7 Przedmowa do wydania norweskiego «Progress imposes not only new possibilities for the future but new restrictions» Norbert Wiener W dziedzinie zarz„dzania inwestycjami Norwegia jest obecnie krajem przoduj„cym. Zosta‡a tu opracowana jednorodna baza norm dla ww. dziedziny i jednoczenie powsta‡y zwi„zane z tym odpowiednie systemy komputerowe. Przyk‡adem mog„ byæ norweskie normy NS 3451 Tablica czŒci budowli, NS 3420 Teksty do opisu robót budowlanych i in¿ynierskich i NS 3421 Teksty do opisu instalacji. Wszystkie one s„ jedynymi w skali wiatowej. Nag‡„ potrzeb„ sta‡o siŒ opracowanie odpowiedniego pod- rŒcznika, omawiaj„cego jak nale¿y stosowaæ technikŒ komputerow„ w powi„zaniu z istniej„cymi normami. Chocia¿ Norwegia ma d‡ugoletnie tradycje w dziedzinie przygotowywania dokumentów budowlanych, jednak odczuwa siŒ du¿„ rozbie¿noæ w poziomie ich jakoci. Wymienione normy s„ zbiorem podstawowych elementów niezbŒdnych do przygotowywania dokumentów dla zarz„dzania inwestycjami budowlanymi i in¿ynierskimi. Paradoksem jest, ¿e nie opracowano wskazówek jak uk‡adaæ te elementy, aby móc korzystaæ z techniki komputerowej i osi„gn„æ optymalne, scalone rozwi„zania. Braki w dokumentach s„ przyczyn„ marnotrawstwa zarówno materia‡ów jak i si‡y roboczej, powoduj„ ró¿nego rodzaju spory i nieporozumienia, wp‡ywaj„ na obni¿enie jakoci wykony- wanych budowli. Nale¿y stwierdziæ, i¿ nieuwzglŒdnianie w programach studiów na uczelniach i w szko‡ach technicznych tematów obejmuj„cych przygotowywanie dokumentów budowlanych i stosowania techniki komputerowej jest powa¿nym niedopatrzeniem w dobie szybkiego rozwoju techniki. M‡odzi architekci i in¿ynierowie stykaj„ siŒ z dokumentami dotycz„cymi zarz„dzania inwestycjami dopiero w miejscu pracy. Wa¿nym wiŒc krokiem jest zebranie wszelkich dostŒpnych elementów tworz„cych systematyczny model dostosowany do nowoczesnej informatyki w budownictwie. Dokonanie
29
Embed
but new restrictions» Przedmowa Norbert Wiener do wydania ...konstrukcje.arch.pwr.wroc.pl/dydaktyka/dydaktyka-tarczewski/dokum… · dokumenty budowlane i u¿ywaj„ ich Œ architektom,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
7
Przedmowado wydania norweskiego
«Progress imposes not onlynew possibilities for the futurebut new restrictions»
Norbert Wiener
W dziedzinie zarz¹dzania inwestycjami Norwegia jest obecniekrajem przoduj¹cym. Zosta³a tu opracowana jednorodna bazanorm dla ww. dziedziny i jednocze�nie powsta³y zwi¹zane z tymodpowiednie systemy komputerowe. Przyk³adem mog¹ byænorweskie normy NS 3451 �Tablica czê�ci budowli�, NS 3420�Teksty do opisu robót budowlanych i in¿ynierskich� i NS 3421�Teksty do opisu instalacji�. Wszystkie one s¹ jedynymi w skali�wiatowej.
Nag³¹ potrzeb¹ sta³o siê opracowanie odpowiedniego pod-rêcznika, omawiaj¹cego jak nale¿y stosowaæ technikê komputerow¹w powi¹zaniu z istniej¹cymi normami. Chocia¿ Norwegia mad³ugoletnie tradycje w dziedzinie przygotowywania dokumentówbudowlanych, jednak odczuwa siê du¿¹ rozbie¿no�æ w poziomie ichjako�ci.
Wymienione normy s¹ zbiorem podstawowych elementówniezbêdnych do przygotowywania dokumentów dla zarz¹dzaniainwestycjami budowlanymi i in¿ynierskimi. Paradoksem jest, ¿e nieopracowano wskazówek jak uk³adaæ te elementy, aby móckorzystaæ z techniki komputerowej i osi¹gn¹æ optymalne, scalonerozwi¹zania. Braki w dokumentach s¹ przyczyn¹ marnotrawstwazarówno materia³ów jak i si³y roboczej, powoduj¹ ró¿nego rodzajuspory i nieporozumienia, wp³ywaj¹ na obni¿enie jako�ci wykony-wanych budowli.
Nale¿y stwierdziæ, i¿ nieuwzglêdnianie w programach studiówna uczelniach i w szko³ach technicznych tematów obejmuj¹cychprzygotowywanie dokumentów budowlanych i stosowania technikikomputerowej jest powa¿nym niedopatrzeniem w dobie szybkiegorozwoju techniki. M³odzi architekci i in¿ynierowie stykaj¹ siê zdokumentami dotycz¹cymi zarz¹dzania inwestycjami dopiero wmiejscu pracy.
Wa¿nym wiêc krokiem jest zebranie wszelkich dostêpnychelementów tworz¹cych systematyczny model dostosowany donowoczesnej informatyki w budownictwie. Dokonanie
8
Dokonanie wspomnianego opracowania pozwoli na:
� bardziej systematyczne planowanie inwestycji� pewniejsze obliczanie przetargów� uproszczenia przy opracowywaniu harmonogramów� bardziej racjonalne wykorzystanie si³y roboczej i materia³ów� lepsz¹ koordynacjê miêdzy bran¿ami
Mamy nadziejê, ¿e ksi¹¿ka ta przyczyni siê do lepszegozrozumienia wa¿nej roli dokumentów budowlanych. Ma ona s³u¿yæjako podrêcznik dla studentów, ma byæ poradnikiem dla architeków,in¿ynierów projektantów i wykonawców. Ma ona byæ podstaw¹nowego opracowania norweskiej normy NS 3450 �Dokumentyprojektowe dla budownictwa i robót in¿ynierskich�.
Znamienna sentencja Norberta Wienera mówi, ¿e udzia³ wrozwoju nie tylko powiêksza mo¿liwo�ci, ale tak¿e narzuca noweograniczenia. Dotyczy to równie¿ nowych metod komputerowych.Ich stosowanie musi byæ dok³adne i konsekwentne. Aby mócstosowaæ normy w po³¹czeniu z metodami komuterowymi, koniecznejest ich poprawne zrozumienie. W Norwegii od 20 lat stosowane s¹normy zarz¹dzania inwestycjami, a pomimo to, zw³aszcza w ma³ychprzedsiêbiorstwach, nie przyk³ada siê wagi do ich zrozumienia.
Ksi¹¿ka jest podsumowaniem wieloletniej pracy w gronie dobrychkolegów, zw³aszcza in¿yniera Ragnara Hansena i szefa rozwojuTure Kristiansena. Pragniemy im serdecznie podziêkowaæ, przedewszystkim za wytrwa³o�æ w okresie trudnej pracy pionierskiej.
Wielkie znaczenie dla praktycznych rozwi¹zañ mia³a wspó³pracaze Zwi¹zkami Mistrzów Ciesielskich, Murarskich, Malarskich iBlacharskich. Mistrz budowlany Haakon Tronrud by³ bardzo po-mocny przy opracowywaniu metod obliczania przetargów.
Wspó³praca z inwestorami, architektami, in¿ynierami, wykonaw-cami i rzemie�lnikami zachêca³a do dalszych prób tworzenia ci¹glelepszych metod zarz¹dzania. Pierwszym w Norwegii, któryzastosowa³ nowe metody by³ dr in¿. Olav Olsen.
Dalszymi przedstawicielami inwestorów, którzy zdecydowalisiê wprowadzaæ nowe metody byli: dyrektor Vang Horn Fjalestad,szefowie zarz¹dów drogowych Helge Ulstad i Thorleif Sagbakken,naczelny in¿ynier Hallstein Kjöllestad, dyrektorzy elektrowni NilsSelsth i Leif Erdal, architekt wojewódzki Arne Eggen, naczelny
9
architekt Öivind Mörch, profesor Odd-Kjeld Östby, architekciÖyvind Almaas i Tore Kleven, dyrektor Jon Rönning, architektKjell Erik Arstad, Jan Haavar Korshavn i Roar Jacobsen, sekretarzHelge Bristein i wielu, wielu innych.
Duñski ekonomista Ebbe Holsöe by³ doskona³ym partnerem wrozwi¹zywaniu wielu zadañ.
Bardzo cenne by³o dla nas zainteresowanie rozwojem nowychmetod zarz¹dzania ze strony przedstawicieli Uczelni. RektorPolitechniki w Trondheim Rolf Lenschow (wówczas kierownikInstytutu Konstrukcji Betonowych) by³ inicjatorem wprowadzenianowego przedmiotu do programu nauczania. Znajomo�æ zagadnieñprzedstawionych w tej ksi¹¿ce by³a wymagana przy egzaminie.Profesorowie Are Vesterlid i Gullik Kollansrud wprowadzili tenprzedmiot do programu Wy¿szej Szko³y Architektury w Oslo. W 37innych szko³ach in¿ynierskich i technicznych s¹ dzi� wyk³adaneelementy nowoczesnego zarz¹dzania.
Pragniemy wyraziæ wielkie podziêkowanie Królewskej RadzieBadañ Naukowo-Technicznych Norwegii i jej przedstawicielowiin¿ynierowi E. Skjörten�owi za poparcie, zainteresowanie i udzieleniepomocy finansowej.
