-
Namba 2019 Me 9 - 15, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG
Stret! K1 tasol
SenCharlesL’wangakisim ol nupela bilding-Pes 6
Praim Min-ista bilongAustraliakam tude-Pes 10
Mada’s DeSaplimen insait -P7,8,9,20
NupelaPinga prinmasin...
Yia bilong mekimwok: AustraliaFederal Polis ihelpim ol
ForensikPolis bilong yumiwantaim ol nupelawok masin. Stori insait
longpes 2...
Gerehuhaus sikstori poto...
-
P2 Wantok Me 9 - 15, 2013 nius
Mama kalabus
1-OL i putim wanpela mamalong Inglan long stap 5-pela yialong
kalabus bihain long em i binfosim pikinini meri bilong emlong gat
bel. Mama ya i bilongAmerika na i bruk marit wantaimman bilong em,
tasol em i staplong Inglan wantaim tripelapikinini em i kisim na
lukautimolsem bilong em yet. Tasol em
bin laikim wanpela moa pikininina i fosim pikinini meri i gat
14krismas long sutim em yet wan-taim nidel i gat “sperm” o kiau
bi-long man i save wokim pikinini,na em bin gat bel long en. Mamaya
i bin odaim kiau long intanetlong wanpela kampani i savesalim ol
kiau long kantri Den-mak.Hai Kot long Inglan i bin harim
kot na tok mama ya i bin selpisna no gutpela pasin na putim
emlong 5-pela yia kalabus.
Wok painim longbagarapim blek
ministaGAVMAN bilong Itali i odaim
wanpela wok painim long ol“raitwing” websait husat i agen-sim
namba wan blekpela gav-man minista, Cecilia Kyenge,wanpela dokta
bilong ai wemama i karim long Congo,Afrika, tasol em i wanpela
sitisenbilong Itali.
Kyenge i wanpela long ol 5-pela meri long nupela gavmanbilong
Praim Minista EnricoLetta we ol bin tokaut tasol longlas wik. Ol
lain i no save laikim olblekskin lain i wok long kolimbikmeri ya ol
kain nem nogutlong bagarapim emlong websait.Ikwal Opotuniti
Minista, JosefaIdem i odaim wok painimaut longdispela na askim
polis longpasim o stopim ol websait ibagarapim meri ya.
Hap Hap Nius Hap Hap Nius Hap Hap Nius Hap hap Nius
Mista Martin Dihm, Het ov EU Delegesen wantaim ol pikinini long
Maprik long taim bilong opim rural wara saplai bilong Maprik
Stesen. Poto: EU
Ol Australia Federal Polis i givim olnupela samting olsem, masin
bilongkisim pinga prin, kemra, na ol masinbilong glasim ples birua
i go longForensik Polis bilong yumi. Dispelaol nupela masin nau bai
helpim dis-pela saintis polis bilong yumi longmekim wok gut na isi
tru.Forensik Polis em wanpela bilong
strongpela han bilong Polis Fos in-sait long kantri long wanem
ol i gatrekot bilong olgeta pinga mak ol stilna trabol manmeri stap
taim olmekim trabol.Dispela ol nupela masin tu bai
helpim wok bilong ol taim ol pablikmanmeri laik kisim pinga prin
bilongol long painim wok o kisim klia tok-tok. Polis komisina Tom
Kulunga i tok
tenkyu long Australia Federal Polisna tok ol polis manmeri
bilong enlong Forensik Polis olsem dispela yiaem taim bilong mekim
wok na dis-pela ol nupela samting ol mas lukautlong mekim wok. Poto
Stori NickyBernard.
NupelaPinga prin
masin
PNG i no wokim gut long HDIVeronica Hatutasi i raitim
MASKI PNG i gat planti naturelrisos, em i stap long las 30kantri
long wol we Humen Divel-opmen Indeks (HDI) level bilongol i stap
daunbilo yet.HDI em mak we ol i skelim
wok divelopmen long ol kantrilong wol. Helt na moa yet
heltbilong ol mama na pikinini iwokim gut o nogat, skelim longol
bebi krismas bilong ol long 5yia i go daun long ol dispelamama i
karim tasol i dai nawankain long ol mama i karimpikinini na i dai,
Edukesen namak long pipel long kantri i savegut long rit na rait,
na infra-straksa olsem rot, bris, plesbalus we kantri na pipel i
yusimlong kamapim divelopmen natu, kisim ol sevis i go
aut.Australia, Amerika, Nu Silan,
Japan i stap long top 10 listaHDI wantaim ol kantri longYurop we
Norway i kamap
namba 1 na Australia i kamapnamba 2.Foapela liklik Pasifik
neiba
kantri bilong PNG we i nogatplanti naturel na mineral risos
emlong Fiji (96), Palau (52), Samoa(96) na Tonga (95) i wokim gut
nai stap long medium o namellevel. PNG i kamap namba 156
kantri taim Solomon Ailan ikamap namba 143 long 185kantri long
wol ol i skelim ol longwok go het long tripela eria na oli stap
long laspela level wantaimol turangu kantri long Sab Saharana
Afrika rijen.Ol dispela ripot i kamaut long
lons bilong 2013 Yunaitet NesensDivelopmen Progrem (UNDP)long
Pot Mosbi long dispela wikTunde.UN Residen Kodineta long
PNG, David Malachlan-Karr i toktru PNG i stap long lowa level
bi-long wol HDI mak, em i mekimgut long tupela eria.
Wanpela em long pipel longPNG nau i wok long stap laiplongpela
taim na make em 63krismas. Long 2010, mak wepipel i bin stap laip
na dai em 61yia.Narapela em long “Income” o
namel mani mak pipel long PNGi kisim i go antap long K23,000mak.
Long yia 2010, manimak ibin stap long K12,000.Tasol Mista
Mclachlan-Karr i
tok ol no tilim gut mani o ol risosmoa yet, long ol helt na
edukesenna rot bilong mekim mani eria.Wantaim het tok bilong
ripot,”The Rise of the South:Human Progress in a DiverseWorld”,
ripot i tok wok mani longplanti kantri long Saut i wok longkam
antap nau long salensim oldispela long Not.Na Saina i kamap
olsem
namba tu strongpela ikonomilong wol, winim Japan tu.Ripot i bin
tok wanpela strong-
pela mesej bilong2013 Humen
Divelopmen ripot, ikonomik groa i no minolsem HDI bilong kantri
bai kamap gut,nogat.“Sapos i nogat gutpela polisi o bikpela
invesmen long pipel wantaim fokas longedukesen, nutrisen na
helt, save na wok,inap kamapim gutpela wok na go het bi-long
kantri,” ripot i tok.
LONS: UNDP Kodineta, DavidMalachlan-Karr, na Minista
bilongNesenel Plening na Monitaring,Charles Abel, i katim riben
long lon-sim 2013 UNDP HDI ripot. Poto:Veronica Hatutasi
-
BIKPELA tok pait i kamapaste namel long dipatmenbilong Fainens
na NasenelHausing Korporesen oNHC taim Pablik AkaunKomiti o PAC
siaman JohnHickey askimFainens longK70 milian rent mani bi-long NHC
we Fainens i binkisim long pei bilong olpablik seven olsem
rentmani.Tok pait i kamap wantaim
Menesing Darekta bilongNHC, John Dege na DeputiSekretari bilong
Fainens,Jacob Yakai, long taim bi-long PAC inkwari go insaitlong
NHC na dipatmen bi-long Lens long trensfe nasalim bilong gavman
hausstap aninit long NHC nawanem pat Fainens, Lens di-patmen na NHC
i pilaim longol gavman haus.Mista Hickey askim Yapai
bilong wanem na Fainens ino peim K70milian i go longNHC. Mista
Hickey tok dis-pela em rent mani we ol pab-lik seven peim long
potnaitmani long usim NHC hausna dipatmen bilong Fainensekt olsem
ejen long kolektimpablik mani tasol bilongwanem as tru na olim
bekdispela mani long planti yiana i no givim long NHC.
Mista Yapai tok FainensDipatmen long rekod bilongen siom olsem
em bai peimK38.8milian go long NHC naI no K70 milian na sutim
toklong NHC long i no gat gut-pela rikod bilong akutingsystem na no
save hamastru bai em kisim. Mista Yapaitok Fainens dipatmen
mekimwanpela sabmisin pinis longminister James Marape longkisim tok
orait long NEC longol ken peim NHC K38.8 mil-ian long 2014 baset na
inoK70m we PAC siamenHickey na Mista Dege toklong en. Tasol Mista
Degetok NHC gat gutpela riokdna akunting sistem stap natok moa
olsem planti taimem save go askim Fainenslong dispela mani
tasolFainens save les tru longarim na ino bin peim.Mista Hickey i
no wanbel
tru na tok dispela em bikpelahevi na pablik mani we ka-maut long
potnait bilongpablik seven na mas go stretlong rot bilong em. Em
lestru long arim tupela mansutim tok go kam na tok embai lukluk moa
long dispela.Mista Hickey tu askim
Odita Jenegel sapos i gatodit ripot bilong ol dispelamani tasol
opisa bilong OditaJeneral tok NHC i no savegivim ol gutpela o inap
in-fomesen long mekim odit,
tasol Mista Dege tok NHCgat inap infomesen na ol failo rekod
pulap stap nau.Mista Hickey tok Odita Jen-eral tu I peil long wok
bilongna nogat gutpela Akautingna audit ript bilong NHC nalend
dipatmen.Mista Hickey long PAC
inkwari tok bikpela hevi trustap wantaim NHC na Lens.Em tok
planti ol pablik sevenhusat peim rent o baim haus
bilong NHC aninit long agri-men na loa tasol NHC naLands i no
save givim taitolhariap na em save kisimplanti yia tru na plenty
taimtaitol save go long han bi-long man ino baim propetilong pasin
korapsen na olsave yusim Polis na rausimtenen kam aut.PAC inkwari
tok NHC i gat
fail long planti samting aninitlong loa na sampela bilong
en em;-NHC nogat gutpela
rekod bilong akaunting sis-tem long las 20 yia-Nogat inap o
gutpela
rekod bilong propeti we stapaninit long NHC.-NHC planti taim I
asua
long trensferim propeti golong raitpul ona na peil longveluim
propeti na i no bihi-anim taxis loa bilong kantri.
NHC I asua long menesimrentel mani na lukim bikpelamilian kina
bilong pablik i lus.Dispela em ol sampela tasolgat planti moa we
NHC i faillong enSiaman John Hickey tok
NHC na Lens dipatmen gatbikpela hevi tru na tok PACbai lukluk go
insait moa longtupela dipatmen na surukiminkwari go long bihain
taim.
Me 9 - 15, 2013 Wantok P3nius
ENGA Gavana Pita IpatasI singaut long gavman bi-long Praim
Minister PeterO’Neil long tokotk wan-taim Australia Praim Min-ister
Julia Gillard taim emkam long kantri dispelawik na kisim ECP
poliskam bek long kantri.Gavana Ipatas aste long
Pot Mosbi, tok loa na odahevi long kantri em bikpelatru na tok
ECP polis em olgat inap risos na save longhelpim gut wok bilong
polislong daunim hevi bilong loana oda na em I tok PraimMinister
Peter O’Neill naMiss Gillard mas toktoklong kisim kam bek ECPpolis
we Pastaim Morobegavena Luther Wengerausim ol go bek bihainlong
winim suprim kot2005.Enga Gavena tok maski
gavman toktok long mekimkainkain divelopmen longhelt, edukesen
na ol ara-pela, tasol loa na oda emnamba wan samting wegavman mas
lukluk na stre-tim. Ipatas tok sapos loa naoda hevi stap yet bai
lukim
ol sampela divelopmen eriabai bagarap.Mista Ipatas tok
bikpela
tokotk pairap long kantrinau long gavman longmekim kamap loa
detpenlti na strongim kriminalloa bihain long kantribungim planti
hevi bilongpasin rep na meda na olarapela bikpela hevi, tasolGavana
Ipatas tok loa naoda long kamapim seipples bilong komuniti na
olpipel bai gat fridom longamamas long laip bilong olyet em bikpela
samting.Lida bilong Pipol’s Pati
stap long kolisin gavmanbilong O’Neill tok loa naoda hevi em
antap moa nakampim prêt nau dispelataim. Em singaut long gav-man
long lukluk gen longloa we rausim ECP poliswantaim tingting long
kisimkam bek.Mista Ipatas laikim gav-
man bilong Australia naPNG mas toktok moa longhevi bilong loa na
oda taimAustralia Praim MinistaJulia Gillard kam long
kantritumora.
