รูปแบบที่เหมาะสมในการจัด ...libdcms.nida.ac.th/thesis6/2553/b164205.pdf5.4 ป ญหาและอ ปสรรคในการจ

รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน

ศราพร ไกรยะปกษ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2553

บทคดยอ

ชอวทยานพนธ รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน ชอผเขยน นางสาวศราพร ไกรยะปกษ ชอปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) ปการศกษา 2552 การวจยนมวตถประสงค คอ 1) เพอศกษาสภาพการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย 2) เพอศกษาถงปญหาและอปสรรคในการจดการพลงงานในชมชนของประทศไทย 3) เพอเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย เพอใหชมชนสามารถจดการพลงงาน ภายในชมชนของตนเองและสามารถพงพาตนเองไดในดานพลงงาน การวจยเปนการวจยเชงคณภาพ ควบคไปกบเชงปรมาณ ใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณในชมชนทมการใชพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) พลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) หรออปกรณประหยดพลงงาน รวมกบพลงงานสนเปลอง จานวน 91 คนใน 5 ชมชน และการสมภาษณเชงลกกบผเชยวชาญดานการจดการพลงงานชมชน ผนาชมชนทเกยวของจานวน 11 คน ผลการศกษาพบวาในดานการนาพลงงานหมนเวยน พลงงานทางเลอกและอปกรณพลงงานมาใชในชมชน บางชมชนเหนวายงมปรมาณพลงงานไมเพยงพอเพอใชบรโภคประจาวน ดานคาใชจายดานพลงงานกลมตวอยางสวนใหญใหความเหนวาการจดการพลงงานในชมชนไมมผลตอคาใชจายดานพลงงาน สาเหตเพราะ ไมมการใชหรอมการใชประโยชนจากพลงงานหรออปกรณเหลานนนอย เนองจากวาอปกรณชารดใชงานไมได ปญหาประชาชนในชมชนไมสามารถจดการบารงรกษาอปกรณเองไดอยางมประสทธภาพ ประชาชนตนตวกบการจดการพลงงานในชวงแรกของโครงการเทานน กลมตวอยางมความรความเขาใจเรองพลงงานอยในระดบสง และมความตระหนกเรองพลงงานอยในระดบสงเชนเดยวกน การมสวนรวมเรองการจดการพลงงานในชมชนอยในระดบปานกลาง แตสวนใหญมสวนรวมในลกษณะการรบฟงและสนบสนนโครงการ

(4)  

รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนนน ประชาชนในชมชนตองมความรความเขาใจและความตระหนกในเรองพลงงาน ซงจะนาไปสการมสวนรวมในกระบวนการจดการพลงงานชมชน และการวางแผนพลงงานชมชนอยางเปนรปธรรม และผลทไดจากการวางแผนพลงงานคอการลดคาใชจายในดานพลงงานและการมพลงงานเพยงพอตอความตองการพนฐานของคนในชมชน นอกจากนนยงตองมการศกษาปรบปรงเทคโนโลยและกระบวนการจดการทเหมาะสม และการตดตามประเมนผลอยางตอเนองอกดวย อนจะนามาซงการจดการพลงงานชมชนอยางย งยนได นอกจากนนยงตองสามารถขยายผลไปสชมชนอนๆไดดวย การจดการพลงงานในชมชนหากตองการใหไดประสทธผลทดตองมการนาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเขามาบรณาการจดการดวย และตองมการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชพลงงานอกดวย

ABSTRACT Title of Thesis Appropriate pattern for Community Energy Management Author Miss Saraporn Kriyapak Degree Master of Science (Environmental Management) Year 2009

______________________________________________________________________________

The aims of this study were to 1) examine the state of community energy management in Thailand, 2) identify problems and obstacles of community energy management in Thailand, and 3) suggest an appropriate pattern for community energy management in Thailand to help communities manage energy within their own communities to become self-dependent communities. The methodology is composed of a combination of qualitative and quantitative research. The data were collected by using questionnaires with 91 people in 5 communities that use alternative energy, renewable energy, or energy saving equipment together with fossil fuel and using an in-depth interview with 11 leaders of communities and community energy management experts.

The results from this study showed that some communities still had inadequate energy supplies to consume daily. Using of renewable energy, alternative energy and energy equipment in the communities did not affect cost of energy because the people did not use or minimally use of energy equipment since the equipment was damaged and was not enough. In addition, people in the communities were not able to maintain equipment effectively, and they were active about the energy management only in the beginning of the project. The result also showed that people had a high-level of understanding and awareness about the energy management and saving. Community participation in energy management was at middle-level, and most of them

(6) 

participated in the form of listening and supporting projects and activities. Energy management in the community would be more effective if integration of the philosophy of sufficiency economy into the management is carried out and the behavior of the energy consumption of people is changed.

The appropriate pattern for community energy management suggested that people in communities must have better understanding and awareness of energy issues. This will lead to participation in the process of community energy management and energy planning process concretely. Results of the energy planning are to reduce energy costs and produce enough energy to supply community’s needs. Moreover, there is need to continuously study and improve appropriate technologies and to do monitoring and evaluation, which will make the community energy management sustainable. After the achievement, there should be expanding of this pattern to other communities.

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สาเรจลลวงไปไดดวยด ผศกษาตองขอกราบขอบพระคณบคคลหลายทานทใหความชวยเหลอและสนบสนนผศกษาตลอดมา โดยเฉพาะอยางยง ผชวยศาสตราจารย ดร.วสาขา ภจนดา ผซงเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธของผศกษา ทไดใหความกรณาสละเวลาใหคาปรกษาชแนะ ใหขอคดเหนและขอแนะนาทเปนประโยชนตอการศกษาครงน รวมถงผลกดนและใหกาลงใจผศกษาตลอดระยะเวลาการทาวทยานพนธเลมนจนสาเรจลลวง ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.จาลอง โพธบญ สาหรบคาแนะนาและขอชแนะในการจดทาวทยานพนธ ตลอดจนขอขอบพระคณคณาจารยทกทานของหลกสตรการจดการสงแวดลอม คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม ทประสทธประสาทความรประกอบการจดทาวทยานพนธในครงน รวมทงเจาหนาทคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมทกทานทใหความชวยเหลอ และอานวยความสะดวกในการดาเนนการตางๆ และขอขอบคณสานกนโนบายและแผนพลงงาน กองทนเพอสงเสรมการอนรกษพลงงาน ทไดมอบทนสนบสนนงานวจยแกการศกษาครงนทาใหการศกษาครงนบรรลความสาเรจดงตงใจ ขอขอบพระคณ รอง ผอ.ชวลตร พชาลย คณชยวฒน ชลชาญ อาจารยสมชาย สมานตระกล ทไดใหแนวคดและขอคดเหนดๆในการศกษาครงน รวมถงผนาชมชนและสมาชกในชมชน ทง 5 ชมชนทกทานทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ และใหขอมลรวมถงขอคดเหนตางๆ ขอขอบพระคณ คณแม คณยาย และพๆ นองๆ รวมถงเพอนๆ ทกคนทชวยเหลอในการเกบขอมล คอยสอบถามและใหกาลงใจ ซงถอเปนแรงสาคญททาใหวทยานพนธสาเรจลลวงไปไดดวยด สดทายน ขออทศความสาเรจครงนแด คณพอทลวงลบ ผเปนแบบอยางในการดาเนนชวต ของลก ศราพร ไกรยะปกษ มกราคม 2553

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (12)

บทท 1 บทนา 1

1.1 หลกการและเหตผล 1

1.2 คาถามการวจย 3

1.3 วตถประสงค 3

1.4 ผลทคาดวาจะไดรบ 3

1.5 ขอบเขตการศกษา 3

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม 5

2.1 สถานการณพลงงานและพลงงานทดแทน 5

2.2 แนวคดการจดการพลงงาน 20

2.3 นโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการพลงงานของประเทศไทย 29

2.4 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 34

2.5 ทฤษฎความตระหนกและการมสวนรวม 40

2.6 ความสอดคลองวถชมชน 45

2.7 ขอมลทวไปของพนทศกษา 46

2.8 งานวจยทเกยวของ 52

บทท 3 กรอบแนวคดและวธการศกษา 58

(9)

3.1 กรอบแนวคด 58

3.2 นยามศพทเชงปฏบตการ 60

3.3 วธการศกษา 61

บทท 4 ผลการศกษา 75

4.1 สถานการณดานพลงงานในชมชน 75

4.2 สภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน 80

4.3 ผลการศกษาจากแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 85

4.4 ผลการศกษาจากการสมภาษณเชงลก 112

บทท 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 117

5.1 สรปสถานการณดานพลงงานในชมชน 117

5.2 สรปสภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน 118

5.3 การวเคราะหความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชน 120

5.4 ปญหาและอปสรรคในการจดการพลงงานชมชนในปจจบน 123

5.5 รปแบบการจดการพลงงานทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน 126

5.6 อภปรายผล 131

5.7 ขอเสนอแนะ 133

บรรณานกรม 136

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 146

ภาคผนวก ข แบบสมภาษณเชงลก 154

ภาคผนวก ค การผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนและดชนชวดดานพลงงาน 162

ประวตผเขยน 165

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 การใช การผลต การนาเขาพลงงานเชงพาณชยขนตน 6 2.2 ปรมาณการใชไฟฟารายสาขา 7 2.3 สรปสถานะการตดตงเซลลแสงอาทตยในประเทศไทยตงแตอดตจนถงป พ.ศ 2551 11 2.4 ผลการควบคมมลภาวะจากการใชพลงงานถานหนสะอาด 15 2.5 ปรมาณสารองถานหน 16 2.6 ศกยภาพในการผลตกาซชวภาพ 18 2.7 โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรในเอเชย และความสามารถในการผลตเชอเพลง

นวเคลยร 20

3.1 จานวนครวเรอนและจานวนกลมตวอยางในแตละชมชน 62 4.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยางในรปของจานวนและรอยละ 86 4.2 ขอมลทวไปของการใชพลงงานในรปจานวนและรอยละ 89 4.3 สรประดบความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน 96 4.4 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความรความเขาใจเกยวกบ

เรองพลงงานและการอนรกษพลงงานของกลมตวอยางรายขอ 96

4.5 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความตระหนกตอปญหา พลงงาน ของกลมตวอยางรายขอ

97

4.6 สรประดบและลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน 98 4.7 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบการมสวนรวมของกลมตวอยางรายขอ 99 4.8 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชน 100 4.9 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการ

พลงงานชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางรายขอ 100

4.10 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน แผนดนทองคอยรกตกวา

102

(11) 4.11 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการ พลงงาน

ชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนแผนดนทองคอย รกตกวารายขอ 102

4.12 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

104

4.13 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการ พลงงานชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนเคหะสถานเจรญชย นมตรใหมรายขอ

105

4.14 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน แหลมรงเรอง

106

4.15 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการ พลงงานชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนแหลมรงเรองรายขอ

107

4.16 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของ การจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนบานเกาะป

108

4.17 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของกลมตวอยาง ของชมชนบานเกาะปรายขอ

109

4.18 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของการ จดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนเกาะลาน

110

4.19 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของกลมตวอยาง ชมชนเกาะลานรายขอ

111

5.1 สรปสถานการณดานพลงงานในปจจบน 118 5.2 สรปสภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน 120 5.3 ระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชนในแตละชมชน 120

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 แผนทศกยภาพพลงงานแสงอาทตยในประเทศไทย 9

2.2 แผนทศกยภาพพลงงานความรอนใตพภพในประเทศไทย 13

2.3 ภาพรวมและองคประกอบในการจดระบบการจดการพลงงาน 21

2.4 องคประกอบของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 32

2.5 การประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกจการพลงงานของประเทศ 34

2.6 ขนตอนและกระบวนการเกดความตระหนกของ Good 41

2.7 ขนตอนและกระบวนการเกดความตระหนกของ สชน สงวนปญญศร 42

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 60

4.1 สภาพภายในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา 76

4.2 สภาพภายในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม 77

4.3 สภาพภายในชมชนแหลมรงเรอง 78

4.4 ทาเทยบเรอบานเกาะป 79

4.5 สภาพภมทศนบนเกาะลาน 80

4.6 เครองผลตไบโอดเซลขนาด 100 ลตร/วน ของชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา 81

4.7 อปกรณประหยดพลงงานในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม 82

4.8 แผงโซลาเซลลและไฟทางสองสวาง 83

4.9 แผงเซลลแสงอาทตยแบบโซลาโฮมล 84

4.10 ทงกงหนลมและอาคารพลงงานแสงอาทตยรปปลากระเบนบนเกาะลาน 85

5.1 เปอรเซนตของกลมตวอยางเรองรายจายดานพลงงานหลงมการจดการพลงงาน

ในชมชน 123

5.2 สภาพอปกรณทชารดและชมชนไมสามารถซอมแซมเองได 124

5.3 รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน 127

บทท 1

บทนา

1.1 หลกการและเหตผล

วกฤตการณพลงงานและราคาน ามนทมความผนผวนสง กอใหเกดผลกระทบในทกภาคสวน ทงภาคอตสาหกรรมและภาคครวเรอน ทงในทางตรงและทางออมสงผลตอการดาเนนชวตประจาวนของประชาชน ทาใหตองแบกรบคาครองชพทสงขนตามราคาน ามนโลก นกวชาการดานเศรษฐกจไดคาดการณวาราคาน ามนจะถบตวสงขนจนผบรโภคไมมกาลงซอ ซงมความเปนไปไดวาในอนาคตประมาณป พ.ศ. 2583 สงคมโลกคงตองเผชญหนากบภาวะการขาดแคลนน ามนอยางแนนอน (ปทมา ศรธญญา, 2549: 2) โดยเฉพาะประเทศไทย มการนาเขาพลงงานจากตางประเทศ เปนมลคา ทสงในแตละป โดยในป 2551 ประเทศไทยมการนาเขาพลงงานเชงพาณชยสทธคดเปนมลคาสงถง 890,700 ลานบาท (กระทรวงพลงงาน สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 2551ก: 6)

ปญหาดงกลาวทาใหทวโลกใหความสาคญกบปญหาการขาดแคลนพลงงานเพมมากขน และมการคดและพฒนาพลงงานทดแทนจากทรพยากรธรรมชาตทมอย โดยการนาแหลงพลงงานจากธรรมชาต เชน ความรอนจากดวงอาทตย แรงขบดนของน า คลน แรงลม รวมทงความรอนใตพภพ มาพฒนาประยกตใหเปนพลงงานทสามารถนามาบรโภคได เพอแกปญหาการหมดไปของพลงงานประเภทสนเปลอง (Non Renewable Energy) และผลกดนพลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) ซงเปนสวนหนงทสาคญของพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) ใหเปนพลงงานหลกในอนาคตตอไป นอกจากการนาพลงงานทางเลอกทวามาชวยแกไขปญหาแลว เครองมอสาคญในการแกไขปญหาคอตองมการจดการพลงงานและอนรกษพลงงานทด เพอใหเกดการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและใหเกดความยงยน

รฐธรรมนญฉบบใหมไดวางหลกการเกยวกบการจดการทรพยากรโดยเปดโอกาสใหชมชนหรอองคกรปกครองทองสวนถนเขามามสวนรวมได ดงน นกระทรวงพลงงาน รวมกบกระทรวงมหาดไทย จงไดสงเสรมการจดการพลงงานชมชน โดยใชพลงงานในชมชน ตามความเหมาะสมและศกยภาพของแหลงพลงงานในชมชนนนๆ ซงประเภทของพลงงานและรปแบบของการจดการมความแตกตางกนไปตามลกษณะทางสงคมและภมประเทศ ท งนไดมโครงการ

2  

สนบสนนการวางแผนพลงงานระดบทองถน (Local Energy Plan: LEP) ตงแตป พ.ศ. 2549 เพอเพมประสทธภาพการใชพลงงานของประเทศและพฒนาพลงงานอยางมดลยภาพควบคกบการอนรกษสงแวดลอมและการมสวนรวมของภาคประชาชน โดยมองคกรปกครองสวนทองถนเปนหลก

การวางแผนพลงงานระดบทองถนหรอโครงการจดทาแผนพลงงานชมชนไดนาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางหลกในการสงเสรมทศนคตเรองการใชพลงงานอยางย งยน และใชเทคโนโลยพลงงานอยางงายๆ ทเหมาะสมตามศกยภาพของแตละทองถน แตละชมชน โดยใหทกฝาย ทกสวนของชมชนเขามามบทบาท มสวนรวมคดรวมทาจนจบกระบวนการ และเกดเปนแผนพลงงานของชมชน และจากการดาเนนการประเมนผลการดาเนนการของหนวยงานทเกยวของทผานมาพบวามการดาเนนการในการจดการพลงงานชมชนอยางแพรหลาย แตยงคงมปญหาและอปสรรคในการดาเนนการในแงมมตางๆมากมายทไมสามารถนาพาการจดการพลงงานชมชนนนใหประสบผลสาเรจในขนการจดการพลงงานอยางย งยนไดอยางแทจรง ไมวาจะเปนชมชนขนาดเลกหรอขนาดใหญ

นอกจากโครงการจดทาแผนพลงงานชมชนแลวยงมโครงการอนๆ อกมากมายทมงสนบสนนใหมการใชพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) หรอพลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) และมการจดการพลงงานอยางบรณาการในชมชน เชน โครงการบานมนคงพลงงาน ททางกรมพฒนา พลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงานและสถาบนพฒนาองคกรชมชน องคการมหาชน รวมกนดาเนนโครงการ เปนโครงการทมจดมงหมายใหมการใชพลงงานของชมชนแออดใหมประสทธภาพ และยงมโครงการของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน อกมากกวา 12 โครงการทเกดขนเพอสงเสรมการใชพลงงานทดแทนและรวมกนอนรกษพลงงานในระดบชมชนอยางจรงจง ทงหมดนเพอกอใหเกดกระแสของความเปลยนแปลงดานการอนรกษพลงงานและการใชพลงงานทดแทน เพอพาประเทศชาตใหสามารถหลดพนวกฤตการณดานพลงงาน อยางย งยน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2551ข: 3)

ดงนนผวจยจงสนใจทาการศกษาวาการจดการพลงงานชมชนในแตละชมชนนนมสภาพการจดการอยางไร มปญหาและอปสรรคในการจดการพลงงานภายในชมชนอยางไร และมแนวทางแกไขปญหา อปสรรคทเกดขนน นอยางไร โดยจะศกษาในชมชนหรอกลมทมการจดการพลงงานและสามารถพงพาตนเองไดดในระดบหนง เพอนาผลการศกษาทไดมาเสนอแนะรปแบบของการจดการพลงงานชมชนตอไป ซงจะกอใหเกดการวางแผนการจดการพลงงานของชมชนในพนทอนๆอยางมประสทธภาพและนาไปสความสาเรจในการจดการพลงงานอยางย งยน

3  

1.2 คาถามการวจย 1.2.1 ชมชนมสภาพการจดการพลงงานชมชน และปญหาและอปสรรคในการจด

การพลงงานในชมชนอยางไร 1.2.2 รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนควรมองคประกอบใดบาง

1.3 วตถประสงค

1.3.1 เพอศกษาสภาพการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย 1.3.2 เพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการพลงงานในชมชนของประเทศไทย 1.3.3 เพอเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย

1.4 ผลทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ทาใหทราบถงสภาพการจดการพลงงานภายในชมชนในปจจบน 1.4.2 ทาใหทราบถงปญหา และอปสรรคในการจดการพลงงานชมชนของประเทศไทย

1.4.3 ทราบถงแนวทางในการแกไขปญหา และอปสรรคทเกดจากการจดการพลงงาน ชมชนในประเทศไทย

1.4.4 เพอนาผลการศกษาทไดรบไปเปนแนวทางเพอเสนอรปแบบทเหมาะสมในการ จดการพลงงานชมชนในประเทศไทย

1.5 ขอบเขตการศกษา ประชากรทใชในการศกษาครงนเปนประชากรทอาศยหรอมถนกาเนดอยในชมชนทมการ

จดการพลงงานในชมชนโดยใชพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) พลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) หรออปกรณประหยดพลงงาน รวมกบพลงงานสนเปลอง และเจาหนาทภาครฐทเกยวของ ซงเปนชมชนทมการดาเนนการมาระยะหนง และชมชนแตละชมชนเปนตวแทนของการใชพลงงานในแตละประเภท

4  

เนอหาในการศกษาประกอบดวย การจดการพลงงานของชมชนในปจจบน การศกษาปญหา และอปสรรคการจดการพลงงานของชมชน เพอเสนอรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงานภายในชมชน

มระยะเวลาการศกษารวมทงสน 8 เดอน ตงแตเดอน เมษายน 2552 – พฤศจกายน 2552

บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม

ในการศกษาวจยเรองรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน ผศกษาไดทาการศกษาคนควา แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการศกษาดงน

2.1 สถานการณพลงงานและพลงงานทดแทน 2.2 แนวคดการจดการพลงงาน 2.3 นโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการพลงงานของประเทศไทย 2.4 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2.5 ทฤษฎความตระหนกและการมสวนรวม 2.6 ความสอดคลองวถชมชน

2.7 ขอมลทวไปของพนทศกษา 2.8 งานวจยทเกยวของ

2.1 สถานการณพลงงานและพลงงานทดแทน

2.1.1 สถานการณพลงงาน สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงานไดนาเสนอขอมลสถานการณพลงงาน

ของประเทศไทยป พ.ศ. 2551 และแนวโนมในป 2552 (กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 2551ก: 2-19) ไวดงน

การใชพลงงานเชงพาณชยขนตน ในป 2551 อยทระดบ 1,639 เทยบเทาพนบารเรลน ามนดบตอวน เพมขนรอยละ 2.0 เมอเทยบกบปทแลว โดยการใชกาซธรรมชาต เพมขนรอยละ 7.7 การใชถานหนนาเขายงคงเพมขนในอตราทสงรอยละ 13.7 การใชลกไนตเพมขนเพยงรอยละ 1.8 เนองจากมการใชถานหนนาเขามาเปนเชอเพลงแทนการใชลกไนต ในขณะทการใชน ามนลดลงจากปกอนรอยละ 5.4 การใชน ามนลดลงตอเนองเปนปทสอง เนองจากราคานามนทรงตวอยในระดบสงอยางตอเนองถงแมวาชวงไตรมาสสดทายราคาน ามนมแนวโนมลดลงแลวกตาม แตราคาทสงในชวงสามไตรมาสแรกมผลมากกวา ทาใหปรมาณการใชน ามนทงปลดลง การใชไฟฟาพลงน า/ไฟฟานาเขาในป 2551 ลดลง

6

รอยละ 13.9 เนองจากปนมปรมาณน านอยกวาปทแลว สาหรบสดสวนการใชพลงงานเชงพาณชยขนตนนน ในป 2551นนบเปนปแรกทสดสวนการใชกาซธรรมชาตมากกวาการใชน ามน โดยกาซธรรมชาตมสดสวนการใชมากทสดรอยละ 41 รองลงมาเปนนามนรอยละ 38 ลกไนต/ถานหนนาเขา รอยละ 19 และพลงนา/ไฟฟานาเขารอยละ 2 แสดงในตารางท 2.1

ตารางท 2.1 การใช การผลต การนาเขาพลงงานเชงพาณชยขนตน

2547 2548 2549 2550 2551* การใช 1,450 1,520 1,548 1,606 1,639 การผลต 676 743 765 794 859

การนาเขา (สทธ) 988 980 978 998 973 การนาเขา/การใช (%) 68 64 63 62 59

อตราการเปลยนแปลง (%) การใช 7.7 4.8 1.8 3.8 2.0 การผลต 1.5 9.9 3.0 3.7 8.2

การนาเขา (สทธ) 13.8 -0.9 -0.2 2.0 -2.4 GDP (%) 6.3 4.5 5.0 4.8 4.0

แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 2551ก: 1 หมายเหต: *ขอมลเบองตน, หนวยเทยบเทาพนบารเรลนามนดบตอวน

การใชพลงงานขนสดทาย มมลคา 1,709,340 ลานบาท เพมขนจากปกอน 207,326 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 13.8 การนาเขาพลงงาน ในปนมมลคารวม 1,239,314 ลานบาท เพมขนจากปกอน 359,236 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 40.8 โดยมลคาการนาเขาน ามนดบ กาซธรรมชาต และถานหนเพมขน ในขณะทมลคาการนาเขาน ามนสาเรจรป และไฟฟาลดลง

การใชน ามนสาเรจรปมปรมาณรวม 678 พนบารเรลตอวน ลดลงจากปกอน รอยละ 4.0 เนองจากราคาน ามนภายในประเทศทรงตวอยในระดบสง ขณะทการใช LPG เพมขนรอยละ 18.6 ซงเพมขนในอตราสงตดตอกน 3 ป เนองจากรถยนตสวนบคคลจานวนมากไดปรบเปลยนเครองยนตไปใช LPG แทน ในชวงทราคานามนสง

7

กาลงการผลตตดตงไฟฟา ในป 2551 อยท 29,892 เมกะวตต ปรมาณการผลตและการรบซอของ กฟผ. ในป 2551 มจานวน 148,790 กกะวตตชวโมง เพมขนจากปกอนรอยละ 1.2

การใชไฟฟา รวมทงประเทศ ในป 2551 อยทระดบ 136,025 กกะวตตชวโมง ขยายตวเพมขนจากปกอนรอยละ 2.5 ซงขยายตวในอตราทชะลอตวลงจากปกอนสอดคลองตามการเจรญเตบโตของเศรษฐกจไทยปนทชะลอตวลง โดยในชวงครงปแรกการใชไฟฟาขยายตวรอยละ 4.3 และอตราเพมชะลอลงเหลอรอยละ 0.8 ในชวงครงปหลง ซงสงผลใหทงปการใชไฟฟาขยายตวรอยละ 2.5

การใชไฟฟารายสาขา ในป 2551 สาขาอตสาหกรรม ยงคงมสดสวนการใชมากทสด คดเปนรอยละ 45 ของการใชไฟฟาทงประเทศ ในชวงเดอนพฤศจกายน และเดอนธนวาคม การใชไฟฟาสาขาตางๆ ชะลอลงตามภาวะเศรษฐกจ

สรปภาพรวมทงปสาขาอตสาหกรรมใชไฟฟาเพมขนจากปกอนเพยงรอยละ 2.2 สาขาธรกจเพมขนรอยละ 1.6 บานและทอยอาศยเพมขนรอยละ 4.1 สาขาเกษตรกรรมเพมขนรอยละ 3.7 และอนๆ เพมขนรอยละ 3.7

ตารางท 2.2 ปรมาณการใชไฟฟารายสาขา

อตราการเปลยนแปลง (%)

สาขา 2548 2549 2550 2551* 2550 2551*

บานและทอย 25,514 26,915 27,960 29,121 3.9 4.1

ธรกจ 30,164 31,702 32,839 33,394 3.6 1.6

อตสาหกรรม 53,894 56,995 59,436 60,793 4.3 2.2

เกษตรกรรม 250 240 268 278 11.5 3.7

อนๆ 10,815 11,385 11,989 12,439 5.3 3.7

รวม 120,637 127,237 132,492 136,025 4.1 2.5

แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 2551ก: 1 หมายเหต: *ขอมลเบองตน, หนวยกกะวตต-ชวโมง

8

แนวโนมการใชพลงงานป 2552 จากการประมาณการภาวะเศรษฐกจของไทย โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) คาดวาในป 2552 เศรษฐกจจะขยายตวรอยละ 2.0-3.0 และคาดวาราคาน ามนจะอยในระดบตาคอประมาณ 40 – 50 เหรยญตอบารเรลในป 2552 ความตองการพลงงานเชงพาณชยขนตน คาดวาจะอยทระดบ 1,670 พนบารเรลนามนดบตอวน เพมขนจากป 2551 รอยละ 1.9 สวนความตองการใชน ามนเบนซนคาดวาจะเพมขนรอยละ 3.3 การใชน ามนดเซลเพมขนรอยละ 2.5 และ LPG คาดวาจะมการใชเพมขนรอยละ 6.1 สงผลใหทงปปรมาณการใชน ามนคาดวาจะลดลงรอยละ 0.8 กาซธรรมชาต จะเพมขนจากป 2551 รอยละ 3.9โดยการใชจะมปรมาณ 3,850 ลานลกบาศกฟตตอวน การใชลกไนต/ถานหนนาเขา เพมขนรอยละ 1.3 คาดวาการผลตและการซอไฟฟาของ กฟผ. จะเพมขนเปน 150,458 กกกะวตตชวโมง หรอเพมขนรอยละ 2.2 โดยการผลตไฟฟาจากกาซธรรมชาตจะเพมขนมาก เนองจาก ปตท. สามารถจดหากาซธรรมชาตให กฟผ. เพมขน ขณะทปรมาณการผลตไฟฟาจากพลงน า นามนเตา และการนาเขาไฟฟาจะลดลง โดยเปนไปตามแผน PDP ของ กฟผ.

2.1.2 พลงงานทดแทน พลงงานทดแทนสามารถแบงตามแหลงทมาไดเปน 2 ประเภท คอ พลงงานทดแทนจากแหลง

ทใชแลวหมดไป อาจเรยกวา พลงงานสนเปลอง เชน ถานหน กาซธรรมชาต นวเคลยร หนนามน และทรายนามน เปนตน และพลงงานทดแทนอกประเภทหนงเปนแหลงพลงงานทใชแลวสามารถหมนเวยนมาใชไดอก เรยกวา พลงงานหมนเวยน เชน แสงอาทตย ลม ชวมวล นา และ ไฮโดรเจน เปนตน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, ม.ป.ป.)

2.1.2.1 พลงงานลม ลมเปนพลงงานธรรมชาตทสะอาดและไมมวนหมดสนไปจากโลกมนษยไดใชประโยชนจากพลงงานลมมานานแสนนานในการอานวยความสะดวกสบายแกชวต และการศกษา คนควาเพอพฒนาการใชประโยชนจากพลงงานลมกยงคงดาเนนอยตราบจนทกวนน (ปทมา ศรธญญา, 2549: 5) กงหนลมทใชกนมากในประเทศไทยตงแตอดตถงปจจบน ไดแก กงหนลมแบบใบกงหนไม ใชวดนาเขานาขาวบรเวณจงหวดฉะเชงเทรา กงหนใบเสอลาแพนใชวดน าเคมเขานาเกลอบรเวณจงหวดสมทรสงคราม และกงหนลมแบบใบกงหนหลายใบทาดวยแผนเหลกใชสาหรบสบน าลก เชน นาบาดาล นาบอ ขนไปเกบในถงกกเกบ กงหนลมเพอการผลตไฟฟาในเมองไทย ยงอยในระหวางการพฒนาและทดสอบ และยงไมถงขนจาหนายในทองตลาด เชนเดยวกบกงหนลมทใชในการสบน า อยางไรกตาม การไฟฟาฝายผลต

9

แหงประเทศไทย รวมกบสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ ไดทาการศกษาทดลองสรางกงหนลมผลตไฟฟาทเหมาะสมกบสภาพพลงงานลมของประเทศไทย (การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.ก) นายรงสรรค สโรชวกสต ผอานวยการสานกวจย คนควาพลงงาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.) ไดระบวากระทรวงพลงงานมเปาหมายเพมกาลงการผลตไฟฟาจากกงหนลมใหได 110 เมกะวตต ภายในป 2554 โดยปจจบนประเทศไทยผลตไฟฟาจากกงหนลมไดทงสนประมาณ 0.5 เมกะวตต โดยขณะนกงหนลมขนาดใหญของไทยอยทแหลมพรหมเทพ จ.ภเกต ซงเปนของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) มกาลงการผลตไฟฟา 150 กโลวตต (ดวงพกตรา ไชยพงษ, 2551: หนาพเศษ)

ในปงบประมาณ 2549 กรมพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ไดดาเนนการตดตงกงหนลมขนาดใหญทสดในประเทศไทยขน ท อ.หวไทร จ.นครศรธรรมราช มกาลงการผลตไฟฟาได 250 กโลวตต และยงมโครงการตดตงกงหนลมทใหญกวาเดมอก 1 ตว ตงอยบรเวณเดยวกน มกาลงการผลตถง 1.5 เมกกะวตต ซงจะกลายเปนกงหนลมทใหญทสดของประเทศในอนาคต ซงคาดวาจะตดตงแลวเสรจปลายป 2551 (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2551ก: 1)

อยางไรกตาม กงหนลมดงกลาวทงหมดเปนเพยงแคการสาธตใหภาคเอกชนไดเหนของจรงและไดมาลงทนตดตงกงหนลมในบรเวณเดยวกน โดยปจจบนมภาคเอกชนเรมใหความสนใจและเขามาศกษาแลว

2.1.2.2 พลงงานแสงอาทตย เปนพลงงานทดแทนประเภทหมนเวยนทใชแลวเกดขนใหมไดตามธรรมชาต เปนพลงงานทสะอาด ปราศจากมลพษ และเปนพลงงานทมศกยภาพสง ในการใชพลงงานแสงอาทตยสามารถจาแนกออกเปน 2 รปแบบ คอ การใชพลงงานแสงอาทตยเพอผลตกระแสไฟฟา และการใชพลงงานแสงอาทตยเพอผลตความรอน

10

ภาพท 2.1 แผนทศกยภาพพลงงานแสงอาทตยในประเทศไทย แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ข

จากแผนทศกยภาพพลงงานแสงอาทตยของประเทศไทย พ.ศ. 2542 โดยกรมพฒนาและสงเสรมพลงงานและคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร พบวาพนทสวนใหญของประเทศไดรบรงสดวงอาทตยสงสดระหวางเดอนเมษายน และพฤษภาคม โดยมคาอยในชวง 20 ถง 24 MJ/m2/day เมอพจารณาแผนทศกยภาพพลงงานแสงอาทตยรายวนเฉลยตอป พบวาบรเวณทไดรบรงสดวงอาทตยสงสดเฉลยทงปอยทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยครอบคลมบางสวนของจงหวดนครราชสมา บรรมย สรนทร ศรสะเกษ รอยเอด ยโสธร อบลราชธาน และอดรธาน และบางสวนของภาคกลางทจงหวดสพรรณบร ชยนาท อยธยา และลพบร โดยไดรบรงสดวงอาทตยเฉลยทงป 19 ถง 20 MJ/m2/day พนทดงกลาวคดเปน 14.3% ของพนททงหมดของประเทศ นอกจากนยงพบวา 50.2% ของพนททงหมดไดรบรงสดวงอาทตยเฉลยทงป ในชวง 18-19 MJ/m2/day จากการคานวณรงสรวมของดวงอาทตยรายวนเฉลยตอปของพนททวประเทศพบวามคาเทากบ 18.2 MJ/m2/day จากผลทไดนแสดงใหเหนวาประเทศไทยมศกยภาพพลงงานแสงอาทตยคอนขางสง (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ข) นบตงแตป พ.ศ. 2526-2551 กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานไดดาเนนการจดทาโครงการดานพลงงานแสงอาทตยทวประเทศไทย จานวนทงสน 1,399 แหง ขนาดกาลงการผลต 3,194.491 กโลวตต โดยแบงออกเปนระบบตางๆ ดงน • ระบบประจแบตเตอรสาหรบหมบานชนบท 353 แหง • ระบบผลตไฟฟาสาหรบโรงเรยนชนบทและชนบทเพอขยายกาลงผลต 197 แหง

11

• ระบบผลตไฟฟาสาหรบศนยการเรยนรชมชน 137 แหง • ระบบผลตไฟฟาสาหรบโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน 38 แหง

• ระบบผลตไฟฟาสาหรบฐานปฏบตการทางทหารและตารวจตระเวนชายแดน 415 แหง • ระบบผลตไฟฟาสาหรบสถานอนามย 83 แหง 166 กโลวตต • ระบบผลตไฟฟาสาหรบเขตพนทปาสงวนแหงชาตและอทยานแหงชาต 30 แหง • ระบบผลตไฟฟาเชอมตอกบระบบจาหนายไฟฟา 15 แหง 202.2 กโลวตต • ระบบผลตไฟฟาในพนทโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร 60 แหง • ระบบสบนาสาหรบหมบานชนบท 65 แหง • ระบบสบนาสาหรบสถานอนามย 1 แหง • ระบบ Mini Grid สาหรบหมบาน 5 แหง

ณ ขอมลเดอนกรกฎาคม 2552 ของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน พบวาการใชงานดานพลงงานแสงอาทตยของประเทศไทยนบตงแตป พ.ศ. 2526-2551 มหนวยงานทงในสวนของภาครฐ สถาบนการศกษาและเอกชน ไดดาเนนการตดตงระบบผลตไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตย ระบบสบน าดวยเซลลแสงอาทตย รวมถงระบบการสอสารดวยเซลลแสงอาทตยเปนจานวนถง 33,186.103 กโลวตต ดงตารางท 2.3 (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ค) ตารางท 2.3 สรปสถานะการตดตงเซลลแสงอาทตยในประเทศไทยตงแตอดตจนถงป พ.ศ. 2551

พ.ศ. ปรมาณการตดตง (กโลวตต)

off-grid grid-connected รวม

2526-2530 30.288 120.000 150.288 2531-2535 119.033 122.100 241.133 2536-2540 1,640.248 139.360 1,779.608 2541-2545 2,570.119 319.770 2,889.889

2546 3,128.634 1,095.314 4,223.948 2547 9,070.254 1,761.346 10,831.600 2548 22,107.184 1,773.846 23,881.030 2549 28,660.284 1,796.084 30,456.368 2550 28,900.734 3,475.934 32,376.668 2551 29,336.009 3,850.094 33,186.103

แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ค

12

2.1.2.3 พลงงานนา (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ก) นาจะสามารถนามาใชประโยชนไดตองมการกกเกบนาไว เพอเปนการสะสมกาลง โดยการสรางเขอนหรอฝายปดลาน าทมระดบความสงเปนพลงงานศกย และผนนาเขาทอไปยงเครองกงหนนาขบเครองกาเนดไฟฟาพลงงานนา ดาเนนการผลตพลงงานทดแทนจากโครงการไฟฟาพลงงานนา ดงน

โครงการพฒนาไฟฟาพลงงานน า ขนาดเลก เปนการสรางเขอนขนาดเลกหรอฝายทดน ากนลาน าทจะพฒนา โดยการผนน าจากฝายทดน า หรอเขอนไปยงโรงไฟฟาดวยระบบสงน าเพอผลตกระแสไฟฟาขนาดตงแต 200 กโลวตตขนไป

โครงการไฟฟาพลงงานนาระดบหมบาน กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ไดดาเนนการจดตงโครงการไฟฟาพลงงานน าระดบหมบานโดยดาเนนการในรปแบบความรวมมอกบราษฎร ปจจบนมจานวนโครงการไฟฟาพลงงานน าระดบหมบานทยงสามารถเดนเครองผลตพลงงานไฟฟาอยจานวน 39 โครงการ มกาลงผลตรวม 1,155 กโลวตต จานวนครวเรอนทไดรบประโยชน 3,779 ครวเรอน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2552ก) กระทรวงพลงงานไดวางแนวทางในการจดทาแผนแมบทการพฒนาพลงงานทดแทน (REDP) เพอรองรบในอก 15 ปขางหนา ในสวนของการพฒนาพลงงานนาขนาดเลก โดยผนนาจากฝายทดน า หรอเขอนขนาดเลกไปยงโรงไฟฟา เพอผลตกระแสไฟฟาขนาดตงแต 200 กโลวตต ถง 10 เมกะวตตนน ไดมการวางเปาหมายทจะพฒนาใหไดประมาณ 324 เมกะวตต ซงเปนการดาเนนงานในสวนของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) 78.7 เมกะวตต และการไฟฟาสวนภมภาค (กฟภ.) 11 เมกะวตต และทเหลอเปนการดาเนนการของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน โดยในชวงป 2551-2554 กระทรวงพลงงานไดวางแผนทจะผลตไฟฟาจากพลงงานขนาดเลกนใหได 165 เมกะวตต คดเปนเงนงบประมาณลงทนทวางกรอบไวแลว 5,474 ลานบาท ซงจะชวยใหประเทศชาตประหยดตนทนการนาเขาน ามนได 297 ลานลตรหรอประมาณ 11,880 ลานบาท (กระทรวงพลงงาน, 2552ค) จากการสารวจของโครงการวจยโรงไฟฟาพลงงานน าขนาดเลกมหาวทยาลยเชยงใหมพบวา ทวทงประเทศมโรงไฟฟาพลงงานน าขนาดเลกจานวน 59 โครงการ ในปจจบนพบวา 38 โครงการ เลกใชงานแลว เนองจากเปลยนไปใชไฟฟาจากระบบของการไฟฟาสวนภมภาค 35 โครงการ เปลยนไปผลตไฟฟาดวยการรบซอกาซธรรมชาตจาก บรษท ปตท. จากด (มหาชน) 1 โครงการ และอก 2 โครงการ ระบบผลตไฟฟาเสยหาย (กองบรรณาธการมตชน-ประชาชาตธรกจ, 2550: 114) ใน พ.ศ. 2550 มโครงการไฟฟาพลงน าขนาดเลกทอยในระหวางการกอสรางรวมทงสน 3 โครงการ คอ

13

1. โครงการกอสรางเขอนไฟฟาพลงน าคลองทงเพล เปนโครงการเนองในพระราชดาร ตงอยในเขตกง อ.คชฌกฏ และ อ.มะขาม จ.จนทบร มขนาดกาลงผลตรวม 9.8 เมกะวตต เมอแลวเสรจสามารถผลตพลงงานไฟฟาไดปละ 28.16 ลานกโลวตต-ชวโมง 2. โครงการกอสรางเขอนไฟฟาพลงนาลมนานานตอนบน ตงอยท อ.เวยงสา จ.นาน มกาลงผลตรวม 10 เมกะวตต คาดวาจะสามารถผลตกระแสไฟฟาไดประมาณปละ 54.62 ลานกโลวตต-ชวโมง 3. โครงการกอสรางเขอนไฟฟาพลงนาแมกะไน ตงอยทบานหวยป อ.แมสะเรยง จ.แมฮองสอน มกาลงผลตรวม 0.89 เมกะวตต เมอแลวเสรจจะสามารถผลตกระแสไฟฟาไดประมาณปละ 2.041 ลานกโลวตต-ชวโมง ป พ.ศ. 2551 ประเทศไทยมการผลตไฟฟาจากพลงนารวมทงสน 2,999.86 เมกะวตต ดงน (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2551ค)

• การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย 2,946.73 MW. • ไฟฟาพลงนาขนาดใหญ 2,886.27 MW • ไฟฟาพลงนาขนาดเลก 60.46 MW. • การไฟฟาสวนภมภาค (ไฟฟาพลงนาขนาดเลก) 8.65 MW. • กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน 44.48 MW. • ไฟฟาพลงนาขนาดเลก 43.32 MW. • ไฟฟาระดบหมบาน 1.16 MW.

