วารสารศูนย์อนามัยที่ 6 ขอนแก่น203.157.71.148/Information/center/journal2-58.pdfวารสารศ นย อนาม ยท

วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

JOURNAL OF REGIONAL HEALTH PROMOTION

CENTRE 6 KHONKAEN

ปท 7 ฉบบท 2 กมภาพนธ – กรกฎาคม 2558Vol.7 No. 2 February – July 2015

ISSN : 1906-6724

วตถประสงค

1. เพอเผยแพรความร และวชาการดานสงเสรมสขภาพ และอนามยสงแวดลอม 2. เพอเผยแพรผลงานคนควา และวจยของนกวชาการ ดานสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม 3. เพอเปนสอกลางในการแลกเปลยนทศนคต ขอคดเหน ขาวสาร และเปนสอสมพนธในวงการสงเสรมสขภาพ และอนามยสงแวดลอม ในพนทเขตรบผดชอบ

ศนยอนามยท 6 ขอนแกน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

คณะผจดท�ำ

ทปรกษำ นายแพทยประสทธสจจพงษ

นายแพทยเรองกตตศรกาญจนกล

นางพงศสรางค เสนวงศณอยธยา

บรรณำธกำรนางทศนยรอดชมภ

กองบรรณำธกำรดร.จรยาอนทรรศม,นางชนตารงวทยาการ,นางกลยาทองธรกล

นางบงอรกล�าสวรรณ,นางกรแกวถรพงษสวสด,นางสาววาสนาคณะวาป

นางสาวสพตราบญเจยม,นางสาวจนทรธราสมตว

จดพมพและเผยแพรนางพรพรรณนามตะ

ศลปกรรมออกแบบนางสาวจนทรธราสมตว

ส�ำนกงำนศนยอนามยท6ขอนแกน195ถ.ศรจนทรต.ในเมองอ.เมองจ.ขอนแกน40000

โทร.043-235-902-5โทรสาร043–243-416

http://www.anamai.moph.go.th/hpc6

ก�ำหนดออกปละ2เลมสงหาคม–มกราคม,กมภาพนธ–กรกฎาคม

จดพมพหจก.ขอนแกนการพมพ 64-66ถ.รนรมยอ.เมองจ.ขอนแกน40000

โทร.043-221938,220128

การด�าเนนงานดานการส งเสรมสขภาพและอนามย

สงแวดลอม ถอเปนการกลยทธทมงในการแกไขปญหาถงสาเหต

โดยมเปาหมายทชดเจน เพอสงเสรมใหประชาชนมสขภาพทด

ทงรางกายจตใจและอยในสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพดการศกษาวจย เปนกระบวน

การเรยนร หรอพฒนาองคความร โดยมวธการศกษาอยางเปนระบบ ผลทไดสามารถน�าไป

ปรบปรงและตอยอดเพอพฒนางานโดยมงหวงใหเกดประโยชนสงสดแกประชาชน

วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน เปนสอแหงการเรยนร เปนคลงงานวจย และเปน

ชองทางในการเผยแพรผลงานทเปนประโยชนและนาสนใจทงจากการศกษาวจยบทวทยาการ

และบทความทวไปทรวบรวมผลงานจากผเขยนหลากหลายสาขาอาชพไดแกแพทยพยาบาล

นกวชาการ จากศนยฯ และผสนใจจากภาคเครอขายและหนวยงานภายนอกทใหการตอบรบ

ดวยดเสมอมา

ทายน ผมขอขอบคณผอานทกทานทใหความสนใจวารสารและขอเปนก�าลงใจ

ใหนกเขยนทกทานผลตงานวจยและผลงานทางวชาการเผยแพรผานวารสารศนยอนามยท6

เพอน�าไปพฒนางานวชาการและเปนแนวทางการปฏบตงานดานสาธารณสขอยางยงยนตอไป

(นายแพทยประสทธ สจจพงษ)

ผอ�านวยการศนยอนามยท6ขอนแกน

ถอยแถลงผอำ�นวยก�รศนยอน�มยท 6 ขอนแกน

บทบรรณ�ธก�ร

สวสดคะพบกบวารสารศนยอนามยท6ฉบบท2ประจ�าปพ.ศ.2558ซงปนไดจดท�า

ตอเนองมาเปนปท7แลวโดยฉบบนไดรวบรวมผลงานทนาสนใจและหลายดานเหมอนเชนท

ผานมาโดยไดรบความสนใจจากผอาน/นกวจยรวมทงภาคเครอขายหลากหลายหนวยงานใน

พนทเขตรบผดชอบประกอบไปดวยบทความ/งานวจยทพฒนาองคความรดานการสาธารณสข

สขภาพการพฒนาระบบบรการในหนวยงานราชการผลลพธจากการศกษาซงมหลากหลาย

วธวจยทงในเชงคณภาพและเชงปรมาณตอยอดเปนประโยชนตอผอานไดอยางด

กองบรรณาธการขอขอบพระคณทานผอานและผสนใจสงบทความเปนอยางยงทมง

มนและใหความส�าคญในการศกษาผลงานอนเปนประโยชน ต องานดานสาธารณสขและงาน

สงเสรมสขภาพประชาชนหวงเปนอยางยงทจะไดรบการตอบรบดวยดเชนนตลอดไป และทม

บรรณาธการจะด�าเนนงานใหการพฒนาวารสารเพอตอบสนองความตองการและเตรยมความ

พรอมดานสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมสการเปนประเทศเศรษฐกจอาเซยนตอไป

(นางทศนย รอดชมภ)

บรรณาธการวารสารศนยอนามยท6ขอนแกน

หนา

บทคว�มทวไป

1. สขภาพพนฐานและ สขภาพในสายน�าแหงชวต 3

สคณภาพชวตผาสกองครวมของ WHO

สขมาล พฒนเศรษฐานนท

บทวทย�ก�ร 1. ภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง ในทารกแรกเกดเลยงดวยนมแมอยางเดยว 19

พญ.นงเยาว ประมขกล

2. การศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยไทย เขตบรการสขภาพท 8 35

เยาวรตน รตนนนท

3. ผลของการพฒนาตามหลกสตรการจดบรการฝากครรภและคลนกเดกด 50

คณภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล เครอขายบรการสขภาพท 7

พรรณนภา แมดสถาน

4. การมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล 57

ในการจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจงหวดหนองคาย

สถต พลเพม

5. การประเมนผลการใชแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเอง 73

ส�าหรบนกเรยน ป 2555

ชนกานต ดานวนกจเจรญ

6. ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน 88

ระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกว

จงหวดสกลนคร

สไบพร เนตรโสภา

ว�รส�รศนยอน�มยท 6 ปท 7 ฉบบท 2 กมภาพนธ – กรกฎาคม 2558

สำรบญ

บทความทวไป

3ปท 7 ฉบบท 2 กมภาพนธ – กรกฎาคม 2558

สขภาพพนฐานและ สขภาพในสายน�าแหงชวต

สคณภาพชวตผาสกองครวมของ WHO

(Salotogenesis and Health in river

of lifethroughout WHO holistic Well being)

สขมาล พฒนเศรษฐานนท

ศนยอนามยท 6 ขอนแกน

บทสรปส�าหรบผบรหาร

ประชาคมสขภาพโลกโดยWHOก�าหนดนยามสขภาพสากล(WHOAlmaAtaGlobal

Health 1977 ) หมายถงสภาวะความสมบรณของมนษย ทงดานรางกาย จตใจ สงคมและปญญา

ไมเพยงปราศจากโรคหรอความพการแนวคดทฤษฎสขภาพพนฐาน(Salutogenesis)อธบายระดบ

สขภาพของคน(HealthStatus)และกลมทฤษฎทเกยวของ (Coherence)ปรากฎผลตอมนษย

มากกวาปราศจากโรคหรอความพการโดยการวนจฉยและรกษาแบบเดม

สขภาพพนฐานมรากศพทจากภาษาลาตนและกรก(Salut=Health)+(genesis=Original

or Formation) หมายถง สขภาพพนฐาน แนวคดทฤษฎสขภาพพนฐานคดคนและออกแบบโดย

ศาสตราจารยดร.เอรอนแอนโทนอฟสกเปนทฤษฎทประยกตใชความรดานจตวทยาสงคมศาสตร

การแพทยระบาดวทยาและกลมทฤษฎทเกยวของเซลสโดยเชอวาชวตมนษยมภาวะเครยด(Stress)

ตอภาวะวกฤตจงมการปรบตวตอภาวะกดดนตองประคองชวตสงเสรมสขภาพตนใหมสขภาพดสงสด

จนถงสภาวะทอนตรายเสยงตอการเสยชวต มการปรบตวเพอปกปองตนเอง มการเพมความร

เรยกวาชวตและสขภาพในสายน�า(Healthinriveroflife)หากแตยงไมชดเจนนกซงกระบวนการ

สรางเสรมสขภาพดานจตวญญาณใหคณภาพชวตผาสกแบบองครวม(HolisticWellbeing)ตาม

นยามWHO มงเนน การสรางเสรมสขภาพองครวมสงทไมสามารถแยกบ�าบด ดแลแบงเปนสวนๆ

ได การประยกตใชองคความร Salutogenesis จงอาจจะน�าไปประยกตใชโดยบรณาการกบศาสตร

การดแลตนเองแบบองครวม(OremHolisticSealfCareTheory)และทฤษฎการเกดพฤตกรรม

สรางเสรมสขภาพของมนษย (Pender Health Promotion in practice) เพอประชากรโลก

มสขภาพทดหรอคณภาพชวตผาสกแบบองครวม

บทน�า

ในการประชมสมชชา(WorldHealthAssemblyandtheExecutiveBoadMeetting)

องคการอนามยโลกครงท66ณนครเจนวาสหพนธรฐสวสป2013ไดใหความส�าคญตอความมงมน

และปณธาน ในการด�าเนนงานและการประชมทเกยวของประสานเชอมโยงกน จากการประชม

4 วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน

สงเสรมสขภาพโลก ครงท 8ณ สาธารณรฐฟนแลนด 2556 และการประชมสงเสรมสขภาพโลก

ณประเทศไทย2556และจากการประชม the19th InternationalHPHConforence2011

ณ สาธารณรฐฟนแลนด วทยากรจากประเทศ กลมยโรปตะวนออก ไดน�าเสนอเผยแพรองคความร

สขภาพพนฐานและสขภาพในสายน�าแหงชวต (Salutogenesis and Health in river of life)

นอกจากนนการประชมสงเสรมสขภาพโลก มการจดประชมกลม (Working group) ณพทยา

ประเทศไทย2556 เรองSocialDeterminant และกลมSalutogenesisประกอบกบผบรหาร

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพสาธตเขตสขภาพท 7,8 ใหความส�าคญตอองคความร Salutogenesis

มนโยบายกระจายองคความร แกบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 6 เปน

HealthPlazaสาธตขอบเขตและถายทอดเทคโนโลยแกโรงพยาบาลในเครอขายเขตสขภาพ

จากเหตผลทกลาวมา ผศกษาวเคราะหทไดรบมอบหมายจากประสบการณผจดการกลยทธ

และนกวจยหลก กระบวนงานสรางคณคา โครงการสรางเสรมการมสวนรวมดานสงเสรมสขภาพ

แบบองครวม ภาคสรางเสรมสขภาพโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพนานาชาต องคกรปกครอง

สวนทองถนและพฒนาเครอขายอ�าเภอสขภาพเขมแขงและโครงการวจยพฒนาขยายผล(Research

DevelopmentandDuplicate:R/D/D)เขตสขภาพท9ในป2550–2556ปจจบนปฏบตงานณ

ศนยอนามยท 6 จงสนใจศกษา คนควา วเคราะห ตอเนอง องคความรใหมทเกยวของกบสขภาพ

พนฐานและสภาวะสขภาพในสายน�าแหงชวต(SalutogenesisandHealthinRiverofLife)


1. ระบความเปนมาหรอหลกการ องคความร Salutogenesis และองคความรเทคโนโลย

นวตกรรมทเกยวของ

2. ศกษาบทบาทหนาทแนวคดทเกยวของกบSalutogenesis

3. เสนอแนะแนวทางขยายผลใชประโยชนและด�าเนนการตอเนอง

โดยไดเรยบเรยงเนอหาจากเอกสารอางอง ภาษาไทยตางประเทศ และเอกสารทอางอง

โดยมเนอหาโดยสรปดงน

1. ความหมายของSalutogenesis

2. ความเปนมาผรเรมพฒนามากวา30ป

3. แนวคดองคความร(Concept)หลกการทเกยวของ(Paradigm)

4. ขนตอนในการปฏบต

5. ขอบเขตองคความรทงหมดทเกยวของกบแนวคดSalutogenesis(Home)

6. สถานภาพองคความรSalutogenesisปจจบน(มกราคม2558)


1. ความหมายของ Salutogenesis ความหมายจาก Wigipedia ไดกลาวถง

Salutugenesis วาเปนค�าอธบายเนอหา ปจจยทสนบสนนสขภาพของคนส ความผาสก ของชวต

เปนองคความรทอธบายมากกวาพยาธสภาพเชอโรคการเกดโรคและอธบายกลไกการเผชญกบภาวะ

กดดนการแกไขปรบตวจากคณสมบตของแตละคนและสงแวดลอมตามโอกาส

สาระส�าคญองคความรองคประกอบของทฤษฎSalutogenesisมกอธบายคณลกษณะ

มากกวาความนาเชอถอแบบอางอง (Encychophedia) อธบายกระบวนการของชวตทเกยวของ

กบองคประกอบดานการปรบตวเมอเผชญความเครยดดานพยาธสภาพระบาดวทยาจตใจสงคม

โดยกลาวถงดานจตวญญาณตามเปาหมายสขภาพองคการอนามยโลก แตไมปรากฏการกลาวถงมต

การปองกนโรคการฟนฟสภาพ(PreventandRehabilitation) อาจกลาวไดวา Salutogenesis

หมายถงแนวคดสขภาพพนฐาน(OriginalHealth)อธบายปจจยเกยวของและปจจยพนฐานของชวต

ดานรางกายจตใจสงคมระบาดวทยาทตองปรบตวในสภาวะกดดนในกระแสของชวตสอดคลองกบ

คณลกษณะวชาชพเวชกรรมหากพจารณาเปาประสงคสขภาพโลก(GlobalHealth)ซงครอบคลม4มต

สภาวะสมบรณทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญา องคความรและเทคโนโลยดานการสรางเสรม

สขภาพปองกนโรค ฟนฟ รกษาเปนองคความรความสขสรางเสรมตอยอดชวตใหสมบรณ ไมเพยง

ปราศจากโรคหรอความพการแตสมบรณทงรางกายจตใจสงคมปญญาหรอจตวญญาณ

2. ความเปนมาผรเรมพฒนาในระยะ30ปทผานมาไดศกษาออกแบบทฤษฎเปนพนฐาน

องคความรตางๆทเกยวของกบสขภาพในเปาประสงคการมชวตเรยกวาSalutogenesisองคความ

รไดรบการพฒนาอยางตอเนองโดยเฉพาะดานระบาดวทยาปรากฎรายงานวจยทดสอบองคความร

ผลตอสขภาพและชวตผปวยอยางตอเนอง

3. แนวคดองคความร หลกการทเกยวของSalutogenesisมงอธบายสงทมนษยมตดตว

ของแตละคนมาแตเกด จงมความแตกตางเปนพนฐานของแตละคนมาแตก�าเนด โดยเฉพาะ

การปรบตว เมอเผชญความเครยดพบวามการท�างานของสมองผานเนอเยอตางๆ, อวยวะ, กระแส

ประสาทขอตอเปนคณสมบตของคณทมมาแตเกดเปนองคความรความสนใจมากกวาสงมาทหลง

3.1 การปรบตวตอสภาวะความกดดนในมตตางๆเพอใหหลดพนจากภาวะกดดนสการ

มคณภาพชวตท�าใหบคคลเผชญกบความเครยดทตองสงเสรมสขภาพ ปรบเปลยนพฤตกรรมโดย

เฉพาะการมความรความเขาใจทถกตองปองกนคมกนหรอเยยวยาหากปวยเปนโรคเสยงตอความตาย

คลายกบคนวายน�าไมใหไหลไปตามกระแสทสดตองเสยชวต(HealthinRiveroflife)ดงภาพ


3.2 การเผชญกบความกดดนหรอความเครยด(Stressor)ไดแกสภาวะเจบปวยโดย

อธบายการเกดพยาธสภาพกบสขภาวะ(H+,H-)ไดดงน

3.3 Salutogenesisกบสภาพดานจตใจ(MeutalHealth):BauerGDavicsIKat

alAdvancingModelforHealth2003

สาระส าคญ องคความร องคประกอบของทฤษฎ Salutogenesis มกอธบายคณลกษณะมากกวาความนาเชอถอแบบอางอง (Encychophedia) อธบายกระบวนการของชวตทเกยวของกบองคประกอบดาน การปรบตว เมอเผชญความเครยด ดานพยาธสภาพ ระบาดวทยา จตใจ สงคม โดยกลาวถงดานจตวญญาณตามเปาหมายสขภาพองคการอนามยโลก แตไมปรากฏการกลาวถงมตการปองกนโรค การฟนฟสภาพ (Prevent and Rehabilitation) อาจกลาวไดวา Salutogenesis หมายถงแนวคดสขภาพพนฐาน (Original Health) อธบาย ปจจยเกยวของและปจจยพนฐานของชวตดานรางกาย จตใจ สงคม ระบาดวทยา ทตองปรบตวในสภาวะกดดนในกระแสของชวต สอดคลองกบคณลกษณะวชาชพเวชกรรม หากพจารณาเปาประสงคสขภาพโลก (Global Health) ซงคลอบคลม 4 มต สภาวะสมบรณทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญา องคความรและเทคโนโลยดานการสรางเสรมสขภาพปองกนโรค ฟนฟ รกษาเปนองคความรความสขสรางเสรมตอยอดชวตใหสมบรณ ไมเพยงปราศจากโรคหรอความพการแตสมบรณทงรางกาย จตใจ สงคม ปญญาหรอจตวญญาณ

2. ความเปนมาผรเรมพฒนา ในระยะ 30 ปทผานมาไดศกษาออกแบบทฤษฎเปนพนฐาน องคความรตางๆ ทเกยวของกบสขภาพในเปาประสงคการมชวต เรยกวา Salutogenesis องคความรไดรบการพฒนาอยางตอเนอง โดยเฉพาะดานระบาดวทยาปรากฎรายงานวจยทดสอบ องคความรผลตอสขภาพและชวตผปวยอยางตอเนอง

3. แนวคดองคความร หลกการทเกยวของ Salutogenesis มงอธบายสงทมนษยมตดตวของแตละคนมาแตเกด จงมความแตกตางเปนพนฐานของแตละคนมาแตก าเนด โดยเฉพาะการปรบตว เมอเผชญความเครยดพบวามการท างานของสมองผานเนอเยอตางๆ, อวยวะ, กระแสประสาท ขอตอ เปนคณสมบตของคณทมมาแตเกดเปนองคความรความสนใจมากกวาสงมาทหลง

3.1 การปรบตวตอสภาวะความกดดนในมตตางๆ เพอใหหลดพนจากภาวะกดดนสการมคณภาพชวตท าใหบคคลเผชญกบความเครยดทตองสงเสรมสขภาพ ปรบเปลยนพฤตกรรมโดยเฉพาะการมความร ความเขาใจทถกตองปองกนคมกนหรอเยยวยา หากปวยเปนโรคเสยงตอความตาย คลายกบคนวายน าไมใหไหลไปตามกระแสทสดตองเสยชวต (Health in River of life) ดงภาพ

H + ase

promotion Educatio

n Prevention

Protection

cure

H – Desease

Resourect Risk

Sotutogenesis

Quality of life (Well being)

แผนภมท 1 แสดงภาวะในกระแสชวต

3.2 การเผชญกบความกดดน หรอความเครยด (Stressor) ไดแก สภาวะเจบปวย โดยอธบายการเกดพยาธสภาพกบสขภาวะ (H+, H-) ไดดงน

3.3 Salutogenesisกบสภาพดานจตใจ (Meutal Health) :Bauer G Davics IK at al Advancing Model for Health 2003

Individual

Stressor

H- H +

Tention

Break down

Satutogenesis

Pathogenesis

×

แผนภาพท 2 แสดงสถานะชวตเมอเจบปวยเกดพยาธสภาพ

Social

Protection

Illness

Environmen

Prevention Healthcare

Risk Resource

Heal

th P

rom

otio

n

Satulogenesis

Mental

Health status

Physical

แผนภาพท 3 แสดงบทบาทของพนฐานสขภาพ(Salutogenesis)

Individual Social

แผนภาพท 1แสดงภาวะในกระแส


จากแผนภาพองคความรทกลาวมาจะพบขอสงเกตเกยวกบSalutogenesisดงน

1. องคความรเชอวาคนประกอบดวยกายจตสงคมแตกลาวถงปญญาหรอจตวญญาณ

นอยมากซงอาจจะท�าใหบคคลปราศจากโรคหรอความพการแตยงไมสมบรณครบถวนตามนยาม

สขภาพสากลซงWHOใหนยามหมายถงสภาวะของคนทสมบรณทงรางกายจตใจสงคมและปญญา

(Bio-Psycho-SocialandSpiritualwellbeing)เปนการเยยวยาคนแบบเปนคนทงคน(Whole

orHolistic)ซงประกอบดวยกายจตสงคมปญญาจะแยกดแลหรอเยยวยาเปนสวนๆไมได

2. องคความรSalutogenesisในมตการรกษา(Curation)พจารณาลกซงถงระดบเซลส

เมอเจบปวยเปนโรค สามารถอธบายไดถงระดบมพยาธสภาพ อยางไรโดยหลกการระบาดวทยา

ซงประกอบดวยHost(คน),Agent(เชอโรค,ปจจยท�าใหเจบปวย)และสงแวดลอม(Environment)

หากเผชญความเครยดหรอการกดดนตองมการพจารณาจดการดานคมครองตนเองและตองใหเกด

การเรยนร ใหสามารถมสขภาพดขนมาจากกระบวนการศกษาเรยนร ใหสามารถมสขภาพดขนได

กระบวนการศกษาเรยนรเปนสงส�าคญและมการเฝาระวง กลาวถงสงทเปนความเสยงทตองค�านงถง

และพจารณาสขภาพถงพนฐานชวตเปนสขภาพแบบคดบวกตอยอดความรการอนรกษการเจบปวย

แบบเดม

3. องคความร Salulogenesis พจารณาถงธรรมชาตของชวต อยางลกซงในมตการรกษา

จงท�าใหมองเหนองคประกอบในรายละเอยดมากขน นบเปนองคความรใหมขององคประกอบองค

ความรดานสขภาพปจจยทไหลเลอนไปกบสภาวะสขภาพและสถานะภาพชวตของคนนนๆเสมอนกบ

สภาวะสขภาพทเลอนไหลหรอดานกระแสไปกบกระแสน�าแหงชวตดงแผนภมท1

3.2 การเผชญกบความกดดน หรอความเครยด (Stressor) ไดแก สภาวะเจบปวย โดยอธบายการเกดพยาธสภาพกบสขภาวะ (H+, H-) ไดดงน

3.3 Salutogenesisกบสภาพดานจตใจ (Meutal Health) :Bauer G Davics IK at al Advancing Model for Health 2003

Individual

Stressor

H- H +

Tention

Break down

Satutogenesis

Pathogenesis

×

แผนภาพท 2 แสดงสถานะชวตเมอเจบปวยเกดพยาธสภาพ

Social

Protection

Illness

Environmen Prevention

Healthcare

Risk Resource

Heal

th P

rom

otio

n

Satulogenesis

Mental

Health status

Physical

แผนภาพท 3 แสดงบทบาทของพนฐานสขภาพ(Salutogenesis)

Individual Social


4. ขนตอนในการปฏบต เพอการมชวตทดอยางสมบรณ ตามกรอบทฤษฎพนฐานสขภาพ

ไมเพยงมสภาวะสขภาพทสมบรณแตมชวตทดดวยตามขนตอนดงน

4.1การนอนพกผอนใหเพยงพอ

4.2ลดภาวะอกเสบเมอปรากฏในทกสวนของรางกาย

4.3 ปรบสภาพจตใจใหมความสข จากสภาวะการสนบสนนทางสงคม ทม ไดแก

ดานอารมณค�าชมขอมลและสงของ

4.4จดการตอความกดดนหรอความเครยดอยางเหมาะสมไดแก

4.4.1การสดหายใจรบอากาศดบอยๆ

4.4.2การตงจดหมายในชวตทเปนไปได

4.4.3การพอใจในสงทได

4.4.4มความเมตตากรณาตอเพอนมนษย

4.4.5ยนดในสงทม

4.4.6ผกมตรกบเพอนมนษยโดยทวไป

4.4.7ชนชมสงดๆทมประสบการณใหมๆ

5. ขอบเขตองคความรทงหมดทเกยวของของแนวคดสขภาพพนฐาน

จะพบวา มตคณภาพชวตผาสก (Bio PsyehoSoeicl and spiritual well being)

ตามนยาม ของWHO การศกษาพฒนาองคความรของแนวคดสขภาพพนฐาน อธบายผลลพธ

ไดทกมต ยกเวนดานจตวญญาณทอธบายนอย แตในสวนองคความรวดผลลพธดานรางกายจะเปน

ขอค�าถาม ความพงใจภาพลกษณะในปจจบน ซงแสดงถงเครองมอวดดานรางกาย ขอความการวด

ผลลพธดานความรสกเปนสขอนเปนผลของสภาพคนรอบขางและสขภาพจตทสมบรณจงเปนสภาวะ

จตสงคมทท�าความสขมาใหบคคลนนๆ นบเปนการวดดานจตใจและผลของสงคมคนรอบขางหรอ

จตสงคมไดและค�าถามตวอยางความรในขอบเขตแนวคดทยกมาพจารณาองคความรวดคณภาพชวต

ผาสกเนองจากบคคลนนมความเพยงพอในปจจย4ไดแกอาหารทอยอาศยสขภาพเครองนงหม

จงสามารถพฒนาจตวญญาณท�าประโยชนแกเพอนมนษยและบรรลคณคาการเกดเปนมนษยจงเปน

ทรกนบถอยกยองจากคนรอบขางขอค�าถามองคความรวดการคดบวกและคดลบของบคคลจาก

กลไกและเหตผลทกลาวมาจงวดระดบของจตวญญาณแสดงใหเหนวากระแสน�าของชวตน(Health

inriveroflife)นมการพฒนาสความสมบรณครอบคลมครบถวนตามเปาหมายสขภาพสากลทชวต

มความสขของประชาคมโลกแสดงองคความรทเกยวของในแนวคดสขภาพพนฐาน(Salutogenesis)

ในแผนภมใตรมมถง32องคความรและทฤษฎอธบายมตตางๆทเกยวของกบแนวคดอยางครอบคลม

ซงไดรบการน�าเสนอโดยวทยากรในการประชมวชาการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพโลกครงท20ป

2552ณสาธารณรฐฟนแลนด(The20thInternationalHealthPromotineHospital,Turaku

FINLAND2019)ดงแผนภาพท4


แผนภาพท 5 แสดง พฒนาการของ Soluto genesis ป 2558

Out come of Health

MEAN Soc

Chronie illness (NCD)

Life event

Stress management

Health behavior

Out com of well being MentolHenlth Perceine Health Quality of life

Adding life to year

* SOC = Social Coherence

SOC *

Thirving (Carver)

Self-efficacy (Bandura)

Empathy (Eisemberg)

Attachment (Bowlby)

Coping (Lajarus)

Resonableness (Kaplan)

Gratitud (Mcgullongh)

Hardiness (Cobasa)

Humour (martin)

Locus of control (Rotter)

Learn resource fullness (Resenbaum) Cutural capital (Bourdleu) Qwalrty of life (Linstrom) Sense of cohence (Antonovsky Emotional so intelligent (Goleman)

Learn optimism (Seligman) Social capital (Putnam) Resilience (wemer) Connectedness (Blum)

Learn hopefulness (Zimmermon) Will to meaning (Fromki) Action compelence (Bruun Jensen) Pedagogy (Dewey) PosttramaticRersonalgrowth(Tedeschi)

Well-being Fluorishing (Diener) (keyes) EcotogicelSyston theory (bronpenbrenner) Interdioplinarity (Kiein) Self tramsecndence (Haugen)

Salutogenesis

Assetsfor Health and Well-being

แผนภาพท 4 แสดงองคความร 32 ทฤษฎทเกยวของกบแนวคด Salutogenesis

Innerstrengtfh (Nygren)

สถานการณองคความร Salutogenesisปจจบน (มกราคม 2558)

จากผลการวจย ระยะ 5 ป ทผานมา (2553-2557) ไดพจารณาตอยอด อธบาย องคประกอบ

องคความรเกยวกบ การปรบตวเพอมสขภาพ การจดสงคมทสมบรณสามารถตานกระแสสขภาพ

เจบปวยใหมสขภาพด โดยองคประกอบดานสงคม อาทการสนบสนนทางสงคม (Soeial Support :

sense of coherenee) ซงตองค�านงถงตวแปร หรอปจจยทอาจจะเปนอปสรรค (GRRS : Generali7e

Resistant Resourse) จงควรมการศกษา พฒนารปแบบ องคความรและขยายผลตอไป

แผนภาพท 4 แสดงองคความร 32 ทฤษฎทเกยวของกบแนวคด


แผนภาพท 5 แสดง พฒนาการของ Soluto genesis ป 2558

Out come of Health

MEAN Soc

Chronie illness (NCD)

Life event

Stress management

Health behavior

Out com of well being MentolHenlth Perceine Health Quality of life

Adding life to year

* SOC = Social Coherence

SOC *

Thirving (Carver)

Self-efficacy (Bandura)

Empathy (Eisemberg)

Attachment (Bowlby)

Coping (Lajarus)

Resonableness (Kaplan)

Gratitud (Mcgullongh)

Hardiness (Cobasa)

Humour (martin)

Locus of control (Rotter)

Learn resource fullness (Resenbaum) Cutural capital (Bourdleu) Qwalrty of life (Linstrom) Sense of cohence (Antonovsky Emotional so intelligent (Goleman)

Learn optimism (Seligman) Social capital (Putnam) Resilience (wemer) Connectedness (Blum)

Learn hopefulness (Zimmermon) Will to meaning (Fromki) Action compelence (Bruun Jensen) Pedagogy (Dewey) PosttramaticRersonalgrowth(Tedeschi)

Well-being Fluorishing (Diener) (keyes) EcotogicelSyston theory (bronpenbrenner) Interdioplinarity (Kiein) Self tramsecndence (Haugen)

Salutogenesis

Assetsfor Health and Well-being

แผนภาพท 4 แสดงองคความร 32 ทฤษฎทเกยวของกบแนวคด Salutogenesis

Innerstrengtfh (Nygren)

แผนภาพท 6 ภาพรวมแสดงแนวคด ทฤษฎสขภาพพนฐาน(Salutogenesis)

จากแนวคดของ ดร.เอรอน แอนโทนอฟสก ไดอธบาย พนฐานการเปลยนแปลงของสภาวะสขภาพหรสขภาวะของมนษย เปรยบไดกบ ลกษณะ ความสามารถแวกวายในกระแสน าของบคคล ทไหลไปตามน า 6 ลกษณะ ไดแก

1 ) สภาวะสขภาพ ลมเหลว เสยชวต(Death) จากการเจบปวยเปนโรค(Disease) จงเสมอนคนทไหลไปตามกระแสน า ทความมชวตสญสนไป ถกพดพาไปอยางไรทศทาง

2) สภาวะสขภาพทตองการการรกษา การเจบปวย จากโรค(Curation )สขภาวะในระดบน ตองไดรบการวนจฉยสาเหตการเปนโรค ในองคความรระบาดวทยา วาเปนโรคจากเชอโรค หรอปจจย(Agent) อะไร อยในภาวะ ตองไดรบการบ าบดดวยยา หรอผาตด หรอตองขจดปจจยหรอพฤตกรรมนนๆทบนทอนสขภาพ อาทการเสพสารเสพยตด หากไมจดการสงใดกมโอกาส ไหลตกไปตามกระแสน า ทเปรยบไดกบ ระดบ สภาวะสขภาพมนษย ทตกต าลง โดยล าดบ (Minimum Health)

3) สภาวะสขภาพจากระดบปวยทกลาวมาเมอพนขดอนตราย ไมเพยงตองขจด ปจจยทบนทอน ชวต แตตองสามารถปกปองตนเอง ( Protective) จากเชอโรค หรอสภาพแวดลอม ทไมเออใหสขภาพด เปรยบไดกบ สภาวะวายน าทรงตวไวอยกบท เพอปกปองตนเอง

4) สภาวะสขภาพปองกนการเจบปวย หรอปจจยเสยง ( Preventive) หมายถงสขภาพวะ ทพรอม จะสรางเสรมสขภาพตนเองใหดขน จงเรมออกทาทางวายน า ทตนสามารถท าไดอาท การทดลองออกก าลงกาย หรอพฤตกรรมปองกนการเจบปวย เมอมโอกาส

5) สขภาวะแบบใฝร เพมพนความรพฒนาสมรรถนะตนเอง ( Health Education ) เสมอนนกวายน า ทแหวกวายแสวงหาสงใหมๆ ลองผดลองถกมกจะมระดบสขภาวะ (Health status) ดขนโดยล าดบ

แผนภาพท 6 ภาพรวมแสดงแนวคด ทฤษฎสขภาพพนฐาน(Salutogenesis)

จากแนวคดของ ดร.เอรอน แอนโทนอฟสก ไดอธบาย พนฐานการเปลยนแปลงของสภาวะสขภาพหรสขภาวะของมนษย เปรยบไดกบ ลกษณะ ความสามารถแวกวายในกระแสน าของบคคล ทไหลไปตามน า 6 ลกษณะ ไดแก

1 ) สภาวะสขภาพ ลมเหลว เสยชวต(Death) จากการเจบปวยเปนโรค(Disease) จงเสมอนคนทไหลไปตามกระแสน า ทความมชวตสญสนไป ถกพดพาไปอยางไรทศทาง

2) สภาวะสขภาพทตองการการรกษา การเจบปวย จากโรค(Curation )สขภาวะในระดบน ตองไดรบการวนจฉยสาเหตการเปนโรค ในองคความรระบาดวทยา วาเปนโรคจากเชอโรค หรอปจจย(Agent) อะไร อยในภาวะ ตองไดรบการบ าบดดวยยา หรอผาตด หรอตองขจดปจจยหรอพฤตกรรมนนๆทบนทอนสขภาพ อาทการเสพสารเสพยตด หากไมจดการสงใดกมโอกาส ไหลตกไปตามกระแสน า ทเปรยบไดกบ ระดบ สภาวะสขภาพมนษย ทตกต าลง โดยล าดบ (Minimum Health)

3) สภาวะสขภาพจากระดบปวยทกลาวมาเมอพนขดอนตราย ไมเพยงตองขจด ปจจยทบนทอน ชวต แตตองสามารถปกปองตนเอง ( Protective) จากเชอโรค หรอสภาพแวดลอม ทไมเออใหสขภาพด เปรยบไดกบ สภาวะวายน าทรงตวไวอยกบท เพอปกปองตนเอง

4) สภาวะสขภาพปองกนการเจบปวย หรอปจจยเสยง ( Preventive) หมายถงสขภาพวะ ทพรอม จะสรางเสรมสขภาพตนเองใหดขน จงเรมออกทาทางวายน า ทตนสามารถท าไดอาท การทดลองออกก าลงกาย หรอพฤตกรรมปองกนการเจบปวย เมอมโอกาส

5) สขภาวะแบบใฝร เพมพนความรพฒนาสมรรถนะตนเอง ( Health Education ) เสมอนนกวายน า ทแหวกวายแสวงหาสงใหมๆ ลองผดลองถกมกจะมระดบสขภาวะ (Health status) ดขนโดยล าดบ


จากแนวคดของ ดร.เอรอน แอนโทนอฟสก ไดอธบาย พนฐานการเปลยนแปลงของสภาวะ

สขภาพหรสขภาวะของมนษย เปรยบไดกบ ลกษณะ ความสามารถแวกวายในกระแสน�าของบคคล

ทไหลไปตามน�า 6 ลกษณะ ไดแก

1) สภาวะสขภาพ ลมเหลว เสยชวต(Death) จากการเจบปวยเปนโรค (Disease)

จงเสมอนคนทไหลไปตามกระแสน�า ทความมชวตสญสนไป ถกพดพาไปอยางไรทศทาง

2) สภาวะสขภาพทตองการการรกษา การเจบปวย จากโรค(Curation ) สขภาวะในระดบน

ตองไดรบการวนจฉยสาเหตการเปนโรค ในองคความรระบาดวทยา วาเปนโรคจากเชอโรค หรอปจจย

(Agent) อะไร อยในภาวะ ตองไดรบการบ�าบดดวยยา หรอผาตด หรอตองขจดปจจยหรอพฤตกรรม

นนๆทบนทอนสขภาพ อาทการเสพสารเสพยตด หากไมจดการสงใดกมโอกาส ไหลตกไปตามกระแส

น�า ทเปรยบไดกบ ระดบ สภาวะสขภาพมนษย ทตกต�าลง โดยล�าดบ(Minimum Health)

3) สภาวะสขภาพจากระดบปวยทกลาวมาเมอพนขดอนตราย ไมเพยงตองขจด ปจจย

ทบนทอนชวต แตตองสามารถปกปองตนเอง(Protective) จากเชอโรค หรอสภาพแวดลอม

ทไมเออใหสขภาพด เปรยบไดกบ สภาวะวายน�าทรงตวไวอยกบท เพอปกปองตนเอง

4) สภาวะสขภาพปองกนการเจบปวย หรอปจจยเสยง (reventive) หมายถงสขภาพวะ

ทพรอม จะสรางเสรมสขภาพตนเองใหดขน จงเรมออกทาทางวายน�า ทตนสามารถท�าไดอาท

การทดลองออกก�าลงกาย หรอพฤตกรรมปองกนการเจบปวย เมอมโอกาส

5) สขภาวะแบบใฝร เพมพนความรพฒนาสมรรถนะตนเอง (Health Education) เสมอน

นกวายน�า ทแหวกวายแสวงหาสงใหมๆ ลองผดลองถกมกจะมระดบสขภาวะ (Health status)

ดขนโดยล�าดบ

6) สขภาวะของบคคล ทอยในระดบสขภาพปกต พรอมทจะสรางเสรมตนเอง ไดแกการม

สวนรวมกบสภาพแวดลอม มจดหมายใหสขภาพด แก ตนเอง ครอบครว และชมชน สงเสรม

สนบสนนผอน ยนดใหขอชแนะ และสรางเสรมการมภมคมกนทด พงตนเองได เสมอนกบผทสามารถ

วายทวนหรอตานกระแสน�าได จงเปนผมสขภาพด มโอกาสพฒนาระดบสภาวะสขภาพสงขนสงทสด

เปนภาวะคณภาพชวตผาสก

จากทกลาวมา จะพบวา แนวคด และองคความร ทฤษฎสขภาพพนฐาน (Salutogenesis)

ไดอธบายความตอเนอง ทมากกวา วนจฉย รกษา ใหปราศจากโรคและความพการ ถงแมวาไดกลาว

ถง ทฤษฎทเกยวของ ถง 32 กรอบการคด อาท ทฤษฎของ Diener ซงสามารถใชวดสถานภาพของ

รางกาย จตใจ สงคม และปญญา ได (แผนภาพ ท 4) แตในภาพรวมทฤษฎสขภาพพนฐาน ยงปรากฏ

ขออธบายนอย ไมชดเจน ครบถวน ในกระบวนการตอเนอง จากสขภาวะเสยชวตจนถงคณภาพชวต

ผาสกแบบเปนคนทงคน โดยเฉพาะมต การฟนฟสภาพและจตวญญาณเปนตน

อาจจะเนองมาจาก เปนแนวคดทสรางขน เกอบ 10 ป กอนประชาคมสขภาพโลก โดยองคการ

อนามยโลกและประเทศสมาชก ประกาศใช การสงเสรมสขภาพโลก ( WHO Ottawa Charter


Health Promotion 1986) ซงหมายถง กระบวนการเพมความสามารถของคน ในการดแลตนเอง

ใหสมบรณ ทงรางกาย จตใจ และสงคม มงกลยทธสรางเสรมความสามารถดแลสขภาพตนเองแบบองค

รวมอยางมเอกภาพเปนระบบ(WHO All for Health Jakata Declaration 2001) เพอความสมบรณ

ขององคความร และบรรล เปาประสงค สขภาพองครวมสอดคลองนยามและทศทางประชาคมสขภาพ

โลกในศตวรรษ ท 21 และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (2555-2560) โดยเตม

ศกยภาพมนษย ตามแนวพระราชด�ารเศรษฐกจพอเพยง อนเปนเสาเขมในการบรหารจดการเชงกล

ยทธองคการแนวใหมอยางมธรรมาภบาล จงอาจจะสามารถอธบายตอเตมองคความรสขภาพพนฐาน

และสขภาพในสายน�า ดวยองคความรการสรางเสรมสขภาพองครวม และทฤษฎการเกดพฤตกรรม

การสรางเสรมสขภาพ ท เปนสวนหนง ของยทธศาสตรการสงเสรมสขภาพประชาคมโลก ตามทฤษฎ

ของแอนโทรนอฟสก ดงแผนภม

แผนภาพท 7 แสดงทฤษฎสขภาพพนฐานกบการสงเสรมสขภาพแนวใหม

สขภาพ(Health) ไดรบการใหความหมาย โดยประกาศขององคการอนามยโลกหมายถง

สภาวะความสมบรณ ของมนษยทงดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญาหรอการน�าไปประยกตใช ใน

กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย มกใชในความหมาย สภาวะความสมดลของมนษยทงดานรางกาย

จตใจ สงคม และปญญา ซงมความหมายใกลเคยงกน

จากนยามสภาวะสงสดของสขภาพ(Global Health หรอ Optimum Holistic Health)

การบอกถงสขภาวะทขนกบความแขงแรง สมบรณ ของบคคล ครอบครว และชมชน นนๆ จงอาจ

กลาวไดวา สขภาพตาม นยามสขภาพสากล มระดบสงสดของสขภาพ คอจะเหนความสมพนธชดเจน

ในภาวะความตอเนองของสขภาวะหรอองคความร การสรางเสรมสขภาพโดยศกยภาพการดแลตนเอง

ของประชากรโลก สามารถเสรมเพม แนวทฤษฎของแอนโทนอสก ซงคดคน กอนประชาคมโลกจะ

ประกาศใชยทธศาสตรกฎบตรออตตาวา วาดวยการสรางเสรมความสามารถของคน แบบเปนคนทงคน

ไมแยกสวนคดเปนสวนๆ หรอเพยงการรกษาใหปราศจากโรค และความพการ สขภาพ

แผนภาพท 7 แสดงทฤษฎสขภาพพนฐานกบการสงเสรมสขภาพแนวใหม

สขภาพ(Health) ไดรบการใหความหมาย โดยประกาศขององคการอนามยโลกหมายถง สภาวะความสมบรณ ของมนษยทงดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญาหรอการน าไปประยกตใช ในกระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย มกใชในความหมาย สภาวะความสมดลของมนษยทงดานรางกาย จตใจ สงคม และปญญา ซงมความหมายใกลเคยงกน

จากนยามสภาวะสงสดของสขภาพ (Global Health หรอ Optimum Holistic Health) การบอกถงสขภาวะทขนกบความแขงแรง สมบรณ ของบคคล ครอบครว และชมชน นนๆ จงอาจกลาวไดวา สขภาพตาม นยามสขภาพสากล มระดบสงสดของสขภาพ คอจะเหนความสมพนธชดเจน ในภาวะความตอเนองของสขภาวะหรอองคความร การสรางเสรมสขภาพโดยศกยภาพการดแลตนเองของประชากรโลก สามารถเสรมเพม แนวทฤษฎของแอนโทนอสก ซงคดคน กอนประชาคมโลกจะ ประกาศใชยทธศาสตรกฎบตรออตตาวา วาดวยการสรางเสรมความสามารถของคน แบบเปนคนทงคน ไมแยกสวนคดเปนสวนๆ หรอเพยงการรกษาใหปราศจากโรค และความพการ สขภาพ

กระบวนทศนสขภาพ(Health Paradigm) ศาสตร หรอองคความร การสรางเสรมสขภาพโดยศกยภาพการดแลตนเอง(Orem self care

theory1988 ) (Health) และกระบวนการบรรลคณภาพชวตผาสกของมนษย(Holistic Well being) วา คน(Man)ประกอบดวย กาย จต สงคม และปญญา เปนคนทงคน แบงแยกเยยวยา รกษา แบบแยกคนเปนสวนไมได สขภาพ(Health) หมายถง สภาวะความสมบรณของมนษย ทงดานรางกาย จตใจ สงคมและปญญา สภาพแวดลอม (Environment) ประกอบดวยสงแวดลอมทมชวต ไดแกบคคลใกลชด และไมมชวต ไดแกสงแวดลอมดานกายภายภาพ สงคม การเมอง เศรษฐกจ ฯลฯ ไดแก อนามยสงแวดลอม การออกก าลงกาย ทนตสาธารณสข โภชนการเปนตน ปจจยทง 3 องคประกอ คอ คน, สภาพแวดลอม, และคณภาพของระบบบรการ เปน ปจจย มความสมพนธ และอทธพล ตอสขภาวะ หรอสขภาพของมนษย กลไกและองคประกอบดงกลาว บทบาท หนาท ของบคลากรดานสขภาพ


กระบวนทศนสขภาพ(Health Paradigm)

ศาสตร หรอองคความร การสรางเสรมสขภาพโดยศกยภาพการดแลตนเอง (Orem self

care theory1988) และกระบวนการบรรลคณภาพชวตผาสกของมนษย (Holistic Well being) วา

คน(Man) ประกอบดวย กาย จต สงคม และปญญา เปนคนทงคน แบงแยกเยยวยา รกษาแบบแยกคน

เปนสวนไมได สขภาพ หมายถง สภาวะความสมบรณของมนษย ทงดานรางกาย จตใจ

สงคมและปญญา สภาพแวดลอม(Environment) ประกอบดวยสงแวดลอมทมชวต ไดแก

บคคลใกลชด และไมมชวต ไดแกสงแวดลอมดานกายภายภาพ สงคม การเมอง เศรษฐกจ

ฯลฯ ไดแก อนามยสงแวดลอม การออกก�าลงกาย ทนตสาธารณสข โภชนาการเปนตน

ปจจยทง 3 องคประกอ คอ คน, สภาพแวดลอม, และคณภาพของระบบบรการเปนปจจย

มความสมพนธและอทธพลตอสขภาวะ หรอสขภาพของมนษย กลไกและองคประกอบดงกลาว

บทบาทหนาทของบคลากรดานสขภาพ (Health Personal) ไดแก การสนบสนน แนะน�า จดสภาพ

แวดลอมและกระท�าให (Dorothe Orem 1988 อางในสมจต หนเจรญกล 2532) ทงนกลไกองค

ประกอบ องคาพยพ ขององคความรดงกลาว รวมเรยกวา กระบวนทศนสขภาพ (Health Paradigm)