Ipatas laikimECP polis kambek long PNG
Stanley Nondol i raitim
PAC askim Fainens dipatmen longpeim K70m long NHC
-
Yu ken yusim ADSL o long oltelepon lain, o long waiales(WiMAX)
wantaim ol Telikom SkulPekes plen:
PostPaid Pekes
Telinet Skul 1,000MB
Telinet Skul 2,000MB
Telinet Skul 3,000MB
Telinet Skul 4,000MB
Fri Daunlod
1GB, 2GB, 3GB, 4GB
Rent long olgeta Mun
K50, K80, K113, K150
Ekses Sas long wan wan MB
0.11, 0.11, 0.11, 0.11
l Namba wan luksave bai golong ol skul i no konek yet long
in-tanet.
l FRI Instolesen
l Karamapim olgeta bikpela sitina eria Telikom i gat siknel
Ol askim: [email protected] o Telepon3025500 o
3025554
Winim raun i go lukim Man-chester United
Kamap wanpela long tripela lakiwina long winim wanpela riten
tripi go long lukim Manchester Unitedi salensim A – League All
Starslong ANZ Stadium long Sydneydispel mun Jul.
Prais em:
l Wanpela Gem Pas o tiket
l Wanpela balus tiket
l Tupela nait silip
l Travel Alawens
We bilong Winim
Spendim K200 o moa longwanem ol Telikom Prodak longwanem ol
Telikom Stua, raitimnem na address bilong yu longbaksait bilong
risit, dropim insaitlong bokis, long wanem olTelikom Stua, na go
insait longdroa long win.
19t/MB
Hamamas wantaim Prepaid 19toea of-pik intanet ret namel
long7am-7pm. I nogat hevi long en.
Long save moa, ringim 24/7Kastoma Kea long 3456789.
Konektim skul bilongyu long intanet
niusP4 Wantok Me 9 - 15, 2013
Buang winim graun long BuloloBustin Anzu i raitim
MAI Klen bilong Buang long Mo-robe provins i winim kot
bilonggraun long wanpela namba wanLokol Lens Kot long Bulolo
longlas wik Fraide. Tasol planti ol papa graun ino
wanbel long dispela disisen na toklong kisim i go long narapela
kotantap.Dispela kot i bin kamap long Bu-
lolo distrik kot haus we i lukim 32papa graun i bung long harim
husatbai kamap papa graun bilonggraun namel long Baiune i go
longCliffside, arere long Bulolo taun.Siaman bilong dispela lokol
lens
kot, Kewei Kawi–Li i bin painimolsem ol Mai klen bilong Bulolo,
weNeil Baru i go pas long en, em olpapa graun bilong graun
stapnamel long Baiune i go long Cliff-side, arere long Bulolo
taun.Dispela kot long Bulolo i bin
kamap long painim tupela papagraun. Wanpela em long Baiune i
go
long Cliffside na narapela em longBulolo taun. Tasol Bulolo taun
kot em lokol
lens kot i putim i go long narapelataim bihain.Long taim bilong
kot, siaman
Kawi – Li i tok kot i bin kisim long-pela taim long kamap long
dispelakot long painim aut husat tru empapa bilong graun long
wanem, igat 32 kleims na dispela em i wan-pela longpela proses
stret.Kot i bin painim aut olsem ol stori
we Baru wantaim ol lain bilong en i
givim i go long kot em i narakain ol-geta long ol narapela papa
graun.Ol narapela papa graun i bin givimwankain stori tasol stori
bilong Maiklen i narapela long ol. Olsem nakot i lukim olsem ol em
tru tru papa
graun.Kawi – Li, husat em sinia provin-
sel majistret bilong Vanimo DistrikKot, i tok tu olsem planti
bilong olstori we ol i givim long pepa o stet-men i no gutpela
tumas, na i no bi-
hainim rot bilong givim stori tasolkot i bin luksave long olgeta
storina stetmen long wanem, em kot bi-long graun.Siaman i tok tu
olsem sapos ol i
no amamas long dispela kot di-sisen, ol i ken apil i go long
bikpelakot, em provinsel lens kot insaitlong 3-pela mun tasol. Na
sapos oli abrusim dispela mak, em bai kot irausim ol apil bilong
ol.Baru i amamas long dispela di-
sisen bilong kot long Bulolo longwanem, kot i luksave olsem ol
empapa graun bilong dispela graunwe kot i bin stap longpela taim
tru.Planti laip i tingting long harim di-sisen bilong dispela graun
na i lustasol gutpela long kot i kamapim di-sisen.Em i tok tu olsem
dispela rot o
we bilong kamap long kot i long-pela stret tasol ol i stap isi
tasol nabihainim na nau kamap long makbilong en.Bihain long kot,
planti papa
graun ino amamas long dispela di-sisen bilong kot long givim i
go longol Buang na tok long apil.Ol lain olsem Baglum, Sambio,
Watut na Biangai ino amamas longdispela kot disisen long wanem,
oli tok ol dispela lain Buang i stapbaksait long ol narapela lain
husaiti stap pas long ol na olsem wanemol i kalap i go long fran na
tok olpapa graun na kisim dispela graun.Ol i tok ol i wait long
risening
(skelim tingting) bilong kot we sia-man bai kamapim. Taim ol i
kisimdispela pepa, ol bai apil.
Neil Baru: I amamasbihain long lokol lenskot i luksave olsemBaru
wantaim ol Maiklen em ol papa bilonggraun namel longBaiune i go
long Cliff-side, arere long Bulolotaun.
Daunbilo-Ol manmeri: Ol man-meri i pulmapim truBulolo distrik
kot longharim disisen bilonggraun.
EU laikim kes krop bilong PNGFrieda Sila Kana raitim
MAY 9, 2013 em i makim 63 yiabilong stap wanbel na wok
bungbilong 27 kantri aninit long Eu-ropean Union (EU).Europ De i
bin kamap long taim
Foren Minista bilong kantri Frans,Mista Robert Schumann i bin
kirapna i tok long mekim laip hat long ollain i kamapim bikpela
pait wan-taim ol masin gan long Europ namekim wok bilong bringim
bel isina kamapim divelopmen long olkantri bilong ol yet, na long
arapelahap bilong wol. “Europ De em i wanpela gutpela
taim bilong selebretim ol gutpelawok EU i bin kamapim insait
long63 yia stat long 1950 i kam i napnau,” Ekselensi, Martin Dihm,
Hetov Deligesen bilong EU long PNGi tokNambawan samting ol i
mekim
em long kirapim wanpela bikpelabodi long Brussells, Belgium
longstopim o daunim ol bisnis bilongpainim koul na stil, em ol ain
samt-ing we ol i save yusim long mekimgan na ol bom bilong bringim
paitna bagarapim sindaun bilong olpipel. “EU em i wanpela stori
bilong
kamapim bel isi long wol,” MistaMartin Dihm, Het bilong
EUdelegesen long PNG i tok.Namba wan bikpela pait long
wol (WW1) na namba tu bikpelapait (WW2) i bin stat long Europ
nabihain i go long olgeta hap bilonggraun, olsem na Schumann i
kirapna i tok inap long kamapim pait naol kantri bilong Europ i mas
bungwantaim, paitim toktok na helpim olyet. Nau EU em i wanpela
gutpelaporoman bilong PNG na ol arapelakantri long wol long bringim
bel isi
na divelopmen insait long ol ples.Mista Dihim i tok, ol bisnis
man
meri bilong Jemani i save laikimtumas ol agrikalsa kes krop
bilongPapua Niugini bikos graun bilongPNG i gat gutpela gris tasol
i nogatrot long kantri long yumi bai salimmoa agrikalsa kes krop i
go ovasi.Gavman i mas helpim ol rural famalong lainim moa gutpela
we bilongplanim na groim ol kes krop bilongol. 51 pesen bilong wok
helpim in-
sait long wol i save kam longEurop na em i gat maket bilong500
milien pipel long baim ol samt-ing bilong arapela kantri, em PNGi
wanpela bilong ol. Papua Niuginiyet i kisim helpim long
10,000manmeri i kisim wok mani long olkampani olsem Tuna paktori
longLae, Madang na ol arapela kam-pani. Dispela ol kampani i
kamaninit long Tred Agrimen bilong
PNG na EU. Nau long Jun 10,2013 wanpela moa tuna paktori baii op
long Lae, Morobe Provins nadispela bai givim 6,000 moa manmeri long
wok mani bilong redimna salim ol tin pis i go long Europ. EU i
helpim PNG long tupela rot.
Wanpela em long Tred, helpimlong kamapim mani na narapelalong
Aid, em long helpim long olsosol divelopmen. Aninit long Tred em,
EU kantri i
kamap ol lain bilong baim ol kago okes krop i kam long PNG
olsemsuka, tin pins, wel pam, kopi,kokoa, ol spais olsem
lombo,kawawar, kepsikum na ol kainsamting olsem tasol olgeta i
goolsem nupela yet, i no go long pak-tori. insait long dispela Tred
Agri-men wantaim PNG, EU bai traimlong baim moa ol ekspot
agrikalsakes krop, tasol EU laik strongimPNG long em i mas kirapim
moa ol
pektori long kamapim ol samtingbilong salim i go ovasi na tu
baigivim moa wok long olgeta manmeri.Insait long Aid, EU i save
givim
bikpela helpim long sapotim olPraimeri Edukesen, Wara Saplaina
Senitesen. Tupela wik i go pinis,aninit long dispela agrimen, EU
ibin bung wantaim Water PNG naMaprik Distrik long opim wanpelarural
wara saplai long Maprik taunlong is Sepik Provins. Mista Dihm itok,
rural divelopmen em i nam-bawan bikos 80 pesen bilongPapua Niugini
i save stap yet longol rural eria. “Mipela helpim Papua Niugini
long salim ol agrikalsa kes krop bi-long ol insait long Europ
kantri. OlEurop kantri i save laikim samtingi kam long PNG bikos
graun bilongPNG i gat planti gris,” Mista Dhim itok. Dispela Tred
sapot progrem i
wok wantaim ol gavman opisolsem Tred, Komes na indastri,NAQIA na
PNG Kastoms. EU i binwanbel long givim 300 milien kinainsait long
5-pela yia stat long2009 i kam i nap long 2013 na baipinis long
dispela yia. Long 2014 igo narapela 5-pela moa yia baiwankain
agrimen i stap yet. Dis-pela i mekim EU i kamap namba tubikpela
dona bilong givim manilong PNG, namba wan em Aus-tralia.EU i save
givim mani tu bilong
helpim long daunim ol hevi bilongtaim bagarap olsem, mauten
paia,sunami, graun guria na bruk, na tuem i save givim mani bilong
trenimol lain long redi long ol kain taimbai kamap.
Wanpela wok mak bilong EU long makim 63yia long wokbung wantaim
27kantri ananit long European Union. Poto: EU
-
Me 9 - 15, 2013 Wantok P5nius
WANPELA ripot bilongNesnel Ekenomik naFiskel Komisin o NEFC,we
kam aut long las wik Itokaut olsem SimbuProvins i stap namba
wanples long sevis deliverianinit long Midium TemDivelopmen
Streteji namellong 5- pela yia.NEFC kamapim wanpela
ripot long ol wok wanwanprovins i mekim long ol maniwe gavman
bin givim long
wanwan yia long mekimkarim kaikai MTDS plen bi-long gavman.
