Case study at Tak Province · 2020. 5. 13. · ค ของทุกภาคส่วนในการจัดการศึกษา 5)...

ก

รายงานผลการวจย เรอง

แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก

Appropriate Educational Provision Guidelines for Out-of-School Children: Case study at Tak Province.

โดย ดร.พชราภา ตนตชเวช

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย รายงานการวจยนไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

2559 ISBN

DPU

ข

ชอวจย: แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก ผวจย: ดร.พชราภา ตนตชเวช สถาบน: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ปทพมพ: 2560 สถานทพมพ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย แหลงทเกบรายงานการวจยฉบบสมบรณ จ านวนหนางานวจย 150 หนา : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ค าส าคญ: การจดการศกษา ลขสทธ: สงวนลขสทธ เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงค คอ 1) เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา 2) เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา 3) เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา โดยใชทฤษฎระบบนเวศวทยาเปนกรอบแนวคดของงานวจย ผวจยใชวธการวจยเชงคณภาพดวยการสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมายทเปนเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจ านวน 38 คน และผทรงคณวฒ ผลการวจยพบวา

1) คณลกษณะเชงลกพบวา เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาสวนใหญอยรวมกบบดามารดาแตไมมความผกพนภายในครอบครว ขาดการสอสารในครอบครว ระดบการศกษาของสมาชกภายในครอบครว วถชวต ความเชอ และวฒนธรรมของคนในชมชนมอทธพลกบการตดสนใจออกนอกระบบการศกษา และสงผลตอการประกอบอาชพภายหลงออกนอกระบบการศกษา ปจจบนเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทกคนมครอบครวและท างาน ดานอนาคตทางการศกษาเดกและเยาวชนสวนใหญจะไมกลบไปศกษาตออก

2) ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาแบงเปน 2 ปจจยคอ 1) ปจจยจากกลมเปาหมาย เชน ทศนคตทมตอการเรยน การปรบตว การแตงงาน และ 2) ปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอม เชน ทศนคตของครอบครวทมตอการศกษา ปญหาดานเศรษฐกจของครอบครว ความล าบากในการเดนทางไปโรงเรยน

3) แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามแนวทางทส าคญ คอ 1) การจดการศกษาทมความยดหยนตามบรบทของผเรยน 2) การจดการศกษาทเนนความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน 3) การจดการศกษาเพอการด ารงชวตและการประกอบอาชพ 4) การมสวนรวม

DPU

ค

ของทกภาคสวนในการจดการศกษา 5) การจดการศกษาทางเลอกเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผเรยน

DPU

ง

Title: Appropriate Educational Provision Guidelines for Out-of-School Children: Case study at Tak Province Researcher: Patcharapa Tantichuwet, Ph.D. Institution: Dhurakij Pundit University Year of Publication: 2017 Publisher: Dhurakij Pundit University Sources: Dhurakij Pundit University No. of page: 150 pages Keyword: Educational Provision Guidelines Copy right: Copy right

, Out-of-School Children

Abstract This research aims to 1) study the in-depth characteristics of out of

school children (OOSC) 2) to analyze the factors that influence their dropouts and 3) to propose educational provision guidelines for out-of-school children. The Bronfenbrenner's ecological theory of human development was applied as a conceptual framework for this research. Purposive sampling technique was employed and the snowball technique was used to select the subjects. Data were collected by in-depth interviews of 38 secondary school dropouts, their family representatives, and community representatives, and professional at Tak Province. The results were as follows.

1) The in-depth characteristics of the subjects were that most of them lived with their parents. However, lacks of communication were common among their families. In addition, the level of family members' education, their way of life, the beliefs and culture of the people in the community also influenced their choices of whether to remain in the schooling system or to drop out school. At the time of study, all of the subjects were married, had a family and work and affect to the career after their out of the education system. As for their education in the future, most of them would not return to school. However, if they wanted to continue their study, they would resort to both the Office of Non-Formal and Informal Education.

2) As for the factors affecting their dropout decisions, it was found that there were divided into two factors: (1) their personal factors, for example, their

DPU

จ

attitudes toward education, adjustability, marriage, etc., and (2) their family, community, and environmental factors, for example, their parental attitudes towards the target group, family economic condition, and difficulties in traveling to school.

3) The proposed educational provision guidelines for out of school children

are the following: 3.1) educational management should be flexible based on the context

of the learners; 3.2) educational management should emphasize individual differences

among learners; 3.3) educational provision should aim for the development of life skills

and careers; 3.4) participation of all sectors in educational management is required; and

3.5) alternative education should be provided to promote lifelong learning.

DPU

ฉ

กตตกรรมประกาศ

งานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา : กรณศกษาจงหวดตาก” เรองนส าเรจลงไดดวยดจากการสนบสนนทนวจยของศนยบรการวจย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ผวจยตองขอขอบคณมา ณ ทน งานวจยจะส าเรจมได หากมไดรบความอนเคราะหและการใหความรวมมอในการใหสมภาษณเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในเขตพนทอ าเภอเมอง อ าเภอสามเงา และอ าเภอแมสอด จงหวดตาก รวมถงผทรงคณวฒทใหขอเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ผวจยขอขอบคณในความเปนกนเอง และมตรภาพทไดรบจากคนในพนททงผน าชมชนและผใหญบาน เมอผวจยลงพนทเกบขอมล และการแนะน าเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในเขตพนทใหกบผวจย ขอขอบคณ ดร.วรนทรทพย หมแสน ผอ านวยการโรงเรยนบานเกาะอายดวน จงหวดตาก ทใหความอนเคราะหในการตดตอประสานงานกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ขอขอบคณ ครจารวฒน พนทรพย โรงเรยนราชประชานเคราะห 55 จงหวดตาก ทใหความอนเคราะหในการตดตอประสานงานกบคนในพนท และน าผวจยลงพนทเพอเกบขอมล ขอขอบคณผชวยนกวจยทลงพนทเกบขอมลไปพรอมกบผวจย ผวจยขอขอบคณมา ณ โอกาสน สดทายนขอขอบพระคณก าลงใจจากบดา มารดา และครอบครวทใหก าลงใจผวจยในการท างานวจยเรองนมาโดยตลอด รวมถงความหวงใยทมตอผวจยทกครงทตองลงพนทเกบขอมลงานวจย ประโยชนใดๆ ทเกดขนจากการวจยเรองน ผวจยขอมอบใหกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาใหมคณภาพชวตทดขนจากเดม

DPU

ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................... ข บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................... ง

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................... ฉ

สารบญ ................................................................................................... ช

สารบญตาราง ......................................................................... ........................... ญ สารบญภาพ .................................................................................................... ฎ

บทท 1 บทน า......................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา..................................... 1 วตถประสงคของการวจย............................................................ 4 นยามศพทเฉพาะในงานวจย....................................................... 4 ขอบเขตของการวจย................................................................. 5 กรอบแนวคดในการวจย............................................................ 6 ขอจ ากดของการวจย................................................................. 8 ขอตกลงเบองตน....................................................................... 8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ........................................................ 9

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ......................................... 10 ตอนท 1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษา ................................................................................ .. 11

ความหมายของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา............... 11 คณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา... 12 ปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน.... 16

ปฏญญาอาเซยน......................................................................... 20 การพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals:

SDGs)......................................................................................... 22

แนวปฏบตในการตดตามเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา 25

DPU

ซ

สารบญ (ตอ) หนา

ตอนท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการศกษา ................. 28 หลกการจดการศกษา ................................................................ 28 รปแบบของการจดการศกษา...................................................... 29 แนวทางการจดการศกษา .......................................................... 30 การจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา... 34

ตอนท 3 เอกสารทเกยวของกบทฤษฎระบบนเวศนวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร .................................................................................

38

ทฤษฎระบบนเวศนวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร.................... 38 งานวจยทเกยวของ..................................................................... 42

บทท 3 วธด าเนนการวจย .................................................................... 49 กลมเปาหมาย............................................................................. 49 เครองมอทใชในการวจย............................................................. 51 การเกบรวบรวมขอมล................................................................ 52 การตรวจสอบขอมล................................................................... 54 การวเคราะหขอมล..................................................................... 54

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล.............................................................. 56 วตถประสงคขอท 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษา...................................................... 56

วตถประสงคขอทสอง คอ เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา........................................

98

วตถประสงคขอทสาม คอ เ พอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา...........

100

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ....................... 111 สรปผลการวจย........................................................................... 111

อภปรายผล................................................................................. 118 ขอเสนอแนะ............................................................................... 126

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ) หนา บรรณานกรม ................................................................................................ 129 ภาคผนวก ............................................................................................... 137

ภาคผนวก ก แบบบนทกการสมภาษณเชงลกส าหรบวตถประสงคขอ 1 และ ขอ 2...........................................................................................

138

ภาคผนวก ข แบบบนทกการสมภาษณเชงลกส าหรบวตถประสงคขอ 3 ........ 143 ภาคผนวก ค ภาพถายสภาพครอบครว โรงเรยน และชมชนของเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษา...................................................... 146

ประวตผวจย........................................................................................................................... 150

DPU

ญ

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2-1 แสดงรายชองานวจยทเกยวของกบความสมพนธระหวางการออกกลางคน และความเกยวของกบครอบครว โรงเรยน และชมชน................................................

44

3-1 แสดงวธด าเนนการวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก”......................................................

55

DPU

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แสดงกรอบแนวคดในการวจย.................................................................................. 7 2-1 แสดงจ านวนและอตราการออกกลางคนของนกเรยนเฉพาะสงกดส านกงาน

ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ก า ร ศ ก ษ า ข น พ น ฐ า น ป ก า ร ศ ก ษ า 2 5 4 6 -2558.........................................................................................................................

14

2-2 แสดงขนตอนการตดตามเดกเขาเรยนกรณผปกครองไมสงเดกนกเรยน................... 26 2-3 แสดงขนตอนการด าเนนการกรณนกเรยนทขาดเรยน.............................................. 27 2-4 แสดงระดบชนของสงแวดลอมตามแนวคดของบรอนเฟรนเบนเนอร........................ 41 4-1 แสดงแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา:

กรณศกษาจงหวดตาก.............................................................................................. 110

DPU

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา จากวาระการพฒนาภายหลงป ค.ศ. 2015 (The Post-2015 Development Agenda) ทรเรมโดยสมชชาใหญแหงสหประชาต (United Nations General Assembly) ป 2010 ซงเปนการด าเนนการตอเนองจากแถลงการแหงสหสวรรษ (Millennium Declaration) เพอประเมนเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals: MDGs) และกระตนใหประเทศตางๆ พฒนาประเทศเพอขจดความยากจน ความหวโหย สงเสรมสทธมนษยชน ความเทาเทยม เทคโนโลยทเปนมตรกบสงแวดลอม ดแลสงแวดลอม และพรอมรบมอตอการเปลยนแปลงภมอากาศ (United Nation Development Programme, 2016) ปจจบนเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษไดสนสดลงแลว และในทประชมสมชชาใหญองคการสหประชาชาต ณ นครนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกาไดก าหนดเปาหมายการพฒนาทย งยน (Sustainable Development Goals: SDGs) ซงรเรมจากการประชม Rio+20 (United Nation Development Programme, 2016) เปนเปาหมายหลกของการประชม โดยมวาระรวมกนคอการพฒนาทยงยนของโลก (Sustainable Development Goals: SDGs) ซงถอเปนทศทางรวมกนของโลกอนาคตโดยเรมตนในป ค.ศ. 2015 ถง ค.ศ. 2030 หรอตรงกบปพ.ศ. 2558 – 2573 ประกอบดวยเปาหมายหลก (goals) 17 ประการ และเปาประสงค (targets) อกจ านวน 169 ขอ ทงเปาหมายการพฒนาทยงยนและเปาประสงคนจะครอบคลมไปดวย 3 เสาหลกคอ เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในการพฒนาทยงยน ทงนเนอหาการพฒนาทยงยนใหครอบคลมจะยดถอหลกส าคญวา “No one left behind” หรอจะไมทงใครไวเบองหลง และประเทศไทยเปนหนงใน 193 ประเทศทเขารวมการพฒนาทยงยนดวยเชนกน การจดการศกษาทมคณภาพ ทวถง และเปนธรรม เปนหนงในเปาหมายส าคญของการพฒนาทยงยนของโลก โดยเปาหมายดานการศกษาจดเปนเปาหมายท 4 ของการพฒนาทยงยน ซงเปาหมายท 4 มสาระส าคญคอ การไดรบการศกษาทมคณภาพ อยางเทาเทยม ทวถง และสงเสรมโอกาสในการเรยนรตลอดชวตแกทกคน (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2559) ทงนการวางเปาหมายการศกษาเพอการ

DPU

2

พฒนาทยงยนของโลกในอก 15 ปขางหนา เดกและเยาวชนหญงชายในทกคนทกกลมในสงคมตองไดรบความเสมอภาคทางการศกษา ไดรบการศกษาทมคณภาพตงแตระดบอนบาลจนถงมธยมศกษาอยางทวถง และเทาเทยมกน สรางโอกาส ทางการศกษาเพมขนในระดบอดมศกษาทงสายสามญและสายอาชพ ครอบคลมไปจนถงการจดการเรยนรกบประชากรนอกเหนอวยเรยนใหมการเรยนรตลอดชวต ( lifelong learning)

ภายหลงจากการสนสดลงของการด าเนนงานตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals) ในป พ.ศ. 2558 ดานการศกษาผลพบวาไมเปนไปตามเปาหมายขางตน โดยยงคงมเดก และเยาวชนวยเรยนมากกวา 59 ลานคนทวโลกทยงอยนอกระบบการศกษา (Out-of-school children) และเดก 18 ลานคนอยในภมภาคเอเชยแปซฟก ซงผลการส ารวจดงกลาวสอดคลองกบการประชมทจดโดยองคการยเนสโกรวมกบองคการยนเซฟในเรอง “Asia summit on flexible learning strategies for Out-of-school children: นวตกรรมการเรยนรเพอเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาแหงเอเชย” ซงขอมลขององคการยเนสโกป พ.ศ. 2556 พบวา เดกวยประถมศกษาของไทยทหลดจากระบบการศกษาเกอบ 300,000 คน สงผลตอความเสยหายทางเศรษฐกจของไทยทงทางตรงและทางออม คดเปนมลคารอยละ 1-3 ของจดพในทกป สงผลใหประเทศไมสามารถหลดจากกบดกประเทศรายไดปานกลางไปอยางนอย 25-30 ป เชน ประเทศตมอร เลสเต ทพบปญหาเดกและเยาชนนอกระบบการศกษาฉดอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสงถงรอยละ 4 ตอป (ปารชญ, 2559) ดงนนองคการสหประชาชาตจงประกาศใหเปาหมายการลดจ านวนเดกเยาวชนนอกระบบการศกษาตงแตระดบกอนวยเรยน ประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตนเปนศนยเปอรเซนตภายในป พ.ศ. 2573 เพอตอบสนองเปาหมายขอท 4 ใน 17 ขอของเปาหมายการพฒนาทยงยน ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมสถตเดกไทยหลดออกจากระบบการศกษา (Out-of-school children) เปนจ านวนมาก ดงจะเหนไดจากป พ.ศ. 2549 พบวามนกเรยนชน ป1 เขาสระบบการศกษาจ านวน 633,852 คน และเมอเขาสระดบชนประถมศกษาในปการศกษา 2555 พบวาจ านวนผเรยนเหลอ 624,911 คน และเมอจบชนมธยมศกษาปท 3 ในปการศกษา 2557 พบวาเหลอนกเรยนทจบการศกษาเพยง 536,318 คน หรอคดเปนรอยละ 84.65 จากตวเลขดงกลาวจะพบวาจ านวนนกเรยนทเขาเรยนชนประถมศกษาปท 1 และจบถงระดบชนมธยมศกษาปท 3 หายไปจากระบบการศกษาจ านวน 97,534 คน (ณฐพงษ เพลาแกว, มปป.)

DPU

3

จากปญหาเดกหลดออกจากระบบการศกษาทมจ านวนมาก ประเทศไทยไดตอบรบกบแนวทางการแกปญหาดงกลาวดงจะเหนไดจากการเขารวมปฏญญาอาเซยนวาดวยการสรางความเขมแขงดานการศกษาใหกบเดกทตกหลน โดยสาระส าคญของปฏญญาม 3 ประการคอ ประการทหนง การใหค านยามของเดกตกหลน (Out-of-school children) วาหมายถงเดกทอายต ากวา 18 ปประกอบดวยเดกทไมไดเขาเรยน เดกทไมมโอกาสเขาเรยน เดกทเสยงตอการออกจากโรงเรยนกลางคน และเดกทออกจากโรงเรยนกลางคน ประการทสอง คอ ความสอดคลองและการจดกจกรรมแบบยดหยน เพอใหมนใจวาทกคนสามารถเขาถงการศกษาและสามารถพฒนาตนเองใหเปนประชาคมโลกทมประสทธภาพได และประการสดทายคอ การมรปแบบกจกรรมเพอใหสามารถเขาถงการศกษาไดอยางทวถงและเทาเทยม และเปาหมายของปฏญญาอาเซยนคอ การใหความชวยเหลอดแลนกเรยนทออกกลางคนทกสภาพปญหารวม 8,814 คน และก าหนดมาตรการชวยเหลอดแลใหกลมดงกลาวกลบเขาสระบบการศกษา

จงหวดตาก เปนหนงในหาจงหวดทถกจดเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษ ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม คดเปนรอยละ 80 ของพนท แยกการปกครองออกเปนต าบล รวม 14 ต าบล มประชากรหลากหลาย ไดแก ชาวไทยบนพนทสง (มง) ประชากรพนราบ ผอพยพยายถน และคนตางดาว ซงอยอาศยกระจดกระจายและมบรบทแตกตางกน สภาพชมชนโดยสวนใหญเปนชมชนเมอง สภาพทางเศรษฐกจอยในเกณฑด มสถานศกษารวมจ านวน 110 แหง มจ านวนผเรยนในสถานศกษาตงแตระดบประถมศกษาจนถงระดบมธยมศกษาตอนปลายในปการศกษา 2558 รวมจ านวนทงสน 79,352 คน และมจ านวนผ เรยนทออกนอกระบบการศกษาจ านวนทงสน 777 คน (ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 1, 2559)

จ านวนผเรยนทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 777 คนดงกลาว เมอจ าแนกผเรยนทออกนอกระบบการศกษาตามระดบการศกษาขนพนฐาน พบวาเปนผเรยนระดบประถมศกษาทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 179 คน ผเรยนระดบมธยมศกษาจ านวน 598 คน ซงจ าแนกออกเปนระดบมธยมศกษาตอนตนทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 125 คน และผเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 473 คน (ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 1, 2559) จากขอมลดงกลาวพบวาจ านวนผเรยนทออกนอกระบบการศกษาในระดบการศกษาขนพนฐานพบในระดบชนมธยมศกษามากทสด โดยเมอคดเปนรอยละของผเรยนทออกนอกระบบการศกษาในระดบประถมศกษาพบวาคดเปนรอยละ 23.03 ขณะทระดบมธยมศกษาคดเปนรอยละ 76.97

จากสถตจ านวนผเรยนในระดบมธยมศกษาทออกนอกระบบการศกษาสงถงรอยละ 76.97 นนจะสงผลในระยะยาวตอการพฒนาความรความสามารถของทรพยากรบคคลทจะเปนก าลงส าคญในการ

DPU

4

พฒนาประเทศรวมถงสงผลการพฒนาประเทศตอไปในอนาคต ทงนเพราะประเทศไทยก าลงกาวเขาสสงคมผสงอาย (aging society) ภายในป พ.ศ. 2568 แตในขณะเดยวกนประเทศไทยมสถตเดกเกดนอยลง และเดกทเกดนอยลงเมอถงวยเขารบการศกษาขนพนฐานกลบออกนอกระบบการศกษาเปนจ านวนมาก ซงการทเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาทงทก าลงอยในวยศกษาเลาเรยนถอเปนความดอยโอกาสในรปแบบหนงทจะสงผลใหอนาคตประเทศไทยขาดแคลนก าลงแรงงานทส าคญทจะใชในการพฒนาประเทศและจะสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศในระยะยาว

จากสภาพปญหาผเรยนในระดบมธยมศกษาออกนอกระบบการศกษาขางตน ประกอบกบความหลากหลายทางคณลกษณะของประชากร รวมถงการเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษของประเทศไทย ผวจยจงเลอกศกษาจงหวดตากเปนจงหวดน ารองในการศกษาปญหาเรองของเดกตกหลนหรอเดกทอยนอกระบบการศกษาโดยมวตถประสงคสามประการคอเพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา วเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา และน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ทงนเพอทราบถงขอมลเชงลกและปจจยทเกยวของกบเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาเพอเปนแนวทางการปองกนและแกไขเดกและเยาวชนนอกระบบ วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา 2. เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา 3. เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา นยามศพทเฉพาะในงานวจย เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา (Out-of-school children-OOSC) หมายถง บคคลทเคยศกษาในระบบการศกษาระดบมธยมศกษาแตออกจากระบบการศกษากลางคน โดยยงไมจบมธยมศกษาตอนตนหรอมธยมศกษาตอนปลาย และปจจบนไมไดเรยนหรอเขารบการศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยในจงหวดตาก

คณลกษณะเชงลก หมายถง รายละเอยดขอมลสวนบคคลของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ซงไดจากการสมภาษณเชงลกกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา จงหวดตาก โดยมประเดนทเกยวของ ไดแก ชอ -

DPU

5

สกล ชอเลน เพศ อาย ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา เกรดเฉลย จ านวนสมาชกในครอบครว สถานภาพครอบครว บคคลทพกอาศยอยรวมในปจจบน ความสมพนธภายในครอบครว อายและอาชพบดามารดาหรอผปกครอง สภาพฐานะของครอบครว ผหารายไดหลกของครอบครว อาชพหรองานทท าในปจจบน รายไดจากอาชพทท าในปจจบน สาเหตทออกจากระบบการศกษา จ านวนปทออกจากระบบการศกษา เหตการณหรอบคคลทมอทธพลตอการออกจากระบบการศกษา ผลกระทบทเกดขนภายหลงออกจากสถานศกษา ทศนคตและมมมองดานการศกษา การใหความส าคญกบการศกษา ความสมพนธภายในโรงเรยน การใหความส าคญกบการศกษาตอ การวางแผนทางการศกษาตอในอนาคต เปนตน

ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา หมายถง สาเหตหรอความจ าเปนทท าใหเดกและเยาวชนตดสนใจออกนอกระบบการศกษาในขณะทก าลงศกษาอยในระดบมธยมศกษา จงหวดตาก การจดการศกษา หมายถง การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย แนวทางการจดการศกษา หมายถง รปแบบการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยทเหมาะสมกบบรบทของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทเคยศกษาในระดบมธยมศกษา จงหวดตาก ขอบเขตของการวจย ขอบเขตการวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก” มรายละเอยดขอบเขตการวจย ดงน ขอบเขตดานกลมเปาหมาย กลมเปาหมายในการวจยเปนบคคลทเคยศกษาในระบบการศกษาระดบมธยมศกษา จงหวดตาก แตออกจากระบบการศกษากลางคน และปจจบนไมไดเขารบการศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ในจงหวดตาก รวมถงตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนของกลมเปาหมาย โดยกลมเปาหมายทใชในการวจยเปนการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากขอมลของสถานศกษาทเดกและเยาวชนออกจากระบบการศกษาใหขอมลกบผวจย ภายหลงไดขอมลจากกลมเปาหมายดงกลาวแลว ผวจยใชการสมตวอยางแบบสโนวบอล (snowball sampling) จากกลมเปาหมายทไดจากการเลอกแบบเฉพาะเจาะจงในขางตน ซงกลมเปาหมายทไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลจะตองออกจากระบบการศกษาในระดบมธยมศกษา

DPU

6

และไมไดศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยเชนเดยวกนกบกลมเปาหมาย ทงนผวจยเกบขอมลกบกลมเปาหมาย พรอมทงตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนของกลมเปาหมายโดยกลมเปาหมายตองมความพรอมในการใหขอมลกบผวจย ผวจยเลอกกลมเปาหมายจากสถานศกษาทเคยศกษาในระดบคอมธยมศกษาแตออกกลางคน และไมไดศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย รวมจ านวน 38 คน เพอใชในการศกษาเกยวกบคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

ขอบเขตดานเนอหา งานวจยเรองนมงศกษาเกยวกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาโดยมวตถประสงคในการศกษาทส าคญสามประการคอ เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา และเพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ขอบเขตดานระยะเวลา 9 เดอน (พฤศจกายน 2559 – กรกฎาคม 2560) ขอบเขตดานพนท จงหวดตาก กรอบแนวคดการวจย งานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก” มกรอบแนวคดการวจยทส าคญดงน

1. ทฤษฎทใชเปนกรอบแนวคดในการวจยคอทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร (Bronfenbrenner’s ecological system theory) กลาวคอ ระบบสงแวดลอมทมผลตอคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชน และมผลตอตดสนใจในดานการศกษาของเดกและเยาวชนคอครอบครว โรงเรยน และชมชน (ระบบ microsystem) ซงการตดสนใจศกษาตอทงในรปแบบการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย หรอการตดสนใจไมศกษาตอและออกนอกระบบการศกษา ระบบสงแวดลอมของเดกและเยาวชนเหลานลวนแลวแตมผลตอการตดสนใจทงทางตรงและทางออม รวมถงเมอเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาแลวการตดสนใจกลบเขามาศกษาตออกครง

DPU

7

ในการศกษารปแบบใดๆ ทงการศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย หรอการประกอบอาชพในอนาคต ระบบสงแวดลอมเชน ครอบครว โรงเรยน และชมชนยอมมผลโดยตรงตอเดกและเยาวชน

2. หนวยงานทเกยวของกบการจดการศกษาและการดแลเดกและเยาวชน เชน สภาพความเปนอย สวสดการในดานตางๆ เปนตน ทงในสวนของภาครฐและภาคเอกชนจะเปนเสมอนระบบ macrosystem ทดแลภาพใหญทงหมดของเดกและเยาวชนทงทอยในระบบการศกษาและนอกระบบการศกษา ดงนนการน าเสนอแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอใหเกดผลจรงและเปนรปธรรมจงจ าเปนตองมบคคลทเปนตวแทนในหนวยงานดงกลาวมสวนรวมในการตดสนใจและวางแนวทางรวมกนกบผวจย จากแนวคดดงกลาวผวจยจงมกรอบแนวคดในการวจยแสดงดงภาพท 1

ภาพท 1 แสดงกรอบแนวคดในการวจย

DPU

8

ขอจ ากดของการวจย 1. จ านวนทแนนอนของกลมเปาหมาย เนองจากงานวจยในเรองนกลมเปาหมายทใชในการวจยเปนเดกและเยาวชนทออกจากระบบการศกษา ซงมความเปนพลวตสง ท าใหการเกบขอมล และคาสถตตางๆ ทไดเปนคาตวเลขโดยประมาณการจากส านกงานเขตพนทการศกษาประถมตากเขต 1 2. ความยากในการเขาถงกลมเปาหมาย เนองจากกลมเปาหมายไมใชผเรยนทเปนเดกและเยาวชนในระบบการศกษา แตกลมเปาหมายเปนเดกและเยาวชนทอยนอกระบบการศกษา และยงไมทราบขอมลทแนชดวาปจจบนกลมตวอยางดงกลาวท าอะไร อยทไหน และมสภาพความเปนอยอยางไร ดงนนการเขาถงกลมเปาหมายผวจยจะเกบขอมลแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากขอมลของสถานศกษาทเคยมเดกและเยาวชนออกจากระบบการศกษาใหขอมลกบผวจย และใชการเทคนคการโนวบอล (snowball sampling technique) จากกลมเปาหมายเพมเตม ทงนกลมเปาหมายและครอบครวตองมความพรอมในการใหขอมลกบผวจย ซงผวจยเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลก ( in-depth interview) กบกลมเปาหมาย ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชน ท าใหกลมเปาหมายทใชในงานวจยเรองนมจ านวนเพยง 38 คน ทเปนตวแทนของกลมเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาในจงหวดตาก แตขอมลดงกลาวอาจจะไมสามารถสะทอนภาพรวมของเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาของประเทศไทยได ขอตกลงเบองตน กลมเปาหมายทใชในการวจยเปนกลมเปาหมายทผวจยเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากขอมลของครอาจารยในสถานศกษาทเดกและเยาวชนออกจากระบบการศกษาใหขอมลกบผวจย และกลมเปาหมายและครอบครวมความพรอมในการใหขอมลเชงลกกบผวจย และการ เลอกตวอยางแบบสโนวบอล (snowball sampling technique) จากกลมเปาหมายทไดจากการเลอกแบบเฉพาะเจาะจงในขางตน ซงกลมเปาหมายทไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลจะตองออกจากระบบการศกษาในระดบมธยมศกษา และไมไดศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยเชนเดยวกนกบกลมเปาหมาย

DPU

9

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากงานวจยเรองน มดงน 1. ทราบขอมลคณลกษณะพนฐานเชงลก และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาในจงหวดตาก รวมถงเปนแนวทางใหกบหนวยงานทเกยวของกบเดกและเยาวชน เชน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงมหาดไทย น าขอมลดงกลาวไปใชในการวางนโยบายในการชวยเหลอ ดแล และปองกนเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา รวมถงการจดการดานสวสดการอนๆ เพอชวยเหลอเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา 2. ไดแนวทางในการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และเปนแนวทางใหกบหนวยงานทเกยวของกบการศกษา เชน กระทรวงศกษาธการ ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตากเขต 1 เปนตน น าขอมลดงกลาวมาใชประโยชนในการวางนโยบายทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

DPU

10

DPU

10

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

เอกสารและงานวจยทเกยวของกบงานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา : กรณศกษาจงหวดตาก” ผวจยเรยงล าดบเอกสารและงานวจยดงตอไปน

ตอนท 1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1.1 ความหมายของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1.2 คณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1.3 ปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน

1.4 ปฏญญาอาเซยน

1.5 เปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs 2030) 1.6 แนวปฏบตในการตดตามเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการศกษา

2.1 หลกการจดการศกษา 2.2 รปแบบของการจดการศกษา 2.3 แนวทางการจดการศกษา 2.4 การจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 3 เอกสารทเกยวของกบทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร 3.1 ทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร 3.2 งานวจยทเกยวของ

DPU

11

ตอนท 1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผวจยแบงเอกสารและงานวจยทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาออกเปน 6 ดาน เรยงตามล าดบดงตอไปน

1.1 ความหมายของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

(ราง) ปฏญญาอาเซยนวาดวยการสรางความเขมแขงดานการศกษาใหแกเดกตกหลน (Out-of-school children) ไดใชค าวา “เดกตกหลน” แทนค าวา “เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา” และใหค านยามของเดกตกหลนไววาหมายถง เดกอายต ากวา 18 ป ประกอบดวยเดกทไมไดเขาเรยน (children who do not have access to a school in their community) เดกทไมมโอกาสเขาเรยน (children who do not yet enroll at a school despite the availability of a school) เดกทเสยงตอการออกจากโรงเรยนกลางคน (children who have enrolled but do not attend school or are at risk of dropping out) และเดกทออกจากโรงเรยนกลางคน (children who drop out of the education system)

The Right to Education Act หรอ RTE Act (UNESCO Institute for statistics, 2016) กลาวถงความหมายของเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาไววา หมายถงเดกทไมเขาเรยนนบจาก 45 วนท าการภายหลงเปดภาคการศกษา ซงครควรจะตดตามเพอหาสาเหตของการขาดเรยนดวย

UNICEF (2015) ไดใหค านยามไววา การออกนอกระบบการศกษามความหมาย 3 ประการ ประการแรกคอ การไมไดเขาเรยน (not enrolled) ทงการทไมมโอกาสเขาเรยนในโรงเรยนในชมชน (เชนการเปนชนกลมนอย) และไมมโอกาสเขาถงในโรงเรยนถงแมจะเปนโรงเรยนทมโอกาสทจะเรยน ประการทสอง คอ การไมไดเรยนร (not learning) เปนการทเดกไดเขาเรยนในโรงเรยนแตโรงเรยนไมมความพรอมและอปกรณอ านวยความสะดวกในการเรยน เชน ไมมคร และประการสดทายคอ การออกกลางคน (dropping out) หมายถงการออกจากระบบการศกษา หรออาจจะหมายถงการสมครเขาเรยนแตไมไดเรยน

ขณะทในประเทศไทย ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2548) ไดใชค าวา “เดกดอยโอกาส” แทนค าวา “เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา” โดยใหค าจ ากดความของเดกดอยโอกาสไววา เดกทมอายต ากวา 18 ป (เวนแตกรณทตองดแลเปนพเศษ ใหขยายอายเปน 24 ป) ทประสบปญหาหรอตกอยในภาวะยากล าบากหรออยในสถานภาพทดอยกวาเดกทวไป จ าเปนตองใหความชวยเหลอเปนพเศษเพอใหมชวตและความเปนอยทดขน มพฒนาการทถกตองและเหมาะสมกบวยสามารถบรรลถงศกยภาพสงสดของตนเองได

DPU

12

นอกจากนส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2548) ยงไดแบงประเภทของเดกดอยโอกาสตามแผนการแกปญหาเดกในภาวะยากล าบาก พ.ศ. 2545-2549 ไวออกเปน 6 กลม คอ 1) เดกถกปลอยปละละเลย 2) เดกถกละเมดสทธ 3) เดกประพฤตตนไมเหมาะสม 4) เดกพการทางกายและทางจตใจ อารมณและทางสตปญญาและการเรยนร 5) เดกขาดโอกาสและยากจนเขาไมถงการบรการ และ 6) เดกทไดรบผลกระทบจากเอดส

ศนยวจยและตดตามความเปนธรรมทางสขภาพ มหาวทยาลยนเรศวร (2556) ใหความหมายของเดกนอกระบบ วาหมายถง เดกทไมมโอกาสไดเรยนในระบบการศกษา ซงเดกกลมนอาจเปนเดกทเรยนไมเกง หวไมด มปญหาครอบครว เปนเดกยากจน มปญหาเรองการตงครรภ ฯลฯ จนเปนเหตใหไมสามารถเขาสระบบการศกษาได

การแกปญหานกเรยนออกกกลางคน (ม.ป.ป.) ใหนยามของเดกออกกลางคนวาหมายถงเดกวยเรยนภาคบงคบทเคยเขาเรยนในสถานศกษาแลว แตออกจากสถานศกษาระหวางระหวางปไปโดยไมไปเรยนตอสถานศกษาอนใด และไมกลบเขามาเรยนตามปกตได กอนทจะจบการศกษาภาคบงคบ 9 ป

จากนยามของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทงในประเทศและตางประเทศ ผวจยจงสรปความหมายของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไดวา หมายถง บคคลทไมไดรบการศกษาในระบบการศกษา ซงสามารถแบงออกเปนสองประเภทคอ บคคลทไมเคยไดเขาเรยนในระบบการศกษาตงแตเรมตนการศกษาขนพนฐาน และบคคลทเคยเขารบการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานในระบบการศกษาและออกนอกระบบการศกษาดวยสาเหตตางๆ เชน การตงครรภ การมคดความ สภาพเศรษฐกจ การอพยพยายทอย การออกกลางคน ความไมพรอมทางรางกายและสตปญญาของผเรยน เปนตน ซงในงานวจยเรอง แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา : กรณศกษาจงหวดตาก จะใหนยามของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในความหมายทสอง คอ บคคลทเคยเขารบการศกษาขนพนฐานในระบบการศกษา แตออกนอกระบบการศกษากลางคนดวยสาเหตตางๆ เชน การตงครรภ การอพยพยายถนฐาน การมฐานะยากจน เปนตน

1.2 คณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

จากการวเคราะหขององคกรการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาต หรอองคกรยเนสโก (UNESCO) เพอประเมนการเขาถงการศกษาตามแนวคดการศกษาเพอปวงชน (Education for all) ในป ค.ศ. 2000 พบวามเดกจ านวน 113 ลานคนทวโลกทไมไดเขาเรยนหนงสอในโรงเรยนหรอคดเปนอตราสวน 1 ตอ 5 คนทไมไดเรยนหนงสอในป ค.ศ. 1998 ซงเดกหนงในหาคนนนจะ

DPU

13

มอายประมาณ 6-11 ป และรอยละ 60 ของเดกกลมดงกลาวเปนเดกผหญง และรอยละ 87 ของเดกทวโลกทออกนอกระบบการศกษาจะอาศยอยในสามภมภาคคอ ทวปแอฟรกาและอยใตทะเลทรายซาฮารา (sub-saharan Africa) เอเชยใตและเอเชยตะวนตก และสาธารณรฐอาหรบและแอฟรกา เหนอ (Children out of school, n.d.)

ขอมลดงกลาวสอดคลองกบการศกษาขององคกรยเนสโกในประเทศอนเดย (UNESCO Institute for statistics, 2016) ซงกลาวไวในรายงานของ The India report วาจากการเกบขอมลทางสถตทางการศกษาพบวาสถตเดกอาย 6-13 ป เปนชวงอายทเดกออกจากระบบการศกษามากทสด และเมอมการเกบขอมลซ าในป ค.ศ. 2011 พบวามจ านวนเดกถง 20% ทอยในชวงอายดงกลาว

ขณะทยเนสโก (UNESCO Institute for statistics, 2015) พบวา ในปค.ศ. 2011 มจ านวนเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาเปนจ านวน 122 ลานคน และเพมขนสงถง 124 ลานคนในป ค.ศ. 2013 และเดกอาย 6-15 ป ไมเคยเขาเรยนในโรงเรยนหรอออกจากการเรยนกลางคนระหวางเรยน และเมอน าขอมลในป ค.ศ. 2013 มาพจารณาพบวา เดกในระดบมธยมศกษาทมชวงอายระหวาง 12-15 ป มสถตออกนอกระบบการศกษาสงเปนสองเทาของเดกในระดบประถมศกษา และมเดกทจบการศกษาชนประถมศกษาคดเปนรอยละ 17 ไมไดเขาเรยนตอระดบมธยมศกษา เมอเปรยบเทยบดานเพศ พบวามอตราสวนการออกนอกระบบการศกษาของเพศหญงมากกวาเพศชาย กลาวคอ เปนอตราสวนเดกผหญงออกนอกระบบการศกษา 1:8 และเปนเดกผชายออกนอกระบบการศกษา 1:9

เมอเทยบกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในอาเซยน ในประเทศไทยมสถตเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในระดบประถมศกษาสงเปนล าดบท 2 จากทงหมด 8 ประเทศ (Miyazawa, I., n.d). โดยประเทศในอาเซยนทมเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาสงทสดเปนล าดบท 1 คอประเทศอนโดนเซย มจ านวนประมาณ 2,008,214 คน รองลงมาคอประเทศไทย มจ านวนประมาณ 454,421 คน และฟลปปนส มจ านวนประมาณ 402,182 คน และประเทศทมจ านวนเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษานอยทสดคอ ลาว มจ านวนประมาณ 55,667 คน

เมอพจารณาในประเทศไทย มการศกษาสถตจ านวนเดกและเยาวชน (เฉพาะสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน) ทออกกลางคนในระหวางป พ.ศ. 2546-2558 โดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเปนผรวบรวมขอมล ผลการศกษาพบวาในป พ.ศ. 2551 มสถตเดกและเยาวชนออกกลางคนสงทสด เปนจ านวน 244,260 คน รองลงมาเปนป พ.ศ. 2550 เปนจ านวน 221,762 คน และป พ.ศ. 2552 เปนจ านวน 218,844 คนตามล าดบ และหลงจากป พ.ศ. 2552

DPU

14

เปนตนมาจ านวนเดกและเยาวชนทออกกลางคนมจ านวนลดนอยลงทกป โดยป พ.ศ. 2558 มจ านวนเดกและเยาวชนออกกลางคนนอยทสด เปนจ านวน 17,628 คน รายละเอยดแสดงดงภาพท 2-1

ภาพท 2-1 แสดงจ านวนและอตราการออกกลางคนของนกเรยนเฉพาะสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานปการศกษา 2546-2558 (แหลงทมา: http://social.nesdb.go.th/SocialStat/StatBarChart_FullScreen.aspx?reportid=1199&template=1R1C&yeartype=M&subcatid=19&filter=1&showlabel=True&Is3D=False&swap=)

นอกจากขอมลขางตน ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2550) ไดมการศกษาคณลกษณะสวนบคคลของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจากงานวจย โดยใชค าวา “เดกดอยโอกาส” แทนค าวา “เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา” ซงผลการศกษาสภาพปญหาของเดกดอยโอกาสทงสภมภาคมลกษณะแตกตางกนตามสภาพทางภมศาสตร สงคม และเศรษฐกจ โดยในภาคเหนอเดกดอยโอกาสมกเปนเดกไรสญชาตทอพยพเขามาเปนเดกเรรอนเปนสวนใหญ ภาคกลางและภาคตะวนออกเปนเขตเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ปญหาเดกดอยโอกาสจงเปนเรองแรงงานเดก แรงงานตางชาต แรงงานผดกฎหมายและความยากจน ส าหรบภาคใต เปนผลจากการเกดคลนยกษสนามถลมภาคใตป พ.ศ. 2547 โดยเฉพาะเดกก าพรา/ยากจน และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เดกดอยโอกาสจะเปนเดกยากจน เดกเรรอน และเดกทไดรบผลกระทบจากเชอเอดส

ขณะทปรวฒน ชางคด (2554) ศกษารปแบบการพฒนาเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทเหมาะสมส าหรบจงหวดชายแดนภาคใต พบลกษณะสวนบคคลของเดกและเยาวชนนอก

DPU

15

ระบบของชายแดนภาคใตคอ เปนเพศหญงมากกวาเพศชายในอตราสวน 2 ตอ 1 ผตอบแบบสอบถาม 4 ใน 5 นบถอศาสนาอสลาม และผตอบแบบสอบถามสวนใหญอาศยอยในเขตนอกเทศบาลจงหวดยะลา นราธวาส และสงขลา

ศนยวจยและตดตามความเปนธรรมทางสขภาพ มหาวทยาลยนเรศวร (2556) ไดแบงกลมของเดกดอยโอกาสนอกระบบและเดกกลมเสยงในระบบการศกษาออกเปน 14 ประเภทคอ เดกไรสญชาต กลมแมวยรน เดกยากจนพเศษ เดกทอยในพนทหางไกล เดกพการและเดกทมความบกพรองทางรางกายและสมอง เดกในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต เดกเยาวชนทถกด าเนนคดในสถานพนจ เดกเรรอน เดกตดเชอ HIV เดกก าพราถกทอดทง เดกตดยาเสพตด เดกถกบงคบใหคาประเวณ เดกถกบงคบใชแรงงาน และเดกลกแรงงาน

จรมล แกวฉมพล (2555) ไดศกษาสภาพปญหา สาเหต กระบวนการแกไขปญหา และแนวทางปองกนการออกกลางคนของนกเรยนชวงชนท 3 ในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อ าเภอแวง จงหวดนราธวาส ผลการศกษาสภาพปญหาและลกษณะของนกเรยนชวงชนท 3 ทออกกลางคนพบวา ภายหลงนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1-3 ออกกลางคนนกเรยนไมไดรบการพฒนาคณภาพชวตดานการศกษาอยางมประสทธภาพ โดยนกเรยนบางสวนออกไปท างานชวยเหลอครอบครว บางคนอยบานเลยงนอง บางคนอยบานเฉยๆ บางคนรวมกลมมวสมในทางทไมด เปนตน

นอกจากน กระทรวงศกษาธการ (ศธ.) ไดส ารวจรอยละของนกเรยนตอประชากรในวยเรยน ปการศกษา 2544-2549 (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ม.ป.ป.) พบวา ระหวางปการศกษา 2547-2549 ประชากรวยเรยนไดรบการศกษาในชวงชนท 1-2 (ป.1-ป.6) มากทสด รอยละ 100 แตเมอเขาสชวงชนท 3 หรอมธยมตน (ม.1-ม.3) ไดลดจ านวนลงทกปการศกษา เหลอประมาณรอยละ 90 และยงลดลงมากขน เมอเขาสชวงชนท 4 หรอมธยมปลาย (ม.4-ม.6) เหลอประมาณรอยละ 60 หมายความวา ทกปมนกเรยนจ านวนหนงออกจากระบบการศกษา และเดกทออกกลางคนมแนวโนมเขาสวงจรของปญหาสงคม เชน ยาเสพตด กออาชญากรรม

จากขอมลทงของในตางประเทศและในประเทศไทย รวมถงงานวจยพบวาในดานคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา พบวาคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามกเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย และออกนอกระบบการศกษาในชวงระดบชนมธยมศกษาตอนตนมากทสด และสภาพของการออกนอกระบบการศกษายงมความแตกตางกนในแตละภมภาค ส าหรบคณลกษณะพนฐานอนๆ อาท วถชวตและความเปนอยภายหลงออกจากระบบการศกษา ขอมลสวนบคคลและครอบครว ความสมพนธภายในครอบครว การศกษาตอและการประกอบ

