nederlands auschwitz comité 29e jaargang, nr 5, oktober 1985, verschijnt 6x per jaar. Secr E Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel . 020-905310 bankrek AMRO BANK, bijk van Baerlestr 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek 40 01 75 088 Gem giro 4875500, postgiro 293087 t n v NAC Redaktie Drs Eva Tas, Amsteldijk 23, tel 020-795716, 1074 HS Am- sterdam Administratie krant D van Geens, Renkumhof 50, 1106 JB Amster- dam (Zuid-Oost), tel 020-972869 Dokwerker geadopteerd door Rosj Pinah Leerlingen van de Rosj Pinah school in Amsterdam hebben het standbeeld de Dokwerker in hun stad 'geadopteerd'. De kinderen legden onder meer een krans bij het monument en al zingend vormden zij met een lint de Davidsster. Foto ANP De Stichting Februari 1941 heeft het initiatief genomen tot de actie 'Adop- teer een monument', een en ander in samenwerking met de ministeries van Onderwijs en Wetenschappen respec- tievelijk Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, en de Vereniging van Neder- landse gemeenten. De actie richt zich op de schooljeugd van basisonderwijs (10-12 jaar) en voortgezet onderwijs (13-14 jaar.) De opzet is dat een school in de plaats waar zij gevestigd is, een gedenkteken met betrekking tot de periode 1940- 1945 'moreel' adopteert, waarbij dan een klas, onder supervisie van de schoolleiding / klasseleerkracht, de ad- optietaak aan een volgende klas over- draagt. Het project ging officieel van start op 3 en 4 mei 1985. De doelstel- ling is om, na verloop van enkele jaren ca. 800 scholen aan de actie te laten deelnemen. De stichting heeft tevens tot doel de herinnering aan het verzet in Neder- land gedurende de tweede wereldoor- log levendig te houden. Zij stimuleert het wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot de geschiedenis van de tweede wereldoorlog, het ondersteu- nen van musea en tentoonstellingen gewijd aan Jodenvervolging en verzet. De stichting is mede tot stand geko- men door een belangrijke gift van een Engels-Joods echtpaar, Alben en Ro- salinde Gilbert, nu wonende in de VS. Zij zijn van mening dat, relatief gezien, in Nederland meer verzet is geweest tegen de Duitse onderdrukkers dan in andere Europese landen. Donderdag 26 september 1985 In de Raadszaal van het Amsterdamse stadhuis waren de leerlingen van de Joodse basisschool Rosj Pinah eregas- ten van het gemeentebestuur. Tevens waren genodigden van Samenwerkend Verzet en Stichting 40-45, het Febru- anherdenkingscomité en het Ausch- witz Comité daarbij aanwezig. In het kader van 'Adopteer een monu- ment' van de stichting Februari 1941 werd het eerste monument in Amster- dam geadopteerd door de leerlingen van de Joodse school. Plaatsvervangend burgemeester, wet- houder R. Walraven, de heer G. J. van Doorn, hoofd van Rosj Pinah, en de heer J. Wolff, lid van het stichtingsbe- stuur, benadrukten de betekenis van de Dokwerker en diens maker, de beeldhouwer Mari Andriesen. Zij ver- telden van de moedige staking in volle bezettingstijd door de Amsterdamse bevolking in het oorlogsjaar 1941. De staking was een protest van de Amster- damse arbeiders en bevolking tegen het
in Nederland meer verzet is geweest tegen de Duitse onderdrukkers dan in andere Europese landen. In de Raadszaal van het Amsterdamse stadhuis waren de leerlingen van de Joodse basisschool Rosj Pinah eregas- ten van het gemeentebestuur. Tevens waren genodigden van Samenwerkend Verzet en Stichting 40-45, het Febru- anherdenkingscomité en het Ausch- witz Comité daarbij aanwezig. In het kader van 'Adopteer een monu- ment' van de stichting Februari 1941
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
neder lands a u s c h w i t z c o m i t é
29e jaargang, nr 5, oktober 1985, verschijnt 6x per jaar.
Secr E Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel . 020-905310 bankrek AMRO BANK, bijk van Baerlestr 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek 40 01 75 088 Gem giro 4875500, postgiro 293087 t n v NAC Redaktie Drs Eva Tas, Amsteldijk 23, tel 020-795716, 1074 HS Amsterdam Administrat ie krant D van Geens, Renkumhof 50, 1106 JB Amsterdam (Zuid-Oost), tel 020-972869
Dokwerker geadopteerd door Rosj Pinah
Leerlingen van de Rosj Pinah school in Amsterdam hebben het standbeeld de Dokwerker in hun stad 'geadopteerd'. De kinderen legden onder meer een krans bij het monument en al zingend vormden zij met een lint de Davidsster. Foto ANP
De Stichting Februari 1941 heeft het initiatief genomen tot de actie 'Adopteer een monument', een en ander in samenwerking met de ministeries van Onderwijs en Wetenschappen respectievelijk Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, en de Vereniging van Nederlandse gemeenten. De actie richt zich op de schooljeugd van basisonderwijs (10-12 jaar) en voortgezet onderwijs (13-14 jaar.) De opzet is dat een school in de plaats waar zij gevestigd is, een gedenkteken met betrekking tot de periode 1940-1945 'moreel' adopteert, waarbij dan een klas, onder supervisie van de schoolleiding / klasseleerkracht, de ad-optietaak aan een volgende klas overdraagt. Het project ging officieel van start op 3 en 4 mei 1985. De doelstelling is om, na verloop van enkele jaren ca. 800 scholen aan de actie te laten deelnemen.
De stichting heeft tevens tot doel de herinnering aan het verzet in Nederland gedurende de tweede wereldoorlog levendig te houden. Zij stimuleert het wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot de geschiedenis van de tweede wereldoorlog, het ondersteunen van musea en tentoonstellingen gewijd aan Jodenvervolging en verzet. De stichting is mede tot stand gekomen door een belangrijke gift van een Engels-Joods echtpaar, Alben en Ro-salinde Gilbert, nu wonende in de VS. Zij zijn van mening dat, relatief gezien,
in Nederland meer verzet is geweest tegen de Duitse onderdrukkers dan in andere Europese landen.
Donderdag 26 september 1985
In de Raadszaal van het Amsterdamse stadhuis waren de leerlingen van de Joodse basisschool Rosj Pinah eregasten van het gemeentebestuur. Tevens waren genodigden van Samenwerkend Verzet en Stichting 40-45, het Febru-anherdenkingscomité en het Auschwitz Comité daarbij aanwezig. In het kader van 'Adopteer een monument' van de stichting Februari 1941
werd het eerste monument in Amsterdam geadopteerd door de leerlingen van de Joodse school. Plaatsvervangend burgemeester, wethouder R. Walraven, de heer G. J. van Doorn, hoofd van Rosj Pinah, en de heer J. Wolff, lid van het stichtingsbestuur, benadrukten de betekenis van de Dokwerker en diens maker, de beeldhouwer Mari Andriesen. Zij vertelden van de moedige staking in volle bezettingstijd door de Amsterdamse bevolking in het oorlogsjaar 1941. De staking was een protest van de Amsterdamse arbeiders en bevolking tegen het
WUV niet sluiten Uit het minderheidsrapport van prof. Ben Polak De verzetslieden en de vervolgden zijn een zodanig bijzondere groep, dat de motivering van de hun betreffende wetten berust op een ereschuld en een bijzondere solidariteitsplicht van het Nederlandse volk jegens hen. Het bijzondere karakter van deze groep -gelegen in wat zij mee moesten maken, hun houding en activiteiten destijds en hun vroegere, maar vaak veel latere reacties daarop — brengt met zich mede, dat hun bij de wet vastgelegde rechten niet behoren te worden aangetast. Het staat vast dat de doelgroepen uitsterven, waarmee alle eventuele problemen verdwijnen. Ieder aantasting of dreiging daarvan ondermijnt de in de wet bedoelde en toegezegde zekerheid, die de getroffenen meer dan wat ook behoeven. Dat geldt ook voor mensen, die zich hebben weten te handhaven. -
Er zijn geen gegevens waaruit blijkt, dat - in een omvang van enige betekenis — mensen ten onrechte tot de Wet buitengewoon pensioen zijn toegelaten. Bovendien leidt wijziging van de criteria tot rechtsongelijkheid en het ontstaan van twee klassen verzetsdeelne-mers.
