Batiya Yon Veren Metinler Cilt1

KKLER

1

BATIYA YN VEREN METNLER

2

I BATI GELENEKLERNN YAHUD-HIRSTYAN KAYNAKLARI

Bat dnyasnn gelenekleri, biri Yahudi-Hristiyan, dieri Yunan-Roma veya Klasik olmak zere, balca iki kaynaa sahiptir. ok eski deil, tarihiler bu iki temel kaynaa bir ncsn, Germanik olan da ekleme eilimindeydiler. Ne var ki, Drdnc yzyln balarndan itibaren Baty igal eden cahil kavimlerin -Roma mparatorluunun snrlarn aan barbarlarn- blgede yeeren medeniyetin stnde, mevcut geleneklerin derinlii ve kalclyla kyaslanabilir nitelikte iz brakm olmalar, artk mmkn grlmemektedir. Bat geleneklerindeki Yahudi-Hristiyan ve Yunan-Roma unsurlarnn derinlii ve kalcl nedeniyledir ki, Bat dnyasnda sregelen dnce ve davran alkanlklar, bin be yz ila bin yl nce len insanlarn entelektel ve ruhani keiflerinin bugn bile etkisi altndadr. lk blm, Antik adan balayarak, Bat geleneinin iki byk dini, yani Yahudilik ve Hristiyanlk ile Yunan ve Roma medeniyetlerinin kltrel, felsefi ve siyasi kavramlarnn ilikilerini tasvir etmektedir. Dinin, gemi alarda insanlar iin temel bir ihtiya olarak tezahr ettii malum. Nitekim ok eitli dinlere ibadet edilmi; batl inanla okltizm karm, tuhaf dinlerin yan sra atee, gnee, hayvanlara tapnma ve bunlara belirli bir tarikat yaps kazandrma abalar bile sz konusudur. Batda, bu kadim dinlerin ikisi dnda, yani Yahudilik ve Hristiyanlk dnda hibiri yaa(n)mad. Hristiyanlk daha batan itibaren Yahudilik ile yakn iliki iindeydi. Hristiyanlar, Hristiyanln yeni bir vahiy olduuna inanmakla birlikte, srailoullarnn (Suriyenin gneyinde yaayan Yahudiler) dininin devam olduuna hkmettiler. Hz. sann (Bat dncesine yn veren metinlerde Hristiyan peygamberinin adnn nnde Hazret sfat yoktur; eviride Trk okurunun hassasiyetleri gznnde bulundurularak tarafmzdan eklenmitir) geliinin srailli khinler tarafndan yzlerce yl nce haber verildii ve Onun, Yahudilere yaklak iki bin yl nce, Hz. brahimin Kalde Uygarlnn Ur ehrinden yapt aryla balayan Tanr tezahrnn doruk noktas olduuna inandlar.John W. Snyder, Antiquity, Chicago, 1967

3


A.YAHUDLERYahudilerin kkeni tam olarak bilinmiyor. 1400 ila 1200 arasna tekabl eden bir tarihte, bir grup gebe kavim Suriyenin gneyine, Kenan diye bildikleri blgeye girdi. Kendilerini (Hz.) brahimin torunu olan atalar srailin (Yakup) adyla tanttlar, Yakupun on iki olunun sulbnden olduklarn sylediler. Temas kurduklar insanlar (halklar) zaman iinde onlara srailin on iki olundan biri olan Yahudadan mlhem, Yahudi demeye baladlar. Yahudiler, Kenana, Msrda birka yzyl yaam olduklarn anlatan bir de gelenek getirmilerdi. Kadim sylencelerinden bazlar, Msrdan Tanrnn mucizevi mdahalesi sayesinde ktklar, Tanrnn Kenan Hz. brahime ve onun meru soyundan gelenlere anayurt olarak bizzat vaat ettii hususunda srarlyd. Kenanda, Kuds civarndaki dalk blgelere yerleen Yahudiler, 1000li yllarn bandan itibaren zengin ve etkili bir devlet haline gelmeye baladlar. Krallar Davut ve Solomonun (Hz. Sleyman) ynetiminde komularnn zayf devletler olmasndan ve Fenikelilerin Akdeniz kysndaki zengin ticaret imknlarndan yararlandlar. Ne var ki, Dokuzuncu ve Sekizinci yzyllarda Orta Dounun byk gleri arasnda yeniden balayan mcadelede, kendilerini Mezopotamyann Babillileri ve Asurlular ile Nil Vadisinin Msrllar arasnda skm buldular. Sz konusu gl devletler, aralarndaki blgenin kontrol iin savamaktayd ve Kenan, bu blgenin nemli bir parasyd. Orta Dou siyasetinin bu girdabnda, kendi i sorunlaryla da uraan Yahudiler, Filistin iin savaan taraflardan bazen biri, bazen de dieriyle ittifak yapmay seti. Nitekim Solomondan sonra krallklar kuzeyde srail, gneyde daha kk bir krallk olan Yahuda olmak zere ikiye blnd. Bu iki krallk ou kez birbirinden bamsz siyaset izledi. Bu tutum, 722de, Asurlular, srail; 586da da Babilliler, Yahuda Kralln ele geirinceye kadar artarak devam etti. Sonunda, kuzeydeki krallk, yani srailin Yahudileri, Asurlularn geride brakt fakir halk dnda tarihten silindi. Gneydeki kralla, Yahudaya gelince, halknn byk bir ksm, 539da Perslerin Babili fethetmesini mteakip Filistine dnd. Ancak, bamszlklarn srdrmeleri kolay olmad. Perslerden Yunanllara ( 333-63) ve Romallara ( 63-S 70) kadar bir dizi gcn fethine boyun emek zorunda kaldlar. Ve Yahudi tarihi - kinci yzyln ortalarnda Makabilerin ynetimi altndaki ksa dnem hari- baml ve hara deyen bir halkn tarihinden ibaret kald. Antik Yahudi devletine, S 70de, Kudsteki byk tapna yerle bir eden Romallar son verdiler. (J.S.)

4

BATI GELENEKLERNN YAHUD-HIRSTYAN KAYNAKLARI

1. nsanolu ve Dertleri ya da Her ey lk Ne Zaman Balad?Yahudilerin Kutsal Yazlar veya Kutsal Metinleri, Hristiyan ncilinin1 Eski Ahit (Tevrat ve Zebur) olarak bilinen ilk blmndeki belgelerde mndemitir. Eski Ahit, esas olarak, Yahudilerin ve dier insanlarn tmnn, Yahudilerin Tanrs ile ilikilerine dairdir. Kutsal Kitapn ilk blmleri, Yaratl (Genesis) insanolunun kafasn her ada kurcalayan sorulara cevap mahiyetindedir.

Yaratl (Genesis)*Balangta Tanr g ve yeri yaratt. Yer botu, yeryz ekilleri yoktu; engin karanlklarla kaplyd. Tanrnn Ruhu sularn zerinde hareket ediyordu. Tanr, Ik olsun diye buyurdu ve k oldu. Tanr n iyi olduunu grd ve onu karanlktan ayrd. Ia gndz, karanla gece adn verdi. Akam oldu, sabah oldu ve ilk gn olutu. Tanr, Sularn ortasnda bir kubbe olsun, sular birbirinden ayrsn, diye buyurdu. Ve yle oldu. Tanr gk kubbeyi yaratt. Kubbenin altndaki sular, stndeki sulardan ayrd. Kubbeye, gk adn verdi. Akam oldu, sabah oldu ve ikinci gn olutu. Tanr, Gn altndaki sular bir yere toplansn, kuru toprak grnsn, diye buyurdu ve yle oldu. Kuru alana kara, toplanan sulara deniz adn verdi. Tanr bunun iyi olduunu grd. Tanr, Yeryz bitkiler, tohum veren otlar, trne gre tohumu meyvesinde bulunan meyve aalar retsin, diye buyurdu ve yle oldu. Yeryz bitkiler, trne gre tohum veren otlar, tohumu meyvesinde bulunan meyve aalar yetitirdi. Tanr bunun iyi olduunu grd. Akam oldu, sabah oldu ve nc gn olutu. Tanr yle buyurdu: Gk kubbede gndz geceden ayracak, yeryzn aydnlatacak klar olsun. Belirtileri mevsimleri, gnleri, yllar gstersin. Ve yle oldu. Tanr by gndze, k geceye egemen olacak iki1 Kutsal Kitap, Eski ve Yeni Ahit olmak zere iki blmden oluur. Eski Ahit Yahudilerin kutsal kitabdr, branice ve Aramice olarak yazlmtr. blme ayrlr: 1. Yasa Kitaplar (Musann 5 kitab olarak bilinir), 2. Peygamberlikler ve tarihsel kitaplar, 3. Mezmurlar, iirsel ve dz metinler. Eski ve Yeni Ahit Hristiyanlarn kabul ettii kutsal yazlardr. Yirmi yedi kitaptan oluan Yeni Ahit (ncil) Greke yazlmtr. lk drt kitap Hz. sann yaamn, retilerini, lm ve diriliiyle ilgili bilgileri iermektedir. Elilerin leri Kitab, Hz. sann lmnden sonra elilerin bu retiyi yaymak iin yaptklarn anlatr. ncilde yer alan mektuplar, Hz. sann elileri ve yakn izleyicileri tarafndan, ilk inanl topluluklarna (kiliselere) yol gstermek, Onun retisine uygun bir yaam srmelerini salamak ve karlatklar sorunlarn stesinden nasl gelebileceklerini gstermek amacyla Tanrnn esiniyle yazld. ncilin son kitab olan Vahiy inanlklar skntlar karsnda cesaretlendirir, gelecekteki olaylar simgelerle aklar.

5


byk ve yldzlar yaratt. Yeryzn aydnlatmak, gndze ve geceye egemen olmak, karanlktan ayrmak iin onlar gk kubbeye yerletirdi. Tanr bunun iyi olduunu grd. Akam oldu, sabah oldu ve drdnc gn olutu. Tanr, Sular canl yaratklarla dolup tasn, yeryznn zerinde, gkte kular uusun, diye buyurdu. Tanr byk deniz canavarlarn, sularda kaynaan canllar ve uan eitli varlklar yaratt. Bunun iyi olduunu grd. Tanr, Verimli olun, oaln, denizleri doldurun, yeryznde kular oalsn, diyerek onlar kutsad. Akam oldu, sabah oldu ve beinci gn olutu. Tanr, Yeryz eit eit canl yaratk, evcil ve yabanl hayvan, srngen retsin diye buyurdu. Ve yle oldu. Tanr eit eit yabanl hayvan, evcil hayvan, srngen yaratt. Bunun iyi olduunu grd. Tanr, Kendi suretimizde, kendimize benzer insan yaratalm, dedi, denizdeki balklara, gkteki kulara, evcil hayvanlara, srngenlere, yeryznn tmne egemen olsun. Tanr insan kendi suretinde yaratt, onu Tanrnn suretinde yaratt. Onlar erkek ve dii olarak yaratt. Onlar kutsayarak, Verimli olun, oaln, dedi. Yeryzn doldurun ve denetiminize aln; denizdeki balklara, gkteki kulara, yeryznde yaayan btn canllara egemen olun. te yeryznde tohum veren her otu, tohumu meyvesinde bulunan her meyve aacn size veriyorum. Bunlar size yiyecek olacak. Yabanl hayvanlara, gkteki kulara, srngenlere -soluk alp veren btn hayvanlara- yiyecek olarak yeil otlar veriyorum. Ve byle oldu. Tanr yarattklarna bakt ve her eyin ok iyi olduunu grd. Akam oldu, sabah oldu ve altnc gn olutu. Gk ve yer btn eleriyle tamamland. Yedinci gne gelindiinde Tanr yapmakta olduu ii bitirdi. Yapt iten o gn dinlendi. Yedinci gn kutsad. Onu kutsal bir gn olarak belirledi. nk Tanr o gn yapt, yaratt btn ii bitirip dinlendi. Gn yerin yaratl yks: RAB Tanr g ve yeri yarattnda, yeryznde yabanl bir fidan, bir ot bile bitmemiti. nk RAB Tanr henz yeryzne yamur gndermemiti. Topra ileyecek insan da yoktu. Yerden ykselen buhar btn topraklar suluyordu. RAB Tanr demi topraktan yaratt ve burnuna yaam soluu fledi. Bylece dem yaayan varlk oldu. RAB Tanr douda, Adende bir bahe dikti. Yaratt demi oraya koydu. Bahede iyi meyve veren trl trl gzel aa yetitirdi. Bahenin ortasnda yaam aacyla iyiyle kty bilme aac vard. 6


Adenden bir rmak douyor, baheyi sulayp orada drt kola ayrlyordu. lk rman ad Piondur. Altn kaynaklar olan Havila snrlar boyunca akar. Orada iyi altn, reine ve oniks bulunur. kinci rman ad Gihondur, Ku snrlar boyunca akar. nc rman ad Dicledir, Asurun dousundan akar. Drdnc rmak ise Frattr. RAB Tanr Aden bahesine bakmas, onu ilemesi iin demi oraya koydu. Ona, Bahede istediin aacn meyvesini yiyebilirsin, diye buyurdu, ama iyiyle kty bilme aacndan yeme. nk ondan yediin gn kesinlikle lrsn. Sonra, demin yalnz kalmas iyi deil, dedi, ona uygun bir yardmc yaratacam. RAB Tanr yerdeki hayvanlarn, gkteki kularn tmn topraktan yaratmt. Onlara ne ad vereceini grmek iin hepsini deme getirdi. dem her birine ne ad verdiyse, o canl o adla anld. dem btn evcil ve yabanl hayvanlara, gkte uan kulara ad koydu. Ama kendisi iin uygun bir yardmc bulamad. RAB Tanr deme derin bir uyku verdi. dem uyurken, RAB Tanr onun kaburga kemiklerinden birini alp yerini etle kapatt. demden ald kaburga kemiinden bir kadn yaratarak onu deme getirdi. dem, te, bu benim kemiklerimden alnm kemik, etimden alnm ettir, dedi, ona kadn denilecek, nk o adamdan alnd. Bu nedenle adam annesini babasn brakp karsna balanacak, ikisi tek beden olacak. dem de kars da plaktlar, henz utan nedir bilmiyorlard. RAB Tanrnn yaratt yabanl hayvanlarn en kurnaz yland. Ylan kadna, Tanr gerekten, Bahedeki aalarn hibirinin meyvesini yemeyin dedi mi? diye sordu. Kadn, Bahedeki aalarn meyvelerinden yiyebiliriz, diye yantlad, Ama Tanr, Bahenin ortasndaki aacn meyvesini yemeyin, ona dokunmayn; yoksa lrsnz, dedi. Ylan, Kesinlikle lmezsiniz, dedi, nk Tanr biliyor ki, o aacn meyvesini yediinizde gzleriniz alacak, iyiyle kty bilerek Tanr gibi olacaksnz. Kadn aacn gzel meyvesinin yemek iin uygun ve bilgelik kazanmak iin ekici olduunu grd. Meyveyi koparp yedi. Yanndaki kocasna verdi, o da yedi. kisinin de gzleri ald. plak olduklarn anladlar. Bu yzden incir yapraklarn dikip kendilerine nlk yaptlar. Derken, gnn serinliinde bahede yryen RAB Tanrnn sesini duydular. Ondan kap aalarn arasna gizlendiler. RAB Tanr deme, Neredesin? diye seslendi. dem, Bahede sesini duyunca korktum. nk plaktm, bu yzden gizlendim, dedi. RAB Tanr, plak olduunu sana kim syledi? diye sordu, sana meyvesini yeme dediim aatan m yedin? dem, Yanma koyduun kadn aacn meyvesini bana verdi, ben 7