DPU

16

อาชพภายหลงออกจากระบบการศกษา เปนตน ยงไมมผทไดศกษาเทาใดนก โดยสวนใหญจะเปนขอมลทางสถตทเกยวของกบจ านวนเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา ดงนนในรายงานวจยเลมน ผวจยจงใหความสนใจศกษาคณลกษณะพนฐานเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอใหไดเขาใจคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา รวมถงมแนวทางจดการศกษาทเหมาะสมกบคณลกษณะของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามากยงขน

1.3 ปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน

ปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน มหลายปจจย ผวจยไดศกษาและรวบรวมขอมลปจจยท เกยวของจากแหลงขอมลตางๆ ซ งสวนใหญเปนแหลงขอมลอเลคทรอนกสจากตางประเทศ ทงนผวจยน าเสนอขอมลตามล าดบ ดงน

UNESCO Institute for statistics (2016) กลาวถงปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน กรณศกษาประเทศอนเดย พบวามเหตผลหลกสประการคอ 1) อพยพตามพอแม 2) ปญหาดานสขภาพ 3) วกฤตในครอบครว และ 4) เหตผลจากครอบครว

จากปจจยขางตน สอดคลองกบรายงานของยนเซฟ (2015) ในประเทศกานา ทพบวาปจจยดานความบกพรองหรอความพการ (disability) ในดานตางๆ สงผลตอการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชนสงถง 14% ตวอยางของความบกพรองหรอพการ อาท ดานการมองเหน การไดยน การพด ทางรางกาย ทางสตปญญา และทางอารมณ โดยความบกพรองทางการพดพบเปนจ านวนสงทสด รองลงมาคอ ทางสตปญญา และดานทพบนอยทสดคอ การมองเหน

นอกจากปจจยดานความบกพรองหรอความพการในดานตางๆ แลว รายงานของ Global Partnership for Education (n.d.) ยงพบวาปจจยทสงผลตอการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชนยงมอกหลายประการคอ 1) ความยากจน จากการส ารวจของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทวโลกพบวาประเทศทยากจนมากพเศษหรอประเทศทมความขดแยงภายในประเทศสงจะมอตราสวนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเปนจ านวนมาก 2) เพศ มผลตอการเขาถงการศกษาโดยพบวาอตราสวนของเพศหญงทออกนอกระบบการศกษาจะสงกวาในเพศชาย และเพศหญงจะออกจากโรงเรยนในระดบชนประถมศกษาสงถง 53% และในระดบมธยมศกษาสงถง 52% 3) การอพยพถนฐานตามครอบครว 4) การไมสามารถเขาถงโอกาสในการศกษา เชน โรงเรยนอยหางไกลจากบาน หรอมอนตรายระหวางการเดนทางไปโรงเรยน 5) การขาดวสด อปกรณและความพรอมของโรงเรยนทจะรองรบกบเดกทมความบกพรองหรอพการ เชน หองน า โตะเรยน และ 6) วฒนธรรม อาท การไดรบการศกษา

DPU

17

ของเพศหญงไมใชคานยมหลกในบางประเทศ หรอ การทเพศชายไดรบการคาดหวงใหเปนผหารายไดหลกของครอบครวจงไดรบการสนบสนนใหเรยนตอในระดบมธยมศกษาแทนทจะเปนเพศหญง เปนตน

ขณะทในประเทศไทย อภชาต เลนะนนท (2554) ศกษาโมเดลเชงสาเหตของการออกกลางคนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ผลการศกษาพบโมเดลเชงสาเหตการออกกลางคนทส าคญ 4 ประการคอ

1. ความคาดหวงของผปกครอง มอทธพลทางตรงตอความผกพนตอสถาบน มอทธพลเชงผกผนโดยตรงตอการออกกลางคน กลาวคอ ถาพอแมผปกครองมความคาดหวงตอนกเรยนสง โอกาสของนกเรยนทจะออกกลางคนกลบมแนวโนมลดลง เพราะการทพอแมผปกครองมความคาดหวงเชนน ยอมจะท าใหบตรหลานเหนวา ผปกครองใหความสนใจและคาดหวงใหตนเองประสบความส าเรจ สงผลใหตวนกเรยนเองตงใจตามไปดวย

2. สถานะทางเศรษฐกจและสงคม มอทธพลทางออมผานความหวงตอผปกครอง ผานการบรณาการทางสงคม และความผกพนกบสถาบน น าไปสการออกกลางคน กลาวคอ ผปกครองของนกเรยนทมระดบการศกษาต าสวนใหญจะไมคอยมเวลาในดแลการเรยนของบตรหลาน และมเจตคตไมคอยเหนความส าคญตอการศกษา สงผลใหนกเรยนมผลการเรยนไมด ซงผลการเรยนต าเปนปจจยเสยงปจจยหนงของการขาดเรยนและออกกลางคนในทสด นอกจากน สถานะทางเศรษฐกจและครอบครวยงสงผลตอการบรณาการทางสงคม และความผกพนกบสถาบนอกดวย

3. การบรณาการทางสงคมมอทธพลทางออมผานทางความผกพนทางสถาบนไปสการออกกลางคน งานวจยชวา การบรณาการทางสงคม ม 3 องคประกอบคอ 1) การเขารวมกจกรรมเสรมหลกสตร งานวจยพบวา การรบรของนกเรยนวาเปนสวนหนงของโรงเรยนมอทธพลตอการจบการศกษา 2) ปฏสมพนธกบเพอนนกเรยน มงานวจยหลายชนพบวา อทธพลกลมเพอนสงผลตอพฤตกรรมทงทางดและไมดของนกเรยน (ประมาณครงหนงของนกเรยนทออกกลางคนทงหมดมเพอนทออกกลางคนอยางนอยหนงคน และประมาณหนงในสามของนกเรยนทออกกลางคนทงหมดมเพอนทออกกลางคนอยางนอยสองคน หรอเพอนทสนใจทางวชาการ จะชวยกระตนเพอนใหมพฤตกรรมสนใจทางวชาการ และเตอนใหเพอนหางจากการปฏบตทไมถกทาง และ 3) การตดตอสอสารกบคร งานวจยพบวา ความสมพนธทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการกบครสามารถชวยแกปญหาสวนตวและขดเกลาทางสงคมอยางไมเปนทางการได

4. ความผกพนกบสถาบนมอทธพลตอการออกกลางคนในเชงผกผน จากงานวจยพบวา นกเรยนทมความผกพนกบโรงเรยนกอใหเกดความเตมใจทจะเรยนจนส าเรจการศกษา เปนความตองการ

DPU

18

ภายในของนกเรยน ซงความผกพนกบสถาบนน เกดจากปฏสมพนธระหวางครกบนกเรยน และสภาพแวดลอมของโรงเรยนทสะอาด สะดวก และปลอดภย

นอกจากการศกษาโมเดลเชงสาเหตการออกกลางคนขางตน ผลส ารวจจ านวนนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 6 ในโรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) ทออกกลางคน ปการศกษา 2549 (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ม.ป.ป.) ขอมลเบองตนพบวา มนกเรยนออกกลางคนจ านวน 108,803 คน จากจ านวนนกเรยนทงหมด 7,421,684 คน สาเหตมาจากความยากจน การอพยพตามผปกครอง ปญหาครอบครว ปญหาการปรบตว การตองหาเลยงครอบครว การแตงงานกอนวยอนควร การเจบปวยหรออบตเหต รวมถงการตองคดหรอถกจบ ฯลฯ

สอดคลองกบการศกษาของ จรมล แกมฉมพล (2555) ทศกษาสภาพปญหา สาเหต กระบวนการแกไขปญหา และแนวทางปองกนการออกกลางคนของนกเรยนชวงชนท 3 ในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อ าเภอแวง จงหวดนราธวาส ผลการศกษาพบวาสาเหตการออกกกลางคนเกดจากปจจย 5 ดาน คอ 1) ปจจยดานเศรษฐกจ เชน การมรายไดไมแนนอน มรายจายมากกกวารายรบ 2) ปจจยดานครอบครว เชน ครอบครวหยาราง ก าพราบดามารดา ผปกครองตามใจลก ผปกครองไมใหความส าคญกบการศกษาของลก 3) ปจจยทางดานสงคม เชน การปรบตว การไดรบการยอมรบจากครและเพอน การทะเลาะววาท 4) ปจจยทางดานศาสนาและวฒนธรรม เชนการใหความส าคญกบการเรยนดานสามญนอยเกนไป การประพฤตผดจารตดานชสาว และ 5) ปจจยดานเหตการณความไมสงบ เชน ความวตกกงวลของผปกครองในความปลอดภยของลก

ใกลเคยงกบการศกษาของ สปราณ เทศนาเรยง สภกร หาญสงเนน พชรวทย จนทรศรสร (2557) ทศกษารปแบบการลดปญหาการออกกลางคนของนกเรยน นกศกษาในสถานศกษาสงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวดกาฬสนธ พบวาสาเหตส าคญทนกเรยน นกศกษาในสถานศกษาสงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวดกาฬสนธ ออกกลางคน คอ ครอบครวยากจน ปญหาชสาว ทองในวยเรยน ตดเกมสและยาเสพตด

เชนกนกบผลการส ารวจการออกกลางคนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ป พ.ศ. 2549 (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ม.ป.ป.) ซงขอมลเบองตนพบวานกเรยนทออกกลางคนจ านวน 108,803 คน ออกกลางคนเพราะความยากจน การอพยพตามผปกครอง ปญหาครอบครว ปญหาการปรบตว การตองหาเลยงครอบครว การแตงงานกอนวยอนควร การเจบปวยหรออบตเหต และการตองคดหรอถกจบ

DPU

19

เมอศกษาการออกกลางคนในระดบอดมศกษา พบวามสาเหตปจจยการออกกลางคนใกลเคยงกนกบในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาแตจะมความแตกตางในสวนของปจจยจากสถานศกษาและอาจารย ดงเชนงานวจยของ สรรคชย กตยานนท (2553) ทศกษาปจจยทมอทธพลตอการออกกลางคนของนกศกษาคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร ประจ าปการศกษา 2551 - 2553 ผลการศกษาพบวา ดานปจจยสวนตวของนกศกษา โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ผลการเรยน เขาเรยนมาแลวมผลคะแนนไมด ปจจยในล าดบรองลงมาไดแก ปจจยดานครอบครว โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ไมคอยมเวลาเรยนเพราะภาระหนาททางครอบครว ปจจยดานอาจารยผสอน โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ทานคดวาอาจารยไมมเทคนคการสอนทนาสนใจ ปจจยดานการจดการเรยนการสอน โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ทานคดวาการสอนของหลกสตรไมสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน ปจจยดานสงคม โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ทานทะเลาะกบเพอนในชนเรยน ปจจยดานการบรการและการสนบสนนทเออตอการเรยนการสอน โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง ทานคดวาอปกรณการเรยนการสอนไมเพยงพอ ปจจยดานอาจารยทปรกษา โดยทปจจยยอยทสงผลมากทสดไดแกเรอง อาจารยทปรกษาเขาใจนกศกษาและชวยแกไขปญหาตางๆได

เมอมการศกษาความสมพนธของปจจยทมอทธพลในการออกกลางคนในแตละดานของนกศกษา พบวา คาสหสมพนธระหวางตวแปรปจจยทมผลตอการออกกลางคนของนกศกษา มความสมพนธกนอยางมนยส าคญในเกอบทกค โดยตวแปรทมความสมพนธสงสด 3 อนดบแรก ไดแก ดานปจจยสวนตวของนกศกษาจะสมพนธกบปจจยทางดานครอบครวมากทสด สวนปจจยทมความสมพนธในระดบรองลงมาไดแก ปจจยดานตวผสอนจะสมพนธกบปจจยทางดานสงคมและอนดบสามไดแก ปจจยสวนตวของนกศกษาจะสมพนธกบปจจยดานสงคม

เชนกนกบการศกษาของโกมล จนทวงษ (2558) ทปจจยสาเหตการออกกลางคนของนกศกษา มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ศนยสระแกว ผลการศกษาพบวา ปจจยดานหลกสตรและการเรยนการสอน เปนสาเหตการออกกลางคนมากทสด ซงแตกตางจากสาเหตการออกกลางคนของนกเรยนระดบชนการศกษาขนพนฐาน รองลงมาไดแก ดานสถานศกษา และดานสภาพแวดลอม ตามล าดบ นอกจากน การแกปญหานกเรยนออกกลางคน (ม.ป.ป) ไดสรปถงสาเหตของการออกกลางคนของนกเรยนวาเกดจากสาเหตหลายประการ อาท ฐานะยากจน การมปญหาครอบครว การสมรส การมปญหาการปรบตว การตองคดหรอถกจบ ความเจบปวยหรออบตเหต และการอพยพตามผปกครอง

DPU

20

จากขอมลขางตน ผวจยจงไดสรปปจจยของการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชนในระดบมธยมศกษาออกเปน 2 ปจจยหลกคอ ปจจยอนเกดจากเดกและเยาวชน เชน ปญหาการปรบตว การแตงงานกอนวยอนควร ปญหาชสาว ปญหาการทะเลาะววาท การมคดความ เปนตน และปจจยอนเกดจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอมอนๆ เชน ปญหาครอบครว สภาพเศรษฐกจ การอพยพตามผปกครอง เปนตน

1.4 ปฏญญาอาเซยน

ปฏญญาอาเซยน (ASEAN Declaration) หรอปฏญญากรงเทพฯ (Bangkok Declaration) เกดขนเพอจดตงสมาคมความรวมมอกนในการเพมอตราการเจรญเตบโต ทางเศรษฐกจ การพฒนาสงคม การพฒนาวฒนธรรมในกลมประเทศสมาชก และการธ ารงรกษาสนตภาพและความมนคง ในพนทและเปนการเปดโอกาสใหคลายขอพพาทระหวางประเทศสมาชกอยางสนตของระดบภมภาคของประเทศตางๆ ในเอเชย ในเวลาตอมาไดม บรไนดารสซาราม (เขาเปนสมาชกตงแต 8 มกราคม 2527) สาธารณรฐสงคมคมนยมเวยดนาม (เขาเปนสมาชกตงแต 28 กรกฎาคม 2538) สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (เขาเปนสมาชกตงแต 23 กรกฎาคม 2540) สหภาพพมา (เขาเปนสมาชกตงแต 23 กรกฎาคม 2540) ราชอาณาจกรกมพชา (เขาเปนสมาชกตงแต 30 เมษายน 2542) ตามล าดบท าใหอาเซยนมสมาชกครบ 10 ประเทศ

โดยวตถประสงคหลกของปฏญญาอาเซยน (ASEAN Declaration) ไดระบวตถประสงคส าคญ 7 ประการของการจดตงอาเซยน ไดแก

1. สงเสรมความรวมมอและความชวยเหลอซงกนและกนในทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลยวทยาศาสตร และการบรหาร

2. สงเสรมสนตภาพและความมนคงสวนภมภาค

3. เสรมสรางความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจพฒนาการทางวฒนธรรมในภมภาค

4. สงเสรมใหประชาชนในอาเซยนมความเปนอยและคณภาพชวตทด 5. ใหความชวยเหลอซงกนและกน ในรปของการฝกอบรมและการวจย และ

สงเสรมการศกษาดานเอเชยตะวนออกเฉยงใต

6. เพมประสทธภาพของการเกษตรและอตสาหกรรม การขยายการคา ตลอดจนการปรบปรงการขนสงและการคมนาคม

DPU

21

7. เสรมสรางความรวมมออาเซยนกบประเทศภายนอก องคการ ความรวมมอแหงภมภาคอนๆและองคการระหวางประเทศ

สบเนองจากประเทศไทยไดรบเกยรตจากยเนสโกใหเปนเจาภาพในการจดท าบนทกปฏญญาอาเซยนเพอสรางความเขมแขงทางดานการศกษาใหกบเดกตกหลนใหกลบเขามารบการศกษาโดยนาย อชโร มยาซาวา ผแทนองคการยเนสโก กรงเทพมหานคร ไดใหขอมลเกยวกบปฏญญาอาเซยนไววา ส านกงานยเนสโก กรงเทพฯ ไดจดท ารางปฏญญาระดบภมภาคอาเซยนวาดวยการสรางความเขมแขงดานการศกษาใหแกเดกตกหลน ซงเปนโครงการทชวยเหลอประเทศกลมอาเซยนในการเสรมสรางศกยภาพดานระบบการศกษา ทงในดานการศกษาวจย ดานนโยบาย ยทธศาสตรการเรยนรทยดหยน และดานงบประมาณ เพอรองรบความตองการและโอกาสทางการศกษาของกลมเดกตกหลน โดยไมแบงแยกประเทศและเชอชาต ซงมการรวมมอกบหลายหนวยงานในการรเรมจดท ารางปฏญญาฯ ดงกลาว เพอสรางความเชอมนใหกบรฐบาลในกลมประเทศอาเซยนทจะก าหนดมาตรการและแนวปฏบตในการแกไขสถานการณของเดกตกหลนใหไดรบโอกาสกลบเขาไปเรยนในโรงเรยน

จากทมาของปฏญญาอาเซยนวาดวยการสรางความเขมแขงดานการศกษาใหแกเดกตกหลนขางตน ประเทศไทยจงไดก าหนด (ราง) ปฏญญาอาเซยนวาดวยการสรางความเขมแขงดานการศกษาใหแกเดกตกหลน เปนขอหนงภายใตแผน 5 ป ดานการศกษาของอาเซยน พ.ศ. 2559 -2563 ซงมสาระส าคญคอ มงเนนการสงเสรมการศกษาทครอบคลมและทวถง ( inclusive education) ส าหรบเดกตกหลนอายต ากวา 18 ป ดวยการพฒนาโอกาสทางการศกษาในรปแบบตางๆ เพอลดความเหลอมล าระหวางกนทงในดานสงคมและเศรษฐกจ รวมทงลดภาระในอนาคตทรฐอาจจะตองดแลหากบคคลเหลานไมสามารถพฒนาตนเองเปนแรงงานฝมอของประเทศได (ส านกความสมพนธตางประเทศ, 2559)

โดยหลกพนฐานทางการศกษาของปฏญญาอาเซยน 7 ประการ (Miyazawa, I., n.d) เพอมงเนนสงเสรมการศกษาทครอบคลมและทวถงมหลกการทส าคญ คอ

1) การเขาถงการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทกคน (Accessibility) โดยปราศจากเรองเพศ เชอชาต สญชาต การไรความสามารถ ความหางไกลของพนท ศาสนา ความเชอ วฒนธรรม สงคม และปจจยอนๆ

2) การจดการศกษาตองมรปแบบการเรยนรทหลากหลาย และยดหยน (Flexibility) ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การใหความรทงในดานวชาการและทกษะอาชพ โดยเฉพาะอยางยงกบกลมคนชายขอบหรอไมสามารถเขาถงการศกษา เชน กลมเปาหมายในพนทหางไกลในจงหวดตาก เปนตน

DPU

22

3) การจดการศกษาอยางมคณภาพ (Quality) โดยครทมประสทธภาพ หลกสตร วธการ สอการเรยนการสอน การวดและประเมนผล สงอ านวยความสะดวก และการมสวนรวมของครอบครวและชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

4) สทธขนพนฐานในการเขาถงการศกษาและโอกาสทางการศกษาส าหรบประชาชนทกคนโดยไมแบงแยก (Inclusive)

5) การจดการศกษาโดยเสมอภาค (Equity) มความมงมนในการสนบสนนการแกไขปญหาการกดกนทางการศกษาทกรปแบบ ความเหลอมล า ความไมเสมอภาคในการเขาถงการศกษา รวมถงการมสวนรวมในการจดการศกษา และผลการเรยนร

6) การศกษาจะตองเกดขนอยางตอเนอง (Continuity) และจะเปนสวนหนงทท าใหเดกและเยาวชนเขาถงโรงเรยน และท าใหเดกอยในระบบโรงเรยนได โดยไมออกจากโรงเรยน

7) การจดการศกษาตองเปนสงทตอเนอง และเปนกลไกทเกดขนอยางตลอดชวตเพอพฒนาความเปนมนษยทสมบรณจงจะท าใหเกดความยงยน (Sustainability) ในการจดการศกษา

แนวทางทง 7 ขอขางตนจงเปนแนวทางหลกทส าคญในการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา เพราะเปนแนวทางทถอเปนขอปฏบตส าหรบประเทศไทยทลงนามในปฏญญาอาเซยน

1.5 เปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs 2030)

การพฒนาทยงยน (Sustainable Development: SD) เรมตนจากการประชมสหประชาชาต ครงท 2 ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล ในป 1992 (2535) ประเทศสมาชกตางๆ ไดประชมรวมกนในหวขอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Environment and Development) และไดเหนชอบใหประกาศหลกการแหงสงแวดลอม และแผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) ส าหรบทศวรรษ 1991–1999 และศตวรรษท 21 เพอเปนแผนแมบทของโลกส าหรบการด าเนนงานทจะท าใหเกดการพฒนาอยางยงยนทงในดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม และในเวลาตอมาไดมการจดท าเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals: MDGs) จ านวน 8 เปาหมาย ครอบคลมระยะเวลา 15 ป (พ.ศ. 2543 -2558) อาท การขจดความยากจนและความหวโหย การสงเสรมความเทาเทยมทางเพศและบทบาทสตร และการรกษาและจดการสงแวดลอมอยางยงยน เปนตน

ตอมาเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals – MDGs) ไดสนสดลงในป พ.ศ. 2558 องคการสหประชาชาตหรอ UN จงไดรเรมกระบวนการหารอเพอ

DPU

23

ก าหนดวาระการพฒนาภายหลงป พ.ศ. 2558 (post-2015 development agenda) ตามกระบวนทศน “การพฒนาทยงยน” โดยประเดนส าคญของวาระการพฒนาภายหลงป พ.ศ. 2558 คอ การจดท าเปาหมายการพฒนาทยงยน หรอ Sustainable Development Goals–SDGs (United Nations Thailand, 2015)

ส าหรบเปาหมายการพฒนาทยงยนของโลก (Sustainable Development Goals: SDGs 2030) ประเทศตางๆ จ านวน 193 ประเทศไดลงมตรบรองในการประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาตในป พ .ศ. 2558 โดยจะใชเปนวาระในการพฒนาโลกใน 15 ปขางหนา ตงแตเดอนกนยายน ป 2558 ทผานมาถงเดอนสงหาคม 2573 ครอบคลมระยะเวลา 15 ป โดยประกอบไปดวย 17 เปาหมาย (Goals) 169 เปาประสงค (Targets) โดยเปาหมายตางๆ ประกอบดวย

เปาหมายท 1 ขจดความยากจนในทกรปแบบ ทกท เปาหมายท 2 ขจดความหวโหย บรรลเปาความมนคงทางอาหาร ปรบปรงโภชนาการ

และสนบสนนการท าเกษตรกรรมอยางยงยน เปาหมายท 3 สรางหลกประกนใหคนมชวตทมคณภาพ และสงเสรมสขภาวะทดของคน

ทกเพศทกวย เปาหมายท 4 สรางหลกประกนใหการศกษามคณภาพอยางเทาเทยมและครอบคลม

และสงเสรมโอกาสในการเรยนรตลอดชวตส าหรบทกคน เปาหมายท 5 บรรลความเทาเทยมระหวางเพศ และเสรมสรางความเขมแขงใหแกสตร

และเดกหญง เปาหมายท 6 สรางหลกประกนใหมน าใช และมการบรหารจดการน าและการสขาภบาล

อยางยงยนส าหรบทกคน เปาหมายท 7 สรางหลกประกนใหทกคนสามารถเขาถงพลงงานสมยใหมในราคาท

ยอมเยา และยงยน เปาหมายท 8 สงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทยงยน และครอบคลม และการ

จางงานเตมอตรา และงานทมคณคาส าหรบทกคน เปาหมายท 9 สรางโครงสรางพนฐานทมความตานทานและยดหยนตอการเปลยนแปลง

สงเสรมการพฒนาอตสาหกรรมทครอบคลมและยงยน และสงเสรมนวตกรรม เปาหมายท 10 ลดความไมเทาเทยมทงภายในประเทศและระหวางประเทศ

DPU

24

เปาหมายท 11 ท าใหเมองและการตงถนฐานของมนษยมความปลอดภย ความตานทานและยดหยนตอการเปลยนแปลงอยางครอบคลมและยงยน

เปาหมายท 12 สรางหลกประกนใหมแบบแผนการบรโภคและการผลตทยงยน เปาหมายท 13 ด าเนนการอยางเรงดวนเพอตอสกบสภาวะการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศและผลกระทบ เปาหมายท 14 อนรกษและใชมหาสมทร ทะเล และทรพยากรทางทะเลอนๆ อยาง

ยงยนเพอการพฒนาทยงยน เปาหมายท 15 ปกปอง ฟนฟ และสงเสรมการใชระบบนเวศบนบกอยางยงยน การ

บรหารจดการปาไมทยงยน การตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย หยดยงการเสอมโทรมของดนและฟนฟสภาพดนและหยดยงการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

เปาหมายท 16 สนบสนนสงคมทสงบสขและครอบคลมส าหรบการพฒนาทยงยน จดใหมการเขาถงความยตธรรมส าหรบทกคน และสรางสถาบนทมประสทธภาพ มความรบผดชอบและมความครอบคลมในทกระดบ

เปาหมายท 17 เสรมสรางความแขงแกรงของกลไกการด าเนนงานและฟนฟหนสวนความรวมมอระดบโลกเพอการพฒนาทยงยน

จากเปาหมายทง 17 ประการ งานวจยเรองน มงเนนไปทเปาหมายท 4 คอ การสรางหลกประกนใหการศกษามคณภาพอยางเทาเทยมและครอบคลม และสงเสรมโอกาสในการเรยนรตลอดชวตส าหรบทกคน โดยมเปาหมายหลกคอเดกผหญงและเดกผชายทกคนจะไดรบการศกษาฟรในระดบประถมและมธยมศกษา รวมถงการจดฝกอบรมอาชพในราคาทเหมาะสมอยางเทาเทยมกน ขจดความไมเสมอภาคทางเพศและความเหลอมล าเพอประสบผลส าเรจในการเขาถงหลกสากลเพอการศกษาทสงขนอยางมคณภาพ โดยเดกปฐมวยทกคนจะไดรบการเตรยมความพรอมกอนเขาเรยนประถมศกษา ทกคนส าเรจการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาทมคณภาพ และมผลลพธทางการเรยนทมประสทธผล ซงงานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา : กรณศกษาจงหวดตาก” มงเนนเดกและเยาวชนทอยนอกระบบการศกษาเพราะการออกกลางคน (drop out) โดยมวตถประสงคการวจยทส าคญคอมงหวงใหไดแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนกลมดงกลาว สามารถเขาถงการศกษาไดอยางเทาเทยมและครอบคลม สามารถเรยนรไดอยางตลอดชวตถงแมจะออกนอกระบบการศกษาไปแลวกตามเพอตอบเปาหมายท 4 ของเปาหมายการพฒนาทยงยนดงกลาว

DPU

25

1.6 แนวปฏบตในการตดตามเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ส านกนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน (ม.ป.ป.) ส านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ ไดก าหนดแนวปฏบตเกยวกบการตดตามเดกเขาเรยนไวเปนสองกรณ คอ กรณผปกครองไมสงเดกเขาเรยนกบกรณเดกนกเรยนขาดเรยน โดยงานวจยเรองนมงเนนทกรณทสองเปนส าคญ ส าหรบรายละเอยดขนตอนการปฏบตของทงสองกรณ แสดงรายละเอยดดงน

กรณท 1. กรณผปกครองไมสงเดกเขาเรยน เมอสถานศกษาตรวจสอบพบวาผปกครองไมสงเดกทมอายถงเกณฑการศกษาภาค

บงคบ เขาเรยนชนประถมศกษาปท 1 หรอไมสงเดกทเรยนจบชนประถมศกษาปท 6 จากสถานศกษา ทมไดเปดสอนระดบมธยมศกษาตอนตน เขาเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ตามทคณะกรรมการเขตพนท การศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถน ก าหนด ในวนเปดเรยนภาคตน มแนวทางด าเนนการ ตดตามเดกเขาเรยน ดงน

1.1 ใหสถานศกษาทรบผดชอบเขตพนทบรการของเดกตรวจสอบ ตดตาม ใหผปกครองสงเดกเขาเรยน

1.2 ภายในเจดวนนบแตวนเปดเรยนภาคตน ถาผปกครองยงไมสงเดกเขาเรยนให สถานศกษาแจงเปนหนงสอใหผปกครองทราบ เพอน าเดกมาเขาเรยนโดยสงทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ หรอใหผปกครองลงชอรบหนงสอโดยตรง พรอมทงรายงานคณะกรรมการเขตพนทการศกษาหรอองคกรปกครองสวนทองถน แลวแตกรณทราบ

1.3 คณะกรรมการเขตพนทการศกษาหรอองคกรปกครองสวนทองถน แจงเปนหนงสอ สงทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ เตอนใหผปกครองสงเดกเขาเรยนโดยพลน

1.4 ส านกงานเขตพนทการศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถน ประสานกบ สถานศกษาเพอตดตามผลการสงเดกเขาเรยน

1.5 ภายหลงจากผปกครองไดรบหนงสอแจงเตอนใหสงเดกเขาเรยนของคณะกรรมการ เขตพนทการศกษาหรอองคกรปกครองสวนทองถนแลว ผปกครองยงไมสงเดกเขาเรยนใหคณะกรรมการเขตพนทการศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถนด าเนนการตามมาตรา 13 แหงพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545 รายละเอยดขนตอนแสดงดงภาพท 2-2

DPU

26

ภาพท 2-2 แสดงขนตอนการตดตามเดกเขาเรยนกรณผปกครองไมสงเดกนกเรยน (ส านกนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน, ม.ป.ป.)

DPU

27

2. กรณเดกนกเรยนขาดเรยน 2.1 เมอนกเรยนหยดเรยนตดตอกนเกน 5 วน หรอหยดเรยนเกน 7 วน ในหนง

เดอนใหสถานศกษาแจงเปนหนงสอเตอนใหผปกครองน าเดกมาเขาเรยนโดยพลน โดยสงทาง ไปรษณย ลงทะเบยนตอบรบหรอใหผปกครองลงชอรบหนงสอโดยตรง

2.2 ถาผปกครองไมสงเดกเขาเรยนภายหลงจากไดรบแจงเปนหนงสอตามขอ 2.1 แลว สถานศกษารายงานใหคณะกรรมการเขตพนทการศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถนแลวแตกรณทราบ

2.3 คณะกรรมการเขตพนทการศกษาหรอองคกรปกครองสวนทองถนด าเนนการ ตรวจสอบตดตามเพอใหเดกไดเขาเรยน หรอด าเนนการตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545 รายละเอยดขนตอนแสดงดงภาพท 2-3

ภาพท 2-3 แสดงขนตอนการด าเนนการกรณนกเรยนทขาดเรยน (ส านกนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน, ม.ป.ป.)

DPU

28

ตอนท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการศกษา

2.1 หลกการจดการศกษา

แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2574 (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษาแหงชาต, 2560) ไดก าหนดแนวคด และหลกการในการจดการศกษาโดยยดหลกการจดการศกษาทส าคญ 4 ประการประกอบไปดวย 2.1.1 หลกการจดการศกษาเพอปวงชน (Education for all) เปนการจดการศกษาเพอใหประชาชนทกคน ทกชวงวย ตงแตปฐมวย วยเรยน วยท างาน และผสงวยมโอกาสในการศกษาและการเรยนรตลอดชวต เพอใหแตละบคคลไดพฒนาตามความพรอมและความสามารถใหบรรลขดสงสด มความร ทกษะ และคณลกษณะทพงประสงคในการด ารงชวต และการอยรวมกบผอนในสงคม รวมทงมสมรรถนะในการท างานเพอประกอบอาชพตามความถนดและความสนใจสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานและการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ อนจะน าไปพฒนาตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาต แผนการศกษาแหงชาตจงตองก าหนดเปาหมายการจดการศกษาทครอบคลมโดยไมปลอยปละละเลยหรอทงใครไวขางหลง (No one left behind) 2.1.2 หลกการจดการศกษาเพอความเทาเทยมและทวถง (Inclusive education) เปนการจดการศกษาส าหรบผเรยนทกกลมเปาหมายไมวาจะเปนผเรยนกลมปกต กลมดอยโอกาสทมความยากล าบากและขาดโอกาสเนองดวยสภาวะทางเศรษฐกจและภมสงคม ซงรฐตองดแลจดสรรทรพยากรทางการศกษาสนบสนนผเรยนกลมนใหไดรบการศกษาตามศกยภาพและความพรอมอยางเทาเทยม กลมทมความตองการจ าเปนพเศษ ซงหมายรวมกลมผมความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา สงคม อารมณ การสอสาร และการเรยนร หรอรางกายพการ หรอทพพลภาพ รวมทงบคคลซงไมสามารถพงตนเองไดหรอไมมผดแล รฐตองจดใหบคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบการศกษารวมกบเดกปกตในกรณทสามารถเรยนได เพอใหเขาไดมโอกาสเรยนร แลกเปลยนความร ความคด และปรบตวใหเขากบผอนในสงคม หรอจดใหเปนพเศษตามระดบความบกพรอง นอกจากนบคคลซงมความสามารถพเศษ รฐตองจดรปแบบการศกษาทเหมาะสมโดยค านงถงความสามารถของบคคลนน ดวยเหตผลส าคญคอบคคลทมความสามารถพเศษเปนทรพยากรทส าคญของประเทศ หากจดการศกษารปแบบปกต อาจท าใหไมสามารถพฒนาบคคลดงกลาวใหมความรความสามารถตามศกยภาพของเขาได รฐจงมหนาทลงทนพเศษส าหรบบคคลเหลาน และถอเปนสทธของบคคลซงมความสามารถพเศษทจะไดรบบรการทางการศกษาทเหมาะสมส าหรบการพฒนา

DPU

29

ศกยภาพของตน แผนการศกษาแหงชาตจงตองก าหนดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาทครอบคลมการดแลและพฒนาบคคลทกกลมเปาหมายอยางเทาเทยมและทวถง 2.1.3 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางการด ารงชวตและการประพฤตปฏบตตนของประชาชนทกระดบเพอการด ารงชวตในสงคมอยางพอเพยง เทาทน และเปนสข การศกษาจงตองพฒนาผเรยนใหมความรอบร มทกษะทพรอมรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงคมและวฒนธรรมจากโลกภายนอก โดยยดหลกความพอประมาณ ทเปนความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน มการตดสนใจทมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านนๆ อยางรอบคอบ และมภมคมกนทดในตว ซงเปนการเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบ และการเปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขนโดยค าถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคคตทงใกลและไกล โดยใชความรอบรเกยวกบวชาการตางๆ ทเกยวของอยางรอบดาน มความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรต อดทน พากเพยร และใชสตปญญาในการด าเนนชวต 2.1.4 หลกการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคม (All for education)

การจดการศกษาอยางมคณภาพและมประสทธภาพใหกบประชาชนทกคนเปนพนธกจทตองอาศยการมสวนรวมของสงคมทกภาคสวน เนองจากรฐตองใชทรพยากรจ านวนมากในการจดการศกษาทตองครอบคลมทกชวงวย ทกระดบการศกษาและทกกลมเปาหมาย ดวยรปแบบวธการทหลากหลาย สนองความตองการและจ าเปนของแตละบคคลและสนองยทธศาสตรชาตและความจ าเปนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ รฐจงตองใหความส าคญและสนบสนนการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนในการจดการศกษา โดยบคคล กลมบคคลหรอองคกรตางๆ จะไดรบการสงเสรมใหเขารวมจดการศกษา เสนอแนะ ก ากบตดตาม และสนบสนนการจดการศกษาในรปแบบตางๆ ตามความพรอมเพอประโยชนของสงคมโดยรวม

2.2 รปแบบของการจดการศกษา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545

และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 ไดกลาวถงระบบการศกษาของไทยไวทหมวด 3 มาตรา 15 วามรปแบบการ

DPU

30

จดการศกษาสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย โดยมรายละเอยดของการจดการศกษา คอ

2.2.1 การศกษาในระบบ เปนการศกษาทก าหนดจดมงหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขของการส าเรจการศกษาทแนนอน โดยการศกษาในระบบมสองระดบ คอ การศกษาขนพนฐาน และการศกษาระดบอดมศกษา การศกษาขนพนฐานประกอบดวย การศกษาซงจดไมนอยกวาสบสองปกอนระดบอดมศกษา การแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน ใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง และการศกษาระดบอดมศกษาแบงเปนสองระดบ คอ ระดบต ากวาปรญญา และระดบปรญญา

2.2.2 การศกษานอกระบบ เปนการศกษาทมความยดหยนในการก าหนดจดมงหมาย รปแบบ วธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขส าคญของการส าเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะตองมความเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหา และความตองการของบคคลแตละกลม

2.2.3 การศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม สภาพแวดลอม สอ หรอแหลงความรอน ๆ

ทงนสถานศกษาอาจจดการศกษาในรปแบบใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกได

2.3 แนวทางการจดการศกษา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดก าหนดหลกการจดการศกษาทส าคญ

สามประการคอ เปนการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา และการพฒนาสาระและกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง ทงนพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ก าหนดแนวทางการจดการศกษาของชาตไวในหมวดท 4 ตงแตมาตรา 22 ถงมาตรา 30 (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ม.ป.ป.) โดยมสาระส าคญดงตอไปน

2.3.1 การจดการศกษาตองเนนผเรยนเปนศนยกลาง การจดกจกรรมการเรยนการสอน/ประสบการณการเรยนรยดหลกดงน

2.3.1.1 ผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดดงนนจงตองจดสภาวะแวดลอม บรรยากาศรวมทงแหลงเรยนรตาง ๆ ใหหลากหลาย เพอเออตอความสามารถของแตละบคคล เพอใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตทสอดคลองกบความถนดและความสนใจ เหมาะสม

DPU

31

แกวย และศกยภาพของผเรยน เพอใหการเรยนรเกดขนไดทกเวลาทกสถานทและเปนการเรยนรกนและกน อนกอใหเกดการแลกเปลยนประสบการณเพอการมสวนรวมในการพฒนาตนเอง ชมชน สงคมและประเทศชาต โดยการประสานความรวมมอระหวางสถานศกษากบผปกครอง บคคล ชมชนและทกสวนของสงคม

2.3.1.2 ผเรยนมความส าคญทสด การเรยนการสอนมงเนนประโยชนของผเรยนเปนส าคญ จงตองจดใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกปฏบตใหท าได คดเปน ท าเปน มนสยรกการเรยนร และเกดการใฝรใฝเรยนอยางตอเนองตลอดชวต

2.3.2 มงปลกฝงและสรางลกษณะทพงประสงคใหกบผเรยน โดยเนนความร คณธรรม คานยมทดงามและบรณาการความรในเรองตาง ๆ

อยางสมดล รวมทงการฝกทกษะและกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตใชความรโดยใหผเรยนมความรและประสบการณในเรองตาง ๆ ดงน

2.3.2.1 ความรเรองเกยวกบตนเองและความสมพนธของตนเองกบสงคม ไดแกครอบครว ชมชน ชาต และสงคมโลก รวมถงความรเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของสงคมไทยและระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

2.3.2.2 ความรและทกษะดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงความรความเขาใจและประสบการณเรองการจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลยงยน

2.3.2.3 ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทย และการรจกประยกตใชภมปญญา

2.3.2.4 ความรและทกษะดานคณตศาสตรและดานภาษา เนนการใชภาษาไทยอยางถกตอง

2.3.2.5 ความรและทกษะในการประกอบอาชพ และการด ารงชวตอยางมความสข

2.3.3 กระบวนการเรยนร ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ไดก าหนดแนวทางในการจดกระบวนการ

เรยนรของสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของดงน 2.3.3.1 จดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนด

ของผเรยน โดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล

DPU

32

2.3.3.2 ใหมการฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกไขปญหา

2.3.3.3 จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหท าได คดเปน ท าเปน รกการอาน และเกดการใฝรอยางตอเนอง

2.3.3.4 จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความรดานตาง ๆ อยางไดสดสวนสมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงาม และคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชา

2.3.3.5 สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดลอมสอการเรยนและอ านวยความสะดวก เพอใหผเรยนเกดการเรยนรและมความรอบร รวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร

2.3.3.6 ผเรยนและผสอนเรยนรไปพรอมกนจากสอการเรยนการสอนและแหลงวทยาการประเภทตาง ๆ

2.3.3.7 การเรยนรเกดขนไดทกเวลา ทกสถานท มการประสานความรวมมอ กบบดามารดา ผปกครอง และบคคลในชมชนทกฝาย เพอรวมกนพฒนาผเรยนตามศกยภาพ

2.3.4 การสงเสรมการจดกระบวนการเรยนร ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ไดก าหนดบทบาทในการสงเสรมการ

เรยนรของรฐ และสถานศกษาตาง ๆ ดงน 2.3.4.1 รฐตองสงเสรมการด าเนนงาน และการจดตงแหลงการเรยนรตลอด

ชวตทกรปแบบ ไดแก หองสมดประชาชน พพธภณฑ หอศลป สวนสตว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร อทยานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศนยการกฬาและนนทนาการ แหลงขอมล และแหลงการเรยนร อยางพอเพยงและมประสทธภาพ

2.3.4.2 ใหคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ก าหนดหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานเพอความเปนไทย ความเปนพลเมองดของชาต การด ารงชวตและการประกอบอาชพ ตลอดจนเพอการศกษาตอ

2.3.4.3 ใหสถานศกษาขนพนฐาน มหนาทจดท า สาระของหลกสตรในสวนทเกยวของกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญาทองถนคณลกษณะอนพงประสงคเพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต

2.3.4.4 หลกสตรการศกษาระดบตาง ๆ ตองมลกษณะหลากหลายเหมาะสมกบแตละระดบ โดยมงพฒนาคณภาพชวตของบคคล สาระของหลกสตร ทงทเปนวชาการ วชาชพ ตองมง

DPU

33

พฒนาคนใหมความสมดล ทงดานความร ความคด ความสามารถ ความดงาม และความรบผดชอบตอสงคม

2.3.4.5 ใหสถานศกษารวมกบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชนองคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน สงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยจดกระบวนการเรยนรภายในชมชน เพอใหชมชนมการจดการศกษาอบรมการแสวงหาความร ขอมล ขาวสาร และรจกเลอกสรรภมปญญาและวทยาการ ตางๆ เพอพฒนาชมชนใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการ รวมทงหาวธการสนบสนนใหมการเปลยนแปลงประสบการณการพฒนาระหวางชมชน

2.3.4.6 ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพรวมทงการสงเสรมใหผสอนสามารถวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนในแตละระดบการศกษา

2.3.5 การประเมนผลการเรยนร ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ไดระบถงวธการประเมนผลการจด

กระบวนการเรยนรไววา ใหสถานศกษาจดการประเมนผลผเรยน โดยพจารณาจากพฒนาการของผเรยน ความประพฤต การสงเกตพฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบควบคไปในกระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแตละระดบและรปแบบการศกษา นอกจากนนการประเมนผลผเรยนยงตองเกยวของกบหลกการส าคญคอ

2.3.5.1 ใชวธการทหลากหลายในการประเมนผเรยน 2.3.5.2 ใชวธการทหลากหลายในการจดสรรโอกาสเขาศกษาตอ 2.3.5.3 ใชการวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนการสอนทเหมาะสมกบผเรยน 2.3.5.4 มงการประกนคณภาพ โดยสถานศกษาท า การประเมนผลภายในทกป

และรายงานผลการประเมนตอตนสงกดและสาธารณชน 2.3.5.5 สถานศกษาไดรบการประเมนภายนอกอยางนอย 1 ครง ทก 5 ป

จากแนวทางการจดการศกษาดงกลาว เมอพจารณาถงการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจะพบวาแนวทางการสงเสรมการจดกระบวนการเรยนรมจะมกระบวนการทแตกตางจากการศกษาในระบบ เชน ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน สถานประกอบการ และสถาบนทางสงคมอนๆ จะมบทบาทในการจดกระบวนการเรยนรภายในชมชนเพอพฒนาชมชนใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของคนในชมชนซงรวมถงเดกและเยาวชน

DPU

34

นอกระบบการศกษา รวมถงการวดและประเมนผลทตองมความยดหยนแตกตางไปจากการวดและประเมนผลเดกและเยาวชนในระบบการศกษา ซงการจดการศกษากบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ผวจยไดกลาวถงในหวขอถดไป

2.4 การจดการศกษากบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

จากการศกษาเอกสารทเกยวของทงในตางประเทศและในประเทศไทย พบวามรปแบบการจดการศกษาทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาดงตอไปน

องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) หรอยเนสโก (UNESCO) ไดรวมมอกบบรษท True และบรษท Microsoft ในการใหการศกษาขนพนฐาน (basic education) ส าหรบเดกตางดาวในประเทศไทยผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ในรปแบบตอไปน 1) การใช eBooks และ หลกสตรโรงเรยนสองภาษา (Bilingual school curriculum) โดยมวตถประสงคเพอใหเดกตางดาวทตองอพยพระหวางชายแดนประเทศไทยและพมาในเขตพนทจงหวดตาก เชยงราย และระนอง รวมจ านวน 60 คนไดมความรในระดบการศกษาขนพนฐาน และทกษะเกยวกบตวเลข 2) อปกรณการเรยนการสอน (teaching materials) โดยมวตถประสงคหลกสามประการคอ เพอใชแทบเลต (tablets) เปนอปกรณการเรยนวชาคณตศาสตรซงประกอบไปดวยเนอหาสามภาษาคอ ภาษาไทย ภาษาพมา และภาษากะเหรยง ผานการเรยนการสอนรายการโทรทศนชองทรปลกปญญา เพอเปนแหลงการเรยนรแบบเปดผานเวบไซต www.emescn.net และเพอพฒนาศกยภาพของครและบคลกรภาครฐจ านวน 100 คนในการใชอปกรณ ICT และสรางเครอขายทางการศกษากบคร