Technische problemen dienen in dat vlak te worden aangepakt en opgelost en niet door het doel waartoe de wet in het leven is geroepen, aan te tasten. Met een sluitingsdatum schept de wetgever een stuwmeer van aanmeldingen met de daaruit voortvloeiende overbelasting van het toch al te traag werkende uitvoerende apparaat en tevens een ongunstige invloed op de betrokkenen. Vrijwillige registratie van leden van de doelgroepen die (nog)/ geen uitkering vragen ware te overwegen. -
Causaal verband en omgekeerde bewijslast
Het standpunt dat medische en in het bijzonder psychiatrische beoordeling van het causale, c.q. verergerende verband tussen een ziektebeeld en de verzets- c.q. vervolgingssituatie en -belevingen èn de verwerking daarvan door een gegeven individu, niet meer goed mogelijk is en onmogelijk wordt, is ongefundeerd. Bij de WUV geldt dan de omgekeerde bewijslast, zodat alleen indien duidelijk andere oorzaken tot het ziektebeeld hebben geleid, geen recht aan de wet kan worden ontleend. -
STIBA De Stichting Bestrijding Anti-semitis-me kondigt haar symposium aan ter gelegenheid van haar vijfjarig bestaan, 'Veertig jaar na 45.. . ' dat gehouden zal worden maandag 14 oktober 1985. Aanvang stipt 9.30 uur, aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, De Boelelaan 1105.
Sprekers tijdens ochtendbijeenkomst: - Dr. Hans Jansen, theoloog en schrijver - Ing. Simon Wiesenthal Hierna zal de presentatie plaatsvinden van een nieuwe grammofoonplaat, het pianotrio in a klein opus 50 van Tsjai-kovski, uitgebracht dor RCA (STIBA-50535), uitgevoerd door Richard Stein (piano), Zino Vinnikov (viool) en Wla-dislaw Warenberg (cello).
Tijdens de middagbijeenkomst zal voor ons spreken: - Zijne exellentie de minister van Justitie, mr. F. Korthals Altes. Verder een paneldiscussie waaraan zullen deelnemen: dr. N. K. C. A. in 't Veld, prof. dr. H. Musaph, Michael May, J. Kniesmeijer, prof. mr. J. E. Doek, prof. dr. D. van Arkel, rabbijn ing. I. Vorst.
Toegangsprijs voor de gehele dag (incl. lunch): ƒ 50,- met 50% reduktie voor studenten. Inschrijving en mogelijkheid tot nadere informatie bij: STIBA, Postbus 2009, 3000 CA Rotterdam m.v.v. 'Symposium' op de enveloppe. Postrekening STIBA: 43 44 456.
Het sluiten van de toelating voor belanghebbenden ouder dan 65 jaar schept opnieuw rechtsongelijkheid. Bekend is bovendien, dat het wegvallen van de juist tegen de gevolgen van verzet en vervolging beschermende werkkring samen met de afnemende levenskracht op oudere leeftijd tot de-compensatie kunnen leiden. -
Er is in ons land en daarbuiten nog veel onderzoek gaande. Het is onjuist bij de wetgeving te handelen alsof het fenomeen kan worden genegeerd. —
Vervolg van pagina 1
mishandelen en wegvoeren van de Joden. Nimmer in de wereldgeschiedenis is het voorgekomen dat niet-Joden in verzet kwamen tegen pogroms. Daarom was deze staking zo uniek, een stimulans voor het verdere verzet tegen de onderdrukkers. Vele stakers en stakingsleiders werden gearresteerd, naar concentratiekampen gevoerd of gefusilleerd. Heel terecht is de tegenwoordige Joodse jeugd nu opgedragen dit bijzondere gedenkteken te beschermen, als het ware een eerbetoon aan de vele slachtoffers van de staking van 25-26 februari 1941.
Na afloop van de officiële plechtigheid op het stadhuis, wandelden schoolkinderen en genodigden door de oude binnenstad naar het Jonas Danièl Meij-erplein, naar de Dokwerker! De kinderen zongen enige Joodse liederen en voerden een dansje uit, waarbij met behulp van linten de Davidsster gevormd werd. Daarna werd een krans gelegd. De aanwezigen, waaronder Prins Ber-nard waren zeer ontroerd door deze kinderlijke en eenvoudige manifestatie. Via het kleine poortje ging het gezelschap naar de Portugese synagoge, waar buiten een geanimeerde receptie plaatsvond. Enige gasten o.a. ook Prins Bernard benutten deze gelegenheid om de prachtige synagoge te bezoeken.
Eva Fur th
Een onmenselijke wereld? Al maanden lang gaat in een kleine bioscoop in Parijs Shoah, de grote ramp, de vernietiging. Bijna tien uur film, amper tien procent van wat Claude Lanzmann heeft opgenomen. Weinigen komen er telkens kijken, veel is erover geschreven. De kapper die in Israël zorgvuldig een klant knipt vertelt hoe hij in de gaskamer de ten dode ge-doemden moest kaalscheren. Een lid van een Sonderkommando werd door een vrouw naar buiten gestuurd om te kunnen getuigen. 'Muss i denn', zingt de man, zoals toen voor de SS, in een bootje op de rivier, waar de as van honderdduizenden slachtoffers van Chelmno in is geloosd. De tweede commandant van het getto van Warschau moest alleen maar zorgen dat dit 'goed liep'. 'Kaltes Grauen', de reprise van Erika Mann's vooroorlogs cabaret Die Pfef-fermühle brengt een gruwelijke monoloog. De vrouw van de gaskamerbouwer praat meewarig over haar man. Haar collega in de film, gevraagd naar het aantal slachtoffers door het bouwwerk van haar echtvriend, zegt: vierduizend of veertigduizend, 'iets met een vier erin'. Onverschilligheid, cynisme van dorpsgenoten van vermoorde Joden in Polen, maar ook barsten twee Poolse geïnterviewden in tranen uit. Waarom Shoah in tien jaar tijd is gemaakt? Om documentair vast te leggen door getuigenissen van hen die geleden hebben, van daders en omstanders, wat gebeurd is. En dat blijkt nodig, hoe ongelofelijk het ons in de oren klinkt. Voor het begin van het zestiende Internationale Congres van historische wetenschappen te Stuttgart, waaraan ruim 2000 historici uit de hele wereld deelnamen, werd een pamflet met de breed uitgemeten Auschwitz-Lüge uitgedeeld. De Revisionistische Zeit-geschichteforschung uit Tübingen ging volgens de politie vrijuit 'omdat wij een democratie hebben'. En dit in hetzelfde Stuttgart, waar naar eigen zeggen 'een vrij groot aantal Kamerad-schaftsverbiinde van de voormalige Wehrmacht en Waffen SS wordt erkend als van openbaar nut'. Ongelofelijk - voor ons spookachtig -hoe ontkenning van ons lot, van de
dood van onze miljoenen landgenoten, na deze veertig jaar voortdurend opduikt. Bij ons nog steeds door de (veroordeelde) weduwe Rost van Tonningen.
De waarheid bewijzen
Uit Amerika komen tegelijk andere geluiden. Ook daar colporteert een onguur gezelschap de Auschwitz-Lüge. Onze vriend Mermelstein - hij is lid van het internationaal Auschwitz Co-mit - heeft daar werk van gemaakt en met succes. In het Canadese Toronto moesten oud-gevangenen hun gruwelijke ervaringen voor het gerecht komen vertellen, om een zekere Ernst Zündel tot vijftien maanden cel veroordeeld te krijgen. 'Waren er werkelijk zes miljoen doden' heette zijn schotschrift.
