İÇİNDEKİLER • Giriş • Adli Vaka • Adli Vaka Prosedürü • Delil • Adli Vakalarda Delil Toplama Yaklaşımları • Vücut Haritaları ve Fotoğraf Kullanımı • Acil Birimde Adli Olguya Yaklaşım • Acil Birimde Adli Olgularda Kayıt Tutma • Adli Rapor Düzenlenmesi HEDEFLER •Bu üniteyi çalıştıktan sonra; •Adli vakayı tanımlayabilecek, •Acil ünitelerinde adli vaka olarak tanımlanan durumları bilecek, •Adli vakalarda delil toplamanın önemini kavrayacak, • Acil birimlerde adli olguya doğru yaklaşımı öğrenecek, •Adli rapor düzenlenmesi hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz. ACİL DURUMLARDA ADLİ VAKALAR ACİL HASTA BAKIMI Dr. İbrahim ÖZLÜ ÜNİTE 1
16
Embed
ACİL DURUMLARDA ADLİ VAKALAR±mı-Ünite-1-1.pdf · Acil Durumlarda Adli Vakalar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6 Yaraların tasviri yapılırken doğru adli/tıbbi
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
İÇİN
DEK
İLER
• Giriş
• Adli Vaka
• Adli Vaka Prosedürü
• Delil
• Adli Vakalarda Delil Toplama Yaklaşımları
• Vücut Haritaları ve Fotoğraf Kullanımı
• Acil Birimde Adli Olguya Yaklaşım
• Acil Birimde Adli Olgularda Kayıt Tutma
• Adli Rapor Düzenlenmesi
HED
EFLE
R
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
•Adli vakayı tanımlayabilecek,
•Acil ünitelerinde adli vaka olarak tanımlanan durumları bilecek,
•Adli vakalarda delil toplamanın önemini kavrayacak,
•Acil birimlerde adli olguya doğru yaklaşımı öğrenecek,
•Adli rapor düzenlenmesi hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz.
ÜNİTE
1
ACİL DURUMLARDA ADLİ VAKALAR
ACİL HASTA BAKIMI
Dr. İbrahim ÖZLÜ
ÜNİTE
1
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Acil servisler adli vakaların en sık
görüldüğü yerlerdir.
GİRİŞ Acil servisler adli vakaların en sık görüldüğü yerlerdir. Adli olgular gerek
hasta hakları gerek deontolojik uygulamalar ve yasal sorumluluklar açısından
hassasiyet gösterilmesi gereken durumlardır. Sağlık çalışanları hastayı
değerlendirerek gerekli müdahaleyi yapmanın yanı sıra adli vakalardaki yasal
süreçleri de yönetirler. Adli vaka ile karşılaşan sağlık mensubu, Türk Ceza Kanunu
Madde 280’e göre durumu en yakın yetkili makama bildirmek zorundadır. Bu
maddeye göre; görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile
karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta
gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır. Sağlık mesleği mensubundan tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire
ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır.
ADLİ VAKA Bireyin akli veya fiziksel sağlığını kendisinin yahut bir başkasının kasıtlı ya da
tedbirsiz, dikkatsiz ve ihmalkar davranışı sonucunda kaybetmesi durumu adli vaka
olarak değerlendirilmektedir. Ateşli silah ve patlayıcı madde yaralanmaları, kesici,
kesici-delici, delici, kesici-ezici ve ezici alet yaralanmaları, trafik kazaları, darp
olguları, iş kazaları, düşmeler, zehirlenmeler, yanıklar, elektrik akımına maruz
dosyasında saklanmalıdır. Düzenlenen raporda hastanın kimlik bilgileri yer almalı,
olayın nasıl olduğu belirtilmeli, oluşan lezyonlar ayrıntılı olarak yer almalı, fizik
muayene bulgularına yer verilmeli, istenen radyolojik ve laboratuar tetkiklerinin
ve konsültasyonların sonuçlarına yer verilmelidir.
