Arkadiusz Kowalski Departament Rozwoju Gospodarki Ministerstwo Gospodarki

Arkadiusz Kowalski

Departament Rozwoju Gospodarki

Ministerstwo Gospodarki

Polityka rozwoju klastrów w Polsce

Warszawa, 5 marca 2010 r.

2

Podejście zintegrowane do polityki klastrowej

Klastry są istotnym elementem:

polityki innowacyjnej

polityki regionalnej

polityki przemysłowej (horyzontalnej)

3

Polityka rozwoju klastrów w Polsce

jako element polityki innowacyjnej

Dotyczy m.in. stymulowania współpracy między

przedsiębiorstwami oraz gospodarką i światem nauki

jest prowadzona od niedawna

dotyczy najczęściej sektorów o wysokim stopniu

zaawansowania technologicznego

- aczkolwiek przykłady klastrów można także w

sektorach tradycyjnych, dla których klastering otwiera

nowe możliwości rozwoju

4

Koncentracja sektorowa Partnerzy

Bliskość(proximity)

Powiązania(linkages)

Interakcje

Polityka rozwoju klastrów w Polsce jako element polityki regionalnej

Koncentracja przestrzenna (wymiar geograficzny)

polaryzacja

rozwoju

od linearnego

do interakcyjnego modelu

procesu innowacyjne

go

efekty synergii

i spillover

s

nacisk (push) i ssanie (pull)

innowacyjne

5

Konkurencyjność w ujęciu makroekonomicznym

Infrastruktura społeczna i instytucje

Polityka makro-ekonomiczna

Determinanty produktywności

Konkurencyjność w ujęciu mikroekonomicznym

Jakość działań i strategii

przedsiębiorstw

Stan rozwoju Stan rozwoju klastrówklastrów

Jakość środowiska otoczenia biznesu

6

Korzyści klastrów z perspektywy:

poziomu regionu (poziom mezoekonomiczny)

gospodarki narodowej(poziom

makroekonomiczny) Sukces klastrów budzi

entuzjazm dla współpracy w regionie i wzmacnia lokalny patriotyzm

Klastry są katalizatorem poprawy koniunktury gospodarczej

Tworzenie lokalnego łańcucha podażowego

Klastry są stymulatorami innowacyjności

Powstają nowe miejsca pracy, a jednocześnie zwiększa się podaż wyspecjalizowanej siły roboczej

Klastry aktywizują eksport i przyciągają inwestycje zagraniczne

Korzystna „atmosfera przedsiębiorczości” wokół klastrów przyciąga inwestorów

Klastry aktywizują działalność gospodarcza, zwiększając PKB

Łatwy dostęp do specjalistycznych usług

7

Wpływ klastrów na przedsiębiorstwa (poziom mikroekonomiczny)

Korzyści Koszty Dostęp do wyspecjalizowanych

usług Rozwój kapitału ludzkiego i

mobilności siły roboczej Redukcja niepewności i ryzyka Sieć dostawców Informacja o nowych technologiach Efekty zewnętrzne (externalities) Efekty synergii Efekty spillovers Dyfuzja innowacji Dostęp do infrastruktury Dostęp do informacji o rynku (np. o

bieżących potrzebach nabywców) Identyfikacja nisz produkcyjnych Wspólne działania marketingowe

Konkurencja na rynku czynników produkcji (zasoby pracy, nieruchomości)

Problemy związane z zatłoczeniem (np. transport)

Problemy z definiowaniem IPR – problem „wolnego jeźdźca”

Konkurencja na rynku zbytu (strona popytowa)

8

Klastry = Innowacje = Konkurencyjność

Praha City

Bratislava

Relacja między klasteringiem a PKB per capita dla regionów poziomu NUTS 2 w UE-15 (2004)

y = 83342x2 - 16467x + 22886R

2 = 0,4358

020406080

100120140160180

0% 5% 10% 15% 20%

Procent ludności zatrudnionej w klastrach(Percent of employment in specialised clusters)

PK

B p

er c

api

ta w

PP

P

(% ś

red

niej

dla

UE

)

Źródło: European Cluster Observatory

9

Identyfikacja klastrów w Polsce

do 2009 r. program badań statystycznych statystyki publicznej nie obejmował zgrupowań podmiotów gospodarczych.