Tekening van Louise M. Hoffmann
Een geschiedenisleraar uit het eveneens Canadese Alberta, Jim Keegstra, kreeg $ 5000 boete wegens ophitsing tegen Joden. Keegstra, die reeds als burgemeester was ontslagen, verloor zijn le-raarsbaan.
Herdenking 1986 De Auschwitz-herdenking zal het komende jaar plaatsvinden op zondag 26 januari 1986. Nadere mededelingen volgen. Houdt u deze dag alvast vrij.
NAC
In eigen land hebben vijf organisaties, waaronder ons comité, een aanklacht ingediend tegen het evangelistenpaar Lucas en Jennie Goeree, die in hun blaadje onder meer verkondigden dat de Joden zelf Auschwitz over zich zouden hebben afgeroepen. De Zwolse rechter legde hun het zwijgen en een dwangsom op. Het gaat nooit alleen om Joden, het gaat altijd om de rechten van de mens, schreef Avraham Soeten-dorp.
Joodse strijders en anderen
De Joodse feestdagen werden dit jaar weer besloten met een manifestatie van solidariteit met Joden in de Sowjet-Unie die in leven en studie allerlei chicanes ondervinden en vaak willen emigreren al of niet naar Israël. Een van de laatste aantijgingen in de Sowjet-Unie is dat 'de zionisten de nazi's zouden hebben geholpen'. Dit geraaskal komt niet van oude of nieuwe nazi's, maar van de nazaten van hen die de nazi's juist de genadestoot hebben toegebracht ten koste van miljoenen doden, onder wie talloze Joodse strijders. Een lichtend voorbeeld van de laatsten is Alexander Petsjerski. Deze vermaarde leider van de opstand van Sobibor op 14 oktober 1943 heeft nooit getuigd in de processen te Hagen. Dat deed wel een dertigtal oud-gevangenen die dankzij hem overleefden. De enige Nederlander die ooit kon navertellen dat hij op het station in Sobibor aankwam en vandaar naar elders is getransporteerd trad in Hagen op als Neben-klager. Hij heeft ook Petsjerski in Ros-tow opgezocht en geïnterviewd. De beklaagde Karl Frenzel is opnieuw tot levenslang veroordeeld. Hij blijft nochtans op vrije voeten. Voor zijn gezondheid.
Dr. Hans Hers' afscheidsreceptie Donderdag 29 augustus j.1., één van de weinige mooie zomerdagen. In de van Ghent kazerne te Rotterdam wachtten lange rijen mensen om 'hun' dokter Hers de hand te schudden. Samen met zijn echtgenote neemt hij de hulde in ontvangst. Dr. Hans Hers heeft zich vele jaren ingezet voor behandeling van verzetsmensen, vervolgden en andere vrienden. Zelf bracht hij vier jaar door in gevangenis en concentratiekampen. Niemand beter dan hij kende de noden en de ziekten van kamp- en andere slachtoffers. Dr. Hers was voor velen niet alleen de arts-specialist, maar ook de begrijpende psycholoog-psychiater. Hem kon je alles vertellen, hele verhalen over persoonlijke problemen en familieomstandigheden werden hem toevertrouwd. Het leven van dr. Hers en zijn echtgenote is niet over rozen gegaan. De belangstelling en medeleven bij hun persoonlijk verdriet was zeer groot. Dr. Hers' opvolger is dr. W. de Loos. Nu al heeft deze bekwame jonge internist bewezen dat hij zeer betrokken is bij de ziekten en problemen van de oorlogsslachtoffers.
Bij zijn afscheid werd dr. J. F. Ph. Hers door Koningin Beatrix benoemd tot Commandeur in de Huisorde van Oranje. Een zeer hoge en welverdien-
Mft"* . f . » ^ . 4 ' < f * f t +ldl-<fc.Vh,4
de onderscheiding voor de geliefde dokter. Daarvoor onze hartelijke felicitaties!
Wij wensen Hans en Toos Hers nog vele gezonde en rustige jaren!
Eva Furth
Vervolg van pagina 3
Valse verzoening
Een nieuwe vorm van zandstrooien over het verleden komt op. Laten we zeggen het verschijnsel Bitburg. Het was geen toevallige vergissing, het bezoek van president Reagan aan het kerkhof van Bitburg met zijn Waffen-SS-graven. De toch al schandalige en door ons steeds aan de kaak gestelde 'Kameradschaftstreffen' van oud-SS'ers (die zelden van gedachten zijn veranderd) worden dit jaar nog eens opgeluisterd door Amerikaanse oudmilitairen, die in de Tweede Wereldoorlog aan de andere, dat wil zeggen goede, kant hebben gestaan. De 6e Ge-birgsdivision Waffen-SS heeft dan ook Amerikaanse zowel als Noord- en Oosteuropese gevangenen vermoord.
Wij hebben uiteraard tegen deze valse 'verzoening' geprotesteerd. Naar verluidt heeft de politie van Frankfurt a/M geklaagd dat zij neo-na-zis moet beschermen en tegen demonstrerende antifacisten optreden. Dit na de dood van een man onder een waterkanon.
Rust en onrust De dingen die ons overlevende getroffenen aangaan hangen vaak samen met de gang van zaken nu, veertig jaar later. Er heerst maar al te begrijpelijke onrust onder de WUV-gerechtigden naar aanleiding van het interim-rapport van de commissie-van-Dijke. Wij zijn daar uiteraard intensief mee bezig. Ons beginsel is en blijft: laat onze mensen met rust. Dat is een onontbeerlijke voorwaarde, een voornaam bestanddeel van de ereschuld en het solidariteitsgevoel.
Grote zorgen maken wij ons over de terreurdaden over en weer in en om het Midden-Oosten. Steeds weer in Libanon, op Cyprus, in Tunesië, aan de Golf van Akaba. . . Waar niet? En dat terwijl maar één plaats iets kan opleveren: de onderhandelingstafel. Tenslotte iets dat veraf en heel nabij is. Op een centrale plaats op aarde, de entreehal van de Verenigde Naties in New York, komt een tentoonstelling 'Auschwitz-Birkenau, misdaad tegen de mens(elijk)heid'. Een waarschuwing in een bedreigde, volgens de Zwitserse auteur Dürrenmatt, onmenselijke wereld. Hoe valt die menselijker te maken? Een voorbeeld geven de miljoenen die met hun handtekening bevestigen dat zij de kernwapenwedloop willen keren. Niet méér massavernietigingswapens, niet méér onmenselijkheid. Om een minder menselijke wereld achter te laten.
De bevrijdende emotie Bij Prof. Dr. J. Bastiaans' afscheid van Leiden
Als geen ander is in Nederland de naam van Prof. Bastiaans verbonden aan de zorg voor oorlogsgetroffenen. Al in 1957 vestigde hij met zijn proefschrift 'Psychosomatische gevolgen van onderdrukking en verzet' zijn reputatie op dit terrein. Toch duurde het nog tot 1967 voor het Bastiaans lukte om bij een breder publiek aandacht te krijgen voor de problemen van de oorlogsslachtoffers. Het was de door Louis van Gasteren in samenwerking met Bastiaans vervaardigde film 'Begrijp je nu waarom ik huil?' die velen de ogen opende, en die de naam van Bastiaans ook in ruimere kring bekend maakte. Sinds zijn benoeming (in 1963) als hoogleraar in de psychiatrie te Leiden is de zorg voor de oorlogsgetroffenen het zwaartepunt in het arbeidzame leven van Bastiaans gebleven. Daarom is het, nu ook voor hem de datum van pensionering onherroepelijk gekomen is, goed ook in ICO-DO-Info bij dit moment stil te staan.
In het auditorium van de Leidse Universiteit dat te klein bleek om alle belangstellenden te bevatten, sprak Bastiaans op 28 juni 1985 zijn afscheidscollege uit. Het was een beknopte rede, waarin desondanks de voornaamste werkvelden waaraan Bastiaans had bijgedragen de revue passeerden, en waarin ook de door hem leidende idee-en behandeld werden.
