การควบคุมอาหารและระดับนา้ตาลในเลือดในผูป้่วยเบาหวานมุสลิม...

ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรม การควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลม

ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด The Effect of Implementing Clinical Nursing Practice Guideline for Dietary Control

on Dietary Control Behavior and Blood Sugar Level in Muslim Patients With Uncontrolled Diabetes

ฮามดะ แวและ Hamedah Vaelaeh

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2560 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรม

การควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลม ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

The Effect of Implementing Clinical Nursing Practice Guideline for Dietary Control on Dietary Control Behavior and Blood Sugar Level

in Muslim Patients With Uncontrolled Diabetes

ฮามดะ แวและ Hamedah Vaelaeh

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2560 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวาน

มสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ผเขยน นางสาวฮามดะ แวและ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ .................................................................. ...................................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ขนษฐา นาคะ) ................................................…...….....กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) ................................................…...….....กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท) ................................................…...….....กรรมการ (ดร.รจนา วรยะสมบต) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) ............................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ.............................................…....... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ........................................................ (นางสาวฮามดะ แวและ) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ..................................................... (นางสาวฮามดะ แวและ) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอ พฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

ผเขยน นางสาวฮามดะ แวและ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การศกษานเปนการวจยกงทดลองแบบสองกลม วดผลกอนและหลงการทดลอง มวตถประสงค เพอศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ท าการศกษาทโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด จ านวน 60 ราย เปนกลมควบคม 30 ราย ไดรบการพยาบาลตามปกต กลมทดลอง 30 ราย ไดรบการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร การศกษานใชระยะเวลา 8 สปดาห เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก (1) แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร (2) คมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และ (3) แผนการสอนเกยวกบการสงเสรมการควบคมอาหาร เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก (1) แบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ (2) แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ผลการตรวจสอบความเทยง ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค เทากบ 0.80 และ (3) เครองตรวจระดบน าตาลในเลอด โดยท าการประเมนกอนเขารวมโปรแกรมและประเมนผลของโปรแกรมในสปดาหท 8 วเคราะหขอมลสวนบคคลและขอมลภาวะสขภาพ ดวยสถตเชงพรรณนาและสถตไคสแควร เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดกอนและหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร โดยใชสถตทค และระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตทอสระ

ผลการศกษาพบวา 1. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการ

(6)

ควบคมอาหารสงกวากอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

2. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารสงกวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

3. ระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาล

ในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารต ากวา

กอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทาง

สถต (p < .001)

4. ระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารต ากวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001)

การวจยครงน แสดงใหเหนวา การใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารสามารถสงเสรมใหผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดมพฤตกรรมการควบคมอาหารดขน จนสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได

(7)

Thesis Title The Effect of Implementing Clinical Nursing Practice Guideline for Dietary Control on Dietary Control Behavior and Blood Sugar Level in Muslim Patients With Uncontrolled Diabetes

Author Miss Hamedah Vaelaeh Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic Year 2016

ABSTRACT

This was a quasi-experimental study with a pre-post test two group design. The

objectives of this study were to evaluate the effect of implementing a clinical nursing practice

guideline for dietary control on dietary control behavior and blood sugar level in Muslim patients

with uncontrolled diabetes.

The study was conducted at Naradhiwasrajanagarindra hospital. 60 Muslim

patients who could not control their blood sugar were recruited. The control group (n = 30)

received usual nursing care, and the experimental group (n = 30) received the clinical nursing

practice guideline for dietary control. The duration of this study was 8 weeks. The materials and

methods of this study were: (1) Clinical nursing practice guideline for dietary control (2) Booklet

to promote dietary control for Muslim patients with uncontrolled blood sugar, and (3) Education

plan to promote dietary control. Data collection tools were: (1) Demographic and Health Data

Collection Form, (2) Dietary Control Behavior Questionnaire and (3) Blood Sugar Measurement

Tool. The reliability of the Dietary Control Behavior Questionnaire was verified by a Cronbach’s

alpha coefficient of 0.80. The demographic and health data were analyzed by descriptive statistics

and Chi-square. Mean score of the dietary control behavior and the blood sugar level before and

after implementing the clinical nursing practice guideline for dietary control were compared by

(8)

using Paired t test, and the experimental group and the control group were compared by using

Independent t-test.

The study results were as follows: 1. Mean score of dietary control behavior in the experimental group after receiving

the clinical nursing practice guideline for dietary control was significantly higher than before (p < .001)

2. Mean score of dietary control behavior in the experimental group after receiving the clinical nursing practice guideline for dietary control was statistically higher than those in the control group (p < .001)

3. Mean score of blood sugar level in the experimental group after receiving the clinical nursing practice guideline for dietary control was significantly lower than before (p < .001)

4. Mean score of blood sugar level in the experimental group after receiving the clinical nursing practice guideline for dietary control was statistically lower than those in the control group (p < .001)

The findings of this study indicated that implementing the clinical nursing practice guideline for dietary control could improve dietary control behavior and reduce blood sugar level in Muslim patients with uncontrolled diabetes.

