This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
«ՄԻՏՔ» ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ
ՋԱՎԱԽՔԻ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԻ
ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ (ի սկզբանե մինչ 2012 թ. սկիզբը)
ºñ¨³Ý
§ØÇïù¦ í»ñÉáõÍ³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝ 2012
2
Ðî¸ 01: 94/99 ¶Ø¸ 91.9:63 æ 360
Մատենագիտությունը կազմել և հրատարակության է պատրաստել պ.գ.թ. Վահե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ æ 360 æ³í³ËùÇ ÑÇÙݳѳñóÇ Ù³ï»Ý³·ÇïáõÃÛáõÝ / γ½Ù., ì.
Վերջին շրջանում տարբեր ուսումնասիրողների և հատկապես ուսանողության շրջանակներում արագ չափերով մեծանում է հե-տաքրքրությունը Ջավախքի և հարակից շրջանների անցյալի ու ներկայի նկատմամբ: Ուրախալի այդ երևույթին մեծապես վնասում էր այն իրողությունը, որ նշյալ շրջանակներն իրենց գիտա-հրապա-րակախոսական պրպտումների համար մինչ օրս ձեռքի տակ չու-նեին աղբյուրները, գրականությունը, համացանցային հասցեները և զանազան այլ նյութերը մատնանշող այն մատենագիտական ձեռ-նարկը, որը կհեշտացներ կատարվող աշխատանքը: Ավելին, տեղ-յակ չլինելով այդ նյութերի գոյության մասին, շատերն իրենց ուսումնասիրությունները կատարում էին` այդպես էլ չօգտվելով վերջիններիցս կամ չմատնանշելով դրանք: Ահա այս բացը լրացնե-լու է գալիս սույն մատենագիտական ձեռնարկը:
Գրքույկն իրենից ներկայացնում է պ.գ.դ., պրոֆ., ՀՀ ԳԱԱ թղթա-կից անդամ Ա.Ա. Մելքոնյանի` «Ջավախքը 19-րդ դարում և 20-րդ դարի առաջին քառորդին» (Ե., 2003) ստվարածավալ մենագրու-թյան օգտագործված աղբյուրների և գրականության ցանկը, որտեղ հեղինակի կողմից ամենայն մանրամասնությամբ ի մի են բերված մինչ այդ հրապարակի վրա առկա բոլոր նյութերը` ձեռագիր աղբ-յուրների, արխիվային փաստաթղթերի, գիտական գրականության, ժողովածուների, հանդեսների, քարտեզների, հոդվածների և հրա-պարակումների, պարբերական մամուլի և այլնի տեսքով:
Մատենագիտության վերջում բերված են երկու հավելվածներ: Առաջին հավելվածում ներկայացված են այն բոլոր նյութերը,
որոնք հրապարակ են դուրս եկել պրոֆ. Ա.Ա. Մելքոնյանի վերոնշյալ աշխատության հրատարակությունից (2003 թ.) հետո:
Երկրորդ հավելվածը պարունակում է համացանցային հասցե-ների ցանկը: Նշյալ կայքէջերը ուղղակի կամ անուղղակի տեղեկու-թյուններ են պարունակում Ջավախքի մասին:
Վահե ՍԱՐԳՍՅԱՆ
4
ՋԱՎԱԽՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՄԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ
¸) ²ÛÉ É»½áõÝ»ñáí 3.138. Ayni Ali, Kavanin–i Ali Osman der hulasa–i mezamin–i defter–i
divan, Istanbul, 1280. 3.139. Birken A., Die Prowinzen des osmanischen Reiches, Wiesbaden,
1976. 3.140. Brosset M., Voyage archéologique en Transcaucasie, SPb., 1850. 3.141. Hammer J., Histoire de l’empire ottoman, t. 17, Paris, 1843. 3.142. Hofmann S. J.,II Vicariato Apostolico Di Constantinopoli, 1453–
1830. 3.143. Hovannisian R. G., The Republic of Armenia, vol. 1, Berkeley, Los
Angeles, London 1971, vol. 2, vol. 3. 3.144. Kurumu, c. 15, ekim Ankara, 1951, sayi 60. 3.145. Markwart J, Das Itinerer von Artaxata nach Armastica, Wien, 1920.
