
per
unte
r w
ww
.rea
lnet
wor
ks.c
om/r
eals
yste
m/te
ch_o
verv
iew
.htm
l
Rea
lSys
tem
G2:
Aud
io-
und
Vid
eost
ream
ing
mit
Bitr
aten
< 2
8.8
kbps
auch
für
Mod
emve
rbin
dung
en
Rea
l Net
wor
ks :
Mar
ktfü
hrer
für
"str
eam
ing
med
ia"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lAud
io
Kla
ngqu
alitä
t ent
spre
chen
d sc
hlec
ht (
auch
laut
Ver
glei
chst
ests
)
Pla
yer
verf
ügba
r fü
r vi
ele
Pla
ttfor
men
z.B
. als
Plu
gin
im S
tand
ardu
mfa
ng v
on N
etsc
ape
4.x
enth
alte
n
aber
neu
es F
orm
at n
och
wen
ig v
erbr
eite
t
unte
rstü
tzt R
ealA
udio
G2
und
Rea
lAud
io 8[L
inux
x86
Ver
sion
]
Rea
lAud
io:
Rea
lPla
yer
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ents
prec
hend
e Q
ualit
ätss
tufe
n
meh
rere
par
alle
le D
aten
strö
me
mit
vers
chie
dene
n B
itrat
en
Pla
yer
send
et F
eedb
ack
über
Ban
dbre
ite u
nd P
aket
verlu
ste
Enc
oder
erz
eugt
(op
tiona
l) sp
ezie
lle A
SF
-Dat
ei:
128
Kb/
s
64 K
b/s
16 K
b/s
. . .
. . .
Ser
ver
send
et n
ur d
en D
aten
stro
m d
er m
ax. m
öglic
hen
Qua
lität
AS
FW
M E
ncod
erW
M S
erve
rIn
tern
etW
M P
laye
r
Win
dow
sMed
ia:
In
telli
gent
Str
eam
ing
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Clie
ntS
erve
rN
etzw
erk
Enc
oder
Win
dow
sMed
ia:
Se
curi
ty
"...
supp
orts
pre
-del
iver
ed li
cenc
es"
oder
ver
such
t, ne
ue L
izen
z zu
erh
alte
n:
"mig
ht is
sue
a lic
ence
sile
ntly
, so
the
cons
umer
is u
naw
are
of th
e pr
oces
s"
Pla
yer
über
prüf
t vor
hand
ene
Lize
nzen
... a
nd m
any
mor
e
tran
sfer
to p
orta
ble
devi
ce
coun
ted
CD
bur
n
burn
to A
udio
CD
expi
re d
ate
star
t dat
e
coun
ted
play
play
on
PC
mög
liche
Res
trik
tione
n fü
r W
MA
/WM
V-D
atei
en:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Real Networks, Liquid Audio, Quicktime 123
Liqu
id A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Liqu
id A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
vier
tes
"big
pla
yer"
Sys
tem
: w
ww
.liqu
idau
dio.
com
Enc
oder
:
Ser
ver:
Pla
yer
(Liq
uid
Pla
yer)
(Liq
uid
Ser
ver)
(Liq
uifie
r P
ro)
Pla
yer
wird
an
die
Har
dwar
e "g
edon
gelt"
digi
tale
s W
asse
rzei
chen
für
Erk
ennu
ng a
nalo
ger
Kop
ien
Dat
eien
kön
nen
nur
auf e
inem
Pla
yer
abge
spie
lt w
erde
n
Dat
enfo
rmat
e M
P3,
AC
-3, A
AC
, WM
A
Ver
schl
üsse
lung
der
Dat
eien
(R
SA
)
dive
rse
Opt
ione
n, z
.B. S
tart
- un
d E
nd-
Gül
tigke
itsda
tum
ND
R n
’Joy
rad
io
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lAud
io:
Sta
tistik
Sol
aris
SP
AR
C, L
inux
x86
, Win
dow
s x8
6
256
.. 10
24 M
B R
AM
100+
use
rs
$ 83
39.0
0
Rea
lSer
ver
Pro
fess
iona
l
Rea
lVid
eo (
VH
S q
ualit
y)
Rea
lAud
io 8
(64
kbp
s)
free
$ 1.
995,
95
25 u
sers
60 c
oncu
rren
t use
rsR
ealS
erve
r P
lus:
Rea
lSer
ver
Bas
ic
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rea
lAud
io:
Rea
lSer
ver
124 Real Networks, Liquid Audio, Quicktime Digitale Audioverarbeitung
+/-
TC
P/IP
, abe
r ke
ine
Pak
etve
rlust
e
- ++++++
nur
für
gesa
mte
Dat
ei (
alle
Tra
cks)
RT
P:
für
alle
Med
ient
ypen
(z.
B. S
prite
s)
tran
spar
ent f
ür F
irew
alls
(m
eist
ens)
HT
TP
:auch
für
einz
elne
Tra
cks
(z.B
. nur
Aud
io)
Ste
ueru
ng v
ia R
TS
P (
Sze
ne ü
bers
prin
gen.
..)
echt
es S
trea
min
g
Live
-Übe
rtra
gung
en, M
ultic
ast
Qui
cktim
e:
RTP
vs.
HTT
P
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
text
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Qui
cktim
e:
Aut
hori
ng
mod
ular
e A
rchi
tekt
ur
Str
eam
ing
via
RT
P/R
TC
P o
der
HT
TP
Aud
io, V
ideo
, Tex
t, ...
Prä
sent
atio
nen,
VR
-Pan
oram
en, .
..
Java
-Anb
indu
ng m
it ei
gene
r A
PI
Ver
sion
5 a
ktue
ll im
bet
a-P
revi
ew (
Q1/
2001
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"Qui
cktim
e" :
App
le Q
uick
time
Str
eam
ing-
Lösu
ng v
on A
pple
Pla
yer
und
Too
ls fü
r M
ac, W
indo
ws,
Jav
a
bere
its "
lang
e am
Mar
kt"
(199
4?),
dah
er s
tark
ver
brei
tet
unte
rstü
tzt v
iele
For
mat
e / C
odec
s
Qui
cktim
e V
R:
P
anor
amab
ilder
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 125
[PIN
G]
201
resu
lt 1
.. N
| 20
2 re
sult
end
200
sear
ch "
gold
finge
r.m
p3"
100
shar
e lo
cal f
ile ..
002
logi
n
003
logi
n ac
k
Nap
ster
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Inte
rnet
-Tau
schb
örse
für
MP
3-D
atei
en
Kon
zept
nat
ürlic
h au
ch a
llgem
eine
r ei
nset
zbar
Clie
ntS
erve
rR
edire
ctor
redi
rect
xxx
.nap
ster
.com
:888
8
204
dow
nloa
d ac
k <i
p> <
port
> <f
ilena
me>
...
203
dow
nloa
d re
ques
t <ni
ck>
<file
nam
e>
GE
T fi
le
file
data
218
dow
nloa
ding
<fil
enam
e>21
9 do
wnl
oad
com
plet
e
othe
r C
lient
002
logi
n (p
ort 8
875)
einf
ache
s P
roto
koll,
ca.
30
Bef
ehle
Inde
x al
ler
gera
de v
erfü
gbar
en "
shar
ed fi
les"
Met
adat
en (
z.B
. use
r pa
ssw
ords
)
Nap
ster
:
Kon
zept
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
schw
ere
Sic
herh
eits
lück
e vi
a A
uto-
Upd
ate
des
Clie
nts
aber
Dow
nloa
ds la
ufen
dire
kt z
wis
chen
Clie
nts
eing
esch
ränk
t tra
nspa
rent
für
Fire
wal
ls
Nap
ster
-Ser
ver:
vera
rbei
tet d
ie S
ucha
nfra
gen
Ben
utze
rpro
file
deta
illie
rte
Sta
tistik
en
gerin
ge B
elas
tung
der
Ser
ver
Ser
verc
lust
er fü
r La
stau
sgle
ich
und
Ska
lierb
arke
it (6
M u
sers
)
...
} } catch (QTException e) { ... }
myQTCanvas.setClient (myQTContent, true);
if (myQTCanvas != null)
try {
public void start () {
}
} catch (Exception qtE) { ... }
myQTContent = QTFactory.makeDrawable (file);
getParameter("file"));
QTFile file = new QTFile (getCodeBase().getFile() +
add (myQTCanvas, "Center");
myQTCanvas = new QTCanvas (QTCanvas.kInitialSize, 0.5F, 0.5F);
setLayout (new BorderLayout());
QTSession.open();
try {
public void init () {
private QTCanvas myQTCanvas;
private Drawable myQTContent;
public class QTSimpleApplet extends Applet {
Qui
cktim
e:
Jav
a A
PI
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"arg
uabl
y si
mpl
er th
an C
cod
e"
"C c
ode
diffe
rs fo
r M
ac a
nd W
indo
ws"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nap
ster
:
Hom
epag
e
126 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung
leng
th
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nap
ster
:
Clie
nt S
earc
h R
eque
st
<200
>"s
earc
h" c
omm
and
<max
res
ults
>
[ <ar
tist n
ame>
]
[ <so
ng n
ame>
]
[ <bi
trat
e op
type
> ]
[ <lin
espe
ed o
p ty
pe>
]
[ fre
q op
type
> ]
[ loc
al o
nly]
0 ..
100
resu
lts r
etur
ned
filen
ame
cont
ains
"ar
tist"
| "s
ong"
sub
str
MP
3 bi
trat
e kb
ps
0=un
know
n, 1
=14.
4 kb
ps, .
..
sear
ch a
ll / c
urre
nt N
apst
er s
erve
r
MP
3 sa
mpl
erat
e
sam
e as
art
ist n
ame
:-(
BIT
RA
TE
"A
T L
EA
ST
" "1
28"
LIN
ES
PE
ED
"A
T L
EA
ST
" 10
200
FIL
EN
AM
E C
ON
TA
INS
"go
ldfin
ger"
MA
X_R
ES
ULT
S 2
5
MD
5 ha
sh o
f file
posi
tive=
"bet
ter"
mat
ch
0= u
nkno
wn,
...
the
ip o
f the
use
r w
ith th
e fil
e
the
pers
on s
harin
g th
e fil
e
play
tim
e in
sec
onds
MP
3 sa
mpl
erat
e
MP
3 bi
trat
e in
kbp
s
file
size
in b
ytes
"Jam
esB
ond"
134
.100
.13.
183
4
"gol
dfin
ger.
mp3
" 7d
733.
..bcd
255
8199
128
441
00 1
59
[ <w
eigh
t> ]
<lin
k ty
pe>
<ip>
<nic
knam
e>
<len
gth>
<fre
quen
cy>
<bitr
ate>
<siz
e>
<md5
>
"file
nam
e"
"sea
rch
resp
onse
" co
mm
and
<201
>
Nap
ster
:
Sear
ch R
espo
nse
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
leng
th
jede
r D
ownl
oad
wird
vom
Ser
ver
prot
okol
liert
Nap
ster
:
Scre
ensh
ot
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Suc
he: A
nfra
ge u
nd E
rgeb
nisl
iste 0=
unkn
own,
1=1
4.4,
2=2
8.8,
... 1
0=T
3
strin
g w
ith c
lient
ver
sion
ID
data
tran
sfer
por
t, 0=
behi
nd fi
rew
all
"logi
n" c
omm
and
type
<2>
[ <bu
ild n
umbe
r> ]
<lin
k ty
pe>
<clie
nt in
fo>
<por
t>
<pas
swor
d>
<nic
knam
e>
leng
th
Bei
spie
l log
in:
little
end
ian
byte
ord
er
Dat
enfo
rmat
: <l
engt
h> <
type
> <d
ata>
Pro
toko
ll se
tzt a
uf T
CP
/IP a
uf
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nap
ster
:
Logi
n
user
nic
knam
e in
side
Nap
ster
user
pas
swor
d
win
dow
s bu
ild v
ersi
on
Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 127
=:
"ser
vant
"
(se
rven
t?)
entw
icke
lt vo
n G
nulls
oft (
Nul
lsof
t, W
inA
MP
)
reve
rse-
engi
neer
ing
des
Pro
toko
lls, C
lient
s fü
r W
in/M
ac/X
11/J
ava/
...
Gnu
tella
0.5
6 F
AQ
it in
a c
lose
t und
erne
ath
a la
rge
pile
of T
ime
War
ner’
s di
rty
laun
dry"
"the
sou
rce
code
has
not
bee
n re
leas
ed y
et [
...],
due
to A
OL
lock
ing
defin
iert
Suc
hanf
rage
n un
d ei
gent
liche
n T
rans
fer
(via
HT
TP
)
Pro
toko
ll zu
m D
aten
aust
ausc
h zw
isch
en v
erne
tzte
n R
echn
ern
aber
ber
eits
"üb
eral
l" im
Inte
rnet
erh
ältic
h, g
nute
lla.w
ega.
com
jede
r C
lient
die
nt g
leic
hzei
tig a
ls S
erve
r un
d S
uchm
asch
ine
völli
g ve
rtei
lte A
rchi
tekt
ur, k
ein
zent
rale
r S
erve
r (!
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gnu
tella
nach
Kau
f von
AO
L so
fort
ein
gest
ellt
dies
e w
iede
rum
ihre
unm
ittel
bare
n N
achb
arn,
--T
TL
Clie
nt b
efra
gt s
eine
unm
ittel
bare
n N
achb
arn,
z.B
. mit
TT
L=25
Anf
rage
n du
rchs
uche
n ge
sam
tes
Gnu
tella
-Net
Pak
etflu
t (ex
pone
ntie
lles
Wac
hstu
m!?
)
=> =>=>
jede
r S
erva
nt b
earb
eite
t ein
e A
nfra
ge (
höch
sten
s) e
inm
al
Ken
nzei
chnu
ng je
der
Anf
rage
mit
GU
ID
4
Clie
nt
repl
y
repl
y
23
3
3
33
3
3
2
22
2
2
2
21
1
1
Gnu
tella
:
Suc
hstr
ateg
ie
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
repl
y
repl
y
repl
y
6.7
Mio
. (ak
tive)
Ben
utze
r
Stre
amin
g:
Mar
ktbe
deut
ung
Nap
ster
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aus
wirk
unge
n au
f CD
Ver
käuf
e?!
Tau
schb
örse
/ R
aubk
opie
n ?!
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Stre
amin
g:
Mar
ktbe
deut
ung
?!
[ww
w.m
oder
nhum
oris
t.com
]
128 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung
Gnu
tella
:
Suc
hstr
ateg
ie (
3)
repl
y 2 m
öglic
h w
egen
GU
IDs
und
TT
L-S
ortie
rung
Suc
hant
wor
t läu
ft um
geke
hrte
n W
eg z
urüc
k
in w
enig
en Z
ykle
n
Anf
rage
err
eich
t alle
sic
htba
ren
Nac
hbar
n
Clie
nt
23
3
3
33
3
3
2
22
2
2
2
21
1
1
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Zur
ückv
erfo
lgen
der
Suc
he s
tark
ers
chw
ert
repl
y
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
1
11
2
2
2
2
2 2
2
3
3
3 3
3
33
2
repl
y
Clie
nt
4
Anf
rage
n du
rchs
uche
n ge
sam
tes
Gnu
tella
-Net
Gnu
tella
:
Suc
hstr
ateg
ie (
4)
repl
y 2
repl
y 1
repl
y 3
Ant
wor
t kan
n ab
er r
echt
lang
e da
uern
(m
ehre
re M
inut
en)
aktu
elle
Clie
nts
über
last
en d
as N
etz
durc
h zu
vie
le P
ING
s
Mod
em/IS
DN
-Hos
ts m
it w
enig
en V
erbi
ndun
gen
schn
elle
Hos
ts e
rlaub
en v
iele
Ver
bind
unge
n
Gnu
tella
:
Suc
hstr
ateg
ie (
1)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
1
11
Clie
nt
Clie
nt b
efra
gt s
eine
unm
ittel
bare
n N
achb
arn,
TT
L=25
Anz
ahl d
er N
achb
arn
abhä
ngig
von
ver
füga
rer
Ban
dbre
ite
Ken
nzei
chnu
ng je
der
Anf
rage
mit
GU
ID
jede
r S
erva
nt b
earb
eite
t ein
e A
nfra
ge (
höch
sten
s) e
inm
al
=> =>=>
Pak
etflu
t (ex
pone
ntie
lles
Wac
hstu
m, z
irkul
äre
Anf
rage
n)
Gnu
tella
:
Suc
hstr
ateg
ie (
2)
ausg
enom
men
den
frag
ende
n R
echn
er s
elbs
t
Clie
nt b
efra
gt s
eine
unm
ittel
bare
n N
achb
arn,
TT
L=25
dies
e w
iede
rum
ihre
unm
ittel
bare
n N
achb
arn
Clie
nt
22
22
2
2
2
21
1
1
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Napster und Gnutella 129
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gnu
tella
:
Scre
ensh
ot (
GTK
-Ver
sion
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gnu
tella
:
Scre
ensh
ot S
ucha
nfra
ge
Pin
g
Pon
g
Que
ry
Que
ryH
it
Pus
hD
aten
über
trag
ung
via
Fire
wal
ls
zur
Suc
he n
ach
Gnu
tella
-Ser
vant
s
Ant
wor
t ein
es S
erva
nts
Suc
hanf
rage
nac
h D
aten
Suc
herg
ebni
s m
it IP
/Dat
eina
me
0x00
0x01
0x40
0x80
0x81
eige
ntlic
her
Dow
nloa
d er
folg
t dire
kt (
peer
-to-
peer
)
fünf
"P
aket
type
n" d
efin
iert
: Fun
ktio
nP
aket
dive
rse
Erw
eite
rung
en /
Ver
bess
erun
gen
vorg
esch
lage
n
text
basi
erte
s P
roto
koll
auf H
TT
P
Gnu
tella
:
Pro
toko
ll
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
type
TT
Lho
pspl
engt
hpa
yloa
d ...
GU
ID0
1516
1718
1922
23...
# sh
ared
KB
ytes
# sh
ared
file
sH
ost I
PP
ort
1310
96
52
10
serv
ant I
Dre
sult
set
Spe
edH
ost I
PP
ort
# hi
ts
Zur
ückv
erfo
lgun
g al
so im
Prin
zip
doch
mög
lich
Hos
t (=S
erva
nt)
IPs
in d
en P
ON
G u
nd Q
uery
Hit
Ant
wor
ten
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
...2
10
min
. spe
edse
arch
crit
eria
Gnu
tella
:
Pon
g, Q
uery
, Que
ryH
it
102
10
36
711
...n
n+16
130 Napster und Gnutella Digitale Audioverarbeitung
zukü
nftig
e M
arkt
bede
utun
g?!
Pro
toko
ll "q
uasi
" do
kum
entie
rt, C
lient
s fü
r vi
ele
Pla
ttfor
men
ver
fügb
ar
Gnu
tella
:
vs. N
apst
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
kaum
Ang
riffs
punk
te fü
r Z
urüc
kver
folg
ung
aber
pro
blem
atis
che
Initi
alis
ieru
ng (
Fin
den
des
erst
en S
erve
rs)
kein
e R
egis
trie
rung
, kei
ne W
erbu
ng, k
ein
"sin
gle
poin
t of f
ailu
re"
jede
s G
nute
lla-C
lient
ist g
leic
hzei
tig S
erve
r
und
Tei
l der
ver
teilt
en S
ucha
lgor
ithm
en
Suc
he u
nd D
aten
taus
ch n
icht
auf
MP
3 be
schr
änkt
vert
eilte
Suc
he is
t ine
ffizi
ent a
ber
robu
st
Ska
lierb
arke
it?!