DispelaMTDS em bikpela progremwe gavman laikim wanwanprovins long
spendim gutmani long stretim helt,edukesen, wok agrikalsa,rotna
bris na ol arapela likliksevis we ol pipel save yusimolgeta
de.Bihain long faivpela yia
namel long 2007 na 2011,NEFC ripot soim klia olsemfaivpela
provins tasol imekim gut wok aninit longMTDS wantaim Simbu
provins stap namba wanples.NEFC long ripot bilogng
em tok gavman bin apimmani bilong provins goantap moa tasol
faivpelaprovins tasol i yusim manilong ol bikpela we stap longplen
bilong gavman na dis-pela ol provins em Simbu,Sentral, Sandaun na
MilenBe.Ol dispela province bin
yusim gut mani long tripelayia long 2009, 2010 ma2011. NEFC taim
lonsim dis-pela ripot long Mosbi las wik
tok nau em taim bilong luk-luk bek long pastaim wok nastretim
gut rot bilogng yusimmani na wok hat long ol pleslain bai kisim
sevis long dis-pela yia go antap.Ripot tokaut olsem spend-
ing eria aninit long MTDSlong Morobe provins i kamdaun long las
tripela yia naNiu Ailain provins spendimmoa long edukesen nawinim
helt , agrikalsa na olarapela eria. Ripot tu tok ol-geta provins i
lukim mekimgut wok long helt sekta wan-taim Sentral, Manus na
Galp
provins stap antap longgivim helt sevis long ol pipelna spendim
moa long 50 %long provinsel baset bilongol.NEFC , husat save go
pas
long glasim wok bilongprovins na inta- gavman tok,dispela ripot
ol kamapimlong glasim na skelim gutwok bilong wanwan provinsna laik
klia long wanem hapol provins spendim mani nawanem hap i gat nid
longspendim moa aninit longMTDS long givim sevis longol pipel.
Nesenel gavman long ol-geta baset bilong en savetoktok strong
long ol provinsna distrik mas kamapim plenbilong distrik na provins
maskam long lain wantaimMTDS na dispela lukimplanti provins i no
bihainimgut maski bikpela milian olsave kisim long DSIP naPSIP
wantaim ol arapelagren na intanel reveniu.Dispela ripot bilong
NEFC
tok i gat bikpela nid longgavman bai spendim moamani long mekim
karimkaikai MTDS.
Simbu stap namba wan ples longsevis deliveri: RipotStanley
Nondol i raitim
GEREHU HAUS SIK: Dua bilong go insait long Gerehu Haus sik.
Poto: Veronica Hatutasi
POLIS long Morobe i amamaslong luksave bilong ol stekholdabilong
Bulolo long helpim ol polislong taim bilong harim disisen bi-long
kot bilong graun long Bulololong las wik.Dispela lens kot graun
bilong
Baiune i go long Cliffside emwanpela longpela kot we i binkisim
longpela taim long kamapwantaim dispela disisen.Provinsel Polis
Komanda bi-
long Morobe Superintenden LeoLamei i tok tenkyu long pablik
napraivet sekta long givim han longdispela polis oporesen bilong
ollong Bulolo long taim bilongharim kot bilong graun.“Mipela tok
tenkyu na amamas
bilong mipela long Memba bilongBulolo Sam Basil, Bulolo
distrikadministresen, distrik Admin-istreta, Bulolo Forest,
MorobeMining Joint Venture na ol nara-pela manmeri husat i givim
hanlong mekim kamap dispela polisoporesen i kamap gut,” PPC itok.Em
i tok ol i bin kisim planti tok-
tok olsem bai i gat sampela hevio trabel long disisen bilong
kottasol nogat. Ol manmeri i kisimdispela tok disisen wantaim
belisi na igo na sapos ol i no wanbellong dispela disisen, ol i ken
apili go long narapela kot antap.Em i tok tu olsem kain kot bi-
long graun em ol strongpela kotna save kamapim planti trabel
long ol lain we ol i no save ama-mas long disisen bilong kot
tasolol lain Bulolo i no mekim sampelanois bihain long dispela kot
di-sisen na go long ples.Distrik Administreta Tae Guam-
balek i tok olsem Bulolo em plesbilong ol na gavman sevis i
stapbilong olgeta long kisim sevis naol mas noken wokim trabel. Ol
ibihainim dispela na nogat samt-ing i kamap long Bulolo taun
naamamas long tingting bilong olpipol bilong em.Distrik
Administreta tu i ama-
mas long polis long kamap longBulolo long stap wantaim ol
naharim dispela tok disisen. Wok-abaut na raun bilong ol long
Bu-lolo taun na ol ples klostu ihelpim ol long noken kamapimtrabel
o birua long ples bilong olyet.Em i tok tu olsem pait i no wan-
pela rot bilong daunim hevi tasolem save kirapim moa trabel
nagutpela pasin na rot em long ol igo bek long kot haus sapos ol
ino amamas long ol disisen bilongkot.“I gat rot i stap long
kamapim
gen dispela kot. Kot i no pinislong hia. Ol no amamas orait,
olmas go bek long kot long stre-tim,” em i tok.Kot bilong Bulolo
taunsip bai
kamap long narapela taim bihain.Ol manmeri i ting olsem
dispelakot tu bai kamap long dispelataim tasol, kot i tok dispela
di-sisen bilong graun bai kamaplong narapela taim bihain.
Polis tok tenkyuBustin Anzu i raitim
-
P6 Wantok Me 9 - 15, 2013 nius
OL sumatin na tisa bilongSen Charles L’wanga Haiskul, Gerehu
insait long Ne-senel Kapitel Distrik (NCD) iken mekim gut wok na
kisimgutpela lainim na tok tenkyui go long gutpela wokbungnamel
long Katolik Asdaio-sis bilong Pot Mosbi, ol pa-pamama na
PNGSastenebol DivelopmenProgrem (PNGSDP).Long dispela wik, skul
na
ol patna i bin putim maniwantaim, i bin opim nupeladabel stori
bilding klasrumblok i gat long em 6-pelaklasrum na wanpela opis.
Dispela i min olsem ol
sumatin na ol tisa nau i kenlusim ol olpela woksop na olliklik
haus we ol i wok longyusim long skul long ol.Olgeta manimak ol
bin
yusim long sanapim 6-pelaklasrum na opis blok projekem K984,000.
Long dispela, Misssion-
ary Brothers of St Gabrielhusat i ranim skul i binputim K461,891
taim skulyet na ol papamama i binputim K250,360. Pot Mosbi
Katolik Asdaiosis i putimK24,000 na PNGSDP i binputim K247,749.
Sif Eksekyutiv Opisa bi-
long PNGSDP, David Sode,i autim tok amamas bilongem long Katolik
Asdaiosisbilong Pot Mosbi na moayet, ol Misssionary Brothersof St
Gabriel long luksavelong samting we skul i gatnid long en na mekim
samt-ing long painim mani longsanapim ol skul bilding.“Gutpela mak
ol sumatin
bilong Sen CharlesL’wanga Hai skul i kisim isapotim askim
bilonghelpim mani long sanapimol skul bilding. Mi amamasolsem
kampani bilong mi isapotim skul we i givimsans long moa sumaitn
ikisim hai skul edukesen,”Mista Sode i tok.Em i luksave tu long
fand-
ing bilong ol Bruder, skul naol papamama na Katolik As-daiosis
bilong Pot Mosbi ibin putim long helpimsanapim na pinisim projek.
“Projek i no nap kamap
sapos i nogat fanding i kam
long ol pati i stap insait longprojek. Olsem wanpelafanding
ogenaisesen,mipela i save laik lukim dis-pela, ol projek patna
ikomitim fanding pastaimPNGSDP i givim helpim bi-long em,” Mista
Sode i tok.Wok long sanapim ol bild-
ing i bin kisim 8-pela munbihain ol bin statim longmun Septemba
las yia.Ol bin kirapim dispela hai
skul long yia 2007 bihainlong luksave olsem moasumatin i pinisim
Gret 8long siti, tasol i nogat inapskul.Olsem na Katolik Sios i
papa long dispela skul i bintanim Sen Charles L’wangaVokesenel
skul i go longwanpela hai skul. Nau skul i gat 412
sumatin i wokim Gret 9 na10.PN GSDP i sapotim skul
long namba wan taim longyia 2011 long baim ollaibreri buk, ol
kompyutamasin na ol narapela samt-ing we skul na opis i laikimlong
em.
Sen Charles L’wanga kisim ol nupelaskul bilding …Gutpela wok
patna
BOSMERI: Sister In Sas (OIC) long Gerehu Sen John’s Gerehu Haus
sik, Sister Rachael Kurup,wantaim wanpela long ol nupela masin.
Poto Veronica Hatutasi
-
Me 9 - 15, 2013 Wantok P7mada’sde
Pikinini tokaut long mama i minim wanemFrieda Kana raitim
SAMPELA pikinini sumatinbilong Kilakila SekenderiSkul long
Nesenel Kepitel(NCD) i gat dispela tok.Asenaomi Maika, bilong
Milne
Be Provins, i tok mama de i bikpelade bikos, em i save mekim
yumilong tingim gen olsem ol mama bi-long yumi em i dia tumas.
Yumitingim olgeta wok mama i savemekim long olgeta de long
stretimyumi famili na tu em i mekim yumilong tingim wanem kain
speselsave em i gat long lukautim yumina plenti taim, yumi no
luksave nayumi ting em i kamap nating.Olsem na dispela gel Asenaomi
i
laik tru long mekim wanpela gut-pela samting long mama bilong
emlong dispela mama’s de tasol embai i no nap. “Mama bilong mi em i
dai taim mi
liklik yet, olsem na taim Mama’s Dei kamap bai mi baim wanpela
liklikpresen bilong meri tambu bilongmi, bikos em i kamap olsem
mamabilong mi taim em i maritim brata bi-long mi. Olsem na mi
amamas longbikpela brata bilong mi i maritimdispela naispela meri
olsem,” Ase-naomi i tok.Sapos mama nogat, bai nogat
man i stap laip long graun. Laikimbilong mama em i wanpela
kainsamting yet, na i nogat wanpelasamting inap long winim
dispela.“Sapos mama bilong mi nau i
stap laip yet, tude long mama de,bai mi tokim em olsem, Mama,
milaikim yu tumas na mi misim yu ol-geta de. Mi laikim tru olsem yu
baistap laip wantaim mi nau, na bai migivim wanpela presen long yu
longtok tenkyu long yu gen. Yu nais-pela, smatpela meri stret na yu
gatklinpela hat na pulap long pasin bi-long laikim. Yu gat save na
gutpelapasin bilong skelim gut tingting, nayu save mekim gut long
mi. Tasolmi bai misim yu long Mama Deoltaim na ol gutpela pasin
bilongyu. Yu bai oltaim stap insait longlewa na tingting bilong mi.
Mi laikimyu tumas mama na Hepi mama delong yu!”.” Asenaomi i
tok.
Joycelyn Micah, em i skul longKilakila Sekonderi Skul na
mekimgret 10
“Mi laikim mama bilong mi. Em imeri bilong mekim fani, em i
gatgutpela pasin bilong laikim nara-pela na em i gutpela mama
bilonglukautim ol pikinini. Em i karim tu-pela pikinini, em mi na
bikpela susabilong mi. Mama bilong mi em i nowok, em i stap long
haus tasol nalukautim haus wok.” Joycelyn tok.Moses Junior Nempery,
wan-
pela gret 10 sumatin long KilakilaSekonderi Skul i tok mama de
em iwanpela spesel de bilong wanemlong dispela de, yumi olgeta i
kenluksave long ol mama bilong yumina tok tenkyu long ol na givim
sam-pela gutpela samting long ol omekim sampela naispela
samting
long mama long gutpela pasin bi-long laikim na lukautim yumi
olgetataim.Moses i tok long makim mama
de, ol famili bai kisim mama bilonggo long seken hen long baim
klosna bihain bai ol i kisim em go longhaus piksa long lukim
wanpelamuvi piksa. Long apinun em Mosesbai kukim kaikai bilong mama
bi-long em. “Mama bilong mi em i naispela
na i smat moa. Em i save kuk,bekim skon na bret, na em i
saveklinim haus bilong mipela. Em isave laik long baim samting
longstoa, baim klos long seken henstoa, tasol wanpela samting em
i
no save pilai spots,” Moses tok.Moses tok, “Mama, mi laik
tok
tenkyu long yu save laikim mi nastrongim mi long taim mi liklik
nakam bikpela. Mi amamas olsem yumama bilong mi na mi laikim
yutumas na mi ting olsem yu wanpelabes mama long wol.” Lynda
Michael, em narapela gel
sumatin long Gret 10 insait long Ki-lakila Sekenderi Skul na em
savestap long Badili, NCD. “Mi ting mama de em i gutpela
taim long yumi luksave long olmama bilong yumi na laikim
bilongol na tok tenkyu long ol long olgetasamting ol i mekim long
yumi.Mama de i mekim yumi long tingimgen olsem ol mama bilong yumi
ispesel. Mi bai baim wanpela pre-sen bilong mama bilong mi long
toktenkyu olsem em i lukautim mi longtaim mi liklik yet na kam. Mi
baisingim wanpela song bilong mamalong em bikos mi save laikim
sings-ing,” Lynda i tok.“Mi laikim yu mama bilong mi na
i nogat wanpela i wankain olsemyu, insait long dispela graun.