Za poparcie i zainteresowanie nasz¹ dzia³alno�ci¹ nad wielomaprojektami w ramach programu rozwoju budownictwa NTNF-3Bsk³adamy specjalne podziêkowanie dyrektorowi Inger StrayLien�owi.
Dziêkujemy za doskona³¹ wspó³pracê dyrektorowi RadyNormalizacji Budownictwa Norwegii panu Odd Lyng�owi, któryby³ od lat rzecznikiem racjonalizacji procesu budowlanego.
Dziekanowi Wydzia³u Budownictwa, panu Knutowi Gilboe wWy¿szej Szkole In¿ynierskej w Trondheim jeste�my ogomniewdziêczni za wieloletni¹ wspó³pracê oraz uwagi dotycz¹ce osta-tecznej formy i tre�ci tej ksi¹¿ki.
Drammen / Baerum - wiosn¹ 1991
Egil Amundsen Janusz Ziolko
10
«Quelle que soit la perfection d'un systeme de classement il nepeut remplacer le jugement dela personne appelé a s'en servir»
POL-JEAN
Zainteresowanie Norwegów Polsk¹ siêga wielu lat wstecz. KrólWikingów, Olav Trygvason mia³ polsk¹ ksiê¿niczkê za ¿onê. Wokresie rozbiorów m³odzi norwescy romantycy ujmowali siê zalosem Polaków. Norweski obroñca my�li demokratycznej, poetaJohan S. C. Welhaven wspomina walkê pod Ostro³êk¹ w swoimwierszu �Republikanin� napisanym w 1884 roku. W�ródwspó³czesnych wci¹¿ ¿ywe s¹ wspomnienia wspólnej walki oNarwik w 1940 roku i udzia³u w walkach powietrznych o Wielk¹Brytaniê. Pokojowa Nagroda Nobla przyznana polskiemurobotnikowi by³a dowodem, jak ceniony by³ przez Norwegów polskiruch oporu przeciw jednej z najokrutniejszych tyranii, które dotknê³ywspó³czesnych.
Powszechna atmosfera ¿yczliwo�ci w stosunku do Polski znajdujedzi� wyraz w pomocy techniczno-organizacyjnej udzielanej zarównoprzez rz¹d Norwegii jak i przez poszczególne organizacje i instytucje.W�ród nich specjalne miejsce zajmuje Norweska Rada Normali-zacji w Budownictwie. Dyrektor Rady, pan Odd Lyng, ofiarowa³polskiemu przemys³owi budowlanemu komplet norweskich normdotycz¹cych zarz¹dzania procesem inwestycyjnym, z prawemprzek³adu i wolnego u¿ytku. Normy te wywo³a³y zainteresowaniew polskich krêgach akademickich i by³y bezpo�redni¹ przyczyn¹zorganizowania serii szkoleñ dla polskich architeków i in¿ynieróww Norwegii, a ostatnio tak¿e w Polsce. Celem spotkañ by³ozapoznanie siê z norweskimi metodami zarz¹dzania inwestycjami.Szkolenie umo¿liwi³a pomoc finansowa udzielona przez KrólewskieMinisterstwo Spraw Zagranicznych Norwegii.
Przy tej okazji mia³em przyjemno�æ spotkaæ grupê m³odychpolskich architektów i in¿ynierów, którzy ¿ywo podjêli pracê nadzaadaptowaniem norweskich metod zarz¹dzania procesem inwes-tycyjnym i przek³adem podstawowych norm na jêzyk polski.Podobnych norm w Polsce dotychczas nie opracowano. W wynikuwspólnej pracy powsta³o wiele przek³adów norweskich dokumentów.
Przedmowa do wydania polskiego
11
Polscy koledzy z zapa³em zaczêli dzieliæ siê nowymi wiadomo�ciami zeswoimi studentami. Dr in¿. arch. Waldemar Leszkiewicz i mgr in¿.arch.Joanna Karboñska wprowadzili wiadomo�ci o norweskich normach isystemach komputerowych do programu nauczania Politechniki Gdañskiej.W �lad za nimi poszli dr in¿. Andrzej Minasowicz, wyk³adowca PolitechnikiWarszawskiej i mgr in¿. Romuald Tarczewski, wyk³adowca PolitechnikiWroc³awskiej. Mgr in¿. Jaros³aw Prugar dokona³ przek³adu wielu norweskichsystemów komputerowych na jêzyk polski.
Dr in¿. Stefan Pyrak, redaktor naczelny czasopisma �In¿ynieria iBudownictwo� oceni³, ¿e zagadnienia zarz¹dzania inwestycjami s¹ wa¿nedla polskiego budownictwa w okresie zmiany jego struktury. W swojejrecenzji pierwszego, norweskiego wydania tej ksi¹¿ki wskaza³ na celowo�æprzygotowania polskiego przek³adu.
Królewskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych Norwegii,reprezentowane przez dyrektora Rolfa Baltzersena, udzieli³o materialnegowsparcia co umo¿liwi³o przet³umaczenie tej ksi¹¿ki na jêzyk polski. By³o towielk¹ podniet¹ do zrealizowania zamierzenia, o którym ju¿ wcze�niejmy�la³em. Niestety, wspó³autora wydania norweskiego, Egila Amundsena,odpowiedzialnego za rozdzia³ o kalkulacji przetargów nie ma w�ród nas.Sk³adam tu cze�æ jego pamiêci.
Polskie wydanie jest rozszerzone w stosunku do pierwszego, dziêkiczemu polski czytelnik otrzyma pe³niejszy obraz zagadnienia.
Dziêkujê serdecznie wszystkim Norwegom, którzy siê przyczynili dorozszerzenia wspó³pracy z moim �starym krajem� w dziedzinie zarz¹dzaniainwestycjami. Dziêkujê polskim kolegom za ich gor¹ce zainteresowanienaszymi rozwi¹zaniami i zrozumienie celu stosowania tych systemów.¯yczê im, aby ich praca nad odbudow¹ kraju da³a jak najlepsze wyniki.
W³adzom Politechniki Wroc³awskiej wyra¿am g³êbokie podziê-kowanieza wydanie tej ksi¹¿ki. Czuje siê zaszczycony faktem, ¿e moje opracowaniezosta³o wydane przez Oficynê Wydawnicz¹ tej Uczelni. Panu RomualdowiTarczewskiemu wyra¿am serdeczne podziêkowanie za inicjatywêprzygotowania wydania polskiego, fachowe uwagi odno�nie zawarto�ciksi¹¿ki i starann¹ korektê.
Mojej kochanej ¿onie Zofii gor¹co dziêkujê za bardzo cierpliw¹ inieocenion¹ pomoc w poprawieniu polskiego stylu.
W Norwegii, wiosn¹ 1994 Janusz Ziolko
12
Ksi¹¿ka opisuje jak s¹ opracowywane i u¿ywane dokumentydotycz¹ce zarz¹dzania inwestycjami budowlanymi w Norwegii ijakie znaczenie maj¹ norweskie normy dla jako�ci tych dokumentów.Normy stanowi¹ podstawê systematyzowania dokumentów.Systematyka pozwala na opracowanie wzorów dokumentówbudowlanych z my�l¹ o przysz³ych rozwi¹zaniach scalonych zzastosowaniem metod komputerowych.
Ksi¹¿ka jest przeznaczona dla wszystkich, którzy pracuj¹ wprzemy�le budowlanym lub przygotowuj¹ siê do tego zawodu. Dlatych, którzy ju¿ maj¹ do�wiadczenie w przygotowywaniudokumentów budowlanych, mo¿e ona byæ wska�nikiem nowychrozwi¹zañ usprawniaj¹cych pracê i prowadz¹cych do oszczêdno�ci.Dla studentów ma to byæ podrêcznik. Dla wyk³adowców mo¿e byæpomoc¹ u³atwiaj¹c¹ przygotowywanie systematycznego kursudotycz¹cego tego tak zaniedbanego przedmiotu. Przemys³ wybiera³dotychczas najkosztowniejszy w skali spo³ecznej sposób szkoleniaw tej dziedzinie, pozostawiaj¹c ten problem zatrudnionym w biurachprojektów i przedsiêbiorstwach wykonawczych.
Do�wiadczenia w opracowywaniu dokumentów, o których mowazebrali�my dziêki wieloletniej praktyce i licznym kontaktom zprzemys³em budowlanym. Opis robót i przedmiar zajmuj¹ w�ródnich centraln¹ pozycjê. Pomimo i¿ w Norwegii od niemal stu latpanuje zwyczaj przygotowywania takich dokumentów, to jednakwci¹¿ wiele pozostaje do zrobienia w tej dziedzinie.
Ksi¹¿ka ta jest napisana dla tych, który chc¹, aby dzieñ jutrzejszyby³ lepszy ni¿ wczorajszy -- ciekawszy i bardziej wydajny. Mo¿e siêokazaæ, ¿e przygotowywanie tego �nudnego dokumentu�, tego �z³akoniecznego� potrzebnego do wzniesienia domu, budowy mostuczy drogi, mo¿e byæ powi¹zane z zawodow¹ satysfakcj¹, ze�wiadomo�ci¹ tworzenia podstaw systematycznej wymiany infor-macji miêdzy projektantem i wykonawc¹. Warto tego spróbowaæ.