Veiligheid en zekerheid Bastiaans opende zijn betoog met het onderstrepen van het belang dat binnen de moderne psychiatrie gehecht wordt aan veiligheid en zekerheid, als essentiële factoren voor een gezonde menselijke ontwikkeling. Alleen als er voldoende veiligheid en zekerheid is, kan de mens uit zichzelf treden en in contact komen met zijn milieu; zonder deze basis stagneert dit proces en wordt de relatie tussen het individu cn de anderen gestoord. Dit maakt een eerste omschrijving mogelijk van wat psychotherapie volgens Bastiaans moet zijn: 'ontstoring van relaties', het
herstel van het vermogen een gezonde band aan te gaan met de omgeving. Tegen deze achtergrond kwam Bastiaans met het voor hem fundamentele idee van de drie zijnswijzen van de mens. Hij onderscheidde allereerst de onbegrensde zijnswijze. Deze valt het duidelijkst waar te nemen bij het pasgeboren kind dat nog geen grenzen kan aanbrengen tussen zichzelf en zijn moeder. Er is een lange reeks van confrontaties met de realiteit nodig vóór het kind de grenzen ontdekt tussen zichzelf en de anderen, waardoor het
Tekening van Louise M. Hoffmann
uitgroeit tot een individu met een eigen identiteit. Het ontdekken van deze grenzen kan dus een bron van kracht zijn: men vindt, in de woorden van Bastiaans, een burcht in zichzelf. Maar als de confrontatie met de realiteit ongunstig verloopt omdat de noodzakelijke veiligheid en zekerheid ontbreken, raakt de aanpassing fundamenteel verstoord. Dan toont zich de tweede zijnswijze: de begrensde mens. Het in
dividu is in zichzelf verstrikt geraakt; de schijnbaar zo veilige burcht wordt een gevangenis waaruit geen wegen meer naar buiten leiden. In zijn meest extreme vorm kan men dit beeld aantreffen bij oorlogsgetroffenen: zij waren aan zo'n intense onveiligheid blootgesteld dat de fundamentele zekerheid geheel is gaan ontbreken, en de weg naar buiten niet meer te vinden lijkt. Tegen deze achtergrond moet men de bekende uitdrukking van Bastiaans plaatsen: 'Vom Menschen im KZ und vom KZ im Menschen'.
Onvoltooid verleden
Wanneer de relatie tussen c zijn omgeving zo fundamenteel v e i -stoord is, zal dit op veel facetten van het leven invloed uitoefenen. Bastiaans noemt enige voorbeelden. Het verloren gaan van de essentiële veiligheid en zekerheid kan maken dat men gefixeerd raakt in de tijd; de onverwerkte traumatische ervaringen blijven, in de bekende woorden van Hugenholtz, als 'onvoltooid verleden' in het heden aanwezig. Het is het voor de oorlogsslachtoffers zo belastende verschijnsel dat plotseling, door schijnbaar onbetekenende prikkels, brokstukken van het verleden met een overweldigend realiteitsgehalte in de herinnering opduiken. Duidelijk symboliseert dit hoe men ook in de tijd gevangen kan raken. Een tweede door Bastiaans genoemd voorbeeld betrof de verstarring die de begrensde zijnswijze zo vaak begeleidt, en die zich lichamelijk en psychisch kan uiten. Bij empirisch onderzoek bleek juist deze starheid de grote barrière voor psychotherapie, en Bastiaans maakte duidelijk dat veel van zijn inspanningen gericht zijn geweest op het vinden van wegen om deze verstarring te doorbreken.
Creatieve therapie
Dit leidt dan tot de derde door Bastiaans genoemde zijnswijze, die van de ontgrensde mens, aan wie het gelukt is
'Nooit bevrijd'
Corrie Michielsen-van der Graaf (51) uit Deventer is sinds 1978 sociaal rapporteur voor de Stichting 40-45. Ze bezoekt mensen die een beroep hebben gedaan op de Wet uitkeringen vervol-gingsslachtofferd 40-45. Tot eind vorig jaar woonde en werkte ze in Beilen. De gesprekken die ze voerde met de slachtoffers van het oorlogsgeweld maakten een onuitwisbare indruk op haar. In korte notities probeerde ze alle aangehoorde ellende 'van zich af te schrijven'. Op 3 mei werd in Beilen haar bundel 'Nooit bevrijd' gepresenteerd. Ze publiceerde de notities, c.q. gedichten bij de Stichting Het Drentse Boek in de hoop dat de vaak vergeten slachtoffers 'eindelijk' de aandacht krijgen die ze verdienen. Corry: 'Je komt bij mensen binnen die een aanvraag hebben ingediend voor een uitkering of die in aanmerking hopen te komen voor bepaalde voorzieningen. Ze zijn meestal erg terughoudend maar als ze gaan vertellen over hun ervaringen in de oorlog dan komen onverwerkte emoties los. Soms zit iemand minuten lang te huilen of loopt herhaaldelijk de kamer uit. Het komt ook voor dat ik "stijfgevloekt" word. Ik blijf dat gewoon zitten en dan blijkt altijd weer dat het gaat om opge
kropte haat die een uitweg moet vinden'. Corry werkte veertien )aar als hoofdagente bij de Rotterdamse politie. De loopbaan van haar echtgenoot bracht haar via Everdingen en Beilen naar Deventer. Zc ontdekte tijdens de vele gesprekken die vaak uren duren dat het gevoel van onmacht dat de slachtoffers ervaren als het gaat om het overbrengen van hun gevoelens, zeer groot is. 'Ik hoop met mijn bundel begrip te kweken voor alle mensen die veertig jaar na de oorlog nog elke nacht in het concentratiekamp zijn'. Het eerste exemplaar van haar bundel werd op 3 mei in Beilen in ontvangst genomen door Elzien Schendstok, medewerkster van de Stichting 40-45. Het tweede exemplaar was voor wethouder H. Zantinge die het boek|e namens het gemeentebestuur van Beilen in ontvangst nam.
Met dit verhaal uit de Drentse en Asser Courant van 4 mei j.1. is eigenlijk het meeste gezegd. De gedichten van Corrie van der Graaf zijn in de goede zin gebruikspoëzie, een directe en oprechte neerslag van ervaringen en emoties. De Stichting Het Drentse Boek heeft
er goed aangedaan deze pretentieloze strofen in de literaire reeks 'Horizontaal' op te nemen.
Een proeve daarvan:
Vragen aan rapportrice 'Hebt u het meegemaakt? Bent u verhoord? Hebt u uw broer dood achter moeten laten?
Hebt u het allemaal gevoeld? Bent u geslagen? Hebt u gebeden en gevloekt? Uzelf van angst bevuild?
Hoe kan ik dan met u daarover praten?
Corrie van der Graaf, Nooit bevrijd. Horizon-taal, Zuidwolde 1985. Prijs: ƒ 9,50
de starheid van de eigen grenzen te overwinnen. Bastiaans benadrukte dat dit alleen mogelijk is voor hen die in staat zijn de 'bevrijdende emotie' toe te laten: wanneer de gevoelens die men gaat ervaren als het verleden niet alleen herdacht, maar ook her-leefd en her-voeld wordt. Voor hen die ernstig getraumatiseerd werden, is dit alleen mogelijk in een therapeutisch klimaat van maximale veiligheid. Maar ook als aan deze voorwaarde is voldaan, blijkt het, in de ervaring van Bastiaans, toch vaak onmogelijk om de al jarenlang bestaande verstarring te doorbreken. Het is om deze reden dat hij gezocht heeft naar therapeutische methoden die dieper ingrijpen dan via een gesprekscon-tact mogelijk is. Het bekendst - maar ook het meest omstreden — is Basti
aans' gebruik van LSD. In zijn rede verdedigde hij zich opnieuw tegen de kritiek op deze aanpak, en benadrukte hij zi|n eigen ervaring en deskundigheid waardoor het, aldus Bastiaans, mogelijk was om ook bij deze vorm van psychotherapie voldoende veiligheid te garanderen. Maar hij schilderde ook andere wegen waarlangs hij gezocht had naar methoden om de dieperliggende verstarring te doorbreken. Hij noemde bijvoorbeeld het belang van creatieve therapie, en hij beschreef hoe hij via manuele therapie rechtstreeks de blokkades in het lichaam kan bereiken.
