แนวความคิดในการออกแบบ ......îõ ÿ ð ð×ü â ö Ü 63 แนวความค ดในการออกแบบสถาป...

นภส ขวญเมอง

63

แนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไทย : กรณศกษาผลงานการออกแบบหอพระพทธรป

โดย รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ราชบณฑต ศลปนแหงชาต

นภส ขวญเมองสาขาสถาปตยกรรมไทย คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

[email protected]

บทคดยอ

บทความนเปนการรายงานผลการคนควาจากโครงการวจย ซงมวตถประสงคเพอศกษาแนวทางในการสรางแนว ความคดเพอการออกแบบสถาปตยกรรมไทย จากกรณศกษารปแบบสถาปตยกรรมหอพระพทธรป ซงเปนผลงานของรองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ศลปนแหงชาต โดยมสมมตฐานวา การออกแบบสถาปตยกรรมไทยมแนวความคด ทเปนหลกในการออกแบบอยางชดเจน การวจยใชขอมลเอกสาร การสมภาษณผออกแบบ และการลงพนทศกษา เมอวเคราะหขอมลจากอาคารกรณศกษา 9 หลง พบวาการก�าหนดทตงควรแสดงออกถงความส�าคญได สวนขนาดและการใชงานของอาคาร มความสมพนธกบขนาดของโครงการ นอกจากนยงสามารถจ�าแนกแนวความคดของผออกแบบ ไดเปน 4 กลม คอ กลมท 1 แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบองคพระพทธรป กลมท 2 แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบสถานทตง กลมท 3 แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบการรบรดวยการมอง และกลมท 4 แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบวาระพเศษ แนวความคดทง 4 กลมดงกลาวเปนการแสดงใหเหนถงความส�าคญในการเขาใจหวใจของโครงการออกแบบ วธการสรางลกษณะเฉพาะตวของอาคารจากแนวความคดทพฒนาจากบรบททตง การรบรและความรสกในตวอาคารเกดขนไดดวยการรบรดวยการมอง และการออกแบบทสมพนธกบวาระพเศษเปนวธการหนงในการสรางอตลกษณใหอาคาร การศกษานเปนตวอยางหนงของวธการสรางแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไทย ซงจะเปนประโยชนอยางยงตอผทเรมตนศกษาและยงขาดประสบการณในการสรางแนวความคด จะสามารถน�าไปปรบใชประกอบการเรยนวชางานออกแบบสถาปตยกรรมไทย ตลอดจนการประกอบวชาชพออกแบบส�าหรบผสนใจทวไป

ค�ำส�ำคญ : แนวความคดในการออกแบบ สถาปตยกรรมไทย หอพระพทธรป

แนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไทย : กรณศกษาผลงานการออกแบบหอพระพทธรป โดย รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ราชบณฑต ศลปนแหงชาต

64

Thai Architectural Design Concept: Case Studies of Designs for Buddha Shrines

by Assoc. Prof. Pinyo Suwankiri, Royal Academician and National Artist

Napat KwanmuangThai Architecture Program, Faculty of Architecture, Chulalongkorn University

[email protected]

Abstract

The paper describes research findings from a study of the creation of design concepts in Thai architectural design, using Assoc. Prof. Pinyo Suwankiri’s designs for Buddha shrines as case studies. With the assumption that there are design concepts which are central to the architectural design, the research analyzes data gathered from documentary work, interviews with the architect, as well as field survey of nine case studies. It was found that the location of the shrines reflects their importance, while the shrines’ sizes and use correspond to the size of the project. Furthermore, the comparative analysis reveals that there are four major design concepts that Assoc. Prof. Pinyo Suwankiri uses in the Buddha shrine designs: 1) correspondence to the design of the Buddha image; 2) relationship with the setting of the shrine; 3) correlation with visual perception as well as user behavior; and 4) the specific commemorative occasion of the construction of the Buddha shrine. The four major design concepts indicate the importance of four design considerations: 1) the essence of the design project; 2) the correspondence between the setting and the building’s unique characteristics; 3) the importance of visual perception in experiencing architecture; and 4) the specificity of design for special commemorative occasions. This study thus provides an example of how design concepts can be established and used in Thai architectural design. They can also be applied to the instruction, as well as the practice of Thai architectural design, in the future.

Keywords: Design concept, Thai architecture, Buddha shrines


65

บทน�า

กระบวนการการออกแบบสถาปตยกรรม ประกอบดวยกระบวนการหลายขนตอนดวยกน การก�าหนดแนวความคดในการออกแบบถอไดวาเปนขนตอนทส�าคญขนตอนหนง ซงจะน�าไปสงานออกแบบทมประสทธภาพ ดงทมผกลาวไววา “ผลงานออกแบบทเกดจากแนวคดสรางสรรค ยอมสามารถบรรลเปาหมายและวตถประสงคของโครงการ มความสอดคลองกบการด�าเนนงานของโครงการและสอดคลองกบความตองการของผ ใช พรอมทงกอให เกดรปทรงทางสถาปตยกรรมทมลกษณะเฉพาะ ทงน เพราะวาไดแนวความคดในการออกแบบทเปนแนวทางในการแกปญหาเฉพาะของแตละโครงการ” (วมลสทธ หรยางกร 2541, 300)