1 Wprowadzenie, cel ksi¹¿ki
13
Ksi¹¿ka zaadresowana jest do ka¿dego, kto wybra³ pracê wprzemy�le bezpo�rednio odpowiedzialnym za �budowanie�spo³eczeñstwa, w którym ¿yjemy. Zarz¹dzanie jest codzienn¹czynno�ci¹ ka¿dego budowniczego oraz projektanta. W Norwegiiczynno�æ ta poch³ania oko³o 20% kosztów ca³kowitych zwi¹zanychz budownictwem i robotami in¿ynierskimi. Roczna warto�æ produkcjitego przemys³u wynosi oko³o 100 miliardów koron*). £atwozrozumieæ, ¿e ka¿de usprawnienie procedur zarz¹dzania mo¿e daæpowa¿ne oszczêdno�ci w skali krajowej. Wszyscy jeste�myinwestorami, budujemy dla siebie, celem naszej pracy powinno byæpodniesienie jako�ci budownictwa i obni¿enie jego kosztów.
Norwegia osi¹gnê³a w ci¹gu ostatnich 25 lat wyj¹tkow¹ pozycjêw skali �wiatowej je�li chodzi o normalizacjê dokumentówbudowlanych. Norweska Rada Normalizacji w Budownictwiesprawnie kierowa³a prac¹ nad przygotowaniem norm. Rezulatemjest komplet norm, których nie sposób znale�æ gdzie indziej.Odgrywaj¹ one wa¿n¹ rolê w komputeryzacji budownictwa.
Ksi¹¿ka ma s³u¿yæ wszystkim tym, którzy przygotowuj¹dokumenty budowlane i u¿ywaj¹ ich � architektom, in¿ynierom,przedsiêbiorcom, rzemie�lnikom, studentom i uczniom szkó³technicznych. Projektanci przygotowuj¹ opis robót, rzemie�lnicy �korzystaj¹ z niego. To oni decyduj¹ jak¹ ocenê daæ temudokumentowi. Projektant mo¿e zapewniæ oczekiwan¹ jako�æbudowli tylko poprzez uporz¹dkowany wed³ug pewnego systemui zrozumia³y opis.
Celowo�æ zastosowania komputerów jest oczywista. Wszelkiedalsze rozwa¿ania bêd¹ oparte na nowoczesnej technicesk³adowania i przetwarzania danych. Trudno znale�æ dzi� cz³owieka,który wola³by posy³aæ umy�lnego zmiast korzystaæ z telefonu czytelefaxu.
Komputer jest dzi� takim samym narzêdziem jak linijka, pi³a czym³otek. Technika komputerowa zaczyna mieæ tradycje wzarz¹dzaniu procesem inwestycyjnym. Pierwszy norweski opisrobót zosta³ przygotowany przez Stenara Sorensena i JanuszaZiolko ju¿ w roku 1965. Dotyczy³ on Honen Gaard - Internatu dlaniewidomych kobiet w Ringerike, w okolicy Oslo. By³o to studiumeksperymentalne. Per Helge Ulstad, szef Zarz¹du DrogowegoMiasta Sto³ecznego Oslo, zamówi³ w 1967 roku pierwsze opisykonkretnych za³o¿eñ zwi¹zanych z budow¹ autostrady w kierunkuTrondheim, tzw. �Djupdalstraseen�. Opisy robót i przedmiaryzosta³y przygotowane przez biuro projektów dra in¿. Olava Olsena,
*) odpowiada to oko³o 15 miliardom USD (przyp. do wyd. pol.)
14
w Lysaker, ko³o Oslo. Zadaniem tej firmy by³o zaprojektowaniemostów i koordynowanie prac nad przygotowaniem dokumentówprzetargowych tak¿e dla tych czê�ci za³o¿nia, które by³y projek-towane przez cztery inne biura projektów.
Praktyczne rozwi¹zania i przyk³ady, które s¹ przytaczane wksi¹¿ce s¹ zaczerpniête ze znanego systemu komputerowegomaj¹cego powszechne zastosowanie zarówno w Norwegii jak izagranic¹. System jako taki nie jest celem, ale pozwala sprawdziæzasady i regu³y, które s¹ zebrane w tej ksi¹¿ce. Wiele z nich nadajedzi� ton nowoczesnym metodom przygotowywania dokumentówbudowlanych. Niektóre z nich osi¹gnê³y status pozwalaj¹cy nazwaæje �norm¹ przemys³ow¹�.
15
2.1. Norweskie normy -- ich rola w bran¿ybudowlanej
Zwi¹zek Normalizacyjny Norwegii (NSF) koordynuje praceNorweskiej Rady Normalizacji w Budownictwie (NBR), NorweskiejCentrali Normalizacji Przemys³u Maszynowego (NVS) i NorweskiegoKomitetu Elektrycznego (NEK). NSF wyda³ zbiór technicznych,prawnych i ekonomicznych regu³ i postanowieñ, które nosz¹ mianoNorm Norweskich (NS).
Wed³ug norweskiego prawa norma jest dobrowolnie przyjêt¹podstaw¹ do zawarcia umowy miêdzy kupuj¹cym i sprzedaj¹cym. Zchwil¹ podpisania umowy norma staje siê prawem.
Norweska Rada Normalizacji w Budownictwie (NBR)nieprzerwanie od 1965 roku kontynuuje prace zwi¹zane z rozwojemnorm budowlanych. Przemys³ budowlany w Norwegii to przedewszystkim du¿a liczba ma³ych przedsiêbiorstw, które nie by³yby wstanie samodzielnie podj¹æ skomplikowanego zadaniausystematyzowania podstaw zarz¹dzania inwestycjami.
Istniej¹ca struktura przedsiêbiorstw uwypukla zas³ugi NorweskiejRady Normalizacji w Budownictwie, która podjê³a i prowadzi pracenad ca³okszta³tem rozwoju systematyki w budownictwie i in¿ynierii.Systematyka i klasyfikacja s¹ podstawowymi warunkamiwprowadzenia informatyki i jej pe³nego wykorzystania we wszystkichbran¿ach.
Obecnie nie ma kraju, który móg³by zaprezentowaæ równorzêdnyz posiadanym przez Norwegiê zbiór dokumentów dla zarz¹dzaniaprocesem inwestycyjnym. Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e prace terozpoczêto na d³ugo przed upowszechnieniem nowoczesnej infor-matyki.
O wysokiej randze norweskich norm najdobitniej �wiadczyzainteresowanie, jakie wzbudzi³y odbywaj¹cego siê jesieni¹ 1985 rokuw Warszawie Kongresu �Economics in Building� zorganizowanegoprzez ONZ, konferencji �wiatowej CIB �Conceptual Modelling� na
2. Norweskie normy dla zarz¹dzaniaprocesem inwestycyjnym
16
Uniwersytecie w Lund jesieni¹ 1988 roku, oraz konferencji ISO i ICISdotycz¹cej normalizacji dokumentów budowlanych w Thun w lecie1993 roku. Specjali�ci z ca³ego �wiata zwracali uwagê na norweskieosi¹gniêcia na tym polu.
Szwecja przez pewien okres pretendowa³a do przewodzenia womawianej dziedzinie, jednak okaza³o siê, ¿e zosta³a wyprzedzonaprzez Norwegiê. Trzeba tu podkre�liæ, ¿e osi¹gniêcia Norwegów by³ymo¿liwe dziêki wspó³pracy zarówno naukowców jak i praktyków,pracuj¹cych nad usprawnieniem budownictwa poprzez scalenie norm.Sta³o siê to podstaw¹ rozwoju norweskich systemów komputerowych.
Prace rozpoczête 25 lat temu wymagaj¹ stale nowych impulsów.�rodowisko ludzi zajmuj¹cych siê omawianymi zagadnieniami jestogromnie cenne i wa¿ne jest aby stworzyæ warunki do dalszej pracyprzy niezmienionym jej tempie, zwa¿ywszy szczególnie na fakt, ¿eNorwegia w tej chwili stoi na progu wkroczenia do ZjednoczonejEuropy.
W niniejszej ksi¹¿ce zostan¹ omówione norweskie normy dotycz¹cezarz¹dzania procesem inwestycyjnym opracowane przez NBR. S¹ to:
NS 3419 Przygotowanie i prowadzenie placu budowyNS 3420 Teksty do opisu robót budowlanych i
in¿ynierskichNS 3421 Teksty do opisu robót instalacyjnychNS 3450 Dokumenty projektowe dla budownictwa i robót
projek towychNS 8311 Oznaczenia w budynkach i czê�ciach budynkówNS 8312 Numerowanie pomieszczeñ
Wy¿ej wymienione normy bêd¹ omówione w kolejno�ciodpowiadaj¹cej ich znaczeniu dla opracowywania dokumentów.By³oby korzystne, aby czytelnik studiuj¹cy tê ksi¹¿kê móg³ dysponowaæaktualn¹ norm¹. Najwa¿niesze z nich s¹ prze³o¿one na jêzyk polski.
Norweskie normy tworz¹ system. Zale¿no�ci w tym systemieprzedstawia rys. 2.1:
17
NS 3459Elektroniczne przekazywanie
danych o projekcie
Opisy gotowych budynków i instrukcje dla
eksploatacji i utrzymaniabudynków,
dokument «jak zbudowane»
NS 3450 Dokumentyprojektowe
NS 3451 Tablicaczê�ci budynków
NS 3453Koszty inwestycji
Opisy robóti przedmiary dla
przetargów iwykonawstwa
NS 3420 / NS 3421Postanowienia techniczne
Regu³y wyceny
Biblioteka (katalogi teksów)
NS 3420 / NS 3421Tablica produktów
czê�ciowych
Jak uporz¹dkowaæ Jakie dane? Jak przetwarzaædane o projekcie dane o projekcie
2.2. Norweska Norma 3451Norweska Norma NS 3451 �Tablica czê�ci budynków� jest uwa¿anaza najwa¿niesz¹ normê dla zarz¹dzania procesem inwestycyjnym.Klasyfikuje ona czê�ci produktu koñcowego w jego ostateczejformie, tak jak inwestor kupuje je od wykonawcy. Opisuje onazakoñczenie procesu produkcyjnego, w którym rezultat pracy iu¿ytych materia³ów da³y fizyczne czê�ci budowli, innymi s³owysyntezê. Jednocze�nie wprowadza ona porz¹dek przy analizowaniuprzysz³ych inwestycji w fazie projektowania. To podwójne znaczenienormy ma szczególne znaczenie dla przekazywania informacji wprocesie budowlanym. Norma jest ³¹cznikiem miêdzy danymiustalanymi przez projektantów i danymi powstaj¹cymiu wykonawców. NS 3451 odgrywa z tego powodu decyduj¹c¹ rolêw koordynowaniu dokumentów budowlanych.