ดงแผนภาพท 8

แผนภาพท 8 แสดงกระบวนทศนสขภาพ (Health Paradigm)

(Health Personal) ไดแก การสนบสนน แนะน า จดสภาพแวดลอม และกระท าให(Dorothe Orem 1988 อางในสมจต หนเจรญกล 2532)ทงนกลไกองคประกอบ องคาพยพ ขององคความรดงกลาว รวม เรยกวา กระบวนทศนสขภาพ(Health Paradigm) ดงแผนภาพท 8

แผนภาพท 8 แสดงกระบวนทศนสขภาพ (Health Paradigm) ความตอเนองของสภาวะสขภาพ (Health Continuum)

หากพจารณาสภาวะความตอเนองของสภาวะสขภาพ คอการบรรล คณภาพชวตผาสก หรออาจจะเรยก วาHolistic Self Care Well being ตามระดบสขภาวะระดบสงสด ความเชอมโยง ตงแตภาวะเสยชวต มนษย มการปรบตวตอสภาวะกดดนเพอ ไดรบการคมครองการไดรบความรจะปรบตวผาน เขาสสภาวะสามารถ ปองกนสรางเสรมตนเอง ใหมสขภาพด และมคณภาพชวตทผาสกในแนวคดทฤษฎ สขภาพพนฐานซงอธบายไวนอยมาก ในการบรรลเปาประสงคสขภาพสากล คนมความเปนหนงเดยว ประกอบดวยกาย จต สงคม และปญญา

การสงเสรมสขภาพโลก(WHO Health Promotion) เปนยทธศาสตรประชาคมสขภาพโลก โดย เพอบรรลคณภาพชวตผาสกแบบองครวม หมายถง กระบวนการเพมความสามารถของคน ในการดแลตนเอง ใหสมบรณ ทงรางกาย จตใจ และสงคม กลยทธอนามยชมชน หรอการสาธารณสขท WHO ประกาศ ใหเปนองคประกอบทส าคญ ใน 5 องคประกอบ ของยทธศาสตรสงเสรมสขภาพโลก ไดแก ควรมการประกาศนโยบายสาธรณการปรบปรงสงแวดลอม พฒนาการพยาบาลสาธารณสขเสรมสรางศกยภาพของคน และสรางความเขมแขงแกชมชน ดงนน การด าเนนการสงเสรมสขภาพตามแนวคด


ความตอเนองของสภาวะสขภาพ(Health Continuum)

หากพจารณาสภาวะความตอเนองของสภาวะสขภาพ คอการบรรล คณภาพชวตผาสก

หรออาจจะเรยก วาHolistic Self Care Well being ตามระดบสขภาวะระดบสงสด ความเชอมโยง

ตงแตภาวะเสยชวต มนษย มการปรบตวตอสภาวะกดดนเพอ ไดรบการคมครองการไดรบความร

จะปรบตวผาน เขาสสภาวะสามารถ ปองกนสรางเสรมตนเอง ใหมสขภาพด และมคณภาพชวตท

ผาสกในแนวคดทฤษฎ สขภาพพนฐานซงอธบายไวนอยมาก ในการบรรลเปาประสงคสขภาพสากล

คนมความเปนหนงเดยว ประกอบดวยกาย จต สงคม และปญญา

การสงเสรมสขภาพโลก(WHO Health Promotion) เปนยทธศาสตรประชาคมสขภาพ

โลก โดย เพอบรรลคณภาพชวตผาสกแบบองครวม หมายถง กระบวนการเพมความสามารถของคน

ในการดแลตนเอง ใหสมบรณ ทงรางกาย จตใจ และสงคม กลยทธอนามยชมชน หรอการสาธารณสข

ท WHO ประกาศ ใหเปนองคประกอบทส�าคญ ใน 5 องคประกอบ ของยทธศาสตรสงเสรมสขภาพ

โลก ไดแก ควรมการประกาศนโยบายสาธรณการปรบปรงสงแวดลอม พฒนาการพยาบาลสาธารณสข

เสรมสรางศกยภาพของคน และสรางความเขมแขงแกชมชน ดงนน การด�าเนนการสงเสรมสขภาพ

ตามแนวคดและหลกการWHO ไมควรมงเนนท การวนจฉยชมชน(Community Diagnosis) แต

ควรเนน กลยทธการสงเสรมสขภาพโลก ไดแก PIRAB กลาว คอ สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

(Phartner Ship) ลงทนมจดหมาย (Investment) สงเสรมสนบสนนก�ากบ (Reguration) ชน�า

ชแนะ(Advocate) และสรางความสามารถของผรบบรการ บคลากร ครอบครว และชมชน (Building

Capacity) ทงน บทบาทของบคลากรดานสขภาพ (Health Personal) ตามศาสตรการสรางเสรม

สขภาพการดแลตนเองไดแก การสนบสนน แนะน�า จดสภาพแวดลอม และลงมอปฏบตสามารถ

สรางเสรมเพมแตง ทฤษฎสขภาพพนฐาน (Saluto genesis) ใหกระบวนการ (Process) และ

ขนตอน (Protocal) มความครบถวน ในสรางเสรมสขภาพใหกลมเปาหมาย มความสมบรณ ทดาน

รางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ เรยกวามความเปนองครวมหรอเปนคนทงคน ซงแบงคน

เปนสวนๆ ในการเยยยา รกษาแบบแยกสวน ไมมความตอเนองของสขภาพ หรอสขภาวะ เปนสภาวะ

ความสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญา มการเปลยนแปลง ตอเนองกนไป แบบลกโซ

จากพนขดอนตราย อธบายดวยวชาการดานระบาดวทยา การฟนฟสภาพ การปองกนโรค และ

การสงเสรมสขภาพโลก ในกรอบยทธศาสตรกระบวนทศนสขภาพตอเนอง ถงสภาวะสงสด สมบรณ

ทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญาสอดคลองกบเปาประสงคและนยามคณภาพชวตผาสก

แบบองครวมของ WHO ดงแผนภาพท 9


แผนภาพท 9 ภาวะความตอเนองของสขภาพ (Health Continuum)

บทสรปและอภปรายผล

ทฎษฎสขภาพพนฐานและ แนวคดสขภาพในสายน�าน คดคนโดย ดร.เอรอน แอนโทนอฟสก

เมอ คศ.1979 กอนการประกาศใช ยทธศาสตรการสงเสรมสขภาพโลกแบบองครวมของประชาคม

สขภาพโลกโดยองคการอนามยโลก จดเดนของแนวคด แอนโทนอฟสก ไดน�าทฤษฎดาน จตวทยา

สงคมศาสตร และระบาดวทยาอธบาย สภาวะการเจบปวยของคน การไดรบการปกปองไดความร

เพอหายปวย และเปนปกตสขในการปรบตวของคน จากความเครยด เปนแนวคดมงสขภาพดตอย

อดสขภาพแบบมองเฉพาะการเจบปวยแตยงอธบายคอนขางนอย ในดาน การฟนฟสภาพ สขภาพ

แบบองครวม ดานกระบวนทศนสขภาพและกระบวนทศนสขภาพแบบองครวม อยางไรกตามกไดรบ

การน�าไปใช และอางองในหลายประเทศ

การน�าไปประยกตใช ตอเนองยทธศาสตรการสงเสรมสขภาพองครวมของประชาคมโลก

จงควรผนวกองคความรพนฐานสขภาพและสขภาวะในกระแสชวต (Salutogenesis and Health in

River of Life) ในการสรางเสรมสขภาพองครวมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพทกระดบในเขตสขภาพ

องครวมตลอดถงภาคเครอขาย ไปพรอมกบพฒนาเครอขาย อ�าเภอสขภาพเขมแขง บรณาการความ

รวมมอเชอมโยง กบเครอขายสรางเสรมสขภาพโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพนานาชาต (International

HPH Network) แนวทางสรางเสรมสขภาพของ WHO เปนสถานสรางเสรมสขภาพโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพในเขตสขภาพตอไป

และหลกการWHO ไมควรมงเนนท การวนจฉยชมชน(Community Diagnosis) แตควรเนน กลยทธการสงเสรมสขภาพโลก ไดแก PIRAB กลาว คอ สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน(Phartner Ship) ลงทนมจดหมาย(Investment) สงเสรมสนบสนนก ากบ(Reguration) ชน าชแนะ (Advocate) และสรางความสามารถของผรบบรการ บคลากร ครอบครว และชมชน(Building Capacity ) ทงน บทบาทของบคลากรดานสขภาพ(Health Personal) ตามศาสตรการสรางเสรมสขภาพการดแลตนเองไดแก การสนบสนน แนะน า จดสภาพแวดลอม และลงมอปฏบตสามารถสรางเสรมเพมแตง ทฤษฎสขภาพพนฐาน(Saluto genesis) ใหกระบวนการ( Process)และขนตอน(Protocal) มความครบถวน ในสรางเสรมสขภาพใหกลมเปาหมาย มความสมบรณ ทดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ เรยกวามความเปนองครวมหรอเปนคนทงคน ซงแบงคนเปนสวนๆ ในการเยยยา รกษาแบบแยกสวน ไมมความตอเนองของสขภาพ หรอสขภาวะ เปนสภาวะความสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญา มการเปลยนแปลง ตอเนองกนไป แบบลกโซ จากพนขดอนตราย อธบายดวยวชาการดานระบาดวทยา การฟนฟสภาพ การปองกนโรค และ การสงเสรมสขภาพโลก ในกรอบยทธศาสตรกระบวนทศนสขภาพตอเนอง ถงสภาวะสงสด สมบรณ ทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญาสอดคลองกบเปาประสงคและนยามคณภาพชวตผาสกแบบองครวมของ WHO ดงแผนภาพท 9

แผนภาพท 9 ภาวะความตอเนองของสขภาพ (Health Continuum)


ดงนน การบรณาการ น�าองคความร สภาวะความตอเนองของสขภาพกระบวนทศนสขภาพตามยทธศาสตร การสงเสรมสขภาพไปบรณาการประยกตใชกบองคความร สขภาพพนฐานเพอเปาประสงค คณภาพชวตผาสกแบบองครวม ควรเพมบทบาทบคลากรสขภาพในดานการฟนฟสภาพ และขยายบทบาทใหการศกษาเปนการจดการความร ไดแก จดใหมการประชมสมมนา (Learn to know) เพมพนทกษะความสามารถ(Learn to share) และเยยมเสรมพลง สงเสรมสนบสนนและประเมนผลเพอสรางเสรมสขภาพ ประชาชนแบบเปนคนทงคน เพอสขภาพดระดบสงสดคอ คณภาพ

ชวตผาสก ตามแนวคดและหลกการ องคการอนามยโลกตอไป

เอกสารอางอง

1. Aaron Antonovsky. The implication of salutogenesis :Coping Brookes. Lindstrom, 1979.2. ทศนา บญทอง. สขภาพองครวม. รายงานการประชมวชาการพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

กรงเทพ, 2532.3. ประสทธ สจจพงษ และ เรองกตตศรกาญจนกลSalutogenesis and Health in river of life 2558 (เอกสารแผนเผยแพร) 4. สขมาล พฒนเศรษฐานนท. The Evaluational Research of Regional Holistic Self Care Health

Promotion in first period ofDHS development Era. รายงานการประชมสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม แหงชาต ครง ท 7 ณ มราเคลแกรนดคอนเวนชน.กรงเทพฯ, 2557.

5. แสงนภา อทยแสงไพศาล และชมพนช ไทยจนดา. รายงานการรวมประชมคณะกรรมการบรหารองคการอนามยโลก ครงท 133 (เอกสารอดส�าเนาเยบเลม)

6. Aaron Antonovsky. The implication of salutogenesis :Coping Brookes. Lindstrom.1979 Dorothe Orem.Holistic Self Care Theory.Macgillhill :Newyork USA 1985 IUHPE. The

21st WorldHealth Promotion Convention : Working Group. Thailand 2011 Kathleen Hudsom.Salutogenesisfor Better care inNursing Management. Vol.44, Nov.2013 P2-13. Lindstrom B. Erikson M.The guide to SalutogenesisFolkhasan, 2010.

7. Pender .Health Promotion in practice. Appleton & Lange Norwalk, Conecticut L.CA, USA 1996 WHOCC.dk .the 19th International HPH Conference : WHO Global Health Promotion Mile Stone. Turaku , Finland, 2011.

8. สมจต หนเจรญกล. การดแลสขภาพตนเองแบบองครวม กรงเทพ:โรงพมพทหารผานศก, 2528.9. กอบกล พนธเจรญวรกล. ความตอเนองของภาวะสขภาพ.ประชมวชาการพยาบาลศาสตร. มหาวทยาลยมหดล, 2532. 10. จนตนา ยนพนธ เอกสารหลกสตรมหาบณฑต (NA : การบรหารสขภาพ) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2532 ชน เตชามหาชย ประชมวชาการ มาตรฐานรพ.สงเสรมสขภาพแหงชาต (HPHNQC) กรงเทพฯ, 2557.

บทวทยาการ


ภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง ในทารกแรกเกดเลยงดวยนมแมอยางเดยว

Hypernatremic dehydration in exclusively breast-fed neonates

Nongyao Pramukkul, M.D.

นงเยาวประมขกล นายแพทยช�านาญการพเศษ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท6ขอนแกน

Abstract

Objective: The purpose of this study was to assess the incidence, clinical features, complication and treatment among exclusively breast-fed neonates with hypernatremic dehydration. Material and Method: From electronic data base of regional health promotion hospital 6 Khonkaen, a retrospective chart review to identified hypernatremia and abnormal weight loss (more than 8% of birth weight) in exclusively breast-fed with gestation age > 35 weeks neonates aged less than 29 days without other illness that might be the cause of hypernatremic dehydration between 2,010 - 2,014 were conducted. Result: The incidence of exclusively breast-fed neonates with hypernatremic dehydration was 1.74 per 1,000 live births, 15 cases from 8,598 live birth infants. Gestational age ranged 36 - 41+ weeks (median 38+ weeks), birth weight 2,420 - 3,920 grams (median 3,110 grams), age of onset was 2nd – 13th days (median 3th days). The most common symptoms were excessive sleepiness 4 cases (26.67%) and overt crying 4 cases (26.67%). The most common sign was lethargy 4 cases (26.67%). Weight loss ranged 8.16 – 21.9% (median 12.46%), serum sodium level ranged 146 – 169 mmol/L (median 152 mmol/L). Treatment with infant formula, expressed breast milk and intravenous fluid were used. All mothers obtained breastfeeding problem solving and counselling. All infants were discharged without any complications. Conclusion: Hypernatremic dehydration in exclusively breast-fed neonates is relatively uncommon. Lactation councelling after birth and adequate follow-up after discharged are essential. The complications can be prevented by early detection and management.

20 วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน20 วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน

บทคดยอ

วตถประสงค:เพอศกษาถงอบตการณ อาการ อาการแสดง ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

ภาวะแทรกซอน และการรกษาภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง ในทารกแรกเกดทเลยงดวยนม

แมอยางเดยว

วสดและวธการ:เปนการศกษาวจยแบบพรรณนายอนหลง โดยองตามฐานขอมลอเลคทรอ

นกสของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ เขต 6 ขอนแกน น�ามาสบคนขอมลจากเวชระเบยนผปวยทารก

แรกเกด อายนอยกวา 29 วน ไดรบการวนจฉยวามภาวะโซเดยมในเลอดสง น�าหนกตวลดลงผดปกต

(มากกวา 8% จากน�าหนกแรกเกด) กนนมแมอยางเดยว อายครรภตงแต 35 สปดาหขนไป และไมม

ภาวะเจบปวยอนๆ ทอาจจะเปนสาเหตของภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง ในชวงระหวางวน

ท 1 มกราคม พ.ศ. 2553 ถง 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557

ผลการศกษา: อบตการณการเกดภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง ในทารกแรกเกด

ทเลยงดวยนมแมอยางเดยวจ�านวน 15 รายจากทารกแรกเกดมชพ 8,598 ราย คดเปน 1.74 : 1,000

การเกดมชพ อายครรภ 36 - 41+สปดาห (median 38+สปดาห) น�าหนกแรกเกด 2,420 - 3,920

กรม (median 3,110 กรม) อายทเรมมอาการวนท 2 - 13 (median วนท 3) อาการทพบมากทสด

หลบมาก 4 ราย (26.67%) และ รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมากทสด lethargy

4 ราย (26.67%) น�าหนกลดลงจากแรกเกด 8.16 – 21.9% (median 12.46%) ระดบของโซเดยม

ในเลอด 146 – 169 mmol/L (median 152 mmol/L) รกษาดวยการใหนมผสม นมแมบบและ

สารละลายทางเสนเลอด มารดาทกรายไดรบการแกไชปญหาและแนะน�าการเลยงลกดวยนมแม

ทารกทกรายกลบบานไดโดยไมมภาวะแทรกซอน

สรป ภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสงในกลมทารกแรกเกดทกนนมแมอยางเดยว

พบไดไมบอยนก การใหค�าแนะน�าแกไขปญหาตงแตยงอยในโรงพยาบาลและนดตดตามในชวง

หลงคลอดเปนสงจ�าเปน การตรวจพบและรกษาตงแตเนนๆ สามารถปองกนภาวะแทรกซอนได

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

สถานการณการสงเสรมการเลยงลกดวยนม

แมในประเทศไทยเรมตนมาตงแตป พ.ศ. 2513

ไดมการตระหนกถงความส�าคญ ประโยชนของ

นมแมและโทษของการใชอาหารอนทดแทนนม

แมซงมผลท�าใหเพมอตราการเจบปวยและเสย

ชวตในทารกและเดกเลก ในปพ.ศ. 2522 ไดเรม

มนโยบายสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมอยาง

เดยวอยางนอย 4 เดอน ตอมาในปพ.ศ. 2535

การมโครงการโรงพยาบาลสายสมพนธแมลก

(Baby friendly hospital initiation: BFHI)

ท�าใหการใชนมผสมทมอยางแพรหลายในโรง

พยาบาลของรฐสนสดลง โดยยกเวนใหใชเฉพาะ

ในรายทมความจ�าเปนเทานน สวนโรงพยาบาล

สายใยรกแหงครอบครวเรมมาตงแตในปพ.ศ.

2536 และนโยบายสงเสรมการเลยงลกดวยนม

แมอยางเดยวซงขยายเวลาเปน 6 เดอนนนเรม

มาตงแตปพ.ศ. 2544 จนถงปจจบน (1)

21ปท 7 ฉบบท 2 กมภาพนธ – กรกฎาคม 2558 21

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 6 ขอนแกนในอดตกเคยมการใชนมผสมจ�านวนมากในการดแลทารกเชนเดยวกนกบโรงพยาบาลอนของรฐ ทวไป แตปจจบนเปนโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว สงกดกรมอนามยทไดมการใชหลกบนได 10 ขน สความส�าเรจในการเลยงลกดวยนมแมขององคกรยนเซฟในการสงเสรม การเลยงลกดวยนมแม มขนาด 60 เตยง แผนกคนไขในรบดแลเฉพาะคนไขหญงหลงคลอดและทารกแรกเกดอายนอยกวา 1 เดอนทมารดาฝากครรภกบโรงพยาบาลเปนหลก ในชวงระยะกอนหนาปพ.ศ. 2551 ซงเรมมการควบคมการใชนมผสมแลว ผศกษาสงเกตวามกจะมทารกหลงคลอดบางรายทนอนอยกบมารดาปวยเปนไข ซม ไมยอมดดนม โดยไมทราบสาเหต ทารกเหลานจะถกแยกจากมารดายายเขาไปดแลในหออภบาลทารกแรกเกดปวย (sick newborn unit) ไดรบการวนจฉยและรกษาแบบ neonatal sepsis ในการตรวจทางหองปฏบตการไมพบวามความผดปกตทเกยวกบการตดเชอ ทารกจะไดรบ นมผสมในปรมาณและชวงเวลาตามค�าสงแพทย ซงอาการจะดขนเรวจนท�าใหเกดความสงสย ตอมาในปพ.ศ. 2551 ไดมการเจาะเลอดตรวจ electrolyte ในทารกทมอาการนาสงสยเหลาน พบวาคาโซเดยมในเลอดสง จงไดคนควาหาขอมลเพมเตมจนพบวานาจะเขาไดกบภาวะ “Hypernatremic dehydration in exclusively breast-fed neonates” เนองจากภาวะ Hypernatremic dehydration สามารถสงผลกระทบทรนแรงตอระบบประสาทของทารกแรกเกด เชน seizure, intracranial hemorrhage, vascular infarcts และ thromboses จนถงเสยชวตได(2) ในปลายปพ.ศ. 2552 จงไดมการเฝาระวงดวยการบนทก

ผลทไดจากการค�านวณน�าหนกตวทลดลงมา 8% จากน�าหนกแรกเกดลงในฟอรมปรอท เพอใชเปนเกณฑในการประเมนโดยเปรยบเทยบกบน�าหนกทมการเปลยนแปลงไปในแตละวน ทกราย และเจาะเลอดตรวจ electrolyte ควบคไปกบ sepsis screen ในรายทคดวาอาการอาจจะเขาไดกบภาวะน การศกษานจงเปนการรวบรวมขอมลทไดท�าไปในชวงระยะเวลา 5 ปทผานมาค�าจ�ากดความ ทารกแรกเกด(neonate) หมายถง ทารกมอายนอยกวา 29 วน ทารกแรกเกดเลยงดวยนมแมอยางเดยว(exclusivelybreast-fedneonate) หมายถง ทารกมอายนอยกวา 29 วน กนนมแมเปนอาหารหลกเพยงอยางเดยวเทานน ภาวะขาดน�า(dehydration) หมายถง ทารกมน�าหนกตวลดลงมากกวา 8 เปอรเซนตจากน�าหนกแรกเกด ซงไมสามารถอธบายดวยสาเหตอนได นอกจากกนนมแมไมเพยงพอ ระดบโซเดยมในเลอดสง(hypernatremia)หมายถง ระดบโซเดยมในเลอดมากกวา 145 mmol/L ภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง(hypernatremic dehydration) หมายถง น�าหนกตวลดลงมากกวา 8 เปอรเซนตจากน�าหนกแรกเกดรวมกบมระดบโซเดยมในเลอดมากกวา 145 mmol/L


เพอศกษาถงอบตการณ อาการ อาการแสดง

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ภาวะแทรกซอน

และการรกษาภาวะขาดน�าร วมกบโซเดยม

ในเลอดสง ในทารกแรกเกดทเลยงดวยนมแม

อยางเดยว


ตารางท1 จ�านวนและรอยละของขอมลทวไป (n = 15)

รปแบบการศกษาวจย

การศกษาวจยแบบพรรณนายอนหลง

วธด�าเนนการวจย

เกบขอมลผปวยทารกทไดรบการวนจฉยวา

มภาวะโซเดยมในเลอดสง โดยองตามฐานขอมล

อเลคทรอนกสของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท 6 ขอนแกน แลวน�ามาสบคนขอมล

จากเวชระเบยนซงระบวาเปนทารกแรกเกดอาย

ครรภตงแต 35 สปดาหขนไป อายนอยกวา 29 วน

มน�าหนกตวลดลงมากกวา 8% จากน�าหนกแรก

เกด กนนมแมอยางเดยว และไมมภาวะเจบปวย

อนๆ ทอาจจะเปนสาเหตของภาวะขาดน�ารวม

กบโซเดยมในเลอดสง ในชวงระหวางวนท 1

มกราคม พ.ศ. 2553 ถง 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557

ผลการวจย

ทารกแรกเกดทได รบการว นจฉยว าม

ภาวะโซเดยมในเลอดสง ในชวงระหวางวนท

1 มกราคม พ.ศ. 2553 ถง 31 ธนวาคม พ.ศ.

2557 มจ�านวนทงสน 31 ราย หลงจากสบคน

ขอมลจากเวชระเบยน ไดคดผปวยทมภาวะเจบ

ปวยอนๆ ทอาจจะเปนสาเหตหรอปจจยรวม เชน

pneumonia, sepsis, urinary tract infection,

meconium aspiration syndrome, necrotiz-

ing enterocolitis, neonatal seizure, early

preterm และ neonatal jaundice ทก�าลงได

รบการรกษาดวยการสองไฟ ออกจนเหลอเฉพาะ

ผปวยทระบวามอายครรภตงแต 35 สปดาห

ขนไป อายนอยกวา 29 วน มน�าหนกตวลดลง

มากกวา 8% จากน�าหนกแรกเกด รวมกบทารก

กนนมแมเปนอาหารหลกเพยงอยางเดยว

พบวาทงหมดเปนผ ปวยใน จ�านวน 15

ราย จากทารกแรกเกดมชพ 8,598 ราย ภายใน

ระยะเวลา 5 ป คดเปน 1.74 : 1,000 การเกดม

ชพ เปนทารกครรภแรก 9 ราย (60%) เพศชาย

8 ราย (53.33%) อายครรภ 36 - 41+สปดาห

(median 38+สปดาห) น�าหนกแรกเกด 2,420

- 3,920 กรม (median 3,110 กรม) น�าหนกตว

มากกวาอายครรภ 5 ราย (33.33%) ผาตดคลอด

7 ราย (46.67%) อายทเรมมอาการวนท 2 - 13

(median วนท 3) รบการรกษาแบบผปวยใน 15

ราย (100%) เปนผปวยทอยโรงพยาบาลตงแต

หลงคลอด 11 ราย (73.33%) กลบเขารบการ

รกษาใหม 4 ราย (26.27%) [ตารางท 1]

ขอมลทวไป จ�านวน(ราย) รอยละ

ล�าดบครรภ

แรก 9 60

หลง 6 40เพศ

ชาย 8 53.33

หญง 7 46.67


ตารางท1 จ�านวนและรอยละของขอมลทวไป (n = 15) (ตอ)

อายวนท 1 หมายถง นบจากเวลาเกดไปภายใน 24 ชวโมง

ตารางท 1 จานวนและรอยละของขอมลทวไป (n = 15)

ขอมลทวไป จานวน (ราย) รอยละ ลาดบครรภ แรก 9 60

หลง 6 40 เพศ ชาย 8 53.33

หญง 7 46.67 อายครรภ(สปดาห) 36 – 36+ 2 13.33

37 – 38+ 6 40.00 39 – 40+ 5 33.33 41 – 41+ 2 13.33

นาหนกแรกเกด (กรม)

< 2,500 1 6.67 2,500 – 4,000 14 93.33

นาหนกตวเทยบกบอายครรภ 3

เหมาะสม (AGA) 10 66.67 มากกวา (LGA) 5 33.33

วธการคลอด คลอดปกต 8 53.33 ผาตดคลอด 7 46.67

อายทเรมมอาการ (วนท)

1 -3 8 53.33 4 - 6 3 20.00 7 - 9 3 20.00

10 - 13 1 6.67 การเขารกษา ในโรงพยาบาล

ตงแตชวงหลงคลอด 11 73.33 กลบเขามารกษาใหม 4 26.67


อาการทพบมากทสด หลบมาก 4 ราย (26.67%) และ รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมากทสด lethargy 4 ราย (26.67%)

อาการทพบมากทสดในผปวยทอยโรงพยาบาลตงแตหลงคลอด รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการทพบมากทสดในผปวยกลบ

เขารบการรกษาใหม หลบมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมากทสดในผปวยทอ ย โ ร ง พ ย า บ า ล ต ง แ ต ห ล ง ค ล อ ด Hyperthermia 3 ราย (20.00%) อาการแสดงทพบมากทสดในผปวยกลบเขารบการรกษาใหม lethargy 3 ราย (20.00%) [ตารางท 2]

ตารางท 1 จานวนและรอยละของขอมลทวไป (n = 15)

ขอมลทวไป จานวน (ราย) รอยละ ลาดบครรภ แรก 9 60

หลง 6 40 เพศ ชาย 8 53.33

หญง 7 46.67 อายครรภ(สปดาห) 36 – 36+ 2 13.33

37 – 38+ 6 40.00 39 – 40+ 5 33.33 41 – 41+ 2 13.33

นาหนกแรกเกด (กรม)

< 2,500 1 6.67 2,500 – 4,000 14 93.33

นาหนกตวเทยบกบอายครรภ 3

เหมาะสม (AGA) 10 66.67 มากกวา (LGA) 5 33.33

วธการคลอด คลอดปกต 8 53.33 ผาตดคลอด 7 46.67

อายทเรมมอาการ (วนท)

1 -3 8 53.33 4 - 6 3 20.00 7 - 9 3 20.00

10 - 13 1 6.67 การเขารกษา ในโรงพยาบาล

ตงแตชวงหลงคลอด 11 73.33 กลบเขามารกษาใหม 4 26.67


อาการทพบมากทสด หลบมาก 4 ราย (26.67%) และ รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมากทสด lethargy 4 ราย (26.67%)

อาการทพบมากทสดในผปวยทอยโรงพยาบาลตงแตหลงคลอด รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการทพบมากทสดในผปวยกลบ

เขารบการรกษาใหม หลบมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมากทสดในผปวยทอ ย โ ร ง พ ย า บ า ล ต ง แ ต ห ล ง ค ล อ ด Hyperthermia 3 ราย (20.00%) อาการแสดงทพบมากทสดในผปวยกลบเขารบการรกษาใหม lethargy 3 ราย (20.00%) [ตารางท 2]

อาการทพบมากทสด หลบมาก 4 ราย

(26.67%) และ รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการ

แสดงทพบมากทสด lethargy 4 ราย (26.67%)

อาการทพบมากทสดในผ ป วยทอย โรง

พยาบาลตงแตหลงคลอด รองมาก 4 ราย

(26.67%) อาการทพบมากทสดในผปวยกลบเขา

รบการรกษาใหม หลบมาก 4 ราย (26.67%)

อาการแสดงทพบมากทสดในผปวยทอย

โรงพยาบาลตงแตหลงคลอด Hyperthermia

3 ราย (20.00%) อาการแสดงทพบมากทสด

ในผปวยกลบเขารบการรกษาใหม lethargy

3 ราย (20.00%) [ตารางท 2]

ขอมลทวไป จ�านวน(ราย) รอยละอายครรภ(สปดาห)

36 – 36+ 2 13.33

37 – 38+ 6 40.00

39 – 40+ 5 33.33

41 – 41+ 2 13.33

น�าหนกแรกเกด(กรม)

< 2,500 1 6.67

2,500 – 4,000 14 93.33

น�าหนกตวเทยบกบอายครรภ3

เหมาะสม (AGA) 10 66.67

มากกวา (LGA) 5 33.33

วธการคลอด

คลอดปกต 8 53.33

ผาตดคลอด 7 46.67

อายทเรมมอาการ(วนท)

1 -3 8 53.33

4 - 6 3 20.00

7 - 9 3 20.00

10 - 13 1 6.67

การเขารกษาในโรงพยาบาล

ตงแตชวงหลงคลอด 11 73.33

กลบเขามารกษาใหม 4 26.67


ตารางท2 จ�านวนและรอยละของผปวย (n = 15) จ�าแนกตามอาการและอาการแสดง ตารางท 2 จานวนและรอยละของผปวย (n = 15) จาแนกตามอาการและอาการแสดง

นาหนกทารกลดลงจากแรกเกด 8.16 – 21.9% (median 12.46%) นาหนกทลดมาก

ทสดอยในชวง >10 – 15% 8 ราย (53.33%) [ตารางท 3]

ตารางท 3 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามรอยละของนาหนกตวทลดจากนาหนกแรกเกด (n = 15) Weight loss (%) จานวน (ราย) รอยละ

>8 - 10 4 26.67 >10 - 15 8 53.33 >15 - 20 2 13.33

>20 1 6.67 ระดบของโซเดยมในเลอด 146 – 169

mmol/L (median 152 mmol/L) ระดบของโซเดยมในเลอดทพบมากทสดอยในชวง 151 –

155 mmol/L จานวน 7 ราย (46.67%) รองลงมาเปน 146 - 150 mmol/L จานวน 5 ราย(33.33%) [ตารางท 4]

Symptom and sign จานวน (ราย) รอยละ หลบมาก 4 26.67 รองมาก 4 26.67 ซมลง 3 20.00 ถาย 0 - 1 ครง/วน 3 20.00 lethargy 4 26.67 hyperthermia 3 20.00 dehydrate 3 20.00 jaundice 3 20.00 jitteriness 2 13.33 bradycardia 1 6.67 hyper-alert 1 6.67 hypothermia 1 6.67 urate crystal 1 6.67

น�าหนกทารกลดลงจากแรกเกด 8.16 –

21.9% (median 12.46%) น�าหนกทลดมาก

ทสดอยในชวง >10 – 15% 8 ราย (53.33%)

[ตารางท 3]

ตารางท3 จ�านวนและรอยละของผปวยจ�าแนกตามรอยละของน�าหนกตวทลดจากน�าหนกแรกเกด

(n = 15)

ตารางท 2 จานวนและรอยละของผปวย (n = 15) จาแนกตามอาการและอาการแสดง

นาหนกทารกลดลงจากแรกเกด 8.16 – 21.9% (median 12.46%) นาหนกทลดมาก

ทสดอยในชวง >10 – 15% 8 ราย (53.33%) [ตารางท 3]

ตารางท 3 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามรอยละของนาหนกตวทลดจากนาหนกแรกเกด (n = 15) Weight loss (%) จานวน (ราย) รอยละ

>8 - 10 4 26.67 >10 - 15 8 53.33 >15 - 20 2 13.33

>20 1 6.67 ระดบของโซเดยมในเลอด 146 – 169

mmol/L (median 152 mmol/L) ระดบของโซเดยมในเลอดทพบมากทสดอยในชวง 151 –

155 mmol/L จานวน 7 ราย (46.67%) รองลงมาเปน 146 - 150 mmol/L จานวน 5 ราย(33.33%) [ตารางท 4]

Symptom and sign จานวน (ราย) รอยละ หลบมาก 4 26.67 รองมาก 4 26.67 ซมลง 3 20.00 ถาย 0 - 1 ครง/วน 3 20.00 lethargy 4 26.67 hyperthermia 3 20.00 dehydrate 3 20.00 jaundice 3 20.00 jitteriness 2 13.33 bradycardia 1 6.67 hyper-alert 1 6.67 hypothermia 1 6.67 urate crystal 1 6.67

ระดบของโซเดยมในเลอด 146 – 169

mmol/L (median 152 mmol/L) ระดบ

ของโซเดยมในเลอดทพบมากทสดอยในชวง

151 – 155 mmol/L จ�านวน 7 ราย (46.67%)

รองลงมาเปน 146 - 150 mmol/L จ�านวน

5 ราย (33.33%) [ตารางท 4]


ตารางท4 จ�านวนและรอยละของผปวยจ�าแนกตามระดบโซเดยมในเลอด (n = 15)

ผลตรวจทางหองปฏบตการอน ระดบ

น�าตาลในเลอด 45 - 86 mg/dl (ไมไดเจาะตรวจ

ทกราย), hyperkalemia (serum K 5.26

mmol/L) 1 ราย, low CO2 [serum Co2 17.1 -

19.8 mmol/L (median 19.7 mmol/L)] 6 ราย

hypocalcemia (serum Ca 7.9 mg/dl) 1 ราย,

ตารางท 4 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามระดบโซเดยมในเลอด (n = 15) ระดบโซเดยม (mmol/L) # จานวน (ราย) รอยละ

146 - 150 5 33.33 151 – 155 7 46.67 156 - 160 2 13.33

>160 1 6.67 # normal range : Na = 135-145 mmol/L

ผลตรวจทางหองปฏบตการอน ระดบนาตาลในเลอด 45 - 86 mg/dl (ไมไดเจาะตรวจทกราย), hyperkalemia (serum K 5.26 mmol/L) 1 ราย, low CO2 [serum Co2 17.1 - 19.8 mmol/L (median 19.7 mmol/L)] 6 ราย hypocalcemia (serum Ca 7.9 mg/dl) 1 ราย,

hypercalcemia (serum Ca 11.3 mg/dl) 1 ราย, hypermagnesemia [serum Mg 2.4 - 2.7 mg/dl (median 2.55 mg/dl)] 6 ราย, hyperbilirubinemia [MB 13 - 17.5 mg/dl (median 13.1 mg/dl)] 3 ราย [ตารางท 5]

ตารางท 5 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามคาความผดปกตอนทางหองปฏบตการ (n = 15)

คาผดปกตทางหองปฏบตการ @ จานวน (ราย) รอยละ K 5.26 mmol/L 1 6.67 CO2 17.1 - 19.8 mmol/L 6 40.00 Ca 7.9 mg/dl 1 6.67 Ca 11.3 mg/dl 1 6.67 Mg 2.4 - 2.7 mg/dl 6 40.00 MB 13 - 17.5 mg/dl 3 20.00 @ normal range: potassium 3.5 – 5.1 mmol/L CO2 21 – 32 mmol/L calcium 8.1 – 10.2 mg/dl magnesium 1.6 – 2.3 mg/dl

การดดนมไมด 11 ราย (73%) ปรมาณนานมด 9 ราย (60%) กลมทพบมาก

ทสดเปนกลมทการดดนมไมดแตปรมาณนานมด จานวน 7 ราย (46.67%) [ตารางท 6]

hypercalcemia (serum Ca 11.3 mg/dl)

1 ราย, hypermagnesemia [serum Mg 2.4

- 2.7 mg/dl (median 2.55 mg/dl)] 6 ราย,

hyperbilirubinemia [MB 13 - 17.5 mg/dl

(median 13.1 mg/dl)] 3 ราย [ตารางท 5]

ตารางท5จ�านวนและรอยละของผปวยจ�าแนกตามคาความผดปกตอนทางหองปฏบตการ (n = 15)

ตารางท 4 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามระดบโซเดยมในเลอด (n = 15) ระดบโซเดยม (mmol/L) # จานวน (ราย) รอยละ

146 - 150 5 33.33 151 – 155 7 46.67 156 - 160 2 13.33

>160 1 6.67 # normal range : Na = 135-145 mmol/L

ผลตรวจทางหองปฏบตการอน ระดบนาตาลในเลอด 45 - 86 mg/dl (ไมไดเจาะตรวจทกราย), hyperkalemia (serum K 5.26 mmol/L) 1 ราย, low CO2 [serum Co2 17.1 - 19.8 mmol/L (median 19.7 mmol/L)] 6 ราย hypocalcemia (serum Ca 7.9 mg/dl) 1 ราย,

hypercalcemia (serum Ca 11.3 mg/dl) 1 ราย, hypermagnesemia [serum Mg 2.4 - 2.7 mg/dl (median 2.55 mg/dl)] 6 ราย, hyperbilirubinemia [MB 13 - 17.5 mg/dl (median 13.1 mg/dl)] 3 ราย [ตารางท 5]

ตารางท 5 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามคาความผดปกตอนทางหองปฏบตการ (n = 15)

คาผดปกตทางหองปฏบตการ @ จานวน (ราย) รอยละ K 5.26 mmol/L 1 6.67 CO2 17.1 - 19.8 mmol/L 6 40.00 Ca 7.9 mg/dl 1 6.67 Ca 11.3 mg/dl 1 6.67 Mg 2.4 - 2.7 mg/dl 6 40.00 MB 13 - 17.5 mg/dl 3 20.00 @ normal range: potassium 3.5 – 5.1 mmol/L CO2 21 – 32 mmol/L calcium 8.1 – 10.2 mg/dl magnesium 1.6 – 2.3 mg/dl

การดดนมไมด 11 ราย (73%) ปรมาณนานมด 9 ราย (60%) กลมทพบมาก

ทสดเปนกลมทการดดนมไมดแตปรมาณนานมด จานวน 7 ราย (46.67%) [ตารางท 6]

การดดนมไมด 11 ราย (73%) ปรมาณ

น�านมด 9 ราย (60%) กลมทพบมากทสดเปน

กลมทการดดนมไมดแตปรมาณน�านมด จ�านวน

7 ราย (46.67%) [ตารางท 6]


ตารางท6จ�านวนและรอยละของผปวยจ�าแนกตามความสามารถในการดดนมและการบบประเมน

ปรมาณน�านม (n = 15)

ตารางท 6 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามความสามารถในการดดนมและการบบประเมนปรมาณนานม (n = 15)

การดดนม / ปรมาณนานม* จานวน (ราย) รอยละ ด / ด 2 13.33 ด / ไมด 2 13.33 ไมด / ด 7 46.67 ไมด / ไมด 4 26.67 * ปรมาณนานม : ด หมายถง พอควร มาก ไมด หมายถง ไมม นอย

ทารกไดรบการรกษาดวยนมผสมทกราย 15 ราย (100%) รกษาดวยนมผสมอยางเดยว 8 ราย (53.33%) รกษาดวยนมแมบบ

รวมดวย 3 ราย (20.00%) รกษาดวยสารละลายทางเสนเลอดรวมดวย 4 ราย (26.67%) [ตารางท 7]

ตารางท 7 จานวนและรอยละของผปวยจาแนกตามการรกษาดวยนมและสารนา (n = 15)

การรกษา จานวน (ราย) รอยละ IF 8 53.33

IF+EBM 3 20.00 IF+IVF 3 20.00

IF+EBM+IVF 1 6.67 IF: infant formula EBM: expressed breast milk IVF: intravenous fluid

ทารกไดรบการรกษาดวยการสองไฟ 3 ราย (20.00%) มารดาทกรายไดรบการแกไชปญหาและ

แนะนาการเลยงลกดวยนมแม ทารกทกรายกลบบานไดโดยไมมภาวะแทรกซอน วจารณ อบตการณของภาวะ Hypernatremic dehydration ในทารกแรกเกดทกนนมแมทเคยมการศกษามาแลวแตกตางกนไปบางขนอยกบลกษณะการรบดแลผปวยของแตละโรงพยาบาล กลมประชากรทตองการศกษา และเกณฑทใชใน

การศกษา มตงแต 2.5 ตอ 10,000 การเกดมชพ หรอ 7.1 ตอ 10,000 ในทารกทกนนมแม (4) และ 1.38% เมอคดตอจานวนทารกแรกเกดปวย 5

สาหรบการศกษานคดเปน 1.74 ตอ 1,000 การเกดมชพ แมจะแตกตางกนไปบางแตกชวยยนยนถงการมอยจรงของภาวะน เกณฑในการศกษาทมการใชกนเกยวกบระดบของโซเดยมในเลอดสงม 2 คาคอ มากกวา 145 mmol/L และมากกวา 150 mmol/L สวน

ทารกไดรบการรกษาดวยนมผสมทกราย

15 ราย (100%) รกษาดวยนมผสมอยางเดยว

8 ราย (53.33%) รกษาดวยนมแมบบรวมดวย

3 ราย (20.00%) รกษาดวยสารละลายทาง

เสนเลอดรวมดวย 4 ราย (26.67%) [ตารางท 7]

ตารางท7 จ�านวนและรอยละของผปวยจ�าแนกตามการรกษาดวยนมและสารน�า (n = 15)







IF+EBM 3 20.00 IF+IVF 3 20.00






มารดาทกรายไดรบการแกไชปญหาและ

แนะน�าการเลยงลกดวยนมแม ทารกทกรายกลบ

บานไดโดยไมมภาวะแทรกซอน

วจารณ

อบตการณของภาวะ Hypernatremic

dehydration ในทารกแรกเกดทกนนมแมทเคย

มการศกษามาแลวแตกตางกนไปบางขนอยกบ

ลกษณะการรบดแลผปวยของแตละโรงพยาบาล

กลมประชากรทตองการศกษา และเกณฑทใชใน

การศกษา มตงแต 2.5 ตอ 10,000 การเกดมชพ

หรอ 7.1 ตอ 10,000 ในทารกทกนนมแม (4) และ

1.38% เมอคดตอจ�านวนทารกแรกเกดปวย 5

ส�าหรบการศกษานคดเปน 1.74 ตอ 1,000 การ

เกดมชพ แมจะแตกตางกนไปบางแตกชวยยนยน

ถงการมอยจรงของภาวะน

การรกษา







IF+EBM 3 20.00 IF+IVF 3 20.00







เกณฑในการศกษาทมการใชกนเกยวกบ

ระดบของโซเดยมในเลอดสงม 2 คาคอ มากกวา

145 mmol/L และมากกวา 150 mmol/L

สวนน�าหนกตวทลดจากน�าหนกแรกเกดม 3 คา

คอ 7%, 8% และ10% 4-8 ส�าหรบการศกษาน

ใช ระดบของโซเดยมในเลอดสงเกน 145

mmol/L เนองจากคาปกตของระดบโชเดยม

ในเลอด 135 – 145 mmol/L จงตองการ

ศกษาในกลมทมคาโซเดยมระหวาง 145 – 150

mmol/L รวมดวย สวนทใชน�าหนกตวทลดจาก

น�าหนกแรกเกดมากกวา 8% เปนการอนมานวา

นาจะเพยงพอ เนองจากถาใชคาต�าเกนไปอาจ

เปนผลใหมการเพมการใชนมผสมโดยไมจ�าเปน

ผ ปวยสวนใหญคลอดจากมารดาครรภ

แรกซงนาจะเปนเพราะขาดประสบการณทงใน

ดานทกษะการใหนมแมและการรบรถงลกษณะ

อาการทผดปกตของทารก 5-8 แตจากบาง

รายงานกไมพบความแตกตาง(9) จากการศกษา

นสวนใหญเปนทารกครรภแรก 9 ราย (60%)

อายครรภทพบจากทมรายงานหรอทได

จากการศกษานใกลเคยงกน คอตงแต 35 สปดาห

ขนไป ซงจะเปนกลมทารกครบก�าหนด (term)

หรอใกลครบก�าหนด (late preterm) และน�า

หนกแรกเกดสวนใหญมากกวา 2,500 กรม(5)

(6-9) ส�าหรบการศกษาน พบวาในกลมน 5 ราย

(33.33%) น�าหนกตวมากกวาอายครรภ (LGA)