(je
de S
uche
löst
Pak
etflu
t aus
)
kein
zen
tral
er S
erve
r:
wen
iger
anw
ende
rfre
undl
ich
als
Nap
ster
Ver
glei
ch:
F
raun
hofe
r M
P3-
Dem
os
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hos
t-Li
sten
Gnu
tella
Doc
s, H
elp
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gnu
tella
:
Gnu
tella
host
s.co
m
quer
iespi
ng
tota
l
Gnu
tella
:
Traf
fic
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ww
w.c
s.be
rkel
ey.e
du/~
mdw
/cla
ss/c
s294
-8/h
w2.
htm
l]
Digitale Audioverarbeitung Audiovergleich 131
Ver
glei
ch:
Sp
eech
Cod
ecs
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pre
-Ech
os:
M
P3
vs. M
S A
udio
kras
ses
Bei
spie
l für
"pr
e-ec
hos"
(c’
t 99/
10 p
.52)
aktu
elle
Enc
oder
arb
eite
n (h
offe
ntlic
h) b
esse
r
MP
3 (F
raun
hofe
r)
MS
-Aud
io E
ncod
er
50 m
sec.
Ver
glei
ch:
M
icro
soft
WM
A v
s. M
P3
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ver
glei
ch:
M
icro
soft
WM
A v
s. G
2
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tes
t bei
seh
r ni
edrig
en B
itrat
en
132 3D-Audio Digitale Audioverarbeitung
erw
arte
te P
ostio
n de
r Q
uelle
(z.
B. H
unde
gebe
ll: a
m B
oden
)
App
roxi
mat
ion
durc
h V
ielz
ahl v
on L
auts
prec
hern
=>=>N
achb
ildun
g / R
ekon
stru
ktio
n m
it S
igna
lver
arbe
itung
=>
Ref
lekt
ione
n / D
ämpf
ung
des
Sch
alls
Ank
unfts
zeit
der
Sch
alls
("p
rece
denc
e ef
fect
")
Auß
enoh
r- u
nd K
opfü
bert
ragu
ngsf
unkt
ion
Zei
t- u
nd P
hase
ndiff
eren
zen
Sch
allin
tens
ität a
m li
nken
/ re
chte
n O
hr
Rau
mw
ahrn
ehm
ung
beru
ht a
uf:
auß
eror
dent
liche
kom
plex
e V
erar
beitu
ng im
Geh
irn
HR
TF
ILD
(IID
)
ITD
Aku
stis
che
Rau
mw
ahrn
ehm
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"inte
raur
al le
vel/i
nten
sity
/tim
e di
ffere
nce"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aku
stis
che
Rau
mw
ahrn
ehm
ung
zusä
tzlic
h "o
bstr
uctio
n" u
nd "
occl
usio
n" fü
r ve
rdec
kte
Que
llen
...
refle
ktie
rte
Sig
nale
dire
ktes
Sig
nal
jew
eils
mit
Beu
gung
um
den
Kop
f her
um
jew
eils
mit
Bre
chun
g an
Ohr
, Sch
ulte
rn, .
..
Bre
chun
g am
Ohr
dire
ktes
Sig
nal
refle
ktie
rtes
Sig
nal
Que
lleW
and
277
spea
kers
... [P
hysi
cs T
oday
Nov
/99]
Ste
reo
bis
Dol
by A
C-3
und
DT
S
Mile
s S
ound
Sys
tem
Dem
o
Mic
roso
ft D
irect
Sou
nd
Sen
saur
a
Cre
ativ
e E
AX
Meh
rkan
alve
rfah
ren
Laut
stär
ke-
und
Zei
tdiff
eren
zen
akus
tisch
e R
aum
wah
rneh
mun
g:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
3D-A
udio
:
Age
nda
Rau
mum
gebu
ng, R
efle
ktio
nen,
Hal
l
Kla
ngdi
ffere
nzen
, HR
TF
MID
I Man
ufac
ture
rs A
ssoc
iatio
n, In
tera
ctiv
e 3D
Aud
io R
ende
ring
Gui
delin
es
B. B
arge
n an
d P
. Don
nelly
, Ins
ide
Dire
ctX
, MS
Pre
ss, I
SB
N 3
-860
63-4
36-4
Rau
mw
ahrn
ehm
ung:
ww
w.a
ip.o
rg/p
t/nov
99/lo
csou
nd.h
tml
Bla
uert
, Spa
tial H
earin
g
Sen
saur
a 3D
-Aud
io D
okum
enta
tion,
ww
w.s
ensa
ura.
com
Mic
roso
ft D
irect
Sou
nd D
ocs
(im D
irect
X7
/ Dire
ctX
8 S
DK
)
3D-A
udio
:
Lite
ratu
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mile
s S
ound
Sys
tem
, ww
w.s
mac
ker.
com
/mss
3d.h
tm
Cre
ativ
e E
AX
1.0
und
EA
X 2
.0, d
evel
oper
.sou
ndbl
aste
r.co
m
Dol
by L
abs
Whi
tepa
per,
ww
w.d
olby
.com
/tech
/
DT
S, w
ww
.dts
tech
.com
Digitale Audioverarbeitung Lokalisierung 133
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Phy
sics
Tod
ay N
ov. 9
9]
Ank
unfts
zeit
linke
s S
igna
l am
link
en O
hr fr
üher
rech
tes
Sig
nal a
m r
echt
en O
hr fr
üher
Exp
erim
ent z
um "
prec
eden
ce e
ffect
":
über
zw
ei L
auts
prec
her
aber
insg
esam
t lin
kes
Sig
nal f
rühe
r
Wah
rneh
mun
g al
s ei
n ei
nzel
nes
Sig
nal v
on li
nks
=>
Wie
derg
abe
eine
s Im
puls
sign
als
(Mon
osig
nal a
uf S
tere
oanl
age)
sehr
sta
rker
Ein
fluß
auf
die
Inte
rpre
taio
n de
s S
igna
ls
[ct 0
4/97
160
]
Ver
bess
erun
g de
r O
rtun
g du
rch
(kle
ine)
Kop
fbew
egun
gen
sehr
kom
plex
e W
inke
l- un
d F
requ
enza
bhän
gigk
eit
Ein
fluß
von
Kop
f, S
chul
tern
, Auß
enoh
r au
f Sch
alls
igna
le
"hea
d re
late
d tr
ansf
er fu
nctio
n":
Auß
enoh
r/K
opf-
Übe
rtra
gung
sfun
ktio
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
HR
TF
Wel
le k
aum
ges
tört
, wen
n W
elle
nlän
ge >
Kop
f
Bäs
se s
chle
cht o
rtba
r
[Phy
sics
Tod
ay N
ov. 9
9]
inte
raur
al le
vel d
iffer
ence
:
ILD
:
Laut
stär
kedi
ffere
nz
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
dahe
r ka
um E
ffekt
bei
nie
drig
en F
requ
enze
n
90
45
10
θ
vgl.
Hilb
ertfi
lter-
Exp
erim
ent
Ohr
une
mpf
indl
ich
für
Pha
seni
nfor
mat
ion
ober
halb
ca.
1 K
Hz
inte
raur
al ti
me
diffe
renc
e:
ITD
:
Zeit-
und
Pha
send
iffer
enz
[Phy
sics
Tod
ay N
ov. 9
9]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
dt =
si
n θ
c3a
a =
Kop
frad
ius
~ 8.
75 c
m
c =
Sch
allg
esch
w ~
340
m/s
=> c
a. 1
3 m
s Z
eita
uflö
sung
500
Hz
Sin
usto
n vo
n vo
rne
ortb
ar m
it ca
. 1 G
rad
Auf
lösu
ng
meh
rdeu
tig, w
enn
n* W
elle
nlän
ge ~
= K
opfd
urch
mes
ser
134 HRTF Digitale Audioverarbeitung
wes
entli
ch a
ufw
endi
ger
als
über
Kop
fhör
er
Stö
rung
dur
ch R
aum
refle
ktio
nen
Übe
rspr
eche
n zw
isch
en d
en L
auts
prec
hern
HR
TF:
L
auts
prec
her
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hea
d-T
rack
ing
erfo
rder
lich
(Pos
ition
und
Ric
htun
g)
aber
im A
nsat
z m
öglic
h, z
.B. w
ww
.sen
saur
a.co
m
cros
stal
kca
ncel
bina
ural
lis
teni
ng
tran
saur
allis
teni
ng
Huo
pani
omi e
t.al.:
eva
luat
ion
of H
TR
F fi
lter
desi
gn"
[CC
RM
A]
Det
ails
und
Dis
kuss
ion:
Sig
nalv
erar
beitu
ng k
ann
alle
Tei
linfo
rmat
ione
n lie
fern
:
evtl.
zus
ätzl
iche
Unt
erdr
ücku
ng d
es Ü
bers
prec
hens
Laut
stär
ke, V
erzö
geru
ng, H
RT
F
tabl
e
audi
o da
ta
elev
atio
naz
imut
h
tabl
eIT
D
HR
TF
inte
rpol
atio
n
hrtf
R
hrtf
Lde
lay
L
dela
y R
HR
TF:
U
mse
tzun
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
mit
"typ
isch
en"
Filt
erve
rläuf
en
oft V
erw
endu
ng "
gem
ittel
ter"
HT
RF
(z.
B. D
irect
Sou
nd)
soun
d.m
edia
.mit.
edu/
KE
MA
R.h
tml
KE
MA
R-E
xper
imen
t und
Dat
en:
für
alle
Rau
mw
inke
l
im s
chal
ltote
n R
aum
HR
TF:
M
essu
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kle
inst
mik
roph
one
Kun
stko
pf
dire
kte
Sch
allü
bert
ragu
ng z
um O
hr, (
rel.)
Pos
ition
des
Hör
ers
beka
nnt
durc
h H
RT
F p
erfe
kt k
ompe
nsie
rbar
fast
kei
n Ü
bers
prec
hen,
kei
ne e
xter
nen
Ref
lekt
ione
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
HR
TF:
K
opfh
örer
idea
l wär
e di
e M
essu
ng d
er e
inze
lnen
HR
TF
Too
ls /
Ger
äte
dazu
?!
aber
gen
eris
che
HR
TF
rei
cht d
azu
nich
t aus
im P
rinzi
p pe
rfek
ter
Rau
mkl
ang
erre
ichb
ar:
Digitale Audioverarbeitung HRTF 135
Spie
gelq
uelle
n . .
.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[ct 0
4/97
160
]M
odel
lieru
ng v
on K
onze
rtsä
len
etc.
zu r
eche
nauf
wen
dig
für
Ech
tzei
t
Erw
eite
rung
en w
ie E
AX
und
A3D
sei
t 199
8
Dire
ctS
ound
3D s
eit 1
997
(Dire
ctX
5)
[Dol
by L
abs:
Sur
roun
d S
ound
: Pas
t, P
rese
nt, a
nd F
utur
e]
Meh
rkan
alto
n:
Ges
chic
hte
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
erst
e H
RT
F-M
essu
ngen
ca.
194
0 (?
)
ents
prec
hend
e F
ilter
kurv
en fü
r je
den
Win
kel n
otw
endi
g (!
)
[Huo
pani
omi e
t.al.:
eva
luat
ion
of H
TR
F fi
lter
desi
gn]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
HR
TF:
F
ilter
-Des
ign
Ref
lekt
ione
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
indi
rekt
er S
chal
l una
bhän
gig
von
Ent
fern
ung
Que
lle/H
örer
sehr
wic
htig
für
"virt
ual r
ealit
y": Z
imm
er, B
ad, T
unne
l, K
athe
dral
e, ..
.
Ent
fern
ungs
mes
sung
übe
r A
ntei
l dire
kt/r
efle
ktie
rter
Sch
all
oder
pau
scha
l übe
r H
allp
aram
eter
Mod
ellie
rung
übe
r S
pieg
elqu
elle
n (=
rayt
raci
ng)
abhä
ngig
von
Rau
mgr
öße,
-ge
omet
rie, W
andm
ater
ial,
...
Ref
lekt
ione
n / H
all:
136 Mehrkanalton Digitale Audioverarbeitung
typi
sch
ist 5
.: L/
C/R
, SL/
SR
, LF
E
4.0
5.1
2.0
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kin
o:
Übe
rblic
k
X.Y
Not
atio
n: X
vol
lwer
tige
Kan
äle,
Y L
FE
-Kan
äle
Übe
rste
iger
ung
stat
t virt
uelle
r R
ealit
ät:
Bee
influ
ssun
g du
rch
emot
iona
l bel
egte
Klä
nge
LFE
: lo
w fr
eque
ncy
effe
cts,
Infr
asch
alle
ffekt
e
verh
ältn
ism
äßig
hoh
e La
utst
ärke
Sur
roun
d-S
igna
le fü
r U
mge
bung
sger
äusc
he
mög
lichs
t gut
e Ü
bere
inst
imm
ung
von
Bild
und
Ton
=>T
rend
sette
r fü
r M
ehrk
anal
ton
dive
rse
erfo
lgre
iche
Ver
fahr
en, s
eit c
a. 1
980
=>
prob
lem
atis
che
Hör
posi
tione
n fü
r di
e m
eist
en Z
usch
auer
Film
als
"E
rlebn
is"
erfo
rder
t "E
inta
uche
n":
[ww
w.d
olby
.com
/tech
]
Kin
o:
Meh
rkan
alto
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rein
stim
mun
g vo
n B
ild u
nd T
on e
rfor
derli
ch
verb
esse
rte
"Im
mer
sion
" du
rch
Sur
roun
d-S
igna
le
zusä
tzlic
her
Cen
ter-
Kan
al fü
r S
timm
en
Ste
reo
unzu
reic
hend
: "sw
eet s
pot"
zu
klei
n
aber
woh
in m
it de
n T
onsp
uren
?
Lich
tton
optis
ch, d
irekt
neb
en d
en B
ilder
n
zusä
tzlic
he M
agne
tspu
ren
auf d
em F
ilm (
teue
r)
Film
als
Erle
bnis
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Meh
rkan
alto
n:
Ste
reo
und
LP
zwei
una
bhän
gige
Kan
äle
für
Auf
zeic
hnun
g un
d W
iede
rgab
e
Ste
reo:
benö
tigt n
ur z
wei
Lau
tspr
eche
r
gute
Wie
derg
abe
typi
sche
r K
onze
rtsi
tuat
ion
Ton
aufn
ahm
en s
eit c
a. 1
950,
LP
s un
d U
KW
ca
1960
[ct 2
1/98
120
]
optim
ale
Hör
posi
tion
oft s
ehr
klei
n: "
swee
t spo
t"
"sur
roun
d"-S
igna
l ent
hält
nur
die
"live
" S
törs
igna
le ..
.
Meh
rkan
al:
Qua
drop
honi
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
für
Mus
ik /
Kon
zert
e ni
cht a
llzu
nütz
lich
mit
LP n
icht
mög
lich,
dah
er k
aum
erh
ältli
ch
Wie
derg
abe
von
vier
Kan
älen
ande
rs a
ls fü
r W
iede
rgab
e vo
n F
ilmen
/ 3D
-Spi
elen
Digitale Audioverarbeitung Dolby Surround 137
anal
og, 4
Lau
tspr
eche
rD
olby
Sur
roun
d 4.
0 D
olby
Dig
ital 5
.1
anal
og 4
.0 AV
Rec
eive
rS
bliv
e!C
inem
aste
rD
VD
Dol
by S
urro
und:
Dem
o
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sig
nalfl
uß: (
subo
ptim
al)
Aud
iofo
rmat
auf
vie
len
älte
ren
DV
Ds
z.B
. eng
lisch
in D
olby
Sur
roun
d, a
nder
e S
prac
hen
mon
o ...
auch
als
Not
lösu
ng fü
r P
C S
oftw
are-
DV
D P
laye
r:
LC
R
LC
R
S
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dol
by:
Sp
eake
r P
lace
men
t
S S S SSSS
Sur
roun
dlau
tspr
eche
r lin
ks u
nd r
echt
s, d
iffus
e A
bstr
ahlu
ng
Sub
woo
fer
nach
Bed
arf,
oder
gut
e F
ront
laut
spre
cher
Cen
terla
utsp
rech
er n
ach
hint
en v
erse
tzt (
glei
cher
Hör
abst
and)
Fro
ntla
utsp
rech
er id
eal i
n gl
eich
er H
öhe
[ww
w.d
olby
.com
/tech
]
Dol
by S
urro
und
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
erst
es S
urro
undf
orm
at fü
r 35
mm
Film
zwei
Lic
htto
nspu
ren
nebe
n de
m B
ild
stat
t bis
herig
er M
onos
pur
Dol
by-A
Rau
schu
nter
drüc
kung
"Mat
rix"-
Kod
ieru
ng
auf S
tere
o-A
usga
ngss
igna
l
links
, rec
hts,
cen
ter,
sur
roun
d
Ste
reo-
und
Mon
o-ko
mpa
tibel
vier
Ein
gang
ssig
nale
:
Aud
ioqu
alitä
t (te
chni
sch)
nic
ht o
ptim
al
aber
bes
sere
s K
inoe
rlebn
is
Lt Rt
L R
+ -S
CL R
-3 d
b
++
++
pass
iver
Dec
oder
Rt
R+C
++ -
SF
WR
VC
A
VC
A
LtL
Sur
roun
d-K
anal
zus
ätzl
ich
band
begr
enzt
(10
0 ..
7 K
Hz)
Sur
roun
d-K
anal
pha
seng
edre
ht z
ugem
isch
t (of
f cen
ter)
Cen
ter-
Kan
al w
ird a
uf L
/R z
ugem
isch
t (S
tere
o/M
ono-
kom
patib
el)
+++ -
Rt
Lt
90°
-3 d
bS
Dol
by S
urro
und:
P
rinz
ip
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
138 Dolby Digital Digitale Audioverarbeitung
Kon
zept
ent
spric
ht M
P3
dort
ebe
nfal
ls S
/PD
IF-F
orm
at
sieh
e A
C3
Spe
zifik
atio
n
Bits
tom
-Syn
tax:
Dol
by D
igita
l:
Bits
trom
und
Dec
oder
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Psy
choa
kust
ik:
ww
w.d
olby
.com
/tech
/ac3
flex.
htm
l
Pai
nter
&S
pani
as r
evie
w p
aper
(Kla
ssik
, Kon
zert
und
Ope
r)
(Tec
hno)
(Sur
roun
d-E
ffekt
e)M
an-in
-Bla
ck, S
zene
9
Ver
glei
ch:
Ste
reo
/ Dol
by S
urro
und
/ Dol
by D
igita
l:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dol
by D
igita
l:
Dem
o
Lola
ren
nt
Art
haus
Mus
ik-S
ampl
er
auch
für
3D-S
piel
e gu
t gee
igne
t
Vor
führ
ung
mit
Cre
ativ
e S
bliv
e! E
xper
ienc
e D
emo
Sub
woo
fer
seitl
ich
vorn
e
Sur
roun
dlau
tspr
eche
r se
itlic
h od
er a
n de
r R
ückw
and
Cen
ter
dire
kt ü
ber/
unte
r de
m B
ild
Hau
ptla
utsp
rech
er "
norm
al"
Auf
stel
lung
zuh
ause
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dol
by:
Sp
eake
r P
lace
men
t
zwei
sep
arat
e S
urro
undk
anäl
e, id
eale
Kan
altr
ennu
ng
deut
lich
bess
ere
Qua
lität
als
Dol
by S
urro
und
fünf
Aud
ioka
näle
plu
s LF
E-K
anal
: 5.1
Bitr
ate
320
.. 38
4 kb
ps
ähnl
iche
s K
onze
pt w
ie M
P3
psyc
hoak
ustis
che
Auf
zeic
hnun
g
zusä
tzlic
h D
olby
Sur
roun
d S
pure
n
zwis
chen
den
Tra
nspo
rtlö
cher
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dol
by D
igita
l (A
C-3
)
begr
enzt
dur
ch o
pt. A
uflö
sung
des
35
mm
Film
s
digi
tale
Auf
zeic
hnun
g au
f 35
mm
Film
Erw
eite
rung
auf
6.1
als
Dol
by D
igita
l ES
(19
99)
dom
inie
rend
es A
udio
form
at fü
r ak
tuel
le D
VD
s
Digitale Audioverarbeitung DTS, MPEG-2, THX 139
THX
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
kein
eig
enes
Aud
iofo
rmat
sond
ern
Ric
htlin
ien
für
Kla
ng (
-abs
timm
ung)
TH
X-L
ogo
nur
bei E
rfül
len
alle
r A
nfor
deru
ngen
Luca
sfilm
TH
X, w
ww
.thx.
com
:
List
e ge
test
eter
Ger
äte
(dec
oder
, am
ps, s
peak
er, .
