çOklu Zeka

ZEKA DEĞİL ZEKA DEĞİL ZEKALARZEKALAR

Öğretmen olarak Öğretmen olarak

Öğrencilerimizin Öğrencilerimizin zekalarını geliştirmedeki zekalarını geliştirmedeki

rolümüz.rolümüz.

BEYNİMİZİN İŞLEYİŞİBEYNİMİZİN İŞLEYİŞİİnsanda bulunan 100 Trilyon hücrenin yaklaşık

100 Milyarı beynimizdedir.Beynin ağırlığı yada sinir hücresi nöronların sayısının fazlalığı zeka ile bağlantılı değildir.Nöronlar uyarılma ve alınan uyarıcıyı iletebilme özelliğine sahiptir.

NÖRONLAR hücre gövdesi,dendrit ve akson olarak 3 kısmından oluşur.Her nöron dendritler aracılığıyla komşu nöronların aksonlarından gelen iletileri alır.Bu iletileri kimyasal ve elektiriksel işlemler yoluyla akson boyunca sinaps adı verilen boşluklara aktarır. Sinaps oluşturamayan nöronların çoğu ölür.

Nöronlar işitilen,görülen dokunulan koklanılan tadılan uyarılara tepki verirken dendritler yoluyla fiziksel bağlantılar kurar ve geliştirir.

BEYNİMİZİN İŞLEYİŞİBEYNİMİZİN İŞLEYİŞİÇocuğun aktif yaşantısı,zihinsel çabası ve zengin

çevresel uyarıcılar dendritlerin dallanmasını hızlandırır.Böylece zeka gelişir.Öğrenciler beyinlerini kullanmaları için fırsatlarla karşı karşıya bırakılmadıklarında dendritler uyarılamazlar.Bu da bilgiyi algılamak için gerekli olan yetenekleri köreltebilir, bilginin işlenme sürecini yavaşlatabilir ve neural budanmaya neden olabilirler.

Bu olay okul çağındaki çocuklarda genellikle baskın oldukları zeka alanları uyarılmadığında gerçekleşir.Örn:bir öğrencinin beyni hareket ederek işlem görüyorsa ve bu öğrenciye hareket etme serbestliği tanınmıyorsa beyin süreçlerinde neural budamaya neden bir azalma söz konusu olmaktadır.

ZEKA SÖZCÜĞÜNÜN ZEKA SÖZCÜĞÜNÜN ANLAMIANLAMI

ZEKA sözcüğünün neler ifade ettiğini ve öğretmen olarak bu konuda neler bilmemiz gerektiğini, birlikte tartışacağız, doğru sonuçlara varmaya çalışarak çocuklarımızı tanıyıp, anlayarak onlara yardım etmeye çalışacağız.

ZEKA: Kimilerine göre, çocuğun takvim yaşıyla orantılı olarak zihinsel faaliyetlerinin gelişimi,kimilerine göre ise sadece doğuştan sahip olunan üstün zihinsel etkinlik şansı diye tanımlanmıştır.Böylece zekayı ölçme amacıyla birtakım ölçekler hazırlanmış, özellikle de zeka testi adı verilen bu ölçekler hazırlanırken sadece çocuğun takvim yaşı ile zihinsel faaliyetlerinin birbirine göre oranı zekayı gösterir anlayışından yola çıkılmıştır.

IQIQZeka ölçeklerinin sayısal sonucuna IQ adı verilmiştir. Bu ölçeklerin uygulandığı çocuklar IQ’su yüksek çocuklar ve IQ’su düşük çocuklar olarak sınıflandırılmış,”çocuğun zekası,zeka ölçeğine göre sayısal sonuç olarak normal ya da normalin altında “ olarak değerlendirilmiştir.

Zekanın değerlendirilmesi o kadar basit mi acaba? Okuldaki başarısızlıkları nedeniyle bu çocuktan bir şey olamaz başaramaz denilerek okuldan uzaklaştırılan kişilerin örnekleri çoktur.