การเรยนการสอนการออกแบบสถาปตยกรรมไทย มทกษะทผเรยนจะตองฝกฝนหลายดานดวยกน ทงดานการก�าหนดแนวความคดในการออกแบบ การก�าหนดพนทใชสอย การก�าหนดสดสวนของอาคาร การท�าความเขาใจในโครงสราง และการเขยนองคประกอบสถาปตยกรรมไทยทถกตองสวยงาม สงหนงทมกพบในการเรยนการสอนคอ ผเรยนมปญหาในขนตอนการก�าหนดแนวความคด ซงเปนขนตอนแรกๆ ในกระบวนการออกแบบ ดงนนจงสงผลกระทบตอกระบวนการในขนตอนตอๆ มา ท�าใหทกษะสวนอนทจะตองฝกฝนนนถกลดความส�าคญลง และมประสทธภาพไมดเทาทควร ซงปญหาในการก�าหนดแนวความคดของผเรยนนนอาจจะเกดขนมาจากหลายสาเหตดวยกน สาเหตหนงทนกวชาการดานสถาปตยกรรมกลาวตรงกนคอ การขาดประสบการณในการสรางแนวความคด ดงเชน “การสรางแนวความคดเปนกจกรรมทผเรยนสถาปตยกรรมมกจะมปญหาเกยวกบการควบคมแนวความคดมากกวาการออกแบบรปรางหนาตาอาคาร ซงปญหานนคอ ปญหาในการสอสารความคด ปญหาทเกดจากการขาดประสบการณในการสรางแนวความคด และปญหาการผลตแนวความคดใหเปนล�าดบขนตอน” (เลอสม สถาปตานนท 2553, 86) และ “ปญหาการก�าหนดแนวความคดอาจเกดจากการขาดประสบการณของผออกแบบ โดยเฉพาะอยางยงส�าหรบปญหาทไมคน

เคยหรอปญหาใหม” (วมลสทธ หรยางกร 2541, 301) จากขอความทไดกลาวไปแลวขางตน แสดงถงปญหาในการก�าหนดแนวความคดของผเรยนสถาปตยกรรม ดงนนการน�าเอาความรจากสถาปนกทมประสบการณท�างานออกแบบมายาวนานจนเปนทยอมรบ มาวเคราะหประมวลผลเพอประกอบกบการเรยนการสอนวชางานออกแบบสถาปตยกรรม จงนาจะเปนประโยชนตอผเรมศกษาทมปญหาการก�าหนดแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไดเปนอยางด ศลปนแหงชาตเปนผทไดรบการยอมรบวามความสามารถและเชยวชาญเปนอยางดเยยมในศาสตรดานทไดรบการยกยอง ความรทศลปนแหงชาตแตละทานไดสงสมจงเปนสงทมคณคาอยางยง รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ศลปนแหงชาตสาขาทศนศลป สถาปตยกรรมไทย ม ผลงานการออกแบบสถาปตยกรรมไทยมากกวา 150 แหง ทงอาคารทางศาสนา อาคารเรอนพกอาศย และอาคารสาธารณะ ปจจบน (พทธศกราช 2558) ยงคงเปนอาจารยสอนและปฏบตวชาชพออกแบบสถาปตยกรรมไทยอยางตอเนอง ดวยการททานเปนทงผทปฏบตวชาชพการออกแบบ และเปนอาจารยสอนดวยนน ท�าใหงานออกแบบมความพเศษทมกจะมแงมมในการออกแบบทเปนตวอยางแกผเรยนไดเสมอ ดงนนการศกษาแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไทยจากขอมลชนตนทสามารถสอบถามจากผออกแบบได จงเปนประโยชนอยางยงตอความรทางดานสถาปตยกรรมไทยทถกสรางสรรคกลนกรองผานงานออกแบบของศลปนแหงชาต

หอพระพทธรปในความเขาใจโดยทวไปคอ อาคารขนาดเลกซงมวตถประสงคหลกในการใชงานเพอการสกการะองคพระพทธรป ทตงของอาคารมทงทตงอยภายในและภายนอกพระอาราม สวนทตงอยภายนอกพระอารามสวนมากจะตงอยในสถานทราชการ ซงมวตถประสงคเพอเปนทยดเหนยวทางจตใจของผท�างานและประชาชนทวไป อกนยหนงการสรางอาคารหอพระพทธรปนนกเพอเปนการแสดงถงการเทดทนสถาบนศาสนา ซงเปนสถาบนส�าคญของชาตสถาบนหนงดวย จากผลงานการออกแบบของรองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ทไดกลาวไปแลว


66

ขางตน อาคารหอพระพทธรปเปนอาคารประเภทหนงทท านมผลงานการออกแบบอย างต อเ นอง ต งแต พทธศกราช 2527 ถง 2555 รวมทงสน 9 แหง มความนาสนใจอยางยงทจะน�ามาเปนกรณศกษา เนองจากอาคารประเภทหอพระพทธรป มลกษณะของโครงการท มแนวโนมในการแสดงออกทางสถาปตยกรรมทเปนเอกลกษณ ประกอบกบอาคารหอพระพทธรปนนมกจะ มการใชสอยทไมซบซอน จงเออใหผออกแบบไดแสดงแนวความคดในการออกแบบไดอยางเตมท ดงนนการศกษาแนวความคดในการออกแบบของหอพระพทธรป จงนาจะเปนกรณศกษา และเปนตวอยางทดตวอยางหนงทชวย สงเสรมการเรยนการสอนการออกแบบสถาปตยกรรมไทย โดยเฉพาะอยางยงส�าหรบการศกษาในชนปตนๆ ทเรมฝกฝนการออกแบบขนพนฐานจากอาคารขนาดเลก นอกจากการทผศกษาจะไดเรยนรแนวความคดในการออกแบบจากสถาปนกทมประสบการณสงแลว ยงเปนการเกบบนทกองคความรของศลปนแหงชาต ซงถอไดวาเปนภมปญญาของประเทศ ใหอนชนรนหลงไดศกษาตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรม ไทย จากผลงานการออกแบบหอพระพทธรปโดย รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ศลปนแหงชาต

