ชื่อวิทยานิพนธ์ - kb.psu.ac.thkb.psu.ac.th/psukb/bitstream/2016/12079/1/418855.pdf · (7) Thesis Title Insomnia Experience, Symptom Management Strategies

(1)

ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบ ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

Insomnia Experience, Symptom Management Strategies and Quality of Sleep in End Stage Renal Disease Patients Undergoing

Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis

กงกมล เพชรศร

Kingkamon Phetsri

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2560 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

ผเขยน นางสาวกงกมล เพชรศร สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ …………………………………………..................... ………………………………............ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. กนตพร ยอดใชย) (ผชวยศาสตราจารย ดร. ขนษฐา นาคะ) ………………………………..........................กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม (ผชวยศาสตราจารย ดร. กนตพร ยอดใชย) ......................................................... ........... ………………………………….......................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ) (ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ) ……………………………………....................กรรมการ

(รองศาสตราจารย ดร. กตตกร นลมานต) ……………………………………....................กรรมการ

(ดร. รจนา วรยะสมบต) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปน สวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) ………………………………………………………. (รองศาสตราจารย ดร. ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ………………………………………….............. (ผชวยศาสตราจารย ดร. กนตพร ยอดใชย) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ……………………………………………........... (นางสาวกงกมล เพชรศร) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ………………………………………….............. (นางสาวกงกมล เพชรศร) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

ผเขยน นางสาวกงกมล เพชรศร สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การวจยเชงบรรยายน มวตถประสงคเพอศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง รวมทงศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง กลมตวอยางเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง หนวยไตเทยม จ านวน 100 คน คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย (1) แบบบนทกขอมลทวไป (2) แบบบนทกขอมลทางคลนก (3) แบบประเมนอาการนอนไมหลบ (4) แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ (5) แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และ (6) แบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก เครองมอทงหมดไดรบการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน แบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก มคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค เทากบ .85, .74, .73 และ .72 ตามล าดบ วเคราะหขอมลโดยการหาคาความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสมประสทธสหสมพนธเพยรสน

ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางมอายอยระหวาง 23-80 ป (M = 55.11, SD = 12.50) เปนเพศหญง รอยละ 67 มอาการนอนไมหลบโดยรวมอยในระดบปานกลาง (M = 20.04, SD = 4.01) รบรถงลกษณะอาการนอนไมหลบ คอ อาการพยายามนอนแตไมคอยหลบ รอยละ100 ตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ รอยละ 100 และตนเรวเกนไป รอยละ 98 วธการจดการกบอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางปฏบตมากทสดในแตละดาน ไดแก (1) การนอนเมองวงนอนเทานน รอยละ 100 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 75 (2) การนอนในหองทไมมเสยงรบกวน รอยละ 95 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 68.42 และ (3) การใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด รอยละ 36 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบคอ ไดผลมากทสด รอยละ 66.67 กลมตวอยางทงหมดมคณภาพการนอนหลบไมด

(6)

รอยละ 100 และมคณภาพการนอนหลบโดยรวมไมด (M = 14.51, SD = 3.36) นอกจากน พบวา ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคณภาพการนอนหลบ อยางมนยส าคญทางสถต (r = .64, p < .01)

ผลการศกษาครงนเปนแนวทางส าหรบพยาบาลและบคลากรทมสขภาพในการประเมนอาการนอนไมหลบของผปวย การจดการอาการนอนไมหลบ และสงเสรมคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

(7)

Thesis Title Insomnia Experience, Symptom Management Strategies and Quality of Sleep in End Stage Renal Disease Patients Undergoing Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis

Author Miss Kingkamon Phetsri Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic Year 2016

ABSTRACT

The purposes of the study were to examine insomnia experiences, symptom management strategies and quality of sleep in end stage renal disease (ESRD) patients undergoing continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD), and to analyze the relationship between insomnia experiences and quality of sleep. Purposive sampling was used to recruit 100 participants in a dialysis unit. Data were collected using (1) Demographic Characteristics (2) Laboratory Tests (3) Insomnia Severity Index (ISI) (4) Response to Insomnia Symptoms (RIS) (5) Insomnia Management Strategies (IMS) and (6) Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Content validity of all measurements was examined by 3 experts. Cronbach’s alpha coefficient of ISI, RIS, IMS and PSQI were .85, .74, .73 and .72, respectively. The data were statistically analyzed according to frequency, percentage, mean, standard deviation and Pearson’s correlation coefficient.

The results revealed that participants were aged between 23 and 80 years (M = 55.11, SD = 12.50). Sixty-seven percent of participants were female. Total insomnia experience was at a moderate level (M = 20.04, SD = 4.01). The perceptions of insomnia most frequently found in the participants were difficulty falling asleep (100%), difficulty staying asleep (100%) and waking up too early (98%). The most commonly used management strategies of each component were as follows: (1) sleep when sleepy (100%), which they perceived as mild level efficacy (75%) (2) sleeping in the bedroom without noise (95%), which they perceived as mild level efficacy (68.42%) and (3) using hypnotic/anxiolytic medications (36%), which they perceived as most level efficacy (66.67%). One hundred participants had poor sleep quality and overall of quality of sleep showed a poor level (M = 14.51, SD = 3.36).

(8)

In addition, the results showed that insomnia experience was significant positively correlated with quality of sleep (r = .64, p < .01). The results of this study provide evidence to help nurses and health care providers assess insomnia symptoms, manage insomnia, and promote quality of sleep in ESRD patients undergoing CAPD.

(9)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงได ดวยความเมตตาและความชวยเหลออยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร. กนตพร ยอดใชย อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทไดใหความร ค าแนะน า ตรวจสอบแกไขขอบกพรองตาง ๆ ดวยความกรณาและเอาใจใสมาโดยตลอด รวมทงเปนก าลงใจใหเสมอมา ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของอาจารยทงสองทานเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสนดวย ขอกราบขอบพระคณ แพทยหญงเกศทพย บวแกว อาจารยศศธร ชดนาย และ คณสภร บษปวนช ทไดใหความกรณาในการตรวจสอบความตรงของเครองมอวจย พรอมทงใหขอเสนอแนะทเปนประโยชน และขอกราบขอบพระคณคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทาน ทได กรณาเสยสละเวลามาใหขอคดเหนและขอเสนอแนะอนเปนประโยชน ในการปรบปรงงานวจยให สมบรณยงขน ขอกราบขอบพระคณหวหนาหนวยไตเทยม โรงพยาบาลสราษฏรธาน รวมถง เจาหนาทพยาบาลทกทาน ทกรณาใหความชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการเกบขอมลการ วจย ขอขอบคณผเขารวมวจยทกทานทกรณาเสยสละเวลาเขารวมในการวจย ท าใหการวจยครงน ส าเรจลลวงเปนอยางด ขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกรณาสนบสนนทนวจย เพอวทยานพนธ และขอขอบคณพ ๆ งานบณฑต คณะพยาบาลศาสตร ทไดใหความชวยเหลอใน ขนตอนตาง ๆ มาโดยตลอด สดทายนผวจยขอขอบพระคณบดา มารดา ทใหโอกาสในการศกษาครงน และทกคนในครอบครว ทคอยสนบสนนใหการชวยเหลอ คอยใหความรก ความหวงใย และคอยใหก าลงใจเสมอมา ขอขอบคณทกก าลงใจ ทกการชวยเหลอ จากพ ๆ นอง ๆ และเพอน ๆ ทกทานจนท าใหการศกษาครงนส าเรจไดดวยด คณงามความดและประโยชนแหงวทยานพนธน ขอมอบแดครอบครว คณาจารย และทกทานทมสวนรวมในการท าวทยานพนธฉบบน

กงกมล เพชรศร

(10)

สารบญ

หนา

บทคดยอ………………………………………………………………………………………………….............. (5) ABSTRACT……………………………………………………………………………………………................ (7) กตตกรรมประกาศ………………………………………………………………....................................... (9) สารบญ……………………………………………………………………………………………………............... (10) รายการตาราง..................................................................................................... ................ (13) บทท 1 บทน า...................................................................................................... .............. 1 ความส าคญและความเปนมาของปญหา............................................................... 1 วตถประสงคของการวจย....................................................................... .............. 5

ค าถามการวจย……………………………………………………………………………............... 6 สมมตฐานการวจย……………………………………………………………………................... 6 กรอบแนวคด/ทฤษฎ………………………………………………………………..................... 6 นยามศพท…………………………………………………………………………………................ 8 ขอบเขตการวจย…………………………………………………………………………............... 8 ความส าคญของการวจย……………………………………………………………................... 9

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ………………………………………………………................................. 10 โรคไตเรอรงระยะสดทาย……………………………………………….……………................ 11

ความหมายและสาเหตของโรคไตเรอรงระยะสดทาย…………….............. 11 ระยะของโรคไตเรอรง………………………………………………………............... 11 อาการแสดงของโรคไตเรอรงระยะสดทาย…………………………................ 12 ผลกระทบของการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอผปวยโรคไตเรอรง ระยะสดทาย………………………………………………………............................ 13

แนวคดทเกยวของกบการนอนหลบ…………………………………………………............. 17 ความหมายของการนอนหลบ………………………....................................... 17 วงจรการนอนหลบ.................................................................................. 17 กลไกควบคมการนอนหลบ..................................................................... 19

ความส าคญของการนอนหลบ …………………………………………................ 19 อาการนอนไมหลบและปจจยทเกยวของ............................................... 21 คณภาพการนอนหลบ…………………………………………………………........... 27 เครองมอประเมนคณภาพการนอนหลบ................................................ 28

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา

การประยกตใชแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะในกลมผปวยโรค ไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง………................. 29

แบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ……………….. ................ 30 ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย

ทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง………………………….............. 32 วธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทได รบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง………………………….................... 34 ผลลพธของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทได รบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง………………………....................... 38

สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ.............…………………………………………....... 38 บทท 3 วธด าเนนการวจย……………………………………………………………………………………… 40 ประชากรและกลมตวอยาง………………………………………………………………………… 40 เครองมอทใชในการวจย……………………………………………………………………………. 41 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย……………………………………………………… 45 ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล…………………………………………………………………… 47 การพทกษสทธกลมตวอยาง………………………………………………………………………. 48 การวเคราะหขอมล…………………………………………………………………………………… 49 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล........................................................................... 50 ผลการวจย........................................................................................................... 51 อภปรายผลการวจย................................................................. ............................ 63 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ......................................................................... 73 สรปผลการวจย........................................................................ ............................ 74 ขอจ ากดในการวจย.................................................................. ............................ 75 ขอเสนอแนะ............................................................................ ............................ 75 เอกสารอางอง........................................................................................ ............................ 76

(12)

สารบญ (ตอ)

หนา

ภาคผนวก.......................................................................................................................... 88 ก เอกสารรบรองจรยธรรมในการวจยและหนงสออนญาตใหใชเครองมอ............ 89 ข การพทกษสทธของกลมตวอยาง...................................................................... 95

ค เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล................................................................... 98 ง ผลการวเคราะหขอมลเพมเตม...................................................... .................... 110 จ เกณฑการประเมนแตละองคประกอบของแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ของพททเบอรก............................................................................ .................... 115

ฉ รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงของเครองมอ.................................... 118 ประวตผเขยน..................................................................................................................... 119

(13)

รายการตาราง ตาราง หนา

1 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทวไป............................. 51 2 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทางคลนก...................... 53 3 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบของอาการนอนไมหลบ.. 55 4 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของอาการนอนไมหลบโดยรวมของ

กลมตวอยาง...................................................................... .................................. 56 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามลกษณะอาการนอนไมหลบ และความถของการเกดอาการ/สปดาห............................................................... 56 6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามอาการหรอพฤตกรรมการตอบ

สนองตออาการนอนไมหลบทเกดขน และความถของการเกด/สปดาห............... 57 7 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามวธการจดการอาการนอนไมหลบ

ทกลมตวอยางใช และประสทธภาพของการจดการแตละวธ............................... 58 8 จ านวนและรอยละของคะแนนคณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง คาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนคณภาพการนอนหลบโดยรวม................ 59 9 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามองคประกอบของคณภาพการ

นอนหลบ ผลกระทบตอการท ากจกรรม และสงรบกวนการนอนหลบ................. 60 10 สมประสทธสหสมพนธเพยรสนระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบ

คณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง................................................................ 62 ง1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามวธการจดการอาการนอนไมหลบ

ทกลมตวอยางใช และประสทธภาพของการจดการแตละวธ................................ 110 ง2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามองคประกอบของคณภาพการ

นอนหลบ ผลกระทบตอการท ากจกรรม และสงรบกวนการนอนหลบ................. 112

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรคไตเรอรงระยะสดทาย (end stage renal disease: ESRD) เปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญทวโลก โดยพบวามจ านวนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายเพมมากขนทกป อบตการณของจ านวนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายของประเทศสหรฐอเมรกาทไดรบการลางไตในป พ.ศ. 2559 มจ านวน 59,152 คน เพมขนจากป พ.ศ. 2558 เปนจ านวน 2,343 คน (United States Renal Data System, 2017) ส าหรบประเทศไทย อบตการณของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการบ าบดทดแทนไต โดยวธการลางไตทางชองทอง (peritoneal dialysis: PD) ในป พ.ศ. 2556 มจ านวน 7,399 คน และในป พ.ศ. 2557 มจ านวน 8,565 คน ซงเพมขนจากป พ.ศ. 2556 จ านวน 1,166 คน หรอประมาณ 17.34 คน/ประชากรหนงลานคน (สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2559) จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวาผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองมอบตการณเพมมากขน การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (continuous ambulatory peritoneal dialysis: CAPD) เปนรปแบบหนงของการก าจดของเสยออกจากรางกายผานเยอบชองทอง มมาตรฐานการเปลยนน ายาลางไตวนละ 4 วงจร ใชน ายาลางไตครงละ 2 ลตร แตอาจมากหรอนอยกวาตามขอบงช โดยตงแตใสน ายาลางไตใหมเขาชองทองผานสายลางชองทอง ทงคางไวนาน 6-8 ชวโมง แลวปลอยน ายาลางไตออก นบเปน 1 วงจร การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการรกษาทผปวยและญาตสามารถปฏบตไดทบานของตนเอง มความสะดวก ไมตองมาโรงพยาบาลบอย ๆ (Ellam & Wilkie, 2007) แตอยางไรกตาม จากภาวะของโรค และภาวะแทรกซอนหรออาการขางเคยงจากการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ยงสงผลกระทบตอผปวยในการใชชวตและการปฏบตตนในดานตาง ๆ ดงนคอ (1) ดานรางกาย เชน อาการออนเพลย เมอยลา เบออาหาร มเลอดออกในระบบทางเดนอาหาร เสยสมดลน าและเกลอแร ระดบความรสกตวเปลยนแปลง เลอดออกงายหยดยาก (Chikotas, Gunderman, & Oman, 2006) ภาวะเลอดเปนกรดจากการเผาผลาญ หายใจล าบาก ซด ปวดกระดก คลนไส และอาเจยน (Davison & Sheerin, 2014) และ (2) ดานจตใจ การเปลยนแปลงวถชวตในผปวยโรคไตเรอรง ไดแก การตองไปพบแพทยตามนด หรอเขารบการรกษาในโรงพยาบาลบอย ๆ การเปลยนแปลงการรบประทานอาหารทตองมการควบคมชนดอาหารทรบประทาน การตองตดสนในดานการรกษา การตองรบประทานยาหลายชนดในแตละวน เนองจากเปนสถานการณใหมทผปวยตองพบเจอ รปแบบของการรกษาใหม หรอผปวยขาดความรในเรองดงกลาว ท าใหผปวยรสกวตกกงวลและอาจน าไปส

2

ภาวะซมเศราได (Chikotas et al., 2006) นอกจากนอาจท าใหมความรสกทไมแนนอน ความกงวลเกยวกบความเสยงทจะเกดภาวะแทรกซอนและการเสยชวตกอนวยอนควร (Yngman-Uhlin, 2011)

อาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงพบไดประมาณ รอยละ 20-70 (Lindner, Novak, Bohra, & Mucsi, 2015) ส าหรบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม และการลางไตทางชองทองแบบตอเนองพบปญหาอาการนอนไมหลบทใกลเคยงกน คอ จ านวนรอยละ 85 และรอยละ 81 ตามล าดบ (Losso, Minhoto, & Riella, 2015) อาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทง 2 รปแบบอยในระดบสง เมอเปรยบเทยบกบกลมบคคลทวไปทพบเพยงรอยละ 6.4 (Yngman-Uhlin, 2011)

ปจจยทเกยวของกบอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ไดแก โรคและการรกษา การเปลยนแปลงดานชวเคมและการเผาผลาญอาหาร วถชวต ภาวะซมเศรา วตกกงวล และความผดปกตของการนอนหลบชนดอน ๆ ทมผลท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบ และน าไปสภาวะอาการนอนไมหลบ (Novark, Shapiro, Mendelessohn, & Mucsi, 2006) ปจจยดานโรคและการรกษา ไดแก ระดบของสารออเรกซน (orexin) ทเพมสงขน ระดบของฮอรโมนเมลาโทนน (melatonin) ทลดลง ภาวะฟอสเฟตในเลอดสง (hyperphosphatemia) ภาวะซด อาการคนจากภาวะของเสยคง ปจจยดานวถชวตและจตสงคม ไดแก สงแวดลอมของการนอนหลบทไมเหมาะสม เชน เสยง แสง อปกรณเครองนอน และการมทวในหองนอนซงท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบ การสบบหร การดมแอลกอฮอล และภาวะซมเศรา (Lindner et al., 2015)

ความผดปกตของการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนสาเหตส าคญทท าใหคณภาพการนอนหลบของผปวยไมด ซงคณภาพการนอนหลบทไมดมผลท าใหคณภาพชวตลดลง (Erdogan, Dervisoglu, & Kutlu, 2012; Guney et al., 2010) ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมการนอนหลบไมด จะมคณภาพชวตดานสขภาพทไมดในทกมต ไมวาจะเปนดานความสามารถในการท าหนาทของรางกาย บทบาททถกจ ากดจากปญหาทางดานรางกาย ความเจบปวด บทบาททางสงคม สขภาพจต บทบาททถกจ ากดเนองมาจากปญหาทางดานอารมณ ความกระฉบกระเฉง (Erdogan et al., 2012) นอกจากนอาการนอนไมหลบมความสมพนธกบการเพมความเสยงตอการเสยชวตในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ความบกพรองในการปฏบตหนาทระหวางวน ท าใหเกดภาวะออนลา อารมณแปรปรวนหรอหงดหงด แรงจงใจลดลงหรอสญเสยพลงงาน รวมไปถงปญหาพฤตกรรม เชน สมาธสน หนหนพลนแลนหรอกาวราว (Lindner et al., 2015) การเจบปวยและการเสยชวตทเพมขนและคณภาพชวตทลดลง (Novark et al., 2006) รวมทงการปฏบตงานบกพรอง การท าหนาททางกายและทางสงคมลดลง (Drake, Roehrs, & Roth, 2003) จากประสบการณอาการทเกดขน ผปวยจงมการแสวงหาวธการจดการอาการ (Dodd et al., 2001)

3

การจดการอาการมเปาหมายเพอลดความทกขทรมานและความเจบปวย โดยอาจใชวธทางการแพทย วชาชพดานสขภาพ และวธจดการอาการดวยตนเอง (Dodd et al., 2001) การจดการอาการนอนไมหลบโดยทวไป ม 3 วธ คอ (1) การใชยา (2) การไมใชยา เชน การสรางสขอนามยการนอนหลบทด (Bheemsain & Kar, 2012) และการบ าบดความคดและพฤตกรรม ซงประกอบดวย การบ าบดดวยการจ ากดระยะเวลาการนอน การบ าบดดวยการควบคมสงเรา การบ าบดทางความคด การใหความรเรองสขอนามยของการหลบ เทคนคฝกผอนคลายกลามเนอ (วรตมและพเชฐ, 2559) และ (3) การรกษาโดยใชการบ าบดทางความคดและพฤตกรรมรวมกบการใชยา ซงวธนใชเมอการรกษาแบบการบ าบดทางความคดและพฤตกรรมเพยงอยางเดยวไมไดผล หรอการใชยาในระยะยาวแลวไมไดผล (Schutte-Rodin, Broch, Buysse, Dorsey, & Sateia, 2008)

จากการศกษาทผานมาพบวา กลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมใชวธการจดการอาการนอนไมหลบทผปวยปฏบตและไดผลมาก คอ การท าสมาธหรอสวดมนตกอนนอน (ดวงจต, 2550) นอกจากนจากการศกษาของเฉนและคณะ (Chen et al., 2008) เกยวกบการบ าบดความคดและพฤตกรรมส าหรบการนอนหลบทแปรปรวนในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการศกษาแบบทดลองแบบสมและมกลมควบคม ในกลมตวอยางจ านวน 24 คน ท าการศกษาเปนเวลา 4 สปดาห ผลการศกษาพบวา กลมทดลองทไดรบการบ าบดความคดและพฤตกรรม และความรเรองการสรางสขอนามยการนอนหลบทด มคณภาพการนอนหลบดกวากลมควบคมทไดรบเพยงแคความรเรองการสรางสขอนามยการนอนหลบทดเพยงอยางเดยว นอกจากนจากการศกษาเกยวกบการใชยากลมโอปออยด (opioid) และเบนโซไดอะซปน (benzodiazepines) ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต โดยการทบทวนหลกฐานเชงประจกษจ านวน 15 เรอง มกลมตวอยาง จ านวน 75-12,782 คน ผลการศกษา พบวา มการใชยากลมโอปออยด รอยละ 5-36 และการใชยากลมเบนโซไดอะซปน รอยละ 8-26 ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและการลางไตทางชองทอง และพบวาการใชยากลมโอปออยด มความสมพนธทางบวกกบระยะเวลา (ป) ทไดรบการลางไต อยางมนยส าคญทางสถต (odds ratio 1.04 per year, p < .0001) คอ เมอระยะเวลา (ป) ของการไดรบการลางไตเพมขน จะมการใชยาเพมมากขน ผลการศกษาในครงน แสดงใหเหนวา ผลทเกดจากอาการปวดทไมไดมการจดการอาการในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและการลางไตทางชองทอง น าไปสการเกดอาการอน ๆ ทรนแรงมากขน ไดแก อาการนอนไมหลบ กลมอาการขาอยไมสขขณะพก ซมเศรา และวตกกงวล ท าใหพบวามการใชยาทงสองชนดดงกลาวในผปวยกลมนในอตราสง (Wyne, Rai, Cuerden, Clark, & Suri, 2011)

คณภาพการนอนหลบ ประกอบดวย (1) การนอนหลบในเชงปรมาณ และ (2) การนอนหลบในเชงคณภาพ โดยการนอนหลบในเชงปรมาณประกอบดวย ระยะเวลาการนอนหลบ ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ และจ านวนครงในการตนระหวางหลบในแตละคน สวนการ

4

นอนหลบในเชงคณภาพ ไดแก ความลก ความเพยงพอ และความรสกตอการนอนหลบ รวมทงผลกระทบตอการท าหนาทในตอนกลางวน (Buysses, Reynolds, Monk, Berman, & Kupfer, 1989) จากการศกษาของกเนยและคณะ (Guney et al., 2010) พบวาคณภาพการนอนหลบทไมดในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองพบได รอยละ 69 ผปวยทมคณภาพการนอนหลบไมด จะมคณภาพชวตทลดลง

คณภาพการนอนหลบเปนปจจยดานสขภาพทส าคญ หากมการนอนหลบทด นอนหลบไดอยางสนท รางกายและจตใจมความพรอมในการท ากจกรรมตาง ๆ ในแตละวน ท าใหมสขภาพด และคณภาพชวตทดดวยเชนกน (ศรณาชค, อรวมน, จงจต, และอษฏาศ, 2559) ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายเปนระยะทรางกายขาดภาวะสมดล มความผดปกตเกดขนในหลายระบบ (อรณศร, 2556) การนอนหลบทเพยงพอและมคณภาพ จะชวยใหรางกายและจตใจมการพกฟน ซอมแซมสวนทสกหรอ สงเสรมระบบภมคมกนของรางกาย สงเสรมความสามารถในการเรยนร การปรบตว และการเผชญปญหาของผปวย (รภสศา, 2556)

ดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) เชอวาประสบการณของการมอาการตงแตเลกนอยถงรนแรง เปนสงส าคญทท าใหผปวยตองไปรบการรกษาจากแพทย การมอาการไมไดเพยงท าใหเกดความทกขทรมานเทานน แตยงสงผลกระทบตอการท าหนาททางสงคม การจดการอาการมกจะกลายเปนความรบผดชอบของผปวยเองและสมาชกในครอบครว และพบวาการรกษาตามแนวคดแพทย เปนการรกษาโรคทมงรกษาเพยงสาเหต ไมสามารถควบคมอาการได ดงนนจงตองมการจดการกบอาการทเกดขน จงไดมการพฒนาแบบจ าลองการจดการอาการ แบบจ าลองนประกอบดวยแนวคดหลกทส าคญ 3 สวน คอ (1) ประสบการณอาการ (2) วธการจดการอาการ และ (3) ผลลพธ โดยแนวคดหลกทงสามสวนมความสมพนธซงกนและกน โดยเชอวาเมอบคคลมการรบรวารางกายมการเปลยนแปลง หรอมความผดปกตไปจากเดม และแปลความผานกระบวนการคดของตนเองตออาการ มการพจารณาถงความรนแรงของอาการ สาเหต และผลกระทบหรอภาวะคกคามตอการด าเนนชวต ท าใหมการเปลยนแปลงตออาการทางดานรางกาย จตใจ และสงคม บคคลจะหาวธในการจดการกบอาการตามการรบรของตนเองเพอควบคมอาการทเกดขน เพอผลลพธทดและการคงไวซงภาวะการท าหนาทของรางกายทปกต แนวคดดงกลาวนมความส าคญตอการพยาบาล เพอพฒนาและสงเสรมความสามารถในการจดการกบอาการทเกดขน อยางมประสทธภาพและเหมาะสม

จากการศกษาทผานมาพบวา มการน าแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไปใชในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ในการจดการอาการนอนไมหลบ เชน จากการศกษาของดวงจต (2550) ศกษาถงประสบการณ การจดการ และผลลพธของการนอนไมหลบในผปวยไตเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม พบวา กลมตวอยางมการรบรถงอาการนอนไมหลบในลกษณะตนนอนแลวรสกวาพกผอนไมเพยงพอ รอยละ 97 ออนเพลยและ งวงนอนชวงกลางวนมากทสด ประเมนระดบความรนแรงและผลกระทบตอการด าเนนชวตในระดบ

5

ปานกลาง รอยละ 96 สาเหตซงรบกวนท าใหเกดอาการมากทสด คอ ภาวะเครยดและวตกกงวล รองลงมา คอ หายใจเหนอยและอณหภมหองรอนหรอเยนเกนไป วธการจดการทกลมตวอยางปฏบตและไดผลมาก คอ การท าสมาธหรอสวดมนตกอนนอน ผลลพธภายหลงของการจดการอาการนอนไมหลบสวนใหญอยในระดบปานกลาง และพบวาเพศ อาย ระดบการศกษา รายได ระยะเวลา และจ านวนครงในการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม สามารถท านายผลลพธของการมอาการนอนไมหลบในผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมไดรอยละ 18.7 (R 2 = .187, p < .01)

อยางไรกตาม ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองจะมความแตกตางไปจากกลมผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Merlino et al., 2006) การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม เปนการฟอกเลอดผานเครองไตเทยม ตองท าครงละ 4-5 ชวโมง สปดาหละ 2-3 ครง ผปวยตองมาฟอกเลอดทโรงพยาบาลหรอศนยไตเทยมสปดาหละ 2-3 ครง (อษณา, 2555) สวนผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ซงเปนวธทผปวยตองลางไตตอเนองทกวนทบานดวยตนเอง ตองมการดแลตนเองอยางเครงครด ผปวยอาจรสกสญเสยภาพลกษณจากการมสายสวนอยบรเวณชองทอง (Ellam & Wilkie, 2007) ลกษณะรปแบบหรอวธการลางไตทแตกตางกนดงกลาว อาจมผลกระทบแตกตางกนตอแบบแผนการนอนหลบ และอาจสงผลตอการเกดการนอนหลบผดปกตทแตกตางกน (Losso et al., 2015)

ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง โดยใชแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) เพอเปนขอมลพนฐานส าหรบพยาบาลและบคลากรทมสขภาพในการวางแผนการพยาบาล เพอสงเสรมความสามารถในการจดการกบอาการนอนไมหลบ และเพอสงเสรมคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองใหผปวยมคณภาพการนอนหลบ และคณภาพชวตทดขนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

2. เพอศกษาวธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

6

3. เพอศกษาคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลาง ไตทางชองทองแบบตอเนอง

4. เพอศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการ นอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ค าถามการวจย

1. ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการ ลางไตทางชองทองแบบตอเนองอยในระดบใด

2. วธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองมวธอะไรบาง

3. คณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองอยในระดบใด

4. ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองหรอไม สมมตฐานการวจย

ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง กรอบแนวคด/ทฤษฎ กรอบแนวคดแบบจ าลองการจดการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ประกอบดวย 3 มโนทศนหลก มรายละเอยดดงน

1. ประสบการณอาการ (symptom experience) ประกอบดวย (1) การรบรอาการ (perception of symptoms) หมายถง การทบคคลรบรไดวารางกายมความผดปกตไปจากเดมทเปนอย (2) การประเมนอาการ (evaluation of symptoms) หมายถง การทบคคลมการประเมนลกษณะอาการทเกดขน ประกอบดวยความรนแรง ความถของอาการ และประเมนวาอาการทเกดขนสงผลกระทบตอชวตอยางไร และ (3) การตอบสนองตออาการ (response to symptoms) หมายถง การทบคคลมการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และพฤตกรรม เพอตอบสนองตออาการทเกดขน ซงบคคลอาจจะตอบสนองโดยแสดงอาการเพยงดานใดดานหนง หรอหลายดานกได ใน

7

การศกษาครงน ไดมการศกษาทง 3 มต ไดแก การรบร การประเมน และการตอบสนองตออาการนอนไมหลบทเกดขนในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

2. วธจดการอาการ (symptom management strategies) มเปาหมายเพอลดความทกขทรมาน ความเจบปวย โดยใชวธตาง ๆ ไดแก วธการจดการดวยตนเอง วธทางการแพทย เรมตนจากการประเมนประสบการณอาการจากมมมองการรบรของแตละบคคลดวยการก าหนด จดมงหมาย กระบวนการปฏบตและการประเมนผลลพธ โดยก าหนดอยางชดเจนวาใชกลวธอะไร เหตผลของการเลอกใช ใชเมอไร ทไหน ใชแคไหน ใชกบใคร และใชอยางไร ในการศกษาครงนจะ ศกษาถงวธตางๆ ทผปวยใชจดการกบอาการนอนไมหลบดวยตนเองและประสทธภาพของแตละวธท ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเลอกใช

3. ผลลพธ (outcomes) เปนผลทไดจากวธการจดการอาการ และประสบการณ อาการทเกดขน ตวชวดผลลพธ ม 8 ดาน ไดแก ภาวะการท าหนาท ภาวะอารมณ การดแลตนเอง อตราการเสยชวต คาใชจาย คณภาพชวต สภาวะของอาการ และการเกดโรคแทรกซอน ในการศกษาครงนผวจยศกษาผลลพธในดานสภาวะของอาการ คอ สภาวะของอาการนอนไมหลบ โดยการศกษาคณภาพการนอนหลบ ซงเปนการรบรของบคคลถงความเพยงพอและความพอใจตอการนอนหลบ เปนสงทสามารถบอกไดโดยบคคลนน ๆ วามการนอนหลบดหรอไมด มความเพยงพอหรอไมเพยงพอ (Buysses et al., 1989)

การศกษาครงนเปนการศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบ การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง สามารถอธบายตามแนวคดแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดดงน คอ (1) ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการรบรของผปวยเองตออาการนอนไมหลบทเกดขน ซงการรบรจะแตกตางกนไปตามลกษณะบคคล และลกษณะของอาการนอนไมหลบทเกดขน ไดแก อาการหลบยากตอนเรมตนเขานอนตองใชเวลานานกวาจะหลบ นอนหลบไมสนท หลบ ๆ ตน ๆ ตนนอนกลางดกแลวหลบตอยาก ตนเรวเกนไปในตอนเชา และตนนอนดวยความรสกนอนไมเตมอม รสกไมสดชน (Novark et al., 2006) ภายหลงผปวยรบรอาการทเกดขน จะมการประเมนลกษณะอาการนอนไมหลบทเกดขน ประกอบดวย ความรนแรงของอาการ ความถ และผลกระทบของอาการนอนไมหลบทเกดขน หลงจากทผปวยมการรบรและประเมนอาการ จะมการตอบสนองตออาการทเกดขน ประกอบดวย การตอบสนองดานรางกาย ดานจตใจ/อารมณ และพฤตกรรม (2) วธการจดการกบอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ผปวยมการน าวธการจดการมาใชเพอแกไขอาการนอนไมหลบ ซงการศกษาในครงน ศกษาถงวธการ จดการอาการนอนไมหลบดวยตนเองของผปวย ไดแก วธการจดการดานบคคล ดานสงแวดลอม และ ดานสขภาพ รวมไปถงประสทธภาพของวธการจดการทผปวยน ามาปฏบต และ (3) ผลลพธ โดยการศกษา

8

ครงนศกษาถงผลลพธในดานสภาวะของอาการ คอ สภาวะของอาการนอนไมหลบ โดยการศกษา คณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง นยามศพท

ประสบการณอาการนอนไมหลบ หมายถง การรบรของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทรสกนอนไมหลบ นอนหลบล าบาก การนอนหลบไมสนท ตนขนมากลางดก หรอหลบ ๆ ตน ๆ ตนมาแลวรสกไมสดชนหรอรสกนอนไมเตมอม ประเมนโดยใชแบบประเมนอาการนอนไมหลบฉบบภาษาไทยของพทรญา (2547) โดยคะแนนมาก หมายถง การมอาการนอนไมหลบมาก และแบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ แบงออกเปน ดานรางกาย ดานจตใจ/อารมณ และดานพฤตกรรม วธการจดการอาการนอนไมหลบ หมายถง วธการทผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเลอกใชเพอแกไขอาการนอนไมหลบ ประเมนโดยใชแบบสอบถามวธการจดการอาการซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ประกอบดวยค าถามเกยวกบวธการจดการอาการดวยตวเองของผปวยเมอมอาการนอนไมหลบ จ านวน 20 ขอ โดยจดแบงเปนหมวดหม 3 ดาน ประกอบดวย (1) ดานบคคล (2) ดานสขภาพและความเจบปวย และ (3) ดานสงแวดลอม ตามการก าหนดปจจยทมอทธพลของแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) คณภาพการนอนหลบ หมายถง ความรสกพงพอใจของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอประสบการณการนอนหลบ และความรสกหลงตนนอนในตอนเชา ทงการนอนหลบในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ ประเมนโดยใชแบบประเมนคณภาพการนอนหลบฉบบภาษาไทยของตะวนชยและวรญ (2540) โดยคะแนนมาก หมายถง การมคณภาพการนอนหลบไมด ขอบเขตการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงบรรยายวเคราะหความสมพนธ (descriptive correlational research) เพอศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาถงความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะ

9

สดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จ านวน 100 คน ณ หนวยไตเทยม โรงพยาบาล ศนยแหงหนงในภาคใต ระยะเวลาในการเกบขอมล ตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ. 2559 ถง เดอนมนาคม พ.ศ. 2560 ความส าคญของการวจย

1. เพอเปนขอมลในการวางแผนการพยาบาล สงเสรมความสามารถในการจดการกบอาการนอนไมหลบ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

2. เพอใชเปนขอมลในการพฒนางานวจยเกยวกบโปรแกรมการจดการอาการนอน ไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอไป

10

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาเรองประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง โดยผวจยไดก าหนดขอบเขตการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ดงตอไปน

1. โรคไตเรอรงระยะสดทาย 1.1 ความหมายและสาเหตของโรคไตเรอรงระยะสดทาย 1.2 ระยะของโรคไตเรอรง 1.3 อาการแสดงของโรคไตเรอรงระยะสดทาย 1.4 ผลกระทบของการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอผปวยโรคไตเรอรง

ระยะสดทาย 2. แนวคดทเกยวของกบการนอนหลบ

2.1 ความหมายของการนอนหลบ 2.2 วงจรการนอนหลบ 2.3 กลไกควบคมการนอนหลบ 2.4 ความส าคญของการนอนหลบ 2.5 อาการนอนไมหลบและปจจยทเกยวของ 2.6 คณภาพการนอนหลบ 2.7 เครองมอประเมนคณภาพการนอนหลบ

3. การประยกตใชแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

3.1 แบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ 3.2 ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท

ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 3.3 วธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท

ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 3.4 ผลลพธของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท

ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 4. สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

11

โรคไตเรอรงระยะสดทาย

ความหมายและสาเหตของโรคไตเรอรงระยะสดทาย

โรคไตเรอรงระยะสดทาย หมายถง ภาวะความผดปกตของโครงสรางหรอหนาทของ

ไต มคาการท างานของไตนอยกวา 15 มล./นาท/1.73 ตรม. (Kidney Disease Improving Global Outcomes [KDIGO], 2012)

สาเหตของโรคไตเรอรงระยะสดทาย สวนใหญมกเกดจากภาวะแทรกซอนของเบาหวาน และความดนโลหตสงทขาดการรกษาอยางตอเนอง หรอเกดจากโรคเรอรงตาง ๆ ไดแก หนวยไตอกเสบ กรวยไตอกเสบเรอรง กลมอาการไตเนโฟรตก (nephrotic syndrome) นวในไต โรคถงน าไตชนดหลายถง โรคเกาต เอสแอลอ ภาวะยรกในเลอดสง ภาวะแคลเซยมในเลอดสง โรคเอดส พษจากสารตะกว หรอแคดเมยม (สรเกยรต, 2551) การใชกลมยาตานอกเสบชนดไมใช สเตยรอยด (nonsteroidal anti-inflammatory drugs: NSAIDs) เปนระยะเวลานาน ท าใหเกดโรคไตจากยาแกปวด ภาวะหลอดเลอดแดงแขงและตบลงท าใหมปรมาณเลอดไปเลยงไตลดลง (ประเจษฎ, 2555)

ระยะของโรคไตเรอรง

ระยะของโรคไตแบงออกไดเปน 5 ระยะดงน (KDIGO, 2012) ระยะท 1 มคาอตราการกรองของไตนอยกวา 90 มล./นาท/1.73 ตรม.