IQ TESTLERİNİN IQ TESTLERİNİN GÜVENİRLİLİĞİGÜVENİRLİLİĞİ

Stanford Binet’in 1908 yılında geliştirdiği ve zekayı IQ olarak ölçen bu testlerin, geçerliliği ve güvenilirliği hep tartışma konusu olduğundan,Dört kez revizyona tabi tutulmuştur.Test uygulanan kişilerin , ilgi alanları, yetenekleri, sosyo-ekonomik düzeyleri, ülke kültürü, ırk özellikleri ve uygulanan eğitim ortamları testlerde farklı farklı sonuçlar alınmasına neden olmuştur.

ZEKADAN ZEKALARA ZEKADAN ZEKALARA GEÇİŞGEÇİŞ

1983 ten itibaren Zeka tanımı konusunda Howard Gardner’ın devreye girdiğini görüyoruz. Onun zeka konusundaki açıklamaları eğitimcileri yeniden düşündürmüş ve farklı bakış açısı yaratmıştır. Bu teoriye eğitimcilerin bakışı yaklaşımı ve ilgisi teori sahibini bile şaşırtmıştır.

ZEKADAN ZEKALARA ZEKADAN ZEKALARA GEÇİŞGEÇİŞ

Howard Gardner:• “Zekanın tanımını: BİYOLOJİK VE

PSİKOLOJİK BİR POTONSİYEL”• “BU POTANSİYEL, KİŞİYİ

ETKİLEYEN BİR ÇOK FAKTÖRÜN SONUCU OLARAK AZ YADA ÇOK ÖLÇÜDE GERÇEKLİĞE DÖNÜŞÜR”

Bu potansiyel tek bir zeka ile açıklanamaz. Beyin üzerinde yaptığı incelemelerde 8 farklı merkeze ulaşmış ve her bir merkezin var ve gerçek olduğu, her birinin keşfedilebileceği, uygun öğrenme ortamlarıyla da hem kendi içlerinde gelişimi hem de birbirlerinin gelişimi için kullanılabilecek, problem çözme ve ürün elde etme kapasitesi olarak tanımlanmıştır.

Çoklu zeka kuramına göre insan beyni; SÖZEL-DİLSEL, MANTIKSAL-MATEMATİKSEL, GÖRSEL-ALANSAL, İÇSEL, KİŞİLERARASI, DOĞA, BEDENSEL-KİNESTETİK, MÜZİKSEL zeka alanlarını içermektedir.

Geleneksel eğitim bunlardan ilk ikisini, yani sayısal ve sözel olanı dikkate almaktadır. Oysa tek yönlü beslenme metobolizma üzerinde olumsuz etkiler oluşturuyorsa tek yönlü zeka beslenmesi de potansiyel olarak sınırlamaktadır.

ZEKAYA İLİŞKİNZEKAYA İLİŞKİN

ESKİBAKIŞ AÇISI

YENİ BAKIŞ AÇISI

*Sabittir. *Geliştirilebilir.*Niceliksel olarak ölçülür. *Sayısal olarak ölçülemez.*Tekildir. *Çeşitli yollarla ortaya konabilir.*Gerçek yaşamdan *Gerçek yaşam soyutlanarak ölçülür. durumlarında ölçülür. *Sıralama amaçlı kullanılır. *Başarılı olabilecekleri yolları anlamak için. kullanılır.

Biz öğretmenler olarak öğrencilerimizin,

Zekalarını keşfedebilir miyiz? Bu zekaların varlığını test

uygulamadan nasıl anlarız? Çocuklarımızın zekalarını

tanımaya başlamadan önce bazı gerçekliklere inanmamız gerekiyor.

BİREYSEL FARKLILIKLARBİREYSEL FARKLILIKLAR

• Herkesin ilgi alanları farklıdır. • Herkesin yetenekleri farklıdır. • Herkesin öğrenme yolları birbirinden

farklıdır. • Hiç kimse dünyada var olan

öğrenilecek şeylerin tümünü öğrenemez.

