ASTIMDA SOLUNUM FONKSİYON TESTLERİ

ASTIMDA ASTIMDA SOLUNUM SOLUNUM

FONKSİYON FONKSİYON TESTLERİTESTLERİ

Prof. Dr. Bilun GemicioğluProf. Dr. Bilun Gemicioğlu

SFT’NİN ASTIMDA YERİSFT’NİN ASTIMDA YERİ

TanıTanı

Ayırıcı tanıAyırıcı tanı

Farklı fenotiplerin ayırımıFarklı fenotiplerin ayırımı

Patogenezin irdelenmesiPatogenezin irdelenmesi

Ağırlık derecesinin Ağırlık derecesinin belirlenmesibelirlenmesi

İzlemİzlem

SFT’NİN BAŞARISISFT’NİN BAŞARISI

İyi bir aletİyi bir alet

Doğru ölçüm ve manevraDoğru ölçüm ve manevra

Eğitilmiş teknik personelEğitilmiş teknik personel

İyi değerlendirmeİyi değerlendirme

ile ile sağlanabilir.sağlanabilir.

ASTIMDA SFTASTIMDA SFT

Spirometrik incelemeSpirometrik inceleme

PEFmetrePEFmetre

Akım volumAkım volum

Bronkoprovokasyon testleriBronkoprovokasyon testleri

Egzersiz testiEgzersiz testi

Akciğer volümleriAkciğer volümleri

Diffüzyon kapasitesiDiffüzyon kapasitesi

158 as158 astım çalışmasında irdelenenlertım çalışmasında irdelenenler

0

10

20

30

40

50

60

70

80

preFEV1

postFEV1

FVCFEV1/FVC

FEV1rev

amPEF

pmPEF

PEFvar

FEF25-75

PC/PD20

% ç

alış

ma

ATS/ERS Task Force Asthma Control 2005

ASTIM TANISINDAASTIM TANISINDA SFT BULGULARI SFT BULGULARI

ObstrüksiyonObstrüksiyon

ReversibiliteReversibilite

Günlük değişkenlik Günlük değişkenlik (Diürnal varyasyon)(Diürnal varyasyon)

Bronş hiperreaktivitesiBronş hiperreaktivitesi

GINA 2004: www.ginasthma.com

FEVFEV1 1 < %80< %80

FEVFEV11/FVC < %80/FVC < %80

Efora bağımlıEfora bağımlı1lt altında FEV1lt altında FEV11

izlemde yetersizizlemde yetersiz

OBSTRÜKSİYON: FEVFEV1, 1, FEVFEV11/FVC/FVC

GINA 2004

FEV1 FVC

FIV1

0 1 2 3 4 sn

OBSTRÜKSİYON: FEFFEF25-7525-75

Ruppel GL. Pulmonary function testing 1998

Kemp SF, Lockey RF. Diagnostic Testing of Allergic Disease 2000

Avantaj: Erken obstrüksiyonu göstermede daha sensitif

Dezavantaj: Normal değerleri çok değişken, düşük tekrarlanabilme

FEV1

FEV1

FVC

FVC

Normal

Obstrüksiyon

FEF25-75

FEF25-75

OBSTRÜKSİYON:OBSTRÜKSİYON: Diğer Ekspiratuvar Akım DeğerleriDiğer Ekspiratuvar Akım Değerleri

Teft: ortalama transit Teft: ortalama transit zamanzaman

Diğer: FEVDiğer: FEV0,50,5, FEV, FEV22, ,

FEVFEV33, FEF, FEF7575, FEF, FEF5050, ,

FEFFEF2525, FEF, FEF75-8575-85, ,

FEFFEF200-1200200-1200


teftFVC

OBSTRÜKSİYON: PEF

FEVFEV11 ile PEF iyi ile PEF iyi korele etmektekorele etmekteKendi iyisine göre Kendi iyisine göre izlemde daha yararlıizlemde daha yararlı

Çok fazla efora Çok fazla efora bağımlıbağımlıErken ve ileri Erken ve ileri obstrüksiyonda obstrüksiyonda yetersizyetersiz