(9)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงอยางสมบรณได ดวยความกรณาอยางสงและการ

ชวยเหลอทดยงจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ ทไดกรณาใหความร ใหแนวคด ใหค าแนะน า ใหค าปรกษา ชแนะ ตรวจสอบ ปรบปรงแกไขขอบกพรองตางๆดวยความเอาใจใสอยางดยง และยงคอยใหก าลงแกผวจยดวยดเสมอมา ผวจยรสกซาบซงในความกรณา จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน

ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานกรณาเสยสละเวลาอนมคาและใหความอนเคราะหตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย พรอมทงใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนอยางยง ขอขอบพระคณคณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธทกทานทกรณาเสนอแนวคดทเปนประโยชน ท าใหวทยานพนธมความถกตองและสมบรณยงขน นอกจากนขอขอบพระคณคณาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรทกทาน ทไดประสทธประสาทความรในระหวางการศกษา คอยใหค าแนะน าและใหก าลงใจเสมอมา

ขอขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร หวหนาพยาบาลและเจาหนาททเกยวของทกทานในการใหความชวยเหลอระหวางการศกษา เพอใหการศกษาในครงนเปนไปอยางราบรน

สดทายนขอขอบพระคณ มารดา พสาวและนองสาวทใหก าลงใจและสนบสนนดานการศกษามาตลอด จนกระทงวทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยด ผวจยหวงวา งานวจยฉบบนจะมประโยชนอยไมนอย จงขอมอบสวนดท งหมดนใหแกเหลาทกทานทไดเอยนามและผปวยโรคเบาหวานทกทาน

ฮามดะ แวและ

(10)

สารบญ

หนา บทคดยอ.................................................................................................................................. (5) ABSTRACT............................................................................................................................ (7) กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... (9) สารบญ……………………………………………………………………………………… (10) รายการตาราง........................................................................................................................... (13) รายการภาพประกอบ............................................................................................................... (15) บทท 1 บทน า....................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................... 1 วตถประสงคการวจย……........................................................................................ 5 ค าถามการวจย.......................................................................................................... 6 กรอบแนวคด............................................................................................................ 6 สมมตฐานการวจย.................................................................................................... 9 นยามศพท................................................................................................................ 9 ขอบเขตของการวจย................................................................................................. 10 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ.......................................................................…........... 11 บทท 2 วรรณคดทเกยวของ.................................................................................................. 12 แนวคดเกยวกบการควบคมโรคเบาหวาน........................................…..................... 13 ความหมายของการควบคมโรคเบาหวาน............................…..................... 13 ปจจยทเกยวของกบการควบคมโรคเบาหวาน.......................…................... 13 ผลกระทบของการไมสามารถควบคมโรคเบาหวานได ............................... 16 ดานรางกาย.......................................................................................... 16 ดานจตใจ............................................................................................. 17 ดานสงคม............................................................................................ 17 ดานจตวญญาณ.................................................................................... 17 หลกการควบคมโรคเบาหวาน...................................................................... 18

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา หลกการจดอาหารของผปวยเบาหวาน .................................................................... 19 พฤตกรรมการดแลตนเองตามทฤษฎของโอเรม....................................................... 24 แนวทางการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลม

ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด…...........................................................

26 แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวย

เบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด.........................….........

31 ผลลพธของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคม

อาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด.....….....

34 สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ.................................................... 37 บทท 3 วธด าเนนการวจย...................................................................................................... 39 ประชากรและกลมตวอยาง....................................................................................... 40 เครองมอทใชในการวจย.......................................................................................... 43 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ............................................................................... 46 การเกบรวบรวมขอมล............................................................................................. 47 การพทกษสทธของกลมตวอยาง.............................................................................. 54 การวเคราะหขอมล................................................................................................... 56 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล................................................................................ 57 ผลการวจย............................................................................................................... 57 อภปรายผลการวจย....................................................................................…........... 73 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ.................................................................…........ 77 สรปผลการวจย............................................................................................…......... 77 ขอเสนอแนะ.................................................................................................…....... 79 เอกสารอางอง..................................................................................................................….... 81

(12)

สารบญ (ตอ)

หนา ภาคผนวก............................................................................................................................ 89 ก ตวอยางแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา

24 ชวโมงทผานมา.............................................................................................

90 ข แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวาน

มสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด..........................................

91 ค การประเมนคณภาพของแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมความสามารถ

ในการควบคมอาหาร โดยใชแบบประเมนอะกร 2 (AGREE II, 2009).............