2. เพอน�าผลทไดจากการศกษาแนวความคดในการออกแบบ ไปประกอบการเรยนการสอนในวชางานออกแบบสถาปตยกรรมไทย

การด�าเนนงานวจย

การวจยนมการด�าเนนงานทงสน 4 ขนตอนไดแก การศกษาขอมลภาคเอกสาร การสมภาษณ การลงพนทศกษา และการวเคราะห โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. การศกษาขอมลภาคเอกสาร : เปนการศกษาขอมลจากแบบราง แบบกอสรางอาคาร และภาพถาย เพอสร างความเขาใจเบองตน พรอมตงข อสงเกต เกยวกบแนวความคดในการออกแบบ โดยศกษา จากผลงานการออกแบบหอพระพทธรปโดย รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ซงเปนอาคารประดษฐานพระพทธรปและกอสรางแลวเสรจ ภายในป พ.ศ. 2555 ซงมทงหมด 9 แหงดวยกน

2. การสมภาษณ : ขนตอนนเปนการสมภาษณแบบมโครงสรางกบผออกแบบ โดยมหวขอค�าถามในการสมภาษณประกอบดวย ความเปนมาของโครงการหอพระพทธรป และแนวความคดในการออกแบบ สมภาษณจ�านวน 2 ครง ใชเวลาในการสมภาษณตงแตเดอนมถนายน ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2557

3. การลงพนทศกษา : ผวจยลงพนทศกษาอาคาร เพอตรวจสอบประเดนทไดจากการสมภาษณ และเกบขอมลภาพถายเพมเตมในประเดนของการเชอมโยงกนระหวางอาคารและสภาพแวดลอม

4. การวเคราะห : ผวจยน�าผลการสมภาษณและขอมลจากการลงพนทศกษามาวเคราะห โดยจดแนวความคดในการออกแบบของผออกแบบ เปนกลมทมความสมพนธกน


67

1. หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตกลวยน�าไท กรงเทพมหานครออกแบบ พ.ศ. 2527

2. หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตรงสต จงหวดปทมธาน ออกแบบ พ.ศ. 2529

3. หอพระพทธพนมรง จงหวดบรรมย ออกแบบ พ.ศ. 2534

4. หอพระพทธรปโรงพยาบาลชลบร ออกแบบ พ.ศ. 2535

5. หอพระพทธรปโรงเรยนเตรยมอดม-ศกษานอมเกลา กรงเทพมหานคร ออกแบบ พ.ศ. 2536

6. หอพระพทธรปโรงเรยนวนตศกษา ในพระราชปถมภ จงหวดลพบร ออกแบบ พ.ศ. 2536

7. หอพระพทธรปโรงเรยนนวมนทรา- ชนทศ เตรยมอดมศกษานอมเกลา

กรงเทพมหานคร ออกแบบ พ.ศ. 2538

8. หอพระพทธรปมหาวทยาลยธรรม-ศาสตร ศนยรงสต จงหวดปทมธาน ออกแบบ พ.ศ. 2541

9. หอพระพทธรปมหาวทยาลยสโขทย- ธรรมาธราช จงหวดนนทบร ออกแบบ พ.ศ. 2548

ภาพท 1 อาคารกรณศกษาหอพระพทธรป ออกแบบโดยรองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร

อาคารกรณศกษา


68

1. หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตกลวยน�าไท กรงเทพมหานคร

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ1 : มหาวทยาลยกรงเทพมความตองการสรางหอพระพทธรปปางนาคปรกประจ�าวทยาเขตกลวยน�าไท จงไดเชญให รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร เปนผออกแบบ ซงม แนวความคดในการออกแบบคหาทมความสมพนธกบ รปทรง (form) องคพระพทธรป และออกแบบใหเปนอาคารโลง เพอผลดานการมองและความรสกถงความ

1 ภญโญ สวรรณคร, สมภาษณโดยผเขยน, 13 มถนายน 2557.