ขณะทกองทนเพอเดกแหงสหประชาชาต หรอ UNICEF มโครงการทชอวา “น าเดกกลบสโรงเรยน” (Back-To-School; BTS) โครงการดงกลาวเปนกลยทธในการจดสงแวดลอมในการเรยนรใหกบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาเพราะผลกระทบจากความขดแยงทางการเมองและภยธรรมชาต (Smith, 2011) ซงรฐบาล 55 ประเทศ อาท ยกนดา ศรลงกา ซดาน ไดน าโครงการ BTS มาเปนสวนหนงของยทธศาสตรการศกษาของรฐบาลใหกบเดกหญงและเดกชายขอบเพอพฒนาคณภาพการศกษาของเดกและเยาวชนทออกจากการเรยนกลางคน โดยโครงการม 4 ระยะ คอ 1) Back-To-School; BTS 2) Go-To-School; GTS 3) Stay-in-School; SIS และ 4) Welcome-To-School; WTS วธการน าเดกกลบสโรงเรยนด าเนนการโดยใชหลกการทส าคญ 4 ประการผานวธการทหลากหลายคอ 1) การด าเนนโครงการอยางรวดเรว (quick) ผานการใหทนสนบสนนวสดอปกรณการศกษาใหกบโรงเรยน

DPU

35

การด าเนนการเพอใหชมชนรวมตวในการจดการศกษา และการมสวนรวมของเขตพนทการศกษา 2)สามารถเขาถงเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไดทกคนอยางมประสทธภาพ (effectiveness) ผานทนสนบสนนจากกระทรวงศกษาธการของรฐบาลและยนเซฟ การใหความรวมมอในการด าเนนงานกบเขตพนทการศกษาและผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ทงหมด การวางแผนและการตดตามการด าเนนงานอยางใกลชด เตรยมความพรอมของครผานการอบรมทงเนอหาวชาและอปกรณทางการศกษา 3) มการตดตอสมพนธ (relevance) และพบกบเดกและเยาวชนเพอสอบถามถงความตองการ ผานการเขาพบชมชน จดการศกษาทเหมาะสมและเพยงพอกบครและนกเรยน ใหความรกบครและชมชนผานการฝกอบรมทมความเหมาะสมกบบรบทของชมชนและ และ 4) ความยงยน (sustainability) ในการด าเนนงาน ผานการประชาสมพนธใหกบภาครฐเพอใหเกดการสนบสนนพนททจดโครงการ โดยใชรปแบบการจดการศกษาทหลากหลาย เชน การเรยนรทางเลอก (alternative learning) เปนตน พฒนาบคลากรและระบบการบรหารจดการ มงเนนคณภาพของการสอนและการเรยนรทตอบสนองความตองการของผเรยนเพอเพมแรงจงใจในการเขาเรยนใหนกเรยนคงอยในโรงเรยน

ขณะทดานการจดการเรยนการสอนในระบบโรงเรยนกมความส าคญตอความสนใจในการเรยนของผเรยนทจะสามารถดงดดใหผเรยนอยากเรยนตอในระบบการศกษาได ดงเชนผลการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกา (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ม.ป.ป) โดยในประเทศสหรฐอเมรกามการศกษาวจยในประเทศสหรฐอเมรกาหลายเรองไดพบวาสาเหตหลกทท าใหเดกตองออกกลางคน คอ เดกรสกเบอหนายกบการเรยนในโรงเรยน โรงเรยนในอเมรกาจงไดน าระบบ Accelerated Schools plus มาใช ซงเปนระบบหนงของการปฏรปโรงเรยนทงระบบ โดยมวตถประสงคเพอ ท าใหเดกทกคนสามารถเขาถงสงทเรยกวาพลงแหงการเรยนร (Powerful Learning) ระบบนมหลกการส าคญ คอ ใหโรงเรยนจดหาแนวทางทท าใหเดกไดรพฒนาศกยภาพของตวเอง

ระบบ Accelerated Schools plus เปนการใหครผสอนเปดโอกาสไดท างานและศกษาคนควาตามความสนใจของผเรยน น าผเรยนออกสการเรยนรนอกหองเรยน เปดโอกาสใหเดกไดปะทะสงสรรคทางความคด เพอใหผเรยนมทกษะคดเชงวพากษ และประการส าคญ คอ ครผสอนตองเปนนกเรยนร แสวงหาองคความรใหม ๆ รวมทงท าวจย ขณะทผเรยน ผเรยนจะไดรบการเปลยนแปลงทงในเชงทกษะการคดและลกษณะชวต ผานการลงมอปฏบตจรง โดยผเรยนทกคนตองท าผลงานทสรางสรรคตามความสนใจ ประยกตใชความรในสถานการณจรง และเรยนรความผดพลาดของตน มทกษะการอยรวมกบผอน และบรหารชวต เชน บรหารเวลา การใชเงน ฯลฯ

DPU

36

ผบรหารโรงเรยน จดแสดงผลงานของนกเรยนทวบรเวณโรงเรยน จดนทรรศการแสดงผลงานของผเรยนใหครอบครวและชมชนไดเขาชม ซงท าใหเดกเหนคณคาตวเองมากขน นอกจากน ยงน าเอาความสนใจของผเรยนมาท าเปนแผนด าเนนงานในโรงเรยน และก าหนดเปนหลกสตรการเรยนการสอนภายในโรงเรยน

ส าหรบมาตรการรองรบผเรยนออกกลางคน แมวาโรงเรยนในอเมรกาหลายแหง จะประสบความส าเรจในการปฏรปโรงเรยนทงระบบ แตยงไมสามารถแกปญหาการออกกลางคนไดทงหมด จงมมาตรการรองรบผเรยนทออกกลางคน โดยเชอมโยงกบโรงเรยนทางเลอกทเรยกวา Affiliated Alternatives เปนกลมอาสาสมคร ทเกดจากการรวมตวของนกสงคมสงเคราะห คร พยาบาล ผเชยวชาญการใหค าปรกษา และผประกอบการ ฯลฯ โดยมสถานทจดโปรแกรมเฉพาะ สอดคลองปญหาและความตองการของผเรยน ม 4 โปรแกรม ดงน

1) Alternative Education Resource Option (AERO) เปนโปรแกรมส าหรบผเรยนทตกซ าชนเกรด 8 หรอเสยงตอการซ าชนในเกรด 9 ซงระดบเกรด 9 ถอเปนหวเลยวหวตอส าคญ หากไมผานเกรด 9 มความเสยงตอการออกกลางคนอยางมาก อาสาสมครทจดโปรแกรมจะเปนครสอนในวชาตาง ๆ ตามหลกสตรปกต ผเรยนทตกซ าชนในเกรด 8 สามารถจบหลกสตรและเรยนตอเกรด 9 สวนผเรยนเกรด 9 สามารถเรยนจบและศกษาตอในระดบมธยมปลายได

2) Cluster Program เปนโปรแกรมทใหความชวยเหลอผเรยนระดบมธยมตนทเสยงตอการออกกลางคน เพราะมปญหาดานการเรยนและพฤตกรรม โปรแกรมนจะเพมความรตามหลกสตรระดบชนมธยมตน

3) School-Age Parent Program (SAPAR) โปรแกรมเฉพาะส าหรบผเรยนทตงครรภ หรอแตงงานเมออายยงนอย ภายใตรปแบบการจดการศกษาโดยครอบครว ผเรยนจะไดเรยนตามหลกสตรปกต ทงทเรยนในหองเรยน และผานระบบออนไลน อกทง ยงไดรบความรเกยวกบการตงครรภ การเกดของเดก การดแลเดก การรกษาสขภาพ การจดการดานการเงน เปนตน

4) Work and Learn Center (WLC) เปนโปรแกรมส าหรบผเรยนทเรยนในปสดทายของชนมธยมปลาย แตตองการท างานไปพรอมเรยน และผเรยนทออกกลางคนไปแลว สามารถเขามาเรยนไดเชนเดยวกน ม 4 ภาคเรยน ภาคเรยนแรก เปนอาสาสมครในโรงเรยนอนบาลและโรงเรยนประถม ภาคเรยนทสอง ท างานในบานพกคนชรา โรงพยาบาล หรอเปนอาสาสมครในทตาง ๆ ภาคเรยนทสาม ท างานเปนชางซอมหรอสรางบาน โดยมอาสาสมครจากสถานประกอบใหค าแนะน า ภาคเรยนทส ผเรยนสามรถเลอกท างานในสถานประกอบการ หรอเลอกเขาเรยนในหลกสตรของวทยาลยเทคนคมลวอก

DPU

37

(Milwaukee Area Technical College) ผเรยนทเรยนจบจะไดรบประกาศนยบตรภายใตรปแบบการจดการศกษาโดยครอบครว และสามารถเทยบโอนชวโมงเรยนเปนหนวยกตเขาเรยนในวทยาลยเทคนคมลวอกได

กรณประเทศไทย ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) มมาตรการรองรบผเรยนทเสยงออกกลางคน คอ ใชกระบวนการพฒนาทกษะชวต ในกรณทผเรยนหนเรยนเพราะไมมความสขกบการเรยน สวนผเรยนทจ าเปนตองออกกลางคน โรงเรยนจะรบผดชอบดแลจนกวาจะเขาโรงเรยนใหม

มาตรการทส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) สามารถเพมเขาไปได คอ จดโปรแกรมสอนพเศษภาคฤดรอน และคดเปนชวโมงเรยนส าหรบผเรยนทมปญหาดานการเรยน ตดศนย ตด “ร” ตด “มส” จนอาจท าใหตดสนใจออกกลางคน มการเทยบโอนหนวยกตไปเรยนในหลกสตรประกาศนยบตร ในกรณทพบวาผเรยนไมสามารถศกษาตอในระดบมธยมปลายได เชน ผเรยนทตงครรภ ควรใหมการโอนหนวยกตไปเรยนในส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย หรอในสถาบนการศกษาทเปดสอนหลกสตรการสอนตามอธยาศย ซงผเรยนสามารถน าผลการเรยนไปเทยบโอนการศกษาขนพนฐานและอดมศกษาทต ากวาระดบปรญญาได นอกจากนควรรวมมอกบนกสงคมสงเคราะห เพอชวยเหลอและใหค าแนะน าผเรยนในเรองการประกอบอาชพ การจดการดานการเงน การดแลบตร ฯลฯ

นอกจากน พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 ยงไดกลาวถงการจดการศกษาใหกบเดกและเยาวชนทงในระบบการศกษา และนอกระบบการศกษาในหมวดท 2 สทธและหนาททางการศกษา มาตราท 10 ถงมาตราท 12 โดยมสาระทส าคญคอ มาตราท 10 การจดการศกษา ตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย การจดการศกษาส าหรบบคคลซงมความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการ หรอทพพลภาพหรอบคคลซงไมสามารถพงตนเองไดหรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ตองจดใหบคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบการศกษาขนพนฐานเปนพเศษ DP

U

38

การศกษาส าหรบคนพการ ใหจดตงแตแรกเกดหรอพบความพการโดยไมเสยคาใชจาย และใหบคคลดงกลาวมสทธไดรบสงอานวยความสะดวก สอ บรการ และความชวยเหลออนใดทางการศกษา ตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในกฎกระทรวง การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความสามารถพเศษ ตองจดดวยรปแบบทเหมาะสมโดยค านงถงความสามารถของบคคลนน มาตรา 11 บดา มารดา หรอผปกครองมหนาทจดใหบตรหรอบคคลซงอยในความดแลไดรบการศกษาภาคบงคบตามมาตรา 17 และตามกฎหมายทเกยวของตลอดจนใหไดรบการศกษานอกเหนอจากการศกษาภาคบงคบ ตามความพรอมของครอบครว มาตรา 12 นอกเหนอจากรฐ เอกชน และองคกรปกครองสวนทองถน ใหบคคล ครอบครว องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน มสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง จากการศกษาเอกสารเกยวกบการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาขางตน ผเขยนสรปไดวา หลกการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทส าคญคอตองไมใชการจดการศกษาผานการศกษาในระบบโรงเรยนเพยงอยางเดยว แตตอง เปนการจดการศกษาทเนนการมสวนรวมของครอบครว และชมชน รวมถงทกภาคสวนทเกยวของทงภาครฐบาลและภาคเอกชน รวมถงองคกรเอกชนจงจะสามารถท าใหการจดการศกษาเกดขนไดอยางเปนรปธรรมและยงยน ตอนท3 เอกสารทเกยวของกบทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร

3.1 ทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร ยร บรอนเฟนเบรนเนอร (Urie Bronfenbrenner) (1917-2005) เปนนกจตวทยาพฒนาการผพฒนาทฤษฎระบบนเวศวทยา (the ecological systems theory) เพอใชในการอธบายพฤตกรรมเดก โดยทฤษฎนเชอวาสงแวดลอมจะมอทธพลตอการเตบโตและพฒนาการของเดก ซง Bronfenbrenner ไดแบง “ชน”(layers) ของสงแวดลอม และเชอวาแตละชนของสงแวดลอมจะสงผลตอพฒนาการของเดก ตามล าดบ ทฤษฎนถกเรยกอกชอหนงวา “bioecological systems theory” เพอแสดงให เหนถงความส าคญของระบบทางชวภาพซ งถอไดว าเปนส งแวดลอมขนตน ( primary development) ทมผลตอพฒนาการของเดก

แนวคดในการเขาใจความสมพนธระหวางพฤตกรรมของมนษยกบสงแวดลอมไวบรอนเฟนเบรนเนอร เรยกวา ecological approach ในแนวคดนไดแบงสงแวดลอมออกเปนระบบตอเนองกน แตละระบบมปฏสมพนธกบบคคล และมปฏสมพนธซงกนและกน

DPU

39

ทงน บรอนเฟนเบรนเนอรไดแบงระดบชนของสงแวดลอมทมอทธพลตอพฒนาการของเดกไวเปน 5 ระดบชน (Santrock, J, W., 2011); (Bronfenbrenner, 2005); (Bronfenbrenner, 1994) ดงน

1. The microsystem เปนรปแบบของกจกรรม บทบาททางสงคม ความสมพนธระหวาง

บคคลในระดบทบคคลสามารถเผชญหนาซงกนและกนได ( face-to-face) เปนสงแวดลอมทใกลชดกบบคคลทสด เปนระบบสงแวดลอมหนวยแรกทซงบคคลอาศยอย และใหประสบการณโดยตรง ระบบนไดแก การเปนสมาชกในครอบครว ทพอแมและลก มปฏสมพนธกน นอกจากนยงมหนวยอนอก เชน ครอบครวของญาต ศนยเลยงดแลเดก หองเรยน ทโรงเรยน กลมเพอน กลมศาสนา เพอนบาน บคคลในสถานทท างาน รวมถงบคคลทสามารถมปฏสมพนธไดโดยตรง เปนตน ระบบนเปนระบบทบคคลสามารถมปฏสมพนธกบบคคลในสงคมไดมากทสดและปฏสมพนธทเกดขนระหวางบคคลกบสงแวดลอมในระบบนจะสรางและพฒนาประสบการณใหกบตวตนของบคคล ดงนนระดบ microsystem จงมความส าคญมากทสดในการพฒนาความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม

ในระบบนพฤตกรรมของบคคลจะกระทบตอคนอน ๆ ซงพฤตกรรมของบคคลอนในระบบนกจะสงผลกระทบตอบคคลไดเชนกน แมแตทารกในครรภกอาจมอทธพลตอ พฤตกรรมของมารดา แลวสงผลยอนกลบตออนาคตของทารกได สงแวดลอมใดทคนทกคนในนน สามารถมปฏสมพนธตอกนไดทวถงจดเปนระบบ microsystem นอกจากนการทเดกมลกษณะแตกตางกนอนเนองมาจากผลทางพนธกรรมและลกษณะทางชวภาพแลว การทเดกจะมลกษณะบคลกภาพหรออารมณเปนเชนใด ยงคงขนอยกบระบบสงแวดลอมในระบบนเปนส าคญ

ตวอยางระบบ microsystem ในงานวจย เชน ความสมพนธระหวางเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษากบครอบครว และชมชน

2. The mesosystem ระบบนเปนระบบสงแวดลอมทเชอมโยงระบบ microsystems ตาง ๆ

ตงแตสองระบบหรอมากกวาใหสมพนธกน ซงความเชอมโยง และความสมพนธทเกดขนระหวางบานและโรงเรยนจะสงผลตอการรบร และการมปฏสมพนธของเดกกบสภาพแวดลอม เชน ความสมพนธระหวางญาตพนองกบครอบครว ความสมพนธระหวางเพอนบานและครอบครว ความสมพนธระหวางครอบครวและโรงเรยน ความสมพนธระหวางโรงเรยนและทท างาน ความสมพนธระหวางบานกบโรงเรยน ความสมพนธทโรงเรยนทสมพนธกบทโบสถ โดยเดกทมปญหาทบานจะไปสรางปญหาทโรงเรยน เดกจากครอบครวอน มกจะเปนเดกเรยบรอยทโรงเรยน หรอหากเดกรบรวาแมกบครประจ าชนมความขดแยงกนเดกอาจไมอยากมาโรงเรยน อาจหลกเลยงทจะปฏสมพนธกบคร เปนตน ระบบนจะมบทบาททส าคญในการชวยสรางประสบการณใหกบบคคล

ตวอยางระบบ mesosystem ในงานวจย เชน ความสมพนธระหวางครอบครวของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษากบครในโรงเรยน

DPU

40

3. The exosystem เปนระบบทหางจากตวบคคลอกชนหนง เปนสภาพทางสงคมทบคคล

ไมไดรบประสบการณโดยตรง แตมผลกระทบตอพฤตกรรม หรอ พฒนาการของบคคลได โดยเปนการเชอมโยงและตอบสนองของบคคลทไมมความใกลชดสนทสนมตงแต 2 คนขนไป ระบบนจะมความใกลเคยงกบระบบ mesosystem แตระดบความใกลชดของบคคลในระบบนจะนอยกวาในระบบ mesosystem ความสมพนธในระบบนจะมทงแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ตวอยางของความสมพนธในระบบน เชน ทกษะทางสงคม ความส าเรจในหนาทการงานของพอแมมสวนในการจดประสบการณทเหมาะสมใหลก การทพอแมถกออกจากงานจะสงผลโดยตรงกบสภาพเศรษฐกจการเงนของครอบครว และระดบความเครยดภายในบาน สภาพทางเศรษฐกจของประเทศทสงผลตอหนาทการงานของพอแมและกระทบตอการใชเวลาหรอการปฏสมพนธระหวางแมกบเดก ความสมพนธระหวางพนกงานกบญาตของเพอนรวมงาน ความสมพนธระหวางลกจางกบพนกงานของหวหนา หรอนโยบายของรฐบาล ขอก าหนด และเครอขายทางสงคมระหวางกลมคน จดเปนสงแวดลอมประเภทน

ตวอยางระบบ exosystem ในงานวจย เชน ทศนคตของพอแม และคนในชมชนทมตอการศกษาทสงผลตอพฤตกรรมการเรยน และการตดสนใจศกษาตอหรอไมศกษาตอของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

4. The macrosystem ระบบใหญทสดของระบบนเวศนทมผลตอพฒนาการของมนษย ซง

เปนทรวมทกระบบทกลาวมาใหเกยวเนองกน เปนวฒนธรรมใหญ นนคอ วฒนธรรม ความเชอ หรอ “พมพเขยวทางสงคม” ทก าหนดความเปนอย ระบบ ความคด โอกาส ทรพยากร การแลกเปลยนตางๆ ของสงคม เชน นโยบายของรฐบาล นโยบายสาธารณะ และ วฒนธรรมยอยของสงคม เปนการปฏบตและแนวด าเนนชวต ซงยอมรบกนในสงคม และสบทอดจากคนรนหนงไปยงอกรนหนง ระบบนไดรบอทธพลโดยวฒนธรรม และสงคมทบคคลอาศยอย ตวอยางเชน ระบบการเมอง ความเปนประชาธปไตย ระบบทนนยม ระบบศาสนา การศกษา และวฒนธรรม ระบบ macrosystem จะสะทอนใหเหนถงทกระบบทเกยวของและมอทธพลพฒนาการของมนษยตงแตระบบ microsystem mesosystem และ exosystem ผานคณลกษณะทางสงคม และคณลกษณะทางจตวทยาของสงคมนนๆ

ในแตละวฒนธรรมกมการพฒนา ไปตามกาลเวลา มเหตการณส าคญในประวตศาสตรของสงคม เชน ภาวะสงคราม สภาพเศรษฐกจ ภยพบตจากธรรมชาต การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย ซงไมสามารถสรปไดวาคนในสงคมเดยวกนจะมพฤตกรรมเหมอนกนหมดเพราะคนทเกดและมผานประสบการณตางยคสมยกนจะไดรบอทธพลจากสงแวดลอมระดบมหภาคทแตกตางกน

ตวอยางระบบ macrosystem ในงานวจย เชน นโยบายของภาครฐและเอกชนทเกยวของกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา เชน การชวยเหลอดานสวสดการและสงคม การชวยเหลอดานการศกษา เปนตน

DPU

41

5. the chronosystem เปนระบบสงแวดลอมทบรอนเฟนเบรนเนอรไดพฒนาระบบขนมาใน

ภายหลง เปนระบบทเกยวของกบรปแบบของสงแวดลอม และการเปลยนไปของสงแวดลอม ตลอดชวงชวต ของบคคล และรวมถงเหตการณซงเปนประวตของบคคลผนนดวย หรออาจกลาวไดวาระบบนเปน องคประกอบทางเวลา ซงแบงออกเปน 3 ระดบ ไดแก เวลาจลภาค ( Microtime) หมายถง ความตอเนองและไมตอเนองของเหตการณท เกดขนในกระบวนการทใกลตวเดก เวลาระหวางกลาง (Mesotime) หมายถง ความสม าเสมอของเหตการณในชวงเวลาทยาวนานขน เชน หลายวนหรอหลายอาทตย และเวลามหภาค (Macrotime) หมายถง การเปลยนแปลงของความคาดหวง และเหตการณในสงคมทใหญขนทสงผลและไดรบผลกระทบจากกระบวนการและผลของพฒนาการมนษยในชวงชวตหนง ระบบนแสดงใหเหนวาเมอระยะเวลาผานไปไมไดสงผลตอการเปลยนแปลงเพยงด านคณลกษณะทางจตวทยาของบคคลเทานนแตยงสงผลตอสงแวดลอมทบคคลอาศยอยดวยเชนกน เชน การเปลยนแปลงโครงสรางของครอบครว สถานภาพทางดานการเงน เศรษฐกจ และสงคม (socioeconomic status) การจางงาน สถานทอยอาศย

ประสบการณทส าคญทเกดขนในระบบนเปนประสบการณทเคยเกดขนกบบคคลในชวงชวตทผานมา ไดแก เหตการณทางสงแวดลอม การแตงงาน การหยาราง การมบตร เปนตน ระบบน เปนระบบสดทายทบรอนเฟนเบรนเนอรพฒนาขน เปนระบบท เปนผลมาจากประสบการณของบคคลในทงชวตทผานมาและเหตการณทเกดขนกบบคคลในชวตประจ าวน

ระดบชนของสงแวดลอมตามแนวคดของบรอนเฟรนเบนเนอร แสดงไดดงภาพท 2-4

ภาพท 2-4 แสดงระดบชนของสงแวดลอมตามแนวคดของบรอนเฟรนเบนเนอร

Macrosystem

Exosystem

Mesosystem

Microsystem

chronosystem

DPU

42

องคประกอบทงสทกลาวมาขางตน เชอมโยงสมพนธและมอทธพลตอกนและกนกลาวคอ องคประกอบหนงสงผลและไดรบผลจากอกองคประกอบหนง เชน การเลอกเวลาในการจดกจกรรมของโรงเรยนกบลกษณะหนาทการงานของผปกครองสงผลตอการเขารวม กจกรรมนนๆ ของผปกครอง เปนตน ทฤษฎเชงนเวศมองวา พฒนาการในทกดานของเดกไดรบอทธพลจากระบบทกระบบในบรบทกระบวนการการอบรมเลยงดในครอบครว สถานรบเลยงเดก สถานศกษา ลวนตองการการสอสารสองทางการแลกเปลยนขอมล การรวมมอ และความไวใจระหวางกน การท างานกบเดกในหองเรยนหรอบานเพยงอยางเดยวอาจไมสงผลทางบวกทยงยนได ดงนนจงควรจดระบบในการสนบสนนใหเกดลกษณะของความสมพนธทางบวกดงกลาวระหวางครอบครวกบสถาบนอนทเกยวของกบเดก โดยเฉพาะอยางยงครอบครว โรงเรยน หรอสถานรบเลยงเดกทเปนสถาบนทมความใกลชดกบตว

ดงนนแตละระบบของสงแวดลอมทเสนอโดยบรอนเฟนเบรนเนอรจงมสวนสรางพฤตกรรมของบคคล และอาจถกเปลยนแปลงไดจากคนในระบบนน ๆ ดวย มนษยทพฒนาหรอเตบโตมาจากสงแวดลอมทแตกตางกนยอมมพฤตกรรม และลกษณะนสยทแตกตางกนไป นอกจากนระบบสงแวดลอมทงหมดนบรอนเฟนเบรนเนอรเชอวาจะมกฎ ปทสถาน (norms) และบทบาททเหมอนกนในชวงเวลาเดยวกนในการพฒนาความเปนมนษยของบคคล

ตอมาเขาไดศกษาทงในดานชววทยา จตวทยา และพฤตกรรม เพอน าไปสรปแบบในการอธบายพฒนาการของมนษยทงในระดบชววทยาจนถงระดบระบบนเวศวทยา และใชชอทฤษฎนวา “bioecological system theory”

จากทฤษฎดงกลาวสะทอนใหเหนวาปจจยทแวดลอมเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาลวนแลวแตสงผลกระทบซงกนและกน การทเดกและเยาวชนอยในสงแวดลอมทตางกนท าใหเดกมพฒนาการทแตกตางกนไปทงทางรางกาย สงคม อารมณ และสตปญญา ดงเชนการตดสนใจศกษาตอและไมศกษาตอและออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน สงแวดลอมรอบตวเดกและเยาวชนยอมสงผลตอการตดสนใจในดานการศกษาตอเชนกน

3.2 งานวจยทเกยวของ

งานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร ไดแก

วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ (2558) ศกษา PPCT Model: รปแบบชวนเวศวทยาเพอพฒนาสขภาพผมภาวะเจบปวยเรอรงในชมชน โดยใชทฤษฎชวนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร เปนแนวคดหลกของงานวจย ซง PPCT Model ม 4 องคประกอบหลกทส าคญทเรยกวา ‘Process-Person-Context-Time Model (PPCT Model)’ โดย ‘กระบวนการ’ สะทอนการมปฏสมพนธระหวางบคคลทเปนศนยกลางของระบบกบบรบทแวดลอมรอบตว ส าหรบ ‘บคคล’ ถกวางใหเปนศนยกลางของระบบ สวน ‘บรบทแวดลอม’คอ สงแวดลอมทอยลอมรอบ‘บคคล’ม 4 ระบบ ไดแก ระบบเลก ระบบ

DPU

43

กลาง ระบบนอก และระบบใหญ และ ‘เวลา’ เปนองคประกอบสดทายทมผลตอการเปลยนแปลงพฒนาของบคคลไดตลอดระยะเวลาภายใตสภาพแวดลอมทมรอบตว ซงผวจยใชกรอบแนวคดนในการอธบายปรากฏการณทซบซอน และพฒนากลยทธการดแลสขภาพผมภาวะเจบปวยเรอรง

นพาวรรณ แสงพรม, และสภาพร ชนสมพล (2558) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเลยงดบตรของมารดาทมารบบรการแผนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลคายสรนาร จงหวดนครราชสมา การวจยเชงส ารวจมวตถประสงคเพอศกษาปจจยดานพนฐานดานสงคมวทยาทมผลตอพฤตกรรมการเลยงดบตรของมารดา และเพอศกษาพฤตกรรมและความสมพนธเกยวกบปจจยทมผลตอการเลยงดบตรของมารดาทเขามารบบรการแผนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลคายสรนาร จงหวดนครราชสมา ทฤษฎหลกทใชในการวเคราะหปจจยทางสงคมวทยาคอ ทฤษฎของบรอนเฟนเบรนเนอร กลมตวอยาง ทใชเลอกแบบเจาะจง คอมารดาทมารบบรการแผนกกมารเวช ในชวงเดอนเมษายน – พฤษภาคม จ านวน 109 คน เครองมอทใชในการวจยคอแบบสอบถาม ประมวลผลและวเคราะหขอมลดวยโปรแกรม PSPP สถตทใชคอ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหความสมพนธโดยสถตสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน

ผลการวจยพบวา สวนใหญเปนหญงอายระหวาง 21 -25 ป มการศกษาอยในระดบปรญญาตรมรายไดระหวาง 9,000-12,999 บาทตอเดอน นบถอศาสนาพทธ มสถานภาพสมรส มบตรจ านวน 1 คน ประกอบอาชพแมบาน ปจจยพนฐานดานสงคมวทยาอยระดบพอใช และคาเฉลยดานพฤตกรรมการเลยงดบตรของมารดาอยในระดบพอใช และปจจยพนฐานดานสงคมวทยามความสมพนธในเชงบวกกบพฤตกรรมการเลยงดบตรของมารดา

งานวจยทเกยวของกบทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร พบวามจ านวนไมมากแตเมอวเคราะหงานวจยทเกยวของกบการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน ผวจยพบวาสาเหตการออกนอกระบบการศกษามความเกยวของกบครอบครว โรงเรยน และชมชน โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธภายในครอบครว และความสมพนธกบครและเพอนในโรงเรยน ซงสอดคลองกบทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร รายละเอยดแสดงดงตารางท 2-1

DPU

44

ตารางท 2-1 แสดงรายชองานวจยทเกยวของกบความสมพนธระหวางการออกกลางคน และความเกยวของกบครอบครว โรงเรยน และชมชน

ชอผวจย ชองานวจย และ พ.ศ. บรบททเกยวของ

ครอบครว โรงเรยน ชมชน พมพสาย น าทพย, อรณ หรดาล, และประพนธ เจยรกล (2556)

การรบรเกยวกบบทบาทและพฤตกรรมการม ส ว น ร ว มข อ งผ ป ก ค รอ ง ใ นกา ร จ ดกา รศ กษ าปฐมว ย ใ น โ ร ง เ ร ยนส ง ก ดส า น ก ง า น เ ข ต พ น ท ป ร ะ ถ ม ศ ก ษ า พระนครศรอยธยา เขต 1

/ /

ปรศนยา วณกสมบญ (2552)

ปญหาการใชระบบดแลชวยเหลอนกเรยนเพอลดการออกกลางคนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนสงกดส านกงานพนทการศกษาลพบรเขต 2

/

โกมล จนทวงษ (2558)

ปจจยสาเหตการออกกลางคนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฎวไลยอลงกรณในพระบรมราชปถมภ ศนยสระแกว

/ / /

สรรคชย กตยานนท (2553)

ปจจยทมอทธพลตอการออกกลางคนของนกศกษาคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร

/ /

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลย ราชภฎนครสวรรค (2548)

การศกษาสาเหตการออกกลางคนของนกศกษาสถาบนราชภฏนครสวรรคปการศกษา 2544-2546

/ /

DPU

45

ชอผวจย ชองานวจย และ พ.ศ. บรบททเกยวของ

ครอบครว โรงเรยน ชมชน นพนธ แกวเกด (2555)

การพฒนาระบบการดแลสนบสนนนกเรยนเพอลดจ านวนการออกกลางคนของนกเรยนอาชวศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพสงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

/ /

สปราณ เทศนาเรยง, สภกร หาญสงเนน, และ พชรวทย จนทรศรสร. (2557)

รปแบบการลดปญหาการออกกลางคนของนกเรยน นกศกษาในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวดกาฬสนธ

/ /

จรญ ยนยอม(2552)

การศกษาปจจยทเกยวของกบการออกกลางคนของนกศกษา

/ / /

รงโรจน อารยะ(2552)

บทบาทของอาจารยทปรกษาในการลดการออกกลางคนของนกเรยนวทยาลยการอาชพเชยงค า จงหวดพะเยา

/

จ าเนยร ส ม า ร ธ ร ร ม(2550)

การศกษาสาเหตการออกกลางคนของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) ในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา จงหวดรอยเอด

/ /

วชร ตระกลงาม อ า ไ พ อ น ท รประเสรฐ, จราพ ร ร อด พ ว ง , และสรภญญ

ปจจยทสงผลกระทบตอการออกกลางคนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

/ DPU

46

ชอผวจย ชองานวจย และ พ.ศ. บรบททเกยวของ

ครอบครว โรงเรยน ชมชน อนทรประเสรฐ (2550)

ชวรตน ดษณย (2546)

การศกษาสาเหตการออกกลางคนส าหรบนกเรยนในสถานสงเคราะหเดกบานเมอรซในความดแลของมลนธสงเสรมการพฒนาบคคล

/ / /

เชาวรตน เ ม อ ง แ ม น (2552)

การศกษาสภาพแวดลอมทมผลกระทบตอการออกกลางคนของน ก เ ร ยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ วทยาลยสารพดชางสราษฎรธาน

/ / /

ภ ม ร น บ ญ ท ว (2548)

ปจจยทางครอบครวและพฤตกรรมทางส งคมท ม ผลตอการออกกลางคนของนกศกษาโรงเรยนอาชวะเอกชนในจงหวดเชยงใหม

/ / /

วทตา ส ข ท ว ญ า ต (2553)

บทเร ยนท ได จากการสะท อนค ดของนกเรยนหญงทออกกลางคนเนองจากการตงครรภไมพงประสงค

/ /

ส ง ข จ น พ ง ษ (2553)

การออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนสามคคพฒนา อ าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย

/ /

สภาภรณ ปนะกาโน (2553)

การออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานหนองเขยว ส านกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เขต 3

/ /

ชสาพชร โกสยรตนาภบาล

การศกษาปญหาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานจนทเขลม ส านกงาน

/ /

DPU

47

ชอผวจย ชองานวจย และ พ.ศ. บรบททเกยวของ

ครอบครว โรงเรยน ชมชน (2555) เขตพนทการศกษาประถมศกษาจนทบร

เขต 2

พ ม พ ว า ส น า (2555)

การพฒนาตวบงชภาวะเส ยงการออกกลางคนของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายในเขตพนทการศกษาจงหวดเชยงรายเขต 2

/ / /

ธงชาต สอนค า(2554)

ศกษาปญหาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานกลอทอสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 2

/ / /

จากทฤษฎของบรอนเฟนเบรนเนอร ทใหความส าคญกบระดบชนสงแวดลอมซงเชอวาม

ผลตอพฒนาการของเดก โดยสงแวดลอมชนแรกทใกลตวเดกมากทสดกคอระดบ microsystem ประกอบไปดวยสงแวดลอมของ ครอบครว โรงเรยน และชมชน และจากงานวจยทเกยวของกบการออกกลางคนขางตน แสดงใหเหนวาสงแวดลอมดานครอบครว โรงเรยน และชมชน จะเปนปจจยเงอนไขทส าคญทมผลตอการตดสนใจศกษาตอหรอไมศกษาตอของเดกและเยาวชน ดงนนในงานวจยเรองน สงแวดลอมดานครอบครว โรงเรยน และชมชน และความสมพนธระหวางครอบครว โรงเรยน และชมชน จงเปนปจจยเงอนไขทมบทบาทและความส าคญตอการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชน DP

U

49

บทท 3 วธด าเนนการวจย

งานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา : กรณศกษาจงหวดตาก” มรายละเอยดของระเบยบวธวจยดงแสดงตอไปน ระเบยบวธวจย กลมเปาหมาย กลมเปาหมายทใชในการวจยแบงตามวตถประสงคในการวจย ดงน วตถประสงคขอ 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และวตถประสงคขอ 2 เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา ผวจยเลอกกลมเปาหมายท ใช ในการวจยดวยวธการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากขอมลของสถานศกษาในระดบมธยมศกษาจงหวดตาก ทเดกและเยาวชนออกจากระบบการศกษาใหขอมลกบผวจย และการสมตวอยางแบบสโนวบอล (snowball sampling technique) จากกลมเปาหมายทไดจากการเลอกแบบเฉพาะเจาะจงในขางตน ซงกลมเปาหมายทไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลจะตองออกจากระบบการศกษาในระดบมธยมศกษา และไมไดศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยเชนเดยวกนกบกลมเปาหมาย โดยกลมเปาหมายและครอบครวมความพรอมในการใหขอมลกบผวจย ผวจยศกษาคณลกษณะเชงลก และวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาโดยใชวธการสมภาษณเชงลก (in-depth interview) กบเดกและเยาวชนทออกจากระบบการศกษา และตวแทนของครอบครว โดยกลมเปาหมายทใชในการวจยเปนเดกและเยาวชนทออกจากระบบการศกษา ตวแทนของครอบครว และตวแทนชมชนของเดกและเยาวชนทออกจากการศกษาในระบบในระดบมธยมศกษา และไมไดเขารบการศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยในจงหวดตาก กลมเปาหมายทใชในการศกษา รวมจ านวน 38 คน (กลมเปาหมายทออกนอกระบบการศกษา 1 คน ผวจยจะสมภาษณทงกลมเปาหมาย 1 คน และตรวจสอบความถกตองของขอมลกบตวแทนครอบครวของกลมเปาหมาย 1 คน และตวแทนชมชนของกลมเปาหมาย 1 คน) ซงผวจยจะเลอก

DPU

50

สถานศกษาทมตนสงกดแตกตางกน เพอใหมความหลากหลายและเปนตวแทนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามากทสด ทงนผวจยจะสมภาษณคร - อาจารยทเปนครประจ าชนของเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาถงคณลกษณะพนฐาน และปจจยทเปนสาเหตของเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาเพอตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (data triangulation) อกครง วตถประสงคขอ 3 เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ผวจยใชการสมภาษณเชงลก (in-depth interview) กบบคคลทท างานเกยวของในดานการวางแผน หรอวางนโยบาย หรอมประสบการณโดยตรงกบการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และเดกทออกนอกระบบการศกษา ในหวขอเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา” เพอน าขอสรปทไดจากการสมภาษณเชงลกมาจดท าเปนขอเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา โดยมผทรงคณวฒทท างานดานการวางแผนและนโยบายทางการศกษาตรวจสอบความสมบรณของเนอหาอกครง ส าหรบเกณฑทใชในการคดเลอกกลมเปาหมายในการสมภาษณเชงลกมดงน เกณฑในการคดเลอกผทรงคณวฒทสมภาษณเชงลก

1. มประสบการณในการท างานทเกยวของทงในสวนของการวางแผนเชงนโยบาย หรอการปฏบตงานดานการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยอยางนอย 5 ป หรอ

2. ตวแทนคร อาจารยทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย มประสบการณท างานอยางนอย 5 ป เกณฑในการคดเลอกผทรงคณวฒทตรวจสอบความสมบรณของเนอหา มประสบการณในการวางแผนงานดานการศกษาและนโยบายทางการศกษาอยางนอย 5 ป

ผวจยเลอกกลมเปาหมายท ใช ในการวจยดวยวธการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากเกณฑขางตน โดยมผทรงคณวฒทใชในการสมภาษณรวมจ านวน 5 คน และผทรงคณวฒทตรวจสอบความสมบรณของเนอหาจ านวน 1 คน โดยมรายชอดงน

DPU

51

ผทรงคณวฒทใชในการสมภาษณเชงลก 1. ดร.ประวณา อสโย

นกวชาการศกษาช านาญการพเศษ ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา 2. ดร.สรพงษ ไชยวงศ

ผอ านวยการส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย จงหวดตาก

3. นางกนกพร สบายใจ รองเลขาธการสมาคมสภาการศกษาทางเลอกไทย เครอขายบานเรยน

4. นางสาวทองพล บวศร ผดแลโครงการศนยเดกกอสราง มลนธสรางสรรคเดก

5. นางสาวโศวรนทร ชวนประพนธ Project officer; Section for Educational Innovation and Skills Development องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO Bangkok)

ผทรงคณวฒทตรวจสอบความสมบรณของเนอหา ผชวยศาสตราจารย ดร.พณสดา สรธรงศร วทยาลยครศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยมรายละเอยดแสดงตามวตถประสงคของการวจย ดงน วตถประสงคขอ 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และวตถประสงคขอ 2 เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา เครองมอทใชในการวจยเพอตอบวตถประสงคขอท 1 และขอท 2 ในการศกษาคณลกษณะเชงลกและปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาคอ แบบบนทกการสมภาษณ ซงผวจยมขนตอนการพฒนาเครองมอดงน

1) ศกษาเอกสารทเกยวของกบคณลกษณะพนฐานและปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาจากเวบไซต และเอกสารทเปนทเชอถอไดจากหนวยงานภาครฐ และเอกชนทงใน

DPU

52

ประเทศและตางประเทศ จากนนวเคราะหเนอหา (content analysis) ขอมลทส าคญและเกยวของกบคณลกษณะเชงลก และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

2) น าขอมลทส าคญและเกยวของ (key word) ดงกลาวมาสรางเปนขอค าถามเพอใชในการสมภาษณกลมตวอยาง โดยขอค าถามจะครอบคลมในประเดนทเกยวของกบคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชน ไดแก เพศ อาย อาชพบดามารดาหรอผปกครอง สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครว ทอยอาศย อาชพหรองานทท าในปจจบน สาเหตและปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา (รายละเอยดของแบบบนทกการสมภาษณเชงลกส าหรบวตถประสงคขอ 1 และ ขอ 2 แสดงในภาคผนวก ก) วตถประสงคขอ 3 เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ส าหรบแบบสมภาษณเชงลกท ใชสมภาษณผทรงคณวฒในวตถประสงคการวจยขอ 3 ผวจยพฒนาขนจากการสงเคราะหผลการวจยทไดจากขอ 1 และขอ 2 ของงานวจยประกอบกบแนวคดและทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอรทใชในงานวจย และพฒนาเปนแบบสมภาษณเชงลกโดยมวตถประสงคเพอหาแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการในการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาใหมากทสด อกทงเพอพฒนาคณภาพชวตภายหลงจากเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา โดยรายละเอยดของแบบสมภาษณเชงลกแสดงในภาคผนวก ข การเกบรวบรวมขอมล ผวจยมวธการเกบรวบรวมขอมลตามวตถประสงคทใชในการวจย ดงตอไปน

วตถประสงคขอ 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และวตถประสงคขอ 2 เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา 1) ผวจยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาจากเวบไซต และเอกสารทเปนทเชอถอไดจากหนวยงานภาครฐ และเอกชนทงในประเทศและตางประเทศ เชน ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา องคการยเนสโก เปนตน เพอศกษาขอมลเบองตนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

DPU

53

2) ตดตอประสานงานกบส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 1 เพอตดตอขอมลสถานศกษาทมผเรยนออกนอกระบบการศกษา จากนนผวจยตดตอสถานศกษาเพอขอเกบขอมลพนฐานของเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาในระดบมธยมศกษาโดยการสมภาษณจากคร-อาจารยทเคยสอนหรอเปนครประจ าชนเดกทออกนอกระบบการศกษา เชน ขอมลทอยอาศยปจจบน สาเหตทผเรยน (เดกและเยาวชน) ออกจากระบบการศกษา

3) ตดตอเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา และครอบครว จากขอมลทไดจากสถานศกษา เพอสมภาษณเชงลกเกยวกบคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชน และครอบครว รวมถงปจจยทท าใหออกจากระบบการศกษา และตรวจสอบขอมลซ าจากตวแทนเพอนบานหรอชมชนทใกลเคยง จากนนใชเทคนคการสโนวบอล (snowball sampling technique) กบกลมเปาหมายทสมภาษณ เพอคนหาเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาเพมเตม รวมจ านวนบคคลทใชในการสมภาษณเชงลกทงสน 38 คน ซงอยอาศยในอ าเภอเมอง อ าเภอสามเงา และอ าเภอแมสอด จงหวดตาก

4) น าขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลก และการศกษาเอกสารมาตรวจสอบความสอดคลองของขอมลแบบสามเสา (data triangulation) จากนนจดท าขอสรปเกยวกบคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

วตถประสงคขอ 3 เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1) ตดตอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในทกภาคสวนในการวางแผนงาน หรอนโยบายหรอมประสบการณในการจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบ โดยคดเลอกผทรงคณวฒทเปนตวแทนในการจดการศกษาหรอวางนโยบายเกยวกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจากภาครฐบาล และภาคเอกชน อาท ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย องคกรพฒนาเอกชน รวมจ านวน 5 คน เพอสมภาษณเชงลก ( in-depth interview)

2) ภายหลงจากไดขอสรปเกยวกบคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาแลว ผวจยน าเสนอขอมลดงกลาวพรอมทง