ÖĞRENCİLERİMİZİN ÖĞRENCİLERİMİZİN ZEKALARINI NASIL ZEKALARINI NASIL

TANIRIZ ?TANIRIZ ?

• Her öğrenci birbirinden farklıdır.• Bir öğrenciyi diğer öğrenciyle

kıyaslamak doğru mudur? • Öğrenci merkezli eğitim ve öğretim

en doğru ve dünyaca kabul edilen eğitim ve öğretim uygulamasıdır.

• Öğrencilerimizin Yetenekleri neler? Başarı ile yaptıkları neler?

• İlgilendiği alanlar neler? Neleri başarabilir?

• Öğrenirken hangi yolları kullanınca başarıyor?

• Bütün bilgileri bilebilir mi? Neleri bilmek onu mutlu ediyor? Nasıl yardım edersem bilmesi gerekenleri bilebilir?

Öyle ise öğrencilerimizi ; farklı zeka türlerini kullanabilecekleri ,

zengin öğrenme ortamları sağlayarak , onları bu ortamlarda gözleyerek, denemelerine fırsat tanıyarak ,sorumluluklar vererek ve izleyerek tanımaya başlamalıyız.

Aşağıda ,her zeka için ayrı ayrı gösterge olarak

sunulan davranışları ve ya bu davranışların benzerlerini yapıyorsa onun baskın olan zeka veya zekalarını keşfede biliriz.

DİLSEL, SÖZEL ZEKADİLSEL, SÖZEL ZEKA • Kelime oyunlarını sever.• Hikaye, masal, fıkra dinlemek ve

anlatmaktan hoşlanır.• Sözel olarak kendini ustaca ifade edip

iletişim kurar.• Yaşına göre oldukça iyi kelime hazinesi

vardır.• Söylenenleri dinlediklerini unutmaz, iyi bir

hafızası vardır.• Okuma yazma ve kitaplara ilgi duyar.

MATEMATİKSEL, MATEMATİKSEL, MANTIKSAL ZEKAMANTIKSAL ZEKA

• Beyni zorlayıcı pazılları sever.• Strateji oyunlarını sever.• Nesnelerin nasıl çalıştığını merak eder,

sorular sorar.• Nesneleri birebir eşler.• Hızlı bir şekilde zihinsel hesaplamalar

yapar.• Matematiksel aktiviteleri sever.• Yüksek düşünme becerileri kullanır.• Neden- sonuç ilişkisi kurar.

GÖRSEL;UZAYSAL ZEKAGÖRSEL;UZAYSAL ZEKA • Dizi oluşturan pazılları ve bulmacaları sever.• Kağıt üzerinde karalamalar yaparak başlar. • Şemalarla anlatmayı sever.• Okurken kitapların yazılarından çok resimlerine

odaklanır.• Görsel sunuşları sever.• Sanat çalışmalarından çok keyif alır.• Arkadaşlarına göre daha çok hayal kurar.• Hayalindeki resimleri çok güzel anlatır.• Tablo, harita, diyagramları kolaylıkla okur.• Adresleri mükemmel tarif eder. Kolaylıkla bulur.

BEDENSEL;KİNESTETİK BEDENSEL;KİNESTETİK ZEKAZEKA

• Uzun zaman oturamaz. Oturmak zorunda kalırsa elleri, ayakları, saçları ile oynar.

• Nesneleri parçalayıp bütünleştirmeyi sever.• Yeni tanımadığı nesnelere mutlaka dokunur.• Koşmayı, atlamayı, tırmanmayı,güreşmeyi

sever.• Kendini tiatral olarak ifade eder.• Parmak boya, hamur, çamur ve su ile

oynamayı sever.• Bir veya daha çok sporla uğraşır.

MÜZİKSEL, RİTMİKMÜZİKSEL, RİTMİK ZEKAZEKA • Ritmik olarak konuşur veya ritmik hareket

eder.• Çevresindeki seslere karşı çok duyarlıdır.• Müziğe eşlik eder.• Çalışırken tempo tutar.• Melodileri kolayca hatırlar.• Nota bilmese de sesleri tanır.• Öğrendiği şarkıları usulüne uygun

seslendirir.• Enstrüman çalar. Koroda çalışmaya

heveslidir.

