İcmal - Taxes.Gov.Az · 2019. 9. 7. · Beynəlxalq münasibətlər idarəsi 2 Giriş Müasir dövrdə inkşaf etmiş, eləcə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin vergi administrasiyaları

Beynəlxalq münasibətlər idarəsi 1

Vergi boşluqlarının qiymətləndirilməsi və vergi ödəyicilərinin aqressiv vergi

planlaşdırmalarının qarşısının alınması üzrə beynəlxalq təcrübə barədə

İcmal

Mündəricat

Giriş..................................................................................................................2

Vergi boşluğu anlayışı və onun qiymətləndirilməsi yolları.............................3

Birləşmiş Krallığın təcrübəsi.................................................................4

Bolqarıstanın təcrübəsi..........................................................................7

İsveçin təcrübəsi....................................................................................9

Danimarkanın təcrübəsi.......................................................................10

Estoniyanın təcrübəsi...........................................................................12

Aqressiv vergi planlaşdırması və onun qarşısının alınması yolları...............13

Məqsədli, əhatəli və vaxtında əldə edilən məlumatların zəruriliyi.....14

Açıqlanma təşəbbüsünün xüsusiyyətləri.............................................15

Nəticə və təkliflər..........................................................................................23

İstifadə edilmiş mənbələr..............................................................................24


Giriş

Müasir dövrdə inkşaf etmiş, eləcə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin vergi

administrasiyaları tərəfindən tətbiq edilən layihələrdən biri də vergi boşluqlarının

(tax gap) hesablanması mexanizmləri və qarşısının alınması yollarıdır. Bütün

ölkələrdə vergi qanunvericiliyinə əməl etməyən və vergidən yayınma məqsədilə

gəliri gizlədən vergi ödəyiciləri mövcuddur. Eləcə də, vergi qanunvericiliyinə tam

bələd olmayan vergi ödəyiciləri tərəfindən də məlumatsızlıq ucbatından vergi

öhdəliklərinə əməl etməmə hallarına rast gəlinir. Nəticədə vergi ödəyiciləri

tərəfindən ödənilən verginin məbləği ilə ödənilməli olan verginin məbləği arasında

fərq yaranır. Bu fərq vergi boşluqlarının yaranmasının əsas səbəbidir. Vergi

boşluqlarının təhlili fərdi gəlirlərin müxtəlif vergi sistemlərindən kənarda qalması

riskinin qarşısının alınması üçün çox vacibdir və vergi administasiyalarına vergi

yığımlarının artırılması üçün daxili resurslardan səmərəli istifadə edilməsinə imkan

verir.

Aqressiv vergi planlaşdırması vergi ödəyicilərinin qanunvericilikdəki güzəşt

və imtiyazlardan, eləcə də boşluqlardan və ziddiyyətli məqamlardan istifadə

etməklə vergi öhdəliklərini azaltmağa sövq edir. Hazırda İqtisadi Əməkdaşlıq və

İnkişaf Təşkilatı (OECD) tərəfindən vergi ödəyicilərinin aqressiv vergi

planlaşdırmalarının qarşısının alınması üçün həyata keçirilən tədbirlərin

intensivləşdirilməsi tendensiyası müşahidə edilməkdədir. Cari ilin fevral ayında

OECD-nin Fiskal Məsələlər Komitəsi (CFA) tərəfindən “Şəffaflıq və açıqlama

vasitəsilə aqressiv vergi planlaşdırmasının qarşısının alınması” mövzusunda

hesabat dərc edilmişdir. Hesabat OECD üzvü olan ölkələrin vergi

administrasiyaları tərəfindən qeyd olunan sahədə həyata keçirilən tədbirlər barədə

məlumatları əhatə edir.

Bu icmalda vergi boşluqlarının qiymətləndirilməsi və vergi ödəyicilərinin

aqressiv vergi planlaşdırmalarının qarşısının alınması üzrə beynəlxalq təcrübə

barədə ətraflı məlumat verilir.


Vergi boşluğu anlayışı və onun qiymətləndirilməsi yolları

Vergi boşluğu son dövrlərdə əhəmiyyəti artan və bəzən vergi ödəyicilərinin

lazımi diqqət yetirmədiyi bir problemdir.

Vergi boşluğu anlayışına fərqli yanaşmalar mövcud olsa da, ümumilikdə

qeyd edilməlidir ki, vergi boşluğu il ərzində ödənilməli olan vergi məbləği ilə

könüllü şəkildə vaxtında ödənilən aktual vergi məbləği arasındakı fərqdir.

Vergi boşluğunun yaranmasının əsas səbəbi kimi aşağıdakı faktorları qeyd

etmək olar:

Gəlirin məbləğinin az göstərilməsi – vergi boşluqlarının 80%-i vergi

ödəyiciləri tərəfindən gəlirin məbləğinin azaldılması və ya xərclərin

məbləğinin çox göstərilməsi səbəbindən yaranır;

Vergilərin az miqdarda ödənilməsi;

Vergi bəyannamələrinin təqdim edilməməsi;

Vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi qanunvericiliyinin düzgün

anlaşılmaması;

Ölkədə mövcud olan “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi – “kölgə

iqtisadiyyatı”nın həcmi nə qədər yüksək olarsa, vergi boşluğunun

miqdarı da o qədər yuxarı olar. “Kölgə iqtisadiyyatı”nın yaranmasına

əsasən yüksək vergi yükü, qarışıq və çətin anlaşılan vergi

qanunvericiliyi, qeyri-effektiv vergi inzibatçılığı və cəmiyyətin tarixi

ənənələri təsir göstərir;

Vergi inzibatçılığında olan boşluqlar və vergi administrasiyasının

qeyri-effektiv fəaliyyəti.

Ümumiyyətlə, vergi boşluqlarının dəqiq hesablanması potensial vergi

bazasının və vergi ödəyicisinin əməletmə səviyyəsinin dəqiq ölçülməsi real

olmadığından mümkün deyildir.


Vergi boşluqlarının hesablanması vergitutma sahəsində nisbətən yeni və

sınaqdan keçməmiş bir sahə olduğundan, onların hesablanması üçün bir çox

metodologiyalar mövcuddur. Bu səbəbdən də, vergi boşluqlarının hesablanması

dövri olaraq dəyişikliklərə məruz qalır və müxtəlif ölkələrin vergi

administrasiyaları tərəfindən fərqli qaydada aparılır. Bir sıra ölkələrin bu sahədə

təcrübələrinə nəzər salaq.