DPU

54

สมภาษณเชงลก (in-depth interview) กบผทรงคณวฒในประเดนเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา”

3) น าขอมลทไดจากการสมภาษณมาจดท าขอสรป และใหผทรงคณวฒทท างานเกยวของกบการวางนโยบายและแผนงานดานการศกษา ตรวจสอบความสมบรณของเนอหาอกครง กอนน าเสนอเปนแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา การตรวจสอบขอมล ผวจยใชวธการตรวจสอบขอมลสามเสา (data triangulation) เพอตรวจสอบความสอดคลองของขอมลคณลกษณะเชงลก และปจจยทเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาจากการสมภาษณเชงลกกบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา ตวแทนครอบครว ตวแทนชมชน และครทเคยสอนเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ในขณะทการตรวจสอบขอมลการน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาผ ว จ ย ใช ว ธการตรวจสอบสามเส าด านว ธ รวบรวมขอมล ( methodological triangulation) โดยใหผทรงคณวฒทมประสบการณในการวางแผนงานดานการศกษาและนโยบายทางการศกษาตรวจสอบความสมบรณของขอมลทไดจากการสงเคราะหผลการสมภาษณอกครงวามความเหมาะสมหรอไม การวเคราะหขอมล ภายหลงจากผวจยใชวธการแบบสามเสา (data triangulation) เพอตรวจสอบความสอดคลองของขอมลแลว ผวจยวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมายดวยการวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป ทงในวตถประสงคขอท 1-3 ของการวจย จากขอมลดงกลาว ผวจยสรปวธด าเนนการวจยโดยเรยงตามวตถประสงคไดดงตารางท 3-1

DPU

55

ตารางท 3-1 แสดงวธด าเนนการวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก”

วตถประสงคการวจย กลมเปาหมาย เครองมอทใช ในการวจย

การเกบรวบรวมขอมล

การตรวจสอบขอมล การวเคราะหขอมล

1. เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

เดกและเยาวชนทออกจ า ก ร ะ บ บ ก า ร ศ ก ษ า ตวแทนของครอบครวและตวแทนชมชน และครของเดกและเยาวชนทออกจากระบบการศกษารวมจ านวน 38 คน

แ บ บ บ น ท ก ก า รสมภาษณ

การสมภาษณเชงลก(in-depth interview)

วธการตรวจสอบขอมลส า ม เ ส า ( data triangulation)

การวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป

2. เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

เดกและเยาวชนทออกจ า ก ร ะ บ บ ก า ร ศ ก ษ า ตวแทนของครอบครวและตวแทนชมชน และครของเดกและเยาวชนทออกจากระบบการศกษารวมจ านวน 38 คน

แ บ บ บ น ท ก ก า รสมภาษณ

การสมภาษณเชงลก(in-depth interview)

วธการตรวจสอบขอมลส า ม เ ส า ( data triangulation)

การวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป

3. เพอน าเสนอแนวทางการจดการศ กษาส าหรบ เด กและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผทรงคณวฒจ านวน 5 คน

แ บ บ บ น ท ก ก า รสมภาษณ

การสมภาษณเชงลก(in-depth interview)

วธการตรวจสอบสามเส าด านวธ รวบรวมขอมล

การวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป DP

U

56

DPU

56

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

ผลการวเคราะหขอมลจากงานวจยเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก” ผวจยน าเสนอผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ (Qualitative data) จากการลงพนทจงหวดตาก และสมภาษณเชงลก (in-depth interview) กบกลมเปาหมาย ครอบครว และชมชน รวมจ านวนทงสน 38 คน เพอศกษาคณลกษณะเชงลก และปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา ผวจยตรวจสอบขอมลแบบสามเสาดานขอมล (data triangulation) และวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป และน าขอมลทไดมาน าเสนอกบบคคลทท างานเกยวของในดานการวางแผน หรอวางนโยบาย หรอมประสบการณโดยตรงกบการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และเดกทออกนอกระบบการศกษา ในหวขอเรอง “แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา” รวมจ านวนทงสน 5 คน เพอน าขอสรปทไดจากการสมภาษณเชงลกมาจดท าเปนขอเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผลการวเคราะหขอมลขางตน ผวจยน าเสนอตามล าดบวตถประสงคของงานวจยจ านวน 3 ขอ คอ

วตถประสงคขอทหนง คอ เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

วตถประสงคขอทสอง คอ เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

วตถประสงคขอทสาม คอ เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา รายละเอยดแสดงตามล าดบวตถประสงคการวจยดงน วตถประสงคขอท 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ผวจยสรปคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจากการสมภาษณกลมเปาหมาย ครอบครว และชมชน รวมจ านวนทงสน 38 คน และน าเสนอผลการศกษาออกเปน 2 ตอน

DPU

57

ตอนทหนง ผลการศกษาเชงลกโดยสรปรายกรณ ตอนทสอง คณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ผวจยสงเคราะหและ

แบงคณลกษณะเชงลกออกเปน 2 คณลกษณะ คอ 1. ความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย 2. วถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

รายละเอยดแสดงดงตอไปน ตอนทหนง ผลการศกษาเชงลกโดยสรปรายกรณ ขอมลในตอนทหนงจะประกอบไปดวยขอมลสวนบคคล คอ ชอ (นามสมมต) เพศ อาย ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา เกรดเฉลย จ านวนสมาชกในครอบครว สถานภาพครอบครว บคคลทพกอาศยอยรวมในปจจบน ความสมพนธภายในครอบครว อายและอาชพบดามารดาหรอผปกครอง สภาพฐานะของครอบครว ผหารายไดหลกของครอบครว อาชพหรองานทท าในปจจบน รายไดจากอาชพทท าในปจจบน สาเหตทออกจากระบบการศกษา จ านวนปทออกจากระบบการศกษา เหตการณหรอบคคลทมอทธพลตอการออกจากระบบการศกษา ผลกระทบทเกดขนภายหลงออกจากสถานศกษา ทศนคตและมมมองดานการศกษา การใหความส าคญกบการศกษา ความสมพนธภายในโรงเรยน การใหความส าคญกบการศกษาตอ การวางแผนทางการศกษาตอในอนาคต ซงขอมลดงกลาวในแตละกรณมขอมลทมากนอยไมเทากนขนอยกบการใหขอมลของกลมเปาหมาย ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนเปนส าคญ ผวจยสรปการสมภาษณกลมเปาหมาย ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนเปนรายกรณรายละเอยดแสดงตามล าดบดงน

กรณศกษาท 1

นายเอ (นามสมมต) ภมล าเนาจงหวดปทมธาน มพนองทงหมด 3 คน โดยนายเอเปนบตรคน

กลาง มพสาวและนองสาวตางบดาทกคน (มารดาคนเดยวกน) พสาวคนโต อาย 23 ป ปจจบนอาศย

อยธญบร จงหวดปทมธาน แตไมไดตดตอกนนานหลายป และนองสาวคนเลกอาย 19 ป ปจจบน

ท างานทรานอาหารแหงหนงแถวคลอง 3 จงหวดปทมธาน นองสาวเปนมารดาเลยงเดยว มบตร 1

คน นายเอไดตดตอนองสาวคนเลกนานๆ ครง

มารดาของนายเอ อาย 52 ป บดาประกอบอาชพเปนชางเหลก นายเอไมไดอยกบบดาตงแต

อาย 3 ขวบ เนองจากมารดามสามใหม และบดาตดสราหนก ปจจบนมารดาท าอาชพขายอาหารตาม

DPU

58

สงทจงหวดปทมธาน และอยธยารวมกบบดาเลยง นายเอไมถกกบบดาเลยง ทกครงทเจอตองทะเลาะ

มปญหากนและนายเอถกบดาเลยงต และมารดาเขาขางบดาเลยง เมอเกดปญหามารดาจะสงเอ

กลบมาอยกบบดาแทๆ แตบดาแทๆ ชอบกนเหลา เมา และโวยวาย ท าใหเอไมชอบ และตดสนใจหน

ออกจากบานรวมทงสน 4 ครงตงแตอาย 12 ปถง 14 ป

บคคลทนายเอสนทมากทสดในครอบครวคอยาย (ยายพกอยแถวคลอง 14 จงหวดปทมธาน)

เอจะชอบไปหายาย ซงยายอยกบตาแคสองคน ตาประกอบอาชพเกบของเกาขาย และยายประกอบ

อาชพท ากระถาง แตมารดาของเอไมถกกบตา (บดาเลยงของมารดา) และคนในครอบครวของเอไมม

ใครถกกน

นายเอหนออกจากบานคร งสดทายเม ออาย 14 ป และเรมตดร น พผ ชายท เร ยน

วทยาลยเทคนคแหงหนงชวงกลางคนไดขบรถมอเตอรไซดแขงกนจงโดนต ารวจจบและตองไปอยสถาน

พนจ (บานปทมฯ) เปนเวลา 3 เดอน เมออาย 15 ป จงไดยายไปอยในมลนธสรางสรรคเดก ตอมา

มลนธฯ ไดสงนายเอใหเขาเรยนตอในระดบชนมธยมศกษาปท 1 ทโรงเรยนราชประชานเคราะห 23

จงหวดพษณโลก (นายเอจบประถมศกษาปท 6 ทโรงเรยนสทธสะอาด แถวนมตรใหม) และไดศกษา

จนถงระดบชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 2 นายเอถกสงตวมาเรยนทโรงเรยนราชประชานเคราะห

55 จงหวดตาก โดยนายเอใหเหตผลวาสาเหตทตองออกจากโรงเรยนกลางคนเพราะมปญหากบเพอน

นกเรยนดวยกนทเปนมง รวมถงไมถกชะตากบผอ านวยการโรงเรยน และมเรองราวจนเปนคดความ

(แตนายเอไมขอบอกวาเปนคดความเรองใด ขณะทขอมลจากการสมภาษณครทเคยสอนนายเอให

ขอมลวานายเอมมคดความเรองการลกขโมยเงนของครและเพอนในโรงเรยน)

ขณะทเรยนทโรงเรยนราชประชานเคราะห 55 ไดเพยง 2-3 อาทตย นายเอเรมไมถกชะตา

กบเพอนในโรงเรยนทเปนมง และไมถกกบลกชายของผอ านวยการโรงเรยน นายเอจงไดออกจาก

โรงเรยนอกครงเมอเรยนอยชนมธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 2 โดยนายเอใหเหตผลวาสาเหตทออก

จากโรงเรยนเปนเพราะมปญหากบเพอน มปญหาครอบครว มความรกในวยเรยน และในระหวาง

เรยน นายเอตดเทยว แอบหนออกจากโรงเรยนประจ า ไปดมสรานอกโรงเรยน จนสดทายนายเอ

ละอายใจตนเอง รสกผดกบเพอนและท าใหเพอนทไวใจผดหวงจงตดสนใจออกจากโรงเรยน

DPU

59

ภายหลงเอออกจากโรงเรยนราชประชานเคราะห 55 จงหวดตาก (เมอตอนอายประมาณ

18-19 ป) เอยายมาเรยนทโรงเรยนราชประชานเคราะห 29 จงหวดศรสะเกษ ในระหวางเรยนชน

มธยมศกษาปท 5 เทอม 2 เอเรยนประมาณ 4 เดอน ไดมหมายศาลสงมาทโรงเรยน ซงเปนผลสบ

เนองมาจากคดทเกดขนระหวางเอเรยนอยทโรงเรยนราชประชานเคราะห 23 สงผลใหเอตองออกจาก

การเรยนกลางคน และตองโทษจ าคกนาน 2 ป ซงนายเอออกจากเรอนจ ามาเมอวนท 30 มถนายน

2559 ทผานมา

เมอเอออกจากเรอนจ า เอไดไปพกอาศยอยกบครทโรงเรยนเกาสมยมธยมเปนเวลาประมาณ

1 สปดาห ตอมาครแนะน าใหเอหางานท า เอจงเดนทางมาหางานท าทกรงเทพมหานคร และไดงาน

เปนพนกงานรกษาความปลอดภยอยทบรษทแหงหนงยานปทมธาน แตเอท างานไดไมนาน เอกลาออก

และมาท างานทใหมดวยเหตผลวาโดนบรษทโกงเงนคาตวไปเปนจ านวน 2,000 บาท

ปจจบนเอท างานอยทบรษทแหงหนงยานสะพานพทธในกรงเทพมหานคร โดยเรมงานตงแต

เดอนตลาคม 2559 ทผานนมาในต าแหนงพนกงานรกษาความปลอดภยและมรายไดตอวนๆ ละ 480

บาท

อนาคตเอตงใจจะบวชใหกบครทานหนงในสมยมธยมศกษาทเอรกและเคารพเหมอนมารดา

คนหนง และหลงเดอนเมษายน 2559 เอวางแผนไววาจะเขาเรยนตอการศกษานอกระบบโรงเรยน

เพอใหตนเองจบการศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 6 และอยากเรยนตอดานการเกษตรท

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตจงหวดตาก

กรณศกษาท 2

ผวจยไดรบขอมลจากเขตพนทวาออกกลางคนเพราะนางสาวบ (นามสมมต) สมรส แตเมอลง

พนทแลวพบวานางสาวบไมไดแตงงานแตออกกลางคนเพราะชวยบดามารดาท างาน วนทลงพนท

ผวจยไมพบกลมเปาหมายและครอบครวแตไดพบ และไดขอมลจากเพอนบาน เนองจากนางสาวบ

และครอบครวยายไปอยตางจงหวด และไมทราบขอมลวายายไปจงหวดใด

DPU

60

กรณศกษาท 3

นางสาวซ (นามสมมต) ปจจบนยายไปอยกรงเทพฯ และไมทราบถงลกษณะงานทท า โดย

นางสาวซไมไดกลบบานนานมากแลวนบตงแตออกจากโรงเรยน (ผใหสมภาษณเปนมารดา) มารดาได

คยกบนางสาวซบางนานๆ ครง ส าหรบสาเหตทนางสาวซออกจากโรงเรยนมารดาไมทราบ และมารดา

ไมสนทกบนางสาวซ ซงนางสาวซสนทกบบดาแตบดาเสยชวต ปจจบนมารดาผใหสมภาษณตอนนอย

กบลก และไมมญาต ประกอบอาชพรบจางทวไป และเลยงลกจ านวนทงสน 7 คน (ผชาย 5 คน

ผหญง 2 คน โดยนางสาวซเปนลกคนท 3)

ปจจบนนางสาวซแตงงานแลว แตมารดาไมรขอมลวาไปอยทไหนกบใคร และท าอะไร

กรณศกษาท 4

นางสาวยา (นามสมมต) ปจจบนอาย 16 ป ส าหรบเหตผลทไมเรยนตอคอ ไมอยากเรยน

ขเกยจไปเรยน ตอนเรยนจ าผลการเรยนตวเองไมได ดานครอบครวมพนอง 2 คน (นางสาวยาเปน

นอง และมพสาวคาขายอยจงหวดล าปาง นางสาวยาไมทราบอายพ มการตดตอคยกบพบางผานทาง

โทรศพท)

ปจจบนแตงงานแลว (แตงงานไมถงป) แฟนเปนคนมเซออยตางหมบาน อาชพปจจบนคอ อย

บาน ท าไร อนาคตไมคดจะกลบไปเรยนอกเพราะขเกยจไป อนาคตวางแผนวาจะท าไรตอไปเรอยๆ

และไมคดจะมลก เพราะขเกยจเลยง จ านวนสมาชกในครอบครวมดวยกนทงหมด 5 คน มารดา บดา

เลยง นางสาวยา นอง ลกตดบดา (อาย 12 ป ก าลงเรยนอยชนประถมศกษาปท 6) สถานภาพ

ครอบครวดงเดม บดามารดาหยารางกน ปจจบนอาศยอยกบมารดา และบดาเลยง อาชพบดาเลยง

และมารดา คอ ท าไร มารดาอาย 40 กวา บดาเลยงอายมากกวาแตไมทราบอายทแทจรง

อนาคตดานการเรยน จะไมกลบไปเรยนอก ถงแมจะมครมาสอนใหทบานกจะไมเรยน ขเกยจ

เรยน ขเกยจเขยนหนงสอ (ขณะเรยน ครใจด)

DPU

61

กรณศกษาท 5

นางสาวน า (นามสมมต) ปจจบนอาย 17 ป มพนองจ านวน 3 คน (น าเปนคนกลาง) มพชาย

1 คน (ไมทราบอาย) และนองคนเลก (อยกบบดา) อายประมาณ 11 ป บดามารดาเสยชวตหมดแลว

โดยมารดากนยาฆาหญาฆาตวตาย (มารดามอาการทางจตและเสยชวตไป 3-4 ป และบดาเสยไปเมอ

2 ปกวา) ปจจบนอาศยอยกบลกชาย 1 คน (ลกอาย 3 ขวบ) มานาน 2 ปกวา เมอกอนอาศยอยรวม

กบบานนาสาวกอนแยกยายมาอยตามล าพงกบลก

น าเปนมารดาเลยงเดยว เคยแตงงานและปจจบนเลกกบแฟนแลว (แฟนเปนมเซอสมปอย)

ตอนนรบจางทวไป และชวยนาสาวเกยวขาว การท าไรเปลยนแปลงไปตามฤดกาล เชน หนาหนอไม ก

ไปหาหนอไม ท าไรขาวโพด ขาว ผก (รายไดตอวนประมาณ 250-300 บาทตอครง แตไมไดประจ า

แลวแตวามใครจางหรอไม)

เมอตอนเดกภายหลงน าคลอดมาได 1 เดอนมารดามอาการทางจต นาเปนผเลยงดสลบกบ

มารดา แตบดาไมไดเลยง

น าออกจากโรงเรยนขณะเรยนอยชนมธยมศกษาปท 1 ภาคเรยนท 1 สาเหตทออกจากการ

เรยนเพราะไมมคนสงเรยน เนองจากนาสาวมลก นาสาวจงตองดแลลก น าจงตองออกจากโรงเรยน

เพราะไมมคนสงและไมมขาวกน กอนหนานน าพยายามแบงเวลาไปท างานและหาเงนซอขาวกนเพอ

ไปเรยนดวยตนเอง แตกตองขาดเรยนบอย สดทายจงตองออกจากการเรยน เพราะตองเลยงหลาน

(ลกของนา) หากไมเลยงหลานจะไมมขาวกน และมารดามแฟนใหม แตแฟนใหมไมถกกบน า ภายหลง

มารดาเสยชวต บดาเลยงจงยายไปสรางบานอกหลงซงปจจบนไมคยกนแตยงเจอกน

เกรดเฉลยลาสด น าจ าไมได ปจจบนเพอนทเรยนรนเดยวกนยงเรยนอย เมอกลาวถงโอกาส

การเรยนในอนาคต น าใหสมภาษณวาถามโอกาสกจะเรยน แตตอนนยงเรยนไมไดเพราะมลกไมมใคร

เลยงลก ถาเปนไปไดอยากรอใหลกไปเรยน และไปเรยนพรอมลก เคยไปเรยนทส านกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน) แถวบาน แตคนไปเรยนและสอบตกเยอะ คร

เลยหมดก าลงใจและกลบไปอยในเมอง ท าใหใครทอยากเรยนตองตามไปเรยนในเมอง น าไมมเงนซอ

ชดนกศกษาจงไมไดไปเรยน ดงนนโอกาสทจะเรยนตอในอนาคตคอการเรยนทส านกงานสงเสรม

DPU

62

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพราะโรงเรยนใหขอสอบมาท าทบาน ท าใหมเวลามา

ท าทบาน คนในชมชนไมมใครรหนงสอ และคนรหนงสอจะเขาไปอยในเมอง

ดานการวางแผนในอนาคต น าใหสมภาษณวาถาลกโตขนจะใหลกเขาเรยนศนยเดกเลก เมอ

โตประมาณ 7-8 ปจะใหลกไปเรยนทศกษาสงเคราะห (เพราะเรยนฟร ใหชดนกเรยน) และจะเรยนไป

พรอมลก

จากการสมภาษณนาของน า และคนในชมชนใหขอมลทสอดคลองกบน า คอน ามอาการ

ซมเศราเหมอนมารดา

กรณศกษาท 6

นางสาวม (นามสมมต) ปจจบนอาย 17 ป มพนองทงหมด 4 คน โดยมเปนพสาวคนโต ม

นองชายคนรอง และมนองสาวอก 2 คน ซงนองสาวทงสองคนก าลงเรยนหนงสออย โรงเรยนแหงหนง

ในอ าเภอวงเจา ระดบชนมธยมศกษาปท 2 และนองสาวคนเลกเรยนระดบประถมศกษาปท 5 สมาชก

ในครอบครวมทงหมด 8 คน บดามารดาไมไดท างาน อยบานเพอดแลลกหลาน (จ านวน 2 คน) แต

หากวนไหนวางกจะไปรบจางทวไป (เปนเกษตรกรผเชา) สมาชกคนอนๆ ในครอบครวไมไดท างาน อย

บานท างานบาน และดแลลกหลาน รายรบของสมาชกในครอบครวไดจากการท างานของม ลกชายคน

รอง และ ลกสะใภ ซงท าอาชพกอสราง ลกชายและลกสะใภมรายไดเฉลยทงสองคนรวมกนตอเดอน

โดยประมาณ 10,000 บาท และใหบดามารดาตอเดอนไมเกน 4,000 บาท

มเคยศกษาจนถงระดบมธยมศกษาปท 4 ทโรงเรยนแหงหนง ระหวางปดเทอมขณะทก าลง

เรยน มไปท างานเปนเดกปมทจงหวดลพบร พกอาศยอยกบพ ตอมาไปเจอสาม (อาย 23 ป ขณะนนม

อาย 16 ป) ซงคยแลวถกคอ และคบกนได 1 ป จงตดสนใจแตงงาน (การแตงงานของมง ไมมพธ

แตงงานเปนเพยงแคการผกขอมอ) และมลกชาย 1 คน มจงตดสนใจออกจากโรงเรยน ระหวางเรยน

มเรยนด ตงใจเรยน (แตจ าเกรดเฉลยหรอผลการเรยนลาสดกอนออกไมได)

ภายหลงการออกจากการเรยน มประกอบอาชพท าไร จนแตงงานมจงยายไปอยกบสามท

จงหวดเพชรบรณนาน 2 ป ตอมามลก จงเอาลกมาใหมารดาเลยงทจงหวดตาก แลวยายไปท างานท

จงหวดสระบรไดนาน 5 เดอนจนถงปจจบน (มไมไดกลบมาบานนาน 5 เดอนนบตงแตยายไปท างานท

DPU

63

สระบร) ระหวางนมมการตดตอครอบครวผานทางโทรศพทเพอสอบถามขาวคราวของลกโดยเฉลย

1-2 ครงตอสปดาห ทงนมไดสงเงนกลบมาบานเดอนละ 2,000 – 3,000 บาท

ดานอาชพ ปจจบนมท างานบรษทแหงหนงอยทจงหวดสระบร มรายไดตอเดอนประมาณ

8,000 บาท

บดาใหขอมลวามอยากเรยนตอ แตตองออกจากโรงเรยนเพราะมลก มครอบครวแลว จง

อยากท างานเพอใหมรายไดระหวางทลกโตและดแลลกสงลกเขาเรยนตอในอนาคต

ดานความรสกของบดาทมตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนของม บดาอยากใหเรยนตอใหจบ

แตมมลกมครอบครวแลว อยากจะสรางครอบครว เลยไมอยากกลบมาเรยนอก มไมตองการเรยนดวย

ตวของมานเอง และประเพณของมง เมอแตงงานมครอบครว ลกสาวจะตองยายไปอยกบสาม แตลก

ชายจะแตงงานและใหลกสะใภมาอยบาน และมานแตงงานมครอบครวแลวจงไมสามารถหามได เพอ

อนาคตของลกสาวเอง ซงมมความคดเปนของตนเอง และบดาหามไมสามารถหามความคดได ถงแม

จะเตอนแลวกตามเพราะมการท าพธแตงงานแลว

ดานความรสกของนองชายมทมตอการตดสนใจออกจากการเรยนเพอไปแตงงาน นองชายไม

อยากใหมไปแตเมอมเจอเนอค กตองยอมปลอยใหไป

ดานการศกษาของบดามารดาม ไมเคยเรยนหนงสอ

ส าหรบลกสองคนสดทองของม ถามโอกาสกอยากใหเรยนใหจนจบปรญญาเพอทจะท างาน

และมรายได บดามารดาจะไดไมล าบากยามแก อาชพทลกคนทสามอยากเปนคอ เปนหมอ และลกคน

สดทองอยากเปนคร แตกไมรวาจะสามารถท าไดอยางทตงใจไวหรอไม

กรณศกษาท 7

เนง (นามสมมต) ปจจบนอาย 16 ป (นองชายคนรองของม) เรยนจบชนมธยมศกษาปท 1

เทอม 2 และระหวางเรยนกมแฟน ซงขณะนนแฟนก าลงเรยนอยชนประถมศกษาปท 6 แตแฟนก

เรยนตอจนจบการศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 2 กออกจากการเรยนเพอมาแตงงาน

สาเหตทเนงออกจากการเรยนเพราะมองวาตนเองเรยนไม เกง (เนงใหสมภาษณวาผลการ

เรยนไดเกรดประมาณ 3.00-4.00) จงออกมาชวยบดามารดาท างาน ท าไร ซงขณะทออกจากการเรยน

DPU

64

บดามองวาอยากใหเนงเรยนตอใหจบ แตเนงยนยนวาหวสมองไปไมได เรยนไมเกง (แตนองสาวอก

สองคนยงเรยนตามปกต)

ปจจบนเนงแตงงานมา 4 ป มบตรสาว 1 คน อาย 2 ขวบ เนงท างานกอสรางกบแฟนท

จงหวดลพบร เนงกลาวถงโอกาสในการเรยนตอในอนาคตวา ถามโอกาสกอยากจะเรยนแตตอนน

แตงงานมครอบครวแลวเลยตองดแลครอบครว ปจจบนไปลงชอลงเรยนการศกษานอกระบบโรงเรยน

(ทอ าเภอวงเจา) เพอเรยนในระดบชนมธยมศกษาไวแลว และจะลงเรยนตอในอนาคตหลงปใหม (เนง

ใหสมภาษณในเดอนพฤศจกายน 2559)

ดานรายรบจากการท างาน เนงไดรบคาแรงวนละ 300 บาท และใหเงนบดามารดาใชเดอน

ละ 2,000-3,000 บาท รายรบตอเดอนไมเทากนขนอยกบจ านวนวนทเขาท างานและวนทขาดงาน

บดาเปนเกษตรกรผเชา ท าไร เชน ขาวโพด มนสบปะหลง ท านา แตปนท านาเพราะท าไรไม

ทน ดานนองสาวทงสองคนอยากจะเรยนตอใหถงระดบปรญญาตรแตตดปญหาทสญชาตเปนมง และ

ทางราชการยงไมท าเรองเปลยนสญชาตให

กรณศกษาท 8

ประวตครอบครวของโบว (นามสมมต) โบวมมารดาอาย 51 ป บดา มารดาประกอบอาชพท า

เฟอรนเจอร (บดาอาย 54 ป) อยจงหวดนครปฐม โบวมพนองทงหมด 3 คน โดยโบวคอลกสาวคนเลก

ของบาน โบวมพชายคนโต (จบการศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 3 ปจจบนแตงงานแลว ท าอาชพ

ตกแตงภายในในรสอรท) พสาวคนกลาง (ปจจบนแตงงานแลว จบการศกษาในระดบชนมธยมศกษาป

ท 3 ประกอบอาชพท าไรอยกบสาม) พชายคนโตและพสาวคนกลาง ปจจบนอาศยทจงหวดพษณโลก

ขณะทปจจบนโบวประกอบอาชพท าบานนอคดาวนรวมกบแฟน (อาย 20 ป) ทจงหวดก าแพงเพชร

โบวออกจากการเรยนในระดบชนมธยมศกษาปท 6 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2559 โดย

ภายหลงจากการสอบปลายภาคเรยนเสรจสนเมอตนเดอนตลาคม 2559 และปดเทอม โบวไดใหแฟน

มารบทโรงเรยนและยายไปอยกบแฟนทจงหวดก าแพงเพชร ไมไดกลบมาเรยนอกในภาคเรยนท 2 ป

การศกษา 2559 ทผานมา โดยมารดารบทราบขอมลวาโบวไมไดกลบบานไปอยกบพชายเมอตอนท

DPU

65

โบวไปอยกบแฟนแลว 10 วน เพราะเพอนทโรงเรยนของโบวโทรตามหาเนองจากโบวไมไดไปเรยนเมอ

เปดเทอมภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 เมอวนท 30 ตลาคม 2559 ทผานมา

ภายหลงจากเพอนทโรงเรยนของโบวโทรตามหา มารดาจงโทรหาลกชายคนโต (ซงตามปกต

เมอปดเทอมพชายจะเปนคนไปรบโบวมาจากโรงเรยน) แตปรากฏวาลกชายคนโตไมไดไปรบ จงทราบ

วาโบวออกจากโรงเรยนไปกบแฟน ซงมารดาไมเคยทราบมากอนวาโบวมแฟน

ตอมาโบวไดตดตอกลบมาหามารดา และมารดาไดพยายามเกลยกลอมใหโบวกลบมาเรยน

หนงสออกครงเนองจากเหลอเพยงภาคการศกษาสดทายโบวจะจบระดบชนมธยมศกษาปท 6 แตเมอ

มารดากลาวถงเรองนโบวจะไมคยดวยและวางสายโทรศพท ซงมารดาสนนษฐานเองวานาจะเปน

เพราะโบวกลวถกมารดาบงคบใหเลกกบแฟนจงไมกลากลบบานและกลบมาเรยนอกครง

ดานความรสกของบดามารดาของโบว ภายหลงจากทราบวาลกสาวไมยอมเรยนตอ บดา

ผดหวงมากเนองจากโบวเปนบตรคนเดยวทเรยนสงกวาพนองทกคน และบดาคาดหวงจะเรยนจนจบ

ในระดบชนทสงทสด เพราะตอนทโบวยงเรยนหนงสอโบวมความตงใจเรยนดแตสมองชา (ค าให

สมภาษณของมารดา) โบวมผลการเรยนลาสดประมาณ 2.9

ขณะนทางครอบครวโบวก าลงเกลยกลอมใหโบวกลบมาเรยนอกครงแตยงไมทราบวาโบวจะ

ยอมกลบมาเรยนอกหรอไมเนองจากเปดภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 มาหลายวนแลว และเมอ

พดถงเรองการกลบมาเรยนตอ โบวจะไมคยทางโทรศพทดวย

กรณศกษาท 9

การฟลด (นามสมมต) อาย 17 ป มพนองทงหมด 3 คน การฟลดเปนคนกลาง พสาวคนโต

อาย 22 ป ท างานขายผาทจงหวดปทมธาน ยงไมมครอบครว นองคนเลกอาย 11 ป ก าลงศกษา

ระดบชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอแมสอด การฟลดสนทกบมารดามากทสดใน

ครอบครว โดยมารดาอาย 52 ป ประกอบอาชพรบจางตดเสนดายจากเสอผา (เสอผา 100 ชนไดเงน

30 บาท) บดาอาย 62 ปท าอาชพรบจางกอสราง โดยรายไดหลกมาจากบดาประมาณ 10,000 บาท

ตอเดอน ปจจบนสมาชกในครอบครวอยรวมกนทงหมด 4 คน (บดา มารดา การฟลด และนองคน

เลก) ทอ าเภอแมสอด จงหวดตาก

DPU

66

การฟลดเรยนจนถงระดบชนมธยมศกษาปท 3 เทอม 1 เมอเดอนกรกฎาคม 2559 ทผานมา

กอนทจะออกจากการเรยน ส าหรบเหตผลทออกจากการเรยนคอขเกยจเรยน และขณะเรยนกโดด

เรยนตลอดกบเพอน เหตผลอกประการหนงคอ ฐานะทางบานยากจน มารดาไมมงานท าทเปนรายได

หลก ตอนไปเรยนมคาใชจายคากน แตไมเสยเงนคาเทอม ส าหรบคาใชจายขณะเรยนมาจากพสาวซง

ท างานเปดรานขายเสอผาทรงสต ซงการฟลดอยากไปท างานกบพสาวมากกวาทจะเรยนหนงสอตอ

ปจจบนการฟลดอยบานชวยมารดาท างานตดเยบเสนดายจากเสอผาทมคนน ามาสง

ส าหรบอนาคตทางดานการศกษา การฟลดจะไมกลบไปเรยนอกเพราะพสาวจบเพยงแค

ระดบชนมธยมศกษาปท 3 และนองคนเลกเมอศกษาถงระดบชนมธยมศกษาปท 3 กตงใจจะใหออก

จากการเรยน (มารดาใหขอมล) เนองจากไมมเงน แตหากกลมเปาหมายมโอกาส มเงนกจะเลอก

ท างาน ไมเรยนตออกเชนกน

กรณศกษาท 10

บก (นามสมมต) อาย 16 ป มพนอง 3 คน บกเปนคนสดทอง มพชาย 1 คนอาย 23 ป แตไม

ทราบวาพท างานอะไร ทราบเพยงวาพชายแตงงานมครอบครวแลว และมลกพกอาศยอยทรมเมย

อ าเภอแมสอด พชายคนกลางอาย 17 ป ก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 พกอาศยอยกบยาทบาน

เกด สถานภาพของบดามารดาคอ หยาราง มารดามสามใหม แตบดาเสยชวต (ประมาณ 5 ป

เนองจากเลอดคงในสมอง ตอนอาย 48 ป) มารดาไมไดท างาน รายรบมาจากสาม แตบกไมสนทกบ

สามใหมของมารดา

บคคลทสนททสดในบานคอลกพลกนอง (ซงมอายใกลเคยงกน) ในบานจะประกอบไปดวยตา

ยาย ลก และหลานของยาย คาใชจายในบานไดมาจากลกสาวของยายทอยทกรงเทพฯ สงเงนมาให

ปจจบนบกยายมาอยทบานเกด และเชาหองพกอาศยอยกบแฟน 2 คนเชาบานอยดวยกน แฟนเปน

พนกงานตอนรบทโรงแรม อาย 18 ป และเมอบกวางจะแวะมาเยยมยายกจะเจอมารดาทกครง

ปจจบนพกอาศยทอ าเภอแมสอด จงหวดตาก

บกเรยนถงระดบชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอแมสอด และไปเรยน

ระดบชนมธยมศกษาปท 3 ไดเพยงหนงเดอนกออกจากโรงเรยน ส าหรบสาเหตทออกจากโรงเรยน

DPU

67

เพราะมปญหาทะเลาะววาทกบเพอนทโรงเรยน และถกท ารายทโรงเรยนทกวน จงขอพชายยาย

โรงเรยน (ขณะเรยนพชายเปนคนสงเสยใหเรยน) แตพไมใหยายจงไมยอมไปเรยนอก เมอพชายทราบ

จงท ารายรางกายทไมยอมไปเรยน แตบกกยอมใหท ารายรางกายแตไมยอมกลบไปเรยนอก

อนาคตถามโอกาส อยากกลบไปเรยนตอส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศยเพอเรยนดานอาชวะ อยากเรยนดานคอมพวเตอร แตยงไมรวาอนาคตตองการ

ท างานอะไร

ปจจบนท างานเปนพนกงานเสรฟอยรานอาหารแหงหนงในอ าเภอแมสอด โดยท างานตงแต

15.30-24.00 น. มรายไดโดยประมาณ 6,300 บาทตอเดอน (หากขาดงานจะถกหกเงน 200 บาทตอ

วน)

กรณศกษาท 11

เฟส ปจจบนอาย 18 ป มพนองทงหมด 3 คน เฟสเปนพชายคนโต และมนองชายอกสองคน

นองชายคนกลาง (กรณศกษาท 12) ท าอาชพรบจาง และนองชายคนเลกก าลงเรยนอยระดบชน

ประถมศกษาปท 5 ทโรงเรยนแหงหนง ปจจบนเฟสอาศยอยกบบดามารดา บดาประกอบอาชพท า

ประมง เลยงวว และรบจางทวไป (บดาเปนผหารายไดหลกของครอบครว) มารดาไมไดท างาน แตหาก

มงานกจะรบจางทวไป ปจจบนเฟสประกอบอาชพประมง เลยงววรวมกบบดา และรบจางทวไป หาก

ไมมงานกอยบานดโทรทศน

เฟสเรยนจบประถมศกษาปท 6 และเขาเรยนตอระดบชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนแหง

หนงในอ าเภอสามเงา และออกจากการเรยนตงแตเทอมแรกทเขาเรยนในระดบชนมธยมศกษาปท 1

ดวยเหตผลคอ ไมอยากเรยนตอ หวไมด เรยนไมเกง เมอสมภาษณมารดาถงสาเหตทลกไมยอมเรยน

มารดาใหเหตผลวาลกจะชอบปวดหว ปวดทอง ไมยอมไปโรงเรยน เมอมารดาสอบถามวาจะไปเรยน

หรอไม ลกบอกไมไป มารดาจงบอกวาถาไมไปกไมตองไปเรยน

ส าหรบความรสกทลกไมเรยนตอ มารดากลาววาแรกๆ เสยใจทลกไมเรยน ไมอยากใหลก

ล าบากเหมอนบดามารดา อยากใหลกมฐานะ แตในเมอลกไมยอมเรยนกตามใจ มารดาสงเงนใหเรยน

แตลกเกเรไมอยากเรยนกใหออกมาท าแพ เพราะทนไมมงานใหท า หากมคนจางกท างาน ถาไมมคน

DPU

68

จางกอยบานดโทรทศน ซงบกใหสมภาษณวาอยากเรยนทส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย (กศน) แตไมสามารถไปเรยนไดเนองจากไมมครมาสอนเพราะมาล าบาก

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนกบเฟสพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดมความสอดคลองกน โดยสาเหตของการไมศกษาตอคอ อาน

หนงสอไมออก เรยนไมคอยได จงไมอยากเรยนตอ ตอนทออกจากโรงเรยนใหมๆ เคยไปท างานกบปา

ทจงหวดชยนาทไดประมาณ 1 ป จากนนกลบมาอยบานและท างานรบจางทวไปจนถงปจจบน

กรณศกษาท 12

ฟอรด (นามสมมต) อาย 16 ป เปนลกชายคนกลาง มพชาย และนองอก 1 คน ออกจาก

โรงเรยนในระดบชนมธยมศกษาปท 2 เทอม 1 จากโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอเมองตาก โดยมอาย

14 ปในขณะนน มเกรดเฉลยประมาณ 1.98 ปจจบนมอาชพประมง และรบจางทวไป

เมอสอบถามถงสาเหตทตดสนใจไมเรยนตอ มารดาเปนผตอบค าถามแทนวา ลกชายไมอยาก

เรยน อยากอยบาน รบจางกบบดา (เนองจากฟอรดไมตอบค าถาม แตเงยบและน าตาคลอ)

จากการสอบถามถงสาเหตการออกจากโรงเรยนจากเพอนรวมชนเรยนทเคยเรยนกบฟอรดใน

ระดบชนมธยมศกษาปท 1 เพอนใหขอมลวา ฟอรดนาจะนอยใจจากค าพดและการกระท าของคร

(บางทาน) ทโรงเรยนในขณะนนเนองจากครมกจะต าหน และตอวาเพอนเปนประจ า

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนกบฟอรดพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดไมสอดคลองกนกบค าตอบของมารดา โดยในครงนฟอรด

เปนผใหสมภาษณดวยตนเองถงสาเหตของการไมศกษาตอคอ ขณะทก าลงศกษาตอในระดบชน

มธยมศกษาปท 2 ไดเกดคดทะเลาะววาทภายในโรงเรยนท าใหฟอรดถกพกการเรยน ภายหลงการ

ออกจากโรงเรยนกไมอยากกลบไปโรงเรยนอกแลวจงออกมาท างานอยทบาน และรบจางเปนบางวน

กรณศกษาท 13

เจมส (นามสมมต) อาย 19 ป มพนอง 2 คน เปนลกคนสดทอง มพชาย 1 คน (กรณศกษาท

14) จบการศกษาในระดบชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา สาเหตทออกจาก

DPU

69

การเรยนเพราะฐานะทางบานไมด ปจจบนอาศยอยกบยา ปา และพชาย บดามารดาเสยชวตหมดแลว

ตอนอาย 14 ป โดยบดาเสยชวตเพราะดมเหลาเยอะ มารดาจมน าเสยชวต ชวงทยงเรยนหนงสอบดา

มารดาเปนผรบผดชอบคาใชจายในการเรยน เมอบดามารดาเสยชวตจงเลกเรยน

ปจจบนอยบานเฉยๆ ท างานหาปลา (ประมง) รายไดจงไดจากการท างานน อนาคตหากม

โอกาสทางการเรยนกจะไมกลบไปเรยนอก เลอกทจะท างาน และไมเลอกทจะกลบไปเรยนอกใน

รปแบบใดๆ กตาม

ชวงการเรยนเปนการเรยนทโรงเรยนประจ า เพราะไมสามารถเดนทางไปกลบระหวางบาน

และโรงเรยนได

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนกบเจมสพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดมความสอดคลองกน โดยสาเหตของการไมศกษาตอคอ ไม

อยากเรยน และบดามารดาไมมเงนสง พอออกจากโรงเรยนไดประมาณ 4-5 ป บดามารดาไดเสยชวต

ท าใหตองพกอาศยอยกบยายทหาเชากนค า ปจจบนท าอาชพประมง

กรณศกษาท 14

เอม (นามสมมต) อาย 22 ป จบการศกษาสงสดชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนแหงหนงใน

อ าเภอสามเงา และลาออกระหวางเรยนตอในภาคเรยนแรกของระดบชนมธยมศกษาปท 1 ตอนอาย

12 ป ซงขณะทลาออกจากการเรยนบดามารดายงมชวตอย สาเหตทไมเรยนตอเพราะฐานะทางบาน

ไมด และเรยนไมเกง (เอมจ าเกรดเฉลยลาสดทเรยนไมได)

อาชพทท าในปจจบนคอ หาปลา (ประมง) และรบจางทวไป เชน ท าถนน แบกฟาง เปนตน

ซงงานรบจางจะมเปนบางชวงเชน เดอนละ 2 ครง และไดคาแรงวนละ 300 บาท ปจจบนพกอาศย

อยบานเดยวกนกบนองชาย (กรณศกษาท 13) หากมโอกาสทางการศกษาตอในอนาคต กเลอกทจะไม

เรยนตอ แตเลอกทจะท างานแบบในปจจบนเพราะตองดแลปา และยายซงไมไดประกอบอาชพ

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนกบเอมพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดมความสอดคลองกน โดยสาเหตของการไมศกษาตอคอ ไม

DPU

70

อยากเรยนเพราะไมมเงนพอส าหรบศกษาตอ เรยนหนงสอไมได และบดามารดาเสยชวตภายหลงไมได

เรยนตอประมาณ 7-8 ป ท าใหตองใชชวตอยกบตายาย

กรณศกษาท 15

อน (นามสมมต) อาย 13 ป มพนอง 3 คน อนเปนคนโต นองสาวคนกลาง อาย 8 ขวบ ก าลง

ศกษาอยชนประถมศกษาปท 2 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา นองชายคนสดทอง อาย 1 ขวบ 3

เดอน อนพกอาศยอยกบบดามารดา โดยมารดาอาย 30 ป ปจจบนเปนแมบาน ไมไดท างาน บดา

ประกอบอาชพท าประมง และรบจางทวไป (โดยบดาเปนผหารายไดหลกของครอบครว) รายไดตอวน

ประมาณ 300 – 500 บาท

อนจบการศกษาชนสงสดเมอระดบชนมธยมศกษาปท 1 โดยอนไปเรยนระดบชนมธยมศกษา

ปท 1 ทโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอเมองไดเพยงวนเดยว (เดอนพฤษภาคม 2559 ทผานมา) โดย

มารดาใหเหตผลวาไมสบาย และไมอยากไปโรงเรยนตงแตชนประถมศกษาปท 5 -6 ทงนอนเคยบอก

กบมารดาวาจะเรยนจนจบระดบชนประถมศกษาปท 6 และจะไมไปเรยนอก โดยอนใหเหตผลกบ

มารดาวาไมอยากไปเรยนหนงสอ ไมเหนถงความส าคญของการไปเรยนเพราะเรยนแลวกลบมากตอง

อยบานหรอไมกตองแตงงาน อนอยากไปท างานกบบดา ปจจบนอนไปท างานกบบดา งานทท ากบบดา

เชน เกบเหด

มารดาใหขอมลเพมเตมวาอนเปนเดกปญญาออน เรยนไดล าดบทสดทายของหอง (มนกเรยน

จ านวน 5 คน) ความรสกของมารดาทมตออนทไมยอมไปเรยน คอมารดารสกเฉยๆ เพราะรอยแลววา

ลกไมอยากไปเรยน และไมอยากบงคบลก กลวลกไมสบาย มารดาเลาวาลกเคยไมสบายอาเจยนเยอะ

ตอนทลกไปเรยนแตครใหไปพกทหองพยาบาลอยคนเดยว ภายหลงบดาตดตอไปทโรงเรยนจงทราบ

เรอง จงไปตามลกทโรงเรยนและรบกลบมาอยบาน เมอกลบมาอยบานกนอนพกทงวนและนอนไป

หลายวน ท าใหมารดาเปนหวงไมอยากใหไปโรงเรยน นอกจากนอนเปนคนไมคอยพด มอะไรไมยอม

บอกคร มารดาจงกลวเพอนแกลงอน

กอนหนานลงเคยมาชวนอนไปเรยนทกรงเทพฯ แตอนไมยอมไป เมอไมยอมไปมารดากไม

บงคบ และญาตกใหตามใจอนโดยใหอนท างานกบบดา

DPU

71

เมอถามถงการเรยนตอในอนาคต มารดาใหขอมลวาถามโอกาสกอยากใหอนไปเรยน แตก

ยงคงกงวล และเปนหวง ไมอยากใหไปเรยน เพราะอนปวยบอย ส าหรบอนาคตอนคงไมไดไปท างานท

อน นาจะท างานอยทน แตหากอนอยากไปท างานทอนกใหไป

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนอนพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดมความสอดคลองกน โดยสาเหตของการไมศกษาตอคอ