2 เรองเดยวกน

สมพนธกบรปเคารพ ตลอดจนมแนวความคดในการออกแบบอาคารใหมความสงางาม สวยงามตอบรบกบ มมมองโดยรอบและมความแตกตางจากศาสนสถานในวด

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยตดกบประตทางเขามหาวทยาลย บรเวณทางดานหนา หอประชม ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางนาคปรก โดยประมาณ 2.6 ตารางเมตร ยกฐานสง 2.40 เมตร ความสงรวมทงหมด 4.50 เมตร การสกการะสามารถท�าไดเฉพาะภายนอกอาคาร

ภาพท 2 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตกลวยน�าไท

2. หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตรงสต จงหวดปทมธาน

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ2 : ผบรหารมหาวทยาลย มความตองการสรางหอพระพทธรปแบบเดยวกนกบทวทยาเขตกลวยน�าไท จงไดเรยนปรกษากบผ ออกแบบ ซงยงคงมแนวความคดในการออกแบบทสอดคลองกบหอพระพทธรปทวทยาเขตกลวยน�าไท คอการออกแบบชองคหาทรงสงสมพนธกบรปทรงองคพระพทธรป การออกแบบเปนอาคารจตรมข

โลงยกฐานสงเพอความสงางาม ตอบรบกบมมมองโดยรอบ และมความแตกตางจากศาสนสถานในวด นอกจากนยงออกแบบหางหงสและคนทวยรปหวนาคเพอสรางความสมพนธกบองคพระพทธรปปางนาคปรกดวย

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยบรเวณประตทางเขามหาวทยาลย ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางนาคปรกโดยประมาณ 8.70 ตารางเมตร ยกฐานสง 3.00 เมตร ความสงรวมทงหมด 8.00 เมตร การสกการะสามารถท�าไดเฉพาะภายนอกอาคาร

ผงบรเวณ ผงพนอาคาร รปตงดานหนาอาคาร


69

3. หอพระพทธพนมรง จงหวดบรรมย

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ3 : จงหวดบรรมยมความตองการสรางหอพระพทธรปทเชงเขาพนมรง ซงผออกแบบไดก�าหนดแนวความคดใหอาคารมศลปะสอดคลองกบสถาปตยกรรมปราสาทหนพนมรง โดยยงคงค�านงถงการยกฐานอาคารใหสงเพอแสดงความส�าคญ และการออกแบบอาคารเปนจตรมขเพอความสวยงาม นอกจากนยงออกแบบใหอาคารสามารถปดไดในเวลาทไมมการใชงาน เพอการรกษาความปลอดภยอาคาร

ภาพท 3 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรปมหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขตรงสต

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยทเชงเขาทางขนสปราสาทหนพนมรง บรเวณทางเขาและลานจอดรถของนกทองเทยว ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางนาคปรกโดยประมาณ 19 ตารางเมตร ยกฐานสง 2.30 เมตร ความสงรวมทงหมด 9.00 เมตร มประตทางเขาทมขทางดานหนา มขดานขางทงสอง เปนหนาตาง การสกการะสามารถท�าไดทงภายใน และภายนอกอาคาร ในชนฐานเปนพนทโลงใชงาน อเนกประสงค

ภาพท 4 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธพนมรง





70

4. หอพระพทธรปโรงพยาบาลชลบร จงหวดชลบร

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ4 : โรงพยาบาลชลบรมความตองการสรางหอพระพทธรปเพอประดษฐานพระพทธรปในหองดบจต ซงผออกแบบไดก�าหนดแนวความคดในการสรางเอกลกษณใหกบอาคารโดยการออกแบบฐานอาคารใหโคงแอนแบบ ทองเรอส�าเภา เพอสรางความสมพนธกบภมสถานทตง และออกแบบเปนอาคารโลงยกฐานสงทมชองคหาทรงสง

ทสมพนธกบรปทรงองคพระพทธรป และมความแตกตางจากศาสนสถานในวด

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยบรเวณทางเขาของโรงพยาบาล ดานขางของลานอนสาวรยและเสาธง ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางสมาธโดยประมาณ 6.40 ตารางเมตร ยกฐานสง 1.80 เมตร ความสงรวมทงหมด 7.00 เมตร การสกการะสามารถท�าไดเฉพาะภายนอกอาคาร

ภาพท 5 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรป โรงพยาบาลชลบร

5. หอพระพทธรปโรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา กรงเทพมหานคร

ความเป นมาและแนวความคดในการออกแบบ5 : รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ไดรบเชญเปนผออกแบบหอพระพทธรปประจ�าโรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา ซงผออกแบบมแนวความคดในการออกแบบบวหวเสาใหเปนบวปากพาน เพอใหสอความหมายถงการนอมเกลาถวาย ซงพองกบชอของโรงเรยน เปนการแสดงลกษณะเฉพาะใหเกดขนในอาคาร และยงคงออกแบบ

อาคารเปนอาคารจตรมขโลงยกฐานสงทมชองคหาทรงสงทสมพนธกบรปทรงองคพระพทธรป และมความแตกตางจากศาสนสถานในวด

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยบรเวณลานทางเขาดานหนาของโรงเรยน ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางสมาธโดยประมาณ 6.80 ตารางเมตร ยกฐานสง 2.20 เมตร ความสงรวมทงหมด 6.30 เมตร การสกการะสามารถท�าไดเฉพาะภายนอกอาคาร





71

ภาพท 6 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรป โรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา

6. หอพระพทธรปโรงเรยนวนตศกษา ในพระราชปถมภ จงหวดลพบร ความเป นมาและแนวความคดในการออกแบบ6 : รองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร ไดรบเชญใหท�าการออกแบบหอพระพทธรปประจ�าโรงเรยนวนตศกษา โดยจะประดษฐานองคพระพทธรปและรปหลอของพระพทธ-วรญาณ (ทองยอย กตตทนโน) ผด�ารกอตงโรงเรยน โดยมแนวความคดในการออกแบบชองคหาทรงสง เปนองค-ประกอบทมสวนส�าคญในการสรางกรอบภาพใหกบรป