Adli rapor düzenlenirken dikkat edilecek hususlar şunlardır: Adli raporlar, bütünüyle muayeneyi yapan tabibin tespit ettiği objektif
bulgulara, konsültasyonlar ve tetkik sonuçlarının incelenmesi ile mesleki bilgileri
ışığında yapacağı değerlendirmelere dayanmalıdır ve tarafsız olmalıdır
Adli raporlar, kesinlikle resmî makamların istek yazısının altına
yazılmamalı, ayrı bir rapor olarak düzenlenmelidir.
Raporlar el yazısı ile tanzim edilebileceği gibi, daktilo veya bilgisayar çıktısı
şeklinde de olabilir. El yazısı kullanılmışsa okunaklı olmalıdır. Özellikle sonuç
kısmında anlaşılır ve sade bir dil kullanılmalıdır. Kelimeler, özellikle tıbbi terimler,
kısaltma yapılmadan tam olarak yazılmalıdır.
Adli rapor formları eksiksiz olarak doldurulmalı; olayın öyküsü, kişiye ait
özgeçmiş ve fizik muayene bulguları, muayene tarihi ile saati ve varsa yapılan
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Ceza kanunlarını
bilmemek mazeret sayılmaz (TCK Md 4).
konsültasyon değerlendirmeleri açıkça belirtilmelidir. Raporda, saptanan
bulgulara, varsa travmatik lezyonlara ve yapılmışsa tetkik sonuçlarına ayrıntılı
olarak yer verilmelidir. Adli değerlendirmede “yaşamsal tehlike” kararı verildi ise,
karara dayanak teşkil eden bulgular raporun sonuç kısmında mutlaka
belirtilmelidir. Adli makamlar tarafından sorulan sorular muhakkak
cevaplanmalıdır. Sorulmamış olmakla birlikte adli soruşturmanın boyutunu
etkileyebilecek durumlar da rapora yazılmalıdır.
Muayenesi yapılan kişinin alkollü olup olmadığı dikkate alınmalı; tabipçe
gerekli görülmesi, adli makamın veya kolluğun talebi hâlinde kişinin alkollü olup
olmadığı usulünce tespit edilerek sonucuna raporda yer verilmelidir.
Şekil: Adli olgu örnek kayıt formu
Raporun ilk sayfasında sağlık kuruluşunun ismi; raporun her sayfasında
muayene edilen kişinin adı, soyadı ve raporu düzenleyen tabibin parafı veya
imzası; raporun sonunda okunaklı olarak raporu düzenleyen tabibin adı, soyadı,
diploma numarası ve imzası ile kurumun adı ve okunaklı olarak kurum mührü
bulunmalıdır.
Adli kanıt niteliği taşıyan tetkik sonuçları ve grafilerin aslı, muayene edilen
kişinin kendisine verilmemeli ve ilgili mevzuatta belirtilen süreyle arşivde
saklanmalıdır. Bu materyallerin, özellikle grafilerin üzerinde muayene edilenin adı,
soyadı ve kayıt numarası silinmeyecek ve değiştirilmeyecek şekilde yer almalıdır.
Adli vakanın bir başka sağlık kuruluşuna sevk edilmesi durumunda veya tetkik
sonuçları ile tıbbi belgelerin düzenlenen adli raporun ekinde yer alması
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
gerektiğinde, bu belgeler asıl belge niteliğinde değilse, örnekler “aslı gibidir”
ibaresi konularak onaylanmalıdır. Muayene edilen kişinin, tetkik sonuçlarının veya
çekilen grafilerin kendisine verilmesini talep etmesi hâlinde, asıl belgeler ve
grafiler sağlık kuruluşunda korunmak kaydıyla, kişiye bu tetkik sonucu veya
mümkünse grafilerin bir örneği verilmelidir.
Adli vaka bir başka sağlık kuruluşundan sevk edilerek gelmişse, gönderen
kuruluşça düzenlenen geçici rapor incelenmeli; ancak, sevk edilen kurumca
yapılan işlemler ve değerlendirmeler geçici rapor üzerinde değil, ayrı bir rapor
olarak tanzim edilmelidir.