ขณะทไปเรยนไดไมถง 1 สปดาห บดาไดมารบตวไปเรยนทโรงเรยนใกลบาน เนองจากมโรคประจ าตว

ภายหลงการยายมาเรยนทโรงเรยนใกลบานไดไมนานกออกจากการเรยนเพราะเรยนหนงสอไมรเรอง

อานหนงสอไมออก

กรณศกษาท 16

เมธ (นามสมมต) อาย 18 ป เปนลกชายคนโต และมนองสาวอก 1 ก าลงเรยนอยระดบชน

มธยมศกษาปท 1 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา สมาชกในครอบครวนอกจากนองสาว เมธพก

อาศยอยกบบดา มารดา และยายซงปวยเปนโรคอลไซเมอร มารดาอาย 41ป บดาอาย 44 ป

ประกอบอาชพหาปลา (ไปหาปลา 2-3 คนจงจะกลบบาน)

ปจจบนเมธไมไดเรยนหนงสอ โดยลาออกจากโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา ขณะเรยน

ชนมธยมศกษาปท 2 โดยสาเหตทลาออกคอ ไมยอมเรยน ตดเพอน ตดรนพ กนเหลา สบบหร ซง

ขณะนนครทโรงเรยนไดมาเยยมบานเพอตดตามใหกลบไปเรยนแตเมธกไมยอมกลบไปเรยน รวมถง

ทางโรงเรยนไดเรยกผปกครองไปพบทกอาทตยในชวงเวลาทเมธยงคงเรยนหนงสอ แตทางเมธกยง

เทยวเลน และไมยอมไปเรยนจนเมอจบระดบชนมธยมศกษาปท 2 เมธไดลาออกจากการเรยน

ความรสกของมารดาทลกตดสนใจออกจากการเรยนคอ อยากใหลกเรยนสงๆ ไมอยากใหตอง

มาล าบาก ทกขยากเหมอนบดามารดา อยากใหมงานมการท าทด ซงไดบอกลกแลวแตลกไมเชอ

ภายหลงออกจากการเรยนกอยบาน เทยวเลน และสบบหรเยอะมากจนกลนบหรตดตว ปจจบน

ประกอบอาชพหาปลากบเพอน หากวนใดมรายไดกจะใชจายสวนตว แตหากไมมรายไดกจะขอเงน

มารดาใชเปนรายวน เชนวนละ 20 บาท 40 บาท เปนตน

มารดาพยายามชกชวนใหกลบไปเรยนอกครง แตลกยงคงยนยนจะไมกลบไปเรยน

DPU

72

กรณศกษาท 17

เอก (นามสมมต) อาย 16 ป พกอาศยอยกบมารดา อาย 45 ป และนองชายอก 1 คนทก าลง

ศกษาอยระดบชนประถมศกษาปท 3 เอกออกจากการเรยนทโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงาใน

ขณะทก าลงเรยนชนมธยมศกษาปท 3 เพราะตดเพอน ตดเกม (ทหมบานไมมสญญาณอนเทอรเนท

แตเอกกขรถมอเตอรไซดไปหมบานอนทมสญญาณอนเทอรเนทเพอเลนโซเชยล มเดย) กลางคนไป

เทยว กลางวนนอน ปจจบนเอกประกอบอาชพรบจางทวไป เชน ท าถนน

ความรสกของมารดาทมตอการตดสนใจออกจากการเรยนของเอก คอ อยากใหเอกเรยนตอ

มารดาไดพดคยกบเอกอยเปนระยะเรองการกลบเขาศกษาตอ แตเอกกไมคดจะกลบไปเรยนอก

ภายหลงผวจยใหเพอนทเรยนในโรงเรยนเดยวกนกบเอกพดคยเกยวกบสาเหตการออกจาก

โรงเรยนกลางคนอกครง พบวาขอมลทไดมความสอดคลองกน โดยสาเหตของการไมศกษาตอคอ ไม

อยากเรยน ตดเกมส เทยว เกเร และไมเขาเรยน

กรณศกษาท 18

เอกชย (นามสมมต) ปจจบนอาย 18 ป สาเหตของการไมศกษาตอ คอขณะเรยนประพฤตตว

ไมด เกเร เทยว ตดเกมส ไมคอยเขาเรยน จงลาออกจากโรงเรยนแลวกลบมาอยบานท างานชวยบดา

มารดา

กรณศกษาท 19

ศรราม (นามสมมต) ปจจบนอาย 22 ป สาเหตของการไมศกษาตอ คอ ความยากจน

จ าเปนตองออกมาท างานหารายไดใหกบครอบครว เนองจากเปนผชายคนเดยวในบาน บดาเสยชวต

และมนองกบพทเปนผหญงซงก าลงศกษาตอจงจ าเปนตองลาออกเพอท างานสงเสยพและนองสาว

เรยน

DPU

73

กรณศกษาท 20

ชย (นามสมมต) ปจจบนอาย 19 ป สาเหตของการไมศกษาตอ คอ บดามารดาแยกทางกน

และมฐานะยากจนท าใหตองออกจากการเรยนและหางานท าทบาน

กรณศกษาท 21

บอล (นามสมมต) ปจจบนอาย 24 ป บดามารดาอาศยอยดวยกน บดาอายประมาณ 60 ป

และมารดาอาย 50 ป ประกอบอาชพเปดรานขายสแตนเลส ตงแตป พ.ศ. 2545 บอลมพนองทงหมด

3 คน บอลเปนลกชายคนเดยวและเปนคนกลาง มพสาว อายประมาณ 32-33 ป ปจจบนเปนครอยท

จงหวดโคราช และนองสาวอาย 23 ป ก าลงเรยนอยชนปท 4 คณะบญช มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดานการศกษา บอลเรยนถงระดบชนมธยมศกษาปท 5 เทอม 1 และออกจากการเรยนชวง

เดอนตลาคม 2559 สาเหตทออกจากการเรยนเพราะมารดาใหออกจากการเรยนเพอมาชวยงานท

บาน เนองจากญาตเสยหลายคน ทงนเมอถามความรสกของบดาทมตอการออกจากการเรยน บดาไม

เหนดวยและไมอยากใหออกจากการเรยนเพราะอกไมนานจะจบมธยมศกษาปท 6 แลว แตมารดา

อยากใหออกเพราะบอลยายโรงเรยนบอย รวมถงมพฤตกรรมเกเรไมยอมเรยนตงแตเดก

โดยขณะทบอลเรยนอยชนประถมศกษาปท 1 บอลตดเพอนไมยอมไปเรยน แตใสชดนกเรยน

ออกจากบานทกวนเพอไปเลนเกม เลนกฬาอยบานเพอน และท าเชนนถง 4 ป ภายหลงมารดาทราบ

เรองแตมารดาไมวาและใหตดสนใจวาจะเรยนหรอไมเรยน ภายหลงเพอนแนะน าใหกลบไปเรยน

(ขณะท เ พอนไปเรยนตามปกต แตบอลอยบานเพอน และไมเรยน) บอลจงเรมกลบไปเรยน

ประถมศกษาปท 1 ใหมอกครง และไปอยทมลนธสรางสรรคเดกทจงหวดกรงเทพมหานครในป พ.ศ.

2545 และกลบไปเรยนอกครงในป พ.ศ. 2546 จากชวงเวลาดงกลาวท าใหบอลเรมตนเขาเรยน

ประถมศกษาปท 1 ชาไป 4 ป

เมอบอลจบประถมศกษาปท 6 บอลเขาเรยนตอระดบชนมธยมศกษาปท 1 ทโรงเรยนแหง

หนงในจงหวดตาก จนถงชนมธยมศกษาปท 3 เทอม 1 สาเหตทออกเพราะมปญหาเรองชสาวขณะ

เรยน โดยบอลแอบเขาไปหอหญงเพอไปหาแฟน และแฟนกแอบมาหาบอลทหอชาย ภายหลงคร

ทราบเรองจงใหยายโรงเรยน โดยยายไปเรยนทโรงเรยนแหงหนงในจงหวดจนทบร ขณะเรยนชน

DPU

74

มธยมศกษาปท3 เทอม 2 ภายหลงเรยนไดหนงเทอม บอลขอยายออกเพราะอยากกลบไปเรยนทเดม

จงใหครทรบผดชอบดแลทมลนธสรางสรรคเดกท าเรองใหเพอกลบไปเรยนทโรงเรยนเกาในจงหวดตาก

บอลกลบไปเรยนทโรงเรยนเดมไดเพยงหนงเทอมในระดบชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1

และยายโรงเรยนอกครงเมอเขาภาคเรยนท 2 ดวยเหตผลเดมคอ เรองชสาวกบแฟนคนเดมทโรงเรยน

บอลจงยายโรงเรยนอกครงขณะเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยน 2 โดยไปเรยนทโรงเรยนแหง

หนงในจงหวดนนทบร จนถงมธยมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 1 และออกจากการเรยนขณะทเหลอเพยง

1 สปดาหจะสอบปลายภาคในเดอนตลาคม 2559 ดวยเหตผลขางตน

ปจจบนบอลท างานเปนชางเชอมอยในบรษทแหงหนงยานรามอนทรา โดยมาท างานทน

เพราะมารดาเคยท างานทนมากอนรวมถงมเพอนท างานอยใกลกน บอลไมไดไปท างานทรานขาย

สแตนเลสของบดามารดาเพราะมปญหากบทางบาน (บอลไมบอกวามปญหาอะไร)

ส าหรบความสมพนธในครอบครว บอลสนทและพดคยกบบดามากทสด ไมสนทกบพสาวและ

นองสาว ตางคนตางเรยนและใชชวตของตนเอง บอลจงใชชวตและสนทกบเพอนมากกวาครอบครว

โดยบอลอยกบมารดาไดเพยง 5 เดอนกขอออกมาอยกบเพอนจนถงปจจบน

อนาคต (ปพ.ศ. 2560) บอลตงใจวาจะเรยนตอส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศยเพอใหไดวฒการศกษาระดบมธยมศกษาปท 6 แตยงไมแนใจวาจะเรยนตอใน

ระดบมหาวทยาลยหรอจะท างานและเปดรานเอง

กรณศกษาท 22

แอน (นามสมมต) อาย 21 ป มพนองสองคน แอนเปนคนโต และมนองชาย (คนละบดา)

อาย 15 ป ปจจบนนองชายไมไดเรยนหนงสอ ออกจากโรงเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 6 เพราะ

ไมมเงนสงเรยน นองชายจงอาศยกนขาวทวดและชวยงานพระ บดาหยารางกบมารดา ในชวงวยเดก

แอนเคยคยและเจอกบบดาแทๆ แตหลงจากนนไมเคยไดเจอหรอตดตออกเลยจนถงปจจบน ภายหลง

มารดามสามใหม ท าใหปจจบนมารดาอยรวมกนกบสามใหม และไมไดท างานทงค โดยบดาเลยงอาย

ประมาณ 50 ป ปจจบนปวยเปนมะเรงปอดระยะสดทาย และก าลงรกษาตวทโรงพยาบาลศรราช ใน

DPU

75

กรงเทพมหานคร ขณะทมารดาอายประมาณ 40 กวาป ปวยเปนเนองอกในสมอง ทงบดาเลยงและ

มารดา มปยา นองชาย และเพอนบานชวยดแล

ขณะทแอนอยกบมารดาและบดาเลยงทจงหวดลพบรเมออายประมาณ 7 ขวบ บดาเลยงได

ลวงละเมดทางเพศแอน โดยทมารดาไมร เนองจากมารดาจะท างานตอนกลางคนแตเมอถงเชากยงไม

กลบบาน มารดาไมเคยบอกวาท างานอะไร บอกแคเพยงไปท างานและจะท าเฉพาะตอนกลางคน

มารดามแฟนหลายคน และบดาเลยงกรพฤตกรรมของมารดา ท าใหยายแทๆ ตดตอไปทมลนธ

สรางสรรคเดกใหมารบแอนไป จงท าแอนไดไปอยทมลนธสรางสรรคเดกตงแตอาย 7 ขวบ

ภายหลงแอนไปอยมลนธสรางสรรคเดก แอนจงมโอกาสไดเขาเรยนหนงสอในระดบชน

ประถมศกษาปท 1 จนถงระดบชนมธยมศกษาปท 5 เทอม 2 ทโรงเรยนแหงหนงในจงหวดตากโดย

คาใชจายระหวางเรยนตาเปนผรบผดชอบ แอนออกจากการเรยนภายหลงเรยนจบชนมธยมศกษาปท

5 เทอม 2 (ชวงเดอนพฤษภาคม 2559 ทผานมา) สาเหตทแอนออกจากการเรยนเพราะหนออกจาก

โรงเรยนและไปอยกบแฟน โดยนดใหแฟนมารบทหนาโรงเรยน โดยแฟนทมารบแอนรจกผานเฟสบค

ได 3-4 เดอน และไมเคยเจอกนมากอน จากเหตการณดงกลาว มารดารวาแอนออกจากการเรยน แต

มารดาไมบงคบใหกลบไปเรยน ขณะทตาเคยไปคยกบผอ านวยการโรงเรยนเพอขอใหกลบไปเขาเรยน

อกครง แตผอ านวยการไมรบเนองจากออกจากการเรยนนานแลว

เมอออกมาอยกบแฟน แอนยายไปอยก าแพงเพชรกบแฟน (แฟนเปนคนก าแพงเพชร) และไป

ท างานตดออย แอนอยรวมกบแฟนไดประมาณ 3 เดอนกเลกกบแฟน และยายไปอยสโขทยกบแฟน

ใหม แอนอยกบแฟนใหมไดประมาณ 1 เดอน แอนทะเลาะกบมารดาสามจงหนออกมาอยกบเพอนท

พษณโลกจนเจอแฟนคนปจจบนผานทางเฟซบค จงยายมาอยกบแฟนและครอบครวแฟนทจงหวด

อดรธาน รวมระยะเวลาทรจกและคบกบแฟนคนปจจบนประมาณ 3 เดอน

ปจจบนแอนตงครรภกบแฟนคนเกา และไมไดท างาน โดยตงครรภไดประมาณ 4 เดอน แฟน

คนปจจบนทราบเรองแตไมไดวาอะไร แฟนคนปจจบนท างานกอสราง อาย 17 ป คาใชจายใน

ชวตประจ าวนไดจากแฟน (ไดเมอขอจากแฟน) โดยแฟนมรายได 270 บาทตอวน (ไดเงนทกๆ 15 วน)

DPU

76

ดานอนาคตภายหลงคลอดลกแลว แอนจะไมกลบไปเรยนอกเพราะแฟนไมยอม และแอนตอง

ใหนมลก แอนตงใจวาจะท างานกบบดามารดาของแฟนทไรมนสบปะหลง และถามโอกาสทจะเรยน ก

คงไมกลบไปเรยนอก แตอยากไดโอกาสในการท างานมากกวา

กรณศกษาท 23

นะ (นามสมมต) อาย 20 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอมธยมศกษาปท 5 เกรด

เฉลยลาสดคอ 2.98 และลาออกขณะทก าลงเรยนอยชน ม.6 ภาคเรยนท 1 โรงเรยนทเคยศกษา

โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา นะมจ านวนสมาชกในครอบครวรวมทงสน 5 คน นะเปนบตรคน

ท 2 สถานภาพครอบครว คอ บดามารดาอยดวยกน ปจจบนนะแตงงานแลวและพกอาศยอยกบสาม

และลกสาวอก 2 คน ลกสาวคนโต อาย 4 ป และลกสาวคนเลกอาย 4 เดอน

ดานความสมพนธในครอบครว นะสนทกบบดามากทสด โดยบดาอาย 53 ป ประกอบอาชพ

เปนเจาหนาทในโครงการหลวง ดแลพนธพชและสตวปา รายไดประมาณเดอนละ 7,000 บาท

มารดาเปนมารดาบาน และบางเดอนในชวงฤดฝนมของปาเชน เหด หนอไม ผกหวาน มารดากจะหา

ของปาเกบมาขายท าใหมรายได แตเปนระยะเวลาสนๆ ปลกขาวไวกนเองในทนาของตนเอง ผหา

รายไดหลกคอ บดา และมารดา โดยชวยกนท างานเปนรายไดหลกของครอบครว

ปจจบนนะ มครอบครวและแยกออกมาสรางบานใกลกบบานของบดามารดา นะเลยงลก 2

คนไมไดประกอบอาชพ ขณะทสามเปนผหารายไดหลกของครอบครวโดยการเปนผดแลสตวในสวน

สตวทจงหวดเชยงใหม รายไดเดอนละ 7,500 บาท สามจะใหนะเปนผเกบเงนและรบผดชอบดแล

คาใชจายภายในครอบครว

ส าหรบดานการศกษา นะออกจากโรงเรยนมานาน 6 ป โดยเหตผลทออกจากโรงเรยนคอ

ตงครรภขณะเรยน ท าใหอายเพอนเวลาทจะไปเรยนเลยไมไปเรยน ความรสกทตองออกจากโรงเรยน

เสยใจมากเพราะท าใหขาดโอกาสเหลอแคเทอมเดยวจะจบชนมธยมศกษาปท 6 ส าหรบความรสก

ของบดามารดาทมตอการออกกลางคนของนะคอ เสยใจทนะตองออกจากโรงเรยน

ในชวงออกจากการเรยน นะไมไดตดตอหรอพดคยกบใคร โดยในชวงแรกของการออกจาก

การเรยนมครมาตามทบานใหไปเรยนตอ แตกแจงเหตผลวาตงครรภ ถงแมครจะใหโอกาสไดศกษาตอ

DPU

77

แตนะเลอกทจะไมไปเรยนเพราะอายเพอน และครกแนะน าใหเรยนตอทส านกงานสงเสรมการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) แตนะกไมไดเรยนตอจนถงปจจบนเพราะมลก 2 คน

แลว

ส าหรบการศกษาตอในอนาคต นะไมตองการศกษาตอในอนาคต เพราะมครอบครวแลว และ

ไมเหนถงความจ าเปนในการเรยน เพราะถงเรยนจนจบชนมธยมศกษาปท 6 กตองกลบมาเลยงลกจง

ไมคดจะเรยนอก

กรณศกษาท 24

พลอย (นามสมมต) อาย 19 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอมธยมศกษาปท 3

เกรดเฉลย 2.79 ทโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา พลอยมจ านวนสมาชกในครอบครวรวมทงสน

8 คน พลอยเปนบตรคนท 2 สถานภาพครอบครว คอบดามารดาอยดวยกน ปจจบนพลอยแตงงาน

แลวและพกอาศยอยกบสาม และมลกชาย 1 คน อาย 4 ป

ดานความสมพนธในครอบครว พลอยสนทกบมารดามากทสด มารดาอาย 48 ป อาชพของ

บดามารดา คอ รบจางทวไป เลยงวว รายไดประมาณเดอนละ 2,000 บาท และในชวงฤดฝนมของ

ปาเชน เหด หนอไม ผกหวานกจะหาเกบมาขายท าใหมรายไดแตเปนระยะเวลาสนๆ ครอบครวปลก

ขาวไวกนเองในทนาของตนเอง ส าหรบรายไดของครอบครวไดมาจากบดามารดาชวยกนท างาน

ปจจบนพลอยมครอบครว และแยกออกมาสรางบานใกลกบบานของบดามารดา พลอยเลยง

ลก 1 คน และไมไดประกอบอาชพ ขณะทสามมอาชพรบจางทวไปเปนผหารายไดหลกของ

ครอบครวรายไดเดอนละ 3,500 บาท สามจะใหผตอบสมภาษณเกบเงนและรบผดชอบดแลคาใชจาย

ภายในครอบครว

ดานการออกจากโรงเรยน กลมเปาหมายออกจากโรงเรยนมานานนบตงแตขณะทเรยนอยชน

มธยมศกษาปท 3 ส าหรบสาเหตทพลอยออกจากการเรยนคอ ฐานะยากจน ส าหรบความรสกทตอง

ออกจากโรงเรยน คอ อยากเรยนตอแตฐานะทางบานยากจน การเรยนตองเดนทางไปเรยนในตว

อ าเภอสามเงาซงมคาใชจายสงมากจงไมสามารถเรยนตอได นอกจากนบดามารดาอยากใหพลอย

ออกมาชวยท างานหาเงนมากกวาการเรยนตอ

DPU

78

ดานการตดตอกบคร และเพอนรวมชนเรยน ในชวงทลาศกษาตอพลอยไมไดตดตอหรอพดคย

กบใครเลยในชวงทออกจากโรงเรยน เพราะตองออกไปท านาซงอยไกลจากหมบาน

ส าหรบเปาหมายดานการศกษาตอในอนาคต พลอยไมตองการเรยนตอในอนาคต เพราะม

ครอบครวแลวและไมเหนประโยชนทจะศกษาตอเพอใหจบระดบชน มธยมศกษาปท 3 และ

มธยมศกษาปท 6 เพราะถงแมเรยนจบกตองกลบมาเลยงลกทบาน

กรณศกษาท 25

พม (นามสมมต) อาย 20 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา คอมธยมศกษาปท 3 ท

โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา เกรดเฉลยลาสดประมาณ 2.50 จ านวนสมาชกในครอบครวรวม

ทงสน 8 คน พมเปนบตรคนท 3 สถานภาพครอบครว บดามารดาอยดวยกน ปจจบนพมม

ครอบครวแลวและพกอาศยอยกบลกสาว 1 คน ลกสาวอาย 3 ขวบ

พมสนทกบมารดามากทสด มารดาอาย 48 ปอาชพของบดามารดา คอ รบจางทวไป เลยงวว

รายไดประมาณเดอนละ 2,000 บาท และในชวงฤดฝนมของปากจะหาเกบมาขายท าใหมรายได

เพมขน โดยบดามารดาชวยกนท างานเปนรายไดหลกของครอบครว

ปจจบนพมมครอบครว เลยงลก 1 คน กอนหนานพมไมไดประกอบอาชพ โดยรายไดหลก

มาจากสามทประกอบอาชพรบจางทวไป รายไดหลกของครอบครวเฉลยเดอนละ 4,000 บาท แต

ภายหลงจากสามเสยชวตเมอปทแลว พมกรบจางทวไป เกบเงนและรบผดชอบดแลคาใชจายภายใน

ครอบครวเองคนเดยว

ส าหรบความรสกทตองออกจากการเรยน คอ พมอยากเรยนตอ แตฐานะทางบานยากจน

ประกอบกบการเดนทางไปเรยนมคาใชจายสงมาก นอกจากนบดามารดาตองการใหพมออกมาชวย

ท างานทบานดวย

การตดตอกบครและเพอนรวมชนเรยนขณะออกจากการเรยน พมไมไดตดตอหรอพดคยกบ

ใครในชวงทออกจากโรงเรยน เพราะตองออกไปท านาซงอยไกลจากหมบาน

ส าหรบการวางแผนดานการศกษาตอในอนาคต พมไมตองการเรยนตอในอนาคต เพราะม

ครอบครวและไมเหนถงความจ าเปนทจะตองเรยนจนจบชนมธยมศกษาปท 6 และถาเรยนจบกตอง

DPU

79

กลบมาเลยงลกอยทบาน แตถามโอกาสกอยากเรยนตอทส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย (กศน.)

กรณศกษาท 26

ดา (นามสมมต) อาย 20 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอมธยมศกษาปท 3 ท

โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา เกรดเฉลยลาสดคอ 2.98 ดามจ านวนสมาชกในครอบครวรวม

ทงสน 8 คน ดาเปนบตรคนท 4 สถานภาพครอบครว บดามารดาอยดวยกน ปจจบนพกอาศยอยกบ

บดามารดา ผตอบแบบสมภาษณสนทกบมารดามากทสด โดยมารดาอาย 48 ป

อาชพของบดามารดา คอ รบจางทวไป เลยงวว รายไดประมาณเดอนละ 2,000 บาท โดย

บดามารดาชวยกนท างานเปนรายไดหลกของครอบครว

ปจจบนดากลบมาอยบานเพอทจะเตรยมตวไปท างานทกรงเทพในอนาคต ทผานมาเคย

ท างานเปนคนท าความสะอาดบานของหมอในอ าเภอเมองตาก ท าไดประมาณ 2 ป ตอมามเพอนรน

เดยวกนมาชวนไปท างานเปนคนดแลบาน ท าความสะอาดบานทกรงเทพ รายไดเดอนละ 7,000

บาท กนอยกบเจาของบาน และทส าคญเจาของบานอนญาตใหเรยนตอไดเพราะมทเรยนอยใกลบานท

ดาไปท างาน ดาจงสนใจทจะไปท างานดวย

ส าหรบเหตผลทดาออกจากโรงเรยนเพราะฐานะทางบานยากจน การเรยนตอในระดบท

สงขนจะมคาใชจาย เชน คาเดนทางสงขน ดาจงเลอกทจะท างานแทนการเรยนตอ ทงนในชวงการ

ออกจากการเรยน ดาไมไดตดตอหรอพดคยกบใคร เพราะตองออกไปท างานไกลบาน ส าหรบอนาคต

ดานการศกษาตอ ดาตองการเรยนตอในอนาคตพรอมทงท างานไปดวย และถามโอกาสตงใจจะเรยน

ใหจบปรญญาตร

กรณศกษาท 27

ชชวาล (นามสมมต) อาย 21 ป ระดบการศกษาชนปสดทายคอมธยมศกษาปท 1 มารดาอาย

48 ป ระดบการศกษาของมารดาคอ ประถมศกษาปท 4 ดานสถานภาพครอบครว ชชวาลมสมาชก

ในครอบครวรวมทงสน 8 คน ชชวาลเปนบตรคนโตของครอบครว และมนองอก 2 คนทยงคงเรยน

DPU

80

หนงสออยใกลบาน อาชพสวนใหญของคนในชมชน คอ เลยงวว รบจาง ประมง โดยชชวาลมอาชพ

รบจางทวไป และคาขายรายไดไมแนนอน ประมาณเดอนละ 2,000-3,000 บาท สถานภาพของ

ครอบครวตอนนพออยพอกน

บดามารดาเปนผท างานเปนรายไดหลกของครอบครวมรายไดประมาณเดอนละ 3,000-

4,000 บาท ภายหลงออกจากโรงเรยน ชชวาลไดแตงงาน ไปอยบานภรรยาอกหมบานหนง โดยเมอ

สอบถามรายไดของชชวาลกบมารดา พบวามารดาไมทราบรายไดของชชวาลวามรายไดเดอนละ

เทาไหร ทงนเพราะกลมเปาหมายเปนผรบผดชอบคาใชจายของตนเอง และไมไดแบงรายไดมาให

ส าหรบสาเหตทชชวาลออกจากการเรยนเพราะครอบครวมฐานะยากจน และชชวาลเปนลก

ชายคนโต จงออกมาชวยท างานเพราะมนองทตองดแลถง 6 คน เมอออกจากการเรยนชชวาลไดไป

ท างานทกรงเทพกบเพอนรนเดยวกนหลายคน แตไปไดปเดยวกกลบมาท างานรบจาง ท านา เลยงวว

จนปจจบนชชวาลไดแตงงานและไดไปอยทบานภรรยา ท างานสรางเนอสรางตว

ส าหรบความรสกของมารดาทตองใหชชวาลออกจากโรงเรยน คอ เสยใจ แตเพราะฐานะ

ยากจนมลกเยอะเลยตองใหลกคนโตออกมาชวยท างาน ส าหรบความคดเหนตอการออกจากโรงเรยน

สมาชกคนอนๆ ในครอบครวเหนดวยเพราะอยากใหชวยท างาน

การตดตอกบครอาจารยหรอเพอนในโรงเรยนในปจจบนและการออกจากการเรยนใน

ชวงแรก พบวาชชวาลไมไดตดตอ ส าหรบการพดคยกบครและเพอนรวมชนเรยนกอนออกจาก

โรงเรยนเกยวกบปญหาหรอสาเหตทออกจากโรงเรยน พบวาชชวาลไมมการพดคยเกยวกบปญหาท

เกดขน โดยภายหลงการออกจากโรงเรยนครทโรงเรยนไดแนะน าใหเรยนตอส านกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน) แตชชวาลไมตองการเรยนตอในอนาคต

เพราะมครอบครวแลว

ส าหรบแผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต กลมเปาหมายตองการท างาน และเกบเงนเพอ

สงลกเขาเรยนจะเหมาะสมกวา และอยากใหลกไดมโอกาสเรยนสงๆ

DPU

81

กรณศกษาท 28

ปอ (นามสมมต) ปจจบนอาย 16 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอ มธยมศกษาปท

3 และออกจากการเรยนขณะเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1 เกรดเฉลยลาสดตอนเรยน

มธยมศกษาปท 3 คอ 1.57 ทโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา

จ านวนสมาชกในครอบครวรวมทงสน 4 คน ปอเปนบตรคนท 1 สถานภาพครอบครวปจจบน

บดามารดาอยดวยกน ปจจบนพกอาศยอยกบบดา มารดา และนองชายอก 1 คน โดยสมาชกใน

ครอบครวทปอสนทมากทสดคอ บดา บดาอาย 42 ป อาชพของบดาคอ รบจางทวไป เลยงวว หาปลา

รายไดประมาณเดอนละ 5,000 บาท มารดามอาชพรบจาง เลยงหม มโรงสขนาดเลกไวรบจางสขาว

รายไดประมาณเดอนละ 7,000 บาท ในชวงฤดฝนมของปาเชน เหด หนอไม ผกหวาน กจะหาเกบ

มาขายท าใหมรายไดมากขน โดยบดา และมารดาชวยกนท างานเปนรายไดหลกของครอบครว

ปจจบนปอกลบมาอยทบานโดยชวยบดา มารดาเลยงวว กอนหนานปอเรยนอยชน

มธยมศกษาปท 1 โรงเรยนแหงหนงใกลหมบาน พอขนระดบชนมธยมศกษาปท 2 ปอไดบวชเปนเณร

และยายไปเรยนโรงเรยนทจงหวดล าปางโดยมหลวงพอ เปนผสงเสยคาเลาเรยนโดยนงรถประจ าทาง

เชาไปเยนกลบระหวางโรงเรยนกบวด เรยนอยไดประมาณ 1 ปกสกจากเณรและกลบมาเขาเรยนท

โรงเรยนเดมในชนมธยมศกษาปท 3 แตเนองดวยเหนอยกบการเดนทางไปเรยน การบานเยอะตองตน

เชานอนดก ท าใหปอไมอยากเรยนจงกลบมาอยบาน

เมอจบระดบชนมธยมศกษาปท 3 ปอไดไปสมครเขาเรยนทวทยาลยอกแหงหนงในอ าเภอ

สามเงา โดยเลอกทมวชางานชางรวมดวย คอ ตองเรยนทโรงเรยน 3 วน และไปเรยนวทยาลยอก

อ าเภอหนง 2 วน ระยะทางจากอ าเภอสามเงาไปอกอ าเภอหนงประมาณ 40 กโลเมตร เดนทางโดยใช

รถจกรยานยนต เรยนไดประมาณ 1 เดอนกขอบดาไปเรยนทวทยาลยแหงนนเพยงทเดยว บดาจงมา

ท าเรองลาออกจากโรงเรยนในอ าเภอสามเงาให และไปสมครเรยนทวทยาลยเพยงแหงเดยว โดย

ระหวางเรยนไดเชาหออยรวมกบเพอนในหมบานโดยมเพอนไปเรยนทวทยาลยรวม 3 คน เรยนได

ประมาณ 2 เดอน ปอรสกเหนอย เบอ ไมสนก มงาน มการบานเยอะ มคาใชจายเยอะ คากน คาทพก

คาน ามนรถ คาเสอ คาหนงสอ จงท าใหปอไมอยากเรยน และชวนกนกลบบานกบเพอน และไมกลบ

ลงไปเรยนอก

DPU

82

ปจจบนปอออกจากโรงเรยนนานประมาณ 5 เดอน เหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะ มงานม

การบานเยอะ มคาใชจายเยอะ จงท าใหตดสนใจกลบมาอยทบาน ส าหรบเหตการณทมอทธพลตอการ

ตดสนใจออกจากโรงเรยนคอ ไมอยากเรยนตอ และพดไมเกง ส าหรบความรสกทตองออกจาก

โรงเรยน เสยใจอยบาง แตอยากกลบมาอยบานสกพกกอน

ดานความรสกของบดามารดาทมตอการออกจากการเรยนพบวา เสยใจทปอตองออกจาก

โรงเรยนเพราะบดามารดาอยากใหเรยนสงๆ จะไดท างานทสบาย ไมตองล าบากเหมอนบดามารดา

ในชวงเวลาทตดสนใจลาออกจากการเรยนไมไดตดตอหรอพดคยกบใคร โดยบดาไปลาออกใหท

โรงเรยนมธยมทอ าเภอสามเงาเพอใหปอไปเรยนทวทยาลยแหงนน แตหลงจากไมไปเรยนทวทยาลย

บดากไมสนใจ และไมไปลาออกให

หลงจากกลบมาอยบานไดชวยบดาเลยงวว เขาปา และหาปลา รสกเหนอย และอยาก

กลบไปเรยนใหม แตบดาบอกใหรอกอน เพราะหมดเงนไปหลายหมนตอนสงใหเรยนแตปอไมตงใจ

ตอนนไมพรอมทจะสงเงน และตองเกบเงนไปเรยนเอง มเมอไรจงคอยไปเรยน

กรณศกษาท 29

ท (นามสมมต) ปจจบนอาย 16 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา คอ มธยมศกษาปท

3 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา และลาออกขณะทก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 เทอม 1

ในโรงเรยนอกแหงหนงในอ าเภอเมองตาก เกรดเฉลยลาสดในระดบชนมธยมศกษาปท 3 คอ 1.50

จ านวนสมาชกในครอบครวมทงสน 5 คน ผตอบสมภาษณเปนบตรคนท 1 สถานภาพ

ครอบครว มารดาแตงงานใหม และมนองชายตางบดา 2 คน ปจจบนพกอาศยอยกบบดามารดา

นองชาย 2 คน และตากบยาย กลมเปาหมายสนทกบมารดามากทสด มารดาอาย 35 ป อาชพของ

บดาคอ รบจาง เลยงวว หาปลา รายไดประมาณเดอนละ 4,000 บาท มารดามอาชพรบจาง เลยง

หม รายไดประมาณเดอนละ 4,000 บาท ในชวงฤดฝนมของปาเชน เหด กจะหาเกบมาขายท าใหม

รายไดมากขน โดยรายไดหลกมาจากบดาและมารดา

ปจจบนท กลบมาอยทบานโดยชวยบดามารดาท างาน โดยดววเขาปา กอนหนานขณะเรยน

อยชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา พอจบกไดไปสมครเรยนทโรงเรยนแหง

DPU

83

หนงในอ าเภอเมองตากกบเพอนซงเปนญาตพนองกนในวชาชาง โดยเชาหออยทอ าเภอเมองตากแลว

ขบรถจกรยานยนตไปเรยน แตไปเรยนได 1 สปดาหกรสกเบอ ไมอยากไปเรยน กลบมาบาน ทางบาน

กใหไปเรยนเลยตองกลบไปอก แตเมอไปเรยนกเรยนบางไมเรยนบาง ทนได 2 เดอนกกลบมาบานโดย

ทไมกลบไปเรยนอก

ดานระยะเวลาททออกจากโรงเรยนนานประมาณ 6 เดอน เหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะ

เหมอนถกบงคบ คยไมรเรอง คนเยอะวนวาย ไมอยากเรยน เหตการณทมอทธพลตอการตดสนใจ

ออกจากโรงเรยนคอ ตนเองไมอยากเรยนดวยตนเอง ส าหรบความรสกทตองออกจากโรงเรยน ทไม

รสกอะไร และสบายใจเมอไดกลบบาน

ดานความรสกของมารดาของททมตอการออกจากโรงเรยน พบวามารดาเสยใจททตองออก

จากโรงเรยนเพราะอยากใหทมการศกษาสง จะไดท างานทสบาย ในชวงระยะเวลาการออกจาก

โรงเรยน ทไมไดตดตอหรอพดคยกบใครเลยเปนการตดสนใจของตนเองรวมกบเพอน ภายหลงจาก

กลบมาอยบานทไดชวยบดามารดาเลยงวว เขาปา หาปลา ซงทรสกดทไมตองโดนบงคบ ขณะท

มารดาตองการใหสมครเรยนส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน)

ทจงคดวาถามโอกาสกจะสมครเรยน แตจะจบหรอไมยงตอบไมได

กรณศกษาท 30

กง (นามสมมต) ปจจบนอาย 16 ป จบการศกษาสงสดระดบชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยน

แหงหนงในอ าเภอสามเงา และออกจากการเรยนขณะทก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยน

แหงหนงในอ าเภอเมองตาก โดยเกรดเฉลยลาสดของระดบชนมธยมศกษาปท 3 คอ 1.67 กงม

จ านวนสมาชกในครอบครวรวมจ านวนทงสน 4 คน กงเปนบตรคนท 2 สถานภาพครอบครว คอ

บดา และมารดาอยดวยกน ปจจบนกงพกอาศยอยกบบดา มารดา และพชาย

ดานความสมพนธในครอบครว กงสนทกบมารดามากทสด มารดาอาย 37 ป อาชพของบดา

คอ เลยงวว หาปลา รายไดประมาณเดอนละ 6,000 บาท มารดามอาชพรบจาง รายไดประมาณ

DPU

84

เดอนละ 2,000 บาท ในชวงฤดฝนจะมรายไดจากการเกบของปาเชน เหด เพมขน โดยรายไดหลก

ของครอบครวไดจากบดาและมารดา

ปจจบนกงไมไดเรยนตอ และกลบมาอยทบานโดยชวยบดามารดาดวว เขาปา ภายหลงกง

เรยนจบชนมธยมศกษาปท 3 กงไดไปสมครเรยนทโรงเรยนแหงหนงในอ าเภอเมองตากกบเพอน

(กรณศกษาท 29) ซงเปนญาต พนองกนในวชาชาง โดยเชาหออยทอ าเภอเมองตากแลวขบ

รถจกรยานยนตไปเรยน แตไปเรยนไดเพยงหนงสปดาหไมสามารถปรบตวกบการเรยน และการใช

ชวตทตองดแลตนเองได รวมถงตองไปเรยนทกวน เลยท าใหกงไมอยากไปเรยน กงอยได 2 เดอนก

กลบมาบานโดยทไมไปเรยนอก

กงออกจากโรงเรยนนานประมาณ 6 เดอน ส าหรบความรสกทกงตองออกจากโรงเรยน กงม

ความรสกเฉยๆ และสบายใจมากกวาเมอไดกลบบาน ขณะทบดามารดาเสยใจทกลมตวอยางตอง

ออกจากโรงเรยนเพราะอยากใหเรยนสง จะไดมงานท า ในชวงทออกจากโรงเรยนกงไมไดตดตอหรอ

พดคยกบใครในชวงเวลาดงกลาว การตดสนใจเกดขนจากกงเปนหลก ภายหลงจากกลบมาอยบานกง

ไดชวยบดามารดาเลยงวว เขาปา หาปลา ขณะทบดา และมารดาใหสมครเรยนทส านกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน) ซงหากกงมโอกาสกจะสมครเรยนในอนาคต

กรณศกษาท 31

วทย (นามสมมต) อาย 20 ป มสมาชกในครอบครวรวมทงสน 4 คน พกอาศยอยกบบดา

มารดา และมพนองรวม 2 คน วทยเปนคนโต และมนองชายตางบดาอก 1 คน มารดาอาย 52 ป

ไมไดเรยนหนงสอ มารดาประกอบอาชพรบจางทวไป มรายไดไมแนนอน ดานรายไดของครอบครว

บดากบมารดาจะเปนผท างานเปนรายไดหลกของครอบครว รายไดโดยเฉลยประมาณเดอนละ 3,000

บาท อาชพสวนใหญของคนในชมชน คอ เลยงวว รบจาง ประมง

ระดบการศกษาชนปสดทายทวทยศกษา คอ ชนมธยมศกษาปท 3 ภายหลงจากวทยออกจาก

โรงเรยน วทยไดท างานอยทบาน ประกอบอาชพรบจางเลยงวว โดยมรายไดไมแนนอนจะไดกตอเมอ

DPU

85

ขายววได ถาขายววไดกจะใหเงนมารดาหมด โดยมารดาจะเปนผดแลคาใชจายภายในบาน สวนวทย

จะเปนผดแลและรบผดชอบรายไดของตนเอง

ปจจบนวทยออกจากโรงเรยนขณะก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 3 เปนระยะเวลานาน 5

ป โดยเหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะวทยใหเหตผลวาตนเรยนหนงสอไมเกง และไมอยากไปเรยนตอ

ส าหรบความรสกของมารดาทตองใหวทยออกจากโรงเรยน คอ ไมเสยใจเพราะเคยสอบถามลกแลว

และลกไมตองการเรยนตอ กไมบงคบ และไมมการพดคยกบครในโรงเรยนกอนทลกจะออกจากการ

เรยน

ส าหรบอนาคตดานการศกษาทงมารดาและวทยใหขอมลทตรงกนคอ วทยไมตองการศกษา

ตอในอนาคต แตจะท างานอยทบานไปเรอยๆ

กรณศกษาท 32

หนง (นามสมมต) กรณศกษาของหนง ยายของหนงเปนผใหสมภาษณ โดยยายอาย 67 ป

ยายไมเคยเรยนหนงสอมากอน ขณะทหนงอาย 14 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอชน

มธยมศกษาปท 1 ดานสถานภาพครอบครวของหนง บดาของหนงเสยชวตตงแตหนงอายได 3 ป

และมารดาของหนงจงพาลกกลบมาอยทบาน และมารดากเสยชวตตอนหนงอายได 8 ป

ปจจบนหนงมสมาชกในครอบครวจ านวน 4 คน โดยหนงเปนลกคนแรก อาชพสวนใหญ

ของคนในชมชน คอ เลยงวว รบจาง ประมง ขณะทยายของหนงมอาชพรบจางทวไป รายไดไม

แนนอน สถานภาพของครอบครวตอนนล าบากมาก สามของยายผกคอตายเพราความเครยดเมอ 5

ปทผานมา และยายของหนงจะเปนผท างานเปนรายไดหลกของครอบครวรายไดเฉลยประมาณเดอน

ละ 2,000 บาท

ภายหลงออกจากโรงเรยนหนงไปท างานทกรงเทพมหานคร ลกษณะงานทท าคองานลางรถ

(คารแคร) โดยหนงท างานดงกลาวไดเพราะมพระฝากใหท างาน โดยยายไมทราบรายไดของหนง

เพราะหนงไมเคยสงเงนให ซงคาใชจายของหนงในปจจบนเจาของรานลางรถเปนผดแล และ

รบผดชอบ

DPU

86

ส าหรบสาเหตทหนงออกจากโรงเรยน คอ ยายเปนผทตดสนใจไมใหเรยนตอเพราะหนงเกเร

ไมตงใจเรยน ชอบลกขโมย ดานความรสกทตองใหหนงออกจากโรงเรยน คอไมเสยใจเพราะตองการ

ใหหนงหางานท ามากกวาเรยน และเคยถามหนงถงอนาคตทางการศกษาพบวา หนงไมตองการศกษา

ตอแตตองการท างาน ชวงเวลาทหนงออกจากการเรยน หนงไมมการพดคยกบครในโรงเรยนกอน และ

ภายหลงออกจากการเรยนกไมไดตดตอกบครในโรงเรยนอกจนถงปจจบน

กรณศกษาท 33

นย (นามสมมต) ปจจบนอาย 23 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอชนมธยมศกษา

ปท 1 และออกจากการเรยนขณะก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 โรงเรยนแหงหนง

