Stany graniczne. Fotografia. Arkadiusz Gola

Stany graniczne

A r k a d i u s z G o l a. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

M u z e u m Ś l ą s k i e w K a t o w i c a c h

Wystawa jest kolejną realizacją w cyklu za-

tytułowanym „Śląscy mistrzowie fotografii”,

następną po retrospektywnej ekspozycji Joze-

fa Ligęzy, Haliny Holas-Idziakowej, Leonarda

Idziaka i Zbigniewa Sawicza. Celem całego

zamierzenia jest prezentacja dorobku ślą-

skich fotografików i miejsca tego środowiska

w rozwoju fotografii polskiej oraz ukazanie

różnorodności postaw twórczych i zjawisk

zachodzących w dawnej i współczesnej foto-

grafii. Jest również odpowiedzią na potrzebę

pokazania kręgu osób, które swą twórczość

wywiodły ze Śląska lub tu ją realizują.

Współcześnie fotografia nabrała nowego

znaczenia, poszerzyło się grono jej twórców

i odbiorców, którzy chcą poznawać jej dawne

wartości, jak i najnowsze zjawiska zacho-

dzące w fotografii i pochodnych mediach

wizualnych.

Wystawom towarzyszą prezentacje dokonań

fotografików realizowane w cyklu comiesięcz-

nych „Spotkań z fotografią”. Twórcy zapra-

szani na wieczory autorskie prezentują różne

zjawiska zachodzące w fotografii, sięgając

także do eksperymentu i nurtów nowego ob-

razowania. Do tej pory byli to: Józef Ligęza,

Andrzej Koniakowski, Stanisław Michalski,

Janusz Musiał, Maciej Sobierski, Antoni Kre-

is, Zbigniew Sawicz, Maria Śliwa, Zbigniew

Podsiadło, Arkadiusz Gola, Krzysztof Niespo-

rek, Krzysztof Lisiak, Witold Englender.

Danuta Kowalik-Dura

Arkadiusz Gola

Urodził się w 1972 roku w Rudzie Śląskiej. Związany z „Dziennikiem Zachodnim”,

w którym pracuje od 1996 roku. W latach 1991–2001 był fotoreporterem „Głosu

Zabrza i Rudy Śląskiej”. Jest absolwentem ITF (Instytut Tvurci Fotografi e)

w Opawie (Republika Czeska). Zdobył wiele nagród w konkursach, m.in. Polskiej

fotografi i prasowej w latach 1998 i 2003, BZ WBK Press Foto w latach 2005, 2006

i 2009, Newsreportaż 2003, Nagrodę główną fi rmy Bayer w konkursie fotografi cz-

nym „Ekologia w obiektywie” 2003, nagrody w konkursie Śląskiej Fotografi i Praso-

wej w latach 2004, 2005, 2006, 2009, 2010, Grand Press Photo 2010, Dziennikarz

roku „Dziennika Zachodniego” 2003. W 2010 roku otrzymał Nagrodę Prezydenta

Miasta Zabrze w Dziedzinie Kultury. Jego zdjęcia znajdują się w zbiorach Muzeum

Śląskiego, Muzeum Historii Katowic, Muzeum Miejskiego w Zabrzu, Muzeum Gór-

nictwa Węglowego w Zabrzu, Muzeum Miejskiego w Rudzie Śląskiej. Prezentował

swoje prace na licznych wystawach w kraju i za granicą. Jest członkiem ZPAF-u

(Związku Polskich Artystów Fotografi ków). W fotografi i interesuje go przede

wszystkim człowiek, jego praca, otoczenie. Wypowiada się najchętniej w fotografi i

dokumentalnej, uznając siłę wypowiedzi za najważniejszą cechę tego medium.

Brał udział w ponad czterdziestu wystawach prezentowanych w kraju i za granicą.

Jest autorem albumu „Ludzie z węgla”.