ความรนแรงของโรค คอ มภาวะไตผดปกตและอตรากรองของไตปกตหรอเพมขน ระยะท 2 มคาอตราการกรองของไต 60-89 มล./นาท/1.73 ตรม. ความ

รนแรงของโรค คอ มภาวะไตผดปกตและอตรากรองลดลงเลกนอย ระยะท 3a มคาอตราการกรองของไต 45-59 มล./นาท/1.73 ตรม. ความ

รนแรงของโรค คอ มภาวะอตรากรองของไตลดลงเลกนอยถงปานกลาง ระยะท 3b มคาอตราการกรองของไต 30-44 มล./นาท/1.73 ตรม. ความ

รนแรงของโรค คอ มภาวะอตราการกรองของไตลดลงปานกลางถงมาก ระยะท 4 มคาอตราการกรองของไต 15-29 มล./นาท/1.73 ตรม. ความ

รนแรงของโรค คอ มภาวะอตราการกรองของไตลดลงอยางมาก ระยะท 5 มคาอตราการกรองของไตนอยกวา 15 มล./นาท/1.73 ตรม.

ความรนแรงของโรค คอ มภาวะไตเรอรงระยะสดทาย ดงนนจากการศกษาครงน จะท าการศกษาในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย

ซงมคาอตราการของไตนอยกวา 15 มล./นาท/1.73 ตรม.

12

อาการแสดงของโรคไตเรอรงระยะสดทาย

เมอการด าเนนของโรคไตเรอรงมาถงระยะสดทาย ท าใหเกดความไมสมดลของสารตาง ๆ ในรางกายจากภาวะของเสยคง (Agarwal, 2015) เกดอาการแสดงขนตอระบบตาง ๆ ในรางกาย ดงน

1. ระบบหวใจและปอด ไดแก ความดนโลหตสง เยอหมหวใจอกเสบ เจบหนาอก น าทวมปอด หายใจหอบลก อาการเหลานเกดจาก มสารน านอกเซลลเพมขนและมการหลงสารเรนน (renin) เพมขนท าใหความดนโลหตสง มการคงของน าในปอดท าใหเกดน าทวมปอด ภาวะเลอดเปนกรดท าใหหายใจหอบลก (อรณศร, 2556) ภาวะหวใจหองลางซายโต (left ventricular hypertrophy: LVH) มสองแบบคอ (1) กลามเนอหวใจหองลางซายโตแบบเทากน (concentric LVH) ทเกดขนเมอมภาวะ ความดนโลหตสง และ (2) ภาวะหวใจหองลางซายโตแบบผดปกต (eccentric LVH) ทเกดรวมกบ ภาวะสารน าในรางกายมมากเกนไป และภาวะโลหตจาง การเกดโรคของเยอหมบหวใจอกเสบ (pericarditis) และภาวะมน าคงในเยอหมหมใจ (pericardial effusion) จากภาวะของเสยคง (uremia) (ประเจษฎ, 2555)

2. ระบบประสาท ไดแก สมาธลดลง ความสามารถในการแกไขปญหาลดลง เจบและปวดแสบปวดรอนบรเวณขาและเทา ประสาทสมผสรบรการสนลดลง สญเสยการท างานประสานกนของกลามเนอ กลามเนอสน ซมหรอโคมา อาการเหลานเกดจาก มการสะสมของสารพษในภาวะไตระยะสดทาย (อรณศร, 2556) การสะสมของสารพษในผปวยโรคไตเรอรง คอ กรดยรก (uric acid) อนดอกซลซลเฟส (indoxyl sulphate) พาราครซอลซลเฟส (p-cresyl sulphate) อนเตอรลวคนวนเบตา (interleukin 1-beta) อนเตอรลคน- 6 (interleukin-6) ทวเมอรเนคโครซสแฟคเตอรแอลฟา (tumour necrosis factor alpha: TNF-alpha) และพาราไทรอยดฮอรโมน (parathyroid hormone) อาจะมผลตอการรคด และระบบประสาทสวนกลาง (Watanabe, Watanabe, & Nakayama, 2014)

3. ระบบเลอด ไดแก ภาวะซด และภาวะเลอดออกงาย เกดจากการหลงอรทโทรปอยอทน (erythropoietin) โดยไตลดลง ท าใหการสรางเมดเลอดแดงโดยไขกระดกลดลง การมสารพษพวกยรมกทอกซน (uremic toxin) ในเลอดเพมขน ท าใหอายของเมดเลอดแดงลดลง (อรณศร, 2556) ท าใหผปวยมอาการออนเพลย ออนแรง มความรสกอยากนอน หรองวงหลบไดงาย และขาดความสนใจ (ประเจษฎ, 2555)

4. ระบบภมคมกน ไดแก การเสยงตอการตดเชอ เกดจากภมคมกนถกกดการท างาน เมดเลอดขาวท าหนาทไดลดลง (อรณศร, 2556)

5. ระบบทางเดนอาหาร ไดแก เบออาหาร คลนไส อาเจยน ปากเปนแผล ปากเปอย หายใจมกลนปสสาวะ สะอก มแผลในกระเพาะอาหาร เลอดออกในกระเพาะอาหาร ตบออนอกเสบ

13

เกดจากมการคงของยเรย ภาวะกรดจากเมตาบอลซม และของเสยจากกระบวนการเมตาบอลซม (อรณศร, 2556; Chikotas et al., 2006)

6. ระบบกระดก ไดแก กระดกอกเสบ กระดกหกงาย ปวดกระดก เกดไดเนองจาก ภาวะตอมพาราไทรอยดท างานเกน (hyperparathyroidism) การขาดวตามนด ขาดเกลอแร แคลเซยมต า (hypocalcemia) ฟอสเฟตสง (hyperphosphatemia) (อรณศร, 2556) การลดการผลตแคลซไทรออล (calcitriol) จากภาวะฟอสเฟตในเลอดสง เมอแคลซไทรออลลดลง ท าใหแคลเซยมในเลอดต า สงผลกระตนการหลงฮอรโมนพาราไทรอยด (parathyroid hormone: PTH) (สนธวสทธ & พชราภรณ, 2555; O’connor & Corcoran, 2012; Davison & Sheerin, 2014) ท าใหมระดบของฮอรโมนพาราไทรอยดในเลอดเพมขน เกดความผดปกตของระบบกระดก ท าใหมอาการปวดกระดก เดนไดล าบาก หรอโครงสรางกระดกผดรป (ประเจษฎ, 2555)

7. ระบบผวหนง ไดแก สของผวหนงเปลยนและคน เกดจากการคงของสารยโรโครม (urochrome) ซงเปนเมดสของปสสาวะ ท าใหสผวซดและเหลอง (อรณศร , 2556) ภาวะผวแหงอาจท าใหเกดอาการคน และเกยวของกบการเพมขนของระดบโปรตนทรางกายสรางขนมาเพอตอบสนอง ตอการอกเสบ และไซโตไคน (cytokine) รวมถงเกดจากความผดปกตของการเผาผลาญแคลเซยม (Berger & Steinhoff, 2011)

8. ระบบสบพนธ จะมการลดลงของระดบฮอรโมนเทสโทสเทอโรน (testosterone) เอสโตรเจน (estrogen) และโพรเจสเทอโรน (progesterone) มระดบของฮอรโมนฟอลลเคลสตมวเลตง (follicle stimulating hormone: FSH) และลทไนซง (luteinizing hormone: LH) อยในระดบปกตหรอเพมขน ในผปวยโรคไตเรอรงจะมภาวะการมบตรยากอยในระดบสง โดยเฉพาะอยางยงในผปวยโรคไตทมอตราการกรองของไตนอยกวา 30 มล./นาท/1.73 ตรม. ผปวยโรคไตเรอรงระยะ สดทายเพศหญงจะมความตองการทางเพศลดลง ประจ าเดอนผดปกต ประจ าเดอนขาด ในเพศชาย จะมความตองการทางเพศลดลง มภาวะหยอนสมรรถภาพทางเพศ มระดบของฮอรโมนเทสโทสเทอโรนลดลง และเปนหมน (Chikotas et al., 2006)

ผลกระทบของการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย

การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการท าความสะอาดเลอดและขจดของเหลวสวนเกนออกจากรางกายโดยใชตวกรองทมอยตามธรรมชาต คอ เยอบผนงชองทองของรางกาย โดยเยอบผนงชองทองท าหนาทเปนตวกรองซงมคณสมบตคลายกบเยอกรองของไต น ายาลางไตจะถกใสเขาไปในชองทอง เยอบผนงชองทองจะท าหนาทกรองของเสยและของเหลวออกจากเลอดไปสน ายาลางไต หลงจากนนน ายาลางไตทมของเสยอยจะถกปลอยออกจากชองทองและถกแทนทดวยน ายาใหมทเตมเขาไป มขนตอนทสามารถท าไดโดยอสระ โดยผปวยสามารถท ากจวตร

14

ประจ าวนบางสวนไดตามปกต แมในขณะทมการเปลยนถายน ายาลางไต เพราะการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ใชเพยงถงน ายาลางไต และยกถงน ายาลางไตขนไปยงระดบไหล เพอท าใหเกดแรงโนมถวงทจะดงของเหลวเขาไปในชองทอง (National Kidney Foundation [NKF], 2016) สวนใหญจะมเปลยนถายน ายาลางไตวนละ 4 ครง การเปลยนน ายาลางไตในแตละครงใชเวลาประมาณ 30 นาท การลางไตรปแบบนจะมน ายาอยในชองทองตลอดเวลาทงในเวลากลางวน และเวลากลางคน มการแลกเปลยนและก าจดของเสยเกดขนตลอดเวลา ซงคลายกบการท างานของไต ควรไดรบการเปลยนน ายาโดยเฉลย 3-5 ครงตอวน ในการเปลยนน ายาลางไตแตละครง ควรใชน ายาขนาด 2 ลตร อยางไรกตาม จ านวนและความถของการเปลยนน ายา ปรมาตรน ายาทใช จะเปลยนแปลงตามผปวยแตละราย ขนอยกบการท างานของไตทเหลออย (residual renal function) รวมทงดชนมวลกายของผปวย (Virga, Milia, Cancarini, & Sandrini, 2013)

ขอบงชในการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

ผปวยทจะรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มขอบงช

ประกอบการพจารณาดงน (NKF, 2016) 1. ผปวยเลอกการลางไตทางชองทองแบบตอเนองดวยตนเอง 2. ผปวยท าการรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมไมได จากภาวะหวใจ

ผดปกต โรคตบแขง ภาวะทองมานจากการฟอกเลอด โรคหลอดเลอดสวนปลายตบ หรอมปญหา เกยวกบเสนฟอกเลอด (vascular access)

3. ผปวยไมมขอหามตางๆ ดานรางกาย ไดแก ผทเคยไดรบการผาตดทางชองทอง มาหลายครง มพงผดในชองทองมาก โรคอวน โรคในชองทอง มประวตไสเลอน มชองทางตดตอระหวางชองทองและชองปอด รวมทงลกษณะของผปวยเอง ซงอาจจะมอปสรรคตอการท าการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ไดแก สายตาไมด กลามเนอไมแขงแรงเพยงพอ มอสน หลงลม เปนตน

ขอดของการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มขอดดงตอไปน (NKF, 2016) 1. เปนการรกษาทคอนขางอสระ สามารถท ากจวตรประจ าวนไดมากกวาการฟอกเลอด

ดวยเครองไตเทยม ทงเวลาท างาน หรอเดนทาง 2. ไมมโอกาสเสยงตอการตดเชอทอาจสมพนธกบการฟอกเลอด 3. เปนการรกษาทสามารถควบคมในเรองสมดลของสารน าภายในรางกายไดงาย 4. ขอจ ากดในการรบประทานอาหารมนอยกวาการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

15

ขอจ ากดของการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มขอจ ากด ดงน (Ellam & Wilkie, 2007) 1. มโอกาสเกดภาวะเยอบชองทองอกเสบและตดเชอบรเวณทางออกของสายสวน 2. ผปวยหรอผดแลรสกยงยาก ตองอาศยการดแลตวเองอยางเครงครด ทงขนตอน

การลางไต การดแลแผลทหนาทอง และการดแลตนเองเกยวกบชนดของอาหารทรบประทานอาหาร 3. ไมเหมาะสมกบผปวยทไมเหลอการท างานของไตเดมเลย ซงจะท าใหการลางไต

ลมเหลว 4. ผปวยบางรายอาจรสกสญเสยภาพลกษณจากการมสายสวน ถงน ายา และน ายา

อยในชองทอง 5. มขอจ ากดในกลมผสงอายหรอผปวยทพงพาตนเองไมได หรอพงพาตนเองไดนอย

ผลกระทบของการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การรกษาดวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อาจสงผลในหลายดาน ดงตอไปน 1. ดานรางกาย

1.1 เยอบชองทองอกเสบจากเชอแบคทเรย (bacterial peritonitis) เปนภาวะแทรกซอนทพบบอยทสดของผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อาการทพบ คอ ปวดทอง และมไข ส าหรบมาตรฐานการรกษาภาวะเยอบชองทองอกเสบจากเชอแบคทเรย คอ การรกษาโดยการใหยาปฏชวนะทางชองทองพรอม ๆ กบการลางไต โดยไมมการหยดการลางไต (Stuart et al., 2009) จากการศกษาของแรมและคณะ (Ram et al., 2014) ซงศกษาเกยวกบปจจยเสยงของการถอดสายสวนลางไตทางชองทองออกในกลมผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมภาวะเยอบชองทองอกเสบจากเชอแบคทเรย ผลการศกษา พบวา ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองทงหมด จ านวน 256 ราย ในชวง พ.ศ. 2548-2554 เกดภาวะเยอบชองทองอกเสบจากเชอแบคทเรย จ านวน 131 ครง และพบวาผปวยทเกดภาวะเยอบชองทองอกเสบจากเชอแบคทเรย ตองถอดสายสวนลางไตทางชองทองออก จ านวน 67 ครง (รอยละ 51.1)

1.2 วณโรคชองทอง (tuberculous peritonitis) ในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองจะมการตดเชอวณโรคชองทองไดงายกวาผทมภาวะการท างานของไตปกต หรอไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม สวนหนงเปนเพราะผปวยทไดรบการลางไตทางชอง ทองแบบตอเนองมภมคมกนลดลง (Quantril, Woodhead, Bell, Hutchison, & Gokal, 2001)

1.3 การตดเชอทางออกของสายสวนและอโมงคสาย (catheter exit-site and tunnel infections) ปจจยทมผลตอการตดเชอบรเวณนพบไดบอย ไดแก ลกษณะของสาย การ

16

ผาตดวางสาย และคณภาพของการดแลทางออกของสายสวน ลกษณะทางคลนกของการตดเชอทางออกของสายสวน คอ มผนแดงของผวหนง กดเจบ และมหนองหลงออกมาบรเวณรอบทางออกของสาย ใหการรกษาโดยการใหยาปฏชวนะ นอกจากนการตดเชอบรเวณอโมงคสายเกดขนบรเวณสายสวนชนใตผวหนงตามรอยสาย อาจจะแสดงใหเหนผนแดงและกดเจบ การตดเชอบรเวณอโมงคสายมกจะเกดขนเมอมการตดเชอบรเวณทางออกของสายสวน (Stuart et al., 2009)

1.4 กลไกการท างานของสายสวนผดปกต ไดแก ต าแหนงทไมเหมาะสมหรอผดปกตของสายสวน เชน การหกงอของสายสวน และการถกกดทบของสาย อาจขดขวางการระบายของน าลางไต (Stuart et al., 2009)

1.5 ภาวะมน ายารวซม (dialysate leakage) เปนการรวซมของน ายาจากโพรงเยอบชองทอง ทเปนผลมาจากการฉกขาดหรอแตกของเยอบชองทอง (Stuart et al., 2009) ท าใหมความดนภายในชองทองเพมขนจากการมน ายาทรวซมออกมา ท าใหกระบงลมขยายไดนอย สงผลตอระบบทางเดนหายใจ (Quantril et al., 2001)

1.6 ภาวะไสเลอน (hernias) เปนภาวะทเกดขนบอยครง ซงเปนผลมาจากการมแรงดนในชองทองทเพมขน และเกดความเสยหายทเกดขนจากการใสสายสวน พบไดถงรอยละ 25 ของผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง โดยปกตทวไปบรเวณสะดอตดกบสายสวน และบรเวณรองขาหนบ (Stuart et al., 2009)

1.7 ระบบการเผาผลาญผดปกต การลางไตทางชองทองท าใหเกดการสญเสยอลบมน ท าใหมภาวะอลบมนในเลอดต า และเกดภาวะน าตาลในเลอดสง ไขมนในเลอดสง ซงเปนผลมาจากการดดซมน ายาลางไตทมกลโคสเปนสวนประกอบ (Lo, 2016)

1.8 อาการเหนอยลา (fatigue) การลางไตทางชองทองแบบตอเนองท าใหมการสญเสยกรดอะมโนและโปรตนทางน ายาลางไต ท าใหเ กดภาวะขาดโปรตน มการสญเสยโพแทสเซยมทางน ายาลางไต ท าใหมภาวะโพแทสเซยมต า ซงท าใหเกดภาวะเหนอยลา (ดวงรตน , 2553) ซงเปนอาการทพบไดบอยในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการรบรวารสกออนเพลย ไมมแรง และสงผลตอการท าหนาท (Chikotas et al., 2006)

1.9 การนอนหลบผดปกต ไดแก นอนไมหลบ กลมอาการขาอยไมสขขณะ พก โรคขากระตกขณะนอนหลบ และโรคหยดหายใจขณะหลบ (Novak et al., 2006) จากการศกษา ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เกยวกบการนอนหลบ ผดปกต พบวา มการนอนหลบผดปกต รอยละ 47.6 และระดบอลบมนต ามความสมพนธทางลบกบการนอนหลบผดปกต อยางมนยส าคญทางสถต (r = -.60, p = .000) และมความสมพนธทางบวก กบกลมอาการขาอยไมสขขณะพกในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทอง แบบตอเนอง อยางมนยส าคญทางสถต (r = .49, p = .001) (Han et al., 2014)

17

2. ดานจตใจและอารมณ ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ตองมการปรบตวจากการมชวตอยกบการลางไต กระบวนการลางไต ภาวะของโรค การนอนโรงพยาบาล ภาวะแทรกซอนตางๆทเกดขน เปนสาเหตท าใหเกดความเครยดและวตกกงวล (Chan et al., 2016) และภาวะซมเศรา (Baykan & Yargic, 2012) จากการศกษาทผานมาพบวา การลางไตทางชองทอง ท าใหผปวยเกดภาวะซมเศรา รอยละ 18.6-36.3 (Lin et al., 2011; Partridge & Robertson, 2011) แนวคดทเกยวของกบการนอนหลบ

แนวคดทเกยวของกบการนอนหลบ ประกอบดวย ความหมายของการนอนหลบ

ความส าคญของการนอนหลบ คณภาพการนอนหลบ และการประเมนคณภาพการนอนหลบ ดงนคอ

ความหมายของการนอนหลบ

การนอนหลบ หมายถง กระบวนการทางสรรวทยาพนฐานทสอดคลองกบจงหวะชวภาพของสงมชวต เปนภาวะทซบซอน เกดขนสลบกบภาวะตน มความจ าเปนพนฐานตอชวตในการควบคมการท างานของสขภาพทางรางกายและจตใจใหเปนปกตสข (พงษพนธ, 2551) มลกษณะ คอ มระดบความรสกตวลดลง มการตอบสนองตอสงเราและการเคลอนไหวลดลง หรอไมมเลย โดยสามารถปลกใหตนไดโดยการใหสงเราทเหมาะสม (ชลธมา, 2557)

วงจรการนอนหลบ

วงจรการนอนหลบเปนกระบวนการทางสรรวทยาทเกยวของกบสมองสวนเรตคลารฟอรเมชนของกานสมอง (brainstem reticular formation) ไดแก สวนลางของพอนส (pons) และสวนบนของเมดลลา (medulla) มการหลงสารมากระตนการนอนหลบ และมสารสอประสาทไปยบยงการตนทเปลอกสมองใหญ ท าใหมการเปลยนแปลงคลนไฟฟาทสมองแตกตางจากภาวะทตนตว (wakefulness) วงจรการนอนหลบ แบงไดเปน 2 ระยะ คอ (1) การนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว (non-rapid eye movement: NREM) และ (2) การนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว (rapid eye movement: REM) (จราพร, 2549) มรายละเอยดดงน

18

1. การนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว (non-rapid eye movement: NREM) ม 4 ระยะ คอ

1.1 ระยะท 1 เปนระยะของการเกดอาการงวงนอน หรอการเปลยนแปลงจากการตนตวเขาสสภาพการนอนหลบ คลนสมองและกจกรรมทมการเคลอนไหวของกลามเนอเรมชาลงในชวงระยะน อาจมอาการกระตกของกลามเนอ โดยเกดขนหลงจากมอาการเหมอนตกทสง (NSF, 2006) ระยะนกลามเนอเรมคลายตว ตาเรมปดลง อตราการหายใจชาลง ลก และสม าเสมอ การนอนในระยะนสามารถปลกใหตนงาย เมอมสงมากระตน (จราพร , 2549) ระยะนใชเวลา 1-10 นาท กอนจะเขาสระยะตอไป (Peever & McGinty, 2007)

1.2 ระยะท 2 เปนระยะเรมงวง (drowsy) รางกายจะผอนคลาย และลดความตงตวลงมาก ซงเกดจากการท างานของกานสมองมายงกลามเนอ ระยะนจะไมรบรถงการเปลยนแปลงในสงแวดลอม ตามองไมเหน หไมไดยนเสยงรอบๆ แตถาไดรบการกระตนจากส งเราอยางแรงจะสะดงตน (จราพร, 2549) คลนสมองชาลง อตราการเตนของหวใจชาลง และอณหภมรางกายลดลง (NSF, 2006) ระยะนใชเวลา 10-25 นาท (จราพร, 2549; Peever & McGinty, 2007)

1.3 ระยะท 3 ระยะหลบลก เปนระยะทกลามเนอมการคลายตวมากขน อตราการ หายใจและชพจรชาลง ความดนโลหตต า ตาไมกลอกไปมา และปลกใหตนไดยาก การนอนหลบในระยะนจะเกดขนภายหลงการเรมตนการนอนหลบประมาณ 30-45 นาท ในระยะนใชเวลาไมกนาทกจะเขาสระยะท 4 (จราพร, 2549)

1.4 ระยะท 4 เปนระยะหลบลกทสด (deep sleep) ปลกใหตนไดยาก เปนระยะทรางกายมการผอนคลายเตมท การนอนในระยะนรางกายซอมแซมสวนทสกหรอ และกระตนการสงเคราะหโปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรต การนอนหลบระยะนจะบงบอกถงคณภาพการนอนหลบในแตละคน (จราพร, 2549) ระยะนใชเวลา 20-40 นาท (Peever & McGinty, 2007)

2. การนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว (rapid eye movement: REM) เปนการนอนระยะทมการกลอกตาอยางรวดเรว เนองจากสมองบางสวนไดรบการกระตน บางสวนยงถกยบยงไว เปนขนตอนของการนอนหลบ ๆ ตน ๆ กลามเนอลกตามการเคลอนไหวอยางรวดเรวหรอกลอกไปมาทงยงหลบตาอย สมองอยในสภาพทตนตว มการฝนแตไมมการเคลอนไหวของรางกาย ถาถกปลกใหตนระยะนจะจ าความฝนได (Peever & McGinty, 2007) อตราการหายใจจะเพมขน ไมสม าเสมอและตน อตราการเตนของหวใจและความดนโลหตเพมขน (NSF, 2006)

การนอนหลบในคนปกตใชเวลาประมาณ 6-8 ชวโมง วงจรการนอนหลบ เรมตงแตระยะท 1 การนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว จนถงระยะการนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว ในแตละคนมวงจรการนอนหลบประมาณ 4-6 วงจร แตละวงจรใชเวลา ประมาณ 60-120 นาท ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนจะแตกตางกนไป (จราพร, 2549)

19

กลไกควบคมการนอนหลบ

กลไกการนอนหลบ-ตนของรางกายจะถกควบคมโดยนาฬกาชวภาพ (biological clock) ซงอยทไฮโพทาลามส (hypothalamus) ซงมศนยกลางอยทนวเคลยสซพราไคแอสมาตก (suprachiasmatic nucleus: SCN) ภายใน 24 ชวโมงนาฬกาชวภาพจะท าหนาทเปนศนยกลางการจดการระบบตางๆในรางกาย ใหท างานสอดคลองกบวงจรธรรมชาตหรอวงจรแหงวน คอ ชวงกลางวน และชวงกลางคน (NSF, 2006) เมอมการกระตนบรเวณเรตนา (retina) ดวยแสง ท าใหมการสงกระแสประสาทผานล าเสนใยประสาทจากเรตนาไปยงไฮโปทาลามส (retinohypothalamic tract) มากระตนนาฬกาชวภาพทนวเคลยสซพราไคแอสมาตก จากนนกสงกระแสประสาทไปกระตนระบบควบคมการตนตว (reticular activating system: RAS) เพอท าใหรางกายตนตว บรเวณไฮโปทาลามส เพอกระตนระบบอณหภมและการรบประทานอาหาร บรเวณฮปโปแคมปส (hippocampus) เพอกระตนความจ าและการเรยนร บรเวณสมองชนนอก (neocortex) เพอกระตนอารมณ และตอมพทอทาร (pituitary gland) เพอการหลงฮอรโมน (Toh, 2008) ในชวงกลางคนตอมไพเนยล (pineal gland) จะมการหลงฮอรโมนเมลาโทนน (melatonin) มากระตนการนอนหลบ ลดความตนตวและอณหภมของรางกาย เซลลประสาทในราฟนวคลไอ (raphe nuclei) บรเวณพอนสสวนลาง และเมดลลามการสรางสารซโรโทนน ซงมบทบาททหลากหลายในการควบคมการนอนหลบและการตนตว ในชวงการตนจะมการหลงสารเซโรโทนนและมการสะสมไวจนถงเวลานอนหลบชวงกลางคน จะลดลงในชวงการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว (Norman, Hayward, Geyer, & Carney, 2012) รวมถงโลคสคอรลส (locus coeruleus) ซงเปนกลมเซลลบรเวณสมองสวนพอนส ซงผลตสารสอประสาท นอรอพเนฟรน ทมความส าคญในการกระตนสมองใหตนตวอยเสมอ (Adrien, 2003) มเกยวของกบการนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว โดยหากมการเกดความเสยหายกบเซลลประสาทสวนน จะท าใหระยะของการนอนหลบเปลยนไป (Markov & Goldman, 2006)

ความส าคญของการนอนหลบ

การนอนหลบมความส าคญตอการด ารงชวตและคงไวซงความสมดลของรางกายและ

จตใจ ดงนคอ การตนตวของรางกายและความจ า การนอนหลบชนดทมการกลอกตาอยางรวดเรว มการเปลยนแปลงในสมองคลายกบ

ภาวะตนตว เซลลสมองเรมท างานโดยท าหนาทจดเกบขอมลเกยวกบความจ า ซงไดสะสมไวในตอน

20

กลางวน ท าใหมนษยสามารถเกบความจ าใหมๆไวได การจดความจ าใหเขาสระบบมความส าคญใน การท าใหเราจ าไดในระยะยาว ในตอนกลางวนขณะทคนใชความคดและความจ าจะมการใช สารเคม ในสมอง 2 ชนดคอ นอรอพเนฟรน (norepinephrine) และเซโรโทนน (serotonin) ซงมความส าคญเกยวกบการเรยนรสงใหม ๆ สารเหลานจะถกใชไปในเวลากลางวนขณะทตนอย ในระยะทมการนอนหลบแบบกลอกตาอยางรวดเรว เซลลสมองจะหยดใชสารน และมการสรางสารนอรอพเนฟรนขนมาชดเชย เพอทจะเกบไวใชในวนตอไป (จราพร, 2549) การอดนอนจะท าใหกระแสประสาททมากระตนรางกายตอเนองขาดหายไปชวงละประมาณ 0.5-10 วนาท ท าใหขาดสมาธในการท างาน การเรยนรและความจ า (Banks & Dinges, 2007)

การหลงฮอรโมนและระบบเมตาโบลซม การนอนหลบเปนเวลาทรางกายหล งฮอรโมนทมความส าคญ มผลตอการ

เจรญเตบโต ควบคมพลงงาน ควบคมเมตาโบลซม (metabolism) และการท างานของตอมไรทอ ไดแก คอรตซอล (cortisol) ฮอรโมนการเจรญเตบโต (growth hormone) ฟอลลเคลสตมวเลตงฮอรโมน (follicle stimulating hormone: FSH) และลทไนซงฮอรโมน (luteinizing hormone: LH) (National Sleep Foundation [NSF], 2006) การอดนอนท าใหรางกายลดการหลงเลปตน (leptin) ซงเปนฮอรโมนยบยงความหว แตจะมการเพมการหลงฮอรโมนเกรลน (ghrelin) มากขน ท าใหรางกายมการเผาผลาญลดลงและมความหวเพมขน สงผลท าใหรบประทานอาหารมากกวาปกต ท าใหเสยงตอการเกดโรคอวน (Banks & Dinges, 2007) การนอนหลบชนดทมคลนสมองชามความส าคญในการซอมแซมรางกายเดกใหเจรญเตบโต การออกก าลงกายอยางเหนดเหนอยจะท าใหการนอนหลบชนดมคลนสมองชาเกดขนมากกวาปกต ในการนอนหลบชนดนอณหภมของรางกายจะลดลงต ากวาปกต เปนการประหยดพลงงานไมใหสญเสยไป อตราการเผาผลาญตาง ๆ ในรางกายอยในสภาพต าทสด มการเจรญเตบโตของเนอเยอในอวยวะตาง ๆ และมการซอมแซมสวนทสกหรอ และพบวามฮอรโมนทควบคมการเจรญเตบโตจากตอมใตสมองหลงออกมามากทสดในการนอนระยะท 3 และ 4 (จราพร, 2549)