Tespit edilen bulgular ışığında mümkünse kesin rapor düzenlenmesi
yoluna gidilmelidir. Ancak, mevcut muayene ve laboratuvar bulguları kişi hakkında
kesin rapor düzenlemek için yeterli değilse, ayrıntılı geçici rapor/durumu bildirir
rapor düzenlenerek muayenesi ve kesin rapor düzenlenmesi için hastanın bir üst
sağlık kuruluşuna sevki yapılmalıdır. Vakanın sevk edilmesi durumunda,
düzenlenen geçici raporun bir nüshasının sağlık kuruluşunda saklanması ihmal
edilmemelidir.
Düzenlenen raporlar adli rapor kayıt defterine, raporun sonuç kısmındaki
değerlendirmeler yer alacak şekilde kaydedilmelidir.
Raporun sonuç bölümünde; oluşan lezyonların basit bir tıbbî müdahale ile
giderilebilecek ölçüde hafif yaralanma veya basit bir tıbbî müdahale ile
giderilebilecek ölçüde yaralanma olduğu, vücutta kemik kırılmasına neden olan
yaralamanın hayati fonksiyonlara etkisinin hafif/orta/ağır derecede olduğu,
hastanın yaşamsal tehlike geçirip/geçirmediği, yüzde sabit iz, organlardan veya
duyulardan birinin işlevinin sürekli zayıflaması olup/olmadığı mutlaka
belirtilmelidir. Mümkün olduğunca kati rapor verilmelidir. Yaşamsal tehlikeye
karar verilirken genelgede belirtilen yaralanma kriterlerinin varlığına göre karar
verilmeli, kanaate göre karar verilmemelidir. Unutulmamalıdır ki Kanunu
bilmemek mazeret sayılmaz. Bu yüzden düzenlenecek raporlarda kanıtsız ifadelere
yer verilmemelidir.
Rapor sonunda raporu düzenleyen tabibin adı, soyadı, imzası ve kurum
mührünün bulunmasına ve mutlaka okunaklı olmasına dikkat edilmelidir.
Adli rapor hazırlanmasında sıklıkla ortaya çıkan sorunlar:
Acil biriminde çalışanların hukuki prosedürü ve adli-tıbbi kavramları
bilmemesi, adli olgu bildiriminde bulunmaması ve adli raporların vaktinde
yazılmaması,
Adli rapor düzenlenmesi için gönderilen olgunun yerine başka birinin
kasıtlı olarak muayene olmasını önlemek amacıyla, sol el bileği iç yüzünde
muayene isteminde bulunan resmî makamın mührü veya kişinin kimlik belgesi
bulunup bulunmadığı ya da görevli bir memurun kişiye refakat edip etmediğine
dikkat edilmemesi,
Raporlarda olgunun adı, soyadı, baba adı ve doğum tarihi gibi kimlik
bilgilerinin; muayene tarih ve saati, olay türü, tarihi, saati ve raporun kayıt
sayısının belirtilmemesi,
Kişinin alkollü ya da uyutucu-uyuşturucu etkisinde olup olmadığının
belirtilmemesi,
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Yapılacak muayenenin kişiye anlaşılır bir dille anlatılmayıp aydınlatılmış
onamının alınmaması,
Kişinin vücudundaki lezyonlar saptanarak lokalizasyonlarının ve
özelliklerinin ayrıntılı olarak sunulmaması, vücut diyagramlarında gösterilmemesi,
Kişinin genel durumunun, bilincinin, zaman ve mekân oryantasyonunun
belirtilmemesi,
Gerekli tetkik ve konsültasyonların yapılmaması, yapılan incelemelerin
raporda belirtilmemesi,
Raporun okunaklı ve anlaşılabilir bir dille yazılmaması ve sonuç kısmında
TCK’da belirtilen hususları içermemesi,
Düzenlenen raporun hekim tarafından imzalanmasına ve sorumlu hekim
veya başhekim tarafından onaylanarak görevli memura imza karşılığı verilmesine
dikkat edilmemesi,
Raporun tek nüsha olarak düzenlenmesi ve arşivlenmesine özen
gösterilmemesidir.