Birləşmiş Krallıq

Birləşmiş Krallıqda vergi boşluğu dedikdə il ərzində Əlahəzrət Gəlirlər və

Gömrük İdarəsi (HMRC) tərəfindən yığılan vergi məbləği ilə həmin dövrdə

yığılmalı olan və ya yığılması planlaşdırılan vergi məbləği arasındakı fərq nəzərdə

tutulur. Burada vergi boşluğunun yaranmasının əsas səbəbi vergi dələduzluğu,

vergilərin düzgün ödənilməməsi və vergi ödəyiciləri tərəfindən süni vergidən

yayınma sxemlərinin tətbiq edilməsidir.

Birləşmiş Krallıqda vergi boşluqlarının hesablanması birbaşa və dolayı

vergilər üçün fərqli qaydada aparılır. Dolayı vergilər üçün vergi boşluqları

“yuxarıdan aşağı” metodu (“top down” approach) tətbiq edilməklə hesablanır. Bu

o deməkdir ki, ümumi ödənilməli olan və ödənilməsi nəzərdə tutulan vergi

məbləğindən ödənilən faktiki vergi məbləği çıxılır. Ödənilməli olan verginin

məbləği Birləşmiş Krallığın Milli Statistika İdarəsinin (Office for National

Statistics - ONS) daxili istehlak və bizneslə bağlı məlumat bazalarındakı məlumat

əsasında hesablanır. Aşağıdakı cədvəldə 2002-2003-cü ildən 2008-2009-cu

illərədək ƏDV boşluğunun hesablanması ilə bağlı müvafiq rəqəmlər əks olunub.


Cədvəl 1

2002-031

2003-04

2004-05

2005-06

2006-07

2007-08

2008-09

Nəzəri olaraq

hesablanmış ƏDV

öhdəliyi (milyard funt

sterlinq)

75.5

78.7

82.5

86.2

89.5

93.5

94.2

Faktiki ƏDV

daxilolmaları (milyard

funt sterlinq)

63.7

69.1

72.8

73

77.6

81.9

79.82

İtki (milyard funt

sterlinq)

11.9

9.5

9.8

13.3

11.9

11.5

14.4

ƏDV boşluğu (%-lə) 15.7 12.1 11.8 15.4 13.3 12.3 15.3

Beləliklə, cədvəldən də göründüyü kimi, ƏDV boşluğunun hesablanması

aşağıdakı qaydada həyata keçirilir:

ƏDV boşluğu = Nəzəri olaraq hesablanmış ƏDV öhdəliyi – Faktiki ƏDV daxilolması

Yuxarıda qeyd olunan metod birbaşa vergilərlə bağlı vergi boşluqlarının

hesablanması üçün istifadə edilmir, çünki sözügedən məlumat bazalarında gəlirlər

və əmanətlərlə bağlı kifayət qədər əhatəli məlumat olmadığından birbaşa vergilərlə

bağlı vergi öhdəliklərini hesablamaq mümkün olmur. Ona görə də, birbaşa

vergilərin komponentləri daxili məlumat bazalarından və əməl etməmə tiplərindən

asılı olaraq müxtəlif istehlakçı qruplar üçün ayrıca hesablanır.

1 Birləşmiş Krallıqda ƏDV boşluğunun hesablanması üçün ilk metodologiya 2002-ci ilin noyabrında dərc edilmiş və

ƏDV üzrə vergi boşluğunun müvafiq dövrlər üzrə hesablanmasına məhz həmin ildən başlanılmışdır.

2 2008-2009-cu illər üçün ƏDV daxilolmasının azalmasının səbəbi ƏDV dərəcəsinin 17.5%-dən 15%-ə endirilməsi

olmuşdur.


Birbaşa vergilərlə bağlı vergi boşluğu əsasən “aşağıdan yuxarı” metodu

(“bottom-up” approach) tətbiq edilməklə hesablanır. Bu metod dolayı vergilərin

hesablanması üçün istifadə edilən metodla müqayisədə daha az əhatəlidir, çünki

birbaşa vergilərlə bağlı vergi boşluğu daha çox fəaliyyətin və gəlirin

gizlədilməsindən yaranır.

Birbaşa vergilərlə bağlı vergi boşluqlarının hesablanması üçün əsasən

aşağıdakı vasitələrdən istifadə edilir:

- Təsadüfi sorğular (Random enquiries) – təqdim edilən vergi

bəyannamələri arasından təsadüfi seçimlə bir neçəsi seçilir və vergi

əməkdaşları tərəfindən yoxlanılır. Yoxlamanın nəticəsində düzgün

təqdim edilməmiş və gəlirin gizlədildiyi bəyannamələrin nisbəti, eləcə də

əlavə ödənilməli olan verginin məbləği müəyyən olunur. Son nəticədə

gizlədilən gəlirlərdən ödənilməli olan ümumi vergi öhdəlikləri müəyyən

edilir və həmin məbləğdən ödənilən faktiki vergi məbləği çıxılmaqla

vergi boşluğu tapılır. Göstərilən metod nisbətən sadə olsa da, vergi

boşluğunun məbləğini tam dəqiq müəyyən edə bilmir. Bu metod, əsasən

kiçik və orta müəssisələrlə bağlı vergi boşluqlarının hesablanması üçün

istifadə edilir;

- Risk qeydiyyatı (Risk registers) – daha çox iri müəssisələrin mənfəət

vergisi boşluqlarının hesablanması üçün istifadə edilir. İri müəssisələrin

bütün hesablarının və vergi bəyannamələrinin ekspertlər tərəfindən

yoxlanılması və qiymətləndirilməsi yolu ilə aparılır. Bu metodun iki

nəticəsi ola bilər: a) vergi orqanı iri biznes subyekti ilə razılığa gəlir və

bu halda vergi öhdəlikləri düzgün yerinə yetirilmiş hesab olunur, vergi

boşluğunun göstəricisi sıfra bərabər edilir, b) vergi orqanı tərəfindən iri

biznes subyektinin vergidən yayınması halı aşkarlanır və bu halda əlavə

hesablanmış məbləğ vergi boşluğuna aid edilir;

- Məlumatların uyğunluğunun yoxlanılması (Data matching) – fiziki

şəxslərin əlavə gəlirləri (əlavə iş yerindən, əmlak icarəsindən, əmlakın


dəyərinin artımından əldə edilən gəlir) ilə bağlı vergi boşluqlarının

aşkarlanması metodudur. Bu metod, əsasən bəyannamə təqdim etməyən

və PAYE3 sistemi vasitəsilə ödəmə mənbəyindən vergi ödəyən fiziki

şəxslərin digər mənbələrdən əldə etdikləri gəlirlərlə bağlı üçüncü

tərəflərdən əldə edilən məlumatların uyğunluğunun yoxlanılmasıdır. Bu

zaman, üçüncü tərəflərdən əldə edilən məlumatlarla vergi orqanında artıq

mövcud olan məlumatlar yoxlanılır və əgər əlavə mənbələrdən gəlir əldə

edildiyi aşkarlanarsa, həmin gəlirlərdən hesablanmış vergi öhdəliyi vergi

boşluğunun məbləğinə aid edilir.