เคารพและตอบรบกบมมมองหลกของอาคาร นอกจากนยงออกแบบใหเปนอาคารจตรมขโลง และมความแตกตางจากศาสนสถานในวด

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยบนลานยกระดบดานขางของเสาธง หางจากประตทางเขาโรงเรยนประมาณ 120 เมตร สามารถเหนไดจากประตโรงเรยน ขนาดพนทภายในโดยประมาณ 22 ตารางเมตร ยกฐานสง 0.75 เมตร ความสงรวมทงหมด 5.80 เมตร การสกการะสามารถท�าไดทงภายนอกและภายในอาคาร

ภาพท 7 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรป โรงเรยนวนตศกษา ในพระราชปถมภ





72

7. หอพระพทธรปโรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยมอดมศกษานอมเกลา กรงเทพมหานคร

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ7 : พระพทธรปประจ�าหอพระแหงน มนามวา “สมเดจพระพทธมหาราชทรงครฑ” ผออกแบบมแนวความคดออกแบบคนทวยเปนรปครฑ เพอสรางความสมพนธระหวางองคพระพทธรปและตวอาคาร ในสวนหลงคาประดบดวยเครองยอดทมแนวความคดมาจาก “พระ-เกยว” ศราภรณทใชเปนตราสญลกษณของโรงเรยน สามารถแสดงความเฉพาะตวของอาคารไดเปนอยางด

นอกจากนยงคงมแนวคดออกแบบอาคารใหมความ แตกตางจากศาสนสถานในวด และค�านงถงความสงางาม การตอบรบกบมมมองโดยรอบของอาคาร

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยตดกบประตทางเขาโรงเรยน ดานหนาของอาคารเปน ทตงของเสาธง สวนทางดานหลงเปนปายชอของโรงเรยน ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปโดยประมาณ 8 ตารางเมตร ยกฐานสง 3.00 เมตร ความสงรวมทงหมด 10.00 เมตร ภายในประดษฐานพระพทธรปปางสมาธ การสกการะสามารถท�าไดเฉพาะภายนอกอาคาร

ภาพท 8 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรป โรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยมอดมศกษานอมเกลา

8. หอพระพทธรปมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต จงหวดปทมธาน

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ8 : หอพระพทธรปแหงนสรางขนในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช มพระชนมายครบ 6 รอบ 72 พรรษา ผออกแบบจงมแนวความคดก�าหนดใหหลงคาอาคารมจ�านวน 9 จว เพอสอความหมายถงพระมหา-

กษตรยล�าดบท 9 แหงราชวงศจกร ทสนหลงคาประดบดวยบราลจ�านวน 72 ชน สอความหมายถงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระชนมายครบ 72 พรรษา นอกจากนยงมแนวความคดในการน�าเอาสเหลองและแดง ซงเปนสประจ�ามหาวทยาลยมาใชกบอาคาร และการแสดงลกษณะของอาคารทแตกตางจากศาสนสถานในวดดวยการออกแบบชอฟา ใบระกา หางหงส แบบลดทอนรายละเอยด

7 ภญโญ สวรรณคร, สมภาษณโดยผเขยน, 9 กนยายน 2557.




73


ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยในแนวแกนเดยวกนกบอาคารส�าคญของมหาวทยาลย ตวอาคารตงบนลานประทกษณสง 1.30 เมตร ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปปางสมาธ โดยประมาณ 55

ตารางเมตร ยกฐานสง 2.00 เมตร ความสงรวมทงหมด 10.50 เมตร ในชนฐานใชงานเปนพนทอเนกประสงค การสกการะสามารถท�าไดทงภายนอกและภายในอาคาร

ภาพท 9 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรปมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต

9. หอพระพทธรปมหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช จงหวดนนทบร

ความเปนมาและแนวความคดในการออกแบบ9 : ผ ออกแบบมแนวความคดในการออกแบบอาคารใหมความสอดคลองกบชอมหาวทยาลย จงน�าเอารปแบบศลปะสโขทยมาเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรค นอกจากนยงสรางความสมพนธระหวางอาคารและทตงโดยการใชสเขยวและสทอง สประจ�ามหาวทยาลยในวสดประกอบอาคาร

ทตงและการใชงานอาคาร : อาคารหอพระพทธรปตงอยในสนามพนทเดยวกนกบพระบรมราชานสาวรยพอขน-รามค�าแหงมหาราช และอาคารพมขาวบณฑ ซงเปนอาคารส�าคญบรเวณทางดานหนามหาวทยาลย ตวอาคารตงบนลานประทกษณสง 1.00 เมตร ขนาดพนทประดษฐานองคพระพทธรปโดยประมาณ 40 ตารางเมตร ยกฐานสง 3.50 เมตร ความสงรวมทงหมด 10.50 เมตร ในชนฐานใชงานเปนพนทอเนกประสงค ชนบนภายในประดษฐานพระพทธรปปางมารวชย การสกการะสามารถท�าไดทงภายนอกและภายในอาคาร


ภาพท 10 ผงบรเวณ ผงพน และรปตงดานหนา หอพระพทธรปมหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช



74

การวเคราะหอาคารตามพนทการใชงาน จากอาคารกรณศกษาทงหมด สามารถพจารณาจดกลมอาคารตามพนทประดษฐานพระพทธรป จ�าแนกไดเปน 3 กลมดวยกนดงตารางตอไปน

กลมอำคำร หอพระพทธรปและพนทประดษฐำนพระพทธรป

กลม 1อำคำรขนำดเลก

มหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขต

กลวยน�าไท

โรงพยาบาลชลบร โรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา

โรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยม

อดมศกษานอมเกลา

มหาวทยาลยกรงเทพ วทยาเขต

รงสต

2.6 ตารางเมตร 6.4 ตารางเมตร 6.8 ตารางเมตร 8 ตารางเมตร 8.7 ตารางเมตร

กลม 2อำคำรขนำดกลำง

หอพระพทธพนมรง

โรงเรยนวนตศกษา ในพระราชปถมภ

19 ตารางเมตร 22 ตารางเมตร

กลม 3อำคำรขนำดใหญ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต

40 ตารางเมตร 55 ตารางเมตร

ตำรำงท 1 การจ�าแนกกลมอาคารตามพนทการใชงาน


75

ตำรำงท 2 สรปลกษณะรวมของอาคารกลมตางๆ

กลมอำคำร ลกษณะรวมของทตง ลกษณะรวมของกำรใชงำน รปแบบลกษณะรวมของผงพน

กลม 1 อำคำรขนำดเลก

เมอพจารณากลมอาคารขนาดเลกในเรองทตง จะพบวาตางกเปนอาคารทต งอย ในบรเวณประต ทางเขาของโครงการ

การใชงานอาคารสามารถท�าการสกการะไดเฉพาะภายนอกอาคารเทานน ไมมบนไดขนไปสกการะภายในอาคารได ไมมลานประทกษณ

กลม 2 อำคำรขนำดกลำง

ทตงของอาคารทงสองหลงน ตงอยในพนทบรเวณทแยกตวออกมาชดเจน ไมไดตงอยในบรเวณประตทางเขาโครงการ แตจดทเปนทตงอาคารนนสามารถมองเหนไดจากบรเวณทางเขาของโครงการ

การใชงานมบนไดสามารถเขาไปสกการะภายในอาคารได แตไมมสวนของลานประทกษณโดยรอบอาคาร เป นเพยงทางเดนรอบอาคารเทานน

กลม 3 อำคำรขนำดใหญ

ทตงอาคารทงสองหลงนตงอยในมหาวทยาลยทมพนทขนาดใหญ ตวอาคารตงอยในพนทบรเวณแนวแกนส�าคญ แตไมสามารถมองเหนไดจากประตทางเขา

การใชงานอาคารสามารถใชไดทงพนทสกการะชนบน และพนทอเนกประสงคในชนฐาน นอกจากน ยงมสวนประกอบของลานประ-ทกษณโดยรอบอาคารดวย


76

การวเคราะหแนวความคดในการออกแบบ

ผ วจยน�าแนวความคดในการออกแบบทไดจากการสมภาษณรองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร มาจ�าแนกเปนประเดนทมความแตกตางกนไดทงหมด 17 แนว ความคดดวยกน ดงตารางตอไปน

ตำรำงท 3 การจ�าแนกแนวความคดในการออกแบบหอพระพทธรป

ล�ำดบแนวควำมคดค�ำอธบำยแนวควำมคด

ในกำรออกแบบรปแบบทเกดขนในสถำปตยกรรม (ตวอยำง)

แนวควำมคด 1 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธกบรปรางองคพระพทธรป

มหาวทยาลยกรงเทพ รงสต

โรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา

โรงเรยนวนตศกษาในพระราชปถมภ

คหาทรงสงทสมพนธกบรปทรงองคพระพทธรป

แนวควำมคด 2 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธกบองคพระพทธรปและสงเสรมมมมองดานหนา

มหาวทยาลยกรงเทพ กลวยน�าไท

ผาทพยทฐานดานหนาอาคาร


77



แนวควำมคด 3 ออกแบบองคประกอบสถาป ตยกรรมให ม ความสอดคลองกบองคพระพทธรป


หางหงสและคนทวยรปหวนาค สมพนธกบองคพระพทธรปปางนาคปรก

แนวควำมคด 4 ก�าหนดรปแบบสถา- ป ตยกรรม ท มความสมพนธ กบสถาปตย-กรรมทส�าคญในพนท

ปราสาทหนพนมรง หอพระพทธพนมรง

ศลปะสถาปตยกรรมทสอดคลองกบปราสาทหนพนมรง

แนวควำมคด 5 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมทสมพนธกบสญลกษณส�าคญของสถานทตง

โรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยมอดมศกษานอมเกลา

หลงคาหอพระพทธรปออกแบบใหเปนเครองยอดทรงเกยว เพอแสดงความสมพนธกบ ตราพระเกยว ซงเปนสญลกษณของโรงเรยน

แนวควำมคด 6 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธ กบภม-สถานทตง

โรงพยาบาลชลบร

ฐานอาคารโคงแอนแบบทองเรอส�าเภาสมพนธกบภมสถานทตดกบทะเล

ตำรำงท 3 การจ�าแนกแนวความคดในการออกแบบหอพระพทธรป (ตอ)


78



แนวควำมคด 7 ก�าหนดพทธศลปองคพระพทธรปในรปแบบศลปะทสอดคลองกบชอสถานทตง

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

พระพทธรปศลปะสโขทย สอดคลองกบชอมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