Godbai blesim yu tude na oltaim,oltaim,” Lynda tok.
Vagi Airi, tu em i wanpela gret10B sumatin bilong Kilakila
Sek-enderi Skul. Vagi tok, long mama de em bai
tokim mama bilong em long malolona noken mekim wanpela wok naem
yet bai mekim olgeta wok nawanem samting mama i laikim longdispela
de. Em i ting olsem mamade i bikpela samting tru bikos em ide we i
mekim yumi tingim bekolsem ol mama i spesel lain nayumi mas mekim
ol samting mekimbel bilong ol i amamas.. Vagi tok, “Mama bilong mi
em
meri bilong wok hat, na taitim bunlong kamapim mipela olsem na
miken tok, em i nambawan stret. Milaki long i gat kain mama
olsemhusat i save wari long mi na laikimmi tumas. Em i makim olgeta
samt-ing mi nidim. Sapos em nogat, mibai no nap stap long hia. Em
mamana bes fren bilong mi. Em bai staplong lewa bilong mi oltaim,
oltaim.”Vagi laik tok olsem long mama bi-
long em, “Mi laikim yu tumasmama, tenkyu long olgeta samtingyu
bin mekim long mi, long gutpela
taim, na long taim nogut, yu savesambai oltaim long helpim mi na
yusave laikim mi olsem nogat nara-pela i save laikim mi. Bai i
nogatnarapela senisim yu, na yu empiksa bilong gutpela meri long
laipbilong mi. Mi laik kamap olsem yu.Yu givim mi olgeta samting
minidim na yu no save surik longhelpim mi. Mi laikim yu
oltaim,oltaim. Maski wanem samting ikamap, yu bai stap mama bilong
miyet na tingim, i gat wanpela speselspes bilong yu insait long
lewa bi-long mi.” Mia Christabel Krishma Pagal,
wanpela gel sumatin long Gret 6 in-sait long Bavaroko Praimeri
SkulNCD. Mama bilong em TheresaTaita Arva Pagal em i bilongKairuku
long Bereina Distrik, Sen-tral Provins. Papa bilong Mia em ibilong
Pangasinan Provins insaitlong kantri Filipins.
“Long mi yet, mi bai tok olsemmama de em i bikpela samting
trulong mi. Mi nogat wanpela samtinglong givim mama bilong mi tasol
mibai soim laikim bilong mi na gutpelabel bilong mi long em insait
longwanpela naispela mama de kat,”Mia Christabel i tok.Em i tok
mama de i bikpela samt-
ing tru bikos mama bilong em, inambawan tru long laip bilong
em,maski wanem kain samting i kamaplong em, mama oltaim i save
staplong helpim em.Em i wanpela strongpela meri bi-
long givim skul long ol pikinini natambuim ol long mekim planti
samt-ing i nogut na em i save givim gut-pela tingting long ol long
mekimstretpela pasin, sampela taim em isave paitim ol na mekim
sampelapasin i no gutpela long ol, tasol dis-pela i no senisim em
olsem em imama bilong ol. “Long dispela de, mi laik tok
tenkyu mama long olgeta samtingyu mekim long mi. Tenkyu longsoim
laikim bilong yu long mi taimmi save sik na taim mi bebi inapnau mi
stap long skul,” Mia Christa-bel tok. Foapela sumatin bilong
Sen
Benedik Tisa Kolis, Divine WordYunivesiti, Kaindi Kempas i
salimtok bilong ol olsem mama de em iwanpela bikpela de bikos em
wan
Sampela ol Mada’sDe kad ol liklikpikinini i salimlong ol mama
bi-long ol...
I go moa long pes 8...
-
P8 Wantok Me 9 - 15, 2013
pela de tasol long yia yumi olgetaken tingim mama na tok tenkyu
long olgutpela wok ol i save mekim long yumiinsait long yia.“Mama,
mi laikim yu tumas. Mi
onaim yu long olgeta wok yu wokim.Nogat wanpela toktok bai inap
longtokaut long yu long laikim bilong milong yu. Tenkyu Bikpela
long givim mikain naispela mama olsem. Mamabilong mi em i Kwin.
Hepi Mamas Delong yu mama na olgeta mama longwol. God blesim olgeta
mama,” LucyMak i tok.
“Mi laikim yu mama na tenkyu longolgeta samting yu bin mekim
long miinsait long laip bilong mi. Hepi mamade,”Adrian Konga bilong
Jiwaka i tok. “Mi bai askim Papa long Heven long
lukautim mama bilong mi na givim emlongpela taim long stap long
dispelagraun. Mama mi laikim yu olgeta taiminap dai bilong mi. God
bai blesim yumama!” Wendy Wat i tok.Wendy i tok moa olsem mama
bilong
em i save mekim wok bilong mama napapa wantaim long lukautim ol
pikininibilong em. Olsem na em i wanpelanambawan mama stret long
wol.
“Mi bai no nap long bagarapim belbilong em,” Wendy i tok.
“Felicity Yaki bilong SandaunProvins i tok, “Dispela em i spesel
delong tingim gutpela mama bilong mi. Miyet, mi tingting olsem i
mas gat sam-pela rispek olgeta lain i ken soim longolgeta mama
bilong yumi na larim ol iselebretim bikos dispela em i de bilongol.
Mi bai soim rispek bilong mi longmama bilong mi long dispela de.
Bai mimekim wanpela narakain samting longmama bilong mi long
dispela de. Milaikim pasin bilong em. Em i wanpelagutpela piksa
bilong mi, maski em inogat wok mani tasol nau em i savelukautim
pikinini bilong em yet naputim ol long skul na lainim ol longkamap
gutpela sitisen bilong dispelakantri.” “Mama yu spesel na nais
tumas long
mi na mi bai putim yu nambawan truinsait long lewa bilong mi. Mi
tenkyutumas long wanem samting yu binmekim long mi. Em i bikpela
samtingtumas na mi bai laikim yu oltaim.Mama mi laikim yu na
Bikpela God iken blesim yu olgeta taim.” Felicity itok.
I kam long pes 7...
Ol de na mun na yia Mada’s De bai kamap
Wanem de em i mama de? i gat kainkainde long wol em ol lain i
save luksave longmama de. Long Amerika, olgeta nambatu Sande
bilong mun Me ol i save luksave long debilong ol mama na long
Inglan em ol i saveholim dispela de long namba tu Sande bilong
mun Mas em mama Sande. Na 2013 long Amerika kalenda em mama
de bai kamap long Sande 12 Me. Dispela emi wankain de long Papua
Niugini tu i bihainim.Dispela em toksave bilong ol mama de bai
kam long ol yia 2012 i go inap long 2020.
Yia Mama De (U.S.) Amerika Mama Sande (UK) Englan
2012 Mei 13, 2012 Mas 18, 20122013 Mei 12, 2013 Mas 10, 20132014
Mei 11, 2014 Mas 30, 2014 2015 Mei 10, 2015 Mas 15, 2015 2016 Mei
8, 2016 Mas 6, 2016 2017 Mei 14, 2017 Mas 26, 2017 2018 Mei 13,
2018 Mas 11, 20182019 Mei 12, 2019 Mas 31, 2019 2020 Mei 10, 2020
Mas 22, 2020
mada’sde
Monica Gini, mamabilong salim skon
Frieda Kana raitim
Mama Monica em i wan-pela meri Tari tasol nauem i meri Mosbi
pinis. Taim em i bin yangpela
meri stret ating 16 kris-mas em man bilong emGini go kisim em
longples bilong em na em ikam long Mosbi Siti longTaurama Bareks
taimman bilong em i bin woklong haus kuk bilong olami. Monica em i
bin pin-isim skul long gret 5 tasolna em i stap long ples nataim
dispela man Gini igo long ples long holidebilong em, wanpela meriol
papa mama i putim pelong em bai marit longGini em i les na
ranawewantaim wanpela tisa, olpapamama bilong dis-pela man i kirap
na givimMonica long em. Monica i lap na tok,
“Man ya em i pul dreslong klos bilong ol ami nami ting trupela
stret na mi
lusim ples na bihainimem kam long Mosbi, nanau mi stap olgeta.”
Em i kam stap long
Mosbi na i no go bek longples inap 2012 taim wan-pela bilong ol
liklik brataem i kisim na lukautimolsem pikinini bilong em, idai
long han bilong olman, na em bringim bodii go bek long ples
longplanim. Na wanem samting em
i gutpela long yumi savelong mama Monica?Mama Monica em i
savegivim kaikai na moni longplanti pikinini husat inogat mama na
papalong helpim ol. Em ihelpim planti pikinini manna meri long
kisim skultasol em i no skul meri,na i no save long rit narait.
Monica em i karim sik-
spela pikinini tasol tripelaem i dai long taim bilongkarim.
Wantaim dispela3-pela pikinini em i gat,em i lukautim tupela
liklikbrata bilong em taim
mama bilong tupela i bindai long han bilong olbirua long ples na
em i gona kisim tupela i kamstap wantaim em olsempikinini bilong em
yet. Tupela pikinini i no
kolim em susa nogat, emmama tasol. Wantaim oldispela pikinini
mamaMonica i save lukautimolgeta famili lain bilongem na sampela
bilong-man bilong em tu. Planti istap wantaim em inap ol ikisim wok
o marit na ol isave lusim em i go. Monica na man bilong
em i kisim wanpela liklikhap graun long Gavera,klostu tasol long
TauramaBareks na ol i wokimwanpela liklik haus longen na ol i stap.
De bilong Monica i
save stat long 4 kilok longmoning taim em i savekirap long prea
na bihainem i save stat long fraimflaua skon bilong salim.
I go moa long pes 9
-
mada’sde Me 9 - 15, 2013 Wantok P9
Bungim Buana long Wantok NiusFrieda Sila Kana
i raitim
BUANA Ragela, wan-pela yangpela mamabilong SentralProvins, na em
i savewok long WantokNiuspepa olsemakaunten. Em i gat
tupelapikinini meri, wanpelakrismas bilong em 9 nanarapela 2 yia.
Buana isave stap klostu longnambis bilong Tau-rama, baksait long
Tau-rama Bareks. Longdispela hap em i no gatplanti PMV bas i
ronolsem na em i savekirap long 5 kilok longmoning taim na redilong
wakabaut samting
olsem 3 pela kilomitalong kisim bas insaitlong Taurama
Bareks.Long moning taimem i kirap em i saveredim kaikai bilong
ol-geta lain long hauspastaim long em iredim em yet long golong
wok. Tasol nau emol pikinini bilong em istap wantaim ol bububilong
ol long Abaulong Sentral Provinsyet, olsem na em i nosave kuk
bilong ol tasolem i redim kaikai bilongol bikpela lain tasol.Buana
em i gatbikpela problem longbebi sita. Em i hat longpainim gutpela
bebi sitana peim em olsem naem i salim tupela liklik
pikinini bilong em i golong ples bai ol tum-buna bilong tupela
ilukautim ol. Bihain longwok, Buana i savetaitim bun gen longpainim
PMV long gobek long Taurama nataim i kam long hausbai mekim
sampelamoa haus wok inap 10kilok long nait na em isave slip.Em i
amamas longkamap mama bikoswok bilong mama i gatsalens na em i
kisimgutpela tingting olsemem i wokmeri na i naplong lukautim
tupelapikinini bilong em nagivim ol wanem samt-ing ol i nidim. “Mi
yangpela mama,
olsem na mi wok longlainim yet pasin na tokskul long mama
bilongmi long kamap gutpelamama. Mi amamas nalaki olsem mi stap
wan-taim mama bilong mina mi ken tok tenkyulong em taim em i
stapyet wantaim mi,” MisBuana i tok. Buana em i gat dri-man na laik
olsem em imas lukautim ol pikininibilong em gut na putimol long
gutpela skul nakamapim gutpela sin-daun bilong famili.Tasol em i
gat laik nadriman tu long kisimsampela moa skul nalainim moa save
longwok bilong em.