ระบบภมคมกนของรางกาย การนอนหลบมผลตอการเพมจ านวนเมดเลอดขาว และเพมประสทธภาพของระบบ

ภมคมกนรางกาย (Opp, 2009) ซงท าใหมการสรางไซโตไคน (cytokines) ทส าคญ คอ อนเตอรลวคนวนเบตา (interleukin-1 beta: IL-1) อนเตอรลคน- 6 (interleukin-1: IL-6) และทเมอรเนคโครซสแฟคเตอรแอลฟา (tumor necrosis factor alpha: TNF-alpha) ซงชวยกระตนการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว ท าใหเกดวงจรการนอนหลบ (Banks & Dinges, 2007; NSF, 2006; Opp, 2009;

21

Santos, Tufik, & Mello, 2007) เมอมปญหาการนอนหลบ ท าใหรางกายหลงอนเตอรลคน- 6 และเมอรเนคโครซสแฟคเตอรแอลฟาออกมามากขน สงผลท าใหรางกายมอณหภมสงขน ลดวงจรการนอนหลบชวงทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว และเพมการตนตว (Santos et al., 2007) เพมความเสยงของการเกดโรคกระดกพรน (osteoporosis) และภาวะดอตออนซลน (insulin resistance) (Banks & Dinges, 2007)

ระบบหวใจและหลอดเลอด การศกษาของโซฟและคณะ (Sofi et al., 2014) เกยวกบอาการนอนไมหลบและ

ความเสยงของการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ โดยการสงเคราะหงานวจยดวยวธวเคราะหอภมาน จาก การศกษาการวจยเชงวเคราะหแบบไปขางหนา จ านวน 13 เรอง ผลการศกษา พบวา ผปวยทมอาการ นอนไมหลบ มความเสยงตอการเกดโรคระบบหวใจและหลอดเลอด หรอเสยชวตจากโรคหวใจและ หลอดเลอด สอดคลองกบผลการศกษาของแซนด-ลนคอลนและคณะ (Sands-Lincoln et al., 2013)เกยวกบระยะเวลาการนอนหลบ อาการนอนไมหลบ และโรคหลอดเลอดหวใจในกลมผหญงวยหมดประจ าเดอน โดยการตดตามขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 86,329 คน ทมอายระหวาง 50-79 ป ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางทมคะแนนการนอนไมหลบสงจะมความเสยงสงของโรคหวใจและหลอดเลอด และยงพบวาระยะเวลาในการนอนหลบและอาการนอนไมหลบมความสมพนธ กนอยางมนยส าคญทางสถตตอความเสยงของการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด (p = .02)

อาการนอนไมหลบและปจจยทเกยวของ

อาการนอนไมหลบ (insomnia) เปนความผดปกตในการนอนหลบ มลกษณะหนง

หรอมากกวาของอาการตอไปน คอ (1) นอนหลบยากเมอเรมเขานอน (sleep onset imsomnia) (2) การตนนอนกลางดกแลวหลบตอยาก (sleep maintenance insomnia) และ (3) การตนเรวกวาปกต หรอการตนนอนดวยความรสกนอนไมเตมอม หรอตนนอนแลวรสกไมสดชน (early morning awakening) (Novak et al., 2006) การแบงชนดของการนอนไมหลบตามระยะเวลา ไดแก (1) อาการนอนไมหลบระยะสน (short-term insomnia) คอ มอาการนอนไมหลบนอยกวา 3 เดอน (2) อาการนอนไมหลบเรอรง (chronic insomnia) คอ มอาการนอนไมหลบเกดขนอยางนอย 3 ครงตอสปดาห เปนระยะเวลา 3 เดอน หรอมากกวา และ (3) ชนดอน ๆ ทมสภาพไมเปนไปตามเกณฑของการนอนไมหลบชวงสน ๆ หรอการนอนไมหลบเรอรง (Masters, 2014)

22

พยาธสรรวทยาของอาการนอนไมหลบ อาการนอนไมหลบสามารถอธบายพยาธสรรวทยาผานรปแบบการรบรและรปแบบ

ทางสรรวทยา (พชญา, ปรารถนา, และอมพร, 2554) ดงน 1. รปแบบการรบร (cognitive model) อธบายวาความกงวลและคดหมกมนเรอง

ความเครยดในชวตไปรบกวนการนอน ท าใหเกดอาการนอนไมหลบขนกอน ตอมาบคคลนนจงเกดความกงวลเกยวกบปญหาการนอนและผลกระทบในชวงกลางวนทมาจากการนอนไมหลบมาแทนทความกงวลเรองความเครยดในชวต

2. รปแบบทางสรรวทยา (physiological model) แสดงใหเหนวามภาวะของกลมอาการเมตาบอลสซมสง (hypermetabolism) ดงน

2.1 อตราการเตนของหวใจโดยเฉลยเพมขน และความแปรปรวนในแตละระยะของการนอนหลบลดลง

2.2 การใชออกซเจน (oxygen consumption: VO2) เพมขน 2.3 ระบบตอมไรทอบางชนดสรางฮอรโมนทท างานรวมกบระบบประสาท

(neuroendocrine system) มการกระตนผดปกตแบบเรอรงของระบบการตอบสนองตอความเครยด (stress response system) โดยมการเพมขนของระดบฮอรโมนคอรตซอล ซงสมพนธกบระยะเวลาทงหมดทตน (total wake time) และระดบของแคททโคลามน (catecholamines) ในปสสาวะ สมพนธกบอตรารอยละของการนอนหลบระยะท 1 (stage 1 sleep percentage) และระยะเวลาของการตนในชวงระยะการนอนหลบ (wake time after sleep onset) บงบอกถงการท างานทเพมขนของความสมพนธและการตอบสนองตอกนระหวางไฮโปทาลามส ตอมพทอทาร และตอมหมวกไต (hypothalamic-pituitary-adrenal axis: HPAaxis) เกยวของกบพยาธสรรวทยาของอาการนอนไมหลบ

2.4 การตรวจดานเวชศาสตรนวเคลยรโดยใชเพตสะแกน (positron emission tomography scan: PET sacn) พบวามการเมตาบอลซมกลโคสของเนอสมอง (cerebral glucose metabolism) เพมขนในชวงตนนอนและการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว ในบรเวณสมองทกระตนการตน มการลดลงของเมตาบอลซมเพยงเลกนอยในชวงการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรวเมอเปรยบเทยบกบตอนตนนอน

ปจจยทเกยวของกบอาการนอนไมหลบ สปลแแมน (Spielman, 1986) มแนวคดวาอาการนอนไมหลบเกดจาก 3 ปจจย คอ

(1) ปจจยโนมน า (2) ปจจยกระตน และ (3) ปจจยคงอย มรายละเอยดดงน

23

1. ปจจยโนมน า (predisposing factors) เปนปจจยภายในตวบคคลเอง ไดแก อาย กลไกพนฐานของการนอนหลบเสอมลงตามอาย ลกษณะบคลกภาพของบคคล เชน วตก กงวลงาย ย า คดย าท า และเพศ

2. ปจจยกระตน (precipitating factors) เปนปจจยทเกดขนพรอม ๆ กบเหตการณในชวตทกอใหเกดความเครยด เชน การสญเสยบคคลทรก ความเจบปวยดานรางกาย อาการปวด หรอไมสขสบายจากโรคทางกาย ความวตกกงวล ภาวะซมเศรา และสงแวดลอมของการนอนหลบ เชน แสง เสยง ลกษณะทนอนและผทนอนรวมหอง

3. ปจจยทท าใหอาการคงอย (perpetuating factors) เปนปจจยทท าใหอาการ นอนไมหลบเปนไปอยางเรอรง ตามปกตเมอปจจยกระตนหายไปหรอลดความรนแรงลง บคคลจะ สามารถกลบมานอนหลบไดตามปกต แตส าหรบบางคนถงแมปจจยกระตนจะหายไปแลว แตบคคล นนยงมอาการนอนไมหลบเนองมาจากการมปจจยทท าใหอาการยงคงอย ไดแก พฤตกรรมทไมเหมาะสมเกยวกบการนอนหลบ การดมกาแฟ การสบบหร การดมสรา และการใชยานอนหลบ

ส าหรบในผปวยโรคไตเรอร งระยะสดทายท ไดรบการลางไตทางชองทอง แบบตอเนอง จากการทบทวนวรรณคดพบวา มปจจยทเกยวของกบอาการนอนไมหลบ ดงนคอ

ปจจยดานบคคล 1. เพศ จากการศกษาเปรยบเทยบความแตกตางของเพศและอายในรปแบบ

การนอนหลบ พบวา เพศหญงมระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงนอนหลบ และชวงการนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรวสงกวาเพศชาย เพศชายใชเวลาในระยะท 1 และระยะท 2 ของการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรวมากกวาเพศหญง ในขณะทเพศหญงใชเวลาในระยะหลบลก (ระยะท 3 และ 4) มากกวาเพศชาย สวนภาวะหยดหายใจ/หายใจลดลง และดชนของการตน (arousal indexes) พบในเพศชายสงกวา และพบไดบอยกวาเพศหญง (Silva et al., 2008) ส าหรบการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไต พบวา เพศหญงมความเกยวของกบอาการนอนไมหลบ (Al-Jahdali et al., 2010) จากการศกษาของจางและวง (Zhang & Wing, 2006) เกยวกบความแตกตางของเพศในการนอนไมหลบ ดวยการสงเคราะหงานวจยดวยวธวเคราะหอภมาน จากงานวจย จ านวน 31 เรอง ผลการศกษา พบวา เพศหญงมความเสยงสงของการเกดอาการนอนไมหลบ และมแนวโนมเพมมากขนเมออายเพมมากขน

2. อาย ระยะเวลาในการนอนจะลดลงตามอายทเพมขน โดยระยะเวลาในการนอนของวยทารกและเดกอยระหวาง 16-20 ชวโมง/วน วยผใหญอยระหวาง 7-8 ชวโมง/วน และวยสงอายอยระหวาง 6.5 ชวโมง/วน และพบวาระยะเวลาในการหลบลก (ระยะท 3 และ 4) และความรสกสดชนของการนอนหลบจะลดลงตามอาย (Wolkove, Elkholy, Baltzan, & Palayew, 2007) ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตพบวาอายเปนปจจยเสยงของการเกดการภาวะการนอนหลบผดปกต (Merlino et al., 2006) อายเปนตวแปรท านายของคณภาพการนอนหลบ

24

(Eryavuz et al., 2008) อายทเพมมากขนมความเกยวของกบภาวะงวงนอนงายผดปกต (Bilgic et al., 2011) และจากผลการศกษาของลและคณะ (Li et al., 2012) พบวา คะแนนคณภาพการนอนหลบจากการตอบแบบสอบถามมความสมพนธทางบวกกบอาย และอายเปนตวพยากรณทส าคญของการรบกวนการนอนหลบ และมความเกยวของกบคณภาพการนอนหลบ ทงนเมออายเพมมากขนท าใหโครงสรางของการนอนหลบเปลยนแปลงไป อาจเนองจากมการลดลงของเซลลประสาทในสมองทมอทธพลตอการเกดคลนสมองทมผลตอการนอนหลบ หรอการเสอมของระบบประสาทควบคมการนอนหลบ รวมถงเมออายมากขน ผทอยในวยสงอายตองประสบกบเหตการณในชวตของการสญเสย เชน คครองเสยชวต การเกษยณอาย บตรแยกครอบครวออกไป ความเศราโศกและความเครยด จากเหตการณดงกลาวอาจสงผลกระทบตอการนอนหลบได (สดารตนและพวงพยอม, 2548)

3. ลกษณะบคลกภาพ จากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง พบวา ลกษณะบคลกภาพ ไดแก วตกกงวล กงวล ความโศกเศรา มความเกยวของกบการนอนหลบผดปกต (Lui, Ng, & Lo, 2002) สาเหตของภาวะวตกกงวล เกดจากหลายสาเหต ไดแก กระบวนการลางไต ภาวะของโรค ความยงยากในการรบประทานยาหลายชนด การนอนโรงพยาบาล และภาวะแทรกซอนตาง ๆ (Chan et al., 2016) ภาวะวตกกงวล มกจะรบกวนชวงการเรมตนการนอนหลบ อาจท าใหเกดการตนเชาเรวเกนไป (Linder et al., 2015)

ปจจยดานสขภาพและความเจบปวย 1. โรครวมและความผดปกตในระบบของรางกายมผลกระทบตอการนอน

หลบ จากการศกษาทผานมา พบวา ผปวยทมโรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวานมความเกยวของกบการนอนหลบผดปกต (Hanly, 2008; Ibrahim & Wegdan, 2011) โรคเบาหวานท าใหปสสาวะบอยตอนกลางคนท าใหรบกวนการนอนหลบ และผทมปญหาความดนโลหตสงมกจะมปญหาการตน เชากวาปกต (สดารตนและพวงพยอม, 2548)

2. ภาวะโลหตจาง เกดจากการหลงอรทโทรปอยอทน (erythropoietin) โดยไตลดลง ท าใหการสรางเมดเลอดแดงโดยไขกระดกลดลง การมสารพษพวกยรมกทอกซน ในเลอดเพมขน ท าใหอายของเมดเลอดแดงลดลง (อรณศร, 2556) จากกการศกษาทผานมาในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย พบวา ภาวะโลหตจางมความเกยวของกบการนอนหลบผดปกต (Sabry et al., 2010; Ibrahim & Wegdan, 2011) ภาวะโลหตจาง และภาวะขาดธาตเหลกมความสมพนธกบกลมอาการขาอยไมสขขณะพก และอาจเปนสาเหตของอาการนอนไมหลบ (Linder et al., 2015)

3. คาอลบมนในเลอด (albumin) จากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองทผานมา พบวา ระดบอลบมนในเลอดต า(hypoalbuminemia) มความเกยวของกบการนอนหลบผดปกต (Ibrahim & Wegdan, 2011; Bilgic et al., 2011; Erdogan et al., 2012; Han et al., 2014) และมความเกยวของกบคณภาพการนอนหลบ (Li et al., 2012)

25

คาอลบมนในเลอดต ามความสมพนธกบกลมอาการขาอยไมสขขณะพก (Ibrahim & Wegdan, 2011) และอาจเปนสาเหตของอาการนอนไมหลบ (Linder et al., 2015)

4. คาฟอสเฟตในเลอด (phosphate) จากการศกษาทผานมาในผปวยโรคไตเรอรง พบวา ภาวะฟอสเฟตในเลอดสงมความเกยวของกบอาการนอนไมหลบ ภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบ และกลมอาการขาอยไมสขขณะพก (Ibrahim & Wegdan, 2011) และเกยวของกบคณภาพการนอนหลบ (Unruh et al., 2006) จากการศกษามคซและคณะ (Mucsi et al., 2005) เกยวกบกลมอาการขาอยไมสขขณะพก อาการนอนไมหลบ และคณภาพชวตในผปวยทไดรบการลางไต กลมตวอยาง จ านวน 33 คน ผลการศกษา พบวา ผปวยทมกลมอาการขาอยไมสขขณะพกจะมอาการนอนไมหลบมากกวาผปวยทไมมกลมอาการขาอยไมสขขณะพกเปน 2 เทา คอ รอยละ 35 และ รอยละ 16 ตามล าดบ

5. คาไบคารบอเนตในเลอด (bicarbonate) คาไบคารบอเนตต าจะสงเสรมใหเกดภาวะเลอดเปนกรดเพมมากขน เกยวของกบการนอนหลบผดปกต (Hanly, 2008) คาไบคารบอเนตต าท าใหพบอาการเกดอาการอาเจยน เวยนศรษะ คลนไส อาจท าใหมผลตอการนอนหลบ (Novak et al., 2006)

6. อาการคน (pruritus) จากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย พบวา อาการคนมความเกยวของกบการรบกวนการนอนหลบ (Hanly, 2008) และจากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทอง พบวา อาการคนท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบและเกยวของกบคณภาพการนอนหลบ (Yngman-Uhlin & Edell-Gustafsson, 2006)

7. อาการปวดกระดก เกดจากภาวะฟอสเฟตในเลอดสง ระดบแคลซไทรออล (calcitriol) ลดลงท าใหแคลเซยมในเลอดต า สงผลกระตนการหลงฮอรโมนพาราไทรอยด สงผลใหเกดความผดปกตของกระดก (สนธวสทธ & พชราภรณ, 2555; O’connor & Corcoran, 2012; Davison & Sheerin, 2014) จากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย พบวา อาการปวดกระดกมความเกยวของกบการรบกวนการนอนหลบ (Hanly, 2008)

8. การสบบหร จากการศกษาทผานมา พบวา ผทสบบหรจะมการนอนหลบชวงตนทยากมากขน และมประสทธภาพการนอนหลบลดลง (Lemma et al., 2012) ส าหรบการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต พบวา การสบบหรเปนตวท านายความเสยงของการนอนหลบผดปกต (Melino et al., 2006) และการสบบหรมความเกยวของกบการลดลงของคณภาพการนอนหลบในชวงปแรกของการลางไต (Unruh et al., 2006)

9. ภาวะซมเศรา สาเหตของภาวะซมเศรา ไดแก ภาวะแทรกซอนจากยา ความเครยดจากภาวะของโรค การนอนโรงพยาบาล และภาวะแทรกซอนจากการรกษา เปนตน (Baykan & Yargic, 2012) จากการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงทผานมา พบวา ภาวะซมเศรามความเกยวของกบอาการนอนไมหลบ (Sabry et al., 2010) ภาวะซมเศราเปนตวแปรท านายการลดลงของคณภาพการนอนหลบ (Iliescu et al., 2004; Masoumi, Emami, Aghaghzvini, Amra, & Ghola, 2013)

26

นอกจากน อาการนอนไมหลบเรอรงกมผลท าใหเกดภาวะซมเศรา แตในทางกลบกนภาวะซมเศราอาจน าไปสการนอนไมหลบ ซงเปนความสมพนธนพบไดทงในผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (Linder et al., 2015)

ปจจยดานสงแวดลอม 1. แสง นาฬกาชวภาพจะถกกระตนโดยแสง โดยอาศยตวรบแสง คอ เมลานอปซน

(melanopsin) ซงอยทเรตนา (retina) เมอเรตนาถกกระตนกจะสงกระแสประสาทผานล าเสนใยประสาทจากเรตนาไปยงไฮโปทาลามสมากระตนนาฬกาชวภาพทนวเคลยสซพราไคแอสมาตก จากนนกจะสงกระแสประสาทไปกระตนบรเวณตาง ๆ ของสมอง เพอใหรางกายเกดความตนตว (Toh, 2008) แสงมความส าคญทชวยในการปรบจงหวะชวตทเกยวกบวงจรการนอนหลบ ท าใหการนอนหลบดขนโดยเฉพาะการไดสมผสแสงในชวงเชา และชวงกลางวน (ความเขมของแสงอยระหวาง 4,000 ลกซ ถง 6,000 ลกซ) ระยะเวลาตงแต 30 นาท ถง 2 ชวโมง ท าใหชวงเวลาในการนอนหลบเปลยนแปลงไป ชวงตนในระยะการนอนหลบจะลดลง เวลานอนยาวนานขน เวลาการเคลอนไหว รางกายขณะหลบลดลง และการนอนหลบมประสทธภาพเพมขน (เมธารตน, พรรณวด, และสปรดา, 2552)

2. เสยง เปนปจจยทท าใหเกดอาการนอนไมหลบโดยท าใหนอนหลบยาก และท าใหตนเรวกวาทตองการ (Halperin, 2014) แตอยางไรกตาม เสยงทเปนเสยงเพลงหรอดนตร การฟงเสยงเพลงหรอดนตรกอนนอน ชวยใหคณภาพการนอนหลบดขน โดยการผอนคลายรางกายดวย ดนตร จะชวยลดการไหลเวยนของนอรอะดรนาลน (noradrenaline) ซงเปนสารทมความเกยวของกบการเรมตนนอนหลบหลงจากเขานอน ท าใหหลบไดงายขน (Johnson, 2003; Lee, Henderson, & Shum, 2004) ความเรวของจงหวะดนตรควรอยในชวง 60-80 ครงตอนาท จงหวะชาๆ ความถต า ทวงท านองนมนวลและผอนคลาย (Wang, Sun, & Zang, 2014) จากการศกษาในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม แบงเปนกลมทดลองและควบคม กลมละ 35 คน กลมทดลองไดรบการฟงดนตรของเตอรกช (Turkish art music) วนละ 30 นาท เปนระยะเวลา 4 วน ผลการศกษา พบวา กลมทดลองทไดรบการฟงดนตร จะมการนอนหลบดขนมากกวากลมควบคม (Karadaga & Karadakovanb, 2015)

3. อณหภม อากาศภายในหองมผลตอคณภาพการนอนหลบ อากาศทรอนเกนไปจะรบกวนท าใหรสกไมสขสบายเวลากลางคน อาการนอนไมหลบมความเกยวของกบอณหภมของรางกาย อณหภมทสงกวา 24 องศาเซลเซยส และต ากวา 12 องศาเซลเซยส มผลตอการนอนหลบ (NSF, 2016)

27

คณภาพการนอนหลบ คณภาพการนอนหลบ เปนลกษณะการนอนหลบของบคคล เปนความรสกเกยวกบ การนอนหลบตงแตเรมเขานอนจนถงตนนอน สามารถประเมนไดจากความรสกของบคคล (Snyder-Halpern & Verran, 1987) ประกอบไปดวย การนอนหลบในเชงปรมาณ และการนอนหลบเชงคณภาพ มรายละเอยดดงน (Buysses et al., 1989) 1. คณภาพการนอนหลบเชงปรมาณ (quantitative aspect of sleep) ประกอบดวย ระยะเวลาการนอนหลบ ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ จ านวนครงในการตนระหวางหลบแต ละคน และประสทธภาพการนอนหลบ มรายละเอยดดงน 1.1 ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ (sleep latency) เปนระยะ ตงแตบคคลตงใจจะหลบจนกระทงหลบได ซงในบคคลทนอนหลบงายจะใชเวลาปกตอยางนอย 15 นาท และจะใชเวลาไมเกน 30 นาทในการนอนหลบ ถาใชเวลามากกวา 30 นาท แสดงวามอาการ นอนหลบยาก 1.2 ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน (sleep duration) เปนระยะเวลาทบคคลเรมเขาสการนอนหลบจนกระทงตนนอน โดยไมรวมระยะเวลาทตนระหวางการนอนหลบ ระยะเวลาทแตละบคคลตองการในการนอนหลบจะแตกตางกน ขนอยกบความรสกเฉพาะของแตล ะบคคล 1.3 จ านวนครงทถกรบกวนขณะหลบ (number of arousal) การถกรบกวนขณะหลบจะท าใหการนอนหลบไมตอเนอง การตนมากกวา 3 ครงตอคน หรอตนแลวหลบตอ ไดยากจะท าใหการนอนหลบเกดความไมตอเนอง 1.4 ประสทธภาพการนอนหลบ (sleep efficiency) เปนอตราสวนระหวาง ระยะเวลาเปนชวโมงทหลบไดจรงในแตละคนตอระยะเวลาเปนชวโมงทนอนบนเตยง โดยคดหนวย เปนรอยละ คาประสทธภาพการนอนหลบทมากกวารอยละ 75 ถอวาเปนการนอนหลบปกต 2. คณภาพการนอนหลบเชงคณภาพ (qualitative aspect of sleep) การนอนหลบเชงคณภาพหรอคณภาพการนอนหลบเชงอตนย ประกอบดวย ความรสกตอการนอนหลบ เปนสงทสามารถบอกไดโดยบคคลนน ๆ เกยวกบการนอนหลบดหรอไมด มความเพยงพอหรอไมเพยงพอ ความรสกสดชนหลงการนอนหลบ รวมทงผลกระทบตอการท าหนาทในชวงกลางวน บคคลทมความรสกพงพอใจตอการนอนหลบถอวามคณภาพการนอนหลบด

28

เครองมอประเมนคณภาพการนอนหลบ เครองมอประเมนคณภาพการนอนหลบ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ (1) การใช

เครองมอวดการนอนหลบ และ (2) การประเมนการนอนหลบจากค าบอกเลา (Krystal & Edinger, 2008)

1. การใชเครองมอวดการนอนหลบ (objective measure of sleep) เปนการประเมนโดยการใชเครองมอวทยาศาสตร ไดแก

1.1 เครองมอโพลซอมโนกราฟฟแบบดงเดม (polysomnography) เปนเครองมอท ใช ในการประเมนคณภาพการนอนหลบดาน ระยะเวลาท เขานอนจนเรมหลบ (sleep onset latency: SOL) ระยะเวลาของการนอนหลบทงหมด (total sleep time: TST) ระยะเวลาของการตนในชวงระยะการนอนหลบ (wake after sleep onset: WASO) การตน จ านวนและรอยละของการนอนหลบในแตละระยะ คอ ระยะท 1 ระยะท 2 คลนไฟฟาสมองชา และการนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว การเปลยนแปลงระยะการนอนหลบแบบทมการกลอกตาอยางรวดเรว และการนอนหลบแบบทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว

1.2 แคป (the cyclic alternating pattern: CAP) เปนเครองมอวดการเปลยนแปลงของการนอนหลบระยะทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว สามารถบอกถงภาวะตนได แตไมสามารถแยกระยะการนอนหลบได

1.3 เอคตกราฟฟ (actigraphy) เปนเครองมอวดการนอนหลบ โดยทวไปใช สวมขอมอ ใชวดการเคลอนไหวของรางกาย ความตนตว แปลผลจากความถของคลนไฟฟา วดปรมาณการนอนหลบและตน

2. การประเมนการนอนหลบจากการบอกเลา (subjective measure of sleep) เปนการรายงานคณภาพการนอนหลบของแตละบคคลดวยตนเอง โดยทวไปเปนแบบสอบถามใชประเมนเพอการวนจฉยและการตดตามผลการรกษา ประเมนไดทงขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพของการนอนหลบ ไดแก เวลาตน จ านวนครงของการตนในแตละคน ยาทใช การหลบลก ตนยาก (Zhang & Zhao, 2007) ไดแก

2.1 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพทสเบรก (Pittsburgh Sleep Quality Index: PSQI) เปนการประเมนการนอนหลบดวยตนเอง มรายละเอยดเกยวกบความงายของการเรมหลบ คณภาพการนอนหลบ การนอนหลบทสงบ การนอนหลบตลอดทงคน เปนดชนชวดคณภาพการนอนหลบ คลนการนอนหลบชา (Zhang & Zhao, 2007) เปนเครองมอประเมนคณภาพการนอนหลบดวยตนเอง ใชประเมนในรอบ 1 เดอนทผานมา ประกอบดวย 7 องคประกอบ ไดแก (1) การนอนหลบโดยรวม (2) ระยะเวลาตงแตเขานอนจนถงหลบ (3) ระยะเวลาของการนอนหลบแตละคน (4) ประสทธผลของการนอนหลบ (5) ความแปรปรวนของการนอนหลบ (6) การใชยา และ

29

(7) ผลกระทบตอการท ากจกรรมประจ าวน มระดบคะแนนตงแต 0 ถง 3 คะแนน คะแนนรวมของทง 7 องคประกอบ มระดบคะแนน 0-21 คะแนน บงบอกถงคณภาพการนอนหลบ ผทมคะแนนมากกวา 5 คะแนน หมายถง การมคณภาพการนอนหลบไมด ผทมคะแนนรวมนอยกวาหรอเทากบ 5 คะแนน หมายถง การมคณภาพการนอนหลบด โดยเครองมอชนดนไดมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ มคาความเทยง เทากบ .83 (Buysses et al., 1989)

2.2 การบนทกการนอนหลบประจ าวน (daily sleep diary or sleep log) เปนการบนทกการนอนหลบทไดจากการประเมนดวยตนเองทกวน ประกอบดวย การบนทกเวลาเขานอน เวลาตนนอน ระยะเวลาทเรมนอนจนกระทงหลบ ความถของการตนกลางดกมผลใหนอนตอไมได จ านวนชวโมงในการนอนหลบ คณภาพการนอนหลบ จ านวนเวลาของการงบหลบ การละเมอ การใชยา และตวกระตนอน ๆ ในแตละวน ซงเปนวธทงายและสะดวก มขอมลทละเอยด (McCall & McCall, 2012).

2.3 มาตรวดการนอนหลบของเวอรแรนและสไนเดอร-ฮาลเพรน (Verran-Synder-Halpern Sleep Scale: VSH) เปนมาตรวดทมลกษณะเปนเสนตรงทมความยาว 0-100 มลลเมตร ใชประเมนการนอนหลบโดยรวมดวยสายตา ประกอบดวย ความพงพอใจในการนอนหลบ คณภาพการนอนหลบ การเคลอนไหวขณะหลบ การตนหลงจากนอนหลบ และตองใชเวลานานเทาไรหลงตนจงจะหลบตอได รวมถงเวลาทลกขนจากเตยง เหมาะส าหรบการใชในผปวยวกฤต เครองมอมคาความเทยง เทากบ .82 (Snyder-Halpern & Verran, 1987) เปนมาตรวดทงาย สะดวก (Hoey, Fulbrook, & Douglas, 2014) ส าหรบในการศกษาครงน ผวจยเลอกใชแบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพทสเบรก เนองจากสามารถประเมนคณภาพการนอนหลบของผปวยโรคไดอยางครอบคลม ขอค าถามสน เขาใจงาย สามารถประเมนคณภาพการนอนหลบไดทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ แบบประเมนดงกลาวมการน าไปใชอยางแพรหลาย และไดรบการแปลเปนหลายภาษา การศกษาครงนผวจยใชฉบบภาษาไทย แปลโดยตะวนชยและวรญ (2540) แบบประเมนดงกลาว ทผานมาในประเทศไทย มการน าไปใชในการประเมนคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย (ทศนา, 2540) และผปวยมะเรง (วนเพญ, 2557) มคาความเทยงอยระหวาง .80-.83 การประยกตใชแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

การน าแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) มาประยกตใชในการจดการอาการนอนไมหลบในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ประกอบดวย (1) แบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (2)

30

ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (3) วธการจดการอาการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (4) ผลลพธของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และ (5) ปจจยทเกยวของกบอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มรายละเอยดดงน

แบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ

แบบจ าลองการจดการอาการพฒนามาจากงานวจย และการปฏบตงานทางคลนก

ของกลมนกวชาการในมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา ตอมาดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดปรบปรงพฒนาแบบจ าลองนใหม โดยอาศยหลกฐานเชงประจกษ โดยกลาววา ประสบการณของการมอาการตงแตเลกนอยถงรนแรง เปนสงส าคญทท าใหผปวยตองไปรบการรกษาจากแพทย การมอาการไมไดเพยงท าใหเกดความทกขทรมานเทานน แตยงสงผลกระทบตอการท าหนาททางสงคม การจดการอาการมกจะกลายเปนความรบผดชอบของผปวยเองและสมาชกในครอบครว และพบวาการรกษาตามแนวคดแพทย เปนการรกษาโรคทมงรกษาเพยงสาเหต ไมสามารถควบคมอาการได ดงนนจงตองมการจดการกบอาการทเกดขน

แบบจ าลองการจดการอาการมขอตกลงเบองตน 6 ขอ ดงน (Dodd et al., 2001) 1. ประสบการณอาการเปนการรบรของแตละบคคลและเปนการรายงานดวยตนเอง 2. อาการอาจยงไมเกด บคคลอาจจะมประสบการณของแตละบคคล และน าแนวคด

การจดการอาการไปประยกตใช 3. บคคลทมความเสยงตอการเกดอาการ เนองจากอทธพลของบรบท ไดแก งานท เปนอนตราย กลวธการจดการอาจเรมเกดขนกอนทบคคลจะมประสบการณอาการ

4. ผปวยทไมสามารถสอสารได เชน ทารก ผทมปญหาการพด อาจมประสบการณ อาการ และแปลความหมายโดยพอแมหรอผดแล ซงถอวาเปนขอมลทเชอถอได และอาการรบกวนทเกดขนทงหมดจ าเปนตองไดรบการจดการ

5. กลวธการจดการอาจมเปาหมายอยทตวบคคล กลม ครอบครว หรอสงแวดลอมทท างาน

6. การจดการอาการ เปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงอยเสมอ โดยผลลพธของแตละบคคล และไดรบอทธพลจากปจจยทางดานการพยาบาลของบคคล สขภาพ ความเจบปวย และสงแวดลอม

แบบจ าลองการจดการอาการนดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดค านงถง มโนทศนของศาสตรการพยาบาล ซงประกอบดวย ปจจยดานบคคล ปจจยดานสขภาพ และความ

31

เจบปวย และปจจยดานสงแวดลอม ซงเปนปจจยทมอทธพลตอมโนทศนหลกทง 3 ดาน ดงน (1) ประสบการณอาการ (2) วธการจดการอาการ และ (3) ผลลพธ มรายละเอยดดงน

1. ปจจยดานบคคล (person) ประกอบดวย (1) ดานรางกาย เชน ความแขงแรง ความสามารถทางกาย (2) ดานจตใจ เชน นสย บคลกภาพ ประสบการณในอดต (3) ดานสงคม เชน ความสมพนธภายในครอบครว หนาทการงาน (4) คณลกษณะทวไปของบคคลดานประชากร เชน อาย เพศ ระดบการศกษา และ (5) ดานพฒนาการ เชน ภาวการณตงครรภ วยหมดประจ าเดอน

2. ปจจยดานสขภาพและความเจบปวย (health and illness) ประกอบดวยภาวะ สขภาพและการเจบปวยสวนบคคล ปจจยเสยง การบาดเจบ ความพการ ซงเปนปจจยหลกทท าให เกดอาการตางๆ มผลตอการเลอกการจดการอาการและผลลพธทเกดขน