โดยมน�าหนกแรกเกด 3,400 – 3,920 กรม ซง

แสดงใหเหนวาทารกกลมนมโอกาสเกดภาวะน

ไดมากเขนกน อาจเนองจากเมอค�านวณปรมาณ

น�าทตองการตอน�าหนกตวตอวนมมาก เมอได

รบน�านมไมเพยงพอท�าใหมโอกาสทน�าหนกตว

จะลดลงไดมากกวา จากการสงเกตพบวาขณะ

ทยงอย โรงพยาบาลในชวงระยะหลงคลอดท

น�านมแมยงนอย ทารกกลมนโดยเฉพาะถาเปน

ทารก high birth weight น�าหนกตวมากกวา

4,000 กรม รวมดวยจะมความตองการน�านมมาก

รองหวมากกวาทารกน�าหนกตวปกต ท�าให

มารดาเครยดซงมกจะท�าใหพยาบาลผดแลตอง

ขอนมผสมเสรมใหเสมอ

การผาตดคลอดเทาทมรายงานมทงเปน

ปจจยใหเกดปญหา(10) (11) และไมพบวาท�าให

มปญหามากขน(9) จากการศกษานมการผาตด

คลอด 7 ราย คลอดปกต 8 ราย อตราการเกด

hypernatremic dehydration ในกลมทารก

ผาตดคลอดคดเปน 1.95 : 1,000 ราย เปรยบเทยบ

กบอตราการเกด hypernatremic dehydration

ในกลมทารกคลอดปกต เปน 1.74 : 1,000 ราย

ในชวงระยะ 5 ปทมอตราการผาตดคลอด

41.48% และอตราการคลอดปกต 53.29%

จากการศกษาน อายทเรมมอาการวนท

2 - 13 (median วนท 3) สวนใหญเปนผปวย

ทยงอยในโรงพยาบาลตงแตหลงคลอด 11 ราย

(73.33%) ซงอายอยในชวงวนท 2 – 4 พบวาม

2 ราย (13.33%) ทอายยงไมถง 48 ชวโมง เปน

ทารกมประวต severe oligohydranios 1 ราย

อกรายเปนทารก LGA น�าหนกแรกเกด 3,740

กรม สวนผปวยทกลบเขารบการรกษาใหม ม 4

ราย (26.27%) มอายอยในชวงวนท 8 – 13 โดย

ทวไปการจ�าหนายทารกแรกเกดหลงคลอดของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ เขต 6 ขอนแกน

กรณไมมปญหา ในทารกคลอดปกตจะอยทอาย

วนท 3 (ครบ 48 ชวโมง) สวนในทารกผาตดคลอด

จะเปนวนท 4 (ครบ 72 ชวโมง) เปรยบเทยบ

กบการศกษาอนอายทเรมมอาการจะอยในชวง


ตงแต 2 – 24 วน(5) หรอในชวง 1 – 3 สปดาห

หลงคลอด (12-14) สวนใหญจะเปนผ ปวย

ทกลบเขารบการรกษาใหม (readmission

cases) (4,5,7) นอกจากในรายทมปญหาเกยวของ

กบการกนนมแมในมารดาหรอทารกตงแตแรก

เชน inverted nipples, Down’s syndrome

จะพบไดในโรงพยาบาลตงแตหลงคลอด(4) ดงนน

จงควรมการเฝาระวงภาวะนตงแตยงอยในโรง

พยาบาล หรอหลงจ�าหนายแลวโดยนดตดตาม

ภายใน 1 – 2 สปดาหหลงคลอด

จากผลการศกษานและการศกษาสวนใหญ

เกอบทงหมดจะเปนผปวยใน ซงเรมมการวนจฉย

ภาวะนไดตงแตยงอยในโรงพยาบาลชวงหลงค

ลอดมากขน(15) แตกมรายงานในป 2543 ทม

ทารก 4 รายไดรบการรกษาแบบผปวยนอกเชน

กนโดยทเปนทารกทมอาย 3 – 11 วน, น�าหนก

ตวลดลงจากแรกเกด 13 – 20%, ระดบโซเดยม

ในเลอด 146 – 161 mmol/L(6)

อาการและอาการแสดงทพบในการศกษา

นไดแก หลบมาก, รองมาก, ซมลง, ไมถาย, ถาย

นอย, lethargy, hyperthermia, dehydrate,

jaundice, jitteriness, bradycardia, hyper-

alert, hypothermia, red diaper syndrome

(urate crystal) ซงไมแตกตางกนกบการศกษา

อน โดยทพบมากทสดคอ หลบมาก รองมาก และ

lethargy(4) สวนอนๆ ทเพมขนมาและรนแรงขน

เชน seizure, DIC, AKI(5,7) ไมพบในการศกษาน

การศกษานพบวาน�าหนกทารกลดลงจาก

แรกเกด 8.16 – 21.9% (median 12.46%)

แตจากทมรายงานจากการศกษาอนพบน�าหนก

ทารกลดลงจากแรกเกดไดตงแต 0%(5) 3%(7)

จนถง 37% (16) การทไมมน�าหนกลดลงเลย

(0%) หรอลดลงเพยงเลกนอยน (3%) นาจะ

เปนในทารกทอายมากขนเปนอยนาน มปญหา

poor weight gain เชนเดยวกบ case second

readmission รายหนงของโรงพยาบาล (ไมได

รวมในรายงานนเนองจากอายเกน 28 วน) น�าหนก

แรกเกด 3,380 กรม อาย 1 เดอน 7 วน ยงมปญหา

น�าหนกขนนอย (9.7 กรม/วน) ท�า test weighing

แสดงถงการไดน�านมไมเพยงพอ (20 – 30

gm/ครง) จากปญหา breast feeding difficulty

(หวนมใหญ) มระดบของโซเดยมในเลอด 152

mmol/L แสดงใหเหนวา ไมใชเฉพาะ weight

loss ทมปญหา hypernatremia ไดเทานน

poor weight gain กพบปญหานไดเชนกน และ

สามารถพบไดในทารกทอายเกน 1 เดอนไปแลว

การศกษานพบวาระดบของโซเดยมในเลอด 146

– 169 mmol/L (median 152 mmol/L) โดย

ระดบสงสดของผปวยในทอยโรงพยาบาลตงแต

หลงคลอด 160 mmol/L สวนระดบสงสดของ

ผปวยทกลบเขารบการรกษาใหม 169 mmol/L

ไมพบภาวะแทรกซอนในผปวยทง 2 ราย แตจาก

ทมการรายงานจากการศกษาอนพบระดบของ

โซเดยมในเลอดสงสดไดถง 195 mmol/L(13) และ

207 mmol/L(6) โดยทวไปความสงของระดบ

โซเดยมเมอแรกรบทมากกวา 160 mmol/L

นนเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนทางสมอง

เชน seizure, brain edema, intraventricular

hemorrhage ไตวาย จนถงเสยชวตได (5) (12)

(16-18)

จากการศกษาหนงเกยวกบผลตรวจทาง

หองปฏบตการ พบ low serum bicarbonate

(5.6 – 25 mEq/l), hypo – hyperkalemia

(2.2 – 8.8 mEq/l), hypo – hypercalcemia


(6 – 12 mg/dl), clinically significant jaundice

(bilirubin > 15 mg/dl) (5) เปรยบเทยบกบการ

ศกษานพบวาม low carbon dioxide content

(CO2) และ ภาวะ hypermagnesemia

อยางละ 6 ราย (40.00%) ทเหลอเปน hyperbili-

rubinemia (no hemolysis) 3 ราย (20.00%)

hyperkalemia, hypocalcemia, hypercalce-

mia อยางละ1 ราย (6.67%) ปญหาเรอง blood

sugar ในการศกษาน ม hypoglycemia (blood

sugar 45 mg/dl) 1 ราย แตเนองจากไมไดเจาะ

ตรวจทกราย จงสรปทงหมดไมได สวนทพบใน

การศกษาอน มทง hypoglycemia (blood

sugar < 50 mg/dl) (5,18) และ hyperglycemia

(blood sugar > 125 mg/dl)(18)

การประเมนเรองการดดนมและปรมาณ

น�านม เปนสงทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

เขต 6 ไดกระท�าในทารกแรกเกดทกรายทนอน

รกษาในโรงพยาบาล การทการดดนมและ

ปรมาณน�านมอยางใดอยางหนงหรอทง 2 อยางม

ปญหา นนเปนสาเหตใหทารกไดรบน�านมไมเพยง

พอ แตการดดนมไดดรวมกบปรมาณน�านมด ก

ไมไดเปนสงรบรองแนนอนวาทารกจะไมมปญหา

จากการศกษานมการดดนมดและปรมาณน�านม

ด 2 ราย (13.3%) ดงนนแมการประเมนเรอง

การดดนมและปรมาณน�านมจะเปนสงส�าคญ

การตดตามอาการทวไป การขบถาย ปรมาณ

ปสสาวะ และน�าหนกทารกยงคงเปนสงจ�าเปน

ทตองประเมนควบคกนไป

ในการศกษานผปวยไดรบสารน�าทางปาก

เปนนมผสมทกราย (100%) รวมกบนมแมบบ

4 ราย (26.67%) และรวมกบสารน�าทาง

เสนเลอด 3 ราย (20.00%) ซงการจะใหแบบไหน

ขนกบลกษณะอาการของผปวยเปนส�าคญ ผปวย

รายทมคาระดบโซเดยมสงสด 169 mmol/L

และน�าหนกลดมากทสด 21.9% ในการศกษา

น ไดรบการรกษาดวยนมผสมรวมกบนมแมบบ

เทานน การใหสารน�าทดแทนมขอทตองควรระวง

เพราะภาวะแทรกซอนโดยเฉพาะอาการชก เกด

ไดบอยครงในระหวางใหการรกษา มขอแนะน�า

การรกษาแบบหนงวา ถาผปวยยงมสภาพอาการ

ทวไปด การใหกนทางปากดวยนมแมบบและ/

หรอนมผสม ดวยอตรา 100 cc/kg/day จะ

ปลอดภยกวา และหากผปวยอยในสภาพอาการ

ทไมดนก การใหสารน�าทางเสนเลอดในปรมาณ

100 cc/kg/day จะมโอกาสเกดconvulsion

และ peripheral edema นอยกวาการใหใน

ปรมาณ 150 cc/kg/day(15) นอกจากนยงมวธทใช

สมการในการค�านวณ body water deficit โดย

ใหใชเวลาในการแกปญหา volume deficit นาน

48 – 72 ชวโมง(18,19,20) ซงทกวธมเปาหมายใน

การลดระดบโซเดยมไมใหลงเรวเกนไป (ประมาณ

0.5 mmol/L ตอ ชวโมง) เนองจากจะท�าใหเกด

ภาวะสมองบวมได

ในการศกษานทารกไดรบการรกษาดวย

การสองไฟ 3 ราย (20.00%) ซงสาเหตนาจะ

เปนจาก breast feeding jaundice(21) มการ

ศกษาทแสดงวาภาวะ hypernatremia มอตรา

การเกดในทารกทกนนมแมอยางเดยว 9.3%

ซงมากกวาเมอเปรยบเทยบกบทารกทกนนม

ผสมทมอตราการเกด 2.7%(22) เนองจากภาวะ

hypernatremia สามารถท�าใหเกด disruption

ของ blood brain barrier ในสมอง ความเสยง

ตอการเกด bilirubin encephalopathy จง

มมากขน(7, 23) ดงนนเปนทนาสนใจทจะศกษา


ตอไปวา ควรจะจดภาวะ hypernatremia เปน

risk factor อกอยางหนง ใน Guidelines for

phototherapy in hospitalized infants of 35

or more weeks gestation จากเดมทเคยคดถง

แตภาวะ hypoalbuminemia (albumin < 3.0

g/dL) (24) หรอไม? และถาควร ระดบโซเดยมควร

เปนเทาไร?

จากการศกษาในครงน ไมมทารกรายใด

เกดภาวะแทรกซอนทรนแรง สามารถกลบบาน

ได ทกราย แต ผลระยะยาวคงต องตดตาม

กนตอไป

จากการทไดตดตามผลการศกษามาเปน

ระยะ และประชมชแจงแกผ ปฏบต ปจจบน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพไมมการใช antibiotic

ในผ ปวยเหลาน รวมทงการเจาะตรวจเลอด

มนอยลง มการปรบปรงการท�างาน เฝาระวง

แกปญหาเรองนมแมไดเรวขน แตยงคงตองมการ

พฒนาตอไป และมการนดตดตามน�าหนกและ

ภาวะตวเหลองในทารกแรกเกดหลงจ�าหนายจาก

โรงพยาบาลไปแลวภายใน 1 สปดาหทกราย

สรป

จากการทเรมมนโยบายเลยงลกดวยนมแม

อยางเดยวและงดการใชนมผสมในทารก เปนท

สงเกตวาทารกแรกเกดในโรงพยาบาลบางราย

ปวยมอาการคลาย neonatal sepsis หลงจาก

สบคนขอมลเพมเตมคดวานาจะเขาไดกบภาวะ

“Hypernatremic dehydration in exclusive

breast-fed neonates” วตถประสงคในการ

ศกษาครงน เพอหาอบตการณ อาการ อาการ

แสดง ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ภาวะ

แทรกซอน และการรกษาในผปวยทารกแรกเกด

เลยงดวยนมแมอยางเดยวทมภาวะขาดน�ารวม

กบโซเดยมในเลอดสง ดวยวธการศกษาวจยแบบ

พรรณนายอนหลง โดยเกบขอมลผปวยทารกแรก

เกด อายนอยกวา 29 วน ทไดรบการวนจฉยวา

มภาวะโซเดยมในเลอดสง อายครรภตงแต 35

สปดาหขนไป น�าหนกตวลดลงมากกวา 8%

จากน�าหนกแรกเกด กนนมแมอยางเดยว รวม

กบไมมภาวะเจบปวยอนๆ ทอาจจะเปนสาเหต

ของภาวะขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสง เปน

ระยะเวลา 5 ป ระหวางวนท 1 ม.ค. 2553 ถง

31 ธ.ค. 2557 พบวาอบตการณการเกดภาวะ

ขาดน�ารวมกบโซเดยมในเลอดสงในทารกแรก

เกดทเลยงดวยนมแมอยางเดยวจ�านวน 15 ราย

จากทารกแรกเกดมชพ 8,598 ราย คดเปน 1.74

: 1,000 การเกดมชพ อายครรภ 36 - 41+สปดาห

(median 38+สปดาห) น�าหนกแรกเกด 2,420

- 3,920 กรม (median 3,110 กรม) อายทเรม

มอาการ วนท 2 – 13 (median วนท 3) อาการ

ทพบมากทสด หลบมาก 4 ราย (26.67%) และ

รองมาก 4 ราย (26.67%) อาการแสดงทพบมาก

ทสด lethargy 4 ราย (26.67%) น�าหนกลดลง

จากแรกเกด 8.16 – 21.9% (median 12.46%)

ระดบของโซเดยมในเลอด 146 – 169 mmol/L

(median 152 mmol/L) รกษาดวยการใหสาร

น�าทางปากเปนนมผสมทกราย (100%) รวมกบ

นมแมบบ 4 ราย (26.67%) และรวมกบสารน�า

ทางเสนเลอด 3 ราย (20.00%) มารดาทกรายได

รบการแกไขปญหาและแนะน�าการเลยงลกดวย

นมแม ทารกทกรายกลบบานไดโดยไมมภาวะ

แทรกซอน ปจจบนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ไมมการใช antibiotic ในผปวยเหลาน รวมทง

การเจาะตรวจเลอดมนอยลง ภาวะขาดน�ารวม


กบโซเดยมในเลอดสงในกลมทารกแรกเกดท

กนนมแมอยางเดยวพบไดไมบอยนก การใหค�า

แนะน�าแกไขปญหาตงแตยงอยในโรงพยาบาล

และนดตดตามในชวงหลงคลอดเปนสงจ�าเปน

การตรวจพบและรกษาตงแตเนนๆ สามารถ

ปองกนภาวะแทรกซอนได

ขอเสนอแนะ

เจาหนาทผดแลควรมความรและสามารถ

ใหค�าแนะน�าแกมารดาและญาตเกยวกบปจจย

ทมผลตอการสรางน�านมแมทเพยงพอส�าหร

บทารกทไมมการเจบปวยและระหวางอยในโรง

พยาบาล เพอปองกนการเกดภาวะ hyperna-

tremic dehydration จากการทไดรบน�านมแม

ไมพอเพยง ซงแบงไดเปนปจจยในมารดาและ

ปจจยในทารก ดงน (21)

ปจจยในมารดา:

- การใหทารกดดนมแมเรวภายใน 1 ชวโมง

แรกหลงเกด

- ทาอมดดนมถกตอง

- ในระยะแรกหลงเกด ต องให ดดนม

มากกวา 8 มอตอวน (ทก 11/2 – 3 ชวโมง) โดย

ใชเวลาดดแตละเตานาน 10 – 15 นาท

- ใหทารกดดนมเมอแสดงอาการหว ไดแก

การตนตว (alertness) มากขน, การเคลอนไหว

(physical activity) มากขน, การท�าทาดดนม

(mouthing), หนปากหาหวนม (rooting) ไมควร

รอจนกระทงรอง เพราะการรองเปนอาการแสดง

สดทายของความหว

- การใหทารกดดนานจนกระทงพอใจ ปกต

ใหดดแตละเตานาน 10 – 15 นาท

- การดดทง 2 เตาทกมอ

- การใหดดสลบเตาทเรมตนดดในมอทแลว

- ในสปดาหแรกๆ หลงคลอด มารดาตอง

ปลกทารกใหดดนม หากทารกเวนชวงตนเพอดด

นมแตละมอนานเกน 4 ชวโมง นบตงแตเรมตน

ดดนมของมอสดทาย

- การแนะน�าและประคบประคองมารดาให

ไมเครยดหรอกงวล การพกผอนเพยงพอ

- การไดรบอาหารเหมาะสมและเพยงพอ

- การแกไขปญหาหวนม/คดเตานมอยาง

เหมาะสม รวดเรวและมประสทธภาพ

ปจจยในทารก:

- ล นปกต หากมภาวะลนถกยดตร ง

(tongue-tie) และมผลตอการดดนมตองแกไข

- ไดรบการดแลตามหลกการการดแลทารก

แรกเกดขนพนฐานอยางถกตอง เชน อณหภม

กายอยในเกณฑปกต ทางเดนหายใจโลงและไมม

ภาวะคดจมกจากการถกใชลกสบยางแดงดด

ถามารดามน�านมไมพอควรปฏบตดงน

- แนะน�าใหมารดาปฏบตตวตามปจจยทม

ผลตอการสรางน�านมแมทเพยงพอส�าหรบทารก

อยางเครงครด

- ใหทารกดดกระตนรวมกบการใช drop-

per หยอดนมผสมทลานหวนมหรอใชวธกาลกน�า

- ปรมาณนมผสมค�านวณตามสตร การสง

ปรมาณน�านมมากเกนแลวทารกกลนไมหมดจะ

ท�าใหมารดากงวลและท�าใหผลตน�านมนอย

สตรการค�านวณ 20-30 ม.ล. × น�าหนกแรกเกด

× อาย / จ�านวนมอนม

- ประคบประคองมารดาไมใหเครยด และ

อยาปลอยใหทารกรองกวน

- หามใหน�าเปลาหรอกลโคส

อาการแสดงวาทารกครบก�าหนดไดรบนมแมพอ:


- ทารกหยดดดนมเอง หรอนอนหลบหลง

ดดนม

- นอนหลบนาน 2 – 3 ชวโมง

- น�าหนกกลบคนเทากบน�าหนกแรกเกด

ภายใน 2 – 3 สปดาห แลวเพมขนวนละประมาณ

20 – 30 กรม

- ทอาย 3 – 5 วน ถายปสสาวะ 3 – 5 ครง

ตอวน และถายอจจาระ 3 – 4 ครงตอวน

- ทอาย 5 – 7 วน ถายปสสาวะ 4 – 6 ครง

ตอวน และถายอจจาระ 3 – 6 ครงตอวน

“ทารกอาจถายอจจาระจ�านวนครงนอยกวา

ทกลาวหรอไมถายทงวนได ใหใชน�าหนกและ

อาการสงบ ไมรองกวนหลงดดนม เพอประกอบ

การวนจฉยวาไดรบนมแมพอหรอไม”

- ไดยนเสยงกลนนม (swallowing sound)

เมอมารดาสรางน�านมไดมาก รวมกบทารกดด

และกลนนมไดด

อาการแสดงในมารดา

- เตานมตงกอนปอนนม นมหลงดดนม

- เตาทไมถกดดมน�านมหยด

ประโยชนทมมากมายของนมแมส�าหรบ

ทารกและเดกเลก ทไมอาจมอาหารอนชนดใด

มาเทยบไดเปนสงซง ทกคนยอมรบ หนวยงานท

เกยวของตางมความพยายามในการด�าเนนงาน

ในรปแบบตางๆ เพอสงเสรมการเลยงลกดวย

นมแมอยางเดยวมาอยางตอเนองและยาวนาน

การพบวามภาวะ hypernatremic dehydra-

tion เกดขนไดในทารกทไดรบนมแมไมเพยงพอ

ไมวาจะจากสาเหตใดกตาม อาจกอใหเกดผล

แทรกซอนทเปนอนตรายแกทารกได จงควรม

การเฝาระวงและปองกนควบคไปกบการสงเสรม

แกไขปญหาใหมากขน รวมทงใหการวนจฉยและ

รกษาภาวะนแตเนนๆ อยางเหมาะสม เพอท�าให

งานนประสบความส�าเรจอยางแทจรงตอไป


1. Sawasdivorn S. Breast feeding situation in Thailand. International Conference

Breastfeeding Sick Baby; 2013 Jan 22-24; Kamolthip room: The Sukosol hotel.

2. Laing IA. Hypernatraemic dehydration in newborn infants. Acta Pharmacol

Sin 2002; 23 Suppl: 48-51.

3. Taksaphan S, Pengsaa K, Lerdsukpresert S, Kuslerdjariya S, Voramongkol N,

Harnpinijsak S. Intrauterine growth of northeastern Thai infant. J Pediatr

Soc Thai 1990; 29: 42-53.

4. Oddie S, Richmond S, Coulthard M. Hypernatraemic dehydration and breast

feeding: a population study. Arch Dis Child 2001; 85: 318–320.


5. Ahmed A, Iqbal J, Ahmad I, Charoo BA, Ahmad QI, Ahmad SM. Complications

due to breastfeeding associated hypernatremic dehydration. J Clin Neonatol

2014; 3: 153-157.

6. Livingstone VH, Willis CE, Wareth A, Laila O, Thiessen P, Lockitch, G. Neonatal

hypernatremic dehydration associated with breast-feeding malnutrition: a

retrospective survey. Can Med Assoc J 2000; 162: 647–652.

7. Moritz ML, Manole MD, Bogen DL, Ayus JC. Breastfeeding-Associated

Hypernatremia: Are We Missing the Diagnosis? Pediatrics 2005;116;e343

DOI: 10.1542/peds. 2004-2647 [cited 2015 feb 18]. Available from: http://

pediatrics.aappublications.org/content/116/3/e343.full.pdf

8. Jain S, Basu S. Hypernatremic Dehydration in Term and Near-Term Neonates.

Indian J Paediatr 2010; 77: 461.

9. Uras B, Ahmet NK, Guzide D, Alparslan T, Mansur MT. Moderate Hypernatremic

Dehydration in Newborn Infants: Retrospective Evaluation of 64 Cases. J

Matern Fetal Neonatal Med 2007; 20: 449-52.

10. Manganaro R, Mami C, Marrone T, Marseglia L, Gemelli M. Incidence of

dehydration and hypernatremia in exclusively breast- fed infants. J Pediatr

2001; 139: 673-675.

11. Erdeve O, Atasay B, Arsan S. Hypernatraemic dehydration in breastfed infants: Is

caesarean section a risk? Ann Trop Paediatr 2005; 25: 147-148.

12. Zaki SA, Mondkar J, Shanbag P, Verma R. Hypernatremic dehydration due to

lactation failure in an exclusively breastfed neonate. Saudi J Kidney Dis

Transpl 2012; 23: 125-128.

13. Yun JO, Ji EL, So HA, Yang KK, Sung KK, Ja KK, Byong KS, Yong HJ. Severe

hypernatremic dehydration in a breast–fed neonate. Korean J Pediatr 2007;

50: 85-88.

14. Rand SE, Kolberg . Neonatal Hypernatremic Dehydration Secondary to Lactation

Failure. J Am Board Fam Pract 2001; 14: 155-158.

15. Laing IA, Wong CM. Hypernatremia in the first few days: is the incidence rising? Arch

Dis Child Fetal Neonatal Ed 2002;87:F158-F162 doi:10.1136/fn.87.3.F158

[cited 2015 feb 18]. Available from: http://fn.bmjjournals.com/content/87/3/

F158.full


16. Bhat SR, Lewis P, Dinakar C. Hypernatremic Dehydration In a Neonate. Indian

Pediatr 2001; 38: 1174-1177.

17. Barman H, Das BK, Duwarah SG. Acute kidney injury in hypernatremic

dehydration in exclusively breastfed babies: Don’t ignore it! J Clin Neonatol

2014; 3: 124-125.

18. Bolat F, Oflaz MB, Gu¨ven AS, O¨zdemir G, Alaygut D, Do?an MT, et al. What Is the

Safe Approach for Neonatal Hypernatremic Dehydration? A Retrospective

Study From a Neonatal Intensive Care Unit. Pediatr Emerg Care 2013; 29:

808-813.

19. Elenberg E, Corden TE. Pediatric Hypernatremia Treatment & Management.

Medscape [internet]. 2014 [cited 2015 feb 18]. Available from: http://emedicine.

medscape.com/article/907653-treatment

20. สมพร โชตนฤมล. Metabolic Emergency. ใน: สนทร ฮอเผาพนธ, บรรณาธการ. Neonatilogy

2007. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษท ธนาเพรส จ�ากด; 2550. หนา 162 – 163.

21. เกรยงศกด จระแพทย. การเลยงลกดวยนมแม: ปญหาทพบบอยในทารก. ใน:

สนต ปณณะหตานนท, บรรณาธการ. Minimizing Neonatal Morbidities, พมพครงท

1. กรงเทพฯ: บรษท แอคทฟ พรนท จ�ากด; 2555. หนา 259 – 265.

22. Basiratnia M, Pishva N, Dehghani A. Prevalence of Breastfeeding-associated

Hypernatremia among Hospitalized Hyperbilirubinemic Neonates. Iranian

Journal of Neonatology 2014; 5: 12-16.

23. Wennberg RP, Johansson BB, Folbergrova J, Siesjo BK. Bilirubin-Induced Changes

in Brain Energy Metabolism after Osmotic Opening of the Blood-Brain Barrier.

Pediatr Res 1991; 30: 473-478.

24. American Academy of Pediatrics Subcommittee on Hyperbilirubinemia.

Management of hyperbilirubinemia in the newborn infant 35 or more weeks

of gestation. Pediatrics 2004; 114: 305.


การศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการเดกปฐมวยไทย

เขตบรการสขภาพท 8

เยาวรตนรตนนนตนกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

สพตราบญเจยมนกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ดร.วนเพญศวารมย นกวชาการสาธารณสขช�านาญการพเศษ

สรมาพรนาศพฒนนกวชาการสาธารณสข(ดานสงเสรมสขภาพ)

ศนยอนามยท6ขอนแกน

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาสถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพ

ท 8 โดยศกษาปจจยดานมารดา ปจจยแวดลอม และปจจยดานเดก และศกษาความสมพนธระหวาง

ปจจยดานมารดา ปจจยแวดลอม และปจจยดานเดกกบพฒนาการเดกปฐมวย ดวยการสมภาษณ

มารดาหรอผดแลเดก และประเมนพฒนาการเดก 0-5 ป จ�านวน 905 คน โดยใชเครองมอ Denver II

วเคราะหขอมลดวย การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ใชสถตไคสแควร

(Chi-Square Test) สถตการวเคราะหถดถอย (Regression Analysis) และสถตการถดถอยโลจสต

กเชงพห (Multiple Logistic Regression)

ผลการวจยพบวา เดกมพฒนาการสมวย รอยละ 66.3 พฒนาการสงสยลาชา รอยละ 33.7

และในภาพรวมมพฒนาการสงสยลาชาดานภาษามากทสด รอยละ 36.6 ในเดกอาย 0-2 ป และเดก

อาย 3-5 ป มพฒนาการเกนวยดานกลามเนอมดใหญมากทสด ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการ

ของเดกอยางมนยส�าคญทางสถตม 9 ปจจยคอ 1) ระดบการศกษาของมารดา (OR = 3.3 95% CI

= 1.25, 8.60, p-value = 0.054) 2) อาชพมารดา (OR = 1.1 95% CI = 0.62, 2.11, p-value =

0.016) 3) การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) (OR = 1.6 95% CI = 1.18,

2.08, p-value = 0.002) 4) อายของผดแลเดก (OR = 2.2 95% CI = 1.04, 4.70, p-value =

0.031) 5) อาชพของผดแลเดก (OR = 2.6 95% CI = 0.98, 6.84, p-value = 0.011) 6) น�า

หนกแรกเกด (OR = 1.5 95% CI = 1.01, 2.53, p-value = 0.045) 7) โรคประจ�าตวของเดก

(OR = 2.4 95% CI = 1.37, 4.15, p-value = 0.002) 8) สวนสงตามเกณฑอาย (OR = 1.5 95%

CI = 0.75, 2.84, p-value = 0.035) และ9) การเลนกบเดก (OR = 1.5 95% CI = 0.86, 2.58,

p-value = 0.019)


บทน�า

เดกเปนทรพยากรส�าคญของสงคม เดก

จงตองมพฒนาการเตมศกยภาพเพอใหสามารถ

เตบโตเป นคนด มคณภาพและมความสข

สามารถสรางสรรคและท�าประโยชนตอสงคม

ในกลมประเทศก�าลงพฒนาพบวา มเดกต�ากวา 5

ป อยางนอย 200 ลานคน มพฒนาการไมสมวย(1)

การส�ารวจพฒนาการเดก 1-5 ป ของส�านก

สงเสรมสขภาพ กรมอนามย ป 2550 ดวยการ

ใชเครองมอ DENVER II พบวา ภาพรวมของเดก

ทกกลมอายมพฒนาการรวมทกดานปกต รอยละ

66.7 เมอแยกตามอาย พบวาเดกอาย 1-3 ป และ

อาย 4-5 ป มพฒนาการรวมทกดานปกต รอยละ

74.6 และ 57.9 ตามล�าดบ ซงเปนการแสดง

ถงพฒนาการทลดนอยลงเมอเดกมอายเพมขน

และผลการประเมนพฒนาการในดานตางๆ พบ

วาดานทมปญหาพฒนาการลาชามากกวาดาน

อนๆ ไดแก ดานภาษา จากการส�ารวจสขภาพ

ประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 ป

2551– 2552 ส�าหรบพฒนาการทางดานภาษา

พบวา เดกอาย 1 ป รอยละ 4.5 ไมสามารถพด

ค�าทมความหมายทคนเคย และรอยละ 18.3 ไม

สามารถพดค�าทมความหมายอนๆ ทกษะดานสต

ปญญาหรอทกษะความพรอมในการเรยน ไดแก

ความสามารถในการบอกสไดอยางถกตองพบ

วา เดกมพฒนาการสมวยรอยละ 74 สวนทกษะ

ในการนบ (พนฐานดานคณตศาสตร) เดกม

พฒนาการสมวย รอยละ 35.2(2) ซงสอดคลองกบ

การส�ารวจระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทยของ

กรมสขภาพจต ในป 2554 ซงพบวา คาเฉลยระดบ

สตปญญาเดกนกเรยนไทย (IQ) ในภาพระดบ

ประเทศเทากบ 98.59 (คาเฉลยปกต 90-109)

ซงถอเปนคาระดบสตปญญาทอย ในเกณฑ

ปกต แตคอนไปทางต�า โดยเฉพาะเมอเทยบ

สถานการณระดบสตปญญาเดกในประเทศเอเชย

หลายๆ ประเทศ เชน ฮองกง สงคโปร จน ญปน

เมอดภาพของประเทศพบวา มเดก รอยละ 48.5

ทมระดบสตปญญาอยในเกณฑต�า(IQ <100)(3)

พฒนาการเปนกระบวนการเปลยนแปลง

ความสามารถในการท�าหนาท (function) และ

วฒภาวะ(maturity) ของอวยวะระบบตางๆ

รวมทงตวบคคลท�าให ท�าสงทยากและซบซอน

มากขนไดอยางมประสทธภาพตลอดจนการ

เพมทกษะใหมและความสามารถในการปรบตว

ตอสภาพแวดลอมหรอภาวะใหมในบรบทของ

ครอบครว และสงคม ปจจยทสงผลตอพฒนาการ

เดกปฐมวยมหลากหลายปจจยทงทางบวกและ

ทางลบ ปจจยดานชวภาพทเกยวของกบลกษณะ

ทางพนธกรรม หรอชดหนวยของยนทเดกได

รบสบทอดมาจากบดา มารดา ซงพบวา ความ

สมพนธระหวาง พนธกรรม และระดบเชาวน

ปญญาโดยรวมประมาณ รอยละ 50(4) โดยผ

เชยวชาญมขอสรปเบองตน รวมกน 2 ขอ คอ

พนธกรรมอาจเปนตวก�าหนดแนวทางทท�าให

เดกมปฏสมพนธอยางไรกบสงแวดลอม ซงจะม

ผลตอบสนองตอการเรยนรหรอสตปญญาของ

เดกเอง อกขอสรปหนงคอพนธกรรมทวานนาจะ

ประกอบดวยยนอยางนอย 2-3 ยน ทท�างานรวม

กน สวนปจจยดานบดา มารดา พบวา มารดาท

มอายนอยกวา 18 ป และยงไมเคยมบตรมความ

เสยงตอการคลอดเดกน�าหนกตวนอย(5) ในดาน

ภาวะโภชนาการระหวางตงครรภ พบวา ในขณะ

ตงครรภสารทมผลตอพฒนาการของเดกเปน

อยางมากคอ สารไอโอดน ซงเปนสารอาหารทม


ความจ�าเปนตอการพฒนาสมอง ในพนททขาด

ไอโอดนจะมผลกระทบตอระบบประสาท ไม

วาการทจะเปนสตปญญาลดลง อาจกอใหเกด

ภาวะสมองพการ หหนวก จากรายงานผลการ

ศกษาตางๆ (Meta-analysis) 2 งานวจยพบวา

ในเดกอายนอยกวา 5 ป ทขาดสารไอโอดนจะม

ระดบสตปญญาต�ากวาเดกทไมขาดสารไอโอดน

6.9 – 10.2 จด(6) ในสวนของการเลยงดซงเปน

ปจจยส�าคญ มงานวจยทแสดงใหเหนชดเจน

วา เดกทมปญหาพฒนาการลาชาสวนส�าคญคอ

ขาดการเลยงดและกระตนพฒนาการทเหมาะสม

ปจจยทมสวนส�าคญตอการกระตนพฒนาการ

เดกคอ การท�ากจกรรมรวมกบเดก จากการ

ศกษาพบวา การอานหนงสอรวมกบเดกจะสง

ผลบวกดานสตปญญามากกวา 6 จด(7) ซงกรม

อนามย กระทรวงสาธารณสขมนโยบายในการ

สงเสรมพฒนาการเดกไทยโดยสนบสนนให บดา

มารดา และผปกครองเดก มการจดกจกรรม กน

กอด เลน เลา รวมกบเดก และมโครงการหนงสอ

เลมแรก (Book start) แจกใหแกเดกเพอใหผ

ปกครองน�าไปอานกบบตรหลาน ในดานปจจย

การเลยงดทอาจสงผลกระทบตอพฒนาการเดก

คอ การปลอยใหเดกใชเวลาไปกบการดโทรทศน

เลนเกมส เลนอนเตอรเนต สงผลตอปญหาดาน

สมาธ การเรยน การนอน และการกนในเดก

โดย American Academy of Pediatrics ได

มค�าแนะน�าไมใหเดกทมอายต�ากวา 2 ขวบ ได

ดโทรทศน หรอใชสอเพอความบนเทงอนๆ(8)

ซงสอดคลองกบเดกทมปญหาการพดลาชาท

พบมากขนในประเทศไทยโดยพบวา สวนหนง

เกดจากสภาพแวดลอมทไมเออตอการสงเสรม

พฒนาการโดยปจจยหนงคอ การปลอยใหเดกด

โทรทศนตามล�าพง

จากขอมลทกลาวมาแลวขางตนท�าให

สรปไดวา ปจจยทมผลพฒนาการเดกมมากมาย

หลายประการ ไมวาจะเปน ปจจยจากตวมารดา

ตวเดก หรอสภาพแวดลอม ซงปญหาดาน

พฒนาการของเดกไทยพบวา ยงไมเปนไปตามท

ควรจะเปน โดยเฉพาะดานสตปญญา สวนหนง

กนาจะเปนเหตจากปจจยตาง ๆ ทไดกลาวมาใน

ขางตน จงมความจ�าเปนในการศกษาพฒนาการ

และปจจยทสงผลตอพฒนาการของเดกปฐมวย

เพอเปนการเฝาระวงปญหาเรองพฒนาการเดก

ปฐมวยอยางตอเนอง ซงผลการศกษาครงน

จะน�าไปเปนขอมลในการจดบรการสขภาพเพอ

เสรมสรางพฒนาการเดกปฐมวย ในเขตบรการ

สขภาพท 8 ไดอยางยงยนตอไป


1. เพอศกษาสถานการณพฒนาการเดก

ปฐมวย

2. เพอศกษาสถานการณป จจยด าน

มารดา ปจจยแวดลอม และปจจยดานเดก

3. เพอศกษาปจจยดานมารดา ปจจย

แวดลอม และปจจยดานเดก ทมความสมพนธ

กบพฒนาการเดกปฐมวย

ขอบเขตการวจย

ปจจยดานมารดา ไดแก 1) คณลกษณะ

ของมารดา/บดา ประกอบดวย อาย อายเมอตง

ครรภ การศกษา อาชพ 2) ภาวะสขภาพมารดา

ระหวางตงครรภ ประกอบดวย โรคประจ�าตว

ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ และ การตด

เชอระหวางตงครรภ 3) การฝากครรภและการ


คลอด 4) การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน

5) การไดรบยาเสรมธาตเหลก และ 6) พฤตกรรม

เสยงเรองการดมเครองดมแอลกอฮอล

ปจจยแวดลอม ไดแก 1) คณลกษณะของ

ผดแลเดก ประกอบดวย อาย การศกษา อาชพ

2) รายไดของครอบครว 3) ลกษณะครอบครว

และ 4) กจกรรมการสงเสรมพฒนาการเดก

ประกอบดวย การเลานทาน และการเลนกบเดก

ปจจยดานเดก ไดแก 1) คณลกษณะของ

เดก ประกอบดวย เพศ อาย ลกษณะการคลอด

2) ภาวะสขภาพของเดกแรกเกด ประกอบดวย

การขาดออกซเจน น�าหนกแรกเกด การคลอด

กอนก�าหนด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด

3) การเจบปวย ประกอบดวย โรคประจ�าตว

การเจบปวยในรอบ 1 ป และปญหาสขภาพ

ชองปาก และ 4) ภาวะโภชนาการ ประกอบดวย

การกนนมแม การไดรบยาน�าธาตเหลก น�าหนก

ตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย และ

น�าหนกตามเกณฑสวนสง

นยามศพทในการวจย

การได รบยาธาต เหลกเสรมไอโอดน

หมายถง หญงตงครรภไดรบยาบ�ารงครรภ ทเปน

ยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine)

ระหวางการฝากครรภ

การไดรบยาเสรมธาตเหลก หมายถง

หญงตงครรภไดรบยาบ�ารงครรภ ทเปนยาเสรม

ธาตเหลก (FBC) ระหวางการฝากครรภ

พฒนาการเดกปฐมวย หมายถง การ

เปลยนแปลงดานการท�าหนาทของรางกาย

(Function maturation) ตามอาย ตลอดจน

พฤตกรรมตาง ๆ ทแสดงถงความกาวหนาตาม

ล�าดบทง 4 ดาน คอ ดานกลามเนอมดใหญ

ดานภาษา ดานกลามเนอมดเลก ดานสงคมและ

การชวยเหลอตวเองซงท�าการประเมนโดยใช

เครองมอ Denver II

แบบประเมนพฒนาการเดกปฐมวย

หมายถง เครองมอ Denver II ทใชในการ

ประเมนพฒนาการ เดกแรกเกด – 5 ป การแปล

ขอสอบรายขอ (Denver II) อธบายเกณฑการ

ประเมน โดย แพทยผเชยวชาญ ดานพฒนาการ

เดกปฐมวย นายแพทยพนต โลเสถยรกจ

ผอ�านวยการศนยอนามยท 3 ดงน

เกนวย (Advance Items) หมายถง

เดกสามารถท�าขอทดสอบทอยทางขวามอของ

เสนอายอยหนาเสนเปอรเซนตไทลท 25

ควรระวง (Caution Items) หมายถง

เดกไมสามารถท�าขอทดสอบทอยบนเสนอาย

ระหวางเปอรเซนตไทลท 75 และ 90

ลาชา (Delayed Items) หมายถง เดก

ไมผานขอทดสอบทอยทางดานซายของเสนอาย

ทมากกวาเปอรเซนตไทลท 90

การแปลผลการทดสอบโดยรวม Denver

II

ปกต (Normal) เดกทท�าการประเมน

พฒนาการเดกโดยไมมขอทดสอบ “ลาชา” และ /

หรอ มขอทดสอบ “ควรระวง” เพยง 1 ขอเทานน

สงสย (Suspect) เดกทท�าการประเมน

พฒนาการเดกมขอทดสอบ “ควรระวง 2 ขอขน

ไป และ/หรอ มขอทดสอบ “ลาชา” 1 ขอขนไป

ผดแลเดก หมายถง บดา หรอมารดา หรอ

คสามภรรยาคนใหม หรอป ยา ตา ยาย ญาตท

มความสมพนธทางสายโลหต ใชเวลาในการดแล

เดกมากทสดในรอบ 6 เดอนทผานมา


กจกรรมการส ง เสรมพฒนาการเดก

หมายถง วธการ กจกรรมการแสดงออกของ

ผเลยงดเดก ซงปฏบตตอเดกเปนประจ�า ไดแก

การเลานทาน การเลนกบเดก

การเลานทาน หมายถง การเลานทานอยาง

มคณภาพ ซงไดแก การเลา / อานนทานใหเดก

ฟงทกวน อยางนอยวนละ 10 นาท

การเล น หมายถง การเล นอย างม

คณภาพ ซงไดแก การเลนกบเดกโดยไมใชสอ

อเลกทรอนกส วนละ 30 นาท อยางนอย 3 วน

/ สปดาห

ลกษณะครอบครว แบงเปน 2 แบบ คอ

ครอบครวเดยว และครอบครวขยาย ครอบครว

เดยว คอ ครอบครวทมสมาชกในครอบครว

ประกอบดวย บดา มารดา และ ลก ครอบครว

ขยาย คอ ครอบครวทมสมาชกครอบครว

ประกอบดวย บดา มารดา และ ลก โดยอาจจะ

มปยา หรอตายาย หรอญาตคนอนๆ อาศยอยใน

บานเดยวกน

ภาวะออกซเจนเมอแรกเกด หมายถง การ

ประเมนสภาพทารกแรกเกด โดยการใหคะแนน

APGAR Score ดวยการ สงเกตสผว ชพจร หรอ

อตราการเตนของหวใจ ปฏกรยาการตอบสนอง

ตอสงกระตนการเคลอนไหวตางๆ หรอความ

ตงตวของกลามเนอ และ การหายใจของทารก

เมอ 1 และ 5 นาท หลงคลอด โดยแบงเปน 3

ระดบ ไดแก ภาวะขาดออกซเจนรนแรง (APGAR

Score 0-3) ภาวะขาดออกซเจน (APGAR Score

4-7) และปกต (APGAR Score 8 ขนไป)

การฝากครรภคณภาพ หมายถง การฝาก

ครรภ 5 ครงตามเกณฑอายครรภ ไดแก ครงท 1

การฝากครรภเมออายครรภระหวาง1-12 สปดาห

ครงท 2 อายครรภระหวาง 16-20 สปดาห

ครงท 3 อายครรภระหวาง 24-28 สปดาห

ครงท 4 อายครรภระหวาง 30-34 สปดาห และ

ครงท 5 อายครรภระหวาง 36 สปดาหขนไป

รายไดครอบครว หมายถง รายไดของ

สมาชกทกคนในครอบครวรวมกน จดกลมราย

ไดเปน ต�ากวา 10,000 บาท/เดอน 10,001-

20,000 บาท/เดอน และ 20,001 บาทขนไป/

เดอน

การคลอด หมายถง ลกษณะการคลอด

แบงเปน คลอดปกต ผาทองคลอด เครองดดสญ

ญากาศ และใชคมท�าคลอด

การคลอดกอนก�าหนด หมายถง เดกคลอด

กอนอายครรภครบก�าหนด โดยคลอดเมออาย

ครรภนอยกวา 37 สปดาห

กนนมแม หมายถง การทเดกไดกนนม

แมอยางเดยว ตอเนอง 6 เดอน โดยไมกนน�าหรอ

อาหารเสรม

การเจบปวยในรอบ 1 ป หมายถง การเจบ

ปวยจนตองนอนโรงพยาบาล ดวยโรคทองรวง

และโรคปอดบวม

วธด�าเนนการวจย

การวจยน เป นการวจยเช งพรรณนา

(Descriptive Study) เกบรวบรวมขอมลดวยการ

สมภาษณ มารดา บดา หรอผดแลเดกทมความ

สมพนธทางสายโลหต ดวยเครองมอทผวจยสราง

และพฒนาขน รวมทงการประเมนพฒนาการเดก

0-5 ป โดยใชเครองมอ Denver II ซงผานความ

เหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยใน

มนษย กรมอนามย ตามรหสโครงการวจยท 047

เมอวนท 10 มนาคม 2557


ค�านวณขนาดตวอยางเพอเปนตวแทนเขต

สขภาพดวยความเชอมน 95 เปอรเซนต และ

ความผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชก

ของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของ

ความชกดงกลาว โดยใชสตรดงน

การสมภาษณ มารดา บดา หรอผดแลเดกทมความสมพนธทางสายโลหต ดวยเครองมอทผวจยสรางและพฒนาขน รวมทงการประเมนพฒนาการเดก 0-5 ป โดยใชเครองมอ Denver II ซงผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย กรมอนามย ตามรหสโครงการวจยท 047 เมอวนท 10 มนาคม 2557

ค านวณขนาดต วอย า ง เ พ อ เป นตวแทนเขตสขภาพด วยความเช อมน 95 เปอรเซนต และความผดพลาดสงสดในการประมาณคาความชกของสงสยพฒนาการลาชาไมเกนรอยละ 2.8 ของความชกดงกลาว โดยใชสตรดงน

Nf = (n/ (1+ (n/N))

เมอ alpha/2 = 0.025 Z (alpha/2) = -1.95996 P = 33.3*

N = 390,936** *รอยละเดกปฐมวยมพฒนาการสงสยลาชา ป 2550 ส ารวจโดยกรมอนามย

**ขอมลเดก 0-5 ป ในเขตสขภาพท 8 จากส านกงานสถตแหงชาต ณ เดอนธนวาคม 2556

การสมตวอยางใช เปนแบบ (Three-Stages Custer Sampling) โดยมจงหวดในเขตสขภาพท8 เปนหนวยตวอยางขนทหนง ต าบลเปนหนวยตวอยางขนทสอง และเดกอาย 0-5 ปเปนหนวยตวอยางขนทสาม เกบตวอยางเดกในแตละต าบลตวอยาง อยางนอยต าบลละ 23 คน หากต าบลใดมกลมเปาหมายไมครบ ใหเกบจากต าบลใกลเคยง โดยเกบตวอยางและสามารถน ามาวเคราะหไดทงสน 905 คน เครองมอทใชในการวจย