Bolqarıstan

Bolqarıstanda vergi boşluqlarının hesablanması və təhlili ilə Milli Gəlirlər

Agentliyinin Risklərin idarə edilməsi bölməsi məşğul olur. Burada vergi boşluğu

müəyyən dövr üçün nəzəri cəhətdən qiymətləndirilən vergi və sosial ödənişlər üzrə

daxilolmalarla könüllü şəkildə ödənilən vergi və sosial ödənişlər arasındakı fərq

kimi qəbul olunur.

Milli Gəlirlər Agentliyinin 2008-ci ildə qəbul etdiyi Risklərin idarə edilməsi

Strategiyası boşluqların təhlili prosedurunun formalaşdırılması üçün ilk addım

olmuşdur. Əsas məqsəd vergi və sosial ödənişlər üzrə boşluqlar barədə ümumi

məlumatların əldə edilməsi, eləcə də bu boşluqların aradan qaldırılması üçün

resursların düzgün bölüşdürülməsidir.

Bolqarıstanda iki cür vergi boşluğu anlayışı mövcuddur:

3 PAYE (Pay As You Earn, yəni Qazandıqca Ödə) - əmək haqqından və bank faizlərindən əldə edilən gəlirlərdən

ödəmə mənbəyində verginin tutulması sistemidir.


Ümumi vergi boşluğu (gross tax gap) müəyyən dövr ərzində nəzəri

cəhətdən yığılmalı olan vergi məbləği ilə könüllü ödənilmiş vergi məbləği

arasındakı fərqdir.

Xalis vergi boşluğu (net tax gap) hesablanmış ümumi vergi boşluğu ilə

yoxlama zamanı qiymətləndirilən (audit yoxlamaları nəticəsində aşkar olunmuş və

sonradan yığılan əlavə vergi məbləği) vergi boşluğu arasındakı fərqdir.

Hesablanmış vergi boşluqları əsasında Risklərin idarə edilməsi bölməsi

tərəfindən aşağıdakı göstəricilər hesablanır:

Ümumi daxilolma boşluğu – büdcədən yayındırılan ümumi vergi

məbləğinin cəmi;

Vergi növləri üzrə daxilolmaların boşluğu – fiziki şəxslərin gəlir

vergisi, korporativ gəlir vergisi, əlavə dəyər vergisi və məcburi sosial

ödənişlər;

Daha çox boşluqların mövcud olduğu riskli sahələr;

Vergi və sosial ödənişlər üzrə boşluqların risk növlərinə görə məbləği

– qeydiyyatla bağlı risklər, bəyannamələrin doldurulması ilə bağlı

risklər, vergilərin ödənilməsi ilə bağlı risklər;

Risk növlərinə görə vergi və sosial ödənişlər üzrə boşluqların

yaranmasının səbəbi.

Milli Gəlirlər Agentliyi tərəfindən vergi boşluğu əsasən “aşağıdan yuxarı”

(“bottom-up”) metodu ilə hesablanır. Bu metod vasitəsilə daxilolma boşluğu

aşağıdakı iki məbləğin cəmi kimi götürülür:

Bəyan olunmamış vergi və sosial ayırmalardan formalaşan daxilolma

boşluğunun məbləği (vergi ödəyicisinin əslində bəyan etməli olduğu

ödəniləcək vergi məbləği ilə faktiki bəyan etdiyi ödəniləcək vergi

məbləği arasındakı fərq);

Bəyan olunmuş vergi və sosial ayırmaların ödənilməməsindən

formalaşan daxilolma boşluğu məbləği (vergi ödəyicisi tərəfindən


bəyan edilən ödəniləcək vergi məbləği ilə faktiki ödənilən vergi

məbləği arasındakı fərq).

Vergi boşluqlarının hesablanması zamanı istifadə olunan əsas məlumat

bazaları aşağıdakılardır:

- Hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi haqqında Qanun və Fiziki şəxslərin

gəlir vergisi haqqında Qanun əsasında təqdim edilən illik bəyannamələr;

- mühasibat balansları;

- ƏDV bəyannamələri;

- müvafiq dövrü əhatə edən audit yoxlamalarının nəticələrinə dair aktlar;

- vergi ödəyicilərinin qeydiyyat məlumatları;

- biznes subyektləri tərəfindən aparılan birbaşa araşdırmalar.

İsveç

İsveçdə vergi boşluğu anlayışı iki komponentdən ibarətdir:

Vergidən yayınma və ya vergi yığılmasında itkilər (Collection losses),

buraya bəyan edilən lakin ödənilməyən vergilər, eləcə də gəlirin

gizlədilməsi yolu ilə büdcədən yayındırılan vergilər daxildir;

Bəyannamə boşluğu (Declaration gap); buraya vergi ödəyiciləri

tərəfindən bəyannamələrin təqdim edilməsi zamanı məqsədli olmadan

yol verilən səhvlər nəticəsində ödənilməyən vergilər daxildir.

İsveçin Vergi Agentliyi tərəfindən vergi boşluğunun hesablanmasının iki

metodu mövcuddur:

Birbaşa metod

Sorğular - Vergi ödəyiciləri ilə yazışmalar/ sorğular

(poçtla göndərilən və müsahibə şəklində

aparılan)


Təsadüfi auditlər Təsadüfən seçilən vergi ödəyicilərində

audit yoxlamaları aparmaqla onların əməl

etmə səviyyələrinin yoxlanılması

Dolayı metod

Xalis gəlir (disposable income)

metodu

Milli Hesablarda4 olan istehlak və

əmanətlər barədə məlumatlarla vergi

bəyannamələrindəki məlumatların

müqayisə edilməsi

Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM)

metodu

Xərclər yanaşması ilə hesablanan ÜDM ilə

gəlirlər yanaşması ilə hesablanan ÜDM-

nin müqayisə edilməsi5

Maliyyə Hesablarındakı izah

olunmaz fərq

Maliyyə institutlarının hesabatlarında

əhatə olunmayan gəlirlər və istehlak

barədə məlumatlar əsasında hesablanan

əmanətlər. Bu, xaricdə gizlədilən

əmanətlər barədə məlumatın əldə edilməsi

üçün istifadə edilir.