..)
getr
ennt
für
Pro
fi (=
Kin
o) u
nd H
ome-
Mar
kt
TH
X-K
lang
für
Mus
ikw
iede
rgab
e w
enig
er g
eeig
net
TH
X-D
emo
DV
D le
ider
nur
für
"lice
ncee
s" v
erfü
gbar
Vid
eolo
gic
"Cro
ssfir
e" S
yste
m�
Sub
woo
fer
mit
4 S
atel
liten
Laut
spre
cher
:
Bei
spie
l Cro
ssfir
e
[c’t
26/9
9 S
.70]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
DT
S-D
VD
s m
it 76
8 kb
ps (
selte
n 1.
5 M
bps)
zusä
tzlic
he T
onsp
ur, z
.B. S
tere
o od
er D
olby
Ste
reo
2.0
im P
rinzi
p be
sser
e K
lang
qual
ität
gerin
gere
Kom
pres
sion
als
Dol
by A
C3
wird
von
alle
n D
VD
-Pla
yern
unt
erst
ützt
Meh
rkan
alsy
stem
von
"D
igita
l The
atre
Sys
tem
s"
DTS
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kin
o:
Aud
ioda
ten
auf C
D-R
OM
Syn
chro
nisa
tion
über
Tim
ecod
e au
f dem
Film
DV
D:
dire
kter
Ver
glei
ch d
erze
it ka
um m
öglic
h
[ww
w.d
olby
.com
/tech
/ ]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MP
EG
-2:
A
AC
"adv
ance
d au
dio
codi
ng"
verb
esse
rte
Kod
ieru
ng
(nie
drig
ere
Bitr
aten
)
Meh
rkan
al b
is 2
4.7
für
DV
Ds
bis
7.1
vorg
eseh
en (
bish
er s
elte
n ve
rwen
det)
Det
ails
zu
Alg
orith
men
und
Bits
trea
ms:
sie
he p
erce
ptua
l cod
ing
stru
ctur
al a
udio
: po
rtab
le S
ynth
esea
lgor
ithm
en
MP
EG
-4:
MP
EG
-2 A
AC
:
wie
MP
3, a
ber
Meh
rkan
alfä
hig
MP
EG
-2 B
C:
Ste
reos
igna
leM
PE
G-1
laye
r 1-
2-3:
dive
rse
MP
EG
Aud
iofo
rmat
e:
140 Beispiel: Raum F334 Digitale Audioverarbeitung
3D-A
pp.
3D-S
piel
AV
anal
og4-
Kan
al S
urro
und
VG
AB
eam
er
Sbl
ive
3D
VG
A
Aud
io-D
VD
MP
3-C
D
Aud
io-C
D
Vid
eo-D
VD
Vid
eo-C
D
AV
AV
AV
oder
SP
DIF
Ste
reo
4-K
anal
Sur
roun
d
anal
og
Bea
mer
VG
A
Sbl
ive
VG
A
Pow
erpo
int&
Co
CD
/DV
D
DV
D-P
laye
rB
eam
erS
-Vid
eo /
Vid
eo
Ste
reo
.. D
TS
Sub
.
digi
tal
DV
D-P
laye
r
Ste
reo
Dol
by S
urro
und
Dol
by D
igita
lD
TS
Sub
.
out
digi
tal
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
F33
4:
M
ultim
edia
-Opt
ione
n
out
AV
-Rec
eive
r:
Yam
aha
RX
-596
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ca. D
M 1
000.
00
insg
esam
t 5 V
ideo
- un
d 3
zusä
tzlic
he A
udio
eing
änge
Ver
stär
ker
mit
5 x
100
W
Sub
woo
fer-
Aus
gang
Ste
reo,
Dol
by S
urro
und,
Dol
by D
igita
l, D
TS
exte
rner
Dec
oder
(5.
1) m
öglic
h
Sha
rc D
SP
Vid
eo-U
msc
halte
r
"typ
isch
er"
Hom
e A
V-R
ecei
ver:
Dig
itale
ffekt
e ("
Mov
ie s
pect
acle
", "
soun
d fie
lds"
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Laut
spre
cher
:
Bei
spie
l Dig
i The
atre
[c’t
22/9
9 S
.76]
Dig
i The
atre
5.1
Meh
rkan
alto
n:
Rau
m F
334
Auf
stel
lung
/ A
usric
htun
g no
ch n
icht
opt
imie
rt
norm
ale
stat
t "D
ipol
"-S
urro
undl
auts
prec
her
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Eps
on 7
350
Aiw
a X
D D
V 3
70
Can
ton
AV
-950
Can
ton
AS
-25
Can
ton
CT
-220
Can
ton
CT
-220
Yam
aha
RX
596
Ger
äte: B
eam
er
Sub
woo
fer
Sur
roun
d
Cen
ter
Fro
nt
Laut
spre
cher
:
AV
-Rec
eive
r
DV
D-P
laye
r
Digitale Audioverarbeitung Beispiel: Raum F334 141
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Aud
io
RX
-596
:
Vid
eo
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Ans
chlü
sse
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Lau
tspr
eche
r
142 DirectSound Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Sou
ndfie
lds
Pre
sets
für
"enh
ance
d D
olby
", "
mov
ie th
eate
r", "
disc
o", .
..
küns
tlich
erz
eugt
e R
aum
akus
tik, z
.B. N
achh
all
"Kla
ngfe
ldpr
ogra
mm
e":
wie
Ste
reo-
Bas
isve
rbre
iteru
ng /
Sup
er-B
ass
/ etc
.
für
"Pro
fi"-A
nwen
dung
en (
Ton
stud
ios)
wen
iger
gee
igne
t
3D-F
unkt
ione
n in
klus
ive
HR
TF
erke
nnt u
nd b
enut
zt v
orha
nden
e H
ardw
are-
Fun
ktio
nen
Har
dwar
e-E
mul
atio
n in
Sof
twar
e, w
enn
notw
endi
g
auto
mat
isch
e S
ampl
erat
e-K
onve
rtie
rung
(bis
her
nur)
ein
(S
tere
o-)
Aus
gang
auto
mat
isch
e V
erw
altu
ng d
er b
enöt
igte
n P
uffe
r
Abs
piel
en u
nd M
isch
en v
on b
elie
big
viel
en .w
av Q
uelle
n
als
Ers
atz
für
dire
kte
SB
16 R
egis
terp
rogr
amm
ieru
ng
Mic
roso
ft A
PI z
ur A
udio
vera
rbei
tung
Dire
ctS
ound
:w
ww
.mic
roso
ft.co
m/d
irect
x/
MID
I-F
unkt
ione
n m
ittle
rwei
le (
DX
7) ü
ber
Dire
ctM
usic
entw
icke
lt ha
upts
ächl
ich
für
Spi
ele
Dir
ect S
ound
:
Übe
rsic
ht
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Com
posi
te V
ideo
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
RX
-596
:
Ext
erna
l Dec
oder
Digitale Audioverarbeitung DirectSound 143
Um
scha
ltung
und
Koo
pera
tion
zwis
chen
meh
rere
n A
pps.
Str
eam
ing
(kle
ine
Puf
fer
für
groß
e D
atei
en),
Dat
en w
erde
n bl
ockw
eise
nac
hgel
aden
Dir
ectS
ound
:
HW
vs.
SW
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dire
ctS
ound
Enu
mer
ate(
) lie
fert
Lis
te a
ller
Aud
ioge
räte
inkl
usiv
e de
r un
ters
tütz
ten
Fun
ktio
nen
Anw
endu
ng w
ählt
ein
Ger
ät fü
r de
n pr
imär
en P
uffe
r au
s
nich
t von
HW
unt
erst
ützt
e F
unkt
ione
n w
erde
n in
SW
em
ulie
rt
Sam
pler
aten
konv
ertie
rung
Abs
piel
en d
er .w
av-D
aten
Mis
chen
der
Dat
en
optio
nal 3
D F
unkt
ione
n
};
STDMETHOD(CommitDeferredSettings) (THIS) PURE;
STDMETHOD(SetRolloffFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;
D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetOrientation) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE,
STDMETHOD(SetDopplerFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetDistanceFactor) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetAllParameters) (THIS_ LPCDS3DLISTENER, DWORD) PURE;
STDMETHOD(GetVelocity) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetRolloffFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;
STDMETHOD(GetPosition) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetOrientation) (THIS_ LPD3DVECTOR, LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetDopplerFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;
STDMETHOD(GetDistanceFactor) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;
STDMETHOD(GetAllParameters) (THIS_ LPDS3DLISTENER) PURE;
// IDirectSound3DListener methods
STDMETHOD_(ULONG,Release) (THIS) PURE;
STDMETHOD_(ULONG,AddRef) (THIS) PURE;
STDMETHOD(QueryInterface) (THIS_ REFIID, LPVOID *) PURE;
// IUnknown methods
{DECLARE_INTERFACE_(IDirectSound3DListener, IUnknown)
0xA5, 0x21, 0x00, 0x20, 0xAF, 0x0B, 0xE5, 0x60);
DEFINE_GUID(IID_IDirectSound3DListener, 0x279AFA84, 0x4981, 0x11CE,
//
// IDirectSound3DListener
//
STDMETHOD(SetPosition) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD);
Dir
ectS
ound
:
ID
irec
tSou
nd3D
List
ener
STDMETHOD(SetVelocity) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD);
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
basi
ert a
uf M
icro
soft’
s C
OM
Obj
ektm
odel
l
Obj
ektb
asie
rt, a
ber
Zug
riff ü
ber
"nac
ktes
" C
Ger
äteh
erst
elle
r lie
fert
die
not
wen
dige
n lo
w-le
vel T
reib
er
Dire
ctS
ound
-App
likat
ion:
Dire
ctS
ound
-Obj
ekt a
nleg
en
gew
ünsc
hte
Har
dwar
eger
äte
ausw
ähle
n
Laut
spre
cher
konf
igur
atio
n au
swäh
len
(Auf
stel
lwin
kel)
benö
tigte
Sou
ndpu
ffer
anle
gen
WA
V-D
aten
in d
ie S
ound
puffe
r sc
hrei
ben
Mis
chen
und
Aus
gabe
wird
von
Dire
ctS
ound
erle
digt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dir
ect S
ound
:
Pri
nzip
x,y,
z,vx
,vy,
vz
Ger
ätpr
imär
er P
uffe
rH
W-M
isch
er
SW
-Mis
cher
Har
dwar
e-P
uffe
r
Sof
twar
e-P
uffe
r
prim
ärer
Puf
fer
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dir
ectS
ound
:
Mix
er
belie
big
viel
e se
kund
äre
Puf
fer,
not
falls
in S
oftw
are
Abs
trak
tion
eine
r S
chal
lque
lle
seku
ndär
e P
uffe
r
je e
in p
rimär
er P
uffe
r pr
o A
udio
gerä
t (S
ound
kart
e)
Sam
pler
ate,
Wor
tbre
ite, o
ptio
nal P
ositi
on u
nd R
icht
ung
Abs
trak
tion
des
"Hör
ers"
Sam
pler
ate,
Wor
tbre
ite, P
ositi
on, R
icht
ung,
Sch
allk
egel
144 DirectSound Digitale Audioverarbeitung
bere
chne
te E
ffekt
e:
wen
n in
HW
vor
hand
en, n
icht
em
ulie
rtH
RT
F
Laut
spre
cher
konf
igur
atio
n(wird
nic
ht a
us d
X(x
,y,z
)/dt
ber
echn
et)
muß
exp
lizit
gese
tzt w
erde
n
Dop
pler
effe
kt:
Däm
pfun
g (r
ollo
ff):
Abs
tand
zw
isch
en Q
uelle
und
Hör
er
rela
tive
Ges
chw
indi
gkei
t Que
lle v
s. H
örer
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dir
ectS
ound
:
3D
-Effe
kte
Bas
isfu
nktio
nen:
Pos
ition
, Ges
chw
indi
gkei
t, A
usric
htun
g de
s H
örer
s
Pos
ition
, Ges
chw
indi
gkie
t, A
usric
htun
g de
r S
chal
lque
lle(n
)
Sch
allk
egel
ein
er S
chal
lque
lle
Effe
kte
inte
rakt
iv e
inst
ellb
ar
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dir
ectS
ound
:
DX
7 SD
K D
emo
lädt
und
spi
elt e
ine
.wav
-Dat
ei a
b
Bei
spie
l für
ein
e "m
inim
ale"
Dire
ctS
ound
3D-A
pp.
};
STDMETHOD(SetMode) (THIS_ DWORD, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetMinDistance) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetMaxDistance) (THIS_ D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetConeOutsideVolume) (THIS_ LONG, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetConeOrientation) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetConeAngles) (THIS_ DWORD, DWORD, DWORD) PURE;
STDMETHOD(SetAllParameters) (THIS_ LPCDS3DBUFFER, DWORD) PURE;
STDMETHOD(GetVelocity) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetPosition) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetMode) (THIS_ LPDWORD) PURE;
STDMETHOD(GetMinDistance) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;
STDMETHOD(GetMaxDistance) (THIS_ LPD3DVALUE) PURE;
STDMETHOD(GetConeOutsideVolume) (THIS_ LPLONG) PURE;
STDMETHOD(GetConeOrientation) (THIS_ LPD3DVECTOR) PURE;
STDMETHOD(GetConeAngles) (THIS_ LPDWORD, LPDWORD) PURE;
STDMETHOD(GetAllParameters) (THIS_ LPDS3DBUFFER) PURE;
// IDirectSound3DBuffer methods
STDMETHOD_(ULONG,Release) (THIS) PURE;
STDMETHOD_(ULONG,AddRef) (THIS) PURE;
STDMETHOD(QueryInterface) (THIS_ REFIID, LPVOID *) PURE;
// IUnknown methods
{DECLARE_INTERFACE_(IDirectSound3DBuffer, IUnknown)
0xA5, 0x21, 0x00, 0x20, 0xAF, 0x0B, 0xE5, 0x60);
DEFINE_GUID(IID_IDirectSound3DBuffer, 0x279AFA86, 0x4981, 0x11CE,
//
// IDirectSound3DBuffer
STDMETHOD(SetVelocity) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) ;
Dir
ectS
ound
:
ID
irec
tSou
nd3D
Buf
fer
STDMETHOD(SetPosition) (THIS_ D3DVALUE, D3DVALUE, D3DVALUE, DWORD) ;
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
} g_pDS3DBuffer->SetAllParameters( &g_dsBufferParams, dwApplyFlag );
if( g_pDS3DBuffer )
g_dsBufferParams.flMaxDistance = fMaxDistance;
g_dsBufferParams.flMinDistance = fMinDistance;
g_pDSListener->SetAllParameters( &g_dsListenerParams, dwApplyFlag );
if( g_pDSListener )
g_dsListenerParams.flRolloffFactor = fRolloffFactor;
g_dsListenerParams.flDopplerFactor = fDopplerFactor;
DWORD dwApplyFlag = ( g_bDeferSettings ) ? DS3D_DEFERRED : DS3D_IMMEDIATE;
// method to execute all of the deferred commands at once.
// Then call the IDirectSound3DListener::CommitDeferredSettings
// change 3-D settings.
// the IDirectSound3DListener or IDirectSound3DBuffer methods that
// use the DS3D_DEFERRED flag in the dwApply parameter of any of
// To minimize the performance impact of changing 3-D settings,
// DirectSound to remix, at the expense of CPU cycles.
// Every change to 3-D sound buffer and listener settings causes
{ FLOAT fMinDistance, FLOAT fMaxDistance )
VOID SetParameters( FLOAT fDopplerFactor, FLOAT fRolloffFactor,
OO
P:
Obj
ekte
initi
alis
iere
n, E
lem
entfu
nktio
nen
aufr
ufen
Dir
ectS
ound
:
Cod
ebei
spie
l
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung EAX 145
indi
vidu
ell e
inst
ellb
are
Par
amet
er z
ur F
eink
ontr
olle
Pre
sets
für
typi
sche
Situ
atio
nen
auch
rei
n ak
ustis
ch: "
im D
unke
ln"
Dic
hte,
Spe
ktru
m, D
auer
der
Hal
lfahn
e
Ver
zöge
rung
, Int
ensi
tät d
er fr
ühen
Ref
lekt
ione
n
wei
tgeh
end
eins
tellb
ar ü
ber
Hal
l-Par
amet
er:
Rau
mgr
öße,
Art
des
Rau
ms,
Mat
eria
l der
Wän
de, .
..
Ref
lekt
iert
er S
chal
l maß
gebl
ich
für
Rau
mem
pfin
dung
EA
X:
K
onze
pt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X a
ls z
usät
zlic
he A
ttrib
ute
für
IDire
ctS
ound
:
Anw
endu
ng k
ann
die
Attr
ibut
e ab
frag
en u
nd s
etze
n
Dire
ctS
ound
-AP
I unt
erst
ützt
"pr
oper
ty s
ets"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X:
E
inbi
ndun
g in
Dir
ectS
ound
...
... // declarations omitted
NULL, 0, &Room, sizeof(LONG) );
DSPROPERTY_EAXLISTENER_REVERB | DSPROPERTY_EAXLISTENER_DEFERRED,
pEAXListener->Set( DSPROPSETID_EAX_ListenerProperties,
LONG Reverb = -600;
1
...
p3DBuf[i]->QueryInterface( IID_IKsPropertySet, &pEAXSounrce[i] );
p3DBuf[0]->QueryInterface( IID_IKsPropertySet, &pEAXListener );
...
pSeconaryBuf->QueryInterface( IID_IDirectSound3DBuffer, &p3DBuf[i] );
pDirectSoundObj->CreateSoundBuffer( &desc, &pSecondaryBuf[i], NULL );
pPrimaryBuf->QueryInterface( IID_IDirectSound3DListener, &pListener );
pDirectSoundObj->CreateSoundBUffer( &desc, &pPrimaryBuf, NULL );
pDirectSoundObj->SetCooperativeLevel( hWnd, DSSCL_EXCLUSIVE );
EAXDirectSoundCreate( NULL, &pDirectSoundObj, NULL );
Dir
ectS
ound
:
typ.
3D
-Sho
oter
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[cou
nter
-str
ike]
Sch
allq
uelle
n fü
r W
affe
n un
d E
xpos
ione
n
Sch
allq
uelle
n fü
r di
e U
mge
bung
(T
üren
, Fab
rikge
räus
che,
usw
.)
3D-S
chal
lque
llen
für
jede
n G
egne
r (S
chrit
te, W
affe
n, G
espr
äche
)
3D-L
iste
nero
bjek
t für
den
Spi
eler
mod
ellie
rt d
ie a
kust
isch
e U
mge
bung
ents
chei
dend
e V
erbe
sser
ung
der
Aud
ioqu
alitä
t
dive
rse
Pre
sets
, z.B
. "co
ncer
t hal
l" od
er "
bath
room
"
HW
-Unt
erst
ützu
ng fü
r oc
clus
ion
/ obs
truc
tion
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X
Cre
ativ
e La
bs "
Env
ironm
enta
l Aud
io E
xten
sion
s":
Erw
eite
rung
für
Dire
ctS
ound
über
neu
e ID
irect
Sou
nd-S
ubIn
terf
aces
Ein
stel
lung
von
Ech
o- u
nd H
alle
ffekt
en
nutz
t Har
dwar
e (z
.B. S
ound
blas
ter
live!