แนวควำมคด 8 ออกแบบให อ าคารสามารถปดไดเพอรกษาความปลอดภย

หอพระพทธพนมรง

หอพระพทธพนมรงสามารถปดอาคารไดเพอรกษาความปลอดภย

แนวควำมคด 9 ก�าหนดวสดประกอบอาคารใหมความสอด คลองกบสถาปตยกรรมส�าคญในพนท

ปราสาทหนพนมรง หอพระพทธพนมรง

ตวอยางการใชผนงทรายลางเซาะรอง ทไดรบแรงบนดาลใจจากผนงหนทรายของปราสาทหนพนมรง

แนวควำมคด 10 ก�าหนดการใชสประกอบอาคารใหมควาสมพนธกบสประจ�าของสถาน- ทตง

มหาวทยาลยธรรมศาสตร รงสต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

การน�าสประจ�ามหาวทยาลยมาใชกบอาคาร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ใชสเหลอง-แดง มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ใชสเขยว-ทอง



79



แนวควำมคด 11 ออกแบบอาคารให มลกษณะทแตกตางจาก ศาสนสถานทตงอย ในวด


มหาวทยาลยธรรมศาสตร รงสต

โรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา

การออกแบบเพอใหแตกตางจากศาสนสถานทตงอยในวดสามารถแสดงออกไดหลายวธการทงรปทรงอาคาร และการลดทอนรายละเอยดการประดบตกแตง

แนวควำมคด 12 ก�าหนดรปแบบสถา- ป ตยกรรม ท มความสอดคลองกบชอสถาน ทตง

วดพระพายหลวง สโขทย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สถาปตยกรรมแบบสโขทยยคตน สมพนธกบชอมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

แนวควำมคด 13 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมทสมพนธกบชอทตง

ลายเสนบวปากพานโดยผออกแบบ โรงเรยนเตรยมอดมศกษานอมเกลา

บวหวเสาแบบบวปากพาน สอถงการนอมเกลาถวาย ซงพองกบชอของโรงเรยน

แนวควำมคด 14 ออกแบบทวางเพอสรางความสมพนธระหวางมมมองภายนอกและองคพระพทธรป

โรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยมอดมศกษา

นอมเกลา

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รงสต

โรงเรยนเตรยมอดมศกษา

นอมเกลา

อาคารโลงสงเสรมใหเกดความรสกและการรบรถงองคพระพทธรปภายใน



80



แนวควำมคด 15 ออกแบบอาคารใหเกดมมมองทสงางาม เพอเป นการแสดงความส�าคญ

โรงพยาบาลชลบร มหาวทยาลยกรงเทพ รงสต

มหาวทยาลยกรงเทพ กลวยน�าไท

การออกแบบอาคารใหตงอยบนฐานสง สรางใหเกดมมมองทสงางาม และแสดงความส�าคญของอาคารซงประดษฐานสงเคารพบชา

แนวควำมคด 16 ออกแบบอาคารใหตอบรบกบมมมองโดยรอบ


โรงเรยนวนตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

อาคารจตรมขเปนวธการออกแบบหนงทสามารถแสดงถงการใหความส�าคญกบมมมองโดยรอบ

แนวควำมคด 17 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมใหสอถงวาระพเศษ


วธการน�าตวเลขมาสรางความสมพนธกบสถาปตยกรรม เชน รชกาลท 9 สอดวย หนาจว 9 ชด หรอ 72 พรรษา สอโดยบราลบนสนหลงคา 72 ชด

จากแนวความคดในการออกแบบหอพระพทธรปทง 17 แนวความคด สามารถจดแนวความคดในการออกแบบของรองศาสตราจารย ภญโญ สวรรณคร เปนกลมทมความสมพนธกน 4 กลมคอ กลมแนวความคดในการ

ออกแบบทสมพนธกบองคพระพทธรป กลมแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบทตง กลมแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบการรบรดวยการมอง และกลมแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบวาระพเศษ



81

กลมแนวควำมคดล�ำดบ

แนวควำมคดค�ำอธบำยแนวควำมคดในกำรออกแบบ

กลมท 1

แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบองคพระพทธรป

แนวความคด 1 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธกบรปรางองคพระพทธรป

แนวความคด 2 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธกบองคพระพทธรปและสงเสรมมมมองดานหนา

แนวความคด 3 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมใหมความสอดคลองกบองคพระพทธรป

กลมท 2

แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบทตง

แนวความคด 4 ก�าหนดรปแบบสถาปตยกรรมทมความสมพนธกบสถาปตยกรรมทส�าคญในพนท

แนวความคด 5 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมทสมพนธกบสญลกษณส�าคญของสถานทตง

แนวความคด 6 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมเพอสรางความสมพนธกบภมสถานทตง