ƏDV uyğunsuzluğu Milli Hesablar əsasında nəzəri olaraq

hesablanan ƏDV məbləği ilə təqdim

edilmiş ƏDV bəyannamələrində qeyd

olunan ƏDV məbləği arasındakı fərq

Valyuta metodu Nağd əməliyyatlara nəzarət

Danimarka

Danimarkada vergi boşluqlarının hesablanması vergi bazası əsasında

aparılır. Bu proses əsasən iki üsulla həyata keçirilir: 1) “Yuxarıdan aşağı” (“top

4 İsveçin Rəsmi Statistika Şurasının (Council for Official Statistics) dərc etdiyi rəsmi hesabatlardır

5 ÜDM-in hesablanmasına 3 yanaşma mövcuddur: 1) Məhsul yanaşması (product or output approach) – ölkə

ərazisində istehsal olunan bütün növ məhsulların, mal və xidmətlərin bazar dəyərinin cəmi, 2) Gəlir yanaşması

(income approach) – bütün istehsalçıların gəlirlərinin (məhsul satışından və xidmət göstərilməsindən) cəmi, 3) Xərc

yanaşması (expenditure approach) – məhsulların, mal və xidmətlərin alınmasına çəkilən xərclərin cəmi


down”) metodu – bu zaman vergi ödəyiciləri tərəfindən təqdim edilən

bəyannamələrdə mövcud olan məlumatlarla vergi administrasiyasında olan statistik

məlumatlar yoxlanılır və mövcud olan çatışmazlıqlar vergi boşluğuna daxil edilir;

2) “Aşağıdan yuxarı” (“bottom-up”) metodu – bu zaman təsadüfi auditlər (random

audits) vasitəsilə biznes subyektləri yoxlanılır. Qeyd etmək lazımdır ki, təsadüfi

auditlər Danimarkada vergi boşluqlarının hesablanması üçün daha geniş yayılmış

metoddur. Təsadüfi auditlər elektron şəkildə xüsusi proqram təminatı vasitəsilə

aparılır.

Bununla yanaşı, Danimarkada vergi boşluğunun hesablanmasının iki nəzəri

aspekti mövcuddur:

Rəqəmsal vergi boşluğu (Numerical tax gap) vergi ödəyiciləri

tərəfindən vergi qanunvericiliyinə əməl edilməməsinin səviyyəsini

bütövlükdə əhatə edir, yəni vergi ödəyiciləri tərəfindən artıq və əskik

ödəmələrin cəmi vergi boşluğuna aid edilir;

Xalis vergi boşluğu (Net tax gap) artıq ödəmələrin məbləğinin əskik

ödəmələrin məbləğindən çıxılmasını və yerdə qalan məbləğin vergi

boşluğuna aid edilməsini nəzərdə tutur.

Danimarkada vergi boşluqları vergi ödəyiciləri tərəfindən bəyannamələrin

təqdim edilməsindən vergilərin ödənilməsinədək olan müddət ərzində hesablanır.

Vergi boşluqları bütün vergi növləri üzrə həm fiziki, həm də hüquqi şəxslər üçün

hesablanır.

Vergi boşluqları hesablanarkən vergi ödəyiciləri 3 əsas qrupa bölünür:

1) fərdi sahibkarlar, o cümlədən əmək haqqı və transfer qiymətlərindən gəlir əldə

edənlər, 2) biznes subyektləri, 3) sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan

qeydiyyatdan yayınan özmuzdlu şəxslər.


Estoniya

Estoniyanın Vergi və Gömrük İdarəsi tərəfindən vergi boşluqları 2004-cü

ildən etibarən hesablanmağa başlanılmışdır. Burada vergi boşluğu anlayışı nəzəri

və faktiki vergi daxilolmaları arasındakı fərqi nəzərdə tutur. Estoniyada vergi

boşluğu əsasən gəlir vergisi, ƏDV, aksiz, sosial ödənişlər və gömrük rüsumları

üzrə hesablanır.

Vergi boşluqlarının hesablanması əsasən “yuxarıdan aşağı” (“top down”)

metodu ilə aparılır. Yalnız gəlir vergisi və sosial ödənişlər üzrə vergi boşluğu

“aşağıdan yuxarı” (“bottom up”) metodu əsasında hesablanır.

Vergi boşluqlarının hesablanması üçün əsas məlumat mənbələri

aşağıdakılardır:

- Vergi orqanında mövcud olan məlumatlar;

- Statistika Şurasının məlumatları;

- Özəl araşdırma şirkətlərinin məlumatları;

- Ali təhsil müəssisələrinin araşdırmaları.

2009-cu il üçün Estoniyada vergi növləri üzrə vergi boşluğunun ümumi

məbləği 480 milyon Avro olmuşdur ki, bunlardan:

- ƏDV üzrə vergi boşluğu – 227 mln. Avro

- Gəlir vergisi üzrə vergi boşluğu – 81 mln. Avro

- Aksiz vergisi üzrə vergi boşluğu – 75 mln. Avro

- Sosial ödənişlər üzrə vergi boşluğu – 95 mln. Avro


Aqressiv vergi planlaşdırması və onun qarşısının alınması yolları

Məlum olduğu kimi, müasir dövrdə beynəlxalq vergitutmada vergidən

yayınmanın qanuni və qeyri-qanuni formaları mövcuddur. Əgər qeyri-qanuni yolla

vergidən yayınma (tax evasion) vergi qanunvericiliyinin pozulması hesab edilirsə,

qanuni yolla vergidən yayınma (tax avoidance) faktiki olaraq qanunvericilik

normalarını pozmadan, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş güzəştlərdən, eləcə də

mövcud olan ziddiyyətli məqamlardan istifadə etməklə vergi öhdəliklərinin

azaldılmasıdır.

Aqressiv vergi planlaşdırılması məhz qanuni yolla vergidən yayınma

məqsədilə vergi ödəyiciləri tərəfindən müxtəlif sxemlərin tətbiqini nəzərdə tutur.

Aqressiv vergi planlaşdırılmasının məqsədi vergi ödənişlərinin minimum həddə

endirilməsidir. Lakin, bir çox hallarda qanunvericilikdəki güzəşt və imtiyazlardan

maksimum dərəcədə istifadə edilməsi yol verilən həddin aşılmasına və qanuni və

qeyri-qanuni fəaliyyət arasındakı sərhəddin aradan qaldırılmasına səbəb olur.

Həmçinin, aqressiv vergi planlaşdırması vergi sisteminə qarşı ictimaiyyətin

etimadını sarsıdır və vergi daxilolmalarının azalmasına səbəb olur. Buna görə də,

vergi ödəyiciləri tərəfindən aqressiv vergi planlaşdırmasının qarşısının alınması

vergi administrasiyaları üçün ən problemli məqamlardan biridir.