) od
er S
oftw
are
glob
al fü
r de
n pr
imär
en A
udio
puffe
r
oder
für
einz
elne
Dire
ctS
ound
Sou
rces
146 EAX Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X:
S
DK
Dem
o
ww
w.s
mac
ker.
com
/mss
3d.h
tm, e
rlaub
t Ver
glei
ch d
er V
erfa
hren
:
Mile
s So
und
Syst
em:
3D
Pro
vide
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dire
ctS
ound
/ A
3D /
EA
X /
RS
X /
...
geei
gnet
e P
rese
ts fü
r vi
ele
App
s. u
nd S
piel
e
Vie
lfalt
verg
leic
hbar
mit
prof
essi
onel
len
Hal
lger
äten
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X:
S
bliv
e H
all-
Par
amet
er
Que
lle h
inte
r H
inde
rnis
im s
elbe
n R
aum
sow
ohl d
irekt
er a
ls in
dire
kter
Sch
all s
ind
gedä
mpf
t
dire
kter
Sch
all i
st g
edäm
pft
indi
rekt
er S
chal
l unv
erän
dert
Sch
allq
uelle
hin
ter
eine
r W
and
in s
epar
atem
Rau
m
Däm
pfun
g en
tspr
eche
nd W
andd
icke
und
Mat
eria
l
Rea
lisie
rung
übe
r T
iefp
aßfil
teru
ng
occl
usio
n:
obst
ruct
ion:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
EA
X:
"
obst
ruct
ion"
quan
titat
iv in
: IA
SIG
"in
tera
ctiv
e 3D
aud
io r
ende
ring
guid
elin
es"
Digitale Audioverarbeitung EAX 147
Ope
nAL
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spe
zifik
atio
n fü
r O
penA
L 1.
0 im
Sep
tem
ber
2000
derz
eit:
BE
OS
, Mac
, Lin
ux, W
indo
ws
[...]
join
t effo
rt
open
sou
rce,
LG
PL
open
AP
I
port
able
r C
ode
derz
eit:
Cre
ativ
e La
bs, L
oki I
nter
activ
e
erst
er C
ode
und
CV
S u
nter
ww
w.o
pena
l.org
bzw
. cvs
.loki
gam
es.c
om
for
inte
ract
ive,
prim
arily
spa
tializ
ed a
udio
cros
s-pl
atfo
rm
vend
or-n
eutr
al
Ope
nAL:
the
"op
en a
udio
libr
ary"
3D-A
udio
:
Stat
us, E
nde
2000
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
für
2 od
er 4
Lau
tspr
eche
r od
er K
opfh
örer
Mus
ikau
fnah
men
zun
ehm
end
als
"Vid
eocl
ips"
mit
AC
3-T
on
auch
auf
DV
Ds
For
mat
e: D
olby
Dig
ital,
DT
S, M
PE
G-2
z.B
. Sbl
ive
5.1
(6 a
nalo
ge A
usgä
nge)
3D M
usik
aufn
ahm
en b
ishe
r ka
um e
rhäl
tlich
SA
CD
und
DV
D-A
udio
ger
ade
in d
er M
arkt
einf
ühru
ng
Meh
rkan
al-S
ound
kart
en e
tabl
iert
Meh
rkan
alto
n im
Kin
o un
verz
icht
bar
3D A
PIs
ver
fügb
ar
insb
eson
dere
Dire
ctS
ound
+ E
AX
Obs
truk
tion
ja, a
ber
kein
e R
ever
b-E
ffekt
e
gene
risch
e H
RT
F, a
m b
este
n vi
a K
opfh
örer
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mile
s So
und
Syst
em:
D
irec
tSou
nd +
HR
TF
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mile
s So
und
Syst
em:
E
AX
2.0
volle
r F
unkt
ions
umfa
ng v
on D
irect
Sou
nd
plus
Effe
kte
der
Sbl
ive!
, ink
lusi
ve R
ever
b
148 Klangsynthese Digitale Audioverarbeitung
(Cub
ase
VS
T H
omep
age)
ww
w.s
tein
berg
.de
(Gra
tis-S
oftw
are-
Syn
th z
ur S
erie
)w
ww
.key
boar
ds.d
e/so
undf
orum
(Sof
twar
e-S
ynth
esiz
er)
ww
w.n
ativ
e-in
stru
men
ts.d
e
ww
w.n
emes
ysm
usic
.com
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kla
ngsy
nthe
se:
L
itera
tur
ww
w.w
ebsp
eech
.de
(Log
ox)
(And
rom
eda,
AirF
X )
ww
w.a
lesi
s.co
m/
(Gig
asam
pler
)
ww
w.b
igbr
iar.
com
(Bob
Moo
g)
http
://w
ww
.col
i.uni
-sb.
de/p
hone
tik/p
roje
cts/
Spr
s_pu
.htm
l (Lo
gox
publ
icat
ions
)
Syn
th F
AQ
: ht
tp://
tilt.l
argo
.fl.u
s/fa
q/sy
nthf
ull.h
tml
SM
S s
pect
ral m
odel
ing:
http
://w
ww
.iua.
upf.e
s/~s
ms/
Vie
lfalt
der
mög
liche
n A
lgor
ithm
en
Kla
ngsy
nthe
se:
Z
iele
billi
ger,
por
tabe
l, fle
xibl
er, l
eise
r/la
uter
, ...
Wie
derg
abe
kodi
erte
r / k
ompr
imie
rter
Dat
en
neua
rtig
e K
läng
e
Rek
onst
rukt
ion
defe
kter
, ver
lore
ner
Inst
rum
ente
leic
hter
spi
elba
r
Rep
rodu
ktio
n vo
n M
usik
inst
rum
ente
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spr
achs
ynth
ese
Erin
neru
ng: W
ahrn
ehm
ung:
Gru
ndto
n pl
us S
pekt
rum
Kla
ngsy
nthe
se:
A
gend
a
[Ale
sis
And
rom
eda]
subt
rakt
iv: k
lass
isch
e "a
nalo
ge"
Syn
thes
e
Ver
fahr
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mot
ivat
ion
Lite
ratu
r
addi
tiv
Fre
quen
zmod
ulat
ion
phys
ical
mod
elin
g
Gra
nula
rsyn
thes
e
Mis
chfo
rmen
Wav
etab
le-,
Sam
plin
g[S
oftw
are-
Syn
th: S
tein
berg
Reb
irth]
Spr
ache
vs.
Mus
ik
(fre
e S
ound
Fon
t lib
rary
)w
ww
.ham
mer
soun
d.ne
t
Spr
ache
: Lin
ks u
nter
http
://w
ww
.col
i.uni
-sb.
de/p
hone
tik/p
roje
cts/
book
mar
ks.h
tml
Kla
ngsy
nthe
se:
L
itera
tur
C. C
hapm
an, f
orm
ant m
usik
-syn
thes
izer
, ele
ktor
Ver
lag,
197
8
ww
w.s
ynth
zone
.com
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(akt
uelle
und
his
toris
che
Syn
thes
izer
)
ww
w.s
ynth
mus
eum
.com
M.J
. Man
they
, the
DG
G r
eal-t
ime
soun
d sy
nthe
size
r, D
AIM
I PB
-56
1976
, R55
22
E.R
. Mira
nda,
Com
pute
r so
und
synt
hesi
s fo
r th
e el
ectr
onic
mus
icia
n, L
EM
A M
IR 2
6466
Syn
th F
AQ
: ht
tp://
tilt.l
argo
.fl.u
s/fa
q/sy
nthf
ull.h
tml
SM
S s
pect
ral m
odel
ing:
http
://w
ww
.iua.
upf.e
s/~s
ms/
Digitale Audioverarbeitung Klangsynthese 149
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mus
iksy
nthe
se:
T
rend
s
96 K
Hz,
24
bit
(G-M
edia
M-T
ron
mit
Kaf
feef
leck
en...
)
zune
hmen
de R
eche
nlei
stun
g fü
r D
SP
s / P
Cs:
echt
zeitf
ähig
e K
lang
verä
nder
unge
n
meh
rkan
alfä
hige
Ger
äte
(5.1
)
virt
uelle
Inst
rum
ente
(z.
B. V
ST
Plu
gins
)
phot
orea
lisits
che
Obe
rflä
chen
inte
grie
rte
Effe
kte
mod
ular
e S
ynth
esiz
er
virt
uell
anal
oge
Syn
thes
izer
Mus
iksy
nthe
se:
Z
eitle
iste
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(mei
stve
rkau
ftes
Alb
um)
1920
er
The
rem
in
VS
T
"Oxy
gen"
Aka
i S10
00
Nor
dLea
d
Mat
rix 1
2
TB
303
Linn
Dru
mF
airli
ght I
Pro
phet
V
Gig
asam
pler
Min
imoo
gM
oog
IIIC
Buc
hla
100
Mel
lotr
on M
kII
"Thr
iller
"
W. C
arlo
s: s
witc
hed
on B
ach
"Aut
obah
n"
Kra
ftwer
k ge
grün
det
1960
1970
1980
1990
2000
DX
7, M
IDI
uva.
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mus
iksy
nthe
se:
K
lass
ifika
tion
Syn
thes
ever
fahr
en
Impl
emen
tieru
ng(a
nalo
g, d
igita
l)
mus
ikal
isch
e G
esic
htsp
unkt
e:
Ein
gabe
gerä
te
Spi
elte
chni
ken
und
-hilf
en
Kla
ngm
öglic
hkei
ten
tech
nisc
he G
esic
htsp
unkt
e:
Ech
tzei
tfähi
gkei
t, S
timm
enza
hl
(sub
trak
tiv, F
M, .
..)
Mus
iksy
nthe
se:
E
inga
bege
räte
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tas
teni
nstr
umen
te
Sam
pler
, virt
uelle
Inst
rum
ente
Gita
rren
synt
hesi
zer
(gez
upfte
Sai
ten)
E-D
rum
s(S
chla
gzeu
g)
(ber
ühru
ngsl
os)
(Kla
viat
ur)
(Sof
twar
e: M
IDI)
The
rem
in, "
e-be
am",
"ai
rFX
"
Voc
oder
(Stim
me)
(Bla
swan
dler
)E
-Bla
sins
trum
ente
ents
prec
hend
vie
lfälti
ge A
nfor
deru
ngen
=>
Spr
achs
ynte
se(T
extd
aten
)
[L. T
here
min
192
7][Ale
sis
airF
X 2
000]
150 Subtraktiv Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ana
loge
Mod
ular
syst
eme
Kon
figur
atio
n al
ler
Ver
bind
ungs
kabe
l
Sch
alte
r- /
Pot
entio
met
erst
ellu
ngen
"pat
ches
": E
inst
ellu
ng (
und
Spe
iche
rung
) vo
n K
läng
en e
rfor
dert
:
spez
. Mod
ule,
z.B
. Rin
gmod
ulat
or, u
sw.
Hül
lkur
veng
ener
ator
en
Ver
stär
ker
div.
Filt
er
Osz
illat
oren
(di
v. S
igna
lform
en)
Vie
lzah
l ein
zeln
er F
unkt
ions
blöc
ke:
[ww
w.m
ooga
rchi
ves.
com
/rlm
od2.
htm
]
Ana
loge
Syn
thes
e:
Min
imoo
g
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
lege
ndär
er K
lang
Tie
fpaß
filte
r m
it 12
/24
db/O
ktav
e
fest
er S
chal
tung
sauf
bau
mit
VC
O, V
CF
, VC
A p
lus
LFO
span
nung
sges
teue
rte
Kom
pone
nten
: 1V
/ O
ktav
e
mon
opho
n, d
rei O
szill
ator
en
[Min
imoo
g M
odel
D, 1
970]
Ana
loge
Syn
thes
e:
Moo
g #1
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
geba
ut m
it/fü
r H
erbe
rt D
euts
ch, J
uli b
is S
epte
mbe
r 19
64
Ana
loge
Syn
thes
e:
Kon
zept
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
subt
rakt
ive
Syn
thes
e:
ober
tonr
eich
es A
usga
ngss
igna
l
gew
ünsc
hten
Kla
ng d
urch
Filt
erun
g er
zeug
en
Osz
illat
oren
mit
ober
tonr
eich
en K
läng
en:
Rec
htec
k, P
WM
Rec
htec
k, Im
puls
e
Säg
ezah
n, D
reie
ck
Rau
sche
n
zusä
tzlic
he M
odul
atio
n fü
r "le
bend
igen
" K
lang
mus
ikal
isch
sin
nvol
le F
ilter
, vor
alle
m T
iefp
aß
Ans
chla
gdyn
amik
, Hül
lkur
ven,
Uni
sono
, ...
addi
tiveS
ynth
ese
weg
en K
oste
n un
mög
lich
oder
unr
eine
r S
inus
Digitale Audioverarbeitung Subtraktiv 151
6/12
db
For
man
t:
VC
F
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Tie
fpaß
mit
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hül
lkur
ven:
A
DSR
bei B
edar
f meh
rstu
fige
/ kom
plex
ere
Hül
lkur
ven
atta
ck/d
ecay
-Pha
se b
eson
ders
wic
htig
für
den
Kla
ng
’Tas
te g
edrü
ckt
losg
elas
sen
AD
SR
AD
SR
atta
ck
deca
y
sust
ain
rele
ase
Zei
t
Zei
t
Leve
l
Zei
t
Ans
chla
gpha
se
Aus
klin
gen
eige
ntlic
her
Kla
ng
Abf
allz
eit n
ach
dem
Ans
chla
g
AD
S/R
AD
S/R
pitc
h
keyb
oard
VC
AV
CF
Osc
3
Osc
2
Osc
1
Ver
stär
ker
Filt
erM
ixer
Osz
illat
oren
einf
ache
r, a
ber
ausr
eich
end
flexi
bler
Sig
nalfl
uß:
und
wei
tere
Mod
ulat
ions
mög
lichk
eite
n
Erw
eite
rung
en ü
ber
flexi
bler
e O
szill
ator
en
Vor
bild
für
prak
tisch
alle
spä
tere
n S
ynth
esiz
er
Min
imoo
g:
Blo
cksc
haltb
ild
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(abs
icht
lich
kein
gut
er S
inus
)
"mit
ertr
äglic
hem
Kla
ng"
(P.G
orge
s, k
eybo
ards
01/
01)
Sch
altu
ngsb
eisp
iel:
Dre
ieck
->S
inus
[C. C
hapm
an]
For
man
t
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
einf
ache
r su
btra
ktiv
er S
ynth
esiz
er
als
Sel
bstb
aupr
ojek
t der
Zei
tsch
rift "
elek
tor"
, 197
8
sehr
gut
dok
umen
tiert
pate
ntfr
eie
Sch
altu
ngen
für
VC
O/V
CF
/VC
A
Tip
s fü
r ty
pisc
he P
aram
eter
eins
tellu
ngen
durc
haus
inte
ress
ante
Lek
türe
:
152 Virtuell analog Digitale Audioverarbeitung
mei
sten
s m
ehrs
timm
ig p
olyp
hon
Spe
iche
r un
d La
den
von
Klä
ngen
unk
ritis
ch
Alia
sing
-Pro
blem
e de
r O
szill
ator
en
Pro
blem
e m
it E
chtz
eit-
Mod
ulat
ione
n w
ie F
ilter
-Res
onan
z
"vir
tuel
l ana
log"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Nac
hbild
ung
eine
s an
alog
sub
trak
tiven
Syn
thes
izer
s
durc
h S
imul
atio
n au
f dig
itale
r H
ardw
are
DS
P-A
lgor
ithm
en fü
r al
le e
inze
lnen
Fun
ktio
nsbl
öcke
Kla
ng w
ird a
n de
n an
alog
en O
rigin
alen
gem
esse
n
Cla
via
Nor
dLea
d, N
ord
Mod
ular
, Acc
ess
Viru
s, u
sw.
groß
er M
arkt
erfo
lg:
für
auth
entis
chen
Kla
ng: N
achb
ildun
g de
r "F
ehle
r" d
er O
rigin
ale
oder
als
rei
ne S
oftw
are
Plu
gins
: Mod
el*E
, Pro
52,
usw
.
kein
e E
ffekt
e
zwei
Osz
illat
oren
, LF
O, F
ilter
, Am
plifi
er, S
cope
einf
ache
r S
oftw
ares
ynth
(au
f Bas
is d
er N
ativ
e In
stru
men
ts E
ngin
e)
virt
uell
anal
og:
S
ound
foru
mSy
nth
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gra
tisdo
wnl
oad
unte
r w
ww
.key
boar
ds.d
e/so
undf
orum
/
typi
sche
Filt
er-"
swee
ps"
f
A
Vib
rato
(klin
gt g
ut w
egen
"an
alog
er"
Inst
abili
täte
n)
leic
ht g
egen
eina
nder
ver
stim
mt
für
"fet
te"
Uni
sono
-Klä
nge
Res
onan
zfilt
er
Ver
wen
dung
meh
rere
r O
szill
ator
en
zur
Mod
ulat
ion
von
Osz
illat
or, F
ilter
, Ver
stär
ker
LFO
(lo
w fr
eque
ncy
osci
llato
rs)
Kla
ngve
rbes
seru
ngen
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
fünf
stim
mig
pol
ypho
n
anal
og p
olyp
hon:
P
roph
et 5
auf B
asis
der
SS
M-C
hips
, 197
8
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Sampling 153
zusä
tzlic
h D
igita
leffe
kte
fast
imm
er d
igita
l rea
lisie
rt (
Aus
nahm
e: M
ello
tron
)
oder
Fre
quen
zanp
assu
ng (
pitc
h-sh
iftin
g) d
er S
ampl
es
erfo
rder
t ein
/meh
rere
Sam
ples
pro
Ton
in V
erbi
ndun
g m
it ei
nem
sub
trak
tiven
Syn
thes
izer
:
Hül
lkur
ven,
Ans
chla
gdyn
amik
, usw
.
Kla
ngfo
rmun
g vi
a F
ilter
und
Ver
stär
ker
stat
t der
"ei
nfac
hen"
Osz
illat
oren
Ver
wen
dung
der
Sam
ples
als
Aus
gang
smat
eria
l
getr
igge
rte
Wie
derg
abe
dies
er "
sam
ples
"
Auf
zeic
hnen
von
nat
ürlic
hen
Klä
ngen
/ G
eräu
sche
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
plin
g
. . .
2/3
f
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
ple
für
meh
rere
Ton
höhe
n nu
tzen
Orig
inal
-Sam
ple
f/2
OS
C[t]
= S
AM
PLE
[ f/f0
* t]
. . .
triv
iale
Rea
lisie
rung
unb
rauc
hbar
aber
Alia
sing
-Pro
blem
e:
Übe
rlage
rung
meh
rere
r S
timm
en p
robl
emat
isch
Sam
plin
g:
Pitc
h-Sh
iftin
g
Spe
iche
r is
t teu
er
ca. 7
5 K
B p
ro S
ekun
de S
ampl
e
ohne
Inte
rpol
atio
n: u
nreg
elm
äßig
dahe
r In
terp
olat
ion
der
Sam
plew
erte
z.B
. 8 P
unkt
e-In
terp
olat
ion
(E-m
u). .
.
2/3
f
mit
Inte
rpol
atio
n
Up-
Shi
fting
ver
letz
t das
Abt
astth
eore
m
=>
virt
uell
anal
og:
S
tein
berg
Mod
el*E
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mod
ular
syst
eme
für
bel.
kom
plex
e S
etup
s
bere
its a
lle "
rele
vant
en"
Kla
ssik
er n
achg
ebau
t
höhe
re R
eche
nlei
stun
g er
mög
licht
wei
ter
stei
gend
e Q
ualit
ät
Kon
zept
ist w
eitg
ehen
d au
sger
eizt
ww
w.s
tein
berg
.de/
Ste
inbe
rg M
odel
*E D
emo
Nor
d co
mpe
titio
n / 2
000
keyb
oard
s 1x
/200
0A
cces
s V
irus
Dem
o
Nor
d M
odul
ar D
emo
Kla
ngbe
ispi
ele:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
virt
uell
anal
og:
D
emos
154 Sampling Digitale Audioverarbeitung
Gig
asam
pler
Inst
rum
ent Z
ones
mög
lichs
t nat
ürlic
her
bzw
. diff
eren
zier
ter
Kla
ng:
Bei
spie
l zur
Aus
wah
l der
Sam
ples
:
(gez
upfte
vs.
ges
tric
hene
Sai
te, u
sw.)