เ ค ร อ ง ม อ ท ใ ช ใ น ก า ร ว จ ย ค ร ง น ประกอบดวย 3 สวน คอ

1.แบบสอบถาม มารดา บดา หร อ ผดแลเดก และเดก และมการควบคมคณภาพของแบบสอบถามโดยใหผ เช ยวชาญดาน

พฒนาการเดก 3 คน ตรวจสอบความตรงของเนอหา หลงจากมการปรบแบบสอบถามตามขอเสนอแนะแลวน าแบบสอบถาม ไปทดลองใชกบ มารดาและเดกทมอายตงแต 8 เดอน 16 วนขนไป จนถง อาย 5 ป 11 เดอน 29 วน จ านวน 30 ราย ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ชลบรและไดปรบแบบสอบถาม กอนจะน าไปใช หลงจากนนไดมการท าความเขาใจเกยวกบแบบสอบถาม ใหแกทมเกบขอมล เพอความเขาใจตรงกน

2. สมดบนทกสขภาพแมและเดก กราฟประเมนสภาวการณเจรญเตบโต น าหนก และสวนสง ตามเกณฑอาย น าหนกตามเกณฑสวนสง (เกณฑอางองการเจรญเตบโต กองโภชนาการ กรมอนามย, 2543)

*รอยละเดกปฐมวยมพฒนาการสงสยลาชา ป 2550 ส�ารวจโดยกรมอนามย

**ขอมลเดก 0-5 ป ในเขตสขภาพท 8 จากส�านกงานสถตแหงชาต ณ เดอนธนวาคม 2556

การส มตวอยางใชเปนแบบ (Three-

Stages Custer Sampling) โดยมจงหวดในเขต

สขภาพท8 เปนหนวยตวอยางขนทหนง ต�าบล

เปนหนวยตวอยางขนทสอง และเดกอาย 0-5 ป

เปนหนวยตวอยางขนทสาม เกบตวอยางเดก

ในแตละต�าบลตวอยาง อยางนอยต�าบลละ 23 คน

หากต�าบลใดมกลมเปาหมายไมครบ ใหเกบจาก

ต�าบลใกลเคยง โดยเกบตวอยางและสามารถน�า

มาวเคราะหไดทงสน 905 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบ

ดวย 3 สวน คอ

1. แบบสอบถาม มารดา บดา หรอ ผดแลเดก

และเดก และมการควบคมคณภาพของแบบ

สอบถามโดยใหผเชยวชาญดานพฒนาการเดก

3 คน ตรวจสอบความตรงของเนอหา หลงจาก

มการปรบแบบสอบถามตามขอเสนอแนะแลวน�า

แบบสอบถาม ไปทดลองใชกบ มารดาและเดกท

มอายตงแต 8 เดอน 16 วนขนไป จนถง อาย 5 ป

11 เดอน 29 วน จ�านวน 30 ราย ทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ชลบรและได

ปรบแบบสอบถาม กอนจะน�าไปใช หลงจากนน

ไดมการท�าความเขาใจเกยวกบแบบสอบถาม

ใหแกทมเกบขอมล เพอความเขาใจตรงกน

2. สมดบนทกสขภาพแมและเดก กราฟ

ประเมนสภาวการณเจรญเตบโต น�าหนก และ

สวนสง ตามเกณฑอาย น�าหนกตามเกณฑ

สวนสง เกณฑอางองการเจรญเตบโต กอง

โภชนาการ กรมอนามย

3. แบบประเมนพฒนาการเดกปฐมวย

Denver II ซงม 4 ดาน ไดแก ดานสงคมและ

การชวยตนเอง ดานการใชกลามเนอมดเลก ดาน

ภาษา และดานกลามเนอมดใหญ ซงเครองมอน

มความไวในการคดกรอง (sensitivity) 0.56 –

0.83 และ ความจ�าเพาะเจาะจง 0.43–0.80(9)


การควบคมคณภาพระหวางเกบขอมล

โดยผท�าการสมภาษณ ตรวจสอบความ

ครบถวน หลงเสรจสนการสมภาษณทนท หากไม

ครบถวนใหถามซ�า หลงจากนนหวหนาทมตรวจ

สอบขอมลอกครงกอนบนทกขอมล และหาก

แบบสอบถามชดใดมขอมลไมครบถวน จะไมน�า

มาใชในการวเคราะห สวนการตรวจสอบคณภาพ

ของการประเมนพฒนาการเดก ผประเมนจะ

ค�านวณอายเดกซ�าอกครง และตรวจสอบความ

ครบถวน ถกตองของแบบประเมนแตละชด จาก

นนเมอกลบมายงหนวยงาน จะท�าการตรวจสอบ

แบบประเมนทกชดโดยหวหนาทม และสมตรวจ

สอบความถกตองโดยผวจยหลกอกครง และ

ระหวางการเกบขอมลหากมปญหาใหปรกษา

ผวจยหลก และปรกษาแพทยผเชยวชาญดาน

พฒนาการเดกปฐมวย นายแพทยพนต โลเสถยร

กจ ผอ�านวยการศนยอนามยท 3 ชลบร

การวเคราะหขอมล

สถตทใชในการวเคราะหขอมล ประกอบ

ดวยสถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละ คา

สงสด ต�าสด คาเฉลย มธยฐาน ความแปรปรวน

และการวเคราะหความสมพนธใชสถตไคสแคว

ร (Chi-Square Test) สถตเชงอนมาน คอ การ

วเคราะหถดถอย (Regression Analysis) ท

ระดบนยส�าคญ (p = 0.05) และการถดถอยโลจ

สตกเชงพห (Multiple Logistic Regression)


คณลกษณะของมารดา พบวา มารดามอาย

เฉลย 29 ป มารดามอายนอยทสด 16 ป มารดา

อายมากทสด 48 ป อายมารดาเมอตงครรภพบ

วา มารดาตงครรภมอายเฉลย 25.9 ป มารดา

ตงครรภอายนอยทสด 14 ป มารดาตงครรภอาย

มากทสด 44 ป ระดบการศกษาสงสดของมารดา

พบวา มารดาจบการศกษา ระดบมธยมศกษา/

ปวช. รอยละ 62.5 มารดามอาชพรบจาง รอย

ละ 37.9 คณลกษณะของบดา พบวา บดามอาย

เฉลย 32.4 ป บดามอายนอยทสด 17 ป บดา

มอายมากทสด 72 ป มบดาทอาย 17–19 ป

รอยละ 1.8 ระดบการศกษาสงสดของบดา พบ

วา จบการศกษาระดบมธยมศกษา/ ปวช. รอย

ละ 51.3 อาชพของบดา มอาชพรบจาง รอยละ

56.8 ประวตการตงครรภและการคลอด พบวา

หญงตงครรภมการฝากครรภครบ 5 ครงตาม

เกณฑคณภาพรอยละ 51.2 หญงตงครรภฝาก

ครรภเรวกอนอายครรภ 12 สปดาห มรอยละ

56.4 เมออายครรภมากขนหญงตงครรภจะไป

ฝากครรภเพมขน โดยหญงตงครรภจะไปฝาก

ครรภมากทสดทอายครรภ 30–34 สปดาห รอย

ละ 90.8 โดยหญงตงครรภจะไปฝากครรภทโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมากทสด รอยละ

48.2 อยางไรพบวามหญงตงครรภไมไปฝากครรภ

ถงรอยละ 6.2 สถานทคลอดพบวา คลอดทโรง

พยาบาลชมชน รอยละ 58.5 การเจบปวยขณะ

ตงครรภของมารดา พบวา มารดามโรคประจ�า

ตวระหวางตงครรภ รอยละ 10.4 โรคประจ�าตว

ของมารดา 3 ล�าดบแรกคอ โรคธาลสซเมย โรค

โลหตจาง และโรคหอบหด การตดเชอระหวาง

ตงครรภ พบวา มารดาตดเชอระหวางตงครรภ

มเพยงรอยละ 1.2 การตดเชอทพบคอ ไวรส

ตบอกเสบ ระบบทางเดนปสสาวะอกเสบ เอช

ไอว ซฟลส และอสกอใส สวนภาวะแทรกซอน

ระหวางตงครรภ พบรอยละ 8.1 ภาวะแทรกซอน


ทพบ 3 ล�าดบแรกคอ ความดนโลหต เบาหวาน

และตงครรภแฝด ยาบ�ารงในระหวางตงครรภท

หญงตงครรภไดรบคอ ยาธาตเหลกเสรมไอโอดน

(Obimin/Triferdine) มากทสด รอยละ 63.1

รองลงมาเปน ยาโฟลค (Folic) และยาเสรมธาต

เหลก (FBC) มารดา รอยละ 2.3 ดมเครองดมท

มสวนผสมของแอลกอฮอล

เดกไดรบการดแลโดยมารดาเปนหลก

รอยละ 57.5 รองลงมาเดกไดรบการดแลจาก

ปยา ตายายทวด รอยละ 35.1 โดยผดแลเดก

มอายเฉลย 38.1 ป อายนอยทสด 16 ป อาย

มากทสด 89 ป ระดบการศกษาสงสดของผดแล

เดก พบวา จบการศกษาระดบมธยมศกษา/ปวช.

มากทสด รอยละ 44.6 อาชพของผดแลเดก พบ

วา ประกอบอาชพเกษตรกรรมมากทสด รอยละ

37.3 รายไดครอบครว พบวา ครอบครวมราย

ไดเฉลย 14,966.5 บาท/เดอน รายไดนอยทสด

1,000 บาท/เดอน รายไดมากทสด 200,000

บาท/เดอน โดยมรายไดไมเกน 10,000 บาท/

เดอน รอยละ 58.4 ในสวนของความพอเพยง

ของรายได พบวา ครอบครวมรายไดไมเพยง

พอตอการใชจายและมหนสน รอยละ 40.0 ม

รายไดเพยงพอตอการใชจาย รอยละ 35.4 และ

ครอบครวมรายไดเพยงพอ มเหลอเกบ รอยละ

24.6 ลกษณะครอบครว พบวา ครอบครวขยาย

รอยละ 75.0 ครอบครวคน 3 วย พบวา เดก

อยกบครอบครวคน 3 วยทสมาชกในครอบครว

ประกอบดวย บดามารดาป ย าตายายทวด

รอยละ 53.1

กลมตวอยางเดกปฐมวยทงหมด 905 ราย

เดกเพศชาย รอยละ 48.6 และเพศหญงรอยละ

51.4 เปนเดกกลมอาย 0-2 ป รอยละ 57.8 และ

กลมอาย 3-5 ป รอยละ 42.2 สวนใหญคลอด

ครบก�าหนด (อายครรภตงแต 37 สปดาหขนไป)

รอยละ 88.1 สวนลกษณะการคลอด พบวา สวน

ใหญเปนการคลอดปกต รอยละ 74.8 มน�าหนก

แรกเกด 2,500-4,000 กรม รอยละ 88.1 และ

มน�าหนกแรกเกดนอยกวา 2,500 กรม รอยละ

10.5 เมอพจารณาคะแนนการตรวจสภาพของ

ทารกเมอแรกเกด เมอ 1 นาท และ 5 นาท พบ

วา สวนใหญทารกมการตอบสนองทด (คะแนน

APGAR Score = 8-10) รอยละ 92.5 และ 94.4

ตามล�าดบ เดกมภาวะแทรกซอนหลงคลอดรอย

ละ 25.2 ภาวะแทรกซอนทพบ 3 ล�าดบแรกคอ

ตวเหลองตองสองไฟ ไดรบออกซเจน และใส

ทอชวยหายใจ เดกมโรคประจ�าตว รอยละ 5.6

โรคทพบ 3 ล�าดบแรก คอ หอบหด G6PD และ

ธาลสซเมย การเจบปวยของเดกจนตองนอนพก

รกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 1 ป พบวา สวน

ใหญเดกไมเคยปวย รอยละ 92.5 มเดกเคยปวย

ดวยโรคทองรวง รอยละ 5.7 ปวยดวยปอดบวม

รอยละ 2.7 และมเดกทปวยดวยโรคทองรวงและ

ปอดบวม รอยละ 0.9 เดกมปญหาสขภาพชอง

ปาก รอยละ 35.8 ปญหาสขภาพชองปากทพบ

ไดแก ฟนผ รอยละ 20.8 และเหงอกอกเสบรอย

ละ 1.0 ภาวะโภชนาการของเดก การกนนมแม

อยางเดยว พบวา เดกมการกนนมแมอยางเดยว

6 เดอนขนไป รอยละ 36.2 อยางไรกตามพบวา ม

เดกทไมกนนมแมรอยละ7.6 การไดรบยาน�าธาต

เหลกเมอเดกอาย 6 เดอนขนไป มเพยงรอยละ

24.7 ในภาพรวมเดกมน�าหนกตามเกณฑสวนสง

พบวา สมสวน รอยละ 69.2 ในกลมอาย 0-2 ป


และ 3-5 ป มรปรางสมสวน รอยละ 66.5 และ

รอยละ 72.8 สวนสงตามเกณฑอาย พบวา ใน

ภาพรวมเดกมสวนสงตามเกณฑ รอยละ 72.6

และสงกวาเกณฑ รอยละ 6.2 ทงในกลมเดก

อาย 0-2 ป และเดก 3-5 ป มสวนสงตามเกณฑ

อาย รอยละ 72.8 และ 72.5 น�าหนกตามเกณฑ

อาย พบวา ในภาพรวมเดกมน�าหนกตามเกณฑ

รอยละ 72.6 และน�าหนกมากกวาเกณฑ รอยละ

6.2 ทงในกลมเดกอาย 0-2 ป และเดก 3-5 ป ม

น�าหนกตามเกณฑ รอยละ 69.7 และ 76.5 ตาม

ล�าดบ ในเดก 3-5 ปจะมเดกน�าหนกตามเกณฑ

มากกวาเดกอาย 0-2 ป ในขณะทเดก 0-2 ป ม

เดกน�าหนกมากกวาเกณฑ และน�าหนกคอนขาง

นอยมากกวาเดก 3-5 ป

พฒนาการเดกปฐมวย เขตสขภาพท 8 พบ

วา เดกมพฒนาการสมวย รอยละ 66.3 และ

พฒนาการรวมสงสยลาชา รอยละ 33.7 และ

หากพจารณาพฒนาการรายดาน พบวา เดกม

พฒนาการลาชาดานภาษามากทสด รอยละ 36.6

เดกมพฒนาการเกนวยดานกลามเนอมดใหญ

มากทสด รอยละ 8.1 เดกอาย 0-2 ป พบวา เดก

มพฒนาการสมวย รอยละ 75.5 พฒนาการสงสย

ลาชา รอยละ 24.5 และหากพจารณาพฒนาการ

รายดานพบวา มพฒนาการลาชาดานสงคมและ

การชวยเหลอตนเองมากทสด รอยละ 22.6 และ

เดกมพฒนาการเกนวยดานกลามเนอมดใหญ

มากทสด รอยละ 7.5 เดกอาย 3-5 ป พบวา เดก

มพฒนาการสมวย รอยละ 53.7 พฒนาการสงสย

ลาชา รอยละ 46.3 และหากพจารณาพฒนาการ

รายดาน พบวา มพฒนาการลาชาดานภาษามาก

ทสด รอยละ 58.6 และเดกมพฒนาการเกนวย

ดานกลามเนอมดใหญมากทสด รอยละ 8.9 เมอ

เปรยบเทยบระหวางกลมอาย พบวา เดกอาย 0-2

ป มพฒนาการสมวยมากกวาเดกอาย 3-5 ป เดก

อาย 0-2 ป มพฒนาการลาชาดานสงคมและการ

ชวยเหลอตนเองมากทสด ในขณะทเดกอาย 3-5

ป มพฒนาการลาชาดานภาษามากทสด ทงใน

ภาพรวมและในเดกอาย 0-2 ป และเดกอาย 3-5

ป เดกมพฒนาการเกนวยดานกลามเนอมดใหญ

มากทสด ดงตารางท 1


ตารางท1 จ�านวนและรอยละของพฒนาการเดกปฐมวย เขตสขภาพท 8 จ�านวน 905 คนตารางท1 จ านวนและรอยละของพฒนาการเดกปฐมวย เขตสขภาพท 8 จ านวน 905 คน

พฒนาการ รวม อาย 0-2 ป อาย 3-5 ป

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ พฒนาการโดยรวมเดกปฐมวย

สมวย 600 66.3 395 75.5 205 53.7 สงสยลาชา 305 33.7 128 24.5 177 46.3 พฒนาการรายดาน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

พฒนาการสมวย

ดานกลามเนอมดเลก 705 77.9 446 85.3 259 67.8 ดานกลามเนอมดใหญ 703 77.7 418 79.9 285 74.6 ดานสงคมและการชวยเหลอตนเอง 702 77.6 376 71.9 326 85.3 ดานภาษา 543 60.0 395 75.5 148 38.7 พฒนาการสงสยลาชา

ดานภาษา 331 36.6 107 20.5 224 58.6 ดานกลามเนอมดเลก 179 19.8 65 12.4 114 29.8 ดานสงคมและการชวยเหลอตนเอง 173 19.1 118 22.6 55 14.4 ดานกลามเนอมดใหญ 129 14.3 66 12.6 63 16.5 พฒนาการเกนวย

ดานกลามเนอมดใหญ 73 8.1 39 7.5 34 8.9

ดานภาษา 31 3.4 21 4.0 10 2.6

ดานสงคมและการชวยเหลอตนเอง 30 3.3 29 5.5 1 0.3

ดานกลามเนอมดเลก 21 2.3 12 2.3 9 2.4

ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการ

ของเดกคอ อาชพของมารดา การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) อาย และอาชพของผดแลเดก การเลนกบเดก ดงตารางท 2

อาชพของมารดามความสมพนธกบพฒนาการของเดกอยางมนยส าคญทางสถตท (p-value = 0.016) เดกทเกดจากมารดาทมอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจจะมพฒนาการ

สงสยลาชามากทสด รอยละ 38 .5 และเดกทเกดจากมารดาทมอาชพคาขายจะมพฒนาการสงสยลาชานอยทสด รอยละ 19.4 โดยในเดกทมพฒนาการสงสยลาชาพบวา เดกทมารดามอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจ และรบจางมความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทมารดาไมไดท างาน/แมบาน/อนๆ 1.1 เทา

การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) ของมารดามความสมพนธ

ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการของ

เดกคอ อาชพของมารดา การไดรบยาธาตเหลก

เสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) อาย และ

อาชพของผดแลเดก การเลนกบเดก ดงตารางท 2

อาชพของมารดามความสมพนธ กบ

พฒนาการของเดกอยางมนยส�าคญทางสถต

ท (p-value = 0.016) เดกทเกดจากมารดาท

มอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจจะมพฒนาการ

สงสยลาชามากทสด รอยละ 38.5 และเดกท

เกดจากมารดาทมอาชพคาขายจะมพฒนาการ

สงสยลาชานอยทสด รอยละ 19.4 โดยในเดกทม

พฒนาการสงสยลาชาพบวา เดกทมารดามอาชพ

รบราชการ/รฐวสาหกจ และรบจางมความเสยง

ตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทมารดาไม

ไดท�างาน/แมบาน/อนๆ 1.1 เทา


การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/

Triferdine) ของมารดามความสมพนธกบ


(p-value = 0.002) เดกทเกดจากมารดาทไมได

รบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/ Trifer-

dine) ระหวางตงครรภจะมพฒนาการสงสยลาชา

รอยละ 40.1 และเดกทเกดจากมารดาทไดรบ

ยาธาตเหลกเสรมไอโอดน(Obimin/ Triferdine)

ระหวางตงครรภจะมพฒนาการสงสยลาชา

รอยละ 29.9 โดยในเดกทมพฒนาการสงสยลาชา

พบวา เดกทเกดจากมารดาทไมไดรบยาธาตเหลก

เสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) ระหวาง

ตงครรภมความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชา

มากกวาเดกเกดจากมารดาทไดรบยาธาตเหลก

เสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine) ระหวาง

ตงครรภ 1.6 เทา

อายของผ ดแลเดกมความสมพนธกบ


(p-value = 0.031) เดกทไดรบการเลยงดจากผ

ดแลเดกทอาย16-19 ป มพฒนาการสงสยลาชา

มากทสด รอยละ 48.3 และเดกทไดรบการเลยง

ดจากผดแลเดกทอาย 20-39 ปมพฒนาการ

สงสยลาชานอยทสด รอยละ 29.7 โดยในเดก

ทมพฒนาการสงสยลาชาพบวา เดกทไดรบการ

เลยงดจากผดแลเดกทอาย 16-19 ป มความเสยง

ตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทไดรบการ

เลยงดจากผดแลเดกทอาย 20-39 ป 2.2 เทา เดก

ทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทอาย 40-59 ป

และ 60 ปขนไป มความเสยงตอพฒนาการสงสย

ลาชามากกวาเดกทไดรบการเลยงดจากผดแล

เดกทอาย 20-39 ป 1.4 เทา

อาชพของผ ดแลเดกมความสมพนธกบพฒนาการของเดกอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value = 0.011) เดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจ จะมพฒนาการสงสยลาชามากทสด รอยละ 39.3 และเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพคาขายจะมพฒนาการสงสยลาชานอยทสด รอยละ 20.0 โดยในเดกทมพฒนาการสงสยลาชาพบวา เดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพไมไดท�างาน/แมบาน/อนๆ มความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพคาขาย 2.4 เทา เดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพเกษตรกรรมมความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพคาขาย 2.1 เทา เดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจ มความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพคาขาย 2.6 เทา และเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพรบจางมความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทไดรบการเลยงดจากผดแลเดกทมอาชพคาขาย 1.3 เทา การ เล นกบ เด กมความสมพนธ กบพฒนาการของเดกอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value = 0.019) โดยเดกทครอบครวไมมการเลนกบเดกจะมพฒนาการสงสยลาชามากทสด รอยละ 38.1 และเดกทครอบครวมการเลนกบเดก อยางมคณภาพมพฒนาการสงสยลาชานอยทสด รอยละ 29.2 เดกทครอบครวไมมการเลนกบเดกและเลนกบเดกอยางไมมคณภาพมความเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทครอบครว มการเลนกบเดกอยางมคณภาพ 1.5 เทา


ตารางท2 ความสมพนธของปจจยทมผลกบพฒนาการรวมของเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพท 8ตารางท 2 ความสมพนธของปจจยทมผลกบพฒนาการรวมของเดกปฐมวยไทย เขตสขภาพท 8

ปจจย พฒนาการรวม

จ านวนตวอยาง

สมวย สงสยลาชา p-value OR 95% CI OR จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ LB UB

อาชพมารดา 905 600 66.3 305 33.7 0.016

ไมไดท างาน/แมบาน£ 257 166 64.6 91 35.4

เกษตรกรรม 181 130 71.8 51 28.2 0.7 0.47 1.08

รบจาง 343 214 62.4 129 37.6 1.1 0.79 1.54

คาขาย 72 58 80.6 14 19.4 0.4 0.23 0.83

รบราชการ/รฐวสาหกจ 52 32 61.5 20 38.5 1.1 0.62 2.11

(Obimin/Triferdine) 905 600 66.3 305 33.7 0.002

ไดรบ£ 571 400 70.1 171 29.9 ไมไดรบยา ไมทราบ 334 200 59.9 134 40.1 1.6 1.18 2.08 อายของผดแลเดก(ป) 905 600 66.3 305 33.7 0.031

20-39 £ 488 343 70.3 145 29.7 16-19 29 15 51.7 14 48.3 2.2 1.04 4.70 40-59 332 207 62.3 125 37.7 1.4 1.06 1.92 60 ขนไป 56 35 62.5 21 37.5 1.4 0.80 2.52 อาชพของผดแลเดก 905 600 66.3 305 33.7 0.011 คาขาย£ 65 52 80.0 13 20.0 ไมไดท างาน/แมบาน/ พอบาน/อนๆ

359 224 62.4 135 37.6 2.4 1.27 4.60

เกษตรกรรม 338 220 65.1 118 34.9 2.1 1.12 4.10 รบราชการ/ รฐวสาหกจ

28 17 60.7 11 39.3 2.6 0.98 6.84

รบจาง 115 87 75.7 28 24.3 1.3 0.61 2.70 การเลนกบเดก 905 600 66.3 305 33.7 0.019

เลนอยางมคณภาพ£ 445 315 70.8 130 29.2 ไมมการเลนกบเดก 63 39 61.9 24 38.1 1.5 0.86 2.58 เลนอยางไมมคณภาพ 397 246 62.0 151 38.0 1.5 1.12 1.98

£ กลมอางอง


ปจจยทมความสมพนธตอพฒนาการรวม

ของเดกปฐมวยเมอควบคมอทธพลของปจจย

อนๆ พบวา ม 6 ปจจย คอ ระดบการศกษาของ

มารดา การไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน การ

เลนกบเดก น�าหนกแรกเกด โรคประจ�าตวของ

เดก และสวนสงตามเกณฑอาย ดงตารางท 3

ถาควบคมการไดรบยาธาตเหลกเสรม

ไอโอดน (Obimin/Triferdine) การเลนกบเดก

น�าหนกแรกเกด โรคประจ�าตวเดก และสวนสง

ตามเกณฑอาย พบวา เดกทเกดจากมารดาทไม

ไดเรยนหนงสอและไมทราบระดบการศกษาจะ

เสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทเกด

จากมารดามระดบการศกษาปรญญาตร/สงกวา

ปรญญาตร 3.3 เทา

ถาควบคมระดบการศกษาของมารดา

การเลนกบเดก น�าหนกแรกเกด โรคประจ�าตว

เดก และสวนสงตามเกณฑอาย พบวา เดกทเกด

จากมารดาทไมไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน

(Obimin/Triferdine) ระหวางตงครรภมความ

เสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกเกด

จากมารดาทไดรบยาธาตเหลกเสรมไอโอดน

(Obimin/Triferdine) ระหวางตงครรภ 1.4 เทา

ถาควบคมระดบการศกษาของมารดา การไดรบ

ยาธาตเหลกเสรมไอโอดน (Obimin/Triferdine)

น�าหนกแรกเกด โรคประจ�าตวเดก และสวน

สงตามเกณฑอาย พบวา เดกทครอบครวไมม

การเลนกบเดกมความเสยงตอพฒนาการสงสย

ลาชามากกวาเดกทครอบครวมการเลนกบเดก

อยางมคณภาพ 2.2 เทา และเดกทครอบครวม

การเลนกบเดกอยางไมมคณภาพมความเสยงตอ

พฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกทครอบครวม

การเลนกบเดกอยางมคณภาพ 1.5 เทา



Triferdine) การเลนกบเดก โรคประจ�าตวเดก

และสวนสงตามเกณฑอาย พบวา เดกทมน�าหนก

แรกเกดนอยกวา 2,500 กรม จะมพฒนาการ

สงสยลาชามากกวาเดกทมน�าหนกแรกเกด

มากกวา 2,500 กรม ขนไป 1.5 เทา



Triferdine) การเลนกบเดก น�าหนกแรกเกด และ

สวนสงตามเกณฑอาย พบวา เดกทมโรคประจ�า

ตวเสยงตอพฒนาการสงสยลาชามากกวาเดกท

ไมมโรคประจ�าตว 2.4 เทา



Triferdine) การเลนกบเดก น�าหนกแรกเกด และ

โรคประจ�าตวเดก พบวา เดกเตยจะมพฒนาการ

สงสยลาชามากกวาเดกทสงตามเกณฑ 1.5 เทา


ตารางท3 ปจจยทมความสมพนธตอพฒนาการเดกเขตสขภาพท 8 เมอควบคมอทธพลของปจจยอนๆตารางท3 ปจจยทมความสมพนธตอพฒนาการเดกเขตสขภาพท 8 เมอควบคมอทธพลของปจจยอนๆ

ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการรวม p-value* OR 95%CI OR

LB UB ระดบการศกษาของมารดา1 0.054

ไมเรยน ไมทราบ 3.3 1.25 8.60 ประถม มธยม อนปรญญา 1.3 0.79 2.26

ยาธาตเหลกเสรมไอโอดน2 0.049 ไมไดรบยา ไมทราบ 1.4 1.00 1.83

การเลนกบเดก3 0.005 ไมมการเลนกบเดก 2.2 1.24 3.81 เลนอยางไมมคณภาพ 1.5 1.09 2.01

น าหนกแรกเกด4 0.045 < 2,500 กรม 1.5 1.01 2.53

โรคประจ าตวเดก5 0.002 ม 2.4 1.37 4.15

สวนสงตามเกณฑอาย6 0.035 สงกวาเกณฑ 0.6 0.42 0.87 คอนขางสง 1.2 0.65 2.20

คอนขางเตย 1.1 0.49 2.10 เตย 1.5 0.75 2.84

a Multiple Logistic Regression * p-value 0.05 – 0.10

1ref ปรญญาตร/สงกวาปรญญาตร

2ref ไดรบยา

3ref เลนอยางมคณภาพ 4ref > 2,500 กรม ขนไป 5ref ไมม 6ref สงตามเกณฑ

ขอเสนอแนะจากการวจย

1. การฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห (Early ANC) เปนเรองทส าคญ มาตรการเชงรกดวยการคนหาหญงตงครรภรายใหม โดยอาสาสมครประจ าหมบาน (อสม .) หรอเจาหนาทในชมชน

2. ปญหาทารกแรกเกดน าหนกนอยกวา 2,500 กรม การวจยนพบรอยละ 10.5

เปนปญหาเรอรงส าหรบประเทศไทยและเขตสขภาพท 8 ดงนนในกระบวนการฝากครรภบคลากรทเกยวของควรมระบบเฝาระวงภาวะโภชนาการ รวมทงปจจยเสยงตางๆอยางจรงจง ตอเนองจนกระทงคลอด

3.ผ ด แ ล เ ด ก ม ค ว า ม ส า ค ญ ต อพฒนาการของเดก ดงนน จะท าอยางไรใหผดแลเดก มศกยภาพในการดแลเดกให ม

ขอเสนอแนะจากการวจย

1. การฝากครรภก อนอายครรภ 12

สปดาห (Early ANC) เปนเรองทส�าคญ มาตรการ

เชงรกดวยการคนหาหญงตงครรภรายใหม โดย

อาสาสมครประจ�าหมบาน (อสม.) หรอเจาหนาท

ในชมชน

2. ปญหาทารกแรกเกดน�าหนกนอยกวา

2,500 กรม การวจยนพบรอยละ 10.5 เปน

ปญหาเรอรงส�าหรบประเทศไทยและเขตสขภาพ

ท 8 ดงนนในกระบวนการฝากครรภบคลากรท

เกยวของควรมระบบเฝาระวงภาวะโภชนาการ

รวมทงปจจยเสยงตางๆอยางจรงจง ตอเนองจน

กระทงคลอด


3. ผดแลเดกมความส�าคญตอพฒนาการ

ของเดก ดงนน จะท�าอยางไรใหผดแลเดก ม

ศกยภาพในการดแลเดกใหมคณภาพ ซงกรม

อนามยรวมกบกรมสขภาพจต ไดพฒนาหลกสตร

การจดกจกรรมเสรมสรางไอควอควเดก โดยยด

หลก 2ก2ล “กน กอด เลน เลา” ในการเลยงด

เดก

4. เดกไดรบยาน�าธาตเหลกเพยง รอยละ

24.7 ดงนน สถานบรการระดบหนวยบรการ

ปฐมภมทกแหง ควรบรหารจดการ ใหเดกไดรบ

ยาตามชดสทธประโยชนอยางครอบคลม

ขอเสนอแนะส�าหรบการท�าวจยครงตอไป

พนทเกษตรกรรม ซงบดาหรอมารดาไป

ท�างาน อาจตองประสานขอความรวมมอจาก

เจาหนาทเกบขอมลเบองตนบางสวน แลวใหผ

ใหสมภาษณน�ามาในวนทตรวจพฒนาการเดก

พรอมกบสมดบนทกสขภาพแมและเดก


1. Susan P Walker, Theodore DWachs, Julie MeeksGardner, Betsy Lozoff. Childdevelopment in developing countries 2: Child development: risk factor for adverse outcome in developing countries; 2007: 145-157.

2. วชย เอกพลากร. รายงานการส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552. ส�านกวจยระบบสาธารณสข, นนทบร ; 2554.

3. ผลการส�ารวจสถานการณระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทย ป 2554. กรมสขภาพจต กระทรวง สาธารณสข ; 2554.

4. Plomin R Craig l. Human behavioral genetics of cognitive abilities and disabilities. Bioessays ; 1997,19 : 111-724.

5. Naoko et al. The associations of parity and maternal age with small-for gestational-age, preterm and neonatal and infant mortality: a meta-analysis. BMC Public Health; 2013.

6. Karim Bougma, Frances E. Aboud, Kimberly B. Harding, Grace S. Marquis. Iodine and Mental Development of children 5 years Old and Under: A Systematic Review and Meta-Analysis Nutrients; 2013, 5 Issue 4.

7. American Academy of Pediatrics. Media and Children Educated Health of all children; 2014. [Online]. Available: http://www.aap.org/en-us/advocacy-and-policy/aap-health-initiatives/Pages/Media-and-Children.aspx.

8. พนต โลเสถยรกจ. เดกพดชา. วารสารกมารเวชศาสตร; 2550, ปท 26 ฉบบท 4 ตลาคม - ธนวาคม.

9. นตยา คชภกด และอรพนท เลศอวสดาตระกล. ค มอการฝกอบรมการประเมนทดสอบ พฒนาการเดกปฐมวย. ฉบบแกไขปรบปรง ครงท 4. นครปฐม: สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว; 2556.


ผลของการพฒนาตามหลกสตรการจดบรการฝากครรภ

และคลนกเดกดคณภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

เครอขายบรการสขภาพท7

พรรณนภาแมดสถาน พยาบาลวชาชพช�านาญการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท6ขอนแกน

บทคดยอ

การจดอบรมเรอง ผลของการพฒนาตามหลกสตรการจดบรการฝากครรภและคลนกเดกด

คณภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเครอขายบรการสขภาพท 7 มวตถประสงคเพอศกษา

ระดบความร เรองการดแลหญงตงครรภและเดกปฐมวย (0-5 ป) ทมารบบรการของบคลากรใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเครอขายบรการสขภาพท 7 ศกษาระดบสมรรถนะการปฏบตของ

บคลากรในการด�าเนนงานฝากครรภคณภาพ คลนกเดกดคณภาพ และเพอศกษาปญหาอปสรรคในการ

ด�าเนนงานตามมาตรฐานคลนกฝากครรภคณภาพและคลนกเดกดคณภาพ โดยใชแบบวดความรและ

แบบสอบถามระดบสมรรถนะการปฏบตของบคลากรในการด�าเนนงานฝากครรภคณภาพและคลนก

เดกดคณภาพกอนและหลงอบรม วเคราะหขอมลโดยใชสถตคาเฉลย (x) และคาเบยงเบนมาตรฐาน

(S.D.) พบวา กอนการอบรมผเขาอบรมมความรรอยละ 67.08 คาคะแนนเฉลย 3.35 คะแนน หลง

การอบรมมความรเพมขน รอยละ 88.75 คาคะแนนเฉลย 4.4 จากการตดตามหลงการอบรม 6 เดอน

พบวาการปฏบตตามมาตรฐานและระดบสมรรถนะการปฏบตของบคลากรในการด�าเนนงานฝากครรภ

คณภาพและคลนกเดกดคณภาพมการปฏบตเพมขนหลงการอบรม ทส�าคญคอ การจดสถานทบรการ

ใหเปนสดสวนของการบรการฝากครรภคณภาพ กอนการอบรมปฏบตรอยละ 74.4 หลงการอบรม

ปฏบตเพมขนรอยละ 90.7 การประเมนสขภาพจตหญงตงครรภจ�านวน 3 ครง กอนการอบรมปฏบต

รอยละ 65.1 หลงการอบรมปฏบตเพมขนรอยละ 95.2 การตรวจปสสาวะดวยMultiple dipstick

กอนการอบรมปฏบตรอยละ 51.2 หลงการอบรมปฏบตเพมขนรอยละ 82.4 การจดโรงเรยนพอแม

กอนการอบรมปฏบตรอยละ 66.7 หลงการอบรมปฏบตเพมขนรอยละ 90.7 การก�าหนดวนบรการ

คลนกเดกดคณภาพอยางนอย2ครง/เดอน กอนการอบรมปฏบตรอยละ 76.2 หลงการอบรมปฏบต

เพมขนรอยละ 85.2 ระดบสมรรถนะการปฏบตของบคลากรในการด�าเนนงานฝากครรภคณภาพ ม

การประเมนภาวะเสยงของหญงตงครรภโดยใชเกณฑเสยงในระดบมาก-มากทสดกอนการอบรมรอยละ

89.1 หลงการอบรมเพมขนเปนรอยละ 92.8 คาเฉลย 4.3 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.9 ระดบสมรรถนะ

การปฏบตของบคลากรในการด�าเนนงานคลนกเดกดคณภาพ มการปรบวนใหบรการเปนอยางนอย


2 ครง/เดอน ในระดบมาก-มากทสดกอนการอบรมรอยละ50 หลงการอบรมเพมขนเปนรอยละ 92.8

คาเฉลย 3.6 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.8 ปญหาอปสรรคในการด�าเนนงานของบคลากรโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลในการจดบรการฝากครรภคณภาพและคลนกเดกดคณภาพ ไดแก จ�านวน

บคลากรมนอย เครองมออปกรณไมครบถวน ทศนคตของสามและญาต ยงคดวาเรองดแลเดกเปน

เรองของแม จงไมคอยมารบความรในการดแลแมและ ขอเสนอแนะควรมการนเทศตดตาม และพฒนา

ศกยภาพของบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลอยางตอเนอง เพอสนบสนนและสรางขวญ

ก�าลงใจแกผปฏบตงาน และจดท�าคมอแนวทางการปฏบตงานใหสอดคลองกบบรบทของแตละพนท

บทน�า

สถานการณอนามยแมและเดกของไทย

พบปญหาทเปนอปสรรคตอสขภาพของมารดา

และเดกอายแรกเกดถง 5 ปในหลายประเดน ไดแก

ปญหาการขาดสารไอโอดนคดเปนรอยละ 49.4

ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภจ�านวน รอยละ

12.3 อตราการตงครรภของแมอาย ต�ากวา

20 ปรอยละ 13.5 อตราคสมรสมโอกาสมบตร

เปนโรคธาลสซเมยชนดรนแรงสงรอยละ 2.13

อตราทารกแรกเกดขาดออกซ เจนคดเป น

อตราสวน 25.6: 1000 การเกดมชพ อตราทารก

แรกเกดน�าหนกนอยกวา 2,500 กรมรอยละ

8.7 อตราเดกอายต�ากวา 2 ปตดเชอเอชไอว

จากแมสลกรอยละ 6.8 อตราการเลยงลกดวย

นมแมอยางเดยวต�ากวารอยละ 14.5 เดกมอตรา

ฟนผรอยละ 84.7 เดก 0-5 ปมพฒนาการสมวย

ทกดานรอยละ 67.7

สถานการณแมและเดกของเขตบรการ

สขภาพท 7 ซงประกอบดวยจงหวดขอนแกน

มหาสารคาม กาฬสนธ รอยเอด พบวาปญหา

สขภาพของแมและเดกของเขตสขภาพท 7 ปจจย

ดานแมคอ หญงตงครรภมภาวะซดจากการขาด

ธาตเหลก รอยละ 18.8 ขาดไอโอดน รอยละ 65.9

ปจจยดานเดกคอทารกน�าหนกนอยกวา 2,500

กรม รอยละ 8.8 ทารกขาดออกซเจนแรกเกด

30.6 : การเกดมชพพนคนกนนมแมอยางเดยว

รอยละ 59.5 ภาวะขาดสารไอโอดนในทารก

แรกเกด TSH เกน 11.2 มลลยนต/ลตร รอยละ

6.8 (ศนยอนามยท 6, 2556) จากการนเทศ

รพ.สต. ในเขตสขภาพ ท 7 งานอนามยแมและเดก

ของศนยอนามยท 6 พบวา ปญหาในการ

ปฏบตงานดานอนามยแมและเดก มสาเหตจาก

บคลากรขาด ความรขาดความเชยวชาญและไม

ไดรบการอบรมพฒนาความรอยางตอเนองทวถง

ในการใหบรการฝากครรภคณภาพและคลนก

เดกดคณภาพ ปญหาเหลานมผลตอสขภาพของ

มารดาและเดก มความจ�าเปนจะตองไดรบการ

แกไขในเชงระบบทงในเรองนโยบาย การพฒนา

ศกยภาพบคลากรผใหบรการ การพฒนาระบบ

บรการคณภาพ การสรางกระแสและเผยแพร

ประชาสมพนธเพอใหประชาชนมความร การ

พฒนาองคความรเพอใหไดองคความรมาใชใน

การพฒนางาน การพฒนาระบบขอมล ระบบเฝา

รวมการประเมนโครงการ

จากขอมลทศกษา พบวา สงทเปนอปสรรค

ตอสขภาพของมารดาและทารกในครรภเกดจาก


ความออนคณภาพการบรการดานการสอสาร

เพอสรางความร ความตระหนกในการเฝาระวง

สขภาพหญงตงครรภและทารกในครรภซง

เกดจากความคบคงของจ�านวนผรบบรการทม

จ�านวนมากและขาดการบรการเพอคนหาความ

เสยงและการจดการปญหาเพอใหการชวยเหลอ

หญงตงครรภและทารก การฝากครรภเปนจดเรม

ตนแหงการพฒนาคณภาพประชากร เรมตงแต

อยในครรภเพอการตงครรภและการคลอดเปน

ไปดวยความราบรน มารดาและทารกปลอดภย

ปราศจากภาวะแทรกซอนและมสขภาพแขง

แรง ซงการทมารดาและทารกจะปลอดภยจาก

การตงครรภนนขนกบคณภาพของการบรการ

ทไดรบโดยองคประกอบคณภาพการบรการ

ทส�าคญคอ ความเพยงพอของอปกรณเครอง

มอทเกยวของกบการใหบรการ ทกษะความร

ความสามารถและความเขาใจของผใหบรการ

การบรหารจดการอยางมประสทธภาพเชน

เดยวกบคณภาพบรการในการสงเสรมสขภาพ

พฒนาการเดกแรกเกด – 5 ป จ�าเปนอยางยง

ทตองด�าเนนการตามรปแบบคลนกสขภาพเดก

มคณภาพ เพอใหเดกมสขภาพแขงแรงและ

พฒนาการสมวย

การด�าเนนงานเรองคลนกฝากครรภ

คณภาพและคลนกเดกมคณภาพไดถกก�าหนด

เปนนโยบายระดบกระทรวงในการด�าเนนงาน

อนามยแมและเดกใหมบรการในทกระดบบรการ

ของสถานบรการสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยง

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลซงอยใกลชด

ประชาชนมากทสด

ศนยอนามยท 6 ขอนแกน มหนาทในการ

ขบเคลอนงานอนามยแมและเดกของเขตบรการ

สขภาพท 7 ซงมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลจ�านวน 810 แหง เพอเปนการเพมพน

ศกยภาพดานอนามยแมและเดกของบคลากร

สาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลในสวนทรบผดชอบของศนยอนามยท 6

ขอนแกน ผวจยจงไดจดท�าหลกสตรอบรมการ

จดบรการฝากครรภคณภาพและคลนกเดกม

คณภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

เครอขายบรการสขภาพท 7 ขน เพอใหบคลากร

สาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

มความร และสามารถน�าไปปฏบตไดในพนท

อยางมประสทธภาพมากขน อนจะสงผลดตอ

สขภาพแมและเดกในพนทตอไป


1) เพอศกษาระดบความร เรองการดแล

หญงตงครรภและเดกปฐมวยทมารบบรการของ

บคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

เครอขายบรการสขภาพท 7

2) เพอศกษาระดบสมรรถนะการปฏบต

ของบคลากรในการด�าเนนงานฝากครรภคณภาพ

และคลนกเดกดคณภาพ

3) เพอศกษาปญหาอปสรรคในการด�าเนน

งานตามมาตรฐานคลนกฝากครรภคณภาพ และ

คลนกเดกดคณภาพ

วธการด�าเนนงาน/วธการศกษา/ขอบเขตงาน

ขอบเขตการศกษา

ขอบเขตการศกษาครงน เปนการศกษา

เฉพาะบคลากรจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลเครอขายบรการสขภาพท 7 ทส�านกงาน

สาธารณสขแตละจงหวดคดเลอกจาก 1 อ�าเภอ

เทานนโดยใหครอบคลมทกโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลทสงกดอ�าเภอนน เนองจาก


มงบประมาณจ�ากดเพอใหไดตวแทนของจงหวด

ในการศกษา ไดจ�านวนกลมเปาหมาย 49 คน

วธการด�าเนนงาน

1) เตรยมจดท�าหลกสตรรวมกบสตแพทย

กมารแพทย พยาบาลวชาชพประจ�า คลนก

ฝากครรภ คลนกตรวจสขภาพเดก นกวชาการ

สาธารณสขทรบผดชอบงานอนามยแมและเดก

เพอใหสอดคลองกบการจดบรการตามรปแบบ

มาตรฐานของการจดคลนกฝากครรภคณภาพ

และคลนกเดกดคณภาพ ไดเนอหาการอบรม

หลกสตร 3 วน เนอหาประกอบดวย การฝาก

ครรภคณภาพตามมาตรฐานองคการอนามยโลก

ภาวะเสยงสงของหญงตงครรภและการดแลเบอง

ตน การด�าเนนงานโรงเรยนพอแมในคลนกฝาก

ครรภ มาตรฐานคลนกเดกดคณภาพ การด�าเนน

งานโรงเรยนพอแมในคลนกเดกดคณภาพ ปญหา

สขภาพเดกทพบบอยและการดแลเบองตน การ

สงเสรมการเลยงลกดวยนมแมและแนวทางแกไข

ปญหา การใหวคซนในหญงตงครรภและเดก

การประเมนสขภาพจตหญงตงครรภและ IQ/

EQ เดก แลกเปลยนเรยนรการด�าเนนงานคลนก

ฝากครรภและคลนกตรวจสขภาพเดกดของโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

2) ประสานงานกบส�านกงานสาธารณสข

จงหวดเครอขายบรการสขภาพท 7ทง 4 จงหวด

คดเลอกบคลากรจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลเครอขายบรการสขภาพท 7 ทส�านกงาน