Buana Ragela i sindaun long wok tebol bilong em long Wantok Nius
opis.Poto: Frieda Kana
Tali Piokole laikim 10 pikininiFrieda Kana raitim
TALI Piokole em i gat 32 krismas,na em i wok Famesis bilong
John-son’s Pharmecies, Pot Mosbi taunstoa. Em i bilong Kerema,
tasol mama
bilong em bilong Fiji na em i maritlong wanpela pailot bilong
Air Niug-ini, Clark Piokole, wanpela manEnga. Em i gat tripela
pikinini gel,krismas bilong ol 5, 3 na 1 yia. Tali Piokole em Stoa
Menesa
lukautim Johnson Famesi long PotMosbi taun, olsem na olgeta de
emi save kirap long 6 kilok long mon-ing taim na redi long go long
wok.Em i save redim 5 yia pikinini bilongem wantaim belo kaikai
bilong emwantaim ol skul samting bilong. Bi-hain em yet save redi
na lusimhaus long hap pas seven long gobringim pikinini bilong em
long skulna bihain em save go stret longtaun long opim na redim
stoa bilongol i kisim ol kastoma. Wok insait long stoa i save
stat
long 8-kilok long moning na bisitaim bilong ol i save go inap 1
kiloklong apinun taim ol kastoma i saveslek liklik. Bikpela wok
bilong dis-pela Famesi em long lukim sikmanmeri, pikinini fri na
salim marasintasol long ol. Liklik hap tasol ol isave salim ol
marasin bilong bilasna ol liklik klos bilong ol pikinini nabebi
samting. I luk olsem olgeta lain i no savetumas long dispela Famesi
olsemna ol i no save kisim planti siklainolsem Johnson Famesi
longBoroko, olsem na 1 kilok apinunem ol i no bisi tumas. Olsem
menesa bilong stoa, wok
bilong Tali long lukim olsem olgetasamting long ol marasin na ol
ara-pela samting bilong ol bebi na bilasi redi na tu ples bilong
lukim sikmani redi. Na narapela bikpela wok bi-long em olsem
Famesis em longmakim marasin na redim bilong olsiklain we nes i
lukim pinis. Sam-pela taim em i save helpim nes bi-long famesi long
lukim ol siklain tu.Em i tok sampela taim ol siklain isave kam
airaun pundaun long
stoa taim ol i kisim strongpela skinhat. Taim dispela i kamap
emmipela i save salim ol hariap golong wanpela haus sik i stap
klostu.Tasol ol siklain i save laik long kamlong dispela Famesi
bikos lukimnes em fri na ol i baim marasintasol na ol i no nap wet
longpelataim olsem long haus sik. Taim Talii bin pinis long skul em
i wok olsemFamesis inap 9 pela yia nau na 6pela bilong dispela yia
em i bin wok
wantaim Johnson Famesi.“Mi pilim olsem mi mekim wan-
pela gutpela wok bikos mi save laiklong helpim ol pipel. Olsem
na longapinun taim mi go bek long haus,mi no save skin pen na tait
tumas.Mi save amamas tru taim mi golong haus na ol pikinini bilong
misave ran kam long holim mi,” Tali itok.Tali i nogat problem long
bebi sita
bikos mama na papa bilong em
nau i stap wantaim em na i savewas long ol taim em i go long
wok. Long yia i go pinis, em man bi-
long Tali i kisim em i go long BakusRestoren long Eweis Hotel
longMama De bihain long famili i bungkaikai pinis. Tasol dispela
yia, em ino save yet bai man bilong em imekim wanem. “Man bilong mi
kisim mi go long
dispela restron bikos em i ples wemitupela i go bung long fes
taimolsem fren tasol long kaikai na bi-hain mitupela marit. Olgeta
speselde olsem de mama karim o taimmakim weding bilong mitupela
oarapela bikpela taim em mitupela isave go long dispela restron,”
Tali itok moa.Ating dispela meri Tali em i gat
naispela laip we em i driman bilongplanti yangpela wokmeri long
tudetaim yumi tingim Mama De. Dispelayangpela mama em i tok, taim
em iskul na i wok long kamap bikpela,em i no bin prenim ol man
nabautbikos em i tok promis long em yetolsem, wanpela man husat em
baigo aut wantaim, em dispela mantasol bai em maritim. Olsem nataim
em i bungim man bilong emnau, Clark Piokole, em i stap wan-taim em
tasol inap tupela i marit nanau ol i gat tripela naispela
pikininimeri na em i gat bikpela bel isi naamamas. “Mi ting olsem
kamap mama em
i wanpela bikpela blesing. Mi laikgat 10 pela pikinini tasol
mitupelaman i pasin tok long gat 7 pelatasol. Tripela pinis na
foapela moabai kam yet. Mi save laikim olpikinini tumas,” Tali
tok.
Tali Piokole long Johnson Famesi. Poto: Frieda Kana
-
Raun Lukim ol Meri na Pikinini:
meriniusP10 Wantok Me 9 - 15, 2013
TAIM marit bilong ol meri i save bagarap,long man i lusim meri,
o man i dai, dispela isave mekim ol meri long senisim pasin nawei
bilong ol. Sampela i save go kamap longlong na i go
insait long moa hevi, na sampela i savepainim papa bilong ol, em
Jisas Krais,Bikpela na Man bilong kisim bek yumi. God em i givim
yumi taim na larim yumi
long makim rot. Em i laik bilong wanwan meri long ol i ken
tanim na go long God o, ol i ken go het longolpela laip bilong
ol we bai bringim hatwokna wari. Buk Rom, Sapta 8, lain 28 i tok,
“Yumi
save, God i save mekim olgeta samting i wokwantaim bilong mekim
gut long ol man i savelaikim God. Em dispela ol man God i tokpinis
long kisim bek ol, na em i bin singautimol.”Wanwan meri i gat pasin
bilong laikim
narapela insait long em na dispela i kenstrongim laip bilong em
taim em i tingim heviKrais yet i bin karim long diwai kros.
Dispelai ken inapim ol nid bilong em long laip.Taim marit bilong mi
bungim hevi na man i
lusim mi, mi ting olsem graun i pinis naubikos mi yangpela mama
na mi marit nupelatasol. Mi belhat na long dispela strongpela
bel-
hat, i kamapim bikpela soa long bel na mikisim sik bilong ol
lapun long bun pen na hatlong wokabaut na holim samting. Tasol taim
ol Kristen pren i tokim mi long
Jisas Krais na mi mekim em kamap Bikpelabilong mi, em I helpim
mi long lusim pasinsin, na em i rausim olgeta sik na bagaraplong
bodi bilong mi. Em rausim ol pasinnogut na tingting nogut bilong
mi, na bringimgutpela tingting gen long mi.Bikpela i givim mi
gutpela tingting long luk-
save olsem mi stap laip long painim rot bi-long autim stori
bilong mi long ol narapelahusat i lus long sin, na karim bikpela
hevi nai stap olsem turangu, long mirakel pawa bi-long God.Buk
bilong Profet Aisaia sapta 53 na lain
10 i tokaut long dispela. “Bikpela yet i bin daunim wokman
bilong
en na mekim em i karim pen, long wanem,sapos wokman i givim laip
bilong em yetolsem ofa bilong rausim sin bilong ol man-meri, orait
laip bilong en bai i go longpela truna em bai i lukim ol tumbuna
pikinini bilongen. Na long wok em i mekim, wokman bai imekim ol
samting Bikpela i gat laik bilongmekim, na em bai i mekim ol
dispela samt-ing i kamap gut.”Sapos yu wanpela yangpela meri o
mama
i stap na yu painim hevi long marit laip bilongyu, mi askim yu
long noken traim long mekimlong strong bilong yu yet. Yu mas askim
God long helpim yu na tu yu
mas go long lo welfea. I gat ol welfea opisa istap long helpim
yu. Mi tu bin mekim olsem na man i peim
mentenens long ol pikinini, na dispela ihelpim mi long hevi
bilong mi tu.
Sapos yu laik save moa; toktok wantaimwokmeri bilong Bikpela,
Barbara Lunge,Rivers of Grace intenesenal Ministri. P.O.Box 3063.
Boroko. NCD. Papua NewGuinea. B Mob 67331426 OR DG. 71075829
Yut, Meri na Famili
Pastor Barbara Lunge
God bai helpim yutaim man I lusim yu
REDI: Ol yangpela meriperisina bilong KingfisaLiteji grup bilong
SenPeter Sanel Erima Peris, iredi long putim kamapsamsam danis
bilong ollong selebretim pestodebilong petron Santu,Santu Peter
Sanel longEpril 28, 2013. Poto:Sandra Amuru
TUDE Mei 11, bai lukim PraimMinista (PM) na namba wanmeri PM
bilong Australia ikrugutim PNG long tripela dewokabaut na lukluk
raun bilongem.Julia Gillard i kamap long
Mosbi tude long namba wanlukluk raun wokabaut bilong emlong PNG,
na bihain em imekim wok bilong em, em bailusim PNG long Sarere,
denamba Me11.Australia Hai Komisin opis i
tok PNG em i stap klostu stret
long Australia na em wanpelastrongpela na gutpela prenpatna
bilong em.“Kain pren tupela kantri i gat
em i beis long histori we ol iserim planti samting, wok bis-nis,
gutpela wok pren namellong tupela kantri na tupelagavman i gat
gutpela wok bungnamel long ol,” Opis bilong Aus-tralia Hai Komisin
i tok.Mis Gillard bai bungim Praim
Minista, Peter O’Neill long tok-tok long ol bikpela samting
nawok bung, pren pasin namel
long ol, na ol salens long rijen.Mis Gillard bai bungim Ga-
vana Jenerel, Se Michael Ogiona tu, Oposisen lida,
BeldenNamah.Em bai wokim toktok tu long
PNG Semba ov Komes na In-dastri, lukluk raun long AusD$19 bilian
PNG LNG projek nalukim long ai bilong em yet rotwe divelopmen
helpim Australiai givim i kamapim wanem olgutpela samting long
helpimkamapim gut laip na sindaun bi-long pipel.
Praim Minista bilong Australia kam long PNG tude
PRAIM MINISTA BILONGAUSTRALIA: Julia Gillard
OL MERI long dispela kantri iles pinis long pasin
bilongbagarapim na mekim nogut,kilim na dai long ol meri i gonogut
long dispela taim, na ol ilaikim bai gavman i wokimsamting long
pinisim ol dispelasamting.Long soim wari na sanap
wantaim long agensim ol dis-pela samting, 29 ogenaisesen igat
long em 11-pela meri grupbai holim “Haus Krai” long nekswok Trinde
na Trinde, Me 14 na15.Women Arise PNG em wan-
pela Non Gavman na ol siosogenaisesen i go pas long dis-pela wok
long yunait wantaimna soim wari na go agensim oldispela
pasin.“Mipela i bung wantaim long
holim nesenel demonstresenbai kamap olsem “Haus Krai”long Me 14
na 15.“Haus Krai” bai stat long
Tunde nait Me 14 wantaim olpreia na singsing i kamap longnait
inap tulait i bruk na longbikmoning Trinde Me 15, baigat lotu
sevis. Bihain long dis-pela, bai straik long stopim woki kamap.“Ol
meri long PNG i laikim bai
sampela samting bai kamaplong givim mekim save long olhevi i
kamap long bagarapim olmer, na strongim ol meri na
givim ol wankain rait olsem olman long go insait long wok
bi-long divelopim kantri.“Gavman i save mekim ol loa,tasol ol nogat
tut long wanem,ol no holim o givim mekim savelong ol lain i brukim
loa omekim trabel.“Eria we i save kisim gavman
sevis i go aut na tu, lukim olsemol i go hetim ol disisen i no
wokgut. Ol trabel man i stap aut yet.“Mipela i askim olgeta
man-
meri long PNG long kirap na goagensim dispela samtingnogut. Kam
in sait long paitbikos yumi no nap sindaun nat-ing na larim samting
nogut ibagarapim dispela kantri,” LediWinifred Kamit, em siameri
bi-long Coalition for Change PNGIncl, i tok.Ledi Winnifred i tok
stat yet
long dispela yia, ol vailensagensim ol meri i go antap namoa
meri em ol i wok longkilim i dai na repim ol. Em i autim ol ripot i
kamap
long nius na TV long: MisKepari Lenalia bilong Hagenwe ol i
sutim tok long em longwokim puripiri na kilim dainarapela, na kilim
dai em,wanpela nes long Angau wesampela man i bin repim em,wanpela
meri Bogenvil ol binkilim em dai bihain ol i sutimtok long em long
wokim
puripuri na kilim dai narapela,wanpela lain mani repim wan-pela
risets meri bilong Amerikalong Karkar Ailan, Madang,wankain tu long
wanpela meriFilipino long Hagen, kilim daina katkatim bodi bilong
tripelameri long Goroka, rep na kilimdai wanpela gel i gat 14
kris-mas long Lae, kilim dai PastoMathew long Lae taim em i
laikhelpim wanpela yangpelameri.“Inap em inap! PNG olsem
kantri i no inap go het saposyumi no stretim na stopim dis-pela
samting nogut.“Ol meri i no amamas long
gavman, nau praim minista natripela meri memba bilongPalamen i
no wokim wanpelatoktok long agensim ol dispelasamting i wok long
kamap longol meri. “Taim ol i no wokim wanpela
toktok, em i min olsem ol nobisi long laip na stap bilong olmeri
long PNG.“Laspela nius stetmen we
Komyuniti Divelopmen Minista,Loujaya Toni i bin wokim ibagarapim
ol meri bilong PNG,na i luk olsem meri ya i no moaluksave long
wanem em trupela samting.“Bai mipela i no nap sanap
na lukluk tasol taim ol i bagara-pim na wokim ol samting i
nogut tru long ol meri, ol mamabilong mipela, ol susa na
olpikinini meri,” Ledi Winifred itok.Sampela long ol ogenais-
esen i bung wantaim na givimsapot long pait agensim olpassion
bilong bagarapim n apaitim nogut na kilim dai olmeri em long,
National Coun-cil of Women (NCW), Coalitionfor Change, Business and
Pro-fessional Women, UPNG-SHSS, Women ChristianAssociation, Country
WomenAssociation (CWA), RedCross, Papua Hahine, Womenin Politics,
Melanesian Solidar-ity (MELSOL), PNG Trust,Partners with Melanesia,
TheVoice, Women in Business,Family Sexual Violence Unit,Tribal
Foundation, CIMC PNG,Trade Union Congress, POMChamber of
Commerce,NBPOL Women, PNG GreensParty, NCD Women Alliance,NCD LLG
Division, PNGAgainst Domestic Violence,Sojourney
Ministry,WomenArise-Abau, Patriots PNG naAll PNG Musicians.“Mipela
i kam wantaim bikos
sapos mipela i no wokim dis-pela nau, mipela i pret longwanem
kain futja ol pikinini naol bubu bilong mipela i gat longem,” Ledi
Winifred i tok.