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Şekil: Adli rapor form örneği
Bir
eyse
l Etk
inlik
• Toplumda görülme sıklığı yüksek olan Pnömoni hastalığını, nedenlerini ve acil bakımını tartışınız. Acil durumlara müdahalede hayat kurtarıcı girişimleri belirleyiniz.
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Öze
t • Hastane acil servislerine başvuran hastaların önemli bir kısmını adli
vakalar oluşturmaktadır.
•Kasıtlı, kusurlu, tedbirsiz veya ihmale bağlı olarak bir kişinin fiziksel ya da ruhsal olarak hasta diyebileceğimiz bir duruma gelmesine adli vaka denir.
•Ateşli silah, patlayıcı madde, kesici-delici alet yaralanmaları, trafik kazaları, darp (müessir fiil), düşmeler ve iş kazaları, ilaç, gıda, madde zehirlenmeleri, yanıklar, elektrik ve yıldırım çarpmaları, asfiksi, işkence ve kötü muamele iddiaları, intihar girişimleri, cinayet, intihar ve kaza orijinli olduğundan kuşkulanılan ölümler adli olgu olarak tanımlanır.
• Adli olgular gerek hasta hakları gerek deontolojik uygulamalar ve yasal sorumluluklar açısından hassasiyet gösterilmesi gereken durumlardır. Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 280. maddesine göre sağlık personelinin adli olguyu bildirim zorunluluğu bulunmaktadır. Buna göre sağlık çalışanları Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2005/143 sayılı “Adli Tabiplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Esaslar” adlı genelgesine göre rapor düzenler.
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Adli vaka ile karşılaşan sağlık mensubu, Türk Ceza Kanunu’nun kaçıncı maddesine göre en yakın yetkili makama bildirmek zorundadır?
a) Madde 280’e göre b) Madde 120’e göre c) Madde 460’e göre d) Madde 80’e göre e) Madde 200’e göre
I- Barut kalıntıları testi yapılana kadar hastanın ellerine kâğıt torbalar
geçirilmelidir. II- Eldeki kurumuş kan vb. temizlenmeli ve ilk yardım yapılmalıdır. III- Hastanın silah yarası varsa, barut ya da is örneklerinin bozulmaması için
önceden yapışkan kâğıtla kapatılmalıdır. IV- Acil personeli kurşun yaralılarının dokümantasyonunu yaparken giriş veya
çıkış yarası olarak etiketlemelidir.
2. Ateşli silah yaralanmalarında yukarıdakilerden hangisi ya da hangilerine dikkat edilmelidir?
a) I b) II c) III d) I, III ve IV e) I, II ve IV
I- Adli raporlar fotokopisi 4 nüsha halinde düzenlenmelidir. II- Adli rapor fotokopisinin bir nüshası hastanın dosyasında saklanmalıdır. III- Düzenlenen raporda olayın nasıl olduğu tarafsızlığı bozacağından savcılığa
bırakılmalı yazılamamalıdır IV- Düzenlenen raporda fizik muayene bulgularına yer verilmelidir.
3. Adli rapor düzenlenmesi için yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
a) I, II, III ve IV b) I, II ve IV c) I, III ve IV d) II, III ve IV e) II ve IV
4. Adli rapor düzenlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Adli raporlar istek yazısının altına yazılmalı b) Adli raporlar, bütünüyle muayeneyi yapan tabibin tespit ettiği
objektif bulgulara, konsültasyonlar ve tetkik sonuçlarının incelenmesi ile mesleki bilgileri ışığında yapacağı değerlendirmelere dayanmalıdır.
c) Fizik muayene bulguları ve lezyonlar yazılırken tarafsız olunmalıdır. d) Tespit edilen bulgular ışığında mümkünse kesin rapor düzenlenmesi
yoluna gidilmelidir. e) Fizik muayene bulguları, muayene tarihi ile saati ve varsa yapılan
konsültasyon değerlendirmeleri açıkça belirtilmelidir.