de yedim, diye yantlad. RAB Tanr kadna, Nedir bu yaptn? diye sordu. Kadn, Ylan beni aldatt, o yzden yedim, diye karlk verdi. Bunun zerine RAB Tanr ylana, Bu yaptndan tr, btn evcil ve yabanl hayvanlarn en lanetlisi sen olacaksn, dedi, karnnn zerinde srnecek, yaamn boyunca toprak yiyeceksin. Seninle kadn, onun soyuyla senin soyunu birbirinize dman edeceim. Onun soyu senin ban ezecek, sen onun toprana saldracaksn. RAB Tanr kadna, ocuk doururken sana ok ac ektireceim, dedi, ar ekerek doum yapacaksn. Kocana istek duyacaksn, seni o ynetecek. RAB Tanr deme, Karnn szn dinlediin ve sana meyvesini yeme dediim aatan yediin iin toprak senin yznden lanetlendi, dedi, yaam boyu emek vermeden yiyecek bulamayacaksn. Toprak sana diken ve al verecek, yaban otu yiyeceksin. Topraa dnnceye dek ekmeini aln teri dkerek kazanacaksn. nk topraksn, topraktan yaratldn ve yine topraa dneceksin. dem karsna Havva adn verdi. nk o btn insanlarn annesiydi. RAB Tanr demle kars iin deriden giysiler yapt, onlar giydirdi. Sonra, dem iyiyle kty bilmekle bizlerden biri gibi oldu, dedi, artk yaam aacna uzanp meyve almasna, yiyip lmsz olmasna izin verilmemeli. Bylece RAB Tanr, yaratlm olduu topra ilemek zere demi Aden bahesinden kard. Onu kovdu. Yaam aacnn yolunu denetlemek iin de Aden bahesinin dousuna keruvlar ve her yana dnen alevli bir kl yerletirdi.* Kutsal Kitap, Eski Anlama, Yaradl 1-3, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar 2009.

2. Yahudilerin Tanr ile likisinin Temelinde Ne Vard?Yaratl Kitab, Tanrnn Hz. brahime Mezopotamyada -Kalde Medeniyetinin Ur ehrinde- seslenerek uzak bir diyara gelmelerini buyurduunu ve bunu yaparken kuluna sadece bir anayurt vaat etmekle kalmayp gl ve kalabalk bir soy da vaat ettiini syler. Vaat edilen anayurt Kenandr. Hz. brahim, zaman gelince, akrabalar ve uaklaryla birlikte buraya gider. Ancak henz, meru kars Saradan olma bir erkek evlat sahibi deildir ve kar koca ok yaldrlar. Yahudiler ve daha sonra Hristiyanlar, Hz. brahimin bu hikyesinde, Tanrnn tm insanl ilgilendiren tebliini almak zere neden kendilerini setiinin ksmi aklamasn bulurlar.

8


Yaratl (Genesis)RAB verdii sz uyarnca Saraya iyilik etti ve szn yerine getirdi. Sara hamile kald; brahimin yallk dneminde, tam Tanrnn belirttii zamanda ona bir erkek ocuk dourdu. brahim, Sarann dourduu ocua shak adn verdi. Tanrnn kendisine buyurduu gibi olu Hz. shak sekiz gnlkken snnet etti. shak doduunda brahim yz yandayd. Sara, Tanr yzm gldrd, dedi, bunu duyan herkes benimle glecek. Kim brahime Sara ocuk emzirecek derdi? Bu yanda ona bir oul dourdum. ocuk byd. Stten kesildii gn brahim byk bir len verdi. *** Daha sonra Tanr, brahimi snad. brahim! diye seslendi. brahim, Buradaym! dedi. Tanr, shak, sevdiin biricik olunu al, Moriya2 blgesine git, dedi, orada sana gstereceim bir dada olunu yakmalk sunu olarak sun. brahim sabah erkenden kalkt, eeine palan vurdu. Yanna uaklarndan ikisini ve olu shak ald. Yakmalk sunu iin odun yardktan sonra, Tanrnn kendisine belirttii yere doru yola kt. nc gn gidecei yeri uzaktan grd. Uaklarna, Siz burada, eein yannda kaln, dedi, tapnmak iin olumla birlikte oraya gidip dneceiz. Yakmalk sunu iin yard odunlar olu shaka ykledi. Atei ve ba kendisi ald. Birlikte giderlerken shak brahime, Baba! dedi. brahim, Evet, olum! diye yantlad. shak, Atele odun burada, ama yakmalk sunu kuzusu nerede? diye sordu. brahim, Olum, yakmalk sunu iin kuzuyu Tanr kendisi salayacak, dedi. kisi birlikte yrmeye devam ettiler. Tanrnn kendisine belirttii yere varnca brahim bir sunak yapt, zerine odun dizdi. Olu shak balayp sunaktaki odunlarn zerine yatrd. Onu boazlamak iin uzanp ba ald. Ama RABbin melei gklerden, brahim, brahim! diye seslendi. brahim, te buradaym! diye karlk verdi. Melek, ocua dokunma! dedi, ona bir ey yapma. imdi Tanrdan korktuunu anladm, biricik olunu benden esirgemedin. brahim evresine baknca boynuzlar sk allara taklm bir ko grd. Gidip kou getirdi. Olunun yerine onu yakmalk sunu olarak sundu. Oraya Yahve yire3 adn verdi. RABin danda salanacaktr, sz bu yzden bugn de syleniyor. RABin melei gklerden brahime ikinci kez seslendi: RAB diyor ki, kendi zerime ant iiyorum. Bunu yaptn iin, biricik olunu esirgemediin iin seni fazlasyla kutsayacam; soyunu gklerin yldzlar, kylarn2 3 Baz bilim insanlarnn sonradan Kuds ehrinin bir paras olduuna inandklar bir tepe. Rab salayacaktr anlamnda.

9


kumu kadar oaltacam. Soyun dmanlarnn kentlerini mlk edinecek. Soyunun araclyla yeryzndeki btn uluslar kutsanacak. nk szm dinledin.

3. Tanr nananlara Ne Buyurur?Gelenee gre shakn olu, (Hz.) brahimin torunu Yakup, Msra gitmek zere Kenandan bir ktlk dneminde ayrlm; on bir olunu da beraberinde gtrmtr. On ikinci olu Yusuf Msrda yerleik olup hkmdarn yneticilerinden biri olarak servet sahibi olmutur. Yakup, Msra vardktan hemen sonra lr. On iki olu iin iler bir sre iyi gider. Nil yaknlarnda, Yehovann kendilerine ve ocuklarna vaat ettii topraklardan ok uzak bir blgeye yerleirler. Tanrlarnn syledii gibi, Yakupun soyu burada birka yzyl yaayp oalr, devasa bir kalabalk olutururlar. Ne var ki, Yakupu tanmayan bir kral ortaya kar ve Yahudileri ezmeye balar. Bunun zerine, Tanr, (Hz.) Musay greve arr, Yahudileri Msr esaretinden onun nderliinde kurtarr. Sonra dehet dolu bir gnde, ssz Sina Yarmadasnda bir dada, Hz. Musaya setii bu insanlardan ne beklediini sylemek suretiyle, kendisiyle onlar arasnda yeni bir ba oluturur.

Msrdan k (Exodus)*Ve Musa Tanrnn huzuruna kt. RAB dadan kendisine seslendi: Yakup soyuna, srail halkna yle diyeceksin: Msrllara ne yaptm, sizi nasl kartal kanatlar zerinde tayarak yanma getirdiimi grdnz. imdi szm dikkatle dinler, anlamama uyarsanz, btn uluslar iinde z halkm olursunuz. nk yeryznn tm benimdir. Siz benim iin khinler krall, kutsal ulus olacaksnz. sraillilere byle syleyeceksin. Musa gidip halkn ileri gelenlerini ard ve RABbin kendisine buyurduu her eyi onlara anlatt. Btn halk bir azdan, RABbin syledii her eyi yapacaz diye yantladlar. Musa halkn yantn RABbe iletti. RAB Musaya, Sana koyu bir bulut iinde geleceim, dedi, yle ki seninle konuurken halk iitsin ve her zaman sana gvensin. Musa halkn sylediklerini RABbe iletti. RAB Musaya, Git, bugn ve yarn halk arndr,4 dedi, giysilerini ykasnlar. nc gne hazr olsunlar. nk nc gn btn halkn gz nnde ben RAB, Sina Dana ineceim. Dan evresine4 Arndr szc, insanlarn gnlk ilerinden alkonmas, ykanp temizlenmesi ve gnah karmas anlamna gelmekte.

10


bir snr izdi ve halka de ki, Sakn daa kmayn, dan eteine de yaklamayn! Kim daa dokunursa, kesinlikle ldrlecektir. Ya talanacak ya da okla vurulacak; ona insan eli demeyecek. ster hayvan olsun ister insan, yaamasna izin verilmeyecek. Ancak boru uzun uzun alnnca daa kabilirler. Sonra Musa dadan halkn yanna inip onlar arndrd. Herkes giysilerini ykad. Musa halka, nc gne hazr olun, dedi, bu sre iinde cinsel ilikide bunmayn. nc gnn sabah gk grledi, imekler akt. Dan zerinde koyu bir bulut vard. Derken, ok gl bir boru sesi duyuldu. Ordughta herkes titremeye balad. Musa halkn Tanryla grmek zere ordughtan kmasna nclk etti. Dan eteinde durdular. Sina Dann her yanndan duman ttyordu. nk RAB dan zerine ate iinde inmiti. Dadan ocak duman gibi duman kyor, btn da iddetle sarslyordu. Boru sesi gitgide ykselince, Musa konutu ve Tanr gk grlemeleriyle onu yantlad. RAB Sina Dann zerine indi. Musay dan tepesine ard. Musa tepeye kt. RAB, Aa inip halk uyar, dedi, sakn beni grmek iin snr gemesinler, yoksa birou lr. Bana yaklaan khinler de kendilerini kutsasnlar, yoksa onlar iddetle cezalandrrm. Musa, Halk Sina Dana kamaz, diye karlk verdi, nk sen, Dan evresine snr iz, onu kutsal kl, diyerek bizi uyardn. RAB, Aa inip Harunu5 getir, dedi, ama khinlerle halk huzuruma gelmek iin snr gemesinler. Yoksa onlar iddetle cezalandrrm. Bunun zerine Musa aa inip durumu halka anlatt. Tanr yle konutu: Seni Msrdan, kle olduun lkeden karan Tanr RAB benim.BENDEN BAKA TANRIN OLMAYACAK. KENDNE YUKARIDA GKYZNDE, AAIDA YERYZNDE YA DA YER ALTINDAK SULARDA YAAYAN HERHANG BR CANLIYA BENZER PUT YAPMAYACAKSIN. PUTLARIN NNDE ELMEYECEK, ONLARA TAPMAYACAKSIN. NK BEN, TANRI RAB, KISKAN BR TANRIYIM. BENDEN NEFRET EDENN BABASININ LED SUUN HESABINI OCUKLARINDAN, NC, DRDNC KUAKLARDAN SORARIM. AMA BEN SEVEN, BUYRUKLARIMA UYAN BNLERCE KUAA SEVG GSTERRM. TANRI RABN ADINI BO YERE6 AZINA ALMAYACAKSIN. NK RAB, ADINI BO YERE AZINA ALANLARI CEZASIZ BIRAKMAYACAKTIR. ABAT GNN KUTSAL SAYARAK ANIMSA. ALTI GN ALIACAK, BTN LERN YAPACAKSIN. AMA YEDNC GN BANA, TANRI RABBE ABAT5 6 Harun, Musann erkek kardeidir. Tanr onu Yahudilere nderlik ederken Musaya yardmla grevlendirmitir. Olur olmaz anlamnda.

11


GN OLARAK ADANMITIR. O GN SEN, OLUN, KIZIN, ERKEK VE KADIN KLEN, HAYVANLARIN, ARANIZDAK YABANCILAR DHL, HBR YAPMAYACAKSINIZ. NK BEN RAB YER G, DENZ VE BTN CANLILARI ALTI GNDE YARATTIM, YEDNC GN DNLENDM. BU YZDEN ABAT GNN KUTSADIM VE KUTSAL BR GN OLARAK BELRLEDM. ANNENE, BABANA SAYGI GSTER. YLE K, TANRIN RABBN SANA VERECE LKEDE MRN UZUN OLSUN. ADAM LDRMEYECEKSN. ZNA ETMEYECEKSN. ALMAYACAKSIN. KOMUNA KARI YALAN YERE TANIKLIK ETMEYECEKSN. KOMUNUN EVNE, KARISINA, ERKEK VE KADIN KLESNE, KZNE, EENE, HBR EYNE GZ DKMEYECEKSN.

Halk gk grlemelerini, boru sesini duyup imekleri ve dan bandaki duman grnce korkudan titremeye balad. Uzakta durarak Musaya, Bizimle sen konu, dinleyelim, dediler, ama Tanr konumasn, yoksa lrz. Musa, Korkmayn! diye karlk verdi, Tanr sizi denemek iin geldi; Tanr korkusu zerinizde olsun, gnah ilemeyesiniz diye. Musa Tanrnn iinde bulunduu koyu karanla yaklarken halk uzakta durdu. RAB Musaya yle dedi: sraillilere de ki, Gklerden sizinle konutuumu grdnz. ()* Kutsal Kitap, Eski Anlama, Msrdan k 19:3-20:22, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

On Emirin yan sra, Kutsal Kitapn ilk be blm (kitab), Tanrnn Yahudilerin riayet etmelerini istediine inandklar tleri ierir. Ortodoks Yahudiler bunlardan bazlarn bugn de yerine getirmektedirler.

Yaratl (Genesis)Tanr brahime, Sen ve soyun kuaklar boyu, antlamama bal kalmalsnz, dedi, Seninle ve soyunla yaptm antlamann koulu udur: Aranzdaki erkeklerin hepsi snnet edilecek. Snnet olmalsnz. Snnet aramzdaki antlamann belirtisi olacak. Evinizde domu ya da soyunuzdan olmayan bir yabancdan satn alnm kleler dahil sekiz gnlk her erkek ocuk snnet edilecek. Gelecek kuaklarnz boyunca srecek bu. Evinizde doan ya da satn aldnz her ocuk kesinlikle snnet edilecek. Bedeni12


nizdeki bu belirti sonsuza dek srecek antlamamn simgesi olacak. Snnet edilmemi her erkek, halknn arasndan atlacak, nk antlamam bozmu demektir.