2009 r. - rozszerzenie o zagadnienia związane z klastrami Formularza PNT-02 – „Sprawozdanie o innowacjach w przemyśle”

Do programu badań statystycznych statystyki publicznej na 2010 r. wpisane zostały prace metodologiczne mające na celu badania klasteringu poprzez badania wtórne, oparte na bazach danych statystycznych będących w posiadaniu GUS:

- metoda przepływów międzygałęziowych (Input/Output) oparta o współczynnik koncentracji,

- metoda badania skupień (tzw. high points) oparta na współczynniku lokalizacji (LQ – location quotient)

101010

Interaktywna (!) mapa klastrów w Polsce

http://www.pi.gov.pl/Klastry/index.html

11

Koncepcja Triple-helix Przemy

sł

Władze publiczne

KlastKlastryry

Nauka

12

Podejście oddolne (bottom-up approach) do roli polityki klastrowej

dominujące podmioty w klastrze to lokalne przedsiębiorstwa

działania państwa pełnią jedynie rolę pomocnicząselektywne programy wsparcia:

- tworzenie odpowiedniej infrastruktury instytucjonalnej

- zasadne w obszarach realnych niedoskonałości rynku

- zależna od fazy rozwoju klastra.

Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013

14

Kierunek 5 „Infrastruktura dla innowacji” podkreśla znaczenie wspierania wspólnych działań

przedsiębiorców o charakterze sieciowym, ukierunkowanych na realizację przedsięwzięć innowacyjnych

Działania to mają być realizowane m.in. poprzez: zwiększenie świadomości przedsiębiorców

dotyczących korzyści płynących ze współpracy z jednostkami naukowymi oraz innymi przedsiębiorstwami,

ustanowienie efektywnego partnerstwa publiczno-prywatnego,

zapewnianie warunków do współpracy sieciowej, wsparcie rozwoju klastrów, wsparcie rozwoju platform technologicznych w

zaawansowanych technologicznie sektorach.

15

Dotychczasowe instrumenty wspierania klastrów w Polsce

„Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2006”,

Działanie 1.1 „Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw”

Działanie 1.4 „Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką”.

Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich na lata 2004 – 2006 (SPO RZL)

Działanie 2.3 „Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki”, schemat b) „Promocja rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy”. => projekt systemowy PARP pt. „Program szkoleń promujących clustering”.

Program pilotażowy PARP „Wsparcie na rozwój klastra” – 2007 r.

16

Obecne instrumenty wspierania klastrów w Polsce

Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka 2007-2013 (PO IG)

Działanie 5.1 „Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym”

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Działanie 2.1 „Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki”.

Poddziałanie 2.1.1 „Rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach”

Poddziałanie 2.1.2 „Partnerstwo dla zwiększania adaptacyjności”

Poddziałanie 2.1.3 „Wsparcie systemowe na rzecz zwiększenia zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw”.

17

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Działanie 1.4 „Promocja i współpraca”, komponent „Współpraca” - współfinansowani projektów dot. budowania sieci współpracy, w tym związanych z identyfikacją i rozwojem klastrów

badania analityczne, przygotowywanie ekspertyz i publikacji w zakresie polityki rozwoju województw Polski Wschodniej opartej na klasteringu

popularyzacja idei klasteringu w Polsce Wschodniej, w tym m.in.: organizacja konferencji i spotkań tematycznych;

tworzenie i rozwój klastrów, w tym m.in.: opracowanie strategii oraz dokumentów operacyjnych dla rozwoju klastra, zakup usług doradczych/prawnych, marketingowych, public relations, organizacja i udział w konferencjach.

1818

Regionalne Programy Operacyjne - cztery możliwe podejścia:

1) wyodrębnienie osobnych działań na wspieranie klastrów

2) łączenie działań wspierających klastry z innymi działaniami mającymi na celu wspieranie przedsiębiorczości, instytucji otoczenia biznesu lub mającymi na celu budowanie relacji pomiędzy przedsiębiorstwami a sferą B+R.

