โทรศัพท์ 0 2141 9836, 0 2141 9838 โทรสาร 0 2143 8405 พิมพ์ ...conference.tgo.or.th/download/tgo_or_th/ccf/TGO_CCF_Ebook_V.Sep2559.pdf ·...

148 mm.

210

mm

.

148 mm.5 mm.

คมอการจดทำาขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ศนยขอมลกาซเรอนกระจกองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน)เลขท 120 หมท 3 ชน 9 อาคารรฐประศาสนภกด ศนยราชการเฉลมพระเกยรตฯถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210

โทรศพท 0 2141 9836, 0 2141 9838 โทรสาร 0 2143 8405เวบไซต www.tgo.or.th ghginfo พมพครงท 2 (ฉบบปรบปรงครงท 1, กนยายน 2559)

ชอหนงสอ คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

จดท�ำโดย องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน)

คณะท�ำงำน นายวษณผลโพธ

นางสาวเมธวดเสรเสถยรทรพย

นางสาววรารตนชะอมเครอ

นายจกรพงษแยมยม

นางสาวแอนนาเขยวชอม

นางสาวศรพรวรยะตงสกล

นายธาดาวรณโชตกล

นางวณาค�าวชย

นางสาวปรางวลยบวแสน

นางสาวณฐสรจลนรกษ

นางสาวตลาพรวรมตร

ทปรกษำ ดร.พงษวภาหลอสมบรณ

นายเจษฎาสกลค

ดร.สวนอภชาตพฒนศร

ดร.วกานดาวราหบณฑรวทย

ดร.ณฐนวรยศ

พมพครงท 2: ฉบบปรบปรงครงท1,กนยายน2559

จ�านวน1,000เลม

บทน�า

การเพมขนของปรมาณกาซเรอนกระจกอยางรวดเรวเนองมาจากการ

ด�าเนนกจกรรมตางๆของมนษยเชนการใชพลงงานในสวนทพกอาศยการขนสง

การจดการขยะและของเสยสงผลใหเกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทน�า

ไปสภาวะโลกรอนซงเปนปญหาสงแวดลอมทไดรบการยอมรบวาเปนปญหาท

ส�าคญทสดในตอนน

“เมอง”ถอเปนภาคสวนส�าคญทสงผลใหปรมาณกาซเรอนกระจกในชน

บรรยากาศเพมมากขน รอยละ70ของการใชพลงงานของโลกทกอใหเกดกาซ

เรอนกระจกพบวาเปนการใชพลงงานจากเมองนอกจากนยงพบวามแนวโนมท

จะเพมขน2-3 เทาตามจ�านวนประชากรทเพมขน1ทงนอาจจะเนองจากความ

ตองการในการใชทรพยากรเพอตอบสนองตอความสะดวกสบายในชวตประจ�าวน

ของประชากรในเขตเมองและในอนาคตปรมาณกาซเรอนกระจกกจะยงเพม

มากขนตามการขยายตวของเมองและเปนแนวโนมทเกดขนในแทบทกประเทศ

การลดกาซเรอนกระจกในเขตเมองจงเปนเรองส�าคญทไมควรมองขามประกอบ

กบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท11(พ.ศ.2555–2559)ให

ความส�าคญตอเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและระบอยางชดเจนทจะ

มการปรบกระบวนทศนการพฒนาและขบเคลอนประเทศเพอเตรยมพรอมไปส

การเปน“เศรษฐกจและสงคมคารบอนต�า”และเปนมตรกบสงแวดลอมดงนน

ถา“เมอง”ทราบขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมตางๆทกอให

เกดกาซเรอนกระจกภายในขอบเขตของเมองไดกจะสามารถก�าหนดแนวทางใน

การบรหารจดการเพอลดกาซเรอนกระจกไดอยางมประสทธภาพ

1TheWorldResourcesInstitute(WRI):2012,GlobalProtocolforCommunity-ScaleGreenhouseGasEmission(GPC).Version0.9

การจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง (City Carbon

Footprint:CCF) เปนวธการในการแสดงขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกจาก

กจกรรมทเกดขนภายในเมองอยางไรกตามถาเมองทราบปรมาณการปลอยกาซ

เรอนกระจกในขอบเขตของเมองแลว กจะน�าไปสการก�าหนดแนวทางการลด

กาซเรอนกระจกเพอมงสการเปนเมองคารบอนต�าตามนโยบายของประเทศและ

ผลกดนใหเกดการลดกาซเรอนกระจกกระจายทวประเทศได

สารบญ

หนา

บทน�า............................................................................................. 3

เอกสารอางอง.................................................................................. 7

1. บทนยาม.....................................................................................8

2. ชนดและหนวยแสดงปรมาณกาซเรอนกระจก................................... 11

2.1 ชนดกาซเรอนกระจก............................................................ 11

2.2 คาศกยภาพในการท�าใหเกดภาวะโลกรอน................................. 11

2.3 หนวยแสดงขอมล................................................................. 11

3. การออกแบบและพฒนาขอมลกาซเรอนกระจกระดบเมอง.................. 11

3.1 การก�าหนดขอบเขตของเมอง.................................................. 11

3.2 การก�าหนดขอบเขตของการด�าเนนงาน..................................... 13

4. การจดท�าขอมลกาซเรอนกระจกระดบเมอง...................................... 16

4.1 การวางแผนการเกบรวบรวมขอมล.......................................... 16

4.2 การส�ารวจกจกรรมหลกทกอใหเกดการปลอย

และดดกลบกาซเรอนกระจก................................................... 16

4.3 การเกบรวบรวมขอมล........................................................... 16

4.4 การประเมนปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก.......... 26

4.5 ขอแนะน�าในการเลอกใชคาการปลอยกาซเรอนกระจก................. 71

5. การควบคมคณภาพของขอมล....................................................... 72

6. ประโยชนทจะไดรบและขอเสนอแนะ.............................................. 73

6.1 ประโยชนทจะไดรบ.............................................................. 73

6.2 ขอเสนอแนะ....................................................................... 74

ภาคผนวกก รายการกาซเรอนกระจกและคาศกยภาพทกอใหเกด

ภาวะโลกรอน.............................................................. 76

ภาคผนวกข คาการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการบ�าบดน�าเสย... 77

ภาคผนวกค ตวอยางคาการปลอยกาซเรอนกระจกรวบรวมมาจาก

ขอมลทตยภม.............................................................. 79

7คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมองฉบบนถกพฒนา

ขนเพอใชเปนแนวทางในการประเมนการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกใน

พนทตามขอบเขตการปกครองของเมองทมอาณาเขตตามภมศาสตรทางการเมอง

(Geopolitical boundary)ซงอยภายใตโครงการจดท�าขอมลปรมาณการปลอย

กาซเรอนกระจกระดบเมองเพอสนบสนนการพฒนาสเมองคารบอนต�า โดยม

เนอหาครอบคลมทงการก�าหนดขอบเขตการจดท�าขอมลกาซเรอนกระจกใน

ระดบเมองการจดท�าขอมลกาซเรอนกระจกทใชในการประเมนการปลอยและ

การดดกลบกาซเรอนกระจกการจดการคณภาพของขอมลใหถกตอง รวมถง

ประโยชนทจะไดรบจากการจดท�าขอมลทงนเพอใหผน�าไปใชงานอาทเจาหนาท

ในเขตเมองหรอเจาหนาทในเขตการปกครองพเศษสามารถประเมนการปลอย

กาซเรอนกระจกไดอยางถกตองและครอบคลมทกกจกรรมทเมองด�าเนนการอย

เอกสารอางอง

1. TheWorldResourcesInstitute(WRI):2012,GlobalProtocolfor

Community-ScaleGreenhouseGasEmission(GPC).Version0.9

2. TheWorldResourcesInstitute(WRI):2012,GlobalProtocolfor

Community-ScaleGreenhouseGasEmission(GPC).PilotVersion1.0

3. IntergovernmentalPanelonClimateChange(IPCC):2006,2006

IPCCGuidelinesforNationalGreenhouseGasInventories.Vol.1–Vol.5

4. องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน).แนวทาง

การประเมนคารบอนฟตพรนทองคกร.พมพครงท 2.กรงเทพฯ :บรษท พท

ดไซนแอนดพรนทจ�ากด.(ฉบบปรบปรงครงท1)ตลาคม2556.

8 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

5. องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน).ชวยโลก

คลายรอน@องคกรปกครองสวนทองถน.กรงเทพฯ:บรษทพทดไซนแอนด

พรนทจ�ากด.กนยายน2555.

6. องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน).อภธาน

ศพทและค�ายอดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการบรหารจดการกาซ

เรอนกระจกป2557.กรงเทพฯ:กนยายน2557.

1. บทนยำม

เมอง

(City)

พนทศกษาขอมลปรมาณกาซเรอนกระจก

โดยก�าหนดเปนพนทตามรปแบบการ

ปกครองเชนจงหวดเทศบาล

เขตปกครองพเศษ

การปลอยกาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasEmission)

มวลสารทงหมดของกาซเรอนกระจกทถก

ปลอยณชวงเวลาหนง

การดดกลบกาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasRemoval)

มวลสารทงหมดของกาซเรอนกระจกทถกดง

ออกจากบรรยากาศในชวงเวลาหนง

ขอมลปรมาณ

กาซเรอนกระจก

การแสดงแหลงปลอยกาซเรอนกระจก

และแหลงดดกลบกาซเรอนกระจก

รวมถงปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจก

แหลงปลอยกาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasSource)

แหลงหรอกจกรรมทปลอยกาซเรอนกระจก

ออกสบรรยากาศ

9คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

แหลงกกเกบกาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasReservoir)

แหลงหรอองคประกอบทางกายภาพของ

ชนชวภาค(ไบโอสเฟยร)ชนธรณภาค(จโอ

สเฟยร)หรออทกภาค(ไฮโดรสเฟยร)ซง

สามารถเกบและสะสมกาซเรอนกระจกทถก

ดกจบจากแหลงปลอยกาซเรอนกระจกหรอ

กาซเรอนกระจกทถกดงออกจากบรรยากาศ

โดยแหลงดดกลบกาซเรอนกระจกหมายเหต1มวลสารทงหมดของคารบอนทอยใน

แหลงดดกลบกาซเรอนกระจกณจดใดๆในชวง

เวลาหนงถอเปนสตอกของคารบอนของแหลง

ดดกลบกาซเรอนกระจก

หมายเหต2แหลงดดกลบกาซเรอนกระจกหนง

สามารถถายกาซเรอนกระจกไปยงแหลงดดกลบ

กาซเรอนกระจกอนได

หมายเหต3การสะสมของกาซเรอนกระจกจาก

แหลงปลอยกาซเรอนกระจกกอนทจะเขาไปสชน

บรรยากาศและการเกบสะสมของกาซเรอนกระจก

ในแหลงดดกลบกาซเรอนกระจกถอวาเปนการ

ดกจบและเกบกาซเรอนกระจก(GHGCapture

andStorage)

แหลงดดกลบ

กาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasSink)

แหลงหรอกระบวนการซงกาซเรอนกระจก

ถกดงออกจากชนบรรยากาศเชนการปลก

ปาการเพมพนทสเขยว

ขอมลกจกรรม

(ActivityData)

ขอมลของกจกรรมทเกยวของกบการปลอย

และการดดกลบของกาซเรอนกระจก

10 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ขอมลปฐมภม

(PrimaryData)

ขอมลทไดจากการตรวจวดกจกรรมทเกดขน

ภายในเมองหรอกจกรรมทอยภายใตการ

ควบคมหรอทเมองมอ�านาจในการเขาถง

ขอมล

ขอมลทตยภม

(SecondaryData)

ขอมลทไดมาจากแหลงขอมลอนนอกเหนอ

ขอมลปฐมภม

คาการปลอยกาซเรอนกระจก

(EmissionFactor)

เปนคาทใชในการแปลงคาขอมลเบองตนของ

การปลอยกาซเรอนกระจกจากกจกรรมตางๆ

เพอคดเปนคาการปลอยกาซเรอนกระจก

ของกจกรรมนนๆซงในกจกรรมประเภท

เดยวกนจะมความแตกตางกนตามชนดของ

เชอเพลงและเทคโนโลยทใช

ศกยภาพในการท�าใหเกด

ภาวะโลกรอน

(GlobalWarmingPotential)

คาศกยภาพของกาซเรอนกระจกในการ

ท�าใหโลกรอนซงขนอยกบประสทธภาพใน

การแผรงสความรอนและอายของกาซนนๆ

ในบรรยากาศโดยคดเทยบกบการแผรงส

ความรอนของกาซคารบอนไดออกไซด

รายงานกาซเรอนกระจก

(GreenhouseGasReport)

เอกสารการรายงานผลขอมลปรมาณ

กาซเรอนกระจกเพอใชสอสารกบกลม

เปาหมายทน�าขอมลไปใชงาน

11คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

2. ชนดและหนวยแสดงปรมำณกำซเรอนกระจก

2.1 ชนดกำซเรอนกระจก

กาซเรอนกระจกทครอบคลมในคมอฉบบน ไดแก กาซคารบอน

ไดออกไซด(CO2)มเทน(CH

4)ไนตรสออกไซด(N

2O)ไฮโดรฟลออโรคารบอน

(HFCs)เพอรฟลออโรคารบอน(PFCs)ซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด(SF6)และ

ไนโตรเจนไตรฟลออไรด(NF3)โดยใหพจารณารายการกาซเรอนกระจกในภาค

ผนวกก

2.2 คำศกยภำพในกำรท�ำใหเกดภำวะโลกรอน

คาศกยภาพในการท�าใหเกดภาวะโลกรอนค�านวณไดจากปรมาณ

กาซเรอนกระจกแตละชนดทปลอยออกมาและแปลงคาใหอยในรปของกาซ

คารบอนไดออกไซดเทยบเทาโดยใชคาศกยภาพในการท�าใหเกดภาวะโลกรอน

ในรอบ100ปของIPCC(GWP100

)ดงแสดงในภาคผนวกก

2.3 หนวยแสดงขอมล

การแสดงขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยและดดกลบของเมอง

ตองอยในหนวยตน(หรอกโลกรม)ของกาซเรอนกระจกแตละชนดหรออยใน

หนวยตน(หรอกโลกรม)ของกาซคารบอนไดออกไซดเทยบเทานอกจากนควร

แสดงดวยตวเลขจ�านวนเตมในกรณทมตวเลขทศนยมการปดเศษตวเลขดงกลาว

เพอใหเปนตวเลขจ�านวนเตมควรเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

กฎการปดเศษมาตรฐานเลขทมอก.929-2533

3. กำรออกแบบและพฒนำขอมลกำซเรอนกระจกระดบเมอง

3.1 กำรก�ำหนดขอบเขตของเมอง

โครงสรางโดยทวไปของเมองประกอบดวยครวเรอนหนวยงานราชการ

และเอกชนภาคธรกจการคาอตสาหกรรมการผลตระบบขนสง(สาธารณะและ

สวนบคคล)และการจดการขยะและของเสยดงนนการก�าหนดขอบเขตของเมอง

12 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

เพอการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกจงเปนขนตอนแรกทส�าคญตองมความ

ชดเจนและเหมาะสม

3.1.1 ก�าหนดเปาหมายก�าหนดเปาหมายของการค�านวณปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ตองสอดคลองกบวตถประสงคของการน�าผลการค�านวณไปใชงาน เชน เพอ เปรยบเทยบปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกในชวงระยะเวลาตางๆหรอเพอใชสอสารขอมลสสาธารณะหรอเพอประโยชนอนๆขนอยกบความตองการของกลมเปาหมาย

3.1.2 ก�าหนดขอบเขตของเมองการก�าหนดขอบเขตของเมองในการรวบรวมแหลงปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจกสามารถท�าโดยใชวธแบบควบคมแบงเปนการควบคมการ ด�าเนนงาน(OperationControl)และการควบคมทางการเงน(FinancialControl)

1. การควบคมการด�าเนนงาน เมองท�าการประเมนและรวบรวมปรมาณการปลอยและดดกลบกาซ

เรอนกระจกทเกดขนของเมองหรอภายใตอ�านาจการควบคมการด�าเนนงานของเมองและใหรวมถงกจกรรมทเมองมอ�านาจในการควบคมการด�าเนนงานแตตงอยนอกเขตเมอง

2. การควบคมทางการเงน เมองท�าการประเมนและรวบรวมปรมาณการปลอยและดดกลบ

กาซเรอนกระจกทเกดขนของเมองหรอภายใตอ�านาจการควบคมการด�าเนนงานของเมองซงยดตามสดสวนทางการเงนทเกดขนจรงและมการระบไวในรายงานทางการเงนของเมองเปนหลก

เมอก�าหนดขอบเขตของเมองกจะสามารถแสดงรายละเอยดไดดงน • สถานทตงและพนทอาณาเขตการปกครองของเมอง • กจกรรมการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจก • จ�านวนประชากรและครวเรอนภายในเมอง

13คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลอนๆทเกยวของและเปนประโยชนในการประเมนปรมาณ

กาซเรอนกระจกภายในเมอง

3.2 กำรก�ำหนดขอบเขตของกำรด�ำเนนงำน

เมองตองก�าหนดขอบเขตการด�าเนนงานและมการบนทกเปนลายลกษณ

อกษรโดยก�าหนดขอบเขตของการด�าเนนงานดงน

1)การระบแหลงปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทเกยวของ

ภายในขอบเขตการด�าเนนงานของเมอง

2)การจ�าแนกแหลงปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกออกเปน

การปลอยกาซเรอนกระจกทางตรงการปลอยกาซเรอนกระจกทางออมทเกดจาก

การใชพลงงานและการปลอยกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ

3)การคดเลอกกจกรรมการปลอยกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ

ทจ�าเปนตองหาปรมาณและตองมการรายงานผลนอกจากน เมองตองอธบาย

เพมเตมหากมการเปลยนขอบเขตการด�าเนนงานจากเดม

ในการก�าหนดขอบเขตการด�าเนนงานตองระบกจกรรมทมการปลอย

และดดกลบกาซเรอนกระจกทเกยวของกบบรบทของเมองซงสามารถแบงออก

ไดเปน3ประเภทดงน

ประเภทท 1: กำรปลอยและดดกลบกำซเรอนกระจกทำงตรง

การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางตรงพจารณานบปรมาณกาซ

เรอนกระจกทถกปลอยและดดกลบจากการด�าเนนกจกรรมตางๆ ในเขตพนท

ของเมองจาก3แหลงดงน

1)การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางตรงทเกดจากการ

เผาไหมอยกบทไดแก

• การผลตพลงงานไฟฟาความรอนและไอน�าแลวน�าพลงงานท

ผลตไดกระจายสเขตพนทเมองของตนเองหรอกระจายไปยงเมองอนหรอผลต

ขนเพอขายตอใหกบหนวยงานภาครฐ/เอกชนรวมถงการสญเสยพลงงานระหวาง

การขนสง

14 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• การเผาไหมเชอเพลงในเครองจกรหรออปกรณทใชในการด�าเนน