สาธารณสขแตละจงหวดคดเลอกจาก 1 อ�าเภอ

เทานนโดยใหครอบคลมทกโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลทสงกดอ�าเภอนน เนองจากมงบ

ประมาณจ�ากดเพอใหไดตวแทนของจงหวด

ในการศกษา

3) จดอบรมตามหลกสตรทก�าหนดขน

โดยกอนการอบรมมการทดสอบความรดานการ

ดแลหญงตงครรภและการสงเสรมสขภาพเดก

ของผเขารบการอบรม ซงขณะวทยากรจดท�าขน

เพอทดสอบความรกอนและหลงการอบรมของผ

เขารบการอบรมหลกสตรน และใชแบบสอบถาม

เพอประเมนระดบสมรรถนะการปฏบตงานใน

การจดบรการฝากครรภและคลนกตรวจสขภาพ

เดกดของผเขารบการอบรมกอนการอบรมครงน

4) ตดตามเยยมหลงการอบรม 6 เดอน

และสอบถามโดยใชแบบสอบถามประเมนระดบ

สมรรถนะการปฏบตงานในการจดบรการฝาก

ครรภและคลนกตรวจสขภาพเดกดของผ เขา

รบการอบรมชดเดยวกบทสอบถามกอนการ

อบรม โดยสมเยยมจงหวดละ 1 แหง ทเหลอสง

แบบสอบถามทางไปรษณยใหผผานอบรมตอบ

กลบ เนองจากมงบประมาณจ�ากด

5) เกบรวบรวมว เคราะห ข อมลจาก

แบบสอบถามเพอประเมนระดบสมรรถนะการ

ปฏบตงานในการจดบรการฝากครรภและคลนก

ตรวจสขภาพเดกดของผเขารบการอบรมกอน

และหลงอบรม 6 เดอน

6) สรปและอภปรายผลการศกษา

7) จดท�ารายงานและเผยแพร

ผลการศกษา

กอนการอบรมผเขาอบรมมความร รอยละ

67.08 คาคะแนนเฉลย 3.35 คะแนน หลง

อบรม ผเขารบการอบรมมความรเพมขน รอยละ

88.75 คาคะแนนเฉลย 4.4 มความเหนวา ความร

สามารถน�าไปปฏบตในการท�างานได รอยละ

91.67 คาคะแนนเฉลย 4.6 ความพงพอใจตอการ


จดอบรมภาพรวม รอยละ 91.25 คาคะแนน

เฉลย 4.6 ความพงพอใจตอวทยากร เฉลยรอยละ

90.58

จากการตดตามหลงการอบรม 6 เดอน

พบวา การปฏบตตามกจกรรมมาตรฐาน และ

ระดบสมรรถนะการปฏบตของบคลากร ในการ

จดบรการฝากครรภคณภาพและคลนกเดกด

คณภาพ มการเพมขนหลายกจกรรม โดยพบ

วา การจดการบรการฝากครรภคณภาพมผลด

ในเรอง ระดบสมรรถนะการปฏบต เรองการจด

สถานทใหบรการในระดบมาก – มากทสด กอน

การอบรมรอยละ 50 หลงการอบรมเพมเปน

รอยละ 67.5 คาเฉลย 3.7 คาเบยงเบนมาตรฐาน

1.4 การใหบรการตรวจปสสาวะในระดบมาก –

มากทสด กอนการอบรมรอยละ 58.3 หลงการ

อบรมเพมขนเปนรอยละ 67.5 คาเฉลย 3.4 คา

เบยงเบนมาตรฐาน 2.1 ใหความสนใจประเมน

สขภาพจตหญงตงครรภจ�านวน 3 ครง เพมขน

ในระดบมาก – มากทสด กอนการอบรมรอยละ

37.1 หลงการอบรมเพมขนเปนรอยละ 55.05 คา

เฉลย 3.7 คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.5 ประเมน

ภาระเสยงของหญงตงครรภโดยใชเกณฑเสยงใน

ระดบมาก – มากทสดรอยละ 89.1 หลงการอบรม

เพมขนเปนรอยละ 92.8 คาเฉลย 4.3 คาเบยง

เบนมาตรฐาน 0.9 การจดคลนกเดกดคณภาพ

พบวา ก�าหนดวนใหบรการอยางนอย 2 ครง/

เดอน ในระดบมาก – มากทสดกอนการอบรม

รอยละ 50 หลงการอบรมเพมขนเปนรอยละ

60.5 คาเฉลย 3.6 คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.8

จดใหมมมสงเสรมโภชนาการทนตสขภาพและ

พฒนาเดกปฐมวยในระดบมาก – มากทสด กอน

การอบรมรอยละ 38.5 หลงการอบรมเพมขนเปน

รอยละ 64.3 คาเฉลย 3.9 คาเบยงเบนมาตรฐาน

1.2 จดท�าชดประเมนพฒนาเดกในระดบกอนการ

อบรมรอยละ 52.5 หลงการอบรมรอยละ 71.4

คาเฉลย 4.0 คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.2 จดใหม

สถานทใหความรพอแมในระดบมาก – มากทสด

กอนการอบรมรอยละ 35.0 หลงการอบรมรอยละ

66.7 คาเฉลย 3.9 คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.1 จาย

ยาน�าเสรมธาตเหลกใหเดก 6 เดอน – 3 ป ทกราย

ปฏบตระดบมาก – มากทสดกอนอบรมรอยละ 0.0

หลงการอบรม 71.0 คาเฉลย 2.8 คาเบยงเบน

มาตรฐาน 2.0 ปญหาอปสรรคในการด�าเนนงาน

ของบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ในการจดบรการฝากครรภคณภาพและคลนก

เดกดคณภาพ ไดแก จ�านวนบคลากรมนอย

เครองมออปกรณไมครบถวน ทศนคตของสาม

และญาต ยงคดวาเรองดแลเดกเปนเรองของแม

จงไมคอยมารบความรในการดแลแมและเดก

ปจจยแหงความส�าเรจของการด�าเนนงานสถาน

ทบรการเหมาะสม ความร ความช�านาญของเจา

หนาท การมสวนรวมของผรบบรการ เจาหนาท

มความรเกยวกบแนวทางการด�าเนนงาน หญง

ตงครรภมความร มความตระหนก ท�าใหมการ

เขาถงบรการอตราการฝากครรภ <12 สปดาห

เพมมากขน การท�างานเปนทม การใหสหสาขา

วชาชพเขามาชวย บคลากรเพยงพอ มอปกรณ

ในการบรการคลนกฝากครรภและคลนกเดกม

ครบถวน ของเลน นทาน ชดตรวจพฒนาการ

เดก การมเครอขายในชมชนทเขมแขงชวยใน

การตดตามประสานงาน มการอบรมบคลากร

และพฒนาบคลากรอยางตอเนองในเรองวชาการ

และเทคนคบรการ มการประชมแลกเปลยน

เรยนร MCH Board ทกเดอน มการศกษา


ดงาน รพ.สต. ตนแบบ และน�ามาพฒนาตนเอง

ผบรการเหนความส�าคญเชงนโยบาย สนบสนน

วสด อปกรณ ขอเสนอแนะตองการใหผนเทศ

งานตดตามการด�าเนนงานและชแนะ แนวทาง

ในการปฏบตทก รพ.สต. ควรจดอบรมทกป เพอ

ฟนฟความรผปฏบตงาน สงทตองการสนบสนน

จากศนยอนามยท 6 ไดแก การพฒนาศกยภาพ

ของเจาหนาทอยเสมอ การตดตามนเทศงานเพอ

ประเมนผลการปฏบตอยเสมอ เพอความตอเนอง

อปกรณ สอตางๆ ทเกยวของกบการด�าเนนงาน

เชน ชดตรวจพฒนาการเดกทไดมาตรฐาน ม

คณภาพ, หนงสอนทานของเลน วทยากรใหความร

คมอปฏบตงาน E – Chart ตรวจวดสายตา ขวญ

ก�าลงใจในการท�างาน

ขอเสนอแนะ/วจารณ จากการศกษาครงน

พบวา หลงการอบรม บคลากรมความรและ

ระดบสมรรถนะในการปฏบตในการด�าเนนงาน

ฝากครรภคณภาพและคลนกเดกดคณภาพเพม

ขน แสดงใหเหนวาบคลากรมความมนใจ และม

ศกยภาพในการปฏบตมากขน ซงจะสงผลดตอ

การสงเสรมสขภาพกลมแมและเดกใหมภาวะ

สขภาพด เดกมพฒนาการสมวยตอไป และม

ขอเสนอแนะจากผเขาอบรม เหนวาควรมการ

จดอบรมหลกสตรนใหครอบคลมโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลทกแหงเพอจะไดมความร

ในการด�าเนนงานมากขน และควรมการตดตาม

เยยมในสถานบรการทกแหง เพอใหขอเสนอแนะ

ในการท�างานและสรางขวญก�าลงใจ ใหบคลากร

ดวย ดงนนจงเปนโอกาสพฒนาของศนยอนามย

ในการจดท�าแผนงานโครงการเพอการด�าเนนงาน

สงเสรมสขภาพในกลมแมและเดกตอไป

กตตกรรมประกาศ การศกษาเรอง ผล

ของการพฒนาตามหลกสตรการจดบรการฝาก

ครรภและคลนกเดกดคณภาพของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล เครอขายบรการสขภาพ

ท 7 น ผศกษาขอขอบคณดร.วนเพญ ศวารมย

นกวชาการสาธารณสขช�านาญการพเศษ ศนย

อนามยท 6 ทไดจดสรรงบประมาณทไดรบ

จากสภาการวจยแหงชาตมาใหผศกษาด�าเนน

การพฒนาศกยภาพดานอนามยแมและเดก

ของบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

เนองจากเลงเหนวาเปนหนวยบรการสาธารณสข

ทประชาชนสามารถเขาถงบรการไดงายทสด

เพราะอยใกลประชาชน ขอขอบพระคณนาย

แพทยชยพร พรหมสงห อดตผอ�านวยการศนย

อนามยท 6 ทอนมตใหจดท�าโครงการน

ผ ศ กษาขอขอบพระคณนายแพทย

ประสทธ สจจพงษ ผอ�านวยการศนยอนามย

ท 6 นายแพทยเรองกตต ศรกาญจนกล

ผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ทให

การสนบสนนและอนมตเวลาในการด�าเนนงาน

ขอขอบคณนางพงศสรางค เสนวงศ ณ อยธยา

หวหนากล มบรหารยทธศาสตรและการวจย

นางคงษร ประวต นางกรแกว ถรพงษสวสด

นางอศรา เปรนทร และเจาหนาทกลมบรหาร

ยทธศาสตรและการวจยทใหค�าแนะน�าและชวย

เหลอในการจดอบรมและวเคราะหขอมล ขอ

ขอบคณบคลากรจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลกลมตวอยางทกทานทใหความรวมมอใน

การเขารบการอบรมและตอบแบบสอบถามครง

น ซงจะเปนประโยชนท�าใหไดขอมลพนฐานใน

การพฒนางานบรการดานการสงเสรมสขภาพ

อนามยแมและเดกตอไป


สดทายนผศกษาขอขอบคณทมกลมการพยาบาล

เพอนรวมงานทกทานทใหการสนบสนนและ

เปนก�าลงใจชวยเหลอใหการศกษาครงนส�าเรจ

ไดดวยด


1. กรมอนามย ยทธศาสตรพฒนาอนามยแมและเดก ป 2553-2556. คนเมอ 4 มกราคม 2557,

จากhttp://www.anamai.moph.go.th/download/download/Miracle01.ppt,

2553.

2. กรมอนามย การประชมวชาการนมแมแหงชาตครงท 3 นมแม: ความทาทายของสงคมไทย

ยคใหม. กรงเทพฯ : กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2554.

3. กรมอนามย ผลการด�าเนนงานตามตวชวดตามประเดนยทธศาสตรของกรมอนามยประจ�าป

งบประมาณพ.ศ. 2555. นนทบร: กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2555.

4. กรมอนามย ระบบรายงานเฉพาะกจโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว.ขอมลรายงาน

เฉพาะกจโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครวประจ�าปงบประมาณ2556.นนทบร :

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2556.

5. นรตน อมาม การประเมนผลโครงการ/แผนงาน.คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

กรงเทพมหานคร, 2537.

6. ศนยอนามยท 6 ระบบรายงานโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว2556.ขอนแกน:

กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข, 2556.

7. ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.รายงานการส�ารวจพฒนาการ

เดกปฐมวย. ประจ�าป 2553.

8. สราวฒ บญสข, สขจรง วองเดชากล และศรกล อศรานรกษ, บรรณาธการ. คมอปฏบตการ

คลนกสขภาพเดกด. พมพครงท 1 กรงเทพฯ: ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2555.

9. Cunningham, F. G .and athers “The Puerperium”. William obstetrics (23rd ed.).

New York: McGraw-Hill, 2010.

10. Lumbiganon, P. and athers.(2004). The example of antenatal care in Thailand .

the International Journal of Public Health 2004; 82(10):746-749.

11. Villar,J. and athers.(2001). Who antenatal care randomized trial for the evaluation

of a new model of routine antenatal care. Lancet 2001; 357: 1551 – 1556.


การมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในการจดการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจงหวดหนองคาย The Participationof Sub-district Health Promotion

HospitalBoardinSub-district Health Promotion HospitalManagement, NongKhaiProvince

สถตพลเพมนกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอทาบอจงหวดหนองคาย

บทคดยอ

การศกษาการมสวนรวมในการจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลของคณะกรรมการ

พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ในพนทจงหวดหนองคายเปนการวจยแบบผสม (Mixed

Method) ท�าการศกษาแบบภาคตดขวาง (Cross-Sectional Survey) รวมกบการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) เพอศกษาระดบการมสวนรวม ปจจยทสนบสนนตอการมสวนรวม

ปญหาอปสรรค ขอเสนอแนะและหาแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนคอคณะกรรมการพฒนา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดหนองคาย จ�านวน 290 คนโดยวธสมแบบหลายขนตอน

กลมตวอยางในการจดสนทนากลมคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล จ�านวน

3 แหงๆ ละ 1 ครง ผเขารวมสนทนากลม แหงละ 10 คนเกบรวบรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถาม

และการจดสนทนากลม (Focus Group Discussion) ระหวางวนท 1 มกราคม 2556-31 พฤษภาคม

2556 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) สถตทดสอบสมประสทธ

สหสมพนธแบบเพยรสน (Pearson Moment CorrelationCoefficient) และสถตการวเคราะหถดถอย

พหคณ (Multiple Regression Analysis) สวนการจดสนทนากลม (Focus Group Discussion)

โดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลการศกษาพบวาปจจยคณลกษณะสวนบคคลเพศชายและเพศหญงมสดสวนทใกลเคยงกน

(รอยละ 48.96 และ 51.04 ตามล�าดบ) อายสวนใหญอยระหวาง 50 –59 ป (รอยละ 38.54) สวนใหญ

มการศกษาอยในระดบมธยมศกษา (รอยละ 42.71) สวนใหญประกอบอาชพเกษตรกร (รอยละ 34.30)

รายไดตอเดอนพบวาสวนใหญมรายไดไมเกน 10,000 บาท (รอยละ 50.00) ประสบการณท�างาน


พบวาสวนใหญมประสบการณการท�างานอยในชวง 1-5 ปมากทสด (รอยละ 29.86) สถานภาพ

ในคณะกรรมการ สวนใหญเปนผแทน อสม. (รอยละ 22.30) ระดบการมสวนรวมของกลมตวอยาง

ในภาพรวมพบวากลมตวอยางมการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.50 (S.D.=0.36)

ปจจยสนบสนน ทง 5ดาน พบวา ดานการรบรบทบาทคณะกรรมการดานการมภาวะผน�าของ

คณะกรรมการดานเจตคตของคณะกรรมการดานแรงจงใจของคณะกรรมการ และดานการตดตอ

สอสารของคณะกรรมการมความสมพนธกบการมสวนรวมระดบปานกลางอยางมนยส�าคญทางสถต

(r = 0.644 p-value <0.001, r = 0.465p-value <0.001, r = 0.434 p-value <0.001, r = 0.671

p-value <0.001 และ r = 0.550 p-value <0.001ตามล�าดบ) สวนปจจยทสามารถพยากรณการม

สวนรวมในการจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล จงหวดหนองคาย คอแรงจงใจของคณะกรรมการ (p-value<0.001) การตดตอ

สอสารของคณะกรรมการ (p-value<0.001) และการรบรบทบาทคณะกรรมการ (p-value<0.001)

โดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงตวแปรทง 3 ตว สามารถพยากรณการมสวนรวมในการ

จดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ไดรอยละ 56.70

ขอเสนอแนะการมสวนรวมในการจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลของคณะกรรมการ

พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลนน ผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล และ

เจาหนาทจะตองสงเสรม และสนบสนนใหเกดการมสวนรวมของคณะกรรมการ เชน เปดโอกาส

ใหคณะกรรมการไดรวมคดตดสนใจ ใหขอเสนอแนะ รวมด�าเนนการเพมมากขน ตลอดจนมวธการ

สอสารกบคณะกรรมการ ทมรปแบบชดเจน และตอเนองเปดโอกาสใหคณะกรรมการไดแสดงบทบาท

เพมมากขน

ค�าส�าคญ:การมสวนรวม, คณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ABSTRACT

The research in participationof sub-district health promotion hospital

boardinsub-district health promotion hospital management, NongKhaiProvince.

This research were the mixed method by a cross-sectional with qualitative research.

The purpose of this study to determine the level of participation, the factor of

participation, the recommended and finding the solution to participate in the

sub-district health promotion hospital board. The sample used in this study were that

sub-district health promotion hospital board, NongKhai Province 290 were randomly


assigned to a multi-stage.The sample focus group selected by purposive sampling,

between January 1,2013- May 31,2013. Data were collected by a questionnaire

and focus group discussion. Analyzed using descriptive statistics,pearson moment

correlation coefficient, multiple regression and the focus group by content analysis.

The study found that males and females have similar proportions (males

48.96 %,females 51.04 %) , finishing in secondary schools education 42.71%,

income per month less than 10,000 baht (50.00 percent) , years of working period

1-5 years 29.86%, Most of status on the board are village health volunteers 22.30%.

The participation level of sub-district health promotion hospital board was performed

at moderate level ( X =3.50, S.D.=0.36). As for the relationship was also found that

role perceptions, leadership, attitude, motivation, the communications were significantly

rerated to the level of participation (r = 0.644 p-value <0.001, r = 0.465 p-value

<0.001, r = 0.434 p-value <0.001, r = 0.671p-value <0.001,r = 0.550 p-value <0.001).

The factors that motivation, communications, role perception were able to predict

the participation of sub-district health promotion hospitalboardinsub-district health

promotion hospitalmanagement,NongKhaiProvince at 56.70 percent.

The suggestion form this study was that director of sub-district health promotion

hospital and staff to promote and encourage the participation of the board as an

opportunity for the board made a decision. Give feedback increasing co- operation as

well as a way to communicate with the board with a clear and ongoing opportunity

for the board have expressed increasing role.

บทน�า

การปฏรประบบสขภาพของไทยคาดหวง

วาจะไดเหนระบบสขภาพของไทยเปลยนแปลง

จากสภาพปจจบนโดยทประชาชนทกคนสามารถ

เขาถงบรการไดอยางเทาเทยมกนโดยทวหนา

ไมขนกบสถานะทางเศรษฐกจหรอทางสงคม

ผปวยจะไดรบบรการทสะดวกมคณภาพและได

รบการดแลเอาใจใสดงญาตมตร เปนการบรหาร

ทรพยากรสาธารณสขอยางมประสทธภาพ

ประสทธผล มงเนนการสรางสขภาพน�าการซอม

สขภาพ การจะปรบเปลยนระบบการใหบรการ

สขภาพในปจจบนใหเปนระบบทมคณลกษณะ

ตามทคาดหวงไว จงมความจ�าเปนตองจด

ระเบยบสถานบรการสาธารณสขของรฐ มการ

พฒนามาเปนระยะเวลาอนยาวนาน ใหบรการ

รบใชประชาชนดานการรกษาพยาบาลบรรเทา

ความเจบปวยจากโรค การสงเสรมสขภาพ

การควบคมและป องกน และการฟ นฟ

สมรรถภาพ แตเดมระบบสขภาพเปนแบบตงรบ

คอรอใหปวยแลวจงท�าการรกษาในภายหลง


ท�าใหเกดการลมตายและความสญเสยตอชวต

และทรพยสนของประชาชน แตปจจบนกระแส

ดานการปฏรประบบสขภาพเกดขน ประกอบ

กบรฐบาลมนโยบายสรางหลกประกนสขภาพ

ถวนหนา การสรางสขภาพน�าการซอมสขภาพ

เรมเปลยนเปนรปธรรมมากขน (12)

จากการปฏรประบบสขภาพดงกลาว

ในป 2552 มววฒนาการปรบเปลยนดาน

โครงสรางการพฒนาระบบบรการระดบปฐมภม

เพอใหสอดคลองกบนโยบายการสาธารณสข

ในปจจบน โดยเรงด�าเนนมาตรการสรางเสรม

สขภาพและลดปจจยเสยงทมผลตอสขภาพ

และการเจบปวยเรอรงประสานความรวมมอ

และการมสวนรวมจากภาคการพฒนาในสาขา

ตางๆ ตลอดจนภาคเอกชนองคกรปกครอง

สวนทองถนชมชนอาสาสมครสาธารณสขรวม

สรางความร ความเขาใจสรางแรงจงใจและ

พฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

ปรบปรงระบบบรการดานสาธารณสขโดยยก

ระดบสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลและพฒนาเครอขายการสงตอใน

ทกระดบอยางมประสทธภาพเชอมโยงกนทงภาค

รฐและเอกชน(5) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลจงเปนนโยบายทรฐบาลใหความส�าคญ โดย

จดระบบการท�างานทมงเนนภารกจไดแกดาน

การสงเสรมสขภาพดานการรกษาพยาบาลดาน

การปองกนและควบคมโรคดานการฟนฟสภาพ

และดานการค มครองผ บรโภคโดยกระทรวง

สาธารณสขไดน�านโยบายส การปฏบตใหโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลท�าหนาทเปน

ดานหนาของกระทรวงสาธารณสขในการให

บรการดานสขภาพแกประชาชนในต�าบลหมบาน

ชมชนและพฒนาระบบสาธารณสขใหมคณภาพ

มาตรฐานและมศกยภาพมากขนทส�าคญคอให

ประชาชนและผบรการไดเขามามสวนรวมในการ

ดแลสขภาพของตนเองและมงเนนการท�างาน

แบบมสวนรวม โดยมการจดตงคณะกรรมการ

ขนมา ซงเปนหวใจหลกของการพฒนาโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลแบบมสวนรวมเปนการเปด

โอกาสใหภาคสวนตางๆ เขามามสวนรวมในการ

เปนเจาของรวมมอในการพฒนาคณภาพบรการ

พฒนาระบบสขภาพของประชาชนในพนท

รบผดชอบคณะกรรมการชดนจะเปนผมบทบาท

หนาทส�าคญในการท�างานแบบมสวนรวม หาก

ขาดการมสวนรวมแลวจะท�าใหการด�าเนนงาน

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไมบรรล

เปาหมาย

ในปจจบน การพฒนาองคกร การ

ด�าเนนงานโครงการ หรอกจกรรมใดๆ ตองอาศย

ความรวมมอ หรอการมสวนรวมทงจากภายใน

และภายนอก ซงมสวนส�าคญตอการบรรลเปา

หมายของการด�าเนนกจกรรมตางๆ (8) การม

สวนรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลจงมความส�าคญยงในการ

พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลซง

คณะกรรมการจะตองน�าความร ความสามารถ

มาใชในการบรหารจดการ ตลอดจนกลาแสดง

ความคดเหน ตดสนใจดวยเหตผล มความเสย

สละในการมสวนรวมเปนคณะกรรมการ เพอ

ใหสามารถด�าเนนการไดบรรลเปาหมายตาม

ทก�าหนดขององคกร ดงนนการมส วนรวม

จงมความส�าคญตอการพฒนาหนวยงาน องคกร

หรอชมชน การมสวนรวมของประชาชนท�าใหเกด

ประโยชนทหลากหลายทงดานตวบคคลสงคม


ชมชนและหนวยงาน องคกรตางๆจากการ

ด�าเนนงานทผานมา พบวาการมสวนรวมของ

คณะกรรมพฒนาหนวยงานตางๆ เชน โรงเรยน

สถานอนามย ศนยสขภาพชมชน มสวนรวมนอย

เหตผลส�าคญคอความคดและความร สกของ

ประชาชนเองวามใชบทบาทหนาททบญญตไว

เปนขอกฎหมายทเขาตองกระท�าดงเชน การ

ศกษาของชฎาภรณ เตวะสข(4) ทศกษาการม

สวนรวมของประชาชนในการตรวจสอบการ

ด�าเนนงานขององค การบรหารส วนต�าบล

เทพารกษ จงหวดสมทรปราการพบวาการม

สวนรวมของประชาชนยงอยในระดบนอย และ

การศกษาของสรพฒนลาภจตร (13) ทศกษา

ปจจยทสงผลตอการตดสนใจมสวนรวมของ

ประชาชนในการสนบสนนการบรหารงาน

องคการบรหารสวนต�าบลอ�าเภอวารนช�าราบ

จงหวดอบลราชธาน กพบวาการมสวนรวม

ในการตดสนใจเชงนโยบายและการตรวจสอบ

การด�าเนนงานของอบต. อยในระดบคอนขาง

ต�าเชนกน

ส�าหรบจงหวดหนองคาย มโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล จ�านวน 74 แหง จากการ

ด�าเนนงานทผานมาในชวงทเปนสถานอนามย

พบวา การด�าเนนงานตามแผนงานหรอโครงการ

แกไขปญหาสาธารณสขในพนท ตลอดจนการ

พฒนาคณภาพการจดบรการ มหลายกจกรรม

ท ไม ประสบผลส�าเรจ ความพงพอใจของ

ประชาชนอยในระดบต�า และเกดขอรองเรยน

ตางๆ ตามมา เนองจากยงไมสามารถตอบสนอง

ความตองการทแทจรง อกสวนหนงประชาชนยง

คดวาเปนหนาทของเจาหนาทสถานอนามยตอง

ด�าเนนการเองซงผวจยเหนวา จากการทนโยบาย

รฐบาลไดยกระดบสถานอนามยเปนโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล มภารกจทชดเจนยงขน

มงเนนใหการท�างานแบบมสวนรวม ซงหวงวา

คณะกรรมการบรหารหรอคณะกรรมการพฒนา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจะมบทบาท

ส�าคญในการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล ดงนน ดวยเหตผลทแสดงความส�าคญและ

จ�าเปนดงกลาวขางตน ผวจยจงไดท�าการศกษา

ถงปจจยทมผลตอการมสวนรวมในการจดการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลของคณะกรรมการ

พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทงน

เพอน�าผลการศกษาไปวางแผนการด�าเนนการ

ทเกยวกบการสงเสรมใหคณะกรรมการเขามา

มสวนรวมในการพฒนาคณภาพบรการโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลใหมประสทธผลตอไป

วตถประสงคในการศกษาวจย

1. เพอศกษาระดบการมส วนรวมของคณะ

กรรมการพฒนารพ.สต.

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนารพ.สต.

3. เพอศกษาปญหาอปสรรคในการมสวนรวม

ของคณะกรรมการพฒนารพ.สต.

4. เพอศกษาขอเสนอแนะและแนวทางทเหมาะ

สมตอการสรางการมสวนรวมของคณะกรรมการ

พฒนารพ.สต.

วธการวจย

การวจยในครงนผ วจยไดศกษาการม

สวนรวมในการจดการโรงพยาบาลสงเสรม

ส ขภาพต� าบลของคณะกรรมการพฒนา

รพ.สต . ในพ นท จ งหวดหนองคายใช ว ธ

การวจยแบบผสม(Mixed Method) เกบ

ข อมลเชงปรมาณ โดยท�าการศกษาแบบ


ภาคตดขวาง(Cross Sectional Survey)

โดยวธการส�ารวจรวมกบการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) เพอศกษาระดบการ

มสวนรวมและปจจยทสนบสนนตอการมสวน

รวมของคณะกรรมการพฒนารพ.สต. และใช

การวจยเชงคณภาพเพอศกษาปญหาอปสรรค

และแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนารพ.สต.

ประชากรและกลมตวอยาง

1. ประชากรท ใช ในการศกษาครงนคอ

คณะกรรมการพฒนารพ.สต. จงหวดหนองคาย

ซงมจ�านวน รพ.สต.ทงหมด 74 แหง คณะ

กรรมการพฒนา รพ.สต. ประกอบดวย ภาคสวน

ตางๆ คอ ภาครฐภาคทองถน ผ ทรงคณวฒ

และภาคประชาชน แหงละ 15 คน รวมทงสน

จ�านวน 1,110 คน

2. กล มตวอยางกล มตวอยางเชงปรมาณ

ทใชในการศกษาครงนคอคณะกรรมการพฒนา

รพ.สต. จงหวดหนองคายป 2556 ประกอบดวย

ผแทนภาครฐผแทนภาคทองถน ผทรงคณวฒ

และผแทนภาคประชาชนจ�านวน 290 คน และ

กล มตวอยางเชงคณภาพเลอกกล มตวอยาง

ทเปนตวแทนคณะกรรมการพฒนา รพ.สต. โดย

การเลอกตวอยางแบบหลายมต (Dimensional

Sampling) เพอใหไดตวอยางทเหมาะสมกบ

แนวคดจดมงหมายและวตถประสงคของการ

ศกษา ครอบคลมความหลากหลายในประชากร

ไดมากทสด (10) จงใชวธเลอกแบบเจาะจง

(Purposive Sampling) จากคณะกรรมการ

พฒนารพ.สต.3 แหงๆ ละ 10 คนเพอด�าเนนการ

จดสนทนากลม (Focus Group Discussion)

เครองมอในการวจย

1. เครองมอวจยเชงปรมาณใชแบบสอบถาม

ป จจยต างๆทมผลต อการมส วนร วมของ

คณะกรรมการพฒนารพ.สต.จงหวดหนองคาย

2. เครองมอวจยเชงคณภาพ โดยใชแนว

ค�าถามในการสนทนากลมโดยผวจยไดก�าหนด

ประเดนสนทนาและซกซอมความเขาใจการจด

สนทนา เตรยมประเดนการสนทนาเพอใหได

ประเดนสนทนาทตรงตามขอวตถประสงค

สถตทใชในการวเคราะหขอมล

1. ใชคาความถ (Frequency) รอยละ

(Percentage) ใชอธบายคณลกษณะสวนบคคล

ของกลมตวอยาง

2. ใชคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Standard deviation) ใชอธบาย

คณลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยางทเปน

ตวแปรตอเนอง รวมทงปจจยสนบสนนตอ

การมสวนรวมและระดบการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบล

3. สถตเชงอนมานใชในการหาความสมพนธ

ระหวางปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวม

ของคณะกรรมการพฒนารพ.สต. โดยการใชสถต

Pearson Moment Correlation Coefficient

และสถตการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple

Regression Analysis)


1. คณลกษณะสวนบคคลของคณะกรรมการ

การศกษาครงนคณลกษณะสวนบคคล

ของกลมตวอยางพบวาเพศชายและเพศหญง

มสดสวนทใกลเคยงกน (รอยละ 48.96 และ 51.04

ตามล�าดบ) อายสวนใหญอยระหวาง 50–59 ป


(รอยละ 38.54) การศกษาสวนใหญอยในระดบ

มธยมศกษา (รอยละ 42.71) สวนใหญประกอบ

อาชพเกษตรกร (รอยละ 34.30) รายไดตอเดอน

สวนใหญมรายไดไมเกน 10,000 บาท (รอยละ

50.00) ประสบการณการท�างานสวนใหญอยใน

ชวง 1-5 ปมากทสด (รอยละ 29.86) สถานภาพ

ในคณะกรรมการ สวนใหญเปนผแทน อสม.

(รอยละ 22.30)

2. ปจจยสนบสนนการมสวนรวมของคณะ

กรรมการ

2.1ดานการรบรบทบาทคณะกรรมการ

ผลการศกษาพบวากล มตวอยางมการรบร

บทบาทอย ในระดบมาก ค า เฉล ย 3 .85

(S.D.=0.56) เมอพจารณาเปนรายขอพบ

วาการรบร บทบาททมค าเฉลยสงสดคอการ

ประชาสมพนธกจกรรมของ รพ.สต. ใหประชาชน

และชมชนไดรบทราบมการรบรบทบาทอยใน

ระดบมากคาเฉลย 4.07 (S.D.=0.73) รองลงมา

คอการสงเสรมและสนบสนนให รพ.สต. เขาไป

มสวนรวม ในกจกรรมตางๆ ของชมชนการ

วางแผนพฒนา รพ.สต.ให ตรงกบสภาพ

ปญหาและความตองการของชมชนและการ

ประชาสมพนธใหหนวยงานอนเหนความส�าคญ

ของ รพ.สต. มการรบรบทบาทอยในระดบมากม

คาเฉลย3.99 (S.D.=0.73) , 3.89 (S.D.=0.71)

และ 3.89 (S.D.=0.73) ตามล�าดบ

2.2ด านการมภาวะผ น�าของคณะ

กรรมการ ผลการศกษาพบวากล มตวอยาง

มภาวะผ น�าอย ในระดบมาก คาเฉลย 4.07

(S.D.=0.48) เมอพจารณาเปนรายขอพบวาการ

มภาวะผน�าทมคาเฉลยสงสดคอ คณะกรรมการ

เนนประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตวมภาวะ

ผน�าอยในระดบมากคาเฉลย 4.28 (S.D.=0.72)

รองลงมาคอการยอมรบฟงความคดเหนของ

คณะกรรมการคนอนๆการใหเกยรตและยกยอง

คณะกรรมการฯคนอนๆ เสมอ และความภาค

ภมใจ ของคณะกรรมการ เมอไดแสดงความคด

เหนในการพฒนา รพ.สต. มการมภาวะผน�าอย

ในระดบมากมคาเฉลย 4.16 (S.D.=0.65) , 4.15

(S.D.=0.69) และ4.14 (S.D.=0.69) ตามล�าดบ

2.3ด านเจตคตของคณะกรรมการ

ผลการศกษาพบวากลมตวอยางมเจตคตอยใน

ระดบมาก คาเฉลย 3.79 (S.D.=0.42) เมอ

พจารณาเปนรายขอพบวาการมเจตคตทมคา

เฉลยสงสดคอการด�าเนนงานแกไขปญหาดาน

สาธารณสข มความส�าคญตอสขภาพประชาชน

ม เจตคตอย ในระดบมากค า เฉล ย 4 .34

(S.D.=0.71) รองลงมาคอการพฒนา รพ.สต.

ใหมคณภาพ ตองมคณะกรรมการทมาจาก

หลายภาคสวนโดยการท�างานแบบมสวนรวม

การรวมเปนคณะกรรมการพฒนา รพ.สต. ใน

วาระตอไปดวยความเตมใจ และการรวมมอ

กนในการท�างานจะเปนตวชวยเพมประสทธผล

และประสทธภาพของการพฒนา รพ.สต.ใหด

ยงขน มเจตคตอยในระดบมากมคาเฉลย 4.29

(S.D.=0.74) , 4.24 (S.D.=0.68) และ 4.24

(S.D.=0.75)

2.4ดานแรงจงใจของคณะกรรมการ

ผลการศกษาพบวากลมตวอยางการมแรงจงใจ

อยในระดบมาก คาเฉลย 3.94 (S.D.=0.53)

เมอพจารณาเปนรายขอพบวาการมแรงจงใจท

มคาเฉลยสงสดคอ ผอ.รพ.สต. ใหความไววางใจ

ในคณะกรรมการมแรงจงใจอยในระดบมากคา

เฉลย 4.11 (S.D.=0.70) รองลงมาคอการมความ


สขใจในการรวมเปนคณะกรรมการประชาชน

ชมชน ใหความเคารพและเชอถอในการเปน

คณะกรรมการ และการมความคดรเรมสรางสรรค

ทจะปรบปรงและพฒนางานใหมคณภาพและ

ประสทธภาพสงขนกวาเดมอยเสมอ มแรงจงใจ

อยในระดบมากมคาเฉลย 4.05 (S.D.=0.67),

3.99 (S.D.=0.68) และ 3.97 (S.D.=0.69)

ตามล�าดบ

2.5ดานการตดตอสอสารของคณะ

กรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยางมการ

ตดตอสอสารอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.45

(S.D.=0.40) เมอพจารณาเปนรายขอพบวา

คณะกรรมการรบทราบนโยบาย และแผนการ

ด�าเนนงาน ของ รพ.สต.มการตดตอสอสารอยใน


คอ ผอ.รพ.สต. เปนผชแจงนโยบายเกยวกบ

การพฒนา รพ.สต. ใหทราบโดยทวกนการแจง

ขาวสารกจกรรมของ รพ.สต. มหลายชองทาง

และรพ.สต. มการตดตอสอสาร แจงขอมล

ตางๆ ไปยงคณะกรรมการ อยางสม�าเสมอม

การตดตอสอสารอย ในระดบมากมคาเฉลย

3.73 (S.D.=0.74), 3.57 (S.D.=0.70) และ

มการตดตอสอสารอยในระดบปานกลาง 3.50

(S.D.=0.66) ตามล�าดบ

3.การมสวนรวมของคณะกรรมการ

3.1การมสวนรวมในการตดสนใจของ

คณะกรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยาง

มการมส วนรวมในการตดสนใจอย ในระดบ

ปานกลาง คาเฉลย 3.41 (S.D.=0.49) เมอ

พจารณาเปนรายขอพบวาการมสวนรวมในการ

ประชม/ประชาคมเพอคนหาปญหาสาธารณสข

ของ รพ.สต.มการมสวนรวมในการตดสนใจอยใน


คอการไดรวมและแสดงความคดเหนตอแนวทาง

การแกไขปญหาสาธารณสขการมสวนรวมเสนอ

ปญหาและแนวทางการแกไขปญหาเกยวกบ

การจดการ รพ.สต. และการมสวนรวมในการ

ตดสนใจเลอกแผนงาน/โครงการเพอแกไขปญหา

การจดบรการของชมชนมการมสวนรวมในการ

ตดสนใจอยในระดบปานกลางมคาเฉลย 3.50

(S.D.=0.78), 3.45 (S.D.=0.81) และ 3.44


3.2การมสวนรวมในการด�าเนนการของ

คณะกรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยางม

การมสวนรวมในการด�าเนนการอยในระดบปาน

กลาง คาเฉลย 3.48 (S.D.=0.45) เมอพจารณา

เปนรายขอพบวาการไดร วมเปนสวนหนง

ของทมหรอคณะกรรมการในการด�าเนนงาน

ตามแผนการแกไขปญหาสาธารณสขของ รพ.สต.

การมสวนรวมในการด�าเนนการอย ในระดบ

มากคาเฉลย 3.59 (S.D.=0.76) รองลงมา

คอการรวมจดกจกรรมหรอเขารวมในกจกรรม

โครงการสาธารณสขเพอแกไขปญหาสาธารณสข

ของ รพ.สต.การใหความรวมมอในทกกจกรรม

ตามแผน หรอนโยบายเพอพฒนาคณภาพของ

รพ.สต.และการไดเขารวมการประชมชแจง

แผนงาน/โครงการเกยวกบการแกไขปญหา

สาธารณสขของ รพ.สต.ใหแกคณะท�างานหรอ

ประชาชนในชมชนไดรบทราบ มการมสวนรวม

ในการด�าเนนการอยในระดบมากมคาเฉลย 3.58

(S.D.=0.81), 3.59 (S.D.=0.79) และ 3.51


3.3การมสวนรวมในการรวมรบผล

ประโยชนของคณะกรรมการผลการศกษา


พบวากลมตวอยางมการมสวนรวมในการรวม

รบผลประโยชนอยในระดบมาก คาเฉลย 3.70

(S.D.=0.43) เมอพจารณาเปนรายขอพบ

วาการจดการคณภาพบรการของ รพ.สต. ใน

พนทหม บานขอท�าใหตวคณะกรรมการเอง/

ครอบครวและประชาชนในชมชนสามารถเขา

ถงบรการสขภาพอยางเสมอภาคและมความเทา

เทยมกนในสงคมมากยงขนมสวนรวมในการรวม

รบผลประโยชนอยในระดบมากคาเฉลย 3.82

(S.D.=0.68) รองลงมาคอการมความพงพอใจ

ในบรการดานสขภาพของ รพ.สต.ทรบผดชอบ

พนทหมบานมบทบาท/หนาทในสงคมหรอได

รบการยอมรบจากสงคมหรอการไดรบความ

เคารพนบถอจากประชาชนทวไปในชมชน

มากขน และการจดการคณภาพบรการของ

รพ.สต. ในพนทหมบานของทานท�าใหตวคณะ

กรรมการเอง/ครอบครวและประชาชนในชมชน

ลดความเสยงตอการเจบปวยมสขภาพอนามยทด

ขน มการมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชนอย

ในระดบมากมคาเฉลย 3.80 (S.D.=0.73) , 3.79

(S.D.=0.66) และ 3.78 (S.D.=0.68)

3.4การมส วนร วมในการตดตาม

ประเมนผลของคณะกรรมการผลการศกษาพบ

วากลมตวอยางมการมสวนรวมในการตดตาม

ประเมนผลอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.43

(S.D.=0.43) เมอพจารณาเปนรายขอพบวาการ

มสวนรวมในการตดตามตรวจสอบความกาวหนา

ในการด�าเนนการพฒนาในแตละกจกรรมของ

แผนงาน/โครงการแกไขปญหาสาธารณสขมการ

มสวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในระดบ

มากคาเฉลย 3.67 (S.D.=0.66) รองลงมาคอ

การมสวนรวมในการรายงานผลการด�าเนนงาน/

โครงการทจดขนเพอแกไขปญหาสาธารณสขของ

รพ.สต. การไดแสดงความคดเหนเพอปรบปรง

โครงการ/แผนงานแกไขปญหาสาธารณสขและ

การไดมสวนรวมในการก�าหนดเกณฑวดความ

ส�าเรจตามเปาหมาย วตถประสงคของแผนงาน/

โครงการแกไขปญหาสาธารณสขมการมสวนรวม

ในการตดตามประเมนผลอยในมากมคาเฉลย

3.51 (S.D.=0.65) ระดบปานกลางมคาเฉลย

3.42 (S.D.=0.62) และ 3.40 (S.D.=0.66)

ตามล�าดบ

3.5การมสวนรวมภาพรวมของคณะ

กรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยางมการ

มสวนรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.50

(S.D.=0.36) เมอพจารณาเปนรายดานพบวา

มการมสวนรวมทมคาเฉลยสงทสดคอดานการ

มสวนรวมในการรวมรบผลประโยชนมสวนรวม

อยในระดบมากคาเฉลย 3.70 (S.D.=0.43) รอง

ลงมาคอดานการมสวนรวมในการด�าเนนการ

ดานการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลและ

ดานการมสวนรวมในการตดสนใจมสวนรวมอย

ในระดบปานกลางมคาเฉลย 3.48 (S.D.=0.45),

3.43 (S.D.=0.43) และ 3.41 (S.D.=0.49)

ตามล�าดบดงรายละเอยดในตารางท 1


ตารางท1 ระดบการมสวนรวมภาพรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

จงหวดหนองคาย

หมบานของทานท าใหตวคณะกรรมการเอง/ครอบครวและประชาชนในชมชนลดความเสยงตอการเจบปวยมสขภาพอนามยทดขน มการมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชนอยในระดบมากมคาเฉลย 3.80 (S.D.=0.73), 3.79 (S.D.=0.66) และ 3.78 (S.D.=0.68)

3.4 การมสวนรวมในการตดตามประเมนผลของคณะกรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยางมการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.43 (S.D.=0.43) เมอพจารณาเปนรายขอพบวาการมสวนรวมในการตดตามตรวจสอบความกาวหนาในการด าเนนการพฒนาในแตละกจกรรมของแผนงาน/โครงการแกไขปญหาสาธารณสขมการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในระดบมากคาเฉลย 3.67 (S.D.=0.66) รองลงมาคอการมสวนรวมในการรายงานผลการด าเนนงาน/โครงการทจดขนเพอแกไขปญหาสาธารณสขของรพ.สต. การไดแสดงความคดเหนเพอปรบปรงโครงการ/แผนงานแกไขปญหาสาธารณสขและ

การได ม ส วนร วมในการก าหนดเกณฑว ดความส าเรจตามเปาหมาย วตถประสงคของแผนงาน/โครงการแกไขปญหาสาธารณสขมการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในมากมคาเฉลย 3.51 (S.D.=0.65) ระดบปานกลางมคาเฉลย 3.42 (S.D.=0.62) และ 3.40 (S.D.=0.66) ตามล าดบ

3.5 การมสวนรวมภาพรวมของคณะกรรมการผลการศกษาพบวากลมตวอยางมการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.50 (S.D.=0.36) เมอพจารณาเปนรายดานพบวามการมสวนรวมทมคาเฉลยสงทสดคอดานการมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชนมสวนรวมอยในระดบมากคาเฉลย 3.70 (S.D.=0.43) รองลงมาคอดานการมสวนรวมในการด าเนนการดานการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลและดานการมสวนรวมในการตดสนใจมสวนรวมอยในระดบปานกลางมคาเฉลย 3.48 (S.D.=0.45), 3.43 (S.D.=0.43) และ 3.41 (S.D.=0.49) ตามล าดบดงรายละเอยดในตารางท 1

ตารางท 1 ระดบการมสวนรวมภาพรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จงหวดหนองคาย

การมสวนรวม X S.D. แปลผล

1. การมสวนรวมในการตดสนใจ 3.41 0.49 ปานกลาง 2. การมสวนรวมในการด าเนนการ 3.48 0.45 ปานกลาง 3. การมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชน 3.70 0.43 มาก 4. การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล 3.43 0.43 ปานกลาง

ภาพรวมการมสวนรวม 3.50 0.36 ปานกลาง

4. ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนนกบ

การมสวนรวม

ผลการศกษา พบวาปจจยสนบสนน

ดานการรบรบทบาทคณะกรรมการดานการม

ภาวะผน�าของคณะกรรมการ ดานเจตคตของ

คณะกรรมการ ดานแรงจงใจของคณะกรรมการ

ดานการตดตอสอสารของคณะกรรมการมความ

สมพนธระดบปานกลางทางบวกกบการมสวน

รวม อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.644 p-

value <0.001, r = 0.465 p-value <0.001,r

= 0.434 p-value <0.001,r = 0.671 p-value

<0.001,r = 0.550 p-value <0.001ตามล�าดบ)

ดงรายละเอยดในตารางท 2

ตารางท2 ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนนกบการมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนาโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจงหวดหนองคาย

4. ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนนกบการมสวนรวม

ผลการศกษา พบวาปจจยสนบสนนดานการรบรบทบาทคณะกรรมการดานการมภาวะผ น าของคณะกรรมการ ด าน เจตคตของคณะกรรมการ ดานแรงจงใจของคณะกรรมการ ดานการตดตอสอสารของคณะกรรมการ ม

ความสมพนธระดบปานกลางทางบวกกบการมสวนรวม อยางมนยส าคญทางสถต (r = 0.644 p-value <0.001, r = 0.465 p-value <0.001,r = 0.434 p-value <0.001,r = 0.671 p-value <0.001,r = 0.550 p-value <0.001ตามล าดบ) ดงรายละเอยดในตารางท2

ตารางท 2 ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนนกบการมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต าบลจงหวดหนองคาย

ตวแปร การมสวนรวมภาพรวมของคณะกรรมการ r p-value แปลผล

ปจจยสนบสนน ดานการรบรบทบาทคณะกรรมการ

0.644**

<0.001

มความสมพนธปานกลาง

ดานการมภาวะผน าของคณะกรรมการ 0.465** <0.001 มความสมพนธปานกลาง ดานเจตคตของคณะกรรมการ 0.434** <0.001 มความสมพนธปานกลาง ดานแรงจงใจของคณะกรรมการ 0.671** <0.001 มความสมพนธปานกลาง ดานการตดตอสอสารของคณะกรรมการ 0.550** <0.001 มความสมพนธปานกลาง *. Correlation is significant at the 0.05 level **. Correlation is significant at the 0.01level

5. ปจจยทพยากรณการมสวนรวม ผลการศ กษา พบว า แรงจ ง ใจของ

คณะกรรมการ ก า รต ดต อ ส อส าร ขอ งค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร แ ล ะ ก า ร ร บ ร บ ท บ า ทคณะกรรมการ สามารถพยากรณการมสวนรวมของคณะกรรมการ (Y) ไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (F=123.929, p-value<0.001) โดยต วแปรท งสามร วมกนพยากรณการมสวนรวมของคณะกรรมการ ไดรอยละ 56.70มความคลาดเคลอนมาตรฐานของการพยากรณ (S.E.est) 0.23872387 ดงรายละเอยดในตารางท 3 และสามารถเขยน

สมการพยากรณในรปคะแนนดบและคะแนนมาตรฐานได ดงน

สมการรปคะแนนดบ Y = 1.012 + 0.255(แรงจงใจของ

คณะกรรมการ) +0.251(การตดตอสอสารของคณะกรรมการ) + 0.162 (การรบรบทบาทคณะกรรมการ)

สมการรปคะแนนมาตรฐาน Z = 0.373 (แรงจงใจของ

คณะกรรมการ) +0.281 (การตดตอสอสารของคณะกรรมการ) + 0.252 (การรบรบทบาทคณะกรรมการ)


5. ปจจยทพยากรณการมสวนรวม

ผลการศกษา พบวาแรงจงใจของคณะ

กรรมการ การตดตอสอสารของคณะกรรมการ

และการรบรบทบาทคณะกรรมการ สามารถ

พยากรณการมส วนรวมของคณะกรรมการ

(Y) ไดอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

(F=123.929, p-value<0.001) โดยตวแปร

ทงสามรวมกนพยากรณการมส วนรวมของ

คณะกรรมการ ไดรอยละ 56.70มความคลาด

เคลอนมาตรฐานของการพยากรณ (S.E.est)

0.23872387 ดงรายละเอยดในตารางท 3 และ

สามารถเขยนสมการพยากรณในรปคะแนนดบ

และคะแนนมาตรฐานได ดงน

สมการรปคะแนนดบ

Y = 1.012 + 0.255 (แรงจงใจของคณะ

กรรมการ) +0.251 (การตดตอสอสารของคณะ

กรรมการ) + 0.162 (การรบรบทบาทคณะ

กรรมการ)

สมการรปคะแนนมาตรฐาน

Z = 0.373 (แรงจงใจของคณะ

กรรมการ) +0.281 (การตดตอสอสารของคณะ

กรรมการ) + 0.252 (การรบรบทบาทคณะ

กรรมการ)

ตารางท 3 คาสถตการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบขนตอนของปจจยการมสวนรวมของ คณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจงหวดหนองคาย

ตวแปร B Beta t p-value R R2 แรงจงใจ 0.255 0.373 6.587 <0.001 0.671 0.450 การตดตอสอสาร 0.251 0.281 6.366 <0.001 0.733 0.538 การรบรบทบาท 0.162 0.252 4.386 <0.001 0.753 0.567 คาคงท = 1.012, S.E.est = 0.2387, F=123.929, p-value<0.001

6. ดานปญหาอปสรรค 6.1 ปญหาจากโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต าบลและ ผอ.รพ.สต. ยงขาดความชดเจนในการกระตน สงเสรม พฒนาศกยภาพคณะกรรมการพฒนา รพ.สต. ใหมความรความเขาใจในบทบาทหนาทอยางจรงจง ตลอดจนการเปดโอกาสใหคณะกรรมการพฒนารพ.สต.ไดแสดงบทบาทยงไมมากนก อกท งมการตดตอสอสารกนระหวางคณะกรรมการกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลคอนขางนอยเชนกน การประชมคณะกรรมการไมสม าเสมอ

6.2 ปญหาของคณะกรรมการพฒนารพ.สต.บางสวนยงขาดความรความเขาใจเกยวกบ บทบาทและวธการเขามามสวนรวมท าใหไมสามารถเขามามสวนรวมไดอยางทควรจะเปน ขาดความรความเขาใจใน หลกการมสวนรวม และไมรบทบาทหนาทของตนเองทจะตองปฏบต อกทงมความแตกตางของการประกอบอาชพ ท าใหมเวลาไมเพยงพอในการมสวนรวม คณะกรรมการเกรงใจเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลและไมกลาแสดงความค ด เ ห น ค ว า ม ร ส ก ห ร อ ท ศ น ค ต ข อ งคณะกรรมการบางสวนทคดวาภารกจของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเปนเรองของ

ราชการทไมสามารถเขาไปยงเกยวหรอมสวนรวมไดมากนกเนองจากมความรความสามารถไม เ พยงพอถงระดบทจะมสวนรวมในการตดสนใจและปฏบตตามอ านาจหนาทไดอยางม ประสทธภาพและประสทธผล

7.ดานแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวมของคณะกรรมการ

7.1 ดานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล และเจาหนาท ตองมบทบาทในการสนบสนนการมสวนรวมของคณะกรรมการโดยใหมการประสานงาน การตดตอสอสาร กบคณะกรรมการให ม รปแบบทชด เจน และตอเนอง ไดแกการใชหนงสอราชการในการตดตอประสานงานกบคณะกรรมการ มการประชมคณะกรรมการเปนประจ าสม าเสมอ

7.2 ดานคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลส ง เสรมสขภาพต าบล ดานขอเสนอแนะ และแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนารพ.สต.พบวา คณะกรรมการสวนใหญเสนอแนะให ควรมการฝกอบรมคณะกรรมการใหมความร ความเขาใจในบทบาท หนาทอกทงคณะกรรมการตองกลาแสดงความคดเหนมความรบผดชอบ เสยสละ

ตารางท3 คาสถตการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบขนตอนของปจจยการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจงหวดหนองคาย

6.ดานปญหาอปสรรค

6.1 ป ญหาจากโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลและ ผอ.รพ.สต. ยงขาดความ

ชดเจนในการกระตน สงเสรม พฒนาศกยภาพ

คณะกรรมการพฒนา รพ.สต. ใหมความรความ

เขาใจในบทบาทหนาทอยางจรงจง ตลอดจน

การเปดโอกาสใหคณะกรรมการพฒนา รพ.สต.

ไดแสดงบทบาทยงไมมากนก อกทงมการตดตอ

สอสารกนระหวางคณะกรรมการกบโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลคอนขางนอยเชนกน

การประชมคณะกรรมการไมสม�าเสมอ

6.2 ปญหาของคณะกรรมการพฒนา

รพ.สต. บางสวนยงขาดความร ความเขาใจ

เกยวกบ บทบาทและวธการเขามามสวนรวม

ท�าใหไมสามารถเขามามสวนรวมไดอยางทควร

จะเปน ขาดความรความเขาใจใน หลกการม

สวนรวม และไมร บทบาทหนาทของตนเอง

ทจะตองปฏบต อกทงมความแตกตางของการ

ประกอบอาชพ ท�าใหมเวลาไมเพยงพอในการ

มสวนรวม คณะกรรมการเกรงใจเจาหนาท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลและไมกลา

แสดงความคดเหนความรสกหรอทศนคตของ


คณะกรรมการบางสวนทคดว าภารกจของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเปนเรอง

ของราชการทไมสามารถเขาไปย งเกยวหรอ

มสวนรวมไดมากนกเนองจากมความร ความ

สามารถไมเพยงพอถงระดบทจะมสวนรวมในการ

ตดสนใจและปฏบตตามอ�านาจหนาทไดอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล

7. ดานแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวม

ของคณะกรรมการ

7.1 ดานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล ผ อ�านวยการโรงพยาบาลส งเสรม

สขภาพต�าบล และเจาหนาท ตองมบทบาทใน

การสนบสนนการมสวนรวมของคณะกรรมการ

โดยใหมการประสานงาน การตดตอสอสาร กบ

คณะกรรมการใหมรปแบบทชดเจน และตอเนอง

ไดแกการใชหนงสอราชการในการตดตอประสาน

งานกบคณะกรรมการ มการประชมคณะ

กรรมการเปนประจ�าสม�าเสมอ

7.2 ด านคณะกรรมการพฒนาโรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ดานขอเสนอแนะ

และแนวทางทเหมาะสมตอการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนา รพ.สต.พบวา คณะกรรมการ

สวนใหญเสนอแนะให ควรมการฝกอบรม

คณะกรรมการใหมความร ความเขาใจในบทบาท

หนาท อกทงคณะกรรมการต องกล าแสดง

ความคดเหนมความรบผดชอบ เสยสละใหความ

ส�าคญ ตอการมสวนรวมพฒนาโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล

อภปรายผล

1.ระดบการมสวนรวมของคณะกรรมการ

ระดบการมสวนรวมของคณะกรรมการโดยภาพ

รวมผลการศกษาพบวาระดบการมสวนรวม

ของคณะกรรมการพฒนารพ.สต. ในภาพรวม

มสวนรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.50

(S.D.=0.36) ซงประกอบไปดวยดานการม

สวนรวมในการตดสนใจ ดานการมสวนรวมใน

การด�าเนนการดานการมสวนรวมในการรวม

รบผลประโยชน และดานการมสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผล แสดงวาคณะกรรมการ

พฒนารพ.สต.มสวนรวมอยในระดบทยงไมสง

มากนก คอระดบปานกลางทงนอาจเปนเพราะวา

คณะกรรมการพฒนารพ.สต. เหนวาภารกจตางๆ

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ยงขน

อยกบเจาหนาท ท�าใหโอกาสของคณะกรรมการ

ทจะเข ามามส วนร วมยงไม เตมทนก และ

จากการจดสนทนากลมยงพบวาการประสานงาน

ระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

กบคณะกรรมการยงไมตอเนองซงสอดคลอง

กบการศกษาของจ�าเนยน ดามง (3) ทศกษา

เรองการมสวนรวมของคณะกรรมการสถาน

ศกษาขนพนฐานในการบรหารงานสถานศกษา

สงกดเขตพนทการศกษาสโขทย เขต 2 อ�าเภอ

ทงเสลยม จงหวดสโขทย พบวาการมสวนรวม

ภาพรวมอยในระดบปานกลาง และการศกษา

ของทานตะวน อนทรจนทร(7) ศกษาเรองการม

สวนรวมของคณะกรรมการชมชนในการพฒนา

ชมชนยอยในเขตเทศบาลเมองล�าพน พบวาการ

มสวนรวมภาพรวมอยในระดบปานกลาง เชนกน

2.ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนน

กบการมสวนรวม

2.1ความสมพนธ ระหวางการรบร

บทบาทกบการมสวนรวมผลการศกษาพบวาม

ความสมพนธระดบปานกลางทางบวกกบการม

สวนรวม อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.644,


p-value <0.001) ทงนอาจเปนเพราะวาการ

รบรบทบาทของคณะกรรมการนน จะสงผลให

คณะกรรมการสามารถแสดงพฤตกรรมใน

บทบาทหนาท ไปตามการรบร เพราะการรบร

ของของบคคลจะแตกตางกน ถาบคคลนน

มคณสมบตภายในตวเองทแตกตางกน และไดรบ

ประสบการณจากภายนอก เชน ค�าแนะน�า

การมปฏสมพนธ การอบรมสงสอนทแตกตางกน

และตอบสนองออกมาในรปของพฤตกรรมตาม

การรบร โดยแสดงออกเปนการกระท�า ตามความ

นกคดหรอแนวคดของแตละบคคล การรบร

เปนตวก�าหนดทศทางของพฤตกรรมบคคล

การทคณะกรรมการจะเขาไปมส วนรวมใน

กจกรรมทก�าหนดนน มากหรอนอย ปจจย

ท ส� า คญประการหน ง จ ง อย ก บการร บ ร

เ กยวกบบทบาทของตนเป นส�าคญ (15) ซ ง

สอดคลองกบการศกษาของ อ�านาจ งาม

ยงยวด (14) ไดท�าการศกษาการรบร บทบาท

ของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน

โรงเรยนประถมศกษา สงกดส�านกงานการปฐม

ศกษา จงหวดราชบร พบวา คณะกรรมการสถาน

ศกษาขนพนฐานมการรบร บทบาทของคณะ

กรรมการสถานศกษาขนพนฐาน อยในระดบมาก

2.2ความสมพนธระหวางภาวะผ น�า

กบการมสวนรวมผลการศกษา พบวามความ

สมพนธระดบปานกลางทางบวกกบการมสวน

รวม อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.465,

p-value <0.001) ทงนอาจเปนเพราะวาคณะ

กรรมการแสดงออกถงความสามารถในการ

สอสาร การจงใจ หรอการโนมนาวใจ ใหผรวม

งานหรอรวมกจกรรม มความรวมมอรวมใจท

ด�าเนนกจกรรม ตลอดจนการพฒนาระบบการ

ท�างานไดอยางมประสทธผล และผลการศกษา

ทกลาวมาขางตนเปนไปในทศทางเดยวกน และ

สอดคลองกบแนวคดภาวะผน�า กลาวคอคณะ

กรรมการมภาวะผน�ากจะสงผลตอการมสวนของ

คณะกรรมในการด�าเนนกจกรรมทก�าหนดของ

องคกรมากเชนกน(1) ซงสอดคลองกบการศกษา

ของกาญจนา ศรวงศาวรรธน(2) ไดท�าการศกษา

ภาวะผน�าของผบรหารทสมพนธกบการมสวน

รวมของคณะกรรมการสถานศกษาสถานศกษา

ขนพนฐาน สงกดส�านกงานเขตพนทการศกษา

สมทรสาคร พบวา ภาวะผน�ามผลตอการมสวน

รวมของคณะกรรมการสถานศกษาสถานศกษา

ขนพนฐาน

2.3ความสมพนธระหวางเจตคตกบการ

มสวนรวมผลการศกษา พบวามความสมพนธ

ระดบปานกลางทางบวกกบการมส วนร วม

อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.434, p-value

<0.001) ทงนเปนเพราะวาถาคนมเจตคตทด

ตอสงนน กจะท�าใหพรอมทจะตดสนใจในการ

ท�างานหรอด�าเนนกจกรรมนนๆ ไดเปนอยาง

ดหรอกลาวไดวาการทบคคลมเจตคตทดตอสง

หนงสงใดยอมสงผลใหเกดการมสวนรวมในการ

ท�างานหรอรวมกจกรรมนนๆไดดเชนกน ดงนน

เจตคตของคณะกรรมการ จงมอทธพลตอการม

สวนรวม ซงเปนความเชอ ความศรทธา ความ

รสกและความพรอมทจะเขารวมในกจกรรม หรอ

กระบวนการใดๆ ของบคคล ถาคณะกรรมการ

มเจตคตทดตอเรองนนๆ แลวกจะสงผลใหเกด

การมสวนรวมในเรองนนๆ มากขน และผลการ

ศกษาทกลาวมาขางตนเปนไปในทศทางเดยวกน

จงสรปไดวา การทคนเราจะตดสนใจอยางใด

อยางหนงในการท�างาน หรอด�าเนนกจกรรม


โดยสวนใหญแลวจะขนอยกบเจตคตตอเรองนนๆ

ซงสอดคลองกบการศกษาของเนตรรง อยเจรญ(9)

ไดศกษาปจจยเชงสาเหตทมผลตอการมสวน

รวมในการประกนคณภาพการศกษาของคร

สถานศกษาสงกดส�านกงานคณะกรรมการการ

อาชวศกษา ในเขตกรงเทพมหานคร พบวาเจตคต

มความสมพนธตอการมสวนรวมในการประกน

คณภาพการศกษา

2.4ความสมพนธระหวางแรงจงใจกบ

การมสวนรวมผลการศกษา พบวามความสมพนธ

ระดบปานกลางทางบวกกบการมส วนร วม

อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.671, p-value

<0.001) ทงนอาจเปนเพราะวาแรงจงใจเปน

ต วแปรท ส� า คญประการหน ง ท จะท� า ให

ประสทธภาพของการท�างานเพมมากขนหากได

รบการจงใจทเหมาะสมตรงกบความตองการของ

บคคล(11) นอกจากนแรงจงใจจะเปนแรง พลง

กระตน ใหแตละบคคลกระท�าพฤตกรรม เชน

ความตองการความผกพน การยอมรบ ความ

ตองการไดรบการยกยอง กลาวคอเมอคณะ

กรรมการมแรงจงใจกจะท�าใหเกดการมสวน

รวมในการท�างานเชนกนดงนนแรงจงใจคณะ

กรรมการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

สามารถมอทธพลตอการมสวนรวมของคณะ

กรรมการในการเขารวมกจกรรมซงสอดคลองกบ

การศกษาการศกษาของเนตรรง อยเจรญ(9) ได

ศกษาปจจยเชงสาเหตทมผลตอการมสวนรวม

ในการประกนคณภาพการศกษาของคร สถาน

ศกษาสงกดส�านกงานคณะกรรมการการ

อาชวศกษา ในเขตกรงเทพมหานคร พบวา

แรงจงใจมผลตอการมสวนรวมในการประกน

คณภาพการศกษา

2.5ความสมพนธระหวางการตดตอ

สอสารกบการมสวนรวมผลการศกษา พบวาม

ความสมพนธระดบปานกลางทางบวกกบการม

สวนรวม อยางมนยส�าคญทางสถต (r = 0.550,

p-value <0.001) ทงนอาจเปนเพราะวาองคกร

ทมการสอสาร หรอตดตอสอสารทด สามารถท

จะสรางความร ความเขาใจ กบผเกยวของทงใน

และนอกองคกร ท�าใหมการตอบสนองตอการ

ด�าเนนงาน หรอกจกรรมขององคการ ตามทมง

หวงดงนนการตดตอสอสารของคณะกรรมการ

สามารถทจะสรางการมสวนรวมในการด�าเนน

กจกรรมทก�าหนดไดโดยการแจงขอมล ขาวสาร

นโยบาย ค�าสง หนงสอเวยน ตลอดจนรายงาน

ตางๆ ขององคกร เพอสอสาร ไปยงคณะ

กรรมการผเกยวของ โดยใชชองทางการสอสาร

ทหลากหลาย ท�าใหมการรบทราบขอมลตางๆ

เกดความร ความเขาใจ เปนผลใหเกดความรวม

มอในการท�างาน(16) สอดคลองกบการศกษาของ

การศกษาของเนตรรง อยเจรญ(9) ไดศกษาปจจย

เชงสาเหตทมผลตอการมสวนรวมในการประกน

คณภาพการศกษาของคร สถานศกษาสงกด

ส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ในเขต

กรงเทพมหานคร พบวาการประสานงานและ

ตดตอสอสารมผลตอการมสวนรวมในการประกน

คณภาพการศกษา เชนเดยวกนกบการศกษาของ

ทนงศกด มณรตน(6) ไดศกษาปจจยทมผลตอการ

ประสานงานดานสาธารณสขของสถานอนามย

กบองคการบรหารสวนต�าบล จงหวดหนองคาย

พบวา ปจจยดานการการตดตอสอสาร เทคนค

การประสานงาน มความสมพนธกบการประสาน

งานดานสาธารณสขของสถานอนามยกบองคการ

บรหารสวนต�าบล เชนกน



1. ผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล ตองสงเสรมและสนบสนนใหเกดการ

มสวนรวมของคณะกรรมการ ตลอดจนเปด

โอกาสใหบคคลในชมชนภาคเครอขายเขามา

รวมกนพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ใหมประสทธภาพ และประสทธผล

2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลควรม

วธการสอสารกบชมชน การประชาสมพนธ ทม

รปแบบชดเจน และตอเนอง

3. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลควรม

การจดประชมคณะกรรมการเปนประจ�า และ

รายงานผลการด�าเนนงานใหคณะกรรมการ

ไดรบทราบ

4. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลควร

มการสรางแรงจงใจใหคณะกรรมการ เชน

การยกยอง เชดชเกยรตเปนตน

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาวธการสรางแรงจงใจ วธ

การสอสาร และการสรางการรบรบทบาท ท

จะสงเสรมใหการมสวนรวมของคณะกรรมการ

พฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเพมขน

2. ควรมการศกษาถงปจจยอนทอาจจะ

มผลตอมสวนรวมของคณะกรรมการพฒนา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในการจดการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

3. ควรมการศกษารปแบบการมสวนรวมของ

คณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลในการจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบล ทสามารถท�าใหคณะกรรมการพฒนา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล มสวนรวม

อยางมประสทธภาพ


1. กตตยคคานนท. เทคนคการสรางภาวะผน�า.พมพครงท 10. กรงเทพฯ: เปลวอกษร, 2543.

2. กาญจนา ศรวงศาวรรธน.ภาวะผน�าของผบรหารทสมพนธกบการมสวนรวมของคณะกรรมการ

สถานศกษาขนพนฐาน สงกดส�านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดสมทรสาคร.

วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศลปากร, 2550.

3. จ�าเนยน ดามง.การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในการบรหารงาน

สถานศกษาสงกดส�านกงานเขตพนทการศกษาสโขทย เขต 2 อ�าเภอทงเสลยม

จงหวดสโขทย. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏอตรดตถ, 2548.

4. ชฎาภรณ เตวะสข. การมสวนรวมของประชาชนในการตรวจสอบการด�าเนนงานขององคการ

บรหารสวนต�าบลเทพารกษ จงหวดสมทรปราการ.วทยานพนธปรญญารฐ

ประศาสนศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยบรพา, 2551.

5. ชชยศภวงศและคณะ. คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล.

กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ: บรษททควพจ�ากด, 2552.


6. ทนงคศกด มณรตน.ปจจยทมผลตอการประสานงานดานสาธารณสขของสถานอนามย

กบองคการบรหารสวนต�าบล จงหวดหนองคาย. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร

มหาบณฑตคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน, 2549.

7. ทานตะวน อนทรจนทร. การมสวนรวมของคณะกรรมการชมชนในการพฒนาชมชนยอยใน

เขตเทศบาลเมองล�าพน.รายงานการศกษาอสระปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยใหม, 2546.

8. ธรรมรสโชตกญชร.การบรหารแบบมสวนรวม”ประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวทางปฏบต

ในการบรหารการศกษาหนวยท 9-12. กรงเทพฯ:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2546.

9. เนตรรง อยเจรญ. ปจจยเชงสาเหตทมผลตอการมสวนรวมในการประกนคณภาพการศกษา

ของครสถานศกษาสงกดส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ในเขตกรงเทพมหานคร.

วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,

2553.

10. เบญจา ยอดด�าเนน-แอตตกจและคณะ. การศกษาเชงคณภาพ : เทคนคการวจยภาคสนาม.

นครปฐม:สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2544.

11. ไพฑรยเจรญพนธวงศ. พฤตกรรมองคการและการบรหาร.กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2540.

12. ส�านกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข. บรการสขภาพใกลใจ-ใกลบาน.

นนทบร:กระทรวงสาธารณสข, 2545.

13. สรพฒนลาภจตร.ปจจยทสงผลตอการตดสนใจมสวนรวมของประชาชนในการสนบสนน

การบรหารงานองคการบรหารสวนต�าบลอ�าเภอวารนช�าราบจงหวดอบลราชธาน.

วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550.

14. อ�านาจ งามยงยวด.การรบรบทบาทของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานโรงเรยน

ประถมศกษา สงกดส�านกงานการประถมศกษาจงหวดราชบร. วทยานพนธปรญญา

ครศาสตรมหาบณฑต สถาบนราชภฏหมบานจอมบง, 2546.

15. Kast, E. Fremont and Janess E. Rosenzweing. Perception Formation and it’s

Effect on Behavior in Organization Management A System and Contingency

Approach.New York: McGraw Hill; 1985.

16. O’Shea.Relationship-building skills.Cited in Burt Boston: Mc Graw-Hill;1998.


การประเมนผลการใชแบบบนทกการตรวจสขภาพ

ดวยตนเองส�าหรบนกเรยนป2555

ชนกานตดานวนกจเจรญ นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

กลมอนามยเดกวยเรยนและเยาวชนส�านกสงเสรมสขภาพกรมอนามย

บทคดยอ

การศกษาครงน เปนการวจยเชงส�ารวจ มวตถประสงคเพอประเมนผลการใชแบบบนทกการ

ตรวจสขภาพดวยตนเองของนกเรยน และความคดเหนจากผทเกยวของในระดบพนทไดแก ครและเจา

หนาทสาธารณสขทรบผดชอบงานอนามยโรงเรยน กลมตวอยางเปนนกเรยนระดบชนประถมศกษา

และระดบมธยมศกษา 2,359 คน ครอนามย 97 คน และเจาหนาทสาธารณสข 45 คน เกบขอมลโดย

ใชแบบสอบถาม วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยการแจกแจงความถและคารอยละ สวนการวเคราะห

ขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา ผลการศกษาพบวา

1. นกเรยนมแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองรอยละ 66.6 เคยมแบบบนทกฯ รอยละ

31.5 และไมเคยมแบบบนทกฯ รอยละ 1.9 สวนความคดเหนตอการใชและประโยชนของแบบบน

ทกฯ ในภาพรวมพบวา นกเรยนระดบประถมศกษามแนวโนมในการใชและไดรบประโยชนจากการใช

แบบบนทกฯ สงกวานกเรยนระดบชนมธยมศกษาและนกเรยนทงสองระดบชนมความคดเหนไมแตก

ตางกนโดยเหนวา นกเรยนสามารถตรวจสขภาพและลงบนทกผลการตรวจสขภาพดวยตนเองในแบบ

บนทกฯ นไดและแตกตางกนในการแจงครหรอผปกครองรบทราบ

2. ครเกอบทงหมดรอยละ 92.8 ตอบวาไดรบแบบบนทกฯ มครเพยงรอยละ 7.2 เทานนทไม

ไดรบแบบบนทกฯ ในปทผานมา และครเกอบทงหมดเหนวาแบบบนทกฯ มประโยชนส�าหรบนกเรยน

สงมากกวารอยละ 80 ยกเวน 3 ประเดนไดแก ไดรบการชแจงและค�าแนะน�าการใชแบบบนทกฯจาก

เจาหนาทสาธารณสข ควรน�าแบบบนทกฯ รวมไวในระบบรายงานของกระทรวงศกษาธการและควร

มการปรบปรงรปแบบใหมรอยละ 78.4, 75.3 และ 69.1 ตามล�าดบนอกจากนครรอยละ 47.4 เหน

วาหากไมมแบบบนทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยนท�าใหนกเรยนขาดความใสใจสขภาพของตนเอง

3. เจาหนาทสาธารณสข พบวา โรงเรยนทกแหงในเขตรบผดชอบไดรบแบบบนทกฯ ทกป เจา

หนาทมความรความเขาใจในการใชแบบบนทกฯ และควรน�าแบบบนทกฯ ไปรวมไวในระบบรายงาน

ของกระทรวงศกษาธการรอยละ100 รองลงมาเปนการใหค�าแนะน�าเกยวกบการใชแบบบนทกฯ แก

คร/นกเรยนการจดสรรแบบบนทกฯ เพยงพอและการน�าขอมลจากแบบบนทกฯ มาใชในการวางแผน

แกไขปญหาในการดแลสขภาพของนกเรยนโดยเหนดวยมากกวารอยละ 90 และควรสนบสนนแบบ


บนทกฯ ใหนกเรยนทกคนอยางตอเนอง การไดรบการชแจง/ค�าแนะน�าเกยวกบการใชแบบบนทกฯ

และแบบบนทกฯ มผลท�าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขนคดเปนรอยละ 88.9, 84.4 และ

82.2 ตามล�าดบ นอกจากนยงเหนวา หากไมมแบบบนทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยนรอยละ 68.8

โดยใหเหตผลวา ถาไมมแบบบนทกฯ จะท�าใหนกเรยนขาดความใสใจสขภาพของตนเองและโรงเรยน

ตองเสยงบประมาณในการจดท�าแบบบนทกฯ

บทน�า

แนวคดในการพฒนาประเทศในทกๆ ดาน

รวมทงดานสขภาพ มงใหความส�าคญกบการ

พฒนาศกยภาพของคน โดยเฉพาะการเรมตงแต

วยเดกซงเปนวยทจ�าเปนตองปลกฝงความคด

การปฏบต ทกษะในการด�ารงชวต มการพฒนาท

เหมาะสมทงดานรางกายและจตใจ อารมณและ

สงคม การเตรยมเพอเปนผใหญทมคณภาพใน

อนาคต ซงการสงเสรมสขภาพเดกวยเรยนและ

เยาวชนในปจจบน มการเปลยนแปลงแนวคด

รปแบบกลยทธ และกจกรรม โดยใชแนวคด

โรงเรยนสงเสรมสขภาพเปนการพฒนาทมความ

ครอบคลมทกมตดานสขภาพและสงแวดลอม

โดยสรางกระบวนการเรยนรรวมกนของทกคนทง

ในโรงเรยนและชมชน ใหสามารถน�าความร และ

ทกษะดานสขภาพมาประยกตใชในชวตประจ�า

วนดวยการดแลใสใจสขภาพของตนเองและผอน

โดยเฉพาะนกเรยนจะไดรบการปลกฝงทศนคต

ฝกทกษะและพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมอยใน

สงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด และมการบ

รณาการหนวยงานทเกยวของทรบผดชอบกลม

เดกวยเรยนและเยาวชนภายใตตวชวดรวมกน

ซงหนวยงานทเกยวของจะผลตและพฒนาองค

ความรและเทคโนโลยตางๆ สนบสนนการด�าเนน

งานการสงเสรมสขภาพในกลมเดกวยเรยนและ

เยาวชน ส�านกสงเสรมสขภาพ โดยกลมอนามย

เดกวยเรยนและเยาวชนไดน�าองคความรดานสง

เสรมสขภาพมาผลตเปน แบบบนทกการตรวจ

สขภาพดวยตนเอง ส�าหรบนกเรยนชนประถม

ศกษาปท 5 – ชนมธยมศกษาปท 6 เพอให

นกเรยนไดใชเปนเครองมอในการตรวจหาความ

ผดปกตของรางกายเบองตน ภายใตค�าแนะน�า

ของครและบคลากรทางสาธารณสข เปนการเฝา

ระวงภาวะสขภาพดวยตนเอง สรางการมสวน

รวมในการตดตามภาวะสขภาพของนกเรยน คร

และผปกครองเปนการปลกฝงพฤตกรรมสขภาพ

ทเหมาะสมใหกบนกเรยนและสรางขดความ

สามารถในการดแลสขภาพตนเองตามแนวคด

ในการสงเสรมสขภาพ พรอมกนนสามารถผลก

ดนการใชแบบบนทกตรวจสขภาพดวยตนเอง

ส�าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5-6 และ

ชนมธยมศกษาปท 1-6 ใชเปนแบบประเมน

สขภาพของเดกวยเรยนดวยตนเอง ส�าหรบเดก

ประถมศกษาระหวาง 6 - <13 ป และเดกโต

อายระหวาง 13 - < 19 ปในกจกรรมบรการภาย

ใตสทธประโยชนดานการสงเสรมสขภาพและ

ปองกนโรคในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

จากการประเมนผลงานสงเสรมสขภาพใน

แผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 9 โดยส�านกสง

เสรมสขภาพพบวา นกเรยนมการใชแบบบนทก


การตรวจสขภาพดวยตนเองเพยงรอยละ 45.2

และจากการตดตามประเมนผลการใชแบบ

บนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองของนกเรยน

ปลายปการศกษา 2547 ใน 4 ภาค 8 จงหวด

พบวา เมอไดรบเอกสารจากส�านกสงเสรมสข

ภาพ ส�านกงานสาธารณสขจงหวดจะจดสรรให

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ และโรงพยาบาล

โดยเนนใหกบนกเรยนทกระดบในโรงเรยนสง

เสรมสขภาพเปนสวนใหญ ท�าใหนกเรยนชน

ประถมปท 5 ทวประเทศไดเอกสารไมทวถง

นกเรยนไมน�าแบบบนทกการตรวจสขภาพฯ ไป

เขาโรงเรยนใหม ท�าใหขาดการใชอยางตอเนอง

ในระดบมธยม ซงผปฏบตในระดบพนทเสนอ

ใหมการจดสรรใหนกเรยนชนประถมศกษาและ

นกเรยนชนมธยมศกษาทกคน จะชวยใหมการ

ใชอยางตอเนองมากยงขน และปพ.ศ. 2548

ส�านกสงเสรมสขภาพ ไดประเมนสถานการณ

การด�าเนนงานดานสขภาพ ในโรงเรยนพบวา ม

นกเรยนบางชนไดใชแบบบนทกการตรวจสขภาพ

ดวยตนเองฯ รอยละ 68.6 และมจ�านวนแบบบน

ทกฯ ยงไมเพยงพอกบจ�านวนนกเรยนใน พ.ศ.

ป 2550 ส�านกสงเสรมสขภาพมการประเมน

ผลโครงการแบบบนทกการตรวจสขภาพดวย

ตนเองส�าหรบนกเรยนดานการบรหารจดการ

และรปแบบของแบบบนทกฯ พบวานกเรยนม

ความพงพอใจตอรปแบบและเขาใจในเนอหา

เนองจากไดมการพฒนารปแบบและเนอหาโดย

จากเดมใชเพยงเลมเดยวตงแตชนประถมศกษา

ปท 5 ถงชนมธยมศกษาปท 6 เปลยนเปนแยก

ออกเปน 2 เลม ตามระดบชน ไดแก ชนประถม

ศกษาปท 5-6 และมธยมศกษาปท 1-6 และ

จากรายงานการศกษาสถานการณการสงเสรมสข

ภาพในนกเรยน ป 2550 ของส�านกสงเสรมสข

ภาพ พบวา โรงเรยนมการใชแบบบนทกการ

ตรวจสขภาพฯ ในนกเรยนชนประถมศกษา

รอยละ 68.7 สวนในนกเรยนระดบมธยมศกษา

รอยละ 40.3 จากขอมลขางตนจะเหนไดวา

ขอมลในการประเมนการใชสมดบนทกสขภาพ

ยงไมครอบคลมผเกยวของโดยเฉพาะอยางยง

นกเรยนกลมเปาหมายหลก รวมทงครและเจา

หนาทสาธารณสข ดงนน เพอการพฒนาการ

ด�าเนนงานสงเสรมสขภาพในกลมเดกวยเรยน

ใหสอดคลองกบสถานการณและน�าขอมลทไดมา

ก�าหนดนโยบายและปรบแผนงานโครงการใหเกด

ผลอยางมประสทธภาพ จงจ�าเปนทจะตองศกษา

สถานการณการใชแบบบนทกการตรวจสขภาพ

ดวยตนเองส�าหรบนกเรยนในระดบพนท


1. เพอประเมนผลการใชแบบบนทกการ

ตรวจสขภาพดวยตนเองของนกเรยน

2. เพอทราบถงขอคดเหนและขอเสนอ

แนะตางๆ จากผเกยวของในระดบดบพนท

วธการศกษา เปนการวจยเชงส�ารวจ

(Survey Research) ท�าการศกษาในพนท 8

จงหวด ทอยในเขตรบผดชอบของศนยอนามยท

3, 4, 5, 7, 8, 9, 11 และ 12 โดยกลมตวอยางท

ศกษาไดแก

1. ครอนามย/ครผ รบผดชอบและคร

ประจ�าชนของนกเรยนทกชนปทท�าแบบสอบถาม

ในแตละโรงเรยน จ�านวน 97 คน

2. เจาหนาทสาธารณสข ไดแก ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวด สาธารณสขอ�าเภอและโรง

พยาบาล/โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลท

รบผดชอบงานอนามยโรงเรยนในเขตพนทรบผด

ชอบโรงเรยนกลมตวอยาง จ�านวน 45 คน


3. นกเรยน ใช การส มตวอยางแบบ

หลายขนตอน (Multi-Stage Sampling) โดย

จะเกบขอมลนกเรยนชนประถมศกษาปท 5- 6

มธยมศกษาปท 1-4 ใชวธการสมอยางงายใน

การเลอกหองเรยนและนกเรยน ซงในการศกษา

มนกเรยนกลมตวอยางรวมทงสน 2,359 คน

เคร อ ง มอท ใช ในการศกษา เป น

แบบสอบถามทผ ว จยสร างขน แบ ง เป น

แบบสอบถามนกเรยน แบบสอบถามครและ

แบบสอบถามเจาหนาทสาธารณสข

การเกบรวบรวมขอมล

1. สงแบบสอบถามใหเจาหนาทศนย

อนามยทเปนกลมตวอยางด�าเนนการประสาน

และเกบขอมลในเขตพนทรบผดชอบ และสงแบบ

สอบถามกลบคนส�านกสงเสรมสขภาพ

2. วธการเกบขอมล ในนกเรยนชนประถม

ศกษาปท 5-6 ใหตอบแบบสอบถามพรอมกนใน

แตละหอง โดยคร/เจาหนาทเปนผอานใหฟง

ส�าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1-4 แจก

แบบสอบถามใหนกเรยนอานดวยตนเอง

การวเคราะหขอมล ใชสถตการแจกแจง

ความถ รอยละ และการวเคราะหขอมลเชง

คณภาพใชการวเคราะหเนอหา

ผลการศกษา

1. ขอมลทวไปของนกเรยน จ�านวน

2,359 คน แบงออกเปนนกเรยนระดบชนประถม

ศกษาปท 5-6 จ�านวน 701 คน คดเปนรอยละ

29.7 และนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1-4

จ�านวน 1,658 คน คดเปนรอยละ 70.3 เปนเพศ

หญง รอยละ 59.8 เพศชายรอยละ 40.2 อาย

อยในชวง 13-18 ป รอยละ 71.2 ก�าลงศกษาใน

ระดบชนมธยมศกษาปท 2 รอยละ 19.8 รองลง

มาเปนมธยมศกษาชนปท 4 และ 3 ใกลเคยงกน

คอ รอยละ 17.8 และ 17.4 และมธยมศกษาปท

1 รอยละ 15.3 สวนชนประถมศกษาปท 5 และ

6 รอยละ 13.7 และ 16.0 นกเรยนมแบบบนทก

การตรวจสขภาพดวยตนเอง รอยละ 66.6 เคยม

รอยละ 31.5 และไมมรอยละ 1.9

2. ความคดเหนของนกเรยนตอการ

ใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสข

ภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยนนกเรยนมและ

เคยมแบบบนทกสขภาพฯ จ�านวน 1658 คน คด

เปนรอยละ 98.1 และไมมแบบบนทก 46 คน

คดเปนรอยละ 1.9 นกเรยนมความคดเหนตอ

การใชและประโยชนของแบบบนทกฯ ในภาพ

รวม พบวา นกเรยนระดบชนประถมศกษาและ

มธยมศกษามความคดเหนแตกตางกนและเปน

ไปในทศทางเดยวกนในประเดนตางๆ กลาวคอ

ในภาพรวมนกเรยนระดบประถมศกษามแนว

โนมในการใชและไดรบประโยชนจากการใชแบบ

บนทกฯสงกวานกเรยนระดบชนมธยมศกษา โดย

เฉพาะอยางยงประเดน (4) ทถามวา “ถานกเรยน

พบความผดปกต จะแจงใหครทราบเปนคนแรก”

นกเรยนระดบมธยมศกษาตอบวา “ใช” ต�า

กวานกเรยนระดบชนประถมศกษาอยางชดเจน

(รอยละ 63.1 และ 76.9 ตามล�าดบ) และประเดน (8)

ทถามวา “เมอเลอนชนเรยน นกเรยนไดน�า

แบบบนทกฯนตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย”

เชนเดยวกนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอบ

วา “ใช” ต�ากวานกเรยนประถมศกษา (รอยละ

74.3 และ 85.1 ตามล�าดบ) ในขณะทประเดนท

นกเรยนตอบวา “ใช” โดยมความคดเหนไปใน

ทศทางเดยวกนทงระดบชนประถมศกษาและ

มธยมศกษา ซงต�าทสดเมอเทยบกบประเดนอน


คอ ประเดน (6) ทถามวา “นกเรยนน�าแบบบน

ทกฯนไปใหผปกครองเซนรบทราบทกครงทได

ท�าการตรวจสขภาพ” (รอยละ 73.7 และ 76.1

ตามล�าดบ)

เมอพจารณาความคดเหนตอการใชและ

ประโยชนทไดรบจากแบบบนทกฯ รายขอเปรยบ

เทยบตามรายภาค พบวา นกเรยนทตอบวา “ใช”

ในประเดนตางๆ มทงความแตกตางและความ

เหนพองตองกน ดงน

1. นกเรยนสามารถตรวจสขภาพดวย

ตนเองตามแบบบนทกฯ นได พบวา นกเรยน

ทงสองระดบชนมความคดเหนไมแตกตางกน

โดยเหนวา นกเรยนสามารถตรวจสขภาพดวย

ตนเองไดตามแบบบนทกฯ เมอเปรยบเทยบราย

ภาค พบวา รอยละของนกเรยนทตอบวา “ใช”

ทงสองระดบชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอต�า

กวาภาคอนๆ

2. นกเรยนสามารถลงบนทกการตรวจ

สขภาพดวยตนเองในแบบบนทกฯ นได พบวา

รอยละของนกเรยนระดบชนประถมศกษาและ

มธยมศกษาทเหนวา สามารถลงบนทกการตรวจ

สขภาพดวยตนเองในแบบบนทกนไดเปนไปใน

ทศทางเดยวกนทงภาคกลาง ภาคเหนอและภาค

ใต ในขณะทรอยละของนกเรยนในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอทตอบวา “ใช” ยงคงต�ากวาภา

คอนๆ

3. นกเรยนสามารถคนพบความผดปกต

จากการตรวจสขภาพดวยตนเอง พบวา รอยละ

ของนกเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

ทเหนวาแบบบนทกฯ สามารถท�าใหคนพบความ

ผดปกตจากการตรวจสขภาพดวยตนเองไดเปน

ไปในทศทางเดยวกนทกภาค ซงนกเรยนระดบ

ประถมศกษาทตอบวา “ใช” สงกวานกเรยน

มธยมศกษาเลกนอย แตอยางไรกตามยง พบวา

รอยละของนกเรยนทงสองระดบชนลดลงในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตตามล�าดบ

4. ถานกเรยนพบความผดปกต จะแจงให

ครทราบเปนคนแรก พบวา รอยละของนกเรยน

ระดบประถมศกษาทตอบวา “ใช” เมอพบ

ความผดปกตแลวจะแจงใหครทราบเปนคนแรก

สงวานกเรยนระดบมธยมศกษาทงภาคกลาง

เหนอ และตะวนออกเฉยงเหนอ และรอยละของ

นกเรยนทงสองระดบชนในภาคใตตอความคด

เหนในประเดนนต�ากวานกเรยนในภาคอน

5. ถานกเรยนพบความผดปกต จะแจงให

ผปกครองทราบเมอกลบไปบานพบวา รอยละ

ของนก เร ยนท ง ระดบประถมศกษาและ

มธยมศกษาทตอบวา “ใช” ถานกเรยนพบความ

ผดปกต จะแจงใหผปกครองทราบเมอกลบไป

บานมากกวารอยละ 80 เปนไปในทศทางเดยวกน

ทงสองระดบชนและภาค

6. นกเรยนน�าแบบบนทกฯน ไปใหผ

ปกครองเซนรบทราบทกครงทไดท�าการตรวจ

สขภาพ พบวา รอยละของนกเรยนระดบประถม

ศกษาและมธยมศกษาตอการน�าแบบบนทกฯน

ไปใหผปกครองเซนรบทราบทกครงทไดท�าการ

ตรวจสขภาพไมแตกตางกนในภาคเหนอ ตะวน

ออกเฉยงเหนอและใต ในขณะทรอยละของ

นกเรยนระดบประถมศกษาในภาคกลางตอ

ประเดนนต�ากวานกเรยนระดบมธยมศกษา และ

ต�าทสดเมอเปรยบเทยบกบนกเรยนจากภาคอนๆ

7. นกเรยนลงบนทกการตรวจสขภาพใน

แบบบนทกฯนทกภาคเรยน พบวา รอยละของ

นกเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษาท


ตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “นกเรยนลงบนทก

การตรวจสขภาพในแบบบนทกฯนทกภาคเรยน”

คอนขางผนแปร กลาวคอ รอยละของนกเรยน

ระดบประถมศกษาสงกวามธยมศกษาในภาค

กลางและตะวนออกเฉยงเหนอและต�ากวาในภาค

เหนอและใต

8. เมอเลอนชนเรยน นกเรยนไดน�าแบบ

บนทกฯนตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย ผลการ

ศกษาแสดงใหเหนแลววา รอยละของนกเรยน

ระดบมธยมศกษาทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา

“เมอเลอนชนเรยนนกเรยนไดน�าแบบบนทกฯน

ตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย” ต�ากวานกเรยน

ระดบประถมศกษาอยางเหนไดชดเจนเกอบทก

ภาคยกเวนภาคเหนอ

9. นกเรยนไดรบประโยชนจากการใช

แบบบนทกฯน พบวา รอยละนกเรยนระดบชน

ประถมศกษา สงกวามธยมศกษาเกอบทกภาค

ยกเวนภาคเหนอ ทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา

“นกเรยนไดรบประโยชนจากการใชแบบบนทกฯ

น”