92 ง. การค านวณหาคา Effect size.............................................................................. 96 จ. เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล....................................................................... 97 ฉ. เครองมอทใชในการด าเนนการวจย.................................................................. 104 ช. ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง....................................................................... 119 ซ. ตารางวเคราะหขอมลเพมเตม............................................................................ 121 ฌ. รายนามผทรงคณวฒ......................................................................................... 129 ประวตผเขยน........................................................................................................................ 130

(13)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 เกณฑคาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) ....................………………... 50 2 เปรยบเทยบจ านวน รอยละและความแตกตางคณลกษณะของกลมตวอยาง

จ าแนกตามขอมลสวนบคคลโดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) (N = 60) …… 59 3 เปรยบเทยบจ านวนรอยละและความแตกตางขอมลบรโภคนสยของกลม

ตวอยางโดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) (N = 60)…………………………. 63 4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารรายดานและโดยรวมของ

ผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (N = 60)............................................................ 66

5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหาร ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)................................. 68

6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (N = 60)............................................ 70

7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในระยะกอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60).................................................................................................. 70

8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนและหลงการทดลอง (N = 60)................................................................................................. 72

9 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดรายขอ กอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)..............................................…………………….............................. 121

(14)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา

10 เปรยบเทยบขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกและต าทสด 5 อนดบแรกของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (n = 30).. 126

11 เปรยบเทยบขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกและต าทสด 5 อนดบแรกของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมควบคม ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (n = 30) 127

(15)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา 1 กรอบแนวคดการวจย............................................................................................... 8 2 สรปขนตอนในการด าเนนการทดลองระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง.......... 55 3 กราฟเสนเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารในระยะกอนการ

ทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)....…… 69 4 กราฟเสนเปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดกอนการทดลองและหลงการ

ทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)....……....………....…….... 71

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรคเบาหวานเปนปญหาส าคญทางดานสาธารณสขของโลก โดยพบอบตการณโรคเบาหวานทวโลกเพมขนอยางตอเนอง ในป 2552 มจ านวน 108 ลานคน เพมขนเปน 415 ลานคน ในป 2558 และคาดการณวาจะเพมขนเปน 642 ลานคนในป พ.ศ. 2588 มผเสยชวตจากโรคเบาหวานจ านวน 5 ลานคนตอป (American Diabetes Association [ADA], 2017; IDF, 2015) ในประเทศไทยจากการส ารวจของส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค (2555) พบวาประชากรไทยมแนวโนมเปนโรคเบาหวานเพมขนเชนกน พบผปวยเบาหวานแลวกวา 3.5 ลานคน โดยจากการส ารวจพบวามผปวยเบาหวานเกอบรอยละ 70 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, 2559) ส าหรบจงหวดนราธวาสซงประชากรสวนใหญรอยละ 83 เปนมสลม โดยจากการเกบขอมลของส านกงานสาธารณสขจงหวดนราธวาส (2556 - 2558) พบวาชาวมสลมปวยดวยโรคเบาหวานคดเปน 70.20, 76.67, และ 80.10 ตอแสนประชากร จะเหนไดวามแนวโนมเพมสงขนเรอยๆ ซงในจ านวนนมผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดมากถงรอยละ 68 ของผปวยเบาหวานทงหมด (เวชสถต โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร, 2558)

โดยทผทควบคมโรคไมไดหมายถงผปวยทเขารบการรกษาแลวยงตรวจพบวาระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมงมากกวาหรอเทากบ 180 มลลกรมตอเดซลตร หรอมคาระดบน าตาลเฉลยสะสมในเลอด หรอฮโมโกลบนเอวนซ มากกวา 8 เปอรเซนต (ADA, 2012; ADA, 2017) ซงถาผปวยไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดจะมภาวะแทรกซอนตางๆ ตามมาไดแก ภาวะแทรกซอนทตา ภาวะไตเสอมจากเบาหวาน โรคหลอดเลอดหวใจและโรคหลอดเลอดสมอง ระบบประสาทและแผลเรอรงบรเวณเทา (สมาคมเบาหวานแหงประเทศไทย, 2557) ซงเปนสาเหตของการนอนรกษาตวในโรงพยาบาลบอยๆ สงผลใหมคาใชจายในการดแลสขภาพสงขนและเปนสาเหตของการเสยชวตอนดบท 4 ของคนไทยอกดวย

สาเหตและปจจยส าคญทท าใหผปวยเบาหวานมสลมไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ไดแก ผปวยเบาหวานมสลมมบรโภคนสยทเคยชนกบการรบประทานอาหารพนบานทมแปงและน าตาลสง เชน ชานม โรต ขนมปง อนทผาลม ผลไมเชอม และชอบ