Norma ta jest podstaw¹ dla redagowania opisów robót i sys-tematyzowania informacji o kosztach budowli. Uk³ad tablicy jest³atwy do zapamiêtania, w ka¿ym razie je�li chodzi o kodydwucyfrowe. Projektanci i wykonawcy winni zawsze dysponowaæt¹ norm¹. Pe³ny przek³ad normy NS 3451 jest zamieszczony wza³¹czniku do ksi¹¿ki.
We wstêpie do normy NS 3451 czytamy:
NS 3419 Zagospodarowanieplacu budowy
18
Norma ustanawia podzia³ na czê�ci budowli i czê�ci instalacjiw celu usystematyzowania, klasyfikacji, i kodowania informacji,które dotycz¹ fizycznych czê�ci budynku i otaczaj¹cego terenu.
Podzia³ mo¿e byæ u¿ywany przy opisie robót i w przedmiarach, wstatystyce i w zbieraniu danych do�wiadczalnych o kosztach,w³asciwo�ciach u¿ytkowych, pracoch³onnosci i tym podobnych.
Cyfry, które nie s¹ u¿yte, tzw. «wolne» (0, 1, 8 i 9), pozostaj¹ dodyspozycji do specjalnego zastosowania wed³ug potrzeb.
NS 3451 �Tablica czê�ci budynku� podaje podzia³ budynku wed³ugtrzech stopni dok³adno�ci i odpowiadaj¹ce temu kody:
� kod jednocyfrowy oznacza g³ówne czê�ci budynku� kod dwucyfrowy oznacza czê�ci budynku� kod trzycyfrowy oznacza detale budynku
Podzia³ na czê�ci g³ówne i na czê�ci jest jasny. Trzycyfrowy podzia³mo¿e nasuwaæ w¹tpliwo�ci zwi¹zane na przyk³ad z ocen¹ co jest konstrukcj¹no�n¹, a co nale¿y nazwaæ pokryciem. Aby unikn¹æ tego rodzaju niepewno�cipowinno siê opracowaæ zalecenia do normy zawieraj¹ce wskazówki jakrozumieæ granice miêdzy poszczególnymi warstwami wchodz¹cymi wsk³ad ka¿ej czê�ci budynku.
Dla instalacji opracowane s¹ zalecenia podaj¹ce jak stosowaæ normêprzy dalszym podziale, a¿ do piêciocyfrowego kodu.
NS 3451 nie jest doskona³a, jak ka¿dy produkt cz³owieka. Dotyczy topewnych pojêæ, na przyk³ad �okna�, oznaczonego w normie jako produktkoñcowy. To samo pojêcie wystêpuje w normie NS 3420 pod kodem S51jako produkt czê�ciowy i w trzeciej tabeli SfB jako zasób pod kodem X.Wszystkie trzy kody mog¹ byæ u¿yte jednocze�nie przy obliczaniu przetargu.
Celowo kierujemy uwagê na te niedoskona³o�ci naszej normy. Chcemyw ten sposób przerwaæ dyskusjê nad tym czy normy s¹ dostatecznie dobre,aby je stosowaæ *). Przy opracowywaniu tak obszernego zbioru regu³konieczne by³o niekiedy zaakceptowanie kompromisów, wbrew zasadomklasyfikacji. Rezultatem tego s¹ przypadki redundancji. To trzebazaakceptowaæ. Niedoskona³o�ci nie mog¹ przes³aniaæ ogólnych korzy�ciwynikaj¹cych z u¿ycia tych norm. B³êdy i braki winny byæ raportowane doNorweskiej Rady Normalizacji w Budownictwie. Systematyzuje onawszelkie uwagi, które s¹ gruntownie rozpatrywane i uwzglêdniane przynowych wydaniach poszczególnych norm.
*) Norweskie normy s¹ stosowane na zasadzie dobrowolno�ci!
19
2.3. Norweska norma NS 3420NS 3420 «Teksty do opisu robót budowlanych i in¿ynierskich» zajmujecentraln¹ pozycjê w�ród norweskich dokumentów budowlanych. Normazawiera postanowienia dotycz¹ce wymagañ technicznych, regu³ obmiarui wyceny poszczególnych produktów czê�ciowych, z których sk³adaj¹ siêczê�ci budynku lub konstrukcji in¿ynierskiej. Norma zawiera jednoznaczneteksty dotycz¹cych opisów robót i innych dokumentów budowlanych. NS3420 jest podzielona na rozdzia³y oznaczone kodem literowym, poczynaj¹cod �F� a koñcz¹c na �V� i dotyczy nastêpuj¹cych konstrukcji:
F Grunty lu�neG Ska³yH Konstrukcje w gruncieK Roboty terenoweL Konstrukcje betonoweN Mur, tynkP Stal i metaleQ Konstrukcje drewniane, pokrycia z desek i p³ytR Konstrukcje z elementów gotowych do monta¿uS Izolacje, przykrycia, zamkniêciaT Pow³oki, powierzchniaV Wyposa¿enie
Norma NS 3420 jest wydana w formacie A4, sk³ada siê z dwóchtomów i osobnej publikacji zawieraj¹cej zalecenia:
Tom I � czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen�(objêto�æ tomu I 343 strony)
Tom II � czê�æ 2 �Teksty opisowe�czê�æ 3 �Regu³y przedmiaru�(objêto�æ tomu II 217 stron)
Zalecenia do normy NS 3420 (objêto�æ 153 strony)
Tom I � czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen���zawiera przepisy co nale¿y wliczaæ do cen jednostkowych i podajewymagania techniczne dotycz¹ce wykonawstwa i gotowej konstrukcji. Wpewnych przypadkach podane s¹ rady dotycz¹ce wykonania lub wyborumetody wykonania. Takie rady s¹ podane drobniejszym drukiem, kolumnatekstu jest wê¿sza ni¿ reszta druku. Rady nie s¹ obowi¹zuj¹ce dla tego, ktoma wykonywaæ roboty.�*)
Tom II � Czê�æ 1 �Teksty opisowe� jest zbiorem zakodowanychtekstów, z podaniem jednostki obmiaru, dla opisu robót.
*) Cytatu ze �Wstêpu� do NS 3420. Tylko w polskim wydaniu.
20
Tekst opisowy odnosi siê do pojedynczego produktu czê�ciowego luboperacji. Pojêcie produktu czê�ciowego jest zdefiniowane w normie NS3450 jako czê�æ budynku, do której bezpo�rednio mo¿naprzyporz¹dkowaæ informacje dotycz¹ce ceny i zu¿ycia zasobów.
Tom II � cze�æ 2 �Regu³y przedmiaru� zawiera regu³y jak nale¿ysporz¹dziæ obmiar poszczególnych produktów czê�ciowych i jak je rozliczaæ.
�Zalecenia do normy NS 3420� zawieraj¹ wyja�nienia odnosz¹ce siê donormy. Podaj¹ one m.in. propozycje jak uk³adaæ teksty uzupe³niaj¹ce dotekstów normowych dotycz¹cych opisu poszczególnych produktówczê�ciowych. �Zalecenia� nie s¹ Norm¹ Norwesk¹.
Zasada u¿ycia NS 3420 mo¿e byæ zilustrowana nastêpuj¹cym przyk³adem,zaczerpniêtym ze wstêpu do normy:
Gdy nale¿y przygotowaæ opis robót dla danego projektu, wybiera siêtekst opisowy z tomu II, czê�ci 2. Tekst podaje co nale¿y wykonaæ (np.KONSTRUKCJA SZKIELETOWA DO POKRYCIA, lub DWIE WARSTWYFARBY). Ka¿a pozycja jest zaopatrzona w kod, który wskzuje m.in. naodpowiadaj¹ce mu postanowienia zawarte w tomie I, czê�ci 1, podaj¹cewymagania techniczne dla wykonawstwa i postanowienia co jest zawartew tym¿e produkcie czê�ciowym. Kody wskazuj¹ tak¿e na regu³y obmiarui wyceny podane w tomie II, czê�ci 3.
Tekst opisowy jest formalnym zamówieniem. Zadaniem kodu jest byæwska�nikiem. W razie niezgodno�ci tekst z opisem robót, tekst mapierwszeñstwo.
Wzajemny stosunek miêdzy poszczególnymi czê�ciami normymo¿e te¿ byæ przedstawiony tak jak pokazano na rysunku 2.2.
Trzy czê�ci normy NS 3420 i zalecenia s¹ podzielone na rozdzia³yi oznaczone kodami zaczerpniêtymi z systemu obowi¹zuj¹cego dlanorm NS 3419, NS 3420 i NS 3421. Przegl¹d wszystkich rozdzia³ówwchodz¹cych w sk³ad tych norm jest podany w za³¹czniku 2.