Bastiaans heeft er nooit een geheim van gemaakt hoezeer hij zich betrokken voelde bij de hulp aan oorlogsgetroffenen. Het meest bekend zijn waar
schijnlijk zijn inspanningen voor een vroegtijdige opvang van gijzelingsslachtoffers. Daarnaast heeft hij zich ook jarenlang beziggehouden met onderzoek naar de lichamelijke gevolgen van stress, en naar psychosomatische ziekten.
Bastiaans heeft zich steeds laten leiden door wat hij in het belang van zijn patiënten achtte. Voor hen heeft hij op de bres willen staan, en het zelfvertrouwen dat hij daarbij ten toon spreidde, zal velen van hen het vertrouwen gegeven hebben dat zij zo nodig hadden. Het zal een geruststelling zijn te weten dat hij zijn werk, los van de Leidse Universiteit, zal kunnen voortzetten.
F. A. Begemann uit ICODO-info, juli 1985
Werkers des doods Jules Schelvis is opgetreden als Nebenklager in het revisie-proces tegen de onder-commandant van Sobibor, Frenz. Hier volgen grepen uit zijn rekwisitoor, gehouden op 22-8-1985 voor het Schwurgericht te Hagen BRD.
Normaal of bijzonder
Ik wil mij als Nederlander veroorloven op te merken, dat het mij als grotesk voorkomt, binnen de 'normale' afhandeling van mensenvernietiging, zoveel aandacht te besteden aan de daders van tenlaste gelegde bijzondere moorden. Niet het bevredigen van iemands eigen lust tot moorden zou het bijzondere moeten zijn, maar het aan de lopende band meewerken door 'elke werker des doods' afzonderlijk aan de reguliere vernietiging. Dat is het bijzondere.
Moet de zielloze robot, afgestompt door zijn niet aflatende gehoorzaamheid, zonder persoonlijk geïnteresseerd te zijn in de holocaust, moet zó een lopende banddoder er beter afkomen dan een perverse dader van individuele moorden?
Ik weet uit eigen beleving wat de bezigheden van Lagerführers waren en hoe dezen hun dagelijkse dienst opvatten. Ik ben de enige overlevende van het geselecteerde groepje dat uit 81 man bestond en Sobibor verliet, dus ook de enige overlevende van het gehele transport uit Westerbork.
Vele Joodse overlevenden getuigden van hun belevingen in Sobibor. Ze deden dat omdat ze het aan hun vermoorde familieleden verplicht waren en omdat ze het lot van een kwart miljoen vermoorde Joden ter vermaning in gedachten wilden roepen aan een wereld die vergeten wil. Het was niet uit haat of uit wraakgevoelens tegen de hier zittende verdachte, die zich nu zo onbeduidend, zo ongevaarlijk, zo klein voordoet.
Waarheid en gerechtigheid
Gelooft u mij, de onmetelijke treurnis over het lot van ons volk, die ons het hele leven lang zal bijblijven, verstikt in ieder van ons het gevoel van haat en
wraak. Wat wij verlangen, en niet meer, is waarheid en gerechtigheid. Zo vond het gerecht het bijvoorbeeld een belangrijke vraag, of een tandarts door een schot precies in het midden van zijn nek vermoord werd, of dat het schot een beetje links het doel getroffen had. Ik vind dat dit soort ondervraging door een Duitse rechtbank, waarvan men gerechtigheid verwachten mag, door de meeste getuigen als een hernieuwde vernedering ondervonden
Kampynonument, Lublrn. Naar een-dia van Jacques I. Furth
werd. Hoe kan men van de Joodse getuigen verwachten dat ze zich nu nog elk detail van een enkele op zichzelf staande moord kunnen herinneren, waar destijds honderdduizenden moorden gepleegd zijn? De details waren voor een 'Arbeitsju-de' volstrekt onbelangrijk. Belangrijk was slechts, hoe kan men deze hel overleven. De verdachte heeft overigens slechts dan een fantastisch herinneringsvermogen als het hemzelf niet schaadt. Wanneer het echter gaat om wezenlijke, hem ten laste gelegde misdaden, dan laat hem zijn anders zo indrukwekkend herinneringsvermogen op wonderlijke wijze in de steek.
Moordlust Zijn moordlust steeg uit boven de hem opgedragen medewerking aan de vernietiging der Joden. Deze verdachte handelt nu nog volgens het bekende SS-parool. Zijn 'eer' heet nog steeds, zoals 42 jaar geleden: trouw. Het is de trouw aan de massamoordenaars. De verdachte heeft overigens ook na de oorlog het contact met zijn 'alte kameraden' van de SS met verbroken. Men herkende hem op bijeenkomsten van de HIAG der Waffen-SS. Het is overbodig te melden, dat de verdachte gedurende de verhoren van de Joodse getuigen, niet één persoonlijk woord van berouw, spijt of enig menselijk medegevoel heeft getoond.
Hij deelde de werkcommando's in, controleerde zijn collega's overal in het kamp, of zij wel het goede tempo aanhielden bij het vergassen, nam dagelijks appèl af in Lager I en liet zich de ziekmeldingen aanreiken, terwijl hij tegelijkertijd over leven en dood van de gevangenen besliste. Werd hij toevallig de Führer van Lager I? Kom nou. Hij was boordevol geestdrift, om in zo een leidende functie verantwoordelijk te zijn voor het grote werk: Joden te vernietigen. Gelooft men werkelijk dat de hogere SS-moordenaars iemand tot Lagerfüh-rer bevorderd zouden hebben, als hij niet voor de volle honderd procent hun laag-bij-de-grondse moordzin deelde? Zo dom en simpel waren die hoge SS-ers nu ook niet. Frenzel was nooit La-gerführer geworden als hij niet dezelfde wreedheid en boosaardigheid van zijn meerderen, hun rassenhaat en moorddadige vernietigingswil gedeeld had. Hij zou geen dag langer Lagerführer gebleven zijn, als het vermoorden van Joden niet zijn hoogst eigen persoonlijke zaak geweest was. Dat bewees hij elke dag opnieuw door zijn onvoorwaardelijke, nimmer versagende, onvermoeide ijver. En die ijver diende alleen één doel: de totale vernietiging der Joden. Elke zweepslag, elke vuistslag had in Sobibor maar één zin, de vernietiging te versnellen. En hoe vaak heeft deze man geslagen. . . De moorddadige instelling van zijn superieuren maakte hij geheel tot de zij-
ne. Hij is geen eenvoudige helper bij het moorden, hij is mededader (Mitta-ter) in de moordfabriek Sobibor.
Bijverdiensten
Frenzel voelde zich in Sobibor ook daarom thuis, omdat hij zich daar rijk verdiende. Een toeslag van achttien mark dagelijks vormt 540 mark per maand. Alleen door zijn Jodenmoord-toeslag behaalde Frenzel het inkomen van een Duitse hoge ambtenaar, ook even veel als een burgemeester van een stad met 15.000 inwoners in het Lennetal bij Hagen. Zijn hele interesse was erop gericht, niet naar het front te hoeven gaan. Hoeveel gemakkelijker en aangenamer was het, de Joden voor dat hoge inkomen uit te roeien. Naast de vele andere genoegens bood Sobibor ook ongekende mogelijkheden op het gebied van de persoonlijke verrijking. Zo vertelde een verdachte mij in het enige gesprek dat ik met hem had, dat hij tot zijn gevangenneming een groot olieverfschilderij in zijn bezit had, dat geschilderd was door de bekende Hollandse schilder Max van Dam. Van Dam werd in Sobibor vermoord. Ik meen dat dit bezit ook tot verrijking gerekend mag worden. Als dit schilderij er nog is, dan verzoek ik de verdachte het als een teken van berouw aan het Nederlandse volk terug te geven om het in een museum te doen plaatsen.