17
3.146. Markwart J., Skizzen zur historischen Topographie und Geschichte von Kaukasien, Wien, 1928.
3.147. Pitcher D. E., An historical geography of the ottoman Empire…, Leide E. J. Brill, 1972.
3.148. Smith E., Researches of the rev. E. Smith and rev. H. G. O. Dwight in Armenia including a Journey through Asia Minor, and Georgia and Persia, vol. 1, Boston, 1833.
3.149. Ubicini M. A., Lettres sur la Turquie, Paris, 1853. 3.150. Varandian M., Le conflit arméno–géorgien et la guerre du Caucase,
¸) ²ÛÉ É»½áõÝ»ñáí 5.96. Abich G., Geologische Beobachungen auf Reisen in den Gebirgsländern
zwischen Kur und Araxes (ÇÊÎÈÐÃÎ), êíèãà 8, Ò., 1873. 5.97. Melkonyan A., Lessons of Armeno–Georgian relations and the
current situation, 2nd Armenian–Georgian political and intellectual dialogue, Tbilisi and Yerevan, 12–14 april, 2000, London, 2000, p. 10–14.
5.98. Melkonyan A., Pages of the Ethno–Demographic History of Javakhq, Ethnoregional policy of Armenia and Georgia. Materials of Round Table april 16–19, 1999, Yerevan, p. 75–78:
Սույն հավելվածում ներկայացվում են հիմնականում այն նյու-թերը, որոնք հրապարակի վրա են հայտնվել 2003 թվականից հետո: Վերջիններս հասկանալի պատճառով չէին կարող տեղ գտնել Ա.Ա. Մելքոնյանի` «Ջավախքը 19-րդ դարում և 20-րդ դարի առաջին քա-ռորդին» (Ե., 2003), աշխատության մեջ: Միաժամանակ հարկ ենք համարել սույն բաժնում ներառել նաև այնպիսի աշխատանքներ, որոնք հրատարակվել են 2003 թ. առաջ, սակայն, տեղ չեն գտել նշված գրքում: Այդպիսի գործերը, որոնց գերակշիռ մասը ոչ գիտա-կան բնույթի է, այդուհանդերձ, կարող են օգտակար լինել Ջավախ-քի հիմնահարցի մի շարք ոլորտների` գյուղաշխարհի, կենցաղի ու այլևայլնի ուսումնասիրման համար:
Սույն բաժնում ի մի են բերվել միայն այն հրատարակությունները, որոնք իրենցից ներկայացնում են գրքեր, ժողովածուներ, զանազան ուսումնասիրություններ, խորհրդաժողովների և այլ միջոցառումների, ինչպես նաև զանազան ծրագրերով իրականացված վերլուծական հրատարակություններ, հատուկ ուշադրության է արժանացված տվյալ շրջանի մամուլը: Բազմաքանակության և սփռվածության պատճառով այստեղ տեղ չեն գտել առանձին հոդվածների կամ հրապարակումների հասցեները: Վերջիններս ոչ միայն տարածված են զանազան տեղական և արտերկրի հանդեսներում և մամուլում, այլ նաև վերջին շրջանում ժամառժամ ավելանում է այդպիսի նյութերի քանակը նաև համացանցում: Նույնպես և խուսափել ենք այստեղ զետեղելու միջազգային կազմակերպությունների, վերլուծական և այլ կենտրոնների` Ջավախքին առնչվող զեկույցների, բանաձևերի, հայտարարությունների, այլևայլ նյութերի հասցեները, վերջիններիս բազմապիսի և հիմնականում համացանցային ձևաչափի պատճա-ռով2: Այս կարգի գործերից առավել կարևորներն3 անպայմանորեն 2 Միայն Ջավախքին վերաբերող կամ վերջինիս մասին կարևոր տեղեկու-թյուններ պարունակող գլխավոր կայքէջերի ցանկը տեսնել երկրորդ հա-վելվածում: 3 Եթե նյութն օտար լեզվով է, ապա աշխատում ենք այն ներկայացնել թարգմանաբար, չնայած հնարավոր են նաև բնագրային լեզվով վերահրա-տարակություններ:
29
կընդգրկվեն մեր կողմից արդեն պարբերական դարձած «Հայոց հյուսիսային դարպասները. Ջավախք, Լոռի» բազմահատորյակում:
Ջավախքին սահմանակից, վերջինիս ճակատագրով ներկա Վրաստանի կազմում գտնվող և Լոռվա հյուսիսային շրջանը հան-դիսացող տարածաշրջանի (Գուգարք աշխարհի հյուսիս-արևելյան գավառներ) մասին ևս առկա է որոշ գրականություն, զանազան այլ նյութեր: Հարկ ենք համարել ապագա ուսումնասիրողների ու-շադրությանը ներկայացնել ոչ այնքան մեծաքանակ այդ գործերը4, իսկ առանձին նյութեր, ինչպես նախկինում, ապագայում ևս տեղ կգտնեն «Հայոց հյուսիսային դարպասները. Ջավախք, Լոռի» բազ-մահատորյակում:
Ցանկից, բնականաբար, դուրս են թողնված Ջավախքի պատ-կերները ներկայացնող կամ ջավախքցիների կողմից ստեղծված գրական-գեղարվեստական գործերը, որոնք անթիվ են: Այդուհան-դերձ, այդ ոլորտի գործերից հարկ ենք համարել ներառել եզակի գործեր, որոնք ունեն փաստառատ հենք կամ պարունակում են Ջա-վախքը ներկայացնող և հետագա ուսումնասիրողներին հե-տաքրքրող ազգագրական-բանահյուսական մեծաքանակ նյութեր:
Մամուլի մասին: Հիշեցնենք. ուսումնասիրողները խնդրո ա-ռարկա տարածաշրջանի անցյալի ու ներկայի մասին ներկայացնող մամլո մատենագիտությունը կարող են գտնել Ա. Մելքոնյանի սույն հրատարակության մեջ, իսկ նրանք, ովքեր կարիք կզգան առավել խորությամբ ուսումնասիրելու բուն Ջավախքում հրատարակված մամուլը, ապա վերջիններիս մեծապես կօգնի Վ. Մաղալյանի կող-մից հրատարակված և Ջավախքի` սկզբնավորումից մինչ մեր օրերի մամուլի մասին մանրակրկիտ տեղեկություններ պարունա-կող հոդվածը5: Ավելին, «Հայոց հյուսիսային դարպասները. Ջա-վախք, Լոռի» մատենաշարն իր տարբեր հատորներում պարունա-կում է նաև առանձին պարբերականներին նվիրված գործեր:
4 Վերջիններս զետեղված են ստորև բերված ցանկում` ըստ հրատարակ-ման տարեթվերի: 5 Տես Մաղալյան Վ., Հայ մամուլը և տպագրությունը Ջավախքում և Մես-խեթում, Հայոց հյուսիսային դարպասները. Ջավախք, Լոռի, հոդվածների ժողովածու, Ե., 2009, էջ 172-179:
30
Այժմ անդրադառնանք սույն հավելվածն ընդգրկող ժամանակա-հատվածի մամուլին. • «Ասպնջակ» թերթի առաջին համարը (թիվ 1) լույս է տեսել
1991թ. մարտի 25-ին: Թերթի վերջին համարը (թիվ 98) լույս է տեսել 2006թ. հուլիսին: Սկսած 2006 թվականից` «Ասպնջակի» փոխարեն «Ջավախք» հայրենակցական բարեգործական հասա-րակական կազմակերպությունը սկսեց հրատարակել «Հայրե-նիք» թերթը: «Հայրենիքի» առաջին (թիվ 1 (99)) համարն սկսեց լույս տեսնել 2006թ. հոկտեմբերի մեկից:
• «Ակունք» թերթը, որը Ջավախքում հրատարակվում էր 2001 թ. օգոստոսից, անընդմեջ լույս տեսավ մինչ 2009 թ. դեկտեմբերը (շուրջ 160 համար): Կարճատև ընդմիջումից հետո (ավելի քան մեկ տարի), թերթը 2011 թ. մարտից վերահրատարակվում է «Նոր ակունք» անվամբ:
• 2002 թ. մարտից մինչ 2006 թ. վերջը Ջավախքում հրատարակվեց «Քաջատուն» թերթը, որը սկզբնավորումից մինչ 2004 թ. դեկտեմ-բերի 15-ը (21 համար) լույս է տեսել որպես Ջավախքի երիտա-սարդական մարզամշակութային միության (ՋԵՄՄ) պաշտոնա-թերթ, իսկ որոշ ընդմիջումից հետո` սկսած 2006 թ. օգոստոսի 11-ից, մինչ իր հրատարակության դադարեցումը (2006 թ. ավարտ) «Քաջատունը» հրատարակվեց որպես շաբաթաթերթ: Ընդհանուր առմամբ, 2002 թ. մարտից մինչ 2006 թ. վերջը հրա-տարակվեց «Քաջատան» շուրջ 26 համար:
• 2003 թ. հոկտեմբերի 25-ից, որպես «Վիրահայերի միասնու-թյուն» հասարակական կազմակերպության պաշտոնաթերթ, որոշ ընդմիջումներով Երևանում հրատարակվում է «Ձայն վիրահայոց» թերթը:
• 2005 թ. հունիսի 23-ից Ջավախքում լույս է տեսնում «Հարավային դարպաս» թերթը: Թերթը լույս է տեսնում ինչպես հայերեն, այն-պես էլ վրացերեն տարբերակներով:
• Ջավախքի հայ գրողների միությունը 2005 թ. ապրիլի 24-ից հիմ-նադրել և հրատարակում է Ջավախքի հայ գրողների միության զարթուցիչը` «Ձայն հարության» թերթը: Ցավոք, այն ևս լույս է տեսնում ընդհատումներով:
31
• 2006 թ. հոկտեմբերից լույս է տեսնում «ԴԱՄԱԼԱ» ազգագրա-կան – հայրենագիտական հանդեսը:
• 2009 թվականից լույս է տեսնում «ՎԱՉԻԱՆ» հասարակական հանդեսը:
ՑԱՆԿ6
1900 1. Ջաւախեցի, Ջաւախքի աղէտը, 19 դեկտեմբերի, 1899 թ.,
(методъ синтетический), составилъ И. Храмелашвили, 3-е, допол-ненное издание, Т., 1912.
1913
3. Լինչ Հ.Ֆ.Պ., Հայաստան. ուղևորութիւններ եւ ուսումնասիրու-թիւններ, թարգմանիչ Լեւոն Լարենց, Ա. հատոր, Կ. Պոլիս, 1913:
1917
4. Целебный Кавказъ, журналъ кавказскаго общества содействия развитию лечебныхъ местъ, N 2, Т., май, 1917.
1918
5. Целебный Кавказъ, журналъ кавказскаго общества содействия развитию лечебныхъ местъ, N 3-4, Т., май, 1918.
6 Ցանկում բերված նյութերը դասավորված են ըստ հրատարակման թվա-կանների` աճման կարգով, իսկ առանձին թվականներում մեկից ավելի նյութերը դասավորված են այբբենական կարգով: Մեկից ավելի լեզվով նյութերը դասավորված են հետևյալ կերպ. հայերեն, ռուսերեն, վրացերեն, այնուհետև` անգլերեն կամ այլ օտար լեզվով:
32
1927 6. Народное хозяйство закавказья в цифрах, с приложением данных
по союзному и мировому хозяство, Т., 1927.
1960 7. Պահարե (Հայկ Պետրոսյան), Թատերական հուշեր, Ե., 1960:
խատասիրությամբ Պ. Մուրադյանի, Ս. Էջմիածին, 2010: 97. Չախալյան Վ., Բանտային քաղաքական գրառումներ, Ե., 2010: 98. Ջավախքը Հովհաննես Մկրտչյանի հուշերում, Ե., 2010: 99. Սանոսյան Ա., Թշնամու դեմ` ուս ուսի: Ախալցխայի և Ախալ-
քալաքի գավառների 1918 թ. հերոսամարտը, Ե., 2010, sanosian a., mxardamxar mtris winaaRmdeg. Axalcixis Tavdacva,
axalqalaqis Tavdacva, e., 2010, Саносян А., Плечом к плечу против врага. Самооборона Ахалциха и Ахалкалака в 1918 г., Е., 2010, Sanosyan A., Hand in hand against the enemy. The defense of Akhaltskha in 1918, the defense of Akhalkalak, E., 2010.
100. Սարգսյան Վ., Սամցխե-Ջավախք-Թռեղքը Հայաստանի Հանրապետություն – Վրաստան հարաբերությունների համա-տեքստում (1980-ական թթ. վերջ - 2003 թ.), ատենախոսություն, Ե., 2010:
101. Захаров В., Арешев А., Кавказ после 08.08.08: старые игроки в новой расстановке сил, М., 2010.