2.1.2.4 พลงงานความรอนใตพภพ ความรอนใตพภพเปนแหลงพลงงานทเกดและเกบอยใตผวโลก สงเกตตาแหนงไดจากปรากฏการณตางๆ เชน ภเขาไฟระเบด และการเกดบอน ารอนหรอน าพรอน พลงงานความรอนใตพภพเปนหนงในแหลงทรพยากรธรรมชาต ซงสามารถนามาพฒนาผลตกระแสไฟฟาได ประเทศไทยเรมตนศกษาการนาพลงงานความรอนใตพภพ ขนมาใชอยางจรงจงเมอป พ.ศ. 2520 อยางไรกตาม ดวยขอจากดหลายๆอยาง อาท นกวชาการทมประสบการณ จานวนบคลากร งบประมาณ และสภาพธรณวทยาทเปนตวกาหนดขนาดของแหลงพลงงาน ทาใหการวจยพฒนาทางดานน ยงไมเดนชด ถงแมจะไดมการพฒนาแหลงพลงงานธรรมชาตนขนมาใชภายในประเทศ แลวกตาม (มหาวทยาลยเชยงใหม. สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2552)

14

ภาพท 2.2 แผนทศกยภาพพลงงานความรอนใตพภพในประเทศไทย แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน, 2551ข

ประเทศไทยจดเปนประเทศแรกในภมภาค ทนาพลงงานความรอนใตพภพขนมาใชผลตกระแสไฟฟาดวยระบบ 2 วงจร (Binary-Cycle) ทแหลงพลงงานความรอนใตพภพฝาง อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม โรงงานมขนาดกาลงผลต 300 กโลวตต สามารถทดแทนน ามนไดปละประมาณ 300,000 ลตร ผลพลอยไดจากโรงงานไฟฟา คอน าเพอการเกษตรปละประมาณ 500,000 ลกบาศกเมตร ซงเปนนาหลงจากนาความรอนไปใชในกระบวนการผลตกระแสไฟฟา แลวทาการกกเกบใหอณหภมลดลง และปลอยลงทางนาสาธารณะเพอการเกษตรกรรมตอไป การทางานของระบบการผลตไฟฟาพลงงานความรอนใตพภพทอาเภอฝาง และการใชประโยชนแบบครบวงจรของแหลงพลงงานความรอนใตพภพฝาง

ปจจบนการใชประโยชนจากพลงงานความรอนใตพภพโดยตรงในประเทศยงมอยในวงจากด สวนใหญแหลงน าพรอนจะถกพฒนาขนมาเปนสถานททองเทยวและกายภาพบาบด การใชประโยชนโดยตรงในแงของการใชความรอน เพอการอบแหงผลตผลเกษตร การทาหองเยนเพอเกบผลตผลการเกษตร การทาความเยนในอาคารเหลานยงไมมการใชประโยชนอยางจรงจงและอยในระดบของโรงงานตนแบบ และการวจยพฒนาเทานน ซงเปนการใชประโยชนทไมคมคาและเตมตามศกยภาพของพลงงานทม (มหาวทยาลยเชยงใหม. สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2552) 2.1.2.5 พลงงานถานหน ถานหนเปนแหลงพลงงานทสาคญในอดตจนถงปจจบนอตสาหกรรมถานหนซงรวมทงการสารวจ การผลตและการใชนนไดมการพฒนากนมาอยางตอเนอง โดยเฉพาะในประเทศทเปนผนาทางดานเศรษฐกจอตสาหกรรม เชน สหรฐอเมรกา ญปน และกลม

15

ประเทศในยโรป (สรชาต จงจตย, 2550: 63) ถานหนมภาพลกษณทไมดดานผลกระทบตอสงแวดลอมในอดต ทาใหการใชถานหนเปนเชอเพลงมปรมาณไมมากนกในประเทศไทยหากเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ การใชถานหนเปนเชอเพลงนน ทาใหเกดมลภาวะ มผลกระทบตอสงแวดลอม จงมการพฒนาเทคโนโลยขนเพอลดหรอกาจดมลพษทเกดขนจากการนาถานหนมาใชประโยชน จงเกดเปนเทคโนโลยถานหนสะอาด (Clean Coal Technology) ผลจากการพฒนาและนาเทคโนโลยถานหนสะอาดมาใชตงแต ค.ศ. 2000 ไดมการเปรยบเทยบการกาจดมลภาวะดงแสดงในตารางท 2.4

ตารางท 2.4 ผลการควบคมมลภาวะจากการใชพลงงานถานหนสะอาด

อดต (1999)

ปจจบน (2000)

อนาคต (2010)

PC PC IGCC NGCC PC IGCC NGCC - Norminal Efficiency, HHV% 33 40 43 52 44 52 58 - SOx Emissions (lb/MWh) 13.8 0.5 0.15 0 0.2 0.13 0 - NOx Emissionsn (lb/MWh) 5.2 1.3 0.31 0.20 0.3 0.20 0.18 - Particulate Emissions (lb/MWh) 0.5 0.08 0.053 0 0.08 0.015 0 - CO2 Emissions (lb CO2/MWh) 2202 1817 1690 755 1652 1398 677 - Fuel Type Cost- $/106 Btu

Coal 1.2

Coal 1.2

Coal 1.2

Gas 3.5-7.5

Coal 1.1

Coal 1.1

Gas 4.0-7.0

แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน. สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน, 2550ข: 279 หมายเหต: PC = Pulverised coal combustion IGCC = Integrated Gasification Combined Cycle

NGCC = Natural Gas Combined cycle

สถานการณพลงงานถานหนในประเทศไทย พบวาสวนใหญเปนถานหนลกไนตซงจะพบมากในจงหวดทางภาคเหนอและภาคใตของประเทศ แหลงลกไนตขนาดใหญของประเทศไทยมอยทงหมด 7 แหงดงตอไปน (ศนยการอตสาหกรรมปองกนประเทศและพลงทหาร, 2550) 1. แหลงลกไนตแมเมาะ อาเภอแมเมาะ จงหวดลาปาง 2. แหลงลกไนตแมตบ อาเภองาว จงหวดลาปาง 3. แหลงลกไนตบานปาคา อาเภอล จงหวดลาพน 4. แหลงลกไนตบานป อาเภอล จงหวดลาพน

16

5. แหลงลกไนตเวยงแหง อาเภอเวยงแหง จงหวดเชยงใหม 6. แหลงลกไนตกระบ อาเภอเหนอคลอง จงหวดกระบ 7. แหลงลกไนตสะบายอย อาเภอสะบายอย จงหวดสงขลา แหลงถานหนทถกเปดเปนเหมองมจานวน 14 แหงมปรมาณสารอง 803 ลานตน ซงสวนใหญอยภาคเหนอของประเทศไทย แหลงถานหนทยงไมถกพฒนาเปนเหมอง มจานวน 9 แหง มปรมาณสารองทางธรณวทยา (Measured Reserve) 165 ลานตน แหลงถานหนทใหญทสดทยงไมไดทาการพฒนาคอ แหลงถานหนสะบายอย จ.สงขลา มปรมาณสารอง 89 ลานตน ปรมาณสารองถานหนในประเทศไทยขอมล ณ เดอน กรกฎาคม พ.ศ. 2549 สามารถแสดงไดดงตารางตอไปน ตารางท 2.5 ปรมาณสารองถานหน

กลมแหลงถานหน ปรมาณสารองถานหน (ลานตน )

แหลงทเปดเปนเหมอง 638 แหลงทยงไมถกพฒนา 165

รวม 803

แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน. สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน, 2550ข: 272 2.1.2.6 พลงงานเซลลเชอเพลง คอ อปกรณททาใหเกดปฏกรยาเคม-ไฟฟา ระหวางออกซเจนกบไฮโดรเจนซงสามารถเปลยนแปลงพลงงานของเชอเพลงไปเปนพลงงานไฟฟาโดยตรง ไมตองผานการเผาไหม ทาใหเครองยนตทใชเซลลเพลงนไมกอมลภาวะทางอากาศ ทงยงมประสทธภาพสงกวาเครองยนตเผาไหม 1-3 เทา ขนอยกบชนดของเซลลเชอเพลง และชนดของเชอเพลงทใช

เซลลเชอเพลงมลกษณะคลายกบเซลลสะสมไฟฟาแบบตะกวหรอทเรยกกนโดยทวไป วาแบตเตอรมากในดานทสามารถอดประจใหมไดเรอยๆเซลลเชอเพลงยงไมเปนทนยมใชทวไปอยางแบตเตอรเพราะตนทนการผลตอปกรณในครงแรกสงและยงมอนตรายทตองใชความรเฉพาะ ควบคมหลายประการ แตในปจจบนไดนามาใชกบอปกรณไฟฟาหลายชนด เชน โทรศพทมอถอ ปาลม คอมพวเตอรแบบพกพา

แนวโนมการใช และการพฒนาเซลลเชอเพลงในอนาคต จะมงเนนเพอเปนโรงไฟฟา ขนาดยอมหรอขนาด 100 กโลวตต -1,000 กโลวตต (1 เมกะวตต) รวมถงไดมการพฒนาเซลลเชอเพลง

17

ชนดนใหสามารถทางานรวมกบการผลตไฟฟาดวยกงหนกาซหรอกงหนไอนาโดยใชความรอนหรอไอนา ทเหลอจากปฏกรยาในเซลลเปนเชอเพลง ในปจจบนมความพยายามทจะลดคาใชจายทงในการสรางเซลลเชอเพลงและในการผลตกระแสไฟฟาจากเซลลเชอเพลง โดยศกษาจากการใชวสดราคาถกลงในการสรางเซลลเชอเพลง หรอลดปรมาณการใชวสดทมราคาแพงลง

ปจจบนมการพฒนาเทคโนโลยเซลลเชอเพลงจนสามารถนามาใชในเชงพานชยได แมจะไมแพรหลายนก แตพลงงานชนดนยงคงตองมการพฒนาอยางตอเนองตอไป โดยเฉพาะดานราคา เทคโนโลย ระบบโครงสรางพนฐานของเชอเพลงทใช และแหลงพลงงานตนทางทสะอาดในการผลตไฮโดรเจน เพอลดขอจากดตางๆจากการใชเซลลเชอเพลง และใหสามารถใชไดอยางแพรหลายในเชงพานชยตอไปในอนาคต (นวดล เหลาศรพจน, 2551: B4)

2.1.2.7 พลงงานกาซชวภาพ เกดขนจากกระบวนการยอยสลายสารอนทรยแบบไรออกซเจน (Anaerobic process) โดยทกาซชวภาพจะมกาซมเทน (CH4) เปนองคประกอบหลกอยประมาณ 50-80% นอกนนเปนกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) และมกาซ ไฮโดรเจนซลดไฟด (H2S), ไนโตรเจน (N2), ไฮโดรเจน (H2) อกเลกนอย ดงนนจงสามารถนามาใชเปนพลงงานทดแทนได ในป 2550 สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน (สนพ.) ประเมนศกยภาพของกาซชวภาพไทย พบวามแหลงนาเสยทนาไปผลตกาซชวภาพไดอกจานวนมาก อาท

1. นาเสยจากฟารมสกร 221,767 ลกบาศกเมตร/วน 2. โรงงานแปงมนสาปะหลง 40,943,400 ลกบาศกเมตร/ป 3. โรงงานเอทานอล 17,400,000 ลกบาศกเมตร/ป 4. โรงงานนามนปาลม 2,501,361 ลกบาศกเมตร/ป 5. โรงงานอาหารกระปอง 41,466,000 ลกบาศกเมตร/ป 6. โรงงานสรา 908,700 ลกบาศกเมตร/ป 7. โรงฆาสตว 2,289,000 ลกบาศกเมตร/ป 8. โรงงานนายางขน 4,329,030 ลกบาศกเมตร/ป

ของเสยเหลานสามารถ ผลตกาซชวภาพไดกวา 1,009 ลานลกบาศกเมตร/ป เทยบเทาพลงงานไฟฟาไดกวา 1,210 ลานหนวย/ป คดเปนเงน 3,025 ลานบาท/ป หรอเทากบโรงไฟฟาทมกาลงการผลตไฟฟา 170 เมกะวตต (คาไฟหนวยละ 2.50 บาท) (ณพงศ นพเกต, 2552)

18

ตารางท 2.6 ศกยภาพในการผลตกาซชวภาพ

Source of Wastewater Flour Mill Palm

Oil Mill Pig Farm Sugar Mill Ethanol

ton of flour

ton of FFB No. of pig ton of sugar

cane m3

- Production, million unit / year 0.70 6.39 9.30 64.40 191.75 - Wastewater,m3/unit of production 15.00 0.40 9.86 0.11 10.00 - Total waste water, million m3/ year 10.50 2.56 91.70 7.08 1917.50 - Biogas m3/ m3waste water 10.00 35.00 3.50 7.00 35.00 - Total Biogas, million m3/ year 105.00 89.46 320.94 49.59 67112.50

แหลงทมา: มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2550

จากศกยภาพแหลงผลตกาซชวภาพ ยงมโรงงานอกหลายแหงทยงไมไดใชศกยภาพทมอยผลตไฟฟา ดวยเหตผลทวาเจาของยงไมมองคความรดานนเพยงพอทจะทาใหเกดความมนใจในการลงทน

ปจจบนพ.ศ. 2550 มหลายหนวยงานทใหการสนบสนนการผลตไฟฟาจากกาซชวภาพ เชน ธนาคารพาณชยใหสนเชอเพอธรกจน การสนบสนนจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.) ดานนโยบายรฐบาลไดประกาศสนบสนนคาไฟฟาทผลตโดยใชกาซชวภาพเปนเชอเพลง จานวน 30 สตางคตอหนวย การสนบสนนจาก BOI เชน การยกเวนภาษ นอกจากนผประกอบธรกจยงสามารถขายคารบอนเครดตไดอกดวย (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2550)

2.1.2.8 โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรอาจเปนทางเลอกหนงทจะทาใหประเทศไทยผลตไฟฟาไดเพยงพอแกความตองการทเพมขน เมอเปรยบเทยบ ขอดและขอเสยของโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรกบโรงไฟฟาอนๆ ทใชกนอย ทงดานปรมาณ แหลงเชอเพลง และผลกระทบตอสงแวดลอม พบวาเชอเพลงพลงงานนวเคลยรมราคาไมแพง สามารถผลตพลงงานจานวนมากมายจากปรมาณเชอเพลงเพยงเลกนอย ใหกากจานวนนอย การพฒนาวงจรเชอเพลงพลงงานนวเคลยรเพอใหไดประโยชนเพมมากขนนนมอยอยางตอเนอง การขนสงเชอเพลงใหม (กอนเขาโรงไฟฟา) ทาไดงายและสะดวก และขอดทสาคญทสด คอ ไมทาใหเกดกาซเรอนกระจกและฝนกรดทจะกอปญหากบสงแวดลอม ดงเชนการผลตไฟอนๆ โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรยงมขอเสยบางประการ คอ ในดานราคาลงทนเรมตนสงกวาโรงไฟฟาชนดอน เพราะตองนาไปใชในการกอสราง วสดอปกรณ ระบบควบคม และการเกบของเสยจากโรงไฟฟาในกรณดาเนนการปกตและในกรณฉกเฉน เพอใหเกดความปลอดภยตอสงคมและสงแวดลอมตองมการสมมตกรณฉกเฉนตางๆ เพอทจะนามาคาดการณเหตการณทจะ

19

เกดขนตอระบบและเตรยมพรอมบคลากรใหสามารถรองรบสถานการณเหลานนได จงนบไดวาโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรมความปลอดภยสงสดเมอเทยบกบโรงไฟฟาชนดอน

สมาคมนวเคลยรแหงประเทศไทย ไดถอดความจากบทความเรอง Asia's Nuclear Energy Growth ของ World Nuclear Association สรปไดวา

เอเชยเปนภมภาคทมการผลตไฟฟาเพมมากขนโดยเฉพาะการผลตไฟฟาดวยพลงงานนวเคลยร เอเชยตะวนออกและเอเชยใต มโรงไฟฟานวเคลยรเดนเครองอยมากกวา 109 โรง กาลงกอสรางอก 10 โรง และมแผนทจะสรางเพมขนอก 110 โรง การผลตไฟฟาดวยพลงงานนวเคลยร มการเตบโตสงทสดในประเทศ จน ญปน เกาหลใต และอนเดย ประเทศในอเมรกาเหนอและยโรปตะวนตก มการเตบโตของการผลตไฟฟาลดลงโดยเฉพาะการใชพลงงานนวเคลยร ขณะทประเทศในเอเชยตะวนออกและเอเชยใต มแผนทจะสรางโรงไฟฟานวเคลยรเพมขน เพอใหเพยงพอกบความตองการใชไฟฟาทสงขน ปจจบนเอเชยมโรงไฟฟานวเคลยร 109 โรง เดนเครองอยใน 6 ประเทศ ม 18 โรงกาลงกอสราง (อาจจะมากกวาน เนองจากบางโรง เรมสรางในป 2007) และมแผนการกอสรางแนนอนแลวอก 40 โรง นอกจากนนประเทศในภมภาคเอเชย ยงมเครองปฏกรณนวเคลยรแบบวจย (Research Reactor) อก 56 เครอง ใน 14 ประเทศ

ประเทศไทยมเครองปฏกรณวจย 1 เครอง และอยระหวางการกอสรางอก 1 เครอง ประเทศไทย ไดใหความสนใจในการรอฟนโครงการโรงไฟฟานวเคลยร เนองจากการประเมนความตองการใชไฟฟาใน 20 ปขางหนา จากอตราการเตบโตของความตองการทเพมขนรอยละ 7 ตอป ปจจบนป 2008 การผลตไฟฟาของประเทศไทยใชกาซธรรมชาต ประมาณรอยละ 70 คาดวาในป 2016 จะมความตองการใชไฟฟา 48 GWe มการเตรยมการสรางโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร โดยยงอยในขนตอนของการจดทารางโครงการ (สมาคมนวเคลยรแหงประเทศไทย, 2551) จากขอมลใน เดอน พฤศจกายน 2009 ของ International Atomic Energy Agency : IAEA (ทบวงการพลงงานปรมาณระหวางประเทศ) พบวาทวทงโลกมโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรจานวน 436 โรง และกาลงกอสรางอยอก 53 โรง สามารถผลตกระแสไฟฟารวมกนไดประมาณ 370,304 เมกะวตต และหากรวมกาลงการผลตของโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรทกาลงกอสรางอก 53 โรงดวยแลว ทวทงโลกสามารถผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานนวเคลยรรวมประมาณ 417,527 เมกะวตต (International Atomic Energy Agency, 2009)

20

ตารางท 2.7 โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรในเอเชย และความสามารถในการผลตเชอเพลงนวเคลยร

ประเทศ โรงไฟฟาท โรงไฟฟาท โรงไฟฟาทม เครองปฏกรณออสเตรเลย - - - 1 บงคลาเทศ - - - 1 สาธารณรฐ ประชาชนจน 10 5 63 13 สาธารณรฐจน 6 2 - 4 อนเดย 16 7 19 5 อนโดนเซย - - 4 3 ญปน 55 2 12 17+1 เกาหลใต 20 1 7 2 เกาหลเหนอ - - 1 1 มาเลเซย - - - 1 ปากสถาน 2 1 4 1 ฟลปปนส - - - 1 ประเทศไทย - - - 1+1 เวยดนาม - - 2 1

รวม 109 18 112 56*

แหลงทมา: สมาคมนวเคลยรแหงประเทศไทย, 2551 หมายเหต: * เดนเครองอย 54 โรง, อยระหวางการกอสราง 2 โรง (ขอมล ณ เดอนสงหาคม 2551)

2.2 แนวคดการจดการพลงงาน

การจดการพลงงาน หมายถง การกาหนดนโยบาย เปาหมาย ผรบผดชอบ ในการนาไปปฏบต การวางแผนจะตองรอบคอบ ตองมความรความเขาใจ และมการตดตามประเมนผลเพอนาไปสการปรบปรงแกไข เพอใหการจดการพลงงานนนมประสทธภาพและบรรลตามวตถประสงคทไดตงไว โดยตองครอบคลมและใหความสาคญในทกๆมต ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม รวมทงวฒนธรรม โดยมการบรหารจดการทด มพหภาครวมทกขนตอนเปนตวขบเคลอน

ระบบการจดการพลงงาน สงสาคญประการแรกทตองมคอนโยบายพลงงาน ซงกาหนดโดยผบรหารระดบสงขององคกร หรอผทไดรบการแตงตงใหรบผดชอบ ดแลพลงงาน เพอทจะไดนานโยบายทกาหนดขนนไปประกาศใหทราบและถอปฏบตทงองคกร ประการตอมาคอตองม

21

การกาหนดโครงสรางหนาทและความรบผดชอบ เพอดาเนนการวางแผนอนรกษพลงงาน โดยผรบผดชอบดาเนนการจดการพลงงาน ซงมหนาทรบผดชอบดาเนนการทงหมดของโครงการ จาเปนทจะตองมความร ความเขาใจในการอนรกษพลงงานเปนอยางด และตองรวบรวมมาตรฐานและขอกาหนดตางๆ ในการอนรกษพลงงานของอปกรณแตละประเภท เพอใชเปนแนวทางในการกาหนด และดาเนนการอนรกษพลงงาน เมอวางแผนอนรกษพลงงานเปนทเรยบรอยแลวกนาไปปฏบต โดยมการตรวจสอบและปฏบตการแกไข ซงตองมการตรวจวดการใชพลงงานทถกตอง และนาบทสรปของการดาเนนการทงหมดมาทบทวน ปรบปรง เพอนาไปวางแผนและกาหนดนโยบายพลงงานใหม จงจะกอใหเกดการอนรกษพลงงานทย งยนในทสด (รฐฐาน ฤทธเกรกไกร, 2546)

ภาพท 2.3 ภาพรวมและองคประกอบในการจดระบบการจดการพลงงาน

แหลงทมา: รฐฐาน ฤทธเกรกไกร, 2546

22

2.2.1 การจดการพลงงานชมชน วกฤตดานพลงงานทเกดขน ไมวาจะเปนเรองของพลงงานฟอสซล ไดแก น ามน ถานหน กาซธรรมชาตทเราใชจะมปรมาณลดนอยลง ราคาสงขนทกวน ตดตามมาดวยผลกระทบดานสงแวดลอม ทาใหทวโลกตองแสวงหาพลงงานทดแทน เพอเตรยมการสาหรบอนาคต นอกจากน เรองพลงงานยงเปนเรองทกระทบโดยตรงกบทกคนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม สขภาพ สงแวดลอม การเมอง การวางแผนพลงงานของทองถน หรอของชมชน จงเปนวถทางหนงทจะชวยคลคลายปญหาทเกดขน ดวยฐานการมสวนรวมของประชาชน สาหรบประเทศไทย กระทรวงพลงงาน ไดดาเนนโครงการสนบสนนการวางแผนจดการพลงงานระดบทองถน (Local Energy Plan: LEP) ขนตงแตป พ.ศ. 2549 โดยมเปาหมายสาคญคอ การเพมประสทธภาพการใชพลงงานของประเทศ และพฒนาพลงงานอยางมดลยภาพควบคกบการอนรกษสงแวดลอมและการมสวนรวมของภาคประชาสงคม โดยมองคกรปกครองสวนทองถนเปนกลไกประสานงานหลก ทศพนธ นรทศน (2551) ไดกลาววา จากผลการดาเนนงานดงกลาว พบวา "แผนจดการพลงงานระดบทองถน" หรอ "แผนพลงงานชมชน" ไดมสวนชวยลดคาใชจายดานพลงงาน และพบวา "ความไมร" ทาใหชาวบานตองประสบกบความยากจนโดยไมรตว บางครวเรอนม "คาใชจายพลงงาน" สงถงรอยละ 60 หากปลอยทงไวตวเลขจะเพมสงขนจนไมสามารถพงพาตนเองได โครงการดงกลาวถอเปนการสนองแนวพระราชดาร "เศรษฐกจพอเพยง" ทมงเนนการลดรายจาย เพมรายได ชมชนสามารถพงพาตนเองดานพลงงานไดอยางย งยน โดยใชเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมเปนเครองมอ

การวางแผนพลงงานระดบชมชน จะมงเนนกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาคมในการจดการพลงงาน สงแวดลอม และแผนงบประมาณในทองถนของตนเองใหเกดประสทธภาพมากขนในอนาคต โดยผานกระบวนการเรยนรเพอทาความเขาใจในเรองพลงงาน ศกษาเทคโนโลยพลงงานทางเลอก รวบรวมวเคราะหขอมลในชมชน แลวนามาประเมนผลกระทบของระบบพลงงานในอนาคตได จากนนจงรวมกนวางแผนปฏบตการในการจดการดานพลงงานและสงแวดลอมในชมชน โดยคนในชมชนนนเอง (บณฑต เอออาภรณ, 2548: 10) การวางแผนพลงงานชมชนอาจกลาวไดวา เปนกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาคมในการจดการดานพลงงานและสงแวดลอมในทองถนของตนเองเพอใหเกดประสทธภาพมากขนโดยเนนตามศกยภาพในพนท บนพนฐานแหงความพอเพยงและความเหมาะสมของทองถนนนๆ (วจตรา ชสกล, 2551)

23

จะเหนไดวาการวางแผนพลงงานชมชนนนเนนการมสวนรวมของคนในชมชนในการจดการพลงงานโดยใชเทคโนโลยทเหมาะสม ตามศกยภาพของชมชน เพอใหเกดการใชพลงงานทมประสทธภาพและยงยน จากรายงานตดตามประเมนผลโครงการจดทาแผนพลงงานในระดบชมชน (กระทรวงพลงงาน สานกนโยบายและยทธศาสตร, 2551: 22-25) สามารถสรปแนวทางในการจดการพลงงานระดบชมชนจากปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะของโครงการทดาเนนการแลวดงน 1. เนนการพฒนาอยางมสวนรวม ทาใหเปนกระบวนการเชงระบบคอเรมตงแตขนของการคดรเรมการจดทาโครงการ การวางแผนและพฒนาโครงการ การลงมอทา การตดตามผล การรบผลประโยชนรวมกนทงทเปนรปธรรมและนามธรรม เพอความตอเนองและการเปนเจาของการดาเนนงานหลงจากทสนสดโครงการทงในเรองของ แนวคด กระบวนการทางาน ทรพยากรบคคล งบประมาณและการสนบสนน 2. การบรณาการ จดกจกรรมอนรกษพลงงาน การใหความรและจดการพลงงานตองใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรง ชวตจรง สามารถทจะเชอมโยงกบกจกรรมชมชน เพอความกลมกลนเปนเนอเดยวกบวถชวต 3. การเรยนรพฒนาภมปญญาจากการปฏบต หลอมรวมเปนกระบวนการเรยนรกอเกด การคดใหม ทาใหม ในเรองการอนรกษพลงงานและการจดการพลงงาน 4. การจดหาเทคโนโลยตองใหสอดคลองกบศกยภาพของชมชน เพอใหชมชนไดประโยชนอยางแทจรง สามารถสนองตอบความตองการทแทจรงของประชาชนและตองคานงถงการดแลรกษา ชมชนตองมศกยภาพมากพอในการดแลดวย 5. เสรมสรางความตระหนกร และพฒนาศกยภาพองคกรชมชน ในการจดการความรและประสานความรวมมอกบภาคหนวยงานองคกรทองถน เพอแกปญหาในชมชนรวมกนอยางมระบบ และเกดการขยายผล 6. ยกระดบความรทบรณาการใน 3 ระดบ คอ ระดบวชาการ ระดบการจดการ ระดบวถวฒนธรรมชมชนในแตละบรบท ใหเกดการขยายผลทเปนรปธรรม โดยใชประเดน วถวฒนธรรมชมชน เปนสอหรอตวเดนเรองใหเกดเวททางสงคมในการจดการความร 7. เสรมสรางพลงการขบเคลอนทางสงคมและชมชน สการผลกดนในระดบนโยบายสาธารณะในการเสรมสรางความตระหนกรวมใหกบชมชนและสงคมในการแกปญหาทเหมาะสมกบวถวฒนธรรม ภมปญญาของชมชนแตละบรบท หรอใหชมชนเปนตวตง 8. เสรมสรางความรใหกบทมงานในการจดการความรทสามารถเชอมโยงกบเนองานเดมและใชทนทางสงคมเปนสอสรางการเรยนรรวมกนในชมชนใหเกดการขบเคลอนทตอเนองและยงยน

24

2.2.2 แนวคดการพฒนาและการจดการพลงงานทยงยน ในป ค.ศ.1983 องคการสหประชาชาต ไดจดตงคณะกรรมาธการโลก วาดวยสงแวดลอม และการพฒนา (World Commission on Environment and Development : WCED) ขน ตอมาป ค.ศ.1986 WCED กไดเสนอเอกสารสาคญ ทมอทธพลตอแนวความคด การพฒนายงยนในทางระหวางประเทศมาก นนคอ รายงาน "อนาคตรวมกนของพวกเรา (Our Common Future)" ซงเปนเอกสารทเรยกรองใหชาวโลก เปลยนแปลงวถการดาเนนชวตทฟ มเฟอย และเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาใหม ใหเปนแนวทางทปลอดภยตอสงแวดลอม และสอดคลองกบขอจากดของธรรมชาตมากขนโดยย าวา "มนษยสามารถทาใหเกดการพฒนาอยางย งยนได" ทงนรายงานฉบบนไดใหความหมายของคาวา "การพฒนาอยางย งยน" หมายถง การพฒนาทตอบสนองความตองการของคนในยคปจจบน โดยไมทาใหคนรนอนาคตตองประนประนอม เพอลดขดความสามารถทจะสนองความตองการของเขาลงไปได อาไพ หรคณารกษ (2550: 6) ไดใหความหมายของการพฒนาทย งยนวา หมายถง การพฒนาคณภาพชวตทดกวาสาหรบทกคน ซงหมายถง การพฒนาทกอใหเกดดลยภาพระหวาง การกระตนความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การสรางความเขมแขงทางสงคม และการอนรกษสงแวดลอม ทงน เพอความอยดมสขของประชาชนทกคน ทงในยคปจจบนและอนาคต โดยมพนฐานความคดวา เศรษฐกจททาใหเกดดลยภาพของการพฒนาไดนน จาเปนตองเปนเศรษฐกจในสงคมทมรากฐานมนคง มความสามารถในการแขงขน และสามารถพงตนเองได ในขณะเดยวกน ประชาชนในสงคมสามารถพฒนาระเบยบวถชวต ทงของตนเองและสวนรวม ใหดารงอยได โดยไมทาลายสงแวดลอม ดงนน นยยะสาคญในการสงเสรมแนวคดของการศกษาเพอการพฒนาทย งยน จงเกยวเนองกบการพฒนาความร (knowledge) ทกษะ (skills) มมมอง (perspectives) และคานยม (values) ของคนในสงคม เพอใหเกดการเปลยนแปลงสสภาพเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมทสมดลและยงยน นกวชาการหลายทานไดใหขอคดเหนทเปนแนวคดเกยวกบการพฒนาอยางย งยนโดยรวบรวมไวในเอกสารสรปผลการประชมโตะกลม เรองการพฒนาทย งยน ซงจดโดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (ยรรยงศ อมพวา, 2550: 6)

แนวคดการพฒนาทย งยน โดยประเวศ วะส (2546 อางถงใน ยรรยงศ อมพวา, 2550: 6) สรปไดวาการพฒนาทย งยน จะตองเปนการพฒนาทกอใหเกดดลยภาพของทกมต กลาวคอ ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมจตใจ ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมการบรหารจดการทด ทมพหภาครวมทกขนตอนเปนกลไกขบเคลอน

การมสวนรวมของประชาชนเปนกลไกสาคญของการพฒนาทย งยนโดยจาเนยร วรรตนชยพนธ(2546 อางถงใน ยรรยงศ อมพวา, 2550: 6) สรปไดวา การรบรองแผนปฏบตการ 21 ในการประชมEarth Summit I ในป พ.ศ.2535 นบเปนเครองยนยนถงการเหนความสาคญของการพฒนาทย งยน

25

อยางไรกตามจากการระดมความคดจากพหภาคเพอทบทวนทศทางและผลการดาเนนงานในรอบ 10 ปของการพฒนาทย งยนของประเทศไทยตามการรบรองดงกลาว เพอจดทาขอเสนอตอการประชมสดยอดของโลกวาดวยการพฒนาทย งยนในป พ.ศ.2545 (WSSD 2002) พบวา ปญหาทเปนอปสรรคทสาคญของการพฒนาทย งยนของประเทศไทย คอ “การมสวนรวม” โดยเฉพาะอยางยงจากประชาชน

ไพบลย วฒนศรธรรม (2546 อางถงใน ยรรยงศ อมพวา, 2550: 6) ไดใหความเหนวา การพฒนาทย งยนคอ “การพฒนาทดาเนนไปไดอยางราบเรยบมนคงตอเนอง ไมสะดดดวยเหตใดเหตหนง รวมถงเหตดานเศรษฐกจ เหตดานประชากรและสงคม เหตดานการเมองการปกครอง เหตดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และเหตดานสถานการณระหวางประเทศ”

ทงนยรรยงศ อมพวา (2550: 3) ยงไดใหความหมายของการพฒนาทย งยนในรายงานการวจยเรองยทธศาสตรการพลงงานแหงชาตเพอการพฒนาอยางย งยนของประเทศไทยไวอกวา หมายถง การพฒนาทมงรกษาความสมดลระหวางการใชทรพยากรธรรมชาต การอนรกษสงแวดลอม และคณภาพชวตของมนษย ซงการรกษาความสมดลดงกลาวจะเกดขนไดกดวยการกระทาของมนษยทมกลไกสาคญในการดาเนนการคอการมสวนรวมของผเกยวของ หรอการมสวนรวมของประชาชนในสงคม ทชวยกนผลกดนเพอใหเกดความยงยนทางเศรษฐกจและทางสงคม ภายใตกรอบการปฏบตอยางมคณธรรมจรยธรรม

ดงนนสามารถสรปไดวาการพฒนาทย งยน หมายถง การพฒนาทมการใชทรพยากรอยางระมดระวงใหเกดประโยชนมากทสดทอยในขอบเขตการอานวยให หรอศกยภาพททรพยากรนจะคนสสภาพปกตได โดยคานงถงมตทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมควบคกนไป มกลไกการขบเคลอนทสาคญคอการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม ในการจดการพลงงานใหประสบความสาเรจนนนอกจากจะตองมการจดการอยางเปนระบบแลว ยงตองคานงถงปจจยในมตอนๆดวย เชน เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เพอใหการจดการพลงงานนนสามารถตอบสนองความตองการพนฐานไดแตไมสงผลกระทบตอมตอน ๆและเพอใหการใชพลงงานเกดประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด ดงนนจงนาเอาหลกการพฒนาทย งยนมาใชในการจดการพลงงาน

2.2.2.1 จดหมายปลายทางของการพฒนาทย งยน (สบพนธ ชตานนท, 2549) รฐบาลไดกาหนดแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 และ 9 ทใหความสาคญตอการพฒนาคนให

“คนเปนศนยกลางการพฒนา” และดลยภาพเปนเงอนไขของความยงยน ดงนนจดหมายปลายทางของการพฒนาทย งยน คอการพฒนาททาใหเกดดลยภาพของเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอการอยดมสขของประชาชนตลอดไป

26

เศรษฐกจ ททาใหเกดดลยภายของการพฒนา คอเศรษฐกจทมรากฐานมนคง มขดความสามารถในการแขงขนและสามารถพงตนเองได โดยมเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนแนวคดหลก สงคม ใหรวมหมายถง วฒนธรรม และภมปญญาทองถน ซงเปนระเบยบวถชวตของสงคม ทใหมนษยปรบตวและดารงชวตอยกบสงแวดลอมของทองถนไดโดยไมทาลายสงแวดลอม และใหรวมถงศาสนธรรม ซงเปนระเบยบจตใจของคนในสงคมททาใหสงคมอยไดโดยสงบสข ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนเองหรอปรากฏอยตามธรรมชาตโดยทมนษยสามารถนามาใชประโยชนตอการดารงชวต และอานวยประโยชนตอธรรมชาตดวยกนเอง สงแวดลอม หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษย ทงทมชวตและไมมชวตเกยวโยงสมพนธกนเปนระบบนเวศ ทสามารถใหคณและใหโทษตอมนษยได ขนกบความสมดลหรอไมสมดลของระบบนเวศ ความสมดลและเชอมโยงระหวาง เศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กบจดหมายการพฒนาททาใหประชาชนอยดมสขตลอดไป

ในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) ยงคงอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนแนวปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 และแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เพอใหการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 มงส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” ภายใตแนวปฏบตของ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มกรอบการพฒนาโดยสรปดงน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550)

1. พฒนาคนใหมคณภาพพรอมคณธรรม ใหชมชนเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงตนเองได

2. สนบสนนใหชมชนมองคความร และสรางภมคมกนเพอคมครองฐานทรพยากรธรรมชาต3. คมครองสทธและสงเสรมบทบาทของชมชนในการบรหารจดการทรพยากรดวยตนเอง4. การกระจายอานาจ และกระบวนการใหทกภาคสวนมสวนรวมในการตดสนใจ เพอ

ความเปนธรรมทางเศรษฐกจ สงคมและการใชทรพยากร 5. ปรบกระบวนการผลต และบรการ บนฐานความรและนวตกรรมทองถน ใชทรพยากร

ภายในประเทศเปนฐานในการพฒนา 6. ใหมการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน เปนธรรม และมการสรางสรรคคณคา 7. สงเสรมการผลตและการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม

27

2.2.2.2 การพฒนาพลงงานทย งยน การพฒนาพลงงานทย งยนประกอบดวยหลก 3 ดาน คอ เศรษฐกจ สงแวดลอมและสงคม โดยสามารถสรปไดดงน ในแงมมทางเศรษฐกจ การพฒนาพลงงานยงยน หมายถง การสรางผลประโยชนจากพลงงานใหมากทสดโดยจะตองรกษาทนของสงคมไว (ทรพยากรธรรมชาต และทรพยากรมนษย) ในแงมมดานสงแวดลอม การพฒนาทย งยนจะเนนการรกษาเสถยรภาพของระบบนเวศทงทางชวภาพและกายภาพ จากการผลตและการใชพลงงาน และในแงมมดานสงคม การพฒนาทย งยนจะตองรกษาความมนคงของสงคมและวฒนธรรม รวมทงการลดความขดแยงในสงคมทมสาเหตมาจากการผลตและการใชพลงงาน โดยสรปแผนพฒนาพลงงานยงยนจะครอบคลมหวขอทงสาม โดยเนนการสรางผลประโยชนจากพลงงานทมากทสด โดยคงระดบทรพยากรทมอย และกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรมนอยทสด นอกจากนภายใตแนวคดทงสามประการของพลงงานยงยน ควรจะพจารณามมมองหาประการนดวย ไดแก 1) การพฒนาพลงงานยงยน ควรอยบนพนฐานของการใชเทคโนโลย และระบบการจดการทมประสทธภาพมากทสด ซงจะทาใหเกดผลประโยชนแกสงคมมากทสด 2) การพฒนายงยน ควรอยบนพนฐานของการใชพลงงานทดแทนจากแหลงทรพยากรภายในประเทศ ซงสามารถมนใจในแหลงทรพยากรและสงผลใหเกดการบารงรกษาแหลงทรพยากรอกดวย นอกจากน โดยทวไปแลว การใชพลงงานทดแทนทาใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมนอยกวาการใชพลงงานสนเปลอง

3) การผลตและการใชพลงงาน ซงครอบคลมถงเทคโนโลยและระบบการจดการ จะตองไมทาลายระบบนเวศ สงคมและวฒนธรรม 4) ถาในอนาคตไมสามารถหลกเลยงผลกระทบเหลานได ผทกอมลพษกตองเปนผจายเงนเนองจากตนเองไดรบผลประโยชน โดยใชหลกการผกอมลพษตองเปนผจาย

5) การจดตงกลไกเพอแกไขความขดแยงทอยบนพนฐานของความเทาเทยมกน และเปนทยอมรบของสงคม ซงมความจาเปนอยางยงในการรกษาความมนคงของสงคมและวฒนธรรมในสถานการณทมความขดแยง ทมสาเหตมาจากการผลต การเปลยนรป และการบรโภคพลงงาน

2.2.2.3 ทศทางของระบบการจดการพลงงานทย งยนใหประสบผลสาเรจ มแนวทางดงตอไปน (อนบตร สงาราศ และคณะ, 2547: 6)

1. ทรพยากรพอเพยง พลงงานหมนเวยนทอยบนฐานของการใชทรพยากรทองถน โดยคานงถงศกยภาพของทรพยากรในทองทและความเหมาะสมของทองถนเปนสาคญ เพอการพงพาตนเองอยางย งยน

28

2. ไมผกขาดประเภทของพลงงานทางเลอก การเลอกใชพลงงานทางเลอกจะแตกตางกนไปตามศกยภาพของทรพยากรทมอยในแตละพนท และการพฒนาแหลงผลตพลงงานทมขนาดเลกซงชมชนทองถนสามารถกากบดแลและควบคมผลกระทบทางบวกและทางลบได จะเปนการใชทรพยากรในทองถนใหเกดประโยชน และเปนการพงพาตนเองของทองถนรวมถงประหยดคาใชจายในการกอสรางสายสงระบบไฟฟา และเปนการลดการสญเสยพลงงานในสายสงเมอสงไฟฟาระยะทางไกลๆ

3. ภมปญญาพอเพยง ตระหนกถงการสนบสนน สงเสรมใหเกดการฟนฟพฒนาภมปญญาทองถนทใชในการจดการพลงงาน เพอพฒนาระบบพลงงานอยางย งยนและไมตองพงพาการนาเขาเทคโนโลยจากตางประเทศ

4. ใชอยางพอเพยง ทางเลอกของระบบพลงงานไมไดมเพยงการใชพลงงานหมนเวยนเทานน แตการวางแผนพลงงานระดบทองถนและการจดการกบการใชพลงงาน นนคอการอนรกษพลงงานและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ กถอเปนอกรปแบบหนงของการใชพลงงานอยางย งยนดวย

5. กระจายศนย ระบบพลงงานทกระจายศนยอานาจ (Decentralized Energy System) โดยมกระบวนการมสวนรวมของประชาชนตงแตขนตอนการตดสนใจ จนถงการกากบดแลและตรวจสอบ และเคารพตอสทธของประชาชนและชมชนในแงของผบรโภค เจาของทรพยากร และผทไดรบผลกระทบ 6. พอเพยงอยางถวนหนา สามารถรองรบความมนคงทางเศรษฐกจและการพฒนาเศรษฐกจใหกบประชาชนในทกระดบ มใชระบบทตองมผเสยสละความมนคงในชวตของตนเพอใหกบผคนอกกลมหนงไดใชพลงงานอยางลนเกนไมรจบ

แนวทางทไดกลาวมานสอดคลองกบนโยบายของประเทศทตองการเสรมสรางความมนคงทางดานพลงงาน ใหมพลงงานใชอยางทวถงและเปนธรรม คานงถงสภาพแวดลอม รวมถงสรางจตสานกใหใชพลงงานอยางมประสทธภาพและยงยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2.2.3 สรปแนวคดการจดการพลงงาน จากแนวคดการจดการพลงงานทย งยน สรปไดวาการพฒนาและการจดการพลงงานตองทา

อยางย งยนตองคานงถงในหลายๆมต ทงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และตองสอดคลองกบสงคม วฒนธรรม ศกยภาพของชมชนนนๆดวย การจดการพลงงานจะยงยนไดจาตองมการอนรกษพลงงานและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ชมชนสามารถพงตนเองได ลดการนาเขาพลงงานจากภายนอก หรอมคาใชจายเกยวกบพลงงานลดลง มการเลอกใชพลงงานทางเลอกอนๆทสอดคลองกบศกยภาพของ

29

ทองถน และชมชน ทงนจะตองมการกระจายอานาจในการจดการ เปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการ และตองมการขบเคลอนอยางตอเนองและยงยน

2.3 นโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการพลงงานของประเทศไทย

2.3.1 นโยบายพลงงานของประเทศไทย พลงงานจดเปนปจจยพนฐานทสาคญตอการผลตของภาคธรกจและภาคอตสาหกรรม

ของประเทศ และการดารงชวตของประชาชน ซงมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทงในระยะสนและระยะยาว ดงนนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศจะตอเนองและยงยนได จาเปนตองมการจดหาพลงงานทเพยงพอ มนคง มคณภาพและราคาทเหมาะสม ขณะเดยวกนกจกรรมการผลตตองมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ และเปนมตรตอสงแวดลอม การกาหนดนโยบายพลงงานจงมความจาเปนอยางยงตอความมนคงดานพลงงานภายในประเทศ โดยใหเกดความสมดลระหวางความตองการใชพลงงานกบการจดหาพลงงาน ซงหลกการในการกาหนดนโยบายนนตองมความชดเจน โดยประเทศไทยมงเนนนโยบายหลก 4 ประการ (พพฒน นนทนาธรณ และคณะ, 2550: 49-51) ไดแก

1) นโยบายความมนคงดานการจดหาพลงงาน การสรางความมนคงในการจดหาพลงงาน จะตองพจารณาใหครอบคลมทงดาน

การผลตและการจาหนาย รวมถงการจดหาพลงงานหมนเวยน หรอพลงงานทดแทนอน ๆ ดวย โดยสงเสรมใหมการสารวจและพฒนาแหลงพลงงานภายในประเทศ และสารวจแหลงพลงงานจากภายนอกประเทศเพอพฒนาขนมาใชประโยชน

2) นโยบายดานการอนรกษพลงงานและพฒนาพลงงานทดแทน การใชพลงงานอยางมประสทธภาพทงในภาคการขนสงและภาคอตสาหกรรม ซง

เปนภาคทมการใชพลงงานสงสด รวมทงสงเสรมใหเกดการเผยแพรความรดานอนรกษพลงงาน และมการพฒนาบคลากรดานพลงงานมากขน

3) นโยบายราคาและการปฏรปตลาดพลงงาน การแปรรปรฐวสาหกจ ปรบปรงระบบการคาจะทาใหมการแขงขนและเพมบทบาท

ของภาคเอกชนในกจการพลงงาน สงผลใหผบรโภคมทางเลอกทจะไดรบบรการทด มคณภาพ และมราคาทเปนธรรม

30

4) นโยบายดานสงแวดลอมพลงงาน โดยสงเสรมใหมการใชเชอเพลงทมผลกระทบตอสภาวะแวดลอมนอย และสงเสรม

ใหมการควบคมมลพษ โดยใชเทคโนโลยควบคมมลพษทมประสทธภาพและอยภายใตมาตรฐานทเหมาะสมรวมทงมการกาหนดมาตรการตางๆ เพอชวยลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

นโยบายพลงงานของประเทศไทยอยบนพนฐานของการพฒนาทย งยน (Sustainable Development) โดยการกาหนดนโยบายเปนการพจารณากระบวนการบรหารจดการเพอพฒนาระบบพลงงานของประเทศใหเกดความสมดลระหวางความตองการใชพลงงาน (Demand Side) กบการจดหาพลงงาน (Supply Side) ซงแนวทางในการดาเนนนโยบายจะทาใหเกดความมนคงดานพลงงาน ลดการพงพาพลงงานจากตางประเทศ สงเสรมการอนรกษพลงงาน และการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ เพอประเทศไทยจะมพลงงานในประเทศเพยงพอในอนาคต รวมทงการเกบสารองพลงงานอนจะนาไปสการพฒนาพลงงานทย งยนตอไป

2.3.1.1 นโยบายพลงงานของประเทศ โดย วรรณรตน ชาญนกล รฐมนตรวาการกระทรวงพลงงาน (กระทรวงพลงงาน, 2552ข) วนจนทรท 13 ตลาคม 2551

นโยบายท 1 : เสรมสรางความมนคงดานพลงงาน ใหมพลงงานใชอยางเพยงพอตอการพฒนาประเทศและใหพงพาตนเองทางพลงงานไดมากขน เพอความอยดกนดของประชาชน สงเสรมใหมการพงพาพลงงานภายในประเทศ การผลตไฟฟาใหเหมาะกบความตองการ สรางความหลากหลายของชนดเชอเพลงและแหลงพลงงานเพอกระจายความเสยงดานพลงงาน

นโยบายท 2 : กากบดแลราคาพลงงานใหมความเหมาะสม มเสถยรภาพสอดคลอง กบสถานการณ เศรษฐกจและการลงทน สงเสรมใหมการกากบดแลราคาพลงงานใหมความเหมาะสมตามกลไกตลาดโลก สนบสนนการทางานของบคลากรดานพลงงานแบบกระจายอานาจ

นโยบายท 3 : สงเสรมและวจยพฒนาพลงงานทดแทนทกรปแบบอยางตอเนองโดย เรงรดแผนแมบทพฒนาพลงงานทดแทน 15 ป หรอ REDP สงเสรมการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยน รวมถงพลงงานทดแทนระดบชมชน

นโยบายท 4 : เนนการสรางวนยดานการประหยดพลงงานใหเปนวฒนธรรมของคนในชาต และสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เปนแกนกลางในการเผยแพร "วฒนธรรมการประหยดพลงงาน"

31

เรงรดการดาเนนการตามแผนอนรกษพลงงาน โดยเนนการสงเสรมการประหยดจากภาคอตสาหกรรมและขนสงเปนหลก เรงรด 11 มาตรการประหยดพลงงานเพอประชาชน และพจารณาหามาตรการเพมเตมเพอใหเกดการประหยดพลงงานเพมเตมอก

นโยบายท 5 : ดแลรกษาสงแวดลอมทเกดจากกจการพลงงาน ทงจากกระบวนการผลตและการใชพรอมทงสงเสรมการลดภาวะโลกรอน และสนบสนนกลไกการพฒนาทสะอาด (CDM-Clean Development Mechanism)