2

รบประทานอาหารทมกะทและไขมนเปนสวนผสม เชน ขาวมน นาสดาแฆ และกรณมงานบญหรองานเลยงในสงคมมสลม มสลมทกคนจะไปรวมงานเหลานนอยางสม าเสมอ เนองจากมวฒนธรรมวามสลมทกคนเปนเครอญาตกนตองชวยเหลอกน โดยอาหารในงานเลยงสวนใหญจะเปนอาหารทมลกษณะหวานและมน สงตางๆ เหลานไดมาจากการถายทอดจากรนสรนในสงคมมาเปนเวลานาน จงท าใหบคคลเกดการซมซบพฤตกรรมนจนกลายเปนทศนคตและความเชอทฝงลกในตวบคคล นอกจากนชาวมสลมยงมความเชอวาการไดรบประทานอาหารหวานมน ถอวาเปนการไดรบประทานอาหารเกยรตยศ จงท าใหผปวยเบาหวานมสลมซงมทศนคตและความเชอดงกลาว และสงเหลานมอทธพลตอการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมเปนอยางมาก ท าใหมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมถกตองและไมเหมาะสมกบโรคทตนเองเปนอย (อนนตชย, 2551) ซงสาเหตตางๆ เหลานจะเปนอปสรรคตอการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทงสน

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา ในปจจบนไดมการใชหลกฐานเชงประจกษมาจดท าโปรแกรมหรอแนวปฏบตการพยาบาลในการดแลผปวยทเปนเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได เชน โปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหารตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได (รสสคนธ, 2555) โดยการประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและใหการพยาบาลแบบสนบสนนทเหมาะสมกบผปวยและคมอการเลอกรบประทานอาหารไวทบทวนทบาน พบวาคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารสงขนและคาเฉลยคะแนนระดบน าตาลในเลอดลดลง โปรแกรมการสนบสนนการจดการตนเองเพอชะลอไตเสอมจากเบาหวานตอพฤตกรรมการจดการตนเองและผลลพธทางคลนกในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (ศรลกษณ, ทพมาส, และเพลนพศ, 2558) โดยการจดการตนเองทง 3 ขนตอนไดแก การตดตามตนเอง การเสรมแรงตนเองและการประเมนตนเองพบวา ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมงและระดบฮโมโกลบนเอวนซลดลง ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอหนองโดน จงหวดสระบร (อรธรา, สนทรย, และกมลอนทร, 2558) โดยโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนประกอบดวยแผนกจกรรมการสงเสรมใหผทเปนโรคเบาหวานมความเชอมนในตนเองในการปฏบตกจกรรมเพอดแลสขภาพ โดยอาศยแหลงสนบสนน 4 ประการไดแก (1) การประสบความส าเรจในการลงมอกระท าดวยตนเอง (2) การไดรบประสบการณ (3) การเสรมแรง และ (4) การสนบสนนดานสภาวะทางสรระและอารมณรวมทงมการสงเสรมสมรรถนะโดยการตดตามเยยมบาน และกระตนเตอนเกยวกบการปฏบตกจกรรมการดแลตนเองพบวา คาเฉลยพฤตกรรมสขภาพสงขน และระดบน าตาลในเลอดลดลง ประสทธผลของโปรแกรมการจดการตนเองเรองการบรโภคอาหารในผเปน

3

เบาหวานชนดท 2 ตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารคาน าตาลสะสม และดชนมวลกาย (รมเกลา, 2556) โดยโปรแกรมการจดการตนเองเรองการบรโภคอาหาร ประกอบดวย กจกรรมกลม 4 ครงในสปดาหท 1, 3, 9 และ 12 โทรศพทตดตาม 2 ครง ในสปดาหท 5 และ 11 กจกรรมกลม ประกอบดวย (1) การประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และเตรยมความพรอม (2) การฝกทกษะการจดการตนเอง และใหแรงเสรม (3) การทบทวนการปฏบตการจดการตนเองและการใหแรงเสรม และ (4) การสรปการเรยนรพบวา คาเฉลยความแตกตางคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพมขนและมคาเฉลยความแตกตางของคาน าตาลสะสมและดชนมวลกายลดลง โปรแกรมการควบคมอาหารเพอการดแลตนเองและควบคมระดบน าตาลในเลอดของฉววรรณ (2552) โดยโปรแกรมการควบคมอาหารใชเวลา 12 สปดาห โดยสปดาห 1 ถง 3 ใหความรเกยวกบการควบคมอาหาร สปดาห 4, 6, 8 และ 10 ตดตามเยยมบานพบวา คาเฉลยคะแนนการดแลตนเองดานการควบคมอาหารสงขนและระดบน าตาลในเลอดลดลง ซงพบวา ทงหมดลวนท าใหผปวยมพฤตกรรมการควบคมอาหารไดเหมาะสมมากขน