Ka¿dy tekst w czê�ci 2 oznaczony jest kodem sk³adaj¹cym siê zlitery oraz 5 lub 6 cyfr. Po trzech pierwszych znakach w kodzienastêpuje kropka. Ka¿dy kod oznacza tylko jeden tekst.
Przyk³adem u¿ycia kodu jest:
Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2. ..................m2
21
Dla produktu czê�ciowego podanego w tej pozycji obowi¹zuj¹wszystkie postanowienia techniczne o wykonawstwie, które s¹ podanew tomie I, czê�ci 1, i które s¹ zakodowane wed³ug obowi¹zuj¹cej
Postanowienia techniczne i podstawy wyceny
Q KONSTRUKCJE DREWNIANE
Q KONSTRUKCJE DREWNIANEQ1 CZ�CI NO�NEQ11 BELKI STROPOWE
NS 3420 Teksty opisowe dla budownictwa i robót in¿ynierskich
22
w normie zasady hierarchicznej (patrz rys. 2.2):
QQ1Q13Q13.1
Kod wskazuje w ten sam sposób na regu³y obmiaru zawarte wczê�ci 3.
W opisie robót oznacza to dla danej pozycji:
Q13.102 KONSTRUKCJA SZKIELETOWADO POKRYCIA. KLASA TOLERANCJI 2. ........m2 318
� wykonanie konstrukcji szkieletowej ma byæ zgodne z norm¹NS 3420,czê�æ 1: Q, Q1, Q13, i Q13.1� ceny jednostkowe maj¹ byæ obliczone zgodnie z zasad¹podan¹ w tym rozdziale� podana ilo�æ robót, 318 m2, jest obliczona zgodnie z regu³amiobmiaru podanymi w NS 3420, czê�æ 3, rozdzia³ Q13.1.
Kody przynale¿ne do tekstów opisowych w normie mog¹ byæ tak¿eu¿ywane bez tekstu (np. przy elektronicznym opracowywaniu opisu). Ichznaczenie nie ulega zmianie. Tekst opisowy bez kodu traci sens, gdy¿ niema odniesienia do wymagañ technicznych.
Wymagania techniczne odnosz¹ce siê do wykonawstwa nie powinnybyæ powtarzane w opisach robót. Wyj¹tkiem s¹ wymagania dodatkowedotycz¹ce odchyleñ od normy. W tym ostatnim przypadku zaleca siêu¿ywaæ w kodzie cyfrê �9�, aby to podkre�liæ.
Postanowienia techniczne obowi¹zuj¹ce w ca³ym rozdziale s¹ podanena pocz¹tku. S¹ one u³o¿one zgodnie ze wzorem:
Obja�nienie o zawarto�ci rozdzia³uOdniesienia do innych normTerminologiaPodstawa wycenyWymagania wobec gotowego produktu czê�ciowegoWymagania wobec materia³ówKontrola podk³adu (warstwy poprzedzaj¹cej)Wymagania wobec wykonawstwa
Nastêpnie podane s¹ wymagania odno�nie do wykonania detaliproduktu czê�ciowego. Niekiedy umieszczone s¹ nag³ówki zaopa-
23
trzone w kod, ale bez odpowiadaj¹cych im wymagañ. Oznacza to, ¿ewymagania s¹ podane w poziomie nadrzêdnym (tzn. bardziejogólnym).
W czê�ci 2, w �Tekstach opisowych�, zawarte s¹ krótkieinformacje o uzupe³nianiu tekstów i odniesienia do innych rozdzia³ów.
Czê�æ 3, �Reg³y przedmiaru�, podaje we wstêpie ka¿degorozdzia³u regu³y ogólne. Inne postanowienia s¹ zamieszczone pododpowiednimi kodami.
W �Zaleceniach� podzielono informacje w ka¿dym rozdziale na:Norwesk¹ Normê, spis literatury i zalecenia dotycz¹ce uk³adaniaopisów.
Osobny rozdzia³ w normie okre�la tolerancje wed³ugnastêpuj¹cego uk³adu:
Informacje ogólneZa³o¿one tolerancje na placu budowyTolerancje powierzchniTolerancje kierunkuZakres nie objêty tolerancjami
Tolerancje stosowane s¹ do zdefiniowania dopuszczalnych granicniedok³adno�ci. Tolerancje s¹ ustalone w normie na podstawieodchyleñ przyjêtych za normalne przy wytwarzaniu elementówbudowlanych i przy wykonawstwie robót budowlanych.
Liczba klas tolerancji w rozdzia³ach zawieraj¹cych postanowie-nia o tolerancjach jest zmienna, ale zazwyczaj wystêpuj¹ trzy klasy.Klasa 1 odpowiada zawsze najwy¿szym wymaganiom. Ostatniacyfra kodu oznacza klasê tolerancji.
Z wyj¹tkiem niektórych robót ziemnych obowi¹zuje zawszetolerancja symetryczna. Oznacza to, ¿e dopuszczalne odchyleniemo¿e wystêpowaæ po obu stronach bazy (projektowanego usytuo-wania, wymiaru lub kierunku), nawet je¿eli przed liczb¹ brak znaku�±�. Dopuszczalne odchylenie 3% jest równoznaczne z odchyleniem�± 3%�.
Wymagania opieraj¹ siê liczbowo na nastêpuj¹cych ci¹gachliczb:
odchylenia od projektowanego usytuowania. Wymagania obo-wi¹zuj¹ dla punktu lub punktów oznaczonych wymiarowo narysunku, np. usytuowanie rzêdu s³upów, zarówno w stosunku doosi, punktów itp., jak i wzajemnego rozstawu s³upów. Innym przyk³adem
24
mo¿e byæ strop lub belkowanie, kiedy wymaganie mo¿e obowi¹zywaæw stosunku do podanej koty wysoko�ciowej lub zwymiarowanejodleg³o�ci od stropu po³o¿onego poni¿ej. Wymagania w normiepodawane s¹ w milimetrach niezale¿nie od wymiaru d³ugo�ci.
Tolerancje powierzchniowe podaj¹ miejscowe odchyleniapowierzchni w stosunku do linii lub powierzchni podstawowej. Podstaw¹jest pomy�lana linia, biegn¹ca miêdzy dwoma punktami powierzchni,których wzajemna odleg³o�æ równa siê podanemu wymiarowi d³ugo�ci.3 metry s¹ normalnym wymiarem d³ugo�ci dla prac zewnêtrznych(poza budowlami). Poza tym stosuje siê zazwyczaj 2 metry, ale 1 metri 0,25 metra s¹ równie¿ stosowane. Wymagania wyra¿one s¹ zazwyczajw promilach (0/00) wymiaru d³ugo�ci.
Wymagania w stosunku do odchylenia pionu obowi¹zuj¹ od górnejdo dolnej krawêdzi �ciany, s³upa itp. Przy tolerancjach nachyleniawymagania dotycz¹ ca³ej konstrukcji od jednej do drugiej krawêdzizewnêtrznej. Wymagania w zakresie tolerancji nachylenia obowi¹zuj¹równie¿ w stosunku do mniejszych czê�ci konstrukcji, np. wewn¹trzposzczególnych pomieszczeñ lub obszarów, dla których podanoszczególne wymagania, np. kiedy jedna czê�æ posadzki ma byænachylona.
Istnieje zakres nie objêty tolerancjami. NS 3420 nie podaje wymagañw stosunku do ugiêcia (strza³ki) belek lub stropów z betonu, drewna iprefabrykatów, z wyj¹tkiem wymagañ po�rednich stawianych wformie za³o¿onych tolerancji placu budowy lub tolerancjipowierzchniowych. Je¿eli po¿¹dane s¹ bardziej surowe wymagania,to nale¿y to specjalnie zaznaczyæ. �Tolerancje powierzchniowe nieoznaczaj¹ w rzeczywisto�ci wymagañ w stosunku do strukturypowierzchni lub �g³adko�ci�. Takie wymagania estetyczne nie mog¹byæ ani podawane, ani kontrolowane przy pomocy tolerancji okre�lonychw normie. �*)
Czytelnik winien dobrze zapoznaæ siê z norm¹ NS 3420. Znajomo�æogólnych regu³ jest niezbêdna przy uk³adaniu tekstów opisowych i dozrozumienia znaczenia kodów.
Warunkiem formu³owania poprawnych tekstów opisowych jestznajomo�æ postanowieñ technicznych obowi¹zuj¹cych dlaposzczególnych typów konstrukcji. Przeczytaj je gruntownie.Postanowienia zawieraj¹ wiele interesuj¹cych informacji. Przy
*) Cytat z NS 3420
25
uk³adaniu w³asnych teksów opisowych nie nale¿y powtarzaæpostanowieñ technicznych zawartych w normie. Zapobiega toos³abieniu innych postanowieñ, które s¹ obowi¹zuj¹ce, a które nie by³ybypowtórzone w tekstach opisu. To zalecenie dotyczy u¿ycia wszystkichnorm.
Dla u³atwienia u¿ycia normy NS 3420 wydane s¹ dodatki. Obejmuj¹one:
�Roboty w gruncie i w terenie. Wyci¹g redagowany z NS 3420.Obejmuje czê�ci F � L.��Konstrukcje betonowe. Specjalny wyci¹g z NS 3420��Zalecenia do NS 3420. Wydanie 2. Pa¿dziernik 1988�
Do chwili obecnej ukaza³y siê dwa wydania normy NS 3420,ostatnie w 1986 roku. Wydanie pierwsze, z 1976 roku jest przedawnione,nie nale¿y siê nim kierowaæ.
Teksty opisowe zawarte w �Czê�ci 2�, w ilo�ci oko³o 32 000zapisów (rekordów), s¹ dostêpne na dyskietkach.