กจกรรมตางๆในเขตเมอง เชน เครองปนไฟและเครองจกรกลเกษตร โดยทประชากรหรอหนวยงานในเขตเมองเปนเจาของหรอหนวยงานในเขตเมองเชาเหมา

• การเผาไหมเชอเพลงเพอใชในการหงตมในเขตพนทของเมอง • การปลอยกาซเรอนกระจกจากการเกดปฏกรยาเคมใน

กระบวนการผลต

2)การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางตรงทเกดจากการเผาไหมทมการเคลอนทไดแก

• การเผาไหมของเชอเพลงจากกจกรรมการขนสงของยานพาหนะทประชากรหรอหนวยงานในพนทเปนเจาของหรอหนวยงานในเขตพนทเปน ผเชาเหมา

3)การปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทางตรงทเกดจากการ รวไหลและอนๆเชน

• การใชปยหรอสารเคม เพอการซกลางหรอท�าความสะอาดภายในเขตเมอง

• การจดการขยะมลฝอยทเกดขนในพนทเมองดวยวธการฝงกลบหรอการเทกองขยะ

• การน�าขยะมลฝอยทเกดขนในพนทเมองมายอยสลายดวย วธการทางชวภาพเชนการน�าไปท�าเปนปยหมก

• การบ�าบดน�าเสยและกากตะกอนจากอาคารบานเรอน รานคาหรอแมกระทงน�าเสยจากโรงงานทตงอยในเขตเมอง

• การเผาขยะประเภทตางๆ โดยใชเตาเผาขยะและการเผาในทโลงแจง

• การเผาไหมชวมวล

หมายเหต: คมอฉบบนไมพจารณาการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเลดลอดและรวไหล

(FugitiveEmission)จากกจกรรมตางๆ

15คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ประเภทท 2: กำรปลอยกำซเรอนกระจกทำงออมจำกกำรใชพลงงำน

พจารณานบปรมาณกาซเรอนกระจกทถกปลอยและดดกลบจากการน�า

พลงงานในรปแบบตางๆทผลตและจดหาจากนอกเขตพนทของเมองเขามาใช

ในพนทเชนไฟฟาความรอนหรอไอน�า

ประเภทท 3:การปลอยกาซเรอนกระจกทางออมอนๆ

พจารณานบปรมาณการปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจกท

เกดขนจากกจกรรมตางๆนอกเหนอจากทระบในประเภทท1และประเภทท2

เชน ขอมลปรมาณขยะทเกดขนภายในเขตการปกครองของเมอง แลวน�าไป

ก�าจดภายนอกขอบเขตการปกครอง

ขอบเขตท 1

เกษตรปาไมและการใชประโยชนทดน

การจดการขยะและของเสยภายในเมอง

การจดการขยะและของเสยภายนอกเมอง

การปลอยกาซเรอนกระจกจากแหลงอน

ระบบสงและจายไฟฟา

การขนสงระหวางเมอง

การเผาไหมทอยกบท

การขนสงภายในเมอง

การใชพลงงานไฟฟาและพลงงานความรอนกระบวนการทางอตสาหกรรม

และการใชผลตภณฑ

ขอบเขตการปลอยกาซเรอนกระจก(ขอบเขตท1,2และ3) ขอบเขตการปกครองของเมอง(ขอบเขตท1)

การซอพลงงานไฟฟาและความรอนมาใช(ขอบเขตท2)

ขอบเขตท 2

ขอบเขตท 3

รปท1ประเภทและแหลงปลอยกาซเรอนกระจกของเมอง(ดดแปลงมาจากเอกสารGlobalProtocolforCommunity-ScaleGreenhouseGas

EmissionInventoriesทพฒนาโดยTheWorldResourcesInstitute)

16 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

4. กำรจดท�ำขอมลกำซเรอนกระจกระดบเมอง

4.1 กำรวำงแผนกำรเกบรวบรวมขอมล

เปนการศกษาขอมลกจกรรมทมผลตอการปลอยและดดกลบกาซเรอน

กระจกในขอบเขตของเมอง เพอระบแหลงการปลอยและการดดกลบกาซเรอน

กระจก โดยผจดท�าควรน�าขอมลทไดเกบรวบรวมไวมาทบทวนวาครบถวนและ

เหมาะส�าหรบการน�ามาประเมนการปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจก

ในพนทของตนหรอไม หากขอมลสวนใดไมครบถวนควรใชวธการตรวจวด

หรอส�ารวจจากพนทจรงหรอใชขอมลจากแหลงอางองทนาเชอถอทงนขนอยกบ

ความพรอมของแตละเมองจากนนระบรายการหรอสรางแบบฟอรมการเกบขอมล

ทงขอมลกจกรรม(ActivityData)และคาการปลอยกาซเรอนกระจก(Emission

Factor)เพอสะดวกตอการเกบรวบรวม

4.2 กำรส�ำรวจกจกรรมหลกทกอใหเกดกำรปลอยและดดกลบกำซ

เรอนกระจก

เปนการส�ารวจเพอศกษาและเกบรวบรวมขอมลกจกรรมและคาการ

ปลอยกาซเรอนกระจกทไดระบไวในขนตอนของการวางแผนการเกบรวบรวม

ขอมลจากพฤตกรรมการใชพลงงานภายในครวเรอนการใชเชอเพลงในการขนสง

ดานตางๆการจดการขยะมลฝอยและน�าเสยและพฤตกรรมการเพาะปลกหรอ

เลยงสตวในพนทเมองของประชากรทอาศยอยในเขตพนทของเมองโดยอาจใช

แบบสอบถามหรอใชเครองมอตรวจวดจากแหลงการปลอยเปนเครองมอในการ

ส�ารวจขอมลในขนตอนนผจดท�าจะทราบถงความพรอมของชดขอมลปญหาและ

อปสรรคในการเกบรวบรวมขอมลรวมทงวธการแกไขปญหาในกรณทชดขอมล

ไมเพยงพอตอการประเมนการปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจกในเขตเมอง

4.3 กำรเกบรวบรวมขอมล

คมอการจดท�าขอมลกาซเรอนกระจกฉบบนไดแบงกจกรรมและขอมล

ทผจดท�าควรเกบรวบรวมดงตอไปน

17คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

4.3.1 กำรใชพลงงำนในทพกอำศย เปนการเกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานรปแบบตางๆทใชในบานเรอนทพกอาศยเชนขอมลปรมาณการใชพลงงานไฟฟาการใชกาซหงตมและฟนโดยขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอใหเกดการท�างานของอปกรณและ/หรอเครองจกรภายในครวเรอนทอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการหงตมภายในครวเรอนทพกอาศยทอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาของครวเรอนทอยในเขตเมองในกรณทไมสามารถหาขอมลทเปนปฐมภมได สามารถหาขอมลทเปนทตยภมไดจากปรมาณการใชไฟฟาของเขตพนทเมองไดจากการไฟฟาสวนภมภาคหรอตารางคาใชจายพลงงานเฉลยตอเดอนของครวเรอนจ�าแนกตามประเภทของพลงงานรายภาคและเขตการปกครอง2ส�านกงานสถตแหงชาตหรอขอมลจากแหลงอนทมความสมบรณและนาเชอถอ

4.3.2 กำรใชพลงงำนไฟฟำในพนทสำธำรณะเปนการใชไฟฟาของพนทสาธารณะทอยในสวนการรบผดชอบของเมองเชนถนนสาธารณะและสวนสาธารณะการเกบขอมลในสวนนจะรวมถงขอมลของลกษณะอปกรณไฟฟาทใชและระยะเวลาการใชงาน โดยขอมลทตองท�าการเกบรวบรวม ไดแก ขอมลปรมาณการใชไฟฟาสาธารณะ ในกรณทไมสามารถหาขอมลทเปนปฐมภมไดสามารถหาขอมลทเปนทตยภมไดจากปรมาณการใชไฟฟาสาธารณะของเขตพนทเมองไดจากการไฟฟาสวนภมภาคหรอค�านวณไดจากระยะเวลาการเปดใชงานของหลอดไฟสาธารณะโดยอาศยขอมลดงน

• ประเภทของหลอดไฟ • จ�านวนหลอดไฟทตดตง • ระยะทางของถนนสาธารณะทมการใชไฟฟา • ระยะเวลาการเปดใชงาน

2การส�ารวจขอมลการใชพลงงานของครวเรอน http://service.nso.go.th/nso/nso_center/project/search_center/23project-th.htm

18 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

4.3.3 กำรใชพลงงำนในกลมธรกจกำรคำและกำรบรกำร

เปนการเกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานรปแบบตางๆทใชในอาคารรานคาหรอ

อาคารทประกอบธรกจการบรการเชนหางสรรพสนคารานขายของช�าและราน

ตดผม ซงอาคารรานคาในกลมนมการใชพลงงานมากกวากลมทพกอาศย โดย

ขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอใหเกดการท�างาน

ของอปกรณและ/หรอเครองจกรภายในรานคาหรออาคารทมการประกอบธรกจ

ทตงอยในเขตเมอง (ไมรวมการเผาไหมเพอการผลตพลงงานไฟฟาและความ

รอน)

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการหงตมภายใน

รานคาหรออาคารทมการประกอบธรกจทตงอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาของรานคาหรออาคารทมการ

ประกอบธรกจ

4.3.4 กำรใชพลงงำนในหนวยงำนภำครฐและเอกชน เปนการ

เกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานรปแบบตางๆทใชในหนวยงานภาครฐและ

เอกชนทอยนอกเหนอจากกลมธรกจการคาและการบรการ เชน โรงเรยน โรง

พยาบาลหรอสถานต�ารวจทตงอยในเขตความรบผดชอบของเมอง โดยขอมล

ทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอใหเกดการท�างาน

ของอปกรณและ/หรอเครองจกรภายในอาคารพาณชยและอาคารของรฐ

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาของหนวยงาน

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการหงตม

4.3.5 กำรใชเชอเพลงส�ำหรบผลตพลงงำนเปนการเกบรวบรวม

ขอมลการใชเชอเพลงเพอใชในการผลตพลงงาน เชนการใชเชอเพลงในเครอง

ก�าเนดไฟฟาเพอผลตกระแสไฟฟาโดยขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

19คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการผลตพลงงานไฟฟาและความรอน

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการผลตพลงงาน

ไฟฟาของเครองก�าเนดไฟฟาส�ารองภายในสถานททอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาของสถานทผลตพลงงานไฟฟาและ

ความรอนทอยในเขตเมอง

4.3.6 กำรใชพลงงำนของอตสำหกรรมกำรผลต เปนการ

เกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานรวมถงปรมาณวตถดบทท�าปฏกรยาเคมใน

กระบวนการผลตแลวกอใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจก เชน วตถดบของ

อตสาหกรรมการผลตปนซเมนตอตสาหกรรมการผลตเหลกและอตสาหกรรม

การผลตสารเคมซงกลมนจะไมรวมการเผาไหมในอตสาหกรรมการผลตไฟฟา

และความรอนโดยขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอใหเกดการท�างาน

ของอปกรณและ/หรอเครองจกรภายในโรงงานอตสาหกรรมทอยในเขตเมอง(ไม

รวมการเผาไหมเพอการผลตพลงงานไฟฟาและความรอน)

• ขอมลปรมาณเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการหงตมภายใน

โรงงานอตสาหกรรมทอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาของโรงงานอตสาหกรรมทอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณวตถดบทใชในการผลตและปรมาณผลผลตของ

อตสาหกรรมทตงอยในเขตการปกครองทเมองรบผดชอบ

4.3.7 กำรใชพลงงำนในกำรขนสงทำงถนนเปนการเกบรวบรวม

ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงแตละชนดทใชในการขนสงทางถนนทงยานพาหนะ

สวนบคคลและยานพาหนะทใหบรการสาธารณะทมการขนสงภายในเขตเมอง

และขนสงระหวางเมองโดยขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงแตละชนดทใชในกจกรรมการ

ขนสงของยานพาหนะทางถนนทอยในเขตเมองเชนรถยนตนงสวนบคคลรถยนต

บรรทกสวนบคคลและรถจกรยานยนต

20 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลปรมาณน�ามนทใชในการเผาไหมเพอกจกรรมการขนสง

ของยานพาหนะทางถนนระหวางเมองแตมจดเรมตนของการเดนทางอยภายใน

เขตเมองเชนรถยนตรบจางระหวางจงหวด

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาเพอกจกรรมการขนสงของยาน

พาหนะทางถนนทอยในเขตเมองเชนรถรางทใชพลงงานไฟฟาและรถยนตไฟฟา

4.3.8 กำรใชพลงงำนในกำรขนสงทำงระบบรำง เปนการ

รวบรวมขอมลปรมาณการใชเชอเพลงและปรมาณการใชไฟฟาเพอการขนสงทาง

ระบบราง ทงทมการขนสงภายในเขตเมองและขนสงระหวางเมอง โดยขอมลท

ตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอกจกรรม

การขนสงทางระบบรางภายในเขตเมองเชนน�ามนดเซลน�ามนเตา

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอการขนสง

ทางระบบรางขามเขตเมองแตมจดเรมตนของการเดนทางอยภายในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาเพอกจกรรมการขนสงทางระบบราง

ทอยในเขตเมองเชนรถไฟฟารถไฟใตดน

4.3.9 กำรใชพลงงำนในกำรขนสงทำงน�ำ เปนการรวบรวม

ขอมลปรมาณการใชเชอเพลงและปรมาณการใชไฟฟาเพอการขนสงทางน�าทม

การขนสงภายในเขตเมองและขนสงระหวางเมอง โดยขอมลทตองเกบรวบรวม

ไดแก

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอกจกรรม

การขนสงทางน�าทอยภายในเขตเมอง เชน เรอประมง เรอทองเทยวรอบเกาะ

เรอโดยสารในคลองหรอแมน�า

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงทใชในการเผาไหมเพอกจกรรม

การขนสงทางน�าขามเขตเมองแตมจดเรมตนของการเดนทางอยภายในเขตเมอง

เชนเรอเฟอรรขามจากฝงแผนดนใหญมายงเกาะ

21คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลปรมาณการใชไฟฟาเพอกจกรรมการขนสงทางน�าทอยใน

เขตเมอง

4.3.10 กำรใชพลงงำนในกำรขนสงทำงอำกำศเปนการรวบรวม

ขอมลปรมาณการใชน�ามนเชอเพลงเพอการขนสงทางอากาศทงทมการขนสง

ภายในเขตเมองและขนสงระหวางเมองโดยขอมลทตองเกบรวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงเพอกจการการขนสงทางอากาศท

อยในเขตเมองเชนเครองบนท�าภารกจฝนหลวง

• ขอมลปรมาณน�ามนเชอเพลงเพอกจการการขนสงทางอากาศ

ขามเขตเมองแตมจดเรมตนของการเดนทางอยภายในเขตเมองเชนเครองบน

พาณชยทมจดเรมตนอยในขอบเขตของเมอง

4.3.11 กำรจดกำรของเสยดวยวธฝงกลบ เปนการรวบรวม

ขอมลขยะทเกดขน และวธการจดการขยะในเขตเมอง โดยขอมลทตองเกบ

รวบรวมไดแก

• ขอมลปรมาณขยะทฝงกลบในพนทของเมอง โดยท�าการแยก

ขยะออกเปน5ประเภทไดแก ขยะมลฝอยชมชน(MunicipalSolidWaste :

MSW)กากตะกอนน�าเสย(SolidSludge:SS)ขยะอตสาหกรรม(Industrial

SolidWaste:ISW)ขยะอนตราย(HazardousWaste:HW)และขยะตดเชอ

(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลปรมาณขยะในเขตเมองทน�าไปฝงกลบภายนอกเขตเมอง

โดยท�าการแยกขยะออกเปน5ประเภท ไดแก ขยะมลฝอยชมชน(Municipal

SolidWaste:MSW)กากตะกอนน�าเสย(SolidSludge:SS)ขยะอตสาหกรรม

(IndustrialSolidWaste:ISW)ขยะอนตราย(HazardousWaste:HW)และ

ขยะตดเชอ(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลปรมาณขยะนอกเขตเมองทน�ามาฝงกลบในพนทของเมอง

โดยท�าการแยกขยะออกเปน5ประเภท ไดแก ขยะมลฝอยชมชน(Municipal

22 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

SolidWaste:MSW)กากตะกอนน�าเสย(SolidSludge:SS)ขยะอตสาหกรรม

(IndustrialSolidWaste:ISW)ขยะอนตราย(HazardousWaste:HW)และ

ขยะตดเชอ(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลองคประกอบขยะมลฝอยชมชนในเขตเมองและนอก

เขตเมองโดยท�าการแยกองคประกอบออกเปน11สวนไดแกกระดาษ/กลอง

กระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษไม เศษกงไม/ตนหญาจากสวนผาออมเดก

ท�าดวยกระดาษเศษยางและหนงพลาสตกโลหะแกวและอนๆ

• ขอมลองคประกอบขยะอตสาหกรรมในเขตเมองและนอกเขต

เมอง โดยท�าการแยกองคประกอบออกเปน8สวน ไดแก อาหาร/เครองดม

ยาสบผา เศษไม กระดาษ/เยอกระดาษปโตรเลยม/ตวท�าละลาย/พลาสตก

เศษยางเศษซากการกอสรางและการรอถอนและอนๆ

• ขอมลปรมาณกาซชวภาพทเกดขนจากการจดการขยะและถกน�า

กลบมาใชประโยชน

• ขอมลรายละเอยดประเภทของสถานทการจดการขยะ

4.3.12 กำรจดกำรของเสยดวยวธกำรทำงชวภำพ

• ขอมลปรมาณขยะอนทรยในเขตเมองทจดการโดยวธการทาง

ชวภาพภายในสถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแบงการจดการขยะออกเปน

2ประเภทไดแกการหมกท�าปยและการยอยสลายแบบไมใชออกซเจน

• ขอมลปรมาณขยะอนทรยในเขตเมองทน�าไปจดการโดยวธการ

ทางชวภาพภายนอกเขตเมองโดยท�าการแบงการจดการขยะออกเปน2ประเภท

ไดแกการหมกท�าปยและการยอยสลายแบบไมใชออกซเจน

• ขอมลปรมาณขยะอนทรยนอกเขตเมองทน�ามาจดการโดยวธการ

ทางชวภาพภายในสถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแบงการจดการขยะออก

เปน2ประเภทไดแกการหมกท�าปยและการยอยสลายแบบไมใชออกซเจน

• ขอมลปรมาณกาซชวภาพทเกดขนจากการจดการขยะและถกน�า

กลบมาใชประโยชน

23คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

4.3.13 กำรจดกำรของเสยดวยวธกำรเผำไหม

• ขอมลปรมาณขยะในเขตเมองทเผาในเตาเผาหรอทโลงภายใน

สถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน 5ประเภท ไดแก ขยะ

มลฝอยชมชน (Municipal SolidWaste :MSW)กากตะกอนน�าเสย (Solid

Sludge:SS)ขยะอตสาหกรรม(IndustrialSolidWaste:ISW)ขยะอนตราย

(HazardousWaste:HW)และขยะตดเชอ(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลปรมาณขยะในเขตเมองทเผาในเตาเผาหรอทโลงภายนอก

เขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน 5ประเภท ไดแก ขยะมลฝอยชมชน

(MunicipalSolidWaste:MSW)กากตะกอนน�าเสย(SolidSludge:SS)ขยะ

อตสาหกรรม(IndustrialSolidWaste:ISW)ขยะอนตราย(HazardousWaste

:HW)และขยะตดเชอ(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลปรมาณขยะนอกเขตเมองทเผาในเตาเผาหรอทโลงภายใน

สถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน 5ประเภท ไดแก ขยะ

มลฝอยชมชน (Municipal SolidWaste :MSW)กากตะกอนน�าเสย (Solid

Sludge:SS)ขยะอตสาหกรรม(IndustrialSolidWaste:ISW)ขยะอนตราย

(HazardousWaste:HW)และขยะตดเชอ(ClinicalWaste:CW)

• ขอมลองคประกอบขยะมลฝอยชมชนในเขตเมองและนอก

เขตเมองโดยท�าการแยกองคประกอบออกเปน11สวนไดแกกระดาษ/กลอง

กระดาษผาเศษอาหารเศษไมเศษกงไม/ตนหญาจากสวนผาออมเดกท�าดวย

กระดาษเศษยางและหนงพลาสตกโลหะแกวและอนๆ

• ขอมลองคประกอบขยะอตสาหกรรมในเขตเมองและนอกเขต

เมอง โดยท�าการแยกองคประกอบออกเปน8สวน ไดแก อาหาร/เครองดม

ยาสบผา เศษไม กระดาษ/เยอกระดาษปโตรเลยม/ตวท�าละลาย/พลาสตก

เศษยางเศษซากการกอสรางและการรอถอนและอนๆ

• ขอมลอตราการเกดขยะมลฝอยตอหวประชากรในเขตเมอง

ตอวน

24 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลปรมาณของเสยในเขตเมองทถกเผาในเตาเผาหรอทโลงภายในสถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน2ประเภท ไดแกของเหลอทงจากอตสาหกรรมและของเหลอทงจากชมชนซงของเหลวในกลมนไดแกน�ามนตามธรรมชาตกาซธรรมชาต เชอเพลงฟอสซลอนๆตวท�าละลายน�ามนหลอลน

• ขอมลปรมาณของเสยในเขตเมองทถกเผาในเตาเผาหรอทโลงภายนอกเขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน2ประเภทไดแก ของเหลอทงจากอตสาหกรรมและของเหลอทงจากชมชน

• ขอมลปรมาณของเสยนอกเขตเมองทถกเผาในเตาเผาหรอทโลงภายในสถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแยกขยะออกเปน2ประเภท ไดแก ของเหลอทงจากอตสาหกรรมและของเหลอทงจากชมชน

• ขอมลรายละเอยดประเภทของเตาเผาหรอเทคโนโลยการ เผาไหมเชนการเผาไหมอยางตอเนองการเผาไหมแบบกงตอเนองการเผาไหมแบบประเภทกลม

4.3.14 กำรจดกำรน�ำเสยและกำรปลอยทง ขอมลปรมาณน�าเสยทต องท�าการเกบรวบรวมแบงออกเปน

2ประเภท ไดแก น�าเสยจากบานเรอนและน�าเสยจากอตสาหกรรม ในกรณของน�าเสยอตสาหกรรมจะพจารณาเฉพาะน�าเสยและน�าทงทเกดจากโรงงานอตสาหกรรมเทานน ไมรวมน�าเสยและน�าทงทปลอยลงสระบบบ�าบดของการนคมอตสาหกรรมนอกจากนผเกบขอมลควรท�าการแยกน�าเสยในแตละประเภทอตสาหกรรมออกจากกนเชนการกลนแอลกอฮอลเบยรกาแฟซงคาของคณภาพน�าอางองจากตารางข1และตารางข2ในภาคผนวกข

• ขอมลปรมาณน�าเสยในเขตเมองทผานกระบวนการบ�าบดและปลอยทงภายในสถานททอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณน�าเสยในเขตเมองทผานกระบวนการบ�าบดและปลอยทงภายนอกเขตเมอง โดยท�าการแยกน�าเสยออกเปน2ประเภท ไดแก

น�าเสยจากบานเรอนและน�าเสยจากอตสาหกรรม

25คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลปรมาณน�าเสยนอกเขตเมองทผานกระบวนการบ�าบด

และปลอยทงภายในสถานททอยในเขตเมอง โดยท�าการแยกน�าเสยออกเปน2

ประเภทไดแกน�าเสยจากบานเรอนและน�าเสยจากอตสาหกรรม

• ขอมลจ�านวนประชากร/ครวเรอนทอาศยอยภายในเขตเมอง

• ขอมลรายละเอยดประเภทของการจดการน�าเสยจากครวเรอน

เชนปลอยทงแหลงน�าสาธารณะทอระบายน�าทงทน�าไหลเรวการบ�าบดรวมแบบ

ใชออกซเจน(การจดการดหรอไมด)การยอยสลายแบบไมใชออกซเจนส�าหรบ

ตะกอนโคลนถงหมกไรออกซเจนบอบ�าบดไรออกซเจนแบบตน/ลก ระบบ

บอเกรอะสวมหลม

• ขอมลรายละเอยดประเภทของระบบการจดการน�าเสย เชน

ปลอยทงแหลงน�าสาธารณะการบ�าบดแบบใชออกซเจนการยอยสลายแบบไมใช

ออกซเจนถงหมกไรออกซเจนบอบ�าบดไรออกซเจนแบบตน/ลก

• ในกรณทไมสามารถหาขอมลปรมาณน�าเสยทเกดขนจรงจาก

อตสาหกรรมไดใหใชขอมลปรมาณสนคาทผลตได(ตนตอป)จากอตสาหกรรม

สาขาตางๆดงทกลาวมาแลวขางตน

• ขอมลปรมาณกาซชวภาพทเกดขนจากการจดการน�าเสยและถก

น�ากลบมาใชประโยชน

4.3.15 กำรท�ำกำรปศสตว เปนการเกบรวบรวมขอมลจ�านวน

ประชากรปศสตวทมการเลยงบนพนททตงอยในเขตเมอง เชน ขอมลจ�านวน

ประชากรสกรขอมลจ�านวนประชากรไก

• ขอมลจ�านวนประชากรปศสตว

• รปแบบการเลยงเชนทโลงแจงภายในโรงเรอน

4.3.16 กำรเพำะปลกขำว เปนการรวบรวมขอมลพนททใช

เพาะปลกขาวรปแบบตางๆทตงอยในเขตเมองเชนขอมลการเพาะปลกขาวนาปใน

เขตชลประทานขงน�าตลอดทงปขอมลการเพาะปลกขาวนาปรงในเขตชลประทาน

ขงน�าปลอยน�าออกมากกวา1ครง

26 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• ขอมลพนททใชเพาะปลกทอยในเขตเมอง

• รปแบบในการเพาะปลกเชนนาปนาปรง

4.3.17 กำรใชปยเคม กำรใชปนขำวในพนทกำรเกษตรเปนการ

รวบรวมขอมลปรมาณการใชปยเคมและปรมาณการใชปนขาวเพอปรบสภาพดน

ในพนทการเกษตรทอยในเขตเมอง

• ขอมลปรมาณการใชปยเคม

• ขอมลปรมาณการใชปนขาวในพนทการเกษตร

4.3.18 พนทปำไม เปนการเกบรวบรวมขอมลพนทปาไมและ

พนทสเขยวทมพนทอยในเขตเมอง

4.4 กำรประเมนปรมำณกำรปลอยและดดกลบกำซเรอนกระจก

แนวทางในการประเมนการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกสามารถ

ประเมนไดจากการตรวจวดโดยตรงการค�านวณจากขอมลทมอยและการตรวจวด

รวมกบการค�านวณซงวธการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกทวไปจะประเมน

จากการน�าขอมลกจกรรมคณกบคาการปลอยกาซเรอนกระจกดงแสดงในสมการ

ท1

สมกำรท 1 การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจก

GHG Emissions = Activity Data (AD) × Emission Factor (EF)

โดยท

GHG Emissions =ปรมาณกาซเรอนกระจก

AD =ขอมลกจกรรม

EF =คาการปลอยกาซเรอนกระจก

การเลอกใชขอมลในการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจก ในกรณท

เมองมการจดท�าขอมลปฐมภมส�าหรบใชในการประเมนการปลอยและดดกลบ

27คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

กาซเรอนกระจก ใหรวบรวมขอมลโดยตรงจากกจกรรมภายในเขตเมอง เชน

การใชพลงงานภายในครวเรอนการใชเชอเพลงส�าหรบการขนสงในเมองและ

ระหวางเมองปรมาณขยะทถกน�าไปก�าจดจ�านวนสตวจากการท�าปศสตวส�าหรบ

เมองทไมมขอมลกจกรรมทเปนปฐมภมใหเลอกใชขอมลทตยภมทเหมาะสมจาก

แหลงขอมลทนาเชอถอโดยเรยงล�าดบดงน

• ปรมาณการใชพลงงานจากการส�ารวจกลมประชากรตวอยาง

ภายในเมองเปนการเกบรวบรวมขอมลจากกลมประชากรตวอยางเพอน�าขอมล

ทไดไปแทนประชากรทงหมด เชนการลงพนทส�ารวจการใชพลงงานในชมชน

การส�ารวจปรมาณการใชเชอเพลง

• การสรางแบบจ�าลองขอมลการใชพลงงานภายในเมองเชนการ

ใชขอมลจากแหลงอนทมการรวบรวมไวแลวมาสรางเปนแนวทางการใชพลงงาน

ภายในเมอง

• สดสวนจากการใชพลงงานของประเทศในสาขาหรอกจกรรมตางๆ

ส�าหรบการประเมนการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกจากแหลง

ตางๆมแนวทางและวธการประเมนดงตอไปน

4.4.1 กำรเผำไหมแบบอยกบท

การใชพลงงานแบบทมการเผาไหมอยกบทเปนแหลงปลอยกาซ

เรอนกระจกทางตรง โดยเปนการประเมนภายใตประเภทท 1 ของการจดท�า

ขอมลกาซเรอนกระจกซงถอเปนแหลงทมการปลอยกาซเรอนกระจกปรมาณสง

สวนใหญเกดจากกจกรรมการใชพลงงานในสวนทพกอาศยภาคธรกจการคา

หนวยงานภาครฐและเอกชนการใชไฟฟาบนถนนสาธารณะการใชเชอเพลง

ส�าหรบผลตพลงงานและการใชพลงงานในภาคอตสาหกรรมการผลตปรมาณการ

ปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานแบบเผาไหมอยกบทสามารถค�านวณได

จากการน�าปรมาณการใชไฟฟาหรอเชอเพลงประเภทตางๆคณกบคาการปลอย

กาซเรอนกระจกดงแสดงตามสมการท2

28 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 2 การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมเชอเพลง

อยกบท

EmissionsGHG,fuel

= Fuel Consumptionfuel

× Emission FactorGHG,fuel

โดยท

EmissionsGHG,fuel

= ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใช

พลงงานแบบเผาไหมอยกบท

Fuel Consumptionfuel

= ปรมาณการใชเชอเพลงหรอไฟฟาประเภทi

Emission FactorGHG,fuel

=คาการปลอยกาซเรอนกระจกประเภทi

i = ประเภทของเชอเพลงหรอไฟฟา

การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมอยกบทม 3

ประเภทไดแก

ประเภทท 1 กาซเรอนกระจกทเกดจากการเผาไหมเชอเพลงและการ

เลดลอดในเขตเมองเชน

• กาซเรอนกระจกทเกดจากการเผาไหมเชอเพลงในอาคาร โรงงาน

อตสาหกรรมการแปรรปพลงงานในเขตเมอง

• กาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมการจดหาพลงงานเชนการขดเจาะ

น�ามนการกลนน�ามนในเขตเมอง

• กาซเรอนกระจกทเกดจากการเผาไหมของเครองจกรกลทใชใน

กจกรรมการเกษตรการประมงและปาไมเชนเครองปนไฟแบบพกพาปมน�า

ประเภทท 2กาซเรอนกระจกทเกดจากการใชไฟฟาความรอน ไอน�า

และการหลอเยนในเขตเมองเชน

• กาซเรอนกระจกทเกดจากการใชไฟฟาในอาคารหรอสงกอสรางใน

เขตเมองโดยไมค�านงถงแหลงจายไฟฟา

29คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• กาซเรอนกระจกทเกดจากการใชไฟฟาในการผลตพลงงานภายในเขต

เมอง

ประเภทท 3 กาซเรอนกระจกทเกดจากการรวไหลระหวางการขนสง

ไฟฟาความรอนไอน�าและการหลอเยนในเขตเมอง

4.4.2 กำรเผำไหมแบบทมกำรเคลอนท

กจกรรมทเกดขนในกลมนจะครอบคลมการปลอยกาซเรอนกระจก

จากการเผาไหมของเชอเพลงในการขนสงทงหมด โดยสามารถแบงออกเปน

5ประเภทไดแกการใชเชอเพลงในการขนสงทางบก(RoadTransportation)

การใชเชอเพลงในการขนสงทางราง(Railways)การใชเชอเพลงในการขนสง

ทางอากาศ(CivilAviation)การใชเชอเพลงในการขนสงทางน�า(Waterborne

Navigation)และการใชเชอเพลงในการขนสงดานอนๆ(OtherTransportation)

โดยขอมลกจกรรมทใช คอปรมาณการใชเชอเพลง และปรมาณการใชไฟฟา

จ�าแนกตามประเภทการขนสง เชนน�ามนเบนซนน�ามนดเซลกาซธรรมชาต

ไบโอดเซล เอทานอลและน�ามนส�าหรบเครองบนการประเมนการปลอยกาซ

เรอนกระจกทเกดขนจากการขนสง ไมวาจะเปนการขนสงภายในเมองหรอการ

ขนสงระหวางเขตเมองจะเปนการประเมนโดยแบงตามประเภทการจดการกาซ

เรอนกระจก(Scope)ดงน

ประเภทท 1การปลอยกาซเรอนกระจกจากการขนสงทเกดขนภายใน

เมอง เปนการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการใชเชอเพลงใน

การขนสงทงหมดทเกดขนภายในเมอง

ประเภทท 2 การปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชไฟฟาส�าหรบการ

ขนสงภายในเมอง เปนการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการ

ใชพลงงานไฟฟาในการขนสงทงหมดทเกดขนภายในเมองเชนรถไฟฟากระเชา

ลอยฟาและรถยนตทใชไฟฟา

30 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ประเภทท 3การปลอยกาซเรอนกระจกจากการขนสงทเกดขนระหวาง

เมองเปนการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการใชเชอเพลงในการ

ขนสงทมจดตงตนของการเดนทางอยในเขตเมองและจดสนสดอยนอกเขตเมอง

โดยรปแบบของการขนสงทน�ามาพจารณาไดแก

• การขนสงทางถนน โดยรวมถงยานพาหนะทมการใชไฟฟาหรอ

เชอเพลงเชนรถยนตสวนบคคลรถแทกซ(Taxi)รถประจ�าทาง

• การขนสงทางรางโดยรปแบบนจะรวมทงการขนสงผโดยสารและการ

ขนสงสนคาในเขตเมองและระหวางเมอง

• การขนสงทางน�าโดยรปแบบนจะรวมทงการขนสงผโดยสารและการ

ขนสงสนคาในเขตเมองและระหวางเมอง

• การขนสงทางอากาศ โดยรปแบบนจะรวมทงการขนสงทางอากาศ

ทกประเภทเชนเฮลคอปเตอร(Helicopters)การขนสงผโดยสารทงในประเทศ

และระหวางประเทศและการขนสงสนคา

• การขนสงทางบกทไมใชถนนเชนรถโฟลคลฟต(Forklift)รถแบคโฮ

(Backhoe)และรถบดถนน(RoadRoller)

การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการขนสงการใช

เชอเพลง และจากการใชไฟฟาในการขนสงสามารถค�านวณไดตามสมการท 3

และ4

31คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 3 การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชเชอเพลงใน

การขนสง

Emissions = Σ

a [Fuela × EFa]

โดยท

Emissions = ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการขนสง หนวย

กโลกรมตอป;kg/yr

Fuela = เชอเพลงประเภทaหนวยเทระจล;TJ

EFa = คาการปลอยกาซเรอนกระจกประเภทaหนวยกโลกรมตอ

เทระจล;kg/TJ

a = ประเภทของเชอเพลง เชนน�ามนดเซลน�ามนเบนซนหรอ

กาซLPG

สมกำรท 4 การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชไฟฟาในการขนสง

Emissions = AD × EF

โดยท

Emissions = ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชไฟฟาใน

การขนสง

AD = ปรมาณการใชพลงงานไฟฟาในการขนสง

EF = คาการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชไฟฟา

32 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

4.4.3 กำรจดกำรขยะและของเสย

ของเสยภายในเมอง อาจเป นของเสยชมชนหรอของเสย

อตสาหกรรมทเกดขนในเขตเมอง โดยของเสยเหลานอาจอยในรปของขยะ

มลฝอยหรอน�าเสยทมสารอนทรยเปนองคประกอบหลก เมอของเสยเหลาน

ผานกระบวนการจดการหรอถกทงไวในสงแวดลอมเปนเวลานานมากพอทจะ

ท�าใหสารอนทรยในขยะเกดการยอยสลายจะกอใหเกดการปลอยกาซเรอน

กระจกประเภทกาซคารบอนไดออกไซด (CO2)กาซมเทน (CH

4)และกาซ

ไนตรสออกไซด (N2O)นอกจากนกจกรรมการหมกเพอท�าปย(Composting)