Radertjes
Helaas niet in Duitsland, maar in Nederland, is de opmerkelijke boekenserie 'Justiz und NS-Verbrechen' in meer dan twintig delen uitgegeven. Zij bevat vele honderden Duitse vonnissen op het gebied van nazi-misdaden. Al na een paar vonnissen gelezen te hebben wordt het iedereen duidelijk hoe het schema van de verdedigers eruit zag: allen waren slechts ontvangers van bevelen en 'kleine lieden', ze waren ook allemaal tegen de Jodenvervolging en vooral tegen het vernietigen der Joden, ook als ze het eigenhandig deden, maar natuurlijk tegen hun wil. Het ziet er naar uit dat er in heel nazi-Duitsland alleen maar kleine radertjes waren, ook als ze duidenden mensen hebben vermoord. Het grote wiel drijft het geheel aan, het kleine radertje draagt de kracht met
Onthulling van het monument van Birkenau. Naar een dia van Jacques I. Furth
grotere snelheid over, zoals iedere fietser weet. Hij was voor de opperste Lagerleiding er verantwoordelijk voor, dat de massamoord zonder wrijving verliep en er zich daarbij geen vertragingen zouden voordoen. Frenzels enige doel was, de moordmachine zo snel mogelijk op volle toeren te brengen en tot het einde toe gaande te houden. Een klein radertje? Het waren juist deze kleine radertjes die ons met zwepen in ons gezicht sloegen of ons kreupel sloegen, en mensen doodden naar luim en lust. Het gerecht dient te weten: het waren juist deze kleine radertjes die al die miljoenen verpulverden. Frenzel besliste op die manier wie vergast, dan wel doodgeschoten zou worden. Op het perron selecteerde hij de mensen naar eigen goeddunken. De executies van de niet meer tot lopen in staat zijnde Joden komen dus alleen voor zijn rekening. Dit kan, in juridische termen, genoemd worden: de onder controle staande macht van een mededader aan massamoord (die Taterschaft eines Mittaters).
IJver
Het enige doel van dit radertje was erop gericht het moorden zo vlug en rationeel mogelijk te organiseren. Al zijn begane misdaden leidden naar de door hem zo gewenste 'Endlösung der Ju-denfrage'. Niemand, zelfs de hoogste leiders van
het moorden niet, hebben hem met bedreiging voor lijf en leden ertoe gedwongen, het vergassingsproces te versnellen. Het was slechts de innerlijke wil van de verdachte, door zijn eerzucht en ijver, door zijn onvoorwaardelijke inzet en de door hem gewilde en met al zijn kracht ondersteunde Jo-denvernietiging, bij Stangl of Reicblei-ter een wit voetje te halen. Zo sprak het Bundesgerichtshof op 19 oktober 1962 uit: 'Bij een door de staat georganiseerde en uitgevoerde massamoord is diegenen altijd mededader, "die in zijn dienstgebicd en in het gebied waar hij invloed kan uitoefenen, ervoor zorgt, dat bevelen onverbiddelijk worden uitgevoerd, of die daaraan ijverig meewerkt'". Ik verzoek het gerecht dit nog eens na te lezen.
Sip Wie kan mij inlichtingen verschaffen over Zippora (Sip) Rodriguez-Lopez. Sip was tijdens de oorlog verloofd met mijn broer Hans (Henri Abraham) de Jong, destijds wonende: Mr. P. N. Arntzeniusstraat 26 hs, Amsterdam-Watergraafsmeer. Hans is, evenals de rest van ons gezin (behalve ik) in Auschwitz. om het leven gekomen, maar Sip schijnt de oorlog overleefd te hebben.
Hetty de Roode-de Jong Beukeboom 16 4101 VL Culemborg tel.: 03450-16065
Uit de rechtszaal Tegen de evangeliepredikers Lucas en Jennie Goeree in Zwolle hebben het CIDI, de Anne Frankstichting, OJEC, de Joodse Gemeenten van Utrecht, Emmen en Zwolle en ons Comité een kort geding aangespannen. Het echtpaar mag twee nummers van hun drukwerk niet verspreiden op een dwangsom van ƒ 1000,- per overtreding met een maximum van ƒ 100.000,- De rechter verbood hen om zich 'beledigend, kwetsend, denigrerend of onverdraagzaam uit te laten over het Joodse ras of aanhangers van de Joodse geloofsovertuiging.' 'Hoezeer gedaagden beweren dat zij nimmer de bedoeling hebben gehad de Joden te kwetsen, toch hebben zij zulks, naar objectieve maatstaven gerekend, wel gedaan en hebben zij bij de verkondiging van hun geloofsovertuiging de grenzen van het rechtens toelaatbare overschreden', aldus mr. Schunck. De Goerees leggen in hun leer rechtstreeks het verband tussen de kruisiging van Jezus en de vernietiging van zes miljoen Joden tijdens de tweede wereldoorlog. In beide gewraakte nummers van Evan wordt volgens de Zwolse rechter dit nog eens benadrukt door foto's van gevangenen in een con-
De kinderen van Buchenwald door Judith Hemmendinger Wat is er geworden van de duizend Joodse kinderen die in 1945 werden bevrijd ? Op 11 april 1945 bevrijdden de Amerikaanse soldaten het kamp Buchenwald en troffen daar tot hun verbijstering in barak 66 ongeveer 1000 kinderen aan. Allemaal jongens, wezen, die uit Auschwitz kwamen. Zij verlieten als eersten Buchenwald, sommigen gekleed in het uniform van de Hitlerju-gend, omdat de Amerikanen geen kinderkleding hadden. Een honderdtal van hen kreeg onderdak in het kindertehuis van Taverny in Parijs, waar de schrijfster directrice van was. Zij vertelt over hun leven in de kampen, hun bevrijding en hun aanvanke-li)k wantrouwen. Bovendien hebben 25 ex-bewoners van Taverny er na vele jaren in toegestemd om hun eigen ver-
centratiekamp en afbeeldingen van hedendaagse taferelen in Israël. Hierin zouden volgens de rechter een aantal lezers van het gospelblad een legitimatie kunnen zien om Joden, alleen al vanwege hun Jood zijn, onheus te bejegenen of mogelijk zelfs vanwege hun ras te discrimineren. 'Gedaagden wisten of konden weten dat het citaat uit het evangelie van Mat-teüs (27 vers 25: Zijn bloed kome over ons en onze kinderen) in het verleden reeds vele malen is gebruikt als legitimatie voor Jodenhaat en Jodenvervolging, met als absoluut hoogtepunt de holocaust gedurende de tweede wereldoorlog, waarvan de trauma's nog vrijwel dagelijks door vele Joden worden ervaren', verklaart Schunck in zijn vonnis. De Goerees zijn in hoger beroep gegaan.
'Beloning'
Ook in Californié moest een proces worden gevoerd dat ons ten nauwste aangaat. Een duister gezelschap van antisemieten en nazivrienden, het 'Le-gion for survival of freedom' en het
haal te vertellen. Hun authentieke getuigenissen worden weergegeven in dit aangrijpende document, waarbij één van de kinderen, Elie Wiesel, zijn verhaal plus voorwoord schreef. De schrijfster Judith Hemmendinger, van oorsprong Franse, verbleef tijdens de oorlog in Zwitserland. Zij woont nu in Jerusalem, waar zij een speciale studie heeft gemaakt van de deportaties en de gevolgen daarvan. De kinderen van Buchenwald is een uitgave van 'Mingus' te Baarn. Prijs: ƒ 24,90. Van harte aanbevolen.
E.F.H.