Podsumowuj¹c nale¿y podkre�liæ wielostronn¹ przydatno�æ ipowszechne zastosowanie NS 3420. Zosta³o to osi¹gniête dziêkikorzystnej koncepcji uk³adu ca³ego opracowania polegaj¹cego nabardzo trafnym wyborze dok³adno�ci wymagañ technicznych (czê�æ1) i znormalizowanych tekstów (czê�æ 2). Wymagania techniczne s¹podane z du¿¹ dok³adno�ci¹, podczas gdy znormalizowane teksty maj¹charakter �nag³ówków�, lub hase³. W ten sposób pozostawionoinwestorowi i projektantom du¿¹ swobodê w wyborze indywidualnychrozwi¹zañ. Norma nie wi¹¿e ani nie ogranicza ich wynalazczo�ci, jestnatomiast praktycznym przewodnikiem lub �list¹ kontroln¹�,przypominaj¹c¹ jak uk³adaæ opis robót i o czym nale¿y pamiêtaæ.Precyzyjnie przemy�lane wymagania techniczne, do których odwo³uj¹siê teksty, s¹ gwarancj¹ osi¹gniêcia wysokiej jako�ci gotowej konstrukcji.Jest oczywiste, ¿e projektant musi podaæ dodatkowo jako�æ materia³ówitp. Norma nie podaje danych tego typu.
Dla przedsiêbiorcy norma jest podstaw¹ poprawnego obliczenia przetargu.Gdy otrzymuje on dokument przetargowy zakodowany zgodnie z NS 3420,wie czego inwestor od niego oczekuje. Klasy tolerancji okre�laj¹ stopieñoczekiwanej dok³adno�ci, a zatem i cen poszczególnych produktówczê�ciowych. Norma okre�la jakie materia³y i us³ugi musz¹ byæ wliczonew ka¿d¹ pozycjê dokumentu przetargowego. W fazie wykonawczej normajest podstaw¹ kontroli robót. NS 3420 reprezentuje wiêc interesy obu stronbior¹cych udzia³ w za³o¿eniach budowlanych, inwestora i wykonawców.
26
2.4. Norweska Norma NS 3421NS 3421 �Teksty do opisu robót instalacyjnych� zawiera postanowieniadotycz¹ce wymagañ technicznych, regu³ obmiaru i wyceny poszczególnychproduktów czê�ciowych, z których sk³adaj¹ siê instalacje wodno-kanalizacyjne, wentylacyjne i elektryczne. Norma zawiera jednoznaczneteksty dla opisów robót i innych dokumentów budowlanych. NS 3421 jestpodzielona na rozdzia³y oznaczone kodem literowym i dotyczy nastêpuj¹cychkonstrukcji:
J Instalacje elektryczneS IzolacjeW Wyposa¿enie dla transportu i uzdatniania cieczy i gazówX Ruroci¹giY Wposa¿enie dla oczyszczania powietrza i klimatyzacjiZ Wyposa¿enie kontrolne
Norma NS 3421 jest wydana w formacie A4, sk³ada siê ona z jednegotomu i osobnej publikacji zawieraj¹cej zalecenia:
(objêto�æ tomu 250 stron)Zalecenia do normy NS 3421 (objêto�æ 258 stron)
Czê�æ 1 �Postanowienia technicze. Podstawa wycen� zawiera przepisyco nale¿y wliczaæ w ceny jednostkowe i podaje wymagania technicznedotycz¹ce wykonawstwa i gotowej konstrukcji. W pewnych przypadkachpodane s¹ rady dotycz¹ce wykonania lub wyboru metody wykonania.Takie rady s¹ podane drobniejszym drukiem, kolumna tekstu jest wê¿szani¿ reszta druku. Rady nie s¹ obowi¹zuj¹ce dla tego, kto ma wykonywaæroboty.
Czê�æ 2 �Teksty opisowe� jest zbiorem zakodowanych tekstów, zpodaniem jednostki obmiaru, dla opisu robót. Tekst opisowy odnosi siê dopojedynczego produktu czê�ciowego lub operacji. Pojêcie produktuczê�ciowego jest podane w normie NS 3450 jako czê�æ budynku, doktórej bezpo�rednio mo¿na przyporz¹dkowaæ informacje dotycz¹ceceny i zu¿ycia zasobów.
�Zalecenia do normy NS 3421� zawieraj¹ wyja�nienia odnosz¹ce siê donormy. Podj¹ one m.in. propozycje jak uk³adaæ teksty uzupe³niaj¹ce dotekstów normowych dotycz¹cych opisu poszczególnych produktówczê�ciowych. �Zalecenia� nie s¹ Norm¹ Norwesk¹.
Obie czê�ci normy NS 3421 i zalecenia s¹ podzielone na rozdzia³ykodowane jak w normach NS 3419 i NS 3420.
27
Uk³ad postanowieñ technicznych normy NS 3421 jest taki sam jakw normie NS 3420. Regu³y s¹ podane we wstêpie do NS 3421.
Dla u³atwienia u¿ycia normy NS 3421 wydane s¹ dodatki:
NS 3421.T1 �Teksty dla opisów instalacji transportowych�M �Transport -- Sprzêt��Zalecenia do NS 3421. Teksty dla opisów instalacji�
Do chwili obecnej ukaza³o siê jedno wydanie normy NS 3421, w1984 roku.
Teksty opisowe zawarte w �Czê�ci 2�, w ilo�ci oko³o 40000zapisów (rekordów), s¹ dostêpne na dyskietkach.
2.5. Norweska Norma NS 3419NS 3419 �Przygotowanie i prowadzenie placu budowy� zawierajednoznacznie kodowane teksty dotycz¹ce opisów robótprzygotowawczych, urz¹dzenia i prowadzenia placu budowy i innychrobót tymczasowych. Norma NS 3419 jest podzielona na rozdzia³ykodowane zgodnie ze wspólnym systemem dla NS 3419, NS 3420 iNS 3421. Znormalizowane teksty s¹ podane dla dwu stopni dok³adno�ci:
Poziom 1, zakodowany liter¹ i jedn¹ cyfr¹, zawiera gruby podzia³produktów czê�ciowych wchodz¹cych w sk³ad przygotowania iutrzymania placu budowy.
Poziom 2, zakodowany liter¹ i dwoma cyframi, zawiera bardziejdok³adne okre�lenie tych samych produktów czê�ciowych, które s¹wyszczególnione w poziomie pierwszym.
Czê�æ opisu robót objêta w norm¹ NS 3419 przysparza zwykleprojektantom praktycznych k³opotów, które s¹ zwi¹zane z trudno�-ci¹przewidzenia jakie decyzje podejmie przedsiêbiorca, gdy otrzymazamówienie na wykonanie robót.
Do chwili obecnej ukaza³o siê jedno wydanie normy NS 3421, w1984 roku. Teksty opisowe w ilo�ci oko³o 300 zapisów (rekordów), s¹dostêpne na dyskietkach.
*****
Te trzy normy, które zosta³y omówione w rozdzia³ach 2.3, 2.4 i 2.5,s¹ wynikiem prac wielu komitetów z³o¿onych w sumie z oko³o 200specjalistów z ró¿nych bran¿. Norweska Rada Normalizacji wBudownictwie kierowa³a rozwojem prac. Najwiêkszym osi¹gniêciemRady jest to, ¿e uda³o siê pogodziæ czê�ciowo sprzeczne interesy
28
poszczególnych grup i opracowaæ seriê norm obowi¹zuj¹cych dla ca³egoprzemys³u budowlanego. Jest to godne uwagi, zw³aszcza w �wietlepodobnych prób czynionych w wielu europejskich krajach, wsród nich unaszych najbli¿szych s¹siadów. Czynione tam wysi³ki napotyka³y naprzeszkody nie do pokonania, których powodem by³y spory partnerówbior¹cych udzia³ w opracowaniu norm.
Wci¹¿ spotyka siê ludzi, którzy krytykuj¹ normy. Reprezentuj¹ oni zregu³y grupê specjalistów, którzy nie anga¿owli siê w prace przy ichtworzeniu. W odpowiedzi na ich uwagi mo¿na powiedzieæ, ¿e wci¹¿ maj¹okazjê do rozszerzenia i ulepszenia tego dzie³a. Normy s¹ owocem ludzkiejpracy, nie mog¹ zatem byæ doskona³e. Mo¿na by sobie ¿yczyæ na przyk³adpoprawienia systemu klasyfikacji i kodowania. Nie ulega w¹tpliwo�ci, ¿enale¿y zachowaæ przy tym najwy¿sz¹ ostro¿no�æ, aby nie obaliæ ca³egodzie³a. Jest to zadanie dla przysz³ego pokolenia, nale¿y je starannieprzygotowywaæ, mo¿na natomiast pracowaæ nad uzupe³nianiem i uszcze-gó³owianiem norm. Wszyscy odpowiedzialni za tê lub inn¹ ga³¹� przemys³uwinni przyczyniaæ siê do dalszego rozwoju norm.
2.6. System SfBSystem SfB zosta³ stworzony w Szwecji w latach 1946�1949 przez komitetkierowany przez Larsa Magnusa Gertz'a. Komitet nazywa³ siê �Samar-beidskomite för Byggnadsfrågor�, co oznacza �Komitet Wspó³pracydo Zagadnieñ Budownictwa�. St¹d nazwa systemu. W czasachpó�niejszych t³umaczono skrót �SfB� jako �System for Building�.