Son dövrlərdə İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) tərəfindən

aqressiv vergi planlaşdırması ilə mübarizə sahəsində bir sıra diqqətəlayiq

irəliləyişlər əldə edilmişdir. Belə ki, OECD üzv ölkələri tərəfindən bu sahədə bir

sıra strategiyalar inkişaf etdirilməkdədir. Bu strategiyaların əsas tərkib hissəsi

ənənəvi audit yoxlamaları vasitəsilə əldə edilməsi mümkün olmayan məqsədli,

əhatəli və vaxtında alınmış məlumatlardan (timely, targeted and comprehensive

information) istifadə etməkdir. Belə məlumatların əldə edilməsi vergi

administrasiyalarına imkan verir ki, riskli sahələri müəyyən edib preventiv

tədbirlər həyata keçirsin. Belə məlumatların əldə edilməsi üçün artıq bir sıra

ölkələr vergi ödəyiciləri tərəfindən məlumatların açıqlanma təşəbbüsünü


(disclosure initiatives), yəni aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin könüllü

açıqlanması təşəbbüsünü müxtəlif yollarla stimullaşdırırlar.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, OECD-nin Fiskal Məsələlər Komitəsi (CFA)

tərəfindən cari ilin fevral ayında “Şəffaflıq və açıqlama vasitəsilə aqressiv vergi

planlaşdırmasının qarşısının alınması” mövzusunda hesabat dərc edilmiş və

hesabatda məlumatların açıqlanması təşəbbüsü vasitəsilə məqsədli, əhatəli və

vaxtında məlumatların alınması göstərilən sahədə ən effektiv metod kimi

vurğulanmışdır. Bu metoda daha ətraflı nəzər salaq.

Məqsədli, əhatəli və vaxtında əldə edilən məlumatların zəruriliyi

Uzun illər boyu, bir çox ölkələr aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin

geniş yayılmasının şahidi olmuş və bu sxemlərin onların vergitutma bazalarına

verdiyi təhlükənin qarşısını almaq üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirmişlər. Belə

tədbirlər aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərindən istifadə edən ödəyicilər üçün

cəza tədbirlərinin tətbiqi və bir sıra qadağanedici tədbirlərin həyata keçirilməsi

olmuşdur. Həmçinin, vergi orqanları davamlı olaraq müəssisələrin idarə heyətlərini

könüllü əməletməyə stimullaşdırmağa cəhd göstərmişlər.

Hazırda bu sahədə ən effektiv tədbir kimi vergi orqanları tərəfindən

məqsədli, əhatəli və vaxtında məlumatların əldə edilməsidir. Belə məlumatların

əldə edilməsinin mümkünlüyü vergi orqanına imkan verir ki, ilkin mərhələdə

risklərin qiymətləndirməsini aparsın və əməletmənin artırılması üçün mövcud

resurslardan səmərəli istifadəni təmin etsin. Eyni zamanda, vergi siyasətini həyata

keçirən strukturlar müvafiq qanunvericiliyə əsaslanmaqla vaxtında və düzgün qərar

qəbul etmək imkanı əldə edir.

Bir sıra ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, ənənəvi audit yoxlamaları vergi

ödəyicisinin fəaliyyəti barədə bütün zəruri məlumatların əldə edilməsinə kifayət

etmir. Audit yoxlamaları əsas məlumat mənbəyi kimi qalmaqda davam etsə də,


onlar aqressiv vergi planlaşdırmasının ilkin mərhələdə aşkar olunması üçün əsas

alət rolunu oynaya bilmirlər. Bunun aşağıdakı səbəbləri var:

Audit əksər hallarda vergi ödəyicisinin aqressiv vergi planlaşdırması

sxemindən istifadə etdiyini aşkar edə bilmir, xüsusilə mürəkkəb

əməliyyatlar və beynəlxalq biznes əməliyyatlarına cəlb olunan vergi

ödəyiciləri üçün bu daha aktualdır. Buna səbəb əməliyyatların

mürəkkəbliyi, daxili qanunvericiliyin bu əməliyyatlara cəlb

edilməsinin, eləcə də xarici ölkənin qanunvericiliyinin tam

anlaşılmasının çətinliyi və iş həcminin çoxluğudur;

Bəzi hallarda audit vergi ödəyicisinin aqressiv vergi planlaşdırması

sxemindən istifadə etdiyini aşkar edə bilsə də, belə hallarda vaxt

problemi ortaya çıxır. Belə ki, həmin sxemin vergi ödəyicisi

tərəfindən tətbiqi və onun vergi orqanı tərəfindən aşkarlanması

arasında adətən bir neçə il vaxt keçir.

Aqressiv vergi planlaşdırmasının audit nəticəsində aşkarlanmasına

ayrıca hal kimi baxılması və ya geniş yayılmış fenomen kimi qəbul

edilməsi barədə yekdil fikir yoxdur.

Göründüyü kimi, ənənəvi auditlər məqsədli, hərtərəfli və vaxtında

məlumatların əldə edilməsi üçün effektiv vasitə deyil. Bunu nəzərə alaraq, bir sıra

ölkələr aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin vaxtında aşkarlanması üçün

açıqlanma təşəbbüsü proqramını təqdim ediblər. Bu təşəbbüsün xüsusiyyətləri

barədə aşağıda ətraflı məlumat verilir.

Açıqlanma təşəbbüsünün xüsusiyyətləri

Bir sıra OECD ölkələri tərəfindən tətbiq edilən açıqlanma təşəbbüsü

aşağıdakı strateji istiqamətləri əhatə edir:

(1) ilkin məcburi açıqlanma qaydaları,

(2) aqressiv vergi planlaşdırması barədə əlavə hesabat,


(3) sorğulardan istifadə,

(4) birgə əməletmə proqramları,

(5) öhdəliklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsi rejimləri,

(6) cəriməyə əsaslanan aqressiv vergi planlaşdırmasının açıqlanma qaydaları.

Bu strategiyalar bir-birini istisna etmir və bir sıra ölkələr eyni zamanda

onlardan bir neçəsini birlikdə tətbiq edirlər.

Bu strategiyaların ümumi cəhəti ondan ibarətdir ki, onlar vergi orqanına

vaxtında məlumatların təqdim edilməsinə görə vergi ödəyicilərini stimullaşdırırlar

və bir sıra hallarda hətta vergi ödəyiciləri vergi orqanı tərəfindən ekspertlərlə də

təmin edilir. Nəticədə, aqressiv vergi planlaşdırması sxemindən istifadə halı varsa,

bu vergi orqanının uzunmüddətli araşdırması və yoxlaması nəticəsində deyil, vergi

ödəyicisinin (və ya vergi ekspertinin) məlumatı könüllü şəkildə açıqlaması

nəticəsində müəyyən olunur. Bu isə vergi orqanına imkan verir ki, əldə edilmiş

məlumat əsasında vəziyyəti qiymətləndirsin və müvafiq tədbirlər görsün. Bu

proses həm vergi orqanı həm də vergi ödəyicisi üçün əlverişlidir. Belə ki,

uzunmüddətli audit yoxlamalarına ehtiyac aradan qalxır, şəffaflığın və könüllü

əməletmənin səviyyəsi artır.