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
5. Adli vaka bir başka sağlık kuruluşundan sevk edilerek gelmişse rapor nasıl tanzim edilmelidir?
a) Geçici rapor üzerine yazılmalıdır b) Gelen rapora ilave olarak yazılır. c) Ayrı bir rapor olarak düzenlenmelidir. d) Tüm raporlar toparlanarak ortak bir rapor olarak düzenlenmelidir. e) İlk rapor imha edilmeli, son bir rapor yazılmalıdır.
6. İz delili için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Temas yoluyla bir bölgeden başka bir bölgeye geçen delildir.
b) Kimyasal bir materyaldir.
c) Küçük veya mikroskobiktir.
d) Genellikle çıplak gözle görülemezler.
e) Bu delilin korunması için hastayla birlikte gelen her şeyin koruma
altına alınması gerekir.
I- Şiddet içeren bir suç ve onun akabinde gelişen travma doktorların, hemşirelerin, avukatların, savcıların, hakimlerin, sosyologların, psikologların, sosyal hizmet görevlilerinin tümünü ilgilendirir.
II- Holistik bakım çerçevesinde yanlızca hastaya özel yaklaşılmalıdır. III- Hastanın yasal, sivil ve insan hakları korunmalıdır. IV- Adli vaka yönetiminin doğru ve etkili bir şekilde yapılması, delillerin
uygun şekilde toplanması, korunması ve saklanması bu yaklaşımın önemli öğeleridir.
7. Adli vakalarda delil toplama yaklaşımları için yukarıdakilerden hangisi doğrudur?
a) I, II, III ve IV b) II, III ve IV c) I, II ve IV d) I, III ve IV e) I, II ve III
8. Acil serviste adli olguya yaklaşımı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Hasta acil servise geldiği zaman öncelikle hasta stabilize edilmeli,
ABC’ si değerlendirilmelidir.
b) Hastanın vücudunda veya elbiselerinde yer alan kanıtların
(delillerin) kaybolması önlenmelidir.
c) Toplanan deliller bir çanta veya poşete konularak adli makamlara
teslim edilmelidir.
d) Olgu yetkili makamlara haber verildikten sonra müdahale yapılmalı.
e) Acil serviste çalışanlar genellikle adli vakalarla karşılaşan ilk kişiler
olduğu için genellikle adli rapor düzenlemekle yükümlü olurlar.
Acil Durumlarda Adli Vakalar
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
9. Adli olgulardaki objektif veriler için yukarıdakilerde hangisi ya da hangileri
yanlıştır?
I- Acil sağlık çalışanları dokümantasyonda subjektif değil, objektif
olmalıdırlar.
II- Adli vakalarda olay şüpheli ise, olayın iddia olduğu belirtilmelidir.
III- Adli olayın gerçekten olup olmadığını anlamak için taraflar dinlenerek adli
rapor düzenlenmelidir.
IV- Olay adli şüphesi varsa adli olay olup olmadığı kesinleşmeden adli makama
Erişkinlerde Acil Bakım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.
Eti Aslan, F., Olgun N. (2014). Acil Bakım. Özyurt Matbaacılık. Ankara.
Tabak, R.S., Somyürek, İ. (2008). Temel İlk Yardım ve Acil Bakım. Ankara:
Palme Yayıncılık.
Buchanan, D.R. (2006). Perspective: A New Ethic For Health Promotion:
Reflections on A Philosophy of Health Education for The 21st Century. Health
Education & Behavior, 33, 290-304.
Özel, G., Akbuğa Özel, B., Özcan, Cihangir. (2016) İlk ve Acil Tıp Teknikerliği Paramedik. Ankara: Güneş Tıp Kitapevi.
Bülbül, A.R. (2000). İletişim ve Etik. Konya: Damla Ofset. Güven, T. (2009). Tıp Etiği Açısından Meslek ve Profesyonellik Kavramlarının
İncelenmesi. Hacettepe Tıp Dergisi, 40, 84-88. Kolçak, M. (2013). Meslek Etiği. Bursa: Ekin Basım Yayın. Yıldırım, G., Kadıoğlu, S. (2007). Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları. Cumhuriyet
Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29, 75-83. Civaner, M. (2005). Dünya Hekimler Birliği Tıp Etiği Elkitabı. Ankara: Türk Tabipleri