หรอการผลตกาซชวภาพ(Digestion)ลวนเกยวของกบกระบวนการทางชวเคม

ทมจลนทรยเปนตวขบเคลอนการยอยสลายสารอนทรยและน�าไปสการปลอย

กาซเรอนกระจกอกดวย

กระบวนการจดการขยะและของเสยอาจเกดขนไดทงภายในเมอง

หรอนอกเมอง โดยการประเมนกาซเรอนกระจกทเกดจากการจดการของเสย

มขอบเขตในการประเมนดงน

ประเภทท 1พจารณาเฉพาะกาซเรอนกระจกทเกดจากขยะและ

ของเสยทเกดขน และถกน�าไปจดการในแหลงก�าจดหรอระบบบ�าบดทตงอย

ภายในเมอง รวมถงกาซเรอนกระจกทเกดจากขยะและของเสยทน�าเขามาจาก

พนทอนแตมการบ�าบดหรอก�าจดในเขตเมองดงแสดงค�าอธบายตามรปท 2

(ต�าแหนงAและBในรป) ในกรณทเมองรบก�าจดขยะใหกบเมองอนๆควรม

การจดบนทกปรมาณขยะหรอของเสยแยกตามพนททรบมาก�าจดเพองายตอการ

ทวนสอบและวเคราะหประเภทการปลอยกาซเรอนกระจกทแทจรง

ประเภทท 2การปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานไฟฟา

ส�าหรบกระบวนการจดการขยะและของเสยภายในเมอง

33คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ประเภทท 3 เปนการประเมนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

จากปรมาณขยะและของเสยทเกดขนภายในเมองและถกน�าไปบ�าบดหรอก�าจด

โดยอาศยแหลงบ�าบดหรอก�าจดทตงอยนอกเมองดงแสดงค�าอธบายตามรปท2

(ต�าแหนงCในรป)

ขอบเขตเมอง

รปท2ประเภทของแหลงปลอยกาซเรอนกระจกของการจดการขยะและของเสย(ดดแปลงมาจากเอกสารGlobalProtocolforCommunity-ScaleGreenhouseGas

EmissionInventoriesทพฒนาโดยTheWorldResourcesInstitute)

ส�าหรบการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการจดการขยะ

และของเสยในเขตพนทเมองจะท�าการประเมนอางองตามคมอ2006 IPCC

Guidelinesโดยแบงออกเปน4กลมไดแก

1) การจดการขยะมลฝอย

การจดการขยะมลฝอยในพนทกอใหเกดการปลอยกาซมเทน

(CH4)โดยอาศยหลกการปฏกรยาการยอยสลายอนดบหนง(FirstOrderDecay;

FOD)ของขยะซงหลกการนใชในการค�านวณหาการปลอยกาซดงกลาวพจารณา

จากปรมาณขยะทถกน�ามาฝงกลบ(Landfill)หรอเทกอง(OpenDump)ในพนท

ตอปโดยกองขยะจะเรมมการยอยสลายและปลอยกาซCH4ในปทสองของการ

จดการสมการทใชในการประเมนปรมาณการปลอยกาซมเทน(CH4)จากการ

จดการขยะมลฝอยแสดงตามสมการท5

ขยะทถกน�าเขามาก�าจดในเมอง

ขยะทถกสงออกเพอก�าจดนอกเมอง

ขยะทเกดขนภายในเมองและถกก�าจดภายในเมอง

34 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 5 การประเมนการปลอยกาซมเทนจากการจดการขยะมลฝอย

CH4 Emissions = [Σ

x CH4 generatedx,T — RT] ×(1 — RT )

โดยทCH

4 Emissions = ปรมาณการปลอยกาซCH

4ในปทจดท�าบญชรายการ

หนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

CH4 generated = ปรมาณการปลอยกาซCH

4 ปทจดท�าบญชรายการ

(ค�านวณไดจากสมการท6)R

T = ปรมาณกาซCH

4ทถกน�ากลบมาใชใหมเชนน�ากาซ

CH4ไปท�าเปนกาซชวภาพเพอผลตกระแสไฟฟาหรอ

ความรอนหนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

T = ปทจดท�าบญชรายการ

x = ประเภทของขยะในพนททน�าไปจดการ

สมกำรท 6 การประเมนการปลอยกาซมเทนจากการยอยสลายของขยะในปท

พจารณา

CH4 generatedT = DDOCmdecompT ×F ×16/12

โดยทCH

4 generated

T = ปรมาณการปลอยกาซมเทน(CH

4)จากการยอยสลาย

ของขยะหนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

DDOCmdecompT = ปรมาณสารอนทรยในขยะทสามารถยอยสลายได

หนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

F = สดสวนการปลอยกาซมเทน(CH4)จากบอฝงกลบ

(ใชขอมลจากกรมควบคมมลพษ)16/12 = คาคงทส�าหรบการเปลยนจากคารบอน(C) ไปเปน

กาซมเทน(CH4)

35คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ส� าหร บปร ม าณสารอนทร ย ในขยะท ส ามารถย อยสลายได

(DDOCmdecompT)ในปทเรมท�าการฝงกลบและในชวงปทพจารณาการปลอย

กาซมเทนสามารถค�านวณไดจากสมการท7และ8

สมกำรท 7 และ 8 การประเมนหาปรมาณอนทรยสารในขยะทสามารถยอย

สลายไดในปทเรมฝงกลบ

DDOCmdecompT = DDOCmaT-1 ×(1— e-k)

DDOCmaT = DDOCmdT ×(DDOCmaT-1×e-k)

โดยท

DDOCmaT-1

= ปรมาณการสะสมของขยะมลฝอยณสนป ของปท

พจารณาหนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

DDOCmaT = ปรมาณการสะสมของขยะมลฝอยณสนปของปทเรม

มการจดการขยะหนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/

yr

DDOCmdT = ปรมาณการสะสมของอนทรยสารทสามารถยอย

สลายไดในปทพจารณาหนวย กกะกรมมเทนตอป;

GgCH4/yr

k = คาคงทของการเกดปฏกรยาโดยk=ln(2)/t1/2

(y-1)

t1/2

= Half-lifetime(ป)

2) การบ�าบดของเสยดวยวธการทางชวภาพ

การจดการของเสยดวยวธการทางชวภาพกอใหเกดการปลอยกาซ

มเทน(CH4)และกาซไนตรสออกไซด(N

2O)โดยสามารถประเมนหาการปลอย

กาซทง2ชนดไดโดยใชสมการท9และ10

36 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 9 การประเมนการปลอยกาซมเทน (CH4) จากการจดการของเสย

ดวยวธการทางชวภาพ

CH4 Emissions = Σ

i (Mi × EFi )×10

-3 — R

โดยท

CH4 Emissions = ปรมาณการปลอยกาซCH

4หนวยกกะกรมมเทนตอ

ป;GgCH4/yr

Mi = ปรมาณขยะทถกจดการดวยวธการทางชวภาพหนวย

กกะกรมตอป;Gg/yr

EF = คาการปลอยกาซCH4หนวยกรมมเทนตอกโลกรม

ขยะ;gCH4/kg

waste

i = รปแบบของการน�าขยะไปบ�าบดเชนการน�าขยะไปท�า

เปนปยหรอการน�าขยะไปยอยสลายภายใตสภาวะ

ไรอากาศ

R = ปรมาณกาซCH4 ทถกน�ากลบมาใชใหม เชนน�ากาซ

CH4 ไปท�าเปนกาซชวภาพเพอผลตกระแสไฟฟาหรอ

ความรอนหนวยกกะกรมมเทนตอป;GgCH4/yr

37คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 10 การประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซด(N2O)จากการจดการ

ของเสยดวยวธการทางชวภาพ

N2O Emissions = Σ

i (Mi × EFi )×10

-3

โดยท

N2O Emissions = ปรมาณการปลอยกาซN

2Oหนวย กกะกรมไนตรส

ออกไซดตอป;GgN2O/yr

Mi = ปรมาณขยะทถกจดการดวยวธการทางชวภาพหนวย

กกะกรมตอป;Gg/yr

EF = คาการปลอยกาซN2Oหนวยกรมไนตรสออกไซดตอ

กโลกรมขยะ;gN2O/kg

waste

i = รปแบบของการน�าขยะไปบ�าบด เชนการน�าขยะไป

ท�าเปนปยหรอการน�าขยะไปยอยสลายภายใตสภาวะ

ไรอากาศ

3) การเผาขยะโดยใชเตาเผาและการเผาขยะในทโลง

การเผาขยะโดยใชเตาเผาและการเผาขยะในทโลงกอใหเกดการ

ปลอยกาซคารบอนไดออกไซด(CO2)มเทน(CH

4)และไนตรสออกไซด(N

2O)

ส�าหรบการค�านวณหาปรมาณการปลอยกาซCO2จะพจารณาทงจากการเผาขยะ

มลฝอยชมชนรวมถงการเผาเชอเพลงเหลวเหลอทงจากโรงงานและทพกอาศย

ในพนทเชนน�ามนทใชส�าหรบการประกอบอาหารกาซธรรมชาตและเชอเพลง

เหลอทงชนดอนๆทไมใชน�ามนหลอลนและสารระเหยซงการประเมนการปลอย

กาซเรอนกระจกแตละชนดจากการเผาขยะโดยใชเตาเผาและการเผาขยะในทโลง

มวธการประเมนดงตอไปน

38 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• การประเมนการปลอยกาซCO2จากการเผาขยะโดยใชเตาเผาและ

การเผาขยะในทโลง

การประเมนการปลอยกาซดงกลาวจะขนอยกบรปแบบการเกบ

ขอมลกจกรรมของแตละพนท ซงสามารถแบงออกเปน2กรณตามค�าแนะน�า

ของคมอ2006IPCCไดแก

กรณท 1: เหมาะส�าหรบพนททมการเกบขอมลปรมาณขยะทน�าไปเผา

จ�าแนกตามชนดของขยะ เชนขยะประเภทกระดาษสงทอ เศษอาหาร เศษไม

ยางและเศษหนงสตวโดยสามารถค�านวณหาการปลอยกาซCO2ไดจากสมการ

ท11ถง14

สมกำรท 11 การประเมนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (CO2)จากการ

เผาขยะในพนทในกรณทมการเกบขอมลปรมาณขยะจ�าแนกตาม

ชนดของขยะ

CO2 Emissions = MSW × Σ

j (WFj × dmj × CFj × FCFj × OFj)×

44/12

โดยท

CO2 Emissions = ปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (CO

2)

หนวยกกะกรมคารบอนไดออกไซดตอป;GgCO2/yr

MSW = ปรมาณขยะมลฝอยทน�าไปเผาในเตาเผาและน�าไปเผา

ในทโลง(น�าหนกเปยก)หนวยกกะกรมตอป;Gg/yr

WFj = สดสวนของขยะแตละประเภท

dmj = สดสวนมวลแหงของขยะชนดj ในขยะมลฝอยทงหมด

ทน�าไปเผา

CFj = สดสวนของคารบอน(C)ในน�าหนกมวลแหงของขยะ

ชนดj

39คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

FCFj = สดสวนของฟอสซลคารบอน (Fossil Carbon3)ใน

ปรมาณคารบอนทงหมดทมอยในขยะมลฝอยชนด j

ในขยะมลฝอยทน�าไปเผา

OFj = สดสวนของกาซคารบอน (C) ทถกออกซไดซ

(Oxidationfactor)

44/12 = คาคงทส�าหรบการเปลยนจากคารบอน (C) เปน

คารบอนไดออกไซด(CO2)

j = องคประกอบของขยะมลฝอยชมชนทถกน�าไปเผา

ในเตาเผาและทถกเผาในทโลง เชนกระดาษสงทอ

เศษอาหารไมยางและเศษหนงสตว

สมกำรท 12 การประเมนปรมาณขยะทเขาเตาเผา

MSWB = P * Pfrac * MSWP * Bfrac* 365 * 10-6

โดยท

MSWB = ปรมาณของเสยชมชนทน�าไปเผาหนวยกกะกรมตอ

ป;Gg/yr

P = จ�านวนประชากรหนวยคนตอป;Person/yr

Pfrac

= สดสวนของประชากรทเผาขยะ

MSWP = อตราการเกดขยะหนวย กโลกรมขยะตอคนตอป;

kgwaste

/person/yr

Bfrac

= สดสวนของขยะทเกดการเผาไหม

365 = คาคงทส�าหรบการประเมนหาปรมาณขยะทเขาเตาเผา

ใน1ป

3FossilCarbonหมายถงวสดทผลตจากสารปโตรเลยมซงมคารบอนเปนองคประกอบและสามารถตดไฟไดเชนพลาสตกยางสงเคราะหและเสนใยสงเคราะห

40 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 13 การค�านวณหาสดสวนของคารบอนในขยะชมชน

CF = Σ

i (WFi × CFi)

โดยท

CF = ปรมาณรวมของคารบอนในขยะชมชน

WFi = สดสวนของขยะชนดiในขยะชมชน

CFi = ปรมาณคารบอน(C-content)ในขยะชมชนชนดi

สมกำรท 14 การค�านวณหาสดสวนฟอสซลคารบอน(FossilCarbon)ในขยะ

ชมชน

FCF = Σ

i (WFi × FCFi)

โดยท

FCF = ปรมาณFossilCarbon ในขยะชมชน เชนพลาสตก

เสนใยสงเคราะหและยางสงเคราะห

WFi = สดสวนของขยะชนดi ในขยะชมชน

CFi = สดสวนของFossilCarbonของขยะชนดiในขยะชมชน

กรณท2:เหมาะส�าหรบพนททไมมการเกบขอมลปรมาณขยะทน�าไปเผา

จ�าแนกตามชนดขยะซงสามารถค�านวณหาการปลอยกาซCO2ไดจากปรมาณขยะ

ทงหมดทน�าไปเผาตามสมการท15

41คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 15 การประเมนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) จาก

ปรมาณขยะทงหมดทน�าไปเผา

CO2 Emissions = Σ

i (SWi × dmi × CFi × FCFi × OFi)×

44/12

โดยทCO

2 Emissions = ปรมาณการปลอยCO

2จากการเผาขยะหนวยกกะ

กรมคารบอนไดออกไซดตอป;GgCO2/yr

SWi = ปรมาณของขยะชนดi (น�าหนกเปยก)ทถกน�าไปเผา

หนวยกกะกรมตอป;Gg/yrdm

i = สดสวนมวลแหงของขยะชนดi (น�าหนกเปยก)ทถก

น�าไปเผาCF

i = สดสวนของคารบอน(C)ของขยะชนดi

FCFi = สดสวนของFossilCarbonทมอยในปรมาณคารบอน

ของขยะชนดi

OFi = สดสวนของคารบอนทถกออกซไดซ (Oxidation

Factor)ของเชอเพลงเหลวชนดi44/12 = คาคงทส�าหรบการเปลยนจากคารบอน (C) เปน

คารบอนไดออกไซด(CO2)

i = ประเภทของขยะทน�าไปเผาในเตาเผาและน�าไปเผาในทโลงเชนขยะมลฝอยชมชนขยะมลฝอยอตสาหกรรมกากตะกอนขยะอนตรายและขยะจากสถานพยาบาล

• การประเมนการปลอยกาซCH4จากการเผาขยะโดยใชเตาเผาและ

การเผาขยะในทโลง

ปรมาณของกาซCH4ทเกดจากกจกรรมนเกดจากการเผาไหมแบบ

ไมสมบรณ (IncompleteCombustion) โดยสามารถค�านวณปรมาณการปลอย

กาซCH4ไดจากสมการท16

42 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 16 การประเมนการปลอยกาซมเทนโดยการใชเตาเผาและการ

เผาขยะในทโลง

CH4 Emissions = Σ

i (IWi × EFi)×10

-6

โดยท

CH4

Emissions = ปรมาณการปลอยกาซCH4 หนวย กกะกรมมเทน

ตอป;GgCH4/yr

IWi = ปรมาณของขยะชนดi (น�าหนกเปยก)ทถกน�าไปเผา

หนวยกกะกรมตอป;Gg/yr

EFi = คาการปลอยกาซCH

4จากการเผาขยะหนวยกโลกรม

มเทนตอกกะกรมขยะ;kgCH4/Gg

waste

10-6 = คาคงทส�าหรบการเปลยนหนวยจากกโลกรม(kg)เปน

กกะกรม(Gg)

i = ประเภทของขยะทน�าไปเผาในเตาเผาและน�าไปเผาใน

ทโลงเชนขยะมลฝอยชมชนขยะมลฝอยอตสาหกรรม

กากตะกอนขยะอนตรายและขยะจากสถานพยาบาล

• การประเมนการปลอยกาซN2Oจากการเผาขยะโดยใชเตาเผาและ

การเผาขยะในทโลง

การเผาขยะโดยใชเตาเผาทอณหภมการเผาไหมต�า(500-950°C)

หรอทอณหภมของการเผาไหมไมเหมาะสมกบปรมาณของขยะทน�าไปเผา

สงผลใหเกดการปลอยกาซN2Oระหวางกระบวนการเผาไหมนอกจากนกาซ

ดงกลาวยงสามารถเกดไดจากการทอปกรณควบคมการปลอยมลพษออกจาก

เตามประสทธภาพต�าอกดวยโดยสามารถค�านวณหาปรมาณการปลอยกาซN2O

ไดจากสมการท17

43คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 17 การประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซด(N2O)จากการเผาขยะ

N2O Emissions = Σ

i (IWi × ECi × FGVi)×10

-9

โดยทN

2O Emissions = ปรมาณการปลอยกาซN

2Oหนวย กกะกรมไนตรส

ออกไซดตอป;GgN2O/yr

IWi = ปรมาณของขยะชนดi (น�าหนกเปยก)ทถกน�าไปเผา

หนวยกกะกรมตอป;Gg/yrEC

i = คาความเขมขนของการปลอยกาซN

2Oจากไอเสยหรอ

กาซทงจากการเผาขยะชนดiหนวยมลลกรมไนตรสออกไซดตอลกบาศกเมตร;MgN

2O/m3

FGVi = ปรมาณไอเสยหรอกาซทงจากการเผาขยะชนดi หนวย

ลกบาศกเมตรตอมลลกรม;m3/Mgi = ประเภทของขยะทน�าไปเผาในเตาเผาและน�าไปเผาใน

ทโลงเชนขยะมลฝอยชมชนขยะมลฝอยอตสาหกรรมกากตะกอนขยะอนตรายและขยะจากสถานพยาบาล

4) การจดการน�าเสยและการปลอยทง

การบ�าบดน�าเสยและการปลอยทงกอใหเกดการปลอยกาซมเทน

(CH4)และกาซไนตรสออกไซด(N

2O)ซงวธการประเมนการปลอยกาซดงกลาว

มดงน

• การปลอยกาซCH4จากการบ�าบดน�าเสยและการปลอยทง

กาซCH4ทเกดจากกจกรรมนเกดจากการยอยสลายของสารอนทรย

ในน�าเสยภายใตสภาวะไรอากาศ (AnaerobicCondition)ส�าหรบพนทในเขต

เมองน�าเสยสวนใหญเกดจากการปลอยน�าทงจากอาคารบานเรอนของประชากร

ผอยอาศยโดยสามารถค�านวณการปลอยกาซCH4จากการบ�าบดน�าเสยชมชนได

จากสมการท18ถง20

44 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 18 การประเมนการปลอยกาซมเทน(CH4) จากการบ�าบดน�าเสย