Qeyd etmək lazımdır ki, sözügedən strategiyalar bir neçə vacib aspektlərə

görə fərqlənirlər (məsələn, bütün növ vergi ödəyicilərinə/bütün növ əməliyyatlara

aid edilib-edilməməsi, məcburi və ya könüllü olması, aqressiv vergi planlaşdırması

sxeminin himayədarları barədə məlumatın verilib-verilməməsi və s.). Aşağıdakı

cədvələ diqqət yetirək:

Cədvəl 2.

Bütün

vergi

ödəyiciləri

İlkin

məlumat

Himayədarlar

barədə məlumat

verilməsi

Bütün

növ

əməliyyat

lar

Bəzi

əməliyyatlar

Məcburi Könüllü

Məcburi ilkin

açıqlama

+ + + - - + -


Əlavə hesabat + + - - - + -

Sorğular - + - - - + -

Birgə əməl

etmə

- + - + - - +

Öhdəliklərin

müəyyən

edilməsi

- + - - + - +

Cəriməyə

əsaslanan

açıqlanma

+ + - - - - +

Sadalanan strateji istiqamətlərə ətraflı nəzər salaq.

(1) İlkin məcburi açıqlanma qaydaları (early mandatory disclosure rules)

Bir neçə ölkələrdə vergi bəyannamələrinin təqdim edilməsindən əvvəl vergi

orqanına vergi sığınacağı və ya vergidən yan keçmə (qanuni yolla) sxemlərindən

istifadə edilib-edilməməsi barədə məlumatın məcburi açıqlanmasını nəzərdə tutan

qaydalar qəbul edilmişdir. Bu qaydalar həm vergi ödəyicilərinə, həm də aqressiv

vergi planlaşdırması sxemlərinin himayədarlarına şamil edilir.

Məcburi açıqlanma rejimləri hazırda ABŞ, Kanada, Birləşmiş Krallıq və

Portuqaliyada tətbiq edilir. Bu ölkələrin hamısında məlumatların açıqlanması

üçün əsas öhdəlik himayədarın üzərinə düşür. İrlandiyada da müəyyən

əməliyyatlar üçün məcburi açıqlanma rejimi ilə bağlı qanunvericilik aktı qəbul

edilmişdir.

Bütün məcburi açıqlanma rejimləri bir sıra şablon suallara cavab verməlidir.

Bu suallar aşağıdakılardır:

- Kim açıqlamalıdır?

- Nə açıqlanmalıdır?

- Nə zaman açıqlanmalıdır?

Məcburi açıqlanma rejiminin əsasən aşağıdakı üstünlükləri qeyd olunur:


Vergi orqanı tərəfindən zərərli sxemin aşkar olunmasına sərf edilən

vaxt azalır;

Effektiv risk-əsaslı araşdırmaya şərait yaradır;

Qanunvericilik vasitəsilə sürətli cavab tədbirlərin görülməsini

mümkün edir;

Aqressiv vergi planlaşdırması sxeminə qarşı cəld addımlar atmağa

yardım edir ki, bu da aqressiv vergi planlaşdırmasını vergi ödəyiciləri

üçün daha az cəlbedici edir.

(2) Əlavə hesabat öhdəliyi (additional reporting obligations)

Bəzi ölkələr aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin aşkarlanması üçün

vergi ödəyicilərinin üzərinə əlavə hesabat öhdəliyi qoyurlar. Belə ki, vergi

ödəyicilərindən aşağıdakılar tələb olunur:

Hər hansı bir tərəf qarşısında olan borc öhdəliyinə görə ona ödənilən

faizlərin xərc kimi gəlirdən çıxılması niyyəti olduqda, bu barədə vergi

orqanının məlumatlandırılması (Niderland);

Əmlakın dəyərinin azalması (capital losses) ilə bağlı əvvəlcədən

məlumatın təqdim edilməsi (ABŞ və İtaliyada); və ya

Vergi və maliyyə mühasibat uçotları arasındakı fərqlərin izah

edilməsi.

Əlavə hesabat öhdəliyindən istifadə edən ölkələr əsas diqqəti təqdim edilən

bəyannamələrin yoxlanılmasına yönəldirlər. Bu, gələcək audit yoxlamaları üçün

ətraflı məlumatın əldə edilməsinə kömək edir və auditorlar potensial yoxlamaları

daha cəld və effektiv müəyyən edə bilirlər. Vergi ödəyiciləri üçün müsbət cəhət

ondan ibarətdir ki, əməletmə xərcləri kifayət qədər azaldılır. İlkin məcburi

açıqlanma qaydalarından fərqli olaraq, əlavə hesabat qaydalarına görə, aqressiv


vergi planlaşdırması sxemlərinin himayədarları və vergi ekspertləri barədə

məlumat verilmir.

(3) Sorğular (Questionnaires)

Bir sıra ölkələr (Yeni Zelandiya, İtaliya) audit üçün vergi ödəyicilərinin və

daha aktual sahələrin seçilməsi üçün müəyyən qrup vergi ödəyiciləri və müəyyən

risk sahələrinə (ikili rezidentliyi olan müəssisələr və s.) yönləndirilmiş sorğulardan

istifadə edirlər. Əksər hallarda, sorğuların cavablandırılması məcburi xarakter

daşıyır. Məsələn, Yeni Zelandiyada vergi orqanı əvvəllər aqressiv vergi

planlaşdırması sxemindən istifadə edən hər hansı xarici investisiyalı müəssisələr

(bank və ya sığorta təşkilatları istisna olmaqla) üçün məcburi maliyyə sorğuları

sistemini tətbiq edir.

Ümumiyyətlə, Yeni Zelandiyanın təcrübəsi göstərir ki, sorğuların bir sıra

müsbət cəhətləri var:

Sorğular çevikdir, yəni onlar istənilən vaxt bir neçə mövzunu əhatə

etməklə tərtib oluna bilər;

Sorğular auditin effektivliyini artırır;

Sorğular məcburi açıqlanma təşəbbüslərini stimullaşdırır;

Sorğular vergi ödəyicilərinin əməletmə xərclərini azaldır.