Yedinci yzyln sonlarndaki kriz, yani bir kavim (halk) olarak Yahudi varlnn ciddi tehlike altnda olduu dnemde, o gne kadar bilinmeyen, Tesniye7 adl bir kitabn, esrarengiz bir biimde ortaya kmaya balar. Tesniye, srailoullaryla Tanr arasndaki ilikinin dier kitaplarda yeterince ak olmayan bir boyutunu vurgulamaktadr.

Yasann Tekrar (Deuteronomy)*Tanrnz RABbin size retmek iin bana verdii buyruklar, kurallar, ilkeler bunlardr. Mlk edinmek iin gideceiniz lkede onlara uyun. Yaamnz boyunca siz, ocuklarnz ve torunlarnz, size verdiim btn kurallara, buyruklara uyarak Tanrnz RABden korkun ki, mrnz uzun olsun. Kulak ver, ey srail! Sz dinleyin ki, zerinize iyilik gelsin, atalarnzn Tanrs RABbin size verdii sz uyarnca st ve bal akan lkede bol bol oalasnz. Dinle, ey srail! Tanrmz RAB tek RABdir. Tanrnz RABbi btn yreinizle, btn cannzla, btn gcnzle seveceksiniz. Bugn size verdiim buyruklar aklnzda tutun. Onlar ocuklarnza belletin. Evinizde otururken, yolda yrrken, yatarken, kalkarken onlardan sz edin. Bir belirti olarak onlar ellerinize balayn, aln sargs olarak takn. Evlerinizin kap svelerine, kentlerinizin kaplarna yazn. Tanrnz RAB atalarnza, brahime, shaka, Yakupa itii ant uyarnca, sizi verecei lkeye -ina etmediiniz byk ve gzel kentleri, biriktirmediiniz iyi eyalarla dolu evleri, siz emek vermeden kazlm sarnlar, dikmediiniz balar, zeytinlikleri olan lkeye- gtrecek. Orada yiyip doyacaksnz. O zaman dikkat edin! Sizi Msrdan, kle olduunuz lkeden karan RABbi unutmayn. Tanrnz RABden korkacaksnz; Ona kulluk edecek ve Onun adyla ant ieceksiniz. Baka ilahlarn, evrenizdeki uslarn tapt hibir ilahn ardnca gitmeyeceksiniz. nk aranzda olan Tanrnz RAB kskan bir tanrdr. fkelenirse sizi yeryznden yok eder. ()* Kutsal Kitap, Eski Anlama, Yasann Tekrar, 6:1-15, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009

7

Tesniye (Yasann Tekrar) Eski Ahitin ilk be kitab olan Tevratn 34 baptan oluan beinci kitab.

13


4. Tanrnn Seilmi nsanlaryla likisinin Boyutlar ve Telmihi Tam Olarak Nedir?Kehanet ve falclk, ou insan topluluunda var olan kadim bir uratr. Nitekim srail ve Yahuda krallklar da bundan paylarn alr. Khinlerin ou unutulmu olmakla birlikte, (bu noktada, okurun dikkatini khin szcnn peygamber, nebi, resul gibi eanlaml kullanmlarna ekmek isteriz) Yakupun slbnden olan grup hafzalara silinmeyecek ekilde yerlemitir. Bunlardan ikisi, Yahudi tarihinin kriz dnemlerinde, srail ve Yahuda krallklarnn dlerinin hemen ncesinde ortaya kar, Tanrnn mesajn iletmek iin setii insanlara fevkalade kzgn olduu, kendilerine vaat ettii ve varlk nedenleri olarak bildikleri anayurtlarn ve anayurtlaryla olan tm balantlarn yok etmeye hazrland eklinde, inanlmaz haberler verir. Kehanetler dorulanr. Yahudiler srgne der. Telafi edilebilecek gibi grnmeyen srgn faciasna ramen, Yahudilerin yreklerini, cesaret ve inanlarn tazelemenin yollarn arayan khinler nc grubu oluturur. Sz konusu bu kehanetler, Eski Ahitte yer aldklar ekilleriyle kayda geirilmi, gnmze kadar gelmilerdir. Seilmi insanlarn Tanrlaryla ilikileri zerinde kafa yoran khinler, Yaradann genel olarak yarattklaryla ve insanlarla, zel olarak da srail halkyla mnasebetlerine ilikin yeni ve derinlikli grler ortaya koyar. Kuzey Krallnn, yani srailin decei kehanetinde bulunduu kaydedilen Amos, kehanetlerini yazya dken ilk khinlerdendir.

Amos*Ey srail halk kulak ver, zerine yakacam atn szlerine: Dt erden kz srail; bir daha kalkamaz; serilmi kendi toprana; kaldran yok. Bu yzden Egemen RAB yle diyor: Bin kiiyle savaa kan kentin, yz adam sa kalacak; yz kiiyle kann, on adam kalacak srail halkna. Bu yzden RAB, srail halkna yle diyor: Bana ynelin, yaarsnz () RABbe ynelin, yaarsnz; yoksa Yusuf soyunda bir ate gibi parlar; Beyteli yakp yok eder; yangn sndrecek kimse kmaz Ey adaleti ac pelin otuna evirenler, doruluu yere alanlar! lker ve Orion takmyldzlarn yaratan, zifiri karanl sabaha eviren, gndz geceyle karartan, deniz sularn arp yeryzne dkenin ad RABdir. Kaleyi anszn ykar, surlu kenti yerle bir eder. Mahkemede kendilerini azarlayanlardan nefret ediyor, doru konuandan ireniyorlar. Yoksulluu ezdiiniz, ondan zorla buday kopardnz iin yaptnz yontma ta evlerde oturmayacak, diktiiniz gzel balarn arabn imeyeceksiniz. nk isyanlarnzn ok, gnahlarnzn saysz 14


olduunu biliyorum. En doru kiiye bask yapan, rvet alan, mahkemede mazlumun hakkn yiyenler! Bu yzden susmak der akll insana byle bir zamanda, nk zaman ktdr. Ktle deil, iyilie ynelin ki, yaayasnz; bylece dediiniz gibi, RAB, Her eye Egemen Tanr sizinle olur. Ktlkten nefret edin, iyilii sevin, mahkemede adaleti koruyun. Belki RAB, Her eye Egemen Tanr, Yusufun soyundan sa kalanlara ltfeder. Bu yzden RAB, Her eye Egemen Tanr RAB, yle diyor: Btn meydanlarda lk kopacak, sokaklarda inim inim inleyecekler; rgatlar yas tutmaya, atlar feryat etmeye aracaklar. Btn balarda lk kopacak, nk ben aranzdan geeceim. RAB byle diyor. Vay bana, RABbin gnn zlemle bekleyenlerin! Niin zlyorsunuz RABbin gnn? O gn aydnlk deil, karanlk olacak. Nasl ki, biri aslann nnden kaar da karsna ay kar; evine dner, elini duvara dayar da elini ylan sokar. RABbin gn aydnlk deil, karanlk olmayacak m? Hem de zifiri karanlk, bir parlt bile yok. RAB yle diyor: reniyorum, tiksiniyorum bayramlarnzdan; holanmyorum dinsel toplantlarnzdan. Yakmalk ve tahl sunularnz bana sunsanz bile kabul etmeyeceim; besili hayvanlarnzdan sunacanz esenlik sunularna dnp bakmayacam. Uzak tutun benden ezgilerinizin grltsn; enklerinizin sesini dinlemeyeceim. Bunun yerine adalet su gibi, doruluk rmak gibi srekli aksn. Ey srail halk, lde krk yl boyunca bana m kurbanlar, sunular sundunuz? Gerekte kralnz Sakkutu, putunuz Kayvan, kendiniz iin yaptnz ilahn yldzn tadnz. Bu yzden sizi amn tesine sreceim. RAB byle diyor, Onun ad Her eye Egemen Tanrdr.* Kutsal Kitap, Eski Antlama, Amos 5, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

Yeaya, Yahuda Krallnn ve sraillilerin Tanrsnn yegne tapnann olduu Kudsn (Yerualim) decei kehanetinde bulunur.

Yeaya*Yahuda krallar Uzziya, Yotam, Ahaz ve Hizkiya zamannda Amos olu Yeayann Yahuda ve Yerualimle ilgili grm: Ey gkler dinleyin, ey yeryz kulak ver! nk RAB konuuyor: ocuklar yetitirip byttm ama bana bakaldrdlar. kz sahibini, eek 15


efendisinin yemliini bilir ama srail halk bu kadarn bile bilmiyor; halkm anlamyor. Gnahl ulusun, su ykl halkn, ktlk yapan soyun, batan km ocuklarn vay haline! RABbi terk ettiler, srailin kutsaln hor grdler, Ona srt evirdiler. Neden bir daha dvlesiniz? Neden vefaszl srdryorsunuz? Ba bsbtn hasta, yrek bsbtn yaral; bedenininiz tepeden trnaa salksz, taze darbe izleriyle, yara bereyle dolu, temizlenmemi, yala yumuatlmam, sarlmam. lkeniz ssz, kentleriniz atee verilmi. Yabanclar topraklarnz gznzn nnde yiyip bitiriyor! Sanki lkenin kkn kazmlar. Sion kz badaki ardak, salatalk bostanndaki kulbe gibi, kuatlm bir kent gibi kalakalm. Her eye Egemen RAB bazlarmz sa brakmam olsayd, Sodom gibi olur, Gomoraya8 benzerdik. Ey Sodom yneticileri, RABbin sylediklerini dinleyin; ey Gomora halk, Tanrmzn yasalarna kulak verin. Kurbanlarnzn says okmu, bana ne? diyor RAB, yakmalk ko sunularna, besili hayvanlarn yana doydum. Boa, kuzu, teke kan deil istediim. Huzuruma geldiinizde avlularm inemenizi mi istedim sizden? Anlamsz sunular getirmeyin artk. Buhurdan ireniyorum. Ktlk dolu trenlere, Yeni Ay, abat Gn kutlamalarna ve dzenlediiniz toplantlara dayanamyorum. Yeni Ay trenlerinizden, bayramlarnzdan nefret ediyorum. Bunlar bana yk oldu, onlar tamaktan yoruldum. Ellerinizi ap bana yakardnzda gzlerimi sizden karacam. Ne kadar ok dua ederseniz edin dinlemeyeceim. Elleriniz kan dolu. Ykanp temizlenin, ktlk yaptnz gzm grmesin, ktlk etmekten vazgein. yilik etmeyi renin, adaleti gzetin, zorbay yola getirin, kszn hakkn verin, dul kadn savunun. RAB diyor ki, Gelin, imdi davamz grelim. Gnahlarnz sizi kana boyam bile olsa kar gibi ak pak olacaksnz. Elleriniz krmz bcei gibi kzl olsa da yapa gibi bembeyaz olacak. stekli olur, sz dinlerseniz, lkenin en iyi rnlerini yiyeceksiniz. Ama direnip bakaldrrsanz, kl sizi yiyip bitirecek. Bunu syleyen RABdir. Sadk kent nasl da fahie oldu! Adaletle doluydu, doruluun barnayd, imdiyse katillerle doldu. Gm cruf oldu, arabna su katld. Yneticileri asilerle hrszlarn ibirlikisi; hepsi rveti seviyor, armaan peine dm. kszn hakkn vermiyor, dul kadnn davasn grmyorlar. Bu yzden RAB, Her eye Egemen RAB, srailin Gls yle diyor: Hasmlarm cezalandrp rahata kavuacam, dmanlarmdan alacam. Sana kar duracak, kl suyuyla artr gibi seni cruftan artp temizleyeceim. Eskiden, balangta olduu gibi, sana yneticiler, danmanlar yetitireceim. Ondan sonra, Doruluk Kenti, Sadk Kent diye adlandrla8 Sodom ve Gomora, Hz. Lt dneminde Tanrnn gazabna uram olan iki ehir.

16


caksn. Sion adalet sayesinde, tvbe edenleri de doruluk sayesinde kurtulacak. Ama bakaldranlarla gnahllar birlikte ykma urayacaklar. RABbi terk edenler yok olacak. Sevip altnda tapndnz yabanl fstk aalarndan utanacaksnz; putperest trenleriniz iin setiiniz bahelerden tr yznz kzaracak. Yapraklar solmu yabanl fstk aacna, susuz baheye dneceksiniz. Gl adamlarnz ktk gibi, yaptklar iler kvlcm gibi olacak; ikisi birlikte yanacak ve sndren olmayacak. Amos olu Yeayann Yahuda ve RABbin tapnann kurulduu da, son gnlerde dalarn en ycesi, tepelerin en yksei olacak. Oraya akn edecek uluslarn hepsi. Birok halk gelecek, Haydi RABbin Dana, Yakupun Tanrsnn Tapnana kalm, diyecekler, O bize kendi yolunu retsin, biz de Onun yolundan gidelim. nk Yasa Siondan, RABbin sz Yerualimden kacak. RAB uluslar arasnda yarglk edecek; birok halkn arasndaki anlamazlklar zecek. nsanlar kllarn ekile dvp saban demiri, mzraklarn bac ba yapacaklar. Ulus ulusa kl kaldrmayacak, sava eitimi yapmayacaklar artk. Ey Yakup soyu, gelin RABbin nda yryelim. Ya RAB, halkn, Yakup soyunu terk ettin, nk yrekleri Dou kkenli inanlarla dolu. Filistinliler gibi falclkla urayor, yabanclarla el skyorlar. lkeleri altnla, gmle dolu, hazinelerinin sonu yok, saysz atlar, sava arabalar var. lkeleri putlarla dolu; elleriyle yaptklar, parmaklaryla biim verdikleri putlarn nnde eiliyorlar. Bu yzden herkes alaltlp dize getirilecek. Onlar balama, ya RAB! RABbin dehetinden, yce grkeminden kamak iin kayalklara gidin, yerin altna saklann; insann kstah baklar alaltlacak, gururu krlacak, o gn yalnz RAB yceltilecek. nk Her eye Egemen RAB o gn kibirlileri, gururlular, kendini beenmileri alaltacak; Lbnann btn ulu, yksek sedir aalarn, Baann btn meelerini yok edecek; btn ulu dalar, yksek tepeleri, btn yksek kuleleri, gl surlar yerle bir edecek; ticaret gemilerinin, gzel teknelerinin hepsini yok edecek. nsanlarn gururu, kibri krlacak; o gn yalnz RAB yceltilecek, putlar tmyle ortadan kalkacak. RAB kalkp yeryzn sarsmaya balaynca, insanlar Onun dehetinden ve yce grkeminden kamak iin maaralara, yeralt kovuklarna saklanacaklar. O gn insanlar yeryzn sarsmak zere harekete geen RABbin dehetinden ve yce grkeminden kamak iin tapmak amacyla yaptklar altn, gm putlar kstebeklere, yarasala atp kaya kovuklarna, uurumlardaki yarklara saklanacaklar. lml insana gvenmekten vazgein. Onun ne deeri var ki?* Kutsal Kitap, Eski Antlama, Yeaya 1-2, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

17


Mika, sraillilerin Tanrs adna konuarak, Yahudallar Onun sznden ktklar iin knar.