3) brak osobnego działania wspierającego klastry, przy jednoczesnym nadaniu odpowiedniego priorytetu działaniom o charakterze klastrowym przez umieszczenie odpowiednich zapisów w kryteriach wyboru projektów (np. RPO Województwa Podlaskiego)

4) pominięcie możliwości wsparcia inicjatyw klastrowych, co zmusza potencjalnych beneficjentów do aplikowania o środki krajowe

=> asymetryczność realnego wsparcia w układzie regionalnym

19

Zróżnicowane wsparcie klastrów w poszczególnych regionalnych programach operacyjnych,

dotyczące: definicji beneficjenta działania, w tym szczegółowych

wymogów formalnych stawianych podmiotom ubiegającym się o wsparcie,

wymagań dotyczących przygotowania i składania wniosków,

priorytetowego traktowania działań/sektorów, polegającego na przyznaniu dodatkowych punktów dla projektów z wybranych sektorów (np. RPO Województwa Opolskiego)

wielkości alokacji funduszy na działania,

wysokości minimalnej i maksymalnej wartości projektu,

wielkości wymaganego wkładu własnego,

wielkości minimalnego i maksymalnego poziomu dofinansowania

=> asymetryczność realnego wsparcia w układzie regionalnym

20

INTERNACJONALIZACJA inicjatyw klastrowych - nowy etap rozwoju klasteringu !

globalizacja i integracja gospodarcza => możliwości przepływu zasobów i zwiększona specjalizacja łańcucha wartości ponad granicami krajowymi

Europejski Alians Klastrów PRO INNO (PRO INNO European Cluster Alliance)

BSR InnoNET (Baltic Sea Region Innovation Network – Sieć Innowacji Regionu Morza Bałtyckiego),

INNET => program Innovation Express,

CEE-ClusterNetwork

  Projekt 1 Projekt 2 Projekt 3 Projekt 4

Sektor

Biotechnolo-gia z aspektami ochrony środowiska

Sektor żywnościowy

Sektor ICT

Przemysł drzewno-meblarski

Uczestnik z Polski

Bałtycki Klaster Eko-energetyczny(Baltic Eco-Energy Cluster)

Grupa przedsiębiorstw reprezentowa-nych przez SGGW

Klaster ICT Pomorze Zachodnie (ICT West Pomeranian cluster)

Wielkopolski Klaster Meblarski (Wielkopolska Furniture Cluster)

Inne uczestni-czące kraje

SzwecjaFinlandiaNorwegiaIslandia

SzwecjaFinlandiaNorwegiaIslandia

SzwecjaFinlandiaNorwegiaŁotwaDania

FinlandiaŁotwaLitwaSzwecja

BSR InnoNet: Pilot Programmes on Innovation Systems and

Clusters (PIC)

22

Jak wspierać klastry? Kształtowanie przyszłej polityki rozwoju klastrów (1/2)

Propozycje umieszczone w projekcie dokumentu Ministerstwa Gospodarki „Kierunki i polityka rozwoju klastrów w Polsce”

Podejście Komisji Europejskiej: wspieranie klastrów o dużym potencjale rozwoju:- bieguny wzrostu dla gospodarki europejskiej- efektywność wydatkowania środków publicznych=> wypracowanie mechanizmu selekcji najbardziej konkurencyjnych klastrów i koncentracja na nich środków publicznych (w tym z UE)?

utworzenie grupy ds. polityki rozwoju klastrów w Polsce z udziałem przedstawicieli poszczególnych instytucji zaangażowanych w politykę klastrową oraz ekspertów

23

Jak wspierać klastry? Kształtowanie przyszłej polityki rozwoju klastrów (2/2)

Dalsza współpraca z Głównym Urzędem Statystycznym (GUS) w zakresie prac analitycznych mających na celu wypracowanie metodologii identyfikacji struktur klastrowych oraz potencjalnych zalążków klastrów,

=> mierzenie oddziaływania programów wspierania klastrów =>projektowanie nowych instrumentów polityki publicznej w tym zakresie,

dalsze zaangażowanie w transgraniczną współpracę klastrów (zgodnie z kierunkami rozwoju klastrów i polityki wspierania klastrów w Unii Europejskiej)

24

Potencjalne instrumenty wspierania klastrów w przyszłości

wspieranie opracowywania schematów działania animatorów (koordynatorów) klastrów i zarządzania relacjami w klastrze

finansowanie kosztów stałych animatora (koordynatora) klastra

stworzenie poradnika w zakresie ochrony praw własności intelektualnej (IPR) dla podmiotów zaangażowanych w struktury klastrowe

wspieranie audytu potrzeb szkoleniowych klastrów

wspieranie tworzenia sieci projektów twiningowych (partnerskich) dla koordynatorów klastrów z „bliźniaczymi” animatorami klastrów zagranicznych

organizację warsztatów diagnostycznych dot. współpracy między członkami klastra w ramach potrójnej helisy (triple helix)

stworzenie systemu ewaluacji inicjatyw klastrowych (w drodze ogólnokrajowego konkursu?)

25

Dziękuję …

[email protected]