Het was eens 1940-1945 Dit heeft Louisa M. Hoffman vastgelegd in haar wandkleden 'Expogé' en 'Natzweiler-Struthof' (te zien respectievelijk in Leeuwarden en Overloon). Zij heeft daar nu ook van getuigd in
'Institute for historical Review' had in 1980 een brief gestuurd aan Mei Mer-melstein, een overlevende van Auschwitz-Birkenau en Buchenwald. Daarin loofde het gezelschap $50.000 uit, als Mermelstein kon bewijzen dat Joden in gaskamers te Auschwitz waren vergast. Als Mermelstein niet antwoordde, zou dat in de massamedia, met name de Jerusalem Post, worden gepubliceerd. Een en ander na het verschijnen van een ingezonden brief van Mermelstein in de Jeruzalem Post van 17-8-1980, waarin deze beschreef hoe zijn moeder en twee zusters op 22 mei 1944 de gaskamer waren ingestuurd. Op 9 oktober 1981 stelde de Californische rechter vast dat vergassingen in de zomer van 1944 een feit waren. Bovendien bevestigde de rechter de 'emotionele nood' die het aanbod van de bening teweeg heeft gebracht bij de geadresseerde en andere overlevenden van de vernietigingsramp. Voor dit laatste moesten de gedaagden excuses maken. Het vonnis legde Liberty Lobby het Legion, het Institute e.a. op de $50.000 aan Mermelstein uit te betalen. Dit is inmiddels gebeurd en eiser heeft een bestemming voor het geld gevonden.
Transvaalplein Ongetwijfeld hebben de lezers de blunder opgemerkt in de bespreking van het boek van Ab Caransa in ons vorig nummer. Onze lotgenoten in de Transvaalbuurt kregen in de noodlotsjaren het bevel 'verzamelen op het Transvaalplein' en nergens anders. 'Verzamelen op het Transvaalplein' is dan ook de werkelijke titel van het geschreven eerbetoon dat in een waardige en waardevolle uitvoering bij Bosch en Keuning is verschenen. 'Woord gehouden', de terugblik van 40 of 41 jaar Stichting 1940-1945 is niet alleen aan alle buitengewoon gepensioneerden toegestuurd, maar ook in de boekhandel verkrijgbaar a ƒ 39,50 (uitgave Staatsdrukkerij).
een dubbel bundeltje rijmende overpeinzingen, door haar zelf geïllustreerd. Het boekje is met liefde verzorgd en kan naar beide kanten worden opgengeslagen, ook als Boek zonder titel. De netto opbrengst is voor de sociale fondsen van de Stichting Samenwerkend Verzet en voor musea die verbonden zijn met de jaren '40-'45. Daar zal het ook verkrijgbaar zijn.
Werk niet mee aan vernietiging Ik was ondergedoken. Enige malen ben ik wat men noemt 'door het oog van een naald' gekropen. Nu lees ik in het blad van het Auschwitz Comité over de ellende van de kampen. Men huilt, men laat een traan bij elk verhaal, maar men begrijpt het mensdom niet. Men gelooft niet, dat het de laatste verschrikkingen der geschiedenis waren. Men zoekt verklaringen. Was het alleen het werk van een kliek krankzinnigen? Waren het de industrie-bazen, die zich van een veeleisende arbeiders-, massa wilden ontdoen en zich van figuren als Hitler, Goebbels en anderen bedienden om dat doel te bereiken? Vernietiging van de macht der vakbonden? Een duivels complot van de grote mogendheden? Hoe het ook zij, hoe staan de overlevenden tot de huidige maatschappij? Kunnen zi; de zingende, trommelende en dansende jeugd nog begrijpen?
Vrouwen uit Nederland, die in Ravensbrück gevangen waren, zijn voorjaar 1945 met bussen naar Zweden gebracht. Enkelen van hen zijn veertig jaar later naar Zweden gereisd onder meer om de chauffeurs te eren. Foto's Ingvar Svensson, Svenska Dagbladet.
Churchill voorspelde honderd jaar vrede. Maar dat schijnt voornamelijk op Groot-Brittannië te slaan, en dan niet eens op Noord-Ierland. Kunnen wij uit de holocaust iets leren? Zij die aan een voorzienigheid geloven zijn misschien overtuigd dat het lijden een zin heeft. Wie kan dat, in het licht van de moord op kinderen? Als er een les te trekken is uit de geschiedenis der kampen, dan deze: Vermijdt het lijden. Werk niet mee aan vernietiging. Laat U niet verleiden tot minachting, niet voor 'de' Duitsers, niet voor 'de' Arabieren, zomin als voor 'de' katholieken of 'de' Joden, als er een nieuwe oorlog voorbereid wordt, doe er niet aan mee! Laat 'herdenken' aansporen tot 'denken'.
C. J. Levie
I 0 « | J f £ J H
l i l . j f ^ ^ ^ ^ M ^ ^ K
Beth Simcha Weer elke zondag instuif, tal van cursussen - Iwnet en Engels op drie ni-veau's - bridgen, whisten, klaverjassen, dammen en schaken, een zangkoor en volksdansen. Van alles is er te doen, de hele week door in Beth Simcha. Op 24 november bovendien een bazar / open dag van 11-16 uur. Het clubadres is De Lairessestraat 13, Amsterdam, tel. 020-73 87 80. Wilt u naar Beth Simcha, De Lairessestraat 145, 1075 HJ Amsterdam.
Beth Simcha is een stichting van Joods Maatschappelijk Werk samen met het sociale orgaan van de Ned. Isr. Hoofd-synagoge.
Heidens Heidens, 3e jaargang, nummer 2, een uitgave van het Lau Mazurelfonds maakt veel gewag van kort geding, hoger beroep van rechtszaken. Dit wegens discriminatie en verdachtmaking van zigeuners en hun medestanders. Onderwijs aan zigeunerkinderen blijkt wel te slagen, ondanks geringe betrokkenheid van de ouders. 'Heidens' is een geuzennaam. In de 18e eeuw werden zwervers, bedelaars, vagebonden en zigeuners zo aangeduid. Het waren mensen die niet tot de gevestigde burgerlijke samenleving behoorden, maar leefden in een nomadische cultuur. Een jaarabonnement op Heidens kost ƒ 25,-, losse nummers ƒ 7,50.
Internationaal Auschwitz
Comité bijeen
Op 9 en 10 september zijn de leden van het internationaal Auschwitz Comité op hun jaarlijkse vergadering bijeen geweest in Berlijn (DDR). Er werd, nu wij de veertig jaar bevrijding en onze slachtoffers gedenken, opnieuw een oproep gedaan tot de wereld zich teweer te stellen tegen dreigende algehele vernietiging. Er wordt gewerkt om het voormalige kamp, nu museum Auschwitz, dit graf van de wereld, beter toegankelijk te maken. Men wil betere aanwijzingen in enige talen voor bezoekers aan de buitenlandse paviljoens. Er is niet voldoende personeel om alle paviljoens permanent open te stellen. Wie het kamp en een speciaal block met een groep, alleen of met enkelen wil bezoeken, kan zich het best tevoren schriftelijk aanmelden. Bij de ingang van het terrein zelf wordt ieder aangeraden eerst naar het directiegebouw te gaan; daar krijgt men geleide mee en ook eventueel sleutels. Bijzonder belangrijk is dat van 10 december 1985 tot 27 januari 1986 een tentoonstelling zal worden gehouden in de hal van de zetel der Verenigde Naties te New York onder de titel: Auschwitz-Birkenau, misdaad tegen de mens(elijk)heid. Deze tentoonstelling, de langste ooit op deze bij uitstek internationale plek gehouden, wordt geheel opgezet door het Internationale Auschwitz Comité en uitgevoerd door de directie van het museum Auschwitz. Een persconferentie op 6 december, eveneens te New York, gaat daaraan vooraf. De volgende presidium-bijeenkomst van het Int. Auschwitz Comité zal plaatsvinden te Tel-Aviv.