Mika*RABbin sylediklerine kulak verin: Kalkn, davanz dalarn nnde dile getirin. Tepeler duysun sesinizi. Ey dalar ve yeryznn sarslmaz temelleri, RABbin sulamasn dinleyin. nk RAB halkndan davac, srailden ikyeti. Ey halkm, sana ne yaptm? diyor RAB, Sana nasl yk oldum, yantla. Seni Msrdan ben kardm, ben kurtardm seni klelik diyarndan () RABbin adaletini o zaman anlayacaksnz. RABbin nne ne ile kaym, yce Tanrya nasl tapnaym? Onun nne yakmalk sunuyla m, bir yanda danaya m kaym? Binlerce ko sunsam, zeytinyandan on binlerce dere aktsam, RAB honut kald m? Suuma karlk ilk olumu, ilediim gnah iin bedenimin rnn versem olur mu? Ey insanlar, RAB iyi olan size bildirdi; adil davranmanzdan, sadakati sevmenizden ve alakgnlllkle yolunda yrmenizden baka Tanrnz RAB sizden ne istedi? Dinleyin! RAB kente sesleniyor. Onun adndan korkmak bilgeliktir. Diyor ki, Ey halk ve kent meclisi, dinleyin. Kt adamlarn evleri hakszca kazanlm servetlerle dolu, bilmiyor muyum sanyorsunuz? Eksik lek lanetlidir. Hileli terazi kullanan, torbasnda eksik arlklar olan adam nasl aklayaym? Kentin zenginleri zorba, halk da yalancdr. Dillerinden aldatc szler dklr. Gnahlarnzdan tr ykmnz, mahvnz hazrladm bile. Yiyecek, ama doymayacaksnz. A kalmayacak karnnz, biriktireceksiniz, ama saklayamayacaksnz. Koruyabildiinizi klla yok edeceim. Ekecek, ama biemeyeceksiniz. Zeytin ezecek, ama yan srnemeyeceksiniz. zm skacak, ama arabn iemeyeceksiniz. Kral Omrinin buyruklarna, Ahav9 soyunun kt detlerine uyduunuz, onlarn trelerini izlediiniz iin sizi utanca boacam, ykma uratacam. Halkm olarak aalanmaya dayanmak zorunda kalacaksnz.* Kutsal Kitap, Eski Antlama, Mika 6, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

9

Ahav, Omrinin olu, 722de Asurlular tarafndan igale uramadan nce, kuzey srail Krallnn kral; Yunus Peygambere, kar kmasyla maruftur.

18


Ve nihayet, srgnn byk peygamberi Yeaya, getikleri darboazda insanlar iin teselli kayna olur, onlara umut verir.

Yeaya*Ey Yakup soyu, seni yaratan, Ey srail, sana biim veren RAB imdi yle diyor: Korkma, nk seni kurtardm, seni adnla ardm, sen benimsin. Sularn iinden geerken seninle olacam, rmaklarn iinden geerken su boyunu amayacak. Atein iinde yrrken yanmayacaksn, alevler seni yakmayacak. nk senin Tanrn, srailin kutsal, seni kurtaran RAB benim. Fidyen olarak Msr, sana karlk Ku ve Seva diyarlarn verdim. Gzmde deerli ve saygn olduun, seni sevdiim iin senin yerine insanlar, cann karlnda halklar vereceim. Korkma, nk seninleyim, soyundan olanlar doudan getireceim, sizleri de batdan toplayacam. Kuzeye, Ver, gneye, Alkoyma; oullarm uzaktan, kzlarm dnyann drt bucandan getir, diyeceim. Yceliim iin yaratp biim verdiim, admla arlan herkesi, evet, oluturduum herkesi getirin diyeceim. Gzleri olduu halde kr, kulaklar olduu halde sar olan halk ne getir. Btn uluslar bir araya gelsin, halklar toplansn. lerinden hangisi bunlar bildirebilir, olup bitenleri bize duyurabilir? Tanklar arp hakl olduklarn kantlasnlar, tekiler de duyup, Dorudur, desinler. Tanklarm sizlersiniz, diyor RAB, setiim kullar sizsiniz. yle ki beni tanyp bana gvenesiniz, benim O olduumu anlayasnz. Benden nce bir tanr olmad, benden sonra da olmayacak. Ben, yalnz ben RABbin, benden baka kurtarc yoktur. Ben bildirdim, ben kurtardm, ben duyurdum, aranzdaki yabanc ilahlar deil. Tanklarm sizsiniz, diyor RAB, Tanr benim, gn gn olal ben Oyum. Elimden kimse kurtaramaz. Ben yaparm, kim engel olabilir? *** Dalar ap gelen mjdecinin ayaklar ne gzeldir! O mjdeci ki, esenlik duyuruyor. yilik mjdesi getiriyor, kurtulu harbi veriyor. Sion10 halkna, Tanrnz egemenlik sryor! diye ilan ediyor. Dinleyin! Bekileriniz seslerini ykseltiyor, hep birlikte sevinle haykryorlar. nk RABbin Siona dnn gzleriyle grmekteler! Ey Yerualim ykntlar, hep birlikte se10 Sion, aslnda Kudsn (Yerualim) stne ina edildii tepelerden sadece biriydi ama zaman iinde ehir bu tepenin adyla anlmaya baland ve ehrin halkna da Jerusalemden mlhem, Jews (Yahudiler) dendi.

19


vinle haykrp barn! nk RAB halkn avuttu, Yerualimi kurtard. Btn uluslarn gz nnde kutsal kolunu svad, dnyann drt buca Tanrmzn kurtarn grecek. () Bakn, kulum baarl olacak; stn olacak, el stnde tutulup alabildiine yceltilecek. Biroklar onun karsnda dehete dyor; biimi, grn yle bozuldu ki, insana benzer yan kalmad; pek ok ulus ona aacak, onun nnde krallarn azlar kapanacak, nk kendilerine anlatlmam olan grecek, duymadklarn anlayacaklar. Verdiimiz habere kim inand? RABbin gc kime akland? O11 RABbin nnde bir fidan gibi, kurak yerdeki kk gibi byd. Baklacak biimden, gzellikten yoksundu. Gnlmz eken bir grn de yoktu. nsanlarca hor grld, yapayalnz brakld. Aclar adamyd, hastal yakndan tand. nsanlarn yz evirdii biri gibi hor grld, ona deer vermedik. Aslnda hastalklarmz o stlendi, aclarmz o yklendi. Bizse Tanr tarafndan cezalandrldn, vurulup ezildiini sandk. Oysa bizim isyanlarmz yznden onun bedeni deildi; bizim sularmz yznden o eziyet ekti. Esenliimiz iin gerekli olan ceza ona verildi. Bizler onun yaralaryla ifa bulduk. Hepimiz koyun gibi yoldan sapmtk, her birimiz kendi yoluna dnd. Yine de RAB hepimizin cezasn ona ykledi. O bask grp eziyet ektiyse de azn amad. Kesime gtrlen kuzu gibi, krkclarn nnde sessizce duran koyun gibi amad azn. Acmaszca yarglanp lme gtrld. Halkmn isyan ve hak ettii ceza yznden yaayanlar diyarndan atld. Onun kuandan bunu dnen oldu mu? iddete bavurmad, azndan hileli sz kmad halde, ona ktlerin yannda bir mezar verildi, ama ldnde zenginin yanndayd. Ne var ki, RAB onun ezilmesini uygun grd. Ac ekmesini istedi. Cann su sunusu olarak sunarsa soyundan gelenleri grecek ve gnleri uzayacak. RABbin istemi onun araclyla gerekleecek. Cann feda ettii iin grdkleriyle honut olacak. Doru kulum, kendisini kabul eden biroklarn aklayacak. nk onlarn sularn o stlendi. Bundan dolay ona nller arasnda bir pay vereceim. Ganimeti gllerle paylaacak. nk cann feda etti, bakaldranlarla bir sayld. Pek oklarnn gnahn o zerine ald, bakaldranlar iin de yalvard.* Kutsal Kitap, Eski Antlama, Yeaya 43:1-13, 52:7-53:12, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

11 Bir nceki paragrafta Tanrnn kulu olarak anlmakta; bu kul Hristiyanlar iin Hz. sa Mesih, Yahudiler iin azap eken Yahudi milleti.

20


B. HIRSTYANLIKKadim Orta Dou halklarndan farkl olarak Yahudiler, topraklarn Babillilere, Perslere, Yunanllara ve Romallara kaybetmelerine karn tmyle yok olmaz. ou Yahudinin gnmzde de bal kald dini gelenekler, Yahudileri bir arada tutar, bir halk olarak yaaya kalmalarn salar. Dahas, Hristiyanln kurucularnn hepsi, Hz. sa, havari ve mritleri, Yahudidir. Bylece, byk lde tadil edilmi olmakla birlikte, Yahudilerin dini geleneklerini Hristiyanlk tar. 336 ila 333 yllarnda, Makedonyann Grek eitimli kral Byk skender, Yahudilerin Pers derebeyliklerini fethederek, byk Pers mparatorluunu ele geirir. lmnden sonra dnyaya brakt miras, uzun yllar sren uluslararas entrika, diplomasi ve sava halidir. skenderin imparatorluu blndkten sonra ortaya kan devletler, bir zamanlar uruna Msrllarla Mezopotamyallarn da savam olduu topraklar iin birbirlerine girer. Kendilerini bu atmalarn ortasnda bulan Yahudilerin bir ksm, bir dizi kanl atmadan sonra Romadan yardm ister. Romallar, 63de Filistini alr. Ne var ki, kurtarclar beraberlerinde vergi memurlarn da getirmilerdir. Ksa sre iinde dost olmaktan kp Celile ve Judea12nn efendileri olurlar; Celileyi, Herod araclyla denetim altna alp Judeay dorudan ynetmeye koyulurlar. Hz. sa, bu artlar altnda, 4de13 dnyaya gelir. Yaamnn ilk yllar hakknda pek az ey bilinmektedir. Vaaz vermeye balaynca ylesi byk kalabalklar toplar ki, Yahudi nderler itibar kaybetmekten korkar olurlar. Hz. sann Romallar ile uzlama abalarnda kendilerinin ve kukla hkmetlerinin elini zayflatacandan endielenmektedirler. Nitekim Hz. sann kendisini sraillileri kurtarmak zere Tanr tarafndan gnderilen Mesih olduunu aklamasn frsat bilip Onu sular, Romal vekil ya da Judea valisi Pontius Pilatenin14 huzuruna karrlar. Hz. sann, S 30da armha gerilmek suretiyle ldrlmesi, Romallar ve Kuds Yahudilerinin nde gelenleri iin mritlerini bir siyasi tehdit unsuru olmaktan karr. Hz. sann mritlerinin Onun doumu, szleri, yaptklar, ektikleri, lm, yeniden dirilii ve bunlarn insanlk iin ifade ettiklerine olan inanlar yeni bir dinin temelini oluturur. Dnya, Hristiyanln sahneye kt dnemlerde yeni bir inanc benimsemeye hazrdr; Yehovann seilmi insanlar olarak pek ok Yahudi umutlarnn gereklemesini salayacak bir nderin ortaya kmasn beklemektedir. Bu nderin Romallarla aralarndaki ciddi siyasi sorunlarn da stesinden gelecei12 Romallarn gney Suriyeyi blerek oluturduu blgelerden ikisi. 13 Rumi takvim Hz. sann doumunu birinci yl olarak kabul etmi olsa da, ada bilim insanlar, bu hesabn doru olmadn iddia eder; ou, Hz. sann Jlyen (Rumi) takvime gre 4te, yani Byk Herod Hkmdarlnn son gnlerinde doduu hususunda birleir. Dolaysyla, Hz. sann doumu da 4 olmaldr. 14 Pontius Pilate Romann Judeaya vali olarak gnderdii vekillerinden beincisidir. Burada, S 26dan 36ya kadar kalr.

21


beklentisi iindedirler. Ne ki, Hz. sa bylesi siyasi beklentilere cevap verememitir. lk Hristiyanlar, Hz. sann yaamnn ve lmnn, siyasi beklentilerini deil, dini umutlarn karlayacana inanan Yahudilerin arasndan kar. Hristiyanlk iin artlar, srailin dnda da msaittir. skenderin fethinden sonra Grek kltr Orta Douya yava yava yaylrken, Greke daha hzl davranm, Hristiyanlk retisini duyurmay mmkn klan ortak bir dil oluturmutur. Dahas, Hz. sann yaad dnemde, Roma mparatorluu Akdeniz havzasn tmyle ele geirmi ve yer yer kydan ieriye nfuz etmitir. Misyonerler, bu geni alanda Roma hukukunun korumas altnda ve tek bir hkmete muhatap olmann rahatlyla seyahat etme imknna kavuurlar. Havari Pavlus ve dier ilk misyonerler, en azndan dil ve siyaset kurumlar itibariyle yekvcut olan bu ortamda, bir asr nce mmkn olamayacak bir hzla Hristiyanl yayar. Ne var ki, Hristiyanlk, sz konusu Yahudi mirasyla ilgili sorunlar yaayacaktr. Yeni Ahit dneminin banda, Yahudiler, Yehova ve Onun Yasasnn genel kabulyle ilgili eski sorunu halletmilerdir, ama nazik bir sorun daha vardr: Yasaya nasl uyulaca sorunu. Yasa, ngrlen birtakm kurallara biimsel olarak uyum meselesi mi, yoksa snrsz ahlaki ve ruhani geliime, uyarlamaya ve tefsire ak bir ruh ve niyet midir?(PR)

1. Hz. sann Mritleri Nasl Yaamaldr?Hz. sa, kendisine Tanrnn tevdi ettii bir misyonu olduuna ve Yahudilere Tanrnn kendilerinden ne beklediini retmenin bu misyonun bir paras olduuna inanmaktadr. Bunlar vaaz vererek, kssalar anlatarak ve kendini rnek gstererek nakleder. Vazettiklerinin bir blm, mritlerinin Yahudi Yasasyla ilikisine dair yarglarn ve nasl bir yaam srmeleri gerektiine ilikin retilerini ieren, Dadaki Konuma ile nakledilir. Hz. sann en yaknndaki mritlerinden Aziz Mattaya gre bu konuma, Onun yaam ve eylemlerinin kayda geirildii Gospelde15 yer almaktadr.