3. ปจจยดานสงแวดลอม (environment) ประกอบดวย (1) สงแวดลอมทางกายภาพ เชน เสยง แสง อณหภม (2) สงแวดลอมทางสงคม เชน ระบบสนบสนนทางสงคม และ (3) สงแวดลอมทางวฒนธรรม เชน ความเชอ คานยม การปฏบตของคนในสงคม ซงปจจยดงกลาวเปนปจจยทมอทธพลตอการเลอกใชวธการจดการอาการทเกดขน

แนวคดแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ประกอบดวย 3 มโนทศนหลก ไดแก (1) ประสบการณมอาการ (2) วธจดการอาการ และ (3) ผลลพธ มรายละเอยดดงน

1. ประสบการณมอาการ (symptom experience) เปนการรบรของบคคลตออาการทเกดขน โดยการประเมนความหมายของอาการและอาการตอบสนองตออาการ โดยบคคลจะประเมนจากความรนแรง สาเหต การคกคาม และผลตอชวต การตอบสนองตออาการเปนการตอบสนองดานรางกาย จตใจ สงคม และพฤตกรรม ประสบการณมอาการ ประกอบดวย (1) การรบรอาการ (perception of symptoms) หมายถง การทบคคลรบรไดวารางกายมความผดปกตไปจากเดมทเปนอย (2) การประเมนอาการ (evaluation of symptoms) หมายถง การทบคคลพจารณาตดสนความรนแรง ความถของอาการ และประเมนวาอาการสงผลกระทบตอชวตอยางไร และ (3) การตอบสนองตออาการ (response to symptoms) หมายถง การทบคคลมการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และพฤตกรรม เพอตอบสนองตออาการทเกดขน

2. วธการจดการอาการ (symptom management strategies) มเปาหมายเพอลดความทกขทรมาน ความเจบปวย โดยใชวธตาง ๆ ดวยวธการจดการดวยตนเอง วธทางการแพทย เรมตนจากการประเมนประสบการณอาการจากมมมองการรบรของแตละบคคลดวยการก าหนดจดมงหมาย กระบวนการปฏบตและการประเมนผลลพธ โดยก าหนดอยางชดเจนวาใชกลวธอะไ ร เหตผลของการเลอกใช ใชเมอไร ทไหน ใชแคไหน ใชกบใคร และใชอยางไร

32

3. ผลลพธ (outcomes) เปนผลทไดจากวธการจดการอาการ และประสบการณอาการทเกดขน ตวชวดผลลพธ ม 8 ดาน ไดแก ภาวะการท าหนาท ภาวะอารมณ การดแลตนเอง อตราการเสยชวต คาใชจาย คณภาพชวต สภาวะของอาการ และการเกดโรคแทรกซอน

ส าหรบในการศกษาคร งน ผ วจยศกษาเฉพาะมโนทศนหลก ประกอบดวย ประสบการณอาการ วธการจดการอาการ และผลลพธ สวนปจจยทง 3 ดาน น ามาใชในการอธบายมโนทศนหลก

ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทาง

ชองทองแบบตอเนอง

อาการนอนไมหลบเปนความผดปกตของการนอนหลบทพบไดบอยในผปวยโรคไต เรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต (Linder et al., 2015) จากการศกษาของลอซโซและคณะ (Losso et al., 2015) เกยวกบการนอนหลบผดปกตในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต โดยเปนการศกษาเปรยบเทยบในกลมตวอยางระหวางผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองดวยเครองอตโนมต จ านวนกลมตวอยางทงหมด 166 คน ใชเครองมอการประเมนอาการนอนไมหลบ คอเกณฑการวนจฉยการจดประเภทของการนอนหลบผดปกตนานาชาต (International Classification of Sleep Disorders: ICSD-2) ผลการศกษา พบวา อาการนอนไมหลบพบในผปวยโรคไตเรอรงระยะ สดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม รอยละ 85 ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทอง แบบตอเนอง รอยละ 81 และผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองดวยเครองอตโนมต รอยละ 84 แต ในการศกษาครงนมขอจ ากดในเรองความแมนย าและความหลากหลายเครองมอทใชในการประเมน ลกษณะการนอนหลบผดปกต เนองจากมแคการใชเครองมอวดเปนการประเมนการนอนหลบจากค า บอกเลา ไมไดมการใชเครองมอวดการนอนหลบโดยตรง รวมถงความยากในการใชเครองมอของกลม ตวอยาง ซงอาจจะมผลตอผลการศกษา

จากการศกษาของเนสเซวค, จอรเจวค, บโวลาเรวค, โจวค, และจอรเจวค (Knezevic, Djordjevic, Bivolarevic, Jovic, & Djordjevic, 2012) เกยวกบความรนแรงของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงโดยการรกษาแบบตาง ๆ ในกลมตวอยางจ านวน 120 คน แบงออกเปน 4 กลม ประกอบดวย ผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ผปวยทไดรบการลางไตโดยใชไบคารบอเนต (bicarbonate) ผสมในการลางไต ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทอง และผปวยทไดรบการเปลยนถายไต จ านวนกลมละ 30 คน ในการศกษาครงนใชเครองมอในการประเมนอาการนอนไมหลบคอแบบประเมนดชนชวดความรนแรงของอาการนอนไมหลบ ผลการศกษา พบวา ผปวยไดรบการลางไตโดยใชไบคารบอเนตผสมในการลางไตมอาการนอนไมหลบ รอยละ 80 ผปวยทไดรบการฟอกเลอด

33

ดวยเครองไตเทยมมอาการนอนไมหลบ รอยละ 76.7 ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองมอาการนอนไมหลบ รอยละ 63.3 และในผปวยทไดรบการเปลยนถายไต รอยละ 46.7 ในการศกษาครงนแบบประเมนดชนวดความรนแรงของอาการนอนไมหลบแสดงใหเหนวา อาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายไมไดมความรนแรงมาก ผปวยสวนใหญไมมอาการส าคญทางคลนกของการนอนไมหลบ และผลการศกษายงพบวาลกษณะการนอนไมหลบสวนใหญเปนแบบหลายลกษณะรวมกน คอ การตนนอนกลางดก การหลบยากในชวงเรมตน และการตนเรวกวาปกตในตอน เชา แตในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทอง พบวา ลกษณะการนอนไมหลบสวนใหญเปนแบบสองลกษณะรวมกน คอ การตนนอนกลางดก การหลบยากในชวงเรมตน ไมพบปญหาการตนเรวกวาปกตในตอนเชาในผปวยกลมน ในการศกษาครงนไมไดมการศกษาถงความสมพนธระหวางอบตการณการเกดอาการนอนไมหลบกบอาย มการศกษาเพยงความสมพนธระหวางความรนแรงของการนอนไมหลบกบอาย และพบวาไมมความสมพนธกน ในการศกษาครงนมขอจ ากดของเครองมอคอแบบประเมนดชนชวดความรนแรงของการนอนไมหลบไมไดมการประเมนในสวนของความถของอาการนอนไมหลบ หากมการประเมนความถของอาการนอนไมหลบดวยจะท าใหผลการศกษามความละเอยดหรอแมนย ามากยงขน

อยางไรกตามการศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองจากการทบทวนวรรณกรรมพบวายงมอยนอย สวนใหญเปนการศกษาถงการนอนหลบผดปกต การศกษาอาการนอนไมหลบสวนใหญพบในกลมผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม จากการศกษาของอซซาลและคณะ (Uzzal et al., 2015) เกยวกบภาวะซมเศราและอาการนอนไมหลบในผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมของกลมตวอยาง จ านวน 316 คน ทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมมากกวา 3 เดอน ในการศกษาครงนใชเครองมอในการประเมนอาการนอนไมหลบ คอแบบประเมนดชนชวดความรนแรงของอาการนอนไมหลบ ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางมภาวะซมเศราและอาการนอนไมหลบสงถงรอยละ 92.6 และ 91.1 ตามล าดบ และยงพบวาระดบฮโมโกลบน (hemoglobin) ต ามความเกยวของกบภาวะซมเศราและอาการนอนไมหลบ

ส าหรบในประเทศไทย การศกษาทผานมาเกยวกบประสบการณอาการนอนไมหลบ พบเพยงการศกษาในกลมผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม จากการศกษาของดวงจต (2550) เกยวกบประสบการณ การจดการ และผลลพธของการนอนไมหลบในผปวยไตเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ในการศกษาครงนมการใชเครองมอ คอ แบบสมภาษณ ประสบการณการมอาการนอนไมหลบ แบบสมภาษณการจดการกบอาการนอนไมหลบ และแบบ สมภาษณผลลพธของการนอนไมหลบ เปนเครองมอทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ผล การศกษาพบวา กลมตวอยางมการรบรถงอาการนอนไมหลบในลกษณะตนนอนแลวรสกวาพกผอนไม เพยงพอ รอยละ 97 ออนเพลยและงวงนอนชวงกลางวนมากทสด ประเมนระดบความรนแรงและ

34

ผลกระทบตอการด าเนนชวตในระดบปานกลาง รอยละ 96 สาเหตซงรบกวนท าใหเกดอาการมากทสด คอ ภาวะเครยดและวตกกงวล รองลงมาคอ หายใจเหนอยและอณหภมหองรอนหรอเยนเกนไป วธการจดการทกลมตวอยางปฏบตและไดผลมาก คอ การท าสมาธหรอสวดมนตกอนนอน ผลลพธภายหลงของการจดการอาการนอนไมหลบสวนใหญอยในระดบปานกลาง และพบวาเพศ อาย ระดบการศกษา รายได ระยะเวลา และจ านวนครงในการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม สามารถท านายผลลพธของการมอาการนอนไมหลบในผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมไดรอยละ 18.7 (R2 = .187, p < .01)

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา การศกษาทเฉพาะเจาะจงเกยวกบอาการนอนไมหลบในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองยงมจ านวนจ ากด สวนใหญพบการศกษาในภาพรวมของการนอนหลบผดปกต ส าหรบในประเทศไทยพบเพยงการศกษาประสบการณการนอนไมหลบในกลมผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม อยางไรกตาม ประสบการณการมอาการของบคคลทมตอความเจบปวย ซงจะแตกตางกนไปตามลกษณะสวนบคคลและลกษณะความผดปกตทเกดขน (Dodd et al., 2001) ผวจยจงมสนใจทจะศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทอง โดยศกษาทง 3 มต ไดแก การรบร การประเมน และการตอบสนองตออาการนอนไมหลบทเกดขนในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

วธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

อาการนอนไมหลบเปนอาการทสงผลกระทบตอรางกาย จตใจ สงคม อารมณ สงผล

และคณภาพการนอนหลบ (Iliescu et al., 2004)) ผปวยจงมการเลอกใชวธในการจดการกบอาการนอนไมหลบ เพอบรรเทาอาการใหลดลงหรอท าใหอาการหายไป (Dodd et al., 2001) เปาหมายหลกของการจดการอาการนอนไมหลบ ประกอบดวย การปรบปรงคณภาพการนอนหลบ หรอเวลาในการนอนหลบ และแกไขภาวะผดปกตทเกดจากอาการนอนไมหลบซงสงผลตอการใชชวตประจ าวน และความผดปกตของรางกาย วธการจดการอาการนอนไมหลบ แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ (1) การรกษาโดยไมใชยา และ (2) การรกษาโดยใชยา (Schutte-Rodin et al., 2008) มรายละเอยดดงน

1. การรกษาโดยไมใชยา

1.1 การสรางสขอนามยการนอนหลบทด ไดแก (1) นอนหลบเมองวงนอน เทานน (2) ไมควรใชยานอนหลบดวยตนเองโดยไมปรกษาแพทย (3) ตนนอนและเขานอนใหเปนเวลา

35

(4) การออกก าลงกายอยางนอย 4 ชวโมงกอนเขานอน (5) ฟงเพลงเพอความผอนคลายกอนนอน (6) ใชทนอนส าหรบนอนเทานน (7) งดการดมกาแฟ เครองดมกระตนอน ๆ อาหาร การสบบหร การ ดมแอลกอฮอลกอนเขานอนอยางนอย 4-6 ชวโมง (8) ดมนมกอนเขานอน (9) อาบน าอนกอนเขา นอน 90 นาท น าอนจะท าใหเพมอณหภมในรางกาย แตเมออณหภมในรางกายลดลง จะท าใหรสกงวงนอน และรสกหลบสบาย (10) จดทนอนและสงแวดลอมภายในหองนอนใหเหมาะแกการนอนหลบ เชน ใชผามาน การใชหฟง หรอทเกบเสยง การใชเครองระบายอากาศ (Novak et al., 2006)

1.2 การบ าบดความคดและพฤตกรรมส าหรบภาวะนอนไมหลบ (cognitive behavioral therapy for insomnia: CBT-I) มเปาหมายเพอการปรบปรงคณภาพการนอนหลบ ลดการใชยานอนหลบ และเพอคณภาพชวตดานสขภาพทดขน (Novak et al., 2006) ประกอบดวยการรกษาทใชหลายเทคนคมาผสมผสานกน ไดแก การบ าบดดวยการจ ากดระยะเวลาการนอน ดวยการลดชวงเวลาทอยบนเตยงโดยไมหลบ การบ าบดดวยการควบคมสงเรา การบ าบดทางความคด การใหความรเรองสขอนามยของการหลบ (sleep hygiene) และเทคนคฝกผอนคลายกลามเนอ (relaxation technique) (วรตมและพเชฐ, 2559) มรายละเอยดดงน

1.2.1 การบ าบดดวยการจ ากดระยะเวลาการนอน (sleep restriction therapy: SRT) ใชในการฟนของแรงขบในรางกายทจะหลบ (sleep drive) ใหกลบสภาวะปกตของการรกษาสมดล (homeostasis) โดยการจ ากดระยะเวลาทผปวยนอนอยบนเตยง โดยมหลกเพอลดความสมพนธระหวางเตยงหรอหองนอนกบการตน และเพอชกน าใหเกดภาวะการขาดนอน ( sleep deprivation) เมอการนอนนอยลงกจะเพมแรงขบของรางกายทจะหลบมากขนแลวจะท าใหการหลบเกดไดเรวขน (rapid-sleep onset) ลดจ านวนครงของการตนกลางดก เพมระยะเวลาทงหมดทไดหลบ (total sleep time: TST) และเพมประสทธภาพการนอน (sleep efficiency: SE)

1.2.2 การบ าบดดวยการควบคมสงเรา (stimulus control therapy) วตถประสงคหลกของการรกษาดวยวธน คอ ลดการเรยนรความสมพนธดานลบระหวางเตยง/หองนอนกบการนอน และสรางความสมพนธใหมระหวางเตยงหรอหองนอนกบการนอนหลบปกตหลกการมพนฐานอางองจากทฤษฎของการเรยนร โดยเชอวาความยากล าบากในการนอนอาจเกดจากเตยงหรอหองนอนจนกลายเปนเงอนไขส าหรบความกงวลหรอสงเราซงสมพนธกบความลมเหลวในการพยายามทจะใหหลบ

1.2.3 การบ าบดทางความคด (cognitive therapy) การรกษาดวยวธนเนนเฉพาะเจาะจงไปทการคนหาความเชอ (identifying beliefs) ทไมถกตองของผปวยและแทนทความเชอเหลานนดวยความเชอใหม และทศนคตใหมทปรบเปลยนใหดขน กระบวนการความคดเกยวกบความเชอ และทศนคตนนเกดขนไดทงกลางวนและกลางคน โดยกระบวนการความคดในชวงกลางคนนน ผปวยมกคดถงผลทจะตามมาในเวลากลางวนเมอลกจากเตยงในวนรงขน การรกษาดวยการใหความรความเขาใจ (psychoeducation) และการปรบโครงสรางทางความคดเสย

36

ใหม (cognitive restructuring) จะท าใหผปวยไดรบค าอธบายเพอไปตรวจสอบความเชอและทศนคตทผด ๆ ของตนเกยวกบการนอน

1.2.4 การใหความรเรองสขอนามยของการหลบ (sleep hygiene) เพอเพมเงอนไขทางพฤตกรรมและสภาวะแวดลอมทท าใหเกดการพฒนาทงปรมาณและคณภาพของการนอนพรอม ๆ กบการลดหรอเลกการกระท าทพบบอยวารบกวนการนอน

1.2.5 เทคนคฝกผอนคลายกลามเนอ (relaxation technique) เปนการรกษาเพอมงแกไขทสงเราทางสรรวทยา (physiological arousal) และการกระตนทางความคด (cognitive arousal) ของผปวยทมความกงวลมากไปโดยมเวลาเขานอนเปนสงกระตน ไดแก การผอนคลายกลามเนออยางตอเนอง (progressive muscle relaxation) การฝกคมจต (autogenic training) การตอบกลบทางชวภาพ (biofeedback) การฝกจนตนาการ (imaginary training) การท าสมาธ (meditation) และการสะกดจต (hypnosis)

จากการศกษาของเฉนและคณะ (Chen et al., 2008) เกยวกบการบ าบดความคดและพฤตกรรมส าหรบการรบกวนการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการศกษาแบบการทดลองแบบสมและมกลมควบคม ในกลมตวอยางจ านวน 24 คน แบงเปน กลมทดลองทไดรบการบ าบดความคดและพฤตกรรม และความรเรองการสรางสขอนามยการนอนหลบทด จ านวน 13 คน กลมควบคมทไดรบเพยงแคความรเรองการสราง สขอนามยการนอนหลบทด จ านวน 11 คน ท าการศกษาเปนเวลา 4 สปดาห ผลการศกษา พบวา กลมทดลองมคณภาพการนอนหลบดกวากลมควบคม แตในการศกษาครงนมขอจ ากดคอมขนาดกลม ตวอยางนอย และใชเวลาในการตดตามผลคอนขางสน และมกลมตวอยางบางคนมการใชยานอนหลบควบคไปดวยในระหวางการท าการศกษา อาจมผลตอความนาเชอถอของผลการศกษาทได

2. การรกษาโดยใชยา เปาหมายของการใชยาในการจดการอาการนอนไมหลบจะมเปาหมายทคลายกบ

การรกษาแบบพฤตกรรมบ าบด คอ ปรบปรงคณภาพการนอนหลบ สงเสรมการท าหนาทในชวตประจ าวน เพอลดการเรมนอนหลบยากและการตนในชวงของการนอนหลบ และเพอเพมเวลานอนหลบรวม ปจจยในการเลอกใชยา ควรพจารณาโดย (1) รปแบบอาการ (2) เปาหมายการรกษา (3) การตอบสนองตอการรกษาทผานมา (4) ความตองการของผปวย (5) ราคา (6) ความพรอมของการรกษารปแบบอน (7) สภาพความผดปกตรวมอน ๆ (8) ขอหามตาง ๆ และ (9) การมปฏกรยาของยาเมอใชรวมกน (Schutte-Rodin et al., 2008)

การรกษาโดยการใชยาแบงกลมยาทใชไดดงนคอ (1) ยากลมเบนโซไดอะซปน (benzodiazepines) แบงตามการออกฤทธ ไดแก การออกฤทธระยะยาว (long acting) เชน

37

ฟลราซแพม (flurazepam) การออกฤทธระยะปานกลาง (intermediate acting) เชน ลอราซแพม (lorazepam) การออกฤทธระยะสน (short acting) เชน ไตรอาโซแลม (triazolam) (2) ยากลมนอนเบนโซไดอะซปน (nonbenzodiazepines) แบงตามการออกฤทธ ไดแก การออกฤทธระยะปานกลาง เชน เอสโซพโลน (eszopiclone) ออกฤทธระยะสนถงปานกลาง (short-to-intermediate) เชนโซลพเดม (zolpidem) ออกฤทธระยะสน เชน ซาลพลอน (zaleplon) (3) เมลาโทนน อะโกนสต (melatonin agonist) เปนการออกฤทธระยะสน และ (4) ยาอน ๆ ไดแก ยารกษาอาการซมเศรา (antidepressant) ยาแกแพ ยาสมนไพร และฮอรโมนตาง ๆ โดยยาทออกฤทธระยะสน มกใชในผปวยทมปญหาการนอนหลบยากในชวงเรมตน สวนยาทออกฤทธระยะปานกลาง มกใชในผปวยท มปญหาเรองการตนกลางดกบอย ๆ ผลขางเคยงไดแก สญเสยความทรงจ าแบบไปขางหนา (anterograde amnesia) อาการถอนยา (withdrawal effect) และเมอหยดยากะทนหนกอาจกอใหเกดอาการถอนยา คอ อาการนอนไมหลบ (rebound insomnia) (พชญาและคณะ, 2554)

จากการศกษาเกยวกบการใชยากลมโอปออยด (opioid) และเบนโซไดอะซปนในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต โดยการทบทวนหลกฐานเชงประจกษจ านวน 15 เรอง มกลมตวอยางจ านวน 75-12,782 คน ผลการศกษา พบวา มการใชยากลมน รอยละ 8-26 ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต และพบวาการใชยามความสมพนธทางบวกกบระยะเวลา (ป) ทไดรบการลางไต อยางมนยส าคญทางสถต (p < .0001) คอมการใชยาเพมมากขนในผปวยทมระยะเวลา (ป) ทไดรบการลางไตมากขน (Wyne et al., 2011) นอกจากน มจากการศกษาทผานมาในกลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมจ านวน 10 คน เกยวกบการใชยาซาลพลอนเมอเปรยบเทยบกบยาหลอก (placebo) ผลการศกษา พบวา ยาซาลพลอนสามารถลดระยะเวลากอนหลบได คอ ท าใหเรมตนหลบไดงายขน และท าใหคณภาพการนอนหลบดขน อยางมนยส าคญทางสถต (p < .01) (Sabbatini et al., 2003) และในการศกษาเกยวกบการเปรยบเทยบผลของยาโซลพเดมและยาโคลนาซแพม (clonazepam) ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมจ านวน 23 คน ศกษาแบบการทดลองแบบไขวมการสมกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา ยาทงสองตวมผลท าใหคณภาพการนอนหลบดขน แตอยางไรกตาม พบวา ยาโคลนาซแพมมประสทธภาพในการลดคะแนนแบบประเมนคณภาพการนอนหลบไดมากกวา (เพมคณภาพการนอนหลบไดดกวา) อยางมนยส าคญทางสถต (p = .03) สวนยาโซลพเดม ในการศกษาครงน พบวา เปนยาทผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมสามารถทนตอยาไดดกวาการใชยาโคลนาซแพม (Dashti-Khavidak et al., 2011)

ในการศกษาครงน ผวจยท าการศกษาถงวธการตาง ๆ ทผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองใชจดการกบอาการนอนไมหลบดวยตนเองและประสทธผลของแตละวธทผปวยเลอกใช

38

ผลลพธของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

อาการนอนไมหลบสงผลกระทบตอผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนอง ทงในดานรางกาย จตใจ รวมถงคณภาพชวต ท าใหเกดอาการงวงนอนระหวางวน เหนอยลา การท ากจวตรประจ าวนบกพรอง ท าใหมคณภาพชวตลดลง เพมอตราการเจบปวย การนอนโรงพยาบาล และการเสยชวต (Novak et al., 2006) ผปวยทมปญหาการนอนไมหลบ หรอนอนหลบไมตอเนอง มอาการหลบ ๆ ตน ๆ รางกายจะไมมการลดลงของความดนโลหตในชวงหลบ (nocturnal blood) เนองจากรางกายมการท างานเพมขนของระบบประสาทซมพาเทธค (sympathetic nervous system) และมภาวะการท างานลดลงของระบบประสาทพาราซมพาเธทค (parasympathetic nervous system) เกดการหลงของแคทโคลามน (catecholamine) ท าใหหลอดเลอดมการหดตว การเตนของหวใจเพมขน ความดนโลหตเพมขน ซงจะท าใหเกดความเสยงของการเกดโรคหวใจ และการท างานของไตบกพรองมากขน (Maung, Sara, Chapman, Cohen, & Cukor, 2016) นอกจากนอาการนอนไมหลบยงสงผลตอระบบภมคมกนรางกาย คอ ท าใหรากายหลงอนเตอรลคน- 6 และ เมอรเนคโครซสแฟคเตอรแอลฟาออกมามากขน สงผลใหรางกายมอณหภมสงขน ลดวงจรการนอนหลบชวงทไมมการกลอกตาอยางรวดเรว เพมการตนตว และท าใหรางกายออนแอ ภมตานทานลดลงซงอาจสงผลท าใหเกดการตดเชอไดเพมขน (Santos et al., 2007) และอาการนอนไมหลบยงท าใหเกดภาวะบกพรองของการรคดและภาวะอารมณแปรปรวน รวมทงเพมความเสยงในการเกดอบตเหตของการท างานหรอการขบรถ (Ezzat & Mohab, 2015) รวมถงสงผลตอคณภาพการนอนหลบทงในเชงปรมาณและคณภาพ (Guney et al., 2010)

ในการศกษาครงนผวจยศกษาถงผลลพธในดานสภาวะของอาการ คอ สภาวะของอาการนอนไมหลบ โดยการศกษาคณภาพการนอนหลบ ซงเปนการรบรของบคคลถงความเพยงพอและความพอใจตอการนอนหลบ เปนสงทสามารถบอกไดโดยบคคลนน ๆ วามการนอนหลบดหรอไมด มความเพยงพอหรอไมเพยงพอ (Buysses et al., 1989)

สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย เปนระยะท เกดความไมสมดลของสารตาง ๆ ใน

รางกายท าใหเกดภาวะของเสยคง การลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนรปแบบหนงของการบดบดทดแทนไตเมอการด าเนนของโรคไตมาถงระยะสดทาย แมจะเปนการรกษาทผปวยหรอญาตผดแลสามารถปฏบตไดเองทบาน มความสะดวก ไมตองมาโรงพยาบาลบอย แตผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง กยงไดรบผลกระทบทงจากพยาธสภาพของโรค

39

ผลจากการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง ท าใหเกดผลกระทบทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ผลกระทบดงกลาวทเกดขนสงผลตอการนอนหลบของผปวย ท าใหเกดการนอนหลบผดปกต

อาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนอาการทพบไดมากทสดของการนอนหลบผดปกต ปจจยทเกยวของกบอาการนอนไมหลบ ไดแก เพศ อายทมากขน โรครวม ภาวะซด อาการปวด อาการคน ภาวะเครยด วตกกงว ล และซมเศรา อาการนอนไมหลบทเกดขนสงผลกระทบ ทงดานรางกาย จตใจ อารมณ รวมถงคณภาพชวต เพมอตราการเจบปวย การนอนโรงพยาบาล การท างานของไตบกพรองมากขน รางกายออนแอ ตดเชองาย และเพมอตราการเสยชวต การจดการอาการนอนไมหลบในผปวยมทงแบบการจดการดวยตนเอง และวธทางการแพทย

ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทมประสบการณอาการนอนไมหลบแตละรายมบรบทสงแวดลอมทแตกตางกนในการด าเนนชวต และมวธการจดการอาการนอนไมหลบทแตกตางกนออกไป จงมความจ าเปนอยางยงในการเขาในประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการนอนไมหลบทผปวยใชเพอบรรเทาหรอแกไขอาการ เพอชวยเหลอดแลใหผปวยสามารถจดการกบอาการนอนไมหลบของตนเองไดอยาเหมาะสม เพอสงเสรมคณภาพการนอนหลบใหดขน

40

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

การวจยคร งน เปนการวจย เชงบรรยายว เคราะหความสมพนธ เ พอศกษา

ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง โดยมวธการด าเนนการวจยดงตอไปน ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง หนวยไตเทยม โรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคใต

กลมตวอยาง

ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง หนวยไต เทยม โรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคใต เลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามเกณฑในการคดเลอกกลมตวอยาง ดงน

เกณฑในการคดเขา 1. อาย 20 ปขนไป

2. เปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองมาอยางนอย 3 เดอน

3. มประสบการณอาการนอนไมหลบ ประเมนจากแบบประเมนอาการนอนไมหลบ โดยม คะแนนตงแต 8 คะแนนขนไป

4. สามารถสอสารและเขยนภาษาไทยได 5. เตมใจทจะเขารวมการวจย

41

เกณฑการคดออก 1. มคะแนนแบบประเมนอาการนอนไมหลบนอยกวา 8 คะแนน 2. มอาการและอาการแสดง ดงตอไปน คอ หายใจเหนอยหอบ หวใจเตนผดจงหวะ

ใจสน เหงอออก ตวเยน การค านวณขนาดกลมตวอยาง

ค านวณจากการใชวธเปดตารางอ านาจการทดสอบ (power analysis) ของโพลท

และเบค (Polit & Beck, 2008) ก าหนดระดบความเชอมนในการทดสอบระดบแอลฟาท .05 ก าหนดอ านาจการทดสอบ .80 และคาขนาดอทธพลของความสมพนธขนาดกลาง (medium effect size) มคา .30 ซงไดจากการทบทวนงานวจยทมรปแบบคลายกบงานวจยน คอ การศกษาของดวงจต (2550) เรองประสบการณ การจดการ และผลลพธของการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ไดขนาดกลมตวอยาง เทากบ 88 คน เพอปองกนการไมสมบรณของขอมล ผวจยจงเพมจ านวนกลมตวอยางอกรอยละ 15 ดงนน การศกษาครงนผวจยจงท าการเกบขอมลจากกลมตวอยางจ านวน 100 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยในครงน แบงออกเปน 5 สวน ดงน สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป มจ านวน 9 ขอ ประกอบดวย เพศ อาย ศาสนา

ประวตการสบบหร อาชพ รายได สทธในการรกษา สถานภาพสมรส และบคคลทดแลเมอเจบปวย สวนท 2 แบบบนทกขอมลทางคลนก ประกอบดวย ระยะเวลาทไดรบการวนจฉย

เปนโรคไตเรอรงระยะสดทาย ระยะเวลาการไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เวลาลางไตทางชองทองในแตละรอบ โรครวม ยาทผปวยไดรบ คาฮมาโตครต คาฮโมโกลบน คายเรย คาเครตนน คาอลบมน คาฟอสเฟต คาแคลเซยม คาไบรคารบอเนต อาการปวดและต าแหนง อาการคนและต าแหนง ในชวง 1 เดอนทผานมา

สวนท 3 เปนแบบสอบถามเกยวกบประสบการณอาการนอนไมหลบ ประกอบดวย 2 ตอน ดงน คอ ตอนท 1 แบบประเมนอาการนอนไมหลบ ใชแบบประเมนของพทรญา (2547) ดดแปลงมาจากเครองมอประเมนอาการนอนไมหลบ (Insomnia Severity Index) จากฉบบภาษาองกฤษ เปนแบบประเมนอาการนอนไมหลบทง 3 ดาน และผลกระทบจากอาการนอนไมหลบ โดยขอค าถามใชมาตรวดแบบลเครท (likert scale) จากเสนตรงมคะแนนตงแต 0-4 คะแนน ม

42

จ านวน 7 ขอ และตอนท 2 แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม มรายละเอยดดงน

ตอนท 1 แบบประเมนอาการนอนไมหลบ ขอท 1-3 ประเมนโดยลกษณะขอค าถามแบบประมาณคาเชงเสนตรง โดย

ดานซายสดมคา เทากบ 0 คะแนน และมค าก ากบวา ไมม ดานขวาสดมคา เทากบ 4 คะแนน และมค าก ากบวา รนแรงมาก

ขอท 4 ประเมนโดยลกษณะขอความแบบประมาณคาเชงเสนตรง โดย ดานซายสดมคา เทากบ 0 คะแนน และมค าก ากบวา พงพอใจมาก ดานขวาสดมคา เทากบ 4 คะแนน และมค าก ากบวา ไมพอใจอยางมาก

ขอท 5 ประเมนโดยลกษณะขอค าถามแบบประมาณคาเชงเสนตรง โดย ดานซายสดมคา เทากบ 0 คะแนน และมค าก ากบวา ไมมผลเลย ดานขวาสดมคา เทากบ 4 คะแนน และมค าก ากบวา มผลมากทเดยว

ขอท 6 ประเมนโดยลกษณะขอค าถามแบบประมาณคาเชงเสนตรง โดย ดานซายสดมคา เทากบ 0 คะแนน และมค าก ากบวา สงเกตไมเหนเลย ดานขวาสดมคา เทากบ 4 คะแนน และมค าก ากบวา เหนชดมาก

ขอท 7 ประเมนโดยลกษณะขอค าถามแบบประมาณคาเชงเสนตรง โดย ดานซายสดมคา เทากบ 0 คะแนน และมค าก ากบวา ไมเลย ดานขวาสดมคา เทากบ 4 คะแนน และมค าก ากบวา มากทเดยว

การประเมนอาการนอนไมหลบทง 3 ดาน และผลกระทบจากอาการนอนไมหลบ ประกอบดวย ค าถามจ านวน 7 ขอค าถาม ดงน

1. การเขาสการนอนหลบยาก (difficulty in initiating sleep) ประกอบดวยขอค าถามจ า นวน 1 ขอ คอ ค าถามขอท 1

2. การไมสามารถนอนหลบอยางตอเนอง (difficulty in maintaining sleep) ประกอบดวยขอค าถาม จ านวน 1 ขอ คอ ค าถามขอท 2

3. การตนชากวาปกตและไมสามารถหลบตอได (early morning awakening) ประกอบดวยขอค าถาม จ านวน 1 ขอ คอ ค าถามขอท 3

4. มผลกระทบตอการด าเนนชวตประจ าวน ประกอบดวยขอค าถามจ านวน 4 ขอ ไดแก ค าถามขอท 4, 5, 6, และ 7

เกณฑการใหคะแนน ขอค าถามใชมาตรวดแบบลเครท จากเสนตรงมคาคะแนนตงแต 0-4 คะแนน ดานซายสดของเสนตรงมคาเทากบ 0 คะแนน ไปจนถงต าแหนงทกลมตวอยางกากบาทลงบนเสนตรง หลงจากนนผวจยน าคะแนนทไดมาเปนคะแนนรวม แปลผลเปนอาการนอนไมหลบ