Ol meri bai kamapim Haus Krai neks wik
-
WANPELA Divain Wod Misinari istap na wok long PNG moa long
40krismas i bin selebretim Golden Jubili(50 krismas) bilong em
olsem wan-pela Bruder long las Sande.Bruder Larry Kieffer SVD
bilong
Belleuve, Iowa long Amerika i mekimbikpela kontribusen long wok
misininsait long PNG, na moa yet longMadang Provins we em i wok
long42 krismas olsem Jenerel Menesabilong ol plantesen bilong
KatolikSios long Not Kos i stat long Nubia igo olsem long Danip.Moa
long 60 lain i gat long en ol
pater, bruder, sister na ol narapela ril-ijes i bin selebretim
bik de bilongBruder Larry wantaim spesel misalotu sevis, ol toktok
na kaikai. Misa lotu na ol narapela wok long
selebretim Golden Jubili i bin kamaplong SVD Sentrel Haus
longMadang.Asbisop bilong Madang, Stephen
Reichert , i bin go pas long misa lotuna bihain long dispela, i
bin gat spe-sel bikpela keik na bikpela rost pikwe SVD Madang
Distrik na SVDSentrel Haus woklain i bin redim longen.Long ol
toktok bilong em, Bisop
Stephen i bin autim tok amamas natenkyu bilong em na sios i go
longBruder Larry long bikpela kon-tribusen bilong em long Asdaiosis
bi-long Madang long 42 krismas.Nau yet, Bruder Larry em i stap
Jenerel Menesa long laspela siosplantesen em Hululand, em
nambawan ples bilong swim long not kos bi-long Madang.Bruder Larry
bai go het yet long
wok na em i tok, “Mi no lukim yetrenbo o mi no ritaiai yet, na
olsem,bai mi skruim yet wok”.Laipstori bilong Bruder Larry em,
mama i karim em long Iowa, Amerikalong yia 1935, na em mi gat 78
kris-mas. Em i gat tripela brata na tripela
susa tasol nau wanpela susa bilongem tasol i stap laip taim
olgeta nara-pela i dai pinis.Famili bilong em ol fama na olsem,
dispela wok i stap long blut na em iskruim yet hia long PNG i
stap.Em bin skul long wanpela rurel
skul wantaim narapela 15-pelasumatin long Gret 1 inap long
8.Bihain long em i pinis long skul ya,
em bin go long Sen Joseph Hai Skuli stap long taun bilong ol n a
greduet
long 1953.Pinis long hap, em bin helpim pa-
pamama long wok long fam bilong ollong 5-pela krismas, bipo ol
bin kisimem i go long ami long 1958 we embin stap wok long Jemani
long tu-pela yia. Taim em i stap long ami, em bin
save go lotu olgeta wik na tu, kisimol Katolik megesin long sios
we em iritim na kisim strongpela tingting nalaik long go insait
long rilijes laip.“Taim mi ritim ol megesin ya, mi
glasim ol planti rilijes oda na wanpelawe i kisim intres bilong
mi em SVD,wanpela misinari oda bilong ol paterna rilijes.“Holi
Spirit i bin stiaim mi long
askim na kisim moa infomesen rotlong kamap wanpela SVD
bruder“Vokesen Dairekta bilong SVD
kwiktaim i bekim askim bilong mi, nabihain mi pinisim taim long
ami, mibin go long Tekni (Techny), Illinoislong Amerika. Em givim
mi ol pepalong pilimapim na 6-pela mun bi-hain, mi go insait long
kamap olsempri postulen.“Etpela mun bihain, mi go insait
long novisiet na mekim promis longMe I, 1963, “em pestode
bilong
Santu Joseph Wok-man. “Bihain long 5-
pela moa yia, long Tekni, mi go longKolis bilong ol Jesuit long
Clarkston,Misigan (Michigan) we mi bin staptu long 30 de ritrit
bilong ol Jesuitoda.“Long Me 19, 1969, mi wokim
fainol promis n a ol putim mi longwok lon g Sikago
(Chicago)Provins.Tasol dispela i senia wanpela yia bi-hain taim ol
i go hetim Vatiken 2daireksen na planti SVD Bruder iwok long
volantia bilong kam woklong PNG.“Mi luksave olsem mi no laik
stap
bek wantaim liklik lain Bruder longTekni na mi askim Rekta,
Pater Ed-ward McGuinn, sapos mi ken volan-tia tu.“Em wanpela
gutpela man i sapo-
tim dispela Vatiken 2 daireksen naem bin tokim mi long raitim
wanpelapas hariap. “Taim em bin kam bek long Rom
4-pela wik bihain, em kam wantaimtok orait long askim bilong
minawanpela mun bihain, mi kam.“Mi amamas tru na mi laikim wok
n a stap bilong mi long PNG long 42
krismas nau!” Bruder Larry i tok.Bruder Larry i tok em i sapos
long
wok long YC Madang, tasol ol iputim wanpela asples man long
dis-pela wok, na ol i putim em longkamap plantesen menesa.“Dispela
wok i bin kamap peme-
nen- long 42 krismas. SVD naMadang Asdaiosis i bin gat
10-pelaplantesen long Danip i go olgetalong Nubia.“Mi bin menesim
olgeta 10-pela
plantesen, sampela long sotpelataim, taim ol menesa i go long
mal-olo.“Nau mi stap Jenerel Menesa
long laspela plantesen em Hululen,em i gat nambawan ples long
notkos bilong Madang, bilong swim. Mino redi yet long ritaia na
olsem, baimi skruim wok yet i go,” Brider Larryi tok.“Bruder Larry,
long Golden Jubili
bilong yu, mipela ol brata bilong yulong kongrikesen na sios i
laikim baiyu gat gutpela amamas na Bikpela iken blesim yu long wok
na laip bi-long yu.
Me 9 - 15, 2013 Wantok P11siosnius
YUMI mas putim God i nambawan tru. Nayumi mas pret tru long en,
na mas laikim emtru, na bilip tru long em.God Papa yet i wokim yumi
wantaim olgeta
samting i gat laip. Em i givim yumi bodi wan-taim sol, ai na
yau, han na lek na olgeta samt-ing. Em i givim yumi tu strong
bilong tingting narot bilong kisim save, na em i lukautim yet
istap.Em i givim yumi tu, klos na kaikai, haus na
graun, meri na pikinini, ol enimal na ol arapelagutpela samting
bilong yumi.Olgeta de em i save i napim yumi tru wan-
taim kaikai na long olgeta blesing bilong yumi istap gut. Em i
save helpim yumi tru bai ol biruai no nap daunim yumi, na em i
lukautim yumigut bambai ol samting nogut i no nap bagara-pim yumi.
Bilong wanem em i mekim olsem? Em i no
lukim yumi i stap gutpela man, o yumi bilongmekim wanpela
gutpela pasin, Nogut tru. Emyet i gutpela papa tru na God bilong
marimarina long laik bilong em yet, em i mekim dispelaolgeta
samting bilong yumi olsem na yumi i gatdinau i stap.Yumi mas tenkyu
long God papa, litimapim
nem bilong em, holim wok bilong em na bi-hainim maus bilong em.
Dispela tok i tru olgeta!
Yumi noken pret long posin nasanguma, yumi mas pret long
God Papa na laikim em tru
KATIM JUBILI KEK: Bruder Larry i katim kek pas-taim long serim
kaikai wantaim ol rilijes na pren ibin bung long lotu misa las wik
bilong selebretim50 anivesari olsem wanpela rilijes bruder i
woklongpela taim long Madang Asdaiosis, PNG.
ANIVESARI LOTU: Bruder Larry (Namba tu)wantaim Pater Janus na ol
narapela SVD paterna bruder i singsing long taim bilong Misa lotu.
Ol Poto: Bruder David Nikins
Bruder Larry selebretim GoldenJubili olsem wanpela rilijes
MOA long 800 Kristen longOgelbeng long Simbu, BoanaDistrik long
Morobe Provinsna tu, long Papua Distrik i binwitnesim ol sumatin
bilong ollong Kiunga Kongrigesenlong Not Flai,
WestenProvins.Seremoni i bin kamap long
las wik Sande we 18-pelapasto i bin pinisim trening skulbilong
ol long OgelbengLuteran Hailans Seminari, nagreduet long namba 33
gre-duesen bilong seminaru skul.Long las yia, ol seminari
sumatin no bin amamas longmanimak bilong seminari i noinap long
mekim wok naolsem ol sumatin i bin straik.
Long dispela tasol, Ne-senel Sekreteri bilong ELCPNG i bin
luksave na makimgen olpela na longtaim prin-sipel bilong seminari,
Rev-eren Umba Bomai, i kamapolsem prinsipel gen.Apoinmen bilong
Reveren
Umba i bin kamap longFebrueri 08, 2013 na bi-hainim dispela,
greduesen bi-long ol dispela ol treni pasto ikamap.Ol yut grup
bilong Pasto
Jack Tiene em seplin tisa bi-long Ogelbeng Seminari bin igo
paitim gita na pulim ol 18-pela greduen pasto i go longples bilong
bung na progremkamap long em. Ol yangpela gel i bin go pas
long pilaim tambarin na ama-masim ol kristen manmeri
long lukim ol naispela kalabilas, danis na singsing longai
bilong ol manmeri. God i bin givim gutpela de
na ol manmeri i amamas natingim de bilong ol nupelapasto i
greduet.Residen pasto em Pasto
Moti Kay i bin go pas na wan-taim pastaim Asisten Bisop bi-long
ElC- PNG, ReverenKiage Motoro, i bin autim Toklong lait na tokim ol
yangpelapasto i gredute olsem ol i gatwok long ministri
longstrongim ol long tok bilongGod.Long wainkain taim foma
Bisop Reveren Motoro i bingivim tok salens long ol nu-pela pasto
husat i bin daunimol kain hevi long kamap longdispela level, long
kamap
olsem lait long ol narapela. “Yupela bin wokabaut pinis
long kain kain hevi long skulwok na long fil. Taim yuplakamap
olsem vika, yupela igo na kamap olsem nupelalait i sain long ol
narapela,”reveren Motoro i bin tok.Ol papa graun lida bilong
Zika klen tu kamap na tok ollaik lukim gutpela ron
bilongseminari i noken kisim politik ikam insait na bagarapim
eriabilong God. Mausman Steven Gore
Kaupa, olpela PNG Kumulplaia husat nau i wok olsemIlektorel
Menesa long Simbui bin tokim ol yangpela lida igreduet long noken
tingimmani tumas, tasol karim diwaikros bilong God na bihainimlek
mak bilong em.”