SOSYAL ZEKASOSYAL ZEKA • Birden çok arkadaşı vardır. • Çevresi tarafından aranılan bir kişidir.• Diğerlerine ilgi gösterir. İlgilenir.• Her ortamda çevresiyle çok kolay iletişim

kurar.• Klüp,kurslara üyedir.• Problemi olan arkadaşlarına tavsiye verir.• Doğal lider olarak davranır.• Bir grup içinde olmayı sever

BİREYSEL, KİŞİLİKBİREYSEL, KİŞİLİK ZEKAZEKA • Kendi kendine oynamaktan hoşlanır.• Kendini yönlendirmeyi iyi bilir.• Bağımsız çalışmaları ve oyunları sever.

Bağımsız olduğunu gösterir.• Başarı ve başarısızlıklardan ders almayı

çok iyi bilir.• Kendini sever, gurur duyar, sayar.• Kendine güvenir.• Güçlü alanlarını bilir.

DOĞACI ZEKADOĞACI ZEKA • Hayvan ve çiçeklere karşı arkadaşlarına

nazaran daha fazla ilgi duyar.• Doğayı kolayca tanır.• Doğadaki ayrımları yapabilir.• Doğaya özel bir ilgisi vardır.• Doğa yürüyüşlerini sever.• Doğa ile iç içe yaşamaktan kamp

hayatından hoşlanır.• Hayvan ve bitkilerle konuşur.

Öğrencilerimizin kolayca ve zevk alarak yaptıklarından hareketle onlarda baskın olan ZEKA yada ZEKA’larını keşfettikten sonra tamam “ bu zeka var!, diğer zekalar yok!” demenin ne kadar yanlış olduğuna dikkatinizi çekmek istiyorum.

Öğrencinin dilsel zekası gelişmiş, matematiksel zekası yok yargısı son derece yanlıştır. Asıl olan DİLSEL ZEKADAN YARARLANIP, matematiksel zeka ve diğer zekaları GELİŞTİRMEKTİR.

• Bu anlayışla kurulan doğru ev ve okul ortamları Öğrencinin BASKIN ZEKALARINDAN yararlanarak BASKIN OLMAYAN ZEKALARINI geliştirir,hatta belli bir sürecin sonunda bu zekalar öyle uyumlu çalışmaya başlar ki tek bir zeka görüntüsü verir . Öğrencinin eğer sanat veya müzik zekası baskın değilse belki ilerde ressam yada müzisyen olamaz ama “beğeni ve zevk alma düzeyi gelişir”

Matematik zekası baskın değilse öğrenci Mühendis veya matematikçi olmayacaktır ama onun için hazırlanan matematik ortamları sayesinde yaşamında karşılaşacağı, Hesaplamaları kolayca yapabilir, neden –sonuç ilişkisini kurabilme yeteneği gelişebilir.

Unutmayın ki öğrencilerimiz , Matematik konularının anlamlarını dilsel zekası baskınsa senaryolaştırarak öğrenebilir.Eğer bir de Müzik zekası baskınsa ritim çalışmaları sayesinde sayıları,sayı dizilerini hatta işlem yapmayı öğrenebilirim. Bu tür çalışmalarla çok daha fazla çocuğa ulaşmak mümkündür.Böyle bir eğitim ve öğretim yaklaşımı,teori sahibi HOWARD GARDNER TARAFINDAN AYNI ODAYA BAKAN BİR ÇOK PENCERE benzetmesi ile açıklanıyor.

Son yılların ÇOKLU ZEKA TEORİSİ Eğitim alanında yeni bir çağ açmıştır. Büyük keşiftir. Çünkü ÖĞRENMENİN TEK YOLU YOKTUR, BİR ÇOK YOLU VARDIR VE BAŞARILI OLACAĞIMIZ BİR ALAN YOKTUR BİR ÇOK ALAN VARDIR.YETERKİ ÇOCUKLARIN HAYATINDA ETKİLİ OLAN YETİŞKİNLER ONLARI İYİCE TANISIN VE ONLAR İÇİN UYGUN EĞİTİM ORTAMLARINI PLANLASIN VE HAZIRLASIN.