OBSTRÜKSİYON: Akım Volüm OBSTRÜKSİYON: Akım Volüm

İlave bilgiler verebilir. İlave bilgiler verebilir. Ayırıcı tanıda da Ayırıcı tanıda da önemlidir:önemlidir:

– İntratorasik İntratorasik obstüksiyonobstüksiyon

– Ekstratorasik Ekstratorasik obstrüksiyonobstrüksiyon

– Solunum kas Solunum kas zayıflığızayıflığı

JMB Hughes, NB Pride. Lung Function Tests

V (lt)

V (lt/sn

FEF50

FEF25

FEF75

FVC

ERVIRV

İntratorasik diffüz obstrüksiyonun İntratorasik diffüz obstrüksiyonun derecesiderecesi

FEV1/FVC=3,3/4 FEV1/FVC=2,4/3,7 FEV1/FVC=0,8/2,2

Normal Hafif obstrüksiyon Ağır obstrüksiyon

İntratorasik obstrüksiyonun yeri: İntratorasik obstrüksiyonun yeri: çift kompartmançift kompartman

Ana bronşta tümörle Ana bronşta tümörle tıkalıtıkalı

Tek akciğerTek akciğer

JMB Hughes, NB Pride. Lung Function Tests

0 1 2

FEV1/FVC=1/1,7 lt

İntratorasik değişken obstrüksiyonİntratorasik değişken obstrüksiyon

Ekspirasyon İnspirasyon

PtrPpl > Ptr >

Ppl

İnspirasyonEkspirasyon

Ptr > Patm Patm > Ptr

Ekstratorasik değişken obstrüksiyonEkstratorasik değişken obstrüksiyon

İnspirasyonEkspirasyon

Ptr = Patm Patm = Ptr

Sabit obstrüksiyonSabit obstrüksiyon

Solunum kas zayıflığıSolunum kas zayıflığı

0 1 2 3

FEV1

Azalmış Azalmış FVCFVC Ölçümü ÖlçümüŞahsın iyi koopere edememesiŞahsın iyi koopere edememesi

Restiktif vantilasyon bozukluğuRestiktif vantilasyon bozukluğu

– Sol. merkezinin depresyonu, Sol. merkezinin depresyonu, nöromüsküler hast.nöromüsküler hast.

– Toraks genişlemesinin engellenmesiToraks genişlemesinin engellenmesi

– Diafragm hareketinin önlenmesiDiafragm hareketinin önlenmesi

– Akciğer genişlemesinin engellenmesiAkciğer genişlemesinin engellenmesi

– Fonksiyone akciğer dokusunda Fonksiyone akciğer dokusunda azalmaazalma

İlerlemiş obstrüksiyonİlerlemiş obstrüksiyon

FVC

RV

Restriksiyon / Obstrüksiyon

Astım Amfizem Restriksiyon

REVERSİBİLİTE: TanımREVERSİBİLİTE: Tanım

Hava yolu obstrüksiyonu bulunan Hava yolu obstrüksiyonu bulunan olgularda, farmakolojik bir ajan verilerek olgularda, farmakolojik bir ajan verilerek obstrüksiyondaki değişimin incelenmesidir.obstrüksiyondaki değişimin incelenmesidir.

Obstrüksiyondaki geri döndürülebilirlik Obstrüksiyondaki geri döndürülebilirlik veya bronkodilatör yanıt olarak da veya bronkodilatör yanıt olarak da tanımlanabilir.tanımlanabilir.