สนบสนนโครงการ CDM ดานพลงงาน ลดผลกระทบสงแวดลอมจากทงการใชและผลตพลงงาน โดยการลดการปลอยกาซเรอนกระจก และสนบสนนนวตกรรมใหมทเปนมตรกบสงแวดลอม

2.3.1.2 นโยบายดานพลงงานรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร แถลงตอรฐสภาวนจนทรท 29 ธนวาคม 2551 (สานกเลขาธการคณะรฐมนตร, 2551)

1. พฒนาพลงงานใหประเทศไทยสามารถพงตนเองไดมากขนโดยจดหาพลงงานใหเพยงพอ มเสถยรภาพ พฒนาไฟฟาใหมการกระจายชนดของเชอเพลงทใช เพอลดความเสยงดานการจดหา ความผนผวนทางดานราคา และลดตนทนการผลต สงเสรมการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนทมศกยภาพ รวมทงศกษาความเหมาะสมในการพฒนาพลงงานทางเลอกอน ๆ 2. ดาเนนการใหนโยบายดานพลงงานทดแทนเปนวาระแหงชาต เพอเสรมสรางความมนคงดานพลงงาน ลดภาวะมลพษ และเพอประโยชนของเกษตรกรโดยสนบสนนใหมการผลตและใชพลงงานหมนเวยนในระดบชมชน สงเสรมและวจยพฒนาพลงงานทดแทนทกรปแบบอยางจรงจงและตอเนอง 3. กากบดแลราคาพลงงานใหอยในระดบทเหมาะสม มเสถยรภาพ และเปนธรรมตอประชาชน และสงเสรมการแขงขนและการลงทนในธรกจพลงงาน

4. สงเสรมการอนรกษและประหยดพลงงาน ทงในภาคครวเรอน อตสาหกรรม บรการและขนสง รวมทงการวจยพฒนาและกาหนดมาตรฐานอปกรณไฟฟา และมาตรฐานอาคารประหยดพลงงาน สนบสนนการพฒนาระบบขนสงมวลชน และการขนสงระบบราง เพอใหมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ

5. สงเสรมการจดหาและการใชพลงงานทใหความสาคญตอสงแวดลอม ภายใตกระบวนการมสวนรวมของประชาชน รวมทงสงเสรมใหเกดโครงการกลไกการพฒนาพลงงานทสะอาด

32

2.3.2 ยทธศาสตรพลงงานทางเลอก ยทธศาสตรพลงงานทางเลอกเปนอกหนงยทธศาสตรทสาคญในการชวยลดการนาเขา

พลงงานเชงพาณชยของประเทศ และถอเปนการสงเสรมใหมการใชพลงงานทางเลอกมากขนอกดวย (กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2551ข: 3-4)

1. โครงการบานมนคงดานพลงงาน สานกถายทอดและเผยแพรเทคโนโลย กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน

(พพ.) กระทรวงพลงงาน รวมกบสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) จดทาโครงการจากแนวคดทตองการใหประชาชนไดรบประโยชนจากการบรหารจดการพลงงานภายในชมชน ดวยการอาศยเทคโนโลยทเขาถงไดงายเพอนาวสดเหลอทงในทองถนมาแปรรปเปนพลงงาน สอดคลองกบวถชมชนจนเกดทกษะจากการเรยนรเพอนาไปปฏบตภายในชมชนอยางทวถง จนสามารถกระจายองคความรทมไปยงชมชนขางเคยงในวงกวาง เพอนาไปปรบใชใหเหมาะสมกบทองถนของตนตอไป โดยการนารองโครงการบานมนคงดานพลงงานแลวเสรจในป 2547 ทงหมด 3 ชมชน ไดแก ชมชนแหลมรงเรอง จ.ระยอง ชมชนบงคกและไผสทอง จ.อตรดตถ และชมชนเกาเสง จ.สงขลา

2. โครงการวางแผนพลงงานชมชน (Local Energy Planning) โครงการวางแผนพลงงานชมชนกอตงขนเมอป พ.ศ.2549 ไดรบแรงบนดาลใจมาจาก

สมาคมเทคโนโลยทเหมาะสม จากนนกระทรวงพลงงานไดทาการพฒนาและผลกดนกระบวนการทางานในพนทรวมกบองคกรและผเชยวชาญจากประเทศเดนมารก จงไดเกดเปนกลมงาน LEP ขน โดยมวตถประสงคเพอพฒนาใหเกดความยงยนดานพลงงานและสงแวดลอม โดยพฒนาจากทองถนชมชน เพอใหเกดการพงพาตนเองได มการจดการอยางเปนระบบและถกวธ

2.3.3 มาตรการดานพลงงาน วนพธท 24 ธนวาคม 2551 มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม โดย ดร.ปยสวสด อมระ

นนทน ประธานทปรกษามลนธฯ ไดจดแถลงมาตรการดานพลงงานทควรดาเนนการใน 99 วนแรก ขอเสนอตอนายกรฐมนตร ณ มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม อาคารศรอยธยา มรายละเอยดดงน (มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม, 2551)

1. การเรงสงเสรมประสทธภาพการใชพลงงานอยางตอเนอง โดยใหราคาพลงงานสะทอนตนทนทแทจรง ละเวนการแทรกแซงราคา และมาตรการสงเสรมทางการเงนอนๆ

2. เรงพฒนาพลงงานหมนเวยนและพลงงานทดแทนทเหมาะสมสาหรบประเทศไทยในระยะยาว

33

3. เดนหนาตอไปในการพฒนาพลงงานนวเคลยร เพอสรางความมนคงดานพลงงานรฐจาเปนตองกระจายแหลงพลงงาน

4. ลอยตวราคากาซ LPG โดยรฐควรปลอยใหระบบราคาลอยตว LPG ทางานได โดยกาหนดสตรราคา ณ โรงกลนทชดเจน รวมทงยกเลกแนวนโยบายในการกาหนดราคา LPG 2 ราคา

5. ปรบราคาขายปลก CNG ตามเกณฑท กพช. ไดอนมตไปแลว 6. ปรบภาษสรรพสามตน ามนสระดบเดมทนท เพอใหประชาชนตระหนกถงความ

จาเปนในการประหยดนามน อกทงยงเปนการชวยสงเสรมพลงงานหมนเวยนอกดวย 7. กากบดแลราคาขายปลกนามนและคาการตลาด เพอมใหมการเอาเปรยบผบรโภค 8. ไมควรเพกถอน ปตท. ออกจากตลาดหลกทรพย แตกาหนดกฎเกณฑในการกากบ

ดแลเพอใหเปนธรรมแกผบรโภคและผลงทน 9. เรงรดการสารวจและพฒนาแหลงปโตรเลยมในประเทศ 10. เรงออกกฎเกณฑ และระเบยบตางๆ ตามพระราชบญญตการประกอบกจการพลงงาน 11. เรงระบบขนสงมวลชนและรถไฟรางค โดยการสรางความเขาใจใหเปนทยอมรบ

ของพนกงานและผบรหาร 12. กาหนดนโยบายและมาตรการทชดเจนในการรองรบปญหาภาวะโลกรอน และ

ตองมการกาหนดมาตรการทเขมขนมากขนในชวง 3 ปขางหนา สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน ไดออกมาตรการทชอวา 11 มาตรการเพอประชาชน

หรอมาตรการ 4-4-3 ประหยดพลงงานเพอประชาชน ทงนในนโยบายพลงงานของกระทรวงพลงงานยงไดกาหนดใหมการเรงรดใหมาตรการนเกดเปนรปธรรมโดยเรวอกดวย โดยมรายละเอยดดงน (กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 2551ข)

1. โครงการสนเชอครวเรอน ซงเปนสนเชอสาหรบรายยอย ดอกเบย 0% เพอใหประชาชนนาไปปรบเปลยนอปกรณประหยดพลงงาน

2. โครงการสนเชอพลงงาน เปนสนเชอใหแกภาคอตสาหกรรมและธรกจเพอการลงทนในการปรบปรงอปกรณประหยดพลงงานและพลงงานทดแทน

3. โครงการตดฉลากประหยดไฟฟาไฟทบงคบ โดยออกมาตรการบงคบใหผผลต ผ จาหนายสนคาเครองใชไฟฟาตดฉลากเบอร 5 เพอใหผบรโภคมขอมลในการเลอกซอสนคาเครองใชไฟฟาทประหยดพลงงาน

4. โครงการ Standby Power 1- Watt รกษโลก เปนมาตรการบงคบใหผผลตอปกรณตองผลตอปกรณทกนไฟเมอปดเครอง Standby Power นอยกวา 1 Watt

34

5. โครงการวด มสยด ประหยดไฟรวมใจ สมานฉนท เพอใหแหลงทเปนศนยรวมจตใจเปนตนแบบในการใชหลอดประหยดไฟฟา

6. โครงการ 555 เปนความรวมมอกบผผลต ผจาหนายอปกรณไฟฟาเบอร 5 จานวน 21 บรษท ใหสวนลดผซอ 5% ทซออปกรณไฟฟาเบอร 5

7. โครงการจดตงหนวยพลงงานเคลอนท โดยมอบใหสานกงานพลงงานภมภาค จดหนวย Mobile Unit เพอใหความรการประหยดพลงงานและพลงงานทดแทนแกประชาชนแบบเคาะประตบาน

8. มาตรการมาตรฐานการออกแบบอาคารโดยคานงถงการประหยดพลงงาน (Building Energy Code) เปนกฎกระทรวงใหมบงคบใชตอการออกแบบ กอสรางอาคารใหม หรอตอเตมอาคารทมพนทตงแต 2,000 ตร.ม. ใหมการออกแบบโดยเนนการอนรกษพลงงาน

9. มาตรการกากบอนรกษพลงงานในโรงงาน /อาคารควบคม ISO พลงงาน เปนมาตรการบงคบตามกฎหมาย สาหรบอาคาร-โรงงานควบคม

10. โครงการแอรสะอาดเพมเงนบาทใหครวเรอน เปนการสงเสรมใหประชาชนลางแอร โดยใหทาอยางนอยปละ 2 ครง

11. โครงการปรบแตงเครองยนต (Tune Up) โดยการรวมมอกบ ปตท.และบางจากใหบรการตรวจเชคสภาพเครองยนตฟรกอนการเดนทางและหลงจากเดนทางกลบจากทองเทยวสงกรานต

2.4 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง “เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารสชแนะแนวทางการดาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเมอภายหลงไดทรงเนนย าแนวทางการแกไขเพอใหรอดพน และสามารถดารงอยไดอยางมนคง และยงยนภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตาง ๆ เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาแหงวถชวตทมความหลากหลาย และสามารถยดหยนความเปนอยของชวตของตนไดดวยเหตน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงไดพระราชทานความหมายของความพอเพยงไว ตามพระราชดารส ทพระราชทานในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท 4 ธนวาคม 2541 ดงน (สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง, 2550: 1)

35

“...คาวาพอเพยงมความหมายกวางออกไปอก ไมไดหมายถงการมพอสาหรบ ใชเองเทานน แตมความหมายวาพอมพอกน...พอมพอกนนกแปลวาเศรษฐกจ พอเพยงนนเอง ...” “...ใหพอเพยงนกหมายความวา มกนมอย ไมฟ มเฟอย ไมหรหรากได แตวา พอแมบางอยางอาจจะดฟ มเฟอย แตถาทาใหมความสข ถาทาไดกสมควรทจะ ทา สมควรทจะปฏบต...” “Self-sufficiency (พงพาตนเอง) นนหมายความวา ผลตอะไร มพอทจะใชไม ตองไป ขอซอคนอน อยไดดวยตนเอง...” “...แตพอเพยงน มความหมายกวางขวางยงกวานอก คอคาวา พอกพอเพยง เพยงนกพอ ดงนนเอง คนเราถาพอในความตองการกมความโลภนอย เมอม ความโลภนอย กเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศมความคด อนนไมใช เศรษฐกจ มความคดวาทาอะไรตองพอเพยง หมายความวาพอประมาณ ไม สดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข...” ดงน นปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการดารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2545: ก) ไดใหความหมายของเศรษฐกจพอเพยงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 วา หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปน ทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร ตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวง อยางยงในการนาวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและการดาเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสราง พนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมสานกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญาและความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอ

36

การรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางท งดานวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด กลมพฒนากรอบแนวคดทางเศรษฐศาสตรของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (2546 อางถงใน ณฏฐพงศ ทองภกด, 2550ข: 13) สรปวา กรอบความคดของปรชญา เปนการชแนะแนวทางการดารงอย และปฏบตตนทงแนวทางปฏบตและตวอยางการประยกตทเกดขน โดยปรชญาใชไดทงระดบปจเจกชน ครอบครว ชมชน และประเทศ ในทนมองในแงการบรหารเศรษฐกจ (ระดบประเทศ) เปนการมองโลกในลกษณะทเปนพลวต มการเปลยนแปลง มความไมแนนอนและมความเชอมโยงกบกระแสโลก มงผลทงระยะสนและระยะยาว เพอความมนคงและยงยนในมตตางๆ เปนการเปลยนแปลงกรอบแนวคดในการพฒนาสบเนองจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกประเทศ จราย อศรางกร ณ อยธยา (2550: 2) กลาวถง แนวความคดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงวาคอ เขมทศเพอการดารงอยและปฏบตตนหรอการขบเคลอนการพฒนาใหประเทศเจรญอยางมนคงและยงยนในมตตางๆ เปนการดาเนนตามทางสายกลางกาวทนตอโลก โดยใชไดทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน ประเทศ เปนการมองโลกในลกษณะทเปนพลวต มการเปลยนแปลง มความไมแนนอน เปนการปฏบตมงผลทงระยะสนและระยะยาว 2.4.1 องคประกอบของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง องคประกอบของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงประกอบดวย 3 คณลกษณะ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548: 15-16; ณฏฐพงศ ทองภกด, 2550ข: 14-15) 1. ความพอประมาณ หมายถง ความพอด ทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปโดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ การใชจาย การออมอยในระดบ ทไมสรางความเดอดรอนใหตนเอง 2. ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผล ตองมเปาหมายและวธการทเหมาะสม โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานนๆ อยางรอบคอบ 3. การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล และม 2 เงอนไข การปฏบตตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงคอ เงอนไขความร ไดแก มความรอบร รอบคอบ ระมดระวง และเงอนไขคณธรรม

37

1. เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตางๆทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะนาความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผน และความระมดระวงในขนปฏบต 2. เงอนไขคณธรรม ทจะตองเสรมสรางประกอบดวยมความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรตและมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการดาเนนชวต

พอประมาณ

มเหตผล

ทางสายกลาง

ความรมสตปญญา รอบร รอบคอบ ระมดระวง

คณธรรมซอสตย สจรต ขยน อดทน สามคค แบงปน

มภมคมกนในตวทด

นาไปส

เศรษฐกจ/สงคม/สงแวดลอม/วฒนธรรม

สมดล/ย งยน/พรอมรบตอการเปลยนแปลง

ภาพท 2.4 องคประกอบของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง แหลงทมา: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548: 15 2.4.2 การนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปสการปฏบต (ณฏฐพงศ ทองภกด, 2550ก: 12-14) การประยกตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกในการกาหนดและบรหารนโยบายและมาตรการของภาครฐ เพอนาไปสการปฏบต ตองพจารณาวาเปนไปตาม 3 หวง 2 เงอนไข หรอไม ในดานความพอประมาณ จะตองพจารณาวาเปาหมายมความเหมาะสมหรอไม เปนไปตามหลก สายกลางหรอไม ผลกระทบตอคนกลมไหน ทาใหพฤตกรรมคนเปลยนแปลงไปอยางไร รวมทงพจารณา วาทาใหความสามารถในการพงตนเองมากขนหรอนอยลง ดานความมเหตมผล คอ พจารณาวานโยบายนไดมการศกษา วางแผนอยางรอบคอบเพยงใด ผลกระทบระยะสนและระยะยาวเปนอยางไร สามารถบรรลผลไดหรอไม ยงยนหรอไม

38

เครองมอสาคญของความพอประมาณ และความมเหตมผล กคอ การวางแผนและวเคราะหโครงการตามกรอบของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ในการวางกรอบและกาหนดนโยบาย จะตองมพนฐานของความรและการมคณธรรม หลกธรรมาภบาล ทสงเสรมการมสวนรวม และความโปรงใส ดานการมภมคมกน คอ การพจารณาวามความเสยงใดบางททาใหนโยบายไมสามารถบรรล ผลตามทตงไวได มการเตรยมทจะรบความเสยงหรอไม ในการมภมคมกนนสามารถทาได โดยมแผน การบรหารความเสยง โดยมการระบความเสยง ตวอยางความเสยงไดแก การเปลยนแปลงอตราการแลกเปลยนทางการเงน เทคโนโลย การดาเนนงาน เสยงจากการทจรต ฯลฯ โดยสรปการประเมนความเสยง การวางกลยทธจดการความเสยง และการตดตามประเมนผล จงเปนการสรางภมคมกน 2.4.3 การจดการพลงงานโดยหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงพลงงานไดนอมนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในกจการพลงงาน โดยยดมนในพนธกจและดาเนนภารกจหลกในดานการจดหาแหลงพลงงาน เพอสรางความเขมแขงดานพลงงาน ทงนกระทรวงพลงงานไดมแนวคดของการวางแผนพลงงานชมชนซงจะอย ภายใตแนวคดของเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดารมาบรณาการเขากบวถการใชพลงงานของชมชนเพอสงเสรม การอนรกษพลงงานและสงแวดลอม ทย งยนของไทยอยางเปนรปธรรมบนพนฐานของหลกแหงความพอเพยงของ 3 หลกการ 2 เงอนไข ดงน (กระทรวงพลงงาน. สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน, 2550ก: 5; กระทรวงพลงงาน. สานกนโยบายและยทธศาสตร, 2552: 14)

การจดการพลงงานตองมการนอมนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช โดยการ พงตนเองดานพลงงาน ผลตพลงงานอยางพอประมาณ ใชทรพยากรทมอยในธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด สรางภมคมกนดานพลงงานของประเทศโดยการลดการพงพาพลงงานจากตางประเทศ และจดหา แหลงพลงงานใหมความหลากหลาย ทงนตองมความรอบรและคณธรรมดวย (วสาขา ภจนดา, 2552: 20) หลกของการพอประมาณ สงเสรมใหสงคมไทยใชพลงงานอยางคมคา ประหยด และพอเพยง ตอความตองการเพอประโยชนสงสดตอชมชนรวมกน และสามารถกอใหเกดการลดรายจายทางดานพลงงานได หลกของการมเหตมผล เลอกใชพลงงานอยางเหมาะสมกบสถานการณ สงเสรมการจดหาพลงงาน จากแหลงผลตภายในประเทศ หรอภายในชมชนเปนปฐม กอนทจะพจารณาถงทางเลอกอนหรอการนาเขาพลงงานจากตางประเทศ โดยยดถงหลกแหงทางสายกลาง

39

หลกแหงการเสรมสรางภมคมกน พงพาตนเองดวยการคดคนพฒนาพลงงานทดแทนในทองถน จากฐานทรพยากร หรอเศษวตถเหลอใชในชมชน และสงเสรมนวตกรรมพลงงานจากภมปญญาชาวไทย ดวยกนเองรวมทงสรางพลงงานจากเทคโนโลยทเหมาะสมกบภมสงคมของประเทศเปนสาคญ เงอนไขของการแสวงหาความร แสวงหาความรใหม ศกษาความเปนไปไดเพอคดคนแหลงพลงงานใหมใหสามารถนามาปรบใชใหเหมาะสมกบวถชวตไทย เพอการพฒนาพลงงานอยางตอเนอง เงอนไขของการยดมนในคณธรรม ดาเนนการดานพลงงานทกขนตอนอยางสจรตโดยคานงถงประโยชนสงสดของคนไทยเปนสาคญ

ใชพลงงานอยางรคณคารจกเลอกใชเทาทจาเปน

พจารณาแหลงพลงงานในประเทศหรอชมชนเปนอนดบแรก กอนพจารณาทางเลอกอนสาหรบ

อนาคต

พจารณาแหลงพลงงานในประเทศหรอชมชนเปนอนดบแรก กอนพจารณาทางเลอกอนสาหรบ

อนาคต

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

พอประมาณ

ภมคม

กน

มเหตผล

1. แสวงหาความรใหม ศกษาความเปนไปได เพอคดคนแหลงพลงงานใหมใหสามารถนามาปรบใชใหเหมาะสมกบวถชวตไทย เพอการพฒนาอยางยงยน

เงอนไขการแสวงหาความร

2. ดานพลงงานทกขนตอนอยางสจรตโดยคานงถงประโยชนสงสดของคนไทยเปนสาคญ

เงอนไขการยดมนในคณธรรม

ภาพท 2.5 การประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกจการพลงงานของประเทศ แหลงทมา: กระทรวงพลงงาน. สานกนโยบายและยทธศาสตร, 2552: 14

40

2.5 ทฤษฎความตระหนกและการมสวนรวม

2.5.1 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบความตระหนก (Awareness) 2.5.1.1 ความหมายของความตระหนก แนวความคดเกยวกบเรองของความตระหนกเปนแนวความคดเชงจตวทยาผสมผสาน

กบแนวความคดเชงพฤตกรรมศาสตร ซงหลายทานไดใหความเหนตางกนออกไป โอภาส นามนคร (2550: 14) ความตระหนกเปนการรบร ฉกคด หรอมความรสกถง

เหตการณใดเหตการณหนง หรอสานกถงบางสงบางอยางของประสบการณหรอวตถได เปนพฤตกรรมขนตาสดทางดานความร ความตระหนกจะเกดขนเมอมเหตการณสภาพแวดลอมในสงคม หรอสงเราภายนอกมากระตนใหเกดความตระหนก ประภาเพญ สวรรณ (2526: 14) กลาววา “ความตระหนก” หมายถง การทบคคลฉกคดได หรอการเกดขนในความรสกวามสวนหนงเหตการณหนง หรอสถานการณหนง ซงการรสกวามหรอการไดฉกคดถงสงใดสงหนงเปนความรสกทเกดขนในสภาวะของจตใจ แตไมไดหมายความวาบคคลนนสามารถจดจาไดหรอระลกไดถงลกษณะบางอยางของสงนน

Bloom (1971 อางถงใน โอภาส นามนคร, 2550: 14) กลาวถง “ความตระหนก” ในความหมายทคอนขางกวางวา ความตระหนกเปนขนตาสดของภาคอารมณ ความตระหนกเกอบคลายกบอารมณ และความรสก (Affective domain) ความร และความตระหนกตางไมเปนลกษณะสงเรา แตความตระหนกตางกบความร ตรงทความตระหนก ไมจาเปนตองเนนประสบการณ หรอสงหนงสงใด ความตระหนกจะเกดขนเมอมสงเราใหเกดความตระหนก สพตรา ถนอมวงค (2550: 10) ใหความหมายของความตระหนกวา หมายถง ความแนใจ ความสานก การรบร รบทราบโดยใหความสาคญตอเรองใดเรองหนง หรอเหตการณใดเหตการณหนง หรอสงใดสงหนง ซงมปจจยเออทาใหบคคลเกดความตระหนก วชย วงศใหญ (2523: 133) กลาวถงความหมายของความตระหนกไววา เปนพฤตกรรมขนตาทางความร แตความตระหนกนนไมไดเกยวกบความจา หรอความสามารถระลกได ความตระหนก หมายถง ความสามารถนกคด ความรสกทเกดขนในสภาวะจตใจ

สมหมาย วนสอน (2522: 4) ไดกลาววา “ความตระหนก” เกอบคลายกบความรแตกตางกนตรงท ความตระหนกไมเกยวของกบการจาหรอความสามารถทจะระลกได แตความตระหนกเปนเรองของการรบร ฉกคดหรอมความรสกตอเหตการณใดเหตการณหนง

41

จากความหมายของความตระหนก (Awareness) ทนกวชาการขางตนกลาวมาแลวนนพอสรปไดวา ความตระหนก คอ สภาวการณมผลใหเกดความรสก การรบรมงสสภาวะจตแหงตนคอ ทศนคต ความคด ความเชอ ความสนใจ อนจะกอใหเกดความตระหนก และจตสานก 2.5.1.2 การเกดความตระหนก พจนานกรมทางการศกษาของ Good (1973: 54 อางถงใน พรเทพ บณยะผลก, 2546: 16) กลาวถง กระบวนการเกดความตระหนกวาเปนผลมาจากกระบวนการทางปญญา (Cognitive Process) กลาวคอ เมอบคคลไดรบการกระตนจากสงเรา หรอรบสมผสจากสงเราแลวจะเกดการรบร เมอรบร ขนตอไปกจะเขาใจในสงเรานน คอ เกดความคดรวบยอด และนาไปสการเรยนรคอ มความรในสงนน และนาไปสการเกดความตระหนกในทสด ซงความร และความตระหนกตางกจะนาไปสการกระทา หรอการแสดงพฤตกรรมของบคคลตอสงเรานน ๆ ดงภาพท 2.6

ภาพท 2.6 ขนตอนและกระบวนการเกดความตระหนกของ Good แหลงทมา: Good (1973: 54 อางถงใน พรเทพ บณยะผลก, 2546: 16)

สชน สงวนปญญศร (2532: 44 อางถงใน ทวศกด เทพสนทร, 2546: 9) กลาววาความตระหนกจะเกดขนไดกตอเมอ บคคลไดรบการสมผสจากสงเราในสภาพแวดลอมแลวเกดการรบร (Perception) ขน และนาไปสการเกดความคดรวบยอด การเรยนร และความตระหนกตามลาดบการเรยนร และความตระหนกจะนาไปสความพรอมทจะแสดงการกระทา หรอแสดงพฤตกรรมตอไป ดงภาพท 2.7

การสมผส การรบร ความคดรวบยอด การเรยนร ความตระหนก

พฤตกรรม

42

ภาพท 2.7 ขนตอนและกระบวนการเกดความตระหนกของ สชน สงวนปญญศร แหลงทมา: ปรบปรงจาก สชน สงวนปญญศร (2532: 44 อางถงใน ทวศกด เทพสนทร, 2546: 9)

จากภาพท 2.7 เมอบคคลไดรบการกระตนจากสงเราหรอรบการสมผสจากสงเราแลว

จะเกดความรบรขน ซงจะนาไปสการเกดความเขาใจในสงเรานนคอเกดความคดรวบยอดเกยวกบสงเรานน หลงจากนนกเกดการเรยนรขนคอมความรในสงนนและเมอบคคลเกดความรแลว กจะมผลนาไปสความตระหนกในทสดทงความรและความตระหนกนจะนาไปสการกระทา หรอพฤตกรรมของบคคลทมตอสงเรานน ๆ ตอไป จงพอสรปไดวา การเกดความตระหนกจะเรมตนจากการกระตนของสงเราและเกดการรบรขนซงจะนาไปสความคดรวบยอดและความรในสงนนนาผลไปสความตระหนกและพฤตกรรมทมตอสงเรานน

2.5.1.3 ปจจยทมผลตอความตระหนก Brackher (1986: 250 อางถงใน ประภาศ บญยนด, 2536: 15) กลาววา ความตระหนกเกดจากทศนคตทมตอสงเราอนไดแก บคคล สถานการณ กลมสงคม และสงตางๆ ทโนมเอยงหรอพรอมทจะสนองตอบในทางบวก หรอทางลบ เปนสงทเกดจากการเรยนรประสบการณ องคประกอบสาคญทกอใหเกดความตระหนก ม 3 ประการ คอ 1. พทธปญญา หรอความรความเขาใจ (Cognitive or belief component)ความร หรอความเขาใจจะเรมตนจากระดบงานและมการพฒนาขนตามลาดบ 2. อารมณความรสก (Affective component) เปนความรสกดานทศนคต คานยม ความตระหนกชอบ หรอไมชอบ ด หรอไมด เปนองคประกอบในการประเมนสงเราตาง ๆ 3. พฤตกรรม (Behavioral component) เปนการแสดงออกทงวาจา กรยาทาทาง ทมตอสงเราหรอแนวโนมทบคคลจะกระทา ดงนน บคคล สถานการณ กลมสงคม การเรยนร และประสบการณ จงเปนปจจยทมผลตอความตระหนก โดยมความรความเขาใจ ความรสก และพฤตกรรมเปนองคประกอบทกอใหเกดความตระหนก

สงเรา : บคคล สถานการณ ปรากฎการณและอนๆ

การสมผส ความคดรวบยอด การเรยนร ความตระหนก

พฤตกรรม

43

2.5.2 แนวคด ทฤษฎ เกยวกบการมสวนรวม 2.5.2.1 ความหมายของการมสวนรวม นเรศ สงเคราะหสข (2541) ไดใหความหมายของการมสวนรวมของประชาชนในลกษณะทเปนกระบวนการของการพฒนา ตงแตตน จนจบกระบวนการ ไดแก การวจย การวางแผน การตดสนใจ การดาเนนงาน การบรหารจดการ การตดตามและประเมนผล ตลอดจนการจดสรรผลประโยชนทเกดขน

ทวทอง หงษววฒน (2527) กลาววา การมสวนรวมของประชาชนกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางทประชาชนในชมชนสามารถทจะแสดงออกซงความตองการของตน การจดอนดบความสาคญการเขารวมในการพฒนาและการไดรบประโยชนจากการพฒนานนโดยเนนการใหอานาจการตดสนใจแกประชาชนในชมชน ไพรตน เตชะรนทร (2527: 6-7) ไดใหความหมายและหลกการสาคญเรองนโยบายการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาวา หมายถง กระบวนการทรฐบาลทาการสงเสรมชกนาและสรางโอกาสใหประชาชนทงรปสวนบคคล กลมชน ชมรม สมาคม มลนธ และองคกรอาสาสมครรปแบบตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการดาเนนงานเรองใดเรองหนง หรอหลายเรองรวมกน ศรเพญ เนองจานงค (2542 อางถงใน วระชน ขาวผอง, 2551: 46) ไดใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง ความรวมมอของปจเจกบคคล หรอกลมทเหนพองตองกน และเขารวมผดชอบ หรอเขารวมกจกรรมทเปนประโยชนตอสงคม เพอการดาเนนการพฒนา และเปลยนแปลงไปในทางทตองการดวยความสมครใจ โดยกระทาผานกลม หรอองคกร เพอใหบรรลถงการเปลยนแปลงทพงประสงค

จากความหมายขางตนจงพอสรปความหมายของการมสวนรวมไดวา การมสวนรวมคอ การแสดงความคดเหน แสดงออกถงความตองการ การรวมมอ รวมตดสนใจ และมสวนรบผดชอบตอกระบวนการของการพฒนา ทเกดขนเพอใหเปนไปตามความตองการของชมชน ตามขนตอนการมสวนรวม ดวยความเตมใจ 2.5.2.2 ขนตอนการมสวนรวม

กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนานน ประชาชนจะตองเขามามสวนรวมในทกขนตอนของการปฏบตงาน โดยมนกพฒนาหรอนกวชาการจากภายนอกเปนผ สงเสรมและสนบสนนในดานตางๆ เชน ขอมลขาวสาร เทคโนโลยฯลฯ จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบกระบวนการมสวนรวม พบวา โดยสวนใหญกระบวนการมสวนรวมจะเรมจากการคนหาปญหาและสาเหต การวางแผนดาเนนกจกรรมแกไขปญหา การปฏบตงาน การรวมรบผลประโยชน และการตดตามประเมนผล

44

สานตย บญช (2525: 107) กลาวถงลกษณะของการมสวนรวมวาสามารถแบงไดดงน 1. การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา จะทาใหผทเกยวของกบปญหาสามารถเรยนรและวเคราะหปญหาดวยตนเอง มองเหนสาเหตของปญหาไดชดเจนมากขน 2. การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนกจกรรม จะทาใหเกดการเรยนรในการวางแผน การแสวงหาทรพยากรหรอความชวยเหลอ มสวนรวมในการกาหนดทางเลอกในการแกปญหา 3. การมสวนรวมในการลงทนและปฏบตงาน จะสรางความรสกเปนเจาของรวมกน ไดเรยนรการปฏบตงานอยางใกลชด และเมอเหนประโยชนกจะสามารถดาเนนการไดดวยตนเอง 4. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล จะทาใหบคคลไดตระหนกวากจกรรมทตนมสวนรวมนนดหรอไมเพยงใด ควรดาเนนการตอไปอยางไร ทาใหเกดการเรยนรซงจะสงผลถงการดาเนนการในโอกาสตอไป สวน Cohen and Uphoff (1980 อางถงใน นาฏฤทย นยมไทย, 2547: 42) ไดแบงการมสวนรวมออกเปน 4 แบบ คอ 1. การมสวนรวมตดสนใจ (Decision Making) ประกอบดวยการรเรมตดสนใจ ดาเนนการตดสนใจ และตดสนใจปฏบตการ 2. การมสวนรวมปฏบตการ (Implementation) ประกอบดวย การสนบสนนทรพยากร การบรหาร การประสานความรวมมอ 3. การมสวนรวมในผลประโยชน (Benefits) ประกอบดวยผลประโยชนดานวสด ดานสงคมและสวนบคคล 4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation)

การมสวนรวมของประชาชนนนเปนสงสาคญตอการจดการปญหาสงแวดลอม โดยประชาชน

ควรมสวนรวมในทกๆ ขนตอนทงในดานการพจารณาถงสภาพปญหา การวางแผนดาเนนการ การลงทนและปฏบตกจกรรม รวมถงมการตดตามประเมนผล เพราะประชาชนเปนผทอยใกล และมองเหนถงปญหาทเกดขนมากทสด โดยปจจยสวนบคคลของประชาชน คอ อาย เพศ การศกษา อาชพ รายไดและความยาวนานในการอาศยอยในทองถน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของประชาชน

45

2.6 ความสอดคลองวถชมชน

วถหรอวถชวต หมายถง กจกรรมตางๆ ในชวตประจาวนของมนษยนนตองเกยวของกบกจกรรมทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรมความเชอ (อดศร ศกดสง และคณะ, 2547: 3) ประเวศ วะส (2538: 4-5 อางถงใน อดศร ศกดสง และคณะ, 2547: 3) ไดใหความหมายเกยวกบวถชวต สรปวาเปนพฤตกรรมหรอการปฏบตของคนรอบตว เปนวฒนธรรมทไดถกหลอหลอมเรยนร เชน การพด การกน การแตงตว การทาทอย การทามาหากน การปฏบตรวมกน ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ เปนตน ดงนนจงจะพอสรปไดวา ความสอดคลองของวถชมชน หมายถง การดาเนนการอยางใดอยางหนงทประสาน ไมขดแยงกบ ชวตประจาวน พฤตกรรม การทามาหากน ขนบธรรมเนยมประเพณ เศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรมความเชอ ในการจดการทรพยากรธรรมชาตซงเปนทรพยากรสาธารณะนนการจดการจาเปนตองใหมความสอดคลองตามความตองการของคนสวนใหญ นอกจากนนตองคานงถงศกยภาพของพนทและความสามารถของประชาชน

ชชวาลย ทองดเลศ (2547) ไดกลาวถงการจดการทรพยากรธรรมชาตในทองถนหรอชมชนในการเสวนาเรองอานาจชมชนทองถนกบสทธการจดการน าทสรางการแบงปนอยางเปนธรรมและเทาเทยมวา การใหประชาชนเขาไปมสวนรวมในการจดการทรพยากรในทองถนอยางแทจรง จะกอใหเกดความสาเรจในการจดการทรพยากรธรรมชาต ทงนตองนาเอาวฒนธรรมทองถน องคความร และภมปญญาทองถนมาจดการทรพยากรธรรมชาตในทองถน เพอใหสอดคลองกบวถชมชน และความตองการของประชาชนในชมชน

กรอบนโยบายทดควรตองคานงถงการดาเนนยทธศาสตรทสอดคลองกบความตองการของประชาชนและสอดคลองกบศกยภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในแตละพนท และตองเนนทการนาเทคโนโลยทเหมาะสมมาใชในการแกไขปญหาสงแวดลอม และเพอเสรมสรางศกยภาพของชมชนทองถนใหเขมแขง ตองดาเนนยทธศาสตรทสอดคลองตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 พ.ศ.2544-2549 ทเนนการพฒนาเศรษฐกจทพอเพยงควบคกบการพฒนาสงคมและสงแวดลอม (กตชย รตนะ, 2545: 9-13)

จากการประเมนผลการจดทาแผนพลงงานชมชน พบวาการจดทาแผนพลงงานชมชนยงมปญหาในดานความสอดคลองระหวางการจดการพลงงานในชมชนและวถชมชน ทาใหการขยายผลไปสภาคอนมขอจากด จงอาจไมตอบสนองความตองการทแทจรงของประชาชน ดงนนการวางแผนและ

46

การจดการพลงงานชมชนจงตองมบรบททตองมความสอดคลองกบวถวฒนธรรมชมชนดงน (กระทรวงพลงงาน. สานกนโยบายและยทธศาสตร, 2551: 22-25)

1) กระบวนการใหความร กจกรรมสงเสรมอนรกษและจดการพลงงาน ใหสนบสนนกระบวนการจดการความรดวยตนเองเปนหลกตามวถหรออตลกษณของแตละชมชน

2) การเลอกใชเทคโนโลยตองสอดคลองกบศกยภาพของคนในชมชน เมอมการชารดของอปกรณ ชมชนสามารถแกไข ปรบปรงเองได

3) การแกไขปญหาทเกดขนจากการจดการพลงงานตองเหมาะสมกบวถวฒนธรรม ภมปญญาของชมชน

4) การขยายผลไปสภาคอน ตองมรปแบบทมความเชอมโยงกบวถของชมชนเปนหลก การเลอกใชเทคโนโลยพลงงานเปนสงสาคญทตองพจารณาใหมความสอดคลองกบวถชมชน หลกการเทคโนโลยพลงงานยงยน มดงน (คนงนตย วนนตย และศรพร เอยมพรอม, 2552: 29)

สะอาด เปนมตรกบสงแวดลอม ไมรบกวนสมดลของระบบนเวศ ทดแทนไดใหม ใชเชอเพลงและวตถดบทสามารถจดการหมนเวยน ผลต และใชไดอยาง

ไมมวนหมดไป พอดกบความตองการใชงาน ศกยภาพแหงทรพยากร และเรยนรเพอการจดการพงพา

ตนเองของทองถน บนฐานแนวคดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประสทธภาพสง ประหยดทงทรพยากร แรงงาน และคาใชจาย เปนเทคโนโลยทงาย ไมซบซอน ชมชนสามารถจดการเองได จากขางตนแสดงใหเหนวาการจดการพลงงานตองเนนใหความสาคญกบชมชน ทงดานความ

ตองการ ศกยภาพ และเทคโนโลย หากกระนนแลวแมแผนหรอนโยบายการจดการจะมความรดกมหรอดอยางไร กไมสามารถประสบความสาเรจได เนองจากนโยบายหรอแผนงานนนไมสอดคลองกบวถชมชน ซงกคอ ความตองการ ศกยภาพของพนทและประชาชน พฤตกรรม การดาเนนชวตประจาวน ดงทไดกลาวแลวขางตน

2.7 ขอมลทวไปของพนทศกษา

2.7.1 ชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง

ชมชนแหลมรงเรองเปนชมชนในเขตเทศบาลนครระยอง ในพนทมสภาพเปนแหลม เปนชมชนประมงขนาดเลก มบานเรอนตงอยประมาณ 66 หลงคาเรอน ประชากรทงหมดในชมชน 215 คน

47

(เทศบาลนครระยอง, 2551) ตงอยบนทดนราชพสด ผอยอาศยสวนใหญเปนชาวประมงเรอเลก รายไดไมแนนอน สภาพทอยอาศยสวนใหญเปนอาคารทสรางดวยวสดพนบานและวสดเหลอใช มสวนนอยทสรางดวยคอนกรตบลอค การตงบานเรอนมลกษณะกระจดกระจาย ในชมชนไมมสาธารณปโภคตองใชน าบอและซอนาดมสาหรบบรโภค สวนไฟฟาตองใชแบตเตอรและเครองปนไฟ ชาวชมชนมโครงการทจะพฒนาทอยอาศยใหมระเบยบ พฒนาสงแวดลอมใหดขน การพฒนาระบบสาธารณปโภคเพอความมนคงในทอยอาศย (สถาบนพฒนาองคกรชมชน, 2552) สรชาต จงจตต (2550: 91-93) ไดกลาวถงขอมลทวไปของชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง และสามารถสรปไดวา ชมชนแหลมรงเรองตงถนฐานในพนทตงแต พ.ศ. 2526 บนพนททมลกษณะเปนแหลมยนออกไปในทะเลตงอยในเขตเทศบาลนครระยอง อาเภอเมอง จงหวดระยอง มเนอทประมาณ 15 ไรเศษและอยหางจากอาเภอเปนระยะทาง 7 กโลเมตร มเสนทางคมนาคมเปนถนนลกรงยาวประมาณ 2 กโลเมตร ตดจากถนนสขมวทเสนชลบร- จนทบร เขาสชมชน สมาชกชมชนท งหมดอพยพมาจากตาบลกะพง อาเภอเมอง อาเภอแกลง จงหวดระยอง หรอจงหวดใกลเคยงมาสรางเพงทพกอยกนชวคราวเพอออกทะเลหาปลา ในพนท ประชาชนทงหมดในชมชนนบถอศาสนาพทธ และสวนใหญประกอบอาชพทาประมงเรอเลก อาชพรบจาง และคาขายตามลาดบ ชมชนแหลมรงเรองบรหารงานของชมชนโดยคณะกรรมการชมชน จานวน 10 คน ประกอบดวยประธานชมชน รองประธานชมชน 2 คน เลขานการ เหรญญก และกรรมการอก 5 คน โดยทคณะกรรมการชมชนมหนาทประสานงานและรวมประชมกบหนวยงานภายนอก เนองจากทดนนเปนของกรมธนารกษ ชาวบานอพยพเขามาอยโดยไมไดรบอนญาตทาใหไมไดรบการยอมรบจากเทศบาลนครระยอง เพราะถอเปนชมชนบกรก ทาใหไมไดรบการชวยเหลอจากทางราชการ สมาชกชมชนตองหาสาธารณปโภคดวยตวเอง ชมชนไมมไฟฟา น าประปา หรอสาธารณปโภคใดๆเลย เมอป พ.ศ. 2547 ชมชนแหลมรงเรองไดเขารวมเปนหนงในสามชมชนนารองของโครงการบานมนคงในการดาเนนการดานพลงงานทดแทนโดยเจาหนาทจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน และสมาชกชมชนไดรวมกนสารวจการใชไฟฟาในชมชน และตดตงแผงโซลารเซลลเพอนาพลงงานแสงอาทตยไปเปนพลงงานใชในชมชน (สรชาต จงจตต, 2550: 91) 2.7.2 ชมชนเกาะลาน จงหวดชลบร เกาะลาน ตงอยเลขท 222 หม 7 ตาบลนาเกลอ อาเภอบางละมง จงหวดชลบร อยทางทศตะวนตกของเมองพทยา จากชายหาดเมองพทยาจะสามารถมองเหนเกาะลานไดอยางชดเจน เพราะ

48

อยหางจากฝงออกไปเพยง ประมาณ 7.5 กโลเมตร การเดนทางโดยทางเรอเรว ใชเวลาเดนทางประมาณ 15 นาท และเรอโดยสารประมาณ 40 นาท หมเกาะลานแตเดม เปนทรจกในหมนกทองเทยวตางชาต ในนามวา “หมเกาะปะการง” (Coral Islands) เพราะอดมไปดวยปะการงนานาชนด เปนแหลงปะการงทสมบรณแหงหนง ของประเทศและใกลกรงเทพฯ มากทสด โดยมเกาะครกและเกาะสากเปนบรวาร สภาพภมประเทศเปนภเขาประมาณรอยละ 90 ของพนท มสภาพปาคอนขางอดมสมบรณพชพรรณทขนอยมความหลากหลายของชวภาพของปาเบญจพรรณ และสมนไพรหายาก ดานสตวปา พบกระรอกเผอก ทเปนสตวปาทหายากอาศยอยจานวนมาก เกาะลานมสภาพทวไปและแหลงทองเทยวทมความสวยงามและทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ เชน หาดตาแหวน หาดเทยน หาดแสม หาดนวล หาดตายาย หาดแหลมหวโขน และหาดตาพน สวนพนทอนในเกาะลานเปนภเขาและปาไม

ขอมลประชากรในเกาะลาน ณ วนท 30 มถนายน 2550 มจานวนประชากรทงสน 2,401 คน เปนเพศชาย 1,212 คน เปนเพศหญง 1,189 คน มจานวนครวเรอน 489 ครวเรอน จากตวเลขทปรากฎชใหเหนวา เกาะลานมประชากรไมหนาแนน แตขอเทจจรงแลวประชากรในเกาะลานอาศยอยหนาแนน เนองจากเกาะลานเปนแหลงทองเทยว มการเจรญเตบโตอยางรวดเรว และมการอพยพแรงงานจากถนอนเขามา จงมประชากรแฝงมากกวาจานวนความเปนจรง 3- 4 เทา โดยมไดมการแจงยายเขามาตามกฎหมายทะเบยนราษฎร (สานกงานเมองพทยา สาขาเกาะลาน, 2552) ดานพลงงาน ในอดตกระแสไฟฟาบนเกาะลานถกผลตโดยใชเครองกาเนดไฟฟา (Generator) ของการไฟฟาสวนภมภาค โดยใชน ามนดเซลเปนเชอเพลงเพยงอยางเดยว ซงนอกจากจะสนเปลองแลวยงอาจกอใหเกดมลภาวะทางอากาศอกดวย อกทงเกาะลานเปนแหลงทองเทยวทสาคญและอตสาหกรรมการทองเทยวมการเตบโตอยางรวดเรวจงมความจาเปนตองใชพลงงานไฟฟามาก ดงนนคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรรวมกบสานกงานเมองพทยา ไดดาเนนการกอสรางระบบผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานลมและแสงอาทตย Hybrid Power Generation เปนระบบกระแสไฟฟาทมการผสมผสานกนระหวางพลงงานแสงลมและแสงอาทตย โดยไดตดตงกงหนลมบรเวณ "เนนนมสาว" มกงหนลมทงหมด 45 ตน นอกจากจะชวยใหเกาะลานมกระแสไฟฟาใชโดยปราศจากมลภาวะ แลวยงสามารถเปนจดดงดดนกทองเทยวใหเขามาเยยมชมและยงสามารถเปนแหลงศกษาการพฒนาพลงงานจากธรรมชาตแกสถานศกษาตางๆและสถานททองเทยวอนๆไดเปนอยางดตอไป ซงการกอสรางระบบผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานลมโดยใชกงหน (Wind Turbine) และพลงงานแสงอาทตยโดยแผงรบแสงอาทตย (Solar Cell) เพอนาไปใชในกจการสาธารณปโภคของเมองพทยา ทอยบนเกาะลาน ไดแกสถานทพกตากอากาศ