แนวปฏบตดงกลาวสวนใหญพบวา ศกษาในกลมผปวยเบาหวานทวไป ไมไดเจาะจงส าหรบผปวยเบาหวานมสลม ซงในการดแลผปวยเบาหวานมสลมจ าเปนมความเฉพาะเจาะจงในการดแลและจากการทบทวนวรรณกรรมในหลายการศกษา ผวจยเหนวาการศกษาของกาญจนา (2554) มความเหมาะสมส าหรบผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดทจะน ามาใชในการศกษาในครงน เนองจากแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารดงกลาวมจดเดนคอ (1) มรปแบบและขนตอนทชดเจน (2) มการประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน ซงไดแก (2.1) ประเมนภาวะโภชนาการ โดยค านวณคาดชนมวลกาย (2.2) ประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา (2.3) ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน การเกดภาวะแทรกซอนในผปวยเบาหวานและแนวทางในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวย (2.4) สรางความตระหนกใหผปวยเหนถงความส าคญและคณคาของการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และการตงตนลงมอปฏบตทนท (2.5) ตงเปาหมายการควบคมอาหารรวมกนระหวางผปวย พยาบาล และครอบครว เพอใหระดบน าตาลในเลอดลดลงมาอยในระดบปกต (3) มการใหความรแกผปวยและญาต และแกปญหารวมกน โดยน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) มาใช (4) การสนสดกจกรรมและประเมนผล อยางไรกตามแนวปฏบตดงกลาวยงมขอทควรพฒนา คอ ไมไดก าหนดระยะเวลาและรายละเอยดทชดเจนในการน าแนวปฏบตไปใช เชน ไมไดก าหนดระยะเวลาในแตละระยะทชดเจน มเพยงระยะเวลาของการเขารวมกจกรรม การตดตามประเมนผลในระหวางการปฏบตกจกรรมเปนระยะเวลานาน คอ ทก 6 เดอน เยยมบานเมอสนสดการด าเนนกจกรรม และเปนแนว

4

ปฏบตทเพงเรมพฒนา ยงไมมการน าไปทดสอบผลของการน าแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมการควบคมอาหารกบผปวยมสลม

ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด โดยท าใหแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) ใหมความชดเจนขนโดยเพมเตมความสมบรณใน 3 ดาน คอ (1) จดโปรแกรมเปน 8 สปดาห โดยประยกตชวงเวลาและแนวทางการด าเนนกจกรรมของสกาญจน, มลน, ธราดล, และทศนย (2558)

(2) การก าหนดระยะเวลาในแตละระยะทชดเจน โดยเฉพาะระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาตควรใชระยะเวลาไมนอยกวา 20 นาท ใชการสนทนาทเปนกนเองและเปนมตร เพอใหผปวยและญาตเกดความไววางใจ คนเคยและเปดใจ กอใหเกดความรวมมอในการปฏบตกจกรรมพยาบาลมากยงขน สอดคลองกบการศกษาของทศนย, อโนทย, ศศธร และคณะ (2557) ทศกษาพฤตกรรมการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานในกลมเสยงโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสมทรปราการ ทใชทกษะการสรางสมพนธภาพ เพอใหกลมตวอยางเกดความไววางใจกระตน และเปดโอกาสใหผปวยบอกปญหาทเกดขนในการจดการตนเองพบวา โปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองสามารถลดระดบน าตาลในเลอด และ (3) การตดตามประเมนผลในระหวางการปฏบตกจกรรมเปนระยะเวลาทก 1 สปดาห โดยสปดาหท 2 มการเยยมบานทนท เพอตดตามตอเนองในเรองการน าความรทไดลงสการปฏบตทนทหรอไม ปญหาอปสรรคทท าไมส าเรจคออะไร พรอมสาธตการแลกเปลยนอาหารจรง โดยประยกตจากแนวทางการศกษาของแสงทอง, ณฏฐรา, และวนทนา (2557) ทศกษาผลของโปรแกรมการเยยมบานรวมกบการตดตามทางโทรศพทตอพฤตกรรม สขภาพ และภาวะสขภาพของผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมได ผลการศกษาพบวา ผปวยมระดบความดนเลอดลดลงและมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและรายดานดขน และการศกษาของรงสมา (2558) ทศกษาโปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได ทมการประเมนผลพฤตกรรมการดแลตนเองดวยการเยยมบาน การตดตามตอเนองและกระตนทางโทรศพททกสปดาหเพอประเมนผลความส าเรจตามเปาหมาย ผลการศกษาพบวา ผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน มคณภาพชวตดขนและระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดลดลง

ผวจยเพมเตมการเตอนตนเองดวยการบนทกอาหารตามโซนสในแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมงทผานมา ซงสอดคลองกบงานวจยของกาญจนา (2553) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ศนยแพทย

5

เฉลมพระเกยตร 80 พรรษา เทศบาลเมองทาเรอพระแทน อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร พบวาการทผปวยเบาหวานทไดรบค าแนะน าขอมลขาวสาร ก าลงใจ และการกระตนเตอนจากบคคลในครอบครว เพอนบาน เพอนรวมงาน ผปวยเบาหวานดวยกนและบคคลากรดานสาธารณสข มพฤตกรรมการดแลตนเองด สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองไดอยางถกตองตอไป ส าหรบการตงเปาหมายการควบคมอาหารรวมกนระหวางผปวย พยาบาล และครอบครวนน ผวจยไดสอดแทรกโดยการน าหลกการสอนดานศาสนามาเปนเครองเตอนใจ สวนการตงเปาหมายเพอใหระดบน าตาลลดลงมาอยในระดบปกตนนแกไขโดยการยดหยนมากขนคอ ใหผปวยตงเปาหมายเพอใหระดบน าตาลลดลงจากเดมอยางตอเนอง เพมเตมตวอยางรายการอาหารในชวงถอศลอดในคมอการสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหาร เพอลดความเครยดในการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมและเพอเพมแรงจงใจโดยการบนทกเปนกราฟเสนใหผปวยไดเหนถงระดบน าตาลในเลอดลงในสมดบนทก เพอใหผปวยไดเหนถงความเปลยนแปลงของระดบน าตาลในเลอดของตนเอง และภาพทใชมสสนสดใส สะดดตา และใชสสนในการสอสารเพอใหเกดความเขาใจทงายและรวดเรวยงขน อนจะสงผลใหผปวยมพฤตกรรมการควบคมอาหารดขน ระดบน าตาลในเลอดลดต าลง อนจะสงผลใหมคณภาพชวตทดยงขน สเปาหมายในการควบคมโรคได

วตถประสงคการวจย

1. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลองกอนและหลงเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

2. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารกบกลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

3. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลองกอนและหลงเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

6

4. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารกบกลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร ค าถามการวจย

1. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารสงกวากอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารหรอไม

2. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารมสงกวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารหรอไม

3. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารต ากวากอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารหรอไม

4. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารต ากวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารหรอไม กรอบแนวคด

การศกษาครงนผวจยใชกรอบแนวคดการพฒนาและประเมนผลการน าแนวปฏบตทางคลนกไปใชของสภาการวจยทางการแพทยและสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย (NHMRC, 1998) ซงไดก าหนดแนวทางในการด าเนนการในการพฒนาแนวปฏบตทางคลนก แบงเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 ระยะการพฒนาแนวปฏบตทางคลนก ระยะท 2 ระยะการน าแนวปฏบตไปใช ระยะท 3 ระยะการประเมนผลลพธของการใชแนวปฏบตทางคลนก ผวจยไดเลอกในระยะท 2 คอ ระยะการน าแนวปฏบต ไปใช และระยะท 3 คอ ระยะการประเมนผลลพธของการใชแนวปฏบตทางคลนก ท า

7

การตรวจสอบประสทธภาพการน าแนวปฏบตไปใช โดยประเมนไดของการน าแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ซงเปนแนวปฏบตทไดปรบปรงมาจากแนวปฏบตของกาญจนา (2554) ทมคาคะแนนประเมนคณภาพโดยใชแบบประเมนอะกร 2 (AGREE II, 2009) ไดคาคะแนนรอยละ 81.88

แนวปฏบตการพยาบาลดงกลาวประกอบดวย 4 ระยะ คอ (1) ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต (2) ระยะท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน (3) ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต ประกอบดวย (3.1) การสอน ไดแก การค านวณคาดชนมวลกาย และพลงงานทตองการในแตละวน การเลอกรบประทานอาหารไดถกตองทงชนดและปรมาณอาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานและสามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนไดถกตองและเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอนรอมฎอน (3.2) การชแนะโดยการใหทางเลอกในการรบประทานอาหารในสถานการณตางๆ เพอชวยใหผปวยสามารถวางแผนและลงมอปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอนรอมฎอน (3.3) การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรมใหสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสมและสามารถวางแผนพรอมลงมอปฏบต กจกรรมตางๆเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอนรอมฎอน และ (3.4) การสรางสงแวดลอม เปนวธการทจะสงเสรมให เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง เพอชวยใหผปวยสามารถวางแผนและลงมอปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกตและในชวงเดอนรอมฎอน และ (4) ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล และประเมนผลลพธทางคลนกทเกดขนกบผปวย คอ ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดหลงใชแนวปฏบต ซงสามารถสรปเปนกรอบแนวคดการวจยดงภาพ 1 ดงน