ชมชน

CH4 Emissions = [Σ

i,j (Ui × Ti,j × EFj)](TOW — S)— R

โดยทCH

4 Emissions = ปรมาณการปลอยกาซCH

4 หนวย กกะกรมมเทน

ตอป;GgCH4/yr

TOW = ปรมาณสารอนทรยในน�าเสยหนวยกโลกรมบโอด ตอป;kgBOD/yr(ค�านวณไดจากสมการท20)

S = ปรมาณกากตะกอนในน�าเสยหนวยกโลกรมบโอด ตอป;kgBOD/yr

Ui = สดสวนของจ�านวนประชากรจ�าแนกตามกลมรายไดi

Ti,j = ความสามารถของเทคโนโลยหรอระบบทใชในการ

บ�าบดน�าเสยจ�าแนกตามกลมประชากรในกลมii = ประชากรตามกลมรายได: ประชากรในพนทชนบท

ประชากรในชมชนเมองผมรายไดต�า ประชากรในชมชนเมองผมรายไดสง

j = ระบบทใชในการบ�าบดน�าเสยEF

j = คาการปลอยกาซ CH

4 หนวย กโลกรมมเทนตอ

กโลกรมบโอด; kgCH4/kgBOD(ค�านวณไดจาก

สมการท19)R = ปรมาณกาซCH

4ทถกน�ากลบมาใชใหมเชนน�ากาซ

CH4ไปท�าเปนกาซชวภาพเพอผลตกระแสไฟฟาหรอ

ความรอนหนวยกโลกรมมเทนตอป;kgCH4/yr

45คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 19 การค�านวณหาคาการปลอยกาซมเทน (CH4) จากการบ�าบด

น�าเสยชมชน

EFj = Bo × MCFj

โดยท

EFj = คาการปลอยกาซCH

4 จากการบ�าบดน�าเสยชมชนหนวย

กโลกรมมเทนตอกโลกรมบโอด;kgCH4/kgBOD

Bo = ความสามารถในการท�าใหเกดกาซCH

4 ของระบบทใชใน

การบ�าบดน�าเสยหนวยกโลกรมมเทนตอกโลกรมบโอด;

kgCH4/kgBOD

MCFj = MethaneCorrectionFactor

j = ระบบบ�าบดหรอเทคโนโลยทใชในการจดการน�าเสย

สมกำรท 20 การค�านวณหาสารอนทรยในน�าเสย

TOW = P × BOD × 0.001 × I × 365

โดยท

TOW = ปรมาณสารอนทรยในน�าเสย หนวย กโลกรมบโอดตอป;

kgBOD/yr

P = จ�านวนประชากรในปทพจารณาหนวยคนตอป;Person/yr

BOD = อตราการปลอยน�าเสยหนวยกรมตอคนตอป;g/person/yr

0.001 = คาคงทส�าหรบการเปลยนหนวยจากกรม(g)เปนกโลกรม(kg)

I = Correction factor (ในกรณทไมมคา Correction factor

สามารถเลอกใชคาแนะน�าตามคมอIPCCไดดงน

•มการเกบน�าเสย=1.25

•ไมมการเกบน�าเสย=1.00

46 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• การปลอยกาซไนตรสออกไซด (N2O)จากการจดการน�าเสยและ

การปลอยทง

กาซไนตรสออกไซด(N2O)เกดจากการยอยสลายของสารประกอบ

ไนโตรเจน(N)ทมอยในสงปฏกลของมนษยในน�าเสยชมชนไดแกยเรยไนเตรท

และโปรตนโดยสามารถค�านวณการปลอยกาซN2Oจากการบ�าบดน�าเสยและการ

ปลอยทงไดจากสมการท21-22

สมกำรท 21 การประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซดจากการจดการน�าเสย

และการปลอยทง

N2O Emissions = NEFFLUENT × EFEFFLUENT × 44/28

โดยท

N2O Emissions = ปรมาณการปลอยกาซN

2Oหนวยกโลกรมไนตรส

ออกไซดตอป;gN2O/yr

NEFFLUENT

= ปรมาณไนโตรเจน (N) ในน�าเสยหนวย กโลกรม

ไนโตรเจนตอป;kgN/yr

EFEFFLUENT

= คาการปลอยกาซN2Oจากการบ�าบดน�าเสยและการ

ปลอยทงหนวยกโลกรมไนตรสออกไซดในรปของ

ไนโตรเจนตอกโลกรมไนโตรเจน;kgN2O-N/kgN

44/28 = คาคงทส�าหรบการเปลยนจากkgN2O-NไปเปนkgN

47คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 22 การค�านวณหาปรมาณไนโตรเจน(N)ในน�าเสย

NEFFLUENT

= (P × Protein × FNPR × FNON-CON × FIND-COM)— NSLUDGE

โดยท

NEFFLUENT

= ปรมาณกาซไนโตรเจน(N)ในน�าเสยตอป

P = จ�านวนประชากรในพนทหนวยคนตอป;Person/yr

Protein = ปรมาณการบรโภคโปรตนของประชากรในพนท หนวย

กโลกรมโปรตนตอคนตอป;kgprotein

/person/yr

FNPR

= สดสวนของไนโตรเจน (N) ในโปรตน (Default =0.16)

หนวยกโลกรมไนโตรเจนตอกโลกรมโปรตน;kgN/kgprotein

FNON-CON

= สดสวนของน�าเสยทไมมโปรตนปะปนอย

FIND-COM

= สดสวนของรานคาอาคารพาณชยและโรงงานอตสาหกรรม

ทมการปลอยโปรตนลงสทอระบายน�า

NSLUDGE

= ปรมาณNทถกก�าจดออกมาใหอยในรปของกากตะกอน

หนวยกโลกรมไนโตรเจนตอป;kgN/yr

*ในกรณทไมมระบบบ�าบดน�าเสยในพนทใหใชปรมาณน�าเสยรวมเทากบรอยละ80ของน�าใชหรอปรมาณน�าเสยรวม150ลตรตอคนตอวน4และคาใหใชคาBODเทากบ120มลลกรมตอลตร4ในการค�านวณ

4.4.4 กำรเกษตร ปำไม และกำรใชประโยชนทดน

กจกรรมทเกยวของกบการเกษตร ปาไม และการใช

ประโยชนทดน(Agriculture,ForestryandOtherLandUse:AFOLU)กอให

เกดการปลอยกาซเรอนกระจกทส�าคญไดแกคารบอนไดออกไซด(CO2)มเทน

(CH4)และไนตรสออกไซด(N

2O)ตามรปท3ซงประกอบไปดวยสาขายอยดงน

4“คมอการจดการน�าเสยส�าหรบบานเรอน”สวนน�าเสยชมชนส�านกการจดการคณภาพน�ากรมควบคมมลพษ2555

48 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

รปท3แหลงการปลอยและการดดกลบกาซเรอนกระจก

ในกจกรรมการเกษตรปาไมและการใชประโยชนทดน(ดดแปลงมาจากเอกสารGlobalProtocolforCommunity-ScaleGreenhouseGas

EmissionInventoriesทพฒนาโดยTheWorldResourcesInstitute)

1) การปลอยกาซเรอนกระจกในภาคปศสตว

การผลตปศสตวเปนสวนหนงทท�าใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจก

ไดแก กาซมเทน (CH4) และกาซไนตรสออกไซด (N

2O) โดยกาซมเทน

จะถกปลอยจากการหมกในระบบยอยอาหารของสตว (EntericFermentation)

สวนการจดการมลสตว(ManureManagement)จะมการปลอยกาซมเทน(CH4)

และไนตรสออกไซด(N2O)ซงโดยสวนมากแลวกาซเหลานจะถกปลอยมาจากสตว

จ�าพวกโคและกระบอทมการเลยงเปนจ�านวนมากเพอใชบรโภคและเปนการคา

วธการประเมนการปลอยกาซมเทน(CH4)และกาซไนตรสออกไซด

(N2O)จากปศสตวไดมการจดหมวดหมสตวตามวธการประเมนของคมอIPCC

และการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากกลมการหมกในระบบยอยอาหาร

ของสตวและการจดการมลสตวแตละชนดซงสามารถจดหมวดหมของปศสตวใน

ประเทศไทยไดเปนโคนม(DairyCows)โคเนอ(OtherCattle)กระบอ(Buffalo)

สกร (Swine)แกะ (Sheep)แพะ (Goat)อฐ (Camel)มา (Horse)กวาง

(Deer)ชาง(Elephant)และสตวปก(Poultry)ไดแกเปดไกนกกระจอกเทศ

พนทปา การเผาชวมวล การหมกในระบบยอยอาหารของสตว

การจดการมลสตว

พนททมการจดการดน

การใชปนขาวการใชปยยเรย

และการใชปยเคม

การเพาะปลกขาว

49คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

นกกระทาและหานการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากปศสตวดงกลาว

แบงเปนกลมไดดงน

• การปลอยกาซมเทนจากการหมกในระบบยอยอาหารของสตวและ

การจดการมลสตว

การประเมนการปลอยกาซมเทน (CH4)ทเกดจากกระบวนการ

หมกในระบบยอยอาหารของสตว และระบบการจดการมลสตว อาหารของสตว

เคยวเอองนนจ�าเปนตองมขอมลรายละเอยดคอนขางมาก เชนลกษณะอาหาร

ของปศสตว ชวงอายของสตว ระบบการเลยงสตว และอณหภมในพนทเลยง

สตว ซงในประเทศไทยยงขาดขอมลบางสวนจงยงไมสามารถหาคาการปลอย

กาซเรอนกระจก(EmissionFactor)ของสตวแตละชนดไดดงนนในการประเมน

จงใชคากลางของการปลอยกาซเรอนกระจก(DefaultEmissionFactor)จากคมอ

IPCCในการประเมนการปลอยกาซCH4 ทเกดจากกระบวนการหมกในระบบยอย

อาหารของสตวและการจดการมลสตวตามสมการท23ถง25ดงน

สมกำรท 23 การประเมนการปลอยกาซมเทนจากกระบวนการหมกในระบบ

ยอยอาหารของสตวแตละชนด

CH4Enteric

= EF(T) × (N(T) 106 )

โดยท

CH4Enteric

= ปรมาณกาซมเทนจากกระบวนการหมกในระบบยอยอาหาร

ของสตวหนวยกกะกรมมเทนตอป; GgCH4/yr

EF(T)

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกส�าหรบสตวแตละชนดของ

ปศสตวหนวยกโลกรมมเทนตอตวตอป; KgCH4/head/yr

N(T)

= จ�านวนสตวในแตละชนดของปศสตวในขอบเขตพนทเมอง

หนวยตวตอป;Head/yr

T = ชนดสตวของปศสตวในขอบเขตพนทเมอง

50 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 24 การประเมนการปลอยกาซมเทนทงหมดจากกระบวนการหมก

ในระบบยอยอาหารของสตว

Total CH4Enteric

= Σi E

i

โดยทTotal CH

4Enteric = ปรมาณการปลอยกาซมเทนทงหมดจากกระบวนการหมก

ในระบบยอยอาหารของสตว หนวย กกะกรมมเทนตอป; GgCH

4/yr

Ei = ปรมาณกาซมเทนทปลอยออกมาจากสตวแตละชนด

สมกำรท 25 การประเมนการปลอยกาซมเทนจากระบบการจดการมลสตว

Total CH4Manure

= Σ (T)

(EF

(T) ×

N

(T) )

106

โดยทTotal CH

4Manure = ปรมาณการปลอยกาซมเทนทงหมดจากระบบการจดการ

มลสตวหนวยกกะกรมมเทนตอป; GgCH4/yr

EF(T)

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกส�าหรบสตวแตละชนดของปศสตวหนวยกโลกรมมเทนตอตวตอป;KgCH

4/head/yr

N(T)

= จ�านวนสตวในแตละชนดของปศสตวในขอบเขตพนทเมองหนวยตวตอป;Head/yr

T = ชนดสตวของปศสตวในขอบเขตพนทเมอง

• การปลอยกาซไนตรสออกไซดโดยตรงจากระบบการจดการมลสตว การจดการมลสตวในแตละระบบการจดการอาทการจดการแบบ

ปลอยในทง(Pasture/Range/Paddock)การเกลยตากรายวน(DailySpread)การแยกเกบแบบของแขง (SolidStorage)การเกบในรปของเหลว(Liquid/Slurry) มผลกอใหเกดการปลอยกาซไนตรสออกไซด (N

2O) ในปรมาณท

51คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

แตกตางกนไปสามารถประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกโดยใชคากลางของ

การปลอยกาซเรอนกระจก(DefaultEmissionFactor)จากคมอIPCCในการ

ประเมนการปลอยกาซN2O โดยตรงทเกดจากระบบการจดการมลสตวตาม

สมการท26ดงน

สมกำรท 26 การประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซดโดยตรงจากระบบ

การจดการมลสตว

N2O

D(mm) = [Σ

s [Σ

T (N(T) × Nex(T) × MS (T,S) )] × EF3(S) ]× 44

28

โดยท

N2O

D(mm) = ปรมาณกาซไนตรสออกไซดทปลอยออกมาโดยตรงจากระบบการ

จดการมลสตวหนวยกโลกรมไนตรสออกไซดตอป;kgN2O/yr

N(T)

= จ�านวนสตวในแตละชนดของปศสตวในขอบเขตพนทเมอง

หนวยตวตอป;Head/yr

Nex(T)

= คาเฉลยประจ�าปของไนโตรเจนในมลสตวตอตวสตวแตละ

ชนดหนวยกโลกรมไนโตรเจนตอตวตอป;kgN/animal/yr

MS(T,S)

= สดสวนของจ�านวนไนโตรเจนในมลสตวทงหมดรายปในสตว

แตละชนดTทถกจดการในระบบการจดการมลสตวS

EF3(S)

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกส�าหรบการปลอยไนตรส

ออกไซดออกมาโดยตรงจากระบบการจดการมลสตว (S),

kgN2O-N/kgNในระบบการจดการมลสตว(S)

S = ระบบการจดการมลสตว

T = ชนดสตวของปศสตวในขอบเขตพนทเมอง

44/28 = คาคงทส�าหรบการเปลยนจากkgN2O-NเปนkgN

2O

2) การปลอยและกกเกบกาซเรอนกระจกจากการใชประโยชนทดนและ

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

52 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ปรมาณคารบอนทอยในพชพรรณและในดนจะแปรผนไปตาม

กจกรรมในแตละพนทและแตละชวงเวลา อนเกดจากทงกระบวนการทาง

ธรรมชาตและกจกรรมของมนษยการจ�าแนกประเภทการใชประโยชนทดนจ�าเปน

ตอการประมาณการและการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกอนเปนผลมาจาก

การใชประโยชนทดน (Land-Use)และการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

(Land-UseConversion)

2.1 การจ�าแนกประเภทการใชประโยชนทดน

วธการประเมนการปลอยและกกเกบกาซเรอนกระจกไดมการ

จดแบงการใชประโยชนทดนส�าหรบการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกออกเปน

6ประเภทตามวธการประเมนของคมอIPCC

2.1.1พนทปาไม(ForestLand)หมายถงพนททงหมดทเตม

ไปดวยตนไมหรอปาไม5

2.1.2พนทเพาะปลก (Cropland) หมายถงพนทส�าหรบ

การเกษตรรวมทงนาขาวและระบบวนเกษตร(Agro-ForestrySystem)

2.1.3พนททงหญา(Grassland)หมายถงพนททงหญาปลอย

วาง(Rangelands)และทงหญาเลยงสตว(PastureLand)

2.1.4พนทชมน�า(Wetlands)หมายถงพนทซงมน�าทวมขง

หรอเปยกชมไปดวยน�าตลอดหรอเปนบางชวงของปทงนพนทดงกลาวรวมถง

แหลงกกเกบน�าทมนษยสรางขนและแหลงน�าตามธรรมชาตเชนอางเกบน�าหนอง

คลองบง

2.1.5พนททใชตงถนฐาน(Settlements)หมายถงพนทซง

ถกพฒนาเพอการอยอาศยและการสรางรากฐานส�าหรบการคมนาคมขนสง

2.1.6พนทอนๆ(OtherLand)หมายถง พนทซงประกอบ

ไปดวยดนหนน�าแขงและพนทซงไมตกอยในประเภทการใชประโยชนทดนใดๆ

ดงกลาวขางตน5คมอศกยภาพของพรรณไมส�าหรบสงเสรมภายใตโครงการกลไกการพฒนาโครงการท สะอาดภาคปาไม

53คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

2.2 ปจจยทเกยวของกบการจ�าแนกประเภทการใชประโยชนทดน

ในการประเมนการปลอยและกกเกบกาซเรอนกระจกจ�าเปนตอง

จ�าแนกประเภทการใชประโยชนทดนโดยค�านงถงปจจยส�าคญ3ประการไดแก

2.2.1 ชวงเวลำ (Time-Series)