49

ไฟฟาแสงสวางของถนน ระบบผลตนาประปาและระบบบาบดนาเสย เปนตน (โครงการกสรางและตดตงระบบผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย, ม.ป.ป.: 27-28) 2.7.3 ชมชนบานเกาะป จงหวดกระบ บานเกาะปมความเปนมากวา 200 ปเศษ โดยไดพบหลกฐานเปนสถานทผงศพมสลมโบราณของบรรพชน กรช และดาบ ซงเปนอาวธประจาตระกลเปนรปแบบของนกรบชาวมาเลยโบราณ ทอพยพมาจากอาเภออนของจงหวดกระบ และจงหวดใกลเคยงทางภาคใต ซงไดเขามาอาศยประกอบอาชพประมง ทาเกษตรกรรม มบางสวนหนการเกณฑทหารเขามาอยบนเกาะบางในระยะแรกมคนเขามาอย 5 ครอบครว คอ ครอบครวนายแซะ บสมน นายเสน ชาญน า นายโจง ดาด และครอบครวโตะย น ในระยะนนไดมาตงบานเรอนอยในพนททเรยกวาบานคลองคลา และเมอพบวาเปนแหลงทมทรพยากรอดมสมบรณ หากนสะดวกเหมาะทจะตงรกรากเปนทอยถาวร กไดชกชวนพนองเขามาอยกนมากขนจนกลายเปนชมชน ซงบางสวนมาจากรฐกะลนตนและรฐมะละกา ประเทศมาเลเซย และมบางสวนทอพยพมาจากเกาะนกคอม สาหรบคาวาเกาะปตามภาษาชาวเลเรยกวา ปเลากะตม คาวาปเลา แปลวา เกาะ และกะตม แปลวา ป ซงเดมทในทะเลแถบนมปอยเปนจานวนมาก และชาวบานเรยกเพยงสนๆวาเกาะป บานเกาะป มพนทรวมทงหมดประมาณ 15,000 ไร เปนหมบานหนงในสามหมบานทตงอยบนเกาะ มพนทตดตอกนอยไดแก บานเกาะจา หมท 3 และบานตงไหร หมท 5 สามารถเดนทาง ถงกนไดโดยทงทางถนนและทางเรอ ดานทศเหนอเปนทะเล เลยออกไปอกเปนเกาะเลากา ซงเปนเกาะเลก ๆ ไมมคนอาศย หรอ ทาประโยชนใด ๆ ดานทศใตเปนสวนยางพาราของชาวบาน และมพนทตดตอกบบานตงไหร ดานทศตะวนออกเปนทะเล ดานนเปนทตงของชมชนทาเรอ เลยออกไปมเกาะตหลงเปนอกเกาะหนงในทรพยากรธรรมชาต ขอมล ณ วนท 17 มกราคม 2551 บานเกาะปม ครวเรอนอยท งสน 244 ครวเรอน มประชากรทงหมด 1,278 คน รอยละ 95 นบถอศาสนาอสลามทเหลอนบถอศาสนาพทธ มการดารงชวตแบบเรยบงาย ผชายประกอบอาชพประมง เกษตรกรรม รบจาง สวนผหญงรบจางดแลเดก และดแลบาน (องคการบรหารสวนตาบลเกาะศรบอยา, 2551) บานเกาะป เปนชมชนทมทรพยากรธรรมชาตทสมบรณมาก มผนหนาทะเลขนาดใหญ อนเปนแหลงหากนของปลาพะยน เตาทะเล และเปนแหลงเพาะพนธสตวน าอกมากมาย เชน หอยชกตน ป ปลา หอยตาง ๆ และปลงทะเลอกหลากหลายชนด และเปนแหลงเกบหอยชมชนดวย นอกจากนยงมผนปาชายเลนขนาดใหญประมาณ 1,000 – 1,500 ไร นอกจากเปนแหลงเพาะพนธของสตวน าตางๆแลวยงเปนแหลงอาศยของ ลง และสตวปาหลายชนด มภเขาสงชนอยทางทศ

50

ตะวนตกของหมบานเปนพนทปาทมความอดมสมบรณทมคณคาทางเศรษฐกจ เปนแหลงน าหลกของชาวบานเกาะปทใชในการอปโภคบรโภค ซงเปนแหลงผลตน าและเปนแหลงไมใชสอยของชมชนในการปลกสรางบานเรอน ตอเรอ บนยอดเขาจะมพนทราบโลง และกาลงจะพฒนาเปนแหลงทองเทยวอกทของหมบาน (กรเซน, ครส และคณะ, 2550: 58-61) เนองจากมพนทบานเกาะปอยในทะเลจงทาใหไฟฟาไมสามารถเขาถงได ดงนนเมอป พ.ศ. 2547 การไฟฟาสวนภมภาคจงหวดกระบไดเขาไปตดตงเซลลแสงอาทตยแบบครวเรอน และเครองปนไฟในพนท ตอมาเมอเดอนกรกฎาคม 2552 การไฟฟาสวนภมภาคจงหวดกระบ ไดมการเดนสายไฟเคเบลใตน าเพอใหชาวบานบนเกาะไดมไฟฟาทมาจากการไฟฟาสวนภมภาคใช

2.7.4 ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กรงเทพมหานคร “คอยรกตกวา” เปนชอชมชนหนงในกรงเทพมหานคร ตงอยทหม 5 แขวงโคกแฝด เขตหนองจอก หรอมชอเรยกอกอยางหนงวา “ลาไทร” ซงเปนหมบานทถกบกเบกมาเมอประมาณ 130 ป ทผานมาโดย นายอบรอฮม และนางชาน บดล และสองสามภรรยาชาวจงหวดปตตานทอพยพเขามาอยต งแตสมยรชกาลท 3 ซงไดนาหลกปฏบตของศาสนาอสลามมาเปนหลกในการดาเนนชวต มการเปลยนแปลงการปฏบตศาสนกจ และยกเลกประเพณดงเดมบางอยาง นบเปนหมบานทมการพฒนามากกวาหมบานอนๆ บนฐานของศาสนาอสลามสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไดอยางมนคง ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา แบงการดแลชมชนออกเปน 12 กลมหมบาน โดยยดจากเครอญาต ทาเลทตงทรวมตวกนอยในพนทใกลเคยง มคณะกรรมการชมชนดแลและประสานงานภายในชมชน (สถาบนพฒนาองคกรชมชน, 2552) มจานวนครวเรอนทงหมดของหมบาน 133 ครวเรอน อาชพสวนใหญรบราชการและเกษตรผสมผสาน คนในชมชนนบถอศาสนาอสลามเปนสวนใหญ ชมชนนเปนชมชนทดาเนนวถชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง เปนชมชนนาอย รมเยนดวยธรรมชาตและสงแวดลอมทด สมาชกทกคนมคณภาพชวตทดกนถวนหนา และทสาคญการใหความสาคญกบการศกษา ดงจะเหนไดจากการกอตงโรงเรยนขนมาในชมชนกนเองตงแตสมย พ.ศ. 2479 โดยไมคดทจะรอรบความชวยเหลอจากราชการ จนปจจบนนมการจดการศกษาในชมชนตงแตระดบเดกกอนวยเรยน (ศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน) ระดบอนบาลจนถงชนประถมปท 6 (โรงเรยนอสลามลาไทร) ระดบมธยมศกษา (การศกษานอกโรงเรยน) ไปจนถงระดบอดมศกษา โดยมมหาวทยาลยราชภฏพระนครเขามาจดกจกรรมการเรยนรรวมกนระหวางสถาบนการศกษาและชมชนอยางสมาเสมอ นอกจากนยงมศนยบรการถายทอดเทคโนโลยการเกษตร ศนยเรยนรธรรมชาตกบวถชวตพงตนเอง มการจดการเรยนการสอนศาสนาอสลาม มการจดสวสดการชมชนไดแกศนยสขภาพชมชน กองทนซะกาต และ

51

กองทนฌาปนกจของชมชนตามหลกศาสนาอสลาม นอกจากนทนาสนใจมากกคอ สหกรณรานคาชมชน (สมชาย สมานตระกล, 2548) ป 2549 กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ไดคดเลอกชมชนแผนดนทองคอยรกตกวาใหเปนชมชนท 60 ในโครงการไบโอดเซลชมชน โดยไดใหการสนบสนน โดยดาเนนการตดตงเครองผลตไบโอดเซลขนาดกาลงผลต 100 ลตรตอวน พรอมใหความรดานการผลตและระบบบรหารจดการแกชมชน เพอเปนการสงเสรมใหชมชนนาวตถดบในทองถน เชน นามนพชใชแลว มาผลตเปนไบโอดเซลเพอใชทดแทนน ามนดเซลในเครองยนตการเกษตร และนอกเหนอจากการผลตไบโอดเซลไวใช ปจจบนชมชนแหงนยงเปนแหลงเรยนรเรองพลงงานทดแทนใหแกบคคลทสนใจ และชมชนใกลเคยง หรอแมแตชาวตางชาตททราบขาวกมาเยยมชมกระบวนการผลต 2.7.5 เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม กรงเทพมหานคร ชมชนเจรญชยนมตใหมเปนชมชนผมรายไดนอยทเกดขนจากความรวมมอของคนทงหญงชายทรวมกนพฒนาจนมทอยอาศยทมนคง ในอดตชมชนดงกลาวเปนสวนหนงของ "ชมชนสวนผก" อยในทดนของเอกชนมาเปนเวลากวา 50 ป พอมาในป 2546 รฐบาลไดมนโยบายทตองการ พฒนาความมนคงในการอยอาศยใหแกคนจนในชมแออด จงไดคดเลอกชมชนใหเปน 1 ใน 10 ของชมชนนารองทมการพฒนาทอยอาศยตามโครงการบานมนคง โดยมอบหมายใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) มหนาทสนบสนนและรบผดชอบในการดาเนนงานไปพรอมกบความรวมมอ ของชาวชมชนจนประสบผลสาเรจ (สถาบนพฒนาองคกรชมชน, 2552) ในป 2551 ชมชนเจรญชยนมตรใหมมประมาณ 60 ครวเรอน ประชากรจานวน 131 คน แบงเปนประชากรหญงจานวน 120 คน ประชากรชาย 111 คน และเยาวชนจานวน 25 คน คนในชมชนสวนใหญประกอบอาชพขาราชการ รฐวสาหกจ รบจางทวไป และคาขาย เปนตน ในชวงแรกเจาของทดนของชมชนสวนผกไมคดคาเชา แตตอมาจานวนบาน มเพมมากขน ชาวบานในชมชนจงขอเชาทในบรเวณชมชนเปนอตราเดอนละ 5 บาท และตอมา อตราคาเชาขนเพมขนเรอยๆ จนถง 100 บาท เพอเปนคาเสยภาษใหเจาของทดนในเวลาตอมา ชมชนสวนผกจงมการขยายจานวนหลงคาเรอนเพมขน เพราะชาวบานทถกไลทจากชมชนอนยายเขามาอยในชมชนสวนผก ทาใหคนชมชนอาศยอยกนอยางแออดและประสบปญหามากมาย เชน วางงาน ยาเสพตด ทางเขา - ออกชมชนคบแคบ ขาดระบบไฟฟา และนาประปา เปนตน ดงนนคนในชมชนบางกลมจงตองการพฒนาชมชนของตนเองขนมา จงเกดการรวมตวและขอความเหนใจจากหนวยงานตาง ๆ เพอชวยสนบสนนในดานการเจรจาขอซอทดน ปรบปรงทอยอาศย และรวมตวเพอจดตงกลม

52

สหกรณออมทรพยในชมชน ขอสนเชอจากสถาบนพฒนาองคกรชมชน เจรจาขอซอทดนบางสวนกบเจาของทดน สรางทอยอาศย และสรางระบบสาธารณปโภค จงกลายเปนชมชนเจรญชยนมตรใหมจนถงปจจนบน (ฟารดา บนลาเตะ, 2552: 190) ตอมาชาวชมชนจงไดพรอมใจกนทจะพฒนาคณภาพชวตของตนเองและชมชน รวมพลงสรางจตสานกใสใจในเรองการประหยดพลงงาน เพอลดภาระคาใชจาย เพมรายไดใหกบครอบครว โดยความรวมมอกบกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.) ซงไดสนบสนนการซอชดอปกรณไฟฟาแบบประหยดพลงงาน เพอนามาเปลยนแบบยกชด นอกจากนยงมพลงงานทดแทนแกสหงตมทเรยกวา เตาซปเปอรองโล เตามหาเศรษฐ และลกหมนระบายอากาศอกดวย และพบวาสามารถลดคาใชจายดานพลงงานไดจรงในปจจบนเมอสงเกตดเกอบทกหลงคาเรอนจะมปายปดประกาศไววา “บานมนคงประหยดพลงงาน” (สถาบนพฒนาองคกรชมชน, 2552)

2.8 งานวจยทเกยวของ

นฤมล กนกสงห (2544: 86) ไดศกษาเรองผลของการจดการดานความตองการไฟฟาในครวเรอนชนบทตอการเลอกขนาดระบบผลตไฟฟา พบวาการเลอกประเภทระบบผลตไฟฟามความสมพนธกบลกษณะภาระไฟฟาของชมชนหรอหมบานนนๆมาก รวมไปถงสภาพพนท (การคมนาคม ปรมาณความเขมแสงอาทตย เปนตน) การตดสนใจวาจะมการจดการไฟฟาหรอไมขนอยกบภาระการใชไฟฟาของชมชนนนๆ วามความตองการไฟฟาสองสวางเพยงไร

Ali (2002: 26) ศกษารปแบบการบรโภคพลงงานในชนบทของประเทศบงคลาเทศ พบวาแหลงพลงงานสวนใหญมาจาก แสงอาทตย ลม และชวมวลจากสงทเหลอใชทางการเกษตร และศกษาตวแปรทมผลกระทบตอการใชพลงงานของชมชนอยางมาก ไดแก ระดบการศกษา และความรเกยวกบการใชเทคโนโลยนนๆ นอกจากนนพบวารายได และการถอครองทดนมผลกระทบตอการใชพลงงานนอย

Howells et. al (2002: 4) ศกษาแบบจาลองการใชพลงงานในชนบท ในประเทศแอฟรกาใตซงแบบจาลองทใชจะรวมตวแปรทางดานพลงงาน สงแวดลอม และเศรษฐศาสตรเขาไวดวยกนและสงทควรสนใจในการสรางแบบจาลองไดแก

เวลาและคาใชจายในการปรบปรงพฒนาอปกรณ ระดบความยงยากและซบซอนของเทคโนโลยทนามาใช รายละเอยดของเทคโนโลยทแนะนา ความสามารถของอปกรณทไมคอยคมทนทางเศรษฐศาสตร

53

คาใชจายตางๆ หนาทความรบผดชอบของชมชนทเพมขน

นนทนา คชเสน และคณะ (2547: 29-35) ไดประเมนผลระบบผลตไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตยเชงบรณาการ กรณศกษาโครงการจดตงระบบในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน พบวาโครงการนกไดเปลยนแปลงวถชวตความเปนอยรวมทงเปนการเพมสวสดการใหแกครทางออมแมจะไมใชเปนตวเงนกตาม ทศนคตของครและสมาชกในชมชนทรบประโยชนจากโครงการน สมาชกสวนใหญยนดทหนวยงานของรฐไดใหการอนเคราะหตดตงระบบผลตไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตยซงมประโยชนทงตอการพฒนาการเรยน การสอน ใหสามารถใชสอตางๆ ททนสมยและพฒนาคณภาพชวตในชมชนใหดขน การสรางความรเกยวกบเรองอปกรณมความจาเปนอยางยงในการดาเนนการจงตองมการใหความรแกผทเกยวของ

การศกษานไดประเมนวาโครงการนไดใหประโยชนในเชงมลคาทางสงแวดลอมในแงเศรษฐกจตามกระบวนการลดปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดโดยคานวณในรปของปรมาณคารบอนทลดลงและมลคาทเกดขนเปนบาท โดยประโยชนทางสงแวดลอมทประเมนไดตลอดระยะเวลา 30 ป ระบบเซลลแสงอาทตยทตดตงนสามารถผลตไฟฟาไดพอเพยงตอความตองการใชงานและเพมศกยภาพและคณภาพการเรยนการสอนรวมทงกจกรรมทเกยวของไดอยางมากอกดวย

คงศกด คมราษ (2549) ไดศกษาเรองนโยบายของภาครฐในการสนบสนนการใชแกสธรรมชาตในยานพาหนะในการทดแทนเชอเพลงในอนาคต พบวาการนานโยบายไปปฏบตใหประสบผลสาเรจเปนเรองจาเปนในการจดทาแผนการทเหมาะสม เพอใหสามารถดาเนนการในแตละขนตอนไดอยางมระบบและมประสทธภาพ และตองไดรบความรวมมอจากทกฝายทเกยวของนบต งแตหนวยงานตางๆของภาครฐทมวสยทศนเปนแกนกลางในการดาเนนการ ตลอดท งผประกอบการตางๆ รวมทงการมผนาหรอองคกรนาแหลงเงนสนบสนนการลงทนใหพฒนาไปในระยะยาวเปนสงสาคญ

พพฒน นนทนาธรณ และคณะ (2550: ข) ไดศกษา โครงการสรางระบบพลงงานทางเลอกทเหมาะสมสาหรบประเทศไทย เสนอแนะเชงนโยบายสาหรบโครงสรางพลงงานทางเลอกทเหมาะสมกบประเทศไทย ในระยะสนควรกาหนดนโยบายและมาตรการทจะรกษาผลประโยชนดานสงแวดลอม โดยมงเนนไปทมาตรการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน บทบาทของสถาบนทเกยวของกบการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน ขอตกลงดานการซอพลงงานและปองกนไมใหมการเลอกปฏบตสาหรบการเชอมตอเขากบโครงขายของผผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานทางเลอก ในระยะยาว องคกรทกากบดแลจะตองกาหนดมาตรฐาน RPS สาหรบการผลตกระแสไฟฟา และกาหนดการลงทนขนตาใหแกองคกรหรอผประกอบการดานระบบจาหนาย ตองลงทนเกยวกบการ

54

เพมประสทธภาพดานพลงงานโดยอาศยกลไกสนบสนนในรปแบบของกองทน นอกจากนยงมขอเสนอแนะในเรองของโครงสรางกจการไฟฟาทเหมาะสม นโยบายการใชพลงงานทดแทนในการขนสงทางบก รปแบบการจดการพลงงานไฟฟาทเหมาะสมสาหรบชมชน การจดหารวมถงการจดแบงพนท (Zoning) เพอสงเสรมใหเกดระบบการจดการธรกจพลงงานทดแทนในระดบชมชนและการจดการพลงงานชมชนดวยพลงงานหมนเวยนโดยในรายงานฉบบนยงไดนาเสนอรปแบบขององคกรมหาชนทจะทาหนาทดแล ประสานงาน จดหากองทนและใหความรความเขาใจกบคนในชมชนเพอใหการจดการพลงงานชมชนสามารถเกดขนไดจรงและมความยงยน

ยรรยงศ อมพวา (2550) ไดทาการวจยเรองยทธศาสตรการพลงงานแหงชาตเพอการพฒนาอยางย งยนของประเทศไทยการแกไขปญหาพลงงานโดยการกาหนดเปนยทธศาสตรของประเทศนน แนวทางทเปนนโยบายและยทธศาสตรทมการกาหนดขนโดยกระทรวงพลงงาน อนเปนยทธศาสตรของกระทรวงพลงงาน ไดรบการยอมรบวาเปนแนวทางทมความเหมาะสม และมทศทางทถกตองในการแกไขปญหาพลงงานของประเทศ

ปญหาสวนหนงมาจากการขาดการมสวนรวมของประชาชนในการกาหนดนโยบายพลงงานทเปนทยอมรบได ซงพบวา ประชาชนมการรบรตอปญหาพลงงานคอนขางนอยในขณะทรบรปญหาผลกระทบทเกดขนจากปญหาพลงงานคอนขางมาก เนองจากมผลกระทบตอรายไดและรายจายของตนเอง การเขามามสวนรวมของประชาชนมกจะเปนการใหความรวมมอในเรองการประหยดพลงงาน และมสวนรวมในเชงลบคอการคดคานการดาเนนโครงการดานพลงงานทมผลกระทบตอสงแวดลอมและวถชวต

จากการวเคราะหปรากฏการณและตความจากขอมลทศกษา ประกอบกบแนวคดในการดาเนนกระบวนการพฒนาอยางย งยนทมองวาการมสวนรวมของประชาชนเปนกลไกสาคญของการพฒนาทย งยนนาไปสขอเสนอวา กระบวนการมสวนรวมของประชาชนเปนขอตอสาคญของความสาเรจในการดาเนนนโยบายดานพลงงานของประเทศ และเปนเครองมอหรอกลไกในการประสานและบรณาการยทธศาสตรอน ๆ ใหเดนหนาไปสความสาเรจได ยทธศาสตรการมสวนรวมของประชาชนจงมความสาคญตอการพฒนาดานพลงงานของประเทศใหมความยงยนสบไป

Szarka (2005 อางถงใน สรชาต จงจตต, 2550: 81) ไดศกษาเรอง พลงงานลม: นโยบายการเรยนรและการเปลยนแปลงกระบวนทศน เพอศกษาถงนโยบายดานการเรยนรทจะนาไปสความเขาใจของประชาชนในการสนบสนนการใชพลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) โดยทาการถอดบทเรยนจากการวเคราะหเอกสารและการวจยภาคสนามจากประสบการณใชพลงงานลมในพนทตางๆไดแก ประเทศเดนมารค ประเทศฝรงเศส และประเทศองกฤษเพอทจะนาองคความรทไดจากการวจยไปเปนแนวทางในการจดทานโยบายดานการเรยนรตอไป พบวารปแบบ (Model) ของ

55

การเรยนรแบบใหมเพอการพฒนาทย งยนในดานของการใชพลงงานหมนเวยนนนจะตองเปนการบรณาการระหวางความคมคาทางเศรษฐกจ สงแวดลอมและความปรารถนาของสงคมเขาดวยกน

McLaren (2006 อางถงใน สรชาต จงจตต, 2550: 81) ไดศกษาถงปจจยทมอทธพลตอความสาเรจของพลงงานลมในประเทศองกฤษ เวลล และเดนมารค พบวา ปจจยทสาคญคอการเพมระดบการมสวนรวมของประชาชนในพนทและชมชนในกระบวนการวางแผนพลงงานทาใหการพฒนาพลงงานดงกลาวเปนไปอยางราบรน นอกจากนงานวจยชนนยงไดทาการศกษาถงพลวตของพลงงานลมในประเทศองกฤษ เวลล และเดนมารค พบวา ปจจยททาใหคนในชมชนเกดความร ความเขาใจเกยวกบพลงงานลมและนาไปสความสาเรจของการใชพลงงานลมคอระดบการมปฏสมพนธของคนในชมชน และความมนคงของเครอขายทงในระดบบคคลและระดบองคกร ทงนขนอยกบการยอมรบโครงการและผลทจะตามมาจากโครงการของชมชนดวยเชนกน

ศวพงศ จารสพนธ และคณะ (2550: 53) ไดศกษาแนวทางในการพฒนาเทคโนโลยอยางงายทเหมาะสมกบการดารงชวตของชมชนในชนบท โดยมพนทศกษาท บานบงแกว ต.บงแกว อ.โนนสะอาด จ.อดรธาน เรมศกษาบรบทชมชนเพอใหเหนศกยภาพของชมชนและวตถดบทสามารถนามาใชประโยชนเปนเชอเพลงและอปกรณในการผลตพลงงานเพอนามาใชทดแทนพลงงานจากน ามนทมราคาสงขนอยางรวดเรวในปจจบน ไดเสนอแนวคดวาพลงงานทางเลอกควรเปนพลงงานทเปนมตรตอสงแวดลอมและขนอยกบทรพยากรทมอยในชมชน โดยสารวจทรพยากรทมอยในทองถน ผลผลตทางการเกษตรและวสดเหลอใชและภมปญญาทองถนมาใชประโยชนแทนการปลอยทรพยากรเหลานนทงใหสญเสยไปโดยเปลาประโยชน การจดการพลงงานในชมชนควรดาเนนการแบบมสวนรวม มการประสานงานกนกบหนวยงานในทองถน มการพฒนาทรพยากรมนษยเพอเสรมสรางปญญาเพอการแกไขปญหาและการตดสนใจในอนาคต

สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงพลงงาน (2551: 22-27) ไดมอบหมายให สถาบนชมชนทองถนพฒนา และมหาวทยาลยราชภฎสวนดสต ประเมนผลการจดทาแผนพลงงานชมชน เสนอเปนบทเรยนโครงการจดทาแผนพลงงานชมชน พบวาบทเรยนเกยวกบวฒนธรรมทองถนของการทาแผนพลงงานชมชน วาในการจดทาแผนพลงงานชมชนยงคงมปญหา กระบวนการใหความร การจดกจกรรมเสรมสราง สงเสรม การใชพลงงาน ทดแทน การอนรกษพลงงาน และจดการพลงงาน ไมสอดคลองกบวถชมชน การเลอกใชเทคโนโลยยงไมสอดคลองกบศกยภาพของคนในชมชน เมอมการชารดของอปกรณ ชมชนไมสามารถแกไข ปรบปรงได การจดการพลงงานยงขาดการแกปญหาทเหมาะสมกบวถวฒนธรรม ภมปญญาของชมชน ทาใหการขยายผลดานเทคโนโลยมขอจากด จงอาจไมตอบสนองความตองการทแทจรงของประชาชน

56

วสาขา ภจนดา (2552) ไดศกษาเรองการประยกตหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการพลงงานในระดบชมชน ผลการศกษาพบวาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสามารถนามาประยกตใชในการจดการพลงงานไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงในระดบชมชนเพราะเปนหนวยเลกทสามารถบรหารจดการไดงาย และทางภาครฐเองกไดมการสนบสนนนโยบายและแผนในการจดการพลงงานชมชนอยแลว รวมทงสนบสนนการผลตพลงงานใชเองในระดบชมชนและในภาคอตสาหกรรมทงดานเทคโนโลย อปกรณ บคลากรและงบประมาณ และมการรบซอพลงงานทผลตจากพลงงานหมนเวยนในราคาทเพมขน

หลกทสาคญของการประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการจดการพลงงานของประเทศ คอ การลดการพงพาพลงงานจากตางประเทศ โดยการผลตพลงงานใชเองและใชทรพยากรธรรมชาตทมอยในประเทศใหเกดประโยชนสงสดและใชอยางคมคา รจกเลอกใชใหเหมาะสมกบสถานการณและสภาพแวดลอมของทองถน การหาแหลงพลงงานใหมความหลากหลาย เพอลดการพงพลงงานจากแหลงเดยว และเพอแกปญหาปรมาณพลงงานสารองจาพวกพลงงานฟอสซลทลดลง การสรางการมสวนรวมและความตระหนกของประชาชนในการจดการพลงงาน การพงแรงงานแทนการใชเทคโนโลยซงเปนการสรางงานใหกบชมชนกเปนการนอมนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช

กาญจนา ทองทว (2545) ไดทาการศกษา การจดการปาดวยวถชมชน กรณศกษา บานเตยงาม ตาบลน าสวย อาเภอเของใน จงหวดอบลราชธาน พบวากระบวนการจดการทรพยากรปาของชาวบาน มมตทางดานสงคมวฒนธรรมทกอใหเกดการยอมรบมากกวาการใชกฎระเบยบของทางราชการ สอดคลองกบการพฒนาทย งยนทจะตองระดมพลงชมชน ภมปญญาทองถนเปนพนฐานของการพฒนา

จรวรรณ หสโรค และคณะ (2547 อางถงใน ฉววรรณ ยอดอนทร, 2551: 69) ศกษาถงความหลากหลายทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถนในการจดการทรพยากรธรรมชาตในบงหนองหาน อาเภอกมภวาป จงหวดอดรธานซงพบวา การอนรกษทรพยากรธรรมชาตใหมประสทธภาพตองอาศย ประชาชนในพนท การคนหาภมปญญาในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ความศรทธาทางศาสนา และสงสาคญคอการเชอมกบวถชวตของชมชน ซงจะทาใหเกดพลงของชมชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต อยางแทจรงและยงยน

จตพร หลาใจ (2550: 130) กลาวถงการแกปญหาของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต ในการศกษาเรองกระบวนการเรยกรองสทธการจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนในพนทลมน าฝาง วาวธการจดการปญหาทรพยากรธรรมชาตของชมชนมความหลากหลาย ลกซง ภายใตหลกการมสวนรวมของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน ตงแตการแกไขปญหาในระดบ

57

ชมชน จนถงการแกไขปญหาในระดบนโยบายภาพรวมของประเทศ ทงนแนวทางตางๆ ทชมชนดาเนนการนนครอบคลมประเดนตางๆ ทเกยวของกบวถชวต และความเปนอยของชมชนแบบองครวมสอดประสานและเกอกลซงกนอยางลงตว

ฉววรรณ ยอดอนทร (2551) ไดศกษาเรองการจดการปาชมชนอยางย งยนกรณศกษา : ปาชมชนหนองเสมด ตาบลกระหาด อาเภอจอมพระ จงหวดสรนทร ผลการศกษาพบวา 1) การจดการปาชมชนหนองเสมดใชภมปญญาทองถนและวฒนธรรมในการจดการปาชมชน โดยอาศยการมสวนรวมของชมชนในการออกกฎระเบยบ และการคดเลอกตวแทนชมชนในการทาหนาทเปนองคกรดแลปาชมชนหนองเสมด มทปรกษาเปนพระสงฆ ตวแทนจากหนวยงานบรหารสวนตาบล และผอานวยการโรงเรยนทอยในพนท 2) ปจจยสาคญทมผลตอการจดการปาชมชนหนองเสมดคอ การใชประโยชนจากปาชมชนหนองเสมด ซงประกอบดวยในสวนของคณคาของการใชประโยชน และคณคาทางดานจตใจ รองลงมาไดแกกฎระเบยบการใชปาชมชน องคกรดแลปาชมชน และการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ตามลาดบ ขอเสนอแนะจากการศกษานคอ การเพมบทบาทและความเขมแขงขององคกรดแลปาชมชนหนองเสมดโดยการประสานงานกบหนวยงานภาครฐบาลและเอกชนเพอแลกเปลยนความรในดานการใชประโยชนจากปาชมชน รวมทงการเพมชองทางการมสวนรวมและการสนบสนนในดานวธการจดการปาชมชนหนองเสมดเพอใหเกดความยงยน

จากการศกษางานวจยทเกยวของพบวาการจดการพลงงานชมชนนนนอกจากจะตองมแผนการจดการทเหมาะสม ครอบคลมทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมแลว แผนพลงงานนนตองไดรบการยอมรบจากชมชน มความสอดคลองกบวถชมชนกลาวคอสอดคลองกบสภาพพนท ความตองการ และการประกอบอาชพของชมชน เทคโนโลยตองสามารถดแลไดดวยบคคลภายในชมชนเอง การมความรความเขาใจ และตระหนกตอปญหาทเกดขนกมผลตอการจดการพลงงานเชนเดยวกน เนองจากความรความเขาใจ และความตระหนกจะสงผลตอการมสวนรวมในการจดการพลงงานของประชาชนในชมชน ทงนการจดการพลงงานทดยอมสงผลใหชมชนสามารถลดคาใชจายเกยวกบพลงงานได โดยหนมาใชพลงงานทางเลอกเพมมากขน และใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ทสาคญคอชมชนมพลงงานใชอยางพอเพยง อยางไรกตามการจดการพลงงานภายในชมชนตองอาศยการสนบสนนจากทงภาครฐและเอกชนในการดแล และสนบสนนเรองนโยบาย งบประมาณ และบคลากรทางดานพลงงาน ทงนตองมการปรบปรงเทคโนโลย และกระบวนการจดการใหมความเหมาะสม มการประเมนผลและดาเนนการอยางตอเนอง

บทท 3

กรอบแนวคดและวธการศกษา

การศกษาเรอง รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน โดยการศกษาจากหนงสอ เอกสาร รายงานวจยทเกยวของกบการจดการพลงงานชมชน การใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณกบประชาชนในชมชน และสมภาษณผเชยวชาญดานการจดการพลงงานและผนาชมชน จากนนจงนาขอมลมาวเคราะหถงปญหาและอปสรรคทเกดจากการจดการพลงงาน และนาเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน  กรอบแนวคด วธการศกษา เครองมอทใชในการศกษา การเกบรวบรวมขอมล และวธวเคราะหขอมล มดงตอไปน

3.1 กรอบแนวคด

กรอบแนวคดในการศกษาแสดงในภาพท 3.1

59

ภาพท 3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

60

3.2 นยามศพทเชงปฏบตการ 3.2.1 การจดการพลงงานชมชน หมายถง การพจารณาและวางแผนอยางเปนระบบในการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและการนาพลงงานทางเลอกอนๆทมศกยภาพมากพอในชมชนมาผลตเปนพลงงาน ในการศกษานหมายถงการนาพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) หรอพลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) หรออปกรณประหยดพลงงานมาใชรวมกบพลงงานสนเปลอง เพอลดการใชจายเกยวกบพลงงาน และลดการพงพาจากภายนอก 3.2.2 พลงงานทางเลอก หมายถง พลงงานชมชนทเปนพลงงานหมนเวยนขนาดเลกทผลตโดยชมชนทจะตองมการจดการทางดานเงนทน เทคโนโลย และการมสวนรวมของชมชน 3.2.3 พลงงานหมนเวยน หมายถง พลงงานทสามารถนามาหมนเวยนใชใหมไดไมกอใหเกดภาวะโลกรอน เชน พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม พลงงานน า พลงงานชวมวล กาซชวภาพ ไฮโดรเจน เปนตน 3.2.4 พลงงานชมชน หมายถง พลงงานทผลตโดยชมชนเพอใชเองในชมชนในลกษณะของการพงตนเองดานพลงงาน

3.2.5 รายจาย หมายถง คาใชจายทประชาชนในชมชนใชไปในดานพลงงานเพอตอบสนองความตองการพนฐานของชมชน 3.2.6 การประหยดพลงงาน หมายถง วธการใชพลงงานอยางคมคาและประหยดทรพยากร เชน นามน ไฟฟา เชอเพลงตางๆ และรายจายเกยวกบพลงงานได 3.2.7 ความรความเขาใจ หมายถง ความร ความเขาใจในเรองเกยวกบพลงงาน การอนรกษและประหยดพลงงาน 3.2.8 ความตระหนกถงปญหา หมายถง การรบรและรถงปญหาพลงงาน จนสามารถผลกดนใหเกดพฤตกรรมในการจดการแกไขกบปญหาพลงงานทรบรและรสกได 3.2.9 การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การทบคคลในพนทเขามามบทบาทเกยวของในการดาเนนงาน พฒนา รวมคด ตดสนใจในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา รวมถงการวางแผน รวมปฏบต และตดตามประเมนผลการดาเนนงาน พฒนา แกไขปญหาทเกดขนในเรองพลงงาน 3.2.10 ความสอดคลองกบวถชวตชมชน หมายถง การจดการพลงงานภายในชมชนซงตอบสนองตอศกยภาพพนทและชมชน ความตองการพลงงาน เออประโยชนการประกอบอาชพ และการใชชวตประจาวนไมทาใหเปลยนแปลงไปในทางทแยลง

61

3.3 วธการศกษา

3.3.1 ขอมลทใชในการศกษา การรวบรวมขอมลของการศกษา รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนม 2 สวน ไดแก 1) ขอมลปฐมภม รวบรวมโดยการศกษาวจยเชงปฏบตการ (Action Research) 1. การเกบรวบรวมขอมลภาคสนามโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณเพอเกบขอมลในพนทศกษา 2. การเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ เพอเกบรวบรวมขอมลจากผเชยวชาญดานการจดการพลงงานชมชน และผนาชมชนทเกยวของ 3. การนาเสนอผลการวเคราะหรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงานเบองตนทไดจากการศกษาใหแกผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงานและการจดการพลงงานชมชน และผนาชมชน เพอแลกเปลยนความคดเหนระหวางผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงานและการจดการพลงงาน และผนาชมชน 2) ขอมลทตยภม รวบรวมจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ไดแก สภาพปญหา และ สถานการณพลงงานในปจจบน พลงงานทดแทน การจดการพลงงานชมชน นโยบาย ยทธศาสตร และมาตรการพลงงานของประเทศไทย และการศกษาวจยทเกยวของกบการจดการพลงงาน จากตารา เอกสารวชาการ และบทความทางวชาการอนๆทเกยวของ

3.3.2 ประชากรและกลมตวอยาง

3.3.2.1 การศกษาครงนประชากรทใชในการศกษาเปนประชากรทอาศยอยในชมชนทมการจดการพลงงานภายในชมชน หรอมการใชพลงงานทางเลอก (Alternative Energy) และพลงงานหมนเวยน (Renewable Energy) รวมกบพลงงานสนเปลองอนๆ หรอประหยดพลงงาน ซงเปนชมชนทมการดาเนนการมาระยะหนง และชมชนแตละชมชนเปนตวแทนของการใชพลงงานในแตละประเภท จานวน 5 ชมชน คอ

ชมชนแหลมรงเรอง จ.ระยอง

ชมชนเกาะลาน จ.ชลบร ชมชนบานเกาะป จ.กระบ ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

62

การเกบตวอยางแบบสอบถามประกอบการสมภาษณกบครวเรอน เพอนามาประกอบการเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน จานวนกลมตวอยางใชตามสตร Taro Yamane (1960 อางถงใน สวมล ตรกานนท, 2549: 174) ความคลาดเคลอน 10% รวมจานวนตวอยางทงสน 91 ตวอยาง (แสดงจานวนกลมตวอยางในตารางท 3.1)

ตารางท 3.1 จานวนครวเรอนและจานวนกลมตวอยางในแตละชมชน

ชมชน จานวนครวเรอน (ครวเรอน)

จานวนกลมตวอยาง (คน)

- ชมชนแหลมรงเรอง* 66 6 - ชมชนเกาะลาน** 489 44 - ชมชนบานเกาะป*** 244 22 - ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม**** 60 7 - ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา**** 130 12

รวม 989 91 แหลงทมา: *เทศบาลนครระยอง ขอมล ณ วนท 31 พฤศจกายน 2551 **สานกทะเบยนเมองพทยา ขอมล ณ วนท 30 มถนายน 2550 ***องคการบรหารสวนตาบลเกาะศรบอยา ขอมล ณ วนท 17 มกราคม 2551

****กองการพฒนาชมชน สานกพฒนาสงคม กรงเทพมหานคร ขอมล ณ ตลาคม 2550

เมอ n คอ ขนาดของกลมตวอยาง N คอ ขนาดของประชากร e คอ ความคลาดเคลอนของการเลอกตวอยาง

ดงนน

63

3.3.2.2 สาหรบการเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ในการศกษาน ผวจยไดนาไปสมภาษณผทเกยวของ ไดแก

ผบรหารระดบสงของสานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน ผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงาน สานกนโยบายและยทธศาสตร กรม

พฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน ผบรหารของเทศบาลนครระยอง ผนาชมชน ชมชนละ 1 คน รวมจานวน 5 คน นายชางไฟฟาโครงการ สานกงานเมองพทยา สาขาเกาะลาน ผดแลระบบพลงงานชมชนแหลมรงเรอง จ.ระยอง ผบรหารระดบทองถน ตาบลเกาะศรบอยา จ.กระบ

3.3.3 เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ และแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ซงมรายละเอยดดงน 1. แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ แบงออกเปน 6 สวน คอ

สวนท 1 ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ ระยะเวลาทอาศยอยทชมชนแหงน ตาแหนงในชมชน รายจายดานพลงงาน แหลงพลงงานทดแทน และการใชพลงงานทดแทน วธการประหยดพลงงาน ผลกระทบจากการใชพลงงาน รวมทงสน 13 ขอ

สวนท 2 ขอมลความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษ รวมทงสน 8 ขอ เปนคาถามปลายปดทงหมด

สวนท 3 ขอมลเกยวกบความตระหนกถงปญหาพลงงานรวมทงสน 10 ขอ เปนคาถามปลายปดทงหมด

สวนท 4 ขอมลเกยวกบระดบและลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการจดการ พลงงาน ซงแบงออกเปน 4 สวน มทงหมด 12 ขอ เปนคาถามปลายปดทงหมด

สวนท 5 ขอมลความเหนเกยวกบความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถชมชน รวมทงสน 8 ขอ เปนคาถามปลายปดทงหมด

สวนท 6 ขอเสนอแนะเปนคาถามปลายเปดเกยวกบการจดการพลงงานภายในชมชน 2. แบบสมภาษณ แบงออกเปน 5 สวนคอ สวนท 1 ขอมลสวนบคคล

64

สวนท 2 สถานการณพลงงานของชมชน สวนท 3 การบรหารจดการพลงงานของหนวยงานภาครฐทเกยวของกบชมชน สวนท 4 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน สวนท 5 ความคดเหนและขอเสนอแนะแนวทางการจดการพลงงานชมชนใหประสบผลสาเรจ

3.3.4 การสรางเครองมอเกบรวบรวมขอมล แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ และแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) เพอนามาเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน ซงมขนตอนการสรางเครองมอดงน 1. ศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบการจดการพลงงานภายในชมชน ลกษณะการมสวนรวมในการจดการพลงงานของประชาชน การอนรกษพลงงานและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ แลวนาผลทไดมากาหนดเนอหาในแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ และแบบสมภาษณเชงลก 2. ศกษาคนควาเอกสาร ตาราและงานวจยตางๆ ทเกยวกบรปแบบทเหมาะสมกบการจดการ พลงงานภายในชมชน เพอกาหนดขอคาถาม ใหครอบคลมเนอหาทงหมดทตองการ 3. สรางขอคาถามเครองมอการเกบรวบรวมขอมลใหครอบคลมเนอหาทงหมด โดยมรายละเอยดดงไดกลาวแลวในขางตน

3.3.5 การทดสอบแบบสอบถาม 1. ความตรงตามเนอหา (Content Validity) เมอสรางแบบสอบถามประกอบการสมภาษณแลวผวจยไดนาไปใหผเชยวชาญจานวน 5 ทานทมความเชยวชาญดานพฤตกรรมศาสตร และดานการจดการพลงงานตรวจสอบความตรงตามเนอหา โดยใชแบบฟอรมรายงานผลการตรวจสอบเครองมอ โดยไดแนบนยามศพทและโครงสรางขอคาถามเกยวกบการจดการพลงงานภายในชมชน ไปในการพจารณาดวย จากนนจงนาผลจากการพจารณามาคานวณคาดชนความสอดคลอง (Item – Objective Congruence Index) 2. การทดสอบความเชอมน (Reliability Test) กอนทจะนาแบบสอบถามประกอบการสมภาษณไปใชเกบขอมลจรงทางผวจยไดมการนาแบบสอบถามประกอบการสมภาษณไปทดสอบกบประชากรทอาศยอยบนเกาะลานจานวน 29 ตวอยาง ซงเปนคนละกลมกบกลมตวอยางในการศกษาน เพอตรวจสอบความเขาใจและความสมบรณในเนอหาขอคาถาม จากนนจงนาผลทไดไปคานวณหาคา Reliability coefficient alpha กบ Kuder and Richardson -20 เพอวดความสอดคลองภายใน (Internal consistency) ของขอความแตละตอนในแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ ซงจากการ

65

ตรวจสอบคาสถตความเชอมนของแบบสอบถามประกอบการสมภาษณโดยใชโปรแกรม SPSS for Windows และ โปรแกรม Microsoft Office Excel โดยทดสอบความเชอมนโดยสตร Cronbach’s alpha coefficient สาหรบขอทไมใช 0,1 และ Kuder and Richardson -20 สาหรบขอทใช 0,1 ซงสตรมดงน

2.1 Cronbach’s alpha coefficient (บญชม ศรสะอาด, 2535: 52)

เมอ Alpha = คาความเชอมนของแบบวด n = จานวนขอ S2

i = ความแปรปรวนของคะแนนขอสอบขอท S2

t = ความแปรปรวนของคะแนนขอสอบทงหมด เกณฑการพจารณา 0.80-1.00 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดสงมาก 0.60-0.79 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดคอนขางสง 0.40-0.59 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดปานกลาง 0.20-0.39 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดต า 0.01-0.19 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดต ามาก

ผลการทดสอบความเชอมนโดยวธ Cronbach’s alpha coefficient พบวา

ขอคาถามเกยวกบความตระหนกถงปญหาพลงงาน มคา Cronbach’s alpha coefficient เทากบ 0.736 ซงถอวาเครองมอมความนาเชอถอคอนขางสง

ขอคาถามเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานชมชน มคา Cronbach’s alpha coefficient เทากบ 0.967 ซงถอวาเครองมอมความนาเชอถอสงมาก

66

2.2 Kuder and Richardson 20 : K-20 (บญชม ศรสะอาด, 2535: 47)

เมอ ytt = คาความเชอมนของแบบทดสอบ K = จานวนขอสอบ p = สดสวนของคนตอบถกในแตละขอ q = สดสวนของคนตอบผดในแตละขอ = 1 – p

St2 = ความแปรปรวนของคะแนนทงฉบบ

เกณฑการพจารณา 0.80-1.00 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดสงมาก 0.60-0.79 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดคอนขางสง 0.40-0.59 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดปานกลาง 0.20-0.39 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดต า 0.01-0.19 หมายถง เครองมอมความนาเชอถอไดต ามาก

