Bahar Baştug

1

BELLEĞİN ÖYKÜSÜDoç. Dr. Bahar Baştuğ

Ankara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri [email protected]

2

Bir parça kağıt lütfen…..• Yedi cücelerin adını

yazın…..

3

Kolay mı, zor mu?• Birkaç şeye bağlıdır….• Bu tarz filmlerden

hoşlanıp hoşlanmamanıza?

• Filmi en son ne zaman gördüğünüze?

• Çevrenizde başka karıştırıcı uyaranlar olduğu için şu anda konsantre olamamanıza?

4

5

MnemosyneMneme = BellekMnemonics

6

1850-1909 Anlamsız heceler: tic, puv, lef, yit, beç gibi.

“ Deneysel yöntem ”

7

Psikolojide Bilişsel Devrim (1960’lar)

Bellek: zihnin bilgiyi kodlama, depolama ve geri getirme kapasitesi

İnsan belleğinin çalışma şeklini (bilginin kaydedilmesi (kodlama), depolanması ve geri getirilmesi gibi süreçleri) bilgisayar metaforunu kullanarak açıklamaya çalışan model

İnsanlar da bilgisayarlar gibi «bilgi işlemcileridir».

8

Bellek fonksiyonu beyinde spesifik bir alanda mı lokalizedir?

9

• H.M

27 y, sağ elli10 y epilepsiIQ: > 100

10

11

Bellek sistemleri

• Sperling (1960) duyusal bellek

• Atkinson ve Schiffrin (1968) tarafından ortaya atılan iki depo kuramı (Bilgi İşleme Kuramı)

12

13

14

İkonik Bellek

• Duyusal belleğin görsel tipidir. Çok fazla bilginin çok kısa süreler boyunca depolanmasını sağlar.

• Yaklaşık 1 sn kadar sürer. • Sperling (1960) bir çalışma yapmış, yaklaşık

1/12 sn. harfler göstermiş, katılımcıların çoğu 4-5 harf hatırlayabilmiş. Tümünü hatırlayan olmamış.

15

Ekoik Bellek

• Duyusal belleğin işitsel olan türüdür.

• Bir cümleyi yüksek sesle okuduktan ve bir süre geçtikten sonra, kelimeleri eko gibi yeniden duyarsınız.

• 5-10 sn. sürer.

16

KISA SÜRELİ BELLEK (KSB)

• 8 1 7 3 4 9 4 2 8 5

• J M R S O F L P T Z B

• George Miller (1956) sihirli sayı 7 ± 2 (5-9)

17

Kısa Süreli Bellek (KSB)

• Son deneyimleri koruma ve bilginin uzun süreli bellekten geri alınmasıyla ilgili olan bellek süreçleridir. KSB’in kapasitesi sınırlıdır.

• Eğer bilgi tekrar edilmezse KSB’te 15-30 dak. süreyle korunur. USB’te hatıralar daha kalıcıdır.

18

• Tekrar bilginin KSB’te kalmasını sağlar.

• Kümeleme: basit bilgileri benzerlik veya başka düzenleme ilkesine dayandırıp yeniden kodlama sürecidir.

• 1-9-8-4• TVBJKTBMMTHY• 107114531923• 181379256460

19

20

Kısa süreli bellek ile çalışma belleği arasında bir kavram kargaşası, ikisi birbirinin aynı olarak düşünülmüştür. Baddeley ve Hitch (1974) kısa süreli belleğin çalışma belleğine evrilmesi gerektiğini öne sürmüşlerdir. Çünkü, çalışma belleği kısa süreli belleğin işlevi olan bilgiyi belirli bir süre zarfında tutmaya ek olarak, o bilgiyi dönüştürür ve hedefin başarımında gerekli bilgi parçacıkları ile bir araya getirerek işler ve yapılandırır. Bu görevinden dolayı “işleyen bellek” olarak da adlandırılmaktadır.

21

Uzun Süreli Bellek (USB)

• Duyusal bellekten ve KSB’ten edinilen her türlü deneyim, olay, bilgi, duygu, beceri, kelime, kategori, kural ve yargının deposudur.

• USB her bireyin toplam dünya ve benlik bilgisini kapsar.

22

Uzun Süreli Bellek (USB)

Sürekli tekrar: Tekrarlanan bilgi belirli bir süre sonra USB’ye aktarılır.

Özümseyerek tekrar: KSB’teki bilginin Uzun süreli

bellekteki bilgiyle bütünleştirilerek tekrarlanması.

Kapasite: SınırsızDepolama Süresi: Uzun süreli (yaşam boyu)

23

Öncelik ve sonralık etkileri

Uzun bir sayı dizisini hatırlamaya çalıştığımızda, çoğunlukla bazılarını unuturuz. • Öncelik etkisi özellikle listenin başındaki

uyaranları daha iyi hatırlama eğilimidir. • Sonralık etkisi özellikle listenin sonundaki

uyaranları daha iyi hatırlama eğilimidir. • Tuhaf, garip olan uyaranları hatırlama

eğilimindeyizdir.

24

25

Açık/ Örtük Bellek

26

USB türleri• Semantik (anlamsal) bellek, dünya hakkındaki

gerçeklere ilişkin bilgimizdir. Sözel ve genel gerçeklerle ilgili bilgiler içerir.

• Epizodik (olaysal bellek, yaşamımızdaki kişisel bilgiler ve olaylara ilişkin anılarımızdır. Sözel olmayan bilgiler içerir ve aktif olarak anımsanır.

• Semantik ve epizodik bellek bilinçli çaba ve farkındalık gerektirir. Her ikisi de açık (deklaratif/bildirimsel) bellektir.

27

• Örtük bellek alışkanlık, klasik koşullama ve diğer öğrenme biçimlerini içerir.

• Örtük belleğin alt tipleri:

1.Prosedüral (işlemsel) bellek= alışkanlıklar, motor beceriler gibi şeyleri nasıl yaptığımıza ilişkin bellek.

Semantik bellek (‘neyi bilme’nin belleği) X prosedüral bellek (‘nasıl bilme’nin belleği)

28

İşlemsel Bellek

29

Mnemonikler

30

Mnemonikler• geri getirme ipuçları öğrenmeye yardımcı

araçlar, stratejilerdir. Liste yapma ya da randevuları takvime yazma gibi hatırlama ipuçları kullanırız. Mnemonikler bu dışsal yardımcılardan farklı olup içsel zihinsel stratejilere dayanırlar.

• Kafiye, anahtar kelime kullanma gibi

31

Hatırlama X Tanıma

• Tanıma: bireyin daha önce tecrübe ettiği bir uyarıcıyı tespit etmesini gerektiren bir geri getirme yöntemi, hedefi olası diğer hedefler arasından tanımalısınız.

• Hatırlama: bireyin daha önce sahip olduğu bilgiyi yeniden üretmesini gerektiren bir geri getirme yöntemi, belleğinizden bilgiyi bulup getirmeniz gerekir.

32

Belleğinizi geliştirin

• 1. Motivasyonunuz olsun.• 2. Yeni ve eski bilgiler arasında bağlantılar kurun. • 3. Bellek egzersizleri yapın.• 4. Bozucu etki kaynaklarını azaltın.• 5. Odaklanın.• 6. Geri getirme ipuçlarını kullanın. • 7. Sadece belleğinize güvenmeyin, yardımcı notlar

alın.• 8. Mnemonik teknikten yararlanın.

33