Aziz Matta*Hz. sa kalabalklar grnce daa kt. Oturunca rencileri yanna geldi. Hz. sa konumaya balayp onlara unlar retti: Ne mutlu ruhta yoksul olanlara! nk Gklerin Egemenlii onlarndr.15 Gospel= Mjde: Yeni Ahitin Hz. sann yaamn, retilerini, lm ve diriliiyle ilgili bilgileri ieren ilk drt kitabndan biri.

22


Ne mutlu yasl olanlara! nk onlar teselli edilecekler. Ne mutlu yumuak huylu olanlara! nk onlar yeryzn miras alacaklar. Ne mutlu dorulua ackp susayanlara! nk onlar doyurulacaklar. Ne mutlu merhametli olanlara! nk onlar merhamet bulacaklar. Ne mutlu yrei temiz olanlara! nk onlar Tanry grecekler. Ne mutlu bar salayanlara! nk onlara Tanr oullar denecek. Ne mutlu doruluk uruna zulm grenlere! nk Gklerin Egemenlii onlarndr. Benim yzmden insanlar size svp zulmettikleri, yalan yere size kar her trl kt sz syledikleri zaman ne mutlu size! Sevinin, sevinle coun! nk gklerdeki dlnz byktr. Sizden nce yaayan peygamberlere de byle zulmettiler. Yeryznn tuzu sizsiniz. Ama tuz tadn yitirirse, bir daha ona nasl tuz tad verilebilir? Artk dar atlp ayakaltnda inenmekten baka ie yaramaz. Dnyann sizsiniz. Tepeye kurulan kent gizlenemez. Kimse kandil yakp tahl leinin altna koymaz. Tersine, kandile koyar; evdekilerin hepsine k salar. Sizin nz insanlarn nnde yle parlasn ki, iyi ilerinizi grerek Babanz yceltsinler! Kutsal Yasay ya da peygamberlerin szlerini geersiz klmak iin geldiimi sanmayn. Ben geersiz klmaya deil, tamamlamaya geldim. Size dorusunu syleyeyim, yer ve gk ortadan kalkmadan, her ey gereklemeden, Kutsal Yasadan ufack bir harf ya da bir nokta bile yok olmayacak. Bu nedenle, bu buyruklarn en knden birini kim iner ve bakalarna yle retirse, Gklerin Egemenliinde en kk saylacak. Ama bu buyruklar kim yerine getirir ve bakalarna retirse, Gklerin Egemenliinde byk saylacak. Size unu syleyeyim: Doruluunuz din bilginleriyle Ferisilerinkini amadka, Gklerin Egemenliine asla giremezsiniz! Atalarmza, Adam ldrmeyeceksin. ldren yarglanacak, dendiini duydunuz. Ama ben size diyorum ki, kardeine fkelenen herkes yarglanacaktr. Kim kardeine aalayc bir sz sylerse, Yksek Kurulda yarglanacaktr. Kim kardeine ahmak derse, cehennem ateini hak edecektir. Bu yzden, sunakta adak sunarken kardeinin sana kar bir ikyeti olduunu anmsarsan, adan orada, sunan nnde brak, git nce kardeinle bar; sonra gelip adan sun. Senden davac olanla daha yoldayken abucak anla. Yoksa o seni yargca, yarg da gardiyana teslim edebilir; sonunda hapse atlabilirsin. Sana dorusunu syleyeyim, borcunun son kuruunu demeden oradan asla kamazsn. 23


Zina etmeyeceksin, dendiini duydunuz. Ama ben size diyorum ki, bir kadna ehvetle bakan her adam, yreinde o kadnla zina etmi olur. Eer sa gzn gnah ilemene neden olursa, onu kar at. nk vcudunun bir yesinin yok olmas, btn vcudunun cehenneme atlmasndan iyidir. Eer sa elin gnah ilemene neden olursa, onu kes at. nk vcudunun bir yesinin yok olmas, btn vcudunun cehenneme gitmesinden iyidir. Kim karsn boarsa ona boanma belgesi versin, denmitir. Ama ben size diyorum ki, karsn fuhu dnda bir nedenle boayan onu zinaya itmi olur. Boanm bir kadnla evlenen de zina etmi olur. Yine atalarmza, Yalan yere ant imeyeceksin, ama Rabbin nnde itiin antlar yerine getireceksin, dendiini duydunuz. Oysa ben size diyorum ki, hi ant imeyin: Ne gk zerine, nk oras Tanrnn tahtdr; ne yer zerine, nk oras Onun ayak taburesidir; ne de Yerualim zerine, nk oras Byk Kraln kentidir. Banzn zerine de ant imeyin. nk sanzn tek telini ak ya da kara edemezsiniz. Evetiniz evet, hayr nz hayr olsun. Bundan fazlas eytandandr. Gze gz, die di, dendiini duydunuz. Ama ben size diyorum ki, ktye kar direnmeyin. Sa yananza bir tokat atana br yananz da evirin. Size kar davac olup mintannz almak isteyene abanz da verin. Sizi bin adm yol yrtmeye zorlayanla iki bin adm yryn. Sizden bir ey dileyene verin, sizden dn isteyeni evirmeyin. Komunu seveceksin, dmanndan nefret edeceksin, dendiini duydunuz. Ama ben size diyorum ki, dmanlarnz sevin, size zulmedenler iin dua edin. yle ki, gklerdeki Babanzn oullar olasnz. nk O, gneini hem ktlerin hem iyilerin zerine dourur; yamurunu hem dorularn hem erilerin zerine yadrr. Eer yalnz sizi sevenleri severseniz, ne dlnz olur? Vergi grevlileri de yle yapmyor mu? Yalnz kardelerinize selam verirseniz, fazladan ne yapm olursunuz? Putperestler de yle yapmyor mu? Bu nedenle, gksel Babanz yetkin olduu gibi, siz de yetkin olun.* Kutsal Kitap, Yeni Antlama, Aziz Matta 5:1-48, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

2. Hz. sann Dnyadaki Yaam Nasl Sona Erdi ve Nasl Bir Anlam Tayordu?Hz. sa, retileri ve hastalar iyiletirme yetisiyle pek ok mrit kazanr. Bunlardan bazlar, Onun Yahudileri Romallarn boyunduruundan kurtarmak zere, Tanr tarafndan gnderildiine inanr. Bu nedenledir ki, Hz. sann Mayasz Ekmek 24


Yortusunu kutlamak zere Kutsal ehire, (Yerualime) gelmesi, Romal yetkililerden ziyade, onlarla iyi geinmeye alan Yahudi nderleri rahatsz eder. Yahudiler iin Mayasz Ekmek Yortusu, Tanrnn seilmi insanlarn bir dier baskc ynetimden, Msrllardan, Hz. Musay gndermek suretiyle kurtarmasn kutladklar bir enliktir. zleyen olaylar, Hz. sann dnya zerindeki yaamnn son bulmasyla noktalanarak, bir doruk noktas oluturur. Hz. sann bu olaylara dair sz ve eylemlerinin kaytlar, Aziz Markosa gre Kutsal Kitapta yer almaktadr. Aadaki metin, Aziz Matta ile Aziz Lukann anlatlar itibariyle de aklayc bir temel tekil eder. Aziz Matta, Aziz Markos ve Aziz Lukann anlatlar, birbirleriyle benzerlikleri nedeniyle, sinoptik, yani ayn bak asyla yazlmtr. (PR)

Aziz Markos*Fsh ve Mayasz Ekmek Yortusuna iki gn kalmt. Ba khinlerle din bilginleri Hz. say hileyle tutuklayp ldrmenin bir yolunu aryorlard. Bayramda olmasn, yoksa halk arasnda kargaalk kar, diyorlard. () Bu arada Onikilerden16 biri olan Yahuda skariot, Hz. say ele vermek amacyla ba khinlerin yanna gitti. Onlar bunu iitince sevindiler, Yahudaya para vermeyi vaat ettiler. O da Hz. say ele vermek iin frsat kollamaya balad. Fsh kurbannn kesildii Mayasz Ekmek Bayramnn ilk gn rencileri Hz. saya, Fsh yemeini yemen iin nereye gidip hazrlk yapmamz istersin? diye sordular. O da rencilerinden ikisini u szlerle nden gnderdi: Kente gidin, orada su testisi tayan bir adam kacak karnza. Onu izleyin. Adamn gidecei evin sahibine yle deyin: retmen, rencilerimle birlikte Fsh yemeini yiyeceim konuk odas nerede, riye soruyor. Ev sahibi size st katta denmi, hazr byk bir oda gsterecek. Orada bizim iin hazrlk yapn. renciler yola kp kente gittiler. Her eyi, Hz. sann kendilerine syledii gibi buldular ve Fsh yemei iin hazrlk yaptlar. Akam olunca Hz. sa Onikilerle birlikte geldi. Sofraya oturmu yemek yerlerken Hz. sa, Size dorusunu syleyeyim, dedi, sizden biri, benimle yemek yiyen biri bana ihanet edecek. Onlar da kederlenerek birer birer kendisine, Beni demek istemedin ya? diye sormaya baladlar. Hz. sa onlara, Onikilerden biridir, ekmeini benimle birlikte sahana batrandr, dedi. Evet, insanolu kendisi iin yazlm olduu gibi gidiyor, ama insanoluna16 Hz. sa tarafndan seilerek vaaz vermekle grevlendirilen ilk on iki havari.

25


ihanet edenin vay haline! O adam hi domam olsayd, kendisi iin daha iyi olurdu. Hz. sa yemek srasnda eline ekmek ald, kredip ekmei bld ve, Aln, bu benim bedenimdir, diyerek rencilerine verdi. Sonra bir kse alp kretti ve bunu rencilerine verdi. Hepsi bundan iti. Bu benim kanmdr, dedi Hz. sa. Biroklar uruna aktlan antlama kandr. Size dorusunu syleyeyim, Tanrnn Egemenliinde yenisini ieceim o gne dek, asmann rnnden bir daha imeyeceim. lahi syledikten sonra dar kp Zeytin Dana17 doru gittiler. Bu arada Hz. sa rencilerine, Hepiniz sendeleyip deceksiniz, dedi. nk yle yazlmtr: oban vuracam, koyunlar darmadan olacak. Ama ben dirildikten sonra sizden nce Celileye gideceim. Petrus Ona, Herkes sendeleyip dse bile ben dmem, dedi. Sana dorusunu syleyeyim, dedi Hz. sa, bugn, bu gece, horoz iki kez tmeden sen beni kez inkr edeceksin. Ama Petrus steleyerek, Seninle birlikte lmem gerekse bile seni asla inkr etmem, dedi. rencilerin hepsi de ayn eyi syledi. Sonra Getsemani denilen yere geldiler. Hz. sa rencilerine, Ben dua ederken siz burada oturun, dedi. Petrusu, Yakupu ve Yuhannay yanna ald. Hznlenmeye ve ar bir sknt duymaya balamt. Onlara, lesiye kederliyim, dedi, burada kaln, uyank durun. Biraz ilerledi, yzst yere kapanp dua etmeye balad. Mmknse o saati yaamayaym, dedi, Abba, Baba, senin iin her ey mmkn, bu kseyi benden uzaklatr. Ama benim deil, senin istediin olsun. rencilerin yanna dndnde onlar uyumu buldu. Petrusa, Sinum,18 dedi, uyuyor musun? Bir saat uyank kalamadn m? Uyank durup dua edin ki, ayartlmayasnz. Ruh isteklidir, ama beden gszdr. Yine uzaklat, ayn szleri tekrarlayarak dua etti. Geri geldiinde rencilerini yine uyumu buldu. Onlarn gz kapaklarna arlk kmt. Hz. saya ne diyeceklerini bilemiyorlard. Hz. sa nc kez yanlarna dnd, Hl uyuyor, dinleniyor musunuz? dedi, yeter! Saat geldi. te nsanolu gnahkrlarn eline veriliyor. Kalkn, gidelim. te bana ihanet eden geldi. Tam o anda, Hz. sa daha konuurken, Onikilerden biri olan Yahuda kageldi. Yannda ba khinler, din bilginleri ve ileri gelenler tarafndan gnderilmi kll sopal bir kalabalk vard. Hz. saya ihanet eden Yahuda,17 Kudsn yaklak bir kilometre dousunda, Kidron Vadisinin yanndaki tepe. 18 Sinum, sz konusu adamn gerek adyd ama onunla ilk karlatnda, Hz. sa ona, kaya anlamna gelen Petrus adn vermiti.

26


Kimi persem, Hz. sa Odur. Onu tutuklayn, gvenlik altna alp gtrn, diye onlarla szlemiti. Gelir gelmez Hz. saya yaklat, Rabbi, diyerek Onu pt. Onlar da Hz. say yakalayp tutukladlar. Hz. sann yannda bulunanlardan biri klcn ekti, ba khinin klesine vurup kulan uurdu. Hz. sa onlara, Niin bir haydutmuum gibi beni kl ve sopalarla yakalamaya geldiniz? dedi, her gn tapnakta, yan banzda retiyordum, beni tutuklamadnz. Ama bu, Kutsal Yazlar yerine gelsin diye oldu. O zaman rencilerinin hepsi Onu brakp kat. Hz. sann ardndan sadece keten beze sarlm bir gen gidiyordu. Bu gen de yakaland. Ama keten bezden syrlp plak olarak kat. Hz. say grevli ba khine gtrdler. Btn ba khinler, ileri gelenler ve din bilginleri de orada topland. Petrus, Hz. say ba khinin avlusuna kadar uzaktan izledi. Avluda nbetilerle birlikte atein banda oturup snmaya balad. Ba khinler ve Yksek Kurul19un teki yeleri, Hz. say lm cezasna arptrmak iin kendisine kar tank aryor, ama bulamyorlard. Birok kii Ona kar yalan yere tanklk ettiyse de tanklklar birbirini tutmad. Bazlar kalkp Ona kar yalan yere yle tanklk ettiler: Biz Onun, Elle yaplm bu tapna ykacam ve gnde, elle yaplmam baka bir tapnak kuracam, dediini iittik. Ama bu noktada bile tanklklar birbirini tutmad. Sonra ba khin topluluun ortasnda ayaa kalkarak Hz. saya, Hi yant vermeyecek misin? Nedir bunlarn sana kar ettii bu tanklklar? diye sordu. Ne var ki, Hz. sa susmaya devam etti, hi yant vermedi. Ba khin ona yeniden, Yce Olann Olu Mesih sen misin? diye sordu. Hz. sa, Benim, dedi, ve sizler, nsanolunun Kudretli Olann sanda oturduunu ve gn bulutlaryla geldiini greceksiniz. Ba khin giysilerini yrtarak, Artk tanklara ne ihtiyacmz var? dedi, kfr iittiniz. Buna ne diyorsunuz? Hepsi Hz. sann lm cezasn hak ettiine karar verdi. Bazlar Onun zerine tkrmeye, gzlerini balayarak Onu yumruklamaya balad. Haydi, peygamberliini gster! diyorlard. Nbetiler de Onu aralarna alp tokatlad. Petrus, aada, avludayken, ba khinin hizmeti kzlarndan biri geldi. Isnmakta olan Petrusu grnce onu dikkatle szp Sen de Nasral Hz. sayla birlikteydin, dedi. Petrus ise bunu inkr ederek, Senin neden sz ettiini bilmiyorum, anlamyorum, dedi ve darya, d kapnn nne kt.19 Yahudilerin ihtiyarlar meclisi, Sanhedrin.