ผลการทดสอบความเชอมนโดยวธ Kuder and Richardson 20 : K-20 พบวา

ขอคาถามเกยวกบความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษ มคา Kuder and Richardson 20 : K-20 เทากบ 0.848 ซงถอวาเครองมอมความนาเชอถอสงมาก

ขอคาถามเกยวกบความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถชมชน มคา Kuder and Richardson 20 : K-20 เทากบ 0.846 ซงถอวาเครองมอมความนาเชอถอสงมาก

3.3.6 เกณฑการใหคะแนนและหลกเกณฑการวดระดบตวแปร 3.3.6.1 ความรความเขาใจเกยวกบพลงงานและการอนรกษพลงงาน

1) การหาคาเฉลยในเรองความรความเขาใจเกยวกบพลงงานและการอนรกษพลงงาน โดยนาคะแนนสงสดและตาสดมาลบกนแลวหารดวยจานวนชนทตองการวดระดบ ในเรองความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน คาถามดานความรความเขาใจเกยวกบพลงงานและการอนรกษพลงงาน กาหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน

67

คาถามเชงบวก คาถามเชงลบ ใช ใหคะแนน 1 0 ไมใช ใหคะแนน 0 1

มขอคาถามทงหมด 8 ขอ มคะแนนสงสด 8 คะแนน คอ ตอบถกหมดทกขอ

และตาสด 0 คะแนน คอ ตอบผดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 2.67 เกณฑคะแนนในเรองความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษ

ระดบความรความเขาใจ คะแนน

ระดบความรความเขาใจมาก 5.34 – 8.00 ระดบความรความเขาใจปานกลาง 2.68 – 5.33 ระดบความรความเขาใจนอย 0.00 – 2.67

2) ขอคาถามแบงออกเปน 2 สวน คอ 1.ความรความเขาใจเรองพลงงาน

และ 2.การอนรกษพลงงานมอยางละ 4 ขอ มคะแนนสงสด 4 คะแนน คอ ตอบถกหมดทกขอ และ ตาสด 0 คะแนน คอ ตอบผดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 1.33

68

เกณฑคะแนนในหวขอยอยเรองความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงาน

และการอนรกษ

ระดบความรความเขาใจ คะแนน ระดบความรความเขาใจมาก 2.68 - 4.00 ระดบความรความเขาใจปานกลาง 1.34 – 2.67 ระดบความรความเขาใจนอย 0.00 – 1.33

3.3.6.2 ความตระหนกถงปญหาพลงงาน 1) การหาคาเฉลยในเรองความตระหนกถงปญหาพลงงาน โดยนาคะแนน

สงสด และตาสดมาลบกนแลวหารดวยจานวนชนทตองการวดระดบ ในเรองความตระหนกถงปญหาพลงงาน คาถามเรองความตระหนกถงปญหาพลงงานเปนแบบ Rating Scale ไดกาหนดเกณฑการใหคะแนนดงน

มขอคาถามทงหมด 10 ขอ มคะแนนสงสด 50 คะแนน คอมความตระหนกมากทสดทกขอ และคะแนนเฉลยตาสด 10 คะแนน คอมความตระหนกนอยทสดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 13.3

คาถามเชงบวก คาถามเชงลบ มความตระหนกมากทสด 5 1 มความตระหนกมาก 4 2 มความตระหนกปานกลาง 3 3 มความตระหนกนอย 2 4 มความตระหนกนอยทสด 1 5

69

เกณฑคะแนนในระดบความตระหนกถงปญหาพลงงาน

ระดบความตระหนก คะแนน ระดบความตระหนกมาก 36.8-50.0 ระดบความตระหนกปานกลาง 23.4-36.7 ระดบความตระหนกนอย 10.0-23.3

3.3.6.3 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน

1) การหาคาเฉลยในเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน โดยนาคะแนนสงสดและตาสดมาลบกนแลวหารดวยจานวนชนทตองการวดระดบ ในเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน คาถามเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชนเปนแบบ Rating Scale ไดกาหนดเกณฑการใหคะแนนดงน

มขอคาถามทงหมด 12 ขอ มคะแนนสงสด 60 คะแนน คอ มสวนรวมในการจด

การพลงงานมากทสดทกขอ และตาสด 12 คะแนน คอมสวนรวมในการจดการพลงงานนอยทสดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 16

คาถามเชงบวก คาถามเชงลบ มสวนรวมมากทสด 5 1 มสวนรวมมาก 4 2 มสวนรวมปานกลาง 3 3 มสวนรวมนอย 2 4 มสวนรวมนอยทสด 1 5

70

เกณฑคะแนนในเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน

ภายในชมชน

ระดบการมสวนรวม คะแนน มสวนรวมมาก 44.01 – 60.00 มสวนรวมปานกลาง 28.01 - 44.00 มสวนรวมนอย 12.00 – 28.00

2) ขอคาถามแบงออกเปน 4 สวน คอ การรวมคนหาปญหาและสาเหตของ

ปญหาพลงงานในชมชน การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว และการตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน ซงขอคาถามมอยางละ 3 ขอ มคะแนนสงสด 15 คะแนน และคะแนนตาสด 3 คะแนน มระดบการวด 3 ระดบ นามาหาอนตรภาคชนไดดงน

อนตรภาคชน =

=

= 4

เกณฑคะแนนในระดบหวขอยอยเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน

ระดบการมสวนรวม คะแนน ระดบการมสวนรวมมาก 11.01-15.00 ระดบการมสวนรวมปานกลาง 7.01-11.00 ระดบการมสวนรวมนอย 3.00-7.00

71

3.3.6.4 ความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน

1) การหาคาเฉลยในเรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน โดยนาคะแนนสงสดและตาสดมาลบกนแลวหารดวยจานวนชนทตองการวดระดบ ในเรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน

คาถามรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน กาหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน

คาถามเชงบวก คาถามเชงลบ ใช ใหคะแนน 1 0 ไมใช ใหคะแนน 0 1

มขอคาถามทงหมด 12 ขอ มคะแนนสงสด 12 คะแนนคอมความสอดคลอง

ทกขอ และตาสด 0 คะแนน คอไมมความสอดคลองทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 4 เกณฑคะแนนในเรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน

ระดบความสอดคลอง คะแนน ระดบความสอดคลองมาก 8.01-12.00 ระดบความสอดคลองปานกลาง 4.01-8.00 ระดบความสอดคลองนอย 0.00-4.00

2) ความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชนแบงออกเปน 4 ดาน

คอ ดานศกยภาพพนท ดานศกยภาพชมชน ดานความตองการและการดาเนนชวตชมชน และดานการประกอบอาชพชมชน

72

2.1) ในดานศกยภาพพนท และดานศกยภาพชมชน มขอคาถามอยางละ 2 ขอ มคะแนนสงสด 2 คะแนน คอ ตอบถกหมดทกขอ และตาสด 0 คะแนน คอ ตอบผดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

เกณฑคะแนนในหวขอยอยเรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบ

วถวฒนธรรมชมชน ดานศกยภาพพนท และดานศกยภาพชมชน

ระดบความสอดคลอง คะแนน ระดบความสอดคลองมาก 1.34-2.00 ระดบความสอดคลองปานกลาง 0.68-1.33 ระดบความสอดคลองนอย 0.00-0.67

2.2) ในดานความตองการและการดาเนนชวตชมชน และดานการประกอบอาชพชมชน อยางละ 4 ขอ มคะแนนสงสด 4 คะแนน คอ ตอบถกหมดทกขอ และตาสด 0 คะแนน คอ ตอบผดทกขอ มระดบการวด 3 ระดบ ดงน

อนตรภาคชน =

=

= 0.67

อนตรภาคชน =

=

= 1.33

73

เกณฑคะแนนในหวขอยอยเรองความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน ดานความตองการและการดาเนนชวตชมชน และดานการประกอบอาชพชมชน

ระดบความสอดคลอง คะแนน

ระดบความสอดคลองมาก 2.68-4.00 ระดบความสอดคลองปานกลาง 1.34-2.67 ระดบความสอดคลองนอย 0.00-1.33

3.3.7 การเกบรวบรวมขอมล 1) การสอบถาม (Questionnaire) ผวจยไดนาแบบสอบถามประกอบการสมภาษณไปเกบรวบรวมขอมลกบตวแทนครวเรอนทง 5 ชมชนเปนจานวนรวม 91 ตวอยางและเกบแบบสอบถามประกอบการสมภาษณคนทนทดวยตนเอง 2) การสมภาษณ (In-depth Interview) ผวจยไดทาการสมภาษณผทเกยวของโดยตรง และทาการบนทกเปนลายลกษณอกษร และบนทกเสยงเกบไวโดยไดรบอนญาตจากผใหสมภาษณ เพอนามาสรปผลการศกษา 3) การนาผลการวเคราะหรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงาน ทไดจากการศกษาใหแกผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงาน นกวชาการดานการวางแผนพลงงาน และผนาชมชน โดยการนาเสนอดวยเอกสาร และการสนทนาแลกเปลยนความคดเหน ระหวางผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงาน นกวชาการดานการวางแผนพลงงาน และผนาชมชน กบตวผศกษาเอง และทาการบนทกเปนลายลกษณอกษร และบนทกเสยงเกบไวเพอนามาสรปผลการศกษา เพอนาเสนอรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงานชมชนทสมบรณตอไป

3.3.8 การวเคราะหขอมล

หลงจากทผวจยไดทาการเกบรวบรวมขอมลเรยบรอยแลว ผวจยไดนาขอมลทไดมาทาการตรวจสอบความถกตองและลงรหสขอมลตามคมอการลงรหสทไดสรางไว เปลยนสภาพขอมลใหเปนสญลกษณทคอมพวเตอรสามารถประมวลผลได และทาการวเคราะหและประมวลผลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS for Windows ดงตอไปน

1. การวเคราะหขอมลทวไปของผใหสมภาษณ ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน ตาแหนงในชมชน รายจายดานพลงงาน แหลงพลงงาน และการใช

74

พลงงานทดแทน โดยใชการแจกแจงความถ (Frequency Distribution) รอยละ (Percentage) และคาเฉลย (Mean) อธบายขอมลทวไปของกลมตวอยาง 2. การศกษาความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน ระดบความตระหนกถงปญหาพลงงาน การมสวนรวมในการจดการพลงงานภายในชมชน และระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานกบชมชน ทาการวเคราะหโดยใช คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

3. การวเคราะหขอมลทเปนขอเสนอแนะรายดานนนเปนคาถามปลายเปดนาเสนอ โดยการนาเสนอเปนขอความบรรยาย 4. ขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลก และการนาเสนอผลการวเคราะหรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงาน โดยเขยนเปนขอความบรรยายสรปในหวขอนนๆ และทาการวเคราะหขอมลทได เพอเสนอรปแบบทเหมาะสมของการจดการพลงงานชมชน

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาเรอง รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน ผศกษาไดทาการเกบรวบรวมขอมล โดยการสมภาษณผเชยวชาญ และผทเกยวของกบการดาเนนการดานการวางแผนและการจดการพลงงานชมชน และผ นาชมชนและทาการสอบถามประชาชนในพนท โดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ รวมทงการประเมนรปแบบการจดการพลงงานชมชนทไดในเบองตน นามาซงการเสนอรปแบบทเหมาะในการจดการพลงงานชมชน ทงนผศกษาไดทาการวเคราะหและนาเสนอขอมลเปน 4 สวนดงน

4.1 สถานการณพลงงานชมชน 4.2 การจดการพลงงานในชมชน 4.3 ผลการศกษาจากแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 4.4 ผลการศกษาจากการสมภาษณเชงลก

4.1 สถานการณดานพลงงานในชมชน ในการศกษาครงนผศกษาไดมการคดเลอกชมชนทมการนาพลงงานทางเลอก หรอพลงงานหมนเวยน รวมทงอปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนเพอเปนตวแทนในการจดการพลงงานในแตละประเภทพลงงาน รวมทงสน 5 ชมชน เพอใหผลทไดมความแตกตางหลากหลายและสามารถเปรยบเทยบผลทไดจากการศกษาไดอยางชดเจน ดงนนสถานการณดานพลงงานในแตละชมชนจงมความแตกตางกนไป ซงผศกษาไดทาการทบทวนเอกสาร สงเกตการณ และจดบนทก และทาการสอบถามผนาชมชนรวมถงประชาชนในชมชน 4.1.1 สถานการณพลงงานชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวาตงอยในพนทเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร พนทชมชนมไฟฟาจากการไฟฟานครหลวงใช จงไมมปญหาเรองไฟฟาแสงสวางไมเพยงพอใน

76 ชวตประจาวน การใชพลงงานทางเลอกของสมาชกชมชน คอมการผลตไบโอดเซลใชภายในชมชนซงสวนใหญใชในการทาการเกษตร โดยนานามนทใชแลวมาผลตเปนไบโอดเซล

ภาพท 4.1 สภาพภายในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา

เมอนาเอาไบโอดเซลมาใชในชมชนแนวโนมคาใชจายของกลมตวอยางสวนใหญในชมชนยงคงเทาเดม เหตเพราะวาไมไดใชหรอใชประโยชนจากไบโอดเซลนอยเนองจากวตถดบทใชในการผลตไบโอดเซลมไมพอทจะใชผลต การผลตจงเปนไปอยางไมตอเนอง การใชประโยชนจาก ไบโอดเซลจงยงไมทวถงทงชมชน นอกจากการใชประโยชนจากไบโอดเซลในชมชนแลวยงมการประหยดคาใชจายโดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงซงมการรณรงคและใหความรอยางตอเนองภายในชมชน ในเรองความเพยงพอของพลงงานพบวาพลงงานทใชอยในปจจบนมความเพยงพอ

4.1.2 สถานการณพลงงานชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมเปนอกชมชนทตงอยในกรงเทพมหานคร เขตพนทจตจกร มไฟฟาใชอยางเพยงพอจากการไฟฟานครหลวง ภายในชมชนมการใชอปกรณประหยดพลงงาน เชน เตาถานซปเปอรองโล ลกหมนระบายอากาศ และชดหลอดไฟประหยดพลงงาน ซงไดรบการอดหนนดานอปกรณจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน

77

ภาพท 4.2 สภาพภายในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

กอนทจะมการนาเอาอปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ชมชนมการใชพลงงานจาก กาซหงตม LPG และเตาถาน ซงทงสองแหลงใชในการประกอบอาหารทงสน ดานความเพยงพอของพลงงานนนพบวามความเพยงพอ หลงจากมการนาเอาอปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนพบวารายจายเฉลยตอเดอนในชมชนลดลง ซงเหตผลทคาใชจายลดลงคอการหนมาใชอปกรณประหยดพลงงานมากขนนนเอง 4.1.3 สถานการณพลงงานชมชนแหลมรงเรอง แหลมรงเรองเปนชมชนทตงอยในพนทเทศบาลนครระยอง จงหวดระยอง ไมมไฟฟาจากการไฟฟาสวนภมภาค จงมความขาดแคลนดานพลงงานอยางยง แหลงพลงงานในชมชนสวนใหญคอการนาแบตเตอรไปชารจนอกชมชน หลงจากทกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงานและสถาบนพฒนาองคกรชมชน องคการมหาชน เขาไปดแลศกษาจดการพลงงานแสงอาทตยใหเปนพลงงานทางเลอกแกชมชน หลงจากนนชมชนไดใชพลงงานแสงอาทตยเปนแหลงพลงงานหลก แตในระยะหลงยงมการนาเอาแบตเตอรไปชารจขางนอก เนองจากพลงงานแสงอาทตยทใชในชมชนนนไมเพยงพอตอความตองการ อปกรณชารดและมปรมาณนอย

78

ภาพท 4.3 สภาพภายในชมชนแหลมรงเรอง

ซงจากการลงไปสารวจพนทพบวาอปกรณโซลาเซลลสามารถใชงานไดเพยงรอยละ 30 เทานน อปกรณตอพวงทเดมสามารถชารจแบตเตอรไดพรอมกนครงละ 20 ลก ปจจบนสามารถชารจไดเพยงครงละ 5 ลกเทานน ไฟทางสองสวางทใชพลงงานแสงอาทตย ซงตดตง 5 จดทวชมชนไมสามารถใชงานไดแลวเนองจากอปกรณชารดเชนเดยวกน แตหลงจากมการนาเอาพลงงานแสงอาทตยมาใชในชมชนกลมตวอยางทงหมดมรายจายดานพลงงานลดลง สาเหตทคาใชจายลดลงเพราะมการใชพลงงานทดแทนในชมชน ไมตองนาเอาแบตเตอรไปชารจขางนอกมากเหมอนกอนหนาทจะใชพลงงานแสงอาทตย 4.1.4 สถานการณพลงงานชมชนบานเกาะป บานเกาะปตงอยบนเกาะป ตาบลเกาะศรบอยา จงหวดกระบ เดมบานเกาะปไมมไฟฟาใช กลมตวอยางสวนใหญใชพลงงานแสงสวางจากแบตเตอร และเครองปนไฟสวนตว และใชเตาถานในการประกอบอาหาร เมอป พ.ศ. 2547 การไฟฟาสวนภมภาคจงหวดกระบไดเขาไปตดต งเซลลแสงอาทตยแบบครวเรอน และเครองปนไฟในพนท เมอมการนาเอาพลงงานแสงอาทตยมาใชในพนทแลวกลมตวอยางจงใชพลงงานทมาจากพลงงานแสงอาทตยเพมมากขน แตยงมการใชไฟจากแบตเตอรและเครองปนไฟเชนกน เนองจากในบางครงโซลาเซลลกไมสามารถใหพลงงานมากพอทจะตอบสนองความตองการได เนองจากอปกรณชารดและมปรมาณนอย อยางไรกตามพบวาเมอนาเอาพลงงานแสงอาทตยมาใชคาใชจายดานพลงงานของคนในชมชนมแนวโนมลดลง

79

ภาพท 4.4 ทาเทยบเรอบานเกาะป ตอมาเมอเดอนกรกฎาคม 2552 ไดมการเดนสายไฟเคเบลใตน าเพอใหชาวบานบนเกาะไดมไฟฟาทมาจากการไฟฟาสวนภมภาคใช แตทงนในปจจบนการเดนสายไฟฟาบนเกาะยงไมเสรจสนสมบรณ บานบางหลงยงไมมไฟฟาจากการไฟฟาสวนภมภาคใช และบางหลงยงใชพลงงานแสงอาทตยควบคไปกบไฟฟาจากการไฟฟา 4.1.5 สถานการณพลงงานชมชนเกาะลาน ชมชนเกาะลานเปนชมชนทตงอยในเขตพนทรบผดชอบของสานกงานเมองพทยา จงหวดชลบร เปนเกาะทมกจกรรมการทองเทยว ประชาชนสวนใหญบนเกาะประกอบอาชพเกยวกบการทองเทยว แหลงพลงงานหลกของเกาะคอพลงงานจากเครองปนไฟสวนกลางซงเปนของการไฟฟาสวนภมภาคจงหวดชลบร ในป 2549 มการกอสรางทงกงหนลมบรเวณเนนนมสาว หาดแสม เกาะลาน จานวนทงสน 45 ชด เพอผลตกระแสไฟฟาขนาด 200 กโลวตต และกอสรางอาคารทรงปลากระเบนเพอผลตกระแสไฟฟาโดยพลงงานแสงอาทตยซงเชอมตอกบระบบการจายกระแสไฟฟาโดยเครองปนไฟสวนกลางเดมของเกาะลาน เพอใชในกจกรรมตางๆบนเกาะลานและเพอสนองความตองการดานพลงงานทมเพมมากขนบนเกาะเนองจากมการขยายตวของอตสาหกรรมทองเทยวอยางรวดเรว หลงจากการนาเอาพลงงานลมและแสงอาทตยมาใชในชมชนแลวพบวา แหลงพลงงานทกลมตวอยางใชสวนใหญยงคงเปนเครองปนไฟเชนเดม กลมตวอยางสวนใหญเหนวาพลงงานมความเพยงพอ

80

รายจายดานพลงงานในชมชนกอนการใชพลงงานลมและแสงอาทตยพบวามรายจาย เฉลย/เดอนคอนขางสง เปนผลเนองจากภายในชมชนประกอบอตสาหกรรมการทองเทยวนนเอง

ภาพท 4.5 สภาพภมทศนบนเกาะลาน เมอมการนาเอาพลงงานลมและแสงอาทตยมาใชในชมชนแลว กลมตวอยางสวนใหญยงคงมคาใชจายเทาเดม และใหเหตผลวา ไมไดใชงานจากพลงงานลมและแสงอาทตยเลย เนองจากอปกรณชารดเสยหายไมสามารถใชงานได การนาพลงงานลมและแสงอาทตยมาใชในชมชนเกาะลานยงเปนเพยงโครงการตนแบบยงไมมการตอยอดใหมการผลตพลงงานไดในปรมาณมากขน แตมการวางแผนจะขยายปรมาณอปกรณและการผลตตอไปในอนาคต

4.2 สภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน ชมชนทง 5 ชมชนทผศกษาไดคดเลอกมาเพอศกษามรปแบบการจดการพลงงานภายในชมชนของตนเองแตกตางกนไป บางชมชนมการจดตงสหกรณ คณะกรรมการ อยางชดเจน บางชมชนมการหยบยกนาเอากจกรรมดานอนๆและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชรวมกบการจดการพลงงาน และบางชมชนกไมไดมการดาเนนการจดการทเหนเปนรปธรรมชดเจน แตทงหมดมผลสาเรจ และขอด ขอเสยแตกตางกนไป ผศกษาจงจะไดนาเอาสภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบนไปหารปแบบการจดการพลงงานชมชนทเหมาะสมตอไป

81

4.2.1 สภาพการจดการพลงงานชมชนของชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา การจดการพลงงานภายในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา มการผลตไบโอดเซลเพอใชเองภายในชมชนมเครองผลตไบโอดเซลขนาด 100 ลตร/วน ซงไดรบการอนเคราะหจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ชมชนไมไดมรปแบบการจดการดานพลงงานอยางชดเจน แตทงนลกษณะเฉพาะของชมชนแหงนคอการนาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและวถชมชนเขามาบรณาการโดยมแนวคดวาใหนาทรพยากรมาใชอยางคมคามประโยชนสงสดตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ใหใชชวตอยางเหมาะสมถอยทถอยอาศยระหวางคนกบสงแวดลอม

ภาพท 4.6 เครองผลตไบโอดเซลขนาด 100 ลตร/วน ของชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา

นอกจากนน ภายในชมชนมการจดตงศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง เพอเผยแพรความรไปสบคคลในชมชนเองและบคคลภายนอกชมชน ผนาชมชนมความเขมแขงและมความรความสามารถในการชแจง ชกจงใหประชาชนเหนถงผลกระทบจากการดาเนนชวตทฟ มเฟอยและมความรความเขาใจในเรองตางๆไดอยางด การผลตไบโอดเซลจากน ามนใชแลวของชมชนจะเนนการผลตทใชเองในชมชน ไมไดดาเนนการเชงพาณชย ประชาชนคนใดมวตถดบกจะนามาผลตเปนไบโอดเซลแลวนากลบไปใชเอง โดยผนาชมชนซงเปนผดแลรกษาเครองผลตไบโอดเซลจะเกบคาผลตเลกนอยตามเหนสมควร เพอนามาใชในการบารงรกษา แตคาใชจายสวนใหญในการบารงรกษาเครองผลตไบโอดเซลนนยงตกเปนของผนาชมชนเกอบทงหมด

82

4.2.2 สภาพการจดการพลงงานชมชนของเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม เคหะสถานเจรญชยนมตรใหมมการนาเอาอปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนอาทเชน ลกหมนระบายอากาศ เตาซปเปอรองโล เตามหาเศรษฐ และชดหลอดไฟประหยดพลงงาน โดยอปกรณ ทงหมดเรมแรกไดมาจากการสนบสนนของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน และนาอปกรณทไดมาบรหารจดการกนเองภายในชมชน เรมแรกมการจดต งคณะกรรมการขนเพอมาดแลเรองการจดการพลงงานในชมชนโดยเฉพาะ โดยคณะกรรมการชดนแยกเปนคนละชดกบคณะกรรมการ ชมชนทมอยเดม มการจดตงเครอขายพลงงานเพอนาอปกรณประหยดพลงงานทไดรบการสนบสนนจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานมาขายใหสมาชกในราคาถก เพอนารายไดทเกดขนไปจดซออปกรณประหยดพลงงานเหลานนมาเพมเตมเพอตอยอดโครงการ

ภาพท 4.7 อปกรณประหยดพลงงานในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

เมอมการนาไปใชและเกดการประหยดคาใชจายไดจรงจากการใชอปกรณประหยดพลงงาน จงเกดการบอกตอของคนภายในชมชนเองถงผลดทเกดขนทาใหเครอขายพลงงานขยายตวออกไปในวงกวางขน จงมการจดการบรหารอยางเตมรปแบบมการสารวจความตองการ และนามาเขาทประชมเพอปรกษาถงชนดของอปกรณและปรมาณทจะจดซอ และเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนแสดงความคดเหนไดอยางเสรในทกขนตอน

83

4.2.3 สภาพการจดการพลงงานชมชนของชมชนแหลมรงเรอง ชมชนแหลมรงเรองใชพลงงานจากแบตเตอรทชารจจากแผนโซลาเซลลโดยกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานเขามาตดตงในป พ.ศ. 2547 นอกจากนนยงมการสงเสรมใหชมชนจดตงสหกรณขนเพอเขามาดแลจดการเรองคาใชจายภายในชมชน มการออมทรพยและปลอยกในอตราดอกเบยตา และจดเกบคาชารจแบตเตอรจากพลงงานแสงอาทตยลกละ 10 บาท เพอนาเงนทไดมาซอมบารงแผนโซลาเซลลและจดซออปกรณประหยดพลงงานอนๆ เชน หลอดประหยดไฟ และแบตเตอร การบรหารจดการเรองพลงงานในชมชนจงขนอยกบคณะกรรมการชมชนเดมทมอยแลว และบรหารจดการในรปแบบสหกรณ สวนแบตเตอรทเสอมสภาพจากการใชงานแลวจะนาไปแลกซอแบตเตอรใหมหรอแบตเตอรมอสองทมสภาพดกวาเดม นอกจากการจดการในรปแบบสหกรณ แลวในชมชนยงมกจกรรมอนๆททารวมกนในชมชนทงกจกรรมดานสงแวดลอม และกจกรรมททาในประเพณสาคญๆ ซงกจกรรมเหลานชวยสงเสรมใหคนในชมชนมความสามคคเขมแขง และเขามามสวนรวมในการบรหารจดการกจการตางๆของชมชนมากขน มการประชมประชาชนในชมชนเปนประจาทกเดอนเพอระดมความคดในการดแลจดการชมชนและแจงใหทราบถงผลการดาเนนงานตางๆ

ภาพท 4.8 แผงโซลาเซลลและไฟทางสองสวาง

ภายในชมชนไมมกจกรรมรณรงคการประหยดพลงงานโดยตรง เหตเพราะในชมชนมความขาดแคลนดานพลงงานอยแลวทาใหการใชพลงงานตองเปนไปอยางระมดระวง

84

4.2.4 สภาพการจดการพลงงานชมชนของชมชนบานเกาะป การดาเนนการจดการดานพลงงานของชมชนบานเกาะปไมเดนชดเหมอนทอนๆ ไมมรปแบบการจดการทชดเจน การตดตงแผงโซลาเซลลเปนแบบโซลาโฮมล การบรหารจดการจงเปนของบานนนๆเอง ทงการบารงรกษาและซอมแซม รปแบบการจดการเรองทวไปภายในชมชนเปนแบบการปกครองสวนทองถนอนๆ มกานน ผใหญบานเปนศนยกลางการจดการและมประชาชนในชมชนเปนผสนบสนนในดานตางๆ ในเรองพลงงานผนาชมชนมหนาทดแลจดการเรองความตองการและตดตอประสานงานกบหนวยงานภายนอกแจงถงปญหาและความตองการทเกดขน ทงนไมมแผนการจดการดานพลงงานภายในชมชนหรอรปแบบการจดการดานพลงงานอยางเปนรปธรรม การเลอกเทคโนโลยพลงงานแสงอาทตยเขามาใชในชมชนประชาชนในพนทมสวนรวมในการรบทราบขอมลและเสนอแนะแนวทางตางๆรวมถงแจงปญหาดานพลงงานทเกดในชมชน

ภาพท 4.9 แผงเซลลแสงอาทตยแบบโซลาโฮมล

ชมชนไมมการรณรงคการประหยดพลงงานอยางเปนรปธรรมเชนเดยวกบชมชนแหลมรงเรองเนองจากพลงงานไมเพยงพอตอความตองการ การใชพลงงานจงถกบบบงคบโดยปรมาณพลงงานใหมการประหยดอยแลว 4.2.5 สภาพการจดการพลงงานชมชนของชมชนเกาะลาน ชมชนเกาะลานเปนชมชนทมอตสาหกรรมการทองเทยวขยายตวอยางรวดเรว การจดการพลงงาน จงจาเปนอยางยง รปแบบการจดการพลงงานบนเกาะลานเปนการจดการโดยสานกงานเมองพทยาเปนหลกโดยผนาชมชนเปนคนประสานงานระหวางหนวยงานรฐและประชาชน

85

ในทองถน การดแลทงกงหนลม อาคารพลงงานแสงอาทตยทรงปลากระเบนและการจายกระแสไฟฟาเปนหนาทรบผดชอบโดยตรงของกองชาง สานกงานเมองพทยาสาขาเกาะลาน โดยการจายกระแสไฟฟาทมาจากพลงงานลมและแสงอาทตยนนจะเปนระบบ Hybrid รวมกนระหวางพลงงานลมและแสงอาทตยและระบบจายไฟของเครองปนไฟสวนกลางและแบตเตอรเดมทมอย ประชาชนในพนทสามารถแจงปญหาการใชไฟฟาหรอความตองการไดโดยตรงทสานกงานเมองพทยาสาขาเกาะลานหรอโดยชองทางสายดวน 1337 สานกงานเมองพทยา สานกงานเมองพทยาสาขาเกาะลานเปดโอกาสใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวมในการดแลจดการกจกรรมตางๆของชมชนมากขนโดยใหลกหลานของประชาชนในพนทเขามาเปนหนงขององคกร เพอลดชองวางระหวางเจาหนาทของรฐและประชาชน ในชมชนเกาะลานไมมแผนการจดการพลงงานอยางเปนรปธรรมแตมการรณรงคการประหยดพลงงานโดยเสยงตามสายภายในชมชนอยางตอเนอง

ภาพท 4.10 ทงกงหนลมและอาคารพลงงานแสงอาทตยรปปลากระเบนบนเกาะลาน

4.3 ผลการศกษาจากแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ

ผศกษาไดทาการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณเกบรวบรวมขอมลจากประชาชนในชมชน 5 ชมชน คอ ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม ชมชนแหลมรงเรอง ชมชนเกาะลาน และชมชนบานเกาะป รวมจานวนตวอยางทงสน 91 ตวอยาง ซงไดผลการศกษาดงน

86

4.3.1 ขอมลทวไปของครวเรอน ขอมลทวไปซงเปนขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางใน 5 ชมชน แสดงในตารางท 4.1

ตารางท 4.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยางในรปของจานวนและรอยละ

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91) 1. เพศ

ชาย 7 2 2 10 19 40

(58.33) (28.57) (33.33) (45.45) (43.18) (43.96) หญง

5 5 4 12 25 51 (41.67) (71.43) (66.67) (54.55) (56.82) (56.04) 2. การศกษา

ไมไดรบการศกษา 0 0 0 2 1 3

(0.00) (0.00) (0.00) (9.09) (2.27) (3.30)

ประถมศกษา 9 3 4 14 22 52

(75.00) (42.86) (66.67) (63.64) (50.00) (57.14)

มธยมศกษา/ปวช. 2 3 2 6 15 28

(16.67) (42.86) (33.33) (27.27) (34.09) (30.77)

อนปรญญา/ปวส. 0 1 0 0 4 5

(0.00) (14.29) (0.00) (0.00) (9.09) (5.49)

ปรญญาตร 1 0 0 0 2 3

(8.33) (0.00) (0.00) (0.00) (4.55) (3.30) 3. อาชพ

เกษตรกรรม 0 0 0 8 0 8

(0.00) (0.00) (0.00) (36.36) (0.00) (8.79)

ผประกอบการประมง 0 0 4 5 8 17

(0.00) (0.00) (66.67) (22.73) (18.18) (18.68) ผประกอบการรานคาบรเวณชายหาด (รานอาหาร/รานขายของทระลก)

0 0 0 0 5 5 (0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (11.36) (5.49)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

87

ตารางท 4.1 (ตอ)

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91)

คาขาย 4 3 1 1 12 21 (33.33) (42.86) (16.67) (4.55) (27.27) (23.08)

รบจาง 1 3 1 4 15 24 (8.33) (42.86) (16.67) (18.18) (34.09) (26.37)

รบราชการ/พนกงานราชการ 0 0 0 0 3 3 (0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (6.82) (3.30)

อนๆ 7 1 0 4 1 13 (58.33) (14.29) (0.00) (18.18) (2.27) (14.29)

4. ระยะเวลาอาศยในชมชน

ตากวา 10 ป 3 3 3 4 18 31 (25.00) (42.86) (50.00) (18.18) (40.91) (34.07)

11-20 ป 2 1 1 4 13 21 (16.67) (14.29) (16.67) (18.18) (29.55) (23.08)

21-30 ป 0 1 2 3 3 9 (0.00) (14.29) (33.33) (13.64) (6.82) (9.89)

มากกวา 30 ปขนไป 7 2 0 11 10 30 (58.33) (28.57) (0.00) (50.00) (22.73) (32.97) 5. สถานภาพในชมชน

รองประธานชมชน 0 0 0 2 1 3 (0.00) (0.00) (0.00) (9.09) (2.38) (3.37)

กรรมการชมชน 3 3 0 0 0 6 (25.00) (42.86) (0.00) (0.00) (0.00) (6.74)

ประชาชนทวไป 8 4 5 20 37 74 (66.67) (57.14) (83.33) (90.91) (88.10) (83.15)

กรรมการกลมประมง 0 0 1 0 0 1 (0.00) (0.00) (16.67) (0.00) (0.00) (1.12)

อนๆ 1 0 0 0 4 5 (8.33) (0.00) (0.00) (0.00) (9.52) (5.62)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

88

จากตารางท 4.1 กลมตวอยางผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนผหญงคดเปนรอยละ 56.04 และเปนผชายคดเปนรอยละ 43.96 และในแตละชมชนกมกลมตวอยางสวนใหญเปนผหญงเชนเดยวกน ยกเวนชมชนแผนดนทองคอยรกตกวาทมกลมตวอยางสวนใหญเปนผชาย กลมตวอยางสวนใหญมระดบการศกษาสงสดอยในระดบประถมศกษาคดเปนรอยละ 57.14 รองลงมาคอ มธยมศกษา/ปวช. รอยละ 30.77 อนปรญญา/ปวส. รอยละ 5.49 และนอยทสดคอไมไดรบ การศกษาและปรญญาตรในรอยละทเทากนคอ รอยละ 3.30 เมอพจารณาในแตละชมชนพบวาทงหมด มรอยละของกลมตวอยางผตอบแบบสอบถามมระดบการศกษาในระดบประถมศกษามากทสด โดยสามารถเรยงตามลาดบไดดงน ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนแหลมรงเรอง ชมชนบานเกาะป ชมชนเกาะลาน และชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม คดเปนรอยละ 75.00, 66.67, 63.64, 50.00 และ 42.86 ตามลาดบ และพบวาชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมมรอยละของกลมตวอยางทมระดบการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษา/ปวช ในรอยละทเทากนคอ รอยละ 42.86 กลมตวอยางผตอบแบบสอบถามสวนใหญมอาชพรบจาง รอยละ 26.37 รองลงมาคอ คาขาย ผประกอบการประมง เกษตรกรรม ผประกอบการรานคาบรเวณชายหาด รบราชการ/พนกงานราชการ รอยละ 23.08, 18.68, 8.79, 5.49 และ 3.30 ตามลาดบ และมอาชพอนๆอกในรอยละ 14.29 เมอพจารณาถงระดบชมชนพบวาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กลมตวอยางในชมชนมอาชพคาขายและวางงาน ในรอยละทมากทสดเทากน คอรอยละ 33.33 รองลงมาคอขาราชการบานาญรอยละ 25.00 และรบจางนอยทสดคอรอยละ 8.33 ในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม กลมตวอยางในชมชนประกอบอาชพคาขายและรบจางมากทสดในรอยละทเทากนคอ รอยละ 42.86 และเปนแมบานอกรอยละ 14.29 ชมชนแหลมรงเรอง กลมตวอยางสวนใหญมการประกอบอาชพประมง รอยละ 66.67 และอาชพคาขายและรบจางในรอยละทเทากนคอ รอยละ 16.67 บานเกาะปกลมตวอยางสวนใหญมการประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 36.36 รองลงมาคอ ผประกอบการประมง รอยละ 22.73 รบจาง รอยละ 18.18 และอาชพแมบาน รอยละ 9.09 นอกจากนน ยงมผประกอบอาชพคาขาย นกเรยน/นกศกษา และวางงานในรอยละทเทากนคอรอยละ 4.55 สวนเกาะลานกลมตวอยางสวนใหญมอาชพรบจางรอยละ 34.09 รองลงมาคอคาขาย รอยละ 27.27 ผประกอบการประมง รอยละ 18.18 ผประกอบการรานคาบรเวณชายหาด (รานอาหาร/รานขายของทระลก) รอยละ 11.36 และยงมอาชพ รบราชการ/พนกงานราชการ และแมบาน รอยละ 6.82 และ 2.27 ตามลาดบ ระยะเวลาทอาศยอยในชมชนกลมตวอยางสวนใหญรอยละ 34.07 อาศยอยต ากวา 10 ป รองลงมาคอ มากกวา 30 ป, 11-20 ป และ 21-30 ป คดเปนรอยละ 32.97, 23.08 และ 9.89 ตามลาดบ กลมตวอยางของชมชนแหลมรงเรอง เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และเกาะลานมกลมตวอยางสวนใหญอยอาศยในชมชนนอยกวา 10 ป คดเปนรอยละ 50.00, 42.86 และ 40.91 ตามลาดบ และ

89

ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และบานเกาะป กลมตวอยางสวนใหญอยอาศยในชมชนมามากกวา 30 ป คดเปนรอยละ 58.33 และ 50.00 ตามลาดบ กลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพเปนประชาชนทวไปในชมชน รอยละ 83.15 รองลงมาคอกรรมการชมชน รอยละ 6.74 และรองประธานชมชน รอยละ 3.37 เมอพจารณาในแตละชมชนทกชมชนมกลมตวอยางสวนใหญเปนประชาชนทวไปในชมชนโดยชมชนทมรอยละของประชาชนทวไปมากทสดคอ บานเกาะป มถงรอยละ 90.91 รองลงมาคอชมชนเกาะลาน ชมชนแหลมรงเรอง ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม โดยคดเปนรอยละ 88.81, 83.33, 66.67 และ 57.14 ตามลาดบ

ตารางท 4.2 ขอมลทวไปของการใชพลงงานในรปจานวนและรอยละ

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91)

1. แหลงพลงงานกอนนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

เครองปนไฟ 0 0 0 9 31 40

(0.00) (0.00) (0.00) (23.08) (44.93) (26.14)

แบตเตอร 0 0 6 13 12 31

(0.00) (0.00) (42.86) (33.33) (17.39) (20.26)

กาซหงตม LPG 10 3 1 0 12 26

(45.45) (33.33) (7.14) (0.00) (17.39) (16.99)

เตาถาน 4 5 3 4 6 22

(18.18) (55.56) (21.43) (10.26) (8.70) (14.38)

ตะเกยงนามน 1 0 4 11 6 22

(4.55) (0.00) (28.57) (28.21) (8.70) (14.38)

อนๆ 7 1 0 2 2 12

(31.82) (11.11) (0.00) (5.13) (2.90) (7.84)

รวม 22 9 14 39 69 153

(100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

90

ตารางท 4.2 (ตอ)

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91) 2. แหลงพลงงานหลงนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

เครองปนไฟ 0 0 0 3 31 34

(0.00) (0.00) (0.00) (8.57) (43.06) (21.12)

พลงงานลม 0 0 0 0 13 13

(0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (18.06) (8.07)

พลงงานแสงอาทตย 0 0 6 14 2 22

(0.00) (0.00) (37.50) (40.00) (2.78) (13.66)

กาซหงตม LPG 7 3 1 2 17 30

(25.93) (27.27) (6.25) (5.71) (23.61) (18.63)

เตาถาน 3 2 5 0 4 14

(11.11) (18.18) (31.25) (0.00) (5.56) (8.70)

เตาถานซปเปอรองโล 5 3 1 0 0 9

(18.52) (27.27) (6.25) (0.00) (0.00) (5.59)

ไบโอดเซลล 3 0 0 0 0 3

(11.11) (0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (1.86)

แบตเตอรทชารจขางนอก 0 0 3 4 4 11

(0.00) (0.00) (18.75) (11.43) (5.56) (6.83) อนๆ

9 3 0 12 1 25 (33.33) (27.27) (0.00) (34.29) (1.39) (15.53)

รวม

27 11 16 35 72 161 (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) 3. ความเพยงพอของพลงงานทใชในครวเรอน

มความเพยงพอ 11 7 1 12 32 63

(91.67) (100.00) (16.67) (54.55) (72.73) (69.23)

ไมเพยงพอ 1 0 5 10 12 28

(8.33) (0.00) (83.33) (45.45) (27.27) (30.77)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

91

ตารางท 4.2 (ตอ)

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91) 4. เหตผลทพลงงานทใชในครวเรอนปจจบนมความไมเพยงพอ

อปกรณชารดและมปรมาณนอย 0 0 3 7 7 17

(0.00) (0.00) (60.00) (87.50) (87.50) (80.95)

สภาพแสงแดดไมเพยงพอ 0 0 2 1 1 4

(0.00) (0.00) (40.00) (12.50) (12.50) (19.05) 5. ผลกระทบหลงจากมการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน

- ไมมผลใดๆเลย 5 1 2 13 31 52

(33.33) (14.29) (28.57) (59.09) (68.89) (54.17) - มการเปลยนแปลงเรองคาใชจายเกยวกบพลงงาน

6 6 4 2 9 27 (40.00) (85.71) (57.14) (9.09) (20.00) (28.13)

- การดาเนนชวตประจาวนเปลยนแปลงไป

0 0 1 3 1 5 (0.00) (0.00) (14.29) (13.64) (2.22) (5.21)

- สงแวดลอมในชมชนเปลยนแปลง 0 0 0 4 0 4

(0.00) (0.00) (0.00) (18.18) (0.00) (4.17) - พฤตกรรมการใชพลงงานของคนในชมชนเปลยนแปลงไป

4 0 0 0 4 8 (26.67) (0.00) (0.00) (0.00) (8.89) (8.33)

รวม

15 7 7 22 45 96 (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) 6. รายจายเฉลยตอเดอนกอนการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน

นอยกวา 500 บาท/เดอน 2 2 2 5 8 19

(16.67) (28.57) (33.33) (22.73) (21.62) (22.62)

501-1,000 บาท/เดอน 3 1 1 9 12 26

(25.00) (14.29) (16.67) (40.91) (32.43) (30.95)

1,001-1,500 บาท/เดอน 4 3 3 8 10 28

(33.33) (42.86) (50.00) (36.36) (27.03) (33.33)

1,501-2,000 บาท/เดอน 0 1 0 0 0 1

(0.00) (14.29) (0.00) (0.00) (0.00) (1.19)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

92

ตารางท 4.2 (ตอ)

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91)

มากกวา 2,000 บาท/เดอน 3 0 0 0 7 10

(25.00) (0.00) (0.00) (0.00) (18.92) (11.90) 7. แนวโนมรายจายเกยวกบพลงงานหลงจากนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน

ลดลง 4 6 6 10 5 31

(33.33) (85.71) (100.00) (45.45) (13.16) (36.47)

นอยกวา 500 บาท/เดอน 2 4 1 1 3 11

(50.00) (66.67) (16.67) (10.00) (60.00) (35.48)

500-1,000 บาท/เดอน 2 2 2 9 0 15

(50.00) (33.33) (33.33) (90.00) (0.00) (48.39)

1,001-1,500 บาท/เดอน 0 0 0 0 1 1

(0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (20.00) (3.23)

ลดลงไมแนนอน 0 0 3 0 1 4

(0.00) (0.00) (50.00) (0.00) (20.00) (12.90) เหตผล

- ใชพลงงานทดแทน/อปกรณประหยดพลงงาน

0 2 3 0 2 7 (0.00) (33.33) (50.00) (0.00) (40.00) (22.58)

- ไมทราบแนชด 0 0 0 2 0 2

(0.00) (0.00) (0.00) (20.00) (0.00) (6.45)

เพมขน 0 1 0 2 4 7

(0.00) (14.29) (0.00) (9.09) (10.53) (8.24)

นอยกวา 500 บาท/เดอน 0 1 0 2 1 4

(0.00) (100.00) (0.00) (100.00) (25.00) (57.14)

500-1,000 บาท/เดอน 0 0 0 0 2 2

(0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (50.00) (28.57)

1,001-1,500 บาท/เดอน 0 0 0 0 1 1

(0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (25.00) (14.29)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

93

ตารางท 4.2 (ตอ)

ขอมลทวไป

แผนดนทองคอย

รกตกวา

เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

รวม

(n=12) (n=7) (n=6) (n=22) (n=44) (n=91) เหตผล

ความตองการใชเพมขน 0 1 0 0 1 2 (0.00) (100.00) (0.00) (0.00) (25.00) (28.58)

ซอเครองใชไฟฟาเพมขน 0 0 0 0 2 2 (0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (50.00) (28.57)

เพมจานวนแบตเตอร 0 0 0 1 1 2 (0.00) (0.00) (0.00) (50.00) (25.00) (28.57)

เทาเดม 8 0 0 10 29 47 (66.67) (0.00) (0.00) (45.45) (76.32) (55.29)

เหตผล

-ใชปรมาณไฟฟาเทาเดม 0 0 0 0 1 1 (0.00) (0.00) (0.00) (0.00) (3.45) (2.13)

-ใชนอยมาก/ไมไดใชประโยชน จากพลงงานแสงอาทตยหรอพลงงานลม

7 0 0 4 4 15 (87.50) (0.00) (0.00) (40.00) (13.79) (31.91)