ในอ าเภอสามเงา เกรดเฉลยลาสดในระดบชนมธยมศกษาปท 1 คอ 1.50

จ านวนสมาชกในครอบครวมทงสน 5 คน กลมนยเปนบตรคนท 1 สถานภาพครอบครว คอ

มารดาแตงงานใหม และมนองสาวอก 2 คน ปจจบนนยแตงงานแลวและพกอาศยอยกบสาม

(กรณศกษาท 34) และมลกสาวอก 2 คน อาย 7 ป และอาย 1 ป

นยสนทกบมารดามากทสด มารดาอาย 44 ป อาชพของมารดาคอ รบจางทวไป เกบไมทตาย

แลวเผาถานขาย รายไดประมาณเดอนละ 2,000 บาท และในชวงฤดฝนจะมรายไดเพมจากการขาย

ของปาเชน เหด หนอไม ผกหวาน นอกจากนมารดายงไปชวยคนอนปลกขาวแลวขอขาวเปลอกแทน

คาแรง ปลกพรก ปลกผกขาย โดยมารดาและบดาชวยกนท างานเปนรายไดหลกของครอบครว

ปจจบนนยมครอบครวและแยกออกมาสรางบานอยใกลกบบานของบดามารดา และเลยงลก

2 คน พรอมทงหาของปาขายในชวงฤดฝน นยไมไดประกอบอาชพทแนนอน โดยมสามเปนผหารายได

หลกของครอบครวจากการรบจางทวไป รบจางท านาขอขาวเปลอกแทนคาแรง เกบหนทรายในหวย

ขายในชวงหมบานมงานกอสราง เชน สะพาน อาคาร ถนนคอนกรต และหาปลาในชวงหลงท างาน

เพอเปนรายไดเสรม โดยมรายไดเฉลยเดอนละประมาณ 5,000 - 7,000 บาท สามจะใหนยเกบเงน

และรบผดชอบดแลคาใชจายภายในครอบครว ซงนยจะใชของทม เชน ขาวเปลอกกมเกบในยงขาวพอ

กนไมขดสน กบขาวเชน พรก ปลา ผกทเกบไดตามปาไมตองซอหา หากตองใชจายนานๆ ครงกจะซอ

DPU

87

เชน ขนมจน กวยเตยว สม แตงโม ทแมคาน ามาขาย แตไมบอยนกเดอนละ 1-2 ครงเทานน สวนเงน

กจะเกบไวใหลกไดใชในอนาคต

ส าหรบจ านวนปทนยออกจากโรงเรยนจนถงปจจบนรวมเปนระยะเวลา 8 ป เหตผลทออก

จากโรงเรยนนยใหเหตผลวาเพราะเวลาเรยนหรอเขยนหนงสอมากๆ จะปวดหว จงไมคอยอยากเรยน

หนงสอ นอกจากนมารดาแตงงานใหมและมนองอก 2 คนทตองชวยเลยงเวลามารดาท างาน ท าให

ขาดเรยนบอย มาเรยนกไมรเรอง แตเหตการณทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนคอ การ

ตงครรภ และอายเพอนเวลาทจะไปเรยนเลยไมไปเรยน

ดานความรสกทตองออกจากโรงเรยน นยไมเสยใจเพราะเวลาไปเรยนแลวปวดหว ไมสนก

ไมเรยนดกวา ขณะทมารดาเสยใจทนยตองออกจากโรงเรยน ส าหรบการตดตอกบครและเพอนรวม

ชนเรยนในชวงทออกจากโรงเรยน ในชวงแรกทออกจากการเรยนมครมาตามทบานใหไปเรยนตอ แตก

บอกครวาตงครรภ ครกแจงวาใหเรยนใหจบเทอม 1 กอนแลวคอยไปเรยนใหมใหจบมธยมศกษาปท 3

ตอนนนนยไดตอบครวาไมอยากไป เรยนแลวปวดหว ครกแนะน าใหเรยนทส านกงานสงเสรม

การศกษานอกโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย (กศน) ตอใหจบ ซงในขณะนนกรบปากครวาจะ

เรยน แตกไมไดเรยนตอจนถงปจจบน

ส าหรบอนาคตทางการศกษา นยไมตองการเรยนตอในอนาคต เพราะมครอบครวแลวและไม

รจะเรยนไปท าไม

กรณศกษาท 34

ไผ (นามสมมต) ไผเปนสามของกรณศกษาท 35 ปจจบนไผอาย 19 ป ระดบการศกษาชนป

สดทายทศกษาคอมธยมศกษาปท 3 และออกจากการเรยนกลางคนในขณะทก าลงเรยนอยชน

มธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1 โรงเรยนแหงหนงในอ าเภอสามเงา เกรดเฉลยลาสดคอ 1.57

จ านวนสมาชกในครอบครวมทงสน 5 คน ไผเปนบตรคนท 2 สถานภาพครอบครว คอบดา

มารดาอยดวยกน ปจจบนพกอาศยอยกบภรรยา (กรณศกษาท 35) และลกชายอก 1 คน อาย 2.5

ป ไผสนทกบมารดามากทสด โดยมารดาอาย 46 ป อาชพของบดาคอ เจาหนาทอนรกษพนธสตวปา

รายไดประมาณเดอนละ 15,000 บาท มารดามอาชพคาขาย ขายขนม ขายน าหวาน รายได

DPU

88

ประมาณเดอนละ 6,000 บาท ในชวงฤดฝนจะมของปาเชน เหด หนอไม ผกหวาน กจะหาเกบมา

ขายท าใหมรายไดมากขนแตเปนระยะเวลาสนๆ โดยบดาและมารดาชวยกนท างานเปนรายไดหลก

ของครอบครว

ปจจบนไผมครอบครวและแยกออกมาสรางบานอยใกลกบบานของบดามารดา โดยการสราง

บานไผไดยมเงนจากเจาของววทไผเลยงผา จ านวน 10,000 บาท (การเลยงผาหมายถง การเลยงวว

โดยเจาของไดใหเลยง และจะแบงลกววทเกดใหมใหจ านวนเทาๆ กนกบเจาของ เชน เลยงวว 10 ตว

เลยงไป 6 ป ววเพมขนอก 10 ตว กจะแบงวว จ านวนทเพมคนละ 5 ตว) ปจจบนไผประกอบ

อาชพรบจางทวไป และเลยงววรายไดไมแนนอนประมาณเดอนละ 3,000 - 5,000 บาท ภรรยาเปน

ลกจางชวคราวของสถานอนามยสงเสรมสขภาพชมชนเงนเดอน 4,500 บาท ไผจะใหภรรยาเกบเงน

และรบผดชอบดแลคาใชจายภายในครอบครว

ปจจบนไผออกจากโรงเรยนมาประมาณ 3 ปเหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะท าผหญง

ตงครรภ มารดาเลยใหออกจากโรงเรยน เหตการณทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนคอ

การออกมาแตงงานเพราะท าผหญงตงครรภ ส าหรบความรสกทตองออกจากโรงเรยน คอ เสยใจ

เพราะอยากเรยนตอ แตตองออกมารบผดชอบโดยการแตงงาน เชนเดยวกนกบบดามารดาของไผท

เสยใจทไผตองออกจากโรงเรยนเพราะบดามารดาอยากใหเรยนสงๆ จะไดท างานทสบาย ไมตอง

ล าบากเหมอนบดามารดา

ในชวงทตดสนใจออกจากการเรยนพบวา ไผไมไดตดตอหรอพดคยกบคร และเพอนรวมชน

เรยน โดยมารดาไปลาออกใหทโรงเรยน ภายหลงจากกลบมาอยบานกไดแตงงาน และอาศยอยกบท

บานภรรยาในชวงแรก ภายหลงไดแยกออกมาปลกบานใกลๆ กบบานบดามารดา ปจจบนประกอบ

อาชพรบจาง และมารดาใหสมครเรยนทส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตาม

อธยาศยแตเรยนไมจบเพราะขาดสอบหลายครง นอกจากนในการไปเรยนตองใชเวลาและเงนในการ

เดนทางเลยไมสะดวก หากพรอมหรอมเวลาเรยนไผตงใจจะเรยนตอเพอใหจบแคระดบชนมธยมศกษา

ปท 6 และจะไมเรยนตออก

DPU

89

กรณศกษาท 35

น า (นามสมมต) ปจจบนอาย 24 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาคอมธยมศกษาปท 3

และออกจากโรงเรยนกลางคนในขณะทก าลงเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1 โรงเรยน

แหงหนงในอ าเภอสามเงา เกรดเฉลยลาสดในระดบชนมธยมศกษาปท 3 คอ 2.50

จ านวนสมาชกในครอบครวของน ามทงสน 5 คน น าเปนบตรคนท 3 สถานภาพของ

ครอบครว คอบดามารดาอยดวยกน น าสนทกบมารดามากทสด โดยมารดามอาย 50 ป อาชพของ

บดาคอ เปนผชวยผใหญบานและปลกผกขายเปนอาชพเสรมรายไดประมาณเดอนละ 8,000 –10,000

บาท ในชวงฤดฝนมของปาเชน เหด หนอไม ผกหวาน กจะหาเกบมาขายท าใหมรายไดมากขน แตเปน

ระยะเวลาสนๆ ปลกขาวไวกนเอง รายไดหลกไดจากบดาและมารดาชวยกนท างาน

ปจจบนน าแตงงานแลวและพกอาศยอยกบสาม (น าสรางบานอยใกลกบบานของบดามารดา

ของสาม) และลกชายอก 1 คน อาย 2.5 ป โดยน าประกอบอาชพเปนลกจางชวคราวทสถานอนามย

สงเสรมสขภาพชมชน (สสช.) ทในชมชนของน า มหนาทคอ ท าความสะอาดดานในของอาคาร เปน

ผชวยเจาหนาทสาธารณะสขในการท าเอกสารเวลามคนไข และหยดวนเสารอาทตย เงนเดอน

4,500 บาท ขณะทสามรบจางทวไป และเลยงวว รายไดไมแนนอนประมาณเดอนละ 3,000 -

5,000 บาท สามจะใหน าเกบเงนและรบผดชอบดแลคาใชจายภายในครอบครว ซงน าจะใชจายไปกบ

คานมและของใชของลก และจะเกบไวใหลกเปนคาใชจายเวลาฉกเฉนตองเดนทางลงไปหาหมอในตว

เมอง

ปจจบนน าออกจากโรงเรยนมานาน 7 ป ขณะเรยนอยชนมธยมศกษาปท 4 น าไดรบทนให

เรยนฟรไปจนถงจบปรญญาตรเกยวกบสาธารณสข แตเหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะน าตงครรภ

และมปญหาในการปรบตว ตวอยางปญหาการปรบตวเชน ไมชอบความวนวาย ไมชอบวชา

คณตศาสตรและวทยาศาสตร นกเรยนในโรงเรยนเยอะดวนวาย ไมมความสข ตองท าเองทกอยาง อย

หอคนเดยว เหตการณทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนคอไมอยากเรยน เหงา ส าหรบ

ความรสกทตองออกจากโรงเรยน คอไมเสยใจเพราะไมอยากอย ไมอยากเรยน อยากกลบบาน ขณะท

บดามารดาเสยใจทน าตองออกจากโรงเรยนเพราะบดาอยากใหเรยนสงๆจะไดท างานทสบายๆ

DPU

90

ส าหรบการตดตอกบครและเพอนรวมชนเรยนในชวงตดสนใจออกจากการเรยนพบวา ไมได

ตดตอหรอพดคยกบใครเลยในชวงทออกจากโรงเรยน น าตดสนใจขนเสอผากลบบานแลวไมไปเรยน

อกเลย ภายหลงจากกลบมาอยบานกไดท างานทสถานอนามยสงเสรมสขภาพชมชน (สสช.) แถวบาน

หนาทครงแรก น าเปนคนท าความสะอาด ไดเงนเดอน 3,000 บาท เพราะเรยนจบแคมธยมศกษาป

ท 3 ปจจบนนจะไมเรยนตอแลวเพราะถาเรยนตองไปเรยนตอทในอ าเภอเมองตาก ซงไกลบานและม

คาใชจายสง

กรณศกษาท 36

ขวญ (นามสมมต) อาย 25 ป ระดบการศกษาชนปสดทายของขวญทศกษาคอชน

มธยมศกษาปท 3 สถานภาพของครอบครวคอ มารดาอาย 45 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา

ของมารดาคอระดบชนประถมศกษาปท 4 มารดาของขวญแตงงานใหม และมลกชายอก 2 คนรวม

สมาชกในครอบครว 5 คน ขวญเปนบตรคนท 1

อาชพสวนใหญของคนในชมชน คอ เลยงวว รบจาง ประมง มารดามอาชพรบจางทวไป

รายไดไมแนนอนเพราะไมคอยแขงแรง แตรายรบของครอบครวปจจบนนดขน เพราะขวญและนองอก

สองคนท างาน และมรายไดใหกบมารดา บดา (บดาเลยง) จะเปนผท างานเปนรายไดหลกของ

ครอบครว รายไดรวมของครอบครวประมาณเดอนละ 3,000 บาท

ภายหลงจากขวญออกจากโรงเรยน ขวญไดไปท างานอยทจงหวดสมทรสาคร โดยท างาน

โรงงาน ซงขวญท างานดงกลาวไดโดยไปกบพในหมบานเดยวกนชกชวนใหไปท างาน ดานรายไดของ

ผลตอบแทนทท า มารดาใหขอมลวาไมทราบถงรายไดของขวญ แตขวญจะใหเงนกบทางบานตอน

กลบมาเทยวสงกรานต ครงละ 5,000 – 10,000 บาท โดยใหปละครง ส าหรบผรบผดชอบดแล

คาใชจายและรายไดของขวญเมอท างาน คอ ขวญจะเปนผดแลและรบผดชอบตนเอง

ขวญออกจากโรงเรยนนานประมาณ 9 ป เหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะเรยนหนงสอไมเกง

เมอเรยนถงระดบชนมธยมศกษาปท 3 แลวจงไมอยากเรยนตอ แตอยากท างานมากกวา จงตดสนใจ

ออกจากโรงเรยนกลางคน ส าหรบเหตการณทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนคอ อยาก

ท างานไมอยากเรยน ดานความรสกของมารดาทบตรออกจากโรงเรยน มารดาใหขอมลวา เคย

DPU

91

สอบถามบตรแลววาอยากเรยนตอหรอไม แตบตรไมอยากเรยนตอ ตนเองจงไมบงคบ ส าหรบความ

คดเหนของสมาชกคนอนๆ ในครอบครวทมตอการออกจากโรงเรยนกลางคนของขวญคอ ไมวาอะไร

หากกลมเปาหมายจะไมเรยนตอ

การตดตอกบครอาจารยหรอเพอนในโรงเรยนทงในชวงระยะเวลาทออกจากโรงเรยนและใน

ปจจบนพบวาขวญไมไดตดตอกบใครในโรงเรยน ส าหรบอนาคตทางดานการศกษาตอ พบวาขวญไม

ตองการเรยนตอในอนาคตแตตองการทจะท างาน

กรณศกษาท 37

นน (นามสมมต) อาย 23 ป ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาระดบชนมธยมศกษาปท

2 นนเปนนองชายของกรณศกษาท 36 และเปนบตรคนกลางของครอบครว

จ านวนปทนนออกจากโรงเรยนประมาณ 7 ปภายหลงออกจากโรงเรยนนนไดท างานอยท

บาน เชน รบจาง หาปลา หาของปา มาขาย รายไดของผลตอบแทนทท าไมแนนอน แตจะใหทางบาน

เปนครงคราว โดยมารดาจะเปนดแลคาใชจายภายในบาน สวนนนจะเปนผดแล และรบผดชอบ

รายไดเองโดยจะใหมารดาเปนครงคราว

ส าหรบเหตการณทม อทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยนคอ เรองการปรบตว

เนองจากนนเปนคนไมคอยพด ขอาย เมอไปเจอกบเพอนทมแตคนพดเยอะเลยไมอยากไปเรยน

ความรสกของมารดาทนนออกจากโรงเรยน คอเสยใจ และเสยดายทนนมโอกาสเรยนแตไม

อยากเรยน แตเมอนนไมอยากเรยนตอ กไมบงคบ ส าหรบความรสกหรอความคดเหนของสมาชกใน

ครอบครวคนอนๆ เชน บดาทมตอการออกจากโรงเรยนของนนคออยากใหเรยนตอ แตนนไมอยาก

เรยนกไมอยากบงคบ

การตดตอกบครอาจารยหรอเพอนในโรงเรยนทงในชวงระยะเวลาทตดสนใจออกจากการ

เรยน และในปจจบน พบวาครอบครวของกลมเปาหมายไมไดตดตอกบโรงเรยน ถงแมครในโรงเรยน

จะตดตามใหนนกลบไปเรยน แตนนไมตองการเรยนตอ และจะท างานอยทบาน

การพดคยกบผปกครองหรอสมาชกในครอบครวเกยวกบแผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต

บดาของกลมเปาหมายเคยบอกใหนนเรยนตอส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษา

DPU

92

ตามอธยาศย (กศน) แตนนใหเหตผลทจะไมเรยนวาตองลงไปสอบไกลถงอกหมบานหนง คาใชจายสง

เลยไมไป แตหากมมาเปดสอนในหมบานกจะไปเรยนตอแนนอน แตถาตองไปเรยนไกลๆ จะไมไป

กรณศกษาท 38

สภา (นามสมมต) อาย 19 ป เปนบตรชายคนสดทอง (คนท 3) ของกรณศกษาท 36 และ

37 ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษาปท 2 ปจจบนสภาไดท างานอยทบานโดยท าอาชพ

เชนเดยวกบพทงสองคน (กรณศกษาท 36-37) คอ รบจาง หาปลา หาของปา มาขาย ส าหรบ

รายไดของผลตอบแทนทท า คอรายไดตอเดอนไมแนนอน โดยมารดาจะเปนดแลคาใชจายภายในบาน

สวนสภาจะเปนผดแลและรบผดชอบรายไดเองโดยไมไดใหมารดา

จ านวนปทออกจากโรงเรยนจนถงปจจบนประมาณ 4 ป เหตผลทออกจากโรงเรยนเพราะ

ระหวางเรยนไดไปบวชเปนเณร เพอเรยนตอทวดแหงหนง เมอเรยนไปไดประมาณ 1 ป มเรอง

ทะเลาะกบเณรและเดกในหมบานเลยตองสก และกลบมาอยบาน ความรสกทบดามมารดาตองให

สภาออกจากโรงเรยน คอ เสยใจ และเสยดายทบตรมโอกาสเรยนแตไมไดเรยน

ดานความคดเหนของสมาชกในครอบครวตอการออกจากโรงเรยนพบวา บดาของสภาอยาก

ใหเรยนตอ แตสภาตองการกลบบาน เลยตองสกและพากลบมาบาน ดานการตดตอกบครอาจารย

หรอเพอนในโรงเรยนทงในชวงระยะเวลาทลาออกและในปจจบนพบวาไมไดตดตอ แตครทโรงเรยน

เคยแนะน าใหเรยนตอส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน)

ส าหรบแผนการศกษาตอในอนาคต สภาตองการเรยนตอในอนาคตเพอจะสมครทหาร จง

ตงใจจะเรยนตอส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ซงบดาของสภา

เหนดวย แตปจจบนยงไมไดไปเรยน โดยสภาใหเหตผลเรองการเดนทางไกลถงอกหมบานหนง

คาใชจายสง จงพยายามเกบเงนเปนคาใชจายเอง ซงสภาตองการเรยนตอใหจบ และจะไปสมครทหาร

จากนนจะหาวธเรยนเพมเตมภายหลง

DPU

93

ตอนทสอง คณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผวจยสงเคราะหผลการศกษารายกรณจากในตอนทหนง และแบงคณลกษณะเชงลกของเดก

และเยาวชนนอกระบบการศกษาออกเปน 2 คณลกษณะ คอ

1. ความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย

2. วถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

1. ความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย

จากกรณศกษาขางตนเมอว เคราะหถงความสมพนธภายในครอบครวกบ

กลมเปาหมายหรอเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 38 คนแลวพบวา

กลมเปาหมายจ านวน 25 คนคดเปนรอยละ 65.79 บดามารดาอยรวมกน ขณะทกลมเปาหมายทบดา

มารดาหยารางโดยบดาหรอมารดาฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝายแตงงานใหมมจ านวนทใกลเคยงกบ

บดามารดาเสยชวตหรอฝายใดฝายหนงเสยชวตท าใหกลมเปาหมายอาศยอยกบญาตพนองหรออาศย

อยตามล าพงกบเพอน โดยบดามารดาหยารางจ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 18.42 และบดามารดา

เสยชวตหรอฝายใดฝายหนงเสยชวต จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 21.43 ตวอยางของกลมเปาหมาย

ทบดามารดาแยกทางหรอหยาราง อาท

“ผมเปนลกทพอแมรก ทงพอและแมตางเกยงกนเอาผมไปอยดวย”

“ผมไมถกกบบดาเลยง แมผมกไมถกกบตาทเปนบดาเลยงของแม สรปแลว

คนในครอบครวผมไมมใครถกกน”

กลมเปาหมายกรณศกษาท 1 (ผใหสมภาษณ)

“เอมาจากครอบครวทแตกแยก พอแมแยกทางกน แมแตงงานใหม เอไม

ชอบและไมถกกบบดาเลยง เอโดนบดาเลยงท ารายรางกายเปนประจ าทงเตะ ตอย

และแมกเขาขางบดาเลยงจนสดทายเอกตดสนใจหนออกจากบาน”

ครของกรณศกษาท 1 (ผใหสมภาษณ)

DPU

94

ขณะทในครอบครวทบดามารดาอยดวยกนแตกลบพบวาไมมความผกพนกบ

กลมเปาหมาย ดงสะทอนไดจากบดาหรอมารดาไมทราบถงสาเหตทกลมเปาหมายออกจากโรงเรยน

ไมสามารถใหขอมลไดหรอใหขอมลไมตรงกบกลมเปาหมาย หรอการทบดามารดาไมเคยรถง

พฤตกรรมของกลมเปาหมาย เชน การมแฟน การคบหาเพอนตางเพศ ชอเ พอนสนทของ

กลมเปาหมาย เปนตน

“แมพงรวาโบวเคาไมไดไปเรยนเพราะเพอนทโรงเรยนเคาโทรตามหาโบว

กบแม แมเลยพงรวาเคาหนออกจากโรงเรยนไปกบแฟน แมเองกไมเคยรวาเคาม

แฟนมากอน”

มารดาของกรณศกษาท 8 (ผใหสมภาษณ)

นอกจากนเมอกลมเปาหมายยายถนฐานเพราะประกอบอาชพหรอแตงงาน บดา

มารดาของกลมเปาหมายยงไมทราบวากลมเปาหมายมรายรบเทาใด มสภาพความเปนอยอยางไร

และกลมเปาหมายบางสวนกเพยงแตสงเงนใหบดามารดาและครอบครวใชจาย และนานๆ ครงจงจะ

กลบหรอบางครอบครวกลมเปาหมายไมกลบมาทบานอกเลย

“ซยายไปอยกรงเทพ แมกไมรวาซท างานอะไร อยทไหนกบใคร ไมคอย

ไดคยกน เพราะซสนทกบพอมากกวาแตพอเขาตายแลว และแมกไมสนทกบซ ตอนน

แมกอยกบลกๆ และญาตมารดา”

มารดาของกรณศกษาท 3 (ผใหสมภาษณ)

จากกรณศกษาขางตนแสดงใหเหนถงความสมพนธภายในครอบครวกลมเปาหมาย

มความสมพนธทหางเหน ตางคนตางเพยงอยอาศยรวมบานเดยวกนแตไมมความผกพน ความลกซง

ทางอารมณ รวมถงการสอสารในครอบครว นอกจากนระดบการศกษาของสมาชกภายในครอบครวยง

สงผลตอการเลอกตดสนใจศกษาตอหรอการตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของกลมเปาหมาย โดย

หากสมาชกในครอบครว อาท บดา มารดา ไมไดเรยนหนงสอหรอมการศกษานอยกวากลมเป าหมาย

พหรอนองออกนอกระบบการศกษา จะสงผลตอการตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของ

กลมเปาหมายเชนเดยวกน ซงผวจยพบวาสมาชกในครอบครวของกลมเปาหมายทกคนจะไมเคยเขาถง

DPU

95

การศกษาหรอมการศกษาเพยงแคระดบการศกษาภาคบงคบ (ชนประถมศกษาปท 1 ถงชน

มธยมศกษาปท 3) เทานน

เมอพจารณาดานชมชน พบวาวถชวต ความเชอ และวฒนธรรมของคนในชมชนม

อทธพลกบการตดสนใจศกษาตอ ซงขอมลจากการลงพนทพดคยกบกลมเปาหมายและคนในชมชน

พบวาหากคนในชมชนสวนใหญไมไดเรยนหนงสอหรอเรยนแตออกกลางคนหรอมการศกษาในระดบ

ใดบตรหลานของคนในชมชนนนกมกมการศกษาอย ในระดบใกลเคยงกน และออกกลางคน

เชนเดยวกน รวมถงการเลอกประกอบอาชพภายหลงออกจากระบบการศกษา โดยเฉพาะในกลมชาต

พนธทตางกนเชน มง กะเหรยง

“ใจกอยากใหเคาเรยนตอ แตมมลกมครอบครวแลว เคาอยาก

สรางครอบครวไมอยากกลบมาเรยน และประเพณของมงถาแตงงานแลวลกสาวก

ตองยายไปอยกบสาม เคาแตงงานมครอบครวแลวไมรจะพดยงไงเพออนาคตของ

เคาเอง พอไมสามารถหามความคดเคาไดเพราะเคาท าพธแตงงานแลว”

บดาของกรณศกษาท 6 (ผใหสมภาษณ)

นอกจากนวถชวตความเปนอยของคนในชมชนยงสงผลตอการประกอบอาชพของ

กลมเปาหมายเมอออกจากระบบการศกษา อาท คนในชมชนประกอบอาชพประมง เลยงวว หาของ

ปา เปนอาชพหลก เมอกลมเปาหมายออกจากระบบการศกษา หากกลมเปาหมายไมออกจากพนท

หรอยายถนฐาน กลมเปาหมายกจะเลอกประกอบอาชพเชนเดยวกนกบคนในชมชน

ขณะทความสมพนธระหวางครในโรงเรยน พบวาภายหลงกลมเปาหมายออกจาก

การเรยน ครในโรงเรยนมทงทไดตดตาม และไมมการตดตามกลมเปาหมายเพอใหกลบเขาสระบบ

การศกษา โดยครทตดตามมกจะใหขอเสนอแนะกบกลมเปาหมายในดานการศกษาตอ เชน การศกษา

ตอทส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การดรอปเรยนชวคราวเมอ

คลอดบตรแลวคอยกลบมาเรยนใหมอกครง เปนตน แตภายหลงเมอกลมเปาหมายออกจากการเรยน

กลางคนเมอไดสอบถามถงการตดตอพดคยกบครในโรงเรยน พบวากลมเปาหมายสวนใหญไมมการ

DPU

96

พดคยหรอตดตอสมพนธกบครในโรงเรยนอก มกลมเปาหมายเพยง 1 คนจาก 38 คนเทานนทยง

ตดตอกบครในโรงเรยนทเคยเรยนจนถงปจจบน

2. วถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

ภายหลงกลมเปาหมายออกจากระบบการศกษา พบวากลมเปาหมายทกคนแตงงาน

(ทงแบบมพธการและไมมพธการ) มครอบครว พรอมทงท างานหรอคดเปนรอยละ 100 ส าหรบ

สถานทท างานมสองรปแบบคอ ท างานอยในถนฐานเดม ชมชนเดมของตนเองในจงหวดตาก และ

ท างานตางถนฐานโดยยายไปท างานตางจงหวด และจงหวดทกลมเปาหมายยายไปประกอบอาชพและ

อาศยอย เชน กรงเทพมหานคร พษณโลก ก าแพงเพชร สระบร อดรธาน

ดานลกษณะงานทท าสวนใหญหากกลมเปาหมายท างานในชมชนจะประกอบอาชพ

ทสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชน เชน เลยงวว ท าประมง หาของปา แตหากกลมเปาหมาย

แตงงานและยายไปอยตางถนจะประกอบอาชพทหลากหลายเชน ชางกอสราง พนกงานในโรงงาน

พนกงานในรานลางรถ พนกงานรกษาความปลอดภย เปนตน

ดานรายไดเฉลยจากการท างานของกลมเปาหมาย สวนใหญจะมรายไดไมแนนอน

โดยไดรบเปนรายวนเมอมการท างานหรอจางงาน กลมเปาหมายทท างานในถนฐานเดมของตนเอง

พบวามรายไดเฉลยไมแตกตางจากการท างานตางถนฐาน โดยจะมรายไดทงแบบรายวนเชน 200-300

บาทตอวน และรายเดอนซงมรายไดอยระหวาง 2,000 บาทจนถงสงสด 10,000 บาทตอเดอน ขณะท

กลมเปาหมายทยายถนฐานไปท างานตางจงหวดจะมรายไดรายวนและรายเดอนใกลเคยงกน แต

รายไดรายเดอนจะนอยกวาคอประมาณ 7,000 บาทตอเดอน

ดานแนวโนมการศกษาตอในอนาคตพบวา กลมเปาหมายสวนใหญ 33 คนจาก 38

คน หรอคดเปนรอยละ 86.84 จะไมกลบไปศกษาตอ ทงนเพราะไมเหนความส าคญของการกลบไป

ศกษาตอ นอกจากนกลบไปศกษาตอยงสงผลกระทบตอการใชชวตในปจจบน และอนาคต เชน เพม

ภาระคาใชจายทงในการเดนทางและการเรยน เสยเวลาในการท างาน และไมไดใชประโยชนจากการ

เรยน

DPU

97

“ฉนเคยบอกใหเขากลบไปเรยน อยากใหมงานมการทดท า

แตเขากไมเชอ เอาแตเทยวเลน สบบหรเยอะมากจนกลนบหรตดตว”

มารดาของกรณศกษาท 16 (ผใหสมภาษณ)

“คงไมกลบไปเรยนอกแลว แฟนคงไมยอม เพราะหน

ตองใหนมลกดวย ถงมโอกาสเรยนหนกคงไมกลบไปเรยนอก

เพราะอยากท างานมากกวา”

กรณศกษาท 22 (ผใหสมภาษณ)

“เรยนไปกตองกลบมาอยบานเลยงลกอยด”

กรณศกษาท 23 (ผใหสมภาษณ)

“มลกแลวไมอยากเรยน เกบเงนใหลกเรยนดกวา”

กรณศกษาท 24 (ผใหสมภาษณ)

“ตอนนมครอบครวแลวอยากท างานเกบเงนเพอสงลก

เขาเรยนจะเหมาะสมกวา และอยากใหลกมโอกาสเรยนสงๆ”

กรณศกษาท 27 (ผใหสมภาษณ)

ขณะทกลมเปาหมายทตองการจะกลบไปศกษาตอมจ านวนทงสน 5 คน จาก 38 คน

คดเปนรอยละ 13.16 โดยกลมเปาหมายใหเหตผลทตองการศกษาตอ อาท ตองการเรยนเพอใหไดวฒ

การศกษาระดบมธยมศกษาปท 6 ตองการน าความรไปประกอบอาชพตามทตนเองตองการ เชน

ทหาร ตองการเรยนตอในอนาคตพรอมทงท างานไปดวยและถามโอกาสตงใจจะเรยนใหจบปรญญาตร

ส าหรบรปแบบการศกษาทกลมเปาหมายตองการศกษาตอในอนาคตคอ การศกษา

ในส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

DPU

98

วตถประสงคขอทสอง คอ เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา จากการสมภาษณกลมเปาหมาย ตวแทนครอบครว และตวแทนชมชนของกลมเปาหมาย

สามารถวเคราะหไดวาปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาเกดจาก 2 ปจจย คอ

1. ปจจยจากกลมเปาหมาย

ปจจยจากกลมเปาหมายมหลายประการทสงผลตอการออกนอกระบบการศกษา ม

ดงน

1.1 ทศนคตของกลมเปาหมายทมตอการศกษา เชน การไมใหความส าคญและไม

เหนประโยชนของการเรยน การไมชอบเรยนหนงสอ ขเกยจเรยน อยากท างานมากกวาเรยน หวไมด

เรยนไมเกง เรยนไมเขาใจ เบอการเรยน ไมอยากเรยน

“ไมรจะเรยนไปท าไม เรยนแลวกตองกลบมาอยบานท างานทบาน

หรอไมกตองแตงงานอยด”

กรณศกษาท 15 (ผใหสมภาษณ)

1.2 การปรบตว ทงการปรบตวภายในสถานศกษา เชน ดานการเรยนและการเขา

กบเพอนในชนเรยน และการปรบตวในชวตประจ าวนเมอตองยายถนฐานไปเรยนหนงสอตางถน

“ทตวเมองมคนเยอะ คยกบเคาไมเขาใจ ไมเคยรจก ตองหาขาว

กนเองซกผาเอง ตองท าเองทงหมด อยไดหนงสปดาหกรสกเบอ ไมสนก

เวลาไปเรยนเหมอนถกบงคบเลยไมอยากไปเรยน”

กรณศกษาท 29 (ผใหสมภาษณ)

“ไมชอบความวนวาย ไมชอบวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตร

นกเรยนในโรงเรยนเยอะดวนวาย ไมมความสข ตองท าเองทกอยาง อย

หอคนเดยว”

กรณศกษาท 35 (ผใหสมภาษณ)

DPU

99

1.3 การมคดความ เชน การทะเลาะววาทในโรงเรยน เรองชสาว การขโมยเงนของ

ครและเพอนนกเรยน

1.4 การแตงงานมครอบครว การหนตามแฟน รวมถงการตงครรภขณะเรยนของ

ฝายหญง และการท าใหผหญงตงครรภของฝายชาย

1.5 สขภาพรางกายของกลมเปาหมาย เชน ปวดหว อาเจยน

2. ปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอม

2.1 ปญหาทางดานเศรษฐกจของครอบครว ท าใหจ าเปนตองออกจากการเรยน เชน

การไมมคนสนบสนนคาใชจายในการเรยนเนองจากบดามารดาเสยชวตหรอแยกทางกน การไมมเงน

มากพอส าหรบการเรยนตอ

2.2 ทศนคตของบดามารดาทมตอกลมเปาหมาย โดยบดามารดามทศนคตวา

กลมเปาหมายไมมความสามารถหรอศกยภาพมากพอทจะเรยนหนงสอได รวมถงการใหความหวงใยท

มากจนเกนไป (overprotection) กบกลมเปาหมายจนไมสามารถไววางใจเมอกลมเปาหมายตองไป

โรงเรยน

“อนเคาเปนเดกปญญาออน เรยนไดล าดบทสดทายของหอง อน

เคาเคยไมสบายอาเจยนเยอะตอนทไปเรยนแตครใหไปพกทหอง

พยาบาลอยคนเดยว พอพอเคารเรองเลยไปตามรบกลบมา พอเคา

กลบมากนอนทงวน นอนไปหลายวน เราเลยเปนหวงเคา ไมอยากให

เคาไปโรงเรยนอก”

“เคาเปนคนไมคอยพด มอะไรไมยอมบอกคร แมกลวเพอน

แกลงอน เพราะเคาเปนเดกปญญาออน”

มารดาของกรณศกษาท 15 (ผใหสมภาษณ)

2.3 ทศนคตดานการใหความส าคญกบการศกษาของสมาชกในครอบครว และคน

ในชมชน จากการสมภาษณเชงลกพบวาสมาชกในบางครอบครว เชน บดา มารดา และคนในชมชน

ไมใหความส าคญกบการศกษา การใหกลมเปาหมายเขาศกษาเปนเพราะอายถงเกณฑทตองเขาเรยน

DPU

100

และเมอเรยนจนจบระดบชนประถมศกษา หรอการศกษาภาคบงคบ (ชนมธยมศกษาปท 3) กควร

ออกจากการเรยนมาชวยครอบครวท างาน เชนเดยวกนกบครอบครวอนๆ ในชมชนกออกจากการ

เรยนกอนจบการศกษาขนพนฐาน (ชนมธยมศกษาปท 6)

2.4 สงแวดลอมของกลมเปาหมายทสงผลตอพฤตกรรมของกลมเปาหมาย เชน

เพอนเกเร การตดรนพ การตดเทยวเลน การออกนอกระบบการศกษาของเพอนของกลมเปาหมาย

และกลมเปาหมายออกนอกระบบการศกษาตามเพอน

2.5 การเดนทางเพอไปโรงเรยน เนองจากพนทในชมชนเปนพนทหางไกล และ

ทรกนดาร (บนภเขาสง บนดอย) ตองเดนทางหลายวธหลายตอ เชน การขนรถโฟวล การตอเรอ การ

เดนเทา จงจะเขาถงโรงเรยนท าใหไมสะดวกตอการเดนทางเพอไปโรงเรยน ซงการเดนทางแตละครง

ใชเวลาเดนทางประมาณ 3-4 ชวโมง

วตถประสงคขอทสาม คอ เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษา

ผวจยเกบขอมลเ พอตอบวตถประสงคของการวจย ในขอท 3 จากการสมภาษณ

ผทรงคณวฒเชงลก (in-depth interview) ทท างานเกยวของในดานการวางแผน หรอวางนโยบาย

หรอมประสบการณโดยตรงกบการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทงการศกษาในระบบ

การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยรวมจ านวน 5 ทาน จากนนสรป และสงเคราะห

ค าตอบทไดจากการสมภาษณเชงลก โดยมประเดนทส าคญเรยงตามล าดบ ดงน

3.1 บทบาทของครอบครว โรงเรยน และชมชน ในการปองกนการออกจากระบบการศกษา

ของเดกและเยาวชน

บทบาทของครอบครว

ครอบครวมบทบาทส าคญทสดทงในการพฒนาบตรหลานผานระบบการศกษาหรอ

อาจน าไปสการน าบตรหลานออกนอกระบบการศกษาและน าพาบตรหลานใหเปนแรงงาน ดงนน

ครอบครวควรตองตระหนกถงความส าคญในการพฒนาบตรหลานผานระบบการศกษา (ซงอาจเหน

ผลชาเมอเทยบกบการออกนอกระบบการศกษาและเขาสแรงงาน) ครอบครวควรวางแผนสราง

DPU

101

ครอบครวตงแตกอนแตงงาน เนนการพฒนาใหเตบโตอยางเตมศกยภาพ โดยเฉพาะการพฒนาเซลล

สมองตงแตแรกเกดถง 8 ขวบ โดยโรงเรยนตองมสวนรวม เชน การใหครพดคยกบผปกครองเพอท าให

ผปกครองหรอครอบครวตระหนกถงความส าคญ และคณคาของการศกษาและเปลยนทศนคตทมตอ

การน าบตรหลานออกนอกระบบการศกษา โดยครอบครวควรผลกดนใหบตรหลานอยในระบบ

การศกษาอยางนอยในระดบการศกษาภาคบงคบ (ชนมธยมศกษาปท 3)

บทบาทของโรงเรยน

ผอ านวยการโรงเรยนและครตองมทศนคตทดตอวชาชพคร มจตวญญาณความเปน

คร เรยนรและใสใจผเรยน สรางความผกพนระหวางครกบศษยเพอปองกนการออกนอกระบบ

การศกษา รวมถงการใหครพดคยกบครอบครวเพอปองกนการออกนอกระบบการศกษาของเดกและ

เยาวชน โดยท าใหครอบครวเหนคณคาและความส าคญของการศกษา เชน การใหครอบครวเหน

ตวอยางของการมอาชพทดภายหลงจบการศกษา การมขาวกนอม สขภาพดเมอบตรมาโรงเรยน การ

มรถโมบาย (mobile) ทประกอบดวยหนงสอและสอการเรยนรส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษาเพอเขาถงครอบครว และชมชนโดยสอดแทรกทศนคต และความส าคญของการศกษา

นอกจากน ระบบดแลชวยเหลอนกเรยนในโรงเรยน (ชก) ควรท าหนาทชวยเหลอ

และปองกนนกเรยนทมแนวโนมจะออกนอกระบบการศกษาอยางจรงจงและเกดผลในทางปฏบต

เพอใหนกเรยนคงอยในระบบการศกษาตอไปได

บทบาทของชมชน

ชมชนควรสรางความตระหนกในการเหนความส าคญของการเรยนโดยใชการศกษา

เปนฐานในการพฒนาชมชน และเปนพนฐานในการด าเนนชวตทด โดยครอบครวแตละครอบครวตอง

รวมมอกนเปลยนแปลงชมชน รวมถงการมผน าชมชนซงเปนคนในชมชนทมศกยภาพเปนครผสอน

แทนครในเมองหรอครตางถน ทงนเพราะจะรและเขาใจธรรมชาตของผเรยนไดดกวา รวมถงการสอน

ทเนนผเรยนเปนศนยกลางและเปนการสอนเพอพฒนาทกษะอาชพของผเรยนโดยคนในชมชนทเปน

อาสาสมครและเหนถงความส าคญของคนในชมชน ซงผทจะเปลยนแปลงชมชนไดควรเปนบคคล ใน

ชมชนทเปนนกบรณาการและรขอมลในชมชนเปนอยางด สามารถเขาถงเดกและเยาวชนไดด

DPU

102

3.2 หนวยงานทควรมบทบาทในการชวยเหลอ และพฒนาคณภาพชวตเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษา

หนวยงานทเกยวของทกภาคสวนมบทบาทตอการพฒนาคณภาพชวตของเดกและเยาวชน

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานภาครฐ อาท หนวยงานสงเสรมสวสดการครอบครว การพฒนาชมชน

โดยควรมระบบตดตามภายหลงการออกนอกระบบการศกษาของเดก พฒนาคณภาพชวตและ

ชวยเหลอดานจตใจ กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงสาธารณสข เชน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพสต) อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม) ควรมระบบ

แนะแนวครอบครวถงแนวทางการเลยงลก เชน โครงการขวญถงในโรงพยาบาลใหแมหลงคลอด การ

วางแผนการตงครรภ (เพราะเดกและเยาวชนนอกรระบบการศกษาสวนหนงตงครรภในวยรน) หรอ

การสนบสนนดานอาชพของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา เชน เดกและเยาวชนทออกนอก

ระบบการศกษาตองการเปนพยาบาล สาธารณสขชมชนควรมบทบาทในการสงเสรม

รวมถงการรวมมอกบกรมสขภาพจต ใหการดแลดานสภาพจตใจ กระทรวงมหาดไทย เชน

องคการบรหารสวนต าบล (อบต) รวมกนคดเลอกคนในชมชนทสามารถเปนแกนน าหรอปราชญ

ชาวบาน หรอแหลงภมปญญาและจดการเรยนรรวมกบส านกงานการศกษานอกระบบและการศกษา

ตามอธยาศย หรอหากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาประกอบอาชพเกษตรกร องคการ

ปกครองสวนทองถน (อปท) ควรใหความรหรอจดอบรมเปนหลกสตรระยะสนใหความรเกยวกบดาน

การเกษตร เปนตน ซงการชวยเหลอในลกษณะดงกลาวจะเปนการพฒนาเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษาผานการใหการศกษาตามอธยาศย

นอกจากหนวยงานภาครฐขางตนแลว ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษา

ตามอธยาศยยงเปนเพยงผท าหนาทจดการศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาใหดขน และหากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาตองการประกอบอาชพ

นอกเหนอจากกระทรวงทเกยวของขางตนแลว กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงานควรมบทบาทใน

การจดหางานทเหมาะสม ทงนการด าเนนงานตางๆ ขางตนจะส าเรจและเกดขนไดจรงจ าเปนตอง

ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ

DPU

103

ส าหรบบทบาทขององคกรเอกชน เชน องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหง

สหประชาชาต หรอยเนสโก (UNESCO) ยงมบทบาทในการชวยเหลอดานการเงนในการสนบสนน

คณภาพชวตเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอใหกลบเขาสการศกษาในระบบ โดยผาน

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย และส านกงานเขตพนทการศกษา

โดยมโครงการทส าคญ อาท “Strengthening Education Systems For Out of School

Children Project” เปนตน

3.3 การจดการศกษาทเหมาะสมกบความตองการของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาใน

ดานการศกษาตอในอนาคต และบคคล/หนวยงานทเกยวของ

การศกษาทเหมาะสมกบความตองการของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ควรเปน

การศกษาทจดการเรยนรเฉพาะบคคล เชน กลมเดกทมปญหาเฉพาะดาน เปนตน โดยการศกษานอก

ระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศยตองสามารถพฒนารายวชาเลอก และออกแบบการเรยนรท

สอดคลองกบความตองการของผเรยน ตวอยางกรณศกษาเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทเปน

เดกตางดาวจงหวดตาก หากผเรยนตองการใชชวตอยในประเทศไทย การจดการศกษาควรจดใหเรยน

ผานส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยทเนนทกษะอาชพ แตหาก

ผเรยนตองการกลบไปอยทประเทศพมา การจดการศกษาจะจดผานศนยการเรยนรในไทยทสอนเปน

ภาษาพมา และใชหลกสตรการศกษานอกระบบของพมา เปนตน

นอกจากน ยงควรเปนการจดการศกษาโดยใชชมชนเปนฐาน เปนการศกษาทเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษามสวนรวมในการออกแบบการเรยนรทสอดคลองกบความตองการของ

ผเรยนอยางแทจรง เชน ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในชมชน

โดยสถานศกษาในชมชนตองสามารถจดการศกษาไดทง 3 รปแบบตามพระราชบญญตการศกษา

มาตรา 12 คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

นอกจากนการศกษาทางไกลผานเทคโนโลยสารสนเทศ ยงเปนการจดการศกษาทชวยลด

ความเหลอมล าและเพมโอกาสในการเขาถงการศกษา เชน บทเรยนออฟไลน (offline) เปนตน

DPU

104

ส าหรบหนวยงานทเกยวของกบการจดการศกษาทเหมาะสมกบความตองการของเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษาสามารถแบงได 2 กรณตามความตองการของเดกและเยาวชน คอ

1) กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาตองการวฒการศกษา ส านกงานสงเสรมการศกษานอก

ระบบและการศกษาตามอธยาศย และศนยการเรยนรจะมบทบาทในการพฒนาผเรยนใหไดรบวฒ

การศกษา รวมถงภาคเอกชน เชน องคกรเอกชนเพอสาธารณะประโยชน (NGO) มสวนรวมในการ

พฒนาครทสอนผเรยนเดกตางดาวในศนยการเรยน และ 2)กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษาตองการประกอบอาชพหรอพฒนาดานอาชพและไมตองการกลบไปศกษาตอ ส านกงาน

สงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจะมบทบาทในการฝกอาชพใหกบผเรยนโดย

ควรท างานรวมกนกบกระทรวงแรงงาน

3.4 วธการจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตาม

อธยาศย เพอปองกน ชวยเหลอ หรอพฒนาเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา และ

หนวยงานทเกยวของ

การจดการศกษาในระบบ

โรงเรยนควรเนนระบบการชวยเหลอผเรยน ใสใจผเรยนเปนรายบคคลโดยเฉพาะ

ผเรยนทมแนวโนมออกนอกระบบการศกษาผานระบบดแลชวยเหลอผเรยนในโรงเรยน (ชก) ท

สามารถท างานไดจรง ระบบครทปรกษาและครประจ าชน และครแนะแนว ซงควรใหการแนะแนว

ชวตกบเดกและเยาวชนทมแนวโนมเปนกลมเสยงจะออกนอกระบบการศกษา จดชนเรยนเพอเตรยม

ความพรอมใหกบผเรยนทมความแตกตางกน และครควรมทกษะของความใสใจ เขาใจผเรยน สราง

ความสมพนธทดระหวางครและผเรยน ใหความส าคญการแนะแนวมากขน ครควรมความรความ

เขาใจในเรองของจตวทยาเดก และภาษาทองถน เชน ภาษาพมา

นอกจากน การเปลยนวธการจดการเรยนการสอนทสอดคลองกบความตองการ

เรยนรของผเรยน การเรยนการสอนทเนนการลงมอปฏบต (learning by doing) มากยงขน รวมถง

วธการวดและประเมนผลทสอดคลองกบสภาพของผเรยน ท าใหผเรยนเรยนอยางมความสข และสนก

กบการเรยน

DPU

105

ทงนการจดการศกษาในระบบควรเชอมโยงกบการศกษานอกระบบเพอปองกน และ

แกไขปญหาของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทครบวงจร

การจดการศกษานอกระบบ

การจดการศกษานอกระบบควรจดตามพระราชบญญตการศกษามาตรา 12 และ

จดเปนหลกสตรระยะสนเพอรองรบความตองการของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และคนใน

ชมชน ส าหรบบทบาทส าคญของผเรยนในการศกษานอกระบบคอ การรบผดชอบการเรยนของตนเอง

แทนการใหครชวยเหลอหรอรอความชวยเหลอจากคร ในขณะทบทบาทของครส านกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยควรเขาใจลกษณะการจดการศกษาทเหมาะสมกบ

บรบทของผเรยนโดยจดการศกษาใหมความยดหยน เชน ผเรยนไมจ าเปนตองครบกลมในบางพนท

การเรยนการสอนออนไลน เปนตน และมความหลากหลาย สามารถเขาถงกลมเปาหมายทเปนเดก

และเยาวชนนอกระบบการศกษาไดทงในดานของหลกสตรและวธการเรยนการสอน โดยการสอนผาน

เทคโนโลยสารสนเทศเปนวธการส าคญในการเขาถงผเรยนทอยหางไกลใหเขาถงการศกษาได ยด

หลกการจดการศกษาแบบ “การสมครไมมรอบ สอบไมมรน” ทงนครผสอนควรเปนคนในพนทหรอ

ชมชน เชน ครภมปญญา จะมความเหมาะสมในการเขาใจ เขาถง และพฒนาเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาไดด

การจดการศกษาตามอธยาศย

หนวยงานทกภาคสวนมบทบาทส าคญในการจดการศกษาตามอธยาศย โดยควร

สรางนสยใหคนไทยใฝรใฝเรยน และเรยนรตลอดชวต (lifelong learning) จดการศกษาใหสอดคลอง

กบความตองการของคนในชมชนเพอพฒนาดานอาชพของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาและ

คนในชมชน โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศมาสนบสนนการเรยนร เชน การมฟรไวไฟ (free Wi-Fi)

หองสมดประชาชน อนเทอรเนตต าบล การใช mobile literacy (การเรยนรผานเทคโนโลย เชน แทบ

เลต โทรทศนดาวเทยม อนเทอรเนต) เพอสรางแหลงการเรยนรในชมชนหรอศนยการเรยนรโดยคนใน

ชมชนมสวนรวมในการจดการเรยนร เพอใหการเรยนรทเกดขนเกดขนจากชมชน โดยชมชน เพอ

ชมชน และสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชนอยางแทจรง

DPU

106

ส าหรบหนวยงานทเกยวของในการชวยเหลอและปองกนทงการศกษาในระบบและ

นอกระบบ ควรเปนหนวยงานทกภาคสวนทงภาครฐบาล อาท ส านกงานการศกษาขนพนฐาน

ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน ส านกงานการศกษานอกระบบและการศกษาตาม

อธยาศย กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงมหาดไทย องคกรปกครองสวนทองถน

องคการบรหารสวนต าบล เปนตน องคกรเอกชน อาท องคการการศกษา วทยาศาสตร และ

วฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโก (UNESCO) โดยท าหนาทสนบสนนเรองงบประมาณในการ

ใหครอบรมความรทจ าเปนกบการสอนผเรยนทออกนอกระบบการศกษา เชน ภาษาพมา จตวทยาเดก

และสงส าคญในการด าเนนงานชวยเหลอ ปองกนเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาของ

หนวยงานตางๆ ทงภาครฐและเอกชน คอ ควรท างานใหมระบบทเชอมโยงกน เปนเอกภาพและม

ฐานขอมลชดเดยวกนเพอปองกนการสบสนของขอมลในเรองเดยวกนแตมขอมลแตกตางกน

3.5 แนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

จากขอมลการสมภาษณผทรงคณวฒขางตน ผวจยสงเคราะหขอมลเพอหาแนวทางการจด

การศกษาทเหมาะสมส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา โดยแนวทางการจดการศกษา

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามแนวทางทส าคญดงน

3.5.1 การจดการศกษาทมความยดหยน (flexibility) ตามบรบทของผเรยน

จากขอมลการวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

พบวา เกดจากสองปจจยคอ ปจจยจากกลมเปาหมาย และปจจยจากครอบครว ชมชน และ

สงแวดลอม ซงตวอยางปจจยทเกดขนมหลายประการ อาท การปรบตวในสถานศกษา การมคดความ

ตดตว การแตงงาน ปญหาสขภาพ ทศนคตทมตอการศกษา สภาพเศรษฐกจ การเดนทางไป

สถานศกษา เปนตน โดยเฉพาะอยางยงปญหาดานการปรบตว และการเดนทางไปสถานศกษาทงน

เนองจากกลมเปาหมายในงานวจยพกอาศยอยในพนทสงบนเขาหรอพนททยากล าบากตอการเดนทาง

รวมถงไมมสญญาณโทรศพทและอนเทอรเนต ดงนนแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชน

นอกระบบการศกษา กรณศกษาจงหวดตาก จงควรเปนการจดการศกษาทมความยดหยนตามสภาพ

และบรบทของผเรยนทมลกษณะปจจยสวนบคคลแตกตางจากเดกและเยาวชนทวไป และแตกตาง

DPU

107

จากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงหวดอน ทงในเรองของวตถประสงคในการจดการเรยน

การสอน หลกสตร เนอหาสาระ วธการจดการเรยนร การวดและประเมนผล อกทงในเรองของการจด

การศกษาทควรตองมทงการศกษาในระบบรวมมอกบการศกษานอกระบบ การใหทกษะความร

ทางดานวชาการและทกษะอาชพ โดยเฉพาะอยางยงกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทท างาน

แลว

ตวอยางแนวทางการจดการศกษา อาท การเชญครจากการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศยหรอเชญครทเปนปราชญชาวบานหรอคนในพนทมาสอนแทนบคคลภายนอก

(อนเนองจากขอจ ากดในการเดนทาง) โดยจดสอนเพอการฝกอาชพและการท างานมากกวาการเรยน

โดยใชเนอหาจากหลกสตรแกนกลาง นอกจากนการจดการเรยนการสอนควรจดตามความพรอมของ

ผเรยนโดยไมจ าเปนตองใหชนเรยนครบชน รวมถงการใชเทคโนโลยเปนสวนหนงในการเรยนการสอน

(กรณพนทอยหางไกลและสามารถเชอมตอสญญาณอนเทอร เนทได) ทงนภาครฐควรมงบประมาณ

เพอการสนบสนนแนวทางการจดการศกษาดงกลาวดวย

3.5.2 การจดการศกษาทเนนความแตกตางระหวางบคคล ( individual differences)

ของผเรยน

เนองจากผเรยนแตละคนมวถชวตภายหลงออกนอกระบบการศกษาแตกตางกน ทง

จากการแตงงานมครอบครว และการท างาน ดงนนการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาจงตองค านงถงความแตกตางระหวางบคคลและบรบทของผเรยนทแตกตางกน การ

จดการศกษาทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในจงหวดตาก นอกจากควรมความ

ยดหยนในการจดการศกษาแลวยงควรค านงถงความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน อาท ผเรยนท

ครอบครวแลวและมความตองการประกอบอาชพ การจดการศกษาควรมหลกสตรทเนนการพฒนา

ทกษะการท างานทสอดคลองกบความตองการของผเรยนและอาชพทสอดคลองกบทองถน รวมถงม

หลกสตรครอบครวศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตครอบครว โดยหลกสตรและเนอหาวชาควรเนนท

สามารถน าไปใชในชวตประจ าวนและประกอบอาชพไดจรง

DPU

108

3.5.3 การจดการศกษาเพอการด ารงชวตและการประกอบอาชพ (life and career)

จากขอมลคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาดานวถชวต

ภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต และขอมลจากการวเคราะห

ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาพบวา ภายหลงผเรยนซงเปนเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษาออกจากสถานศกษาแลวสวนใหญไมตองการกลบเขาศกษาตอในระบบ

เพราะมครอบครว และประกอบอาชพแลว ซงสวนใหญประกอบอาชพทงในจงหวดตากและ

ตางจงหวด ตวอยางอาชพ เชน เกษตรกร รบจางทวไป พนกงานรกษาความปลอดภย เปนตน ดงนน

แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงควรเปนการจดการศกษาบน

ฐานของการท างาน เพอพฒนาการด ารงชวต สอดคลองกบวถชวตประจ าวนและการประกอบอาชพ

เพอใหเกดประโยชนตอการพฒนาวถชวตและความเปนอยของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

แทนการจดการศกษาทเนนเพยงวชาการแตเพยงอยางเดยวเพราะไมสอดคลองกบความตองการของ

เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ทงนการศกษาบนฐานการงานอาชพตองสามารถเทยบโอนไปท

คณภาพของการศกษาขนพนฐานได

3.5.4 การมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการศกษา (participatory education

management)

เนองจากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทกคนปฏเสธการกลบเขาสระบบ

การศกษาในโรงเรยน และมเพยง 5 คนจาก 38 คนเทานนทใหขอมลวาหากมโอกาสตองการศกษาตอ

ในส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ดงนนการจดการศกษาส าหรบ

เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงตองไมใชบทบาทหนาทของโรงเรยนแตเพยงฝายเดยว แตตอง

เปนหนาทของทกภาคสวนในสงคม โดยเฉพาะอยางยงในชมชน และสงคมทเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาอาศยอย ซงตวอยางของการจดการศกษาโดยการมสวนรวมของทกภาคสวน เชน การ

จดตงศนยการเรยนร ศนยการศกษาขนในชมชน โดยคนในชมชน วตถประสงคในการศกษา และ

หลกสตรออกแบบเพอรองรบความตองการของคนในชมชน และมภาครฐใหการสนบสนนการ

ด าเนนงานและขอกฎหมายทเกยวของในการจดการศกษาดงกลาวเพอใหเกดความเทาเทยม ทวถง ม

DPU

109

คณภาพ (quality) จงจะท าใหการจดการศกษาโดยการมสวนรวมของทกภาคสวนเกดขนและ

ด าเนนการไดอยางตอเนอง (continuity) และยงยน (sustainability)

3.5.5 การจดการศกษาทางเลอก (alternative education)

การจดการศกษาทางเลอกเปนการจดการศกษาเพอผเรยนทเปนเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาทไมตองการศกษาตอในระบบโรงเรยน มลกษณะทส าคญคอการออกแบบหลกสตรท

มลกษณะเฉพาะตามความตองการของผเรยน เปนการศกษาทไมแยกสวนระหวางวถชวตออกจากการ

เรยนร ซงเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาสามารถประกอบอาชพและเรยนรเพมเตมเพอพฒนา

ตนเองในเรองทตนถนดหรอสนใจได ซงถอเปนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต (lifelong learning)

ของผเรยน ท าใหผเรยนสามารถพฒนาทกษะและประสบการณชวตและการท างานผานการเรยนรได

ดวยตนองตลอดชวตโดยไมจ าเปนตองเรยนผานการศกษาในระบบ

จากขอมลความตองการกลบเขาศกษาตอในระบบการศกษาของกลมเปาหมายดงกลาวพบวา

กลมเปาหมายสวนใหญปฏเสธการกลบสการศกษาในระบบการศกษา ดงนน แนวทางจดการศกษา

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาสามารถจดแบงออกเปน 2 แนวทางโดยยดถอความ

ตองการของเดกและเยาวชนเปนหลก โดยมแนวทางการจดการศกษา คอ การจดการศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศยเปนแนวทางทส าคญ ทงนสามารถแบงรปแบบการจดการศกษาออกเปน 2

แบบตามความตองการของผเรยน คอ

1. กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาตองการไดวฒการศกษาทสงขน ส านกงาน

สงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจะเปนหนวยงานในการจดการศกษาทส าคญ

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

2. กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไมตองการวฒการศกษา แตตองการประกอบ

อาชพและพฒนาดานอาชพ ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยยงคง

เปนหนวยงานในการจดการศกษาทส าคญ รวมถงการศกษาทางเลอก โดยมแนวทางการจดการศกษา

ทส าคญคอ ตองจดการศกษาแบบยดหยน เนนความแตกตางระหวางบคคล จดการศกษาบนพนฐาน

ของการด ารงชวตและการท างาน และเปนการจดการศกษาทางเลอกทสอดคลองกบความตองการ

DPU

110

ของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอสนบสนนการท างาน โดยเนนการมสวนรวมของทกภาค

สวนในชมชน

ทงนแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงหวดตากจะ

เกดขนและประสบความส าเรจไดจ าเปนตองอาศยความรวมมอของทกภาคสวนทเกยวของทงในระดบ

ครอบครวทพอแม ผปกครอง และสมาชกในครอบครวจ าเปนตองเหนความส าคญของการศกษาเพอ

การประกอบอาชพและการด ารงชวต ระดบชมชน เชน ปราชญชาวบาน องคการบรหารสวนต าบล

(อบต) องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ) ควรใหการสนบสนนเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ดวยการจดหาบคลากรมาฝกทกษะอาชพและการท างานเพอสงเสรมคณภาพชวตทดขน

ขณะทระดบสงคมหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงศกษาธการ กระทรวงมหาดไทย

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงสาธารณสข และภาคเอกชน ควรใหการ

สนบสนนและชวยเหลอในเรองของการระดมทรพยากร สนบสนนงบประมาณ และบคลากรในการจด

การศกษาเพอพฒนาอาชพและสรางโอกาสทางการศกษาทสอดคลองกบบรบทและความตองการของ

เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

จากขอมลดงกลาว ผวจยสรปแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษา: กรณศกษาจงหวดตาก ไดตามภาพท 4-1 ดงน

DPU

111

ภาพท 4-1 แสดงแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา : กรณศกษา

จงหวดตาก

แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา:

กรณศกษาจงหวดตาก

ตองการวฒการศกษาทสงขน ตองการประกอบอาชพ

และพฒนาดานอาชพ

การสนบสนนของหนวยงานภาครฐ และภาคเอกชน

การมสวนรวมของครอบครว และชมชนในการจดการศกษา

แนวทางการจดการศกษาผานการศกษา นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

1. ยดหยนตามบรบทผเรยน 2. เนนความแตกตางระหวางบคคล 3. เนนการด ารงชวตและประกอบอาชพ 4. ทกภาคสวนมสวนรวมในการจดการศกษา เนนความเทาเทยม ทวถง และมคณภาพ 5. การศกษาทางเลอก เนนการเรยนรตลอดชวต

ส านกงานสงเสรมการศกษานอก

ระบบและการศกษาตามอธยาศย

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย และ การศกษาทางเลอก

ผลลพธ (Outcome) 1. เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไดรบวฒการศกษาทสงขน 2. เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไดรบการพฒนาคณภาพชวตและมทกษะการท างานทดขน

DPU

111

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

งานวจยเรอง แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา :

กรณศกษาจงหวดตาก มวตถประสงคในการวจยทส าคญ 3 ประการคอ 1) เพอศกษาคณลกษณะ

เชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา 2) เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชน

ออกนอกระบบการศกษา และ 3) เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษา กลมเปาหมายในการวจยไดมาโดยการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive

sampling) และการสมตวอยางแบบสโนวบอล (snowball sampling) กบบคคลทเคยศกษาในระบบ

การศกษาระดบมธยมศกษา จงหวดตาก แตออกจากระบบการศกษากลางคน และปจจบนไมไดเขา

รบการศกษาตอทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ในจงหวด

ตาก รวมจ านวน 38 คน และตวแทนครอบครว ตวแทนชมชนของกลมเปาหมาย ผลการศกษาแบง

ตามวตถประสงคการวจยออกเปน 3 ขอตามล าดบ

สรปผลการวจย

วตถประสงคขอ 1 เพอศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผวจยแบงผลการศกษาคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาออกเปน

สองดาน คอ ดานความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย และดานวถชวต

ภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

1.1 ดานความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย

จากกรณศกษาขางตนเมอว เคราะหถงความสมพนธภายในครอบครวกบ

กลมเปาหมายซงเปนเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษาจ านวน 38 คนแลวพบวา

กลมเปาหมายจ านวน 25 คนคดเปนรอยละ 65.79 บดามารดาอยรวมกน ขณะทกลมเปาหมายทบดา

มารดาหยารางโดยบดาหรอมารดาฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝายแตงงานใหมมจ านวนทใกลเคยงกบ

บดามารดาเสยชวตหรอฝายใดฝายหนงเสยชวตท าใหกลมเปาหมายอาศยอยกบญาตพนองหรออาศย

อยตามล าพงกบเพอน โดยบดามารดาหยารางจ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 18.42 และบดามารดา

เสยชวตหรอฝายใดฝายหนงเสยชวต จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 21.43

DPU

112

ขณะทในครอบครวทบดามารดาอยดวยกนแตกลบพบวาไมมความผกพนกบ

กลมเปาหมาย ดงสะทอนไดจากบดาหรอมารดาไมทราบถงสาเหตทกลมเปาหมายออกจากโรงเรยน

ไมสามารถใหขอมลไดหรอใหขอมลไมตรงกบกลมเปาหมาย หรอการทบดามารดาไมเคยรถง

พฤตกรรมของกลมเปาหมาย เชน การมแฟน การคบหาเพอนตางเพศ ชอเ พอนสนทของ

กลมเปาหมาย เปนตน

นอกจากนเมอกลมเปาหมายยายถนฐานเพราะประกอบอาชพหรอแตงงาน บดา

มารดาของกลมเปาหมายยงไมทราบวากลมเปาหมายมรายรบเทาใด มสภาพความเปนอยอยางไร

และกลมเปาหมายบางสวนกเพยงแตสงเงนใหบดามารดาและครอบครวใชจาย และนานๆ ครงจงจะ

กลบหรอบางครอบครวกลมเปาหมายไมกลบมาทบานอกเลย

จากผลการศกษาขางตนแสดงใหเหนถงความสมพนธภายในครอบครวกลมเปาหมาย

มความสมพนธทหางเหน ตางคนตางเพยงอยอาศยรวมบานเดยวกนแตไมมความผกพน ความลกซง

ทางอารมณ รวมถงการสอสารในครอบครว นอกจากนระดบการศกษาของสมาชกภายในครอบครวยง

สงผลตอการเลอกตดสนใจศกษาตอหรอการตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของกลมเปาหมาย โดย

หากสมาชกในครอบครว อาท บดา มารดา ไมไดเรยนหนงสอหรอมการศกษานอยกวากลมเปาหมาย

พหรอนองออกนอกระบบการศกษา จะสงผลตอการตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของ

กลมเปาหมายเชนเดยวกน ซงผวจยพบวาสมาชกในครอบครวของกลมเปาหมายทกคนจะไมเคยเขาถง

การศกษาหรอมการศกษาเพยงแคระดบการศกษาภาคบงคบ (ชนประถมศกษาปท 1 ถงชน

มธยมศกษาปท 3) เทานน

เมอพจารณาดานชมชน พบวาวถชวต ความเชอ และวฒนธรรมของคนในชมชนม

อทธพลกบการตดสนใจศกษาตอ ซงขอมลจากการลงพนทพดคยกบกลมเปาหมายและคนในชมชน

พบวาหากคนในชมชนสวนใหญไมไดเรยนหนงสอหรอเรยนแตออกกลางคนหรอมการศกษาในระดบ

ใดบตรหลานของคนในชมชนนนกมกมการศกษาอย ในระดบใกลเคยงกนและออกกลางคน

เชนเดยวกน รวมถงการเลอกประกอบอาชพภายหลงออกจากระบบการศกษา โดยเฉพาะในกลมชาต

พนธทตางกนเชน มง กะเหรยง

นอกจากนวถชวตความเปนอยของคนในชมชนยงสงผลตอการประกอบอาชพของ

กลมเปาหมายเมอออกจากระบบการศกษา อาท คนในชมชนประกอบอาชพประมง เลยงวว หาของ

ปาเปนอาชพหลก เมอกลมเปาหมายออกจากระบบการศกษาหากกลมเปาหมายไมออกจากพนทหรอ

DPU

113

ยายถนฐาน กลมเปาหมายกจะเลอกประกอบอาชพเชนเดยวกนกบคนในชมชน คอ ประมง เลยงวว

หาของปา

ขณะทความสมพนธระหวางครในโรงเรยน พบวาภายหลงกลมเปาหมายออกจาก

การเรยน ครในโรงเรยนมทงทไดตดตาม และไมมการตดตามกลมเปาหมายเพอใหกลบเขาสระบบ

การศกษา โดยครทตดตามมกจะใหขอเสนอแนะกบกลมเปาหมายในดานการศกษาตอ เชน การศกษา

ตอทส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การดรอปเรยนชวคราวเมอ

คลอดบตรแลวคอยกลบมาเรยนใหมอกครง เปนตน แตภายหลงเมอกลมเปาหมายออกจากการเรยน

กลางคนเมอไดสอบถามถงการตดตอพดคยกบครในโรงเรยน พบวากลมเปาหมายสวนใหญไมมการ

พดคยหรอตดตอสมพนธกบครในโรงเรยนอก มกลมเปาหมายเพยง 1 คนจาก 38 คนเทานนทยง

ตดตอกบครในโรงเรยนทเคยเรยนจนถงปจจบน

1.2 วถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

ภายหลงกลมเปาหมายออกจากระบบการศกษา พบวากลมเปาหมายทกคนแตงงาน

(ทงแบบมพธการและไมมพธการ) มครอบครว พรอมทงท างานหรอคดเปนรอยละ 100 ส าหรบ

สถานทท างานมสองรปแบบคอ ท างานอยในถนฐานเดม ชมชนเดมของตนเองในจงหวดตาก และ

ท างานตางถนฐานโดยยายไปท างานตางจงหวด และจงหวดทกลมเปาหมายยายไปประกอบอาชพและ

อาศยอย เชน กรงเทพมหานคร พษณโลก ก าแพงเพชร สระบร อดรธาน

ดานลกษณะงานทท าสวนใหญหากกลมเปาหมายท างานในชมชนจะประกอบอาชพ

ทสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชน เชน เลยงวว ท าประมง หาของปา แตหากกลมเปาหมาย

แตงงานและยายไปอยตางถนจะประกอบอาชพทหลากหลายเชน ชางกอสราง พนกงานในโรงงาน

พนกงานในรานลางรถ พนกงานรกษาความปลอดภย เปนตน

ดานรายไดเฉลยจากการท างานของกลมเปาหมาย สวนใหญจะมรายไดไมแนนอน

โดยไดรบเปนรายวนเมอมการท างานหรอจางงาน กลมเปาหมายทท างานในถนฐานเดมของตนเอง

พบวามรายไดเฉลยไมแตกตางจากการท างานตางถนฐาน โดยจะมรายไดทงแบบรายวนเชน 200-300

บาทตอวน และรายเดอนซงมรายไดอยระหวาง 2,000 บาทจนถงสงสด 10,000 บาทตอเดอน ขณะท

กลมเปาหมายทยายถนฐานไปท างานตางจงหวดจะมรายไดรายวนและรายเดอนใกลเคยงกน แต

รายไดรายเดอนจะนอยกวาคอประมาณ 7,000 บาทตอเดอน

DPU

114

ดานแนวโนมการศกษาตอในอนาคตพบวา กลมเปาหมายสวนใหญ 33 คนจาก 38

คน หรอคดเปนรอยละ 86.84 จะไมกลบไปศกษาตอ ทงนเพราะไมเหนความส าคญของการกลบไป

ศกษาตอ นอกจากนกลบไปศกษาตอยงสงผลกระทบตอการใชชวตในปจจบน และอนาคต เชน เพม

ภาระคาใชจายทงในการเดนทางและการเรยน เสยเวลาในการท างาน และไมไดใชประโยชนจากการ

เรยน

ขณะทกลมเปาหมายทตองการจะกลบไปศกษาตอมจ านวนทงสน 5 คน จาก 38 คน

คดเปนรอยละ 13.16 โดยกลมเปาหมายใหเหตผลทตองการศกษาตอ อาท ตองการเรยนเพอใหไดวฒ

การศกษาระดบมธยมศกษาปท 6 ตองการน าความรไปประกอบอาชพตามทตนเองตองการ เชน

ทหาร ตองการเรยนตอในอนาคตพรอมทงท างานไปดวยและถามโอกาสตงใจจะเรยนใหจบปรญญาตร

ส าหรบรปแบบการศกษาทกลมเปาหมายตองการศกษาตอในอนาคตคอ การศกษา

ในส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

วตถประสงคขอ 2 เพอวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

ผวจยสรปผลการศกษาจากการสมภาษณกลมเปาหมาย ตวแทนครอบครว และตวแทน

ชมชนของกลมเปาหมาย สามารถวเคราะหไดวาปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบ

การศกษาเกดจาก 2 ปจจย คอ

1. ปจจยจากกลมเปาหมาย

ปจจยจากกลมเปาหมายมหลายประการทสงผลตอการออกนอกระบบการศกษา ม

ดงน

1.1 ทศนคตของกลมเปาหมายทมตอการศกษา เชน การไมใหความส าคญและไม

เหนประโยชนของการเรยน การไมชอบเรยนหนงสอ ขเกยจเรยน อยากท างานมากกวาเรยน หวไมด

เรยนไมเกง เรยนไมเขาใจ เบอการเรยน ไมอยากเรยน

1.2 การปรบตว ทงการปรบตวภายในสถานศกษา เชน ดานการเรยนและการเขา

กบเพอนในชนเรยน และการปรบตวในชวตประจ าวนเมอตองยายถนฐานไปเรยนหนงสอตางถน

1.3 การมคดความ เชน การทะเลาะววาทในโรงเรยน เรองชสาว การขโมยเงนของ

ครและเพอนนกเรยน

DPU

115

1.4 การแตงงานมครอบครว การหนตามแฟน รวมถงการตงครรภขณะเรยนของ

ฝายหญง และการท าใหผหญงตงครรภของฝายชาย

1.5 สขภาพรางกายของกลมเปาหมาย เชน ปวดหว อาเจยน

2. ปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอม

2.1 ปญหาทางดานเศรษฐกจของครอบครว ท าใหจ าเปนตองออกจากการเรยน เชน

การไมมคนสนบสนนคาใชจายในการเรยนเนองจากบดามารดาเสยชวตหรอแยกทางกน การไมมเงน

มากพอส าหรบการเรยนตอ

2.2 ทศนคตของบดามารดาทมตอกลมเปาหมาย โดยบดามารดามทศนคตวา

กลมเปาหมายไมมความสามารถหรอศกยภาพมากพอทจะเรยนหนงสอได รวมถงการใหความหวงใยท

มากจนเกนไป (overprotection) กบกลมเปาหมายจนไมสามารถไววางใจเมอกลมเปาหมายตองไป

โรงเรยน

2.3 ทศนคตดานการใหความส าคญกบการศกษาของสมาชกในครอบครว และคน

ในชมชน จากการสมภาษณเชงลกพบวาสมาชกในบางครอบครว เชน บดา มารดา และคนในชมชน

ไมใหความส าคญกบการศกษา การใหกลมเปาหมายเขาศกษาเปนเพราะอายถงเกณฑทตองเขาเรยน

และเมอเรยนจนจบระดบชนประถมศกษา หรอการศกษาภาคบงคบ (ชนมธยมศกษาปท 3) กควร

ออกจากการเรยนมาชวยครอบครวท างาน เชนเดยวกนกบครอบครวอนๆ ในชมชนกออกจากการ

เรยนกอนจบการศกษาขนพนฐาน (ชนมธยมศกษาปท 6)

2.4 สงแวดลอมของกลมเปาหมายทสงผลตอพฤตกรรมของกลมเปาหมาย เชน

เพอนเกเร การตดรนพ การตดเทยวเลน การออกนอกระบบการศกษาของเพอนของกลมเปาหมาย

และกลมเปาหมายออกนอกระบบการศกษาตามเพอน

2.5 การเดนทางเพอไปโรงเรยน เนองจากพนทในชมชนเปนพนทหางไกล และ

ทรกนดาร (บนภเขาสง บนดอย) ตองเดนทางหลายวธหลายตอ เชน การขนรถโฟวล การตอเรอ การ

เดนเทา จงจะเขาถงโรงเรยนท าใหไมสะดวกตอการเดนทางเพอไปโรงเรยน ซงการเดนทางแตละครง

ใชเวลาเดนทางประมาณ 3-4 ชวโมง

DPU

116

วตถประสงคขอท 3 เพอน าเสนอแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษา

ผวจยสงเคราะหผลการศกษาจากขอมลการสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ เพอหาแนวทางการ

จดการศกษาทเหมาะสมส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา โดยแนวทางการจดการศกษา

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษามแนวทางทส าคญดงน

3.1 การจดการศกษาทมความยดหยน (flexibility) ตามบรบทของผเรยน

จากขอมลการวเคราะหปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

พบวา เกดจากสองปจจยคอ ปจจยจากกลมเปาหมาย และปจจยจากครอบครว ชมชน และ

สงแวดลอม ซงตวอยางปจจยทเกดขนมหลายประการ อาท การปรบตวในสถานศกษา การมคดความ

ตดตว การแตงงาน ปญหาสขภาพ ทศนคตทมตอการศกษา สภาพเศรษฐกจ การเดนทางไป

สถานศกษา เปนตน โดยเฉพาะอยางยงปญหาดานการปรบตว และการเดนทางไปสถานศกษาทงน

เนองจากกลมเปาหมายในงานวจยพกอาศยอยในพนทสงบนเขาหรอพนททยากล าบากตอการเดนทาง

รวมถงไมมสญญาณโทรศพทและอนเทอรเนต ดงนนแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชน

นอกระบบการศกษา กรณศกษาจงหวดตาก จงควรเปนการจดการศกษาทมความยดหยนตามสภาพ

และบรบทของผเรยนทมลกษณะปจจยสวนบคคลแตกตางจากเดกและเยาวชนทวไป และแตกตาง

จากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงหวดอน ทงในเรองของวตถประสงคในการจดการเรยน

การสอน หลกสตร เนอหาสาระ วธการจดการเรยนร การวดและประเมนผล อกทงในเรองของการจด

การศกษาทควรตองมทงการศกษาในระบบรวมมอกบการศกษานอกระบบ การใหทกษะความร

ทางดานวชาการและทกษะอาชพ โดยเฉพาะอยางยงกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทท างาน

แลว

3.2 การจดการศกษาทเนนความแตกตางระหวางบคคล ( individual differences)

ของผเรยน

เนองจากผเรยนแตละคนมวถชวตภายหลงออกนอกระบบการศกษาแตกตางกน ทง

จากการแตงงานมครอบครว และการท างาน ดงนนการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาจงตองค านงถงความแตกตางระหวางบคคลและบรบทของผเรยนทแตกตางกน การ

จดการศกษาทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในจงหวดตาก นอกจากควรมความ

ยดหยนในการจดการศกษาแลวยงควรค านงถงความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน

DPU

117

3.3 การจดการศกษาเพอการด ารงชวตและการประกอบอาชพ (life and career)

จากขอมลคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาดานวถชวต

ภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต และขอมลจากการวเคราะห

ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษาพบวา ภายหลงผเรยนซงเปนเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษาออกจากสถานศกษาแลวสวนใหญไมตองการกลบเขาศกษาตอในระบบ

เพราะมครอบครว และประกอบอาชพแลว ซงสวนใหญประกอบอาชพทงในจงหวดตากและ

ตางจงหวด ตวอยางอาชพ เชน เกษตรกร รบจางทวไป พนกงานรกษาความปลอดภย เปนตน ดงนน

แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงควรเปนการจดการศกษาบน

ฐานของการท างาน เพอพฒนาการด ารงชวต สอดคลองกบวถชวตประจ าวนและการประกอบอาชพ

เพอใหเกดประโยชนตอการพฒนาวถชวตและความเปนอยของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

แทนการจดการศกษาทเนนเพยงวชาการแตเพยงอยางเดยวเพราะไมสอดคลองกบความตองการของ

เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา ทงนการศกษาบนฐานการงานอาชพตองสามารถเทยบโอนไปท

คณภาพของการศกษาขนพนฐานได

3.4 การมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการศกษา (participatory education

management)

เนองจากเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทกคนปฏเสธการกลบเขาสระบบ

การศกษาในโรงเรยน และมเพยง 5 คนจาก 38 คนเทานนทใหขอมลวาหากมโอกาสตองการศกษาตอ

ในส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ดงนนการจดการศกษาส าหรบ

เดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาจงตองไมใชบทบาทหนาทของโรงเรยนแตเพยงฝายเดยว แตตอง

เปนหนาทของทกภาคสวนในสงคม โดยเฉพาะอยางยงในชมชน และสงคมทเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาอาศยอย ซงตวอยางของการจดการศกษาโดยการมสวนรวมของทกภาคสวน เชน การ

จดตงศนยการเรยนร ศนยการศกษาขนในชมชน โดยคนในชมชน วตถประสงคในการศกษา และ

หลกสตรออกแบบเพอรองรบความตองการของคนในชมชน และมภาครฐใหการสนบสนนการ

ด าเนนงานและขอกฎหมายทเกยวของในการจดการศกษาดงกลาวเพอท าใหเกดความเทาเทยม ทวถง

และมคณภาพจงจะท าใหการจดการศกษาโดยการมสวนรวมของทกภาคสวนเกดขนและด าเนนการได

อยางตอเนอง (continuity) และยงยน (sustainability)

DPU

118

3.5 การจดการศกษาทางเลอก (alternative education)

การจดการศกษาทางเลอกเปนการจดการศกษาเพอผเรยนทเปนเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาทไมตองการศกษาตอในระบบโรงเรยน มลกษณะทส าคญคอการออกแบบหลกสตรท

มลกษณะเฉพาะตามความตองการของผเรยน เปนการศกษาทไมแยกสวนระหวางวถชวตออกจากการ

เรยนร ซงเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาสามารถประกอบอาชพและเรยนรเพมเตมเพอพฒนา

ตนเองในเรองทตนถนดหรอสนใจได ซงถอเปนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต (lifelong learning)

ของผเรยน

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา แนวทางจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษาสามารถจดแบงออกเปน 2 แนวทางโดยยดถอความตองการของเดกและเยาวชนเปนหลก

คอ

1. กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาตองการไดวฒการศกษาทสงขน ส านกงาน

สงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจะเปนหนวยงานในการจดการศกษาทส าคญ

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

2. กรณทเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาไมตองการวฒการศกษา แตตองการประกอบ

อาชพและพฒนาดานอาชพ แนวทางการจดการศกษาตองการจดการศกษาแบบยดหยน เนนความ

แตกตางระหวางบคคล จดการศกษาบนพนฐานของการด ารงชวตและการท างาน และเปนการจด

การศกษาทางเลอกทสอดคลองกบความตองการของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอ

สนบสนนการท างาน โดยเนนการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชน

อภปรายผล

ผวจยอภปรายผลตามผลการวจยทไดในวตถประสงคแตละขอ โดยมรายละเอยดและประเดน

ตางๆ ตามล าดบตอไปน

วตถประสงคขอท 1 คณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1.1 ดานความสมพนธภายในครอบครว และชมชนของกลมเปาหมาย

ผลการศกษาพบวาความสมพนธภายในครอบครวกลมเปาหมายมความสมพนธท

หางเหน ไมมความผกพน ความลกซงทางอารมณ ขาดการสอสารในครอบครว และระดบการศกษา

ของสมาชกภายในครอบครว เชน พอแม พนอง ยงสงผลตอการตดสนใจเลอกไมศกษาตอหรอการ

DPU

119

ตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของกลมเปาหมาย โดยหากสมาชกในครอบครว อาท บดา มารดา

ไมไดเรยนหนงสอหรอมการศกษานอยกวากลมเปาหมาย พหรอนองออกนอกระบบการศกษา จะ

สงผลตอการตดสนใจออกนอกระบบการศกษาของกลมเปาหมายเชนเดยวกน

สอดคลองกบการศกษาของ ภมรน บญทว (2548) ทสนบสนนเกยวกบความสมพนธ

ในครอบครวทสงผลตอการออกกลางคน โดยผลการศกษาจากงานวจยเรอง ปจจยทางครอบครวและ

พฤตกรรมทางสงคมทมผลตอการออกกลางคนของนกศกษาโรงเรยนอาชวะเอกชนในจงหวดเชยงใหม

พบวา ปญหาความสมพนธภายในครอบครว สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม ความคาดหวงของ

ครอบครวทมตอนกศกษา ความไมไวใจและไมเชอมนทพอแมมตอลกสงผลตอการขาดแรงจงใจในการ

เรยนของนกศกษา

เชนเดยวกนกบการศกษาของ วทตา สขทวญาต (2553) ทวจยเรอง บทเรยนทไดจากการสะทอนคดของนกเรยนหญงทออกกลางคนเนองจากการตงครรภไมพงประสงค ผลการศกษาสะทอนใหเหนวา สมพนธภาพระหวางครอบครวเปนสงทชวยหลอหลอมพฤตกรรม การเลยงดของครอบครวทปลอยปละละเลย และครอบครวทบดามพฤตกรรมทางเพศและการใชอ านาจ หลอหลอมพฤตกรรมและสงเสรมคานยมในการใชเงนเพอตอบสนองความตองการท าใหกรณศกษารบวฒนธรรมการบรโภคนยมวตถ ท าใหกรณศกษามนสยการใชจายฟมเฟอย ขาดผใหค าปรกษาในชวงเวลาเกดปญหา และการใชอ านาจความรนแรงของสมาชกในครอบครว การขาดความรกและความอบอน ท าใหเกดการแสวงหาความรกจากบคคลอนท าใหน าไปสการมเพศสมพนธกอนวยอนควร การตงครรภไมพงประสงค และการออกจากการเรยนกลางคน จากผลการศกษาแสดงให เห นถ ง ความส าคญของส งแวดล อม ในระดบ

microsystem คอครอบครว และชมชน ทมอทธพลตอเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเปนอยาง

มาก ทงในเรองของทศนคตทมตอการเรยน การเหนความส าคญของการศกษา รวมถงระดบการศกษา

และการออกนอกระบบการศกษาของสมาชกในครอบครวยอมสงผลตอการตดสนใจออกนอกระบบ

การศกษาของเดกและเยาวชนโดยตรงเชนกน สอดคลองกบทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟน

เบรนเนอรทกลาวไววาปฏสมพนธทเกดขนระหวางบคคลกบสงแวดลอมในระบบนจะสรางและพฒนา

ประสบการณใหกบตวตนของบคคล การทเดกจะมลกษณะบคลกภาพหรออารมณเปนเชนใด ยงคง

ขนอยกบระบบสงแวดลอมใน microsystem เปนส าคญ

ตวอยางความสมพนธในครอบครวทสงผลตอพฤตกรรมของเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาสะทอนใหเหนไดชดจากผลการศกษาเชงลกของกรณศกษาท 1 นายเอทครอบครว

DPU

120

หยาราง มารดาแตงงานกบสามใหม นายเอมปญหากบบดาเลยง ถกบดาเลยงท ารายรางกาย และ

มารดาเขาขางบดาเลยง สงผลใหนายเอหนออกจากบาน ตดเพอนแทนการมความผกพนกบครอบครว

และมคดความท าใหตองออกจากระบบการศกษา หรอในกรณศกษาท 22 แอนมาจากครอบครวท

บดามารดาแยกทางกน มารดาแตงงานใหม และแอนเคยถกบดาเลยงลวงละเมดทางเพศ อกทงมารดา

ยงมแฟนหลายคน ท าใหแอนตองไปอยทมลนธ ภายหลงแอนกออกจากการเรยนในระบบการศกษา

เพราะแอนหนออกจากโรงเรยนและไปอยกบแฟน ซงแอนไดมแฟนหลายคนเชนเดยวกนกบมารดา

ปจจบนแอนตงครรภกบแฟนคนเกาแตใชชวตอยกบแฟนคนปจจบน

จากตวอยางขางตนจะเหนไดวาสงแวดลอมระดบ microsystem โดยเฉพาะอยางยง

ครอบครวมอทธพลเปนอยางมากกบการถายทอดทศนคต เจตคต คานยมในเรองตางๆ ใหกบเดกและ

เยาวชนหากสมาชกในครอบครวมความผกพน (attachment) ซงกนและกนจะสงผลใหเดกและ

เยาวชนเตบโตมามคานยม ทศนคต เจตคต และมคณภาพชวตแตกตางไปจากครอบครวทสมาชกไมม

ความผกพนกนตางคนตางอย สอดคลองกบผลการศกษาของ จราพร ชมพกล, ปราณ สทธสคนธ,

เกรยงศกด ซอเลอม, และดษณ ด าม (2552) ทพบวาครอบครวทมสมพนธภาพทไมดตอกนจะสงผล

กระทบเชงลบตอสมาชกทกคนในครอบครวในหลายประการ อาท ขาดความสขในครอบครว ไมม

ความปรองดอง ขาดความเปนมตร ท าใหเกดความหางเหน น าไปสความแตกแยกในครอบครว ม

ผลเสยตอสขภาพและบคลกภาพของคนในครอบครวทงรางกายและจตใจ เกดความรนแรงใน

ครอบครว และการกระท าทารณตอผหญงและเดก (เชนเดยวกบกรณศกษาท 1) และสมาชกใน

ครอบครวมพฤตกรรมเบยงเบนไป เชน การเลนพนน การใชสารเสพตด เปนตน

1.2 ดานวถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนมการศกษาตอในอนาคต

ผลการศกษาพบวา ประวตทางการศกษาของบดามารดาหรอคนในครอบครว และ

การใหความส าคญกบการศกษาของกลมเปาหมายมความสมพนธกบการตดสนใจออกนอกระบบ

การศกษาของกลมเปาหมาย ผลการศกษาสะทอนถงทฤษฎระบบนเวศวทยาของบรอนเฟนเบรนเนอร

ทกลาวถงระบบ microsystem วามความส าคญเปนอยางยงตอพฒนาการของเดกและเยาวชน

เพราะเปนระบบทอยใกลชดกบเดกและเยาวชนทสด จงสงผลตอพฒนาการของเดกและเยาวชน

โดยตรง ไมวาจะเปนรปแบบของกจกรรม บทบาท และความสมพนธระหวางบคคลทเดกและเยาวชน

ทไดรบตามประสบการณ และการรบรผานบรบททเดกและเยาวชนอาศยและด าเนนชวตอยทงบาน

DPU

121

และโรงเรยน ตวอยางเชน กจกรรมระหวางพอกบลก ความสมพนธระหวางครกบเดก หรอบทบาท

ของเดกกบกลมเพอน ลวนแลวแตสงผลตอวถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา และแนวโนม

การศกษาตอในอนาคต

ดงจะเหนไดจากการทสมาชกในครอบครว กลมเพอน และชมชนของกลมเปาหมาย

ลวนแลวแตมบคคลทออกกลางคนหรอมการศกษาในระดบประถมศกษาหรอไมเคยไดเขารบ

การศกษาเลยเปนสวนใหญ จากปจจยเหลานสงผลใหกลมเปาหมายสวนใหญตดสนใจไมกลบมาศกษา

ตอในอนาคต ขณะทวถชวตภายหลงออกจากระบบการศกษา พบวากลมเปาหมายประกอบอาชพ

เชนเดยวกบบคคลอนในชมชน เชน หาของปา เลยงวว

นอกจากน วถชวต ความเชอ วฒนธรรม และประเพณของคนในชมชนยงมอทธพล

กบการตดสนใจศกษาตอ และการประกอบอาชพภายหลงออกจากระบบการศกษา ซงขอมลจากการ

ลงพนทเพอเกบขอมลพบวาหากชมชนของกลมเปาหมายเปนกลมชาตพนธทแตกตางกน เชน มง

กะเหรยง กจะมวถชวตความเปนอย และวฒนธรรมทสงผลตอการใชชวตทแตกตางกน อาท รปแบบ

การสรางบาน การท างาน ลกษณะนสยของคนในชมชน รวมถงทศนคต และการใหความส าคญ

เกยวกบการศกษาของบตรหลานในชมชน บางชาตพนธใหความส าคญกบเรองการศกษากนยมใหบตร

หลานเรยนจนจบการศกษา ขณะทบางชาตพนธมแนวคดวาเมอถงวยทตองแตงงานมคครองกควร

แตงงานมคครอง หรอหากเจอคครองกควรออกจากการเรยนเพอมาแตงงานมครอบครว หาก

กลมเปาหมายทมแฟนและมเพศสมพนธกนแลวฝายหญงตองออกจากการเรยนเพอแตงงานดวยการ

ผกขอมอ และท างานหรอเปนแมบานดแลลกตอไป ดงนนความเชอ และวฒนธรรมทแตกตางกนอน

เปนผลจากระบบ macrosystem จงเปนอกสาเหตหนงทท าใหกลมเปาหมายไมตดสนใจกลบเขาส

ระบบการศกษาอก

วตถประสงคขอ 2 ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

จากผลการศกษาทพบวาปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

สามารถแบงออกเปน 2 ปจจยคอ ปจจยทเกดจากกลมเปาหมาย เชน ทศนคตของกลมเปาหมายทม

ตอการศกษา การปรบตว และปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอมนนสามารถอภปรายได

ดงน

DPU

122

ดานปจจยจากกลมเปาหมาย เชน ทศนคตทมตอการเรยน พบวาเปนปจจยทเกด

จากกลมเปาหมายทไมใหความส าคญและเบอกบการเรยน รวมถงทศนคตของพอแมและชมชนทไมให

ความส าคญตอการเรยนของบตรหลานยอมสงผลตอการตดสนใจออกกลางคนของกลมเปาหมาย

สอดคลองกบผลการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกา โดย จอหน เอม บรดจแลนด (John M.