102. Мнения местных общин в регионах Квемо Картли, Самегрело, Самцхе-Джавахети и Шида Картли о причинах и последствиях конфликта августа 2008, Т., 2010.
39
103. Программа поддержки вовлечения этнических меньшинств в процесс разработки государственной политики, Т., 2010, (նույնը` վրացերեն):
2011 104. Մելքոնյան Ա., Կենսամատենագիտություն, Ե., 2011: 105. Ջամալյան Ա., Հայ – վրացական կնճիռը, Ե., 2011: 106. Սիմավորյան Ա., Հովյան Վ., Ռուսաստանի Դաշնության
108. Մելքոնյան Ա., Հայաստանի պատմության և ժողովրդագրու-թյան հիմնահարցեր, Ե., 2012:
109. Մնացականյան Վ., Քսան տարի անց /Վավերապատում/, Ե., 2012:
110. Ջավախքի ժողովրդական հեքիաթներ, Ե., 2012:
40
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2
Սույն հավելվածում ներկայացվում են համացանցային այն բո-լոր հասցեները, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի տեղեկություններ են պարունակում Ջավախքի մասին: Յուրաքանչյուր հասցեի տակ նշվում է նրա դասակարգումը, այսինքն` տեղեկություն այն մասին, թե Ջավախքի մասին ինչ տեսակի նյութեր կան այնտեղ: Նշվում է նաև, թե տվյալ կայքէջն ինչ լեզվով է: Սույն ցանկը տեղադրված է Ջավախքի տեղեկատվական ցանցում http://javakhk.net հասցեով7:
ՑԱՆԿ a. Ջավախքի տեղեկատվական շեմ
http://javakhk.net Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
b. Ա-ինֆո - Ջավախքի տեղեկատվական կայք http://a-info.org Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
c. Ջավախքի ֆորում http://forum.javakhk.net Դասակարգում` տեղեկատվություն, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն
d. Ջավախքի բաժինը Panarmenian.net-ում
http://panarmenian.net/news/eng/?folder=1&attr=15
7 Ցանկը գտնվում է «Ջավախքի տեղեկատվական ցանցիի» (http://javakhk.net) «հղումներ» բաժնում, որի հասցեն է` http://javakhk.net/links_arm.html (հա-յերեն): Ցանկը նույն տեղում առկա է նաև ռուսերեն և անգլերեն տարբե-րակներով: Ցանկից կրճատել ենք այն կայքէջերը, որոնք մինչ սույն տեղե-կագրքի հրատարակման պահը այլևս չեն գործել կամ փոխել են իրենց գործառույթները:
41
Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
e. Ջավախքի բաժինը Asbarez News-ում http://asbarez.com/category/international/javakhk/ Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, Կայքի լեզուները` անգլերեն
f. Ջավախք 1915-23 http://javakhk1915-23.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն
g. Ջավախքի Երգարան http://JavakhkMusic.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
h. Travel Javakhk - Ջավախքի ճամփորդական կայք http://travel.javakhk.net Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` անգլերեն
i. Ջավախքի հանրագիտարան http://javakhk.am Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն
j. Ախալցխայի վերածնունդ http://akhaltskha.net Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն, ռուսերեն
k. Սուրբ Նշան նախագիծ http://SurbNshan.Javakhk1915-23.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
l. RAA Ջավախք http://raa.am/Javaxk/Nakhaban.htm Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, առնչվող, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
m. Նորություններ Ջավախքից (Live Journal Community) http://community.livejournal.com/javakhk_news/
42
Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
n. Երկիր միություն, Ջավախք բաժին http://yerkir.org/index.php?lang=arm&level_id=10 Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
o. Hos.am օնլայն թերթ http://Hos.am/index.php Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
p. Photo.Hos.am, Ջավախքի լուսանկարչություն http://Photo.Hos.am Դասակարգում` պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
q. Արարատ ռազմավարագիտական կենտրոն, Ջավախք բաժին