Sam
ples
für
meh
rere
Spi
elte
chni
ken
Ver
wen
dung
mög
lichs
t vie
ler
und
lang
er S
ampl
es
Mod
ulat
ion
via
LFO
"vel
ocity
laye
rs":
meh
rere
Sam
ples
pro
Ton
Hül
lkur
ven
für
Filt
er u
nd V
erst
ärke
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
plin
g:
Kla
ngfo
rmun
g
AD
SR
AD
SR
LFO
Osc
VC
FV
CA
pitc
h
16 ..
64
MB
RO
M, 1
6 ..
256
MB
RA
M (
Sam
pler
)
x 32
Sam
plin
g:
Har
dwar
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
inkl
. Mis
cher
, plu
s D
igita
leffe
kte
typi
sche
Dat
en fü
r ak
tuel
le "
RO
Mpl
er":
32 ..
128
stim
mig
, 48
KH
z, 1
6 bi
t
meh
rere
LF
Os,
sep
arat
e H
üllk
urve
n fü
r V
CF
und
VC
A
Mix
er
keyb
/MID
I
32 ..
128
Gen
erat
oren
Rev
erb
Cho
rus
Var
iatio
n
tabl
e_2
tabl
e_1
tabl
e_0
subt
rakt
ive
Syn
thes
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
plin
g:
"W
avet
able
"
Wav
etab
le-S
ynth
ese:
oft a
ls S
ynon
ym fü
r S
ampl
ing
benu
tzt
als
Osz
illat
oren
(m
it pi
tch-
shift
ing)
kurz
e sy
nthe
tisch
e W
elle
nfor
men
OS
C[t]
= W
AV
ET
AB
LE[ f
/f0 *
t]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
plin
g:
Loo
ps
wie
derh
olte
Wie
derg
abe
eine
s S
ampl
eber
eich
s
um S
peic
herp
latz
zu
spar
en:
Atta
ck +
Loo
p +
(opt
) R
elea
se
Org
elK
lavi
er
Läng
e un
d Q
ualit
ät d
er L
oops
maß
gebl
ich
für
Kla
ng
spez
. Too
ls z
um F
inde
n / E
rzw
inge
n vo
n Lo
oppu
nkte
n
Digitale Audioverarbeitung Sampling 155
Soun
dFon
t:
Vie
nna
Edi
tor
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
ples
Pre
sets
Par
amet
er
(Sam
ples
/Vel
ociti
es/P
aram
eter
)
Sam
ple/
Key
/Map
ping
Ham
mon
dorg
el, 9
1 to
new
heel
s, e
lekt
roni
sche
Ver
stär
kung
addi
tive
Synt
hese
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
der
Gru
ndto
ns
und
alle
r ei
nzel
nen
Obe
rtön
e
Kla
nger
zeug
ung
durc
h Ü
berla
geru
ng
benö
tigt N
Kla
ngqu
elle
n / O
szill
ator
en
ents
prec
hend
er H
ardw
area
ufw
and
und
zuge
hörig
e R
egel
ung,
z.B
. Hül
lkur
ven
Kirc
heno
rgel
, z.B
. 60
Reg
iste
r a
60 T
öne:
360
0+ P
feife
n
dafü
r im
Prin
zip
kein
e F
ilter
erf
orde
rlich
anso
nste
n ad
ditiv
e S
ynth
s. s
ehr
selte
n
dive
rse
Org
el/H
amm
ondo
rgel
-Nac
hbild
unge
n
[Arp
Sch
nitg
er O
rgel
, St.
Jaco
bi H
H]
RA
M d
eutli
ch te
urer
als
Fes
tpla
tten
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sam
plin
g:
Gig
asam
pler
Kos
ten
prop
ortio
nal z
um S
peic
hera
usba
u
Loop
ing
oft n
icht
akz
epta
bel (
insb
. für
kla
ssis
che
Inst
rum
ente
)
=>G
igas
ampl
er:
Sam
ples
tart
s im
RA
M
spät
ere
Sam
plew
erte
nur
bei
Bed
arf l
aden
prak
tisch
kei
ne G
röß
enbe
schr
änku
ng d
er S
ampl
es
z.B
. 1 G
B K
lavi
er
ww
w.n
emes
ysm
usic
.com
Zug
riffs
zeit
HD
:
Tra
nsfe
rrat
e:
10 m
s
5 M
B/s
Puf
fer
pro
Sam
ple:
min
d. 4
80 W
erte
, ~ 1
KB
Stim
men
anza
hl:
5 M
B/4
8K ~
100
RIF
F
SF
BK
INF
O-li
st
sdta
-list
pdta
-listhe
ader
chu
nks:
nam
e, v
ersi
on, .
..
sam
ple
head
ers
sam
ple
data
pres
ets
(hea
ders
, lis
t)
inst
rum
ents
(he
ader
s, li
st)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ursp
rüng
lich
für
Sou
ndbl
aste
r 64
AW
E
Sam
plin
g:
Sou
ndF
ont 2
Dat
eifo
rmat
für
Sam
pleb
änke
, Cre
ativ
e La
bs 1
997
RIF
F-S
truk
tur,
insg
esam
t 22
Chu
nk-T
ypen
:
156 Additive Synthese Digitale Audioverarbeitung
für
mög
lichs
t aut
hent
isch
en K
lang
: m
p3/w
av-D
emos
inkl
usiv
e de
r M
änge
l des
Orig
inal
s (Ü
bers
prec
hen,
Okt
avie
rung
en, .
..)
ww
w.n
ativ
e-in
stru
men
ts.d
eN
ativ
e In
stru
men
ts B
4:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
virt
uelle
r N
achb
au d
er B
3
Ham
mon
d-B
3:
lege
ndär
er K
lang
addi
tive
Synt
hese
:
B4
völli
g ne
uart
ige,
z.B
. "gl
ocki
ge"
Klä
nge
Fre
quen
zmod
ulat
ion
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
=>
Aus
gang
ein
es O
szill
ator
s m
odul
iert
die
Fre
quen
z ei
nes
ande
ren
"mod
ulat
or"
and
"car
rier"
sig
nals
Aus
gang
ssig
nal e
nthä
lt S
umm
en-
und
Diff
eren
zfre
quen
zen:
CC
+MC
+2M
C+3
MC
-MC
-2M
C-3
M. .
.. .
.
neue
Syn
thes
efor
m: F
M-S
ynth
ese
spät
er a
uch
Ein
satz
auf
Sou
ndka
rten
(O
PL3
)
erst
er e
rfol
grei
cher
rei
n di
gita
ler
Syn
thes
izer
popu
lär
durc
h Y
amah
a D
X7
Hül
lkur
ven
zur
Reg
elun
g de
r O
szill
ator
inte
nsitä
t
[A. S
ims
Add
Syn
th]
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
addi
tive
Synt
hese
: D
emo
addi
tive
Synt
hese
:
Ham
mon
d B
3
Lesl
ie:
9 K
onta
kte
pro
Tas
te, V
erdr
ahtu
ng n
ach
Okt
avla
ge
91 "
tone
whe
els"
für
91 F
requ
enze
n (3
2’’ b
is 2
’)
Sum
mat
ion
der
Str
öme,
Lau
tstä
rke
via
"dra
wba
rs"
Prin
zip
der
Tas
tenk
onta
kte
Prin
zip
der
"Ton
ewhe
els"
mit
Mag
nete
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ww
w.a
cade
mym
usic
stud
io.c
o.uk
/ham
mon
d.ht
mw
ww
.thea
treo
rgan
s.co
m/h
amm
ond/
faq/
mys
tery
/mys
tery
.htm
l
mag
netis
che
Abn
ahm
e, d
ann
Ver
stär
kung
sehr
kom
plex
er K
lang
Lesl
ie: r
otie
rend
es H
orn
+ B
asst
rom
mel
Digitale Audioverarbeitung Frequenzmodulation 157
aber
ext
rem
er R
eche
nauf
wan
d
im P
rinzi
p be
liebi
g ge
naue
Sim
ulat
ion
jede
s In
stru
men
ts
als
phys
ikal
isch
e S
yste
me:
Sai
ten,
Pfe
ifen,
Res
onan
zkör
per,
...
mög
lichs
t in
Ech
tzei
t
num
eris
che
Lösu
ng d
er B
eweg
ungs
glei
chun
gen
Auf
stel
len
der
Bew
egun
gsgl
eich
unge
n
Mod
ellie
rung
rea
ler
/ im
agin
ärer
Sch
allq
uelle
n
"phy
sica
l mod
elin
g sy
nthe
sis"
war
um ü
berh
aupt
ver
einf
acht
e S
ynth
esev
erfa
hren
?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Phy
sica
l Mod
elin
g
...
} return SampleOffset*LeitungsLaenge;
=VerzLeitungAn(OLEITUNG,AnfangsForm,0.5,LeitungsLaenge);
OLEITUNG
=VerzLeitungAn(ULEITUNG,AnfangsForm,0.5,LeitungsLaenge);
ULEITUNG
AnfangsForm[i]=abFlanke*(LeitungsLaenge-1-i);
for(i=StartSample;i<LeitungsLaenge;i++)
for(i=0;i<StartSample;i++) AnfangsForm[i]=anFlanke*i;
abFlanke=Amplitude/(LeitungsLaenge-StartSample-1);
anFlanke=Amplitude/StartSample;
if(AnfangsForm==NULL) Fehler(3);
AnfangsForm=(double*) calloc(LeitungsLaenge,sizeof(double));
StartSample=MAXSAMPLE=max(LeitungsLaenge*ZupfStelle,1);
LeitungsLaenge=SAMPLINGRATE/Frequenz/2+1;
double *AnfangsForm,anFlanke,abFlanke;
int LeitungsLaenge,StartSample;
int i;
{ double SampleOffset) /* z.B. 22 */
double ZupfStelle, /* z.B. 0.1 (Saitenlaenge) */
double Frequenz, /* z.B. 100 [Hz] */
int initWelle(double Amplitude, /* z.B. 0.5 */
***************************************************************/
modeling): Anzupfen einer Gitarren-Saite.
Demo-Programm fuer eine Waveguide-Implementation (physical
und J.O. Smith 1992), speicherbar als ASCII- oder .WAV-Datei.
Erzeugung von Wellenformen,(nach Helmholtz 1857, Cremer 1979
C-Simulation fortschreitender Wellen (traveling waves) zur
/************************ PLUCK.C ******************************
Dr. Justus Noll c’t 07/95 Seite 240ff
Phy
sica
l Mod
elin
g;
Pri
nzip
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fre
quen
zmod
ulat
ion:
B
eisp
iel
aktu
ell:
Yam
aha
FS
1R:
FM
+ "
For
man
tseq
uenz
en"
FM
-Tut
oria
l:ht
tp://
ww
w.g
eoci
ties.
com
/Sun
setS
trip
/Und
ergr
ound
/228
8/2f
msy
nth.
htm
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Fre
quen
zmod
ulat
ion:
158 Physical Modeling Digitale Audioverarbeitung
ansc
hlie
ßen
d A
nein
ande
rset
zen
und
Loop
ing
dahe
r au
ch k
ompl
ex u
nd w
enig
intu
itiv
sehr
vie
le P
aram
eter
zum
"H
erum
spie
len"
Gra
nuLa
b: h
ttp://
hem
.pas
sage
n.se
/ras
mus
e/G
rann
y.ht
m
Aus
gang
smat
eria
l sin
d S
ampl
es /
Sin
usw
elle
n
"Kör
ner"
: w
enn
sich
ein
zeln
e S
tück
chen
nic
ht m
ehr
über
lapp
en
Ein
führ
ung
und
Lite
ratu
r: k
eybo
ards
01/
01 S
.74f
f
Gra
nula
rsyn
thes
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Zus
amm
ense
tzen
ein
es K
lang
es
aus
viel
en k
lein
en "
Kör
nche
n"
Mul
tiplik
atio
n m
it F
enst
erfu
nktio
nen
Gra
nula
rsyn
thes
e:
Gra
nuLa
b
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
6 T
reib
er, 6
Osz
illat
orm
odel
le, d
iv. R
eson
ator
en, d
iv. E
ffekt
e
erfo
rder
t abe
r en
tspr
eche
nde
Spi
elte
chni
k (B
lasw
andl
er)
gute
Bla
sins
trum
ente
auch
als
SW
-Syn
thes
izer
erh
ältli
ch
(sei
t 199
6: V
P1,
ca.
60.
000
DM
)Y
amah
a V
L S
ynth
esiz
er
Phy
sica
l Mod
elin
g:
Yam
aha
VL
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Yam
aha
XG
wor
ks V
L pl
ugin
]
Bei
spie
lmod
elle
(c’
t 02/
97 3
28 ff
), P
rogr
amm
"ph
ymod
":
ein
56K
DS
P s
chaf
ft et
wa
8 M
asse
n in
Ech
tzei
t...
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Phy
sica
l Mod
elin
g:
c’t
Anr
egun
g üb
er "
Häm
mer
"-M
odel
l
schw
inge
nde
Sei
te, 1
1 M
asse
n un
d F
eder
n, s
eitli
ch "
geer
det"
schw
inge
nde
Pla
tte, 2
5 M
asse
n un
d F
eder
n
Digitale Audioverarbeitung Physical Modeling 159
Bei
spie
l Reb
irth,
ww
w.p
rope
llerh
eads
.se
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dru
m S
ynth
s
groß
e V
ielfa
lt an
Ger
äten
Nac
hbild
ung
von
Sch
lagz
eug-
Sou
nds:
anal
og, z
.B. R
olan
d T
R-8
08 u
nd T
R-9
09
digi
tal p
er S
ampl
ing:
Lin
n D
rum
... A
lesi
s D
m p
ro
kein
e be
sond
eren
Anf
orde
rung
en a
n da
s S
ampl
ing:
kurz
e pe
rkus
sive
Klä
nge,
kei
ne L
oops
not
wen
dig
kein
pitc
h-sh
iftin
g no
twen
dig
bei B
edar
f Alte
rativ
-Sam
ples
/ ve
loci
ty-m
appi
ng
typi
sche
RO
Mpl
er:
~40
Dru
m-S
ets
(je c
a. 4
0 K
läng
e)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dru
ms:
R
ebir
th
Dem
over
sion
unt
er w
ww
.pro
pelle
rhea
ds.d
e
erla
ubt s
ehr
auth
entis
che
Kla
ngm
odifi
katio
nen
X. S
erra
, Bar
celo
na, s
eit c
a. 1
989:
ww
w.iu
a.ep
f.es/
sms/
und
Hin
zufü
gen
des
orig
inal
en R
ausc
hens
Abs
peic
hern
des
zei
tlich
en V
erla
ufs
addi
tive
Syn
thes
e de
r er
kann
ten
Spe
ktra
llini
en
Inte
rpre
tatio
n de
s re
chtli
chen
Spe
ktru
ms
als
Rau
sche
n
und
dere
n ze
itlic
hen
Ver
läuf
en
Erk
enne
n de
r do
min
ante
n S
pekt
ralli
nien
Fou
riera
naly
se d
er E
inga
ngss
igna
le
kom
bini
erte
s A
naly
se-
und
Syn
thes
ever
fahr
en
Kla
ngbe
ispi
ele
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Spec
tral
Mod
elin
g
Spec
tral
Mod
elin
g:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
160 MIDI Digitale Audioverarbeitung
Meh
rspu
r-T
onba
ndm
asch
ine
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Ton
stud
io MID
I-S
eque
ncer
...
Syn
th.
Syn
th.
Mik
roph
one+
prea
mps
Mis
chpu
lt
Am
p.
Effe
kt
Effe
kt
Effe
kt
Hal
l, E
cho,
Cho
rus,
Ver
zerr
er,
Com
pres
sor,
Aur
al E
xcite
r,F
ilter
bänk
e, ..
.A
utot
une,
...
Gru
ppen
MID
I Ste
ueru
ngM
IDI
Not
en+S
trg.
(mit
Filt
ern)
extr
em k
ompa
ktes
Dat
eifo
rmat
(M
usik
mit
1 kb
ps (
!))
auch
für
wei
tere
Ger
äte,
z.B
. Lic
htan
alag
en
Har
dwar
e un
d P
roto
koll:
Spi
elen
von
Syn
thes
izer
n
Ger
ätes
teue
rung
/ P
aram
eter
eins
tellu
ng /
Aut
omat
ion
"Seq
uenc
er"
zur
MID
I-A
ufze
ichn
ung
/ Edi
tiere
n / W
iede
rgab
e
MID
I :=
"Mus
ical
Inst
rum
ents
Dig
ital I
nter
face
"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
derz
eit p
rakt
isch
alle
Mus
ik-G
erät
e m
it M
IDI-
Sch
nitts
telle
MID
I:
Mot
ivat
ion
und
Auf
gabe
z.B
. Kom
bina
tion
best
e T
asta
tur
/ bes
ter
Kla
nger
zeug
er
[Yam
aha
SW
1000
XG
Sou
ndka
rte]
Gen
eral
MID
I
Yam
aha
XG
MID
I-/A
udio
-Seq
uenc
er
VS
T:
virt
uelle
s T
onst
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Age
nda
Übe
rsic
ht
Lite
ratu
r
MID
I
Kon
zept
, Har
dwar
e, P
roto
koll
Bef
ehle
SM
F-D
atei
en
[med
iave
ntur
es.c
om] (
Han
s Z
imm
er)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Med
iaV
entu
res
Stud
io
20+
Sam
pler
Sam
pler
+ S
ynth
s
3x M
isch
pult
Digitale Audioverarbeitung MIDI 161
5
1
42
3
220
220
MID
I -O
UT
+ 5V
MID
I -IN
24
5
13
220
Opt
o-ko
pple
r
+ 5V
MID
I TH
RU
lief
ert K
opie
des
MID
I IN
-Sig
nals
MID
I IN
/ O
UT
/ T
HR
U
Pot
entia
ltren
nung
(V
erm
eidu
ng v
on B
rum
msc
hlei
fen)
digi
tale
Übe
rtra
gung
MID
I:
Har
dwar
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Pro
toko
ll w
ie R
S23
2, 8
N1
(logi
cal 0
= c
urre
nt o
n)
fest
e B
itrat
e vo
n 31
.250
bau
d
unid
irekt
iona
l: b
ei B
edar
f zw
ei L
eitu
ngen
exte
rner
Opt
okop
pler
nöt
ig
des
PC
-Joy
stic
k-P
orts
Sta
ndar
dbel
egun
g
[Fie
dler
/ ke
yboa
rds]
MID
I:
Sou
ndbl
aste
r / P
C
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
(E
urop
e) h
omep
age,
ww
w.y
amah
a.co
.uk/
xg/
Cub
ase
VS
T h
omep
age,
ww
w.s
tein
berg
.de
Cub
ase
VS
T E
infü
hrun
g (u
nd D
ocs)
, Ste
inbe
rg G
mbH
, Ham
burg
, 200
0
VS
T2
spec
ifica
tion,
Ste
inbe
rg G
mbH
, Ham
burg
, 200
0
MU
100R
tone
gene
rato
r, s
ound
list
and
MID
I dat
a, Y
amah
a, 1
997
XG
spe
cific
atio
n an
d gu
idel
ines
, Yam
aha
Inc.