REVERSİBİLİTE: Klinikte yeriREVERSİBİLİTE: Klinikte yeri

Astım tanısıAstım tanısı

Astım-KOAH ayırımıAstım-KOAH ayırımı

Hastanın anlık en iyi değerinin saptanmasıHastanın anlık en iyi değerinin saptanması

Tedaviye etkinliğin belirlenmesiTedaviye etkinliğin belirlenmesi

Klinik araştırmalarKlinik araştırmalar

REVERSİBİLİTE: Test öncesi REVERSİBİLİTE: Test öncesi kesilmesi gereken ilaçlarkesilmesi gereken ilaçlar

İLAÇİLAÇ Kesilmesi gereken süreKesilmesi gereken süre

Kısa etkili beta-2Kısa etkili beta-2 8 saat8 saat

Uzun etkili beta-2Uzun etkili beta-2 12 saat12 saat

Oral uzun etkili teofilinOral uzun etkili teofilin 24 saat24 saat

AntikolinerjiklerAntikolinerjikler 8 saat (kısa), 24 saat (uzun)8 saat (kısa), 24 saat (uzun)

KromoglikatKromoglikat 8-12 saat8-12 saat

İnhale steroidİnhale steroid devamdevam

JMB Hughes, NB Pride. Lung Function Tests 2000

Astım Çalışma Grubu Toraks D. 2003. 4:3ek

REVERSİBİLİTEREVERSİBİLİTE

Erken ReversibiliteErken Reversibilite

Orta derecede hava yolu obstrüksiyonu Orta derecede hava yolu obstrüksiyonu olan hastalarda tanıya yardımcıdırolan hastalarda tanıya yardımcıdır

Geç ReversibiliteGeç Reversibilite

İnflamasyonda kalıcı değişiklikler İnflamasyonda kalıcı değişiklikler oluşmamışsa saptanabilir.oluşmamışsa saptanabilir.

GINA 2004

Erken Reversibilite: Bronkodilatör?Erken Reversibilite: Bronkodilatör?

Salbutamol: Salbutamol: ÖDİ+spacer ile 400micgÖDİ+spacer ile 400micg

Nebül ile 2,5-5 mgNebül ile 2,5-5 mg

Terbutalin: Terbutalin: ÖDİ+spacer ile1000micgÖDİ+spacer ile1000micg

Nebül ile 5-10mgNebül ile 5-10mg

Antikolinerjik veya beta agonist ile Antikolinerjik veya beta agonist ile antikolinerjik konbinasyonu KOAH’da antikolinerjik konbinasyonu KOAH’da tercih edilebilir.tercih edilebilir.

GINA 2004, GOLD 2003

Astım Çalışma Grubu Toraks D. 2003: 4:2ek

REVERSİBİLİTE: Ölçüm değerleriREVERSİBİLİTE: Ölçüm değerleri

FEVFEV11 (en sık) (en sık)%12, %15, 200ml değişim%12, %15, 200ml değişim

PEFPEF%12,%15 değişim%12,%15 değişim

FVCFVC%15 değişim%15 değişim

FEF25-75FEF25-75%20-30 değişim%20-30 değişim

Sgaw(spesifik kondüktans)Sgaw(spesifik kondüktans)%30-40 değişim%30-40 değişim

Kemp SF, Lockey RF. Diagnostic Testing of Allergic Disease 2000

Erken Reversibilite: Erken Reversibilite: Mutlak DeğişkenlikMutlak Değişkenlik

Post FEV1 – İlk Post FEV1 – İlk FEVFEV11 = ……ml = ……ml

Predikt değeri yüksek olan olgularda daha kolay Predikt değeri yüksek olan olgularda daha kolay reversibilite saptanmasına yol açabilirreversibilite saptanmasına yol açabilir

Başlangıç değerinden etkilenmezBaşlangıç değerinden etkilenmez

Astım Çalışma Grubu. Toraks D. 2003: 4:2ek

Erken Reversibilite: Erken Reversibilite: Başlangıç Değeri Üzerinden DeğişkenlikBaşlangıç Değeri Üzerinden Değişkenlik

Post FEV1 – İlk FEV1Post FEV1 – İlk FEV1 x100 x100

İlk FEV1İlk FEV1

Predikt değere oranla daha kolay Predikt değere oranla daha kolay reversibilite saptanırreversibilite saptanır