43

เกณฑการแปลผลคะแนน คะแนนรวมทงหมด 28 คะแนน โดยแบงระดบอาการนอนไมหลบเปน 4 ระดบ

ตามอนตรภาคชน ดงน คะแนนรวม ความหมาย 0-7 คะแนน ผปวยไมมอาการนอนไมหลบเลย

(no clinically significant insomnia) 8-14 คะแนน ผปวยมอาการนอนไมหลบระยะเรมตน

(subthreshold Insomnia) 15-21 คะแนน ผปวยมอาการนอนไมหลบระดบปานกลาง

(clinical insomnia moderate severity) 22-28 คะแนน ผปวยมอาการนอนไมหลบระดบรนแรง

(clinical insomnia severe) ในสวนของค าถามขอ 1-3 ในการศกษาครงน ผวจยไดเพมเตมในสวนของ

ค าถามเกยวกบความถของการเกดอาการ/สปดาห คอ 1 ครง/สปดาห 2 ครง/สปดาห และ 3 ครงขนไป/สปดาห โดยผวจยไมไดมการน าค าตอบของสวนนไปคดคาคะแนนหรอแปลผลรวมกบแบบประเมนอาการนอนไมหลบ ผวจยน าค าตอบไปวเคราะหเพยงแคความถ และรอยละของการเกด อาการในแตละขอ

ตอนท 2 การตอบสนองตออาการนอนไมหลบ ประกอบดวยขอความเกยวกบการตอบสนองตออาการนอนไมหลบทเกดขน จ านวน 10 ขอ แบงออกเปน 3 ดาน ดงนคอ

1. ดานรางกาย จ านวน 3 ขอ คอ ขอ (1) ปวด/มนศรษะ (2) เมอยลา/ออนลา (3) งวงนอนตอนกลางวน

2. ดานจตใจ/อารมณ จ านวน 3 ขอ คอ ขอ (4) หงดหงด (5) แรงจงใจลดลง/หมดก าลงใจ (6) กงวล

3. ดานพฤตกรรม จ านวน 4 ขอ คอ ขอ (7) สมาธสน (8) หนหนพลนแลน/ใจรอน ววาม (9) กาวราว และ (10) การปฏบตงาน/การเรยน/กจวตรประจ าวนบกพรอง

ขอค าถามแตละขอมใหเลอกตอบคอ ไมเคย หรอ เคย ไมเคย หมายถง ไมเคยเกดอาการหรอพฤตกรรมการตอบสนองตอ

อาการนอนไมหลบ เคย หมายถง เคยเกดอาการหรอพฤตกรรมการตอบสนองตอ

อาการนอนไมหลบ ความถของการเคยเกดอาการหรอพฤตกรรมการตอบสนองตออาการนอน

ไมหลบมใหเลอกตอบ คอ 1 ครง/สปดาห 2 ครง/สปดาห และ 3 ครงขนไป/สปดาห

44

สวนท 4 แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ ผวจยสร างขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ประกอบดวย ค าถามเกยวกบวธการจดการอาการดวยตวเองของผปวย เมอมอาการนอนไมหลบ จ านวน 20 ขอ โดยจดแบงเปนหมวดหม 3 ดาน ตามการก าหนดปจจยทมอทธพลของแบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ดงน คอ

1. ดานบคคล ไดแก พฤตกรรมสงเสรมการนอนหลบ และกจกรรมการผอนคลายทางดานจตใจ จ านวน 12 ขอ คอ ขอ (1) ตนนอนและเขานอนใหเปนเวลา (2) นอนเมองวงนอนเทานน (3) ไมงบหลบในเวลากลางวน (4) อานหนงสอ 10 นาท กอนเขานอน (5) งดกาแฟ ชา หรอสารกระตนอน ๆ กอนเขานอนเปนเวลา 6 ชวโมง (6) งดสรา บหรเมอใกลเวลาเขานอน (7) ออกก าลงกาย เบา ๆ เชน เดนยดเสนยดสายกอนเวลานอน 2-3 ชวโมง (8) ฟงเพลงเบา ๆ กอนนอน (9) การท าสมาธกอนนอน (10) สวดมนตกอนนอน (11) ดทวกอนเขานอน (12) เมอเขานอนแลวเปนเวลามากกวา 20 นาท แตยงไมสามารถหลบได ลกขนไปจากเตยง เมอรสกงวงจงกลบเขาหองนอนเพอลองนอนใหม

2. ดานสงแวดลอม ประกอบดวย การจดการสงแวดลอมเพอสงเสรมการนอนหลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ (13) ท าความสะอาดอปกรณเครองนอนสปดาหละครง (14) นอนใน หองทมแสงเหมาะสม (15) นอนในหองทมอณหภมเหมาะสม ไมรอนหรอเยนเกนไป อากาศถายเท สะดวก (16) นอนในหองทไมมเสยงรบกวน

3. ดานสขภาพ ประกอบดวย การจดการอาการไมสขสบายทางกาย การใช ยานอนหลบ จ านวน 4 ขอ คอ ขอ (17) การจดการอาการคน (18) การจดการอาการปวด (19) การ ใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด และ (20) วธอนๆ (โปรดระบ)

แตละวธการจดการอาการนอนไมหลบ มใหเลอกตอบ คอ ปฏบต หรอ ไมปฏบต ปฏบต หมายถง ทานมการกระท าวธการนน ๆ

เมอมอาการนอนไมหลบ ไมปฏบต หมายถง ทานไมไดมการกระท าวธการนน ๆ

เมอมอาการนอนไมหลบ ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

มใหเลอกตอบ แบงเปน 4 ระดบ คอ ไดผลมากทสด ไดผลปานกลาง ไดผลเลกนอย และ ไมไดผลเลย ไมไดผลเลย หมายถง วธการจดการอาการทปฏบต ไมชวยลดอาการ

นอนไมหลบเลย ไดผลเลกนอย หมายถง วธการจดการอาการทปฏบต ลดอาการนอนไม

หลบไดเลกนอย ไดผลปานกลาง หมายถง วธการจดการอาการทปฏบต ลดอาการนอนไม

หลบไดปานกลาง

45

ไดผลมากทสด หมายถง วธการจดการอาการทปฏบต ลดอาการนอนไมหลบไดมากทสด

สวนท 5 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก สรางโดยบชเชชและคณะ (Buysses et al., 1989) และแปลเปนฉบบภาษาไทยโดยตะวนชยและวรญ (2540) ซงเปนแบบสอบถามทประเมนดวยตนเอง เพอประเมนคณภาพการนอนหลบและการรบกวนการนอนหลบ ในระยะ 1 เดอนทผานมา ประกอบดวย 9 ขอค าถาม แบงออกเปน 7 องคประกอบ ไดแก (1) การ รายงานคณภาพการนอนหลบเชงอตนย (2) ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ (3) ระยะเวลาใน การนอนหลบแตละคน (4) ประสทธภาพของการนอนหลบโดยปกตวสย (5) การรบกวนการนอนหลบ (6) การใชยานอนหลบ และ (7) ผลกระทบตอการท ากจกรรมในเวลากลางวน

มการแบงเกณฑตามคะแนน เปนผทมคณภาพการนอนหลบด และคณภาพการนอนหลบทไมด ตามรายละเอยดของเกณฑการประเมนในแตละองคประกอบ (ภาคผนวก จ)

การแปลผล รวมคะแนนทง 7 องคประกอบของแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ม

คะแนนระหวาง 0-21 คะแนน ดงนคอ

คะแนนรวมท ≤ 5 คะแนน หมายถง คณภาพการนอนหลบด คะแนนรวมท > 5 คะแนน หมายถง มคณภาพการนอนหลบไมด

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย

การหาความตรงเชงเนอหา (content validity)

ผวจยน าแบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ไปตรวจสอบความตรงของเนอหาและความถกตองเหมาะสม โดยผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทานประกอบดวย (1) แพทยช านาญการพเศษ กลมงานอายรกรรมโรคไตและการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จ านวน 1 ทาน (2) พยาบาลผเชยวชาญดานการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จ านวน 1 ทาน และ (3) อาจารยพยาบาล ผเชยวชาญดานโรคไต จ านวน 1 ทาน ท าการตรวจสอบความสอดคลองของเนอหา และความเหมาะสมกบการน าไปใชกบผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จากนนน าผลการพจารณาแบบสอบถามจากผทรงคณวฒ มาพจารณาเปนรายขอ มาค านวณหาคาดชนความตรงเชงเนอหา (content validity index: CVI) และ

ใชเกณฑคา CVI ≥ .80 (Polit & Beck, 2008 ) โดยค านวณคา CVI จากผลพจารณาความสอดคลอง

46

ของขอค าถามกบค านยามหรอกรอบทฤษฎ และก าหนดระดบการแสดงความคดเหนเปน 4 ระดบ ดงน

1 หมายถง ขอค าถามไมสอดคลองกบค านยามเลย 2 หมายถง ขอค าถามจ าเปนจะตองมการพจารณาทบทวนและ ปรบปรงอยางมากจงจะมความสอดคลองกบค านยาม 3 หมายถง ขอค าถามจ าเปนจะตองมการพจารณาทบทวนและ

ปรบปรงเลกนอยจงจะมความสอดคลองกบค านยาม 4 หมายถง ขอค าถามมความสอดคลองกบค านยาม

โดยใชสตรในการค านวณ คอ

CVI = จ านวนขอค าถามทผเชยวชาญทกคนใหความคดเหนในระดบ 3 และ 4

จ านวนขอค าถามทงหมด

แบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ

แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ มคาดชนความตรงเชงเนอหา เทากบ 1, 1, 1, และ .88 ตามล าดบ

การตรวจสอบความเทยง (reliability)

ผวจยน าแบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอน

ไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ทตรวจสอบความตรงเชงเนอหาและไดรบการปรบปรงแกไขใหเหมาะสมตามค าแนะน าของผทรงคณวฒแลว น าไปทดลองใช (try out) กบผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมลกษณะเชนเดยวกบกลมตวอยางทใชในการวจย จ านวน 30 คน หลงจากนนน าขอมลทไดมาค านวณหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’ s alpha coefficient) แบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ผวจยค านวณคาสมประสทธแอลฟาครอนบาคไดเทากบ .84, .73, .72, และ .72 ตามล าดบ

47

ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล

วจยครงนผวจยเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง มขนตอนดงน

1. ขนเตรยมการ

1.1 ผวจยด าเนนการวจยหลงโครงรางวจยผานการพจารณาจรยธรรมจากคณะ พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการ วจยในมนษย โรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคใต ผวจยท าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมลใน การด าเนนการวจยถงผอ านวยการโรงพยาบาล

1.2 ผวจยน าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล เสนอผอ านวยการโรงพยาบาล หวหนาฝายการพยาบาล หวหนาหนวยไตเทยม เพอขออนญาตเกบขอมล โดยชแจงวตถประสงคของการวจย วธการเกบรวบรวมขอมล และขออนญาตคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด

2. ขนด าเนนการ

2.1 เมอไดรบอนญาตใหเกบขอมล ผวจยท าการส ารวจรายชอผปวย และคดเลอก

กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ตามคณสมบตทผวจยก าหนด จ านวน 100 คน

2.2 ผวจยขอความรวมมอจากหวหนาหนวยไตเทยม เปนผตดตอกลมตวอยาง เพอใหพยาบาลประจ าหนวยไตเทยมสอบถามความสมครใจ และเมอกลมตวอยางสมครใจเขารวมการวจย พยาบาลจะแนะน าผวจยแกกลมตวอยาง หลงจากนนผวจยจะอธบายใหทราบวตถประสงคของการวจย กระบวนการเกบขอมล เมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมการวจยจงขอใหลงนามในหนงสอเจตนายนยอมเขารวมวจย

2.3 เมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมการวจย และลงนามในหนงสอเจตนายนยอม เขารวมวจยแลว จากนนผวจยอธบายวธตอบแบบสอบถามใหกลมตวอยางเขาใจ ในการตอบแบบ บนทกขอมลทวไป แบบประเมนประสบการณอาการนอนไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก ในสวนของขอมลทางคลนก ผวจยบนทกจากแฟมประวตการรกษา และสมภาษณกลมตวอยางเพมเตมในกรณทมขอสงสย เมอ กลมตวอยางเขาใจดแลว ผวจยใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามดวยตนเอง โดยใชเวลาในการตอบ ประมาณ 20-30 นาท

48

2.4 การเกบรวบรวมขอมลในสวนของแบบบนทกขอมลทางคลนก ผวจยจะเปน ผกรอกขอมลของกลมตวอยางดวยตนเองจากแฟมประวตผปวย ในสวนของขอมลเกยวกบระยะเวลาทไดรบการวนจฉยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทาย ยาทผปวยไดรบ คาฮมาโตครต คาฮโมโกลบน คายเรย คาครเอตนน คาอลบมน คาฟอสเฟต คาแคลเซยม คาไบรคารบอเนต และใหผปวยตอบแบบสอบถามดวยตนเองในสวนของขอมลเกยวกบ ระยะเวลาทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เวลาลางไตทางชองทองในแตละรอบ โรคทเปนรวมกบโรคไตเรอรงระยะสดทาย อาการปวด และอาการคน

2.5 ระหวางตอบแบบสอบถาม หากกลมตวอยางมขอสงสย สามารถสอบถามผวจย ไดตลอดเวลา และหากกลมตวอยางไมสามารถอานขอความของแบบสอบถามได ผวจยจะชวยอาน ขอความใหแทนและชวยบนทกในแบบสอบถาม

2.6 ตรวจสอบความครบถวน และสมบรณของขอมลกอนเกบแบบสอบถามคน หากพบวาแบบสอบถามขอใดขาดหายไป ตอบไมครบถวน ผวจยจะซกถามจากกลมตวอยางเพมเตม

2.7 ด าเนนการเกบรวบรวมขอมล จนไดกลมตวอยางครบ จ านวน 100 คน 2.8 ผวจยน าขอมลทไดมาตรวจสอบความถกตอง และน ามาวเคราะหขอมลทางสถต

การพทกษสทธกลมตวอยาง ในการท าวจยครงน ผวจยค านงจรยธรรม จรรยาบรรณของนกวจย ผวจยไดพทกษ สทธของกลมตวอยางทกราย โดยโครงรางวจยไดรบการรบรองจากคณะกรรมการการประเมน จรยธรรมในงานวจยจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เอกสารเลขท ศธ 0521.1.05/2638 และไดผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย จากโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคใต เอกสารเลขท 34/2559 (ภาคผนวก ก) และมการจดท าเอกสารพทกษสทธกลมตวอยางแนบกบแบบสอบถาม (ภาคผนวก ข) ท าการชแจงขอมลใหกลมตวอยางทราบดวยวาจาดวยตนเองในรายละเอยดเกยวกบโครงการวจย หวขอการวจย วตถประสงคการวจย ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย อยางละเอยดครอบคลมดวยภาษาทเขาใจงาย พรอมทงชแจงใหทราบถงสทธของผเขารวมวจยในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมการวจยในครงน ซงขนอยกบความสมครใจของผเขารวมวจย และมสทธทจะยตการเขารวมวจยไดตลอดเวลา โดยจะไมมผลใด ๆ ทงในดานการรกษาพยาบาล หรอการรบบรการอน ๆ ทจะไดรบจากทางโรงพยาบาล กลมตวอยางสามารถสอบถามรายละเอยดของโครงการวจยจนกวาจะม ความเขาใจในขอมลทไดรบ การตอบแบบสอบถามในครงนไมมถกหรอผด ขอมลทงหมดของกลมตวอยางจะถกเกบเปนความลบ ไมมการระบชอ การเผยแพรผลการวจยจะกระท าในภาพรวมเพยงเทานน

49

การวเคราะหขอมล

ผวจยน าขอมลทเกบรวมรวมไดจากกลมตวอยาง และตรวจสอบความถกตองของขอมลแลว จงด าเนนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ดงน คอ

1. วเคราะหขอมลสวนบคคลทวไป ขอมลทางคลนก การตอบสนองตออาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการนอนไมหลบ โดยใชสถตเชงบรรยายโดยน ามาแจกแจงหาคาความถ รอยละ

2. วเคราะหขอมลอาการนอนไมหลบ และคณภาพการนอนหลบ โดยใชสถตเชงบรรยาย โดยน ามาแจกแจงหาคาความถ รอยละ คาพสย คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

3. วเคราะหคาความสมพนธของประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบ ตวแปรอาการนอนไมหลบและคณภาพการนอนหลบมการแจกแจงแบบโคงปกตตามขอตกลงเบองตน ผวจยใชการวเคราะหโดยใชสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson’s product moment correlation)

50

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

การวจยคร งน เปนการวจยเ ชงบรรยายว เคราะหความสมพนธ เ พอศกษา

ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ท าการคดเลอกกลมตวอยางในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑทก าหนด จ านวน 100 คน เกบขอมลในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2559 ถง เดอนมนาคม พ.ศ. 2560 ผลการวเคราะหขอมลไดน าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลทางคลนกของกลมตวอยาง สวนท 3 ประสบการณอาการนอนไมหลบของกลมตวอยาง สวนท 4 วธการจดการอาการนอนไมหลบ และประสทธภาพของวธการจดการอาการ สวนท 5 คณภาพการนอนหลบ สวนท 6 ความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอน

หลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

51

ผลการวจย

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

จากศกษาครงน พบวา กลมตวอยางเปนเพศหญง รอยละ 67 มอายอยระหวาง 23-80 ป (M = 55.11, SD = 12.50) นบถอศาสนาพทธ รอยละ 97 ไมมประวตการสบบหร รอยละ 98 ไมไดประกอบอาชพ รอยละ93 ไมมรายได รอยละ 93 สทธการรกษาใชบตรทอง รอยละ 99 สถานภาพสมรสค รอยละ 69 บคคลทดแลกลมตวอยางเมอเจบปวย คอ สาม/ภรรยา รอยละ 45 (ตาราง 1)

ตาราง 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทวไป (N = 100)

ขอมลสวนบคคล รอยละ เพศ

ชาย 33 หญง 67

อาย (ป) 20-29 ป 4 30-39 ป 8 40-49 ป 20 50-59 ป 34 60 ปขนไป (Min = 23, Max = 80, M = 55.1, SD = 12.50)

34

ศาสนา พทธ 97 อสลาม 3

ประวตการสบบหร ไมสบ 98 สบ 2

52

ตาราง 1 (ตอ) ขอมลสวนบคคล รอยละ

อาชพ ขาราชการ 1 เกษตรกรรม 4 รบจาง 1 คาขาย 1 ไมไดประกอบอาชพ 93

รายได ไมมรายได 93 1-5,000 บาท 2 5,001-10,000 บาท 4 มากกวา 10,000 บาท 1

สทธในการรกษา เบกไดกรมบญชกลาง 1 บตรทอง 99

สถานภาพสมรส โสด 11 ค 69 หมาย/หยา/แยก 20

บคคลทดแลเมอเจบปวย สาม/ภรรยา 45 ลก-หลาน 42 ญาตพนอง 12 อยคนเดยว 1

สวนท 2 ขอมลทางคลนกของกลมตวอยาง

จากการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางไดรบการวนจฉยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทายเปนระยะเวลา 1-3 ป รอยละ 48 ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนระยะเวลามากกวา 1-3 ป รอยละ 44 เวลาในการลางไตทางหนาทองแบบตอเนอง คอ เวลา 5.00-8.00 น.

53

รอยละ 99 โรคทเปนรวมกบโรคไตเรอรงระยะสดทายคอ โรคความดนโลหตสง รอยละ 93 ไดรบยาโรคความดนโลหตสง รอยละ 100 รองลงมา คอ ยาขบปสสาวะ รอยละ 88 (ตาราง 2)

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ พบวา กลมตวอยางมคาฮมาโตครตเฉลย เทากบ30.80 เปอรเซน คาฮโมโกลบนเฉลย เทากบ 10.08 เปอรเซน คายเรยในเลอดเฉลย เทากบ 46.43 มลลกรม/เดซลตร คาครเอตนนเฉลย เทากบ 9.21 มลลกรม/เดซลตร คาอลบมนเฉลย เทากบ 3.30 กรม/เดซลตร คาฟอสฟอรสเฉลย เทากบ 4.62 มลลกรม/เดซลตร คาแคลเซยมเฉลย เทากบ 8.88 มลลกรม/เดซลตร คาไบคารบอเนตเฉลย 26.60 มลลอคววาเลนท/ลตร มอาการปวด รอยละ 49 และมอาการคน รอยละ 50 (ตาราง 2)

ตาราง 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทางคลนก (N = 100)

ขอมลทางคลนก รอยละ การไดรบการวนจฉยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทาย

นอยกวา 1 ป 26 1- 3 ป 48 มากกวา 3 ปขนไป 26

ระยะเวลาทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 3 เดอน-1 ป 32 มากกวา 1 ป – 3 ป 44 มากกวา 3 ปขนไป 24

เวลาในการลางไตทางหนาทองแบบตอเนอง* เวลา 1.00-4.00 น. 4 เวลา 5.00-8.00 น. 99 เวลา 9.00-12.00 น. 95 เวลา 13.00-16.00 น. 68 เวลา 17.00-20.00 น. 80 เวลา 21.00-24.00 น. 51

โรคทเปนรวมกบโรคไตเรอรงระยะสดทาย* โรคเบาหวาน 58 โรคความดนโลหตสง 93

หมายเหต. * ตอบไดมากกวา 1 ขอ

54

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลทางคลนก รอยละ โรคหวใจและหลอดเลอด 13 โรคระบบทางเดนหายใจ 1 โรคอน ๆ ไดแก โรคเกาต ไขมนในเลอดสง 18

ยาทไดรบ* ยาขบปสสาวะ 88 ยากลอมประสาท/ยาคลายเครยด 37 ยาโรคความดนโลหตสง 90 ยาโรคไขมนในเลอดสง 10 ยาโรคเบาหวาน 27 ยาโรคเกาต 5

ฮมาโคครต (Min = 11.10, Max = 41, M = 30.80, SD = 5.68) < 37% 86 37-54% 14

ฮโมโกลบน (Min = 3.80, Max = 13.40, M = 10.08, SD = 1.91) < 12 g/dl 86 12-18 g/dl 14

ยเรยในเลอด (Min = 7.70, Max = 125, M = 46.43, SD = 19.33) < 12 mg/dl 1 12-20 mg/dl 2 > 20 mg/dl 97

ครเอตนน (Min = 3.52, Max = 17.66, M = 9.21, SD = 3.05) > 1.3 mg/dl 100

อลบมน (Min = 1.46, Max = 4.60, M = 3.03, SD = 0.64) < 3.5 g/dl 65 3.5-5.0 g/dl 35

ฟอสฟอรส (Min = 1.60, Max = 29, M = 4.62, SD = 2.90) < 3 mg/dl 15 3-4.5 mg/dl 44

หมายเหต. * ตอบไดมากกวา 1 ขอ

55

ตาราง 2 (ตอ) ขอมลทางคลนก รอยละ

> 4.5 mg/dl 41 แคลเซยม (Min = 6.20, Max = 12.30, M = 8.88, SD = 0.89)

< 9 mg/dl 55 9-11 mg/dl 43 > 11 mg/dl 2

ไบคารบอเนต (Min = 7.80, Max = 35.20, M = 26.60, SD = 3.62) < 18 mEq/l 2 18-25 mEq/l 25 > 25 mEq/l 73

อาการปวดในชวง 1 เดอนทผานมา ไมม 51 ม 49

อาคารคนในชวง 1 เดอนทผานมา ไมม 50 ม 50

สวนท 3 ประสบการณอาการนอนไมหลบของกลมตวอยาง

ระดบของอาการนอนไมหลบ

จากการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางมอาการนอนไมหลบอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 53 รองลงมาคอระดบรนแรง รอยละ 37 (ตาราง 3) ตาราง 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบของอาการนอนไมหลบ (N = 100)

ลกษณะขอมล การแปลความหมาย รอยละ คะแนน 0-7 ไมมอาการนอนไมหลบเลย 0 คะแนน 8-14 มอาการนอนไมหลบระยะเรมตน 10 คะแนน 15-21 มอาการนอนไมหลบระดบปานกลาง 53 คะแนน 22-28 มอาการนอนไมหลบระดบรนแรง 37

56

จากการศกษา พบวา อาการนอนไมหลบโดยรวมของกลมตวอยางอยในระดบ ปานกลาง (M = 20.04, SD = 4.01) (ตาราง 4)

ตาราง 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของอาการนอนไมหลบโดยรวมของกลมตวอยาง (N = 100)

ลกษณะขอมล Min Max M SD การแปลผล อาการนอนไมหลบโดยรวม 10 28 20.04 4.01 ระดบปานกลาง

ความถของการเกดอาการนอนไมหลบ จากการศกษา พบวา กลมตวอยางมอาการพยายามนอนแตไมคอยหลบ รอยละ 100

มความถของการเกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 75 อาการเมอตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ รอยละ 100 มความถของการเกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 77 และมอาการตนเรวเกนไป รอยละ 98 มความถของการเกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 62.24 (ตาราง 5) ตาราง 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามลกษณะอาการนอนไมหลบ และความถของการเกดอาการ/สปดาห (N = 100)

ลกษณะอาการ

ความถของการเกด/สปดาห

1 ครง (รอยละ)

2 ครง (รอยละ)

3 ครงขนไป (รอยละ)

1. ในชวง 1 เดอนทผานมาพยายามนอน แตไมคอยหลบ

5 20 75

2. ในชวง 1 เดอนทผานมาเมอตนขน กลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบ ไมหลบ

6

17

77

3. ในชวง 1 เดอนทผานมาตนเรวเกนไป 13.27 24.49 62.24

57

การตอบสนองตออาการนอนไมหลบ จากการศกษา พบวา กลมตวอยางมการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ ดาน

รางกาย คอ งวงนอนตอนกลางวน รอยละ 91 ความถของการเกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 76.92 รองลงมา คอ เมอยลา/ออนลา รอยละ 79 ความถของการเกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 51.90 ดานจตใจ/อารมณ คอ หงดหงด รอยละ 56 ความถของการเกดอาการ 2 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 42.86 รองลงมา คอ กงวล รอยละ 40 ความถของการเกดอาการ 2 ครง/ สปดาห รอยละ 45 ดานพฤตกรรม คอ การปฏบตงาน/การเรยน/กจวตรประจ าวนบกพรอง รอยละ 96 ความถของการเกดอาการ 2 ครง/สปดาห รอยละ 52..08 รองลงมา คอ หนหนพลนแลน ใจรอน ววาม รอยละ 15 ความถของการเกดอาการ 2 ครง/สปดาห รอยละ 46.67 (ตาราง 6) ตาราง 6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามอาการหรอพฤตกรรมการตอบสนองตออาการนอนไมหลบทเกดขน และความถของการเกด/สปดาห (N = 100)

อาการหรอพฤตกรรมการตอบสนอง

รอยละ

ความถของการเกดอาการ/สปดาห จ านวน (รอยละ)

1 ครง 2 ครง 3 ครงขนไป

ดานรางกาย

1. งวงนอนตอนกลางวน 91 4 (4.40) 17 (18.68) 70 (76.92)

2. เมอยลา/ ออนลา 79 5 (6.33) 33 (41.77) 41 (51.90) 3. ปวด/มนศรษะ 52 6 (11.54) 17 (32.69) 29 (55.77)

ดานจตใจ/อารมณ 4. หงดหงด 56 9 (16.07) 24 (42.86) 23 (41.07) 5. กงวล 40 16 (40.00) 18 (45.00) 6 (15.00)

6. แรงจงใจลดลง/หมดก าลงใจ 32 9 (28.13) 20 (62.50) 3 (9.38)

ดานพฤตกรรม 7. การปฏบตงาน/การเรยน/ กจวตรประจ าวนบกพรอง

96 5 (5.21) 50 (52.08) 41 (42.71)

8. หนหนพลนแลน/ใจรอน ววาม 15 3 (20.00) 7 (46.67) 5 (33.33)

9. กาวราว 5 2 (40.00) 0 3 (60.00) 10. สมาธสน 4 0 1 (25.00) 75 (3.00)

58

สวนท 4 วธการจดการอาการนอนไมหลบและประสทธภาพของวธการจดการอาการ

จากการศกษา พบวา วธการจดการอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางใชดานบคคลคอ นอนเมองวงนอนเทานน รอยละ 100 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 75 รองลงมา คอ ตนนอนและเขานอนเปนเวลา รอยละ 96 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 64.58 และลดการดมสรา/สบบหรเมอใกลเวลาเขานอน รอยละ 96 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไมไดผลเลย รอยละ 71.88 ดานสงแวดลอม คอ นอนในหองทไมมเสยงรบกวน รอยละ 95 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 68.42 รองลงมา คอ นอนในหองทมอณหภมเหมาะสม ไมรอนหรอเยนเกนไป อากาศถายเทสะดวก รอยละ 89 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 57.30 ดานสขภาพ คอ ใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด รอยละ 36 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลมากทสด รอยละ 66.67 รองลงมา คอ จดการอาการคน รอยละ 27 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 40.74 (ตาราง 7 และตาราง ง1)

ตาราง 7 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามวธการจดการอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางใช และประสทธภาพของการจดการแตละวธ (N = 100)

วธการจดการอาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

รอยละ ไมไดผลเลย

จ านวน (รอยละ)

เลกนอย จ านวน (รอยละ)

ปานกลาง จ านวน (รอยละ)

มากทสด จ านวน (รอยละ)

ดานบคคล

1. นอนเมองวงนอนเทานน 100 17 (17.00) 75 (75.00) 6 (6.00) 2 (2.00)

2. ตนนอนและเขานอนเปน เวลา

96 23 (23.96) 62 (64.58) 9 (9.38)

2 (2.08)

3. ลดการดมสรา/สบบหรเมอ ใกลเวลานอน

96

69 (71.88)

23 (23.96)

2 (2.08)

2 (2.08)

59

ตาราง 7 (ตอ)

วธการจดการอาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

รอยละ ไมไดผลเลย

จ านวน (รอยละ)

เลกนอย จ านวน (รอยละ)

ปานกลาง จ านวน (รอยละ)

มากทสด จ านวน (รอยละ)

ดานสงแวดลอม

4. นอนในหองทไมมเสยง รบกวน

95 19 (20.00)

65 (68.42)

11 (11.58)

0

5. นอนในหองทมอณหภม เหมาะสม ไมรอนหรอเยน เกนไปอากาศถายเทสะดวก

89 29 (32.59)

51 (57.30)

8 (8.99)

1 (1.12)

ดานสขภาพ

6. ใชยานอนหลบ/ ยาคลายเครยด

36 1 (2.78)

4 (11.11)

7 (19.44)

24 (66.67)

7. จดการอาการคน 27 6 (22.22)

11 (40.74)

8 (29.63)

2 (7.41)

สวนท 5 คณภาพการนอนหลบ

จากการศกษา พบวา กลมตวอยางทกคนมคณภาพการนอนหลบไมด รอยละ 100 (M = 14.51, SD = 3.36) (ตาราง 8)

ตาราง 8 จ านวนและรอยละของคะแนนคณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนคณภาพการนอนหลบโดยรวม (N = 100)

คณภาพการนอนหลบ คะแนน รอยละ คณภาพการนอนหลบด 0-5 0

คณภาพการนอนหลบไมด 6-21 (Min = 6, Max = 21, M = 14.51, SD = 3.36)

100

60

จากการศกษาคณภาพการนอนหลบ จ าแนกตามองคประกอบ ผลกระทบตอการท ากจกรรม และสงรบกวนการนอนหลบ พบวา กลมตวอยางมคณภาพการนอนหลบเชงอตนยอยในระดบไมคอยด รอยละ 56 ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบมากกวา 60 นาท รอยละ 32 ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนนอยกวา 5 ชวโมง รอยละ 60 ประสทธผลของการนอนหลบนอย

กวารอยละ 65 คดเปนรอยละ 67 การงวงนอนหรอเผลอหลบขณะท ากจกรรมประจ าวนมอาการ ≥ 3 ครง/สปดาห รอยละ 66 มปญหาพอสมควรเกยวกบความกระตอรอรนในการท างานใหส าเรจลลวงไป

ไดดวยด รอยละ 46 การนอนไมหลบหลงจากเขานอนไปแลวนานกวา 30 นาท มปญหา ≥ 3 ครง/

สปดาห รอยละ 63 มปญหาตนกลางดกหรอตนเชากวาปกต ≥ 3 ครง/สปดาห รอยละ 80 สงรบกวน

การนอนหลบ คอ ตนเขาหองน า ≥ 3 ครง/สปดาห รอยละ 34 มปญหารสกหนาวเกนไป ≥ 3 ครง/สปดาห รอยละ 43 (ตาราง 9 และตาราง ง2)

ตาราง 9 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามองคประกอบของคณภาพการนอนหลบ ผลกระทบตอการท ากจกรรม และสงรบกวนการนอนหลบ (N = 100)

องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ คณภาพการนอนหลบเชงอตนย

ดมาก 0 ด 5 ไมคอยด 56 ไมดเลย 39

ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ นอยกวา 15 นาท 9 ประมาณ 16-30 นาท 29 ประมาณ 30-60 นาท 30 มากกวา 60 นาท 32

ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน มากกวา 7 ชวโมง 1 ประมาณ 6-7 ชวโมง 10 ประมาณ 5-6 ชวโมง 29 นอยกวา 5 ชวโมง 60

61

ตาราง 9 (ตอ) องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ

ประสทธภาพการนอนหลบ มากกวารอยละ 85 13 รอยละ 75-84 7 รอยละ 65-74 13 นอยกวารอยละ 65 67

การงวงนอนหรอเผลอหลบขณะท ากจกรรมประจ าวน ไมเคยมอาการ 3 มนอยกวา 1 ครง/สปดาห 7 ม 1-2 ครง/สปดาห 24

ม ≥ 3 ครง/สปดาห 66

ปญหาเกยวกบความกระตอรอรนในการท างานใหส าเรจลลวงไปไดดวยด ไมเปนปญหาเลย 5 เปนปญหาบางเลกนอย 30 เปนปญหาพอสมควร 46 เปนปญหามาก 19

การนอนไมหลบหลงจากเขานอนไปแลวนานกวา 30 นาท ไมเปนปญหาเลย 17 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 2 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 63

ตนกลางดกหรอตนเชากวาปกต ไมมปญหาเลย 2 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 5 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 13 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 80

ตนเขาหองน า ไมมปญหาเลย 32 ปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 16