, ww
w.y
amah
a.co
.uk/
xg/
(Mid
i File
Her
stel
ler,
Deu
tsch
land
)w
ww
.mhv
-onl
ine.
de
(XG
edit)
ww
w.y
me.
co.u
k/ym
e/xg
edit.
htm
xgm
idi.w
tal.d
e
The
com
plet
e M
IDI 1
.0 D
etai
led
Spe
cific
atio
n, M
IDI M
anuf
actu
rers
Ass
ocia
tion,
199
6
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Lite
ratu
r
ww
w.m
idi.o
rg
Seq
uent
ial C
ircui
ts P
roph
et 6
00 -
Rol
and
Jupi
ter
6
erst
e V
orar
beite
n zu
r K
oppl
ung
von
Syn
thes
izer
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Ges
chic
hte
1981
VS
T
1994
1983
erst
e G
erät
ekop
plun
g au
f der
NA
MM
:
1991
1998
1988
Sta
ndar
d M
IDI F
iles
Gen
eral
MID
I
Yam
aha
XG
Spe
zifik
atio
n
1992
MID
I mac
hine
con
trol
1999
Dow
nloa
dabl
e S
ound
s D
LS 1
/2
2001
MID
I ove
r 13
94
162 MIDI Protokoll Digitale Audioverarbeitung
MID
I:
C
hann
el m
essa
ges
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
8K 9K AK
BK
BK
CK
DK
note
note
note
dyn
dyn
dyn
PNID
valu
e
00B
NC
KP
N
valu
e
note
on
note
off
poly
afte
r to
uch
cont
rol c
hang
e
F0
Her
stel
ler
IDpa
rity
F7
bank
sel
ect
prog
ram
cha
nge
chan
nel p
ress
ure
syse
x da
ta7
bit d
ata
K note
dyn.
IDco
ntro
ller-
ID
BN
bank
num
ber
atta
ck /
rele
ase
pitc
h 0
.. 12
7
chan
nel 0
.. F
EK
val
val
pitc
h w
heel
cha
nge,
14
bit
BK
7800
907F
40
MID
I:
no
te o
n, n
ote
off
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
fest
e T
onhö
hen
Ans
chla
gstä
rke
(atta
ck/r
elea
se)
"all
note
s of
f" fü
r P
anik
situ
atio
nen
8040
7f
note
on
mid
dle
C (
=64)
90h
40h
7Fh
very
har
d
80h
note
off
40h
mid
dle
C7F
hve
ry h
ard
90h
41h
52h
note
on
med
ium52
9041
8041
06
80h
41h
06h
note
off
c#1
c#1
very
sof
t
"key
boar
d"-o
rient
iert
:
(for
te)
Mod
ulat
ion
via
"con
trol
lers
"
(hie
r: a
lle M
eldu
ngen
für
Kan
al 0
)
(Bit
7 er
laub
t Erk
ennu
ng)
mes
sage
00H
.. 7
Fh
byte
80h
.. F
Fh
stat
us b
yte
data
byt
e
syst
emm
essa
gech
anne
lm
essa
ge
sy. e
xclu
sive
real
-tim
esy
. com
mon
ch. m
ode
ch. v
oice
mes
sage
mes
sage
mes
sage
mes
sage
mes
sage
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Dat
enty
pen
16 K
anäl
e (c
hann
els)
auf
ein
em K
abel
For
mat
: st
atus
(co
mm
and)
byt
e, d
ata
byte
(s)
Fei
ntun
ing
via
"pitc
h w
heel
" M
eldu
ngen
(14
bit
Auf
lösu
ng)
ande
re S
kale
n m
öglic
h: "
tuni
ng"-
Mel
dung
en
. . .
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
Ton
höhe
Kon
zept
der
Ton
höhe
(pi
tch)
:
woh
ltem
perie
rte
Stim
mun
g
Tas
teni
nstr
umen
t mit
fest
en T
onhö
hen
kodi
ert a
ls e
in B
yte,
0 ..
127
"Sch
lüss
el-C
" =
60, C
# =
61, D
= 6
2 us
w.
40h/
6048
7284
3624
120
Digitale Audioverarbeitung MIDI Protokoll 163
6D
6Dh
=exp
ress
ion
0B
0Bh
=wer
t
0B59
=wer
t59
h
B0
B0
B0h
cont
rolle
r, c
hann
el 0 0
.. 31
32 ..
63
64 ..
95
96 ..
101
101
.. 11
9
. . .
c
Fei
nein
stel
lung
(M
SB
+LS
B)
Num
mer
Bed
eutu
ng
LSB
con
tinuo
us 0
..31
MS
B c
ontin
ous
sing
le-b
yte
unde
fined
sin
gle-
byte
incr
/dec
rem
ent
"con
tinuo
us"
/ "sw
itch"
MID
I:
con
trol
ler
chan
ge
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
dive
rse
"con
trol
lers
" fe
st d
efin
iert
very
sof
t
note
off
06h
80h
0680
40h
90h
note
on
4090
3E
3Eh
med
ium
40
40h
c
Bei
spie
le: s
.u.
1 / 3
3
0 ..
127
(=-6
4 ..
+63)
atta
cik
time
73
0 ..
63 =
off,
64
.. 12
7 =
onpo
rtam
ento
65
0 ..
63 =
off,
64
.. 12
7 =
onsu
stai
n pe
dal o
n/of
f64
expr
essi
on (
volu
me)
11
pan
posi
tion
10
mai
n vo
lum
e7
0 ..
127
RP
N/N
RP
N d
ata
6 / 3
8
0 ..
127
0 ..
127
foot
con
trol
ler
port
amen
to ti
me
54
brea
th c
ontr
olle
r2
0 ..
127
mod
ulat
ion
0 ..
127
/ 0 ..
127
0 / 3
2ba
nk s
elec
t
Wer
tebe
reic
hF
unkt
ion
Con
trol
ler
#
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I:
con
trol
lers
(A
usw
ahl)
52
52
MID
I:
ru
nnin
g st
atus
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
nied
rige
Ban
dbre
ite d
es M
IDI-
Kan
als
"run
ning
sta
tus"
Bei
spie
le:
"not
e of
f" d
urch
"no
te o
n 0"
ers
etze
n
"con
trol
cha
nges
" od
er "
pitc
h ch
ange
" m
essa
ges
=>
Bef
ehls
byte
s m
öglic
hst e
insp
aren
C o
nC
off
C#
off
C#
on
4140
7F90
041
0
907F
4080
407f
9041
8041
7F
40
[Em
agic
AM
T: 3
-stim
mig
e A
kkor
de]
31kb
ps:
ein
Byt
e in
0.3
ms
=>
"not
e on
" da
uert
1 m
s
bis
100
Aud
ioka
näle
und
256
MID
I-K
anäl
e pa
ralle
l
nutz
t IE
EE
139
4 B
us (
"Fire
Wire
")
ww
w.y
amah
a.co
.jp/e
nglis
h/m
LAN
/inde
x.ht
m
Yam
aha
mLA
N:
Net
zwer
k fü
r A
udio
/MID
I/Vid
eo
z.B
. Em
agic
"ac
tive
mid
i tra
nsm
issi
on"
Ans
teue
rung
mit
Zei
tmar
ken
exak
t tak
tgen
aue
Übe
rtra
gung
(z.
B. A
kkor
de)
unm
öglic
h
MID
I:
Ban
dbre
ite
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dat
endu
rchs
atz
bis
400
Mbp
s
zeitk
ritis
che
Sig
nale
(P
erku
ssio
n) z
uers
t sen
den
meh
rere
Kan
äle
para
llel v
erw
ende
n
164 MIDI Protokoll Digitale Audioverarbeitung
sec
frac
min
hrde
v ID
sub
F7
007F
F0
0XF
1
für
"fas
t for
war
d", "
rew
ind"
, etc
.
F1
0nnn
ddd
d:
0/1
fram
e (L
SB
/MS
B),
2/3
sec
, 4/5
min
s, 6
/7 h
ours
Ful
l Mes
sage
Qua
rter
Fra
me
Mes
sage
s
Syn
chro
nisa
tion
meh
rere
r G
erät
e?
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
enth
ält k
ompl
ette
Sys
tem
zeit
insb
eson
dere
auc
h S
ynch
roni
satio
n A
udio
/ V
ideo
für
Film
rege
lmäß
ige
Übe
rtra
gung
kur
zer
(rel
ativ
er)
Zei
tmar
ken
F1
F1
1X2X
alle
1/3
0 S
ekun
de
acht
Mel
dung
en n
ötig
zur
Dek
odie
rung
MID
I:
tim
e co
de
(Par
ität)
Erw
eite
rung
zum
"M
IDI s
ampl
e/fil
e du
mp"
(se
hr la
ngsa
m)
(hie
r: X
G R
eset
)
erla
ubt f
lexi
ble
Erw
eite
rung
en
Sys
ex-D
aten
Firm
a (h
ier:
Yam
aha)
SY
SE
XE
OX
007E
0000
4C12
43F
0
MID
I:
sys
ex m
essa
ges
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
unbe
gren
zte
Läng
e de
r sy
sex-
Dat
en
ande
re G
erät
e w
arte
n ei
nfac
h au
f das
F7-
Sch
luß
byte
F7
weg
en H
eade
r-O
verh
ead
schl
echt
für
Ech
tzei
t gee
igne
t
Reg
istr
ieru
ng e
iner
Her
stel
ler-
ID n
otw
endi
g
MID
I:
cha
nnel
mod
e m
essa
ges
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mod
e-B
efeh
le:
Um
scha
ltung
glo
bale
r P
aram
eter Akt
ivie
rung
alle
r 16
/ be
stim
mte
r K
anäl
e
meh
rstim
mig
es S
piel
rese
t all
cont
rolle
rs
poly
on
/ off
omni
on
/ off
all s
ound
off
all n
otes
off
loca
l con
trol
eige
nes
Key
boar
d ak
tivie
ren?
Initi
alis
ieru
ng
(alle
Kan
äle)
(akt
uelle
r K
anal
)
song
msb
lsb
nd
MID
I:
sys
tem
com
mon
mes
sage
s
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I tim
e co
de
song
pos
ition
poi
nter
song
sel
ect
tune
req
uest
end-
of-e
xclu
sive
F7
F6
F3
F2
F1
Det
ails
sie
he M
IDI s
peci
ficat
ion
MID
I clo
ckF
8
rege
lmäß
ige
Mel
dung
en, 2
4/V
iert
elno
te
Sta
rt /
Con
tinue
/ S
top
FA
FB
FC
Digitale Audioverarbeitung Standard MIDI Files 165
mög
lichs
t kom
pakt
e Z
ahld
arst
ellu
ng d
er Z
eita
bstä
nde
varia
nte
Läng
e, je
7 N
utzb
its p
ro B
yte,
letz
tes
Byt
e ha
t Bit
7 cl
ear
FF 7F
C0 00
81 00
7F
40
00
C0 80 80
FF FF 7F
81 80 80 00
C0 80 80 00
FF FF FF 7F
0FFF FFFF
0800 0000
001F FFFF
0010 0000
0000 4000
0000 3FFF
0000 2000
0000 0080
0000 007F
0000 0040
0000 0000
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SMF
:
del
ta ti
mes
SM
F "
delta
tim
es":
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SMF
:
Bei
spie
l
...
4D 54 68 64
00 00 00 06
00 00
00 01
00 60
"MThd" header
format: type 0
ntrks: 1 track
division: 96 per quarter note
4D 54 72 6B
00 00 00 3B
"MTrk" header
track data length: 59 bytes
header data length: 6 bytes
FF 58 94 94 92 18 08
FF 51 03 07 A1 20
C0 05
C1 2E
C2 46
ch.3, program change 46h
ch.2, program change 2Eh
ch.1, program change 5
time signature
tempo
92 30 60
3C 60
running status: ch.3, note on 3Ch, forte
ch.3, note on 30h, forte
91 43 40
ch.2, note on 43h, mezzo-forte
00
00
00
00
00
00
00
60
delta times
MID
I:
sys
ex I
Ds
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
eini
ge H
erst
elle
r-C
odes
:
01h
02h
04h
24h
40h
41h
42h
43h
Seq
uent
ial C
ircui
ts
Moo
g
IDP
Hoh
ner
Kaw
ai
Rol
and
Kor
g
Yam
aha
. . .
wei
tere
Her
stel
ler
via
Byt
efol
gen:
00h
IDh
IDh:
00h
00h
01h
= T
ime
War
ner
MIDI / sysex / meta data
delta time
...
[Track]
[Track]
Track
Header
[event]*
event
length
"MTrk" 0/1/2
SMPTE / ticks per frame
ticks per quarter-note
format
div
ntrks
length
"MThd"
Tra
cks
enth
alte
n P
aare
aus
(re
lativ
en)
Zei
tang
aben
und
Eve
nts
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SMF
:
Stan
dard
Mid
i File
s
Typ
0
Typ
1
Typ
2
Hea
der,
ein
Tra
ck m
it al
len
Dat
en
Hea
der,
je e
in T
rack
pro
MID
I-K
anal
(In
stru
men
t)
Hea
der,
je e
in T
rack
pro
"pa
ttern
"
chun
k-ba
sier
tes
Dat
eifo
rmat
für
MID
I-D
aten
166 General MIDI Digitale Audioverarbeitung
unzu
reic
hend
für
aktu
elle
Mus
ikfo
rmen
je e
in K
lang
pro
Ton
, z.B
.
Sam
mlu
ng v
on D
rum
/Per
cuss
ion-
Klä
ngen
MID
I "D
rum
kit"
:=
Gen
eral
MID
I:
Dru
ms
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Aus
wah
l: R
ock/
Pop
und
ein
ige
Kla
ssik
-Klä
nge
Dow
nloa
dabl
e S
ound
s (v
gl. S
ound
Fon
t)D
LS
Inst
rum
ente
n-B
änke
(12
8*12
8*12
8), E
ffekt
e, s
.u.
Inst
rum
ente
n-B
änke
(12
8*12
8), E
ffekt
e
2 D
rum
kits
, meh
r In
stru
men
te u
nd E
ffekt
e
grun
dleg
ende
s K
onze
pt h
at s
ich
bew
ährt
star
k un
ters
chie
dlic
he Q
ualit
ät d
er G
erät
e un
d D
atei
en
aber
zu
gerin
ge A
usw
ahl d
er In
stru
men
te /
Klä
nge
=>
Gen
eral
MID
I 2
Yam
aha
XG
Rol
and
GS
dive
rse
Erw
eite
rung
en:
Gen
eral
MID
I:
Faz
it
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
fest
es In
stru
men
ten-
Map
ping
, 0=P
iano
, 25=
Aku
stik
gita
rre,
...
Mar
kt fü
r "M
idi-F
iles"
mit
aktu
elle
n H
its, z
.B. w
ww
.hitb
it.de
Gen
eral
MID
I
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Gen
eral
MID
I Spe
zifik
atio
n (1
991)
:
Ger
äte
seit
ca. 1
990
meh
rstim
mig
und
mul
titim
bral
ein
Ger
ät r
eich
t als
Ton
erze
uger
für
alle
Inst
rum
ente
Syn
thes
izer
mit
> 24
Stim
men
, 16
fach
mul
titim
bral
Kan
al 1
0 re
serv
iert
für
Dru
ms
ein
GM
Dru
mse
t mit
fest
em D
rum
-Map
ping
Rol
and
"Sou
ndC
anva
s"-G
erät
e al
s qu
asi-S
tand
ard
erla
ubt "
port
able
" K
odie
rung
und
Wie
derg
abe
von
Pop
-Son
gs
aber
frag
wür
dige
Qua
lität
auf
low
-end
Ger
äten
Gen
eral
MID
I:
Ins
trum
ente
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Yamaha XG 167
VS
T-P
lugi
ns: s
.u.
S-Y
XG
50:
sta
ndal
one
Sof
twar
e-S
ynth
esiz
er
ents
prec
hend
: Rol
and
Sou
ndC
anva
s fü
r G
M/G
S
Late
nz z
u ho
ch z
um L
ive-
Spi
elen
32 S
timm
en, 4
8 K
Hz,
16
bit,
2 M
B R
OM
, 676
Klä
nge,
Effe
kte,
...
Fun
ktio
nsum
fang
ähn
lich
dem
XG
50D
B H
ardw
arem
odul
Son
dius
-XG
: zu
sätz
lich
mit
VL
phys
ical
mod
elin
g sy
nth
Dem
o pe
r D
ownl
oad:
ww
w.y
amah
a.co
.uk/
xg/h
tml/m
idpl
ug
XG
:
XG
-plu
gin
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
ca. 1
500
"Ins
trum
ente
" un
d 40
Dru
mse
ts
VH
voc
al h
arm
oniz
er p
lugi
n
VL
phys
ical
mod
elin
g pl
ugin
flexi
bles
Rou
ting
der
Inst
umen
te z
u E
ffekt
en
7 se
para
te D
igita
leffe
kte,
jew
eils
> 4
0 A
lgor
ithm
en
20 M
Byt
e S
ampl
e-R
OM
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
Yam
aha
MU
100R
Rac
ksyn
thes
izer
, 199
8:
64-s
timm
ig, 3
2-fa
ch m
ultit
imbr
al, 3
2 M
IDI-
Kan
äle
GM
, XG
, Per
form
ance
-Mod
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
Ein
gäng
e fü
r ex
tern
e S
igna
le
abw
ärts
kom
patib
el /
fall-
back
zusä
tzlic
he In
stru
men
te:
"Bän
ke"
z.B
. "A
nalo
g", "
Latin
", "
Jung
le",
...
zusä
tzlic
he D
rum
sets
:
min
dest
ens
32-s
timm
ig
zusä
tzlic
he V
aria
tion-
Effe
cts
mit
flexi
blem
Rou
ting
Hal
l und
Cho
rus
mit
viel
en, f
eine
n V
aria
nten
flexi
bler
e E
ffekt
e:
Dru
mse
ts a
uf b
elie
bige
n M
IDI-
Kan
älen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
Eig
ensc
hafte
n
XG
:= "
eXte
nded
Gen
eral
MID
I" :=
Erw
eite
rung
des
GM
-Sta
ndar
ds
168 Yamaha XG Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
MU
100R
, Ins
ert-
Effe
kte
XG
-ext
ensi
ons
GM
-Ban
k
Kat
egor
ieG
M-
. . . . . .
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
MU
100R
Voi
ces
Bed
ienu
ngsa
nlei
tung
: 60
Sei
ten
Par
amet
er-t
abel
len
XG
:
MU
100R
Blo
cksc
haltb
ild
Inse
rtio
n 2
Inse
rtio
n 1
Rev
erb
Cho
rus
Var
iatio
n
exte
rnal
Inpu
ts
Rou
ting
Plu
gin
(VL)
. . .
Voi
ce 1
(O
sc/V
CF
/VC
A)
Voi
ce 6
4 (O
sc/V
CF
/VC
A)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
jew
eils
div
erse
Par
amet
er
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
MU
100R
Effe
kte
+ R
outin
g
insg
. ca.
60
Var
iant
en
einz
elne
Effe
kte
/ Kom
bina
tione
n
fast
kom
plet
tes
Ton
stud
io
Digitale Audioverarbeitung Yamaha XG 169
XG
:
VL-
Par
amet
er
"Bla
sins
trum
ente
" m
it re
alis
tisch
en M
odul
atio
nsm
öglic
hkei
ten
erfo
rder
t Bre
ath-
Con
trol
ler
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
XG
:
XG
edit
vgl.
Dis
play
am
MU
100R
sel
bst :
-)
jede
r ei
nzel
ne K
lang
mod
ifizi
erba
r . .
.
XG
:
Dru
ms
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Erw
eite
rung
skar
ten
für
XG
-Ger
äte
XG
:
Plu
gins
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Yam
aha
"mod
ular
syn
thes
is p
lugi
ns"
mit
eige
ner
Kla
nger
zeug
ung
VL
VH
PF
AN
DX
Phy
sica
l-Mod
elin
g S
ynth
ese,
insb
. Bla
sins
trum
ente
"Voc
al H
arm
oniz
er"
sam
pleb
asie
rter
Pia
noex
pand
er
Fre
quen
zmod
ulat
ion,
kom
patib
el m
it D
X7
Virt
uell-
anal
oger
Syn
thes
izer
flexi
ble
Erw
eite
rung
um
and
ere
Syn
thes
efor
men
bish
er k
eine
RO
M-E
rwei
teru
ngen
/ S
ampl
ekar
ten
170 Sequencer, Cubase VST Digitale Audioverarbeitung
herk
ömm
liche
s S
tudi
ovi
rtue
lles
Stu
dio
Cub
ase
/ Log
ic /
Pro
Too
ls /
. . .