Başlangıç değerinden etkilenirBaşlangıç değerinden etkilenir


Erken Reversibilite: Erken Reversibilite: Predikt Değer Üzerinden DeğişkenlikPredikt Değer Üzerinden Değişkenlik

Post FEV1 – İlk FEV1Post FEV1 – İlk FEV1 x100 x100

Predikt FEV1Predikt FEV1

Daha zor reversibilite saptanırDaha zor reversibilite saptanır

Başlangıç değerinden etkilenmezBaşlangıç değerinden etkilenmez



Erken ReversibiliteErken Reversibilite– FEVFEV1 1 ve/veya PEF ölçümlerinden sonra ve/veya PEF ölçümlerinden sonra

hastaya kısa etkili beta-2 agonist inhale hastaya kısa etkili beta-2 agonist inhale ettirilir.ettirilir.

– 15-20 dk sonra ölçümde FEV15-20 dk sonra ölçümde FEV1 1

İlk değere göre %12-15 İlk değere göre %12-15

Mutlak değer 200ml Mutlak değer 200ml

Predikt değere göre %12 Predikt değere göre %12

artmışsa test artmışsa test pozitifpozitif kabul edilir kabul edilir. .

GINA 2004



Geç ReversibiliteGeç Reversibilite

İki haftalık oral prednizolon (30-40 mg/gün İki haftalık oral prednizolon (30-40 mg/gün dozunda başlayıp azaltılarak) veya 2-6 dozunda başlayıp azaltılarak) veya 2-6 haftalık inhaler steroid tedavisi sonrası haftalık inhaler steroid tedavisi sonrası ölçülen FEVölçülen FEV11’de tedavi öncesine göre %12-’de tedavi öncesine göre %12-

15 düzelme saptanması ile test 15 düzelme saptanması ile test pozitifpozitif kabul kabul edilir.edilir.

GINA 2004


REVERSİBİLİTE: GeçerliliğiREVERSİBİLİTE: Geçerliliği

Değişim (%)Değişim (%) Duyarlılık (%)Duyarlılık (%) Özgüllük (%)Özgüllük (%)

FEVFEV11’de minimum değişim 200 ml’de minimum değişim 200 ml

> 10> 10 5858 7777

> 15> 15 4343 8181

> 20> 20 2929 8787

FEVFEV11’de minimum değişim koşulu yok’de minimum değişim koşulu yok

> 10> 10 6363 5858

> 15> 15 4444 7272

> 20> 20 2929 8484Kesten S. Chest.1994, 105: 1042-1045

PEF DEĞİŞKENLİĞİPEF DEĞİŞKENLİĞİ

Hava yolları lümenindeki günlük veya gün Hava yolları lümenindeki günlük veya gün içi değişimin göstergesidir.içi değişimin göstergesidir.

Sabah kalkınca hiç ilaç kullanmadan ve Sabah kalkınca hiç ilaç kullanmadan ve akşam yatarken tüm ilaçlardan sonra akşam yatarken tüm ilaçlardan sonra yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Astım ve özellikle mesleki astım tanısı, Astım ve özellikle mesleki astım tanısı, derecelendirmesi ve izlemde kullanılabilir.derecelendirmesi ve izlemde kullanılabilir.

GINA 2004


Astımlı Hastada PEF İzlemi

DİURNAL VARYASYON DİURNAL VARYASYON


Aşağıdaki sabah akşam değişkenlikleri Aşağıdaki sabah akşam değişkenlikleri %20 üzerindeyse astım lehine kabul edilir%20 üzerindeyse astım lehine kabul edilir..

X 100X 100% Amplitüd Ortalama =Maksimum PEF - Minimum PEF

1/2 x (Maksimum PEF + Minimum PEF)


% Amplitüd Maksimum değeri =

Maksimum PEF - Minimum PEF

Maksimum PEFX 100


Bir hafta boyuncaBir hafta boyunca


GINA 2004

< %85% En İyi Değişim=Minimum PEF

Maksimum PEF< % 85

Hava yolu aşırı duyarlılığı ile en iyi korele eden formül olarak saptanmıştır.