เนองจากประเทศไทยมการรวบรวมประวตและขอมลการใช

ประโยชนทดนทไมเพยงพอจงจ�าเปนตองประเมนโดยอาศยขอมลในอดตหรอ

สมมตใหพนทไมมการเปลยนแปลงจนกระทงมการน�าทดนผนนนไปใชประโยชน

ในรปแบบอนเชนถางพนทปาเพอสรางสงปลกสราง

2.2.2 กำรคำดคะเนระดบกำซเรอนกระจกในชวงเวลำใดๆ

ในบางคร งมกมการพฒนาของทดนจากทดนทปล อยร าง

(UnmanagedLand)เปนทดนทจดการแลว(ManagedLand)ซงกระบวนการน

ท�าใหระดบกาซเรอนกระจก (CarbonStock) เพมสงขน ดงนนควรพจารณา

การเปลยนแปลงทดนปลอยรางทกลายเปนทดนทไดรบการจดการแลว โดยคด

เปนรายป

2.2.3 กำรจดเกบขอมล

ผจดเกบขอมลควรก�าหนดค�านยามทชดเจนและสามารถครอบคลม

กจกรรมการใชประโยชนทดนไดอยางครบถวน ควรใชวธจดเกบทโปรงใส

นาเชอถอควรจ�าแนกขอมลอยางเปนระบบในแตละชวงเวลา ควรตรวจสอบ

ปรมาณพนทของการใชประโยชนทดนแตละประเภทวาสอดคลองกบผลรวมของ

พนททงหมดของการประเมนเพอความถกตองของขอมล

2.3การประเมนการปลอยและกกเกบกาซคารบอนไดออกไซด

การใชประโยชนทดนและการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

เปนกจกรรมทท�าใหเกดการปลอยและกกเกบกาซคารบอนไดออกไซด โดยวธ

การประเมนหาไดจากการประมาณการเปลยนแปลงปรมาณการกกเกบคารบอน

ในแหลงกกเกบคารบอน(1)มวลชวภาพเหนอพนดน(AbovegroundBiomass)

54 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

และมวลชวภาพใตพนดน(BelowgroundBiomass)(2)ซากอนทรยสาร(Dead

OrganicMatter)เชนไมตาย(Deadwood)เศษซากพชรวงหลนสะสม(Litter)

(3)อนทรยวตถในดน(SoilOrganicMatter)โดยมวธการคดค�านวณดงน

การค�านวณหาปรมาณการกกเกบคารบอน (CarbonStock)ของ

มวลชวภาพเหนอพนดนและใตพนดนของพนท ซงยงคงอยในประเภทการใช

ประโยชนทดนเดมและพนทซงเปลยนไปอยในประเภทการใชประโยชนทดน

ใหมตามรปแบบTier1สามารถท�าไดโดยใชตามวธGain-Lossกลาวคอการ

เปลยนแปลงของปรมาณการกกเกบคารบอนของมวลชวภาพตอปมคาเทากบ

ผลตางของปรมาณการกกเกบคารบอนทเพมขนตอป(∆CGain

)และปรมาณการ

กกเกบคารบอนทลดลงตอป (∆CLoss

)ปรมาณการกกเกบคารบอนทเพมขนตอ

ป (∆CGain

) เนองจากการเจรญเตบโตของมวลชวภาพเหนอผวดนและใตพน

ดนแตละประเภทพนทยอยของประเภทการใชประโยชนทดนนนๆซงสามารถ

ประเมนไดจากสมการท27

สมกำรท 27 การประเมนปรมาณการกกเกบคารบอนทเพมขนตอป

∆CGain

= Σi,j

(Ai,j

× G

Total i,j ×

CF

i,j )

โดยท

∆CGain

= ปรมาณการกกเกบคารบอน(CarbonStock)ทเพมขนตอป

หนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr

A = พนททไมมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนหนวย

เฮกตาร;ha

GTotal

= คาเฉลยของการเจรญเตบโตของมวลชวภาพรายปหนวยตน

น�าหนกแหงตอเฮกตารตอป;tonnesd.m./ha/yr

i = ระบบนเวศในพนท(i=1ถงn)

55คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

j = สภาพภมอากาศในพนท(j=1ถงm)

CF = สดสวนปรมาณคารบอนของน�าหนกแหงในเนอไม หนวย

ตนคารบอนตอตนน�าหนกแหง;tonnesC/tonnesd.m.

ปรมาณการกกเกบคารบอนทลดลงหรอสญเสยตอป(∆CLoss

)เนองจาก

ไมทลมตาย ไมทถกเกบเกยวเพอท�าเปนเชอเพลง และสงรบกวน เชน ไฟไหม

โรคระบาดจากแมลงภยพบตทางธรรมชาตสามารถค�านวณไดจากสมการท28

สมกำรท 28 การประเมนปรมาณการกกเกบคารบอนทลดลงตอป

∆CLoss

= LWood Removal

+ LFuel Wood

+ LDisturbance

โดยท

∆CLoss

= ปรมาณการกกเกบคารบอนทลดลงตอปหนวยตนคารบอน

ตอป;tonnesC/yr

LWood Removal

= ปรมาณคารบอนทสญเสยไปตอปเนองจากไมทลมตายและ

น�าไมออกจากพนทหนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr

LFuel Wood

= ปรมาณคารบอนทสญเสยไปตอปเนองจากไมทถกเกบเกยว

เพอท�าเปนเชอเพลงหนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr

LDisturbance

= ปรมาณคารบอนของชวมวลทสญเสยไปตอป เนองจากการ

ถกรบกวนในพนทหนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr

การค�านวณหาการเปลยนแปลงปรมาณการกกเกบคารบอนของ

อนทรยวตถในดนทเปลยนแปลงไปตอปส�าหรบพนทซงยงคงอยในประเภท

การใชประโยชนทดนเดมและพนทซงเปลยนไปอยในประเภทการใชประโยชน

ทดนใหมท�าไดโดยการหาปรมาณทเปลยนไปของดนอนนทรยและดนอนทรย

ดงสมการท29ถง31

56 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 29 การประเมนปรมาณการกกเกบคารบอนของอนทรยวตถในดนท

เปลยนไปตอป

∆CSoils

= ∆CMineral

— L

Organic

โดยท

∆CSoils

= ปรมาณการกกเกบคารบอนในดนทเปลยนไปตอป หนวย

ตนคารบอนตอป;tonnesC/yr

∆CMineral

= ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนนทรยทเปลยนไปตอป

หนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr(ค�านวณไดจากสมการ

ท30)

LOrganic

= ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนทรยทสญเสยไปตอป

หนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yr(ค�านวณไดจากสมการ

ท31)

สมกำรท 30 การประเมนปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนนทรย

ทเปลยนไปตอป

∆CMineral

= (SOC

0 — S

D

OC(0-T)

)

โดยท∆C

Mineral = ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนนทรยทเปลยนไปตอป

หนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yrSOC

0 = ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนนทรยณปสดทายของ

ชวงเวลาทก�าหนดหนวยตนคารบอน;tonnesCSOC

(0-T) = ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนนทรยณปแรกเรม

ของชวงเวลาทก�าหนดหนวยตนคารบอน;tonnesCT = จ�านวนปของหนงชวงเวลาใดๆทก�าหนดหนวยป;yr

57คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

D = TimeDependence of StockChange Factor ซงส�าหรบ

Tier1ก�าหนดใหเปนคาคงท20ป

สมกำรท 31 การประเมนปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนทรยทสญเสย

ไปตอป

LOrganic

= Σc (A × EF)

c

โดยทL

Organic = ปรมาณการกกเกบคารบอนของดนอนทรยทสญเสยไปตอป

หนวยตนคารบอนตอป;tonnesC/yrA = พนทของดนอนทรยตามโซนสภาพภมอากาศหนวยเฮกตาร;

haEF = คาการปลอยกาซเรอนกระจกตามโซนสภาพภมอากาศ

หนวยตนคารบอนตอเฮกตารตอป;tonnesC/ha/yr(2006

IPCCGuidelineVolume4Table2.3)

3) การปลอยกาซเรอนกระจกจากแหลงอนๆบนพนดน

• การปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมในพนทเกษตรและพนทปาไม

กาซเรอนกระจกจ�านวนมากทงกาซคารบอนไดออกไซดและกาซอนๆเปนผลมาจากการเผาไหมของมวลชวภาพเหนอพนดนและมวลชวภาพใตดน (Above andBelow-GroundBiomass)และซากอนทรยสาร (Dead OrganicMatter) ในพนทปา (Forest)พนทเกษตรกรรม (Cropland)และพนททงหญา(Grassland)ทงนการรายงานควรประกอบดวยปรมาณการปลอย กาซเรอนกระจกทกชนดซงพนทไฟไหมทกอใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจกอนๆ สามารถจ�าแนกไดเปน5ประเภทไดแกการเผาไหมทงหญา(GrasslandBurning) การเผาไหมวสดเหลอทงจากการเกษตร (Agricultural ResiduesBurning)

58 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

การเผาไหมกองอนทรยสารทเปอยเนาเศษกงไมในบรเวณพนทปา(BurningofLitter,Understory,andHarvestResiduesinForestLand)การเผาไหมเพอปรบพนทปาไปใชเพอการเกษตร(ForestClearingandConversiontoAgriculture)และการเผาไหมอนๆ(OtherTypesofBurning)ดงสมการท32

สมกำรท 32 การประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมชวมวล

Lfire

= A × MB

× Cf × G

ef × 10-3

โดยทLfire = ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการเผาไหม หนวย

ตนของกาซเรอนกระจกแตละชนด เชนกาซมเทน,กาซไนตรสออกไซด;tonnesCH

4/yr,tonnesN

2O/yr

A = พนทในการเผาหนวยเฮกตาร;haM

B = ปรมาณของมวลชวภาพทสามารถน�ามาเผาไหมได

Cf = คาสมประสทธการเผาไหม(2006IPCCGuideline

Volume4Table2.6)G

ef = คาการปลอยกาซเรอนกระจกหนวยกรมของกาซเรอน

กระจกตอกโลกรมน�าหนกแหงทถกเผาไหม;gGHG/kg of drymatter burnt (2006 IPCCGuideline Volume4Table2.5)

• การปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชปนขาวเพอการปรบสภาพ

ดนในพนทการเกษตร

การเพาะปลกพชมหลายกจกรรมทท�าใหเกดการปลอยกาซ

เรอนกระจกการใชวสดปรบปรงดนปย และการจดการพนทการเกษตรเปน

อกกจกรรมหลกทส�าคญทกอใหเกดกาซเรอนกระจกไดทงทางตรงและทางออม

เนองจากไมมรายงานสถตการใชปนขาวในพนทการเกษตรอบก.จงไดประเมน

59คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ปรมาณการใชปนขาวในการปรบสภาพดนในพนทการเพาะปลกพชทมสภาพเปน

ดนเปรยวจดตามระดบความรนแรงโดยอางองขอมลอตราการใสปนขาวทแนะน�า

ใหใสเพอปรบปรงดนจากคมอเกษตรกรการจดการดนเปรยวจดเพอการปลก

พช(หนา6)กรมพฒนาทดนตามระดบความรนแรงของกรดภายใตโครงการ

ประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคพนดน ในสาขาเกษตรปาไม และ

การใชประโยชนทดนระดบรายจงหวดดวยระบบสารสนเทศภมศาสตรดงแสดง

ในตารางท1

ตำรำงท 1 ปรมาณปนขาวทใชในการปรบสภาพดนในพนททมปญหาดนเปรยว

จดตามระดบความรนแรง

ระดบควำมรนแรงปรมำณปนขำวทใช

(CaCO3)6

(กโลกรมตอไร)กลมชดดนท

ดนเปรยวจดทเปนกรดรนแรงนอย 500 กลมชดดนท2,13

ดนเปรยวจดทเปนกรดรนแรงปานกลาง 1,000 กลมชดดนท11,14

ดนเปรยวจดทเปนกรดรนแรงมาก 1,500 กลมชดดนท9,10

ปนทนยมใชในการปรบสภาพดนมหลายชนดไดแกปนมารลหนปนบด

หนปนฝนปนเปลอกหอยเผาปนขาวปนคลไซตปนโดโลไมทการเลอกใชปนใน

การปรบสภาพดนตองเลอกปนทมคณภาพดสามารถแกความเปนกรดของดนได

เรวโดยจากค�าแนะน�าการใชปนในการปรบสภาพความเปนกรดของดนตามคมอ

เกษตรกรการจดการดนเปรยวจดเพอการปลกพชไดแนะน�าชนดปนเพอใชในการ

ปรบสภาพดนในพนททมปญหาดนเปรยวจดตามชนดพชดงแสดงในตารางท2

6สตรทางเคมของCalciumCarbonate(แคลเซยมคารบอเนต)หรอหนปน(Limestone)

60 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ตำรำงท 2 ชนดปนทแนะน�าเพอใชในการปรบสภาพดนในพนททมปญหา

ดนเปรยวจดตามชนดพช

ประเภทกำรใชประโยชนทดน ชนดปนทใชในกำรปรบสภำพดนทเปนกรดจด

นาขาว(A1)* หนปนบด(หนปนฝน)

พชไร(A2)* หนปนบด(หนปนฝน)

พชผก/พชสวน(A5)* หนปนบด(หนปนฝน)

ไมผล(A4)* ปนโดโลไมท

ไมยนตน(A3)* ปนโดโลไมท

หมายเหต*เปนรหสชนดพชอางองจากกรมพฒนาทดน

การค�านวณหาปรมาณหนปน(MLimestone

)และปนโดโลไมท(MDolomite

)

ค�านวณจากปรมาณการใชปนขาวในการปรบสภาพดนในพนทการใชประโยชน

ทดนทางการเกษตรในพนทดนมปญหากรดจด(ดนเปรยว)สามารถค�านวณได

จากสมการท33

สมกำรท 33 การค�านวณปรมาณหนปนและปนโดโลไมทจากปรมาณการใชปน

ในการปรบสภาพดน

MLimestone

= Area * Limeapply(Limestone)

MDolomite

= Area * Limeapply(Dolomite)

โดยท

Mlimestone

= ปรมาณหนปน(CaCO3)หนวยตนตอป;tonnes/yr

MDolomite

= ปรมาณปนโดโลไมท(CaMg(CO3)2)หนวยตนตอป;tonnes/yr

Area = พนทปลกพชทใชปนในการปรบสภาพดนหนวยเฮกตาร;ha

Limeapply(Limestone)

= ปรมาณหนปนทใสตอหนงหนวยพนทหนวยตนตอเฮกตาร;

tonne/ha

Limeapply(Dolomite)

= ปรมาณปนโดโลไมททใสตอหนงหนวยพนท หนวยตนตอ

เฮกตาร;tonne/ha

61คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 34 การประเมนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชปน

ในการปรบสภาพดน

CO2-C Emissions = (M

Limestone * EF

Limestone) + (M

Dolomite * EF

Dolomite)

โดยท

CO2-C Emissions = ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดหนวยตนคารบอน

ตอป;tonneC/yr

MLimestone

= ปรมาณหนปน(CaCO3)หนวยตนตอป;tonnes/yr

MDolomite

= ปรมาณปนโดโลไมท(CaMg(CO3)2)หนวยตนตอป;

tonnes/yr

EFLimestone

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกหนวยตนคารบอนตอ

ตนหนปน;tonneC/tonneLimestone

(DefaultValue=0.12)

EFDolomite

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกหนวยตนคารบอนตอ

ตนโดโลไมท;tonneC/tonneDolomite

(DefaultValue=0.13)

• การปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชปยยเรยส�าหรบ

การเพาะปลก

การค�านวณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใสปย

ยเรยเปนการน�าปรมาณการใชปยยเรยตอปในพนทเกษตรคณกบคาการปลอย

กาซCO2ซงมคากลางของ IPCC เทากบ0.2ซงหมายถงถาใชยเรย1ตนจะ

ปลอยกาซCO2เทากบ0.2ตนคารบอนดงสมการท35

62 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

สมกำรท 35 การประเมนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใสปยยเรย

CO2-C Emissions = M

Urea ×

EF × 44/12

MUrea

= Area × Urea

Apply

โดยท

CO2-C Emission = กาซคารบอนไดออกไซดจากการใชปยยเรยหนวย

ตนคารบอนตอป;tonneC/yr

EF = คาการปลอยกาซเรอนกระจกหนวยตนคารบอนตอ

ตนยเรย;หนวยtonneC/tonneUrea

(คาDefaultValue=0.2)

MUrea

= ปรมาณปยยเรยหนวยตนยเรยตอป;tonneUrea

/yr

Area = พนทเพาะปลกพชทมการใชปยยเรย

(ha;1ha=6.25ไร,1ไร=1,600ตร.ม.)

UreaApply

= ปรมาณการใชปยยเรยตอหนงหนวยพนท หนวย

ตนยเรย

44/12 = คาคงทส�าหรบการเปลยนหนวยจากคารบอน(C)เปน

คารบอนไดออกไซด(CO2)

เนองจากประเทศไทยยงไมมการรายงานปรมาณการใชป ยยเรยท

แทจรงในพนทการเกษตรการศกษาครงนจงท�าการวเคราะหปรมาณการใช

ปยยเรยMUrea

โดยวธการวเคราะหปรมาณการใชยเรยจากคาแนะน�าตามเอกสาร

กรมวชาการเกษตร2548รวมกบรายงานการใชปยตามการส�ารวจจากส�านกงาน

เศรษฐกจการเกษตร7ทงนรายงานการใชปยของส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร

เปนรายงานการใชปยเคมรวมและอตราใสเฉลยตอไรซงไมไดแยกปรมาณการ

7สบคนขอมลปจจบนไดจากศนยบรการขอมลเศรษฐกจการเกษตรส�านกงานเศรษฐกจการเกษตรhttp://infoservice.oae.go.th

63คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ใสตามสตรปย จงไมสามารถทราบวาในปรมาณปยทใสนนเปนปยยเรยเทาไร

ในการศกษาครงนจงน�าคาอตราการแนะน�าการใชปยยเรยในพชเศรษฐกจของ

กรมวชาการเกษตรมาวเคราะหรวมโดยประเมนเปนสดสวนออกมาวาในปรมาณ

การใชปยจรงจากการส�ารวจในพนทนนมปรมาณปยยเรยอยเทาไรจากนนน�าคา

อตราการใชยเรยทวเคราะหไดไปคณกบพนทปลกพชแตละชนดกจะไดปรมาณ

การใชยเรยตอปวธการค�านวณจะตองน�าอตราการใสปยยเรย(46-0-0)ตาม

คาแนะน�ากบพชเศรษฐกจในแตละชนดดนคณ100%หารดวยอตราการใสปย

รวมจากนนน�าสดสวนทไดมาคณกบอตราการใสปยยเรยตามการส�ารวจหาร

100ดงแสดงตวอยางการค�านวณในตารางท3

ตำรำงท 3 ตวอยางการค�านวณปรมาณยเรยทใชจากขอมลคาแนะน�าของกรม

วชาการเกษตร รวมกบรายงานการใชปยจรงตามการส�ารวจจาก

ส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร

ชนดพช สตรปยเคม ชนดดนอตรำกำรใสปยตำมคำแนะน�ำ

(กก./ไร)

อตรำกำรใสปยตำมกำรส�ำรวจ

(กก./ไร)

สดสวนกำร ใสปย (%)

อตรำกำรใสปย ยเรยตำมกำรใชจรง

(กก./ไร)

ขาว

16-20-0 ดนเหนยว 35

40.72

73(ไดจาก

35*100/48)ไมน�ามาค�านวณ

46-0-0 ดนเหนยว 1327

(ไดจาก13*100/48)