Danuta Kowalik-Dura

W podejściu do fotografi i zawsze na pierwszym miejscu stawiałem treść i ładunek emocjonalny. Technika i forma są oczywiście

ważne, ale nigdy na pierwszym miejscu.

Od lat staram się wyrobić w sobie świadomość tego, co ważne, co przemija najszybciej. W moich wędrówkach z aparatem

poszukuję miejsc magicznych, uroczych w swojej prostocie.

Leszek Jodliński

/// słowo od wydawcy /// Leszek Jodliński, Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

„(…) Fotografi a nie powinna też oplatać tylko jednej chwili,

musi umieć w jakiś sposób

zakonserwować coś z wymiaru ludzkiej

przestrzeni i czasu, z obrazu świata (…)”

László Bódi (1998)

Czy znacie Górny Śląsk, jaki fotografuje Arkadiusz Gola? Niech Państwa

nie zmylą tytuły cykli fotografi cznych, takich jak „Riwiera” czy „Kobiety

z kopalni”, „Ludzie z węgla”. W zdjęciach tych zawarta jest cała prawda

o miejscach, o których czasami wiemy tylko, że są, i o ludziach tam miesz-

kających, o których wiemy niewiele lub wręcz wolimy ich nie zauważać.

Postaci te składają się na korowód charakterów wypełniających kato-

wicką ulicę Wodną, biedaszyby, nieistniejące już osiedle Karmańskie czy

ulice Świętochłowic-Lipin w święto Bożego Ciała… Ciągle zresztą pozo-

staję pod wrażeniem zdjęcia z cyklu „Boże Ciało”, przy którym zamieramy

w oczekiwaniu na nadejście „Jezusa, Syna Maryi”. Jakiż potencjał emocji:

niewykrzyczanej, niemal wymodlonej i tkwiącej w skupieniu i trwaniu na

nadejście nieuchronnego i pewnego.

Zdjęcia Arkadiusza Goli przesycone są społecznym uwrażliwieniem pole-

gającym na dostrzeganiu godności osób umieszczanych w kadrze. W tej

rejestracji jest próba opisywania i rozumienia, znajdowania sensów,

z maksymalnie powściągniętą narracją. Ta zaś rozpina się między sferą

symboliczną a realizmem gestu człowieka, wyrazu jego twarzy, umieszcza-

nego w kadrze przedmiotu czy miejsca (cykl „Bezrobotni”). W zdjęciach

tych odnajduję zainteresowania i wpływy fotografi i portretowej Zofi i Rydet.

Nawet jeśli to mylny trop, cieszę się, że fotografi a ta pozostaje w kręgu

śląskiej klasyki i tak domyślnych inspiracji treściowych i formalnych.

Fotografi a Arkadiusza Goli realizowana jest zarówno w kolorze, jak

i w nie mniej, a może nawet bardziej wymagającej technice czarno-białej.

Skutek sięgania po kolor jest humanizujący dla podjętych tematów.

Technika czarno-biała pozwala na podkreślanie walorów formalnych,

kompozycyjnych i nadawaniu tak tworzonym pracom dynamiki genetycznie

wynikającej z pracy reportera prasowego, którym przecież Arkadiusz Gola

pozostaje.

Jestem ogromnie wdzięczny, iż Muzeum Śląskie może gościć monogra-

fi czną wystawę prac Arkadiusza Goli. Wszystkim, których praca złożyła

się na ten projekt, pragnę serdecznie podziękować, kierując także słowa

wdzięczności pod adresem Artysty.

Tak, szanowni Państwo. Ta wystawa to spotkanie z wielką fotografi ą, emo-

cjami. To radość i satysfakcja płynąca z możliwości zaprezentowania prac

Arkadiusza Goli publiczności w Muzeum Śląskim.

9

Danuta Kowalik-Dura

Album fotografi i Arkadiusza Goli, choć retrospektywny, nie ma charakteru

monografi cznego. Jest wyborem prac zawierających w swej treści najbar-

dziej istotne dla twórcy motywy, które przewijają się od początku jego zma-

gań z fotografi ą i – jak sam mówi – niezmiennie od dwudziestu lat inspirują

go i skłaniają do kolejnych fotografi cznych peregrynacji.