แนวความคด 7 ก�าหนดพทธศลปองคพระพทธรปในรปแบบศลปะทสอดคลองกบชอสถานทตง

แนวความคด 8 ออกแบบใหอาคารสามารถปดไดเพอรกษาความปลอดภย

แนวความคด 9 ก�าหนดวสดประกอบอาคารใหมความสอดคลองกบสถาปตยกรรมส�าคญในพนท

แนวความคด 10 ก�าหนดการใชวสดประกอบอาคารใหมความสมพนธกบเอกลกษณของทตง

แนวความคด 11 ออกแบบอาคารใหมลกษณะทแตกตางจากศาสนสถานทตงอยในวด

แนวความคด 12 ก�าหนดรปแบบสถาปตยกรรมทมความสอดคลองกบชอสถานทตง

แนวความคด 13 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมทสมพนธกบชอทตง

กลมท 3

แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบการรบรดวยการมอง

แนวความคด 14 ออกแบบเพอสรางความสมพนธระหวางมมมองภายนอกและองคพระพทธรป

แนวความคด 15 ออกแบบอาคารตอบรบกบมมมองทสงางามและเพอเปนการแสดงความส�าคญ

แนวความคด 16 ออกแบบอาคารใหตอบรบกบมมมองโดยรอบ

กลมท 4

แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบวาระพเศษ

แนวความคด 17 ออกแบบองคประกอบสถาปตยกรรมใหสอถงวาระพเศษ

ตำรำงท 4 กลมของแนวความคดในการออกแบบ


82

บทสรป

จากการวเคราะหอาคารหอพระพทธรปทง 3 กลมทมขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ดงไดกลาวไปแลวนน สามารถสรปถงแนวความคดของผออกแบบในการก�าหนดทตง และการก�าหนดขนาดของอาคารและการ ใชงานไดวา ทตงของอาคารควรอยในพนททสามารถแสดงถงความส�าคญของทตงนนได เชน การตงอยในแนวแกนหรอบรเวณส�าคญของโครงการ ทตงทอยในบรเวณทางเขาหลก หรอสามารถของเหนไดจากทางเขาหลก โดยอาคารขนาดเลกมกจะตงอยใกลกบทางเขาหลกมากกวาอาคารขนาดกลางและอาคารขนาดใหญ สวนขนาดของอาคารและการใชงาน ผออกแบบมแนวความคดทมความสมพนธกบขนาดของทตงโครงการ หากโครงการมพนทและผใชงานจ�านวนมาก เชน มหาวทยาลยขนาดใหญ ขนาดของอาคารกจะมขนาดใหญและมพนทท�ากจกรรมทหลากหลายมากขน เชนเดยวกนกบอาคารขนาดกลางและขนาดเลกกจะมความสอดคลองกบขนาดของทตงโครงการเชนกน

การวเคราะหแนวความคดท ได จากการสมภาษณ ผ ออกแบบใหความส�าคญใน 4 ประเดนดวยกนคอ องคพระพทธรป สถานทตง การรบรดวยการมอง และวาระพเศษในการสรางอาคาร โดยแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบองคพระพทธรปมจดประสงคคอ การแสดงความสมพนธกบองคประกอบทส�าคญทสดของโครงการ สวนแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบทตง เปนแนวความคดทสรางใหเกดลกษณะเฉพาะหรอ อตลกษณพเศษขนในอาคาร เชน การน�าเอาลกษณะภม-สถาน ชอ หรอสประจ�าสถานทตง มาประยกตใชเปนงานออกแบบ แนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบการรบรดวยการมอง เปนการท�าความเขาใจในพฤตกรรมของผใชอาคาร ผนวกกบความเขาใจในการแสดงความส�าคญและความเปนสญลกษณของอาคาร จงออกแบบเปนอาคารจตรมข โลง และยกฐานสง ส�าหรบแนวความคดในการออกแบบทสมพนธกบวาระพเศษ เปนแนวความคดทสบเนองมาจากวตถประสงคในการสรางอาคาร ทนอกจากจะเปนหอพระพทธรปทเปนทเคารพสกการะ

แลว ยงเปนอาคารซงสรางขนในวาระส�าคญของประเทศชาตดวย เปนตวอยางในการเสรมสรางอตลกษณใหกบอาคารอกวธหนง

การศกษานถอเปนตวอยางของวธการสรางแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมไทย ซงนาจะเปนประโยชนอยางยงตอผทขาดประสบการณในการสรางแนวความคด โดยเฉพาะอยางยงส�าหรบการศกษาสถาปตยกรรมไทยในชนปตนๆ ทเรมฝกฝนออกแบบอาคารขนาดเลกและมการใชสอยทไมซบซอน จะสามารถน�าเอาผลการศกษานไปเปนตวอยางปรบใชประกอบการเรยนวชางานออกแบบสถาปตยกรรมไทยได ตลอดจนเปนประโยชนตอการประกอบวชาชพออกแบบส�าหรบผสนใจทวไป

บรรณานกรม

แนงนอย ศกดศร, หมอมราชวงศ และวทญญ เทพหตถ. ชางหลวง ผลงานสถาปตยกรรมไทยของ หมอมราชวงศ มตรารณ เกษมศร. กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2539.

ภญโญ สวรรณคร. สมภาษณโดยผเขยน. 13 มถนายน 2557 และ 9 กนยายน 2557.

เลอสม สถาปตานนท. องคประกอบ : สถาปตยกรรมพนฐาน. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : บรษท ว. พรนต (1991) จ�ากด, 2553.

วมลสทธ หรยางกร. การจดท�ารายละเอยดโครงการเพอการออกแบบงานสถาปตยกรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541.

แนวความคิดในการออกแบบ ......îõ ÿ ð ð×ü â ö Ü 63 แนวความค ดในการออกแบบสถาป...

Documents