27


Bu arada horoz tt. Hizmeti kz Petrusu grnce evrede duranlara yine, Bu adam onlardan biri, demeye balad. Petrus tekrar inkr etti. evrede duranlar az sonra Petrusa yine, Gerekten onlardansn; sen de Celilelisin, dediler. Petrus kendine lanet okuyup ant ierek, Szn ettiiniz o adam tanmyorum, dedi. Tam o anda horoz ikinci kez tt. Petrus, Hz. sann kendisine, Horoz iki kez tmeden beni kez inkr edeceksin, dediini hatrlad ve hngr hngr alamaya balad. Sabah olunca ba khinler, ileri gelenler, din bilginleri ve Yksek Kurulun teki yeleri bir danma toplants yaptktan sonra Hz. say baladlar, gtrp Pilatusa teslim ettiler. Pilatus Ona, Sen Yahudilerin kral msn? diye sordu. Hz. sa, Sylediin gibidir, yantn verdi. Bakhinler Ona kar birok sulamada bulundu. Pilatus Ona yeniden, Hi yant vermeyecek misin? diye sordu, Bak seni ne ok eyle suluyorlar! Ama Hz. sa artk yant vermiyordu. Pilatus buna at. Pilatus, her Fsh Bayramnda halkn istedii bir tutukluyu salverirdi. Ayaklanma20 srasnda adam ldren isyanclarla birlikte Barabba adnda bir tutuklu da vard. Halk, Pilatusa gelip her zamanki gibi kendileri iin birini salvermesini istedi. Pilatus onlara, Sizin iin Yahudilerin Kraln salvermemi ister misiniz? dedi. Ba khinlerin Hz. say kskanlktan tr kendisine teslim ettiklerini biliyordu. Ne var ki ba khinler, Hz. sann deil, Barabbann salverilmesini istemeleri iin halk kkrtt. Pilatus onlara tekrar seslenerek, yleyse Yahudilerin Kral dediiniz adam ne yapaym? diye sordu. Onu armha ger! diye bardlar. Pilatus onlara, O ne ktlk yapt ki? dedi. Onlar ise daha yksek sesle, Onu armha ger! diye bartlar. Halk memnun etmek isteyen Pilatus, onlar iin Barabbay salverdi. Hz. say ise kamlattktan sonra armha gerilmek zere askerlere teslim etti. Askerler Hz. say, Pretorium denilen vali konana gtrp btn taburu topladlar. Ona mor bir giysi giydirdiler, dikenlerden bir ta rp bana geirdiler. Selam, ey Yahudilerin Kral! diyerek Onu selamlamaya baladlar. Bana bir kamla vuruyor, zerine tkryor, diz kp nnde yere kapanyorlard. Onunla byle alay ettikten sonra mor giysiyi zerinden karp kendi giysilerini giydirdiler ve armha germek zere Onu dar gtrdler. Krdan gelmekte olan Simun adnda Kireneli bir adam oradan geiyordu. skender ve Rufusun babas olan bu adama Hz. sann armhn zorla tattlar. Hz. say Golgota, yani Kafatas denilen yere gtrdler. Ona mrle ka20 Mevcut ynetime bakaldr.

28


rk arap vermek istediler, ama imedi. Sonra Onu armha gerdiler. Kim ne alacak diye kura ekerek giysilerini aralarnda paylatlar. Hz. say armha gerdiklerinde saat dokuzdu. zerindeki su yaftasnda, Yahudilerin Kral yazlyd. Hz. sayla birlikte, biri sanda br solunda olmak zere iki haydudu da armha gerdiler. Oradan geenler balarn sallayp Hz. saya svyor, Hani sen tapna ykp gnde yeniden kuracaktn? armhtan in de kurtar kendini! diyorlard. Ayn ekilde ba khinler ve din bilginleri de Onunla alay ederek aralarnda, Bakalarn kurtard, kendini kurtaramyor, diye konuuyorlard. srailin Kral Mesih imdi armhtan insin de grp iman edelim. Hz. sayla birlikte armha gerilenler de Onunla alay ettiler. leyin on ikiden e kadar btn lkenin zerine karanlk kt. Saat te Hz. sa yksek sesle, Elohi, Elohi, lema evaktani yani, Tanrm, Tanrm, beni neden terk ettin? diye bard. Orada duranlarn bazlar bunu iitince, Bakn lyas21 aryor, dediler. Ararndan biri koup bir sngeri eki araba batrd, bir kamn ucuna takarak Hz. saya iirdi. Dur bakalm, lyas gelip Onu indirecek mi? dedi. Ama Hz. sa yksek sesle bararak son nefesini verdi. O anda tapnaktaki perde yukardan aaya yrtlarak ikiye blnd. Hz. sann karsnda duran yzba, Onun bu ekilde son nefesini verdiini grnce, Bu adam gerekten Tanrnn Oluydu,22 dedi. () O gn Hazrlk Gn, yani abat Gnnden nceki gnd. Artk akam oluyordu. Bu nedenle, Yksek Kurulun saygn bir yesi olup Tanrnn Egemenliini umutla bekleyen Aramatyal Yusuf geldi, cesaretini toplayarak Pilatusun huzuruna kt, Hz. sann cesedini istedi. Pilatus, Hz. sann bu kadar abuk lmesine at. Yzbay arp leli ok oldu mu? diye sordu. Yzbadan durumu renince Yusufa, cesedi almas iin izin verdi. Yusuf keten bez satn ald, cesedi armhtan indirip beze sard, kayaya oyulmu bir mezara yatrarak mezarn giriine bir ta yuvarlad. Mecdelli Meryem ile Yusenin annesi Meryem, Hz. sann nereye koyulduunu grdler. abat Gn geince, Mecdelli Meryem, Yakupun annesi Meryem ve Salome gidip Hz. sann cesedine srmek zere baharat satn aldlar. Haftann ilk gn sabah erkenden, gnein douuyla birlikte mezara gittiler. Aralarnda, Mezarn giriindeki ta bizim iin kim yana yuvarlayacak? diye konuuyorlard. Balarn kaldrp baknca, o kocaman tan yana yuvarlanm olduunu grdler. Mezara girip sa tarafta, beyaz kaftan giymi gen bir adamn oturduunu grnce ok ardlar. Adam onlara, armayn! dedi, armha gerilen Nasral Hz. say aryorsunuz. O dirildi, burada yok.21 Hz. sann Elohisini, Eski Ahitteki Elijah (Yusuf) ile kartrdlar. 22 Hz. sann ektii acnn anlatmn Yeayann kehanetiyle kyaslayn.

29


te Onu yatrdklar yer. imdi rencilerine ve Petrusa gidip yle deyin: Hz. sa sizden nce Celileye gidiyor. Size bildirdii gibi, kendisini orada greceksiniz. Kadnlar mezardan kp katlar. Onlar bir titreme, bir aknlk almt. Korkularndan kimseye bir ey sylemediler. Hz. sa haftann ilk gn sabah erkenden dirildii zaman nce Mecdelli Meryeme grnd. Ondan yedi cin kovmutu. Meryem gitti, Hz. sayla bulunmu olan, imdiyse yas tutup gzya dken rencilerine haber verdi. Ne var ki onlar, Hz. sann yaadn, Meryeme grndn duyunca inanmadlar. Bundan sonra Hz. sa krlara doru yrmekte olan rencilerinden ikisine deiik bir biimde grnd. Bunlar geri dnp brlerine haber verdiler, ama brleri buna da inanmad. Hz. sa daha sonra sofrada otururlarken Onbirlere grnd. Onlar imanszlklarndan ve yreklerinin duygusuzluundan tr azarlad. nk kendisini diri grenlere inanmamlard. Hz. sa onlara yle buyurdu: Dnyann her yanna gidin, Mjdeyi btn yaratla duyurun. man edip vaftiz olan kurtulacak, iman etmeyen ise hkm giyecek. man edenlerle birlikte grlecek belirtiler unlardr: Benim admla cinleri kovacaklar, yeni dillerle konuacaklar, ylanlar elleriyle tutacaklar. ldrc bir zehir iseler bile zarar grmeyecekler. Ellerini hastalarn zerine koyacaklar ve hastalar iyileecek. Rab Hz. sa, onlara bu szleri syledikten sonra ge alnd ve Tanrnn sana oturdu. rencileri de gidip Tanr szn her yerde yayd. Rab onlarla birlikte alyor, grlen belirtilerle szn doruluyordu.* Yeni Antlama, Aziz Markos I:4-6, Kitab- Mukaddes irketi Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

3. Hz. sann Yaam ve lm, Mritleri, Yahudiler ve nsanlk in Nasl Bir Anlam Tayordu?Hz. sann bir Roma armh stnde lmnden sonra diriliine dair rivayetler dolamaya balar. Bu rivayetlere inananlar, Onun yaam, retileri ve lm hakkndaki dncelerini deitirmek zorunda kalrlar. te yandan, hikyeler ancak iman edenlerce kabul edilebilir eylerdir ve imdi olduu gibi o zaman da Yahudilerin ou bu hikyelere inanmaz. Sadk mritleri Hz. say yeni srailin beklenen kral olarak deil, Tanrnn ocuklarnn ruhani krallnn kral olarak kabul eder. Hz. sann mritleri ok gemeden Tanrnn Olunun dirildii mesajn ya da Gospeli vaaz etmeye balar. Vaizlerin arasnda, yaam ve almalar (yaptlar) Hristiyanlk tarihini -Hz. sa hari- hi kimsenin etkileyemedii kadar gl biimde etkilemi olan bir adam vardr: Sonralar Havari Pavlus olarak anlacak olan Tarsuslu 30


Talut. Talut, Hz. sann son yllarnda hahamlarn retisi ve diliyle ilgili renim grmek zere Kudse gelmitir. alkan bir rencidir ve kariyerinin balangcnda, Hz. sann Yahudi mritlerine, onlar ehir ehir dolap bulmak, yarglanmak ve cezalandrlmak zere Kudse getirmek iin kendisine yetki mektuplar temin edecek kadar dmandr. Yine byle bir amala ama giderken, aniden gzleri kamatran bir k parlar ve dirilmi olan Hz. sann grnts kendisine yol gsterip gittii yerde (amda) emir beklemesini syler. Talut, o gnden itibaren le hep yalnz gidecek ve mritlerine zulmetmi olduu Hz. sayla ba baa grecektir. Bilahare, Kudse dnen Talut, byk misyonerlik seferinden ilkine kar. Bir ehirden dierine gemekte, vaaz vermeye nce Yahudi sinagoglarndan balamakta, oradan Yahudi ve Yahudi olmayan (Gentile) dnmelerin toplantlarna katlmaktadr. Yeni yeni inanmaya balayan bu kk topluluklarla youn bir biimde ilgilenir. Onlara Tanr ile yaplan Yeni Ahitin byk bir blmn oluturan belgeler, tefsirler ve tlerle hitap eder. Durumun dayatt sorunlarla ve bu erken dnem Hristiyan topluluklarnn, gen kiliselerin endieleriyle urar. Talutun bu almalar, Filistin Yahudi toplumunun dmanln eker. Tutuklandnda bir Roma vatanda olarak Romada yarglanma ayrcal talep eder. yle de olur. Romaya gnderilir ve muhtemelen, mparator Neronun Hristiyanlara yapt zulm (S 64) ortamnda katledilir.

Galatyallara Mektup* Aziz Pavlus() Ne var ki, Kefas Antakyaya geldii zaman, sulu olduu iin ona aka kar geldim. nk Yakupun yanndan baz adamlar gelmeden nce Kefas23 teki uluslardan olanlarla birlikte yemek yerdi. Ama o adamlar gelince snnet yanllarndan korkarak snnetsizlerden uzaklat. Onlarla yemek yemez oldu. br Yahudiler de onun gibi ikiyzllk ettiler. Sonunda Barnaba bile onlarn ikiyzllne kapld. Mjde gereine uygun olarak davranmadklarn grnce hepsinin nnde Kefasa yle dedim: Yahudi olduun halde Yahudi gibi deil, teki uluslardan biri gibi yayorsun, nasl olur da uluslar Yahudi gibi yaamaya zorlarsn? Doutan Yahudi olan bizler teki uluslardan olan gnahllar deiliz. Yine de insann Kutsal Yasann gereklerini yaparak deil, Hz. sa Mesihe iman ederek aklandn biliyoruz. Bunun iin biz de Yasann gereklerini23 O sralar zellikle Pavlusun tartt Petrus.

31


yaparak deil, Mesihe iman ederek aklanalm diye Hz. sa Mesihe iman ettik. nk hi kimse Yasann gereklerini yaparak aklanmaz. Mesihte aklanmak isterken kendimiz gnahl karsak, Mesih gnahn yardaks m olur? Kesinlikle hayr! Yktm yeniden kurarsam, Yasay inediimi kantlam olurum. nk ben Tanr iin yaamak zere Yasa araclyla Yasa karsnda ldm. Mesihle birlikte armha gerildim. Artk ben yaamyorum, Mesih bende yayor. imdi bedende srdrdm yaam, beni seven ve benim iin kendini feda eden Tanr Oluna imanla srdryorum. Tanrnn ltfunu geersiz saym deilim. nk aklanma Yasa araclyla salanabilseydi, o zaman Mesih bo yere lm olurdu24. Ey aklsz Galatyallar! Sizi kim byledi? Hz. sa Mesih armha gerilmi olarak gzlerinizin nnde tasvir edilmedi mi? Sizden yalnz unu renmek istiyorum: Kutsal Ruhu Yasann gereklerini yaparak m, yoksa duyduklarnza iman ederek mi aldnz? Bu kadar aklsz msnz? Ruhla baladktan sonra imdi insan abasyla m bitirmeye alyorsunuz? Bo yere mi bu kadar ac ektiniz? Gerekten bouna myd? Size Kutsal Ruhu veren ve aranzda mucizeler yaratan Tanr, bunu Yasann gereklerini yaptnz iin mi, yoksa duyduklarnza iman ettiiniz iin mi yapyor? rnein, brahim Tanrya iman etti, bylece aklanm sayld. yleyse unu bilin ki, brahimin gerek oullar iman edenlerdir. Kutsal Yaz, Tanrnn teki uluslar imanlarna gre aklayacan nceden grerek brahime, Btn uluslar senin araclnla kutsanacak mjdesini nceden haber verdi. Bylece iman edenler, iman etmi olan brahimle birlikte kutsandlar. Yasann gereklerini yapm olmaya gvenenlerin hepsi lanet altndadr. nk yle yazlmtr: Yasa Kitabnda yazl olan her eyi srekli yerine getirmeyen herkes lanetlidir. Tanr katnda hi kimsenin Yasayla aklanmad aktr. nk, manla aklanan yaayacaktr. Yasa imana dayal deildir. Tersine, Yasann gereklerini yapan, onlar sayesinde yaayacaktr. brahime salanan kutsama Hz. sa Mesih araclyla uluslara salansn ve bizler vaat edilen Ruhu imanla alalm diye, Mesih bizim iin lanetlenerek bizi Yasann lanetinden kurtard. nk, Aa zerine aslan herkes lanetlidir, diye yazlmtr. Kardeler, insan yaamndan bir rnek vereyim. nsanlar arasnda yaplm bile olsa, onaylanm bir antlamay kimse geersiz saymaz, ona bir ey eklemez. Vaatler brahime ve soyundan olana verildi. Tanr birok kiiden sz ediyormu gibi, Ve soyundan olanlara, demiyor; soyundan olana, demekle tek bir kiiden, yani Mesihten sz ediyor. unu demek istiyorum:24 Bkz. Yasann Tekrar (Tesniye) syf: 13.

