Ontwikkelingspsychologie I bijeenkomst 4 Beroepstaak Ontwikkelingsstimulering 2010-2011
Ontwikkelingspsychologie I bijeenkomst 4
Beroepstaak Ontwikkelingsstimulering
2010-2011
Definitie ‘leren’
• Het ontstaan van een blijvende verandering in wat iemand kan of weet op grond van ervaring
• Aanleg geeft grenzen aan van leercapaciteit – omgeving bepaalt of kind die grenzen bereikt
Enkele leerprocessen:
• Klassieke conditionering
• Instrumentele / operante conditionering
• Sociale leertheorie: imitatie & modeling
• Latent leren
• Probleemoplossend leren(d)
Behaviorisme
• Tabula rasa
• Richt zich op objectief waarneembaar gedrag
• Mensen zijn niet principieel anders dan dieren
• Leerprocessen centraal bij verklaring gedrag
• Reductie
Grondleggers behaviourisme
• Ivan Petrovich Pavlov (1849-1936)
• John Broadus Watson (1878-1958)
• Burrhus Frederic "B. F." Skinner (1904-1990)
Ivan Pavlov (1849-1936)
• Klassieke conditionering
• ‘De hond van Pavlov’
• Stimulus-Respons koppeling
• Leren dat aansluit bij de reflexen van een dier / mens
Klassieke conditionering
s = stimulus en r = respons
Ongeconditioneerde s (voer) Ongeconditioneerde r (kwijlen)
Geconditioneerde s (bel) Geen of irrelevante r
Geconditioneerde s (bel) Ongeconditioneerde r+ ongeconditioneerde s (kwijlen)(voer)
Geconditioneerde s (bel) Geconditioneerde r (kwijlen)
Klassieke conditionering • Geconditioneerd = onder voorwaarden gesteld
• Ongeconditioneerde stimulus = er hoeft niet aan speciale voorwaarden te worden voldaan om de respons te laten volgen
• Geconditioneerde stimulus = de respons wordt enkel opgeroepen onder voorwaarde dat deze stimulus eerst is samengegaan met de oorspronkelijke stimulus
John Watson (1878-1958)
• “Geef mij een stuk of twaalf gezonde kinderen, goed gevormd, en een door mij zelf bepaalde wereld om ze groot te brengen en ik garandeer u dat ik elk ervan, wie u maar wil, kan trainen om, welke specialist ik maar zou kiezen te worden -dokter, advocaat, kunstenaar, winkelchef, ja zelfs bedelaar en dief, ongeacht zijn talenten, neigingen, tendenties, vermogens, roepingen, en het ras van voorouders." [Behaviorism (1930), p. 82]
• Experiment Little Albert
Thorndike
• Instrumentele conditionering: eigen gedrag wordt instrument om effect te laten gebeuren
• Wet van het effect
Skinner (1904-1990)
• Operant conditioneren: gedrag – effect
• Leren via trial and error: wat goed voor jou uitpakt, blijft je bij voor een volgende keer, wat een negatief effect heeft, valt als gedragsmogelijkheid af
• Generaliseren en discrimineren
• Skinner box
Operant conditioneren (Skinner)
Positief: iets toedienen / toevoegen
Negatief: iets wegnemen
Beloning / bekrachtiger: versterkt voorafgaand gedrag
Positieve beloning
Negatieve beloning
Straf: verzwakt voorafgaand gedrag
Positieve straf Negatieve straf
Belonen en straffen in opvoeding
• Te veel straf hindert de vorming van eigen geweten
• Eerst uitleggen, dan consequente straf in vorm van inhouden voorrecht
• Relatief intens
• Te veel beloning ontneemt het plezier in de activiteit
• Beloning moet verrassend zijn en niet altijd worden gegeven (intermittant reinforcement)
• Vorming door successieve benadering / shaping
Sociale leertheorie
• Albert Bandura (1925)
• Sociale leertheorie: Iemand observeren en dit (deels) opslaan in geheugen - nadoen
• Experiment met agressie tegen pop (Bobo doll experiment)
• ‘Practice what you preach’
Sociale leertheorie: imitatie & modeling
• Overnemen van gedrag zonder beloning
• Imitatie: bewust overnemen• Modeling: onbewust gedrag overnemen
• Bij mensen en een aantal apensoorten
• Gedrag wordt sneller overgenomen van mensen waarmee er een positieve band is
Latent leren
• Leren zonder beloning
• Onbewust leren
• Niet doelgericht
• Bewustwording als het in praktijk toegepast moet worden
Probleemoplossend leren(d)• Hoogste vorm van leren
• In een onbekende situatie / vraagstelling zoek je een oplossing door te combineren wat je wel al geleerd hebt
• Ver(der) weg van gedrag-effect-(beloning) systeem
• Inzicht, transfer
Behaviorisme nu – uitwerking in behandelingen
• Gedragsanalyse (ABC)
• Rollenspellen (SoVa-trainingen)
• Gedragstherapie: behaviorisme (+ inzichten uit cognitieve psychologie)– Systematische desensitisatie