http://ararat-center.org/index.php?p=25&l=arm Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն r. JAVAKHK.TV - Ջավախքի առցանց հեռուստատեսություն8 http://javakhk.tv
8 Ջավախք տարածաշրջանի մասին վերջին շրջանում նկարահանվել են նաև մի շարք ֆիլմեր: Ճիշտ է, դրանցից շատերը կրում են սիրողական բնույթ, սակայն յուրաքանչյուր ֆիլմ մեծ դեր է կատարում ճանաչողական, աշխարհասփյուռ հայությանը Ջավախքին մոտեցնելու, վերջինիս նիստ ու կացին ծանոթացնելու իմաստով: Այդպիսի ֆիլմերի, տեսանյութերի հիմ-նական մասը կարելի է գտնել համացանցում` Ջավախքի առցանց հեռուս-տատեսությամբ (http://javakhk.tv): Բացի ֆիլմերից հրապարակի վրա են նաև մի շարք խտասկավառակներ, որոնք պարունակում են զանազան տե-ղեկություններ, համառոտ ուղեցույցներ, քարտեզներ, բնապատկերներ, ճարտարապետական հուշարձաններ և այլն: Վերջիններիցս տե'ս Հայրենի Ջաւախք (ՀՅԴ Ս. Ե. Մ. 25 ամեակ), 24.09.2004, §Ծալկայի հայ համայն-քը¦, համառոտ ուղեցույց, ընդհանուր տվյալներ, բնակչությունը, քարտեզ-ներ, Ծալկայի շրջանի հայկական գյուղերը, եկեղեցիները և պատմական հուշարձանները, բնապատկերներ, ընդհանուր ճամփորդական տեղեկու-
43
Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն s. ՀՕՄ-ի Ջավախքի Օգնության Ծրագրերի Հանձնախումբը http://javakhkfund.am Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն t. Եւրոպայի Հայ Դատի Յանձնախումբ
http://eafjd.eu/spip.php?mot8 Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն
u. Նախնիների քարերը
http://ancestralstones.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` անգլերեն, ֆրանսերեն
v. Ջավախքի էջը WordPress-ում http://javakhkpage.wordpress.com/ Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
w. Facebook - Քանի դեռ չենք կորցրել Ջավախքը... http://facebook.com/pages/Javakhk/126269360483 Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
x. Facebook - Փրկենք Ջավախքը http://apps.facebook.com/causes/1996 Դասակարգում` տեղեկատվություն, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
y. Զաւարեան կայքի Ջավախք բաժինը http://zavarian.org/index.php?lang=En&pageID=4
թյուններ, առցանց տարբերակը` http//tsalka.javakhk.net, Javakhk.net, 2006, Խանջյան Ա., Ջավախքի բնությունը, հուշարձանները, ծաղիկները, պատ-կերող լուսանկարների էլեկտրոնային գիրք, հայ., ռուս. և անգլ. երաժշտա-կան լազերային սկավառակ, Ե., 2008 և այլն (ծնթ. կազմ.):
44
Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն
z. Armenian History կայքի Ջավախք բաժինը http://armenian-history.com/Samtskhe-Javakhk.htm Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն
aa. Ջավախք ենթաֆորումը Hayastan.com-ում http://forum.hayastan.com/index.php?showforum=68 Դասակարգում` տեղեկատվություն, առընչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
bb. Ջավախք ենթաֆորումը OpenArmenia.com-ում http://forum.openarmenia.com/index.php?showforum=89 Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
cc. Ջավախքի բաժինը Արեւմտահայ ֆորումում http://armenie-occidentale.forumactif.fr/djavakhk-f26/ Դասակարգում` ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն
dd. Ջավախք ենթաֆորումը Miacum.am-ում http://miacum.am/forum/politics/djavahk Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
ee. Ջավախք ենթաֆորումը HyeForum.com-ում http://hyeforum.com/index.php?showforum=94 Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
ff. Ջավախք ենթաֆորումը Vardanank.org-ում http://forum.vardanank.org/index.php?showforum=181 Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
gg. Ջավախքի բաժինը ՌՀՄ ֆորումում (Ռուսաստանի հայերի միություն) http://sarinfo.org/forum/viewforum.php?f=107 Դասակարգում` ֆորում, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
45
hh. Ջավախքի բաժինը HorizonWorld ֆորումում http://horizonworld.com/vb/forumdisplay.php?f=135 Դասակարգում` ֆորում, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