62

ตาราง 9 (ตอ) องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ

มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 34

รสกหนาวเกนไป ไมมปญหาเลย 26 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 6 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 25 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 43

สวนท 6 ความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบ

ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง พบวา ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบ โดยอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคาคะแนนคณภาพการนอนหลบทไมดในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อยางมนยส าคญทางสถต (r = .64, p < .01) (ตาราง 10) ตาราง 10 สมประสทธสหสมพนธเพยรสนระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง (N = 100)

ตวแปร

สมประสทธสหสมพนธเพยรสน ประสบการณอาการนอนไมหลบ คณภาพการนอนหลบ

ประสบการณอาการนอนไมหลบ 1

คณภาพการนอนหลบ .64* 1

*p < .01

63

อภปรายผลการวจย จากการศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ผวจยอภปรายผลการวจยในครงน ดงตอไปน

ขอมลสวนบคคล

การศกษาครงน พบวา กลมตวอยางเปนเพศหญง รอยละ 67 กลมตวอยางทม

ประสบการณอาการนอนไมหลบสวนใหญเปนเพศหญง อาจเนองมาจากระยะกอนและระหวางการมประจ าเดอนเกดความไมสขสบายจากอาการตาง ๆ และการเปลยนแปลงของฮอรโมนเอสโตรเจน และโพรเจสเทอโรนในระยะหมดประจ าเดอน รวมถงการเปลยนแปลงทางอารมณ การนบถอคณคาในตวเองต า ความวตกกงวล ความเครยด ซงเพศหญงมความเสยงของการเกดมากกวาเพศชาย ท าใหเพศหญงนอนไมหลบมากกวาเพศชาย (Zhang & Wing, 2006) ซงความวตกกงวล ความเครยดในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองเกดจากหลายสาเหต ไดแก กระบวนการลางไต ความเครยดจากสภาพของโรค การนอนโรงพยาบาล ภาวะแทรกซอนจากการรกษา และการตองรบประทานยาหลายชนด (Chan et al., 2016) สอดคลองกบการศกษาของอล-จาหดาลและคณะ (Al-Jahdali et al., 2010) เกยวกบอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตในประเทศซาอดอาระเบย กลมตวอยาง จ านวน 227 คน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมอาการนอนไมหลบทงหมด 138 คน เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย พบเปนเพศหญงรอยละ 51.4

กลมตวอยางสวนใหญไมไดประกอบอาชพหลงจากปวยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทายและไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง รอยละ 93 จากภาวะการเจบปวย สงผลกระทบตอการประกอบอาชพ ตองมการปรบตวเขากบการรกษา รวมทงเปลยนวถการด าเนนชวตประจ าวน ท าใหไมสามารถประกอบอาชพไดเหมอนปกต กลมตวอยางสวนใหญจงไมมรายได รอยละ 93 และตองพงพาผอนมากขน สวนใหญมสถานภาพสมรสค รอยละ 69 และมสาม/ภรรยาเปนผดแลขณะเจบปวย รอยละ 45 แมวากลมตวอยางใชสทธการรกษาบตรประกนสขภาพถวนหนาหรอบตรทอง รอยละ 99 แตกลมตวอยางสวนใหญไมมรายได อาจเกดปญหาทางดานเศรษฐกจ ซงในการมาพบแพทยทโรงพยาบาลตองมคาใชจายในการเดนทางจากตางอ าเภอเพอมาโรงพยาบาล ตองพงพาผดแลมากขนทงคาใชจายและการพามาโรงพยาบาล ท าใหเกดความเครยด และวตกกงวล และสงผลใหเกดอาการนอนไมหลบ (Novak et al., 2006)

64

ประสบการณอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทาง ชองทองแบบตอเนอง

แบบจ าลองการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) กลาววา

ประสบการณมอาการเปนการรบรของบคคลตออาการทเกดขน โดยการประเมนความหมายของอาการและการตอบสนองตออาการ โดยบคคลจะประเมนจากความรนแรง สาเหต การคกคาม และผลตอชวต การตอบสนองตออาการเปนการตอบสนองดานรางกาย จตใจ สงคม และพฤตกรรม ผลการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางสวนใหญมอาการนอนไมหลบอยในระดบปานกลาง รอยละ 53 และมอาการนอนไมหลบโดยรวมอยในระดบปานลาง (M = 20.04, SD = 4.01)

กลมตวอยางมอายเฉลย 55.11 ป (SD = 12.50) ซงอยในชวงวยผใหญตอนกลางหรอวยกลางคน ลกษณะแบบแผนการนอนหลบจงเปลยนไปเมออายมากขน จะใชเวลาในการเรมตนการนอนหลบมากขน ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนและประสทธภาพในการนอนหลบลดลง การนอนหลบในระยะทไมมการกลอกตาอยางรวดเรวลดลง (ระยะท 3 และ 4) ท าใหชวงเวลาหลบลกลดลง ท าใหมการนอนหลบไมตอเนอง มการตนเปนชวง ๆ มากขน ท าใหประสทธภาพการนอนหลบ ลดลงเมออายมากขน (Kamel & Gammack, 2006)

กลมตวอยางลางไตทางชองทอง เวลา 5.00-8.00 น. รอยละ 99 ทงการลางไตดวย ตนเองหรอมญาตเปนคนชวยในการลางไต ท าใหกลมตวอยางตองตนเรวในตอนเชาทกวนเพอลางไต ทงน แมกลมตวอยางบางสวนจะมญาตเปนผชวยเหลอในการลางไต แตการตนเรวในตอนเชา และม ขนตอนการลางไตทคอนขางยงยาก (Ellam & Wilkie, 2007) ตองใชเวลาในการเปลยนน ายาลางไตแตละครงประมาณ 30 นาท (Virga et al., 2013) ท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบ และการปรบเปลยนของนาฬกาชวภาพในรางกาย สงผลใหนอนไมหลบ (Merlino et al., 2006) นอกจากนกลมตวอยาง รอยละ 51 ตองลางไตชวงเวลากลางคน คอ เวลา 21.00 น.-24.00 น. ท าใหระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนของกลมตวอยางลดลง นอกจากนกลมตวอยางบางสวนเลอกทจะนอนหลบในชวงค าเพอตนขนมาลางไตชวงกลางดก ท าใหกลมตวอยางมการนอนหลบไมตอเนองในชวง กลางคน สงผลใหเกดอาการนอนไมหลบ (Maung et al., 2016) กลมตวอยางไดรบยาขบปสสาวะ รอยละ 88 เพอควบคมสมดลของของเหลวภายนอกเซลลและภาวะความดนโลหตสง และควบคมสมดลเกลอแร (Kumra & Bargman, 2014) ท าใหกลมตวอยางตองตนมาปสสาวะตอนกลางคนบอย ประมาณ 2-3 ครง กลมตวอยางสวนหนง หลงจากตนมาปสสาวะชวงกลางคนแลว ตองใชเวลานานในการพยายามนอนตอจนหลบ บางครงพยายามกลบไปนอนตอแตกลบนอนไมหลบจนถงตอนเชา จากลกษณะดงกลาวทงเวลาในการลางไตชวงตอนเชาการลางไต ชวงเวลากลางดก และการตนมาปสสาวะบอยชวงกลางคน ท าใหกลมตวอยางมระยะเวลาในการนอนหลบในแตละคนลดลงและนอนหลบไดไมตอเนอง สงผลตอคณภาพการนอนหลบทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ (Buysses et al., 1989)

65

ปจจยดานพยาธสภาพของโรค จากการศกษา พบวา กลมตวอยางเปนโรคความดนโลหตสงรวมกบโรคไตเรอรงระยะสดทาย รอยละ 93 เมอการท างานของไตลดลงมความเกยวของกบการเพมขนของระดบความดนโลหต และการเพมขนอยางตอเนองของระดบความดน โลหตท าใหกระบวนการท างานของไตลดลง เปนปฏกรยายอนหลบเชงบวกระหวางการท างานของไต และความดนโลหต (Judd & Calhoun, 2015) ท าใหกลมตวอยางมโรคความดนโลหตสงรวมดวย ในการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางมอาการปวดในชวง 1 เดอนทผานมา ไดแก อาการปวดแนนทอง ปวดกระดก ปวดกลามเนอตามรางกาย และปวดศรษะ รอยละ 49 ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมภาวะความดนโลหตสง ท าใหเกดอาการปวดศรษะ เวยนศรษะ ตาพรา (Ortega & Materson, 2011) มอาการปวดแนนทองจากกระบวนการลางไต การมน าในชองทอง ทองอด และการตดเชอของเยอบชองทอง นอกจากนจะมอาการปวดกระดกจากภาวะพรองวตามนด ภาวะขออกเสบจากการตกผลกของแคลเซยม ปวดกลามเนอตามรางกายจากการอกเสบของกลามเนอ ลกษณะอาการปวดดงกลาวทเกดขน ท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบ (Santoro et al., 2012) สอดคลองกบผลการศกษาของลยและคณะ (Lui et al., 2002) เกยวกบปจจยทเกยวของกบการนอนหลบผดปกตในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายชาวจนทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จ านวน 179 คน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางมอาการนอนหลบยาก ตนบอยในระหวางการนอนหลบ และการตนเรวเกนไปในตอนเชา อาการปวดกระดกและปวดขอมความสมพนธกบการรบกวนการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) การถกรบกวนขณะหลบจะท าใหการนอนหลบไมตอเนอง การตนมากกวา 3 ครงตอคน หรอตนแลวหลบตอไดยาก จะท าใหการนอนหลบไมตอเนอง บคคลทมระยะเวลาการนอนหลบตอเนองจะมคณภาพการนอนหลบด (Buysse et al., 1989)

นอกจากนการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางมอาการคนในชวง 1 เดอนทผานมา ซงเปนลกษณะของการคนทวรางกาย รอยละ 50 อาการคนในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายเกดจาก ภาวะของเสยคง ซงกระตนใหเกดอาการคนจากภาวะฮอรโมนพาราไทรอยดสงผดปกตซงเกยวของกบ โรคกระดกเมตาบอลก การเปลยนแปลงโครงสรางของผวหนงท าใหผวหนงแหง รวมถงกระบวนการอกเสบและภมคมกนผดปกต (Combs, Teixeira, & Germain, 2015) ความผดปกตของการเผาผลาญแคลเซยมท าใหเกดผลกของแคลเซยมและฟอสเฟตในผวหนง เกดการกระตนท าใหเกดอาการคน (Berger & Steinhoff, 2011) สอดคลองกบผลการศกษาทผานมา พบวา อาการคนจากภาวะของเสยคงในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองพบไดสงกวาผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม โดยพบในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทอง รอยละ 62.6 และผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม รอยละ 48.3 (Min et al., 2016) อาการคนในเวลากลางคนสงผลใหเกดการรบกวนการนอนหลบและสงผลตอคณภาพการนอนหลบ (Yngman-Uhlin & Edéll-Gustafsson, 2006)

66

กลมตวอยางมคาฮมาโตครตเฉลย เทากบ 30.80 เปอรเซนต (SD = 5.68) มคาฮโมโกลบนเฉลย เทากบ 10.08 เปอรเซนต (SD = 1.91) ซงเปนคาทต ากวาปกตแสดงถงภาวะซด ใน ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายจะมการหลงอรทโทรปอยอทนโดยไตลดลง ท าใหการสรางเมดเลอดแดงโดยไขกระดกลดลง ท าใหเกดภาวะภาวะซดเพมขน (Babitt & Lin, 2012) จากการศกษาทผานมา พบวา ภาวะซดมความสมพนธกบอาการนอนไมหลบและกลมอาการขาอยไมสขขณะพกในผปวย โรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไต อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) (Ibrahim & Wegdan, 2011) ซงอาจท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบและเปนสาเหตของอาการนอนไมหลบ

กลมตวอยางมคายเรยในเลอดเฉลย 46.43 มลลกรม/เดซลตร (SD = 19.33) มคา ครเอตนนเฉลย เทากบ 9.21 มลลกรม/เดซลตร (SD = 3.05) ซงอยในระดบทสงกวาปกต แสดงถงประสทธภาพการท างานของไตทลดลง ซงในภาวะปกตไตมหนาทรกษาสมดลของปรมาณน า เกลอแร และของเสยตาง ๆ ในรางกาย เมอประสทธภาพการท างานของไตลดลงท าใหการขบถายของเสย ประเภทโปรตนและกรดอะมโนไดลดลง เกดภาวะของเสยคง ท าใหมระดบของยเรยและครเอตนนในเลอดสง สงผลใหเกดการท างานทผดปกตของอวยวะหลากหลายระบบภายในรางกาย ไดแก เสยสมดลของน าและเกลอแร ความผดปกตของหลอดเลอดหวใจและปอด ภมตานทานลดลง ระบบทางเดนอาหาร ระบบประสาท และฮอรโมนผดปกต (Milner, 2003) ท าใหเกดภาวะความผดปกตตาง ๆ ไดแก ความดนโลหตสง เยอหมหวใจอกเสบ มน าในชองเยอหมปอด โพแทสเซยมในเลอดสง ฟอสฟอรสในเลอดสง แคลเซยมในเลอดต า แมกนเซยมในเลอดต า และภาวะกรดจากการเผาผลาญ กลามเนอออนแรง โรคเกยวกบกระดก ตอมพาราไทรอยดท างานมากผดปกต ภาวะดอตออนซลน สบสน ระดบความรสกตวเปลยนแปลง ภาวะซด ภาวะเลอดออกงายหยดยาก (Chikotas et al., 2006) ซงอาการตาง ๆ ทเกดจากภาวะของเสยคงสงผลกระทบท าใหเกดอาการนอนไมหลบได (Hanly, 2008)

กลมตวอยางมคาแคลเซยมเฉลย เทากบ 8.88 มลลกรม/เดซลตร (SD = 0.89) ซงอยระดบต ากวาปกต เกดจากภาวะตอมพาราไทรอยดระยะทตยภมท างานมากผดปกต ท าใหการสงเคราะหวตามนดลดลง ซงมผลตอการกระตนการหลงพาราไทรอยดฮอรโมน ท าใหการดดซมแคลเซยมของล าไสเขาสรางกายลดลง รวมถงระดบแคลซไทรออลทลดลงท าใหเกดภาวะแคลเซยมในเลอดต า (O’Neil, 2016) ซงภาวะดงกลาวสงผลใหเกดความผดปกตของกระดกและมการสะสมของเกลอแคลเซยมในระบบหวใจและหลอดเลอด ท าใหเกดอาการปวดกระดก ปวดกลามเนอ ความดนในหลอดเลอดปอดสง และเกดภาวะหวใจลมเหลว (สนธวสทธและพชราภรณ, 2555) ซงอาการแสดงดงกลาวอาจสงผลกระทบท าใหเกดการรบกวนการนอนหลบและเปนสาเหตของอาการนอนไมหลบ (Novak et al., 2006)

กลมตวอยางรบรถงอาการนอนไมหลบในลกษณะพยายามนอนแตไมคอยหลบ ตน

ขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ และตนเรวเกนไป ความถของอาการเกดขน ≥ 3

67

ครง/สปดาห การนอนหลบปกตในแตละคนใชเวลาประมาณ 7-9 ชวโมง โดยวงจรการนอนหลบทง ชนดทไมมการกลอกตาอยางรวดเรวและชนดทมการกลอกตาอยางรวดเรว แตละวงจรใชเวลาประมาณ 90-110 นาท แตละคนเกดขนประมาณ 4-6 วงจร (NSF, 2006) การพยายามนอนแตไมคอยหลบท าใหกลมตวอยางตองใชเวลาในการเรมตนการนอนหลบมากขน สงผลตอการเรมตนการนอนหลบในแตละวงจร การตนขนกลางดกหรอหลบ ๆ ตน ๆ และการตนเรวเกนไปท าใหวงจรการนอนหลบเกดขนไมตอเนองและสมบรณ (Krystal, Benca, & Kilduff, 2013)

กลมตวอยางมการตอบสนองตออาการนอนไมหลบดานรางกาย คอ งวงนอนตอน กลางวน ดานจตใจ/อารมณ คอ หงดหงด และดานพฤตกรรม คอ การปฏบตงาน/การเรยน/กจวตร ประจ าวนบกพรอง เมอเกดอาการนอนไมหลบท าใหนอนหลบไมเพยงพอ จงท าใหมอาการงวงนอน ตอนกลางวน และยงมผลท าใหกระแสประสาททสงมากระตนรางกายขาดหายไป ไมมความตอเนอง ท าใหมอาการงวงแทรกขนมา เปนสาเหตใหเกดการขาดสมาธในการท างาน การเรยนรและความจ า (Banks & Dinges, 2007) และสงผลกระทบทางดานอารมณ ความคด และการรบร (NSF, 2006)

อยางไรกตาม จากหลายปจจยทกลาวมาเปนสาเหตของการเกดอาการนอนไมหลบ ท าใหกลมตวอยางมการรบรถงอาการนอนไมหลบในลกษณะพยายามนอนแตไมคอยหลบ เมอตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ และลกษณะอาการตนเรวเกนไป มการรบรวาการนอนไมหลบท าใหเกดอาการงวงนอนตอนกลางวน หงดหงด การปฏบตงาน/การเรยน/กจวตรประจ าวนบกพรอง จงหาวธการจดการกบอาการนอนไมหลบ จากเหตผลดงกลาวจงท าใหกลมตวอยางมอาการนอนไมหลบอยในระดบปานกลาง ผลการศกษาในครงนแตกตางจากการศกษาของเนสเซวคและคณะ (Knezevic et al., 2012) เกยวกบความรนแรงของอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรง ผลการศกษา พบวา ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองมอาการนอนไมหลบอยในระดบทไมมความรนแรงมาก สวนใหญอยในระดบทไมมอาการนอนไมหลบ (คะแนนรวม 0 -7 คะแนน) และกลมตวอยางมการรบรถงลกษณะอาการนอนไมหลบทมลกษณะอาการพยายามนอนแตไมคอยหลบ ลกษณะอาการเมอตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ แตไมพบลกษณะอาการตนเรวเกนไปในผปวยกลมน ดงนน จะเหนไดวาอาการนอนไมหลบของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ในแตละการศกษามระดบความรนแรงแตกตางกน ทงนอาจเนองมาจากความแตกตางดานปจจยสวนบคคล ภาวะสขภาพและการเจบปวย และปจจยดานสงแวดลอมทแตกตางกน

68

วธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทาง ชองทองแบบตอเนอง วธการจดการอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางสวนใหญปฏบตมากทสดในแตละดาน มดงน

1. ดานบคคล คอ การนอนเมองวงนอนเทานน รอยละ 100 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบสวนใหญ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ75 การนอนเมองวงนอนเทานนท าใหรางกายมความพรอมในการนอนหลบ หลบไดงายขนเมอเขานอน หลบไดยาวนานขน และลดการตนระหวางการนอนหลบ (NSF, 2006) กลมตวอยางจงอาจรสกวาท าใหหลบไดงายขนและเปนวธทงายตอการปฏบต สวนใหญจงเลอกปฏบต

2. ดานสงแวดลอม คอ การนอนในหองทไมมเสยงรบกวน รอยละ 95 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบสวนใหญ คอ ไดผลเลกนอย รอยละ 65 เสยงทรบกวนตอนกลางคน มผลตอการเพมการหลงของอะดรนาลน (adrenaline) นอรอะดรนาลน (noradrenaline) และคอรตซอล (cortisol) เพมอตราการเตนของหวใจ และเพมความดนในหลอดเลอดแดง เสยงมผลกระทบตอโครงสรางของการนอนหลบ รวมถงคณภาพการนอนหลบเชงอตนย ท าใหเกดอาการหลบ ๆ ตน ๆ และระยะของการนอนหลบลกลดลง สงผลใหรบกวนการนอนหลบ (Halperin, 2014) การนอนในหองทไมมเสยงรบกวนจงอาจท าใหกลมตวอยางรสกวาการนอนหลบไมถกรบกวน นอนหลบไดสขสบาย สวนใหญจงเลอกปฏบต

จากผลการศกษาครงนจะเหนไดวาวธการจดการอาการนอนไมหลบดานบคคลและ ดานสงแวดลอม เปนวธทกลมตวอยางเลอกปฏบตมากทสด แมวาแตละวธจะมประสทธภาพเมอ ปฏบตตออาการนอนไมหลบเพยงเลกนอย อาจเนองมาจากเปนวธทกลมตวอยางปฏบตไดดวยตนเอง สามารถปฏบตไดงาย และสะดวก ผลการศกษาในครงนแตกตางกบผลการศกษาทผานมา จากการศกษาของดวงจตร (2550) เกยวกบประสบการณ การจดการ และผลลพธของการนอนไมหลบในผปวยไตเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ผลการศกษา พบวา วธการจดการทกลมตวอยางปฏบตและไดผลมาก คอ การท าสมาธหรอสวนมนตกอนนอน ซงแตกตางจากการศกษาในครงนทพบวากลมตวอยางเลอกใชวธการจดการอาการนอนไมหลบโดยการท าสมาธกอนนอนเพยงรอยละ 13 และสวดมนตกอนนอน รอยละ 47 ทงทกลมตวอยางในการศกษาครงนนบถอศาสนาพทธ รอยละ 97 ทงนเปนเพราะเปนวธทกลมตวอยางเคยปฏบต แตพบวาไมมประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ จงท าใหกลมตวอยางในการศกษาครงนไมเลอกปฏบตวธดงกลาว

3. ดานสขภาพ คอ การใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด รอยละ 36 ประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบสวนใหญ คอ ไดผลมากทสด รอยละ 24 ยาทกลมสวนใหญใช ไดแก ยาลอราซแพม ยาโคลนาซแพม และยาไดอะซแพม ซงเปนยากลมทออกฤทธโดยกดการท างานของ

69

ระบบประสาทสวนกลาง โดยสารสอประสาททเรยกวากาบา (gaba) จะจบกบต าแหนงเฉพาะทอยบนตวรบกาบา-เอ (gaba-a receptor) ซงตวรบนประกอบดวยหนวยยอยทส าคญคอ แอลฟา (alpha) เบตา (beta) และแกมมา (gamma) โดยหนวยยอยทงสามจะประกอบกน ท าหนาทเปนชองส าหรบใหสารคลอไรดไอออน (chloride ion) ผานเขาออกเซลล กาบาจะจบกบตวรบกาบา-เอ ตรงต าแหนงของหนวยยอยแอลฟาและเบตาท าใหมการผานของสารคลอไรดเขาสเซลล ท าใหเซลลประสาทสงบ จงมฤทธท าใหหลบไดด (Griffin, Kaye, Bueno, & Kaye, 2013) ในการศกษาครงนวธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด แมจะเปนวธทกลมตวอยางปฏบตแลวมประสทธภาพมากทสด แตเปนวธทกลมตวอยางเลอกปฏบตนอยกวาสองวธขางตน ทงนอาจเนองมาจากวธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด มขอก าจดคอกลมตวอยางตองไดรบการประเมนความรนแรงของอาการนอนไมหลบจากแพทยผตรวจและพจารณาถงความจ าเปนของการใชยา ท าใหวธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด เปนวธทกลมตวอยางปฏบตนอยกวาสองวธแรก แมจะเปนวธทมประสทธภาพมากทสดกตาม

นอกจากนการศกษาทผานมา ยงมการศกษาเกยวกบวธการจดการอาการนอนไม หลบอน ๆ ไดแก การศกษาของมาเนยมและคณะ (Maniam et al., 2014) เกยวกบการออกก าลง กายเพอลดอาการเมอยลาและท าใหการนอนหลบดขนในกลมผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครอง ไตเทยมระยะยาว ผลการศกษา พบวา การออกก าลงกายและการยดหยนรางกายอยางงายท าให ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายมการนอนหลบในตอนกลางคนดขน อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) อยางไรกตาม การศกษาครงน พบวา วธการจดการอาการนอนไมหลบโดยวธการออกก าลงกาย มกลมตวอยางปฏบตเพยงรอยละ 18 เทานน และเปนวธทกลมตวอยางประเมนวามประสทธภาพเพยงเลกนอยตอการจดการอาการนอนไมหลบ

จากแนวคดการจดการอาการของดอดดและคณะ (Dodd et al., 2001) ไดกลาวไววา วธการจดการอาการเรมตนจากการประเมนประสบการณอาการจากมมมองการรบรของแตละบคคล วธการจดการอาการดวยตนเองนนขนอยกบความรหรอประสบการณ วฒนธรรมและความเชอของแตละบคคลทจะเลอกปฏบต โดยมเปาหมายเพอลดความทกขทรมาน ความเจบปวย ซงวธทเลอกใชอาจจะเปนวธในการจดการดวยตนเอง การใชยา หรอขอความชวยเหลอจากบคคลากรทางการแพทย จากผลการศกษาครงนจะเหนไดวาวธการจดการอาการนอนไมหลบดานบคคลและดานสงแวดลอม เปนวธทกลมตวอยางเลอกปฏบตมากทสด แมวาแตละวธจะมประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบแคเลกนอย อาจเนองมาจากเปนวธทกลมตวอยางปฏบตไดเอง สวนวธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด แมจะเปนวธทกลมตวอยางปฏบตแลวมประสทธภาพมากทสด แตเปนวธทกลมตวอยางเลอกปฏบตนอยกวาหลายวธทปฏบตดวยตนเองขางตน อาจเนองมาจากวธการใ ชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด กลมตวอยางตองไดรบยาตามทแพทยสงเทานน วธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยดจงมผปฏบตนอยกวา

70

อยางไรกตาม จะเหนไดวาผลการศกษาครงน วธการจดการนอนไมหลบในในผปวย โรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จะมความแตกตางกบหลายการศกษาทผานมาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ทงนอาจเนองมาจากการศกษาทผานมาสวนใหญ เปนการศกษาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม การศกษาในกลมผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองยงคอนขางมอยจ ากด รวมถงความแตกตางของบรบท ภาวะสขภาพ ภาวะการเจบปวย ท าใหวธการจดการอาการนอนไมหลบในการศกษาครงนแตกตางจากการศกษาทผานมา

คณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทอง แบบตอเนอง

ผลการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางทงหมดคดเปนรอยละ 100 มคณภาพการ

นอนหลบไมด และกลมตวอยางมคณภาพการนอนหลบโดยรวมไมด (M = 14.51, SD = 3.36) สอดคลองกบการศกษาอนทผานมาเกยวกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองพบวา มคณภาพการนอนหลบไมด รอยละ 51-86.6 (Erdogan et al., 2012; Eryavuz et al., 2008; Masoumi et al., 2013; Yang et al., 2007)

เมอพจารณาแตละองคประกอบของคณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง พบวา ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบของกลมตวอยางใชเวลามากกวา 60 นาท จะเหนไดวา กลมตวอยางใชเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบนานเกนกวา 30 นาท ซงเปนลกษณะของอาการนอนหลบยาก (Buysse et al., 1989) สงผลใหชวงเวลาการนอนหลบในแตละคนสนลง ซงในวยผใหญปกตควรมระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนตงแต 7 ชวโมงขนไป (Watson et al., 2015) ในการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางงตนเรวในตอนเชาเพอลางไต คอ ชวงเวลา 5.00-8.00 น. และการลางไตชวงเวลากลางคน คอ ชวงเวลา 21.00-24.00 น. สงผลใหกลมตวอยางมระยะเวลาการนอนหลบแตละคนนอยกวา 5 ชวโมง และการใชเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบนานเกนกวา 30 นาท แสดงใหเหนถงการมคณภาพการนอนหลบเชงปรมาณลดลง (Buysse et al., 1989) สอดคลองกบผลการศกษาทผานมาของลยและคณะ (Lui et al., 2002) เกยวกบปจจยทเกยวของกบการนอนหลบผดปกตในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายชาวจนทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จ านวน 179 คน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยางมอาการนอนหลบยากมากทสด รอยละ 74.5 และจากการศกษาของเออยาวซและคณะ (Eryavuz et al., 2008) เกยวกบการเปรยบเทยบคณภาพการนอนหลบระหวางผปวยทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและการลางไตทางชองทอง จ านวน 102 คน โดยเปนผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม จ านวน 52 คน และผปวยลางไตทางชองทอง จ านวน 50 คน ผลการศกษา พบวา ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทอง ม

71

ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ 31-60 นาท รอยละ 30 รองลงมา คอ มากกวา 60 นาท รอยละ 30 และกลมตวอยางรอยละ 56 มระยะเวลาการนอนหลบแตละคนนอยกวา 5 ชวโมง

ดานประสทธภาพการนอนหลบ ผลการศกษาครงน พบวา กลมตวอยาง รอยละ 67 มประสทธภาพการนอนหลบนอยกวารอยละ 65 ทงนเนองจากประสทธภาพการนอนหลบเปนสดสวนระหวางจ านวนชวโมงในการนอนหลบจรง (ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน) กบจ านวนชวโมงทนอนอยบนเตยง ซงในการศกษาครงนกลมตวอยางมระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนสน ท าใหกลมตวอยางมระยะเวลาทนอนอยบนเตยงนาน สงผลใหกลมตวอยางมประสทธภาพการนอนหลบนอย เมอพจารณาถงสาเหตทท าใหคณภาพการนอนหลบไมด พบวา กลมตวอยางมปญหาตนกลางดกหรอตนเชากวาปกต รสกหนาวเกนไป ตนเขาหองน า ไอหรอกรนเสยงดง หายใจตดขด เจบหรอปวดตามตว รสกรอนเกนไป และปวดแนนทองหรอคนตามตว ผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองจะรสกหนาวงาย เนองมาจากหลายสาเหต ไดแก ภาวะซด ขาดธาตเหลก ภาวะขาดสารอาหารจากความอยากอาหารลดลง คลนไส อาเจยน มอาการหายใจตดขดหรอหายใจล าบาก เนองจากภาวะตงโตของทองจากแรงดนของน ายาลางไตในชองทอง (Ansari, 2011) อกทงอณภมของน าลางไตเมอปลอยเขาสชองทองยงจะท าใหมอาการหนาวมากขน เนองจากกลมตวอยางไมไดมการอนเพอปรบอณภมของน ายาลางไตกอนน ามาลางไต ท าใหมอาการหนาวขณะลางไตทางหนาทองโดยเฉพาะชวงปลอยน าเขา นอกจากนกลมตวอยางทไดรบยาขบปสสาวะ ท าใหกลมตวอยางตองตนมาปสสาวะตอนกลางคนบอย และตองตนเชาเพอลางไต มอาการคนในชวงกลางคนซงท าใหรบกวนการนอนหลบ ท าใหการนอนหลบไมตอเนอง สงผลท าใหคณภาพการนอนหลบลดลงในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (Yngman-Uhlin & Edell-Gustafsson, 2006)

สรปไดว า ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มคณภาพการนอนหลบไมด สาเหตมาจากพยาธสภาพของโรค และการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ท าใหมอาการนอนหลบยาก การนอนหลบถกรบกวนจากการรสกหนาวเกนไป หายใจตดขด เจบหรอปวดตามตว รสกรอนเกนไป ปวดแนนทองหรอคนตามตว การตนเขาหองน าบอยในชวงกลางคน การตนเรวเพอลางไตในตอนเชา และการลางไตชวงเวลากลางคน ท าใหกลมตวอยางมการนอนหลบไมตอเนอง มระยะเวลาการนอนหลบแตละคนนอยกวา 5 ชวโมง

ความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

การศกษาครงน พบวา ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคณภาพการนอนหลบ โดยอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคาคะแนนคณภาพการนอนหลบไมดในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อยางม

72

นยส าคญทางสถต (r = .64, p < .01) แสดงวาผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมอาการนอนไมหลบ จะมคณภาพการนอนหลบไมด ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมอาการนอนไมหลบมาก สงผลใหคณภาพการนอนหลบไมด

การศกษาครงน กลมตวอยางมลกษณะอาการนอนไมหลบ คอ พยายามนอนแตไมคอยหลบ ท าใหกลมตวอยางมระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบมากกวา 60 นาท การตนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ ซงเกดจากการนอนหลบถกรบกวน เมอการนอนหลบถกรบกวน รวมถงการตนขนแลวหลบตอยาก ท าใหการนอนหลบไมตอเนอง และการตนเรวเกนไป ท าใหกลมตวอยางมระยะเวลาการนอนหลบในแตละคนลดลง มประสทธภาพการนอนหลบลดลงจากการมชวโมงในการหลบจรงนอย (ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน) ลกษณะดงกลาว ท าใหคณภาพการนอนหลบเชงปรมาณของกลมตวอยางไมด (Buysse et al., 1989) รวมถงคณภาพการนอนหลบเชงคณภาพหรอคณภาพการนอนหลบเชงอตนยทกลมตวอยางรอยละ 56 รสกวาไมคอยด ดงนน เมอมอาการนอนไมหลบ จะสงผลใหมคณภาพการนอนหลบไมด สอดคลองกบการศกษาขององแมน-อลนและเอเดลล-กสทฟสสน (Yngman-Uhlin & Edell-Gustafsson, 2006) เกยวกบการประเมนคณภาพการนอนหลบดวยตนเองและอาการเหนอยลาในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองทบาน กลมตวอยางจ านวน 55 คน ผลการศกษา พบวา กลมตวอยาง รอยละ 34.5 มอาการนอนไมหลบเรอรง อาการนอนไมหลบในลกษณะอาการตนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ ระยะเวลาการนอนหลบแตละคนทนอยกวา 6 ชวโมง สามารถท านายคณภาพการนอน

หลบได รอยละ 57 อยางมนยส าคญทางสถต (R2 = .57, p ≤ .0001)

73

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยคร งน เปนการวจย เชงบรรยายว เคราะหความสมพนธ เ พอศกษา

ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไต เรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาถงความสมพนธระหวาง ประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ท าการคดเลอกกลมตวอยางในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง แบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑทก าหนด จ านวน 100 คน ณ หนวยไตเทยม โรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคใต เกบขอมลในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2559 ถง เดอนมนาคม พ.ศ. 2560

เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย 5 สวน ดงนคอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป สวนท 2 แบบบนทกขอมลทางคลนก สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบประสบการณอาการนอนไมหลบ ประกอบดวย 2 ตอน คอ ตอนท 1 แบบประเมนอาการนอนไมหลบ และตอนท 2 แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ สวนท 4 แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และสวนท 5 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก โดยแบบสอบถามทงหมดไดรบการตรวจสอบความตรงของเนอหาและความถกตองเหมาะสม โดยผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน จากนนน าไปทดลองใช (try out) กบผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมลกษณะเชนเดยวกบกลมตวอยางทใชในการวจย จ านวน 30 คน ค านวณหาคา สมประสทธแอลฟาของครอนบาค แบบประเมนอาการนอนไมหลบ แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และแบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ไดเทากบ .85, .74, .73, และ .72 ตามล าดบ

การเกบขอมล ผวจยเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง และวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปโดยใชสถตบรรยาย และวเคราะหความสมพนธโดยใชสมประสทธสหสมพนธเพยรสน

74

สรปผลการวจย

1. กลมตวอยางมอายอยระหวาง 23-80 ป (M = 55.11, SD = 12.50) เปนเพศหญง รอยละ 67 ไดรบการวนจฉยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทายมาเปนระยะเวลา 1-3 ป รอยละ 48 ไดรบการ ลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนระยะเวลามากกวา 1-3 ป รอยละ 44 เวลาในการลางไตทางหนา ทองแบบตอเนองสวนใหญ คอ เวลา 5.00-8.00 น. รอยละ 99 โรคทเปนรวมกบโรคไตเรอรงระยะ สดทายคอ โรคความดนโลหตสง รอยละ 93 ไดรบยาขบปสสาวะ รอยละ 88 ผลการตรวจทางหองปฏบตการ พบวา กลมตวอยางมคาฮมาโตครตเฉลย เทากบ 30.80 เปอรเซน มคาฮโมโกลบนเฉลย เทากบ 10.08 กรม/เดซลตร มคาอลบมนเฉลย เทากบ 3.30 กรม/เดซลตร ซงอยในระดบต ากวาเกณฑปกต มอาการปวดตามรางกาย ปวดกระดก กลามเนอ แนนทอง รอยละ 49 และมอาการ คนทวรางกาย รอยละ 50

2. กลมตวอยางมอาการนอนไมหลบอยในระดบปานกลาง รอยละ 53 และมคะแนนเฉลยอาการนอนไมหลบโดยรวมอยในระดบปานกลาง (M = 20.04, SD = 4.01) รบรถงลกษณะอาการนอนไมหลบ คอ พยายามนอนแตไมคอยหลบ รอยละ100 เกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 75 ตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ รอยละ 100 เกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 77และอาการตนเรวเกนไป รอยละ 98 เกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 62.24 การตอบสนองตออาการนอนไมหลบมากทสดในแตละดาน ไดแก ดานรางกาย คอ งวงนอนตอนกลางวน รอยละ 91 เกดอาการ 3 ครงขนไป/สปดาห รอยละ 76.92 ดานจตใจ/อารมณ คอ หงดหงด รอยละ 56 เกดอาการ 2 ครง/สปดาห รอยละ 42.86 และดานพฤตกรรม คอ การปฏบตงาน/การเรยน/ กจวตรประจ าวนบกพรอง รอยละ 96 เกดอาการ 2 ครง/สปดาห รอยละ 52.08

3. วธการจดการอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางใชมากทสดในแตละดาน ไดแก ดานบคคล คอ นอนเมองวงนอนเทานน ดานสงแวดลอม คอ นอนในหองทไมมเสยงรบกวน และดานสขภาพ คอ ใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด การนอนเมองวงนอนเทานน และการนอนในหองทไมมเสยงรบกวน เปนวธทกลมตวอยางสวนใหญปฏบต มประสทธภาพเมอปฏบตตออาการนอนไมหลบ คอ ไดผลเลกนอย วธการใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด เปนวธทกลมตวอยางเลอกปฏบตนอยกวาสองวธทขางตน แตเปนวธทกลมตวอยางปฏบตแลวมประสทธภาพมากทสด

4. กลมตวอยางทกคนมคณภาพการนอนหลบไมด รอยละ 100 และมคะแนนเฉลยคณภาพการนอนหลบโดยรวมไมด (M = 14.51, SD = 3.36 ) 5. ประสบการณอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคณภาพการนอนหลบ โดยอาการนอนไมหลบมความสมพนธทางบวกกบคาคะแนนคณภาพการนอนหลบทไมดในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง อยางมนยส าคญทางสถต (r = .64, p < .01)

75

ขอจ ากดในงานวจย 1. ผลการวจยในครงนอาจมขอจ ากดในการอางองประชากร เนองจากเกบรวบรวม ขอมลจากประชากรเพยงโรงพยาบาลเดยว และกลมตวอยางไมไดมาจากการสม อาจไมสามารถสะทอนภาพรวมของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองของประเทศไทยได 2. ในการศกษาครงน ไมไดมการศกษาถงปจจยทางดานจตสงคมทสงผลตอประสบการณอาการนอนไมหลบของกลมตวอยาง เชน การประเมนภาวะซมเศรา หรอความเครยดของกลมตวอยางทละเอยดชดเจน ซงท าใหการศกษาครงนขาดความครบถวนสมบรณของขอมลในสวนนไป ขอเสนอแนะ

1. ดานการปฏบตการพยาบาล พยาบาลควรมการประเมนอาการนอนไมหลบของผปวยอยางตอเนอง และวางแผน

การพยาบาล เพอใหการชวยเหลอการจดการอาการนอนไมหลบ และสงเสรมความสามารถในการจดการกบอาการนอนไมหลบตามบรบทของผปวยแตละคน และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง โดยเฉพาะในสวนของวธการจดการอาการนอนไมหลบทผปวยสวนใหญเลอกปฏบตดวยตนเองทบาน แตมประสทธภาพตอการจดการอาการนอนไมหลบเพยงเลกนอย ควรมการประเมนการปฏบตซ าและใหค าแนะน าเพมเตมเพอสงเสรมวธการจดการใหมประสทธภาพมากยงขน

2. ดานการวจยทางการพยาบาล ควรมการศกษาเกยวกบโปรแกรมการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไต

เรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองตอไป และควรมการศกษาถงกลมอาการอน ๆ ไดแก อาการปวด อาการคน อาการเหนอยลา ทอาจมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

3. ดานการศกษา ขอมลทไดจากการวจยครงน อาจน าไปเปนขอมลพนฐานในการอบรมเพอให

พยาบาล และบคลากรทมสขภาพ ไดตระหนกถงความส าคญของปญหาอาการนอนไมหลบในผป วยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ทงสามารถใหการดแล ปองกน แกไขอาการนอนไมหลบไดอยางเหมาะสม โดยใชวธการจดการอาการนอนไมหลบทมประสทธภาพ เหมาะสมตามหลกฐานเชงประจกษ

76

เอกสารอางอง

จราพร วรแสน. (2549). การนอนหลบและความผดปกตในการนอนหลบ (Sleep and Sleep Disorder). วารสารรามค าแหง, 23, 132-145.

ชลธมา ปนสกล. (2557). ปจจยคดสรรทสมพนธกบคณภาพการนอนหลบของผบาดเจบสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร. ดวงจต หมดจด. (2550). ประสบการณ การจดการ และผลลพธของการนอนหลบไมเพยงพอในผปวย

ไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ดวงรตน มนไธสง. (2553). ประสบการณมอาการออนลา กลวธการจดการกบอาการ และคณภาพ ชวตในผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

ตะวนชย จรประมข, และวรญ ตนชยสวสด. (2540). ปญหาคณภาพการนอนหลบของพยาบาล ประจ าการ โรงพยาบาลสงขลานครนทร. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 42(3), 123-132.

ทศนา นลพฒน. (2549). ปจจยคดสรรทเกยวของกบคณภาพการนอนหลบของผปวยไตวายเรอรง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร. ประเจษฎ เรองกาญจนเศรษฐ. (2555). Chronic Kidney Disease. ใน บญชา สถรพจน, ประเจษฎ

เรองกาญจนเศรษฐ, อนทรย กาญจนกล, อ านาจ ชยประเสรฐ, อปภมป ศภสนธ, พรรณบปผา ชวเชยร (บรรณาธการ).,…อษณา ลวระ, Essential Nephrology (หนา375-399). กรงเทพมหานคร: น าอกษรการพมพ.

พทรยา แกวแพง. (2547). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบอาการนอนไมหลบของผปวยมะเรง วยผใหญ. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

พชญา กศลารกษ, ปรารถนา สวสดสธา, และอมพร โรจนสกล. (สงหาคม 2554). Insomnia. เอกสารน าเสนอในการประชมภาควชาจตเวชศาสตร, กรงเทพมหานคร, คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด.

พงษพนธ จนทฑโร. (2551). คณภาพการนอนหลบและปจจยทรบกวนการนอนหลบในผปวยไตวาย เรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมในโรงพยาบาลของรฐ จงหวดชลบร. วารสาร วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 16(2), 65-80.

77

เมธารตน เยาวะ, พรรณวด พธวฒนะ, และสปรดา มนคง. (2552). การจดการปญหานอนไมหลบใน ผสงอายท เขารบการรกษาในโรงพยาบาล: การทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ. รามาธบดพยาบาลสาร, 15(2) , 269-283.

รภสศา แพรภทรประสทธ. (2556). การนอนหลบผดปกตและปจจยทเกยวของของผปวยไตวายเรอรง ระยะสดทายทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

วนเพญ เทศวรช. (2557). ปจจยท านายคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคมะเรงทไดรบย าเคมบ าบด. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

วรตม อนจตสกล, และพเชฐ อดมรตน. (2559). ความคดรและพฤตกรรมบ าบดส าหรบภาวะนอน ไมหลบ. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 61(1), 89-106.

ศรณาชค ทองเทยม, อรวมน ศรยกตศทธ, จงจต เสนหา, และอษฏาศ ลฬหวนชกล. (2559). อทธพล ของคณภาพการนอนหลบ ภาวะโภชนาการ และโรครวมตอคณภาพชวตในผปวยโรคไต เรอรงกอนการบ าบดทดแทนไต. วารสารพยาบาลศาสตร, 34(1), 42-52.

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2559). Thailand Renal Replacement Therapy Registry Report 2014. คนจาก http://www.nephrothai.org/images/10-11-2016/1.TRT-report-2014-_3-11-59_-final_.pdf

สนธวสทธ สธชย, และพชราภรณ สดชาฎา. (2555). ความผดปกตของสมดลแรธาตและกระดกใน โรคไตเรอรง. ศรนครนทรเวชสาร, 27(4), 415-423.

สดารตน ชยอาจ, และพวงพะยอม ปญญา. (2548). การนอนไมหลบและปจจยทเกยวของ. วารสาร สภาการพยาบาล, 20(2), 1-12.

สรเกยรต อาชานภาพ. (2551). ต าราตรวจรกษาโรคทวไป 2: 350 โรคกบการดแลรกษาและปองกน. กรงเทพมหานคร: โฮลสตก พบลชชง.

อรณศร เตชสหงส. (2556). ความผดปกตในการท างานของไต. ใน สจนดา รมศรทอง, สดาพรรณ รญ จรา, อรณศร เตชสหงส, และสภามาศ ผาตประจกษ (บรรณาธการ), พยาธสรรวทยาทางการพยาบาล เลม 2 (พมพครงท4, หนา 162- 194). กรงเทพมหานคร: สามเจรญพานชย.

Adrien, J. (2003). Neurobiology of the sleep-wake cycle. In Adrien, J., Aldrich, M. S., Autret, A., Averous, M., Baldy-Moulinier, M., Beersma, D.,…Billiard, M (Eds.), Sleep: Physiology, investigations, and medicine (pp.31-43). New York: Kluwer Academic.

78

Agarwal, R. (2015). Defining end-stage renal disease in clinical trials: a framework for adjudication. Nephrology Dialysis Transplantation, 0, 1-4. doi:10.1093/ndt/gfv289

Al-Jahdali, H. H., Khogeer, H. A., Al-Qadhi, W. A., Baharoon, S., Tamim, H., Al-Hejaili, F. F., Al-Ghamdi, S. M., & Al-Sayyari, A. A. (2010). Insomnia in chronic renal patients on dialysis in Saudi Arabia. Journal of Circadian Rhythms, 8, 1-7. doi: 10.1186/1740-3391-8-7

Ansari, N. (2011). Peritoneal Dialysis in Renal Replacement Therapy for Patients with Acute Kidney Injury. International Journal of Nephrology, 2011. doi:10.4061/2011/739794

Babitt, J. L., & Lin, H. Y. (2012). Mechanisms of Anemia in CKD. Journal of the American Society of Nephrology, 23(10), 1631-1634. doi:10.1681/ASN.2011111078

Bank, S., & Dinges, D. F. (2007). Behavioral and Physiological Consequences of Sleep Restriction. Journal of Clinical Sleep Medicine, 3(5), 519-528. Baykan, H., & Yargic, I. (2012). Depression, Anxiety Disorders, Quality of Life and Stress

Coping Strategies in Hemodialysis and Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Patients. Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 22(2), 167-176.

Berger, T. G., & Steinhoff, M. (2011). Pruritus and Renal Failure. Seminars Cutaneous Medicine Surgery, 30(2), 99-100. doi:10.1016/j.sder.2011.04.005

Bheemsain, T., & Kar, S., K. (2012). An Overview of Insomnia Management. Delhi Psychiatry Journal, 15(2), 294-301.

Bilgic, A., Akman, B., Sezer, S., Arat, Z., Ozelsancak, R., & Ozdemir, N. (2011). Daytime Sleepiness and Quality of Life in Peritoneal Dialysis Patients. Therapeutic Apheresis and Dialysis, 15(6), 565-571. doi: 10.1111/j.1744-9987.2011.00987.x

Buysse, D. J., Reynolds Iii, C. F., Monk, T. H., Berman, S. R., & Kupfer, D. J. (1989). The Pittsburgh sleep quality index: A new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Research, 28(2), 193-213. doi: 10.1016/0165-1781(89)90047-4

Chan, K. M., Cheung, C. Y., Chan, Y. H., Chan, H. W., Chak, W. L., & Chau, K. F. (2016). Prevalence and impact of anxiety and depression in Chinese peritoneal dialysis patients: a single center study. Nephrology. doi:10.1111/nep.12970

79

Chen, H., Chiang, C., Wang, H., Hung, K., Lee, Y., Peng, Y.,...Tsai, T. (2008). Cognitive-Behavioral Therapy for sleep Disturbance in Patients Undergoing Peritoneal Dialysis: A Pilot Randomized Controlled Trail. American Journal of Kidney Disease, 52(2), 314-323.

Chikotas, N., Gunderman, A., & Oman, T. (2006). Uremic syndrome and end-stage renal disease: Physical manifestations and beyond. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 18(5), 195-202. doi:10.1111/j.1745-7599.2006.00123.x

Combs, S. A., Teixeira, J. P., & Germain, M. J. (2015). Pruritus in Kidney Disease. Seminars in Nephrology, 35(4), 383-391. doi:10.1016/j.semnephrol.2015.06.009

Dashti-Khavidaki, S., Chamani, N., Khalili, H., Talasaz, A. H., Ahmadi, F., Lessan-Pezeshki, M., . . . Alimadadi, A. (2011). Comparing Effects of Clonazepam and Zolpidem on Sleep Quality of Patients on Maintenance Hemodialysis. Iranian Journal of Kidney Diseases, 5(6), 404-409.

Davison, R., & Sheerin, N. (2014). Prognosis and management of chronic kidney disease (CKD) at the end of life. Postgraduate Medical Journal, 90(1060), 98-105. doi: 10.1136/postgradmedj

Dodd, M. J., Janson, S., Facione, N., Faucett, J., Froelicher, E. S., Humphreys, J.,…Taylor, D. (2001). Advancing the science of symptom management. Journal of AdvancedNursing, 33(5), 668-676.

Drake, C. L., Roehrs, T., & Roth, a. T. (2003). Insomnia causes, consequences, and therapeutics: An overview. Depression and Anxiety, 18(4), 163-176. doi:10.1002/da.10151

Ellam, T., & Wilkie, M. (2007). Peritoneal dialysis. Medicine, 35(8), 466-469. doi:10.1016/j.mpmed.2007.05.011

Erdogan, A., Dervisoglu, E., & Kutlu, A. (2012). Sleep quality and its correlates in patients on continuous ambulatory peritoneal dialysis. Scandinavian Journal of Urology Nephrology, 46(6), 441-447. doi: 10.3109/00365599.2012.693134.

Eryavuz, N., Yuksel, S., Acarturk, G., Uslan, I., Demir, S., Demir, M., & Sezer, M.T. (2008). Comparison of sleep quality between hemodialysis and peritoneal dialysis

patients. International Urology Nephrology, 40(3), 785-791. doi: 10.1007/s11255-008-9359-2

80

Ezzat, H., & Mohab, A. (2015). Prevalence of sleep disorders among ESRD patients. Renal Failure, 37(6), 1013-1019. doi:10.3109/0886022X.2015.1044401

Griffin, C. E., Kaye, A. M., Bueno, F. R., & Kaye, A. D. (2013). Benzodiazepine Pharmacology and Central Nervous System–Mediated Effects. The Ochsner Journal, 13(2), 214-223.

Guney, I., Solak, Y., Atalay, H., Yazici, R., Altintepe, L., Kara, F.,...Turk, S. (2010). Comparison of effects of automated peritoneal dialysis and continuous ambulatory peritoneal dialysis on health-related quality of life, sleep quality, and depression. Hemodialysis International, 14(4), 515-522. doi: 10.1111/j.1542-4758.2010.00465.x

Halperin, D. (2014). Environmental noise and sleep disturbances: A threat to health? Sleep Science, 7(4), 209-212. doi: 10.1016/j.slsci.2014.11.003

Han, Li., Xiaobei, Li., Sujuan, F., Guizhi, Z., Wei, W., & Shixiang, W. (2014). Sleep disorders and its related risk factors in patients undergoing chronic peritoneal dialysis. Chinese Medical Journal, 127(7), 1289-1293.

Hanly, P. (2008). Sleep disorders and end-stage renal disease. Current Opinion in Pulmonary Medicine, 14(6), 543-550. doi: 10.1097/MCP.0b013e3283130f96. Hopkins, K. (2005). Facilitating sleep for patients with end stage renal disease. Nephrology Nursing Journal, 32(2), 189-195.

Hoey, L. M., Fulbrook, P., & Douglas, J. A. (2014). Sleep assessment of hospitalised patients: A literature review. International Journal of Nursing Studies, 51(9), 1281-1288. doi:10.1016/j.ijnurstu.2014.02.001

Ibrahim, J. M., & Wegdan, O. M. (2011). Epidemiology of sleep disorders in patients with chronic renal disease in Cairo, Egypt. The Journal of the Egyptian Public Health Association, 86(3-4), 68-72. doi: 10.1097/01.EPX.0000399136.00486.4e

Iliescu, E., Yeates, K. E., & Holland, D. C. (2004). Quality of sleep in patients with chronic kidney disease. Nephrology Dialysis Transplantation, 19(1), 95-99. doi: 10.1093/ndt/gfg423

Johnson, J. E. (2003). The Use of Music to Promote Sleep in Older Women. Journal of Community Health Nursing, 20(1), 27-35.

81

Judd, E., & Calhoun, D. A. (2015). Management of Hypertension in CKD: Beyond the Guidelines. Advance in Chronic Kidney Disease, 22(2), 116-122. doi:10.1053/j.ackd.2014.12.001

Kamel, N. S., & Gammack, J. K. (2006). Insomnia in the Elderly: Cause, Approach, and Treatment. The American Journal of Medicine, 119(6), 463-469. doi:10.1016/j.amjmed.2005.10.051

Karadaga, E., & Karadakovanb, A. (2015). The Effect of Music on the Sleep Quality and Vital Signs of the Chronic Renal Failure Patients Who are Getting Hemodialysis Treatment. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing, 7(2), 79-89. doi:10.5336/nurses.2013-34224

Kidney Disease Improving Global Outcomes (KDIGO) CKD Work Group. (2012). KDIGO 2012 clinical practice guideline for the evaluation and management of chronic kidney disease. Kidney International Supplements, 3(1), 5-14.

Knezevic, M. Z., Djordjevic, V. V., Bivolarevic, I. C., Jovic, J. J., & Djordjević, V. M. (2012). Insomnia severity in chronic kidney disease patients with various therapies. Central European Journal of Medicine, 7(1). doi:10.2478/s11536-011-0115-0

Krystal, A. D., Benca, R. M., & Kilduff, T. S. (2013). Understanding the Sleep-Wake Cycle: Sleep, Insomnia, and the Orexin System. The Journal of Clinical Psychiatry 74(supplement 1), 3-20.

Krystal, A. D., Edinger, J. D. (2008). Measuring sleep quality. Sleep Medicine, 9(suppl1), S10-S17. doi: 10.1016/S1389-9457(08)70011-X.

Kumra, R., & Bargman, J. M. (2014). A Review of Diuretic Use in Dialysis Patients. Advances in Peritoneal Dialysis, 3, 115-119.

Lee, D., Henderson, A., & Shum, D. (2004). The effect of music on preprocedure anxiety in Hong Kong Chinese day patients. Journal of Clinical Nursing, 13(3), 297-303.

Lemma, S., Patel, S. V., Tarekegn, Y. A., Tadesse, M. G., Berhane, Y., Gelaye, B., & Williams, M. A. (2012). The Epidemiology of Sleep Quality, Sleep Patterns, Consumption of Caffeinated Beverages, and Khat Use among Ethiopian College Students. Hindawi Publishing Corporation Sleep disorders, 2012, 1-11. doi:10.1155/2012/583510

82

Li, J., Guo, Q., Ye, X., Lin J., Yi, C., Mao, H.,...Yu, X. (2012). Prevalence and risk factors of sleep disturbance in continuous ambulatory peritoneal dialysis patients in Guangzhou, southern China. International Urology Nephrology, 44(3), 929-936. doi: 10.1007/s11255-011-0060-5

Lin, Y., Yang, Y., Chen, S., Chang, C., Chiu, P., & Huang, C. (2011). The depression status of patients with end-stage renal disease in different renal replacement therapies. International Journal of Urological Nursing, 5(1), 14-20. doi:10.1111/j.1749-771X.2010.01108.x

Lindner, A. V., Novak, M., Bohra, M., & Mucsi, I. (2015). Insomnia in Patients With Chronic Kidney Disease. Seminars inNephrology, 35(4), 359-372.

Lo, W. K. (2016). Metabolic syndrome and obesity in peritoneal dialysis. Kidney Research and Clinical Practice, 35(1), 10-14. doi: 10.1016/j.krcp.2015.12.007

Losso, R. L. M., Minhoto, G. R., & Riella, M. C. (2015). Sleep disorders in patients with end- stage renal disease undergoing dialysis: comparison between hemodialysis, continuous ambulatory peritoneal dialysis and automated peritoneal dialysis. International Urology and Nephrology, 47, 369-375. doi: 10.1007/s11255-014-0860-5

Lui, S. L., Ng, Flora., & Lo, W. K. (2002). Factors Associated with Sleep Disorders in Chinese Patients on Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis. Peritoneal Dialysis International, 22(6), 677-682.

Markov, D., & Goldman, M. (2006). Normal sleep and circadian rhythms: neurobiologic mechanisms underlying sleep and wakefulness. Psychiatric Clinics of North

America, 29(4), 841-853. Maniam, R., Subramanian, P., Singh, S. K. S., Lim, S. K., Chinna, K., & Rosli, R. (2014).

Preliminary study of an exercise programme for reducing fatigue and improving sleep among long-term haemodialysis patients. Singapore Medical Journal, 55(9), 476–482. doi:10.11622/smedj.2014119

Masoumi, M., Emami, A., Aghaghzvini, R., Amra, B., & Gholamrezaei, A. (2013). Sleep Quality in Patients on Maintenance Hemodialysis and Peritoneal Dialysis. International Journal of Preventive Medicine, 4(2), 165-172.

Masters, P. A. (2014). In the Clinic Insomnia. Annals of Internal Medicine, 167(1), ITC1-15. doi:10.7326/0003-4819-161-7-201410070-01004

83

Maung, S. C., Sara, A. E., Chapman, C., Cohen, D., & Cukor, D. (2016). Sleep disorders and chronic kidney disease. World Journal Nephrology, 5(3), 224-232. doi:10.5527/wjn.v5.i3.224

McCall, C., & McCall, W. V. (2012). Comparison of Actigraphy with Polysomnography and Sleep Logs in Depressed Insomniacs. Journal of Sleep Research, 21(1), 122-127. doi:10.1111/j.1365-2869.2011.00917.x.

Merlino, G., Piani, A., Dolso, P., Adorati, M., Cancelli, I., Valente, M., & Gigli, G. L. (2006). Sleep disorders in patients with end-stage renal disease undergoing dialysis therapy. Nephrology Dialysis Transplantation, 21(1), 184-190. doi: 10.1093/ndt/gfi144

Milner, Q. (2003). Pathophysiology of chronic renal failure. British Journal of Anaesthesia, 3(5), 130-133.

Min, J., Kim, S., Kim, Y. O., Jin, D. C., Song, H. C., Choi, E. J.,...Kim, Y. K. (2016). Comparison of uremic pruritus between patients undergoing hemodialysis and peritoneal dialysis. Kidney Research and Clinical Practice, 35(2), 107-113. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.krcp.2016.02.002

Mucsi, I., Molnar, M. Z., Ambrus, C., Szeifert, L., Kovacs, A. Z., Zoller, R., . . . Novak, M. (2005). Restless legs syndrome, insomnia and quality of life in patients on maintenance dialysis. Nephrology Dialysis Transplantation, 20(3), 571–577. doi:10.1093/ndt/gfh654

National Kidney Foundation. (2016). Dialysis. Retrieved from https://www.kidney.org/atoz/content/dialysisinfo.

National Sleep Foundation. (2006). Sleep-Wake Cycle: Its Physiology and Impact on Health. Retrieved from https://sleepfoundation.org/sites/default/files/SleepWakeCycle.pdf.

National Sleep Foundation. (2016). Touch great night's sleep can depend on the comfort you feel in your bedroom environment. Retrieved from https://sleepfoundation.org/bedroom/touch.php

Norman, W. M., Hayward, L. F., Geyer, J. D., & Carney, P. R. (2012). The Neurobiology of Sleep. In Allen, R. P., Anderson, W., Andrade, E., Andreaw, A., Austin, A. L., Badr, M.,…Carney, P. R (Eds.), Clinical Sleep Disorders (2nd ed., pp. 3-51). Philadephia: Wolters Kluwer.

84

Novak, M., Shapiro, C. M., Mendelessohn, D., & Mucsi, I. (2006). Diagnosis and Management of Insomnia in Dialysis Patients. Seminars in Dialysis, 19(1), 25-31.

O’connor, N. r., & Corcoran, A. m. (2012). End-Stage Renal Disease: Symptom Management and Advance Care Planning. American Family Physician, 85(7), 705-710.

O’Neill, W. C. (2016). Targeting serum calcium in chronic kidney disease and end- stage renal disease: is normal too high. International Society of Nephrology, 89, 40-45.

Opp, M. R. (2009). Sleeping to fuel the immune system: mammalian sleep and resistance to Parasites. BioMed Central Evolutionary Biology, 9(8), 1-3. doi: 10.1186/1471-2148-9-8

Ortega, L. M., & Materson, B. J. (2011). Hypertension in peritoneal dialysis patients: epidemiology, pathogenesis, and treatment. Journal of the American Society of Hypertension, 5(3), 128-136. doi:https://doi.org/10.1016/j.jash.2011.02.004

Partridge, K. A., & Robertson, N. (2011). Body-image disturbance in adult dialysis patients. Disability and Rehabilitation, 33(6), 504-510. doi:10.3109/09638288.2010.498556

Peever, J. H., & McGinty, D. (2007). Why Do We Sleep?. In Lavigne, G., Sessle, B., Choiniere, M., & Soja, P. J (Eds.), Sleep and pain (pp. 3-21). New York: IASP Press.

Polit, D. F., & Beck, C. T. (2008). Nursing research: Generating and Assessing Evidencefor nursing practice (8th ed.). Philadelphia: Wolters Klower/Lippincott Williams & Wilkins.

Quantrill, S. J., Woodhead, M. A., Bell, C. E., Hutchison, A. J., & Gokal, R. (2001). Peritoneal tuberculosis in patients receiving continuous ambulatory peritoneal dialysis. Nephrology Dialysis Transplantation, 16(5), 1024-1027. doi:10.1093/ndt/16.5.1024

Ram, R., Swarnalatha, G., Rao, C. S. S., Naidu, G. D., Sriram, S., & Dakshinamurty, K. V. (2014). Risk Factors That Determine Removal of the Catheter in Bacterial Peritonitis in Peritoneal Dialysis. Peritoneal Dialysis International, 34(2), 239-243. doi:10.3747/pdi.2012.00343

85

Sabbatini, M., Crispo, A., Pisani, A., Ragosta, A., Cesaro, A., Mirenghi, F., . . . Federico, S. (2003). Zaleplon Improves Sleep Quality in Maintenance Hemodialysis Patients. Nephron Clinical Practice, 94(4), c99-c103.

Sabry, A.A., Abo-Zenah, H., Wafa. E., Mahmoud, K., El-Dahshan, K., Hassan, A.,…Okasha, K. (2010). Sleep disorders in hemodialysis patients. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation, 21(2), 300-305.

Sands-Lincoln, M., Loucks, E. B., Lu, B., Carskadon, M. A., Sharkey, K., Stefanick, M. L., …Eaton, C. B. (2013). Sleep Duration, Insomnia, and Coronary Heart Disease Among Postmenopausal Women in the Women’s Health Initiative. Journal of Women’s Health, 22(2). doi:10.1089/jwh.2012.3918

Santoro, D., Satta, E., Messina, S., Costantino, G., Savica, V., & Bellinghieri, G. (2012). Pain in end-stage renal disease: a frequent and neglected clinical problem. Clinical Nephrology, 78(Suppl. 1), S2-S11. doi:10.5414/CNX77S104

Santos, R. V. T., Tufik, S., & De Mello, M. T. (2007). Exercise, sleep and cytokines: Is there a relation?. Sleep Medicine Reviews, 11(3), 231-239. doi:10.1016/j.smrv.2007.03.003

Schutte-Rodin, S., Broch, L., Buysse, D., Dorsey, C., & Sateia, M. (2008). Clinical Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Insomnia in Adults. Journal of Clinical Sleep Medicine, 4(5), 487–504.

Silva, A., Andersen, M. L., De Mello, M. T., Bittencourt, L. R. A., Peruzzo, D., & Tufik, S. (2008). Gender and age differences in polysomnography findings and sleep complaints of patients referred to a sleep laboratory. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 41(12), 1067-1075.

Snyder-Halpern, R., & Verran, J. A. (1987). Instrumentation to describe subjective sleep characteristics in healthy subjects. Research in Nursing & Health, 10(3), 155-163. doi:10.1002/nur.4770100307

Sofi, F., Cesari, F., Casini, A., Macchi1, C., Abbate, R., & Gensini, G. F. (2014). Insomnia and risk of cardiovascular disease: a meta-analysis. European Journal of Preventive Cardiology, 21(1), 57-64. doi:10.1177/2047487312460020

Spielman, A. J. (1986). Assessment of insomnia. Clinical Psychology Review, 6(1), 11-25. doi:http://dx.doi.org/10.1016/0272-7358(86)90015-2

86

Stuart, S., Booth, T. C., Charlotte J. C. Cash, Hameeduddin, A., Goode, J. A., Harvey, C., & Malhotra, A. (2009). Complications of Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis. Radiographics, 29(2), 441-460. doi:10.1148/rg.292085136

Toh, K. L. (2008). Basic science review on circadian rhythm biology and circadian sleep disorders. Annals Academy of Medicine, 37(8), 662-668.

United States Renal Data System. (2017). Incident and Prevalent counts by quarter:Reported Medical Evidence Form data for the incident ESRD population 2014 Q1 - 2016 Q2. Retrieve from https://www.usrds.org/qtr/default.aspx

Unruh, M. L., Buysse, D. J., Dew, M. A., Evans, I. V., Wu, A. W., Fink, N. E., . . . Meyer, K. B. (2006). Sleep Quality and Its Correlates in the First Year of Dialysis. Clinical Journal American Society of Nephrology, 1(4), 802-810. doi:10.2215/CJN.00710206

Uzzal, O. K., Islam, M. N., Ahmed, P. I., Mamun, M. A. A., Hossain, M. B., Bhuiyan, F. K., & Khan, M. F. (2015). Depression and Insomnia in Patients on Maintenance Hemodialysis. Journal of Dhaka Medical College, 24(1), 3-11.

Virga, G., Milia, V. L., Cancarini, G., & Sandrini, M. (2013). A comparison between continuous ambulatory and automated peritoneal dialysis. Journal of nephrology, 26(Suppl 21), S140-S158. doi:10.5301/JN.2013.11638

Walkove, N., Elkholy, O., Baltzan, M., & Palayew, M. (2007). Sleep and aging: Sleep disorders commonly found in older people. Canadian Medical Association

Journal, 176(9), 1299-1304. doi: 10.1503/cmaj.060792 Wang, C., Sun, Y., & Zang, H. (2014). Music therapy improves sleep quality in

acute and chronic sleep disorders: A meta-analysis of 10 randomized studies. International Journal of Nursing Studies, 51(1), 51-62. doi:10.1016/j.ijnurstu.2013.03.008

Watanabe, K., Watanabe, T., & Nakayama, M. (2014). Cerebro-renal interactions: Impact of uremic toxins on cognitive function. NeuroToxicology, 44, 184-193. doi:10.1016/j.neuro.2014.06.014

87

Watson, N. F., Badr, M. S., Belenky, G., Bliwise, D. L., Buxton, O. M., Buysse, D., . . . Heald, J. L. (2015). Recommended Amount of Sleep for a Healthy Adult: A Joint Consensus Statement of the American Academy of Sleep Medicine and Sleep Research Society. Journal of Clinical Sleep Medicine, 11(6), 591-592.