(4) Birgə əməletmə proqramları (Co-operative compliance programmes)

Birgə əməletmə proqramlarının əsas məqsədi vergi orqanı və vergi

ödəyiciləri arasında qarşılıqlı etimada əsaslanan mühitin formalaşdırılması, eləcə

də hər iki tərəf üçün əlverişli olan vergi risklərinin idarə edilməsi və ümumi

əməletmə səviyyəsinin artırılmasıdır. Bu sistemi tətbiq edən bir sıra ölkələrdə

əməletmə strategiyalarında audit və digər məcburetmə mexanizmləri ilə yanaşı,

vergi ödəyiciləri tərəfindən risklərin idarə edilməsinə dəstəyin göstərilməsi balans


təşkil edir (Avstraliyada İllik Əməletmə Tənzimlənməsi layihəsi, İtaliyada Risklərin

İdarə edilməsinin Monitorinqi layihəsi, Niderlandda Horizontal Monitorinq,

İspaniyada İri Vergi ödəyiciləri üçün Forum və s.).

Ölkələrin təcrübələri göstərir ki, birgə əməletmə proqramları vergi orqanı ilə

vergi ödəyicilərinin real vaxt ərzində birgə işini nəzərdə tutur. Bu o deməkdir ki,

vergi ödəyiciləri vergi orqanı ilə münasibətlərdə nə qədər şəffaf olarsa, vergi

orqanı daha ətraflı məlumata malik olur. Daha ətraflı məlumat daha effektiv risk

qiymətləndirilməsinə və resurs bölgüsünə yol açır. Nəticədə, vergi məsələləri ilə

bağlı mübahisəli məqamlar daha tez həll olunur, vergi ödəyicilərinin inzibati

xərcləri azalır və lazımsız auditlərə ehtiyac qalmır. Bu proses daha az riskli vergi

ödəyiciləri üçün xüsusilə əlverişlidir, çünki daha ətraflı məlumata malik olan vergi

orqanı öz resurslarını əsasən yüksək riskli vergi ödəyicilərinə sərf edir.

(5) Öhdəliklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsi6 (Rulings)

Öhdəliklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsi mexanizmi məlumatların

açıqlanması sayılmasa da, vergi ödəyicisinin konkret əməliyyatı barədə vergi

orqanını bütün aidiyyəti məlumatlarla təmin edir. Öhdəliklərin əvvəlcədən

müəyyən edilməsi vergi ödəyicisinin hər hansı əməliyyatı aparmamışdan əvvəl

vergi orqanına verdiyi sorğuya dair verilən rəy əsasında həyata keçirilir. Vergi

orqanı sorğu əsasında həmin əməliyyatla bağlı vergi ödəyicisinin vergi

öhdəliklərini müəyyən edir.

Öhdəliklərin müəyyən edilməsi aqressiv vergi planlaşdırması sxemləri ilə

bağlı yalnız məhdud məlumat verir. Belə ki, öhdəliklərin müəyyən edilməsi daha

çox vergidən yayınmanın mümkün olduğu hər hansı əməliyyata qanunvericiliyin

6 Beynəlxalq münasibətlər idarəsi tərəfindən 03.09.2010-cu il tarixli 1017030007236600 nömrəli məktubla “Vergi

öhdəliklərinin əvvəlcədən müəyyən edilməsi ilə bağlı beynəlxalq təcrübə barədə icmal” aidiyyəti struktur vahid və

bölmələrə təqdim edilmişdir.

http://report.taxes.gov.az/reporter/karg/jsp/PG_REC_DOCUMENT_INFO.jsp?REPORT_MODULE_FOLDER=karg&REPORT_NAME=PG_REC_DOCUMENT_INFO&REPORT_FORMAT=html&REPORT_LANG=az&OID=06gdlp7q3z1x1l&TYPE=03&SHOW_DETAIL=OK


tətbiqi ilə bağlı vahid mövqenin olmadığı və ya ziddiyyətli mövqenin olduğu

hallara şamil edilir.

Öhdəliklərin müəyyən edilməsi mexanizmi Avstraliya və Yeni Zelaniyada

daha uğurla tətbiq olunur. Belə ki, Yeni Zelandiyada öhdəliklərin müəyyən

edilməsi ilə bağlı daxil olan müraciətlər və sorğular əsasında ilkin mərhələdə

aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin qarşısının alınması üçün potensial

mövqe və tədbirlər hazırlanmışdır. Avstraliyada isə “məhsulla bağlı öhdəliklərin

müəyyən edilməsi rejimi” (“product ruling regime”) formalaşdırılmışdır. Bu rejim

daxil olan sorğular əsasında vergi administrasiyası tərəfindən hazırlanmışdır və

mahiyyəti ondan ibarətdir ki, vergi ödəyiciləri vergidən yayınma riskinin mövcud

olduğu konkret əməliyyatlarla bağlı vergi administrasiyasından müsbət rəy

almamış həmin əməliyyatları aparmırlar.

(6) Cəriməyə əsaslanan açıqlanma qaydaları (Penalty-linked disclosure

rules)

Cəriməyə əsaslanan açıqlanma qaydaları vergi ödəyicilərindən aqressiv

vergi planlaşdırması sxemlərinin məcburi açıqlanmasını tələb etmir. Bu metod

tətbiq edilən cərimələr və maliyyə sanksiyaları vasitəsilə vergi ödəyicilərinin

könüllü şəkildə məlumat açıqlamalarını nəzərdə tutur. Məsələn, İrlandiyada vergi

ödəyicisinin vergidən yayınma əməliyyatlarına cəlb olunduğu aşkarlanarsa, ona

yayındırılan verginin 20%-i məbləğində əlavə ödəniş və maliyyə sanksiyası tətbiq

edilir. Lakin, əgər vergi ödəyicisi vergi orqanına əməliyyatın başladığı vaxtdan 90

gün müddətində “Qoruyucu Qeyd” 7(“Protective Notification”) təqdim edərsə, ona

cərimə tətbiq edilmir. Yeni Zelandiyada “vergi qanunvericiliyindən sui-istifadə”yə

görə yayındırılan verginin 100%-i məbləğində cərimə nəzərdə tutulur. Lakin, əgər

vergi ödəyicisi həm; a) audit yoxlaması ilə bağlı vergi orqanından bildiriş

alınanadək, həm də b) bildiriş alınandan sonra, lakin, yoxlama başlayanadək

7 Məlumatların açıqlanması forması


məlumatları könüllü olaraq vergi orqanına açıqlayarsa, qeyd olunan cərimənin

məbləği müvafiq olaraq, 75% və 40%-dək endirilir.