Bridgeland) John J. Dilulio และคาเรน เบรก มอรซน (Karen Burke Morison) ไดศกษาสาเหต

ของการออกกลางคน เรอง The Silent Epidemic: Perspective of High School Dropouts

(2006) ผวจยไดไปสมภาษณกลมตวอยางทออกกลางคน อายระหวาง 16-24 ป จ านวน 467 คน จาก

25 ประเทศ พบวา การออกกลางคนของกลมตวอยางสวนใหญ ไม ไดมสาเหตจากผลการเรยนตกต า

โดยรอยละ 70 ใหสมภาษณวาสามารถส าเรจการศกษาไดหากมความพยายาม และรอยละ 45 ให

เหตผลวาเกดจากความเบอหนายและรสกแยกบการเรยนในโรงเรยน รอยละ 32 ใหเหตผลวาตอง

เรยนซ าชน และยงพบอกวา ครอบครวของกลมตวอยางสวนใหญ ไมไดสนใจกบการเรยนของกลม

ตวอยางมากนก เชนเดยวกบการศกษาในประเทศไทยของสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราช

ภฎนครสวรรค (2548) ทศกษาสาเหตการออกกลางคนของนกศกษาสถาบนราชภฏนครสวรรคป

การศกษา 2544-2546 ผลการศกษาพบวาสาเหตแรกทสงผลตอการออกกลางคนของนกศกษาคอ

การไมเหนความส าคญของการศกษาในสาขาวชาทเรยน รองลงมาคอ การไมไดรบค าปรกษาจาก

อาจารยทปรกษา อาจารยวางตวไมเหมาะสม และปญหาดานเศรษฐกจของครอบครว

ส าหรบปจจยทเกดจากการปรบตวในสถานศกษา ไดมการศกษาของ สปราณ

เทศนาเรยง, สภกร หาญสงเนน, และพชรวทย จนทรศรสร (2557) ทศกษารปแบบการลดปญหาการ

ออกกลางคนของนกเรยน นกศกษาในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

จงหวดกาฬสนธ ผลการศกษาพบวานอกจากปจจยทเกดจากครไมมจตวทยาในการท าความเขาใจกบ

นกศกษาแลว หนงในปญหาการออกกลางคนของนกศกษายงเกดจากการปรบตวไมได ในสถานศกษา

ของนกศกษาอกดวย

ขณะทปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอม พบวามงานวจยจ านวนมากท

พบวาครอบครว ชมชน และสงแวดลอมเปนสาเหต อาท การศกษาปจจยทางครอบครวและ

พฤตกรรมทางสงคมทมผลตอการออกกลางคนของนกศกษาโรงเรยนอาชวะเอกชนในจงหวดเชยงใหม

ของ ภมรน บญทว (2548) ผลการศกษาพบวาปจจยทางครอบครวสงผลตอการออกกลางคนของ

นกศกษาในโรงเรยนอาชวะเอกชนเปนอยางมาก นกศกษาทไมประสบความส าเรจในการเรยนเกดจาก

DPU

123

ปญหาความสมพนธในครอบครว สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ความคาดหวงของครอบครวทม

ตอนกศกษา รวมถงการทพอแม ผปกครองไมเชอมนและไวใจลกมผลท าใหนกศกษาขาดแรงจงใจใน

การเรยน ครอบครวไมเหนความส าคญ ขณะทพฤตกรรมดานสงคมทถอเปนปจจยดานสงแวดลอม

พบวา การเทยวกลางคน การตงครรภโดยไมพรอม การใชยาเสพตด เปนสาเหตส าคญทท าใหออกจาก

การเรยนกลางคน

เชนเดยวกบ สรรคชย กตยานนท (2553) ทศกษาปจจยทมอทธพลตอการออก

กลางคนของนกศกษาคณะวทยาการจดการมหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร ผลการศกษาพบวาปจจย

ทมอทธพลตอการออกกลางคนเกยวของกบปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง ครอบครว และ

สถานศกษา กลาวคอ ปจจยสวนตวของนกศกษา เชน ผลการเรยน ปจจยดานครอบครว เชน

ภาระหนาททางครอบครว ปจจยดานอาจารยผสอน เชน อาจารยไมมเทคนคการสอนทนาสนใจ

ปจจยดานการจดการเรยนการสอน เชน การสอนของหลกสตรไมสอดคลองกบความตองการของ

ตลาดแรงงาน ปจจยดานสงคม เชน การทะเลาะกบเพอนในชนเรยน ปจจยดานการบรการและการ

สนบสนนทเออตอการเรยนการสอน เชน อปกรณการเรยนการสอนไมเพยงพอ ปจจยดานอาจารยท

ปรกษา เชน อาจารยทปรกษาเขาใจนกศกษาและชวยแกไขปญหาตางๆ ได

สอดคลองกบการศกษาของ โกมล จนทวงษ (2558) ทศกษาปจจยสาเหตการออกกลางคนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ศนยสระแกว ผลการศกษาพบวาสาเหตการออกกลางคนเกดจากปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง ครอบครว และสถานศกษาเชนเดยวกนกบขางตน แตงานวจยเรองนมปจจยดานสงแวดลอมเพมเตม กลาวคอ ปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง ไดแก ทศนคตทไมดตอสาขาทเรยน เบอหนายตอการเรยนการสอน ปจจยจากครอบครว เชน ฐานะยากจน และปจจยจากสถานศกษาทมผลมากทสดคอหลกสตรและการเรยนการสอนไมสอดคลองกบตลาดแรงงาน บรรยากาศการจดการเรยนการสอนไมเหมาะสม อาจารยขาดความมงมน ไมมจตวทยาการสอน และปจจยดานสงแวดลอม เชน สภาพสงแวดลอมภายในสถานศกษาไมนาเรยน กจกรรมการเรยนไมสงผลตอการเรยนร และการเดนทางมาเรยนไมสะดวก มคาใชจายสง นอกจากน ผลการศกษาของ สงข จนพงษ (2553) ทศกษาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนสามคคพฒนา อ าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย ยงสอดคลองกบขางตน โดยมปจจยสามดานทมผลตอการออกกลางคนของนกเรยนคอ 1) ปจจยดานตวนกเรยน เชน นกเรยนมปญหาสขภาพและมโรคประจ าตว มสตปญญาชา เรยนไมทนเพอน ชอบหนเรยน และอารมณรอน 2)

DPU

124

ปจจยดานโรงเรยน เชน นกเรยนบางคนมทศนคตทไมดตอโรงเรยนและคร ครบางคนจดการเรยนการสอนไมด สงผลใหนกเรยนไมอยากเรยนและหนเรยน และ 3) ปจจยดานครอบครว เชน ผปกครองสวนใหญสนบสนนการศกษาตอ มความประสงคใหนกเรยนเรยนตอสง ๆ แตนกเรยนเลอกออกเองไมตองการเรยนตอ เนองจากนกเรยนบางคนมอายมากอายเพอน ไมอยากเรยน และเรยนไมทนเพอน นอกจากน ปจจยทสงผลใหนกเรยนออกกลางคนมากทสด คอ มฐานะยากจน จงตองไปประกอบอาชพ หารายได ชวยเหลอครอบครว ใกลเคยงกบการศกษาของ สภาภรณ ปนะกาโน (2553) ธนาภา สรรตน (2555) และ ชสาพชร โกสยรตนาภบาล (2555) ทผลการศกษาตางกพบวาสอดคลองกบขางตนคอ สาเหตและปจจยทสงผลตอการออกกลางคนมาจากปจจยทเกดจากกลมเปาหมาย เชน การไมตงใจเรยน ไมอยากเรยน การทะเลาะววาทกบเพอน ปจจยจากโรงเรยนและคร เชน การดแลเอาใจใสของคร การขาดความเปนกนเองกบผเรยน การขาดความรบผดชอบของคร และปจจยดานครอบครว เชน ฐานะครอบครวยากจน มความขดแยงระหวางบคคลภายในครอบครว ส าหรบปจจยดานชมชน และสงแวดลอม กเปนอกสาเหตหนงทสงผลตอการออกกลางคนของกลมเปาหมายในงานวจย สอดคลองกบผลการศกษาของ พมพ วาสนา (2555) ทศกษาการพฒนาตวบงชภาวะเสยงการออกกลางคนของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายในเขตพนทการศกษาจงหวดเชยงรายเขต 2 ผลพบวาตวบงชภาวะเสยงการออกกลางคนทมผลมากทสดคอ เจตคตและสงแวดลอมของชมชน รองลงมาคอ ครอบครว ผปกครอง เชนเดยวกบ ธงชาต สอนค า (2554) ทศกษาปญหาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานกลอทอสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 2 และพบวา สงคมและสงแวดลอมเปนดานทสงผลกระทบตอการออกกลางคนของนกเรยนมากทสด โดยคนในชมชนมความเชอวาไมตองเรยนกมชวตอยได เพอนทไมเรยนตอในชมชนมจ านวนมาก บานอยหางไกลโรงเรยน และตองการใชชวตอสระตามเพอน จากการอภปรายผลการศกษาและงานวจยทเกยวของขางตน จงสามารถสรปไดวาปจจยส าคญทสงผลตอการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชนคอ ปจจยจากกลมเปาหมาย และปจจยจากครอบครว ชมชน และสงแวดลอม ซงถอไดวาเปนระบบสงแวดลอมในระดบ microsystem ตามแนวคดของบรอนเฟนเบรนเนอรทสงผลกระทบตอบคลกลกษณะ ความคด ทศนคตและการตดสนใจของเดกและเยาวชนโดยตรง รวมถงการออกนอกระบบการศกษาของเดกและเยาวชนเชนกน

DPU

125

วตถประสงคขอท 3 แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ผลการศกษาพบวาการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ควรมความยดหยน (flexibility) ตามบรบทของผเรยน เนนความแตกตางระหวางบคคล เนนการจด

การศกษาบนพนฐานของการด ารงชวต และการประกอบอาชพ จดการศกษาทางเลอก โดยเนนทก

ภาคสวนมสวนรวมในการจดการศกษาเพอใหเกดความเทาเทยม ทวถง และมคณภาพ เปนการเรยนร

ไดอยางตอเนองตลอดชวตถงแมจะออกนอกระบบการศกษาแลวกตาม

ผลการศกษาดงกลาวอภปรายผลไดวา สอดคลองกบแนวทางการจดการศกษาเพอ

การพฒนาทยงยน (SDGs) เปาหมายท 4 ดานการศกษาขององคการการศกษา วทยาศาสตร และ

วฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอยเนสโก (UNESCO) ทกลาววา การศกษาตองมความเทาเทยมและ

ทวถง สงเสรมการเรยนรตลอดชวตกบทกคน (United Nations, n.d.)

นอกจากนผลการศกษายงสอดคลองกบหลกพนฐานทางการศกษาของปฏญญา

อาเซยน 7 ประการ คอ 1) การเขาถงการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทกคน (Accessibility) โดย

ปราศจากเรองเพศ เชอชาต สญชาต การไรความสามารถ ความหางไกลของพนท ศาสนา ความเชอ

วฒนธรรม สงคม และปจจยอนๆ 2) การจดการศกษาตองมรปแบบการเรยนรทหลากหลาย และ

ยดหยน (Flexibility) ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การใหความรทงในดานวชาการ

และทกษะอาชพ โดยเฉพาะอยางยงกบกลมคนชายขอบหรอไมสามารถเขาถงการศกษา เชน

กลมเปาหมายในพนทหางไกลในจงหวดตาก เปนตน 3) การจดการศกษาอยางมคณภาพ (Quality)

โดยครทมประสทธภาพ หลกสตร วธการ สอการเรยนการสอน การวดและประเมนผล สงอ านวย

ความสะดวก และการมสวนรวมของครอบครวและชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา 4)

สทธขนพนฐานในการเขาถงการศกษาและโอกาสทางการศกษาส าหรบประชาชนทกคนโดยไม

แบงแยก (Inclusive) 5) การจดการศกษาโดยเสมอภาค (Equity) มความมงมนในการสนบสนนการ

แกไขปญหาการกดกนทางการศกษาทกรปแบบ ความเหลอมล า ความไมเสมอภาคในการเขาถง

การศกษา รวมถงการมสวนรวมในการจดการศกษา และผลการเรยนร 6) การศกษาจะตองเกดขน

อยางตอเนอง (Continuity) และจะเปนสวนหนงทท าใหเดกและเยาวชนเขาถงโรงเรยน และท าใหเดก

อยในระบบโรงเรยนได โดยไมออกจากโรงเรยน 7) การจดการศกษาตองเปนสงทตอเนอง และเปน

กลไกทเกดขนอยางตลอดชวตเพอพฒนาความเปนมนษยทสมบรณจงจะท าใหเกดความยงยน

(Sustainability) ในการจดการศกษา (Miyazawa, I., n.d)

DPU

126

เชนเดยวกนกบแนวทางการจดการศกษาบนพนฐานของการด ารงชวต และการ

ประกอบอาชพ การจดการเรยนรทยดหยนส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา และการม

สวนรวมของทกภาคสวนในการจดการศกษาทสอดคลองกบขอเสนอคณะกรรมการก ากบทศทางการ

ท างานดานเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาแหงเอเชยแปซฟก (ไกรยศ ภทราวาท, 2559) โดยม

แนวทางการด าเนนงานทส าคญกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา คอ 1) สนบสนนการใช

นวตกรรมการเรยนรทยดหยน และเทคโนโลยเพอสงเสรมโอกาสในการเรยนรทมคณภาพ 2)

สนบสนนการพฒนาทกษะชวตและทกษะอาชพใหเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเพอให

สามารถประกอบอาชพได 3) สนบสนนการใชนวตกรรมทางการเงนการคลงเพอเปดชองวางทางการ

เงนทจ าเปนตอการขจดปญหา การสรางภาค 4) การสรางภาคการท างานระหวางภาครฐและเอกชน

และภาคประชาสงคมในพนทเพอแกไขปญหาอปสรรคทางการศกษาทหลากหลายส าหรบเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษา 5) ขจด 7 ปจจยทกอใหเกดปญหาเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

คอ ความไมเทาเทยมทางเพศ ความพการ ชนกลมนอย การบงคบใชแรงงานเดก ผลกระทบจากภย

พบตและสงคราม สถานะไรสญชาต และการอพยพยายถนฐาน และ 6) สงเสรมใหรฐบาลจดสงขอมล

สถตเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาใหแกสถาบนสถตแหงองคการยเนสโก (UIS)

ขอเสนอแนะ

งานวจยเรอง แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา :

กรณศกษาจงหวดตาก มขอเสนอแนะเปน 2 ประการคอ ขอเสนอแนะและการน าผลการวจยไปใช

ประโยชน และขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป แสดงรายละเอยด ดงน

1. ขอเสนอแนะและการน าผลการวจยไปใชประโยชน

1.1 หนวยงานทเกยวของหรอมบทบาทในการจดการศกษาใหกบเดกและเยาวชน

นอกระบบการศกษา เชน องคการปกครองสวนทองถน ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย ศนยการเรยนร องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) เปนตน สามารถน าผลการ

ศกษาวจยทไดไปเปนแนวทางในการจดการศกษาทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ในจงหวดตากโดยค านงถงความตองการของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเปนส าคญ และอาจ

DPU

127

ปรบแนวทางการจดการศกษาใหเหมาะสมกบบรบทของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาของ

จงหวดอนๆ ตอไป

1.2 แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

โดยเฉพาะพนททมลกษณะเฉพาะอยในพนทหางไกลในจงหวดตากและจงหวดอนทมลกษณะบรบท

ใกลเคยงกน ควรเนนการมสวนรวมของครอบครว โรงเรยน และชมชน เปนหลกส าคญ เปนการจด

การศกษาเพอตอบสนองความตองการในดานวถชวตของคนในชมชนเปนส าคญ และเพอใหการจด

การศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาเกดขนไดจรงอยางมประสทธภาพควรม

หนวยงานรฐบาลและเอกชนใหการสนบสนนและใหความรในเรองทเกยวของ เชน ขอกฎหมายในการ

จดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา งบประมาณ บคลากรในการใหความรกบ

ชมชนหรอตวแทนชมชน วสด อปกรณทางการศกษา เปนตน

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

2.1 เนองจากการศกษาครงนเปนการศกษาแบบกรณศกษาทจงหวดตากเพยง

จงหวดเดยว ดงนนในการวจยครงตอไปจงควรมการศกษาเพมเตมในจงหวดอนๆ ท งทอยในภมภาค

เดยวกนและตางภมภาคเพอเปรยบเทยบขอมลเกยวกบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทอยตาง

ถนฐานกบจงหวดตาก และเพอเปนแนวทางจดการศกษาทเหมาะสมกบเดกและเยาวชนนอกระบบ

การศกษาในแตละจงหวดหรอในแตละภมภาคนน

2.2 ความหมายของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาในงานวจยเรองน

หมายความถงเฉพาะเดกและเยาวชนในระบบการศกษาทออกนอกระบบการศกษาเพราะการออก

กลางคนและไมศกษาตอเทานน ดงนนการวจยครงตอไปควรศกษาขอมลของเดกและเยาวชนนอก

ระบบการศกษาทออกนอกระบบการศกษาดวยสาเหตตางๆ แตยงคงเลอกศกษาตอในรปแบบ

การศกษาอนทงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอทราบถงสาเหตและปจจยทไม

ศกษาตอในระบบการศกษา

2.3 การวจยในครงนเปนการศกษากบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาทเคย

ศกษาในระบบการศกษามากอนและออกจากระบบการศกษากลางคน ไมนบรวมถงเดกและเยาวชนท

ไมเคยเขาสระบบการศกษาตงแตแรก ดงนนในงานวจยครงตอไปจงควรศกษากบเดกและเยาวชนทไม

DPU

128

เคยเขาศกษาในระบบการศกษามากอน อาท เดกเรรอน เดกไรสญชาต เพอศกษาคณลกษณะของเดก

และเยาวชน และจดการศกษาทเหมาะสมส าหรบเดกและเยาวชนกลมดงกลาวตอไป

DPU

129

บรรณานกรม ภาษาไทย การแกปญหานกเรยนออกกกลางคน. (ม.ป.ป.). แหลงทมา:

http://www.saraburi2.org/kkm/research/1423027828_km_koy2.pdf. [12 มถนายน 2560].

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (ม.ป.ป.). แกปญหาสงคมแกเดกออกกกลางคน. แหลงทมา: http://www.kriengsak.com/node/118. [12 มถนายน 2560].

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (ม.ป.ป.). เดกออกกลางคน ปมทตองแก. แหลงทมา: http://www.kriengsak.com/node/1052. [11 มถนายน 2560].

โกมล จนทวงษ. (2558). ปจจยสาเหตการออกกลางคนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภศนยสระแกว. วารสารวไลยอลงกรณปรทศน, 5 (1), 127-141.

ไกรยศ ภทราวาท. (2559, มนาคม). การประชมนวตกรรมการเรยนรเพอเดกเยาวชนนอกระบบการศกษาแหงเอเชย. จดหมายถงเพอนสมาชก, 205, 1-3.

จรญ ยนยอม. (2552). การศกษาปจจยทเกยวของกบการออกกลางคนของนกศกษา (ปรญญาศลป ศาสตรมหาบณฑต). พระนครศรอยธยา: มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา.

จ าเนยร สมารธรรม. (2550). การศกษาสาเหตการออกกลางคนของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) ในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา จงหวดรอยเอด (ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต). สรนทร: มหาวทยาลยราชภฏสรนทร.

จรมล แกมฉมพล. (2555). สภาพปญหา สาเหต กระบวนการแกไขปญหา และแนวทางปองกนการออกกลางคนของนกเรยนชวงชนท 3 ในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อ าเภอแวง จงหวดนราธวาส (ปรญญาการศกษามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยทกษณ.

จราพร ชมพกล, ปราณ สทธสคนธ, เกรยงศกด ซอเลอม, และดษณ ด าม. (2552). สมพนธภาพในครอบครวไทย. นครปฐม: สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

ชสาพชร โกสยรตนาภบาล. (2555). การศกษาปญหาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานจนท เขลม ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาจนทบร เขต 2 (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต). ชลบร: มหาวทยาลยบรพา.

DPU

130

ชวรตน ดษณย. (2546). การศกษาสาเหตการออกกลางคนส าหรบนกเรยนในสถานสงเคราะหเดกบานเมอรซในความดแลของมลนธสงเสรมการพฒนาบคคล (ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต). กรงเทพฯ: สถาบนราชภฏจนทรเกษม.

เชาวรตน เมองแมน. (2552). การศกษาสภาพแวดลอมทมผลกระทบตอการออกกลางคนของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ วทยาลยสารพดชางสราษฎรธาน (ปรญญาครศาสตรอตสาหกรรมมหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร.

ณฐพงษ เพลาแกว. (ม.ป.ป.). แนวทางการปฏรปการศกษา. แหลงทมา: http://www.reo11.go.th/fdownload/2016616094011.pdf. [1 กนยายน 2559].

ธงชาต สอนค า. (2554). ศกษาปญหาการออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานกลอทอสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาตาก เขต 2 (ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต). ราชบร: มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง.

ธนาภา สรรตน. (2555). สาเหตทสงผลตอการออกกลางคนของนกเรยนระดบชวงชนท 3 : กรณศกษาโรงเรยนบานบวทยาสรรค ต าบลจระเขมาก อ าเภอประโคนชย จงหวดบรรมย (ปรญญาครศาสตร มหาบณฑต). บรรมย: มหาวทยาลยราชภฏบรรมย.

นพนธ แกวเกด. (2555). การพฒนาระบบการดแลสนบสนนนกเรยนเพอลดจ านวนการออกกลางคนของนกเรยนอาชวศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพสงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (ปรญญาดษฎบณฑต). ปทมธาน: มหาวทยาลยรงสต.

นพาวรรณ แสงพรม ,และสภาพร ชนสมพล. (2558, มถนายน). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการเลยงดบตรของมารดาทมารบบรการแผนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลคายสรนาร จงหวดนครราชสมา. การประชมวชาการและเสนอผลงานวจยระดบชาต “สรางสรรคและพฒนา เพอกาวหนาสประชาคมอาเซยน” ครงท 2, นครราชสมา.

ปรศนยา วณกสมบญ. (2552). ปญหาการใชระบบดแลชวยเหลอนกเรยนเพอลดการออกกลางคนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาลพบรเขต 2 (ปรญญามหาบณฑต). ลพบร: มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร.

ปารชญ 2559, กมภาพนธ 25. ประชม Asia Summit on Flexible Learning Strategies for Out-of-School Children. [เวบบลอก]. แหลงทมา: http://www.moc.moe.go.th/upload/1c4bfd6039.pdf. [1 กนยายน 2559].

DPU

131

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553. แหลงทมา: https://www.mwit.ac.th/~person/01-Statutes/NationalEducation.pdf. [15 มถนายน 2560].

พมพ วาสนา. (2555). การพฒนาตวบงชภาวะเสยงการออกกลางคนของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายในเขตพนทการศกษาจงหวดเชยงรายเขต 2 (ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต). เชยงราย: มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

พมพสาย น าทพย, อรณ หรดาล, และประพนธ เจยรกล. (2556). การรบรเกยวกบบทบาทและพฤตกรรมการมสวนรวมของผปกครองในการจดการศกษาปฐมวยในโรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทประถมศกษาพระนครศรอยธยาเขต 1. การจดประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 4, นนทบร.

ภมรน บญทว. (2548). ปจจยทางครอบครวและพฤตกรรมทางสงคมทมผลตอการออกกลางคนของนกศกษาโรงเรยนอาชวะเอกชนในจงหวดเชยงใหม (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

รงโรจน อารยะ. (2552). บทบาทของอาจารยทปรกษาในการลดการออกกลางคนของนกเรยนวทยาลยการอาชพเชยงค า จงหวดพะเยา (ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต). เชยงราย : มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

วรรณรตน ลาวง และรชน สรรเสรญ. (2558). PPCT Model: รปแบบชวนเวศวทยาเพอพฒนาสขภาพผมภาวะเจบปวยเรอรงในชมชน. วารสารพยาบาลทหารบก, 16 (2), 15-20.

วชร ตระกลงาม, อ าไพ อนทรประเสรฐ, จราพร รอดพวง, และสรภญญ อนทรประเสรฐ. (2550). ปจจยทสงผลกระทบตอการออกกลางคนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (รายงานการวจย). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต.

วทตา สขทวญาต. (2553). บทเรยนทไดจากการสะทอนคดของนกเรยนหญงทออกกลางคนเนองจากการตงครรภไมพงประสงค (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศนยเทคโนโลยทางการศกษา วทยศกษา FM 92 MHz. (2558, 20 ตลาคม). ผแทนองคการยเนสโก กรงเทพมหานครเขาหารอปลดกระทรวงศกษาธการ. แหลงทมา: http://www.moeradiothai.net/web/news/detail/586. [29 ตลาคม 2559].

DPU

132

ศนยวจยและตดตามความเปนธรรมทางสขภาพ, มหาวทยาลยนเรศวร. (2556). โครงการพฒนาฐานขอมลสารสนเทศเพอการดแลเดกดอยโอกาสนอกระบบและเดกกลมเสยงในระบบการศกษา. แหลงทมา: https://qlf-production.s3.amazonaws.com/uploads/project/file_th/1395047204.pdf [6 มถนายน 2560].

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฎนครสวรรค. (2548). การศกษาสาเหตการออกกลางคนของนกศกษาสถาบนราชภฏนครสวรรคปการศกษา 2544-2546 (รายงานการวจย). นครสวรรค: สถาบนราชภฏนครสวรรค.

สรรคชย กตยานนท. (2553). ปจจยทมอทธพลตอการออกกลางคนของนกศกษาคณะวทยาการจดการมหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร (รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกรงเทพ.

ส านกความสมพนธตางประเทศ. (2559, พฤษภาคม 19). การขอความเหนชอบตอรางเอกสารทจะมการรบรองและลงนามในการประชมรฐมนตรศกษาอาเซยนครงท 9 และการประชมทเกยวของ. แหลงทมา: https://cabinet.soc.go.th/doc_image/2559/9931952821.pdf. [29 ตลาคม 2559].

ส านกงานเขตพนทการศกษาการศกษาประถมศกษาตากเขต 1. (2559). ขอมลนกเรยนออกกลางคนภาพรวมจงหวดตาก. แหลงทมา: http://www.takesa1.tak1.org/main56/note/htm/student/student.htm [2 กนยายน 2559].

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (ม.ป.ป.). แนวการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต. แหลงทมา http://backoffice.onec.go.th/uploads/Book/6-file.pdf. [13 มถนายน 2560].

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). นโยบายการจดการศกษาส าหรบเดกดอยโอกาส. กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2550). รายงานการประชมเชงปฏบตการกรอบแนวทางการจดท าแผนปฏบตการการจดการศกษาส าหรบเดกดอยโอกาส 5 ภมภาค. กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

DPU

133

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2559). ทศทางและโจทยวจยของการศกษาไทยเพอบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนของโลก. กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2560). แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2579. กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

ส านกนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน, กระทรวงศกษาธการ. (ม.ป.ป.) แนวปฏบตเกยวกบการตดตามเดกเขาเรยน. แหลงทมา: http://www.plan.obec.go.th/main.php?filename=education [19 เมษายน 2560].

สงข จนพงษ. (2553). การออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนสามคคพฒนา อ าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

สปราณ เทศนาเรยง, สภกร หาญสงเนน, และพชรวทย จนทรศรสร. (2557). รปแบบการลดปญหาการออกกลางคนของนกเรยน นกศกษาในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวดกาฬสนธ. วารสารคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม (ฉบบพเศษ), 41-53. สบคน 11 มถนายน 2560, จาก https://edu.msu.ac.th/ncer/fullpaper/paper/N4.pdf

สภาภรณ ปนะกาโน. (2553). การออกกลางคนของนกเรยนโรงเรยนบานหนองเขยว ส านกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เขต 3 (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

อภชาต เลนะนนท. (2554). โมเดลเชงสาเหตของการออกกลางคนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยบรพา, ชลบร). แหลงทมา http://www.tci-thaijo.org/index.php/EduAdm_buu/article/view/11236

ภาษาองกฤษ Bridgeland, M, J., Dilulio, J, J., & Morison, B, K. (2006). The Silent Epidemic: Perspective

of High School Dropouts. Available from: https://docs.gatesfoundation.org/documents/thesilentepidemic3-06final.pdf [July 2, 2017].

DPU

134

Bronfenbrenner, U. Ecological Model of Human Development. International Encyclopedia of Education. 3 (2). (1994): 37-43.

Bronfenbrenner, U. Making Human Beings Human: Bioecological Perspectives on Human Development. Thousand Oaks : Sage Publication, 2005.

Children out of school. (n.d.). Available from: http://www.unesco.org/education/efa/global_co/policy_group/children_out_of_school.pdf. [September 28, 2016].

Global Partnership for Education. (n.d.). Out-of-School Children. Available from: http://www.globalpartnership.org/focus-areas/out-of-school-children. [September 28, 2016].

Miyazawa, I. (n.d). ASEAN Declaration ON STRENGTHENING EDUCATION FOR OUT-OF-SCHOOL CHILDREN AND YOUTH [Brochure]. Bangkok: UNNESCO Bangkok.

Santrock, J, W. Life-span development. 13th ed. New York: McGraw-Hill, 2011. Smith, M. (2011). UNICEF BACK-TO-SCHOOL GUIDE. N.P: UNICEF. UNESCO Institute for statistics. (2005). Children out of school: Measuring exclusion

from primary education. Available from: http://www.uis.unesco.org/Library/Documents/oosc05-en.pdf. [September 28, 2016].

UNESCO Institute for statistics. (2013). Out of school children in Vietnam: A country study. Available from: http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/viet-nam-oosci-report.pdf. [September 28, 2016].

UNESCO Institute for statistics. (2015). A growing number of children and adolescents are out of school as aid fails to meet the mark. Fact sheet 31, 1-13. Available from: http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/fs-31-out-of-school-children-en.pdf. [September 28, 2016].

UNESCO Institute for statistics. (2015). Fixing the broken promise of education for all: Findings from the Global Initiative on Out-of-School Children. Available from:

DPU

135

from http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/oosci-global-exsum-en.pdf. [September 28, 2016].

UNESCO Institute for statistics. (2016). Estimating the Number of Out-of-School Children: Methodological Problems and Alternative Approaches India case study. Available from: http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/oosc-statistical-report-india-case-study.pdf. [September 28, 2016].

UNESCO Institute for statistics. (2016). Leaving on one behind: Leaving on one behind: How far on the way to universal primary and secondary education. Fact sheet 37, 1-16. Available from: http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/fs37-out-of-school-children.pdf. [September 28, 2016].

UNICEF. (2015). Out-of-School Children. Available from: http://www.unicef.org/ghana/REALLY_SIMPLE_STATS_-_Issue_4(1).pdf. [Retrieved September 1, 2016]

United Nation Children’s Fund (UNICEF). (2015). Global Out-of-School Children Initiative Operational Manual. Available from: from http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/oosci-operational-manual.pdf. [September 28, 2016].

United Nation Development Programme. (2016). High-Level Political Forum on Sustainable Development. Available from: https://sustainabledevelopment.un.org/intergovernmental. [September 2, 2016].

United Nation Development Programme. (2016). Millennium Development Goals. Available from: http://www.undp.org/content/undp/en/home/sdgoverview.html. [September 1, 2016].

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (n.d.). Mobile Literacy for Out of School Children Project [Brochure]. UNESCO.org

United Nations Thailand. (2015). เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของประเทศไทย. แหลงทมา: http://www.un.or.th/globalgoals/th/the-goals/. [13 มถนายน 2560].

DPU

136

United Nations. (n.d.). Sustainable Development Goal: 17 Goals To Transform our world. Available from: http://www.un.org/sustainabledevelopment/education/. [Retrieved July 4, 2017]

DPU

137

DPU

137

ภาคผนวก

DPU

138

ภาคผนวก ก

แบบบนทกการสมภาษณเชงลกส าหรบวตถประสงคขอ 1 และ ขอ 2

DPU

139

แบบบนทกการสมภาษณเชงลก

วตถประสงคของการสมภาษณ 1. เพอศกษาคณลกษณะพนฐานของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

2. เพอศกษาปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 1 ขอมลคณลกษณะพนฐาน ตวอยางประเดนค าถาม เชน

1. ชอ-สกล..........ชอเลน............. 2. อาย................... 3. ระดบการศกษาชนปสดทายทศกษา .............. 4. เกรดเฉลย ...................... 5. โรงเรยนทเคยศกษา.................. 6. จ านวนสมาชกในครอบครว.......... ผตอบแบบสมภาษณเปนบตรคนทเทาไหร.......... 7. สถานภาพครอบครว (ปกต / หยาราง / แยกกนอย / อนๆ)............. 8. ปจจบนพกอาศยอยกบใคร.............. 9. ผตอบแบบสมภาษณสนทกบใครมากทสดในครอบครว.............. 10. ชอสกลบดามารดาหรอผปกครอง............... 11. อายของบดามารดาหรอผปกครอง.............. 12. อาชพบดามารดาหรอผปกครอง................ 13. สภาพฐานะของครอบครว/รายไดของครอบครวโดยประมาณ............... 14. ใครเปนผหารายไดหลกของครอบครว.................... 15. หากปจจบนท างาน (เมอไมไดเขาโรงเรยน) ระบอาชพหรองานทท าในปจจบน................. 16. ผตอบแบบสมภาษณมาท าอาชพนไดอยางไร.............. 17. รายละเอยด/ลกษณะงานทท า.............. 18. รายได/ผลตอบแทนของงานทท า......... 19. บคคลทเปนผดแลรบผดชอบคาใชจาย – รายไดทไดรบจากการท างาน..................

ตอนท 2 ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

1. จ านวนปทออกจากโรงเรยน............ 2. เหตผลทออกจากโรงเรยน...............

DPU

140

3. บคคล / เหตการณ ทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยน............. 4. ความรสกทตองออกจากโรงเรยน..................... 5. สมาชกในครอบครว มความคดเหนอยางไรตอการออกจากโรงเรยน ................. 6. การตดตอกบครอาจารยหรอเพอนในโรงเรยนในปจจบน.............. 7. การพดคยกบคร-เพอน กอนออกจากโรงเรยนเกยวกบปญหา/สาเหตทออกจากโรงเรยน............ 8. ครอาจารยหรอเพอนมความคดเหนอยางไรกบการออกจากโรงเรยน ............ 9. ความตองการ / แผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต.............. 10. การพดคยกบผปกครองหรอสมาชกในครอบครวเกยวกบแผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต........... 11. หากมแผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต จะศกษาตอทไหน อยางไร...........

ส าหรบตวแทนครอบครวของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 1 ขอมลคณลกษณะพนฐาน ตวอยางประเดนค าถาม เชน

1. ชอ-สกล..........ชอเลน............. 2. อาย................... 3. ระดบการศกษาสงสด .............. 4. ภมล าเนา.................. 5. ทอยอาศยในปจจบน.............. 6. สถานภาพครอบครว (ปกต / หยาราง / แยกกนอย / อนๆ)............. 7. จ านวนสมาชกในครอบครว.......... 8. บตรทออกจากโรงเรยนเปนบตรคนทเทาไหร.......... 9. อาชพในปจจบน และอาชพสวนใหญของคนในชมขน................ 10. รายละเอยด/ลกษณะงานทท า.............. 11. รายได/ผลตอบแทนของงานทท า......... 12. สภาพฐานะของครอบครว/รายไดของครอบครวโดยประมาณ............... 13. ใครเปนผหารายไดหลกของครอบครว.................... 14. บตรไดท างานใดเมอไมไดเขาโรงเรยน.................. 15. บตรท างานดงกลาวไดอยางไร...................... 16. รายละเอยดของงานทบตรท า............... 17. รายไดของบตร.................. 18. ผรบผดชอบดแลคาใชจาย และรายไดของบตรเมอท างาน..................

DPU

141

ตอนท 2 ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

1. จ านวนปทบตรออกจากโรงเรยน............ 2. เหตผลทใหบตรออกจากโรงเรยน............... 3. บคคล / เหตการณ ทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยน............. 4. ความรสกทตองใหบตรออกจากโรงเรยน..................... 5. สมาชกในครอบครว มความคดเหนอยางไรตอการออกจากโรงเรยน ................. 6. การตดตอกบครอาจารยหรอเพอนในโรงเรยนในปจจบน.............. 7. การพดคยกบคร-เพอน กอนออกจากโรงเรยนเกยวกบปญหา/สาเหตทออกจากโรงเรยน............ 8. ทศนคต และมมมองทมตอการใหความส าคญ/ความจ าเปน ทางการศกษาของผใหสมภาษณทมตอตนเอง

และตอบตร.......... 9. การวางแผนทางการศกษาของบตรเปนอยางไร............... 10. ความตองการ / แผนการกลบเขาศกษาตอของบตรในอนาคต.............. 11. หากมแผนการกลบเขาศกษาตอในอนาคต จะศกษาตอทไหน อยางไร........... 12. วางอนาคตใหกบบตรอยางไร.............

ส าหรบตวแทนชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 1 ขอมลคณลกษณะพนฐาน ตวอยางประเดนค าถาม เชน

1. ชอ-สกล..........ชอเลน............. 2. อาย................... 3. ภมล าเนา........... 4. ทอยอาศยในปจจบน........... 5. ระดบการศกษาชนสงสด .............. 6. จ านวนสมาชกในครอบครว.......... และจ านวนครวเรอนในชมชนโดยประมาณ........... 7. สถานภาพครอบครว (ปกต / หยาราง / แยกกนอย / อนๆ)............. 8. อาชพในปจจบน และอาชพสวนใหญของคนในชมชน............ 9. รายละเอยด/ลกษณะงานทท า.............. 9. สภาพฐานะ/รายไดของครอบครวโดยประมาณ.......... 10. ใครเปนผหารายไดหลกของครอบครว.................... 11. ความเกยวของกบกลมเปาหมาย.............. 12. ความสนท/ความสมพนธ กบกลมเปาหมาย............

DPU

142

13. ระยะเวลาทรจกกบกลมเปาหมาย............. ตอนท 2 ปจจยทสงผลใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา

1. ลกษณะ/พฤตกรรมทวไปของกลมเปาหมาย และครอบครว................. 2. ความสมพนธภายในครอบครวของกลมเปาหมาย (ปกต / หยาราง / แยกกนอย / อนๆ)............... 3. ความสมพนธระหวางกลมเปาหมายกบบดามารดาหรอผปกครอง

4. พฤตกรรมการเรยนของกลมเปาหมายเปนอยางไร.......... 3. การทราบเหตผลทกลมเปาหมายออกจากโรงเรยน............... 4. บคคล / เหตการณ ทมอทธพลตอการตดสนใจออกจากโรงเรยน............. 5. สมาชกในครอบครวกลมเปาหมาย มความคดเหนอยางไรตอการออกจากโรงเรยน ................. 5. ปจจบนกลมเปาหมายประกอบอาชพใดหรอท าอะไรเมอไมไดเขาโรงเรยน............ 6. ทศนคต /มมมองทมตอการออกนอกโรงเรยนของกลมเปาหมาย....... (เหนดวย-ไมเหนดวย เพราะเหตใด)

หมายเหต ค าถามดงกลาวอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสมตามสถานการณในการลงพนทสมภาษณ

เชงลก

DPU

143

ภาคผนวก ข

แบบบนทกการสมภาษณเชงลกส าหรบวตถประสงคขอ 3

DPU

144

แบบบนทกการสมภาษณเชงลก

วตถประสงคของการสมภาษณ

เพอเปนแนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล

1. ชอ – สกล.................................................................................... อาย ........................ ป 2. สถานทท างาน.............................................................................. 3. ต าแหนงงาน................................................................................. 4. ประสบการณทท างานเกยวของกบการวางแผนงาน หรอนโยบายหรอมประสบการณในการจดการศกษา

ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนทออกนอกระบบ ...................... ป

ตอนท 2 แนวทางการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

1. จากคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาดานวถชวตภายหลงออกจากระบบ

การศกษา ทานคดวาหนวยงานใดบางทควรมบทบาทในการชวยเหลอ และพฒนาเดกและเยาวชนดงกลาว

และควรชวยเหลอและพฒนาอยางไร

2. จากคณลกษณะเชงลกของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาดานแนวโนมการศกษาตอในอนาคต ทาน

คดวาจะมแนวทางจดการศกษาหรอจะพฒนาอยางไรจงจะเหมาะสมกบความตองการของเดกและเยาวชน

นอกระบบการศกษา

3. จากค าตอบขอท 2 ทานคดวาบคลากร-หนวยงานทเกยวของหรอมบทบาทในการจดการศกษาหรอพฒนา

ความสามารถส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาควรเปนใครหรอหนวยงานใดบาง และควรท า

หนาทอยางไร

4. จากปจจยทท าใหเดกและเยาวชนออกนอกระบบการศกษา ทานคดวาจะครอบครว โรงเรยน และชมชน

ควรมบทบาทอยางไรในการปองกนการออกจากระบบการศกษาของเดกและเยาวชน

5. รปแบบการจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ควรจด

การศกษาอยางไร เพอปองกน ชวยเหลอ หรอพฒนาเดกและเยาวชนทออกนอกระบบการศกษา

DPU

145

6. จากค าตอบในขอ 5 หนวยงานใดทควรมบทบาทในการใหชวยเหลอ ปองกน และพฒนากลมเดกและ

เยาวชนนอกระบบการศกษา

7. จากขอมลทไดจากงานวจยในวตถประสงคขอท 1 และ 2 ทานคดวาแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสม

ส าหรบเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษาควรเปนอยางไร

DPU

146

ภาคผนวก ค

ภาพถายสภาพครอบครว โรงเรยน และชมชนของเดกและเยาวชนนอกระบบการศกษา

DPU

147

DPU

148

DPU

149

DPU

150

ประวตผวจย

ดร.พชราภา ตนตชเวช เกดเมอวนท 23 เมษายน ทจงหวดกรงเทพมหานคร ส าเรจการศกษาระดบ

ปรญญาตร สาขาวชามธยมศกษา วชาเอกวทยาศาสตรทวไปและจตวทยาการใหค าปรกษาและการแนะแนว จาก

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในป พ.ศ. 2544 ส าเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาจตวทยา

พฒนาการ จากคณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในป พ.ศ. 2548 และเขาศกษาตอระดบปรญญาเอก

หลกสตรครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา จากคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยในป พ.ศ.

2555

ประวตการท างาน เคยด ารงต าแหนง นกจตวทยา โรงเรยนมหดลวทยานสรณ ในป พ.ศ. 2547-2548 เคย

ด ารงต าแหนงนกทรพยากรบคคล โรงพยาบาลศรราช ในป พ.ศ. 2548 -2549 และอาจารยประจ าสาขาวชา

จตวทยา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม ในป พ.ศ. 2549 -2551 เลขานการและอาจารยประจ า

หมวดวชาศกษาทวไป คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตยตงแต พ.ศ. 2551-2555

ปจจบนเปนอาจารยประจ าหลกสตรประกาศนยบตรบณฑตวชาชพคร วทยาลยครศาสตร มหาวทยาลย

ธรกจบณฑตย ตงแตป พ.ศ. 2558

DPU