OGELBENG GREDUESEN: Ol nupela greduet pasto i soim ol
setifiketbilong ol. Poto: Paulus Tali
Ogelbeng Seminari holim greduesen Paulus Tali i raitim
-
MAK bilong populesen omanmeri insait long Pot Mosbisiti i winim
ol sevis eria olsemhelt na edukesen long dispelataim. Olsem na
bilong kisim ol
dispela sevis long haus sik, olhelt senta na sampela olpraivet
klinik insait long Ne-senel Kapitel Distrik (NCD),
bai ol siklain i wet longpelataim long lain. Long ol pablik haus
sik, helt
senta na etpos, ol siklain i kenwet samting olsem 6-pelaawa
pastaim long dokta nanes i lukim na sevim ol. Long dispela kain
longpela
wet, sik bilong sampela lain isave go nogut na sampela isave
dai.Sen John’s Gerehu Distrik
Haus sik long Gerehu Sabeb,
NCD i wanpela long ol helt in-stitusen insait long siti we iwok
long givim gutpela sevislong pablik.Long 2011, ol bin mekim
Gerehu Helt Senta i kamapwanpela Distrik Haus sik we ibin kisim
haus sik i go longGret 5 level.Aninit long Gavman na
Pablik na Praivet Sekta Pat-nasip (GPPSP), Sen John’sAmbalens
sios ogenaisesen
i wok patna wantaim NesenelDipatmen ov Helt (NDoH)long givim
sevis Iolgeta de igo long planti handret pipellong Mosbi Notwes
Ilektoret,ol narapela hap insait longMosbi siti, Sentrel na
Galpprovins.Maski hevi long sot bilong
ol nes, ol masin bilong oldokta na nes long yusim bi-long mekim
wok long sevim olsik manmeri, spes long ol sik
manmeri i wet long en, o longol autpesen i slip long en,Gerehu
Haus sik i save pulapolgeta de, em 7-pela de longMande i go long
Sande, longol sik manmeri na pikinini i laikkisim helpim.Sapos yu
stap long Gerehu
o Renbo na long ol moningtaim yu kisim bas long gowok, bai yu
lukim longpelalain i stap pinis long kisim trit-men na marasin long
GerehuHaus sik. Wantok i bin stori wantaim
Sister in Sas long Sen John’sGerehu, Sister RachaelKurup long
kisim ol toktoklong wok na operesen bilongdispela haus sik.“Bikos
ol woklain bilong
Gerehu Haus sik, planti siklainbilong ausait i save kam
longdispela haus sik.“Na mi bilip olsem skelim
wantaim ol narapela haus sikna helt senta long siti, mipelalong
Gerehu Sen John’s imekim moa wok na olsem, imoabeta long ol helt
atoriti ilukluk long dispela na mekimhaus sik i go bikpela
moa,”Sister Rachael i tok.I kam inap long tude,
Gerehu Sen John’s Haus sik igat 110 woklain. Brukim long ol wan
wan
eria, i gat 4-pela dokta, 5-pelaHelt Ekstensen Opisa (HEO),36
Komyun iti Helt Woka(CHW), 34 nes, 7-pela fama-sis, tupela
teknisen, 16-pelahaus klining lain i wok olsemklina, gaden na wokim
londrio wasim ol klos bilong haussik, tripela draiva na
tripelamedikel rekot klak.“Haus sik i save op 24 awa
na insait long wanpela de,mipela i save kisim namellong 500 na
600 siklain.“Ol woklain i save wok long
tripela sif. Wanpela sif i save kamap
namel long 7 kilok moninginap long 3 kilok apinun, nara-pela
long 3 kilok apinun inaplong 11 kilok nait, na laspelalong 11 kilok
nait inap long 7kilok moning.Jenerel, autpesen na ime-
jensi i save op long 24 awa.“Haus sik i gat jenerel adal
wod na 11-pela bet long ol sik-lain long slip long en, na
pidi-atrik o wod bilong ol pikinini igat 14-pela bet long en.Ol
siklain i save slip long
wod long 5-pela de na go longples sapos ol i orait, o salim igo
long Pot Mosbi jenerelHaus sik sapos ol i sik yet,”
Sister Rachael i tok.“Ol sik we mipela i save
lukim planti manmeri napikinini long ol em, sik sotwin,bikpela
belpen, sik wara, niu-monia na long imejensi sait,planti em ol i
kisim birua longkar aksiden, katim na sutimwantaim naip samting, na
tu,mipela i save kisim ol keislong ol lain i dai long rot i kamlong
haus sik.“Mipela i kisim ol siklain
long olgeta hap bilong NCD,Sentrel na Galp provins. In-sait long
wanpela wik, mipelai save kisim namel long 15-20riferel i kam long
ausait na 50long wanpela mun.“Mipela i sot long ol woklain
na tu, ol dispela i wok, i savewok hat moa bikos long
plantisiklain, tasol mipela i lukluklong edresim dispela.“I gat nid
long kisim moa
nes, mekim haus sik i gobikpela na putim leba namateniti
wod,”Sister Rachael i tok.“ Planti wok bikos long
planti siklain i save kam i wan-pela salens mipela i gat longen,
tasol mipela i traim longlukautim gut ol siklain,” SisterRachael i
tok.Tupela wik i go pinis,
Gerehu Haus sik i bin laik longkisim long PNG
SastenebolDivelopmen Progrem(PNGSDP) 7-pela nupelamasin i gat long
em tupelamasin long monitaim lewahaus sik bai yusim long dis-pela
wok long imejensi rum,wanpela masin ol bai yusimlong sekim lewa
long ol lain igat sik long lewa, tupelamasin ol i yusim long
sekimna monitaim level bilong oksi-jen long blut, tripela
speselaisimejen si bet, tupela imejensitroli we ol bai putim ol
samtingwe ol dokta na nes i yusimlong imejensi, ol marasin ol
iredim long yusim long ime-jensi, wanpela masin bilongtestim blut
na kidni, liva, lewai wok olsem wanem na olnarapela tes moa na
masinbilong glasim blut ol i kolimlong hematoloji analaisa ol
baiyusim long sekim ol kain siklong blut.“Ol nupela masin bai
helpim gut ol siklain, na ol nesna dokta long mekim ol wok.Bai
mipela no nap salim olblut long testim long PotMosbi Jenerel Haus
sik bikosnupela masin mipela i kisimbai mekim wok long hia,”
Sis-ter Rachael i tok.
P12 Wantok Me 9 - 15, 2013 heltedukesen
PNG SUSTAINABLE DEVELOPMENT PROGRAM LTDNOTIS BILONG NAMBA 11
ENUAL RIPOT MITING
8:30 Kilok Tunde Jun 4, 2013 Crowne Plaza Hotel
Stori bilong enPNG Sastenabol Divelopmen Progrem Ltd i bin kamap
long wanpela agrimen namel long BHPBilliton naIndipendenStet bilong
Papua Niugini na i kisim seaholding we BHP Billiton i holim longOk
Tedi Maining Ltd.
Namba wan wok bilong Kampani em long sapotim ol progrem na
projek we i promotim sastenabol divelopmen long gutpela bilong
pipel bilong Papua Niugini, na moa yet, WestenProvins.
Aninit long ol Articles of Association and Program Rules, o lo
bilongkampani,PNGSDP i masgat wanpela Enual Ripot Miting long Pot
Mosbi. As bilong dispela Enual Ripot Miting, em longgivim sans long
Kampani long tokaut long ol bikpela wok long Enual Ripot bilong en,
na long larim ol tok askim ol stekholda bai gat.
Notis bilong Enual Ripot MitingToksave nau i go bihainim Program
Rule 19.3 bilong Articles of Association bilong Kampaniolsem Enual
Ripot Miting bilong ol Stekholda bilongKampanibaikamap long
8:30 moning Tunde Jun 4, 2013long Crowne Plaza - Ballroom 1 - 4,
Pot Mosbi.
Dispela Enual Ripot Miting bai skelim Enual Ripot bilong Kampani
bilong yia pinis long Desemba31, 2012 we i karamapim:
• Fainensal Ripot bilong Kampani na Ripot bilong ol Odita•
Invesmen na ol rekod bilong moni bilong bihaintaim ol kolim Long
Term Fund• Sastenabol Divelopmen Progrem bilong Westen Provins
Dispela toksave i kam long Siamanna Bod ov Dairektas bilong
Kampani, igo long o lmausmanbilong Gavman bilong Papua Niugini,
Westen Provins Provinsal Gavman, Ok Tedi Mining Ltd,na ol arapela
ogenaisesen i gat laik long kamap long dispela miting.Bikos spes i
save pulap hariap, yupela husat i gat laik long kamap long dispela
kibung, i masrejista na salim nem bilong yupela na ol ogenaisesen
bilong yupela, pastaim long Mande,Me 26, 2013, i go long:
PNG Sustainable Development Program LtdP O Box 1786, Port
Moresby, NCD
Papua New GuineaTelepon: (675) 320 3844 / 45 Feks: (675)
3203855
Email: [email protected]
Tok Orait i kam long:Susil Nelson
Manager Corporate Governance
Gerehu Distrik Haus sik givim gutpela sevis…Namel long 500-600
siklain olgeta deVeronica Hatutasi i raitim
OL BOSLAIN: Dairekta Helt Sevis long Gerehu, Dokta MarkRaphael,
Sister Rachael Kurup na Dokta Jerry Tanumei longbung bilong kisim
ol nupela masin i kam long PNGSDP. PotoVeronica Hatutasi
-
Me 9 - 15, 2013 Wantok P13komentri
Published at Able Building Complex,
Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.
Websait: www.wantokniuspepa.comPe bilong wanpela yia, 52
niuspepa
KOMENTRITingim Mama
DISPELA Sande i kam, em wol i luksave long en olsemMama
De.Dispela de, em i de bilong luksave long strong bilong
ol mama bilong yumi. Na maski dispela pasin bilong givim luksave
long dis-
pela de em i samting bilong ol waitman, yumi long PNGtude, i
save luksave long dispela de, wankain olsem yumisave makim namba
wan Sande long Septemba, olsemPapa De, o de bilong ol papa.Long
dispela taim nau, long mak yumi olsem wanpela
pipel long wanpela kantri, i stap long en, luksave longmama, em
i wanpela hap tok we yumi mas strongim moayet, moa long mak em i
stap bipo.Insait long tupela mun i go pinis, PNG i kisim
bikpela
nem nogut tru long pasin pait na bagarapim ol meri na
olmama.Bilong wanem bai ol mama na susa bilong yumi mas
karim bikpela hevi olsem?Ol mama bilong yumi save bungim na
antap strong-
pela mama bilong pen tru long taim bilong karim bebi.Ol i pilim
bikpela pen pinis, we planti long yumi, i no
save long en.Tasol tude, yumi wok long bagarapim ol yet.Watpo na
yumi kamap olsem? Long taim bilong tumbuna, ol mama i bin gat
bikpela
luksave. Han bilong mama, em i gat strong. Em i kenkarim bikpela
hevi, mekim bikpela wok, na stretim bekplanti wari bilong ol
pikinini.Tude, pasin bilong rispek, pasin bilong givim luksave,
na pasin bilong lukautim ol mama na meri bilong yumi, ino moa
stap olsem bipo.Kain kain ol nupela save na tingting, i wok long
kam
insait long kantri, long kain kain ol rot.Luksave bilong yumi
olsem ol Papua Niugini i stap.