10. การใชแบบบนทกนท�าใหนกเรยน

มการดแลสขภาพตนเองมากขน รอยละของ

นกเรยนทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “การ

ใชแบบบนทกนท�าใหนกเรยนมการดแลสขภาพ

ตนเองมากขน” มแนวโนมใกลเคยงกนระหวาง

นกเรยนระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา

ในภาคกลาง เหนอ และใต ในขณะทรอยละ

นกเรยนระดบมธยมศกษาในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอต�ากวานกเรยนระดบประถมศกษา

รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1

ตารางท1รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน

ตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “นกเรยนลงบนทกการตรวจสขภาพในแบบบนทกฯนทกภาคเรยน” คอนขางผนแปร กลาวคอ รอยละของนกเรยนระดบประถมศกษาสงกวามธยมศกษาในภาคกลางและตะวนออกเฉยงเหนอและต ากวาในภาคเหนอและใต

8. เมอเลอนชนเรยน นกเรยนไดน าแบบบนทกฯนตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย ผลการศกษาแสดงใหเหนแลววา รอยละของนกเรยนระดบมธยมศกษาทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “เมอเลอนชนเรยนนกเรยนไดน าแบบบนทกฯนตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย” ต ากวานกเรยนระดบประถมศกษาอยางเหนไดชดเจนเกอบทกภาคยกเวนภาคเหนอ

9. นกเรยนไดรบประโยชนจากการใชแบบบนทกฯน พบว า รอยละนกเรยนระดบช นประถมศกษา สงกวามธยมศกษาเกอบทกภาค ยกเวนภาคเหนอ ทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “นกเรยนไดรบประโยชนจากการใชแบบบนทกฯน”

10. การใชแบบบนทกนท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน รอยละของนกเรยนทตอบวา “ใช” เมอถกถามวา “การใชแบบบนทกนท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน” มแนวโนมใกลเคยงกนระหวางนกเรยนระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษาในภาคกลาง เหนอ และใต ในขณะทรอยละนกเรยนระดบมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอต ากวานกเรยนระดบประถมศกษา รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 2 รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยน จ าแนกตามภาคและระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา

การใชและประโยชน

ภาค (n=1658 คน)

กลาง เหนอ ตะวนออก เฉยงเหนอ

ใต รวม

ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม 1. นกเรยนสามารถตรวจสขภาพดวยตนเองตามแบบบนทกฯ นได

ใช 100.0 98.4 95.9 98.5 75.9 76.6 98.0 92.7 90.2 92.1 ไมใช 0.0 1.6 4.1 1.5 24.1 23.4 2.0 7.3 9.8 7.9

2. นกเรยนสามารถลงบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองในแบบบนทกฯ นได

ใช 100.0 95.8 96.5 97.7 84.2 76.0 95.4 91.3 92.7 90.7 ไมใช 0.0 4.2 3.5 2.3 15.8 24.0 4.6 8.7 7.3 9.3


ตารางท 2 รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยน จ าแนก ตามภาคและระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา (ตอ)



กลาง เหนอ ตะวนออก เฉยงเหนอ ใต รวม

ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม 3. นกเรยนสามารถคนพบความผดปกตจากการตรวจสขภาพดวยตนเองได

ใช 89.6 85.2 88.3 80.7 76.8 72.6 72.2 68.6 81.1 76.9 ไมใช 10.4 14.8 11.7 19.3 23.2 27.4 27.8 31.4 18.9 23.1

4. ถานกเรยนพบความผดปกต จะแจงใหครทราบเปนคนแรก

ใช 89.6 66.3 87.1 69.3 83.8 59.9 58.9 57.0 80.3 63.1 ไมใช 10.4 33.7 12.9 30.7 16.2 40.1 41.1 43.0 19.7 36.9

5. ถานกเรยนพบความผดปกต จะแจงใหผปกครองทราบเมอกลบไปบาน

ใช 96.3 90.9 88.9 94.0 88.4 82.5 88.1 82.6 90.0 87.6 ไมใช 3.7 9.1 11.1 6.0 11.6 17.5 11.9 17.4 10.0 12.4

6. นกเรยนน าแบบบนทกฯ นไปใหผปกครองเซนรบทราบทกครงทไดท าการตรวจสขภาพ

ใช 64.9 77.0 81.2 79.7 71.0 67.2 77.5 78.9 73.7 76.1 ไมใช 35.1 23.0 18.8 20.3 29.0 32.8 22.5 21.1 26.3 23.9

7. นกเรยนลงบนทกการตรวจสขภาพในแบบบนทกฯ นทกภาคเรยน

ใช 97.0 81.0 85.4 87.4 78.4 68.9 66.2 80.5 81.1 79.8 ไมใช 3.0 19.0 14.6 12.6 21.6 31.1 33.8 19.5 18.9 20.2

ตารางท1 รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน (ตอ)


3.ความคดเหนของครตอการใชแบบ

บนทกสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยนคร

97 คน เปนเพศหญงรอยละ 84.5 เพศชายรอยละ

15.5 อายอยในชวง 41-50 ป รอยละ 35.1 รอง

ลงมาเปน 31-40 ป และ 51 ป ขนไป ใกลเคยง

กนรอยละ 24.7 และ 23.7 สวนใหญเปนคร

ประจ�าชนรอยละ 82.5 และครอนามยรอยละ

17.5 อายการปฏบตงานนานกวา 10 ป รอยละ

96.9 และสวนใหญเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพ

ระดบทอง รอยละ 84.5 เมอสอบถามครถงการ

ไดรบแบบบนทก ฯ ในปทผานมา (ป 2554) พบ

วา ครเกอบทงหมดรอยละ 92.8 ตอบวาไดรบ

ตารางท 2 รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยน จ าแนก ตามภาคและระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา (ตอ)



กลาง เหนอ ตะวนออก เฉยงเหนอ ใต รวม

ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม ประถม มธยม 8. เมอเลอนชนเรยน นกเรยนไดน าแบบบนทกฯ นตดตวไปเพอใชในชนตอไปดวย

ใช 85.8 71.9 82.5 82.7 90.0 64.4 79.5 76.9 85.1 74.3 ไมใช 14.2 28.1 17.5 17.3 10.0 35.6 20.5 23.1 14.9 25.7

9. นกเรยนไดรบประโยชนจากการใชแบบบนทกฯ น

ใช 100.0 86.2 91.2 96.2 97.9 82.5 96.0 91.5 96.3 ไมใช 0.0 13.8 8.8 3.8 2.1 17.5 4.0 8.5 3.7

10. การใชแบบบนทกนท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน

ใช 100.0 97.7 95.9 97.5 97.9 81.6 97.4 92.4 97.7 ไมใช 0.0 2.3 4.1 2.5 2.1 18.4 2.6 7.6 2.3

3. ความคดเหนของครตอการใชแบบบนทกสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยนคร 97 คน เปนเพศหญงรอยละ 84.5 เพศชายรอยละ 15.5 อายอยในชวง 41-50 ป รอยละ 35.1 รองลงมาเปน 31-40 ป และ 51 ป ขนไป ใกลเคยงกนรอยละ 24.7 และ 23.7 สวนใหญเปนครประจ าชนรอยละ 82.5 และครอนามยรอยละ 17.5 อายการปฏบตงานนานกวา 10 ป รอยละ 96.9 และสวนใหญเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบทอง รอยละ 84.5 เมอสอบถามครถงการไดรบแบบบนทก ฯ ในปทผานมา (ป 2554) พบวา ครเกอบทงหมดรอยละ 92.8 ตอบวาไดรบ

แบบบนทกฯ มครเพยงรอยละ 7.2 เทานนทไมไดรบแบบบนทกในปทผาน เมอสอบถามความคดเหนการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยน พบวา คร คดวาควรใหการสนบสนนแบบนทกฯ ใหนกเรยนทกคนตอเนองรอยละ 93.8 รองลงมาเปน การใหค าแนะน า/สอนเกยวกบวธการใชแบบบนทกฯ แกนกเรยน ไดน าขอมลจากแบบบนทกฯ มาใชในการวางแผนแกไขปญหาในการดแลสขภาพของนกเรยน และแบบบนทกฯ มผลท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน รอยละ 87.6 สวนทครเหนดวยนอยทสดคอ แบบบนทกฯ

ตารางท1 รอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน (ตอ)

แบบบนทกฯ มครเพยงรอยละ 7.2 เทานนทไม

ไดรบแบบบนทกในปทผาน เมอสอบถามความ

คดเหนการใชและประโยชนของแบบบนทกการ

ตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน พบวา

คร คดวาควรใหการสนบสนนแบบนทกฯ ให

นกเรยนทกคนตอเนองรอยละ 93.8 รองลงมา

เปน การใหค�าแนะน�า/สอนเกยวกบวธการใช

แบบบนทกฯ แกนกเรยน ไดน�าขอมลจากแบบ

บนทกฯ มาใชในการวางแผนแกไขปญหาในการ

ดแลสขภาพของนกเรยน และแบบบนทกฯ มผล

ท�าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน

รอยละ 87.6 สวนทครเหนดวยนอยทสดคอ แบบ


บนทกฯ ควรมการปรบปรงรปแบบใหมรอยละ

69.1 รองลงมาเปนควรน�าแบบบนทกฯ รวมไว

ในระบบรายงานของกระทรวงศกษาธการรอยละ

75.3 รายละเอยดดงแสดงในตารางท 2

ตารางท2 จ�านวนและรอยละของการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเอง

ส�าหรบนกเรยน

ควรมการปรบปรงรปแบบใหมรอยละ 69.1 รองลงมาเปนควรน าแบบบนทกฯ รวมไวในระบบ

รายงานของกระทรวงศกษาธการรอยละ 75.3 ร า ย ล ะ เ อ ย ด ด ง แ ส ด ง ใ น ต า ร า ง ท 2

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบ นกเรยน

การใชและประโยชน ระดบความคดเหน (n=97คน)

ใช ไมใช จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1. ควรใหการสนบสนนแบบบนทกฯ ใหแกนกเรยนทกคนอยางตอเนอง

91 93.8 6 6.2

2. ใหค าแนะน า/สอนเกยวกบวธการใชแบบบนทกฯ แกนกเรยน

85 87.6 12 12.4

3. ไดน าขอมลจากแบบบนทกฯ มาใชในการวางแผนแกไขปญหาในการดแลสขภาพของนกเรยน

85 87.6 12 12.4

4. แบบบนทกฯ มผลท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน

85 87.6 12 12.4

5. โรงเรยนไดรบการสนบสนนแบบบนทกฯทกปการศกษา 82 84.5 15 15.5 6. นกเรยนชน ป.5 และนกเรยนชน ม.1 ไดรบแบบบนทกฯ ครบทกคน

82 84.5 15 15.5

7. มการวางแผนก าหนดระยะเวลาในการจดใหนกเรยนตรวจสขภาพตนเองและกรอกขอมลลงในแบบบนทกฯ

82 84.5 15 15.5

8.ไดรบการชแจงและค าแนะน าการใชแบบบนทกฯ จากเจาหนาทสาธารณสข

76 78.4 21 21.6

9. ควรน าแบบบนทกฯรวมไวในระบบรายงานของกระทรวงศกษาธการ

73 75.3 24 24.7

10. แบบบนทกฯ ควรมการปรบปรงรปแบบใหม 67 69.1 30 30.9

สรปไดวา ครเกอบทงหมดเหนวาสมดบนทกฯ มประโยชนส าหรบนกเรยน โดยสวนใหญครทตอบวา “ใช” สงเกนกวารอยละ 80.0 ยกเวน 3 ประเดนไดแก ไดรบการชแจงและค าแนะน าการใชแบบบนทกฯ จากเจาหนาทสาธารณสข ควรน าแบบบนทกฯรวมไวในระบบ

รายงานของกระทรวงศกษาธการ ควรมการปรบปรงรปแบบใหมรอยละ รอยละ 78.4, 75.3 และ 69.1 ตามล าดบ ทงนสอดคลองกบการแสดงความคดเหนของครทไดจากค าถามปลายเปดของแบบสอบถาม โดยถามวา “หากไมมสมดบนทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยน

สรปไดวา ครเกอบทงหมดเหนวาสมด

บนทกฯ มประโยชนส�าหรบนกเรยน โดยสวน

ใหญครทตอบวา “ใช” สงเกนกวารอยละ 80.0

ยกเวน 3 ประเดนไดแก ไดรบการชแจงและ

ค�าแนะน�าการใชแบบบนทกฯ จากเจาหนาท

สาธารณสข ควรน�าแบบบนทกฯรวมไวในระบบ

รายงานของกระทรวงศกษาธการ ควรมการ

ปรบปรงรปแบบใหมรอยละ รอยละ 78.4, 75.3

และ 69.1 ตามล�าดบ ทงนสอดคลองกบการแสดง

ความคดเหนของครทไดจากค�าถามปลายเปด


ของแบบสอบถาม โดยถามวา “หากไมมสมดบน

ทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยนหรอไมอยางไร

พรอมขอเสนอแนะ” จากการรวบรวมความคด

เหนดงกลาวพบวา รอยละ 47.4 เหนวามผล

กระทบตอนกเรยน สรปไดดงน

1. แบบบนทกฯ ชวยใหนกเรยนรเทาทน

ภาวะสขภาพตนเอง ผลจากการศกษาความ

คดเหนตอแบบบนทกฯ พบวา ครทเหนดวยกบ

ผลกระทบทอาจเกดขนกบนกเรยนหากไมมการ

แจกแบบบนทกฯ อยางตอเนอง เนองจากเหน

วาแบบบนทกฯ เปนเครองมอทชวยใหนกเรยน

สามารถตรวจสขภาพเบองตนดวยตนเองไดตาม

ค�าแนะน�า โดยครอบคลมทงสขภาพกายและ

สขภาพจต ซงจะท�าใหนกเรยนทราบพฒนา

ดานรางกาย เชน น�าหนกสวนสง การรภาวะ

รางกายวาผอมหรออวน การวดสายตาและ

การไดยน ผลกระทบดานสมรรถภาพทางกาย

การบรโภคอาหารทเปนประโยชนและไมเปน

ประโยชน การเสยงเรองอบตเหตความเครยด

ซงก�าลงเปนภยใกลตวนกเรยนเปนตน รวมทง

นกเรยนสามารถถายทอดการดแลสขภาพเบอง

ตนไปยงคนอนๆ ไดอกดวยซงหากพบความผด

ปกตเบองตน นกเรยนสามารถรบการรกษาได

ทนทวงทและอยางถกตอง ซงหากไมมสมดบน

ทกฯ นกเรยนจะไมมสงเราในการดแลสขภาพ

ตนเองไมไดบนทกสขภาพเปนประจ�า ไมทราบ

การพฒนาสขภาพของตนเอง และนกเรยนขาด

ความใสใจในสขภาพของตนเองอยางสม�าเสมอ

2. แบบบนทกฯ เปนเครองมอส�าหรบ

ครในการแนะน�าการดแลสขภาพใหกบนกเรยน

นอกจากนครยงแสดงความคดเหนแบบบนทกฯ

เปนเสมอนเครองมอส�าหรบครในการน�าการดแล

สขภาพใหกบนกเรยนไดอยางถกวธ หากไมม

สมดบนทกฯ โรงเรยนอาจตองวางแผนงานเพอ

จดหางบประมาณมาด�าเนนการดานงานอนามย

มากขน นอกจากนยงใชเพอรวบรวมขอมลดาน

สขภาพตามเกณฑโรงเรยนสงเสรมสขภาพ

3. ขอเสนอแนะอนๆ ครทเหนความส�าคญ

ของแบบบนทกฯ ไดใหขอเสนอแนะไววา ควร

มการเพมเตมขอมลดานสขภาพอนๆ เพอเปน

ประโยชนสงสดแกนกเรยน เชน สขบญญตแหง

ชาต 10 ประการ การปองกนโรค โรคตดตอทราย

แรง การคดดชนมวลกาย การวดความดนโลหต

รปเลมควรจะเลกๆ มความทนทาน หนาปกใช

กระดาษแขง หมพลาสตก จะไดใชไดนานหลาย

ปหรอตลอดไป ส�าหรบพกตดตวไดนอกจากน

ควรเพมชองแบบบนทกฯ ใหนกเรยนมการตรวจ

สขภาพทกๆ 2 เดอน เพอใหนกเรยนเกดความ

ตระหนกในการดแลสขภาพมากขนกวาเดม แต

อยางไรกตามยงมครรอยละ 12.4 ทแสดงความ

คดเหนวา หากไมมสมดบนทกฯ จะไมมผลกระ

ทบใดๆตอนกเรยน สรปเหตผลไดดงน

3.1 โรงเรยนได จดให มการตรวจ

สขภาพประจ�าป และมการทดสอบสมรรถภาพ

ทางกายใหนกเรยนอยแลวทกป ตรวจโดยแพทย

และบคลากรทางการแพทย และมการแจงผล

การตรวจกลบมาใหกบนกเรยน ครประจ�าชน

และผปกครองไดทราบอยแลว

3.2 นกเรยนไมมความใสใจตอการท�า

แบบบนทกฯ นอกจากนครยงไดแสดงความคด

เหนวา หากไมมการแจกแบบบนทกฯ กไมสง

ผลกระทบใดๆ ตอนกเรยน เนองจากนกเรยนไม

คอยใสใจตอการท�าแบบบนทกฯ และนกเรยนไม

ไดใสใจในการดแลตนเอง ถงแมครจะชแจงวาม


ประโยชนตอนกเรยนกตาม

4. การตรวจสขภาพเบองตนมอยในวชา

เรยนและแบบ ปพ.8 ผลการรวบรวมความ

คดเหนของครยงพบอกวา ครเหนวาการตรวจ

สขภาพเบองตนมอยในเนอหาวชาสขศกษาอย

แลว และไดจดเกบขอมลนกเรยนดานอนๆ ไว

ในแบบ ปพ.8 เปนรายบคคล ดงนนนาจะบรรจ

ขอมลดงกลาวไวในแบบ ปพ.8 เนองจากสะดวก

เมอมการยายโรงเรยน และเปนการลดภาระดาน

การเขยนซ�าซอนของครประจ�าชน

4 . ความค ด เห นของ เ จ าหน า ท

สาธารณสขตอการใชสมดบนทกสขภาพดวย

ตนเองส�าหรบนกเรยน

เจาหนาทสาธารณสข 45 คน เปนเพศหญง

รอยละ 88.9 เพศชายรอยละ 11.1 อายระหวาง

41-50 ป รอยละ 40.0 รองลงมาเปน 31-40 ป

รอยละ 33.3 เปนพยาบาลวชาชพรอยละ 48.9

รองลงมาเปนนกวชาการสาธารณสขรอยละ

37.8 และเจาหนาทสาธารณสขอนๆ ทเกยวของ

รอยละ 13.3 สถานทปฏบตงานไดแก โรง

พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลรอยละ 37.8 รอง

ลงมาเปนโรงพยาบาล รอยละ 31.1 สวนทเหลอ

ปฏบตทส�านกงานสาธารณสขจงหวดและอ�าเภอ

และปฏบตงานมานานกวา 10 ป รอยละ 97.8

ความคดเหนตอการใชและประโยชนของ

แบบบนทกสขภาพดวยตนเองของนกเรยน พบ

วา กลมตวอยางทกคนตอบวา โรงเรยนในเขต

ไดรบแบบบนทกฯ เจาหนาทมความร ความ

เขาใจเกยวกบการใชแบบบนทกฯ และควรน�า

แบบบนทกไปรวมไวในรายงานของกระทรวง

ศกษาธการ รองลงมาเปนไดใหค�าแนะน�าเกยว

กบการใชสมดบรรทกฯ แกคร นกเรยนรอยละ

97.8 และสามารถจดสรรแบบบนทกฯ เพยงพอ

กบจ�านวนนกเรยนรอยละ 95.6 รายละเอยดดง

แสดงในตารางท 3

ตารางท3 จ�านวนและรอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเอง

ส�าหรบนกเรยน

ส งผลกระทบใดๆ ตอนกเรยน เน องจากนกเรยนไมคอยใสใจตอการท าแบบบนทกฯ และนกเรยนไมไดใสใจในการดแลตนเอง ถงแมครจะชแจงวามประโยชนตอนกเรยนกตาม

4. การตรวจสขภาพเบองตนมอยในวชาเรยนและแบบ ปพ.8 ผลการรวบรวมความคดเหนของครยงพบอกวา ครเหนวาการตรวจสขภาพเบองตนมอยในเนอหาวชาสขศกษาอยแลว และไดจดเกบขอมลนกเรยนดานอนๆ ไวในแบบ ปพ.8 เปนรายบคคล ดงนนนาจะบรรจขอมลดงกลาวไว ในแบบ ปพ .8 เนองจากสะดวกเมอมการยายโรงเรยน และเปนการลดภาระดานการเขยนซ าซอนของครประจ าชน

4. ความคดเหนของเจาหนาทสาธารณสขตอการใชสมดบนทกสขภาพดวยตนเองส าหรบนกเรยน

เจาหนาทสาธารณสขท 45 คน เปนเพศหญงรอยละ 88.9 เพศชายรอยละ 11.1 อายระหวาง 41-50 ป รอยละ 40.0 รองลงมา

เปน 31-40 ป รอยละ 33.3 เปนพยาบาลวชาชพรอยละ 48.9 รองลงมาเปนนกวชาการสาธารณสข รอยละ 37.8 และเจาหนาทสาธารณสข อนๆ ท เกยวของรอยละ 13.3 สถานทปฏบตงานไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลรอยละ 37.8 รองลงมาเปนโรงพยาบาล รอยละ 31.1 สวนทเหลอปฏบตทส านกงานสาธารณสขจงหวดและอ าเภอ และปฏบตงานมานานกวา 10 ป รอยละ 97.8

ความคดเหนตอการใชและประโยชนของแบบบนทกสขภาพดวยตนเองของนกเรยน พบวา กลมตวอยางทกคนตอบวา โรงเรยนในเขตไดรบแบบบนทกฯ เจาหนาทมความรความเขาใจเกยวกบการใชแบบบนทกฯ และควรน าแ บ บ บ น ท ก ไ ป ร ว ม ไ ว ใ น ร า ย ง า น ข อ งกระทรวงศกษาธการ รองลงมาเปนได ใหค าแนะน าเกยวกบการใชสมดบรรทกฯ แกคร นกเรยนรอยละ 97.8 และสามารถจดสรรแบบบนทกฯ เพยงพอกบจ านวนนกเรยนรอยละ 95.6 รายละเ อยดด งแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 จ านวนและรอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบ นกเรยน

การใชและประโยชน ระดบความคดเหน (n= 45 คน)


1. โรงเรยนในเขตรบผดชอบไดรบแบบบนทกฯ ทกปการศกษา 45 100.0 0 0.0 2. มความรและเขาใจ ในการใชแบบบนทกฯ 45 100.0 0 0.0 3. ควรน าแบบบนทกฯ รวมไวในระบบรายงานของกระทรวงศกษาธการ

45 100.0 0 0.0

4. ใหค าแนะน าเกยวกบการใชแบบบนทกฯ แกคร/นกเรยน 44 97.8 1 2.2 5. จดสรรแบบบนทกฯ เพยงพอกบจ านวนนกเรยน ป.5 และ ม.1ไดครบทกคน

43 95.6 2 4.4


เจาหนาทสาธารณสขเหนวาสมดบนทกฯ

มประโยชนสงมากกวารอยละ 80 ทกประเดน

ทงนสอดคลองกบความคดเหนทไดรบจากค�า

ตอบถามปลายเปด โดยพบวา รอยละ 68.8 ของ

เจาหนาทสาธารณสขเหนวาหากไมมสมดบน

ทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยนดวยเหตผลดงน

1. เปนประโยชนแกตวนกเรยนเอง ผลการ

รวบรวมความคดเหนของเจาหนาทสาธารณสขท

เกยวของ พบวา แบบบนทกฯ มความเหมาะสม

สะดวกใช และเขาใจงาย นกเรยนสามารถตรวจ

สขภาพดวยตนเองได คดกรองความผดปกต

ของรางกายเปนการสราง ฝกใหนกเรยนส�ารวจ

สขภาพตนเองอยางสม�าเสมอ รบร สงทตอง

ปรบปรง แกไข เลงเหนความส�าคญสขภาพของ

ตนเองบงบอกถงความรบผดชอบดานสขภาพ

ของนกเรยน กอใหเกดความภาคภมใจในตว

นกเรยน และท�าใหเหนพฒนาการดานรางกาย

ชดเจนรวมทงเปนผลดดานจตวทยาวยรน เชน

เคลดลบบางเรองนกเรยนสามารถอานเองได

จากแบบบนทก และยงเปนการสรางสมพนธท

ดระหวางนกเรยนและครอกดวย นอกจากนเจา

หนาทสาธารณสขรวมกบทางโรงเรยนสามารถ

เกบขอมลสขภาพนกเรยนได เพอเปนแนวทางใน

การดแลนกเรยนไดอยางถกตองทงนหากไมมการ

แจกแบบบนทกฯ อยางตอเนองจะสงผลเสยตอ

ตวนกเรยนเอง ท�าใหนกเรยนไมทราบพฒนาการ

ทางรางกาย ความผดปกตทเกดขน และขาดการ

ดแลตนเองดานสขภาพอยางสม�าเสมอ ผปกครอง

เองกจะไมทราบวาบตรหลานมความผดปกตดาน

สขภาพหรอไม รวมทงกจกรรมการดแลสขภาพ

ของนกเรยนจะคอยๆ จางหายไปโดยทยงไมได

มกจกรรมอนทเกยวของมารองรบ

2. เปนเครองมอในการดแลสขภาพให

แกนกเรยน นอกจากนผลการศกษายงแสดงให

ตารางท3 จ�านวนและรอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเอง

ส�าหรบนกเรยน (ตอ)ตารางท 3 จ านวนและรอยละการใชและประโยชนของแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส าหรบ นกเรยน (ตอ)

การใชและประโยชน ระดบความคดเหน (n= 45 คน)


6. น าขอมลจากแบบบนทกฯ มาใชในการวางแผนแกไขปญหาในการดแลสขภาพของนกเรยน

42 93.3 3 6.7

7. ควรใหการสนบสนนแบบบนทกฯ ใหแกนกเรยนทกคนอยางตอเนอง

40 88.9 5 11.1

8. เคยไดรบการชแจง/ค าแนะน าเกยวกบการใชแบบบนทกฯ จากหนวยงานทเกยวของ

38 84.4 7 15.6

9. แบบบนทกฯ มผลท าใหนกเรยนมการดแลสขภาพตนเองมากขน

37 82.2 8 17.8

เจาหนาทสาธารณสขเหนวาสมดบนทกฯ มประโยชนสงมากกวารอยละ 80 ทกประเดน ทงนสอดคลองกบความคดเหนทไดรบจากค าตอบถามปลายเปด โดยพบวา รอยละ 68.8 ของเจาหนาทสาธารณสขเหนวาหากไมมสมดบนทกฯ จะมผลกระทบกบนกเรยนดวยเหตผลดงน

1. เปนประโยชนแกตวนกเรยนเอง ผลการรวบรวมความคดเหนของเจาหนาทสาธารณสขทเกยวของ พบวา แบบบนทกฯ มความเหมาะสม สะดวกใช และเขาใจงาย นกเรยนสามารถตรวจสขภาพดวยตนเองได คดกรองความผดปกตของรางกายเปนการสราง ฝกใหนกเรยนส ารวจสขภาพตนเองอยางสม าเสมอ รบรสงทตองปรบปรง แกไข เลงเหนความส าคญสขภาพของตนเองบงบอกถงความรบผดชอบด านส ขภาพของนกเร ยน กอใหเกดความภาคภมใจในตวนกเรยน และท าใหเหนพฒนาการดานรางกายชดเจนรวมทงเปนผลดดานจตวทยาวยรน เชน เคลดลบบางเรองนกเรยน

สามารถอานเองไดจากแบบบนทก และยงเปนการสรางสมพนธทดระหวางนกเรยนและครอกดวย นอกจากน เจาหนาทสาธารณสขรวมกบทางโรงเรยนสามารถเกบขอมลสขภาพนกเรยนได เพอเปนแนวทางในการดแลนกเรยนไดอยางถกตองทงนหากไมมการแจกแบบบนทกฯ อยางตอเนองจะสงผลเสยตอตวนกเรยนเอง ท าใหนกเรยนไมทราบพฒนาการทางรางกาย ความผดปกตทเกดขน และขาดการดแลตนเองดานสขภาพอยางสม าเสมอ ผปกครองเองกจะไมทราบวาบตรหลานมความผดปกตด านสขภาพหรอไม รวมท งกจกรรมการดแลสขภาพของนกเรยนจะคอยๆ จางหายไปโดยทยงไมไดมกจกรรมอนทเกยวของมารองรบ

2. เปนเครองมอในการดแลสขภาพใหแกนกเรยน นอกจากนผลการศกษายงแสดงใหเหนวา แบบบนทกฯ เปนเครองมอใหกบเจาหนาทสาธารณสขทเกยวของกบการท างานดานสขภาพของนกเรยน ซงท าใหทราบขอมล


เหนวา แบบบนทกฯ เปนเครองมอใหกบเจา

หนาทสาธารณสขทเกยวของกบการท�างานดาน

สขภาพของนกเรยน ซงท�าใหทราบขอมลสขภาพ

ของนกเรยน เชน ประวตการคลอด ขอมล

วคซนทไดรบ ประวตการสรางเสรมภมคมกน

โรค การวดสายตา การไดยนของเดก ภาวะการ

เจรญเตบโต ความผดปกตของรางกาย ขอมล

ดงกลาวสามารถน�าไปใชประโยชนในดานการ

สงเสรม ปองกน รกษา ซงเปนประโยชนทงตอ

เดก และเจาหนาทสาธารณสขทงนหากไมมการ

สนบสนนแบบบนทกฯ อาจมผลกระทบดานการ

จดเกบขอมลสขภาพของนกเรยนในสถานศกษา

เพราะปจจบนการจดเกบขอมลดานสขภาพ

นกเรยนกยงไมดเทาทควร ทางสถานศกษาอาจ

ตองหาวธการจดเกบแบบอนๆ ซงอาจสงผลตอ

การพฒนาการดานสขภาพและการแกไขปญหา

สขภาพในนกเรยนไมเปนไปตามวธทถกตองรวม

ทงท�าใหนกเรยนขาดการดแลสขภาพอยางตอ

เนอง

3. โรงเรยนอาจเสยคาใชจายในการท�า

แบบบนทกฯ เอง ผลการรวบรวมความคดเหน

จากเจาหนาทสาธารณสข ยงพบอกวา หากไมม

การแจกแบบบนทกฯ ตอเนอง อาจท�าใหโรงเรยน

ตองเสยงบประมาณในการจดท�าแบบบนทกฯ

เอง

4. ขอเสนอแนะอน นอกจากนเจาหนาท

สาธารณสขไดแสดงความคดเหนวา แบบบนทกฯ

ยงมจดออน กลาวคอ บคลากรการศกษาไมให

ความส�าคญกบการใชสมดบนทกฯ ไมมการสง

ขอมลของนกเรยนใหผปกครอง และเจาหนาท

สาธารณสขยงไมมการวเคราะหปญหาสขภาพ

ของกล มวยเรยนดวยสมดบนทกฯนอกจากน

ยงมขอเสนอแนะวาควรใชแบบ สศ.3 ของทาง

โรงเรยนในทกชนเรยน เพอประโยชนตอเจา

หนาท คร ในการตดตามสขภาพของนกเรยน

ซงนาจะเพยงพอแตอยางไรกตามยงมเจาหนาท

สาธารณสขรอยละ 15.5 ทแสดงความคดเหนวา

ไมมผลกระทบกบนกเรยนหากไมมการแจกแบบ

บนทกฯ ดวยเหตผลดงน

4.1 บางโรงเรยนครไมไดใสใจตอการ

ท�าแบบบนทกฯ ถอเพยงแคเปนเอกสารหนงท

ใชในการประเมนเทานน ซงการตรวจสขภาพ

ดวยตนเองของนกเรยนตองมผปกครอง นกเรยน

คร เจาหนาทสาธารณสข รวมมอกนเพอรบรและ

แกไขหากพบวา นกเรยนมความผดปกตดาน

สขภาพ ซงมความเปนไดยาก

4.2 กระทรวงศกษาธการ ไดจดท�า

แบบบนทกการตรวจสขภาพแบบใหม และบาง

โรงเรยนไดจดท�าขนเองแบบฟอรมการดแล

สขภาพเบองตนของนกเรยน

4.3 เปนเพยงแคเกณฑทคดและสราง

ขนโดยสาธารณสข ทใชประเมนโรงเรยนเทานน

ไมไดมการน�าขอมลทไดมาใชประโยชน

การอภปรายผล

จากผลการศกษาสถานการณในการใช

แบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบ

นกเรยน พบวานกเรยนสวนใหญมแบบบนทก

การตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน

รองลงมาเปนนกเรยนทเคยมแบบบนทกการ

ตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยน ซงเมอ

พจารณากบการประเมนผลเมอป 2550 ของ

ส�านกสงเสรมสขภาพ พบวา มการใชแบบบนทก

การตรวจสขภาพฯ ในนกเรยนชนประถมศกษา

และนกเรยนระดบมธยมศกษาเพมมากขนขณะ


ทผลการศกษาของครเกอบทงหมดและเจาหนาท

สาธารณสขทกคน สอดคลองกนในประเดนการ

ไดรบแบบบนทกฯ แตเมอพจารณาถงผลการ

ศกษาของนกเรยน สวนใหญมแบบบนทกฯ และ

มสดสวนทนอยกวาการไดรบแบบบนทกฯ ของ

ครและเจาหนาทสาธารณสขพบวา การจดสรร

และการกระจายของหนวยงานสวนกลาง สระดบ

จงหวดและระดบอ�าเภอลงไปถงโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลยงไมครอบคลมกลมเปา

หมายตามโครงการเฝาระวงสขภาพนกเรยนดวย

ตนเอง และในระดบพนทยงขาดการตดตามใน

การสนบสนน และสงเสรมใหนกเรยนไดใชอยาง

ครอบคลมและตอเนอง รวมถงสนบสนนการม

สวนรวมของผปกครองในการรบทราบและรวม

แกปญหาภาวะสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ

ของนกเรยน จากผลการศกษาเมอพจารณาถง

ความตอเนองในการใชแบบบนทกฯ ของนกเรยน

ในภาพรวม พจารณาไดจากรอยละของการม

และการน�าแบบบนทกฯไปใชตอเนองเมอเลอน

ชน พบวา นกเรยนในระดบประถมศกษามและ

ใชแบบบนทกฯ ตอเนองเมอเลอนชนมากกวา

นกเรยนระดบมธยมศกษา และเมอพจารณาตาม

ระดบชนทสงขนจะพบวา มลดลงตามระดบชนท

สงขนแมวาครและเจาหนาทสาธารณสขสวนใหญ

จะเหนถงความส�าคญและประโยชนของการใช

แบบบนทกฯ ซงเหนวา หากไมมการสนบสนน

แบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบ

นกเรยนจะมผลกระทบตอนกเรยนแตยงมขอคด

เหนของครสวนหนงเหนวาการด�าเนนดงกลาว

เปนการเพมภาระแกคร ซงสอดคลองกบผลการ

นเทศตดตามการด�าเนนงานในพนท


1.ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1.1 ควรมการสนบสนนการด�าเนนการ

ตอไปอยางตอเนอง

1.2 สรางระบบตดตามผลการด�าเนน

งานอยางตอเนอง อยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง

รวมทงการประเมนผลอยางเปนระบบ โดยเฉพาะ

การประเมนผลสมฤทธของการด�าเนนงานและ

ผลกระทบตอนกเรยน

1.3 ผลกดนและสนบสนนใหเกดความ

รวมมอในการด�าเนนงานระดบนโยบายระหวาง

กระทรวงสาธารณสขและกระทรวงศกษาธการ

เพอใหเกดการปฏบตในระดบพนท

1.4 ควรศกษาพฒนารปแบบการเฝา

ระวงสขภาพนกเรยนดวยตนเองใหสอดคลอง

กบหลกสตรการเรยนการสอนของกระทรวง

ศกษาธการ

1.5 สนบสนนการพฒนาศกยภาพแก

บคลากรทเกยวของทงฝายสาธารณสขและฝาย

การศกษาดานการสงเสรมสขภาพเดกวยเรยน

แบบองครวม

2.ขอเสนอแนะเชงปฏบตงาน

2.1 ควรประชมชแจงนโยบายการ

ด�าเนนงานรวมถงถายทอดองคความรทเกยวของ

เพอสรางความเขาใจและเสรมสรางศกยภาพให

แกเจาหนาททเกยวของทกระดบโดยเฉพาะใน

ระดบพนททรบผดชอบงานอนามยโรงเรยน

2.2 ควรวางแผนนเทศตดตามการ

บรหารจดการ ใหเกดการใชอยางครอบคลมและ

ตอเนอง

2.3 สงเสรมใหเกดการบรณาการใน

การใชแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเอง


ส�าหรบนกเรยนกบการท�างานดานสขภาพทงใน

หนวยงานสาธารณสขและฝายการศกษา รวมถง

การน�าขอมลไปใชประโยชน

2.4 สนบสนนกจกรรมสรางการม

สวนรวมของผปกครองในการเฝาระวงสขภาพ

นกเรยนมากขน

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณนายแพทยดนย ธวนดา

ผ อ�านวยการส�านกสงเสรมสขภาพ และนาย

แพทยกตต ลาภสมบตศร หวหนากลมอนามย

เดกวยเรยนและเยาวชน ทกรณาสนบสนนการ

ด�าเนนงานศกษาครงนและใหขอเสนอแนะใน

ทกดานและขอบคณนกวชาการจากศนยอนามย

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลและ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ทใหความ

รวมมอในการเกบขอมลเปนอยางดยงรวมทงผ

เกยวของทกทานทมไดเอยนามมา ณ โอกาสน

ดวย


1. ส�านกสงเสรมสขภาพ. รายงานการประเมนผลแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองของ นกเรยน 2548. (เอกสารอดส�าเนา). 2. ส�านกสงเสรมสขภาพ. การประเมนสถานการณการด�าเนนงานดานสขภาพในโรงเรยน. 2549. (เอกสารอดส�าเนา). 3. ส�านกสงเสรมสขภาพ. รายงานการสงเสรมสขภาพในโรงเรยนกรณศกษาประเทศไทย. : นว

ธรรมดาการพมพ, 2551. 4. ส�านกสงเสรมสขภาพ. รายงานการศกษาสถานการณการสงเสรมสขภาพในโรงเรยน ป 2550: กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข, 2551. 5. ส�านกสงเสรมสขภาพ. รายงานการประเมนผลแบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบ

นกเรยน ป 2550. : กรมอนามย, 2550. 6. ส�านกสงเสรมสขภาพ. การประเมนผลโครงการโรงเรยนสงเสรมสขภาพ พ.ศ.2550 : บรษท อารตควอลไฟท จ�ากด, 2551. 7. ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. รายงานประจ�าป 2550 : ส�านกงานกจการโรงพมพ องคการทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, 2550. 8. ส�านกทปรกษา กรมอนามย.รายงานผลการประเมนกจกรรมการบรการภายใตชดสทธ ประโยชน หลกประกนสขภาพถวนหนาดานสงเสรมสขภาพและปองกนโรค. : ส�านกงาน

กจการโรงพมพ องคการทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, 2553. 9. ส�านกสงเสรมสขภาพ. แบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยนชนป.5 – ป. 6. : ส�านกงานกจการโรงพมพ องคการทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, 2555 10. ส�านกสงเสรมสขภาพ. แบบบนทกการตรวจสขภาพดวยตนเองส�าหรบนกเรยนชน ม.1 -ม. 6.

: ส�านกงานกจการโรงพมพ องคการทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, 2555


ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนง

ของเขตอ�าเภอโพนนาแกว จงหวดสกลนครTHE RELATED FACTORS TOWARDS SMOKING

BEHAVIOR IN A JUNIOR HIGHSCHOOL, PONNAKAEW DISTRICT, SAKON NAKHON PROVINCE

สไบพรเนตรโสภา นสตคณะสาธารณสขศาสตร

อารญาเปรมชาต นสตคณะสาธารณสขศาสตร

วรนทรมาศเกษทองมา,อาจารยคณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตรวทยาเขตเฉลมพระเกยรตจงหวดสกลนคร

บทคดยอ

การวจยเชงวเคราะหนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยชวสงคม ปจจยน�า ปจจยเออ ปจจยเสรม

ทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร กลมตวอยางเปนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตน

ในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกว จงหวดสกลนครจ�านวน 185 คนระยะเวลาในการ

ด�าเนนงาน ในชวงเดอนสงหาคม ถงธนวาคม 2557 เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม วเคราะห

ขอมลดวย 1) สถตเชงพรรณนา คอ จ�านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาต�าสด

และคาสงสด 2) สถตเชงอนมาน ใช Chi-Square test

ผลการศกษาดานพฤตกรรมการสบบหรพบวา กลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 5.6 เปนผสบ

บหร รอยละ 55.5 มอายต�ากวา 12 ป สาเหตทสบบหร รอยละ 52.9 มความอยากรอยากลอง ปจจย

ชวสงคม พบวา รอยละ 12.0 คอเพศชายทสบบหร รอยละ 5.7 มความเพยงพอของคาใชจาย รอยละ

4.1 มการเขาเรยนทตรงเวลา รอยละ 4.7 และมการเขารวมกจกรรมททางโรงเรยนจดขน ซงมความ

สมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากน ปจจยน�า (ดาน

ความร) ปจจยเออ และปจจยเสรม มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร โดยมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05

ผลการวจยนแสดงใหเหนถงปจจยชวสงคม ปจจยน�า ปจจยเออ ปจจยเสรม ทมความสมพนธ

ตอพฤตกรรมการสบบหร ซงควรมการสอดแทรกความรเกยวกบบหรในกจรรม โทษและพษภยของ

บหร โดยเพมชองทางการรบรผานอนเตอรเนต หรอชองทางอน ๆ ทนกเรยนใชในการสอสาร


ABSTRACT

The objective of this Analytical Study research was to study the bio-soci-

etal, predisposing, enabling and reinforcing factors which associated with smoking

behaviorsamong 185 highschool stuents, Phonnakaew District, Sakon Nakhon Province

during August to December 2014. Data were collected by questionnaires and analyzed

by 1) Descriptive statistics:ferquency, percentaqe, standaeddeviation,minimumand

maximum 2) Inferential statistic:- Chi-square

The results revealed that the most samples 5.6 percent which were smokers

55.5 percent under 12 years old. The smoking cause 52.9 percent of curious to try.

The bio-societal factor was 12.0 percent of male smokers. The samples were enough

of the cost 5.7 percent attended on time 4.1 percent and jointed activities 4.7

percent. They were associated with smoking behavior significantly related at the .05.

In addition, the predisposing (knowledge), enabling and reinforcing factors were

associated with smoking behavior that were significantly reinforcing factors were

associated with smoking behavior that were significantly related at the .05.

The results showed that the bio-societal,predisposing, enabling and

reinforcing factors were associated with smoking behaviors. Therefore it should be get

knowledge about cigarette in activities, side effect and poison of cigarette on the

internet or othercommutative way of students.