-อปกรณชารดใชงานไมได 0 0 0 2 4 6 (0.00) (0.00) (0.00) (20.00) (13.79) (12.77)

-ไมทราบเหตผลทแนนอน 1 0 0 4 20 25 (12.50) (0.00) (0.00) (40.00) (68.97) (53.19) 8. วธประหยดพลงงานในครวเรอน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

- ไมการประหยดพลงงานใดๆเลย 0 0 0 6 3 9

(0.00) (0.00) (0.00) (20.00) (3.53) (5.42) - ปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงาน

10 6 6 14 37 73 (34.48) (37.50) (100.00) (46.67) (43.53) (43.98)

- เลอกใชเครองใชไฟฟาทไดมาตรฐานมฉลากประหยดพลงงาน

8 6 0 1 16 31 (27.59) (37.50) (0.00) (3.33) (18.82) (18.67)

- เลอกใชเครองใชไฟฟาทเหมาะกบจานวนสมาชกในครอบครว

5 1 0 9 17 32 (17.24) (6.25) (0.00) (30.00) (20.00) (19.28)

- ดแลและทาความสะอาดเครองใชไฟฟาประจาเพอประสทธภาพการทางานทด

6 3 0 0 12 21 (20.69) (18.75) (0.00) (0.00) (14.12) (12.65)

รวม 29 16 6 30 85 166 (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00) (100.00)

หมายเหต: ( ) คอจานวนรอยละ

94

จากตารางท 4.2 พบวาแหลงพลงงานกอนการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน กลมตวอยางใช เครองปนไฟสวนตว/สวนกลาง มากทสด คดเปนรอยละ 26.14 รองลงมาคอแบตเตอร คดเปนรอยละ 20.26 กาซหงตม LPG รอยละ 16.99 เตาถานและตะเกยงน ามน ในรอยละทเทากน คอรอยละ 14.38 และยงมการใชแหลงพลงงานและอปกรณประหยดพลงงานอนๆ อก คดเปนรอยละ 7.84 แหลงพลงงานในปจจบนทกลมตวอยางใชยงคงเปนเครองปนไฟสวนตว/สวนกลางเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 21.12 รองลงมาคอ กาซหงตม LPG, พลงงานแสงอาทตย, เตาถาน, พลงงานลม, เตาถานซปเปอรองโล และไบโอดเซล คดเปนรอยละ 18.63, 13.66, 8.70, 8.07, 5.59 และ 1.86 ตามลาดบ ทงนยงมการใชพลงงานและอปกรณประหยดพลงงานอนๆอก คดเปนรอยละ 15.53 สาหรบความเพยงพอของพลงงานทใชในครวเรอนพบวามความเพยงพอ รอยละ 69.23 แตยงมอกรอยละ 30.77 ทใหความเหนวาพลงงานยงไมมความเพยงพอ กลมตวอยางทมความเหนวาพลงงานไมมความเพยงพอ เปนกลมตวอยางจากแหลมรงเรองมากทสดคอ รอยละ 83.33 ของกลมตวอยางในชมชน รองลงมาคอบานเกาะป รอยละ 45.45 เกาะลาน รอยละ 27.27 และชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา รอยละ 8.33 สวนชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมกลมตวอยางทงหมดใหความเหนวาพลงงานมความเพยงพอ โดยเหตผลของพลงงานไมเพยงพอสวนใหญคอ อปกรณชารดและมปรมาณนอย รอยละ 80.95 และ สภาพแสงแดด/ลมไมเพยงพอ รอยละ 19.05 สวนผลกระทบหลงจากมการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน รอยละ 54.17 มความเหนวาไมมผลกระทบใดๆกบตวเองเลย รองลงมาคอมการเปลยนแปลงเรองคาใชจายเกยวกบพลงงาน พฤตกรรมการใชพลงงานของคนใชชมชนเปลยนแปลงไป การดาเนนชวตประจาวนเปลยนแปลงไป สงแวดลอมในชมชนเปลยนแปลง คดเปนรอยละ 28.13, 8.33, 5.21 และ 4.17 ตามลาดบ ในเรองคาใชจายเกยวกบพลงงานในชมชนพบวากอนการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน กลมตวอยางรอยละ 33.33 มรายจายตอเดอนเกยวกบพลงงานเฉลย 1,001-1,500 บาท/เดอน รองลงมาคอ มรายจาย 501-1,000 บาท/เดอน นอยกวา 500 บาท/เดอน มรายจาย 2,001-2,500 บาท/ เดอน และมากกวา 2,500 บาท/เดอน คดเปนรอยละ 30.95, 22.62, 8.33, และ 3.57 ตามลาดบ เมอพจารณาในระดบชมชนพบวาใน ชมชนแหลมรงเรอง ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และชมชนแผนดนทองคอยรกตกวามรายจายเรองพลงงานในชวง 1,001-1,5000 บาท/เดอน มากทสด คดเปนรอยละ 50.00, 42.86 และ 33.33 ตามลาดบ และในชมชนบานเกาะป และเกาะลานมคาใชจายเรองพลงงานในชวง 501-1,000 บาท/เดอน มากทสด คดเปนรอยละ 40.91 และ 32.43 ตามลาดบ และเปนทนาสงเกตวากลมตวอยางในชมชนเกาะลานมคาใชจายในเรอง พลงงานมากกวา 2,000 บาท/เดอน

95

ถงรอยละ 18.92 ของกลมตวอยางในพนท สบเนองมาจากคนในชมชนมการทาธรกจการทองเทยวซงมความตองการพลงงานมาก หลงการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนรายจายของกลมตวอยางสวนใหญยงเทาเดม คดเปนรอยละ 55.29 รองลงมาคอลดลง และเพมขน คดเปนรอยละ 36.47 และ 8.24 ตามลาดบ โดยผทใหความเหนวาคาใชจายในเรองพลงงานเทาเดมนนใหเหตผลวาใชนอยมาก/ไมไดใชประโยชน จากพลงงานแสงอาทตยหรอพลงงานลม รอยละ 31.91 อปกรณชารดใชงานไมได รอยละ 12.77 และยงคงมการใชไฟปรมาณเทาเดม รอยละ 2.13 และมผทมความเหนวาคาใชจายเทาเดมแตไมไดใหเหตผลอกรอยละ 53.19 สวนผทมรายจายดานพลงงานลดลงสวนใหญจะลดลงอยในชวง 500-1,000 บาท/เดอน รอยละ 48.39 รองลงมาคอ นอยกวา 500 บาท/เดอน ลดลงไมแนนอน และลดลง 1,001-1,500 บาท/เดอน คดเปนรอยละ 35.48, 12.90 และ 3.23 ตามลาดบ โดยใหเหตผลวา มการใชพลงงานทดแทน/อปกรณประหยดพลงงาน รอยละ 22.58 และไมทราบแนชด รอยละ 6.45 ผทใหความเหนวามคาใชจายเพมขนสวนใหญนอยกวา 500 บาท/เดอน รอยละ 57.14 เพมขนในชวง 500-1,000 บาท/เดอน รอยละ 28.57 และในชวง 1,001-1,500 บาท/เดอน รอยละ 14.29 โดยใหเหตผลวามการซอเครองใชไฟฟาเพมขน และมการเพมจานวนแบตเตอร รอยละทเทากนคอ รอยละ 28.57 และความตองการใชเพมขนคอรอยละ 28.58 กลมตวอยาง รอยละ 43.98 มการประหยดพลงงานในครวเรอนโดยการ ปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงาน รองลงมาคอเลอกใชเครองใชไฟฟาทเหมาะกบจานวนสมาชกในครอบครว เลอกใชเครองใชไฟฟาทไดมาตรฐานมฉลากประหยดพลงงาน ดแลรกษาและทาความสะอาด เครองใชไฟฟาเปนประจาเพอประสทธภาพการทางานทด และไมมการประหยดพลงงานใดๆเลย คดเปนรอยละ 19.28, 18.67, 12.65 และ 5.42 ตามลาดบ เมอพจารณาในรายชมชนพบวาทกชมชนสวนใหญมวธการประหยดพลงงานโดยการปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงาน โดยเฉพาะชมชนแหลมรงเรองพบวากลมตวอยางทงหมดมวธการประหยดพลงงานโดยการปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงานทงสน

4.3.2 ความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน ในการศกษาเรองความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษ พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรความเขาใจในเรองพลงงานและการอนรกษพลงงานในภาพรวมทระดบสง มคาเฉลยคะแนนความรความเขาใจท 6.19 คะแนนโดยคะแนนเตมอยท 8.00 คะแนน ความรความเขาใจ เกยวกบ

96

เรองพลงงานอยในระดบปานกลาง มคาเฉลยท 2.66 คะแนน และเรองการอนรกษพลงงานอยในระดบสง มคาเฉลยท 3.38 คะแนน โดยคะแนนเตมของทงสองดานอยท 4.00 คะแนน เมอพจารณาเปนรายขอพบวากลมตวอยางมคะแนนเฉลยสงสดในเรอง การเปด-ปด ตเยนบอยๆจะทาใหตเยนใชไฟฟาเปลองมากขนโดยมคะแนนเฉลย 0.99 คะแนน รองลงมาคอ หลอดผอมจะใหความสวางดกวาหลอดไสชนดทวไป มคะแนนเฉลย 0.88 คะแนน เทากน จากคะแนนเตม 1.00 คะแนน สวนขอทกลมตวอยางสวนใหญมความรความเขาใจนอย คอ พลงงานลม แสงอาทตย ความรอนใตพภพ จดเปนพลงงานหมนเวยน โดยมคะแนนเฉลย 0.51 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.3 และ 4.4

ตารางท 4.3 สรประดบความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน

ความรความเขาใจ

S.D. ระดบ พลงงาน 2.66 1.15 ปานกลาง การอนรกษและประหยดพลงงาน 3.38 0.72 สง

รวม  6.19 1.50 สง

ตารางท 4.4 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงาน และการอนรกษพลงงานของกลมตวอยางรายขอ

ความรความเขาใจ S.D. ระดบ พลงงาน

1.พลงงานนามน และกาซธรรมชาตมจานวนไมมากพอทจะสามารถใชไดอกหลายรอยปขางหนา 0.62 0.49 ปานกลาง

2. พลงงานทใชในประเทศในปจจบนเกอบทงหมดมาจากการนาเขาจากตางประเทศ 0.71 0.45 สง

3. ความตองการพลงงานในอนาคตมแนวโนมเพมขน 0.86 0.35 สง

4. พลงงานลม แสงอาทตย ความรอนใตพภพ จดเปนพลงงานหมนเวยน (Renewable energy) 0.51 0.50 ปานกลาง

การอนรกษและประหยดพลงงาน 5. การเปด-ปด ตเยนบอยๆจะทาใหตเยนใชไฟฟาเปลองมากขน 0.99 0.11 สง

6. การรดผาหากพรมนาใหเปยกชม จะทาใหใชไฟเพมขน 0.64 0.48 ปานกลาง

7. หลอดผอมจะใหความสวางดกวาหลอดไสชนดทวไป 0.88 0.33 สง

8. การเปดฝาหมอหงขาวขณะทขาวยงไมสกทาใหใชพลงงานมากขน 0.88 0.32 สง

97

4.3.3 ความตระหนกถงปญหาพลงงาน ในเรองความตระหนกถงปญหาพลงงานพบวา กลมตวอยางมความตระหนกมากเกยวกบปญหาพลงงาน ซงมคะแนนความตระหนกท 36.97 คะแนน โดยมคะแนนเตมอยท 50.00 คะแนน และจะเหนวาความตระหนกทมคาเฉลยสงสดคอ ทานคดวาทานตองมสวนรวมรบผดชอบตอการแกปญหาการขาดแคลนพลงงานของคนในชมชน โดยมคะแนนเฉลย 3.98 คะแนน จากคะแนนเตม 5.00 คะแนน สวนคะแนนเฉลยนอยทสดเรอง ทานตดตามขาวสารเกยวกบเรองพลงงานอยเสมอ มคะแนนเฉลย 3.30 คะแนนจากคะแนนเตม 5.00 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.5

ตารางท 4.5 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความตระหนกตอปญหาพลงงานของกลม ตวอยางรายขอ

ความตระหนก

S.D. ระดบ

1 ทานคดวาทานตองมสวนรวมรบผดชอบตอการแกปญหาการขาดแคลนพลงงานของคนในชมชน

3.98 0.71 สง

2 ทานเหนดวยวาปญหาความขาดแคลนพลงงานของคนในชมชนมแนวโนมทจะมปญหาเพมขนจงตองหาสาเหตและแนวทางการแกไขปญหา

3.79 0.77 สง

3 ทานใหความสาคญตอการดาเนนการจดการประชาสมพนธใหคนในชมชนประหยดพลงงาน

3.59 1.00 ปานกลาง

4 ทานเหนวาปญหาพลงงานทขาดแคลนนนเปนปญหาของคนทงชมชน

3.95 0.94 สง

5 ทานตดตามขาวสารเกยวกบเรองพลงงานอยเสมอ 3.30 0.96 ปานกลาง 6 ทานคดวาการใชพลงงานอยางฟมเฟอยของคนใน

ชมชนจะกอใหเกดผลกระทบตอตวทาน 3.44 1.19 ปานกลาง

7 ทานคดวาความขาดแคลนพลงงานไมสามารถแกไขไดดวยบคคลทมอานาจในชมชนเพยงกลมเดยว

3.87 1.13 สง

8 ทานคดวาการใชพลงงานอยางประหยดเปนการแกไขปญหาพลงงานของชมชนสวนหนง

3.97 0.95 สง

9 ทานคดวาการเลอกใชเครองใชไฟฟาทมฉลากเบอร 5 สามารถชวยประหยดไฟในครวเรอนได

3.54 1.12 ปานกลาง

10 ทานรสกกงวลถงสถานการณความตองการพลงงานของคนในชมชนทเพมขน

3.55 1.09 ปานกลาง

คะแนนความตะหนก 36.97 4.79 สง

98

4.3.4 ระดบและลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน การมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานในภาพรวมพบวา อยในระดบปานกลาง

มคะแนน 39.39 คะแนน โดยมคะแนนเตมอยท 60.00 คะแนน และเมอพจารณาตามลกษณะการมสวนรวมซงประกอบดวย 4 ลกษณะดวยกนคอ การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชน, การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน, การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว และการตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน พบวาแตละลกษณะของการมสวนรวมนน มการมสวนรวมของประชาชนอยในระดบปานกลางทงสน ดงแสดงไวในตารางท 4.6 โดย การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชนมระดบคาเฉลยสงสดคอ 10.47 คะแนน รองลงมาคอ การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว การตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน และการรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน มคาเฉลยอยท 10.30, 9.34 และ 9.10 คะแนน ตามลาดบโดยคะแนนเตมในแตละดานอยท 15.00 คะแนน

จากตารางท 4.7 พบวาขอทมคะแนนเฉลยสงสดคอ ใหความสะดวกเจาหนาทในการหาสาเหตของปญหาพลงงาน มคะแนนเฉลย 3.81 คะแนนจากคะแนนเตม 5.00 คะแนน และขอทมคะแนนเฉลยนอยทสดคอขอ แสดงความคดเหนในการวางแผนจดการปญหาพลงงาน โดยมคะแนนเฉลย 2.89 คะแนนจากคะแนนเตม 5.00 คะแนน

ตารางท 4.6 สรประดบและลกษณะการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน

การมสวนรวม

S.D. ระดบ 1.การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชน 10.47 2.72 ปานกลาง 2. การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน 9.10 2.79 ปานกลาง 3.การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว 10.30 3.35 ปานกลาง 4. การตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน 9.34 3.15 ปานกลาง

รวม 39.39 10.26 ปานกลาง

99

ตารางท 4.7 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบการมสวนรวมของกลมตวอยางรายขอ

การมสวนรวม

S.D. ระดบ

1. การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชน

1.1 รวมแสดงความคดเหนเกยวกบปญหาพลงงานในชมชน 3.41 1.12 ปานกลาง 1.2 ใหความสะดวกเจาหนาทในการหาสาเหตของปญหาพลงงาน 3.81 0.97 สง 1.3 รวมประสานกบบคล/หนวยงานทเกยวของในการศกษาปญหา 3.25 1.12 ปานกลาง

2. การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน

2.1 แสดงความคดเหนในการวางแผนจดการปญหาพลงงาน 2.89 1.07 ปานกลาง 2.2 การประสานงานกบบคคล/หนวยงานทเกยวของในการวาง

แผนการจดการพลงงาน 2.91 1.16 ปานกลาง

2.3 การอานวยความสะดวกและใหความชวยเหลอดานตางๆในขณะเจาหนาทจดทาแผนพลงงาน

3.26 1.13 ปานกลาง

3. การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว

3.1 รวมเผยแพรประชาสมพนธเกยวกบแผนการจดการพลงงาน 3.24 1.30 ปานกลาง 3.2 การใหความรเพอนบานเกยวกบการประหยดพลงงาน 3.34 1.26 ปานกลาง 3.3 ปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทเรองพลงงาน 3.71 1.12 สง 4. การตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน

4.1 การตดตามการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนการจดการพลงงานท

วางไว 3.18 1.10 ปานกลาง

4.2 การรวมตอบคาถาม ชแจงรายละเอยดกจกรรมเกยวกบพลงงานทไดดาเนนไป

3.17 1.24 ปานกลาง

4.3 การรวมประสานงานกบบคคล/หนวยงานทเกยวของในการตดตามประเมนผล

2.99 1.12 ปานกลาง

4.3.5 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชน ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนผศกษาไดแบงออกเปน 4 ดานดวยกนคอ ดานศกยภาพพนท, ดานศกยภาพชมชน, ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน, และดานการประกอบอาชพของชมชน ซงโดยภาพรวมแลวความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถชมชนอยในระดบปานกลาง มคะแนนเฉลย 7.48 คะแนน คะแนนเตมคอ 12.00 คะแนน แตเมอพจารณาในรายดานพบวาความสอดคลองในดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และดานศกยภาพพนทอยในระดบสง โดยมระดบคะแนนเฉลยความสอดคลองท 2.75 คะแนน จาก

100

คะแนนเตม 4.00 คะแนน และ 1.54 คะแนน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน ในขณะทอกสองดานคอ ดานศกยภาพชมชน และดานการประกอบอาชพของชมชนอยในระดบปานกลาง มคาฉลยอยท 2.63 คะแนน จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน และ 1.09 คะแนน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.8

ตารางท 4.8 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชน

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.54 0.71 สง 2. ดานศกยภาพชมชน (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.09 0.81 ปานกลาง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 2.75 1.25 สง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 2.08 0.79 ปานกลาง

รวม 7.48 2.16 ปานกลาง

ตารางท 4.9 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการพลงงาน ชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางรายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

0.77 0.42 สง 

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

0.76 0.43 สง 

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.39 0.49 ปานกลาง 

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

0.70 0.46 สง 

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.68 0.49 ปานกลาง 

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

0.78 0.42 สง 

101

ตารางท 4.9 (ตอ)

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

0.51 0.50 ปานกลาง 

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

0.74 0.44 สง 

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.33 0.47 ตา 

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.34 0.48 ปานกลาง 

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.53 0.50 ปานกลาง 

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

0.88 0.33 สง 

และเมอพจารณาความสอดคลองในรายชมชนพบวาในแตละชมชนมลกษณะความสอดคลอง แตกตางกนไป ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และชมชนบานเกาะป มระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนในระดบสงโดยมคะแนนเฉลย 8.83, 8.29 และ 8.18 คะแนน ตามลาดบ สวนชมชนแหลมรงเรองและชมชนเกาะลานมระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนในระดบปานกลาง โดยมคะแนนเฉลย 7.67 คะแนนและ 6.43 คะแนน ตามลาดบ คะแนนเตม 12 คะแนนโดยมรายละเอยดดงน 4.3.5.1 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวามระดบความสอดคลองเฉลยอยในระดบสง มคะแนนความสอดคลองเฉลย 8.83 คะแนน ทคะแนนเตม 12.00 คะแนน ดานทมระดบความสอดคลองสงคอดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน มระดบคะแนนความสอดคลองเฉลย 3.67 คะแนน โดยคะแนนเตมอยท 4.00 คะแนน ดานศกยภาพพนท และดานศกยภาพชมชน มระดบความสอดคลองสงมคะแนนเฉลย 1.67 และ 1.59 คะแนน คะแนนเตมคอ 2.00 คะแนน ตามลาดบ สวนดานการประกอบ

102

อาชพของชมชนมระดบความสอดคลองปานกลาง มคะแนนเฉลยความสอดคลอง 1.92 คะแนน คะแนนเตมอยท 4.00 คะแนน ขอคาถามทมคะแนนเฉลยเตมคอ 1.00 คะแนนม 4 ขอ ไดแก การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชน และการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน สวนขอทมคาเฉลยตาสดคอ การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน โดยมคาเฉลย 0.08 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน รายละเอยดดงแสดงในตารางท 4.10 และ 4.11 ตารางท 4.10 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน แผนดนทองคอยรกตกวา

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.67 0.49 สง 2. ดานศกยภาพชมชน (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.58 0.52 สง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 3.67 0.65 สง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 1.92 0.90 ปานกลาง

รวม 8.83 1.59 สง

ตารางท 4.11 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการพลงงาน ชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนแผนดนทองคอยรกตกวารายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

1.00 0.00 สง

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

0.67 0.49 ปานกลาง

103

ตารางท 4.11 (ตอ)

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.58 0.51 ปานกลาง

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

1.00 0.00 สง

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.92 0.29 สง

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

1.00 0.00 สง

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

1.00 0.00 สง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

0.75 0.45 ปานกลาง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.33 0.49 ตา

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.08 0.29 ตา

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.58 0.51 ปานกลาง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

0.92 0.29 สง

104

4.3.5.2 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม คะแนนเฉลยความสอดคลองของชมชนเจรญชยนมตรใหมอยในระดบสงโดยมคะแนนเฉลย 8.29 คะแนน จากคะแนนเตม 12.00 คะแนน ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน มระดบความสอดคลองอยในระดบสง มคะแนนเฉลย 3.00 คะแนน จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน ดานศกยภาพพนท และดานศกยภาพชมชนมระดบความสอดคลองอยในระดบสง มคะแนนเฉลย 1.43 คะแนน เทากน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน ดานการประกอบอาชพของชมชน มคะแนนเฉลย 2.43 คะแนน จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน มระดบความสอดคลองอยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายขอพบวาคะแนนเฉลยสวนใหญอยท 0.71 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนนโดยคะแนนเฉลยมากทสดคอ การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง มคะแนนเฉลย 0.86 คะแนน และนอยทสดคอขอท การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน มคะแนนเฉลย 0.43 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.12 และ 4.13 ตารางท 4.12 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.43 0.98 สง 2. ดานศกยภาพชมชน (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.43 0.98 สง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 3.00 1.00 สง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 2.43 0.53 ปานกลาง

รวม 8.29 2.56 สง

105

ตารางท 4.13 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการพลงงาน ชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมรายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

0.71 0.49 สง

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

0.71 0.49 สง

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.71 0.49 สง

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

0.71

0.49

สง ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.71 0.49 สง

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

0.71 0.49 สง

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

0.71 0.49 สง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

0.86 0.38 สง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.57 0.53 ปานกลาง

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.43 0.53 ปานกลาง

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.71 0.49 สง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

0.71 0.49 สง

106

4.3.5.3 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนแหลมรงเรอง ชมชนแหลมรงเรองมระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนและวถชมชน ปานกลางมคะแนนเฉลย 7.67 คะแนน จากคะแนนเตม 12.00 คะแนน ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน มคะแนนเฉลย 3.00 คะแนน จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน ซงมระดบความสอดคลองอยในระดบสง ดานศกยภาพพนทมความสอดคลองในระดบสงเชนเดยวกน โดยมคะแนนเฉลย 2.00 คะแนน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน ดานศกยภาพชมชนมคะแนนเฉลย 0.67 คะแนน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน มความสอดคลองอยมระดบปานกลาง และดานการประกอบอาชพของชมชนมระดบความสอดคลองอยในระดบตา มคะแนนเฉลย 2.00 คะแนน จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.14 ในตารางท 4.15 พบวาขอทมคะแนนเฉลยเตม คอ การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน, การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง, การใชพลงงานทางเลอก หรออปกรณประหยดพลงงานในชมชน และการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน, การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดมไปในทางทแยลง, การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ สวนการนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน พบวามคะแนนเฉลย 0.00 หรอไมมความสอดคลองเลย ตารางท 4.14 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชน แหลมรงเรอง

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท (คะแนนเตม 2 คะแนน) 2.00 0.00 สง 2. ดานศกยภาพชมชน (คะแนนเตม 2 คะแนน) 0.67 1.03 ปานกลาง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 3.00 0.63 สง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 2.00 0.00 ตา

รวม 7.67 0.82 ปานกลาง

107

ตารางท 4.15 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของการจดการพลงงาน ชมชนกบวถชมชนของกลมตวอยางของชมชนแหลมรงเรองรายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

1.00 0.00 สง

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

1.00 0.00 สง

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.33 0.52 ตา

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

0.33 0.52 ตา

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.83 0.41 สง

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

1.00 0.00 สง

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

0.17 0.41 ตา

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

1.00 0.00 สง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.17 0.41 ตา

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.00 0.00 ตา

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.83 0.41 สง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

1.00 0.00 สง

108

4.3.5.4 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนบานเกาะป บานเกาะปมระดบความสอดคลองอยในระดบสง มคะแนนเฉลย 8.18 คะแนน จากคะแนนเตม 12.00 คะแนน โดยความสอดคลองดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชนมระดบความสอดคลองสง มคะแนนเฉลย 3.09 คะแนนจากคะแนนเตม 4.00 คะแนน ดานศกยภาพพนทมความสอดคลองในระดบสงเชนเดยวกน โดยมคะแนนเฉลย 1.86 คะแนน จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน และดานศกยภาพชมชนมคะแนนเฉลย 1.23 คะแนนจากคะแนนเตม 2.00 คะแนน มความสอดคลองอยในระดบปานกลาง สวนดานการประกอบอาชพของชมชนมคะแนนเฉลยอยในระดบตา มคะแนนเฉลย 2.00 คะแนนจากคะแนนเตม 4.00 คะแนน แสดงในตารางท 4.16 เมอพจารณาเปนรายขอพบวา การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ มคะแนนเฉลย 1.00 คะแนน จากคะแนนเตม 1.00 คะแนน สวนขอทมคะแนนเฉลยตาสดคอ จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชน ทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน มคะแนนเฉลย 0.14 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน มความสอดคลองอยในระดบตา สวนอกขอทมความสอดคลองอยในระดบตาคอ คนในชมชนมความรความสามารถ ในการดแล บารงรกษา อปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวงเองได มคะแนนเฉลย 0.32 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.17 ตารางท 4.16 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของการจด การพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนบานเกาะป

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.86 0.35 สง 2. ดานศกยภาพชมชน (คะแนนเตม 2 คะแนน) 1.23 0.61 ปานกลาง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 3.09 0.97 สง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน (คะแนนเตม 4 คะแนน) 2.00 0.53 ตา

รวม 8.18 1.62 สง

109

ตารางท 4.17 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของกลมตวอยางของ ชมชนบานเกาะปรายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

0.95 0.21 สง

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

0.91 0.29 สง

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญานไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.32 0.48 ตา

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

0.91 0.29 สง

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.82 0.39 สง

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

0.77 0.43 สง

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

0.55 0.51 ปานกลาง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

0.95 0.21 สง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.14 0.35 ตา

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.41 0.50 ปานกลาง

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.45 0.51 ปานกลาง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

1.00 0.00 สง

110

4.3.5.5 ความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนเกาะลาน ชมชนเกาะลานมระดบความสอดคลองอยในระดบปานกลาง โดยมคะแนนเฉลยความคดเหน เกยวกบความสอดคลอง 6.43 คะแนนจากคะแนนเตม 12.00 คะแนน และความสอดคลองทงสดานมระดบความสอดคลองอยในระดบปานกลางทงสน ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และดานการประกอบอาชพของชมชน มคะแนนเฉลยความสอดคลอง 2.16 คะแนน และ 2.12 คะแนน ตามลาดบ จากคะแนนเตม 4.00 คะแนน ดานศกยภาพพนท และดานศกยภาพชมชน มคะแนนเฉลยความสอดคลอง 1.27 คะแนน และ 0.88 คะแนน ตามลาดบ จากคะแนนเตม 2.00 คะแนน และพบวาในรายขอ ขอทมระดบความสอดคลองตา คอ คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษา อปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวงเองได โดยมคะแนนเฉลย 0.32 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน และการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน โดยมคะแนนเฉลย 0.36 คะแนนจากคะแนนเตม 1.00 คะแนน ขอทมระดบความสอดคลองสงคอ การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน และการเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง โดยมคะแนน 0.80, 0.70 และ 0.68 คะแนน ตามลาดบ จากคะแนนเตม 1.00 คะแนน ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 4.18 และ 4.19 ตารางท 4.18 สรประดบความสอดคลองของการจดการพลงงานชมชนกบวถชมชนของการจด การพลงงานชมชนกบวถชมชนของชมชนเกาะลาน

ความสอดคลอง

S.D. ระดบ 1. ดานศกยภาพพนท 1.27 0.81 ปานกลาง 2. ดานศกยภาพชมชน 0.88 0.84 ปานกลาง 3. ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 2.16 1.40 ปานกลาง 4. ดานการประกอบอาชพของชมชน 2.12 0.95 ปานกลาง

รวม 6.43 2.27 ปานกลาง

111

ตารางท 4.19 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานและระดบความสอดคลองของกลมตวอยางชมชน เกาะลานรายขอ

ความสอดคลอง S.D. ระดบ

ดานศกยภาพพนท

1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

0.59 0.50 ปานกลาง

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

0.68 0.47 สง

ดานศกยภาพชมชน

1. คนในชมชนมความรความสามารถในการดแล บารงรกษาอปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญาณไฟ อปกรณตอพวง เองได

0.32 0.47 ตา

2. ผนาชมชนสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

0.56 0.50 ปานกลาง

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

0.50 0.55 ปานกลาง

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

0.70 0.46 สง

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมกอใหเกดความยงยากในการใชพลงงาน

0.36 0.49 ตา

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนไมทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

0.54 0.51 ปานกลาง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

0.41 0.50 ปานกลาง

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

0.41 0.50 ปานกลาง

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองอพยพไปทางานตางถน

0.49 0.51 ปานกลาง

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนเออประโยชนตอการประกอบอาชพ

0.80 0.40 สง

112

4.4 ผลการศกษาจากการสมภาษณเชงลก การสมภาษณผเชยวชาญหนวยงานภาครฐทเกยวของ คอ ผบรหารระดบสงสานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน, ผเชยวชาญดานการวางแผนพลงงาน สานกนโยบายและยทธศาสตร กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน, ผบรหารเทศบาลนครระยอง และผนาชมชนรวมทงประชาชนในชมชนทง 5 ชมชน คอ

1. ชมชนแหลมรงเรอง เทศบาลนครระยอง จ.ระยอง 2. ชมชนเกาะลาน ต.นาเกลอ จ.ชลบร 3. ชมชนบานเกาะป ต.เกาะศรบอยา จ.กระบ 4. ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม เขตจตจกร กรงเทพฯ 5. ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา เขตหนองจอก กรงเทพฯ

สามารถสรปสาระสาคญของการสมภาษณไดดงน 4.4.1 การบรหารจดการพลงงาน

การบรหารจดการของแตละชมชนมความแตกตางกนไปตามพนท ลกษณะเทคโนโลย และลกษณะชมชน โดยในชมชนแหลมรงเรอง ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา มการดแลโดยคณะกรรมการ โดยเฉพาะในชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมมการจดตงคณะกรรมการทคอยควบคมดแลเรองการจดการพลงงานโดยเฉพาะ “ชมชนมการจดตงคณะกรรมการเกยวกบพลงงานโดยตรง โดยเปนคนละชดกบกรรมการชมชนเพอดแลแผนการจดการ รายรบ รายจาย และกจกรรมทงหมดของการจดการพลงงานภายในชมชน โดยคณะกรรมการพลงงานมทงหมด 11 คน ตามโครงสราง ไดแก ประธาน กรรมการ เลขานการ เหรญญก” ผนาชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมกลาว สวนชมชนแหลมรงเรองนอกจากมคณะกรรมการชมชนคอยดแลเรองการจดการพลงงานแลวยงมผดแลระบบพลงงาน 1 คนโดยกอนหนานนทางกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พ.พ.) ไดเขาไปดแลและอบรมคนในชมชน พาไปดงานตามสถานทตางๆเพอใหชมชนสามารถดแลระบบดวยตวเองเบองตนไดหากมการชารดเสยหายของอปกรณ สวนชมชนอนๆไมมการดแลเรองการจดการเปนระบบคณะกรรมการโดยตรง ชมชนบานเกาะปซงมการตดตงแผงเซลลแสงอาทตยในบานทกหลง การบรหารจดการดแลระบบจงเปนหนาทของคนในบานนนๆเอง ชมชนเกาะลานมการใชพลงงานจากพลงงานลมและหนาทดแลบารงรกษาเปนหนาทของเจาหนาททองถน ทงนในทกชมชนประชาชนในชมชนมสวนแสดงความคดเหน และรวมรบทราบกระบวนการเรองการจดการพลงงานแมจะไมไดมการดแลรกษาระบบพลงงานเองโดยตรงกตามทางชมชนแหลม

113

รงเรอง มการจดตงสหกรณเพอดแลจดการเรองรายรบ รายจายเกยวกบกองทนตางๆ และการบารงรกษาอปกรณตางๆของระบบพลงงาน โดยผนาชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง กลาวถงการจดการเรองงบประมาณของชมชนวา “ชมชนมสหกรณกองทนทดแลเรองรายรบรายจาย โดยเกบคาชารจแบตเตอร 10 บาทตอ 1 ลก และมรายไดจากการขายแบตเตอรเกานอกจากนนยงมการปลอยก เพอเอาดอกเบยมาขยายรายรบเพอใชในการซอมแซมอปกรณ แตกไมเพยงพอในการซอมแซม บารงรกษาอปกรณแผงโซลาเซลล กองทนมกรรมการดแลรบผดชอบรวมกน” เชนเดยวกบชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมทมการจาหนายอปกรณททางกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พ.พ.) จดหาใหในราคาสมาชกเพอนารายไดสวนนนมาจดหาอปกรณเพมเพอใหคนในชมชนมอปกรณประหยดพลงงานใชในราคาถก ผนาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กลาววา “กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน ไมไดใหงบประมาณสนบสนนในเรองการบารงรกษา ใหเพยงแตอปกรณและตวเครองผลต ไบโอดเซลลเทานน โดยใหชมชนบรหารจดการเรองงบประมาณสวนนนเอง” ซงสอดคลองกบ ผบรหารระดบสงของสานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กลาววา “ชมชนตองสามารถยนอยบนขาตนเองได ตองใหความรทงการผลต การใช และบารงรกษา สนบสนนอปกรณและทรพยากรเรมแรก จากนนชมชนตองบรหารจดการเอง”

ผดแลระบบพลงงานภายในชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง กลาวถงการจดการ พลงงานกบความสอดคลองกบวถชมชนวา “การจดการพลงงานในชมชนมความเหมาะสมในดานพนทเรองแสงแดด แตไมเหมาะสมกบความตองการพลงงานเพราะมความตองการมากกวาทระบบสามารถจะตอบสนองได” เชนเดยวกบ ผบรหารระดบทองถนตาบลเกาะศรบอยา ซงเปนทตงของเกาะป กลาววา “จะวาไปแลวความเหมาะสมของการใชพลงงานแสงอาทตยกบพนทกดเหมาะสมด เสยตรงทความตองการพลงงานของชาวบานมมากกวานน และการบารงรกษากทาไดยาก” สวนเรองความสอดคลองกบการประกอบอาชพพบวาไมพบความสอดคลองหรอเอออานวยทเหนชดเจนทางตรง แตจะเปนการรบประโยชนจากทางออมคอกอใหเกดความสะดวกในชวตประจาวน และลดรายจายไดบางสวน

การตดตามประเมนผลการจดการพลงงานชมชนนนมการดาเนนการตดตามประเมนผล จากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานเมอมการดาเนนการไปแลว 1 ป หลงจากนนจะเปนการตดตามประเมนผลโดยชมชนเอง ซงในแตละชมชนไมไดมการตดตามประเมนผลการดาเนนการจดการพลงงานชมชนอยางเปนรปธรรม รปแบบสวนใหญเปนการประชมระดมความคดเหนถงผลทเกดจากการจดการพลงงานชมชน ปญหาและอปสรรคจากการดาเนนงาน

114

4.4.2 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน การมสวนรวมของประชาชนนบเปนปจจยทสาคญในการจดการพลงงานภายในชมชน พบวาในแตละชมชนมการรบรโครงการในทกกระบวนการของการจดการเนองจากมการประชมแจงความคบหนาและเปดโอกาสใหประชาชนในชมชนแสดงความคดเหนในทกขนตอนทงโดยตรงและโดยออม ดงผนาชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง กลาววา“ภายในชมชนมการประชมทกเดอนและแจงการดาเนนงานเพอขอความเหนจากประชาชนทกคนในชมชน ทาใหทกคนมสวนรวมในการวางแผนเพราะทกคนมการออกความคดเหนในการดาเนนการ และมการปฏบตตามอยางด ในชมชนจงไมมปญหาในการเขามามสวนรวมของประชาชน เมอประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการพลงงาน ภายในชมชน กทาใหเขาใจและสามารถดาเนนการไดงายขน” และพบวาจดเดนของชมชนคอชาวบานในชมชนคอนขางมความเขมแขงและสามารถรวมกลมจดการกนไดคอนขางด ซงในชมชนอนๆกมลกษณะคลายคลงกนแตมความเขมขนของระดบการมสวนรวม และลกษณะการมสวนรวมแตกตางกนไปบาง ผนาชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในชมชนของตนวา “มการประชมพดคยกนในชมชน และใหประชาชนสารวจความตองการของตนเองเพอเสนอในทประชมชมชน เพอทจะไดวางแผนจดการใหมการตอบสนองความตองการสวนใหญของชมชน และตรงตามความตองการของประชาชนจรงๆ” การเพมระดบการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานชมชนนน ผนาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กลาวไวอยางนาสนใจวา “การยกระดบการมสวนรวมของคนในชมชนนนตองมการจดกจกรรมภายในชมชนอยางตอเนอง เพอลดชองวางของคนในชมชน และตองใหองคความรและขอเทจจรงแกประชาชนในชมชนดวย” เชนเดยวกบ นายชางไฟฟาโครงการ สานกงานเมองพทยา สาขาเกาะลาน ทกลาววา “การจะใหชาวบานเขามามสวนรวมตองสรางความกลมกลน ทาง อบต. พยายามผลกดนคนในพนทใหเขามาทาหนาทในสวนงานของ อบต. เพอลดชองวางระหวางขาราชการสวนทองถนและชาวบานพนเพ” อยางไรกตามการเขามามสวนรวมในการจดการของประชาชนสวนใหญยงอยในรปแบบการรบผลประโยชน และการรวมปฏบตตามแผนทไดวางเอาไวแลว การมสวนรวมในการวางแผนพลงงานในชมชนสวนใหญจะเปนบคคลในระดบประธานหรอกรรมการหมบาน ประชาชนทวไปยงเขามามสวนรวมในระดบการวางแผนอยางแทจรงนอย 4.4.3 แนวทางการจดการพลงงาน

ผลการสมภาษณนไดมการเสนอแนะการจดการพลงงานในอนาคตโดย ผนาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กลาววา “การจดการพลงงานในประเทศไทยประชาชนยงขาดองคความรอยมาก จะตองมการเพมองคความร และนาเอาวถไทยเขามาใชในการบรหารจดการในชมชน การใหความร

115

จะตองทาในระดบกลมยอยเพอใหมการกระจายความรอยางทวถง และการดาเนนโครงการดานพลงงานนนจะตองทาขนาดเลก กอนทจะขยายไปเปนขนาดใหญในเชงพาณชย หากแตทงนหนวยงานรฐตองมการบรหารดวยความสมดลและสอดคลองกนทกหนวยงาน”

ผบรหารระดบสงของสานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กลาววา “ตองมการพฒนาความรอยางบรณาการในการจดการพลงงานระดบชมชน โดยใชศนยเรยนรทมอยแลว เชนโรงเรยนพฒนายกระดบใหเปนศนยการเรยนรทครบวงจร นาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเขามาชวยบรณาการแผนการจดการพลงงาน มการวจยและพฒนาองคความรใหมๆอยเสมอและนามาประยกตใช” จะเหนไดวาความสาคญขององคความรเปนสงทจะตองมการพฒนาและใหความสาคญในลาดบตนๆของการจดการพลงงานชมชน ทงนตองมการนาเอาวถการดาเนนชวตแบบไทยและเศรษฐกจพอเพยงมาชวยขบเคลอนดวย ผนาทางศาสนาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา กลาวถงปญหาในการจดการพลงงานในปจจบนวา “หนวยงานรฐไมใหความสาคญกบการวจยพฒนาเทาทควร ควรมการใหทนทางานวจยศกษาในเรองพลงงานใหมาก เพราะตอไปปญหาพลงงานจะกลายเปนปญหาสาคญเขาขนวกฤต และอยาดาเนนการมงเนนผลกาไร” สวนผนาชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง กลาวถงโครงการพลงงานในชมชนของตนวา “ณ ตอนนโครงการเปนเหมอนการทดลองไมพฒนาใหสามารถใชไดจรงเพยงพอตอความตองการ เหตทพลงงานทดแทนไมประสบผลสาเรจในประเทศไทยเพราะมการทดลองแตไมพฒนาใหสามารถใชไดจรง” ดงนนการจดการพลงงานชมชนใหประสบผลสาเรจนอกจากตองอาศยสภาพของชมชน และสวนใหญขนอยกบความร ความตระหนก และความเขมแขงของชมชนเปนสงสาคญในการจดการพลงงาน แลวยงตองมการพฒนาและสนบสนนจากภาครฐอยางจรงจงอกดวย

ผบรหารระดบสงของสานกงานนโยบายและแผนพลงงาน ยงกลาวอกวา “แนวทางการจดการพลงงานในชมชนเมองตองมงเนนไปทการประหยดพลงงาน และในชมชนชนบทตองมการยก ระดบเรองพลงงานใหมใชอยางพอเพยง เพอลดชองวางระหวางชมชนเมองและชนบท” และผนาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ยงกลาวถงการดาเนนการในระดบหนวยงานรฐอยางนาสนใจอกวา “ควรบรรจเรองพลงงานไวเปนวาระแหงชาตใหมการดาเนนการอยางจรงจง สงเสรมการผลตพลงงานระดบชมชนอยางเปนรปธรรม มการวางนโยบายในกระทรวงตางๆใหสอดรบกน นโยบายของทกหนวยงานตองไปในทศทางเดยวกน และมการดาเนนการและการพฒนาอยางตอเนอง”

แนวทางในการจดการพลงงานชมชนคอ มการสงเสรมองคความรใหประชาชนเขาถงเทคโนโลยไดจรงในรปของศนยการเรยนรใกลชมชน หรอสถานททสามารถเขาถงไดงาย ลดชองวางระหวางชมชนเมองและชมชนชนบท ตองมการจดการเรองงบประมาณในการบารงรกษาอปกรณ ทงจากการจดการงบประมาณภายในชมชนเอง และงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานของรฐ ทงนจะตองม

116

การพฒนาเทคโนโลยและองคความรใหมๆ นอกจากนนตองนาเอาองคความรทองถนเขามาประยกตใช เพอใหเกดประสทธภาพสงสด และตรงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาบคลากรตองทาอยางตอเนอง มการวางแผนใหสอดคลองกบสภาพชมชนนนๆ และทสาคญตองมการตอยอดโครงการใหสามารถใชไดจรงอยางสมบรณ หนวยงานราชการทเกยวของแตละหนวยตองมการกาหนดนโยบาย แนวปฏบตทสอดคลองกนและเปนไปในทศทางทสนบสนนการพฒนาพลงงานทดแทนในชมชนอยางจรงจงและตอเนอง ทงนจะตองสนองตอบตอความตองการของชมชนในดานปรมาณดวย

บทท 5

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ การศกษาเรอง รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนในครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาสภาพการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย 2) เพอทราบถงปญหา อปสรรค ในการจดการพลงงานในชมชนของประเทศไทย และ 3) เพอหารปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย โดยใชวธการศกษาจากหนงสอ เอกสาร และรายงานวจยทเกยวของ พรอมกบเกบรวบรวมขอมลภาคสนามโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณกบประชาชนในชมชน และการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผเชยวชาญดานการจดการพลงงานชมชน และผนาชมชนทเกยวของ ซงผลการศกษาทไดสามารถสรปไดดงน

5.1 สรปสถานการณดานพลงงานในชมชน

จากการศกษาสามารถสรปสถานกาณดานพลงงานไดดงตารางท 5.1 พบวาชมชนทมการใชพลงงานไฟฟาจากการไฟฟาสวนกลาง (National grid) มเพยง 2 ชมชนเทานนคอ ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม สวนอก 3 ชมชนคอ ชมชนแหลมรงเรอง ชมชนบานเกาะป และชมชนเกาะลาน ยงไมมพลงงานไฟฟาใช แตเมอ เดอนกรกฎาคม 2552 ไดมการเดนสายไฟเคเบลใตน าจากการไฟฟาสวนภมภาคในชมชนบานเกาะป แตยงไมเสรจสมบรณ และยงไมมการใชอยางเตมรปแบบ ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมเปนชมชน ทมการใชอปกรณประหยดพลงงาน เชน เตาซปเปอรองโล ลกหมนระบายอากาศ และชดอปกรณประหยดพลงงาน แตยงมปญหาเรองอปกรณไมเพยงพอกบความตองการของชมชน ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวามการผลตไบโอดเซลจากนามนพชใชแลวเพอใชในชมชน แตทงนปรมาณวตถดบในการผลตยงไมเพยงพอ ทาใหการใชงาน ไบโอดเซลยงไมตอเนองและแพรหลาย สวนชมชนแหลมรงเรอง ชมชนบานเกาะป มการใชพลงงานแสงอาทตย เปนแหลงพลงงานหลก และชมชนเกาะลานใชพลงงานลมและพลงงานแสงอาทตยผลตกระแสไฟฟาในชมชน ปญหาจากการใชงานพลงงานทดแทนของทง 3 ชมชนคออปกรณมการชารด และยงมปรมาณนอยทาใหพลงงานทไดไมเพยงพอตอความตองการของชมชน ซงพบวาในชมชนแหลมรงเรอง และชมชนบานเกาะปยงมปรมาณพลงงานไมเพยงพอตอความตองการของกลมตวอยาง