Tasol taim luksave na tingting na pasin bilong ol arapelakantri
i kam insait long ol yangpela bilong yumi, hevi nabirua i save
kamap.Nau, pasin pait agensim ol meri na ol mama, em i
samting we i givim bikpela bilakpela nem long yumiolsem
kantri.Long dispela Sande i kam, mipela i askim yupela ol-
geta ol rida, long luksave long ol mama na tumbuna meribilong
yupela.Tingim ol skul ol i bin givim long yumi. Tingim ol hevi
ol
i bin karim long kamapim yumi long mak yumi stap tude.Na tingim
ol meri, na ol pikinini meri bilong yumi tu. Ol
bai kamap ol mama bilong yumi long bihain taim.Sapos yumi nogat
luksave, na rispek, na ona long wok
na hevi ol meri na mama bilong yumi save karim, yumino fit long
kolim yumi yet, wanpela Kristen kantri.
Mama De?...Yumi saverispektim olmama tu?Yumi saverispektim
MamaLoa tu?...
“DEATH PENALTY i no rot bilong stretim asua”
Fr Lollington Wiam i raitim
TUDE PNG i bungim wan-pela kain hevi we i no binstap long taim
bilong in-dipendens i kam i nap nau. Yumi lukim ikonomik o wok
mani i na unemploimen oplanti man i nogat wok i goantap tru, na
yumi lukim olmanmeri i dai olsem ol eni-mol. Yumi lukim vailens
agen-
sim ol mama na pikinini, naabius o pasin bilong bagara-pim i go
bikpela, alkahol nasmuk nogut i stap long ol-geta hap bilong
PNGKalt bilong Sanguma bilip i
kamap bikpela na planti olmama na ol man i dai natinglong ol
kain giaman ol suttoktok. Pasin bilong reip na dai i
go bikpela moa na sosel set-ing bilong komyuniti ibagarap pinis.
Ol mama inogat fridom long wokabautlong ol yet long strit na
long
gaden, kolektim paiawut opulumapim wara. Ol i stap wantaim
bikpela
pret long ol pikinini bilongyumi yet. Dispela kain ol hevi i
givim
wanpela kain sainmak longwol pinis na wol i luksavepinis wanem
kain lain i staplong PNG. Dispela kain ol pasin nogut
bilong PNG i stap pinis longwol nius, Radio Australia,BBC News
na i stap pinis iaubilong Yunaited Nesen (UN)na ol arapela bikpela
intane-senel oganaisesen. Dispelaol hevi em i no bilong nautasol,
Nogat! Em i bin i stap pinis na i
gat bikpela aiwara i kapsaitlong mekim kantri bilongyumi tasol
ol politisen i no binmekim wanpela muv longstretim kwik. Nau tasol
ol i driman i stap
na kirap nogut na laik pasimwanpela Bil nogut longkamapim DEATH
PENALTY. Det Penelti em i no ansa
bilong stretim na sapos emlegisletim em bai agensim Fundamental
kristen prin-
sipel long Loa namba 6: ‘Yunoken kilim manmeri nating.’ Olsem
Angliken Sios nau i
sanap redi long sapotimRomen Katolik Sios long tokNO! long Death
Penalty –.Singaut nau i go long ol-
geta sios na NGO long na“tok no” long det penelti. Sapos gavman
bilong
yumi i gat strongpela tingtingtru na laik daunim ol dispelaol
kain hevi kantri i wok longbungim, i gat rot long stretim;
1. As tru bilong hevinau i wok long bungim emkorapsen. Yumi
lukim pinisbilian na bilian kina i lus nat-ing long Waigani na
gavmani no bin ltok oraitim wanpelakain bil long putim det
peneltilong ol dispela stil man. Laswik tasol yumi harim olsem
9bilian kina i lus namel 2007-2011. Nain (9) bilian kina ilus
nating long han bilong olstilman. Wankain long baset
bilong yumi. Sapos NesenelBaset i makim 12 bilian napopulesen
bilong yumi 7 mil-ian, tasol dispela ol biliankina i go long wanem
hap,kantri i bungim ol dispelahevi. Yumi lukim olsem dis-pela
bilian kina i lus natingna sevis i bin kamap klostu80% populesen i
stap long olples. Em nau i gat baretnamel long gavman na yumipipel,
olsem na hevi i woklong kamap.
2. Em dispela wok bi-long Sios na Stet Patnasip.Gavman i tok
tasol na i nobin iputim ol mani i go longol sios bilong mekim
ministrilong daunim ol dispela hevi.
3. Unemployment –Gavman bilong yumi i maspinisim ol forena ol
lain bi-long narapela kantri husat ikam insait long PNG namekim ol
wok na bisnis inapol lain bilong yumi yet i napmekim. Olsem yumi
lukimunemploimen i go antap truna hevi i stap klostu
klostutasol.
Jada 2013
-
O’SHEN bai katim wanpela nu-pela musik albam bilong em nadispela
taim em laikim long laipmusik stret.Em tok dispela albam bilong
em bai nogat masin musik longen, we planti bilong ol
musikmanmeri nau i mekim musik bi-long ol long en.
Dispela nupela albam bilongem bai em kolim REBELS, nadispela
mining bilong dispelaalbam Rebels long bring olgetaolpela lain em
save pilai wan-taim taim em stap long PapuaNiugini.“Mi kolim Rebels
long tingim
ol trupela musik man bilongyumi PNG, kain lain olsemdrama, bes
gita, lid gita kibod naol bekap singsing manmeri,”
O’Shen i tok.Em tok tu olsem long CD o
Kaset bilong em bai nogat wan-pela komputa musik insait embai
laip lid gita, laip bes gita, laipdram na kibod, dispela emmusik
tru tru.O’Shen bin raun kam long
Papua Niugini taim Yumi FMkamap PNG Musik awod we embin winim
wanpela awod longkamapim gutpela musik na
singsing long bipo.O’Shen i tok taim em laik
katim albam bilong em bai emkam long Papua Niugini na
pilaiwantaim ol brada na susa bilongem long katim dispela
Rebelsalbam bilong em.“Mi amamas long kam bek
long ples na tu lukim ol musikbrada susa bilong na em long-pela
taim mi stap aut longkantri,” O’Shen i tok.
FONDE ME 9, 2013
4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV
NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade
7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8
Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm
Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM
SHARKY’S FRIEND4:00PM LOCKIE LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G
KITCHEN WHIZ5:30 PM G TRAPPED S1 EP#1
Back up by popular demand6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7.00 PM G
RAITMUSIK8:00 PM G RESOURCE PNG EP#709:00 PM G SOKAXTRA9:08 PM G
HOT SPOT9:30 PM PGR ELITE MUSIC ZONE10:00 PM PGR NRL FOOTY
SHOW11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY
FRAIDE ME 10, 2013
4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV
NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade
7 Mathematics9:50am Grade 7 Science
10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6
Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS
KONA3.30 PM SHARKY’S FRIEND 4:00PM LOCKIE LEONARD4:30 PM G DAYS
THAT SHOOK THE WORLD
RULE OF THE GUN5:30 PM G LAST MAN STANDING –
Premieres… Comedy Series 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G
IN MORESBY TONIGHT – EP#127:30 PM G NRL ROUND 8
RABBITOHS vs. COWBOYS9:30 PM G NRL ROUND 9
WEST TIGERS vs. SHARKS11:30 PM G EMTV NATIONS NEWS
RE-PLAY………….followed by Australia Network.
SARARE ME 11, 2013
4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY7:30 AM G
ULTIMATE GUINNESS WORLD
RECORD8:00 AM G YOGA SUTRA EP#7 – Rpt.8:30 AM G K-WAVE EXTRA Ep
#19:00 AM G TOTALLY SPIES Ep #1 - rpt9:30 AM G DANI’S HOUSE S1 Ep
#1 - rpt10:00 AM G SKILLICIOUS Ep #1 - rpt10:30 AM G TRAPPED S1
EP#1 - rpt11:00 AM G LAST MAN STANDING
p# 1 - rpt11:30 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 PM G PNG GOLF OPEN
HIGHLIGHTS5:30 PM G OLSEM WANEM Ep#176:00 PM G EMTV NATIONAL
NEWS6:30 PM NRL ROUND 9
WARRIORS vs. BULLDOGS8:30 PM G NRL ROUND 9
EELS vs. BRONCOS10:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………………followed by
Australia Network.
SANDE ME 12, 2013
4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G
IT IS WRITTEN
“Love that Sticks to Your Ribs”7:00 AM G HILLSONGJ7:30 AM G
AUSTRALIA NETWORK8:00 AM G YOGA SUTRA Ep#8 “Insomnia”8:30 AM G
BUSINESS PNG –Ep# 16 Rpt9:00 AM G MARTIN MYSTERY EP#20/20 (F)9:30
AM G OLSEMWANEM- Ep#17Repeat10:00 AM G RESOURCE PNG –Ep#
70Repeat
De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host:
Kas.T6:00am – Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am
– Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 6:30am – Nius Hetlains
6:45am – Bonde gritins7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius
Senta7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program7:15am – WAN 4 DA
ROAD – Hit Prediction
– niupela singsing 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail
long nus pes.8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:05am
– YU TOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka
Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave
long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei
Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm – Monin Trek na Belo
Pack
– Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius
Senta10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona
b’long yu. 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM
Nius Senta11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program11:10am –
Lukautim yu yet - Helt toktok 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo
Taim
- Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm – Major Nius
Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes
program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 12:15pm
– Komiuniti Notis Bod 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na
dedikesen 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:05pm – YU TOK –
komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na
dedikasen
2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 2:05pm – YU TOK –
komiuniti awenes program2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment3pm – 7pm –
Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFM Nius
Senta3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program3:10pm – Avinun
cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes
program4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm –
Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment5:00pm – Major Nius
Hetlains – YUMIFM Nius Senta5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes
program5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm
– 7pm – NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN
– YUMIFM NIUS Senta6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes
program
6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm
– 9:00pm – COCA COLA GARAMUT
– Host: Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA7:05pm –
YU TOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi
Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host:
TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol
lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim
Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am – Wiken
Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am
- Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty -
1st aua NWHP12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta12pm – 1pm - 2nd aua
NWHP
Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo
Taim Dedikesen2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm - Sarere
Avinun Cruz6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta6pm – 00:00am - Nait
beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am –
6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am – Wiken Sanrais /
Sandei Monin
wokabaut Muisik 10am – 12noon – Monin Treks12noon NIUS – YUMIFM
Nius Senta12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music2:00pm NIUS – YUMIFM
Nius Senta2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFM
Nius Senta6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA8pm – 00:00am - Late Nait
Cruz – Poroman Aua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram
Director – YUMIFM – Kasty
Raun wantaim Wantok kru ...
EMTV Television Guide
6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius
na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na
Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM
Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas
TUNDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol
intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen
Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na
Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun8.15PM
Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen
Pas
TRINDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol
intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen
Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na
Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM
Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Mama Graun Riplei8.55PM Musik9PM
Stesen Pas
FONDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol
intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen
Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na
Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM
Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen
Pas
FRAIDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol
intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen
Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na
Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM
NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas
SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu
7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben
8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas
SANDE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu
7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah
(Redio Plei) 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit
Chat 9PM Stesen Pas
RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM
P18 Wantok Me 9 - 15, 2013 entatenmenProgram bilong Wanwan
De
O’Shen wantaim Rebels nogat masin musik O’Shen wantaim Junia
Lenard Kania taim tupela bung long musik awod. Poto Nicky
Bernard.
Nicky Bernard i raitim
-
6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PM G LOVE PATROL S5 EP#5/107:00
PM G TOKPIKSA #177:30 PM G NRL ROUND 9
PANTHERS vs. STORM9:30 PM PGR THE VOICE11:00 PM PGR 60 MINUTES
EP#1312:00 PM G HILLSONG12:30 AM G EMTV NEWS R PLAY
…….followed by Australia Network.
MANDE ME 6, 2013
4.57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV
NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade
7 Mathematics
9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8
Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI
Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM SHARKY’S FRIENDS4:00PM LOCKIE
LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G KITCHEN WHIZ5:30 PM G TOTALLY
SPIES….Premiere…5:57 PMG CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL
NEWS7:00 PM G NRL ROUND 88:57 PM G EMTV TOKSAVE9:00 PM G COCA –COLA
SPORTS SCENE 9:30 PM G THE VOICE SEASON 2 – EP#1511:00 PM G EMTV
NATIONAL NEWS REPLAY………………followed by Australia Network.
TUNDE ME 7, 2013
4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV
NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7
Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am
Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6
Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM
SHARKY’SFREINDS4:00PM LOCKIE LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G
KITCHEN WHIZ5:30 PM G DA