KİŞİLİK ZEKASIKİŞİLİK ZEKASI Çocuğumuzun sorumluluklarını

kullanmasına fırsat vermeliyiz. Kendisini tanımasına,ifade edebilmesine yardım etmeliyiz.Kendi kapasitesini kullanmayı öğrenmesini sağlamalıyız. Kişilik zekası gelişmiş insanlar diğer zekalarını geliştirmeyi daha kolaylıkla başarabilirler.

Konuşturulmayan soru sormasına fırsat verilmeyen ve yaptıkları sürekli eleştirilen hep yanlışları aranan ama doru davranışlar hem sohbet hem de model olarak sunulmayan çocukların kişilik zekalarını geliştirecek deneyimler söndürülmüş olur.Buna da ataerkil kültürlerde çok rastlanır. Türk kültürü de ataerkil kültürlerdendir. Yalnız son yıllarda çocuk eğitiminde demokrasi ya da özgürlük adına bir yanlış yapılıyor.

Aşağıda sıraladığımız çalışmaları önce öğretmenler olarak uygulayıp, model olduktan sonra onun yapmasını sağlayacak ortamları oluşturursanız çocukların ne kadar çok yönlü ve başarılı olacağını göreceğinizden hiç kuşkunuz olmasın. Genelde başarılı çocuklar doğru modeller arasında doğmuş çocuklardır. İstisnalar ise genleri nedeniyle doğuştan bir çok zekanın baskın olduğu kişilerdir.

DİLSEL ZEKA GELİŞİMİ DİLSEL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNİÇİN

• Günlük yazmaya teşvik edin,• Düşündüklerini yazıya dökmesine yardım edin, • Bir dergi yada gazeteye abone olmasını sağlayın,• Mutlaka gittiği yerler hakkında yazmasını destekleyin,• Gezilerde mutlaka kart yazıp göndersin,• Dersle ilgili sorular hazırlasın ,• Anlattıklarını eleştirmeden dinleyin, düzeltmeler sözü

bittikten sonra yapılsın,• Hikaye, fıkra, masal, film anlatmasına fırsat tanıyın,iyi

bir dinleyici olun,• En az haftada bir gün, uygun bir saati okuma saati

olarak belirleyin. • Hikaye tamamlamalar , yeni öğrenilmiş sözcüklerle

cümle kurma oyunları oynatın.

EYLEM EYLEM Tanımla ListeleGörüşFormüle etYeniden ifade etTartışŞiir , Öykü, Makale yazSunu YapRopörtaj yapMektup yaz

MATEMATİKSEL ZEKA MATEMATİKSEL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNGELİŞİMİ İÇİN

• Pratik yaptır• Güncel yaşamla eşleştir.• Problem hazırlat• İlişkilendir• Sayılara dayalı oyunlar oynat.• İki nesne arasındaki ilişkiyi buldur.• Tahminde bulun • Beyin fırtınası yap• Olayları sıraya koy• Grafik hazırla• Soru bankası oluştur• Bütçe hazırla• Cevaplara soru oluştur.

EYLEMEYLEMTahmin etUygulaKarşılaştırHipotez kurProblem yazŞifreleSınıflaÇözümleHesapla KeşfetDene SorAkıl yürüt

GÖRSEL ALANSAL ZEKA GÖRSEL ALANSAL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNGELİŞİMİ İÇİN

• Boyama ve resimler yapabileceği ortamı hazırla• resim,heykel seramik sergilerine gitmesine olanak sağla,

(Bedensel zeka dominant)• Kamera ve fotoğraf makinası kullandır.• Hayal kurmasını sağla• Artık maddeleri biriktirip, yaratıcılığını kullanabileceği,

Ürünler yarat• Yolculuklarda ve derslerde harita kullanmasını sağla • adres bulmak için kroki çizmesini iste• Motif yaratma, işleme, boyama yapma ortamı

oluşturmak.• Konunun resmini yaptır.• İki boyutlu ve üç boyutlu çizmesini iste• Resmi anlattır.