ทมาและความส�าคญ

พฤตกรรมการสบบหรเปนสงทพบเหน

ไดในทกสงคมและพบเหนในหลากหลายสถาน

ทจากการส�ารวจพบวาทวโลกมผเสยชวตดวย

โรคอนเนองจากบหรปละ 5 ลานคนหรอวนละ

13,700 คนหรอนาทละ 9.5 คนซงองคการ

อนามยโลกรายงานถงจ�านวนผเสยชวตจากการ

สบบหรมแนวโนมเพมขนทกปโดยคาดการณวา

ในอก 25 ปขางหนาหากประเทศตางๆทวโลก

ยงไมมมาตรการในการรณรงคทเขมแขงกวาใน

ปจจบนทวโลกจะมผ เสยชวตอนเนองมาจาก

บหรสงถงปละ10 ลานคนหรอวนละ 27,000 คน

ซงหมายความวาบหรจะเปนสาเหตของการตาย

มากกวาโรคเอดสวณโรคการตายระหวางคลอด

อบตเหตตางๆการฆาตวตายและฆาตกรรม

รวมกน(1)

ส�าหรบประเทศไทยในป พ.ศ.2552 คณะ

ท�างานภาระโรคและการบาดเจบทเกดจาก

พฤตกรรมสขภาพและปจจยเสยงกระทรวง

สาธารณสขท�าการศกษาพบวาคนไทยเสยชวต

จากการสบบหรจ�านวน 48,244 คนเพมขนจาก

จ�านวนผเสยชวตจากการสบบหรในป พ.ศ. 2547


ทเสยชวตเทากบ 41,183 คนโดยเสยชวตจาก

โรคมะเรงจากการสบบหร 18,041 คนซงเปน

มะเรงปอด 11,210 คน(2) ในป 2552 อตราการ

เสยชวตดวยโรคมะเรงหลอดลมใหญและปอด

รอยละ 14.1 รองจากอตราการเสยชวตดวยโรค

มะเรงตบเมอเทยบกบป 2553 พบวามอตรา

ตายสงขนจากรอยละ 14.1 เปน 14.6(3) ป 2554

ส�านกงานสถตแหงชาตไดส�ารวจพฤตกรรมการ

สบบหรโดยสรปประชากรอาย15 ปขนไปจ�านวน

53.9 ลานคนมผสบบหร 11.5 ลานคนเทากบ

รอยละ 21.4 โดยเพศชายจะสบมากกวาเพศหญง

20 เทาคอเพศชาย สบเปนประจ�ารอยละ 36.1

เพศหญงสบเปนประจ�ารอยละ 1.7 เมอเปรยบ

เทยบอตราการสบบหรของประชากรไทยอาย

15 ปขนไประหวางป 2552 และ2554 พบวา

มแนวโนมสงขนจากรอยละ 18.1 เปน 18.4(3)

สวนจงหวดสกลนครมสถานการณสบบหรคอ

สถานการณการบรโภคยาสบรายจงหวด

พ.ศ. 2554 พบวาจงหวดสกลนครมอตราการ

สบบหรอย ล�าดบท 19 ของประเทศจ�านวน

ประชากรทสบบหร 170,481 คน อตราการ

สบบหรคดเปนรอยละ 18.7 อายนอยทสดทเรม

สบบหรคอ 10 ปอายเฉลยทเรมสบบหร 17.6 ป

ปรมาณมวนบหรรวมทกชนด 8.9 มวนตอวน

อตราการรบควนบหรมอสองภายในบานเทากบ

31.2 คาใชจายในการสบบหร 9.2 บาทตอวน

การไดพบเหนไดกลนเหนกนบหรภายในสถาน

ทพบวาอาคารของสถานทราชการรอยละ 20.0

อาคารของมหาวทยาลยรอยละ 7.2 รานอาหาร

ภตตาคารรอยละ 56.1 ตลาดสดหรอตลาดนด

รอยละ 87.0 สถานทใดสถานทหนงรอยละ

92.6(4)

การเฝาระวงการสบบหรในเยาวชนไดรบ

ความสนใจจากประเทศตางๆเนองจากมขอมล

ทางสถตแสดงใหเหนวาเยาวชนเปนนกสบหนา

ใหมโดยพบวาเดกไทยอายต�ากวา 18 ป เสพตด

บหรเกอบ 5 แสนคนและเยาวชนอายต�ากวา 24

ปเสพตดบหรกวา 1.5 ลานคนซงในแตละปม

เยาวชนไทยเปนผเสพตดบหรหนาใหมและกลาย

เปนผสบบหรเปนประจ�า 2 -3 แสนคน(5) การท

เยาวชนเรมสบบหรเรวขนเทาใดโอกาสเสยงตอ

การเสยชวตกอนวยอนควรจะเพมมากขนเทานน

นอกจากนการเรมสบบหรของเยาวชนจะเปนจด

เรมตนทน�าไปสการใชสารเสพตดอนๆ ไดและ

จากการศกษาพบวาผทตดสงเสพตดอนเชนสรา

เฮโรอนรวมทงฝนหรอกญชาลวนแลวแตเรมจาก

การตดบหรกอนทงสนโดยวยรนทตดสรารอยละ

62.0 เรมจากการตดบหรกอนวยรนทตดฝนและ

กญชารอยละ 75.0 เรมจากการตดบหรกอนและ

วยรนทตดเฮโรอนหรอโคเคนรอยละ 95.0 เรม

จากการตดบหรกอน(2) เนองจากวยรนเปนวยท

ก�าลงคนหาตนเองอยากเทหอยากเกงและอยาก

เปนทยอมรบของเพอนแรงกระตนเหลานเองท

เปนปจจยเสยงในวยรนทมพฤตกรรมเสยงทจะ

น�าไปสการเสพยาเสพตด(5)

จากผลการส�ารวจพบวากลมตวอยางอาย

อยระหวาง 12 - 15 ป รอยละ 62.6 มอายทเรม

สบบหรอยท 9 - 12 ป และรอยละ 3.1 มเรมสบ

บหรทอายนอยกวา 9 ป โดยกลมตวอยางมอตรา

สบบหรอยทรอยละ 38.8 สวนใหญมกสบบหร

ในระยะเรมตนเทานนและเลอนจากระยะเรมตน

ไปยงระยะตดบหรใชระยะเวลานานพอสมควร

ทงนกลมตวอยางมผปกครองทสบบหรรอยละ

59.8 มเพอนสนทสบบหร รอยละ 45.9 และ


ครงหนงเคยถกเพอนสนทแนะน�าใหลองสบบหร

โดยพบวานกเรยนชายทเคยถกเพอนชกชวนให

สบบหร มแนวโนมทจะมการสบบหรมากกวา

ผทไมเคยถกเพอนชกชวนใหสบบหร เนองจาก

ตองการเปนทยอมรบของกลมเพอนกลวเพอน

ดถกเหยยดหยามนอกจากนนยงเปนการทดสอบ

ความกลาหาญในหมนกเรยนชายอกดวย(6)

ดงนนการศกษาพฤตกรรมการสบบหร

และปจจยทมความสมพนธตอการสบบหรของ

นกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยน

แหงหนง ของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวด

สกลนครนบเปนการศกษาขอมลทางวชาการ

เพอมาประกอบการพจารณาพฤตกรรมของวย

ร นกล มนเปนซงชวงแหงวยอยากร อยากลอง

หรอเลกบหร และเมอทราบพฤตกรรมดงกลาว

แลวสามารถน�าผลการศกษาเปนแนวทางในการ

ควบคมหรอสรางเสรมพฤตกรรมปองกนเพอให

กลมดงกลาวหลกเลยงหรอหางไกลจากบหรหรอ

เพอการวางแผนปองกนแกไขปญหาการสบบหร

ของนกเรยนไดอยางมประสทธผลและยงยน

วตถประสงคของการศกษา

1.วตถประสงคทวไป เพอศกษาปจจย

ทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรของ


แหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวด

สกลนคร

2.วตถประสงคเฉพาะ

2.1 เพอศกษาพฤตกรรมการสบบหรของ



สกลนคร

2.2 เพอศกษาความสมพนธของปจจยชว

สงคมไดแกเพศอายรายไดทไดรบจากผปกครอง

กบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนระดบชน

มธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขต

อ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร

2.3 เพอศกษาความสมพนธของ ปจจย

น�า ไดแกความรเกยวกบเรองโทษของบหรและ

ทศนะคตเกยวกบการสบบรกบพฤตกรรมการสบ

บหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนใน

โรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอ โพนนาแกว


2.4 เพอศกษาความสมพนธของปจจย

เออไดแกการเขาถงรานคาทวไปกบพฤตกรรม

การสบบหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษา

ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอ

โพนนาแกว จงหวดสกลนคร

2.5 เพอศกษาความสมพนธของปจจย

เสรมไดแกการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมและ

การไดรบการสนบสนนจากเพอนกบพฤตกรรม




สมมตฐานของการวจย

1.ปจจยชวสงคม ไดแกเพศอายรายไดทได

รบจากผปกครองมความสมพนธกบพฤตกรรม




2.ปจจยน�า ไดแก ความรเกยวกบเรองโทษ

ของบหรและทศนะคตเกยวกบการ สบบรมความ

สมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน


ระดบชนมธยมศกษาตอนตน ในโรงเรยนแหง

หนง ของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร

3. ปจจยเออ ไดแกการเขาถงรานคาทวไป

มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของ

นกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตน ในโรงเรยน


สกลนคร

4.ปจจยเสรมไดแกการไดรบแรงสนบสนน

ทางสงคมและการไดรบการสนบสนนจากเพอน


นกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตน ในโรงเรยน

แหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกว จงหวด

สกลนคร

ขอบเขตของการศกษา

ในการศกษาคนควาอสระครงนเพอศกษา

พฤตกรรมความรและปจจยทมตอการ สบบหร

ของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนใน


จงหวดสกลนครผวจยจงก�าหนดขอบเขตวจยดงน

1.ดานประชากร ประชากรทใชในการ

ศกษาครงนไดแกนกเรยนระดบชนมธยมศกษา

ปท 1 ถงนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 3 นกเรยน

ทก�าลงศกษาในระดบชนมธยมศกษาตอนตนใน

โรงเรยนแหงหนง ของเขตอ�าเภอโพนนาแกว

จ�านวนทงสน 185 คน

2.ดานตวแปร

2.1 ตวแปรต นประกอบด วยป จจย

ทางชวสงคมปจจยน�าปจจยเออปจจยเสรม

2.2 ตวแปรตามไดแกพฤตกรรมการ

สบบหรของนกเ รยนระดบชนมธยมศกษา


โพนนาแกวจงหวดสกลนคร

3. ดานเวลา เวลาทศกษาอยในชวงเดอน

สงหาคม 2557 ถงเดอนธนวาคม 2557


รปแบบการวจย

การศกษาคร งน เป นการวจยแบบเชง

วเคราะห (Analytical Study) ใชวธการส�ารวจ

แบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Survey)

เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามเพอศกษา

ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร

ของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนใน



เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใช ในการเกบรวบรวมขอมล

เพอการศกษาวจยในครงนเปนแบบสอบถามท

ผวจยไดสรางขนจากการทบทวนแนวคดทฤษฎ

งานวจยทเกยวของโดยก�าหนดแบบสอบถาม

ใหสอดคลองกบตวแปรแตละตวตามกรอบ

แนวคดทใชในการวจย

กรอบแนวคดงานวจย ตวแปรตน ตวแปรตาม

รปแบบการวจย การศกษาครงน เปนการวจยแบบเชงวเคราะห (Analytical Study) ใชวธการส ารวจแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Survey) เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามเพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอ โพนนาแกวจงหวดสกลนคร

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเพอการศกษาวจยในครงนเปนแบบสอบถามทผวจยไดสรางขนจากการทบทวนแนวคดทฤษฏงานวจยทเกยวของโดยก าหนดแบบสอบถามใหสอดคลองกบตวแปรแตละตวตามกรอบแนวคดทใชในการวจย

ปจจยชวสงคม 1. เพศ 2. ผลสมฤทธทางการเรยน 3. ความเพยงพอในคาใชจาย 4. ทพกอาศย

ปจจยน า - ความรเกยวกบการสบบหร - ทศนคตเกยวกบการสบบหร

ปจจยเออ - การเขาถงแหลงซอขาย - ความสามารถในการแสวงหาโฆษณา ปจจยเสรม - เลยนแบบผปกครองทสบบหร - ความนยม - เพอนชวน

พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกว



สถตทใชในการวเคราะหขอมล

1. สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statis-

tics) ไดแกการวเคราะหลกษณะปจจยชวสงคม

ปจจยน�าปจจยเออและปจจยเสรมกรณขอมล

แจกแจงปกตใชสถตจ�านวน (Frequency) รอยละ

(Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบน

มาตรฐาน(Standarad Deviation) คาต�าสด

(Minimum) และคาสงสด (Maximum)

2. สถตเชงอนมาน ไดแกใชสถต ไคสแควร

(Chi – square) วเคราะหความสมพนธระหวาง

ตวแปรตนคอปจจยชวสงคมปจจยน�าปจจยเออ

ปจจยเสรมและตวแปรตามคอลกษณะพฤตกรรม



โพนนาแกวจงหวดสกลนคร


1. ความสมพนธระหวางปจจยชวสงคม

กบพฤตกรรมการสบบหร

จากการวเคราะหความสมพนธโดยใช

สถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวา

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร

อยางมนยส�าคญทางสถตคอเพศโดยเพศชายม

พฤตกรรมการสบบหรมากกวา เพศหญงรอยละ

12.0 และ 0.0 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ .05 ความเพยงพอของคาใชจาย

โดยผทมความเพยงพอของคาใชจายมพฤตกรรม

การสบบหรมากกวาผทไมเพยงพอในคาใชจาย

รอยละ 5.7 และ 0.0 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05 การเขาเรยนตรงเวลาโดย

ผทเขาเรยนไมตรงเวลามพฤตกรรมการสบบหร

มากกวาผทเขาเรยนตรงเวลารอยละ 20.0 และ

4.1 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05 การเขารวมกจกรรมททางโรงเรยนจดขนโดย

ผทไมเขารวมกจกรรมมพฤตกรรมการสบบหร

มากกวา ผทเขารวมกจกรรมรอยละ 40.0 และ

4.7 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05 ส�าหรบตวแปรทพบวาไมมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการสบบหรไดแกอายผลสมฤทธ

ทางการเรยนรายไดทไดรบแหลงทมาของราย

ไดอาชพของบดามารดาและลกษณะทพกอาศย

ดงรายละเอยดดงตารางท1

ตางรางท1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยม

ศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=178)

สถตทใชในการวเคราะหขอมล 1. สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแกการวเคราะหลกษณะปจจยชวสงคมปจจยน าปจจยเออและปจจยเสรมกรณขอมลแจกแจงปกตใชสถตจ านวน (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน(Standarad Deviation) คาต าสด(Minimum) และคาสงสด (Maximum) 2. สถตเชงอนมาน ไดแกใชสถต ไคสแควร(Chi – square) วเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรตนคอปจจยชวสงคมปจจยน าปจจย เ ออปจจย เสรมและตวแปรตามคอลกษณะพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร

ผลการวจย 1. ความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

สบบหรอยางมนยส าคญทางสถตคอเพศโดยเพศชายมพฤตกรรมการสบบหรมากกว า เพศหญงรอยละ 12.0 และ 0.0 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ความเพยงพอของคาใช จายโดยผ ท มความเพยงพอของคาใชจายมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทไมเพยงพอในคาใชจายรอยละ 5.7 และ 0.0 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 การเขาเรยนตรงเวลาโดยผทเขาเรยนไมตรงเวลามพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทเขาเรยนตรงเวลารอยละ 20.0 และ 4.1 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 การเขารวมกจกรรมททางโรงเรยนจดขนโดยผทไมเขารวมกจกรรมมพฤตกรรมการสบบหรมากกวา ผทเขารวมกจกรรมรอยละ 40.0 และ 4.7 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ส าหรบตวแปรทพบวาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรไดแกอายผลสมฤทธทางการเรยนรายไดทไดรบแหลงทมาของรายไดอาชพของบดามารดาและลกษณะทพกอาศย ด ง ร า ย ล ะ เ อ ย ด ด ง ต า ร า ง ท 1

ตางรางท 1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยม ศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=178)

ตวแปรตน

ปจจยชวสงคม

ตวแปรตาม 2

(P-value) พฤตกรรมการสบ

สบ (รอยละ)

ไมสบ (รอยละ)

เคยสบแตเลก (รอยละ)

เพศ ชาย หญง

10(12.0) 0(0.0)

64(77.1) 93(97.9)

9(10.8) 2(2.1)

19.089

<0.0001**


ตางรางท1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา

ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=178) (ตอ)

ตางรางท 1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยม ศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=178) (ตอ)

ตวแปรตน ปจจยชวสงคม

ตวแปรตาม

2

(P-value)

พฤตกรรมการสบ สบ

(รอยละ) ไมสบ

(รอยละ) เคยสบแตเลก (รอยละ)

อาย อาย 12-13 ป อาย 14-15 ป

6(5.6) 4(5.6)

95(88.8) 62(87.3)

6(5.6) 5(7.0)

0.153

0.927

ผลสมฤทธทางการเรยน 8.276

0.082 0.0 – 1.9 2(20.0) 7(10.0) 1(10.0)

2.0 – 2.9 5(8.5) 50(84.7) 4(6.8) 3.0 – 4.0 9(6.0) 76(95.0) 2(2.5)

รายไดทไดรบ บาท/วน 20-39 บาท 1(1.4) 63(90.0) 6(8.6) 4.714 0.095 40 บาทขนไป 9(8.3) 94(87.0) 5(4.6)

ความเพยงพอของคาใชจาย เพยงพอ 10(5.7) 155(88.6) 10(5.7) 6.688 0.035* ไมเพยงพอ 0(0.0) 1(50.0) 1(50.0)

แหลงทมาของรายได รายไดจากบดา/มาดา/ ญาต 9(5.3) 151(88.8) 10(5.9)

2.869

0.580 รายไดจากการท างาน 1(16.7) 4(66.7) 1(16.7) รายไดจากทนการศกษา 0(0.0) 1(100) 0(0.0) อาชพบดามารดา เกษตรกรรม 8(5.8) 118(86.1) 11(8.0) 4.188 0.651 รบราชการ 1(10.0) 9(90.0) 0(0.0) รบจางทวไป 1(4.3) 22(95.7) 0(0.0) การเขาเรยนตรงตอเวลา

ตรงเวลา 7(4.1) 154(90.6) 9(5.3) 46.775 <0.0001** ไมตรงเวลา 1(20.0) 2(40.0) 2(40.0)


ตางรางท1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา





2





การเขารวมกจกรรมททางโรงเรยนจดขน เขารวม 8(4.7) 153(89.5) 10(5.8) 13.574 0.001** ไมเขารวม 2(40.0) 2(40.0) 1(20.0)

ลกษณะทพกอาศย บานตวเอง 7(4.3) 145(89.5) 10(6.2) 6.241 0.182 บานญาต 0(0.0) 5(100) 0(0.0) บานเชา 1(33.3) 2(66.7) 0(0.0) * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

2. ความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรปจจยน าดานความรมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถต

คอความรเกยวกบบหรโดยผทมระดบความรต ามพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทมระดบความรสงรอยละ 6.0 และ 5.8 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ทศนคตตอการสบบหรสวนปจจยน าดานทศนคตตอการสบบหรไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรดงรายละเอยดดงตารางท 2

ตางรางท 2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172)

ตวแปรตน ปจจยน า





เคยสบแต (รอยละ)

ความรเกยวกบบหร 7.477

0.024* ระดบต า 4(6.0) 55(82.1) 9(11.9)

ระดบสง 6(5.8) 96(92.3) 2(1.9)

2.ความสมพนธระหวางปจจยน�ากบพฤตกรรม

การสบบหร

จากการวเคราะหความสมพนธโดย

ใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวา

ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร

ปจจยน�าดานความรมความสมพนธกบพฤตกรรม

การสบบหรอยางมนยส�าคญทางสถตคอความร

เกยวกบบหรโดยผทมระดบความรต�ามพฤตกรรม

การสบบหรมากกว าผ ทมระดบความร ส ง


ทางสถตทระดบ .05 ทศนคตตอการสบบหรสวน

ปจจยน�าดานทศนคตตอการสบบหรไมมความ

สมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรดงรายละเอยด

ดงตารางท 2

ตางรางท2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน�ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา

ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172)




2





การเขารวมกจกรรมททางโรงเรยนจดขน เขารวม 8(4.7) 153(89.5) 10(5.8) 13.574 0.001** ไมเขารวม 2(40.0) 2(40.0) 1(20.0)

ลกษณะทพกอาศย บานตวเอง 7(4.3) 145(89.5) 10(6.2) 6.241 0.182 บานญาต 0(0.0) 5(100) 0(0.0) บานเชา 1(33.3) 2(66.7) 0(0.0) * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

2. ความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรปจจยน าดานความรมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถต

คอความรเกยวกบบหรโดยผทมระดบความรต ามพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทมระดบความรสงรอยละ 6.0 และ 5.8 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ทศนคตตอการสบบหรสวนปจจยน าดานทศนคตตอการสบบหรไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรดงรายละเอยดดงตารางท 2

ตางรางท 2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172)







ความรเกยวกบบหร 7.477

0.024* ระดบต า 4(6.0) 55(82.1) 9(11.9)

ระดบสง 6(5.8) 96(92.3) 2(1.9)


ตางรางท2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน�ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา


3. ความสมพนธ ระหว างป จจยเออกบ

พฤตกรรมการสบบหร

จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถต

ทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนย

ตางรางท3 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา


ตางรางท 2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172) (ตอ)







ทศนคตตอการสบบหร ระดบด 2(12.5) 13(81.3) 1(6.3)

1.421

0.491 ระดบไมด 8(5.2) 137(88.4) 10(6.4) * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

3. ความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ สบบหรอยางมนยส าคญทางสถตคอปจจยเออ

โดยผทไดรบอทธพลจากปจจยเออนอยจะมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทผทไดรบอทธพลจากปจจยเออมากรอยละ 25.0 และ 4.4 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 3

ตางรางท 3 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172)

ตวแปรตน ปจจยเออ






ปจจยเออทมอทธพลตอการสบบหร

9.233

0.010* ระดบนอย 3(25.0) 9(75.0) 0(0.0) ระดบมาก 7(4.4) 142(88.8) 11(6.9)

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

4. ความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร

(Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถตคอปจจยเสรมโดยผทไดรบอทธพลจากปจจย

ส�าคญทางสถตคอปจจยเออโดยผทไดรบอทธพล

จากปจจยเออนอยจะมพฤตกรรมการสบบหร

มากกวาผทผทไดรบอทธพลจากปจจยเออมาก


ทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 3

ตางรางท 2 แสดงความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172) (ตอ)







ทศนคตตอการสบบหร ระดบด 2(12.5) 13(81.3) 1(6.3)

1.421

0.491 ระดบไมด 8(5.2) 137(88.4) 10(6.4) * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

3. ความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ สบบหรอยางมนยส าคญทางสถตคอปจจยเออ

โดยผทไดรบอทธพลจากปจจยเออนอยจะมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทผทไดรบอทธพลจากปจจยเออมากรอยละ 25.0 และ 4.4 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 3

ตางรางท 3 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=172)

ตวแปรตน ปจจยเออ






ปจจยเออทมอทธพลตอการสบบหร

9.233

0.010* ระดบนอย 3(25.0) 9(75.0) 0(0.0) ระดบมาก 7(4.4) 142(88.8) 11(6.9)


4. ความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะหความสมพนธโดยใชสถตทดสอบไคสแควร

(Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถตคอปจจยเสรมโดยผทไดรบอทธพลจากปจจย

4. ความสมพนธ ระหว างป จจยเสรมกบ

พฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะห

ความสมพนธ โดยใชสถตทดสอบไคสแควร

(Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส�าคญทาง

สถตคอปจจยเสรมโดยผ ทไดรบอทธพลจาก


ปจจยเสรมนอยจะมพฤตกรรมการสบบหร

มากกวาผ ทไดรบอทธพลจากปจจยเสรมมาก

รอยละ 10.4 และ2.1 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 4

ตางรางท4 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา


เสรมนอยจะมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทไดรบอทธพลจากปจจยเสรมมากรอยละ 10.4

และ2.1 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 4

ตางรางท 4 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=174)

ตวแปรตน ปจจยเสรม






ปจจยเสรมทมอทธพลตอการสบบหร

6.239

0.044*

ระดบนอย 8(10.4) 63(81.8) 6(7.8) ระดบมาก 2(2.1) 90(92.8) 5(5.2)


วจารณ การวจยครงนไดศกษาปจจยชวสงคมปจจยน าปจจยเออปจจยเสรมและพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร มประเดนขอวจารณดงตอไปน 1. ปจจยชวสงคม จากการศกษาปจจยชวสงคมของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวากลมตวอยางเปนเพศชายคดเปนรอยละ 47.0 และพบวามความเพยงพอของคาใชจายคดเปนรอยละ 5.7 ซงมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนเพศคดเปนรอยละ 12.0 และการเขาเรยนไมตรงเวลาคดเปนรอยละ 20.0 ซงมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบการศกษาของ (7)

ท พบ ว า เ พศอาย แ ละ ร ะด บ ก า รศ กษ ามความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของเยาวชน 2. ปจจยน า 2.1 ความรเกยวกบบหร จากผลการศกษาปจจยน าดานความรเกยวกบบหรมผลต อพฤต ก ร รมกา รส บบ ห ร ข อ งน ก เ ร ย นมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวากลมตวอยางสวนใหญรอยละ 64.6 มความรในระดบมากโดยมคะแนนเฉลยเทากบ 4.9 คะแนนจากคะแนนเตม 10 คะแนนเมอทดสอบความสมพนธทางสถตพบวาความรเกยวกบการสบบหรมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบการศกษาของ(8) ทพบวาการไดรบความรเกยวกบการสบบหรมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรแตไมสอดคลองกบ

วจารณ การวจยครงนไดศกษาปจจย

ชวสงคมปจจยน�าปจจยเออปจจยเสรมและ

พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา


โพนนาแกว จงหวดสกลนคร มประเดนขอวจารณ

ดงตอไปน

1. ปจจยชวสงคม จากการศกษาปจจย

ชวสงคมของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนใน

โรงเรยนแหงหนงของเขตอ�าเภอโพนนาแกว

จงหวดสกลนคร พบวากลมตวอยางเปนเพศชาย

คดเปนรอยละ 47.0 และพบวามความเพยง

พอของคาใช จ ายคดเปนร อยละ 5.7 ซงม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 สวนเพศคดเปน

รอยละ 12.0 และการเขาเรยนไมตรงเวลาคดเปน

รอยละ 20.0 ซงมความสมพนธกบพฤตกรรม

การสบบหรมนยส�าคญทางสถตทระดบ .01

สอดคลองกบการศกษาของ(7) ทพบวาเพศอาย

และระดบการศกษามความสมพนธกบพฤตกรรม

การสบบหรของเยาวชน

2.ปจจยน�า

2.1ความรเกยวกบบหร จากผลการ

ศกษาปจจยน�าดานความรเกยวกบบหรมผลตอ

พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา


โพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวากลมตวอยาง

สวนใหญรอยละ 64.6 มความรในระดบมากโดย

มคะแนนเฉลยเทากบ 4.9 คะแนนจากคะแนน

เตม 10 คะแนนเมอทดสอบความสมพนธทาง

สถตพบวาความรเกยวกบการสบบหรมความ

สมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรอยางมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบการ

ศกษาของ(8) ทพบวาการไดรบความรเกยวกบ

การสบบหรมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบ

บหรแตไมสอดคลองกบการศกษาของ(9) ทพบ

วาระดบความรไมมความสมพนธกบพฤตกรรม



หรอตวอยางบหรเปนปจจยทมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนและ

สอดคลองกบการศกษาของ(9) ทพบวาปจจยเออ


วยรน

4.ปจจยเสรม จากผลการศกษาการปจจย

เสรมทมผลตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน

มธยมศกษาตอนตนในเขตอ�าเภอโพนนาแกว

จงหวดสกลนคร โดยรวมพบวากล มตวอยาง

สวนใหญรอยละ 50.3 ทปจจยเสรมมอทธพลตอ

การสบบหรระดบมากโดยมคะแนนเฉลยเทากบ

31.8 คะแนนจากคะแนนเตม 50 คะแนนเมอ

ทดสอบความสมพนธทางสถตพบวาปจจยเสรม

มความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบการ

ศกษาของ(7) ทพบวาการสบบหรของคนใกลชด

ไดแกการสบบหรของเพอนสนทและการสบบหร

ของคนในครอบครวเปนปจจยทมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนและ

สอดคลองกบการศกษาของ(6) ทพบวานกเรยน

ทเคยถกเพอนชกชวนใหสบบหรมแนวโนมทจะม

การสบบหรมากกวาผทไมเคยถกเพอนชกชวนให

สบบหรเนองจากตองการเปนทยอมรบของกลม

เพอนกลวเพอนดถกเหยยบหยามนอกจากนนยง

เปนการทดสอบความกลาหาญในหมนกเรยนอก

ดวย

บทสรป ความสมพนธระหวางปจจยชวสงคม

ปจจยน�าปจจยเออและปจจยเสรมกบพฤตกรรม


1. ความสมพนธระหวางปจจยชวสงคม

กบพฤตกรรมการสบบหรจากการวเคราะห

ความสมพนธโดยใชสถตทดสอบ ไคสแควร

2.2 ทศนคตตอการสบบหร จากผลการ

ศกษาปจจยน�าดานทศนคตต อการสบบหร

มผลตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน

มธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของ

เขตอ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวา

กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 45.2 มทศนคต

ทไมดตอการสบบหรโดยมคะแนนเฉลยเทากบ

56.8 คะแนนจากคะแนนเตม 75 คะแนนเมอ

ทดสอบความสมพนธทางสถตพบวาทศนคตตอ

การสบบหรไมมความสมพนธตอพฤตกรรมการ

สบบหรอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 ซง

ไมสอดคลองกบการศกษาของ(8) ทพบวาทศนคต

ตอการสบบหรมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

สบบหรและไมสอดคลองกบการศกษาของ(9) ท

พบวาทศนคตมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

สบบหรของวยรน

3. ปจจยเออ จากผลการศกษาการปจจย

เออทมผลตอพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยน

มธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขต

อ�าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครโดยรวมพบวา

กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 60.1 ทปจจยเออ

มอทธพลตอการสบบหรระดบมากโดยมคะแนน

เฉลยเทากบ 41.7 คะแนนจากคะแนนเตม 50

คะแนนเมอทดสอบความสมพนธทางสถตพบ

วาปจจยเออมความสมพนธตอพฤตกรรมการ

สบบหรอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

สอดคลองกบการศกษาของ(7) ทพบวาปจจยดาน

การโฆษณาและการสงเสรมการขายไดแกการ

พบเหนนกแสดงสบบหรในสอตางๆการพบเหน

ยหอบหรทางโทรทศนการพบเหนโฆษณาใน

งานสงคม/งานชมชนตางๆการมสงของเครอง

ใชทมยหอบหรตดอยและการไดรบแจกบหรฟร

เสรมนอยจะมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทไดรบอทธพลจากปจจยเสรมมากรอยละ 10.4

และ2.1 ตามล าดบโดยมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 รายละเอยดดงตารางท 4

ตางรางท 4 แสดงความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษา ตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร (n=174)

ตวแปรตน ปจจยเสรม






ปจจยเสรมทมอทธพลตอการสบบหร

6.239

0.044*

ระดบนอย 8(10.4) 63(81.8) 6(7.8) ระดบมาก 2(2.1) 90(92.8) 5(5.2)


วจารณ การวจยครงนไดศกษาปจจยชวสงคมปจจยน าปจจยเออปจจยเสรมและพฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนคร มประเดนขอวจารณดงตอไปน 1. ปจจยชวสงคม จากการศกษาปจจยชวสงคมของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวากลมตวอยางเปนเพศชายคดเปนรอยละ 47.0 และพบวามความเพยงพอของคาใชจายคดเปนรอยละ 5.7 ซงมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนเพศคดเปนรอยละ 12.0 และการเขาเรยนไมตรงเวลาคดเปนรอยละ 20.0 ซงมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบการศกษาของ (7)

ท พบ ว า เ พศอาย แ ละ ร ะด บ ก า รศ กษ ามความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของเยาวชน 2. ปจจยน า 2.1 ความรเกยวกบบหร จากผลการศกษาปจจยน าดานความรเกยวกบบหรมผลต อพฤต ก ร รมกา รส บบ ห ร ข อ งน ก เ ร ย นมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนแหงหนงของเขตอ าเภอโพนนาแกวจงหวดสกลนครพบวากลมตวอยางสวนใหญรอยละ 64.6 มความรในระดบมากโดยมคะแนนเฉลยเทากบ 4.9 คะแนนจากคะแนนเตม 10 คะแนนเมอทดสอบความสมพนธทางสถตพบวาความรเกยวกบการสบบหรมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบการศกษาของ(8) ทพบวาการไดรบความรเกยวกบการสบบหรมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรแตไมสอดคลองกบ


(Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส�าคญทาง

สถตคอเพศโดยเพศชายมพฤตกรรมการสบบหร

มากกวาเพศหญงรอยละ 12.0 และ 0.0 ตาม

ล�าดบโดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 ความ

เพยงพอของคาใชจายโดยผทมความเพยงพอของ

คาใชจายมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทไม

เพยงพอในคาใชจายรอยละ 5.7 และ 0.0 ตาม

ล�าดบโดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 การ

เขาเรยนตรงเวลาโดยผทเขาเรยนไมตรงเวลาม

พฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทเขาเรยนตรง

เวลา รอยละ 20.0 และ 4.1 ตามล�าดบโดยมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 การเขารวมกจกรรม

ททางโรงเรยนจดขนโดยผทไมเขารวมพฤตกรรม

การสบบหรมากกวาผทเขารวม รอยละ 40.0

และ 4.7 ตามล�าดบอยางมนยส�าคญทางสถตท

ระดบ .05 และตวแปรทพบวาไมมความสมพนธ

กบพฤตกรรมการ สบบหรไดแกอายผลสมฤทธ

ทางการเรยนรายไดทไดรบแหลงทมาของรายได

และอาชพของบดามารดา

2. ความสมพนธระหวางปจจยน�ากบ



(Chi-square) พบวาปจจยทมความสมพนธกบ

พฤตกรรมการสบบหรอยางมนยส�าคญทางสถต

คอความรเกยวกบบหรโดยผทมระดบความรต�าม

พฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทมระดบความร

สงรอยละ 6.0 และ 5.8 ตามล�าดบโดยมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05

3. ความสมพนธระหวางปจจยเออกบ





คอปจจยเออโดยผทปจจยเออมอทธพลมากจะ

มพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทมปจจยเออ

มอทธพลนอยรอยละ 25.0 และ 4.4 ตามล�าดบ

โดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

4. ความสมพนธระหวางปจจยเสรม

กบพฤตกรรมการสบบหร จากการวเคราะห




คอปจจยเสรมโดยผทปจจยเสรมมอทธพลมากจะ

มพฤตกรรมการสบบหรมากกวาผทมปจจยเสรม

มอทธพลนอยรอยละ 10.4 และ 2.1 ตามล�าดบ

โดยมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

ขอเสนอแนะในการวจย

1. ขอเสนอแนะจากการศกษา

ผลการศกษาพบวานกเรยนมระดบ

ความรเกยวกบบหรระดบต�ารอยละ 75.3 ดงนน

โรงเรยนจงควรมการจดกจกรรมพเศษโดยสอด

แทรกความร ในเรองบหรในกจกรรมเพอลด

พฤตกรรมการสบบหรของนกเรยนรวมถงการ

สรางความตระหนกใหนกเรยนในเรองปญหา

และผลกระทบจากการสบบหรของวยรนในยค

ปจจบน

2. ขอเสนอแนะเชงนโยบายหนวยงาน

ราชการหรอหนวยงานทเกยวของควรมการ

จดรณรงคใหความรเกยวกบบหรนโยบายและ

กฎหมายควบคมเกยวกบการสบบหรและผลกระ

ทบของการสบบหรรวมถงการบงคบใชกฎหมาย

ตางๆเชนกฎหมายการหามขายบหรแกเดก

มาตรการควบคมอายของผท ซอบหร เปนตน


3.ขอเสนอแนะเชงวชาการ ควรมการสอด

แทรกความรเกยวกบบหรและความรเกยวกบ

กฎหมายบหรในหลกสตรการศกษาทงเรองสาร

พษในบหรโทษของการสบบหรทงตอรางกายควร

มการตดปายหามสบบหรบรเวณเขตปลอดบหร

และผลการศกษาพบวาบคคลในครอบครวของ

นกเรยนสบบหรเฉลยรอยละ 3.4 และบคคลใน

ครอบครวพดคยตกเตอนและแนะน�าทานเรอง

การสบบหรเฉลยรอยละ 2.9 ดงนนบดามารดา

ผปกครองและคนในครอบครวจงควรเอาใจใส

ดแลบตรหลานอยางใกลชดและใหค�าปรกษา

ตามความเหมาะสมของชวงวยโดยเฉพาะเรอง

ของการสบบหรรวมถงเปนแบบอยางทดใหแก

บตรหลาน

4. ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาเปรยบเทยบความ

แตกตางระหวางพฤตกรรมการการสบบหรใน

กลมนกเรยนเชนกลมนกเรยนชนบทและเขต

เมองเพอทราบถงปจจยทกอใหเกดพฤตกรรมได

อยางชดเจนยงขน

2. ควรท�าการศกษาปจจยอนๆเพมเตม

เชนการศกษาของบดามารดาบทบทชนชนทอย

อาศยและการเขาถงสอออนไลน (Facebook/

Camfog/Line) เปนตน


1. มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. 2554. รายงานการส�ารวจพฤตกรรมการสบหรและการดมสรา

ของประชากรพ.ศ. 2547. แหลงทมา: http://www.ashthailand.or.th, 13 มกราคม

2557.

2. ประกตวาทสาธกกจและกรองจตวาทสาธกกจ. 2547. “สารานกรมไทยสาหรบเดกและเยาวชน

โดย พระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเลม 28”. 2547. หนา 16 - 2.

แหลงทมา: www.nmd.go.th/preventmed/webtest/document/smoke,

8 มกราคม 2557.

3. ส�านกงานสถตแหงช�าต. 2550. ผลการส�ารวจประชากรดานบหร. แหลงทมา:

http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/knowledge/def/smoke.hth,

14 มกราคม 2557.

4. ศรวรรณพทยรงสฤษฏ. 2554. รายงานสถานการณการบรโภคยาสบรายจงหวด.พมพครงท 1.

กรงเทพฯ: เจรญดมนคงการพมพ.

5. นรนตาไชยพาน. 2552. การประยกตแนวคดการรบรความสามารถของตนเองตามขนตอน

การเปลยนแปลงพฤตกรรมส�าหรบโปรแกรมการเลกบหรของนกเรยนชายมธยมศกษา.

วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอก

สขศกษาและพฤตกรรมศาสตร, บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.


6. กมลภถนอมสตย. 2553. ปจจยทมความสมพนธกบการสบบหรในระยะเรมตนของนกเรยนชาย

ชนมธยมศกษาตอนตนสงกดส�านกงานเขตพนทการศกษาตราด. วารสารการพยาบาล

และการศกษา.

7. ชณษฐชาบญเสรม. 2552. (ม.ป.ป.). การส�ารวจพฤตกรรมการสบบหรของเยาวชนในจงหวด

ชยภม. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ.

8. วลาวณยประทปแกว. 2553. การส�ารวจพฤตกรรมการสบบหรของเยาวชนในจงหวดนนทบร.

วารสารสขศกษา.

9. วรเพญตรกจการมงคล. 2552. ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหรของวยรนอาย

15 - 24 ปต�าบลหวยโจดอ�าเภอวฒนานครจงหวดสระแกว. แหลงทมา:

http://gishealth.moph.go.th/healthmap/work.php, 14 มกราคม 2557


ค�ำแนะน�ำ

ในกำรสงเรองเพอลงพมพ

วารสารศนยอนามยท 6 ขอนแกน ยนดรบบทความวชาการดานการสงเสรมสขภาพและ

อนามยสงแวดลอม ทยงไมเคยตพมพในวารสารอนใดมากอน โดยกองบรรณาธการขอสงวนสทธใน

การตรวจแกไขตนฉบบและพจารณาตพมพตามล�าดบกอนหลง มหลกเกณฑและขอแนะน�า ดงน

1. บทควำมทสงตพมพ

บทวทยำกำร (original article) เปนรายงานผลการศกษา คนควา วจย ของผเขยน

ซงไมเคยตพมพในวารสารอน ควรประกอบดวยหวขอเรองตามล�าดบตอไปน ชอเรอง ชอเจาของ

บทความ บทคดยอเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ บทน�า วตถประสงคของการศกษา วธการศกษา

ผลการศกษา สรป อภปราย ขอเสนอแนะ และเอกสารอางอง อาจมกตตกรรมประกาศระหวางสรป

และเอกสารอางองกได ความยาวของเรอง ไมควรเกน 15 หนาพมพ

บทควำมปรทศน(reviewarticle) เปนบทความทเขยนจากการรวบรวมความรเรองใด

เรองหนง จากวารสารหรอหนงสอตางๆ ทงในและตางประเทศ ประกอบดวย บทน�าความรเกยวกบ

เรองน�ามาเขยน วธการสบคนขอมล เนอหาททบทวน บทวจารณ และเอกสารอางอง ความยาวของ

เรองไมควรเกน 5 หนาพมพ

บทควำมพเศษ(specialarticle) เปนบทความประเภทกงบทความปรทศนกบบทความ

ทวไปทไมสมบรณพอทจะบรรจเขาเปนบทความชนดใดชนดหนง เปนบทสมภาษณ หรอบทความแสดง

ขอคดเหนเกยวโยงกบเหตการณปจจบนทอยในความสนใจของมวลชนเปนพเศษจากผเชยวชาญใน

แตละสาขานนๆ ความยาวของเรองไมควรเกน 5 หนาพมพ

บทควำมทวไป(generalarticle) เปนบทความประเภทความรเฉพาะเรองทถกหยบยก

มาน�าเสนอ โดยเพมเตมความรใหมๆ หรอเปนการน�าเสนอรายงานผลการศกษาวจยทยงไมเสรจ

สมบรณทตองศกษาตอเพอเกบขอมลเพมเตมหรอศกษาเสรจแลวก�าลงเตรยมตนฉบบสมบรณ

รายงานความกาวหนาของโครงการ รายงานผลศกษาวจยโดยสงเขป หรอเปนบทความทมประเดน

ทไดรบความสนใจอยในปจจบน มความยาวไมเกน 10 หนาพมพ

ปกณกะ(miscellany) เปนบทความเบดเตลด ทมความหลากหลาย อาทเชน บทความ

ทนาร ขอคดเหน ขอเสนอแนะทวไป ความยาวไมควรเกน 5 หนาพมพ


เรองแปล (translated article) เปนบทความทแปล หรอเรยบเรยงมาจากบทความ

วชาการ หรอบทความอนๆ ทเปนเรองนาสนใจจากภาษาตางประเทศ โดยจะตองมการขอลขสทธ

แปลจากเจาของตนฉบบนนๆ กอน ความยาวของเรองไมควรเกน 5 หนาพมพ

บทควำมยอ(abstractarticle)ยอบทความจากผลการวจยใหมๆ แนะน�าสงทนาสนใจ

ตาง ๆ ความยาวของเรองไมควรเกน 5 หนาพมพ

2.กำรเตรยมตนฉบบ ชอเรอง ควรสน กะทดรดใหไดใจความทครอบคลม ตรงกบวตถประสงคและเนอเรองตองม

ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ชอผเขยน (เจาของบทความ) เปนภาษาไทยและ/หรอภาษาองกฤษ (ไมใชค�ายอ) พรอม

ทง อภไธยตอทายชอ และสถาบนทท�างานอย

บทคดยอ คอการยอเนอหาส�าคญ เอาเฉพาะทจ�าเปนเทานน ระบตวเลขทางสถตเฉพาะ

ทส�าคญใชภาษารดกมเปนประโยคสมบรณ และเปนรอยแกว ไมแบงเปนขอๆ โดยใหครอบคลมถง

วตถประสงค วสดและวธการ ผลและวจารณหรอขอเสนอแนะ (อยางยอ) ไมตองมเชงอรรถอางอง

ถงเอกสารอยในบทคดยอ บทคดยอเปนภาษาไทย และ/หรอภาษาองกฤษ

บทน�ำ อธบายความเปนมาและความส�าคญของปญหาทท�าการวจย ศกษา คนควา ของผอน

ทเกยวของวตถประสงคของการวจย สมมตฐาน และขอบเขตของการวจย

เนอเรอง ควรใชภาษาไทยใหมากทสด และใชภาษาทเขาใจงาย สน กะทดรด แตชดเจน

เพอประหยดเวลา ของผอานใชค�ายอตองเขยนค�าเตมไวครงแรกกอน

วธกำรด�ำเนนกำร อธบายวธการด�าเนนการวจย โดยกลาวถงแหลงทมาของขอมล วธการ

รวบรวมขอมล วธการเลอกสมตวอยาง และการใชเครองมอชวยในการวจย ตลอดจนวธการวเคราะห

ขอมลหรอใชหลกสถตมาประยกต

ผล/ผลกำรด�ำเนนงำน อธบายสงทไดพบจากการวจย โดยเสนอหลกฐานและขอมลอยาง

เปนระเบยบ พรอมทงแปลความหมายของผลทคนพบหรอวเคราะห แลวพยายามสรปเปรยบเทยบ

กบสมมตฐานทวางไว

วจำรณ ควรเขยนอภปรายผลการวจยวาเปนไปตามสมมตฐานทตงไวหรอไม เพยงใด และ

ควรอางองถงทฤษฎหรอผลการด�าเนนงานของผอนทเกยวของประกอบดวย

สรป (ถาม) ควรเขยนสรปเกยวกบความเปนมาและความส�าคญของปญหา วตถประสงค

ขอบเขตการวจย วธการวจยอยางสนๆ รวมทงผลการวจย (สรปใหตรงประเดน)

ขอเสนอแนะ ขอเสนอทอาจน�าผลงานการวจยใชใหเปนประโยชน หรอใหขอเสนอแนะ

ประเดน ปญหาทสามารถปฏบตไดส�าหรบการวจยตอไป



1. ผเขยนตองรบผดชอบในความถกตองของเอกสารอางอง การอางองเอกสาร

ใชระบบ(Vancouver)

2. การอางองเอกสารใดใหใชเครองหมายเชงอรรถเปนหมายเลขโดยใชหมายเลข1

ส�าหรบเอกสารอางองอนดบแรกและเรยงตอไปตามล�าดบถาตองการอางองซ�า

ใหใชหมายเลขเดม

3. รปแบบการเขยนเอกสารอางอง 3.1 การอางองวารสาร

รปแบบมดงน

ล�าดบท.ชอผแตง.ชอเรอง.ชอวารสาร.ปทพมพ;ปท:หนาแรก–หนาสดทาย.

วารสารภาษาองกฤษ

ใหใชชอนามสกลขนกอน ตามดวยอกษรยอของชอ ใชชอวารสารเปนชอยอตามระบบ

IndexMedicus

วารสารภาษาไทย

ในกรณทผแตงไมเกน6คนใหใสชอผแตงทกคนคนดวยเครองหมายจลภาค(,)แต

ถาม7คนหรอมากกวานนใหใสชอ3คนแรกแลวเตมetal.(วารสารภาษองกฤษ)หรอและคณะ

(วารสารภาษาไทย)

3.2 การอางองหนงสอหรอต�ารา

รปแบบมดงน

รปแบบอางองหนงสอหรอต�าราผแตงเขยนทงเลม

ล�าดบท.ชอผแตง.ชอหนงสอ.ครงทพมพ.เมองทพมพ:ส�านกพมพ;ปทพมพ.

รปแบบอางบทหนงในหนงสอหรอต�ารา

ล�าดบท.ชอผแตง.ชอเรอง.ใน:ชอบรรณาธการ,บรรณาธการ.ชอหนงสอ.ครงทพมพ.

เมองทพมพ:ส�านกพมพ;ปทพมพ.หนา–หนาสดทาย.

4. การสงตนฉบบ 4.1 ใหพมพหนาเดยวลงกระดาษขนาดA4(21.6x27.9ซ.ม.)สงเอกสารและไฟลเนอหา

ในแผนCDหรอสงไฟลเอกสารทางE-mailaddress:[email protected]

4.2ภาพประกอบถาเปนภาพลายเสนตองเขยนดวยหมกด�าบนกระดาษขาวถาเปนภาพถาย

ควรเปนภาพสไลดหรออาจใชภาพสขนาดโปสการดแทนกได หรอเปนภาพทบนทกในแผน ซด การ


เขยนค�าอธบายใหเขยนแยกตางหากอยากเขยนลงในภาพ ควรก�ากบหมายเลขของภาพประกอบ

เพอการจดเรยงพมพไดอยางถกตองจ�านวนรปภาพไมเกน4ภาพ

4.3การสงเรองตพมพใหสงตนฉบบ 1 ชด พรอมระบสถานทอย หมายเลขโทรศพท

ถงศนยอนามยท 6 ขอนแกน กลมบรหารยทธศาสตรและการวจย เลขท 195 ถนนศรจนทร

ต.ในเมองอ.เมองจ.ขอนแกน40000

4.4จ�านวนตารางไมเกน4ตาราง

5. การรบเรองตนฉบบ 5.1 เรองทรบไวกองบรรณาธการจะแจงตอบรบใหผเขยนทราบ

5.2 เรองทไมไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการจะแจงใหทราบ

แตจะไมสงตนฉบบคน

5.3 เรองทไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการจะสงวารสารใหผเขยนเรองละ1เลม

ความรบผดชอบ

บทความทลงพมพในวารสารศนยอนามยท6ขอนแกนถอวาเปนความเหนสวนตวผเขยน

กองบรรณาธการไมจ�าเปนตองเหนดวยผเขยนตองรบผดชอบตอบทความของตนเองกองบรรณาธการ

มสทธจะแกไขขอความใหถกตองตามหลกภาษาและความเหมาะสมได

วารสารศูนย์อนามัยที่ 6 ขอนแก่น203.157.71.148/Information/center/journal2-58.pdfวารสารศ นย อนาม ยท

Documents