SW
-Mis
chpu
lt
Mik
roph
one
AD
-Wan
dler
mit
Ver
stär
ker
repr
oduz
ierb
ar (
tota
l rec
all)
SW
-Pat
chfe
lder
/ M
IDI
Fes
tpla
tten
(HD
-Rec
ordi
ng)
SW
-"P
lugi
ns"
spei
cher
bar
und
auto
mat
isie
rbar
nich
t spe
iche
rbar
Mik
roph
one
Vor
vers
tärk
er
Mis
chpu
lt
Ton
band
mas
chin
e
Effe
ktge
räte
nich
t rep
rodu
zier
bar
Ein
stel
lung
en:
Pat
chka
bel /
via
MID
I
Sam
pler
/Syn
thes
izer
SW
-Sam
pler
/Syn
thes
izer
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
virt
uelle
s St
udio
:
Kon
zept
bel.
Kom
bina
tione
n vo
n ex
tern
er H
W u
nd S
W "
plug
ins"od
er s
tand
alon
eS
eque
ncer
s /
Fer
nste
ueru
ng d
es
evtl.
Meh
rkan
al-S
ound
kart
e
wei
tere
Aud
io/M
IDI-
Sof
twar
eV
ST
-Effe
kte
und
-Ins
trum
ente
Cub
ase
/ Log
ic /
Pro
Too
ls /
...P
C: m
it S
eque
ncer
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Stud
io S
etup
MID
I:
Seq
uenc
er
Ver
wal
ten
der
ange
schl
osse
nen
exte
rnen
MID
I-G
erät
e
Bea
rbei
ten
von
MID
I-D
aten
, z.B
. Qua
ntis
ieru
ng
Auf
nehm
en e
inze
lner
MID
I-S
pure
n (o
verd
ub)
:= d
igita
les
Meh
rspu
r-T
onba
ndge
rät
:= E
dito
r fü
r M
IDI-
Dat
en
Cub
ase
VS
T
und
viel
e w
eite
re ..
.
ww
w.c
akew
alk.
com
Cak
ewal
k
ww
w.d
igid
esig
n.co
mP
roT
ools
ww
w.e
mag
ic.d
eE
mag
ic L
ogic
ww
w.s
tein
berg
.de
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MID
I-M
isch
pult
Erg
änzu
ng u
m S
olo-
Inst
rum
ente
und
-S
timm
en
rein
e M
IDI-
Auf
nahm
en "
wen
ig le
bend
ig"
sepa
rate
Ver
wal
tung
der
Aud
io-
und
MID
I-D
aten
müh
sam
inte
grie
rte
Effe
kte:
virt
uelle
s S
tudi
o
dive
rse
Aud
iofu
nktio
nen,
z.B
. Sam
plin
g, P
itch-
Shi
fting
, ...
=> =>
Dire
ktzu
griff
auf
ein
zeln
e S
pure
n un
d Z
eitp
unkt
e
"Har
ddis
k-R
ecor
ding
"
kein
ext
erne
s B
andg
erät
meh
r nö
tig
bei s
ampl
egen
auem
Tim
ing
leis
tung
sfäh
ige
PC
s er
mög
liche
n ca
. 10
.. 40
Aud
iosp
uren
Inte
grat
ion
von
Aud
io-
und
MID
I-D
aten
Sequ
ence
r:
Aud
io/M
IDI-
Inte
grat
ion
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung Sequencer, Cubase VST 171
VST
:
Dru
m-E
dito
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Cub
ase
Wav
e-E
dito
r
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(Kla
vier
, mon
o)
alte
rnat
iv e
xter
ne A
udio
-Edi
tore
n (z
.B. W
avel
ab)
VST
: C
ubas
e H
aupt
fens
ter
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Cub
ase
"pia
no-r
oll"
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ton
höhe
Zei
tA
nsch
lagd
ynam
ik d
er e
inze
lnen
Not
en
172 VST Mixer, Effekte, Instrumente Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Gru
ppen
-Mis
cher
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Gru
ppen
-Mis
cher
, Dyn
amik
Fol
ie n
och
nich
t fer
tig, g
rob:
Aud
iosp
uren
, ext
erne
MID
I-In
stru
men
te, V
ST
-Ins
trum
ente
Mis
cher
, Gru
ppen
-Mis
cher
, Effe
kte,
Dyn
amik
, Mas
ter
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Cub
ase
Dat
enflu
ß
aktu
elle
1G
Hz-
PC
s er
laub
en c
a. 4
0 K
anäl
e be
i 32b
it/48
KH
z
flexi
bles
Gru
ppen
- un
d M
aste
r-R
outin
g
jew
eils
mit
eige
nen
Effe
kten
und
Dyn
amik
bear
beitu
ng
unbe
gren
zte
Anz
ahl d
er S
tere
o-/M
ono-
Kan
äle
VST
:
Cub
ase
Mis
cher
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung VST Mixer, Effekte, Instrumente 173
als
Sta
ndar
d et
ablie
rt
min
imal
er O
verh
ead,
opt
imal
e P
erfo
rman
ce
zusä
tzlic
he G
UI-
Wra
pper
für
Obe
rflä
che
der
Plu
gins
ISS
E-O
ptim
ieru
ng
[ww
w.s
tein
berg
.de]
Aud
io-
und
MID
I-F
unkt
ione
n, s
ampl
egen
au
Sch
nitts
telle
zw
isch
en v
irtue
llen
Ger
äten
Ste
inbe
rg V
ST
2:
32-b
it G
leitk
omm
a fü
r al
le D
aten
oper
atio
nen
Inte
grat
ion
in C
ubas
e / a
nder
e H
osta
pplik
atio
nen
sieh
e B
eisp
iel:
real
isie
rt a
ls C
++ B
asis
klas
se, i
mpl
emen
tiert
für
PC
/Mac
/SG
I
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
virt
uelle
s St
udio
:
Ste
inbe
rg V
ST-2
#include "AGain.hh"
AGain::AGain( audioMasterCallback audioMaster )
: AudioEffectX( audioMaster, 1, 1 ) // 1 program, 1 parameter
{ fGain = 1.0; // default gain 0 dB
setNumInputs( 2 ); // stereo in
setNumOutputs( 2 ); // stereo out
canProcessReplacing(); // accumulate / overwrite
strcpy( programName, "default" );
} { fGain = value;
} ...
void AGain::process( float **inputs, float **outputs, long n_samples )
{ float *in1 = inputs[0]; float *out1 = outputs[0];
float *in2 = inputs[1]; float *out2 = outputs[1];
while( --n_samples >= 0 ) {
}
} ...
void AGain::setParameter( long index, float value )
(*out2++) += (*in2++) * fGain; // should use ISSE/3Dnow
(*out1++) += (*in1++) * fGain; // accumulating: Mixer
canMono(); // ok to feed with input with same values
setUniqueID( "AGain" ); // unique name for this plugin
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
virt
uelle
s St
udio
:
VST
-2 P
lugi
n
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Effe
kt-R
ack
verf
ügba
r: z
.B. L
M4,
Mod
el*E
, Pro
52,
B4,
PP
G, .
..VB
-1: p
hysi
cal m
odel
ing
bass
Neo
n: e
infa
cher
sub
trak
tiver
Syn
th
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
VST
:
Ins
trum
ent-
Rac
k
belie
big
viel
e w
eite
re In
stru
men
te in
tegr
ierb
ar
zwei
Inst
rum
ente
mitg
elie
fert
: N
eon,
VB
1
174 Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
(Rau
b-)
Kop
iere
n" n
imm
t zu
(Nap
ster
, Div
X, .
..)=>
auch
bill
ige
Ger
äte/
Rec
orde
r bi
eten
1:1
Kop
ien
extr
em g
utes
Pre
is/L
eist
ungs
verh
ältn
is
Alte
rung
dur
ch K
opie
ren
kom
pens
ierb
ar
alle
Kop
ien
iden
tisch
mit
Vor
lage
Dig
italte
chni
k:
bish
erig
er K
opie
rsch
utz
sinn
los
(S/P
DIF
cop
y-bi
t)
schl
echt
e Q
ualit
ät b
ei C
onsu
mer
tech
nike
n (V
HS
, CC
, ...)
jede
Kop
ie s
chle
chte
r al
s di
e V
orla
ge
Mas
terb
ände
r al
tern
Ana
logt
echn
ik:
Rie
senm
arkt
: U
SA
sal
es 1
997:
CD
s 9.
915
M$,
CC
s 1.
523
M$
(IB
M)
Das
Pro
blem
eini
ge V
erfa
hren
ber
eits
am
Mar
kt:
3)2)1)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
digi
tale
Dat
en p
erfe
kt k
opie
rbar
Ver
fahr
en z
um K
opie
rsch
utz
notw
endi
g:
Per
sona
lisie
rung
der
Dat
en
Zur
ückv
erfo
lgen
von
Rau
bkop
ien
Mar
kier
ung
von
Dat
en m
it U
rheb
er-I
nfor
mat
ione
n
Erk
ennu
ng v
on R
aubk
opie
n
Liqu
idA
udio
, Win
dow
sMed
ia, S
DM
I, ...
Zug
riffs
kont
rolle
: Abs
piel
en, E
xpor
tiere
n, ..
.
Ver
schl
üsse
lung
der
Dat
en
Rie
senm
arkt
"M
usik
"
Die
Hof
fnun
g
Dig
itale
Was
serz
eich
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Bei
spie
l Mem
orys
tick
Kon
zept
Ang
riffe
Mar
kier
ung
von
Aud
ioda
teie
n:
Kor
rela
tions
-Ver
fahr
en, E
cho-
Ver
fahr
en
LSB
-Ver
fahr
en
EQ
, Filt
er
SD
MI
Hac
kSD
MI-
Wet
tbew
erb
Ver
schl
üsse
lung
vs.
Was
serz
eich
en
ftp://
ftp.c
rypt
ocd.
com
/pub
/cry
ptoc
d/
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Lite
ratu
r
ww
w.h
acks
dmi.o
rg
ww
w.4
cent
ity.c
omw
ww
.aud
iotr
ack.
com
ww
w.m
usic
ode.
com
ww
w.s
dmi.o
rg
dive
rse
Firm
en u
nd O
rgan
isat
ione
n, u
.a.:
ww
w.w
ater
mar
king
wor
ld.o
rg
J. B
oeuf
, J.P
.Ste
rn: A
n an
alys
is o
f one
of t
he S
DM
I can
dida
tes
ww
w.ju
liens
tern
.org
ww
w.r
esea
rch.
ibm
.com
/jour
nal/s
j/mit/
sect
iona
/ben
der.
htm
l
Cam
brid
ge s
ecur
ity g
roup
, ww
w.c
l.cam
.ac.
uk
Pro
ceed
ings
of t
he IE
EE
, spe
cial
issu
e on
"id
entif
icat
ion
and
prot
ectio
n
of m
ultim
edia
info
rmat
ion"
, 07/
1999
IEE
E T
rans
. Sig
nal P
roce
ssin
g, s
pec.
issu
e, "
digi
tal w
ater
mar
king
", 0
9/20
00
LNC
S 1
174,
Cam
brid
ge 1
996,
K-I
NF
-232
62
"Inf
orm
atio
n hi
ding
", L
ectu
re n
otes
in c
ompu
ter
scie
nce,
Digitale Audioverarbeitung Verschlusselung 175
Son
y m
emor
ystic
k (1
998)
:
als
Kon
kurr
enz
zu S
MC
/MM
C S
peic
herk
arte
n
kom
pakt
e A
bmes
sung
en, r
obus
tes
Geh
äuse
Fla
sh-R
AM
bas
iert
es S
peic
herm
ediu
m
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mem
oryS
tick
"Mag
icG
ate"
-Erw
eite
rung
: mit
on-c
hip
Ver
schl
üsse
lung
[IEE
E M
icro
7/8
-200
0, 4
0]
für
Mul
timed
ia: B
lock
größ
e 8
.. 16
KB
eing
ebau
ter
Con
trol
ler
zur
Ans
teue
rung
des
FLA
SH
-RA
M
einh
eitli
ches
Dat
eisy
stem
, bas
iert
auf
FA
T-1
6
für
Con
sum
erge
räte
: kl
ein,
rob
ust,
wen
ig P
ins
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mem
oryS
tick:
K
onze
pt
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Beg
riffe
For
mat
ieru
ng, z
.B. B
inär
code
mit
spac
e, ta
b
sich
ere
Ver
fahr
en b
ekan
nt
Was
serz
eich
en (
"wat
erm
ark"
)
Kry
ptog
raph
ie
Ste
gano
grap
hie
Mor
seco
de m
it {i,
j} {f
,t}
gehe
ime
Nac
hric
ht in
offe
ner
Nac
hric
ht v
erbe
rgen
Sic
hern
des
Urh
eber
rech
ts, A
ngab
en d
es K
äufe
rs, e
tc.
offe
n od
er v
erst
eckt
Nac
hric
ht k
ompl
ett v
ersc
hlüs
seln
aber
: ein
mal
ent
schl
üsse
lte D
aten
kön
nen
(rau
b)ko
pier
t wer
den
asym
met
risch
(pu
blic
key
):
RS
A, .
..
auch
in H
ardw
are:
S
ony
Mag
icG
ate
Mem
oryS
tick
zune
hmen
d ve
rwen
det,
z.B
. in
Win
dow
sMed
ia, L
iqui
dAud
io, .
..
gäng
ige
Alg
orith
men
eig
nen
sich
auc
h fü
r A
udio
obw
ohl d
ie A
lgor
ithm
en b
ekan
nt s
ind
abhä
ngig
von
Sch
lüss
ellä
nge
und
-"qu
alitä
t"
viel
e V
erfa
hren
gel
ten
als
sich
er
sym
met
risch
: D
ES
, ID
EA
, ...
für
Aud
ioda
teie
n:
Ver
schl
üsse
lung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
176 Beispiel MemoryStick Digitale Audioverarbeitung
Übe
rsic
ht:
sieh
e D
igita
lkam
era-
Tes
t in
ct 1
1/20
00
z.B
. Fra
ge c
ontr
olle
r / r
aw m
emor
y
bish
er je
der
Her
stel
ler
mit
eige
nem
For
mat
:
PC
MC
IA u
sw.
SIM
-Car
ds
Mem
orys
tick
Sm
art M
edia
Car
ds
Com
pact
Fla
sh C
ards
jede
s F
orm
at h
at V
or-
und
Nac
htei
le
zukü
nftig
e M
arkt
entw
ickl
ung
unkl
ar
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mem
oryS
tick:
V
ergl
eich
BS
SC
LK
SD
IO
FLA
SH
-RA
M
16 b
512
byte
sre
gist
ers
page
buf
fer
inte
rfac
eF
LAS
Hin
terf
ace
seria
l
EN
C/D
EC
Key
Hos
t übe
rnim
mt d
ie V
er-/
Ent
schl
üsse
lung
dadu
rch
gerin
ge K
oste
n
gerin
ger
Har
dwar
eauf
wan
d im
Mem
orys
tick-
Con
trol
ler
erla
ubt I
dent
ifika
tion
des
Med
ium
s un
d de
r D
aten
eind
eutig
e S
erie
nnum
mer
in je
dem
MG
-Mem
oryS
tick
Mem
oryS
tick:
M
agic
Gat
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mag
icG
ate
:=
erw
eite
rter
Mem
oryS
tick
mit
Ver
schl
üsse
lung
, End
e 19
99
Lese
n bi
s 1.
5 M
B/s
, Sch
reib
en b
is 2
.45
MB
/s
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mem
oryS
tick:
se
riel
les
Pro
toko
ll
serie
lle D
aten
über
trag
ung,
SC
LK b
is 2
0 M
Hz
nur
drei
Lei
tung
en B
S, S
DIO
, SC
LK
Kam
eras
(P
hoto
, Vid
eo)
Aud
iopl
ayer
(W
AV
, M
P3,
AA
C, .
..)
Dru
cker
usw
.
PC
s
Spi
elze
ug (
Aib
o, ..
.)
Roh
date
nS
teue
rdat
en:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Mem
oryS
tick:
A
nwen
dung
en
Dat
entr
ansf
er
Dat
ensp
eich
erun
g:
Bild
form
ate:
JPE
G, .
..
Aud
io:
WA
V, M
P3,
...
Spr
ache
:G
.726
, ...
...
Digitale Audioverarbeitung Beispiel MemoryStick 177
Leer
seite
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng
viel
sch
wie
riger
als
Kry
ptog
raph
ie:
wei
l das
Orig
inal
"un
verä
nder
t" a
usse
hen
soll
dive
rse
Alg
orith
men
und
Too
ls e
rhäl
tlich
aber
: kei
ne s
iche
ren
Ver
fahr
en b
ekan
nt
nur
sich
er, s
olan
ge:
kein
e ge
heim
e N
achr
icht
ver
mut
et w
ird
der
eing
eset
zte
Alg
orith
mus
geh
eim
ble
ibt
bei B
edar
f: g
ehei
me/
offe
ne N
achr
icht
zus
ätzl
ich
vers
chlü
ssel
n
Steg
anog
raph
ie
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"info
rmat
ion
hidi
ng"
:
gehe
ime
Nac
hric
ht in
offe
ner
Nac
hric
ht v
erbe
rgen
z.B
. Um
gehe
n vo
n K
rypt
ogra
phie
-Exp
ortv
erbo
ten
gene
rate
ses
sion
key
(S
eK)
MG
hos
tM
G m
emor
y st
ick
AU
C1D
= A
UC
1M ?
load
ID in
to r
egis
ter
gene
rate
ran
dom
num
ber
(Rm
s)
gene
rate
aut
hent
icat
ion
code
1 (
AU
C1M
)
gene
rate
aut
hent
icat
ion
code
2 (
AU
C2M
)ge
nera
te r
ando
m n
umbe
r (S
ms)
gene
rate
auth
entic
atio
n nu
mbe
rge
nera
te r
ando
m n
umbe
r (R
d)
gene
rate
ran
dom
num
ber
(Sd)
gene
rate
aut
h. c
ode
(AU
C2D
)A
UC
2D =
AU
C2M
?au
then
ticat
ion
com
plet
ege
nera
te s
essi
on k
ey (
SeK
)au
then
ticat
ion
com
plet
e
gene
rate
aut
h. c
ode
1 (A
UC
1D)
chal
leng
e
resp
onse
/ch
alle
nge
resp
onse
basi
ert a
uf d
er (
eind
eutig
en)
ID d
es M
G-M
emor
ystic
k
Mem
oryS
tick:
A
uthe
ntifi
zier
ung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
erze
ugt "
sess
ion
key"
für
die
Ver
-/E
ntsc
hlüs
selu
ng E(K
stm
,CK
)en
cryp
tion
with
sto
rage
key
decr
yptio
n w
ith s
essi
on k
eyD
(SeK
,E(S
eK,C
K))
->
CK
E(C
K,C
onte
nts)
read
flas
h m
emor
yke
y ex
trac
tion
decr
yptio
n w
ith s
essi
on k
eyD
(SeK
,E(S
eK,C
K))
->
CK
D(K
stm
,E(K
stm
,CK
)) -
> C
Kde
cryp
tion
with
sto
rage
key
encr
yptio
n w
ith s
essi
on k
eyE
(SeK
,CK
)
CK
(co
nten
ts k
ey)
gene
ratio
nen
cryp
t with
ses
sion
key
E(S
eK,C
K)
encr
yptio
n
afte
r fo
rmat
ting
E(K
stm
,CK
)
writ
e to
flas
h m
emor
y
writ
e to
flas
h
MG
mem
ory
stic
kM
G h
ost
E(C
K,C
onte
nts)
E(K
stm
,CK
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
MG
-Mem
oryS
tick:
R
ead/
Wri
te
178 Beispiel MemoryStick Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
[Ben
der
98]
Tex
tdat
eien
sin
d be
sond
ers
schw
er z
u si
cher
n:
hinz
ugef
ügte
Zei
chen
zer
stör
en d
ie N
utzi
nfor
mat
ion
Was
serz
eich
en n
ur ü
ber
For
mat
ieru
ng
z.B
. Tab
/Spa
ce-V
erfa
hren
Steg
anog
raph
ie:
Te
xtda
teie
n
beim
Pap
iera
usdr
uck
meh
r M
öglic
hkei
ten:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
aber
AS
CII-
Exp
ort z
erst
ört d
ie In
fo
über
steh
t D
ruck
en, S
cann
en, O
CR
über
steh
t Ver
grös
seru
ng,
meh
rfac
hes
Kop
iere
n
fällt
nor
mal
erw
eise
nic
ht a
uf
mod
ifizi
erte
Fon
ts
Zei
lena
bstä
nde
oder
Wor
tabs
tänd
e m
odul
iere
n (z
.B. ~
1/30
0)
Steg
anog
raph
ie:
T
extd
atei
en
ftp://
ftp.c
sua.
berk
eley
.edu
/pub
/cyp
herp
unks
/ste
gano
grap
hy/
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ver
stec
ken
von
Dat
en in
ver
ände
rten
(M
ande
lbro
t-)
Fra
ktal
en
Steg
anog
raph
ie:
Man
dels
teg
ww
w.in
f.tu-
dres
den.
de/~
hf2/
publ
/199
7/F
FW
W_9
7IT
SiS
tego
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Übe
rtra
gen
von
"Neb
enab
rede
n" ..