EYLEMEYLEMÇiz

Hayal et

Şekil ver

İnşa et

Resmini yap

Poster yap

Görsel ayrıntıları hatırla

Dekore et

MÜZİKSEL ZEKA GELİŞİMİ MÜZİKSEL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNİÇİN

• Derslerde müziksel ritmik etkinliklerden yararlana bilirsiniz.

• Sanat değeri önemli müzik konserlerine gitmelerini teşvik edebilirsiniz,

• Müzik aletlerini kullanmalarını önerebilir, ders ortamlarında bu enstrümanlardan yararlanabilirsiniz.

• Konu ile ilgili beste yapmalarını sağlayabilirsiniz.• Tekrar yaparken ritimlerden yararlanabilirsiniz.• Bir müzik eserini dinleyip, hikayeleştirmeye ya da

resimlemeye , Bedensel hareketler ile ifadeye yönlendirebilirsiniz.

EYLEMEYLEMBesteleKaydetŞarkı sözü yazRitim tutMırıldanŞarkı söyleNota yazIslık çalAyaklarını vurMelodiyi tanıEnstrüman tanıŞarkıyı hatırla

BEDENSEL ZEKA BEDENSEL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNGELİŞİMİ İÇİN

• Boya ve hamur çalışmalarını destekleyebilirsiniz.• Anlatımlarını jest , mimik ve beden dilini

kullanarak ifade edebilecekleri ortamlar yaratabilirsiniz.

• Sınıfın ve aktivitenin düzenlenmesinde öğrencilerden yararlanabilirsiniz.

• Bedenlerini kullanabilecekleri sessiz sinema türündeki oyunları sınıfa taşıyabilirsiniz.

• Spor ve dansa yönlendirebilirsiniz.

EYLEMEYLEMGösterÖğretAyarlaParçalara ayırDeneRol yapYapı oluşturAlan gezisi yapTaklit etAraştır.

SOSYAL ZEKA GELİŞİMİ SOSYAL ZEKA GELİŞİMİ İÇİNİÇİN

• Gruplarla çalışmaya yönlendirmek.• Farklı kulüp ve aktivitelerde görev almaya teşvik

etmek.• Konu araştırmalarında Röportajlar kullanılabilir.• Sınıf olarak sosyal aktiviteler hazırlanabilir.• Yarışmalar düzenlenebilir.• Gruplar karşısında konuşma egzersizleri

yaptırmak.• Öğrendiklerini ve düşündüklerini başkaları ile

paylaşmaya teşvik etmek.• Sınıfta sosyal bir sorun üzerinde tartışma

yapılabilir. Çözümü onlardan istenebilir.

EYLEMEYLEMGözlem yapPaylaşTartışKatılİşbirliği yapYardım etÖğretTakım kurArabulucu olEmpati kurİkna et

DOĞA ZEKASI GELİŞİMİ DOĞA ZEKASI GELİŞİMİ İÇİNİÇİN

• Hayvan bakma sorumluluğu vermek.• Çiçek yetiştirme sorumluluğu vermek.Doğa köşesi

oluşturmak.• Çevre kulüplerinde görev alma yada

desteklemeye teşvik etmek.• Doğa ile ilgili diğer dominant zekalarından

yararlanmak. Doğa resimleri çizmek doğa ile ilgili şarkılar vb. gibi.

• Doğa ile ilgili belgeselleri izlemeye yönlendirmek.• Fotoğraf ve kamera kullanımını destekleyici ev

çalışmaları, projeler ,araştırmalar vermek. • Doğa panoları hazırlamak.

EYLEMEYLEMGözleTahmin etSınıflandırKategorize etÇözümleFotograf çekSeyahat etBitki yetiştir.Hayvan besleKoleksiyon yapAraştır.Keşfet