Fotografi e Arka Goli są dokumentami osadzonymi we współczesnych re-

aliach życia na Górnym Śląsku. Autor penetruje różne środowiska i przes-

trzenie, tworząc zbiorowy portret grup społecznych, których życie jest

wplecione w determinujące je otoczenie i zmieniające się oblicze przemysłu.

Obrazy te są autorskimi refl eksjami – wielowątkową opowieścią o ludziach

mieszkających na obrzeżach miast, poza centrami i ciągami głównych ulic,

gdzie życie toczy się niespiesznie, w scenerii starych domów, na podwór-

kach robotniczych dzielnic i sąsiadujących z ludzkimi osadami hałdach bądź

w cieniu ruin dawnych zakładów pracy.

To fotografi czne raporty obrazujące kondycję współczesnego człowieka

uwikłanego w proste bycie w miejscu zastanym, w przeżywanie kosmosu

własnych doznań. Teatr życia, dla którego sceną są przestrzenie swojsko

wyglądających podwórek zabudowanych domami z surowej cegły i księ-

życowy krajobraz hałd i nieużytków gdzieniegdzie urozmaicony oczkami

pokopalnianych akwenów, które na fotografi ach Goli kuszą jak tafl e ma-

zurskich jezior.

Bogactwo tych struktur zostaje skrzętnie zagospodarowane przez ich

lokatorów. Hałdy stają się miejscem wypoczynku i kanikuły o kolorycie

/// wprowadzenie /// Danuta Kowalik-Dura

egzotycznych wybrzeży, jak ukazuje to cykl zatytułowany „Riwiera”,

stawy zaś to łowiska przyciągające amatorów połowów, a są i tacy,

którzy urządzają tu spływy kajakowe czy dryfowanie po wodzie na

„byle czym”.

Fotografi e Goli są dokumentem zaangażowanym społecznie. Dotykają

zjawisk trudnych, niekiedy skrajnych. Pokazują „stany graniczne” ludzkiej

kondycji, zadają pytania o oblicza współczesnego humanizmu i prawdy

przypisane ludzkiej naturze. Ukazują zawiłości życia, które na peryferiach –

poza blichtrem cywilizacji sukcesu – sprowadzają się do pytania o sensy

podstawowe, egzystencjalne.

Ich wymowa jest refl eksyjna. Nie brak im poetyki, chociaż szorstkiej, bo

zdominowanej treścią. Stąd na fotografi ach znajdujemy uroki życia: barw-

ne postaci „Kobiet kopalni” o dumnych postawach, marzących oczach

i wręcz wabiących sylwetkach, w barwach szarego pejzażu łabędzia

krążącego nad swym rozlewiskiem – kopalnianym stawem – z dumnie

rozpostartymi w locie skrzydłami, letnią aurę z plastikowym basenem roz-

łożonym na zdewastowanym podwórku i ludźmi gromadnie zanurzonymi

w relaks na „łonie tutejszej natury”.

Z fotografi i emanuje akceptacja ludzi, świadomość ich koniecznej koegzys-

tencji ze środowiskiem i innymi istotami funkcjonującymi w tym zdegrado-

wanym otoczeniu. Uzewnętrzniają się różne relacje, często dramatyczne,

zwłaszcza gdy uwikłane w „stany graniczne” etyki i moralności przybierają

patologiczny charakter.

11

Osiedle Kaufhaus, Ruda Śląska-Nowy Bytom 2000 |

Zakład Sztuki Kościelnej, Piekary Śląskie 2003 |

Kram z dewocjonaliami pod Jasną Górą, Częstochowa 2010 |

Boże Ciało, rynek, Katowice 2010 |

28

Piwiarnia w Rudzie Śląskiej-Bielszowicach, 2003 |

Podwórko w Bytomiu-Bobrku, 2002 |

30