Annie Fels-Kupferschmidt met het presidium van het Int. Auschwitz Comité bij het monument in Birkenau. Naar een dia van Jacques I. Furth
Leo Groen gestorven
Weer is ons comité een medewerker ontvallen: Leo Groen. Voor de lezers van ons blad en vooral voor de vele lezers van onze herdenkingsnummers is dit een gemis, al weten zij dit niet. Leo Groen heeft jarenlang de advertenties verzorgd; hij was die voor 1986 al aan het voorbereiden. Onze adverteerders zullen zijn telefoontjes niet meer krijgen. Als Amsterdamse diamantbewerker is Leo in de oorlog bij het verzet gekomen en genoot daarna een buitengewoon pensioen. In 1944 is hij gepakt en naar Auschwitz gedeporteerd. Hij heeft de veertig vrije jaren gelukkig nog mogen beleven.
E.T.
SS, BRD, VS Toen het voornemen bekend werd gezamenlijke bijeenkomsten te houden van SSers met Amerikaanse troepenonderdelen, heeft het Nederlands Auschwitz Comité een telegram gestuurd aan de ministers van Binnenlandse Zaken van de Bondsrepubliek en van de Lander Rijnland-Palts en Beieren. Dit telegram luidt: Als oud-SS-slachtoffers en nabestaanden zijn wij verontwaardigd en beledigd wegens de voorgenomen gemeenschappelijke manifestaties van de 6e Gebirgsdivision Traditionsvereinigung met de 70e US-Infantry Division As-sociation in St. Awold (bi) de grens in de buurt van Saarbrücken), Bad Windsheim (Beieren) en Pfaffenheck (bij Koblenz). Wij zonden een gelijkluidend telegram aan de Amerikaanse Ambassade te Den Haag met de vermelding dat deze SS-ers moordenaars van Amerikanen en Europeanen zijn geweest.
Nog steeds herdenkingsjaar De veertigjarige bevrijding is uiteraard in wijde kring aan de orde geweest en is dit nog. Onze Auschwitz-herdenking ging voorop. Intussen hebben de Stichting 1940-1945, de Vrouwen van Ravensbrück, de oud-Buchenwalders, de Vriendenkring Sachsenhausen, de Expogé, Ver
enigd Verzet, de LKG en anderen mei 1945 herdacht, de Vriendenkring van oud-Natzweilers moet nog komen. Wij wensen al dez vrienden nog vele jaren de kracht hun werk voort te zetten.
Veertig jaar na '45 Het is geen opwekkend, zelfs geen weemoedig gedenkboek, deze STIBA-bundel bij het vijfjarig bestaan van de Stichting ter Bestrijding van het Antisemitisme. Vanaf de inleiding van Loe de Jong tot en met de flaptekst gaat het om dezelfde tendenzen die hebben geleid tot de moord op zes miljoen Joden en de gewelddadige vervolging van andere minderheden in Europa. Daar tussen geven dertien Stiba-adviseurs een hele scala van visies op het hedendaagse antisemitisme'. D e neiging is groot om zich met prof. van Arkel te verdiepen in de vele situaties en vormen waarin antisemitisme zich in verschillende perioden manifesteerde en dat nog kan doen. Aan een prognose waagt Van Arkel zich slechts schoorvoetend en met reden. Aan het Christelijke, ook Nieuw- tes -tamentische antisemitisme of anti-ju-daïsme is veel aandacht besteed, vooral in het uitvoerige essay van Dr . Hans Jansen, de auteur van Christelijke Theologie na Auschwitz . Merkwaardig is dat er nauwelijks een regel is te geven waar antisemitisme
Wie kende hen? Familie Löb Lien (Zr. Hedwigis) 3-3-1908 - Rijswijk overleden 30-9-1943 te Oswiecim (P). George (P. Lignatius) 25-9-1909 -Hoensbroek overleden 19-8-1943 te Oswiecim (P). Rob (Br. Linus) 15-10-1910 - Den Haag overleden 30-9-1942 te Oswiecim (P). Theodora (Zr. Therese) 22-10-1911 -Sawah Loenta overleden 30-9-1942 te Oswiecim (P). Hans (leek) 11-10-1913-Sawah Loenta overleden 30-2-1945 te Buchenwald. Postulante Lisamaria Meirowsky 7-9-1904 te Graudenz (Dld) overleden 30-9-1942 te Oswiecim (P). Alle bovenstaande personen werden via kamp Amersfoort naar Westerbork getransporteerd en vandaar naar Polen. H u n overlijden werd bekend gemaakt in de Staatscourant van 27 April 1950. (Duitse dossiers aan de Russen overgedragen). Verdere concrete informatie of zekerheid ontbreekt tot op heden.
wel en niet inheems, door de eeuwen heen, aanwezig is. In Italië, een van ouds Christelijk en Katholiek land, zetel van de pausen bovendien, hebben niet alleen verreweg de meeste Joden Hitier en Mussolini overleefd, maar heeft nooir anti-semitisme bestaan. He t treurigste hoofdstuk is dat van prof. Yehuda Bauer, hoogleraar o.m. in hedendaagse Joodse geschiedenis in Jeruzalem. He t heet: Antisemitisme vandaag - een fictie of een feit? Geen fictie is de hardnekkige propaganda in de Sowjet-Unie gebaseerd op niet minder dan de Protocollen van Zion: de Joden zouden uit zijn op de wereldheerschappij. De protocollen zijn niet zo maar een door de tsaristische politie in elkaar gedraaide vervalsing, maar een bewerking van een tegen keizer Napoleon III, de autocraat van Parijs, gericht pamflet. Dit thema, streven naar wereldmacht, blijkt honderden malen uitgekraamd en gevarieerd te worden in een reeks van publicaties. Een rijtje kampioenen in deze vuilspuiterij noemen wij ook maar eens: Jewgeni Jewsejew, Ljew Kornejew, Skoeratow, Wladimir Begoen, een kwartet van een heel orkest, erg genoeg. De jaren tachtig brachten daar-
Wie één of meer van deze mensen heeft ontmoet wordt verzocht zich in verbinding te stellen met de heer J. Kreeu-wen, Tobias Asserlaan 50, 5056 V C Berkel-Enschot.
enboven de schandelijke en onzinnige beschuldiging dat de zionisten de nazimoordenaars krachtig zouden hebben geholpen. De naar macht hongerende Joden zouden zichzelf hebben uitgeroeid. In Egypte en andere Arabische landen blijken verscheiden scribenten eveneens de protocollen-fantasie en de nazi-collaboratie te verkondigen. O o k hier worden Joden veelal als zionisten aangeduid. G. Philip M o k wijst erop dat de bewering dat de vervolging van Joden hun eigen schuld is, een lange traditie heeft. Prof. Mr. J. E. Doek legt uit dat de strafwet, hoe onmisbaar ook, tegenover antisemitisch gedrag vele haken en ogen kent. Wiesenthal resumeert neo-nazisme met name in de Bondsrepubliek en Oostenrijk. Simon Speyer memoreer t het werk van Ben Sijes. En er is meer. Een waardevolle bundel die vele diensten zal bewijzen, helaas. E.T.
Prof. Dr . D . van Arkel e.a. Veertig jaar na '45. Visies op het hedendaagse antisemitisme. Ingeleid door prof. dr. L. de Jong. Meulenhoff Informatief. Amsterdam, 1985. Prijs: ƒ 4 5 , -
Bezoek aan Auschwitz Mensen die behoefte voelen een bezoek te brengen aan Auschwitz kunnen dat aan ons secretariaat opgeven. Naa r gelang van het aantal belangstellenden kan dan worden bekeken of en wanneer een gezamenlijke reis is te organiseren.
Bovenste rij v.l.n.r.: Hans, Pater Ignatius, Pater Nivardus, Broeder Linus Onderste rij v. 1. n, r.: Mère Maria-Theresia, Mère Veronica (werd niet gedeporteerd) en Mère Hedwigis