.
Steg
anog
raph
ie:
V
ideo
konf
eren
z
Digitale Audioverarbeitung Beispiel MemoryStick 179
Ver
fahr
en n
icht
dok
umen
tiert
Was
serz
eich
en:
So
ny S
AC
D
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Per
sona
lisie
rung
: >
128
bit
notw
endi
g
copy
pro
hibi
t: 1
bit,
ISB
N:
10 D
ezim
alst
elle
n
Was
serz
eich
en:
kein
e od
er g
erin
ge B
eein
träc
htig
ung
des
Nut
z- (
Aud
io-)
Sig
nals
Rob
usth
eit:
Ent
fern
ung
nur
bei g
leic
hzei
tiger
Ver
schl
echt
erun
g de
s N
utzs
igna
ls
gege
n el
emen
tare
Sig
nalv
erar
beitu
ng
gege
n ps
ycho
akus
tisch
e S
igna
lver
arbe
itung
gege
n m
öglic
hst v
iele
"A
ngrif
fe"
gege
n F
älsc
hung
ausr
eich
ende
Dat
enra
te fü
r K
ennz
eich
nung
Anf
orde
rung
en a
n W
asse
rzei
chen
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
bish
erig
e V
erfa
hren
noc
h w
enig
rob
ust
sich
tbar
e od
er u
nsic
htba
re M
arki
erun
g vo
n D
aten
Ent
fern
ung
prak
tisch
unm
öglic
h
oder
zur
Aut
hent
ifizi
erun
g (
Ban
knot
en, A
usw
eis,
Fah
rkar
ten,
etc
)
Was
serz
eich
en:
Fäl
schu
ng s
tark
ers
chw
ert
als
Qua
lität
snac
hwei
s de
s P
apie
rs
seit
etw
a 1
500
digi
tale
Was
serz
eich
en:
Mon
ogra
mm
/Log
o au
f/in
jede
m B
latt
Was
serz
eich
en
Was
serz
eich
en:
P
apie
r (u
m 1
550)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
180 Audio-Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung
auf d
er S
uche
nac
h ge
klau
ten
Abb
ildun
gen
z.B
. als
Ver
fahr
en g
egen
Web
-Rob
ots
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"Mos
aic-
Atta
ck":
Was
serz
eich
en e
rfor
dert
Min
dest
läng
e de
r N
utzd
aten
lang
e D
atei
en in
vie
le k
urze
zer
lege
n
Was
serz
eich
en w
ird v
erst
ümm
elt
für
Bild
date
n be
reits
Too
ls v
erfü
gbar
Ver
fahr
en e
igne
t sic
h au
ch fü
r A
udio
Mos
aic-
Atta
ck
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Rei
henf
olge
der
Was
serz
eich
en b
ewei
sbar
?!
d +
w
ist d
as O
rigia
l
"Int
erpr
etat
ion-
Atta
ck":
Prio
rität
der
Urh
eber
scha
ft?!
=>
auch
ver
schi
eden
e V
erfa
hren
kom
bini
erba
r
die
mei
sten
Alg
orith
men
sin
d "a
dditi
v"
Ang
reife
r fü
gt e
igen
es W
asse
rzei
chen
hin
zu
=>
Orig
inal
:
Orig
inal
+ W
asse
rzei
chen
:
Pira
t beh
aupt
et:
d d +
w
d +
w +
xP
irat v
erbr
eite
t:
Inte
rpre
tatio
n-A
ttack
Mög
lichk
eite
n be
i Aud
ioda
teie
n:
Fre
quen
zver
schi
ebun
gen
Was
serz
eich
en: 1
00+
bits
, ca
. alle
10
Sek
unde
n w
iede
rhol
en
Pha
senv
ersc
hieb
unge
n
Ech
o-M
arki
erun
g
Spr
ead-
Spe
ctru
m
(Not
ch-F
ilter
)
(Chu
nk-D
atei
form
ate)
"ext
erne
" M
arki
erun
g
LSB
-Tec
hnik
en
Filt
erun
g de
r D
aten
typ.
Dat
enra
te 6
4 kb
ps (
MP
3) b
is 1
.5 M
bps
(CD
DA
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kom
bina
tione
n di
eser
Ver
fahr
en
Was
serz
eich
en:
A
udio
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
prak
tisch
nic
ht z
u ve
rhin
dern
Kom
bina
tion
meh
rere
r V
erfa
hren
(vg
l. S
tirM
AR
K)
Ang
reife
r ka
nn s
ehr
viel
Rec
henz
eit i
nves
tiere
n
gezi
elte
Ang
riffe
mög
lich,
sob
ald
Alg
orith
mus
bek
annt
:
einf
ache
dig
itale
Filt
er
sam
ple-
rate
con
vers
ion
A/D
-D/A
Kon
vert
ieru
ng
Tem
poän
deru
ng, p
itch-
shift
ing
Mis
chen
meh
rere
r S
igna
le o
der
mit
Rau
sche
n
Laut
stär
keän
deru
ng, D
ynam
ikän
deru
ng
MP
3-K
odie
rung
usw
.
einf
ache
Ang
riffe
:
typi
sche
Ang
riffe
Digitale Audioverarbeitung Audio-Wasserzeichen 181
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
copy.wav
Was
serz
eich
en im
Hea
der/
in K
omm
enta
ren:
sig
chunk-x
header
samples
mark
samples
header
chunk-x
file.wav
Nut
zdat
en w
erde
n ni
cht g
estö
rt
einf
achs
te R
ealis
ieru
ng, e
twa
zust
äzlic
her
Chu
nk im
WA
V-F
orm
at
aber
Kom
bina
tion
mit
digi
tale
r S
igna
tur
mög
lich
triv
ial e
ntfe
rnba
r (
s. S
/PD
IF C
opy-
Bit)
und
fäls
chba
r
exte
rne
Mar
ken
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Sig
nal m
it K
erbf
ilter
n (n
otch
filte
r) b
earb
eite
n
skal
iert
nic
ht a
uf h
ohe
Anz
ahl v
ersc
hied
ener
Was
serz
eich
en
ff
20K
20K
kaum
hör
bar
evtl.
meh
rere
Bän
der
sper
ren
aber
mit
FF
T s
ofor
t erk
ennb
ar
sehr
sch
mal
e N
otch
filte
r (
z.B
. 1/1
00 O
ktav
e)
sehr
leic
ht fä
lsch
bar
leic
ht e
ntfe
rnba
r
Not
ch-F
ilter
D=
1/n
*(d+
d+...
+d +
w1+
w2+
...+w
n)
Nut
zdat
en b
leib
en e
rhal
ten,
Was
serz
eich
en "
mitt
eln
sich
rau
s"
Rob
usth
eit u
nd S
kalie
rung
für
groß
es n
?
Mitt
elun
g:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
d1=d
+w1,
d2=
d+w
2, ..
., dn
=d+w
n
Nac
hwei
s al
ler
einz
elne
n W
asse
rzei
chen
?!
d
pers
onal
isie
rte
Dat
eien
:
Mitt
elun
g al
l die
ser
Dat
eien
Sam
mel
n vo
n vi
elen
Var
iant
en fü
r ei
ne D
atei
Ang
riff g
egen
"pe
rson
alis
iert
e" D
atei
en
Übe
rlage
rung
:
=> =>
Orig
inal
:
Col
lusi
on-A
ttack
Rad
iose
nder
jede
rzei
t ide
ntifi
zier
bar:
auch
ana
loge
Med
ien
sind
ges
chüt
zt:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
15K
20K
f
Mod
erat
or s
pric
ht in
Anf
ang
und
End
e je
des
Son
gs
Tite
l wer
den
nich
t aus
gesp
ielt
Tite
l wer
den
über
blen
det
Mits
chne
iden
unm
öglic
h:
usw
.
extr
eme
Dyn
amik
kom
pres
sion
Jing
les
beso
nder
e E
Q-E
inst
ellu
ngen
trot
z zw
eife
lhaf
ter
Qua
lität
:
Rad
io:
mit
Kop
iers
chut
z un
d M
arke
n . .
.
182 Audio-Wasserzeichen Digitale Audioverarbeitung
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
http://www.research.ibm.com/journal/sj/mit/sectiona/bender.html
Bit
0: 1
.0 m
sec
Ech
o
Bit
1: 1
.4 m
sec
Ech
o
t2ms
aber
mac
hbar
...
1.0 ms
1.4 ms
Was
serz
eich
en a
ls E
cho
im S
igna
l ver
stec
ken:
kurz
e E
chos
sin
d ka
um w
ahrn
ehm
bar
eign
en s
ich
dam
it al
s K
ennz
eich
nung
:
sehr
rob
ust g
egen
alle
ein
fach
en A
ngrif
fe
Ent
fern
ung
des
Ech
os s
ehr
aufw
endi
g
t t
Det
ektio
n er
ford
ert A
naly
se d
er E
chos
Ech
o-M
arki
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
"1"
"0"
1 m
sec
1.3
mse
c
Ech
o-M
arki
ng
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
anfä
llig
gege
n R
ausc
hen
(z.B
. dur
ch D
A-A
D W
andl
ung)
in le
isen
Pas
sage
n ev
tl. h
örba
r
fällt
in (
Pop
-) M
usik
nic
ht a
uf
Was
serz
eich
en im
LS
B d
er N
utzd
aten
kod
iere
n:
sehr
ein
fach
zu
real
isie
ren
sample[t] = sample[t] & 0xfffe
+ mark[t] & 0x0001;
bei 2
4-bi
t (D
VD
-Aud
io)
auch
meh
rere
Bits
nut
zbar
sehr
leic
ht e
ntfe
rnba
r, e
vtl.
fäls
chba
r
Kon
flikt
mit
Dith
erin
g-V
erfa
hren
sehr
hoh
e B
itrat
e fü
r da
s W
asse
rzei
chen
mög
lich
LSB
-Tec
hnik
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
f
t
Nut
zsig
nal d
etek
tierb
ar, a
uch
wen
n <<
Rau
sche
n
schm
alba
ndig
es S
igna
l in
brei
tban
dige
m S
igna
l ver
stec
ken
seit
WW
2 m
ilitä
risch
gen
utzt
GS
M, D
EC
T M
obilt
elef
one,
GP
S, u
sw.
Nut
zsig
nal w
ird a
uf m
ehre
re F
requ
enzb
ände
r au
fmod
ulie
rt
Fre
quen
zbän
der
wer
den
stän
dig
gew
echs
elt
Aus
wah
l der
Fre
quen
zbän
der
pseu
dozu
fälli
g
Sen
der
und
Dek
oder
ver
wen
den
glei
che
Zuf
alls
zahl
en
ohne
Ken
ntni
s de
r Z
ufal
lsza
hlen
nic
ht d
etek
tierb
ar
unem
pfin
dlic
h ge
gen
einf
ache
Ang
riffe
sehr
em
pfin
dlic
h ge
gen
Tim
ing-
Ver
ände
rung
en
Spre
ad-S
pect
rum
Digitale Audioverarbeitung SDMI, HackSDMI 183
"lice
nced
com
plia
nt m
odul
e"
"por
tabl
e de
vice
"
SDM
I:
laye
rs
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SDM
I:
dev
ices
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SDM
I:
hom
epag
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Kop
iers
chut
z fü
r di
gita
le A
udio
date
n:
Um
stie
g "le
gacy
" au
f SD
MI i
n m
ehre
ren
Pha
sen
Erk
enne
n vo
n "c
ompr
esse
d da
ta"
(d.h
. ins
b. M
P3)
Erk
ennu
ng v
on R
aubk
opie
n üb
er d
igita
le W
asse
rzei
chen
Tre
nnun
g vo
n di
gita
lem
(si
cher
en)
und
anal
ogem
Ber
eich
gege
n R
aubk
opie
n bz
w. d
as A
bspi
elen
von
Rau
bkop
ien
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SDM
I:
Kon
zept
SD
MI :
= "S
ecur
e D
igita
l Mus
ic In
itiat
ive"
Ent
wic
klun
g e
ntsp
rech
ende
r A
lgor
ithm
en u
nd G
erät
e
Koo
pera
tion
von
ca. 2
00 F
irmen
Ein
satz
von
Ver
schl
üsse
lung
Tes
t der
ers
ten
Alg
orith
men
End
e 20
00
184 SDMI, HackSDMI Digitale Audioverarbeitung
spie
lt un
mar
kier
te u
nd "
heile
" m
arki
erte
Dat
eien
erke
nnt k
ompr
imie
rte
mar
kier
te D
atei
en, s
piel
t die
se n
icht
dann
Upg
rade
auf
Pha
se 2
not
wen
dig
mar
kier
te D
atei
en w
erde
n zu
rück
gew
iese
n
unm
arki
erte
Dat
eien
kön
nen
abge
spie
lt w
erde
n
Pha
se 2
:
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
SDM
I:
Pha
sen
bish
er n
icht
vol
l spe
zifiz
iert
Pha
se 1
:
erst
e G
erät
egen
erat
ion,
mit
Opt
ion
zum
Upg
rade
auf
Pha
se 2
Leer
seite
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng
SDM
I:
Mat
rix
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Abs
piel
en u
nd K
opie
ren
von
"lega
cy"
Med
ien
erla
ubt
aber
"ne
ue"
Med
ien
(ab.
ca.
200
0) g
esch
ützt
SDM
I:
dom
ains
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Digitale Audioverarbeitung SDMI, HackSDMI 185
Ang
riffs
prin
zip:
und:
Was
serz
eich
en W
ist f
ür a
lle D
atei
en g
leic
h (!
)
notfa
lls "
rand
om a
ttack
": b
is O
rake
l(Pla
yer)
die
Dat
ei a
kzep
tiere
n
gege
ben:
Dem
odat
eien
A, A
W, B
W
Hac
kSD
MI:
A
naly
se u
nd A
ngri
ff
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Was
serz
eich
en g
ezie
lt an
grei
fen
("su
rgic
al a
ttack
")
pass
ende
n E
ncod
er/D
ecod
er s
chre
iben
Prin
zip
des
Alg
orith
mus
erk
enne
n
ansc
hlie
ßen
d:
ansc
hlie
ßen
d an
alys
iere
n: A
utok
orre
latio
n us
w.
Was
serz
eich
en e
xtra
hier
en, W
= (
A -
AW
)
Spe
zifik
atio
n fo
rder
t: P
erio
de <
15
sec.
Hac
kSD
MI:
A
utok
orre
latio
n
alle
147
Sam
ples
mit
verä
nder
ter
Am
plitu
de
rech
ts: K
orre
latio
n de
s um
147
0 S
ampl
es v
erzö
gert
en W
-Sig
nals
links
: Aut
okor
rela
tion
des
Was
serz
eich
ens
(Diff
eren
z A
W-A
)
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
offe
nsic
htlic
he K
orre
latio
n al
le 1
470
Sam
ples
, =>
Per
iode
147
0
verm
utlic
h W
pro
port
iona
l zum
Nut
zsig
nal,
||W(j)
|| ~
||S(j)
||
und
ein
Ora
kel:
Pre
isge
ld v
on $
10.0
00 fü
r da
s "K
nack
en"
der
Alg
orith
men
SDM
I:
Hac
kSD
MI
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
öffe
ntlic
her
Wet
tbew
erb,
ww
w.h
acks
dmi.o
rg
mit
Was
serz
eich
en
mit
Was
serz
eich
en
Son
g A
W
Son
g A
Orig
inal
, ohn
e W
asse
rzei
chen
Son
g B
W
Erk
ennu
ng d
es W
asse
rzei
chen
s
Tes
t der
SD
MI A
lgor
ithm
en (
Kan
dida
ten)
not
wen
dig
für
jede
s de
r vo
rges
tellt
en V
erfa
hren
je d
rei W
av-D
atei
en:
Upl
oad
"gek
nack
ter"
Ver
sion
en B
´ vo
n B
W
Bew
ertu
ng d
er A
udio
qual
ität
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hac
kSD
MI:
h
omep
age
186 SDMI, HackSDMI Digitale Audioverarbeitung
http
://w
ww
.julie
nste
rn.o
rg/s
dmi/
Pre
isge
ld fü
r zw
ei A
ngrif
fe a
usge
zahl
t
kein
e ei
gene
n E
xper
imen
te m
ehr
mög
lich
hack
sdm
i.org
Web
site
der
zeit
nich
t meh
r er
reic
hbar
auch
dan
n tr
üger
isch
(vg
l. D
eCS
S)
eini
ge S
iche
rhei
t nur
bei
"ge
heim
em"
Alg
orith
mus
derz
eit k
eine
"si
cher
en"
Ver
fahr
en b
ekan
nt
Hac
kSD
MI:
S
tatu
s
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
http
://w
ww
.cs.
prin
ceto
n.ed
u/si
p/sd
mi/
ange
blic
h al
le V
erfa
hren
"ge
knac
kt":
Fee
dbac
k
inte
ress
ante
neu
e S
oftw
are,
neu
e G
erät
e
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Hin
wei
se /
Erg
änzu
ngen
/ B
eric
htig
unge
n
Wün
sche
/ A
nmer
kung
en
neue
The
men
vors
chlä
ge
viel
en D
ank
für
das
Inte
ress
e!
=>bi
tte a
n:
hen
dric
h@in
form
atik
.uni
-ham
burg
.de
höre
nsw
erte
neu
e C
Ds
/ DV
Ds
/ MP
3s /
MID
Is
Inte
ress
e an
Stu
dien
/Dip
lom
arbe
iten
!?
Vor
schl
äge
für
Pro
jekt
e !?
(au
ch fü
r da
s B
acca
laur
eat)
Hac
kSD
MI:
v
erm
utet
e A
lgor
ithm
en
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Was
serz
eich
en o
hne
Qua
lität
sver
lust
ent
fern
t
Hac
kSD
MI:
A
naly
se d
es A
ngri
ffs
Dig
itale
Aud
iove
rarb
eitu
ng |
WS
200
0 |
18.
205
Ana
lyse
der
Sig
nale
A, A
W, B
W, u
nd d
es r
ekon
stru
iert
en B
links
: A
usga
ngss
igna
l des
Det
ektio
nsal
gorit
hmus
rech
ts:
Spe
ktru
m d
es W
asse
rzei
chen
-Sig
nals
=>