ii. Ջավախքի բաժինը Jigyarov.net ֆորումում http://forum.jigyarov.net/forumdisplay.php?f=60 Դասակարգում` ֆորում, Կայքի լեզուները` ռուսերեն, ֆրանսերեն
jj. Ջավախք լուսանկարների հավաքածու http://satkhai.9gb.de/javakhqr.html Դասակարգում` պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
kk. Վրաստանի շրջանների ենթաֆորումը Armenia.ge-ում http://armenia.ge/forum/index.php?showforum=18 Դասակարգում` առնչվող, ֆորում, Կայքի լեզուները` ռուսերեն, վրացերեն ll. Ախալքալաքի կայքը
http://akhalkalak.nm.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
mm. Ջավախք տեղեկատու ամսագիր, Բեյրութ http://flamsite.org Դասակարգում` տեղեկատվություն, առնչվող, Կայքի լեզուները` անգլերեն
nn. Ջավախքի մատյան http://javakhk.livejournal.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն
oo. Ծալկայի հույների կայքը http://mytsalka.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
pp. Ալաստան գյուղի կայքը http://alastan1.narod.ru
46
Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
qq. Գանձա գյուղի կայքը http://gandza.javakhq.org Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` հայերեն
rr. Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի կայքը http://akhalkalaki.ge Դասակարգում` տեղեկատվություն, լուրեր, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
ss. Դամալա գյուղի կայքը http://damala.ucoz.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
tt. Կարծախ գյուղի կայք http://bvahan.com/Karzakh/ Դասակարգում` տեղեկատվություն, տեղական, Կայքի լեզուները` անգլերեն
uu. Սաթխա գյուղի կայքը http://satkha.com Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
vv. Ծինուբան գյուղի կայքը http://cinuban.ucoz.net/ Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
ww. Նորշեն գյուղի կայքը http://norshen.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, պատկերասրահ, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
47
xx. Խանդո գյուղի կայք http://hando1.narod.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
yy. Խանդո գյուղի կայք http://khando.narod.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
zz. Խաշուտ գյուղի կայքը9 http://khashut.ru Դասակարգում` տեղեկատվություն, տեղական, Կայքի լեզուները` ռուսերեն
9 «Ջավախքի տեղեկատվական ցանցի» (http://javakhk.net) կողմից կազմված սույն ցանկին հարկ համարեցինք մեր կողմից ավելացնել նաև «Փոքրամաս-նությունների գործերով եվրոպական կենտրոնի» կայքէջը` http://www.ecmi.de, որն օտար լեզուներով մի շարք աշխատանքային զեկույցներ ու զանազան այլ նյութեր է պարունակում Ջավախքի և Հյուսիսային Լոռու մասին (ծնթ. կազմ.):
48
Հնարավոր է լինեն նյութեր, որոնք վրիպել են և տեղ չեն գտել
մատենագիտության մեջ: Այդպիսիք ձեռքի տակ ունենալու դեպ-քում խնդրում ենք կապվել մեզ հետ` հետևյալ կերպ. • «Միտք» վերլուծական կենտրոն, ՀՀ, ք. Երևան, Դեղատան 15/1: • Հեռախոս` + 374-98-23-03-76: • Էլ. հասցե` [email protected]:
Տրամադրված նյութերը մեծապես կօգնեն առավել ամբողջաց-նելու Ջավախքի անցյալի ու ներկայի ուսումնասիրման համար առ-կա նյութերը, իսկ ապագայում վերջիններս կմիացվեն սույն ձեռնարկի նյութերի ցանկին և կվերահրատարակվեն:
49
´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ ԵՐԿՈւ ԽՈՍՔ ................................................................................ 3 ՋԱՎԱԽՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՄԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ (սկզբից մինչև 2003 թ.) …………………………………......………… 4 1. êϽμݳÕμÛáõñÝ»ñ ………………………………………………….. 4 2. îå³·Çñ ëϽμݳÕμÛáõñÝ»ñ …………………..…………………… 6 3. ػݳ·ñáõÃÛáõÝÝ»ñ, ÅáÕáí³ÍáõÝ»ñ, ë»ÕÙ³·ñ»ñ, ù³ñ﻽ݻñ … 10 4. ä³ñμ»ñ³Ï³Ý Ù³ÙáõÉ ¨ Ù³ï»Ý³ß³ñ»ñ …………………...…… 17 5. Ðá¹í³ÍÝ»ñ …………………………………………….……………. 20