118 

กลมตวอยางในชมชน เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม ชมชนแหลมรงเรอง และชมชนบานเกาะปมคาใชจายดานพลงงานลดลงหลงจากมการจดการพลงงานชมชน สวนชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และชมชนเกาะลานยงมคาใชจายดานพลงงานเทาเดม เนองมาจากการใชพลงงานทดแทนทไมตอเนอง ซงเกดจากวตถดบไมเพยงพอ การคดเลอกอปกรณ และเทคโนโลยไมสอดคลองกบศกยภาพชมชน และความตองการของชมชน

ตารางท 5.1 สรปสถานการณดานพลงงานในชมชน

ชมชน พลงงานไฟฟา (national grid)

พลงงานทดแทนพลงงานหมนเวยน และอปกรณประหยดพลงงาน

คาใชจายดานพลงงานหลงการจดการพลงงาน

ความเพยงพอของพลงงาน

การใชงาน ปญหา

- แผนดนทองคอยรกตกวา

ม ไบโอดเซล วตถดบในการผลตไมเพยงพอ

เทาเดม เพยงพอ

- เคหะสถานเจรญชยนมตรใหม

ม อปกรณประหยดพลงงาน

อปกรณไมเพยงพอตอความตองการ

ลดลง เพยงพอ

- แหลมรงเรอง ไมม พลงงานแสงอาทตย -อปกรณชารด

ลดลง ไมเพยงพอ -มปรมาณนอย

- บานเกาะป ไมม* พลงงานแสงอาทตย แบบครวเรอน

-อปกรณชารด ลดลง ไมเพยงพอ

-มปรมาณนอย

- เกาะลาน ไมม -พลงงานลม ** -อปกรณชารด

เทาเดม เพยงพอ -พลงงานแสงอาทตย -มปรมาณนอย

หมายเหต: *กรกฎาคม 2552 ไดมการเดนสายไฟเคเบลใตน าจากการไฟฟาสวนภมภาค **พลงงานลมและแสงอาทตยในชมชนเกาะลานยงเปนเพยงโครงการตนแบบ

5.2 สรปสภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน สภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน ผศกษาไดสรปจากการสมภาษณเชงลกผนาชมชน การสอบถามประกอบการสมภาษณประชาชนในชมชน และการสารวจ ศกษาในพนทดวยตนเอง แสดงในตารางท 5.2 พบวาชมชนโดยสวนใหญยงไมสามารถดแล ซอมแซมอปกรณไดดวยตนเอง ซงเปนผลมาจากการขาดการเขาไปมสวนรวมของประชาชนในพนทอยางแทจรงในขนตอนการ

119

วางแผนพลงงาน ตงแตแรกเรมโครงการทาใหเทคโนโลยทใชไมสอดคลองกบศกยภาพของชมชน ในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และชมชนแหลมรงเรอง มการแตงตงคณะกรรมการเพอจดการและดแลเรองพลงงานในชมชนอยางเปนรปธรรม สวนในชมชนบานเกาะป การดแลจดการเปนหนาทของครวเรอนแตละครวเรอนเองเนองจากเปนระบบพลงงานแสงอาทตยแบบครวเรอน และชมชนเกาะลาน การดแลเรองพลงงานเปนหนาทหลกของหนวยงานราชการสวนทองถนเทานน กจกรรมรณรงคประหยดพลงงานมในทกชมชน เพยงแตในชมชนแหลมรงเรอง และชมชนบานเกาะป การประหยดพลงงานถกจากดโดยปรมาณพลงงานในชมชนทมอยางจากดอยแลว จงไมมการรณรงคอยางเปนรปธรรม จะมแตเพยงการแนะนา บอกตอถงวธการประหยดพลงงานภายในชมชน สวนกจกรรมอนๆททารวมกนในชมชนพบวา ในทกชมชนมการดาเนนกจกรรมอยางหลากหลายและตอเนอง เพอเสรมสรางความเขมแขงและความสามคคของคนในชมชน ในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนแหลมรงเรอง และชมชนเกาะลาน ยงมการจดการสงแวดลอมดานอน ๆเชน การจดการขยะ การจดการนาเสย การจดการปาชายเลน ภายในชมชนอยางชดเจน อกดวย นอกจากนนชมชนตวอยางทง 5 ชมชนมการนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ในการจดการพลงงานชมชน แตพบวามเพยงชมชนแผนดนทองคอยรกตกวาเทานนทดาเนนการไดอยางชดเจน และเปนรปธรรมมากทสด ทงยงสามารถขยายผลการจดการพลงงานและเศรษฐกจตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสชมชนอนๆได โดยการจดตงศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง เพอแนะนา สงเสรม และแลกเปลยนองคความรกบหนวยงานและชมชนอนๆ ทงนในชมชนแหลมรงเรอง และชมชนเกาะลาน กสามารถขยายผลสชมชนอนๆไดเชนกน โดยการเปดโอกาสใหหนวยงานและชมชนตางๆ เขามาศกษาดงาน และแลกเปลยนความร

120

ตารางท 5.2 สรปสภาพการจดการพลงงานชมชนในปจจบน

สภาพทวไป คอยรกตกวา

เจรญชยนมตรใหม

แหลมรงเรอง

เกาะป เกาะลาน

การดแลอปกรณไดดวยชมชนเอง

การจดตงคณะกรรมการจดการพลงงานชมชน

กจกรรมรณรงคประหยดพลงงาน

กจกรรมการรณรงคอนๆ/กจกรรมรวมกนในชมชน

การจดการดานสงแวดลอมอนๆ

นาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช * * * * การขยายผลสชมชนอน

หมายเหต: *มการนาเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในการจดการพลงงานชมชนแตยงไมเหนเปน รปธรรมชดเจน 5.3 การวเคราะหความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชน  ตารางท 5.3 ระดบความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชนในแตละชมชน

ชมชน ศกยภาพพนท

ศกยภาพชมชน

ความตองการและการ

ดาเนนชวตของชมชน

การประกอบอาชพของชมชน

รวม

1. ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา สง สง สง ปานกลาง สง

2. ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม สง สง สง ปานกลาง สง

3. ชมชนแหลมรงเรอง สง ปานกลาง สง ตา ปานกลาง

4. ชมชนบานเกาะป สง ปานกลาง สง ตา สง

5. ชมชนเกาะลาน ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

รวม สง ปานกลาง สง ปานกลาง ปานกลาง

121

  การจดการพลงงานชมชนมความสอดคลองกบวถชมชนในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ซงความสอดคลองของวถชมชนกบการจดการพลงงานดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และดานศกยภาพพนทของชมชนอยในระดบสง สวนความสอดคลองของการจดการพลงงานกบศกยภาพชมชน และการประกอบอาชพของชมชน อยในระดบปานกลางทงสองดาน เมอพจารณาในรายชมชนพบวาชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม และชมชน บานเกาะป มการจดการพลงงานในชมชนสอดคลองกบวถชมชนระดบสง สวนชมชนแหลมรงเรอง และชมชนเกาะลานมการจดการพลงงานในชมชนสอดคลองกบวถชมชนอยในระดบปานกลาง    ความสอดคลองของการจดการพลงงานในชมชนและวถชมชน ดานศกยภาพพนท พบวาทกพนทมความสอดคลองในระดบสง ยกเวนเพยงในชมชนเกาะลานมการจดการพลงงานสอดคลองกบดานศกยภาพพนท อยในระดบปานกลาง  เนองดวยบนเกาะมกระแสลมไมมากพอทจะสามารถผลตเปนกระแสไฟฟาไดเพยงพอตอความตองการของประชาชนบนเกาะได สวนในชมชนทเหลอทงสชมชนคอ ชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม ชมชนแหลมรงเรอง และชมชนบานเกาะป มความสอดคลองของการจดการพลงงานกบดานศกยภาพพนทในระดบสง เนองจากมความเหมาะสมกบศกยภาพของแหลงพลงงานในทองถน แตจากการลงไปศกษาขอมลในพนทพบวาในแตละชมชนยงมศกยภาพพลงงานแหลงอนๆทสามารถนามาพฒนาเปนพลงงานทดแทนในชมชนไดอก เชน พลงงานคลน พลงงานนา พลงงานชวภาพ เปนตน  ในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา ชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม มการจดการพลงงานสอดคลองกบศกยภาพชมชนในระดบสง เหตเพราะในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหม คนในชมชนสามารถบารงรกษาอปกรณเองได สวนในชมชนแหลมรงเรอง, ชมชนบานเกาะป และชมชนเกาะลานมการจดการพลงงานสอดคลองกบศกยภาพชมชนอยในระดบปานกลาง เพราะทงสามชมชนมการใชเทคโนโลยระดบสง คนในชมชนจงไมสามารถทจะบารงรกษา และซอมแซมอปกรณดวยตนเองได  จงตองมการพงพาความชวยเหลอจากภายนอก เนองจากเทคโนโลยทใชในชมชนมความยงยากและตองพงความรทางเทคนคระดบสงในการซอมแซม   ความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชนดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน ทกชมชนมความสอดคลองอยในระดบสง ยกเวนแตเพยงชมชนเกาะลาน เหตเพราะกลมตวอยางในชมชนเกาะลานสวนใหญไมทราบวามการจายกระแสไฟทไดจากพลงงานลมเขามาในระบบจงมความรสกวาฟารมกงหนลมทมในชมชนนนไมตอบสนองความตองการดานพลงงานในชมชน จากการสมภาษณผนาชมชน และพดคยกบประชาชนในพนท พบวาในตอนเรมโครงการ ชมชนไมตองการกงหนลมเพอผลตกระแสไฟฟา แตตองการนางบประมาณทจะนามาสรางทงกงหนลมไป

122

ดาเนนการสรางระบบสาธารณปโภคอนๆ ในชมชน เชน ปรบปรงถนน พฒนาแหลงทองเทยว ดงนนชมชนจงมองวากงหนลมผลตกระแสไฟฟานนไมไดตอบสนองความตองการของชมชน สวนในชมชนอนๆ โดยเฉพาะชมชนแหลมรงเรองและบานเกาะปไมมพลงงานไฟฟาใชในชมชนการนาเอาพลงงานแสงอาทตยมาใชผลตกระแสไฟฟาจงถอวาตอบสนองความตองการของชมชนในเรองความตองการกระแสไฟฟา ในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา และชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมมความตองการจะลดคาใชจายดานพลงงาน การผลตไบโอดเซลใชเองภายในชมชนและการนาอปกรณประหยดพลงงานมาใชจงตอบสนองความตองการของชมชนเรองการลดคาใชจายดานพลงงาน ` ซงในภาพรวมพบวาคาใชจายดานพลงงานเทาเดมแมวาจะมการจดการพลงงานในชมชนแลว สวนใหญเกดมาจากอปกรณชารดไมสามารถใชงานไดอยางเพยงพอ ในชมชนแผนดนทองคอยรกตกวามวตถดบไมเพยงพอในการผลตไบโอดเซลอยางตอเนองคาใชจายดานพลงงานของกลมตวอยางสวนใหญจงเทาเดม คอ 66.67 เปอรเซนตของกลมตวอยาง สวนชมชนเคหะสถานเจรญชยนมตรใหมกลมตวอยางสวนใหญมคาใชจายดานพลงงานลดลง คดเปน 85.71 เปอรเซนตของกลมตวอยาง เนองจากใชอปกรณประหยดพลงงานอยางตอเนองจงเหนผลเรองคาใชจายดานพลงงานทลดลงอยางชดเจน ในชมชน แหลมรงเรองกลมตวอยางทงหมดมคาใชจายดานพลงงานลดลง ถงแมจะมอปกรณบางสวนทชารดใชงานไมได แตกยงสามารถลดคาใชจายดานพลงงานไดบางสวน ในชมชนบานเกาะปม เปอรเซนตของกลมตวอยางทมคาใชจายดานพลงงานลดลงและเทาเดมเทากน คอ 45.45 เปอรเซนต เนองจากอปกรณชารดทาใหใชงานไมได บางสวนจงหนกลบไปใชแหลงพลงงานเดม สวนในชมชนเกาะลานกลมตวอยางมคาใชจายดานพลงงานลดลงคดเปน 13.16 เปอรเซนตของกลมตวอยาง เนองจากใชพลงงานทดแทน รายละเอยดดงแสดงใน ภาพท 5.1

123

  ภาพท 5.1 เปอรเซนตของกลมตวอยางเรองรายจายดานพลงงานหลงมการจดการพลงงานในชมชน

สวนความสอดคลองของการจดการพลงงานกบการประกอบอาชพ คนในชมชนแหลมรงเรอง

และชมชนบานเกาะปมความสอดคลองอยในระดบตา เหตเพราะทงสองชมชนคนสวนใหญมอาชพการทาประมง การนาพลงงานแสงอาทตยมาใชจงไมไดมผลตอการประกอบอาชพ แตเปนการอานวยความสะดวกในการใชชวตประจาวนมากกวา สวนชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา มความสอดคลองของการจดการพลงงานและวถชมชนดานการประกอบอาชพ อยในระดบปานกลาง เนองจากวตถดบในการผลตยงไมสอดคลองกบชมชน แตไบโอดเซลทผลตไดเองในชมชนสามารถนาไปใชกบเครองจกรทางการเกษตรได ซงเปนอาชพของคนในชมชน เชนเดยวกบชมชนเกาะลานทมระดบความสอดคลองระดบปานกลางเชนกน โดยทงกงหนลมผลตกระแสไฟฟาและอาคารรปปลากระเบนมสวนสงเสรมการทองเทยวบนเกาะลานซงเปนธรกจหลกบนเกาะลาน แตทงนในทกชมชนพบวาการจดการพลงงานไมสงผลใหมการสรางอาชพเพมมากขนและไมสามารถชวยเพมปรมาณงานจากปกตอกดวย

5.4 ปญหาและอปสรรคในการจดการพลงงานชมชนในปจบน การศกษาถง สถานการณพลงงานของชมชน การจดการพลงงานในชมชน ทงจากการเขาไปในพนทของแตละชมชน การสมภาษณผนาชมชนและประชาชนทเกยวของ และการใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณกบประชาชน พบวาปญหาและอปสรรคตางๆทเกดขนจากการ

124

จดการพลงงานภายในชมชนปจจบนเกดจากหลายสาเหต ทงจากปจจยภายในและภายนอกชมชน แตปญหาและอปสรรคทเกดขนจะนาไปสการแกไขปญหาและหารปแบบทเหมาะสมในการจดการ พลงงานชมชนตอไป 1) การมสวนรวมของกลมตวอยางยงคงเปนไปในลกษณะรบทราบโครงการและแผนงานรวมถงรวมปฏบตตามใหโครงการหรอแผนงานนนประสบความสาเรจเปนสวนใหญเทานน การมสวนรวมในการวางแผนการจดการยงมไมมากนกสวนใหญจะเปนหนาทของระดบแกนนาชมชนเพยงกลมหนงเทานน เมอโครงการขาดการมสวนรวมของประชาชนโดยเฉพาะในขนการวางแผนโครงการ ทาใหการดาเนนโครงการนนไมสนองตอบความตองการทแทจรงของชมชน และปรมาณพลงงานทชมชนตองการ อกทงไมสอดคลองกบศกยภาพในดานตางๆ และวถของชมชน ซงเปนเหตใหโครงการไมสามารถดาเนนการไดอยางย งยน 2) ชมชนไมสามารถจดการบารงรกษาอปกรณไดอยางมประสทธภาพ เนองจากเทคโนโลยทไมสอดคลองกบความรความสามารถในการดแลรกษาของคนในชมชน เหตเพราะขาดกระบวนการวางแผนการจดการพลงงานทด โดยมประชาชนเขามาเปนสวนรวมตงแตเรมโครงการ ดงนนการนาเทคโนโลยทใชจงไมสอดคลองกบความตองการ และศกยภาพของชมชน อกทงชมชนไมมการจดการดานงบประมาณทเพยงพอสามารถนามาใชซอมแซมบารงรกษาอปกรณเองได

ภาพท 5.2 สภาพอปกรณทชารดและชมชนไมสามารถซอมแซมเองได 3) พลงงานไมเพยงพอตอการใชงาน ปญหาทเหนไดชดเจนคอบางชมชนยงมพลงงานไมเพยงพอตอการใชงาน เนองจากอปกรณมจานวนนอย และเมอมการชารดของอปกรณชมชนไมสามารถ

125

ซอมแซมเองได ทาใหผลตพลงงานไฟฟาไดไมเพยงพอตอความตองการซงสบเนองมาจากปญหาการขาดการวางแผนโดยชมชนมสวนรวม

4) ยงมการผกขาดประเภทของพลงงานทดแทน การพฒนาพลงงานทดแทนและการใชพลงงานในชมชนทผานมายงคานงถงความเหมาะสมของเทคโนโลยทสวนราชการสามารถสนบสนนไดเปนอนดบแรก อกทงยงพจารณาเพยงพลงงานทมศกยภาพหลกในชมชนเทานน ในแตละชมชนยงม ศกภาพพลงงานแหลงอนๆ ทสามารถนามาพฒนาเปนพลงงานทดแทนในชมชนควบคกนไปไดอก ซงการดาเนนการดงกลาวนยงไมเปนการกระจายความเสยงดานพลงงานตามหลกการจดการพลงงาน 5) ขาดการประเมนผลอยางตอเนอง การประเมนผลในปจจบนเปนการดาเนนการตามกระบวนการของทางราชการเทานน ไมไดมงเนนนาผลทไดมาปรบปรงกระบวนการจดการ และเทคโนโลย ซงการประเมนผลโครงการอยางตอเนองจะชวยใหมการปรบปรงเทคโนโลยหรอกระบวนการจดการดานพลงงานใหมความเหมาะสมสอดคลองกบวถวฒนธรรมชมชนอยเสมอ ทงยงเปนการกระตนใหประชาชนใหชมชนเกดความตนตวในเรองการจดการพลงงาน 6) ชมชนบางชมชนไมสามารถตอยอดโครงการดานพลงงานเองได ชมชนทไดรบความชวยเหลอและการปพนฐานดานการจดการพลงงานมาจากหนวยงานราชการยงคงรอความชวยเหลอจากหนวยงานราชการ ซงเปนผลจากการขาดการประเมนผลอยางตอเนองนนเอง 7) ประชาชนในพนทมความตนตวเพยงแคในชวงแรกของโครงการเทานน เมอระยะเวลาผานไปชวงหนงความรสกตนตวในเรองการจดการพลงงานกจะแผวลง และหากในชมชนไมมกจกรรมอนๆมากระตนความตระหนกและจตสานก ความสาคญของการจดการพลงงานในชมชนและปญหาพลงงาน ความตนตวเรองพลงงานกจะหมดไป และโครงการกไมสามารถจะประสบผลสาเรจไดอยางย งยน 8) หนวยงานทดแลการจดการพลงงานชมชนเปนหนวยงานทมาจากสวนกลาง การตดตอสอสารถงความตองการและปญหาทเกดจากการจดการพลงงานชมชนทาไดคอนขางลาบากและมขนตอนทยงยาก ทาใหการสอสารระหวางหนวยงานทดแลและประชาชนในชมชนขาดประสทธภาพ การแกไขปญหาหรอการนาเทคโนโลยไปใชในชมชนจงคอนขางชาและไมสอดคลองกบชมชน การแลกเปลยนขอมลทางเทคโนโลย และภมปญญาชาวบานจงไมเกดขนในทางปฏบต สาเหตหลกของปญหาทเกดขนในการจดการพลงงานชมชนนน คอการขาดการมสวนรวมของประชาชนในชมชนอยางแทจรงตงแตขนแรกของกระบวนการมสวนรวมคอขนตอนการวางแผนงานกจกรรม ทาใหการจดการพลงงานในชมชนไมสอดคลองกบความตองการ และศกยภาพของชมชน ปญหาอนๆจงเกดตามมา ทงปญหาการจดการเทคโนโลยโดยชมชนเองไมได ปรมาณพลงงานไมเพยงพอ แหลงพลงงานไมสอดคลองกบศกยภาพแหลงทรพยากรในชมชน ประกอบกบไมมการ

126

ประเมนผลอยางตอเนอง ทาใหชมชนไมสามารถขยายผลไปสโครงการทใหญกวา มเปาหมายทสงกวาหรอขยายผลสชมชนอนๆได การบรหารจดการและดแลโดยหนวยงานสวนกลางทาใหปญหาทเกดขนไมสามารถแกไขไดทนถวงท การดาเนนการจดการพลงงานชมชนจงยงไมประสบความสาเรจในรปแบบทย งยน

5.5 รปแบบการจดการพลงงานทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน หลงจากไดศกษาและรวบรวมขอมลทงขอมลปฐมภมและขอมลทตยภม สถานการณพลงงานในชมชน การจดการพลงงานในชมชน ปญหาและอปสรรค รวมทงการสมภาษณผเชยวชาญดานการจดการพลงงานและผนาชมชน ซงไดมการนาเสนอแนวคดและขอเสนอแนะในการจดการพลงงานภายในชมชนของตนเองรวมถงสาเหตของปญหาและอปสรรคตางๆทเกดขนในการจดการพลงงาน นามาซงการพจารณาและนาเสนอรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนในประเทศไทย ดงแสดงใน ภาพท 5.3

127

-กอตงศนยการเรยนรในระดบชมชน -สรางวทยากรตวคณในพนท - กระจายอานาจใหนวยงานทองถน/หนวยงานการศกษาในพนท เปนศนยกลาง -แลกเปลยนความรระหวางภาค

-จดตงคณะกรรมการในชมชนดแลเรอง การบรหารจดการพลงงานโดยเฉพาะดาน การเงน -บรณาการแผนพลงงานชมชนให สอดคลองกบหนวยงานตางๆ -วางแผนใหสอดคลองกบวถชมชนทง ดานพนท ความตองการ และการดาเนนชวต 

- เทคโนโลยตองมราคาไมสง สามารถบารง รกษาไดโดยชมชน - สนบสนนใหทนวจยดานพลงงาน/ภมปญญาทองถน - พฒนาองคความรใหชมชน สามารถจดการเทคโนโลยเองได -หนวยงานรฐดแลเรองบคลากรในการ ซอมแซม หรอพฒนาเทคโนโลย

  ความรความเขาใจ

ความตระหนกเรองพลงงาน

การมสวนรวมของประชาชน

แผนพลงงานชมชนทเปนรปธรรม

1.ลดการใชพลงงาน 2.หาแหลงพลงงานทดแทน

ลดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

พลงงานมเพยงพอตอบสนองความตองการ

พนฐาน

ปรบปรงกระบวนการจดการ

ปรบปรงเทคโนโลย, R&D

การจดการพลงงานชมชนอยางยงยน

ตดตามประเมนผล

การจดการและอนรกษพลงงานอยางมประสทธภาพ

ขยายผลสชมชนอน

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

-การหาสาเหตของปญหา -การวางแผนงานกจกรรม -การรวมปฏบตตามแผนงาน - การตดตามประเมนผล

- ประเมนผลอยางมสวนรวม -ตดตามผลอยางตอเนอง -มอบอานาจใหหนวยงานทองถน/หนวยงานการศกษาเปนผรบผดชอบ

การปรบเปลยนพฤตกรรมการใชพลงงาน

ภาพท 5.3 รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน

128

จากภาพท 5.3 รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน ตองมปจจยสงเสรมตางๆเพอใหการจดการพลงงานชมชนนนมประสทธผลและเปนการจดการพลงงานชมชนยงยน ความรความเขาใจและความตระหนกเปนพนฐานของการจดการพลงงานชมชน ทงนยงรวมถงการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชพลงงานใหเปนไปในทศทางทมประสทธภาพ ใชพลงงานใหเกดประโยชนสงสด การดาเนนการจดการพลงงานชมชนนนยงตองอาศยการมสวนรวมของประชาชนในพนทในการจดการพลงงานชมชน ซงจะนาไปสการตอบสนองความตองการของประชาชนในชมชนไดอยางแทจรง และการมแผนพลงงานชมชนทเปนรปธรรมโดยนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาบรณาการในการวางแผนพลงงานชมชน เมอมแผนพลงงานชมชนแลวชมชนยงตองมการจดการและอนรกษพลงงานอยางมประสทธภาพ โดยการลดการใชพลงงานและหาแหลงพลงงานทดแทนอนๆเพมเตม จากการดาเนนการจะสามารถลดคาใชจายเกยวกบพลงงานของคนในชมชนได และมพลงงานเพยงพอตอบสนองความตองการพนฐานของคนในชมชนอกดวย เมอมการดาเนนการขางตนมาแลวการจดการพลงงานชมชนยงตองมการตดตามประเมนผล เพอใหทราบถงผลการดาเนนงาน ขอบกพรองหรอขอจากดของรปแบบการจดการพลงงานชมชน เพอนามาปรบปรงเทคโนโลยและกระบวนการจดการใหเหมาะสมอยางตอเนอง เพราะในแตละชมชนจะมขอจากดและศกยภาพแตกตางกนดงนนรปแบบของเทคโนโลยและกระบวนการจดการยอมแตกตางกน การตดตามประเมนผลจะชวยใหมการจดสรรงบประมาณไดอยางเหมาะสม รวมถงประเภทของเทคโนโลย และวธการบารงรกษาทเหมาะสม รวมทงโครงสรางการบรหารจดการใหสอดคลอง เหมาะสมกบชมชนและพนทมากทสด เพอนาไปสการจดการพลงงานชมชนอยางย งยน ทงนตองสามารถนากระบวนการจดการขยายผลสชมชนอนๆไดดวยเพอสรางแนวรวมและเกดการแลกเปลยนองคความรระหวางชมชนตอไปในอนาคต ในทางปฏบตการดาเนนการเสรมสรางความรความเขาใจ และความตระหนกรเรองพลงงานและพฒนาศกยภาพชมชน เพอใหเกดการปรบเปลยนทศนคต และพฤตกรรมการใชพลงงานนน ตองมการจดการความรโดยประสานความรวมมอกบภาค หนวยงานองคกรทองถน มการกอตงศนยการเรยนรในระดบชมชน หนวยงานองคกรทองถน และหนวยงานการศกษาในพนทเปนศนยกลางในการดแลรบผดชอบ นาองคความรมาแลกเปลยนกนระหวางภาค เนองจากหนวยงานในพนทยอมมความเขาใจถงศกยภาพและวถชมชนในพนททองถนของตนเองไดเปนอยางด และการกอตงศนยการเรยนรระดบชมชนขนาดเลกทาใหงายตอการเขาถงของประชาชนในพนทและมความเหมาะสมในทางปฏบต ใหความสาคญกบองคความรของบคลากรทงในหนวยงานทองถนเอง และในพนท สรางวทยากรตวคณในพนทชมชน เพอนาองคความรทไดจากภาคตางๆขยายผลสชมชนของตนเอง และชมชนอนไดอยางมประสทธภาพ

129

การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในพนทน น กระบวนการการมสวนรวมตองดาเนนการเชงระบบและมการรวมดาเนนการในทกขนตอน ตามหลกการปรบปรงคณภาพวงจรของ Demming (PDCA) และระบบการจดการสงแวดลอม (Environmental Management System - EMS) โดยมการพฒนาทกษะของบคลากรควบคกนไปกบการปรบปรงคณภาพ เรมจากการรเรมโครงการ วางแผนและกาหนดเปาหมาย (P : Plan) แลวนาแผนงานไปปฏบต (D : Do) ทาการตดตามตรวจสอบประเมนผลการปฏบตงานวาบรรลเปาหมายทวางไวหรอไม (C : Check) ถายงไมบรรลเปาหมายกทาการแกไข และปรบปรงวธการปฏบต หรอทบทวนเปาหมายโดยชมชนเอง แตถาบรรลเปาหมายแลว กสามารถปรบปรงเปาหมายใหพฒนาไปในระดบตอไป (A : Act) โดยจะตองมการปรบปรงอยางตอเนอง (จาลอง โพธบญ, 2551: 4-2) การสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนงานเพอใหเกดความรสกการเปนเจาของการดาเนนงานและเตมใจเขารวม ทงนการเสรมสรางองคความรในขางตนจะทาใหการเขามามสวนรวมของประชาชนในพนทมคณภาพมากยงขน เนองจากประชาชนสามารถนาองคความรทมมาใชในการขบเคลอนการดาเนนการ ทงยงสอดคลองกบความตองการทแทจรงของชมชนอกดวย การดาเนนการจดการพลงงานชมชนนน ตองมแผนพลงงานชมชนอยางเปนรปธรรม โดยการวางแผนพลงงานตองมาจากประชาชนในพนทเพอความสอดคลองของวถชมชนทงดานศกยภาพพนทและชมชน ความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และการประกอบอาชพของชมชน ทงนการวางแผนพลงงานชมชนตองนาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาบรณาการในแผนพลงงาน โดยในแผนพลงงานชมชนตองคานงถงการเลอกใชทรพยากรทมศกยภาพในชมชน และใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดบนความมเหตมผล คอตองใชอยางพอประมาณ ลดการใชพลงงานแตยงสามารถตอบสนองความตองการของชมชนไดดวยเชนกน การใชพลงงานทผลตไดเองในชมชนเปนการสรางภมคมกนใหกบชมชนโดยการลดคาใชจายดานพลงงานของชมชน ลดการพงพาจากภายนอก ทาใหชมชนสามารถพงตนเองได และตองมการวางแผนปรบปรงและแกไขปญหาทจะเกดขนจากการดาเนนการบนเงอนไขของความรและคณธรรม โดยคานงถงปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมดวย

ทงนการวางแผนพลงงานชมชนควรมการจดตงคณะกรรมการในชมชนเพอบรหารจดการ พลงงานในชมชน โดยเฉพาะดานงบประมาณทจะนามาซอมแซม และปรบปรงเทคโนโลย และตอยอดโครงการ อกทงแผนพลงงานของชมชนตองสอดคลองกบหนวยงานตางๆ ทงในระดบทองถน และระดบประเทศ การจดการงบประมาณในชมชน ควรจดการในรปแบบสหกรณหรอกองทนโดยจดเกบรายไดจากการใชงานพลงงานในชมชน และกจกรรมอนๆทสหกรณ หรอกองทนไดดาเนนการเพอใหเกดเปนรายไดแกสหกรณหรอกองทนนน นอกจากจะสามารถจดเกบรายไดจากการใชพลงงานในชมชน

130

แลว การจดตงสหกรณหรอกองทนเพอดแลดานการจดการพลงงานในชมชน จะทาใหคนในชมชนมความรสกเปนเจาของและมสวนรวมกบโครงการดานพลงงานในชมชนมากขน การจดสรรเงนงบประมาณ ตองทาอยางเปนระบบและโปรงใส สามารถตรวจสอบได หลงจากมเงนรายไดจากการดาเนนโครงการดานพลงงานในชมชน และกจกรรมอนๆแลว ยงตองมการวางแผนจดการงบประมาณอยางชดเจน จดสรรงบประมาณอยางรอบคอบ และสอดคลองกบเปาประสงคทวางไว ชมชนสามารถนารายไดทเกดขนนนมาซอมแซม และจดหาอปกรณเองได ทงนยงสามารถนามาตอยอด ขยายโครงการใหสามารถตอบสนองตอความตองการของคนในชมชนไดอยางเพยงพอ เมอมการดาเนนการมาระยะหนงตองมการตดตามประเมนผลโครงการเพอนาผลการประเมน ปญหาและอปสรรคทเกดขน ไปปรบปรงแกไขใหแผนพลงงานชมชนนนมประสทธภาพมากยงขน การตดตามประเมนผลโครงการควรดาเนนการอยางมสวนรวมโดยชมชนเองโดยมหนวยงานทองถนหนวยงานการศกษาในพนทเปนผรบผดชอบดแล และสนบสนน การตดตามประเมนผลตองมการดาเนนการอยางตอเนอง เพอจะไดมการพฒนายกระดบการจดการพลงงานชมชนไดอยางตอเนองเชนเดยวกน นอกจากการปรบปรง พฒนาการจดการพลงงานชมชนโดยผลทไดจากการตดตามประเมนผลแลว ยงตองมการการปรบปรงเทคโนโลย และกระบวนการจดการ ใหสอดคลองเหมาะสมกบวถชมชน และสภาพการณทเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะดานเทคโนโลย ตองมการพฒนาใหมเทคโนโลยททน สมยประสทธภาพสง แตเทคโนโลยตองมราคาไมสงและสามารถบารงรกษาไดโดยชมชน ภาครฐตองมการสนบสนนใหทนวจยดานพลงงาน และภมปญญาทองถน เพอนามาปรบปรงเทคโนโลยใหมประสทธภาพ จะนามาซงการจดการพลงงานอยางย งยน จากกระบวนการจดการพลงงานทไดกลาวแลว ยงตองมการดาเนนการขยายผลสชมชนอนๆ เพอกอใหเกดภาค และเครอขายพลงงานเพอใหเกดการแลกเปลยนองคความร กระบวนการจดการ และมแนวรวมในการจดการพลงงานภายในชมชน ซงจะกอใหเกดความเขมแขงและความยงยนของโครงการ

131

5.6 อภปรายผล การวางแผนพลงงานในประเทศไทยแตเดมทผานมา เนนการวางแผนจากบนสลาง (Top-down) มรปแบบการตดสนใจจากสวนกลาง (centralized) โดยกลมนกวชาการเพยงไมกคน ทาใหไมกอใหเกดกระบวนการเรยนรเรองของพลงงานในแตละบคคลเทาทควร ประชาชนสวนใหญยงคงขาดทศนคตและความตระหนกในการใชพลงงาน ผลทตามมาคอ เรองของพลงงานกยงคงถกละเลยและพลงงานยงคงถกใชอยางไมมประสทธภาพ (ยรรยงศ อมพวา, 2550: 298-307) นอกจากน การใชพลงงานทดแทน เชน พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม พลงงานน า และไบโอดเซล ภายในประเทศและทองถนยงมนอยมาก ในป 2551 มการใชพลงงานหมนเวยนขนสดทายในประเทศรวม 1041.33 ktoe ทงทการใชพลงงานรวมขนสดทายในประเทศทงหมดคอ 44,303.41 ktoe (กระทรวงพลงงาน, 2551ก) การขาดแหลงผลตอปกรณภายในประเทศทาใหอปกรณตางๆ หายาก และมราคาทสงเพราะตองนาเขาจากตางประเทศ ทาใหไมมการใชอยางแพรหลาย ประชาชนยงเขามามบทบาทในการจดการพลงงานในทองถนของตนเองนอย จงไมมความรสกเปนเจาของแผนงาน และรวมดาเนนการขบเคลอนดานพลงงาน นเองคอจดทสาคญยงททาใหการใชพลงงานทางเลอกและ พลงงานทดแทนไมแพรหลาย และทาใหการวางแผนพลงงานทผานมาไมย งยนและไมประสบผลสาเรจเทาทควร (กระทรวงพลงงาน สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน, 2550: 1) แมวาในบางชมชนจะมการใชพลงงานทางเลอกอยางแพรหลายในชมชน เชน ชมชนบานเกาะป แตเมอมพลงงานไฟฟาของการไฟฟาสวนภมภาคเขาไปในชมชน การใชพลงงานจากเซลแสงอาทตยกลดความสาคญลง สอดคลองกบแนวคดของ Greacen, Chris (2003: 5) ทกลาววาการผลตไฟฟาจากพลงงานน าขนาดเลกจะถกทงรางไมมการใชงาน เมอมพลงงานไฟฟาจากกการไฟฟาเขาไปถงชมชนนน ทงทในขณะทใชระบบผลตไฟฟาจากพลงงานน าขนาดเลกกสามารถตอบสนองความตองการดานพลงงานภายในชมชนได การจดการพลงงานชมชนตองอาศยความรความเขาใจถงสถานการณพลงงานและปญหาพลงงาน ทเกดขน ซงความรความเขาใจจะนาไปสการมความตระหนกในเรองพลงงาน และการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชพลงงาน ซงสอดคลองกบแนวทางการพฒนาพลงงานของสานกงานพฒนาวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงชาต (2545 อางถงใน อจฉร นาคะเสถยร, 2547: 75) ทกลาวถงการสรางแรงจงใจใหมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพทจะตองดาเนนการควบคไปกบมาตรการการอนรกษพลงงานสวนหนงคอ การสรางจตสานกใหประชาชนตระหนกถงความสาคญของปญหา ซงทงหมดจะเปนทมาของการมสวนรวมของภาคประชาชนประกอบดวย 4 ลกษณะดวยกนคอ การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชน, การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน, การรวม

132

ปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว และการตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการ พลงงานในชมชนทเพมมากขน และยงสอดคลองกบผลการวจยของ ยรรยงศ อมพวา (2550: 304) ทศกษาเรอง ยทธศาสตรการพลงงานแหงชาตเพอการพฒนาทย งยนของประเทศไทย พบวา การใหประชาชนเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบายและจดการดานพลงงานจะเปนเครองมอทสาคญนาไปสความสาเรจในการแกไขปญหาพลงงานอยางย งยน ซงแนวทางในการจดการกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทเหมาะสมคอการสรางใหประชาชนเกดความรและความเขาใจทถกตองตอปญหาพลงงาน และสรางความตระหนกในเรองปญหาพลงงาน ซงความรความเขาใจของประชาชนจะเปนบนไดขนแรกของการมสวนรวมของประชาชน ปญหาของการมสวนรวมของประชาชนในการศกษานคอการเขารวมแตไมแสดงความคดเหนในการวางแผนการจดการพลงงานซงสอดคลองกบแนวคดของ อคน รพพฒน, ม.ร.ว. (2531: 48-53) ทกลาววาการมสวนรวมของประชาชนอาจถกจากดโดยลกษณะโครงสรางและวฒนธรรมไทย เชน ความเกรงใจ ททาใหคนบางกลมในชมชนเขารวมโครงการ แตไมแสดงความคดเหน ซงอาจจะเกดจากความเกรงใจหรอความกลว อกทงยงสอดคลองกบ สรย บญญานพงษ (2544 อางถงใน นาฏฤทย นยมไทย, 2547: 82) ทกลาววาปญหาและอปสรรคในการมสวนรวมคอ ความไมชดเจนในขอบเขตสทธการมสวนรวม และไมเขาใจในการมสวนรวม การใชสทธในการมสวนรวมยงนอยมาก และการมสวนรวมนนเปนเพยงผสนบสนนมากกวาเปนผมสวนรวมอยางแทจรง ผศกษาเหนวาการเพมระดบการมสวนรวมของประชาชนใหมอยในระดบการรวมวางแผนจาเปนตองมการแบงกลมยอยใหประชาชนมสวนรวมในระดบครวเรอน ทงนตองตงอยบนพนฐานความรความเขาใจในเรองพลงงานดวย สาหรบการวางแผนพลงงานชมชนนนจาเปนตองนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และการพฒนาอยางย งยนเขามาบรณาการในการวางแผนดวย ทงนเพอเนนการสรางผลประโยชนจากพลงงานทมากทสด ใหมการจดการและอนรกษพลงงานอยางมประสทธภาพ โดยคงระดบทรพยากรทมอย และกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรมนอยทสด การลดการบรโภคพลงงานเปนปจจยสาคญในการจดการเรองพลงงาน แตทงนตองมการหาแหลงพลงงานทดแทนอนๆเพมเตม เพอกระจายความเสยงดานพลงงานและใหสามารถตอบสนองความตองการพนฐานไดอยางเพยงพอ ทงนแหลงพลงงานทดแทนควรเปนแหลงทไดจากในประเทศและมเทคโนโลยทเหมาะสม ผลของการลดการใชพลงงานโดยการประหยดพลงงาน และหาแหลงพลงงานทดแทนจะทาใหชมชนมคาใชจายเกยวกบพลงงานลดลงแตมพลงงานเพยงพอทจะตอบสนองความตองการพนฐานของคนในชมชนไดซงสอดคลองกบการศกษาของ สรชาต จงจตต (2550: 241) ทพบวา ชมชนทประสบ

133

ความสาเรจในการพฒนาพลงงานทางเลอก เปนชมชนทนาเอาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตเขากบการใชพลงงานชมชน เนนบรโภคอยางพอเพยงและเปนพลงงานทมอยในทองถน เพอใหสามารถพงตนเองดานพลงงานได การปรบปรงเทคโนโลยดานพลงงานใหมความเหมาะสมสอดคลองกบชมชนเปนอกปจจยหนงทมความสาคญเพอใหชมชนสามารถบรหารจดการพลงงานและเทคโนโลยทมอยไดอยางมประสทธภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย หนวยวจยเทคโนโลยทเหมาะสมเพอการพฒนาชนบท (2529: 68) ไดศกษาเรอง รปแบบการจดหาพลงงานใหแกชมชนขนาดเลกในชนบท เพอประโยชนในการผลตทางการเกษตรและอตสาหกรรมขนาดยอม ผลการศกษาสามารถสรปไดวา เทคโนโลยมสวนเปนแกนนาไปสสมฤทธผลโดยตองสามารถพฒนาขดความสามารถของสมาชกในชมชนจนถงระดบทสามารถ รบ ปรบ เปลยน แก หรอคดเทคโนโลยทเกยวของได สาหรบการจดหาพลงงานใหชมชนนนสมาชกของชมชนจะตองพรอมทจะเรยนรเทคโนโลย และวธการใหมในการผลตและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ นอกจากปจจยทงหมดทกลาวมาแลวการตดตามประเมนผลอยางตอเนองเพอปรบปรงแกไขกระบวนการจดการเทคโนโลยและขนตอนตางๆใหเกดประสทธผลสงสดทงนตองไดรบการสนบสนนจากภาครฐอยางตอเนอง และสามารถขยายผลไปสชมชนอนๆใกลเคยง หรอมลกษณะคลายคลงกน ซงสอดคลองกบการศกษาของ วรากร ฟองกระจาย (2549: 132) ทไดเสนอแนะแนวทางการดาเนนงานเพอจดการปาชมชนใหประสบผลสาเรจไดแก การสนบสนนอยางตอเนองจากภาครฐ เพอใหชมชนสามารถพงตนเองไดและเกดการจดการปาชมชนอยางย งยนโดยมชมชนและผนาชมชนมสวนรวมในการจดการในทกขนตอนรวมทงดาเนนการใหครอบคลมหมบานใกลเคยง และ ยงสอดคลองกบการศกษาของ สรชาต จงจตต (2550: 242) ทวาความตอเนองของการสนบสนนจากภาครฐเปนปจจยสาคญททาใหชมชนเกดความเรยนรเรองพลงงานทางเลอกอยางตอเนอง

5.7 ขอเสนอแนะ การศกษาเรองรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนมขอเสนอแนะดงน 5.7.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1) การวางแผนพลงงานในปจจบนเนนทการจดหาพลงงานมากกวาการประหยดหรออนรกษพลงงาน ซงจะนาไปสการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพและไมย งยน ดงน นหนวยงานภาครฐทเกยวของตองใหความสาคญกบปญหาการจดการพลงงานในรปแบบของการอนรกษพลงงานอยางจรงจงและตอเนอง และนโยบายในแตละหนวยงานตองมความสอดคลองของนโยบาย

134

การจดการ พลงงานของกระทรวง และใหมแนวทางไปในทศทางเดยวกน และยดหลกการพฒนาอยางย งยนเปนทตงของการจดการ 2) รฐบาลและหนวยงานตางๆ ควรมการสนบสนนการศกษาวจยเทคโนโลยพลงงาน การจดการพลงงาน ภมปญญาทองถน และแนวทางการแกไขปญหาพลงงานทเกดขน รวมทงพฒนาบคลากรดานพลงงานในระดบองคกรและชมชนขนาดเลก เพอเปนประโยชนในการสงเสรมการใชและพฒนาพลงงานทดแทน พลงงานหมนเวยน และการอนรกษพลงงานใหสามารถนามาใชในประเทศไดอยางเหมาะสม 3) ใหมการจดตงศนยการเรยนรในชมชน และใหองคกรทางการศกษาในทองถน วทยาลย มหาวทยาลย หรอโรงเรยน เขามามสวนรวมในการเผยแพรความรเรองพลงงานและการจดการพลงงาน ทงนเพอใหงายตอการเขาถงขอมล และความรเรองพลงงานของประชาชนในชมชน และลดชองวางระหวางหนวยงานภายนอกชมชนและภายในชมชน ทงนยงเปนการแลกเปลยนความร ระหวางชมชนและหนวยงานทางการศกษา และยงสามารถขยายผลไปยงชมชนอนๆอกดวย

4) กอนการดาเนนการโครงการจดการพลงงานชมชน ภาครฐตองใหความสาคญเพมมากขนกบขนตอนการประเมนศกยภาพของแหลงพลงงาน ศกยภาพพนทและชมชน ความตองการของชมชน วาชมชนตองการพลงงานเพอใชประโยชนอะไร ปรมาณเทาไร และชมชนสามารถพงตนเองจากการจดการพลงงานไดมากนอยแคไหน รวมถงองคความรตางๆในชมชน เพอใหความชวยเหลอ และการสนบสนนจากภาครฐตรงตามความตองการของชมชน และสามารถดาเนนการไดอยางย งยนในระยะยาว

5.7.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบต 1) ผลการศกษาพบวาสงหนงทยงคงมความไมเหมาะสมคอเทคโนโลยทไมสอดคลองกบสภาพชมชน ชมชนไมสามารถบารงซอมแซมอปกรณเองได ดงนนการใหความรในเชงเทคนคเพอใหชมชนสามารถซอมแซมอปกรณไดเอง และการคดเลอกเทคโนโลยดานพลงงานทเหมาะสมกบชมชนจะสามารถนาพาใหชมชนมการจดการพลงงานอยางย งยนได ทงนตองมการประเมนผลอยางตอเนองดวย นอกจากชมชนเองแลว หนวยงาน ทองถนหรอองคกรทองถนควรเขาไปชวยเหลอเรองการบารงรกษาอปกรณดานพลงงานของชมชน ทงดานบคลากร และงบประมาณ

2) ชมชนตองสนบสนนใหประชาชนเขามามสวนรวมโดยเฉพาะในระดบการวางแผนพลงงานชมชนมากขน การนากจกรรมดานสงแวดลอมและสงคม และการนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในชวตประจาวน จะทาใหประชาชนในชมชนมความตนตวดาน

135

พลงงานและสงแวดลอมอยเสมอ รวมทงมความตระหนกเขาใจถงปญหามากขน และจะนาพาไปสการมสวนรวมในการจดการดานพลงงานตอไป ชมชนและหนวยงานการปกครองสวนทองถนจงตองเขาไปดแลและสนบสนนใหมกจกรรมตางๆอยางตอเนอง 3) ชมชนควรมการจดตงคณะกรรมการเพอดแลดานการจดการพลงงานภายในชมชน เพอใหมการจดการดานพลงงานอยางเตมรปแบบ ทงนตองมการจดการเรองงบประมาณเพอนามาจดการบารงรกษาและตอยอดดานพลงงานภายในชมชนเอง เพอใหชมชนสามารพงตนเองไดอยางแทจรง

5.7.3 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ในการศกษาครงตอไป ควรมการศกษาพจารณาในเรองตางๆตอไปน 1) ในการศกษาครงตอไปควรมการศกษาดานเศรษฐศาสตร ประเภทเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมกบชมชน ปรมาณการใชพลงงาน พฤตกรรมการใชพลงงาน และคาใชจายดานพลงงานทเปลยนแปลงไปของคนในชมชนเชงลกเพมเตม เพอนามาประยกต ใชเปนเกณฑรวมกนในงานวจยครงนเพอผลการศกษาทครอบคลมสมบรณยงขน 2) ควรนาเอารปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนทไดจากการศกษาครงนไปศกษาวจยแบบมสวนรวมกบชมชนเพอประเมนขอบกพรองและประสทธผลทเกดจากรปแบบทไดในการศกษาครงน และนามาปรบปรงเพอใหไดรปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชนทสมบรณมากยงขนตอไป  

บรรณานกรม

กรมการพฒนาชมชน. สานกงานพฒนาชมชน. 2550. ขอมลสถตประชากรแยกตามรายชมชน.