Wyne, A., Rai, R., Cuerden, M., Clark, W. F., & Suri, R. S. (2011). Opioid and Benzodiazepine Use in End-Stage Renal Disease: A Systematic Review. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 6(2), 326-333. doi:10.2215/CJN.04770610

Yang, JY., Huang, JW., Peng, YS., Chiang, SS., Yang, CS., Yang, CC.,...Chen, WY. (2007). Quality of sleep and psychosocial factors for patients undergoing peritoneal dialysis. Peritoneal Dialysis International, 27(6), 675-680.

Yngman-Uhlin, P. (2011). Sleep Problems In Patients on Peritoneal Dialysis: Prevalence, effects on Daily Life and Evaluation of Non-Pharmacological Interventions (Unpublished master’s thesis). Linkoping University, Sweden.

Yngman-Uhlin, P., & Edell-Gustafsson, U. (2006). Self-reported subjective sleep quality and fatigue in patients with peritoneal dialysis treatment at home. International Journal of Nursing Practice, 12(3), 143-152. doi:10.1111/j.1440-172X.2006.00566.x

Zhang, B., & Wing, Y. (2006). Sex Differences in Insomnia: A Meta-Analysis. Sleep, 29(1), 85-93.

Zhang, L., & Zhao, Z. (2007). Objective and subjective measures for sleep disorders. Neuroscience Bulletin, 23(4), 236-240.

88

ภาคผนวก

89

ภาคผนวก ก เอกสารรบรองจรยธรรมในการวจยและหนงสออนญาตใหใชเครองมอ

1. เอกสารรบรองจรยธรรมในการวจยประกอบดวย 2 สวน ไดแก

สวนท 1 เอกสารรบรองจรยธรรมทางการวจย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

สวนท 2 เอกสารรบรองจรยธรรมทางการวจย โรงพยาบาลสราษฏรธาน

2. หนงสออนญาตใหใชเครองมอ

90

1. เอกสารรบรองจรยธรรมในการวจย

91

92

2. หนงสออนญาตใหใชเครองมอ

93

94

95

ภาคผนวก ข การพทกษสทธของกลมตวอยาง

เอกสารชแจงส าหรบผเขารวมวจย

ชอโครงการวจย ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบใน ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

ชอผวจย นางสาว กงกมล เพชรศร นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ

สถานทวจย หนวยไตเทยม

การวจยในครงนมวตถประสงคของการวจยเพอศกษาประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และศกษาถงความสมพนธระหวางประสบการณอาการนอนไมหลบกบคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดท ายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

เมอทานเขารวมการวจยแลว สงททานจะตองปฏบต คอ การตอบแบบสอบถาม จ านวน 5 ชด ดงน (1) แบบบนทกขอมลทวไป (2) แบบบนทกขอมลทางคลนก (3) แบบประเมนประสบการณอาการนอนไมหลบ (4) แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ และ (5) แบบประเมนคณภาพการนอนหลบ โดยผวจยจะอธบายวธการตอบแบบสอบถามโดยละเอยด และเปดโอกาสใหกลมตวอยางสอบถามขอสงสย เมอกลมตวอยางเขาใจจงเรมด าเนนการตอบแบบสอบถามดวยตนเอง ใชเวลาประมาณ 20-30 นาท หากกลมตวอยางอานหนงสอไมได ผวจยเปนผอานใหกลมตวอยางฟง และใหกลมตวอยางเปนผตอบค าตอบดวยตนเอง ดฉนจงขอความรวมมอจากทานในการเขารวมการวจยในครงน ซงการเกบขอมล จะใหทานตอบแบบสอบถาม โดยขอใหทานตอบใหตรงกบความเปนจรงมากทสด

การเขารวมการศกษานจะไมท าใหเกดความเสยหายตอทานทงทางดานรางกายและจตใจ ทานสามารถตอบแบบสอบถามไดอยางอสระ ซงการใหขอมลเปนไปโดยสมครใจของทาน ขณะด าเนนการเกบขอมล อาจมความเสยงหรอความไมสบายทเกดขนจากการวจยไดแก รสกไมสบายใจทจะตอบแบบสอบถาม ซงผเขารวมการวจยสามารถแจงกบผวจยไดโดยตรง และสามารถทจะถอนตวจากการเขารวมการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลกระทบตอการรกษาพยาบาล และการไดรบบรการททานจะไดรบแตอยางใด ขณะด าเนนการเกบขอมล ถาผวจยพบวาผเขารวมวจยมอาการผดปกต เชน หายใจเหนอยหอบ คลนไส อาเจยน เหงอออก ใจสน ผวจยจะท าการชวยเหลอ ใหการพยาบาลเบองตน และสงพบแพทยทนท การเขารวมการวจยของทานครงนเปนไปดวยความสมครใจ การตอบแบบสอบถามจะไมระบชอ-นามสกลลงในรายงานการวจย ขอมลทไดจากการตอบแบบสอบถามทงหมด จะถก

96

เกบไวเปนความลบ และขอมลทไดทงหมดจะน ามาใชเปนประโยชนทางวชาการจะน าเสนองานวจยในเชงวชาการเปนภาพรวม

หากทานมปญหาหรอขอสงสยประการใดในระหวางตอบแบบสอบถาม ดฉนยนดตอบขอสงสยของทาน หรอสามารถตดตอสอบถามเกยวกบการวจยครงนไดไดตลอดเวลา ทนางสาวกงกมล เพชรศร หมายเลขโทรศพท 089- 8704866 อเมล [email protected]

ดฉนมความหวงวาจะไดรบการอนเคราะหจากทานในครงน และขอขอบคณทานเปนอยางยง ในความรวมมอในการวจยครงน

นางสาวกงกมล เพชรศร ผวจย

97

ใบยนยอมของประชากรตวอยางหรอผมสวนรวมในการวจย (Informed consent form)

ชอโครงการ ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบใน

ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ชอผวจย นางสาว กงกมล เพชรศร นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ชออาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. กนตพร ยอดใชย ค ายนยอมของผเขารวมโครงการวจย

1. ขาพเจาไดทราบรายละเอยดของโครงการวจยในเรอง วตถประสงค วธการวจย และประโยชนของการวจยโดยละเอยด

2. ขาพเจาไดรบทราบค ารบรองของผวจยวา จะเกบขอมลเฉพาะทเกยวกบต วขาพเจาไวเปนความลบ และจะเปดเผยไดเฉพาะในรปแบบทเปนการสรปผลการวจยในภาพรวมเทานน

3. ขาพเจามสทธทจะไมตอบค าถามใดๆทขาพเจาไมสะดวกในการใหขอมล และอาจ ถอนตวจากการเขารวมการศกษาครงนเมอใดกไดโดยไมตองแจงเหตผล โดยจะไมมผลใดๆตอขาพเจา

ขาพเจาไดอานขอความขางตนแลว จนมความเขาใจดทกประการและไดลงนามใน ใบยนยอมนดวยความเตมใจ

วนใหค ายนยอม วนท…………เดอน……………พ.ศ…………

ลงชอ……………………………………………….ผเขารวมวจย/ผแทนโดยชอบธรรม (……………………………………………………)

ลงชอ………………………………………………….ผวจย (นางสาวกงกมล เพชรศร)

98

ภาคผนวก ค เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เรอง ประสบการณอาการนอนไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบ

ในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

เครองมอในการวจยครงนม 5 สวน ประกอบดวย สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป สวนท 2 แบบบนทกขอมลทางคลนก สวนท 3 แบบประเมนประสบการณอาการนอนไมหลบ สวนท 4 แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ สวนท 5 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบ

ล าดบท…………………….

99

แบบสอบถาม

สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป ค าชแจง: กรณาตอบแบบสอบถามเกยวกบตวทานโดยท าเครองหมาย ลงในชอง หนาขอความทเปนค าตอบ หรอเตมค าในชองวาง

1. เพศ 1. ชาย 2. หญง

2. อาย………………………….........ป 3. ศาสนา 1. พทธ 2. อสลาม 3. ครสต 4.อน ๆ (โปรดระบ)………..…..

4. ประวตการสบบหร 1. ไมสบ 2. สบ เปนระยะเวลา…………ป หยดสบเมอ…………..

5. อาชพ 1. ขาราชการ 2. เกษตรกรรม 3. ธรกจสวนตว 4. รบจาง 5. คาขาย 6. อน ๆ (โปรดระบ)………….

6. รายได 1. ไมมรายได 2. 1-5,000 บาท 3. 5,001-10,000 บาท 4. มากกวา 10,000 บาท

7. สทธในการรกษา 1. เบกไดกรมบญชกลาง 2. เบกไดรฐวสาหกจ 3. ประกนสงคม 4. บตรทอง

5. จายเอง 6. อน ๆ (โปรดระบ)……….. 8. สถานภาพสมรส 1. โสด 2. ค 3. หมาย/หยา/แยก

9. บคคลทดแลเมอเจบปวย 1. สาม/ภรรยา 2. ลก-หลาน 3. ญาตพนอง 4. อยคนเดยว

100

สวนท 2 แบบบนทกขอมลทางคลนก

1. ทานไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองมาเปนระยะเวลา……………ป………………เดอน

2. ทานลางไตทางชองทองเวลาใดบาง โปรดระบเวลา……………………………………………………..

3. โรคทเปนรวมกบโรคไตเรอรงระยะสดทาย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ ) โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคในระบบทางเดนหายใจ อน ๆ (โปรดระบ)………………………………

4. อาการปวดในชวง 1 เดอนทผานมา 1. ไมม 2. ม โปรดระบ ต าแหนง…………………....

5. อาการคนในชวง 1 เดอนทผานมา

1. ไมม 2. ม โปรดระบ ต าแหนง……………………

101

สวนท 2 แบบบนทกขอมลทางคลนก (ผวจยจะเปนผกรอกขอมลสวนนดวยตนเองจากแฟมประวตผปวย)

1. การไดรบการวนจฉยเปนโรคไตเรอรงระยะสดทายตงแตป พ.ศ. …………………………………...

2. ยาทผปวยไดรบ 1. ยาขบปสสาวะ 2. ยากลอมประสาท/ยาคลายเครยด 3. ยาระงบปวด 4. ยาแกแพ 5. อน ๆ (โปรดระบ)……………………………………………..

3. ผลการตรวจทางหองปฏบตการลาสด วนท……………………………… Hct ………………………………………% Hb………………………………………….g/dl BUN……………………………………….mg/dl Creatinine……………………………..mg/dl Albumin…………………………………g/dl Phosphorus………………………….mg/dl. Calcium………………………………..mg/dl Bicarbonate………………………….meq/L

102

สวนท 3 แบบประเมนประสบการณอาการนอนไมหลบ ตอนท 1 แบบประเมนอาการนอนไมหลบ ค าชแจง: แบบประเมนประกอบดวย 7 ขอค าถามเกยวกบอาการนอนไมหลบของทานในชวง 1 เดอน ทผานมา โดยมชวงคะแนนความรสก 0-4 คะแนน โดยใหทานท าเครองหมาย × ลงบนเสนตรง ต าแหนงเลขคะแนนทตรงกบความรสกของทานในชวง 1 เดอนทผานมามากทสด และท าเครองหมาย ลงในชอง ทตรงกบความถของการเกดอาการ/สปดาห ในขอ 1-3

1. ในชวง 1 เดอนทผานมาทานพยายามนอนแตไมคอยหลบ

0 1 2 3 4 ไมม เลกนอย ปานกลาง รนแรง รนแรงมาก ถามอาการ ความถของการเกด/สปดาห 1 ครง/สปดาห 2 ครง/สปดาห 3 ครงขนไป/สปดาห

2. ในชวง 1 เดอนทผานมาเมอทานตนขนกลางดกแลวพยายามนอนตอแตกลบไมหลบ

0 1 2 3 4 ไมม เลกนอย ปานกลาง รนแรง รนแรงมาก

ถามอาการ ความถของการเกด/สปดาห 1 ครง/สปดาห 2 ครง/สปดาห 3 ครงขนไป/สปดาห

103

3. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานตนเรวเกนไป

0 1 2 3 4 ไมม เลกนอย ปานกลาง รนแรง รนแรงมาก

ถามอาการ ความถของการเกด/สปดาห 1 ครง/สปดาห 2 ครง/สปดาห 3 ครงขนไป/สปดาห

4. ความพงพอใจกบสภาพการนอนในปจจบน

0 1 2 3 4

พงพอใจมาก พงพอใจ พงพอใจปานกลาง ไมพงพอใจ ไมพอใจอยางมาก

5. ปญหาการนอนไมหลบของทานมผลตอการด าเนนชวตประจ าวนในระดบไหน 0 1 2 3 4

ไมมผลเลย มผลนอย คอนขางมผล มผลมาก มผลมากทเดยว

104

6. การนอนไมหลบสงผลตอการด าเนนชวตของทาน จนคนอน ๆ สงเกตเหนได 0 1 2 3 4

สงเกตไมเหนเลย เลกนอย บาง มาก เหนชดมาก

7. ทานรสกกงวลหรอหดหแคไหนกบการนอนไมหลบ 0 1 2 3 4

ไมเลย เลกนอย บาง มาก มากทเดยว

105

ตอนท 2 แบบประเมนการตอบสนองตออาการนอนไมหลบ ค าชแจง: : แบบสอบถามนเปนขอความเกยวกบการตอบสนองตออาการนอนไมหลบทเกดขน โดยท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความถของการสนองตอการอาการนอนไมหลบ ในลกษณะตางๆตามขอความทก าหนดให ในรอบ 1 เดอนทผานมา

ขอ

อาการหรอพฤตกรรมการตอบสนอง

ไมเคย

(0)

เคย

(1)

ความถของการเกด/สปดาห

1 ครง

(1)

2 ครง

(2)

3 ครงขน

ไป (3)

ดานรางกาย 1. ปวด/มนศรษะ 2. เมอยลา/ออนลา 3. งวงนอนตอนกลางวน ดานจตใจ/อารมณ

4. หงดหงด 5. แรงจงใจลดลง/หมดก าลงใจ 6. กงวล ดานพฤตกรรม

7. สมาธสน 8. หนหนพลนแลน/ใจรอน ววาม 9. กาวราว 10. การปฏบตงาน/การเรยน/

กจวตรประจ าวน บกพรอง

106

สวนท 4 แบบสอบถามวธการจดการอาการนอนไมหลบ ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ ค าชแจง: แบบสอบถามนเปนขอความเกยวกบวธการจดการอาการอาการนอนไมหลบ และประสทธภาพของวธทปฏบต โดยท าเครองหมาย ลงในชองวธการจดการอาการททานไดปฏบตจรง

วธการจดการ อาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

ขอท ไมปฏบต

(0)

ปฏบต

(1)

ไมไดผลเลย (1)

ไดผล เลกนอย

(2)

ไดผล ปานกลาง (3)

ไดผลมากทสด (4)

ดานบคคล 1. ทานตนนอนและเขานอนเปนเวลา 2. ทานนอนเมองวงนอนเทานน 3. ทานไมงบหลบในเวลากลางวน 4. ทานอานหนงสอ10 นาท กอนนอน 5. ทานงดกาแฟ ชา หรอสารกระตน

อนๆ กอนเขานอนเปนเวลา 6 ชวโมง

6. ทานงดสรา บหร เมอใกลเวลานอน 7. ทานออกก าลงกายเบา ๆ เชน เดน

ยดเสนยดสายกอนเวลานอน 2-3 ชวโมง

8. ทานฟงเพลงเบา ๆ กอนนอน 9. ทานท าสมาธกอนนอน 10. ทานสวดมนต/ละหมาด กอนนอน

11. ทานดทว/เลนเกมส/เลนอนเตอรเนต กอนนอน

12. เมอเขานอนแลวเปนเวลามากกวา 20 นาท แตยงไมสามารถหลบได ทานลกขนไปจากเตยง เมอรสกงวง จงกลบเขาหองนอนเพอลองนอนใหม

107

วธการจดการ

อาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

ขอท ไมปฏบต

(0)

ปฏบต

(1)

ไมไดผลเลย (1)

ไดผล เลกนอย

(2)

ไดผล ปานกลาง (3)

ไดผลมากทสด (4)

ดานสงแวดลอม

13. ทานท าความสะอาดอปกรณเครองนอนสปดาหละครง

14. ทานนอนในหองทปดไฟมด

15. ทานนอนในหองทมอณหภมเหมาะสม ไมรอนหรอเยนจนเกนไป อากาศถายเทสะดวก

16. ทานนอนในหองทไมมเสยงรบกวน

ดานสขภาพ

17. ทานจดการอาการคน

18. ทานจดการอาการปวด

19. ทานใชยานอนหลบ/ยาคลายเครยด

20. วธอน ๆ (โปรดระบ)……………..

108

สวนท 5 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบ ค าชแจง: กรณาตอบค าถามโดยเตมขอความลงในชองวาง หรอใสเครองหมาย ลงใน หนาขอความวาการนอนหลบสวนใหญของคณเปนอยางไรในรอบ 1 เดอนทผานมา

1. ในชวง 1 เดอนทผานมา สวนใหญทานมกเขานอนเวลา……………………………น. 2. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานตองใชเวลานานประมาณเทาไร ตงแตเขานอนจนหลบ

ไป…………ชวโมง……….นาท 3. ในชวง 1 เดอนทผานมา ปกตทานลกจากทนอนเวลา……………………….น. 4. ในชวง 1 เดอนทผานมา ปกตทานไดหลบคนละ ………………………ชวโมง

(จ านวนชวโมงน อาจจะแตกตางจากจ านวนชวโมงตงแตทานเรมขานอนจนถงตนนอน) 5. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานคดวาคณภาพการนอนโดยรวมของทานเปนอยางไร 1. ดมาก 2. ด 3. ไมคอยด 4. ไมดเลย

6. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานใชยานอนหลบ (ไมวาจะโดยแพทยสง หรอซอเอง) เพอชวยในการนอนหลบบอยเพยงใด 1. ไมเคยใชเลย 2. ใชนอยกวา 1 ครงตอสปดาห 3. ใช 1-2 ครงตอสปดาห 4. ใช 3 ครง หรอมากกวา 3 ครงตอสปดาห

7. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานรสกงวงบอยเพยงใดในระหวางการท ากจกรรม (ท างาน เรยน ขบรถ กนอาหาร หรองานสงสรรค เปนตน) 1. ไมเคยเลย 2. นอยกวา1 ครงตอสปดาห 3. 1-2 ครงตอสปดาห 4. 3 ครงหรอมากกวา 3 ครงตอสปดาห

8. ในชวง 1 เดอนทผานมา ทานรสกเปนปญหาบางไหม ในการทจะท างานใหส าเรจลลวงไป 1. ไมเปนปญหาเลย 2. เปนปญหาบางเลกนอย 3. เปนปญหาพอควร 4. เปนปญหามาก

109

ส าหรบขอค าถามตอไปน กรณาเลอกมาเพยง 1 ตวเลอก ในแตละขอความตวอกษรดงน (กรณาตอบค าถามทกขอ)

0 หมายถง ไมมปญหาเลย 1 หมายถง มปญหานอยกวา 1 ครงตอสปดาห 2 หมายถง มปญหา 1-2 ครงตอสปดาห 3 หมายถง มปญหา 3 ครงตอสปดาหหรอมากกวา

1. ในชวง 1 เดอนทผานมาทานม ปญหาเกยวกบการนอน เนองจากสาเหตเหลานบอยเพยงใด

ไมมปญหา

เลย

มปญหา นอยกวา 1 ครงตอสปดาห

มปญหา

1-2 ครงตอสปดาห

มปญหา 3 ครงตอสปดาห

หรอมากกวา

(0) (1) (2) (3)

9.1 นอนไมหลบหลงจากเขานอนไปแลวนานกวา 30 นาท

9.2 ตนกลางดกหรอตนเชากวาปกต

9.3 ตนเขาหองน า 9.4 หายใจตดขด 9.5 ไอ หรอกรน เสยงดง 9.6 รสกหนาวเกนไป 9.7 รสกรอนเกนไป 9.8 ฝนราย 9.9 เจบหรอปวดตามตว 9.10 สาเหตอนๆ (ระบ)……….

110

ภาคผนวก ง ผลการวเคราะหขอมลเพมเตม

ตาราง ง1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามวธการจดการอาการนอนไมหลบทกลมตวอยางใช และประสทธภาพของการจดการแตละวธ (N=100)

วธการจดการอาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

รอยละ ไมไดผลเลย

จ านวน (รอยละ)

เลกนอย จ านวน (รอยละ)

ปานกลาง จ านวน (รอยละ)

มากทสด จ านวน (รอยละ)

ดานบคคล

1. ตนนอนและเขานอนเปน เวลา

96 23 (23.96)

62 (64.58)

9 (9.38)

2 (2.08)

2. นอนเมองวงนอนเทานน 100 17 (17.00) 75 (75.00) 6 (6.00) 2 (2.00) 3. ไมงบหลบในเวลากลางวน 18 10 (55.56) 6 (33.33) 1 (5.56) 1 (5.56) 4. อานหนงสอกอนเขานอน 17 1 (5.88) 9 (52.94) 4 (23.53) 3 (17.65)

5. งดกาแฟ ชา หรอสาร กระตนอน ๆ กอนเขานอน เปนเวลา 6 ชวโมง

84 52 (61.91)

27 (32.14)

4 (4.76)

1 (1.19)

6. ลดการดมสรา สบบหรเมอ ใกลเวลานอน

96 69 (71.88)

23 (23.96)

2 (2.08)

2 (2.08)

7. ออกก าลงกายเบา ๆ เชน เดนยดเสนยดสายกอน เวลาเขานอน 2-3 ชวโมง

18 6 (33.33)

10 (55.56)

2 (11.11)

0

8. ฟงเพลงเบา ๆ กอนนอน 35 10 (28.57) 14 (40.00) 6 (17.14) 5 (14.29) 9. ท าสมาธกอนนอน 13 2 (15.38) 5 (38.47) 4 (30.77) 2 (15.38) 10. สวดมนตกอนนอน 47 11 (23.40) 27 (57.45) 7 (14.89) 2 (4.26)

111

ตาราง ง1 (ตอ)

วธการจดการอาการนอนไมหลบ

การปฏบต

ประสทธภาพเมอปฏบตวธการจดการอาการดงกลาวตออาการนอนไมหลบ

รอยละ

ไมไดผลเลย จ านวน (รอยละ)

เลกนอย จ านวน (รอยละ)

ปานกลาง จ านวน (รอยละ)

มากทสด จ านวน (รอยละ)

11. ดทวกอนนอน 76 16 (21.05) 21 (27.63) 22 (28.95) 17 (22.37)

12. เมอเขานอนแลวเปนเวลา มากกวา 20 นาท แตยงไม สามารถหลบได จงลกขน จากเตยง เมอรสกงวงจง กลบเขาหองนอนเพอลอง นอนใหม

29 1 (3.45)

20 (68.97)

6 (20.69)

2 (6.90)

ดานสงแวดลอม

13. ท าความสะอาดเครองนอน สปดาหละครง

80 27 (33.75)

50 (62.5)

3 (3.75)

0

14. นอนในหองทปดไฟมด 67 5 (7.46) 38 (56.72) 17 (25.37) 7 (10.45) 15. นอนในหองทมอณหภม

เหมาะสม ไมรอนหรอเยน เกนไป อากาศถายเท สะดวก

89 29 (32.58)

51 (57.30)

8 (9.00)

1 (1.12)

16. นอนในหองทไมมเสยง รบกวน

95 19 (20.00)

65 (68.42)

11 (11.58)

0

ดานสขภาพ

17. จดการอาการคน 27 6 (22.22) 11 (40.74) 8 (29.63) 2 (7.41)

18. จดการอาการปวด 12 1 (8.33) 6 (50.00) 4 (33.34) 1 (8.33)

19. ใชยานอนหลบ/ ยาคลายเครยด

36 1 (2.78) 4 (11.11) 7 (19.44) 24 (66.67)

20. วธอนๆ 0 0 0 0 0

112

ตาราง ง2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามองคประกอบของคณภาพการนอนหลบ ผลกระทบตอการท ากจกรรม และสงรบกวนการนอนหลบ (N = 100)

องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ คณภาพการนอนหลบเชงอตนย

ดมาก 0 ด 5 ไมคอยด 56 ไมดเลย 39

ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ นอยกวา 15 นาท 9 ประมาณ 16-30 นาท 29 ประมาณ 30-60 นาท 30 มากกวา 60 นาท 32

ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน มากกวา 7 ชวโมง 1 ประมาณ 6-7 ชวโมง 10 ประมาณ 5-6 ชวโมง 29 นอยกวา 5 ชวโมง 60

ประสทธภาพของการนอนหลบ มากกวารอยละ 85 13 รอยละ 75-84 7 รอยละ 65-74 13 นอยกวารอยละ 65 67

การใชยานอนหลบ ไมเคยใชเลย 64 ใชนอยกวา 1 ครง/สปดาห 2 ใช 1-2 ครง/สปดาห 5 ใช ≥ 3 ครง/สปดาห 29

การงวงนอนหรอเผลอหลบขณะท ากจกรรมประจ าวน ไมเคยมอาการ 3

113

ตาราง ง2 (ตอ) องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ

มนอยกวา 1 ครง/สปดาห 7 ม 1-2 ครง/สปดาห 24

ม ≥ 3 ครง/สปดาห 66

ปญหาเกยวกบความกระตอรอรนในการท างานใหส าเรจลลวงไปไดดวยด

ไมเปนปญหาเลย 5 เปนปญหาบางเลกนอย 30 เปนปญหาพอสมควร 46 เปนปญหามาก 19

การนอนไมหลบหลงจากเขานอนไปแลวนานกวา 30 นาท ไมเปนปญหาเลย 17 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 2 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 63

ตนกลางดกหรอตนเชากวาปกต ไมเปนปญหาเลย 2 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 5 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 13 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 80

ตนเขาหองน า ไมมปญหาเลย 32 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 16 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 34

หายใจตดขด ไมมปญหาเลย 54 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 7 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 21

114

ตาราง ง2 (ตอ) องคประกอบของการนอนหลบ รอยละ

ไอ หรอกรนเสยงดง ไมมปญหาเลย 53 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 9 มปญหา 1-2 ครง/สปดาห 18

มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 20

รสกหนาวเกนไป ไมมปญหาเลย 26 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 6 ปญหา 1-2 ครง/สปดาห 25 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 43

รสกรอนเกนไป ไมมปญหาเลย 66 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 6 ปญหา 1-2 ครง/สปดาห 15 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 13

ฝนราย ไมมปญหาเลย 98 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 0 ปญหา 1-2 ครง/สปดาห 1 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 1

เจบหรอปวดตามตว ไมมปญหาเลย 59 มปญหานอยกวา 1 ครง/สปดาห 1 ปญหา 1-2 ครง/สปดาห 16 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 24

สาเหตอนๆ ไดแก ปวดแนนทอง ปวดศรษะ คนตามตว ไมมปญหาเลย 81 ปญหา 1-2 ครง/สปดาห 2 มปญหา ≥ 3 ครง/สปดาห 17

115

ภาคผนวก จ เกณฑการประเมนแตละองคประกอบของแบบประเมนคณภาพการนอนหลบของพททเบอรก

องคประกอบท 1 คณภาพการนอนหลบเชงอตนย (ค าถามขอ 5 ของแบบประเมน

คณภาพการนอนหลบ คณภาพการนอนหลบเชงอตนย ดมาก เทากบ 0 คะแนน ด เทากบ 1 คะแนน ไมคอยด เทากบ 2 คะแนน ไมดเลย เทากบ 3 คะแนน

องคประกอบท 2 ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงหลบ (ค าถามขอ 2 และขอ 9.1) 1) ระยะเวลาตงแตเขานอนจนกระทงนอนหลบ (ค าถามขอ 2) นอยกวา 15 นาท เทากบ 0 คะแนน 16-30 นาท เทากบ 1 คะแนน 31-60 นาท เทากบ 2 คะแนน > 60 นาท เทากบ 3 คะแนน 2) ปญหาเกยวกบการนอนไมหลบหลงจากเขานอนไปแลวนานกวา

30 นาท (ค าถามขอ 9.1) ไมเปนปญหาเลย เทากบ 0 คะแนน มปญหา: นอยกวา 1 ครงตอสปดาห เทากบ 1 คะแนน 1-2 ครงตอสปดาห เทากบ 2 คะแนน

≥ 3 ครงตอสปดาห เทากบ 3 คะแนน

ผลรวมคะแนนจากค าตอบของค าถามขอ 2 และ 9.1 เทากบ 0 คะแนน เทากบ 0 คะแนน 1-2 คะแนน เทากบ 1 คะแนน 3-4 คะแนน เทากบ 2 คะแนน 5-6 คะแนน เทากบ 3 คะแนน

องคประกอบท 3 ระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน (ค าถามขอ 4) มากกวา 7 ชวโมง เทากบ 0 คะแนน 6–7 ชวโมง เทากบ 1 คะแนน 5–5.9 ชวโมง เทากบ 2 คะแนน

116

นอยกวา 5 ชวโมง เทากบ 3 คะแนน องคประกอบท 4 ประสทธภาพของการนอนหลบ (ค านวณจากค าถามขอ 1 ขอ3

และขอ 4) ประสทธภาพการนอนหลบโดยปกตค านวณจากจ านวนชวโมงในการนอน

หลบจรง (จากค าถามขอ (4) หารดวยจ านวนชวโมงทนอนอยบนเตยง ซงค านวณจากเวลาตนนอน (จากค าถาม ขอ (3) ลบดวยเวลาเขานอน (จากค าถามขอ 1)

คาทไดมากกวา รอยละ 85 เทากบ 0 คะแนน รอยละ 75–84 เทากบ 1 คะแนน รอยละ 65–74 เทากบ 2 คะแนน นอยกวา รอยละ 65 เทากบ 3 คะแนน

องคประกอบท 5 การรบกวนการนอนหลบ (ค าถามขอ 9.2 - 9.10) โดยในแตละขอค าถามจะแบงระดบคะแนนเปน

ไมมปญหา เทากบ 0 คะแนน นอยกวา 1 ครงตอสปดาห เทากบ 1 คะแนน 1-2 ครงตอสปดาห เทากบ 2 คะแนน

≥ 3 ครงตอสปดาห เทากบ 3 คะแนน ผลรวมคะแนนขอ 9.2 - 9.10 เทากบ 0 คะแนน เทากบ 0 คะแนน 1-9 คะแนน เทากบ 1 คะแนน 10-18 คะแนน เทากบ 2 คะแนน 19-27 คะแนน เทากบ 3 คะแนน

องคประกอบท 6 การใชยานอนหลบ เพอชวยในการนอนหลบ (ค าถามขอ 6) ไมเคยใชเลย เทากบ 0 คะแนน ใชนอยกวา 1 ครงตอสปดาห เทากบ 1 คะแนน ใช 1-2 ครงตอสปดาห เทากบ 2 คะแนน

ใช ≥ 3 ครงตอสปดาห เทากบ 3 คะแนน องคประกอบท 7 ผลกระทบตอการท ากจกรรมในเวลากลางวน (ค าถามขอ 7 และ 8)

1) อาการงวงนอนหรอเผลอหลบขณะท ากจกรรมประจ าวน เชนรบประทานอาหาร ท างาน ซกเสอผา เปนตน (ค าถามขอ 7)

ไมเคยมอาการ เทากบ 0 คะแนน นอยกวา 1 ครงตอสปดาห เทากบ 1 คะแนน 1-2 ครงตอสปดาห เทากบ 2 คะแนน

117

≥ 3 ครงตอสปดาห เทากบ 3 คะแนน 2) ปญหาเกยวกบความกระตอรอรนในการท างานใหส าเรจลลวงไปได

ดวยด (ค าถามขอ 8) ไมเปนปญหาเลย เทากบ 0 คะแนน เปนปญหาบางเลกนอย เทากบ 1 คะแนน เปนปญหาพอสมควร เทากบ 2 คะแนน เปนปญหามาก เทากบ 3 คะแนน ผลรวมคะแนนค าตอบจากค าถามขอ 7 และขอ 8 เทากบ

0 คะแนน เทากบ 0 คะแนน 1-2 คะแนน เทากบ 1 คะแนน 3-4 คะแนน เทากบ 2 คะแนน 5-6 คะแนน เทากบ 3 คะแนน

118

ภาคผนวก ฉ รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงของเครองมอ

1. แพทยหญงเกศทพย บวแกว นายแพทยช านาญการพเศษ

กลมงานอายรกรรมโรคไต โรงพยาบาลพทลง อ าเภอเมองพทลง จงหวดพทลง

2. อาจารยศศธร ชดนาย รองผอ านวยการกลมงานวจย บรการวชาการ และวเทศนสมพนธ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ อ าเภอเมองอตรดตถ จงหวดอตรดตถ

3. คณสภร บษปวนช พยาบาลช านาญการพเศษ ศนยบ าบดทดแทนโรคไตเรอรง

โรงพยาบาลสงขลานครนทร อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

119

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวกงกมล เพชรศร รหสประจ าตวนกศกษา 5810420011 วฒการศกษา

วฒการศกษา สถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2554

ทนการศกษา (ทไดรบระหวางการศกษา)

ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ ปงบประมาณ 2560 บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

การตพมพเผยแพรผลงาน กงกมล เพชรศร, กนตพร ยอดใชย, และทพมาส ชณวงศ. (2560). การนอนไมหลบ ปจจยทเกยวของ

และบทบาทของพยาบาลในการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย. บทความฉบบรางสงเพอลงตพมพ.

กงกมล เพชรศร, กนตพร ยอดใชย, และทพมาส ชณวงศ. (ก าลงรอตพมพ). ประสบการณอาการนอน ไมหลบ วธการจดการอาการ และคณภาพการนอนหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายท ไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง. วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ.

กงกมล เพชรศร, กนตพร ยอดใชย, และทพมาส ชณวงศ. (2560). ปจจยทมความสมพนธกบอาการ นอนไมหลบ และวธการจดการอาการนอนไมหลบในผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง. ใน การประชมวชาการ การน าเสนอผลงานระดบชาต เรอง การบรณาการงานวจย เพอพฒนาชมชนอยางยงยน (หนา 897-906). ภเกต:มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

Phetsri, K., Yodchai, K., & Chinnawong, T. (2017, July). Insomnia, Related Factors and Nurse’s Roles in Insomnia Management among End Stage Renal Disease Patients. Poster session presented at International Conference on Ethics, Esthetics, and Empirics in Nursing: Driving Force for Better Health, Songkhla.