Bir olguda PEF / semptomlar ilişkisi

Uwyyed et al. ERJ 1996;9:872-9

Başka bir olguda PEF / semptomlar ilişkisi

Uwyyed et al. ERJ 1996;9:872-9

Semptomlar / SFT / Semptomlar / SFT / İnflamatuvar parametrelerİnflamatuvar parametreler

Pek çok çalışmada tanı ve izlemde Pek çok çalışmada tanı ve izlemde semptomlar ile solunum fonksiyon semptomlar ile solunum fonksiyon testlerinin korelasyonu saptanamamıştır.testlerinin korelasyonu saptanamamıştır.

Solunum fonksiyon testleri ile inflamatuvar Solunum fonksiyon testleri ile inflamatuvar parametrelerinde korele olmadığı parametrelerinde korele olmadığı gözlenmiştir.gözlenmiştir.

Bellia V. et al Chest 2003, 123: 1066

Fabri ML. et al AJRCCM 2003, 164: 418

‘‘UnstableUnstable’’ Astımda PEFRAstımda PEFR

Nocturnal asNocturnal astımtım::

AlevlenmeAlevlenme

Brittle astBrittle astımım::

PremenstruPremenstrueel astl astımım::

0 1 2 hafta

PEFR

STEROİD-SENSiTiF

PEFR

0 1 2 hafta

STEROİD-DİRENÇLİ

Prednizolon 30-40 mg/gün

Steroide Dirençli Astımda PEFSteroide Dirençli Astımda PEF

AĞIRLIK DERECESİ:AĞIRLIK DERECESİ:Stabil astımStabil astım

Ağır Persistan

Orta Persistan

Hafif Persistan

Hafifİntermitan

Gündüz semptom Gece semptomları

< haftada 1 egzersiz sonrası

< ayda 2

> haftada 1

> ayda 2

Her gün > haftada 2

Sürekli Çok sık

PEF veya FEV1 PEF veya FEV1

>%80 <%20

>% 80 % 20-30

%60-80 >%30

%60 >%30

GINA 2004

AĞIRLIK DERECESİ:AĞIRLIK DERECESİ:Akut astımAkut astım

Ağır Atak Orta Atak

Hafif Atak

Wheeze Nabız

Ekspiryum sonunda 100/dak

Ekspiryum boyunca 100-120/dk

Inspiryum Ekspiryum 120/dak

PEF veya FEV1 SaO2

%80 %95

% 50-80 % 95-91

%50 %91

GINA 2004

Anamnez ve FM astımı düşündürüyor

mu? Evet

Evet

Evet

EvetHayır

Hayır

Hayır

HayırFEV1/FVC normal mi?

FVC, FEV1 normal mi?

FEV1 de artış oldu mu ?

Anamnezi derinleştir

Spirometri yapBronkodilatör

uygula

ASTIM olasılığı

fazla

PEF değişkenliği bak BPT uygula

Restriktif hastalık düşün

KOAH olasılığını düşün

Geç reversibilite bak

Hayır -

Evet +

İleri tetkikler yap

Restriksiyon Kas zayıflığı Normal Hava akımı kısıtlanması

RVRV RV

RVERV

ERV ERV

ERV

VTVT VT

VT

VC

TLC

FRC

TLC

FRC

TLC

FRC

TLC

FRC

VC VC

VC

Akciğer Volümleri ve Ayırıcı Tanı

PV hastalık

Göğüs duvarı ve NM

hastalıklar

İntrest. Akc hast pnömonitis

ASTIM ve KB

KOAH ve Amfizem

Normal veya hafif astım

Evet

Evet

Evet

Evet Evet Evet

Evet

Evet

Hayır

Hayır

Hayır

Hayır

Hayır

Hayır

Hayır Hayır

Restriksiyon Obstrüksiyon Miks defekt

Normal ?

FEV1/FVC>%80

FEV1>%80 FEV1>%80

TLC TLC

DLCO DLCO DLCO

Değiştirilmiş - ATS/ERS SFT Standardizasyonu ERJ 2005;26:153-968

Pletismograf ile astımda ayırıcı tanı

SONUÇ:SONUÇ: OBSTRÜKSİYON? OBSTRÜKSİYON?