8

ภาพ 1. กรอบแนวคดการวจย

แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหารของ

ผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

ขนตอนของแนวปฏบตการพยาบาล ประกอบดวย

ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต

ระยะท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคม

อาหารและการวางเปาหมายรวมกน

ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต

3.1 การสอน ไดแก การค านวณคาดชนมวลกาย และ

พลงงานทตองการในแตละวน การเลอกรบประทานอาหารไดถกตองทงชนด

และปรมาณอาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทาน

และสามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนไดถกตองและเหมาะสมทงในชวง

ปกตและและในชวงเดอนรอมฎอน

3.2 การชแนะโดยการใหทางเลอกในการรบประทาน

อาหารในสถานการณตางๆ เพอชวยใหผปวยสามารถวางแผนและลงมอ

ปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอน

รอมฎอน

3.3 การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรม

ใหสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสมและ

สามารถวางแผนพรอมลงมอปฏบต กจกรรมตางๆเหมาะสมทงในชวงปกต

และและในชวงเดอนรอมฎอน

3.4 การสรางสงแวดลอม เปนวธการทจะสงเสรมให เกด

การเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง เพอชวยใหผปวย

สามารถวางแผนและลงมอปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกต

และในชวงเดอนรอมฎอน

ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล

- พฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม (ชนด ปรมาณ มออาหาร)

- ระดบน าตาลในเลอด

(FBS)

9

สมมตฐานการวจย

1. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารสงกวากอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

2. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารสงกวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

3. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดภายหลงการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารลดลงมากกวากอนการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

4. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารลดลงมากกวากลมทไมเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร นยามศพท

แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด หมายถง ขอเสนอแนะรปแบบของกจกรรมการพยาบาลเพอใชเปนแนวทางในการสงเสรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ทพฒนาโดยกาญจนา (2554) และท าการดดแปลงใหมความชดเจนขน โดยเฉพาะในสวนของระยะเวลาในการด าเนนกจกรรมใน 8 สปดาห ประกอบดวย 4 ระยะไดแก (1) การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต (2) การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน (3) การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต โดยน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) ประกอบดวย (3.1) การสอน (3.2) การชแนะ (3.3) การสนบสนน และ (3.4) การสรางสงแวดลอม และ (4) การสนสดกจกรรมและประเมนผล

พฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม หมายถง การกระท ากจกรรมทเกยวของกบการรบประทานอาหารเพอควบคมระดบน าตาลในเลอด โดยครอบคลมอาหารดานชนด

10

และปรมาณ ตลอดจนมออาหาร 5 หมวด ไดแก ไขมนต า น าตาลต า แปงนอย เคมนอยและกากใยอาหารสง โดยประเมนจากแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของคนไทยมสลมกลมเสยงตอโรคเบาหวาน ซงพฒนาโดยเฉลมศร (2554) คะแนนมาก หมายถง มพฤตกรรมการควบคมอาหารอยในระดบด

ระดบน าตาลในเลอด หมายถง ระดบน าตาลในเลอดทเจาะจากปลายนวหลงอดอาหารขามคนเปนเวลาอยางนอย 8 ชวโมง คดเปนมลลกรมตอเดซลตร ใชเครองตรวจวดระดบน าตาลในเลอดของบรษทผลตอปกรณทมมาตรฐานแหงหนง ตรวจโดยวธเจาะเลอดจากปลายนว (fasting capillary blood glucose)

การพยาบาลตามปกต หมายถง การดแลจากพยาบาลประจ าคลนกเบาหวาน เภสชกรและนกโภชนากรประจ าโรงพยาบาล โดยพยาบาลจะเปนผคดกรองและใหความรเรองอาหารและการใชยา และจดสงผปวยใหพบโภชนากรเพอใหความรเรองอาหารในรายทควบคมระดบน าตาลไมได และจดสงตอใหเภสชกรหากรายใดทมปญหาเรองการใชยาเพอใหไดรบค าแนะน าทเกยวกบการใชยา

ขอบเขตของการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาเฉพาะในกลมผปวยโรคเบาหวานทเปนมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได ซงเปนผปวยทมารบบรการทคลนกโรคเบาหวาน แผนกผปวยนอก ณ โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส เกบขอมลระหวางเดอนมกราคม 2560 ถง มนาคม 2560

11

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เปนแนวทางส าหรบบคลากรทางการพยาบาลในการน าแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในแนวทางเดยวกน

2. เพอชวยใหผปวยโรคเบาหวานมสลมทไดรบการพยาบาลตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดสามารถควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดได

12

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง ชนดศกษาสองกลมวดผลกอนและหลง