คนวนท 15 สงหาคม 2552 จาก http://203.155.20.118/info/Statsearch/frame.as

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2550. ยทธศาสตรพลงงานทดแทน. คนวนท 27

เมษายน 2552 จาก http://dede.go.th

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2551ก. พลงงานลม. กรงเทพฯ: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2551ข. รายงานความกาวหนาโครงการบาน

มนคงพลงงานชมชนแหลมรงเรอง. กรงเทพฯ: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2551ค. ศกยภาพการผลตไฟฟาจากพลงงานนา.

กรงเทพฯ: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2552ก. พลงงานนา. คนวนท 17 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.dede.go.th/dede/index.php?id=222

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2552ข. ศกยภาพพลงงานแสงอาทตย. คนวนท 17 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.dede.go.th/dede/index.php?id=222

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2552ค. สรปสถานะ การตดตงเซลลแสงอาทตย

ในประเทศไทยตงแตอดตจนถงป พ.ศ. 2551. คนวนท 17 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.dede.go.th/dede/index.php?id=958

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป.. พลงงานทดแทน. คนวนท 27 เมษายน 2552 จาก http://dede.go.th.

กรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน. ศนยทรพยากรฝกอบรมเพอการอนรกษพลงงาน. ม.ป.ป..

รปแบบของการจดการดานพลงงาน. นนทบร: ศนยทรพยากรฝกอบรมเพอการอนรกษพลงงาน กรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน

กระทรวงพลงงาน. 2551ก. ฐานขอมลพลงงานการใชพลงงานขนสดทายป 2551. คนวนท 21

พฤศจกายน 2552 จาก http://www.thaienergydata.in.th/energynew/EnergyInput/energySummary

2/energyuse_summary.php?year=2551

137

กระทรวงพลงงาน. 2551ข. แผนทศกยภาพพลงงานความรอนใตพภพในประเทศไทย. คนวนท 21 พฤศจกายน 2552. จาก http://www.thaienergydata.in.th/energynew/EnergyInput/

images/epoten /hotspring_2551.jpg .

กระทรวงพลงงาน. 2552ก. การจดการพลงงานชมชนภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. คนวนท

10 เมษายน 2552 จาก http://dede.go.th

กระทรวงพลงงาน. 2552ข. นโยบายพลงงานของประเทศ. คนวนท 8 พฤษภาคม 2552 จาก http://dede.go.th

กระทรวงพลงงาน. 2552ค. แผนแมบทพฒนาพลงงานทดแทน. คนวนท 20 พฤศจกายน 2552

จาก http://www.dede.go.th/dede/fileadmin/upload/v50/mar52/REDP_present.pdf.

กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2551ก. สถานการณพลงงานไทยป

2551 และแนวโนมป 2552. กรงเทพฯ: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2551ข. 11 มาตรการประหยดพลงงาน

เพอประชาชน. คนวนท 3 เมษายน 2552 จาก http://www.eppo.go.th

กระทรวงพลงงาน. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2552. นโยบายพลงงานของประเทศ.

คนวนท 3 เมษายน 2552 จาก http://www.eppo.go.th

กระทรวงพลงงาน. สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน. 2550ก. โครงการการวางแผนพลงงาน

ชมชน. กรงเทพฯ: สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน กระทรวงพลงงาน. (อดสาเนา)

กระทรวงพลงงาน. สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน. 2550ข. ทศทางพลงงานไทย. กรงเทพฯ:

สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กระทรวงพลงงาน. สานกนโยบายและยทธศาสตร. 2551. รายงานตดตามประเมนผลโครงการ

จดทาแผนพลงงานในระดบชมชน. กรงเทพฯ: สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงพลงงาน.

กระทรวงพลงงาน. สานกนโยบายและยทธศาสตร. 2552. ยทธศาสตรพลงงาน. กรงเทพฯ: สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงพลงงาน. (อดสาเนา)

กรเซน, ครส และคณะ. 2550. พลงงานทดแทนทางเลอกเพอชมชนอนดามน. ม.ป.ท.: มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, สถาบนอนรกษพลงงานสากล และองคกรพลงไทย.

กองบรรณาธการมตชน-ประชาชาตธรกจ. 2550. 10 มหศจรรย พลงงานทดแทน กวกฤตโลกรอน.

พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มตชน.

138

กาญจนา ทองทว. 2545. การจดการปาดวยวถชมชน : กรณศกษาบานเตยงาม ตาบลนาสวย อาเภอเของใน

จงหวดอบลราชธาน. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. ม.ป.ป.ก. พลงงานลมในประเทศไทย. คนวนท 17

พฤศจกายน 2552 จาก http://www.egat.co.th/re/egat_wind/egat_wind.htm.

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. ม.ป.ป.ข. พลงงานแสงอาทตยในประเทศไทย. คนวนท 17

พฤศจกายน 2552 จาก http://www.egat.co.th/re/egat_pv/egatpv.htm

กตชย รตนะ. 2545. ยทธศาสตรเชงรกเพอการจดการพนทแนวกนชน. ใน เอกสารประกอบการ

ฝกอบรม หลกสตรยทธศาสตรเชงรกเพอการจดการพนทแนวกนชน. กรงเทพฯ:

สานกสงเสรมการปลกปา กรมปาไม. หนา 5-9.

คงศกด คมราษ. 2549. นโยบายของภาครฐในการสนบสนนการใชกาซธรรมชาตในยานพาหนะ

เพอทดแทนนามนเชอเพลงในอนาคต. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

คนงนตย วนนตย และศรพร เอยมพรอม. 2552. การศกษาตามอธยาศยในระดบชมชน กรณศกษา

: การจดการพลงงานชมชนแบบบรณาการดวยวถแหงความพอเพยง ชมชนบานรอง

ปลายนา ม. ๑๑ ต.บวสล อ.แมลาว จ.เชยงราย. เชยงราย: สถาบนพฒนาการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยภาคเหนอ.

โครงการกอสรางและตดตงระบบผลตไฟฟาจากพลงงานลมและแสงอาทตย . ม.ป.ป.. วารสาร

สานกงานเมองพทยา สาขาเกาะลาน. วารสารเผยแพร: 27-28

จตพร หลาใจ. 2550. กระบวนการเรยกรองสทธการจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนในพนท

ลมนาฝาง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. จาลอง โพธบญ. 2545. ความเขมแขงของชมชนในการจดการสงแวดลอม. วารสารพฒนบรหาร

ศาสตร. 42 (ตลาคม-ธนวาคม): 471-510.

จาลอง โพธบญ. 2551. ISO 14001 ระบบการจดการสงแวดลอม. กรงเทพฯ: ทพเนตรการพมพ. จราย อศรางกร ณ อยธยา. 2550. แนวความคดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. ใน เอกสาร

ประกอบการสมมนาวชาการประจาป 2550 เศรษฐกจพอเพยง : จากปรชญาสการปฏบต

วนท 27 มนาคม 2550. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. หนา 2-3.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนวยวจยเทคโนโลยทเหมาะสมเพอการพฒนาชนบท. 2529. รปแบบ

การจดหาพลงงานใหแกชมชนขนาดเลกในชนบท เพอประโยชนในการผลตทาง

การเกษตรและอตสาหกรรมยอม. กรงเทพฯ: หนวยวจยเทคโนโลยทเหมาะสมเพอการพฒนาชนบท จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

139

ฉววรรณ ยอดอนทร. 2551. การจดการปาชมชนอยางยงยนกรณศกษา : ปาชมชนหนองเสมด ต.

กระหาด อ.จอมพระ จ.สรนทร. สารนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ชชวาลย ทองดเลศ. 2547. การเสวนาเรองอานาจชมชนทองถนกบสทธการจดการนาทสรางการ

แบงปนอยางเปนธรรมและเทาเทยม. คนวนท 8 สงหาคม 2552 จาก http://www.newspnn.com

ชยอนนต สมทวณช. 2541. ประชารฐกบการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: บรษทสขมและบตรจากด.

ณพงศ นพเกต. 2552 (19 สงหาคม). กาซชวภาพชมชน : ชมชนทย งยนบนความมนคงทางพลงงาน.

สยามรฐ. คนวนท 21 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.siamrath.co.th/

ณฏฐพงศ ทองภกด. 2550ก. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง : ความเปนมาและความหมาย.

วารสารพฒนบรหารศาสตร. 47 (มกราคม-มนาคม): 1-24.

ณฏฐพงศ ทองภกด. 2550ข. องคประกอบของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. ใน เอกสาร

ประกอบการสมมนาวชาการประจาป 2550 เศรษฐกจพอเพยง: จากปรชญาสการปฏบต

วนท 27 มนาคม 2550. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. หนา 3-4.

ดวงพกตรา ไชยพงษ. 2551. (8 มกราคม). กงหนลมผลตไฟฟาทางรอดของไทยฝาวกฤตราคานามน. สยามรฐ: หนาพเศษ.

ทวทอง หงษววฒน. 2527. การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: ศกดโสภาการพมพ ทวศกด เทพสนทร. 2546. ความตระหนกถงความสาคญของการใหบรการของพนกงานกภยการทาง

พเศษแหงประเทศไทย. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ทศพนธ นรทศน. 2551. พลงงานชมชน. คนวนท 14 มกราคม 2552 จาก http://www.thaingo.org

เทศบาลนครระยอง. 2551. ขอมลทวไปแหลมรงเรอง. คนวนท 14 มถนายน 2552 จาก www.rayongcity.net

นเรศ สงเคราะหสข. 2541. จากแนวคดสปฏบตการ : เสยวหนงของประสบการณการพฒนาแบบ

มสวนรวมบนพนทสง. เชยงใหม: สานกงานพฒนาทสงไทย-เยอรมน.

นฤมล กนกสงห. 2544. ผลของการจดการ ดานความตองการไฟฟาในครวเรอนชนบทตอการเลอก

ขนาดระบบผลตไฟฟา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. นวดล เหลาศรพจน. 2551. (7 เมษายน). เซลลเชอเพลงกบเสนทางการพฒนาและอนาคต. โพสต

ทเดย: B4.

140

นนทนา คชเสน และคณะ. 2547. การประเมนผลระบบผลตไฟฟาดวยเซลลแสงอาทตยเชงบรณาการ – กรณศกษาโครงการจดตงระบบในโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน . วารสาร

วจยพลงงาน. 1 (มกราคม-ธนวาคม): 21-35.

นาฏฤทย นยมไทย. 2547. การจดทาแผนสงแวดลอมชมชนแบบประชาชนมสวนรวมเพอการ

พฒนาทยงยนของชมชนบานออน หมท 14 เขตเทศบาลสนกาแพง อาเภอสนกาแพง

จงหวดเชยงใหม. การคนควาอสระ มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. บณฑต เอออาภรณ. 2548. แผนยทธศาสตรพลงงานระดบจงหวด : กรณศกษาจงหวด

นครราชสมา. ใน การประชมวชาการพลงงานระดบชาต เรองประสทธภาพพลงงาน

และการประยกตใชพลงงานทดแทน วนท 24 พฤษภาคม 2548. กรงเทพฯ:

สถาบนวจยพลงงาน จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 1-21

บญชม ศรสะอาด. 2535. การวจยเบองตน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน.

บญธรรม กจปรดาบรสทธ. 2537. เทคนคการสรางเครองมอรวบรวมขอมลสาหรบการวจย.

กรงเทพฯ: บ.บ.พบลชชง.

ประทป ชวยเกด. 2551. การจดการคณคาเพอการอนรกษพลงงานและสงแวดลอม. วารสาร

พลงงาน. 9 (มกราคม-ธนวาคม): 65-76.

ประภาเพญ สวรรณ. 2526. ทศนคตการจดและการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนามย. พมพครงท2.

กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

ประภาศ บญยนด. 2536. ความตระหนกในการกาหนด และนาแผนพฒนาอาเภอมาปฏบตของ

นายอาเภอ. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ปทมา ศรธญญา. 2549. โครงการงานรวบรวมองคความรและสรางระบบตนแบบ. แบบเสนอโครงการวจย สถาบนถายทอดเทคโนโลยสชมชน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา.

พรเทพ บณยะผลก. 2548. ความตระหนกของประชาชนตอปญหาคณภาพนาคลองบางใหญ ศกษา

กรณเขตเทศบาลนครภเกต. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พพฒน นนทนาธรณ และคณะ. 2550. โครงการวจยเชงบรณาการเพอศกษาโครงสรางระบบ

พลงงานทางเลอกทเหมาะสมสาหรบประเทศไทย. กรงเทพฯ: สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

ไพรตน เตชะรนทร. 2527. นโยบายและกลวธในการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการ

พฒนาปจจบน ในการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: ศกดโสภาการพมพ.

141

ฟารดา บนลาเตะ. 2552. บทบาทสตรในการสรางทนทางสงคมและลดความยากจนในชมชนผม

รายไดนอย: กรณศกษาชมชนเจรญชยนมตใหม ชมชนคลองลานน และชมชนเพชรคลอง

จน กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

มหาวทยาลยเชยงใหม. สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 2552. ฐานขอมล

พลงงานความรอนใตพภพ. คนวนท 20 พฤศจกายน 2552. จาก http://teenet.chiangmai.ac/sci//intro01.php

มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม. 2550. ศกยภาพในการผลตกาซชวภาพ. คนวนท 21 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.efe.or.th/

มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม. 2551. มาตรการดานพลงงานเสนอตอนายกรฐมนตร. คนวนท 5

มถนายน 2552 จาก http://www.efe.or.th

ยรรยงศ อมพวา. 2550. ยทธศาสตรการพลงงานแหงชาตเพอการพฒนาอยางยงยนของประเทศไทย.

กรงเทพฯ: สานกงานเลขาธการวฒสภา.

รฐฐาน ฤทธเกรกไกร. 2546. การจดระบบการจดการพลงงาน. คนวนท 20 พฤษภาคม 2552 จาก http://www.teenet.chiangmai.ac.th

วรากร ฟองกระจาย. 2549. ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดการปาชมชนในพนทจงหวด

เชยงใหม. การคนควาอสระ มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. วจตรา ชสกล. 2551. พลงงานยงยนชมชนเปนสข. คนวนท 20 พฤษภาคม 2552 จาก

http://www.netsurin.org

วชย วงศใหญ. 2523. พฒนาหลกสตรและการสอนมตใหม. กรงเทพฯ: รงเรอง.

วสาขา ภจนดา. 2552. การประยกตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการจดการพลงงานในระดบชมชน. วารสารการจดการสงแวดลอม. 5 (กรกฎาคม-ธนวาคม): 26-48.

วระชน ขาวผอง. 2551. ความร การมสวนรวม และความตระหนกตอระบบการจดการสงแวดลอม

ของพนกงานในองคกรทไดรบการรบรองมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม (ISO

14001) : ศกษากรณบรษทจนทบรซฟดส จากด และบรษทจนทบรโฟรเซนฟด จากด.

ภาคนพนธ คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ศวพงศ จารสพนธ และคณะ. 2550. การพฒนาโจทยวจยและขอเสนอโครงการวจยเรองพลงงาน

ทางเลอกเพอการพงพาตนเองในชมชน. ม.ป.ท.: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

ศนยการอตสาหกรรมปองกนประเทศและพลงทหาร. 2550. พลงงานถานหน. คนวนท 21

พฤศจกายน 2552 จาก http://www1.mod.go.th/opsd/diecweb/html/km01.htm

142

สถาบนนวตกรรมวชรจนทร. 2551. การพฒนาทยงยน. คนวนท 4 กรกฎาคม 2551 จาก http://www.tiger.co.th

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง. 2550. พระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. ใน เอกสาร

ประกอบการสมมนาวชาการประจาป 2550 เศรษฐกจพอเพยง : จากปรชญา สการ

ปฏบต วนท 27 มนาคม 2550. กรงเทพฯ: ศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. หนา 1-2.

สถาบนพฒนาองคกรชมชน. 2552. โครงการบานมนคงพลงงาน. คนวนท 14 กรกฎาคม 2552

จาก http://codi.or.th

สบพนธ ชตานนท. 2549. เศรษฐกจเพยงพอ “สการพฒนาอยางยงยน”. คนวนท 3 เมษายน 2552

จาก http://opens.dpt.go.th

สมชาย สมานตระกล. 2548. ประวตศาสตรและวฒนธรรมชมชนแผนดนทองคอยรกตกวา. คนวนท 21 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.culture.go.th/research/bangkok/48_8.html

สมพร แสงชย. 2545. สงแวดลอม : อดมการณ การเมอง และการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ:

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สมหมาย วนสอน. 2522. เจตคตและพฤตกรรม. เอกสารประกอบการบรรยายวชาการสรางและพฒนาหลกสตรประถมศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล.

สมาคมนวเคลยรแหงประเทศไทย. 2551. การเตบโตของพลงงานนวเคลยรในเอเชย. คนวนท 21

พฤศจกายน 2552 จาก http://www.nst.or.th/article/article5001/article5001j.htm

สมพนธ เสยงเสนาะ. 2541. พฤตกรรมการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนในครวเรอนของ

ประชาชนในเขตพนทรบผดชอบของศนยพฒนาและเผยแพรพลงงานของศนย

ราชบร. ภาคนพนธสานกพฒนาบณฑตศกษา สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สานตย บญช. 2525. การพฒนาชมชน : การมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพฯ: คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (อดสาเนา)

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2545. แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 9. คนวนท 3 ธนวาคม 2552 จาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=91

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2548. เศรษฐกจพอเพยงคออะไร.

ม.ป.ท.: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (อดสาเนา)

143

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2550. แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 10. คนวนท 18 พฤศจกายน 2552 จาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=139

สานกงานเมองพทยา สาขาเกาะลาน. 2552. ขอมลทวไปเกาะลาน. คนวนท 14 มกราคม 2552 จาก http://www.pattaya.go.th

สานกทะเบยนเมองพทยา. 2550. ขอมลสถตประชากร. คนวนท 14 มกราคม 2552 จาก http://www.pattaya.go.th

สานกเลขาธการคณะรฐมนตร. 2551. คาแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร รฐบาล นายอภสทธ เวช

ชาชวะ นายกรฐมนตร วนท 29 ธนวาคม. กรงเทพฯ: สานกพมพคณะมนตรและราชกจจานเบกษา.

สพตรา ถนอมวงค. 2550. ความตระหนกตอการจดการขยะของผอยอาศยบรเวณรมคลองรงสต

ประยรศกด ศกษากรณ ตาบลบงยโถ อาเภอธญบร จงหวดปทมธาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สรชาต จงจตต. 2550. แนวทางการพฒนาเครอขายการเรยนรเพอพลงงานทางเลอกของชมชน .

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวมล ตรกานนท. 2549. ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร : แนวทางสการปฏบต. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อคน รพพฒน, ม.ร.ว.. 2531. ปญหาการพฒนาชนบท บทเรยนจากกรณยกกระบตร โครงการพฒนา

ชนบทลมนาแมกลอง. ขอนแกน: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน.

องคการบรหารสวนตาบลเกาะศรบอยา. 2551. ขอมลหมบาน. คนวนท 15 สงหาคม 2552. จาก http://www.kohsriboya.go.th/

อดศร ศกดสง และคณะ. 2547. วถและพลงของชมชนในอาเภอปาพยอม จงหวดพทลง: การศกษา

เบองตน. รายงานการวจย มหาวทยาลยทกษณ.

อนบตร สงาราศ และคณะ. 2547. พลงงานยงยน..ทางออกจากวกฤตพลงงาน เราชวยกนได.

เครอขายนโยบายพลงงานและอตสาหกรรม แผนงาน HPP-HIA กระทรวงสาธารณสข และกลมพลงไท. นนทบร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.

อจฉร นาคะเสถยร. 2547. การจดการปญหาสงแวดลอมดานการใชพลงงานในเขตเทศบาลนคร

เชยงใหม. การคนควาอสระ มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. อาไพ หรคณารกษ. 2550. การศกษาเพอการพฒนาทยงยนในบรบทไทย. กรงเทพฯ: สถาบน

สงแวดลอมไทย.

144

โอภาส นามนคร. 2550. ความตระหนกของประชาชนตอการอนรกษทรพยากรปาไม ศกษากรณ

ตาบลไมยา อาเภอพญาเมงราย จงหวดเชยงราย. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

Ali, M. Eeshad. 2002. Energy Consumption Pattern in Rural Bangladesh-the Opportunity

for New Zealand a Household Survey. New Zealand: Massey University.

Canada Mortgage and Housing. 2000. Community Energy Management. Canada: Torrie

Smith Associates lnc.

Greacen, Chris. 2003. Small is pitiful: Micro-hydroelectricity and the Politics of Rural

Electricity Provision in Thailand. Thailand: Politics of the Commons: Articulating

Development and Strengthening Local Practices.

Howell, Mark; Alfstad, Thomas; Cross, Nicola; Jeftha, Linsey and Goldstein, Gary. 2002. Rural

Energy Modeling. South Africa: Energy Research Institute University of Cape town.

International Atomic Energy Agency. 2009. Nuclear Power Plants Information. Retrieved

November 22, 2009 from: http://www.iaea.org/cgi-bin/db.page.pl/pris.reaopucct.htm

Prapassasara Nilagupta. 1999. Modeling Future Demand for Resources : A Study of Residential

Electricity Usage in Thailand. Doctoral dissertation, Michigan State University.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ

แบบสอบถามชดท…………………… ชมชน....................................................

แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ “รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน”

คาชแจง แบบสอบถามฉบบนเปนสวนหนงของการทาวทยานพนธ ของนกศกษาหลกสตรการจดการสงแวดลอม คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร เรอง “รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน” โดยมจดมงหมายเพอศกษารปแบบของการจดการพลงงานภายในชมชนทวทงประเทศทมการใชพลงงานทางเลอก พลงงานทดแทนและการจดการพลงงานภายในชมชน เพอนาไปนาเสนอรปแบบในการจดการพลงงานชมชนทเหมาะสม โดยแบบสอบถามไดแบงออกเปน 6 สวน จานวน 7 หนา ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 ขอมลความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษพลงงาน สวนท 3 ขอมลเกยวกบความตระหนกถงปญหาพลงงาน

สวนท 4 ขอมลเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงาน สวนท 5 ขอมลความเหนเกยวกบความสอดคลองของการจดการพลงงานกบชมชน

สวนท 6 ขอเสนอแนะ

ขอความกรณาทานตอบแบบสอบถามทกขอใหตรงกบความเปนจรงตามความคดเหนของทานมากทสด คาตอบของทานจะถอเปนความลบ และไมมผลกระทบใดๆกบตวทาน

ขอขอบพระคณในการตอบแบบสอบถาม นางสาวศราพร ไกรยะปกษ

นกศกษาปรญญาโท หลกสตรการจดการสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (NIDA)

148

สวนท 1 : ขอมลทวไป คาชแจง : โปรดตอบคาถามในชองวาง และใหทาเครองหมาย หนา ทตรงกบความคดเหนของทานมากทสดเพยงขอเดยว

1. เพศ ชาย หญง 2. อาย …………………………………ป

3. ระดบการศกษาสงสด

ไมไดรบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา/ปวช. อนปรญญา/ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร อนๆ(ระบ)….........

4. อาชพหลกของทาน เกษตรกรรม คาขาย รบจาง รบราชการ ผประกอบการประมง รฐวสาหกจ

อนๆ(ระบ)…...........................

5. ระยะเวลาททานอาศยอยทชมชนแหงน ตากวา 10 ป 11- 20 ป 21-30 ป มากกวา 30 ปขนไป

6. สถานภาพของทานในชมชน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ประธานชมชน รองประธานชมชน กรรมการชมชน ประชาชนทวไป อนๆ(ระบ)….........

7. กอนการนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงาน (ลม,แสงอาทตย,เตาประสทธภาพสง,ไบโอดเซลล,กาซชวภาพ ฯลฯ) ทานใชพลงงานจากแหลงใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

เครองปนไฟ แบตเตอร กาซหงตม LPG เตาถาน ตะเกยงนามน ไบโอดเซล อนๆ(ระบ)….........

8. หลงการนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงาน (ลม,แสงอาทตย,เตาประสทธภาพสง,ไบโอดเซลล,กาซชวภาพ ฯลฯ) ทานใชพลงงานจากแหลงใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

เครองปนไฟ พลงงานลม พลงงานแสงอาทตย กาซหงตม LPG เตาถาน เตาถาน ซปเปอรองโล ไบโอดเซล กาซชวภาพ อนๆ(ระบ)….........

149

9. พลงงานทใชในครวเรอนปจจบนมความพอเพยงหรอไม มความพอเพยง ไมพอเพยง เหตผล................................................................

10. หลงจากมการนาเอาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงาน (ลม,แสงอาทตย,เตาประสทธภาพสง,ไบโอดเซลล,กาซชวภาพ ฯลฯ)มาใชในชมชนมผลกระทบกบตวทานในดานใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ไมมผลใดๆ เลย มการเปลยนแปลงเรองคาใชจายทเกยวกบพลงงาน

การดาเนนชวตประจาวนเปลยนแปลงไป สงแวดลอมในชมชนเปลยนแปลง

พฤตกรรมการใชพลงงานของคนในชมชนเปลยนแปลงไป อนๆ (ระบ)….................................................

11. กอนมการนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงาน (ลม,แสงอาทตย,เตาประสทธภาพสง,ไบโอดเซลล,กาซชวภาพ ฯลฯ) มาใชในชมชน ทานมรายจายเกยวกบพลงงานโดยเฉลยตอเดอนประมาณเทาใด

นอยกวา 500 บาท 501-1,000 บาท 1,001-1,500 บาท 1,501-2,000 2,001-2,500 บาท มากกวา 2,500 บาท

12. หลงจากมการนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงาน (ลม,แสงอาทตย,เตาประสทธภาพสง,ไบโอดเซลล,กาซชวภาพ ฯลฯ)มาใชในชมชน แนวโนมรายจายเกยวกบพลงงานของทานเปนอยางไร

ลดลง .......................บาท/เดอน เพราะ........................... เพมขน .....................บาท/เดอน เพราะ........................... เทาเดม เพราะ........................

13. ทานมวธประหยดพลงงานในครวเรอนอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ไมมการประหยดพลงงานใดๆเลย ปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงาน เลอกใชเครองใชไฟฟาทไดมาตรฐานมฉลากประหยดพลงงาน เลอกใชเครองใชไฟฟาทเหมาะกบจานวนสมาชกในครอบครว

ดแลรกษาและทาความสะอาดเครองใชไฟฟาเปนประจาเพอประสทธภาพการทางานทด อนๆ ระบ.................................................................................

150

สวนท 2 : ขอมลความรความเขาใจเกยวกบเรองพลงงานและการอนรกษ คาชแจง : โปรดทาเครองหมายในชองททานคดวาเหมาะสม

ประเดน ใช ไมใช

พลงงาน 1. พลงงานนามน และกาซธรรมชาตยงคงมจานวนไมพอทจะสามารถใชไดอกหลายรอยปขางหนา

2. พลงงานทใชในประเทศในปจจบนเกอบทงหมดมาจากการนาเขาจากตางประเทศ 3. ความตองการพลงงานในอนาคตมแนวโนมเพมขน 4. พลงงานลม แสงอาทตย ความรอนใตพภพ จดเปนพลงงานหมนเวยน (Renewable energy)

การอนรกษและการประหยดพลงงาน 1. การเปด-ปด ตเยนบอยๆจะทาใหตเยนใชไฟฟาเปลองมากขน 2. ในการรดผาหากพรมนาใหเปยกชม จะทาใหใชไฟเพมขน 3. หลอดผอมจะใหความสวางดกวาหลอดไสชนดทวไป 4.การเปดฝาหมอหงขาวขณะทขาวยงไมสกจะทาใหสนเปลองไฟฟามากขน สวนท 3: ขอมลเกยวกบระดบความตระหนกถงปญหาพลงงาน คาชแจง : โปรดทาเครองหมายในชองททานคดวาเหมาะสม

โดย 5 หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานมากทสด 4 หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานมาก 3 หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานปานกลาง 2 หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานนอย 1 หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานนอยทสด

คาถาม ระดบความคดเหน

5 4 3 2 1

1. ทานคดวาทานตองมสวนรวมรบผดชอบตอการแกปญหาการขาดแคลนพลงงานของคนในชมชน

2 ทานเหนดวยวาปญหาความขาดแคลนพลงงานของคนในชมชนมแนวโนมทจะมปญหาเพมขนจงตองหาสาเหตและแนวทางการแกไขปญหา

3 ทานใหความสาคญตอการดาเนนการจดการประชาสมพนธใหคนในชมชนประหยดพลงงาน

151

คาถาม ระดบความคดเหน

5 4 3 2 1

4 ทานเหนวาปญหาพลงงานทขาดแคลนนนเปนปญหาของคนทงชมชน 5 ทานตดตามขาวสารเกยวกบเรองพลงงานอยเสมอ 6 ทานคดวาการใชพลงงานอยางฟมเฟอยของคนในชมชนไมไดเกดผลกระทบตอตวทาน

7 ทานคดวาความขาดแคลนพลงงานสามารถแกไขไดดวยบคคลทมอานาจในชมชนเพยงกลมเดยว

8 ทานคดวาการใชพลงงานอยางประหยดไมไดเปนการแกไขปญหาพลงงานของชมชน

9 ทานคดวาการเลอกใชเครองใชไฟฟาทมฉลากเบอร 5 ไมสามารถชวยประหยดไฟในครวเรอนได

10 ทานไมรสกกงวลถงสถานการณความตองการพลงงานของคนในชมชนทเพมขน

สวนท 4 : ขอมลเกยวกบระดบการมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน คาชแจง : โปรดทาเครองหมายในชองททานคดวาเหมาะสม โดย 5 = ระดบการมสวนรวมมากทสด 4 = ระดบการมสวนรวมมาก 3 = ระดบการมสวนรวมปานกลาง 2 = ระดบการมสวนรวมนอย 1 = ระดบการมสวนรวมนอยทสด

ลกษณะการมสวนรวม ระดบคะแนน

5 4 3 2 1

1.การรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาพลงงานในชมชน 1.1 รวมแสดงความคดเหนเกยวกบปญหาพลงงานในชมชน 1.2 ใหความสะดวกเจาหนาทในการหาสาเหตของปญหาพลงงาน 1.3 รวมประสานกบบคล/หนวยงานทเกยวของในการศกษาปญหา

2. การรวมวางแผนงานกจกรรมพลงงานในชมชน 2.1 แสดงความคดเหนในการวางแผนจดการปญหาพลงงาน

2.2 การประสานงานกบบคคล/หนวยงานทเกยวของในการวางแผนการจดการพลงงาน

2.3 การอานวยความสะดวกและใหความชวยเหลอดานตางๆในขณะเจาหนาทจดทาแผนพลงงาน

152

ลกษณะการมสวนรวม ระดบคะแนน

5 4 3 2 1

3.การรวมปฏบตการตามแผนงานพลงงานในชมชนทวางไว 3.1 รวมเผยแพรประชาสมพนธเกยวกบแผนการจดการพลงงาน 3.2 การใหความรเพอนบานเกยวกบการประหยดพลงงาน 3.3 ปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทเรองพลงงาน

4. การตดตามประเมนผลการดาเนนงานจดการพลงงานในชมชน 4.1 การตดตามการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนการจดการพลงงานท

วางไว

4.2 การรวมตอบคาถาม ชแจงรายละเอยดกจกรรมเกยวกบพลงงานทไดดาเนนไป

4.3 การรวมประสานงานกบบคคล/หนวยงานทเกยวของในการตดตามประเมนผล

สวนท 5 : ขอมลความเหนเกยวกบความสอดคลองของการจดการพลงงานกบวถวฒนธรรมชมชน คาชแจง : โปรดทาเครองหมายในชองททานคดวาเหมาะสม

ประเดน ใช ไมใช

ดานศกยภาพพนทและชมชน 1. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนมความเหมาะสมกบลกษณะพนทของชมชน

2. การเลอกใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกดมลภาวะนอยลง

3. คนในชมชนมความรความสามารถไมเพยงพอในการดแล บารงรกษา อปกรณเกยวกบพลงงาน เชน ตวสงสญญานไฟ อปกรณตอพวง เองได

4. ผนาชมชนไมสามารถประสานงานและประชาสมพนธเกยวกบการดแลรกษา และประหยดพลงงานระหวางหนวยงานกบชมชนไดอยางมประสทธภาพ

ดานความตองการและการดาเนนชวตของชมชน 1. การใช พลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนตอบสนองความตองการดานพลงงานของคนสวนใหญในชมชน

2. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนและการจดการพลงงานกอใหเกดการประหยดคาใชจายเกยวกบพลงงาน

3. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนกอใหเกด ความยงยากในการใชพลงงาน เชน มอปกรณทซบซอน ตองการการบารงรกษา ทมากขน

153

ประเดน ใช ไมใช

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตดงเดม ไปในทางทแยลง

ดานการประกอบอาชพของชมชน 1.จากการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหประชาชนมอาชพเพมมากขน

2. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชนทาใหคนในชมชนไดปรมาณงาน/คน/วน มากขน

3. การนาพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานมาใชในชมชน ทาใหคนในชมชนทางานในชมชนมากขน ไมตองพยพไปทางานตางถน

4. การใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานในชมชนทาใหมอปสรรคกบการ ประกอบอาชพ

สวนท 6 : ขอมลเกยวกบความคดเหนและขอเสนอแนะในการจดการพลงงานภายในชมชน

1. ปจจบนทานมปญหาในการใชพลงงานในชมชนอยางไรบาง และไดรบการแกไขอยางไร ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ทานยงตองการความชวยเหลอจากหนวยงานของรฐ หรอหนวยงานอนๆ อกหรอไม และอยางไร ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ทานพงพอใจกบการจดการพลงงานในชมชนขณะนหรอไม อยางไร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ขอบคณทกทานทสละเวลาในการตอบ

ภาคผนวก ข

แบบสมภาษณเชงลก

แบบสมภาษณเชงลก “รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน” สาหรบ นกวชาการ ผเชยวชาญดานการจดการพลงงานชมชน

วนทสมภาษณ……………เวลาสมภาษณ……………

สถานท ……..…………ผสมภาษณ………………..

1. ขอมลสวนบคคลผใหสมภาษณ 1.1 ชอ-นามสกล....................................................................................

1.2 ตาแหนง...........................................................................................

2. สถานการณพลงงาน 2.1 ตงแตอดตจนถงปจจบนสถานการณพลงงานและแนวโนมพลงงานเปนอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2.2 มโครงการเกยวกบพลงงานลกษณะใดบางทนาไปประยกตใชในชมชน และมแนวโนมของผลสาเรจเปนอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2.3 ในปจจบนประชาชนในชมชนบทหรอชมชนเมองทมโครงการเกยวกบพลงงานมการเรยกรอง รองขอ สงใดทเกยวของกบพลงงานอกบาง และหนวยงานราชการมการจดการอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

156

3. การจดการพลงงานหนวยงานรฐ 3.1 ทางหนวยงานของทานไดเขาไปดแลเรองการจดการพลงงานภายในชมชน หรอมอบหมายใหหนวยงานใด เขาไปดแลหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.2 หนวยงานของทานมการกาหนดนโยบาย หรอแผน ทเกยวของกบพลงงานเพอเขาไปจดการพลงงานภายในชมชนโดยเฉพาะชมชนแหลมรงเรอง หรอมการจดหาพลงงานทดแทนหรอไมอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.3 หนวยงานของทานมการจดสรรงบประมาณ และบคลากรเพอจดการพลงงานในชมชน จดหา แหลงพลงงาน หรอรณรงคเรองประหยดพลงงานโดยเฉพาะหรอไมอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.4 มมาตรการตดตามตรวจสอบหรอประเมนผลการดาเนนการหรอไมอยางไร และใครเปน ผรบผดชอบ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.5 การจดการพลงงานในชมชน ปจจบนมความสอดคลองวถของชมชนในดาน ศกยภาพของพนทและชมชน ความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และดานการประกอบอาชพของชมชนหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

157

3.6 ในภาพรวมทานคดวาการจดการพลงงานภายในชมชน มจดเดน จดดอย หรอควรมทศทางการจดการพลงงานภายในชมชนตอไปอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. ความคดเหนและขอเสนอแนะ

4.1 ทานคดวาอะไรเปนสงสาคญททาใหการดาเนนการจดการพลงงานชมชนประสบความสาเรจ ……………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4.2 ขอเสนอแนะแนวทางการจดการพลงงานภายในชมชน ……………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

แบบสมภาษณเชงลก “รปแบบทเหมาะสมในการจดการพลงงานชมชน”

สาหรบ ผนาชมชน

วนทสมภาษณ……………เวลาสมภาษณ…………… สถานท ……..…………ผสมภาษณ………………..

1. ขอมลสวนบคคลผใหสมภาษณ 1.1 ชอ-นามสกล.................................................................................... 1.2 ตาแหนง...........................................................................................

2. สถานการณพลงงานของชมชน 2.1 ตงแตอดตจนถงปจจบนประชาชนในชมชนของทานใชพลงงานจากแหลงใดบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2.2 ปจจบนภายในชมชนมปรมาณการใชไฟฟาเทาใด และมแนวโนมความตองการใชไฟฟา และเชอเพลงอนๆ อยางไรในอนาคต ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2.3 ปจจบนในชมชนของทานมการใชพลงงานทางเลอกหรออปกรณประหยดพลงงานอนๆ หรอไมใชในกจกรรมใดบาง และพลงงานทางเลอกเหลานนมาจากแหลงใด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

159

2.4 ในปจบนประชาชนสวนใหญในชมชนของทานประกอบอาชพใด และพลงงานมความเพยงพอตอความตองการของชมชนและสงเสรมการประกอบอาชพนนๆหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. การจดการพลงงานของชมชน 3.1 ชมชนมแผนการจดการ รายรบ รายจาย การจดตงคณะกรรมการ การบรหารจดการในการจด

การพลงงานเกยวกบพลงงานของชมชน ในรปแบบใด และอยางไร …………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.2 ภายในชมชนของทานมนโยบาย มาตรการ และโครงการการรณรงคการใชพลงงานอยางประหยด หรอไม อยางไรและมปญหาในการดาเนนงานอยางไรบางในปจจบน

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.3 ในชมชนมปญหาเรองพลงงาน แหลงพลงงานหรอการใชพลงงาน หรอไม อยางไร …………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.4 มเจาหนาทของรฐ เจาหนาทของทางจงหวด เจาหนาทของทางเทศบาล หรอเขต เขามาดแลใหความชวยเหลอในการจดการพลงงานบางหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

160

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.5 หากเกดปญหาทางเทคนค อปกรณ ทานมวธแกไขอยางไร หรอแจงหนวยงานใด

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.6 การจดการพลงงานในชมชนปจจบนมความสอดคลองกบวถชวตของชมชนในดานศกยภาพของพนทและชมชน ความตองการและการดาเนนชวตของชมชน และดานการประกอบอาชพของชมชนหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการพลงงานภายในชมชน 4.1 ประชาชนในชมชนมสวนรวมในการจดการพลงงานภายในชมชนอยางไร เชน ออกความคดเหนในการจดการพลงงาน ใหความรวมมอในการจดการพลงงาน

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4.2 ในขนตอนการจดการพลงงาน คอ การหาสาเหตของปญหา การรวมวางแผน การปฏบตตามแผน และการตดตามประเมนผล ประชาชนเขามามสวนรวมในขนตอนใดมากทสด และมสวนรวมอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

161

4.3 ปญหาและอปสรรคในการเขามามสวนรวมของประชาชนในชมชนในการจดการพลงงาน คออะไร และทานจะมขอเสนอแนะเพอแกปญหาและอปสรรคนนๆอยางไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4.4 แนวทางการเพมระดบการมสวนรวมในการจดการพลงงานของชมชนควรทาอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4.5 ทานคดวาการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการพลงงานมผลตอความสาเรจในการจดการพลงงานภายในชมชนหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. ความคดเหนและขอเสนอแนะ 5.1 ทานคดวาอะไรเปนสงสาคญในการดาเนนการจดการพลงงานชมชน …………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5.2 ขอเสนอแนะแนวทางการจดการพลงงานภายในชมชน …………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ภาคผนวก ค

การผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนและดชนชวดดานพลงงาน

การผลตไฟฟาโดยพลงงานหมนเวยนและระบบความรอนรวม มาตรการสนบสนนผานผผลตไฟฟารายเลก (Small Power Producer : SPP) และผผลตไฟฟารายเลกมาก (Very Small Power Producer : VSPP) นบตงแตป 2535 ทมการเปดรบซอไฟฟาจากเอกชนรายเลกจนถง ตลาคม 2551 ม SPP ทเสนอขายไฟฟาเขาระบบ กาลงการผลตไฟฟารวม 3,887 เมกะวตต ปรมาณการขายไฟฟาเขาระบบ 2,286 เมกะวตต โดยเปนโรงไฟฟาทใชพลงงานหมนเวยนหรอเชอเพลงผสม กาลงการผลตรวม 1,165 เมกะวตต ปรมาณไฟฟาทขาย 615 เมกะวตต สวน VSPP ทจาหนายไฟฟาแลว มปรมาณการขายไฟฟา 226 เมกะวตต ณ สนเดอน ตลาคม 2551 การไฟฟาไดรบขอเสนอโครงการ VSPP ใหม ทงหมด 210 โครงการ (พลงงานหมนเวยน 205โครงการ) ปรมาณไฟฟาทเสนอขาย รวม 576 เมกะวตต (พลงงานหมนเวยน 556 เมกะวตต) และเมอรวมปรมาณการเสนอขายจาก SPP พลงงานหมนเวยน 7 โครงการ จะไดปรมาณไฟฟาเสนอขายรวมถง 911 เมกะวตต นอกจากนนรฐยงไดอนมตการรบซอไฟฟาจากโครงการ SPP ทเปนระบบผลตไฟฟาและไอน ารวมกนอก 19 โครงการ ปรมาณไฟฟาทจายเขาระบบรวม 1,584 เมกะวตต ซงทาใหมกาลงการผลตไฟฟาจาจากพลงงานหมนเวยน และจากระบบผลตความรอนรวมทเพมขนอกรวม 2,495 เมกะวตต

แหลงทมา: สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงพลงงาน, 2552

164

ดชนชวดดานพลงงานของประเทศไทย

Year 2003 2004 2005 2006 2007 2008e

GDP at 1998 Price (106 Baht) 3,468,16 3,688,189 3,855,11 4,052,006 4,237,95 4,380,26

Population (thousand) 63,080 61,974 62,418 62,829 63,304 66,148

Total Primary Energy Consumption 92,491 100,501 103,362 105,899 110,106 111,929

Final energy Demand (ktoe) 56,289 61,262 62,397 63,257 64,886 66,162

Electricity Generation (GWh) 118,408 127,511 134,798 141,919 147,026 151,601

%Growth ของ GDP 7.10 6.30 4.50 5.10 4.60 3.36

%Growth Total Primary Energy 7.70 8.66 2.85 2.45 2.58 1.66

%Growth Total Final Energy 6.20 8.80 1.90 1.40 2.58 1.97

Energy Intensity

Total Primary 0.0267 0.0272 0.0268 0.0261 0.026 0.0256

Final Energy 0.0162 0.0166 0.0162 0.0156 0.0156 0.0157

Final Energy Consumption per 0.89 0.99 1.00 1.01 1.04 1.04

Energy Elasticity

Total Primary Energy Supply

1.0845 1.3446 0.6333 0.4804 0.5609 0.4940

Final Energy Consumption

0.8732 1.3968 0.4222 0.2745 0.5609 0.5863

แหลงทมา: สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงพลงงาน, 2552

หมายเหต: ป2008 เปนขอมลประมาณการ

ประวตผเขยน

ชอ-นามสกล นางสาวศราพร ไกรยะปกษ ประวตการศกษา วทยาศาสตรบณฑต (วทยาศาสตรสงแวดลอม) มหาวทยาลยรามคาแหง 2547 ประวตการทางาน 2548-2548 นกวทยาศาสตรสงแวดลอม Sadesa (Thailand) Co.,Ltd. 2548-2550 Socio-Economist บรษท โปรเอน เทคโนโลย จากด (Pro-En Technologies, Ltd.)