10.99(ไดจาก

27*40.72/100)

หมายเหต: 1.อตราการใสปยตามการส�ารวจ(กก./ไร)เปนขอมลทไดมาจากการส�ารวจกลมตวอยางของทงประเทศในการศกษาจรงถาทราบอตราการใสปยของพนทนนๆใหใชขอมลจรงของพนทนนๆในการค�านวณ

2.อตราการใสป ยยเรยตามการใชจรง (กก./ไร) ค�านวณเฉพาะปยสตร 46-0-0ซงเปนปยยเรยเทานน

64 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

• การปลอยไนตรสออกไซดทางตรงในพนททมการจดการดน

การปลอยไนตรสออกไซดทางตรงในพนททมการจดการ

ประกอบดวยกจกรรมยอยหลายกจกรรมเชนการจดการดนอนทรยการใชยเรย

และมลสตวในพนทการใชปยทมสวนประกอบไนโตรเจนในดนไนตรสออกไซด

ทปลอยจากวสดเหลอทงจากการเกษตรในพนดนสมการทใชในการค�านวณ

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกแสดงตามสมการท36

สมกำรท 36 การประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซดทางตรงในพนททมการ

จดการดน

โดยท

N2O

Direct –N = ปรมาณN

2O–N ทปลอยโดยตรงจากการจดการดนหนวย

กโลกรมไนตรสออกไซดทอย ในรปของไนโตรเจนตอป;

kgN2O–N/yr

N2O–N

N inputs =ปรมาณN

2O–Nทปลอยโดยตรงจากการใชไนโตรเจนในดน

หนวยกโลกรมไนตรสออกไซดทอยในรปของไนโตรเจนตอ

ป;kgN2O–N/yr

N2O

Direct –N = N

2O–N

N inputs + N

2O–N

OS+ N

2O–N

PRP

Where:

N2O–N

N inputs =

[(FSN

+ FON

+ FCR

+ FSOM

)•EF1]+

[(FSN

+ FON

+ FCR

+ FSOM

)FR•EF

1FR]

(FOS,CG,Temp

•EF2CG,Temp

)+(FOS,CG,Trop

•EF2CG,Trop

)+

N2O–N

OS = (F

OS,F,Temp,NR •EF

2F,Temp,NR)+(F

OS,F,Temp,NP •EF

2F,Temp,NP)+

(FOS,F,Trop

•EF2F,Trop

)

N2O–N

PRP = [(F

PRP,CPP •EF

3PRP,CPP)+(F

PRP,SO •EF

3PRP,SO)]

65คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

N2O–N

OS = ปรมาณN

2O–Nทปลอยโดยตรงจากการจดการดนอนทรย

หนวยกโลกรมไนตรสออกไซดทอยในรปของไนโตรเจนตอ

ป;kgN2O–N/yr

N2O–N

PRP = ปรมาณN

2O–Nทปลอยโดยตรงจากการใชยเรยและมลสตว

ในพนทเลยงสตวดนหนวยกโลกรมไนตรสออกไซดทอยใน

รปของไนโตรเจนตอป;kgN2O–N/yr

FSN

= ปรมาณปยไนโตรเจนสงเคราะหทใชในดนรายป หนวย

กโลกรมไนโตรเจนตอป;kgN/yr

FON

= ปรมาณมลสตวสงปฏกลและสารอนทรยNทใสเพมลงไป

ในดนหนวยกโลกรมไนโตรเจนตอป;kgN/yr

FCR

= ปรมาณของNในวสดเหลอทงจากการเกษตรทเพมลงในดน

หนวยกโลกรมไนโตรเจนตอป;kgN/yr

FSOM

= ปรมาณN ในดนแรซงจะมความสมพนธกบการสญเสย

คารบอนจากสารอนทรยในดนหนวยกโลกรมไนโตรเจนตอ

ป;kgN/yr

FOS

= พนททมการจดการหรอใชดนอนทรยรายปหนวยเฮกตาร;

ha

FPRP

= สดสวนการใชปยยเรยและมลสตวในพนทเลยงสตวดนหนวย

กโลกรมไนโตรเจนตอป;kgN/yr

EF1

= คาการปลอยกาซN2OจากการใชNหนวยกโลกรมไนตรส

ออกไซดทอยในรปของไนโตรเจนตอกโลกรมไนโตรเจนท

ใช;kgN2O–N/kgN

input

EF1FR

= คาการปลอยกาซN2OจากการใชN ในการปลกขาวทน�า

ทวมพนท หนวยกโลกรมไนตรสออกไซดทอยในรปของ

ไนโตรเจนตอกโลกรมไนโตรเจนทใช;kgN2O–N/kgN

input

66 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

EF2

= คาการปลอยกาซN2O จากการจดการหรอใชดนอนทรย

หนวย กโลกรมไนตรสออกไซดในรปของไนโตรเจนตอ

เฮกตารตอป;kgN2O–N/ha/yr

EF3PRP

= คาการปลอยกาซN2Oจากการใชยเรยและมลสตวในพนท

เลยงสตวดน หนวย กโลกรมไนตรสออกไซดในรปของ

ไนโตรเจนตอกโลกรมไนโตรเจนทใช;kgN2O–N/kgN

inputหมายเหต:CG = CroplandandGrasslandF = ForestLandTemp. = TemperatureTrop. = TropicalNR = NutrientRichNP = NutrientPoorCPP = โคกระบอสตวปกและหม

SO = แกะและสตวชนดอนๆ

จากสมการท36มตวขอมลหลกทใชในการประเมนไดแก

1. ปรมาณไนโตรเจนจากการใชปยเคม(FSN

)

2. ปรมาณไนโตรเจนทไดจากการใสปยอนทรย(FON

)

3. ปรมาณไนโตรเจนทไดจากเศษซากพชทตกคางอยในพนท

ภายหลงจากการเกบเกยวผลผลต(FCR

)

4. การสญเสยไนโตรเจนจากกระบวนการMineralizationจากการ

เปลยนแปลงพนทในกลมดนMineralSoil(FSOM

)

5. การสญเสยไนโตรเจนจากการจดการพนทดนอนทรยเพอท�าการ

เกษตร(FOS

)

6. ปรมาณไนโตรเจนในUrine และมลสตว ทสะสมอยในพนท

(FPRP

)

67คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ดวยขอจ�ากดในเรองขอมลทยงไมมรายงานในหลายๆสวนเชนปรมาณ

การใชปยอนทรย(FON

)ปรมาณเศษซากพช(FCR

)ในการศกษาครงนจงสามารถ

ท�าวเคราะหปรมาณการใชปยเคม(FSN

)เพอน�ามาประเมนการปลอยกาซไนตรส

ออกไซดไดเทานนโดยมวธการประเมนดงน

คาไนโตรเจนจากการใชปยเคม(FSN

)แบงออกเปน2สวนคอการใสปย

เคมพนททมการจดการ(ManagedSoil)และสวนของการใสปยเคมในพนททเปน

พนทนาขาว(FloodRice) โดยตวแปรทใชในการค�านวณอธบายไวในตารางท4

ตำรำงท 4 ตวแปรทใชในการประเมนการปลอยกาซไนตรสออกไซดจากการ

ใชปยจาก2006IPCCGuidelines

ล�ำดบ

ท

ตวแปร หนวยค�ำอธบำยและวธกำร

ค�ำนวณ

ทมำ

Volu

me

Chap

ter

Equa

tion

Tabl

e

Page

1 FSN

kgN/yr

AnnualamountofsyntheticfertilizerNappliedtosoilF

SN = Area*N

apply

4 11 11.1 11.7

2 EF1

kgN2O–N/kgN

EF1forNadditions

frommineralfertilizers,organicamendmentsandcropresidues,andNmineralisedfrommineralsoilasaresultoflossofsoilcarbon ใชคาDefaultvalue=0.01

4 11 11.1 11.11

68 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ล�ำดบ

ท

ตวแปร หนวยค�ำอธบำยและวธกำร

ค�ำนวณ

ทมำ

Volu

me

Chap

ter

Equa

tion

Tabl

e

Page

3 EF1FR

kgN2O–N/kgN

EF1FR

forfloodedricefieldsใชคาDefaultvalue=0.003

4 11 11.1 11.11

4 N2O-N

Ninputs kgN2O–N/kgN

AnnualdirectN2O–N

emissionsfromNinputs tomanagedsoils

4 11 11.1 11.7

เนองจากประเทศไทยไมมรายงานปรมาณไนโตรเจนจากการใชปยเคม

ในพนทเกษตรไวโดยตรงในการศกษาครงนจงท�าการประเมนปรมาณไนโตรเจน

จากการใชปยเคมบนพนฐานขอมลทดทสดเทาทมการรายงานในประเทศ เชน

เดยวกบการประเมนการใชปยยเรยคอใชวธการวเคราะหปรมาณการใชปยเคม

จากคาแนะน�าของกรมวชาการเกษตรรวมกบรายงานการใชปยจรงตามการส�ารวจ

จากส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร

การค�านวณคาSyntheticFertilizerNโดยการใชขอมลอตราใสปยตาม

การใชจรง จากการส�ารวจของส�านกงานเศรษฐกจการเกษตรปพ.ศ.2550ม

วธการท�าคอใชคาอตราการใชปยจรงคณกบสดสวนการใสปยในแตละชนดดน

ตามคาแนะน�าของกรมวชาการเกษตรแลวหารดวย100กโลกรม(สดสวนการ

ใสปยในแตละชนดดนไดจากอตราการใสปยเคมตามคาแนะน�ากบพชเศรษฐกจ

ในแตละชนดดนคณ100%หารดวยอตราการใสปยรวม)เนองจากอตราการใช

จรงนนไมไดระบสดสวนการใสปยในแตละชนดดนและไมไดแยกชนดของปยทใส

จงตองหาสดสวนการใสปยเพอใหไดคาทใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสดโดย

การน�ามาเปรยบเทยบกบชดขอมลอตราการใสปยตามคาแนะน�ากบพชเศรษฐกจ

จากนนจงดงคาNจากการใสปยเคมดงแสดงในตารางท5

69คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ตำรำงท 5 ตวอยางวธการวเคราะหคาNดวยวธการค�านวณปรมาณการใชปย

เคมจากคาแนะน�าของกรมวชาการเกษตรรวมกบรายงานการใชปย

จรงตามการส�ารวจจากส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร

ชนดพช สตรปยเคม ชนดดน

อตรำกำรใสปยตำมคำแนะน�ำ (กก./ไร)

อตรำกำร ใสปยจรงตำม

กำรส�ำรวจ(กก./ไร)

สดสวนกำร ใสปย (%)

Synthetic fertilizer N

Total Synthetic fertilizer N

ขาว

16-20-0ดน

เหนยว35

40.72

73(ไดจาก

35*100/48)

4.75(ไดจาก

40.72*73/100)9.82

46-0-0ดน

เหนยว13

27(ไดจาก

13*100/48)

5.07(ไดจาก

40.72*27/100)

ขาว

16-20-0 ดนรวน 3573

(ไดจาก35*100/48)

4.75(ไดจาก

40.72*73/100)9.82

46-0-0 ดนรวน 1327

(ไดจาก13*100/48)

5.07(ไดจาก40.72*

27/100)

• การปลอยกาซมเทนในนาขาว

การปลอยกาซมเทนจากการเพาะปลกขาวขนอยกบหลายปจจย

ปจจยหลกทคมอIPCCไดใหความส�าคญคอระบบการจดการน�าในนาขาวโดย

แบงพนทนาขาวออกเปนนาในเขตชลประทาน(Irrigated)และนาอาศยน�าฝน

(Rainfed)ซงจะค�านงถงระยะเวลาการขงน�าในนาขาวและระดบความลกของน�า

ประกอบดวยจากปจจยตางๆสามารถแบงพนทนาขาวออกเปน7ประเภทดงน

1)นาขาวในเขตชลประทานมน�าทวมขงตลอดฤดกาลเพาะปลก

(Irrigated,ContinuouslyFlooded)

2)นาขาวในเขตชลประทานมการผนน�าออก1ครงระหวางชวง

การเพาะปลก(Irrigated,IntermittentlyFlooded-Single

Aeration)

70 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

3)นาขาวในเขตชลประทานมการผนน�าออกมากกวา1ครงในชวงการเพาะปลก(Irrigated,IntermittentlyFlooded-MultipleAeration)

4)นาขาวในเขตน�าฝน มน�าขงระดบ 0-50 เซนตเมตร (Rainfed,RegularRainfed)

5)นาขาวในเขตน�าฝน มน�าขงลกระดบ > 50 เซนตเมตร (Rainfed,DeepWater)

6)นาดอนในเขตน�าฝนมโอกาสแลง(Rainfed,DroughtProne) 7)ขาวไร(Upland)

ปจจยขางตนมผลตออตราการปลอยกาซมเทนจากนาขาวทแตกตางกนซงตองอาศยคาScalingFactorsทก�าหนดใหนาขาวแตละประเภทเพอประกอบการค�านวณกาซมเทนดงสมการท37

สมกำรท 37 การประเมนการปลอยกาซมเทนจากการเพาะปลกขาว

CH4Rice

= Σi,j,k

(EFi,j,k × t

i,j,k × Ai,j,k

× 10-6)

โดยทCH

4Rice = ปรมาณกาซมเทนทปลอยออกมาจากการเพาะปลกขาว,

GgCH4yr-1

EFi,j,k

= คาการปลอยกาซเรอนกระจกรายวนของระบบการเพาะปลกi, j, k

ti,j,k

= ชวงระยะเวลาการเพาะปลกขาวของระบบการเพาะปลกi, j, kA

i,j,k = พนทการเกบเกยวขาวรายปภายใตการเพาะปลกi, j, k,hayr-1

i, j, k = เปนตวแทนของความแตกตางทงระบบนเวศ ระบบการจดการน�า ชนดและจ�านวนของสารอนทรยทใสในพนท เพาะปลกรวมถงสภาวะอนๆซงการปลอยกาซมเทนจากขาวอาจแปรผนตางกน

71คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

เมอค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกครบทกสาขาแลวสามารถ

น�าผลทไดมาค�านวณเพอเปรยบเทยบความรนแรงของผลกระทบทจะเกดขน

กบสงแวดลอม อนเนองมาจากการปลอยกาซเรอนกระจกชนดตางๆ โดย

เปลยนใหอยในรปของการปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทากบการปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซด(CO2-equivalent)โดยใชสมการท38

สมกำรท 38 การปล อยก าซเรอนกระจกเทยบเท ากบการปล อยก าซ

คารบอนไดออกไซด(CO2-equivalent)

GHGs = (Eij ×

GWP

x)

โดยท

GHGs = ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทาการปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซดหนวยกกะกรมคารบอนไดออกไซด

เทยบเทา;GgCO2-equivalent

Eij

= ปรมาณกาซเรอนกระจกj ทปลอยจากกจกรรมi

GWPx

= คาศกยภาพของการท�าใหเกดภาวะโลกรอนส�าหรบคมอ

ฉบบนจะใชคา GWP100

โดยจะมคา GWP ส�าหรบกาซ

คารบอนไดออกไซด (CO2) กาซมเทน (CH

4) และกาซ

ไนตรสออกไซด (N2O) ดงน CO

2 = 1, CH

4 = 25,

N2O=298

4.5 ขอแนะน�ำในกำรเลอกใชคำกำรปลอยกำซเรอนกระจก

ในการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมองใหพจารณาเรยง

ตามล�าดบความส�าคญความนาเชอถอและคณภาพของขอมลดงตอไปน

ล�าดบท1 ฐานขอมลทท�าการศกษาและเผยแพรโดยองคกรภายใน

ประเทศทมสวนเกยวของโดยตรงกบกจกรรมนนๆ

72 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ล�าดบท2 ฐานขอมลสงแวดลอมของวสดพนฐานและพลงงานของ

ประเทศไทย(ThaiLCIDatabase)ซงรวบรวมและจดการ

โดยศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต(ดขอมลเพมเตม

ทhttp://www.thailcidatabase.net)

ล�าดบท3 ขอมลจากวทยานพนธและงานวจยทเกยวของทท�าในประเทศ

ซงผานการกรองแลว(Peer-ReviewedPublications)

ล�าดบท4 ฐานขอมลทเผยแพรทวไปไดแกโปรแกรมส�าเรจรปดานการ

ประเมนวฏจกรชวต(LCASoftware)ฐานขอมลเฉพาะของ

กลมอตสาหกรรมหรอฐานขอมลเฉพาะของแตละประเทศ

ทม

ล�าดบท5 ขอมลทตพมพโดยองคกรระหวางประเทศ เชน คณะ

กรรมการระหวางรฐบาลวาดวยเรองการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ(IntergovernmentalPanelonClimateChange:

IPCC)องคกรของสหประชาชาต

5. กำรควบคมคณภำพของขอมล

การจดการคณภาพของขอมลและการค�านวณปรมาณกาซเรอนกระจก

ถอเปนสงส�าคญส�าหรบการประเมนปรมาณกาซเรอนกระจกเปนการเพมความ

นาเชอถอและความโปรงใสของขอมลส�าหรบการประเมนและการรายงานปรมาณ

กาซเรอนกระจก เนองจากคณภาพทดของขอมลทเกบรวบรวมมาไดนนยอม

สะทอนถงความถกตองของปรมาณกาซเรอนกระจกทประเมนได

1) จดตงผตรวจสอบขอมลปรมำณกำซเรอนกระจก

โดยคดเลอกสมาชกจากบคลากรของหนวยงานทเกยวของและ/หรอ

ผเชยวชาญเฉพาะดานทไมไดมสวนเกยวของกบการเกบรวบรวมขอมล และ/

หรอค�านวณปรมาณกาซเรอนกระจกเพอพฒนาขอมลปรมาณกาซเรอนกระจก

73คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ใหมคณภาพโดยจ�าเปนตองมการระบหนาทความรบผดชอบและจดใหมการฝก

อบรมทเหมาะสมแกผท�าหนาทตรวจสอบ

2) ปรบปรงขอมลปรมำณกำซเรอนกระจก

จะตองจดท�ารายงานและระบขอผดพลาด เพอปรบปรงขอมลปรมาณ

กาซเรอนกระจกใหมคณภาพอาทการพฒนาแผนการจดการขอมลปรมาณกาซ

เรอนกระจก

3) ทบทวนโดยผบรหำร

ควรมการทบทวนการจดท�าขอมลและปรมาณกาซเรอนกระจกเปน

ระยะซงเปนการทบทวนความมสาระส�าคญของขอมลปรมาณกาซเรอนกระจก

ผลการคาดการณของปรมาณกาซเรอนกระจกหรอขอผดพลาดตางๆทเกดขน

โดยการจดท�าเปนเอกสารหรอรายงานน�าเสนอตอผบรหารอยางนอยปละ1ครง

เพอเปนการก�าหนดแนวทางการแกไขปรบปรงขอมลใหดขนและสอดคลองกบ

นโยบายในการพฒนาเมองตอไปในอนาคต

6. ประโยชนทจะไดรบและขอเสนอแนะ

6.1 ประโยชนทจะไดรบ

การจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง จะท�าใหทราบ

ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดขนจากกจกรรมหลกภายในเมอง รวมถงสามารถ