Twórcy systemu SfB mieli na celu zast¹pienie ciê¿kiego systemuklasyfikacyjnego UDK czym� nowym. System UDK by³ stworzony dlaklasyfikacji wiedzy ludzkiej zebranej w bibliotekach. System UDK jesthierarchiczny i zbudowany na numeracji dziesiêtnej. Nie nadaje siê on dorozwi¹zywania praktycznych zadañ w budownictwie i robotach in¿ynierskich.Komitet SfB zaproponowa³ w zamian u¿ycie klasyfikacji fasetowej.
W systemie SfB dzieli siê ca³o�æ informacji dotycz¹cych budownictwana trzy fasety:
� czê�ci budowli� kszta³ty� zasoby
Wyniki pracy komitetu wywo³a³y zainteresowanie i podziw pozagranicami Skandynawii. �Conseil International de Bâtiment pour laRecherche et la Documentation� (CIB) w Rotterdamie podj¹³ siê
29
nadzorowaæ i dalej rozwiajaæ system SfB (CIB jest �wiatowym zwi¹zkieminstytutów badawczych budownictwa). Komitet mianowany przez CIB,sk³adaj¹cy siê z ekspertów z ró¿nych krajów, pracowa³ nad dalszymrozwojem systemu SfB przez prawie dwadzie�cia lat. Nie osi¹gniêtorezultatów godnych uwagi. Norwegia mia³a swojego reprezentanta wkomitecie SfB przez wiele lat.
Norwegia przejê³a z systemu SfB trzeci¹ fasetê, której zawarto�æ jestprzedstawiona w trzeciej tablicy SfB -- Zasoby. Tablica ta nie ma rangiNorweskiej Normy. Rada Normalizacji Budownictwa Norwegii zalecastosowanie tej tablicy do klasyfikacji zasobów. Zalecenie to jest podane wnormie NS 3420. Pe³en tekst tablicy jest podany w �Publikacji nr P 160�wydanej przez Radê Normalizacji Budownictwa Norwegii w 1976 roku *).
Tablica 3 SfB dzieli zasoby na nastêpuj¹ce g³ówne grupy:
Ka¿da klasa w tablicy 3 SfB jest podzielona na 10 podklas, np.:
*) �CIB Report No. 22 Building classification practics�
h0 ogólnah1 ¿eliwo lane i kowalniczeh2 stal niskostopowah3 stal stopowa, np. stal nierdzewnah4 aluminium, stopy aluminioweh5 mied�h6 stopy miedzi, np. mosi¹dz, br¹zh7 cynkh8 o³ówh9 inne metale, np. cyna, chrom, nikiel, inne stopy
a zarz¹dzanie (administracja)c praca
e kamieñ naturalnyf wyroby z zaprawyg wyroby ceramiczneh metalei drewnoj fibra drzewnak korek, wiórym materia³y sfilcowanen materia³y bitumiczneo szk³o
b �rodki pomocniczed operacje = b + c
p materia³y wype³niaj¹ceq zaprawar masa magnezytowas bitumt �rodki ³¹cz¹ceu �rodki ochronnev materialy malarskiew chemikaliay materia³y = (e + f ..+ v + w)z �wiadczenia = d + y
30
U¿ycie 3 tablicy systemu SfB sta³o siê aktualne w zwi¹zku zautomatyzacj¹ obliczania przetargów. Wiele organizacjibran¿owych, jak Zwi¹zek Mistrzów Ciesielskich, Murarskich,Malarskich i Blacharskich, a tak¿e Zwi¹zki Zawodowe, uk³adaj¹swoje katalogi cen zgodnie z SfB. Znajomo�æ kodów SfB u³atwiaodszukiwanie informacji w tych katalogach.
Pierwsza faseta systemu SfB, �Czê�ci budowli�, znalaz³a odpo-wiednik w Norweskiej Normie NS 3451 �Tablica czê�ci budyn-ków�, omówionej w rozdziale 2.2.
Druga faseta systemu SfB, �kszta³ty�, by³a przedmiotem wielo-letnich dyskusji, równie¿ w komitecie CIB. Dotychczas nie uda³osiê osi¹gn¹æ zgody co do jednoznacznej interpretacji fasety.
Norweskie normy -- NS 3451, NS 3419, NS 3420, NS 3421 oraz3 tablica SfB, mog¹ byæ rozpatrywane jako ca³o�æ. W takimzestawieniu normy NS 3419, NS 3420 i NS 3421 reprezentuj¹logiczn¹ zawarto�æ 2 fasety SfB, która jest t³umaczona jako�technologia�.
Rada Normalizacji Budownictwa Norwegii u¿ywa systemu SfBm.in. do klasyfikowania katalogu Norweskich Norm dlabudownictwa, wydawanego co roku. Katalog w dwu jêzykach --norweskim i angielskim -- jest dobrze u³o¿ony i przejrzysty.
2.7. Projekt norweskiej normy NS 3452Obecnie zaawansowane s¹ prace nad now¹ norwesk¹ norm¹ NS3452 �Tablica czê�ci konstrukcji in¿ynierskich�. Tablica ta ma byæodpowiednikiem �Tablicy czê�ci budynków� zawartej w NS 3451(patrz rodz. 2.2). Tablica bêdzie klasyfikacj¹ czê�ci wszyst-kichtypów konstrukcji, które nie s¹ budynkami, jak dróg, mostów, zapórwodnych, nabrze¿y, falochronów, tuneli, kana³ów, ruroci¹gów, liniikolejowych, pasów startowych itd. Przyk³adem podzia³u konstrukcjimog¹ byæ tablice dla mostu, drogi i zapory wodnej:
Opracowanie normy NS 3452 �Tablica czê�ci konstrukcji in¿ynierskich�jest powi¹zane z nadziej¹ lepszego wykorzystania znormalizowanych
31
tekstów zawartych w NS 3420 dla robót in¿ynierskich.Dotychczasowy brak wskazówek jak grupowaæ te teksty w opisachi innych pokrewnych dokumentach powodowa³, ¿e projektancirezygnowali z u¿ycia tekstów normy na rzecz w³asnychsformu³owañ. Powoduje to trudno�ci przy obliczaniu przetargóww�ród wykonawców, uniemo¿liwia systematyczne zbieranie infor-macji o kosztach konstrukcji i innych danych. Z uwagi na wielk¹potrzebê i znaczenie, prace nad norm¹ musz¹ byæ traktowanepriorytetowo.
2.8 Norweska norma NS 8311 i NS 8312NS 8311 �Oznaczenia w budynkach i czê�ciach budynków� orazNS 8312 �Numerowanie pomieszczeñ� zawieraj¹ regu³y okre�laj¹cesposób oznaczania budynków i czê�ci budynków wchodz¹cych wsk³ad projektu. Ich zadaniem jest uporz¹dkowanie numerowaniaczê�ci obiektów na rysunkach. Oznaczenia maj¹ tak¿e znaczeniedla opisu robót i przedmiaru. Kody naniesione na rysunkachznajduj¹ odpowiedniki w postaci wykazu ilo�ci w przedmiarach.
Regu³y zawarte w normach nadaj¹ siê dobrze do u¿ycia wprogramach komputerowych. Przyk³adem mo¿e byæ zasadanumerowania poziomów i regu³a granicy miêdzy piêtrami *):
�«Poziom» (piêtro) oznacza siê bie¿¹cyminumerami, poczynaj¹c od «1» dla najni¿szegou¿ytecznego poziomu. «0» oznacza przestrzeñponi¿ej najni¿szego poziomu u¿ytecznego.Numer poziomu dotyczy zarówno u¿ytecznejprzestrzeni na danym poziomie jak i fizycznychograniczeñ tej¿e przestrzeni.
Górna powierzchnia konstrukcji no�nej (stansurowy) uwa¿ana jest za granicê miêdzydwoma poziomami. Je¿eli w granicach dan-ego poziomu wystêpuj¹ ró¿nice wysoko�cipod³ogi, w formie pó³piêtra, rampy itp., tonale¿y im daæ jednoznacznie kody, np. przezdodanie wysoko�ci do oznaczenia poziomówlub innych znaków, które s¹ wyjasione gdzieindziej� **)
Rys. 2.4
Rys. 2.3
*) Cytat z NS 8311**) Koniec cytatu
32
Jednoznaczno�æ, któr¹ normy proponuj¹, ma du¿e praktyczne znaczenie.Obie omawiane tu normy s¹ proste i nie wymagaj¹ dalszych komentarzy.Wa¿ne jest, aby byæ �wiadomym ich istnienia i aby je respektowaæ zarównona rysunkach jak i przy opracowywaniu dokumentów przetargowych.Przyczynia siê to do lepszej koordynacji danych o inwestycji, szczególnie dousprawnienia pracy przedsiêbiorców.
2.9. Norweska norma NS 3459NS 3459 �Elekroniczne przekazywanie dokumentów projektowych�dotyczy przekazywania opisów robót i przedmiarów, oraz pokrewnych imdokumentów, za pomoc¹ systemów komputerowych. Pierwsze wydanieNS 3459 ukaza³o siê w roku 1985. Norma zosta³a wówczas opracowanaw ci¹gu krótkiego czasu.
Rozwi¹zano wówczas problem przekazywania dokumentów wychodz¹cz za³o¿enia, ¿e chodzi o przekazywanie �kartek papieru�. Podczasprzygotowywania normy trudno by³o uzyskaæ zrozumienie, ¿e opis robót iprzedmiar opracowany za pomoc¹ komputera jest czym� wiêcej ni¿zbiorem kartek papieru. Taki dokument to komplet zbiorów czy plików,które trzeba przekazywaæ w ca³o�ci, bez ograniczeñ. Odbiorca danychmusi ze swej strony dysponowaæ oprogramowaniem, które pozwoli mu naodtworzenie elekronicznie otrzymanych danych w formie odpowiadaj¹cejtemu co zrobi³ nadawca, autor dokumentu. Je�li te warunki nie s¹ spe³nione,to lepiej u¿ywaæ telefaxu, ni¿ stosowaæ skomplikowan¹ metodê, abydokonaæ prymitywnych przekazów.