Hafif olgularda obstrüksiyon bulunmayabilir.Hafif olgularda obstrüksiyon bulunmayabilir.

FEVFEV11<%80 ve/veya FEV<%80 ve/veya FEV11 /FVC<%80 kriter /FVC<%80 kriter olarak tanı ve ayırıcı tanıda yetmeyebilir.olarak tanı ve ayırıcı tanıda yetmeyebilir.

Spirometre ve PEF ölçümü tanı ve ayırıcı Spirometre ve PEF ölçümü tanı ve ayırıcı tanıda yetmeyebilir.tanıda yetmeyebilir.

Semptomlar ile FEVSemptomlar ile FEV11 korelasyonu pek çok korelasyonu pek çok çalışmada gösterilememiştir.çalışmada gösterilememiştir.

İzlemde 1lt altındaki FEVİzlemde 1lt altındaki FEV11’ler hastalığın gidişini ’ler hastalığın gidişini göstermede yetersiz kalabilir.göstermede yetersiz kalabilir.

SONUÇ:SONUÇ: REVERSİBİLİTE? REVERSİBİLİTE?

Reversibilite testi pozitifliği astım tanısında Reversibilite testi pozitifliği astım tanısında yardımcı bir testtir.yardımcı bir testtir.

Özellikle hafif ve ağır olgularda yetersizdir.Özellikle hafif ve ağır olgularda yetersizdir.

Diğer tanı yöntemleri ile birlikte Diğer tanı yöntemleri ile birlikte kullanıldığında yararlı olabilir.kullanıldığında yararlı olabilir.

SONUÇ:SONUÇ: PEF DEĞİŞKENLİĞİ PEF DEĞİŞKENLİĞİ

Çok seyrek semptomları olan intermitan Çok seyrek semptomları olan intermitan olgularda tanıda yetersiz kalabilir. olgularda tanıda yetersiz kalabilir.

Ağır hastada günlük değişkenlik Ağır hastada günlük değişkenlik kaybolmuş olabileceğinden izlemde tek kaybolmuş olabileceğinden izlemde tek başına değerlendirme kriteri olmamalıdır.başına değerlendirme kriteri olmamalıdır.

Hafif ve orta persistan astım, astım Hafif ve orta persistan astım, astım fenotiplerinin ve mesleki astımın tanısında fenotiplerinin ve mesleki astımın tanısında ve izleminde yeri vardır.ve izleminde yeri vardır.

GINA 2004

Astımda solunum fonksiyon testleri Astımda solunum fonksiyon testleri tanıyı desteklemek veya ayırıcı tanı için tanıyı desteklemek veya ayırıcı tanı için yapılmalıdır. Ancak negatif bulgular yapılmalıdır. Ancak negatif bulgular tanıyı reddettirmeztanıyı reddettirmez

Astım derecelendirmesi ve izleminde de Astım derecelendirmesi ve izleminde de kullanılır. Ancak semptomlara veya kullanılır. Ancak semptomlara veya inflamatuar parametrelere üstünlüğü inflamatuar parametrelere üstünlüğü yoktur.yoktur.

GENEL SONUÇ 1: ASTIMDA SFT

En sık kullanılan ölçümler spirometrik En sık kullanılan ölçümler spirometrik değerlendirme, reversibilite, PEF değerlendirme, reversibilite, PEF değişkenliği, BPT’dir.değişkenliği, BPT’dir.

Ayırıcı tanı açısından akım volüm eğrisi, Ayırıcı tanı açısından akım volüm eğrisi, akciğer volümleri ve diffüzyon testi de akciğer volümleri ve diffüzyon testi de kullanılabilir.kullanılabilir.

GENEL SONUÇ 2: ASTIMDA SFT

TEŞEKKÜRLER

ASTIMDA SOLUNUM FONKSİYON TESTLERİ

Documents