ระบแหลงปลอยกาซเรอนกระจกภายในเมองและสามารถระบไดวากจกรรม

ใดภายในเมองมปรมาณกาซเรอนกระจกมากทสดซงสามารถน�าไปคาดการณ

ปรมาณการปลอยและดดกลบกาซเรอนกระจกทจะเกดขนในอนาคต ในกรณท

ไมมการด�าเนนการลดปรมาณกาซเรอนกระจกนอกจากนยงใชขอมลดงกลาว

เปนแนวทางในการวางมาตรการและนโยบายการด�าเนนการลดปรมาณกาซเรอน

กระจกของเมองเพอยกระดบคณภาพสงแวดลอมภายในเมองและคณภาพชวต

ของประชาชนในเขตเมอง

74 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

6.2 ขอเสนอแนะ

ในการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง เมอด�าเนนการ

ตามคมอฉบบนแลวยงคงมสงทผจดท�ายงควรตองค�านงถงและใหความส�าคญ

ไดแก

1) ควรมการจดทมงานเพอจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกของ

เมองใหมคณภาพโดยการคดเลอกบคลากรทมความรความเขาใจซงจ�าเปนตอง

ระบหนาทความรบผดชอบและมการจดฝกอบรมใหแกสมาชกภายในทม

2) มการทวนสอบขอมลเบองตนโดยบคลากรทไมไดรวมเปนทมงาน

เพอชวยทวนสอบความถกตองของขอมล

3) การจดท�า เอกสารอาจจดท�าในรปแบบกระดาษหรอไฟล

อเลกทรอนกสกไดทสามารถใชเปนขอมลส�าหรบการทวนสอบหรอการรวบรวม

ขอมลในปตอๆไปรวมถงการเผยแพรสสาธารณะ

4) ควรมการเกบขอมลอยางตอเนองทกปเพอใชส�าหรบเปรยบเทยบ

กรณเมอมการด�าเนนการลดกาซเรอนกระจก

5) เลอกใชขอมลในการค�านวณทเปนขอมลปฐมภมเปนล�าดบแรก

ในกรณทไมมขอมลปฐมภมจงเลอกใชขอมลทตยภม

ภำคผนวก

76 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ภำคผนวก ก รายการกาซเรอนกระจกและคาศกยภาพทกอใหเกดภาวะโลกรอน

Name FormulaGWP Values in IPCC Fourth Assessment Report (CO

2e)

Carbondioxide CO2

1

Methane CH4

25

Nitrousoxide N2O 298

Sulfurhexafluoride SF6

22,800

PFC-14 CF4

7,390

PFC-116 C2F

612,200

HFC-23 CHF3

14,800

HFC-32 CH2F

2675

HFC-41 CH3F 92

HFC-125 CHF2CF

33,500

HFC-134 CHF2CHF

21,100

HFC-134a CH2FCF

31,430

HFC-143 CH2FCHF

2353

HFC-143a CH3CF

34,470

HFC-152a CH3CHF

2124

HFC-227ea CF3CHFCF

33,220

HFC-236fa CF3CH

2CF

39,810

HFC-245ca CH2FCF

2CHF

2693

HFC-245fa CHF2CH

2CF

31,030

Nitrogentrifluoride NF3

17,200

ทมา:IPCC.2007,IPCCFourthAssessmentReport:ClimateChange2007

77คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ภำคผนวก ข คาการปลอยกาซเรอนกระจกทเกดขนจากการบ�าบดน�าเสย

ตำรำง ข1 คาประมาณความตองการออกซเจนทางเคมของน�าเสยขาเขา

ระบบ (ChemicalOxygenDemand influent ;CODin) ของ

อตสาหกรรมแตละประเภท

ประเภทของอตสำหกรรม

ปรมำณ COD เฉลย ชวง CODin

(กโลกรมCODตอลบ.ม.) (กโลกรมCODตอลบ.ม.)

กลนแอลกอฮอล 11 5-22

เบยร 2.9 2-7

กาแฟ 9 3-15

ผลตภณฑจากนม 2.7 1.5-5.2

แปรรปอาหารทะเล 2.5

แปรรปเนอสตว 4.1 2-7

เคมอนทรย 3 0.8-5

กลนน�ามน 1 0.4-1.6

พลาสตกและเมดพลาสตก 3.7 0.8-5

เยอกระดาษและกระดาษ 9 1-15

ผลตภณฑท�าความสะอาด 0.5-1.2

ผลตภณฑแปง 10 1.5-42

กลนน�าตาล 3.2 1-6

น�ามนพช 0.5-1.2

น�าผก-ผลไม 5 2-10

ไวนและน�าสมสายช 1.5 0.7-3.0

ทมา:2006IPCCGuidelinesforNationalGreenhouseGasInventories.Vol.5

78 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

แนวทางการค�านวณปรมาณมเทนจากคาการปลอยของการจดการน�าเสย

โดยอางองสมการจากIPCCแสดงคาในตารางข2โดยท

Wi ปรมาณน�าเสย(ลบ.ม.)

COD ความตองการออกซเจนทางเคมของน�าเสยขาเขา(กโลกรมCOD

ตอลบ.ม.)

S สารอนทรยทถกก�าจดในรปของสลดจ(กโลกรมCOD)

ตำรำง ข2 คาการปลอยกาซเรอนกระจกแยกตามประเภทของการบ�าบดน�าเสย

ประเภทของกำรบ�ำบดน�ำเสย

GHG Emission(kg CO

2eq)

หมำยเหต

กรณน�ำเสยไมไดรบกำรบ�ำบด

ปลอยน�าเสยลงสทะเลแมน�าและบงโดยตรง

0.625×[(Wi×COD)-S] ไมรวมปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากสารอนทรยภายในแหลงน�า

กรณน�ำเสยไดรบกำรบ�ำบด

ระบบบ�าบดแบบเตมอากาศ 0

ระบบบ�าบดแบบไมเตมอากาศ

1.875×[(Wi×COD)-S] ประเภททไมมการควบคมดแลและมการท�างานเกนความจ

ระบบบ�าบดแบบไมเตมอากาศ

5×[(Wi×COD)-S] ไมรวมปรมาณกาซเรอนกระจกทดกเกบไดจากระบบบ�าบด

การก�าจดสลดจแบบไมเตมอากาศ

5×[(Wi×COD)-S] ไมรวมปรมาณกาซเรอนกระจกทดกเกบไดจากระบบบ�าบด

บอบ�าบดตนแบบไมเตมอากาศ

1.25×[(Wi×COD)-S] ความลกไมเกน2เมตร

บอบ�าบดลกแบบไมเตมอากาศ

5×[(Wi×COD)-S] ความลกมากกวา2เมตร

ทมา: แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทองคกร.พมพครงท2(ฉบบปรบปรงครงท1) ตลาคม2556

79คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ภำคผนวก ค ตวอยางคาการปลอยกาซเรอนกระจก รวบรวมมาจากขอมล

ทตยภม

ตำรำง ค1 คาการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมแบบอยกบทส�าหรบ

บานพกทอยอาศยเกษตรกรรมปาไมการประมงและการเลยงปลา

ชนดของเชอเพลง

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงองCO

2CH

4N

2O

(กโลกรม/เทระจล)

น�ามนดบ(CrudeOil) 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

อมลชน(Orimulsion) 77,000 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

แกสโซลนธรรมชาต (NaturalGasLiquids)

64,200 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

แกสโซลน

ส�าหรบยานยนต 69,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ส�าหรบเครองบนอนๆ 70,000 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ส�าหรบเครองบนไอพน 70,000 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

น�ามนเตา(ส�าหรบเครองบน) 71,500 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

น�ามนเตา(ส�าหรบกจกรรมอนๆ) 71,900 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

น�ามนดบจากหน(ShaleOil) 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ดเซล 74,100 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

กากกลน(ResidualFuelOil) 77,400 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

80 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ชนดของเชอเพลง

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงองCO

2CH

4N

2O

(กโลกรม/เทระจล)

แอลพจ(LPG) 63,100 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

อเทน(Ethane) 61,600 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

แนฟทา(Naphtha) 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ยางมะตอย(Bitumen) 80,700 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

น�ามนหลอลน(Lubricants) 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ปโตรเลยมโคก(PetroleumCoke) 97,500 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

RefineryFeedstocks 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

น�ามนชนดอนๆ

RefineryGas 57,600 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

พาราฟนแวกซ(ParaffinWaxes)

73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

WhiteSpiritandSBP 73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ผลตภณฑจากปโตรเลยมชนดอนๆ

73,300 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

แอนทราไซต(Anthracite) 98,300 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

CokingCoal 94,600 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

บทมนสประเภทอนๆ (OtherBituminousCoal)

94,600 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

81คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ชนดของเชอเพลง

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงองCO

2CH

4N

2O

(กโลกรม/เทระจล)

ซบบทมนส(Sub–bituminouscoal) 96,100 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

ลกไนต(Lignite) 101,000 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

หนน�ามนและทรายน�ามน (OilShaleandTarSands)

107,000 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

ถานหนอดสน�าตาล (BrownCoalBriquettes)

97,500 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

PatentFuel 97,500 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

ถานโคก

CokeOvenCokeandLigniteCoke

107,000 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

GasCoke 107,001 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

น�ามนดน(CoalTar) 80,700 300 1.5 IPCCVol.2table2.5

Drivegases

GasWorksGas 44,400 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

CokeOvenGas 44,400 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

BlastFurnaceGas 260,000 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

OxygenSteelFurnaceGas

182,000 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

กาซธรรมชาต(NaturalGas) 56,100 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

82 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ชนดของเชอเพลง

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงองCO

2CH

4N

2O

(กโลกรม/เทระจล)

ขยะมลฝอยชมชน (non-biomassfraction)

91,700 300 4 IPCCVol.2table2.5

ขยะอตสาหกรรม 143,000 300 4 IPCCVol.2table2.5

ของเสยจากน�ามน 73,300 300 4 IPCCVol.2table2.5

พต(Peat) 106,000 300 1.4 IPCCVol.2table2.5

เชอเพลงชวภาพชนดแขง(SolidBiofuels)

ไม/ของเสยจากไม 112,000 300 4 IPCCVol.2table2.5

น�ามนยางด�า (BlackLiquor)

95,300 3 2 IPCCVol.2table2.5

OtherPrimarySolidBiomass

100,000 300 4 IPCCVol.2table2.5

Charcoal 112,000 200 1 IPCCVol.2table2.5

เชอเพลงชวภาพชนดเหลว(LiquidBiofuels)

ไบโอแกสโซลน (Biogasoline)

70,800 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

ไบโอดเซล(Biodiesels) 70,800 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

เชอเพลงชวภาพ ชนดเหลวชนดอนๆ

79,600 10 0.6 IPCCVol.2table2.5

83คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ชนดของเชอเพลง

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงองCO

2CH

4N

2O

(กโลกรม/เทระจล)

กาซชวภาพ

การฝงกลบ 54,600 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

กากตะกอน 54,600 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

กาซชวภาพอนๆ 54,600 5 0.1 IPCCVol.2table2.5

Othernon- fossilfuels

ขยะมลฝอยชมชน(biomassfraction)

100,000 300 4 IPCCVol.2table2.5

ทมา:2006IPCCGuidelinesforNationalGreenhouseGasInventories.Vol.2Table2.5

84 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ตำรำง ค2 คาการปลอยกาซเรอนกระจกของเชอเพลงและไฟฟา

ชนดของ เชอเพลง

หนวย

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงอง

CO2

CH4

N2O รวม GHG

(กโลกรม/หนวย) (กโลกรม/หนวย) (กโลกรม/หนวย)(กโลกรม CO

2eq /

หนวย)

ประเภทกำรเผำไหมอยกบท

กาซธรรมชาต ลบ.ฟต 5.722200E-02 1.020000E-06 1.020000E-07 0.0573 IPCCVol.2table2.2,DEDE

ถานหนลกไนต กโลกรม 1.057470E+00 1.047000E-05 1.570500E-05 1.0624 IPCCVol.2table2.2,DEDE

น�ามนเตา ลตร 3.078198E+00 1.193100E-04 2.386200E-05 3.0883 IPCCVol.2table2.2,DEDE

ดเซล ลตร 2.698722E+00 1.092600E-04 2.185200E-05 2.7080 IPCCVol.2table2.2,DEDE

ถานหน แอนทราไซต

กโลกรม 3.086620E+00 3.140000E-05 4.710000E-05 3.1014 IPCCVol.2table2.2,DEDE

ถานหน ซบบทมนส

กโลกรม 2.534157E+00 2.637000E-05 3.955500E-05 2.5466 IPCCVol.2table2.2,DEDE

น�ามนกาด ลตร 2.468895E+00 1.035900E-04 2.071800E-05 2.4777 IPCCVol.2table2.2,DEDE

กาซหงตม ลตร 1.679722E+00 2.662000E-05 2.662000E-06 1.6812 IPCCVol.2table2.2,DEDE

กาซหงตม กโลกรม 3.110596E+00 4.929630E-05 4.929630E-06 3.1133 LPG1litre=0.54kg(DEDE)

85คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ชนดของ เชอเพลง

หนวย

คำกำรปลอยกำซเรอนกระจกแตละชนด

แหลงขอมลอำงอง

CO2

CH4

N2O รวม GHG

(กโลกรม/หนวย) (กโลกรม/หนวย) (กโลกรม/หนวย)(กโลกรม CO

2eq /

หนวย)

ประเภทกำรเผำไหมทมกำรเคลอนท

แกสโซลน–ไมมการควบคม

ลตร 2.181564E+00 1.038840E-03 1.007360E-04 2.2376 IPCCVol.2table3.2.1,3.2.2,

DEDE

แกสโซลน–ตดตงเครองฟอกไอเสยเชงเรงปฏกรยา(catalyticconverter)

ลตร 2.181564E+00 7.870000E-04 2.518400E-04 2.2763 IPCCVol.2table3.2.1,3.2.2,

DEDE

ดเซล ลตร 2.698722E+00 1.420380E-04 1.420380E-04 2.7446 IPCCVol.2table3.2.1,3.2.2,

DEDE

กาซธรรมชาตอด

กโลกรม 2.126190E+00 3.486800E-03 1.137000E-04 2.2472 IPCCVol.2table3.2.1,3.2.2,

DEDE

กาซหงตม(LPG)

ลตร 1.493382E+00 1.650440E-03 5.324000E-06 1.5362 IPCCVol.2table3.2.1,3.2.2,

DEDE

กาซหงตม(LPG)

กโลกรม 2.765522E+00 3.056370E-03 9.859259E-06 2.8449 LPG1litre=0.54kg(DEDE)

ไฟฟา kWh N/A N/A N/A 0.5813 MTEC,G2G,2009

ทมา: แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทองคกร.พมพครงท2(ฉบบปรบปรงครงท1) ตลาคม2556

86 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ตำรำง ค3 อตราการสนเปลองเชอเพลงจากการเดนทางดวยรถประเภทตางๆ

ประเภทรถยนต เชอเพลง หนวยอตรำกำรสนเปลองเชอเพลง

แหลงขอมลอำงอง

รถยนตขนาดเลก(1500cc)

เบนซน km/L 17.770 กรมควบคมมลพษ,2551

รถยนตขนาดกลาง(1600cc)

เบนซน km/L 15.238 กรมควบคมมลพษ,2551

รถยนตขนาดกลาง(1800cc)

เบนซน km/L 13.796 กรมควบคมมลพษ,2551

รถยนตขนาดใหญ(2000cc)

เบนซน km/L 12.248 กรมควบคมมลพษ,2551

รถยนตเฉลยทกขนาด เบนซน km/L 14.763 กรมควบคมมลพษ,2551

รถกระบะบรรทกเฉลย

ดเซล km/L 6.369 AmericanPetroleumInstitute,2004

รถกระบะสวนบคคลขนาด1ตน

ดเซล km/L 11.111 AmericanPetroleumInstitute,2004

รถNGV CNG km/kg 11.905 AmericanPetroleumInstitute,2004

รถLPG LPG km/L 8.929 AmericanPetroleumInstitute,2004

รถตโดยสาร ดเซล km/L 10.204 AmericanPetroleumInstitute,2004

รถโดยสารประจ�าทาง ดเซล km/L 2.850 AmericanPetroleumInstitute,2004

87คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ประเภทรถยนต เชอเพลง หนวยอตรำกำรสนเปลองเชอเพลง

แหลงขอมลอำงอง

รถจกรยานยนต 4จงหวะเครองยนตขนาดเลกกวา125cc

เบนซน km/L 36.625 กรมควบคมมลพษ,2551

รถจกรยานยนต 4จงหวะเครองยนตขนาด125cc

เบนซน km/L 38.655 กรมควบคมมลพษ,2551

รถจกรยานยนต 2จงหวะเครองยนตขนาด120cc

เบนซน km/L 37.245 กรมควบคมมลพษ,2551

รถจกรยานยนต 2จงหวะเครองยนตขนาด150cc

เบนซน km/L 27.625 กรมควบคมมลพษ,2551

รถจกรยานยนต 4จงหวะเฉลยทกขนาด

เบนซน km/L 37.640 กรมควบคมมลพษ,2551

รถจกรยานยนต 2จงหวะเฉลยทกขนาด

เบนซน km/L 32.435 กรมควบคมมลพษ,2551

ทมา: แนวทางการประเมนคารบอนฟตพรนทองคกร.พมพครงท2(ฉบบปรบปรงครงท1) ตลาคม2556

88 คมอการจดท�าขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

148 mm.21

0 m

m.

148 mm.5 mm.

คมอการจดทำาขอมลปรมาณกาซเรอนกระจกระดบเมอง

ศนยขอมลกาซเรอนกระจกองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน)เลขท 120 หมท 3 ชน 9 อาคารรฐประศาสนภกด ศนยราชการเฉลมพระเกยรตฯถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210

โทรศพท 0 2141 9836, 0 2141 9838 โทรสาร 0 2143 8405เวบไซต www.tgo.or.th ghginfo พมพครงท 2 (ฉบบปรบปรงครงท 1, กนยายน 2559)