32


Drt yz otuz yl sonra gelen Yasa, Tanrnn nceden onaylad antlamay geersiz klmaz, vaadi ortadan kaldrmaz. nk miras Yasaya balysa, artk vaade bal deildir. Ama Tanr miras brahime vaatle balamtr. yleyse Yasann amac neydi? Yasa sular ortaya karmak iin antlamaya eklendi. Vaadi alan ve brahimin soyundan olan Kii gelene dek yrrlkte kalacakt. Melekler yoluyla, bir arac eliyle dzenledi. Arac tek bir tarafa ait deildir; Tanr ise birdir. yleyse Kutsal Yasa Tanrnn vaatlerine aykr mdr? Kesinlikle hayr! nk yaam salayabilen bir yasa verilseydi, elbette insanlar Yasayla aklanrd. Oysa Hz. sa Mesihe olan imana dayanan vaat iman edenlere verilsin diye, Kutsal Yaz btn dnyay gnahn tutsa ilan ediyor. Bu iman gelmeden nce Yasa altnda hapsedilmitik, gelecek iman aklanncaya dek Yasann tutuklusuyduk. Yani imanla aklanalm diye Mesihin geliine dek Yasa eitmenimiz oldu. Ama iman gelmi olduundan, artk Yasann denetiminde deiliz. () unu demek istiyorum: Miras her eyin sahibiyse de ocuk olduu srece kleden farkszdr. Babasnn belirledii zamana dek vrislerin, vekillerin gzetimi altndadr. () zel gnler, aylar, mevsimler, yllar kutluyorsunuz. Sizin iin korkuyorum. Yoksa urunuza bo yere mi emek verdim? Kutsal Yasa altnda yaamak isteyen sizler, syleyin bana, Yasann ne dediini bilmiyor musunuz? brahimin bir kle, bir de zgr kadndan iki olu olduu yazldr. Kle kadndan olan olaan yoldan, zgr kadndan olansa vaat sonucu dodu. Burada bir benzetme vardr. Bu kadnlar iki antlamay simgelemektedir. Biri Sina Dandandr, kle olacak ocuklar dourur. Bu Hacerdir. Hacer, Arabistandaki Sina Dan simgeler. imdiki Yerualimin karldr. nk ocuklaryla birlikte klelik etmektedir. Oysa gksel Yerualim zgrdr, annemiz olur. Nitekim yle yazlmtr: Sevin, ocuk dourmayan ey ksr kadn! Doum ars nedir bilmeyen sen, ykselt sesini, haykr! nk terk edilmi kadnn, kocas olandan daha ok ocuu var. Kardeler, shak gibi sizler de vaat ocuklarsnz. Olaan yoldan doan, Kutsal Ruha gre doana o zaman nasl zulmettiyse, imdi de yle oluyor. Ama Kutsal Yaz ne diyor? Kle kadnla olunu kov. nk kle kadnn olu, zgr kadnn oluyla birlikte asla mirasa ortak olmayacaktr.25 te byle, kardeler, bizler kle kadnn deil, zgr kadnn ocuklaryz.* Kutsal Kitap, Yeni Antlama, Aziz Pavlus, Galatyallara Mektup 2:14-4:31, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

25 shakn doumundan nce, brahimin bir kle kadndan (Hacer) ocuu oldu. shakn doumundan sonra Hacer ile olu (smail) evden kovuldu.

33


Romallara Mektup* Aziz PavlusBylece, imanla aklandmza gre, Rabbimiz Hz. sa Mesih sayesinde Tanryla barm oluyoruz. inde bulunduumuz bu ltfa Mesih araclyla, imanla kavutuk ve Tanrnn yceliine erimek umuduyla vnyoruz. Yalnz bununla deil, skntlarla da vnyoruz. nk biliyoruz ki, sknt dayanma gcn, dayanma gc Tanrnn beenisini, Tanrnn beenisi de umudu yaratr. Umut d krklna uratmaz. nk bize verilen Kutsal Ruh araclyla Tanrnn sevgisi yreklerimize dklmtr. Evet, biz daha aresizken Mesih belirlenen zamanda tanrszlar iin ld. Bir kimse doru insan iin g lr, ama iyi insan iin belki biri lmeyi gze alabilir. Tanr ise bizi sevdiini bununla kantlyor: Biz daha gnahkrken, Mesih bizim iin ld. Bylece imdi onun kanyla aklandmza gre, Onun araclyla Tanrnn gazabndan kurtulacamz ok daha kesindir. nk biz Tanrnn dmanlaryken Olunun lm sayesinde Onunla bartksa, barm olarak Olunun yaamyla kurtulacamz ok daha kesindir. Yalnz bu kadar da deil, bizi imdi Tanryla bartrm olan Rabbimiz Hz. sa Mesih araclyla, Tanrnn kendisiyle de vnyoruz. Gnah bir insan araclyla, lm de gnah araclyla dnyaya girdi. Bylece lm btn insanlara yayld. nk hepsi gnah iledi. Kutsal Yasadan nce de dnyada gnah vard; ama yasa olmaynca gnahn hesab tutulmaz. Oysa lm demden Musaya dek, gelecek Kiinin rnei olan demin suuna benzer bir gnah ilememi olanlar zerinde de egemendi. Ne var ki, Tanrnn armaan demin suu gibi deildir. nk bir kiinin suu yznden biroklar ldyse, Tanrnn ltfu ve bir tek adamn, yani Hz. sa Mesihin ltfuyla verilen ba biroklar yararna daha da oald. Tanrnn ba o tek adamn gnahnn sonucu gibi deildir. Tek sutan sonra verilen yarg mahkmiyet getirdi; oysa birok sutan sonra verilen armaan aklanmay salad. nk lm bir tek adamn suu yznden o tek adam araclyla egemenlik srdyse, Tanrnn bol ltfunu ve aklanma ban alanlarn bir tek adam, yani Hz. sa Mesih sayesinde yaamda egemenlik srecekleri ok daha kesindir. te, tek bir suun btn insanlarn mahkmiyetine yol at gibi, bir doruluk eylemi de btn insanlara yaam veren aklanmay salad. nk bir adamn sz dinlemezlii yznden nasl birou gnahkr klndysa, bir adamn sz dinlemesiyle birou da doru klnacaktr. Kutsal Yasa su oalsn diye araya girdi; ama gnahn oalaca yerde Tanrnn ltfu daha da oald. yle ki, gnah nasl lm yoluyla egemen34


lik srdyse, Tanrnn ltfu da Rabbimiz Hz. sa Mesih araclyla sonsuz yaam vermek zere dorulukla egemenlik srsn. yleyse ne diyelim? Ltuf oalsn diye gnah ilemeye devam m edelim? Kesinlikle hayr! Gnah karsnda lm olan bizler artk nasl gnah iinde yaarz? Mesih Hz. saya vaftiz edildiimizde, hepimizin Onun lmne vaftiz edildiimizi bilmez misiniz? Babann ycelii sayesinde Mesih nasl lmden dirildiyse, biz de yeni bir yaam srmek zere vaftiz yoluyla Onunla birlikte lme gmldk. Eer Onunkine benzer bir lmde Onunla birletiysek, Onunkine benzer bir dirilite de Onunla birleeceiz. Artk gnaha klelik etmeyelim diye, gnahl varlmzn ortadan kaldrlmas iin eski yaradlmzn Mesihle birlikte armha gerildiini biliriz. nk lm kii gnahtan zgr klnmtr. Mesihle birlikte lmsek, Onunla birlikte yaayacamza da inanyoruz. nk Mesihin lmden dirilmi olduunu ve bir daha lmeyeceini, lmn artk Onun zerinde egemenlik srmeyeceini biliyoruz. Onun lm gnaha karlk ilk ve son lm olmutur. Srmekte olduu yaam ise Tanr iin srmektedir. Siz bylece kendinizi gnah karsnda l, Mesih Hz. sada Tanr karsnda diri sayn. Bu nedenle bedenin tutkularna uymamak iin gnahn lml bedenlerimizde egemenlik srmesine izin vermeyin. Bedeninizin yelerini hakszla ara ederek gnaha sunmayn. lmden dirilenler gibi kendinizi Tanrya adayn; bedeninizin yelerini doruluk aralar olarak Tanrya sunun. Gnah size egemen olmayacaktr. nk Kutsal Yasann ynetimi altnda deil, Tanrnn ltfu altndasnz.* Kutsal Kitap, Yeni Antlama, Aziz Pavlus, Romallara Mektup 5-6, Kitab- Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, 2009.

4. Gnah Nedir ve Gnahtan Nasl Kurtulunur?Havari Yuhanna Hz. sann ilk mritlerindendir ve Onun dnyevi vaizlii sona erinceye kadar yanndan ayrlmaz. Yuhanna uzun bir mr srm, Hristiyanln kuruluuna tanklk edenlerden belki de daha ok yaamtr. Yeni Ahitin drdnc Gospeli (Hristiyanln esaslar) ile son kitab, Vahiyi onun yazd dnlmektedir. Sonralar Vahiyi yazd Patmos Adasna srgne gnderilmeden nce, Pavlus gibi o da bir dizi mektup kaleme alr. Bu mektuplar, yal bir Hristiyann uzun yllar boyunca umutla, endieyle izledii yeni inananlara ve inanc gelitirenlere tleri mahiyetindedir. Pavlus gibi, Yuhanna da insanolunun ktln ve bu ktle karn Tanrnn merhametini anlatr. 35


Birinci Mektup* Aziz YuhannaBakn, Baba bizi o kadar ok seviyor ki, bize, Tanrnn ocuklar, deniyor! Gerekten de yleyiz. Dnya, Babay tanmad iin bizi de tanmyor. Sevgili kardelerim, daha imdiden Tanrnn ocuklaryz, ama ne olacamz henz bize gsterilmedi. Ancak, Mesih grnd zaman Ona benzer olacamz biliyoruz. nk Onu olduu gibi greceiz. Mesihte bu umuda sahip olan, Mesih pak olduu gibi kendini pak klar. Gnah ileyen, Yasaya kar gelmi olur. nk gnah demek, Yasaya kar gelmek demektir. Mesihin gnahlar kaldrmak iin ortaya ktn ve kendisinde gnah olmadn bilirsiniz. Mesihte yaayan, gnah ilemez. Gnah ileyen Onu ne grmtr, ne de tanmtr. Yavrularm, kimse sizi aldatmasn. Mesih doru olduu gibi, doru olan yapan da doru kiidir. Gnah ileyen blistendir. nk blis, balangtan beri gnah ilemektedir. Tanrnn olu, blisin yaptklarna son vermek iin ortaya kt. Tanrdan domu olan, gnah ilemez. nk Tanrnn tohumu onda yaar. Tanrdan domu olduu iin gnah ileyemez. Doru olan yapmayan ve kardeini sevmeyen kii Tanrdan deildir. te Tanrnn ocuklaryla blisin ocuklar byle ayrt edilir. Balangtan beri iittiimiz buyruk udur: Birbirimizi sevelim. () Sevgili kardelerim, birbirimizi sevelim. nk sevgi Tanrdandr. Seven herkes Tanrdan domutur ve Tanry tanr. Sevmeyen kii Tanry tanmaz. nk Tanr sevgidir. Tanr biricik olu araclyla yaayalm diye Onu dnyaya gnderdi, bylece bizi sevdiini gsterdi. Tanry biz sevmi deildik, ama O bizi sevdi ve Olunu gnahlarmz balatan kurban olarak dnyaya gnderdi. te sevgi budur. Sevgili kardelerim, Tanr bizi bu kadar ok sevdiine gre, biz de birbirimizi sevmeye borluyuz. Hi kimse hibir zaman Tanry grm deildir. Ama birbirimizi seversek, Tanr iimizde yaar ve sevgisi iimizde yetkinlemi olur. Tanrda yaadmz ve Onun bizde yaadn bize kendi Ruhundan vermi olmasndan anlyoruz. Babann Olunu dnyann Kurtarcs olarak gnderdiini grdk, imdi buna tanklk ediyoruz. Kim Hz. sann Tanrnn Olu olduunu aka kabul ederse, Tanr onda yaar, o da Tanrda yaar. Tanrnn bize olan sevgisini tandk ve buna inandk. Tanr sevgidir. Sevgide yaayan Tanrda yaar, Tanr da onda yaar. Yarg gnnde cesaretimiz olsun diye sevgi bylelikle iimizde yetkin klnmtr. nk Mesih naslsa, biz de bu dnyada yleyiz. Sevgide korku yoktur. 36