Pierwsza wersja NS 3459 zosta³a przyjêta z du¿ym zainteresowaniem.Szybko odkryto s³abo�ci w jej koncepcji. Najwiêkszym problemem by³o to,¿e odbiorca nie zawsze móg³ przyj¹æ pe³ny zestaw danych zawartych wprzedmiarze. Wysy³ana informacja ulega³a w pewnych wypadkach�zniekszta³ceniu�, a czê�ciowo nie by³a w ogóle przekazywana. Mia³o tomiejsce, gdy opis i przedmiar dotyczy³ z³o¿onych inwestycji, z szerokimzastosowaniem kodów specjalnych. Praktycznym rozwi¹zaniem tychproblemów by³o opracowanie dodatkowego oprogramowania zarównodla �nadawców� jak i �odbiorców� elekronicznie przekazywanychdokumentów.
Koncepcja nowego wydania, z roku 1993, opiera siê na zasadziepozwalaj¹cej okre�liæ zawarto�æ poszczególnych pól w zapisie (rekordzie)w stosunkowo swobodny sposób. To rozwi¹zanie stawia wiêkszewymagania w stosunku do oprogramowania, którym odbiorca musidysponowaæ.
33
2.10. Norweska norma NS 3450NS 3450 �Dokumenty projektowe dla budownictwa i robót in¿y-nierskich� zawiera postanowienia dotycz¹ce zawarto�ci i redago-wania dokumentów bêd¹cych podstaw¹ przetargów i umów owykonanie budynków i konstrukcji in¿ynierskich.
Dotychczas ukaza³y siê dwa wydania normy, ostatnie w roku1986. W wydaniu tym nie po�wiêcono niestety do�æ uwagi uaktu-alnieniu wymogów dotycz¹cych opracowania opisów i przed-miarów. Norma NS 3450 nie odzwierciadla obecnej, zaawanso-wanej techniki stosowanej do�æ powszechnie w Norwegii do tychcelów. Uaktualnienie normy NS 3450 winno byæ zadaniem, którenale¿y podj¹æ jak najszybciej.
2.11. Inne norweskie normy dotycz¹ce zarz¹dzaniaObok omówionych ju¿ norm istnieje wiele innych, które maj¹znaczenie dla strony prawnej przy zarz¹dzaniu inwestycjami.Najwa¿niesze z nich to:
� NS 3400 �Regu³y dla przetargów na roboty budowlane iin¿ynierskie�
� NS 3430 �Ogólne postanowienia w umowach o wykonanierobót budowlanych i in¿ynierskich�
Wy¿ej wymienione normy zawieraj¹ dok³adne przepisy dotycz¹cerozpisywania przetargów i zawierania umów miêdzy inwestorem iprzesiêbiorc¹. Odzwierciadlaj¹ one d³ugoletnie do�wiadczeniepraktyków budowlanych i prawników norweskich. Normy te maj¹du¿e znaczenie dla przemys³u budowlanego i s¹ ogólnieprzestrzegane.
G³ówny ciê¿ar tych norm odnosi siê do strony prawnejprzedsiêwziêcia budowlanego czy in¿ynierskiego. Maj¹ one tak¿eznaczenie dla strony organizacyjnej inwestycji i musz¹ byæ dobrzestudiowane zarówno przez inwestorów, projektantów jak iprzedsiêbiorców. Zag³êbianie siê w tre�æ tych norm wybiega³obypoza zasiêg tego opracowania.
34
2.12. ISO i CEN *)Cech¹ normalizacji jest tendencja do przekraczania granic i wyznaczaniaperspektyw miêdzynarodowych. Miêdzynarodowa, zorganizowananormalizacja zaczê³a siê od ustalania norm dla niektórych komponentówelektrycznych. By³o to podstaw¹ do za³o¿enia �InternationalElectrotechnical Commission� (IEC) w roku 1912.
Miedzynarodowa organizacja powo³ana do normalizacji pozosta³ychdzie-dzin techniki «International Organisation for Standardiziation »(ISO) powsta³a dopiero w roku 1928. ISO ma dzi� 70 cz³onków i 20cz³onków korespondentów. Cz³onkami ISO s¹ narodowe organizacjenormalizacyjne -- jedna organizacja z ka¿dego kraju.
Obecnie istnieje wiele miêdzynarodowych organi-zacji zajmuj¹cych siênormalizacj¹. Najwa¿niejsze, oficjalnie uznane, �wiatowe organizacje toIEC, ISO, oraz ETSI dla telekomunikacji. Te trzy organizacje s¹ uznaneprzez ONZ jako miêdzynarodowe organizacje normalizacyjne. Rozwinê³yone dobr¹ wspó³pracê. Specjalnie dotyczy to ISO i IEC, które maj¹ wspólnysekretariat w Genewie, i które pracuj¹ razem w wielu komisjach dotycz¹cychzadañ o wspólnych celach.
Po II wojnie �wiatowej powsta³y w Europie Zachodniej dwa ugrupowaniaekonomiczne -- EEC (obecnie EU) i EFTA. Organizacje normalizacyjnew krajach objêtych tymi ugrupowaniami utworzy³y �Comitée Européende Normalisation� (CEN). Celem tej organizacji mia³a byæ praca nadzapobieganiem, aby EEC i EFTA nie wprowadza³y w³asnych postanowieñtechnicznych, które mog³yby tworzyæ bariery handlowe. Do pracnormalizacyjnych w bran¿y elektrycznej powo³ano CENELEC, która ma�cis³¹ wspó³pracê z CEN. Sekretariaty generalne obu organizacji maj¹siedzibê w Brukseli. Cz³onkami tych organizacji mog¹ byæ tylko narodoweorganizacje normalizacyjne krajów nale¿¹cych do EU i EFTA: Austrii,Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Islandii, Irlandii,Luksemburga, Norwegii, Portugalii, Republiki Federalnej Niemiec,Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i W³och. Ostatnio umo¿liwiono innymkrajom europejskim udzia³ w CEN i CENELEC w randze obserwatorów.
Praca w ISO i CEN przebiega w odpowiednich komitetach ipodkomitetach. Pracuj¹ one samodzielnie, ale zgodnie ze wspólnymiregu³ami organizacyjnymi i wedle ustalonych zasad redagowania norm.
Prace w ISO i w CEN s¹ uregulowane umow¹, aby unikn¹æpodwajania zadañ i zapewniæ zgodno�æ miêdzy �InternationalStandard� (ISO) i �Norme Europeenne� (EN).
Cz³onkowie ISO maj¹ prawo wyboru, które normy miêdzynaro-dowe -- �International Standard �-- maj¹ byæ obowi¹zuj¹cymi
*) Autorem rozdzia³u 2.12 jest dyrektor Odd Lyng z Norweskiej RadyNormalizacji w Budownictwie (NBR)
35
jako normy narodowe w danym kraju cz³onkowskim. Cz³onkowieCEN s¹ zobowi¹zani publikowaæ ka¿d¹ normê europejsk¹ -- �NormeEuropeenne� -- jako normê narodow¹. Ewentualne istniej¹cenormy narodowe, które by³yby sprzeczne, musz¹ byæ wycofane wci¹gu pó³ roku od chwili uchwalenia aktualnej normy europejskiej.
Prace w ISO i CEN s¹ silnie scentralizowane. Narodoweoragnizacje normalizacyjne s¹ odpowiedzialne za utrzymywaniesekretariatu dla poszczególnych komitetów i podkomitetów. Dlaka¿dej grupy roboczej powo³ywanej przez komitet lub podkomitetwyznaczany jest narodowy delegat -- �convener� -- jako kierow-nik aktualnego zadania.
Obie organizacje maj¹ charakter politechniczny. Zadania wdziedzinie budownictwa i konstrukcji in¿ynierskich maj¹ du¿yzakres. Te dwie bran¿e s¹ jednak silnie pod wp³ywem stosunkównarodowych, takich jak jak klimat i tradycje kulturalne. Z tegowzglêdu normy �wiatowe maj¹ mniejsze znaczenie dla budownictwani¿ dla innych dziedzin przemys³u. W wyniku tego CEN ma du¿owiêkszy program normalizacyjny dla budownictwa i konstrukcjiin¿ynierskich ni¿ ISO.
W obu organizacjach pierwszeñstwo dane jest sprawomdotycz¹cym terminologii, metodom prób i kontroli, normomdotycz¹cym produkcji i normom ustalaj¹cym zasady obliczaniakonstrukcji no�nych. CEN pracuje nad przepisami obliczaniawszystkich typów konstrukcji no�nych, tzw. �Eurocodes�.
ISO powo³a³a z inicjatywy Norweskiej Rady Normalizacji wBudownictwie podkomitet ISO/TC 59 «Building�. Zadaniemtego podkomitetu jest opracowanie podstawowych normdotycz¹cych elektronicznego przekazywania danych w procesiebudowlanym. Podkomitet ma oznaczenie ISO/TC59/SC13�Organization of information in the process of design,manufacture and construction�. Norweska Rada Normalizacjiw Budownictwie jest siedzib¹ sekretariuatu podkomitetu ISO/TC59/SC13. Norweskie normy NS 3420 i NS 3421 s¹ wa¿n¹czê�ci¹ materia³ów wyj�ciowych dla prac podkomitetu.