Ümumilikdə, cəriməyə əsaslanan açıqlanma qaydaları mexanizmindən

istifadə edən ölkələrdə aqressiv vergi planlaşdırması sxemlərinin könüllü olaraq

açıqlanması hallarının artması müşahidə olunur.

***

Aqressiv vergi planlaşdırması və onun qarşısının alınması istiqamətində

məlumatların açıqlanması təşəbbüsü ilə bağlı qeyd olunanlara əlavə olaraq, bu

təşəbbüsün həm vergi administrasiyası, həm də vergi ödəyiciləri üçün

üstünlüklərinə bir daha nəzər salaq.

Vergi administrasiyaları üçün: ilkin mərhələdə ətraflı məlumat əldə edilir,

vergidən yayınma riskləri vaxtında qiymətləndirilir, vergidən yayınma hallarının

aradan qaldırılması üçün resurslardan daha səmərəli istifadəyə şərait yaranır,

preventiv tədbirlərin görülməsi üçün əlavə vaxt qazanılır, inzibati xərclər azaldılır.

Vergi ödəyiciləri üçün: vergitutma baxımından aparılan əməliyyatlarla bağlı

qeyri-müəyyənlik aradan qalxır, əməletmə xərcləri azaldılır, vergi administrasiyası

qarşısında müsbət imic formalaşır.

Bundan başqa, hər iki tərəf üçün üstün cəhətlər də mövcuddur ki, bunlar

gərəksiz şablon audit yoxlamalarının aparılmasına zərurətin aradan qalxması, vergi

ödəyicisi tərəfindən aqressiv vergi planlaşdırması sxeminin tərtib edilməsi və bu

sxemin vergi orqanı tərəfindən aşkar edilməsi arasındakı boşluğun aradan

qaldırılması, eləcə də şəffaflığın və əməletmə mədəniyyətinin səviyyəsinin

artmasıdır.


Nəticə və təkliflər

Göründüyü kimi, istər vergi boşluqlarının müəyyən edilməsi və qarşısının

alınması yolları, istərsə də aqressiv vergi planlaşdırmasının qarşısının alınması

yolları müxtəlif dövlətlərin vergi administrasiyaları tərəfindən tətbiq edilən

nisbətən yeni yanaşmalardır və bu praktikada ölkələr üzrə müxtəlifliklər

mövcuddur. Bu müxtəlifliklərə ayrı-ayrı ölkələrdə mövcud olan inzibati, hüquqi və

mədəni fərqliliklər, habelə vergi ödəyicilərinin davranışlarındakı fərqliliklər təsir

göstərir. Buraya həmçinin, vergi ödəyicisinin vergi orqanı ilə əməkdaşlıq etməyə

nə dərəcədə həvəsli olduğu və vergidən yayınmaya nə dərəcədə meylli olduğu kimi

amillər də təsir göstərir.

Bütün bunlara baxmayaraq, hər iki layihə ilə bağlı bir sıra ölkələr uğurlu

təcrübəyə malikdirlər və onların təcrübəsi digər ölkələr üçün bu istiqamətdə ən

yaxşı təcrübə rolunu oynaya bilər.

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi

tərəfindən son dövrlərdə həyata keçirilən bir sıra qabaqcıl layihələr, informasiya

texnologiyalarının tətbiqi, xüsusilə, cari ilin 1 mart tarixindən etibarən tətbiq

edilməyə başlanılan elektron audit layihəsi və vergilər nazirinin müvafiq əmri ilə

Bakı şəhəri Vergilər Departamentinin Bəyannamələrin qəbulu və işlənməsi

idarəsinin tərkibində Elektron kameral vergi yoxlamaları şöbəsinin yaradılması

kimi faktları nəzərə alaraq, təklif edirik ki, ölkəmizdə vergi boşluqlarının

hesablanmasının metodologiyasının, eləcə də, vergi boşluqlarının və aqressiv vergi

planlaşdırmasının qarşısının alınması mexanizmlərinin işlənib hazılanması və

tətbiqinin məqsədəmüvafiqliyi məsələsinə baxılsın.

Eyni zamanda, məqsədəmüvafiq hesab edildiyi təqdirdə, daha uğurlu və

ölkəmizdə tətbiqinin daha aktual hesab edildiyi ölkələrin təcrübələrinin daha

dərindən öyrənilməsi təklif olunur.


İstifadə edilmiş mənbələr

1. “Tax Gap in Bulgaria - First Attempt”. Tax Tribune. Magazine of the İntra-

European Organisation of Tax Administrations. Issue 27/2010, p.141

2. “Measuring tax gaps” HM Revenue & Customs, March, 2010 -

http://www.hmrc.gov.uk/stats/measuring-tax-gaps.pdf

3. “Developing Metodologies for Measuring Direct Tax Losses” HM Revenue

& Customs, March, 2008 -

http://www.hmrc.gov.uk/freedom/methodologies.pdf

4. “Compliance with the tax rules by businesses in Denmark” Report by SKAT

– Danish Tax and Customs Administration, 2006

http://www.skat.dk/getFile.aspx?Id=76358

5. “Risk Management Guide for Tax Administrations” Fiscalis Risk Analysis

Project Group, 2006- http://www.skat.dk/getFile.aspx?Id=76358

6. “Tax Administrations and Shadow Economy in EU new members” Viktor

Trasberg, University of Tartu, Estonia –

http://www-3.unipv.it/websiep/wp/313.pdf

7. “Tackling Agressive Tax Planning Through Improved Transparency and

Disclosure” Report on disclosure initiatives, Center for Tax Policy and

Administration, OECD -

http://www.oecd.org/document/46/0,3746,en_2649_34897_46987758_1_1_

1_1,00.html

8. “Agressive Tax Planning” Working Paper, Quebec, January, 2009 -

http://www.finances.gouv.qc.ca/documents/Autres/en/AUTEN_DocCons_PF

A.pdf

http://www.hmrc.gov.uk/stats/measuring-tax-gaps.pdf

http://www.hmrc.gov.uk/freedom/methodologies.pdf



http://www-3.unipv.it/websiep/wp/313.pdf

http://www.oecd.org/document/46/0,3746,en_2649_34897_46987758_1_1_1_1,00.html

http://www.oecd.org/document/46/0,3746,en_2649_34897_46987758_1_1_1_1,00.html

http://www.finances.gouv.qc.ca/documents/Autres/en/AUTEN_DocCons_PFA.pdf

http://www.finances.gouv.qc.ca/documents/Autres/en/AUTEN_DocCons_PFA.pdf

İcmal - Taxes.Gov.Az · 2019. 9. 7. · Beynəlxalq münasibətlər idarəsi 2 Giriş Müasir dövrdə inkşaf etmiş, eləcə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin vergi administrasiyaları

Documents