Tersine, yetkin sevgi korkuyu siler atar. nk korku ikencedir. Korkan kii sevgide yetkin klnmamtr. Bizse seviyoruz, nk nce O bizi sevdi. Tanry seviyorum, deyip de kardeinden nefret eden yalancdr. nk grd kardeini sevmeyen, grmedii Tanry sevemez. Tanry seven kardeini de sevsin, diyen buyruu Mesihten aldk. Hz. sann Mesih olduuna inanan herkes Tanrdan domutur. Babay seven Ondan domu olan da sever. Tanry sevip buyruklarn yerine getirmekle, Tanrnn ocuklarn sevdiimizi anlarz. Tanry sevmek, Onun buyruklarn yerine getirmek demektir. Onun buyruklar da ar deildir. nk Tanrdan domu olan herkes dnyay yener. Bize dnyaya kar zafer kazandran imanmzdr. Hz. sann Tanr Olu olduuna iman edenden baka dnyay yenen kim? Suyla veya kanla gelen Hz. sa Mesihtir. O yalnz suyla deil, suyla ve kanla gelmitir. Buna tanklk eden Ruhtur. nk Ruh gerektir. yle ki, tanklk edenler tr: Ruh, su ve kan. Bunlarn de uyum iindedir. nsanlarn tankln kabul ediyoruz, oysa Tanrnn tankl daha stndr. nk bu, Tanrnn tankldr, kendi Oluyla ilgili olarak yapt tanklktr. Tanrnn oluna inanan, yreinde Tanrnn tanklna sahiptir. Tanry tanmayansa Onu yalanc durumuna drm olur. nk Tanrnn Oluyla ilgili tanklna inanmamtr. Tanklk da udur: Tanr bize sonsuz yaam verdi, bu yaam Onun Olundadr. Kendisinde Tanr Olu bulunanda yaam vardr, kendisinde Tanr Olu bulunmayanda yaam yoktur. Tanrnn Olunun adna iman eden sizlere, sonsuz yaama sahip olduunuzu bilesiniz diye bunlar yazdm. Tanrnn nnde gvenimiz u ki, Onun isteine uygun ne dilersek bizi iitir. Her ne dilersek bizi iittiini bildiimize gre, Ondan dilediklerimizi aldn da biliriz. Kardeinin lmcl olmayan bir gnah ilediini gren, onun iin dua etsin. Duasyla kardeine yaam verecektir. Bu lmcl olmayan gnah ileyenler iin geerlidir. lmcl gnah da vardr, bunun iin dua etsin demiyorum. Her ktlk gnahtr, ama lmcl olmayan gnah da vardr. Tanrdan domu olann gnah ilemediini biliriz. Tanrdan domu olan Hz. sa Mesih onu korur ve kt olan ona dokunamaz. Biliyoruz ki, biz Tanrdanz, btn dnya ise kt olann denetimindedir. Yine biliyoruz ki, Tanrnn Olu gelmi ve gerek olan tanmamz iin bize anlama gc vermitir. Biz gerek Olandayz, Onun Olu Hz. sa Mesihteyiz. O gerek Tanr ve sonsuz yaamdr. 37


Yavrularm, kendinizi putlardan koruyun.* Kutsal Kitap, Yeni Antlama, Aziz Yuhanna Birinci Mektup 3:1-5:21 Kitab Mukaddes irketi, Yeni Yaam Yaynlar, Nisan 2009

5. Hristiyan Olmak in Neye nanmak Lazm?Hz. sann armha geriliini izleyen ilk yzyl iinde dank kavimler halinde yaayan mritleri giderek rgtlendi. Dahas, gerek Hristiyanlarn Tanrnn eserleri, Onun doas ve kendi yazglar itibariyle neye inanmalar gerektii hususunda sk sk anlamazla dp inancn esaslarnn kesin olarak ifade bulmas ihtiyacn hissettiler. Bu ihtiyaca cevap veren bildirgelerden biri, Elilerin nan Bildirgesi26dir. Metin, z itibariyle Hristiyan tarihinin ilk dnemine aitmi gibi grnse de Onikilerden biri tarafndan yazld sylenemez. Metnin aadaki son halini en ge S Beinci yzylda alm olduu sylenebilecei gibi, Hz. sann ilk mritlerinin neye inanm olduklarn da aklar. Hristiyanlardan inanlarnn ikrar iin bylesi bir yeminsiz teyit istenmekteydi; nitekim baz Hristiyan kiliselerinde bugn de kullanlmaktadr. (PR)

Elilerin nan Bildirgesi*G ve yeri yaratan, Her eye Egemen Baba Tanrya; Kutsal Ruhtan gebe kalan Meryemden doan, Pontuslu Pilatus dneminde ac eken, armha gerilen, len ve gmlen biricik Oul Rabbimiz Hz. sa Mesihe; Onun ller diyarna iniine, nc gn ller arasndan dirildiine, ge ykseldiine, Her eye Egemen Baba Tanrnn sa yannda oturduuna, oradan lleri ve dirileri yarglamaya geleceine inanyorum. Kutsal Ruha inanyorum. Kutsal evrensel kiliseye, kutsallarn paydalna, gnahlarn bana, bedenin diriliine ve sonsuz yaama inanyorum. min!* The Creeds of Christendom, Trkeye eviri: Kitab- Mukaddes irketi evirmenleri.

26 Bir tr ament.

38

II BATI GELENEKLERNN YAKIN DOULU KAYNAKLARI

O gnlerde tanrlar, bana, Hamurabi demilerdi, iyi amellerin sahibi htiyac olan insanlara yardm eden, bolluk ve bereket getiren Glnn zayf ezmesini nleyen... lkeyi bilgilendiren ve halkn refahn arttran. . 1793? - 1750 Hamurabi Yasalar Byk medeniyetler kendi kendilerini yok etmedikleri srece fethedilmezler. Will Durant Medeniyetin Hikyesi, Cilt 3, Sonsz.

A. BATI MEDENYETNN BYOGRAFSTarih yazmnda ihtisaslama ve dolaysyla uzman kltlerine itiraz eden Will ve Ariel Durant, 1935-1975 yllar arasnda yaynladklar on bir ciltlik Medeniyetin Hikyesi (The Story of Civilization) klliyatnda blnmemi, btnlkl anlamnda integral tarih yazm kavramn gelitirmilerdir. Amalar, bir medeniyetin -burada Bat medeniyetinin- sadece savalar, siyasetleri, yiitliin ve ihanetin biyografileri ile deil, kltr, sanatlar, felsefesi, dini ve kitle iletiimini de ieren bir biyografisini yazmakt. Batnn iki bin be yz yllk hikyesini kapsayan klliyatlarnn byk bir ksm sradan insanlarn gnlk yaam koullarn ele alr. Anlatmlarn ahlaki bir ereve iinde sunmaktan ekinmeyen Durantlar, glnn zayf, kurnazn nahif zerindeki egemenliini srgit vurgularlarken, insanlarn birbirlerinin grn anlama, zaaf ve inatlarn balama yetilerini glendirmeye katkda bulunmaya almaktadr. Oryantal Mirasmz (Our Oriental Heritage) adl eserinde Avrupann, denize uzanan dalk bir dilinden ibaret olduunu yazan Durant, gnmzde Avromerkeziyetilik olarak bilinen mreffeh dar grllnden duyduu memnuniyetsizlii vurgulam, Yunanistanla balayan, Asyay bir cmle-

39


de zetleyen geleneksel tarih yazmnn dar kafallndan yaknarak, lmcl bir hata ve zek eseri olduklarn sylemitir. Yaz dili ve uslbu bakmndan da Medeniyetin Hikyesinin gelmi gemi en baarl historiografik1 klliyat olduu kabul edilir. Roma ve Rnesans yazarlarnn vecizelerin serpitirildii eserde, tarihi kiiliklerin karakterlerine ilikin zmlemelere de yer verilir. rnein, Botticellinin tutarszlklarna deinilen satrlarda,2Kukusuz o da hepimiz gibi birden fazla insandan olumutu, diye yazarlar ve duruma gre kiiliklerinin birinden birisini ortaya karyor, sahici kendisini dnyadan korkan bir sr olarak saklyordu. Durant, bir medeniyetin kn dini ve dnyevi entelektellik arasndaki ekimenin son bulmas ve dolaysyla esasen krlgan olan ananevi ve ahlaki kurumlarn sarslmasnda grr: () Hangi medeniyet olursa olsun, din ve toplum arasnda varolan belirli bir gerilim, yksek bir dzeye iaret eder. Din, yorgun dm, sersemlemi insanlara sihirli yardmlarda bulunarak balar; devlet adaml ve sanat iin ok yarayl olduu grlen ahlak ve inan ls vererek biter; din, gemiin kayp davalar uruna lmne savaarak son bulur. nk her an artan veya dnen bilgi () mitoloji ve ilahiyata ters der; ruhbanlarn denetimindeki sanat ve edebiyat, yara aan pranga veya nefret edilesi engelleme olarak alglanrken, dnce tarihi, bilim ve din arasnda mcadele hviyetine brnr. Yasa ve cezalandrma, eitim ve ahlak, evlilik ve boanma gibi balangta din adamlarnn uhdesinde olan kurumlar, kitaplarn denetiminden kmaya balar, dnyevileir, belki de sradanlar. Entelektel snflar arkaik ilahiyat, ksa bir ikircikliin ardndan da onunla gelen ahlak terk eder; edebiyat ve felsefe ruhban-kart olur. Bamszlk hareketi, okulu bir mantk tapnmasna dnrken, her dogma ve her dnce karsnda elinin kolunun baland bir d krklyla duar olur. Dini dayanaklarndan yoksun kalan davran biimleri, epikryen bir kaosa geriler; inancn tesellisinden yoksun kalan hayat, bilincinde olunan yoksulluk ve skc varslla benzer bir biimde ar gelmeye balar. Toplum ve toplumun dini, beden ve ruh gibi birlikte ve ahenk iinde sona erer. Bunlar olurken, ezilenler arasndan yeni bir mit doar, insanolunun umuduna yeni bir ekil, abalarna yeni bir cesaret verir; asrlar sren kaosun ardndan bir baka medeniyet ina edilir.3 Aadaki metinler, Medeniyetin Hikyesinin ilk cildi olan Oryantal Mirasmzdan4 alnmtr.1 Tarihyazm; toplumlar, milletleri, kurulular etkileyen hareketlerden doan, olaylar zaman ve yer gstererek anlatan, bu olaylar arasndaki ilikileri, daha nceki ve sonraki olaylarla balantlarn, karlkl etkilenmeleri, her milletin kurduu medeniyetleri, kendi i sorunlarn inceleyen bilim. The Story of Civilization, Renaissance, s.17. Story of Civilization, Cilt 1, s.71. Will Durant, The Story of Civilization: Part I Our Oriental Heritage, Simon na Schuster, New York, 1954, s. 116-

2 3 4

40

BATI GELENEKLERNN YAKIN DOULU KAYNAKLARI

1. Asl Kurucular William James Durant*Yazl tarih en az alt bin yllktr. Bildiimiz kadaryla, bu srecin ilk yarsnda insan faaliyetlerinin merkezi, Yakn Doudur. Yakn Dou derken, esas itibariyle Asyann gneybats, Rusya ve Karadenizin gneyi, Hindistan ve Afganistann batsndan bahsetmekle birlikte, Msr da dahil ediyoruz, nk Msr antik zamanlardan itibaren Dou medeniyeti dediimiz devasa bileikle balantldr. Bizim Avrupa ve Amerikan kltrlerimizin srasyla Girit, Yunan ve Roma araclyla istihra ettiimiz tarm ve ticaret, at ve araba, madeni para ve akreditif, el sanatlar ve sanayi, yasa ve hkmet, matematik ve tp, rnga ve drenaj sistemleri, geometri ve astronomi, takvim ve saat ve takmyldzlar, alfabe ve yaz, kt ve mrekkep, kitaplar ve ktphaneler ve okullar, edebiyat ve mzik, heykel ve mimari, srl mlek ve incelikli eya, tektanrclk ve okelilik, kozmetik ve ziynet, dama ve zar, on-kukal bowling ve gelir vergisi, st-annelik ve bira, halklarn ve ekien kltrlerin kaynad bu frtnal sahnede gelitirilmitir. Medeniyeti Aryanlar kurmad, Babil mparatorluundan ve Msrdan aldlar. Medeniyeti Yunanistan balatmad balatmaktan ziyade medeniyetin mirasna kondu; ticaret ya da savan sitelerine tad bin yllk sanat ve bilimin martlm vrisiydi. Yakn Douyu inceler ve onurlandrrken, Avrupa ve Amerikan medeniyetinin asl kurucularna gecikmi bir borcu dyor olacaz. *** * Tarihi, yazar ve filozof olan William James Durant, 1885de ABDnin Massachusetts eyaletinde dodu. Be yandan itibaren Cizvit Tarikatnn okullarnda eitim gren Durant, kilisede kariyer yapmas beklenirken, sosyalist felsefede younlat. Spinoza ve Bakunine duyduu derin ilgiye ramen, anarizmin kendin gibi ol telkinini, disipline sokulmam bir kendilikin, kiiyi ihtiraslarnn klesi haline getirecei, ahlaki bir davaya cesaretle adanmasn engelleyecei gerekesiyle benimsemezken; Birinci Dnya Sava her trl siyasi hareketin altnda gce duyulan ehvetin yatt eklindeki gzlemini dorulad.Radikal toplumsal deiim dncesinden uzaklaan Durant, insanln geliimini proletaryann ykselmesi ile ilikilendirmek yerine, kk bir ocuun kahkahasna veya evliliklerin dayankllna balayan bir genel felsefe gelitirdi. Ariel Durant, einin otuzlu yalarndan itibaren manevi kimyasna sevgi, felsefe, Hristiyanlk ve sosyalizmden oluan bir bileimin hkim olduunu yazacakt. 41


1907deki mezuniyetinden sonra bir sre New Yorkta muhtelif dergilerde muhabir olarak alt; New Jersey eyaletindeki Seton Hall niversitesinde Latince, Franszca, ngilizce ve Geometri okutman oldu. 1911de ii ocuklarna eitim vermek zere kurulan Ferrer Modern Schoolun mdrlne gelen Durant, sonraki yllarda eserlerine birlikte imza ataca rencisi Chaya (Ida) Kaufman (Ariel) ile evlendi. 1917de asistan olduu Columbia niversitesindeki doktora almalar srecinde felsefenin gelimemesinin nedenini toplumun gncel sorunlarn yok sayyor olmasna balad Felsefe ve Toplumsal Mesele (Philosophy and Social Problem) isimli ilk kitabn yazd. 1926da baslan Felsefenin Hikyesi (The Story of Philosophy) felsefeyi geni kitlelere sevdiren bir ilk eser olarak byk takdir grd, ve ok satt. 1933deki Rusyann Trajedisi: Ksa Bir Ziyaretten zlenimleri (Tragedy of Russia: Impressions from a Brief Visit) Rusyadan Alnacak Dersler (The Lesson of Russia) izledi. 1913den balayarak kltrlerin yaylmalar, birbirlerinden etkilenmek suretiyle oluturduklar yeni biimler zerinde yrtt almalar, beheri bin sayfay akn on bir ciltten oluan oluan Medeniyetin Hikyesi (The Story of Civilization) klliyatnn ekirdeini oluturdu. Felsefenin Hikyesinin aileye salad mali imknlar kullanarak evlerine kapanan gen ift, krk yl boyunca (1935-1975) devasa eseri zerinde almaya balad. Bu sre zarfnda, Will Durant, Amerikallarn nl Bamszlk Bildirgesinden (Declaration of Independence) yola karak, Karlkl-Bamlklk Bildirgesini (Declaration of Interdependence) kaleme ald. 1945de ABD Kongresinin zabtlarna geen bu bildirge, insanln esenliinin salanmasnda uluslararas dayanmann yaamsal nemine iaret eden ilk metinlerdendir. 1967de klliyatn onuncu cildi olan Rousseau ve htill (Rousseau and Revolution) ile Pulitzer dl alan Will ve Ariel Durant, 1968de ABD Kongresi tarafndan

Batiya Yon Veren Metinler Cilt1

Documents