(quasi-experimental research two group pre – post test design) มวตถประสงคเพอศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ซงผวจยไดทบทวนวรรณคดทเกยวของโดยครอบคลมหวขอตางๆ ดงตอไปน

1. แนวคดเกยวกบการควบคมโรคเบาหวาน 1.1 ความหมายของการควบคมโรคเบาหวาน 1.2 ปจจยทเกยวของกบการควบคมโรคเบาหวาน 1.3 ผลกระทบของการไมสามารถควบคมโรคเบาหวานได 1.4 หลกการควบคมโรคเบาหวาน

2. หลกการจดอาหารของผปวยเบาหวาน 3. พฤตกรรมการดแลตนเองตามทฤษฎของโอเรม 4. แนวทางการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมท

ไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด 5. แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวาน

มสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด 6. ผลลพธของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหาร

ในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

13

แนวคดเกยวกบการควบคมโรคเบาหวาน

ความหมายของการควบคมโรคเบาหวาน

การควบคมโรคเบาหวาน หมายถง การปฏบตวถชวตหรอพฤตกรรมสขภาพทถกตองเหมาะสมเพอควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกตหรอใกลเคยงปกตมากทสด ซงจะสงผลใหปองกนหรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอนเนองจากการเสอมของหลอดเลอด โดยเฉพาะหลอดเลอดขนาดเลก ซงจะท าใหเกดตา ไตและปลายประสาทอกเสบ พฤตกรรมทตองปรบเปลยนไดแก อาหาร การออกก าลงกาย การจดการความเครยดและการใชยา (เทพ, รชตะ, และธดา, 2554) โดยมวตถประสงคในการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวาน คอ

1. รกษาระดบน าตาลใหใกลเคยงปกตมากทสด (เฉลาศร, 2557) โดยการปรบใหเกดความสมดลระหวางอาหารกบยาทใชคมเบาหวาน ไมวาจะเปนยาฉดหรอยารบประทาน (เทพ, วลลา, พงศอมร,ชยชาญ, และสนทร, 2547)

2. เพอปองกนโรคทพบรวมกบเบาหวานไดแก ไขมนในเลอดสงและความดนโลหตสง (นธพฒน, 2556; วทยา, 2549)

3. เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนเฉยบพลนไดแก ภาวะหมดสตจากน าตาลต าหรอสงและภาวะแทรกซอนเรอรงกบหลอดเลอดขนาดใหญไดแก ความดนโลหตสง หลอดเลอดแดงแขง หวใจ อมพฤกษ อมพาตและหลอดเลอดขนาดเลก ซงจะท าใหเกดตา ไตและปลายประสาทอกเสบ (วทยา, 2549).

4. ตองไดรบพลงงานเพยงพอทจะรกษาระดบน าหนกใหใกลเคยงปกตมากทสด เพยงพอทจะใชตอสกบภาวะเครยดตางๆ (เฉลาศร, 2557; เทพ, วลลา, พงศอมร, ชยชาญ, และสนทร, 2547)

ปจจยทเกยวของกบการควบคมโรคเบาหวาน

เปาหมายในการควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดใหเหมาะสม เพอควบคมโรคเบาหวานชนดท 2 นน เกณฑเปาหมายคอ ตองควบคมใหระดบฮโมโกลบนเอวนซทมคานอยกวาหรอเทากบรอยละ 7 และระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมงใหอยในชวง 80 – 140 มลลกรมตอเดซลตร (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2557) เพอใหผปวยสามารถมชวตอยกบโรคไดอยางมความสข โดยไมเกดอาการทเกดจากภาวะน าตาลในเลอดต าหรอน าตาลในเลอดสง

14

สามารถปองกนการเกดหรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอนใหชาและรนแรงทสด (เทพ, รชตะ, และธดา, 2554) โดยเฉพาะโรคแทรกซอนทเกดกบตา ไตและปลายประสาทอกเสบ ปจจยทท าใหผปวยสามารถควบคมโรคเบาหวานไดส าเรจ สามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ซงสามารถอธบายไดดงน

1. ตวผปวยโรคเบาหวาน มสวนส าคญมากทสดในการควบคมโรคเบาหวานไดส าเรจโดยมปจจยทเกยวของออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1.1 ปจจยภายใน เปนปจจยทมอยในตวบคคล ซงสามารถอธบายไดดงน 1.1.1 อาย เมออายมากขนจะเกดการเปลยนแปลงของการเสอมสภาพ

ทางดานรางกาย ท าใหประสทธภาพในการท างานของระบบตางๆ ลดลง สงผลใหความตานทานตอโรคลดลงไปดวย โอกาสเปนเบาหวานกจะมากขน โดยเฉพาะผสงอายหรอกลมคนทมชวงอาย 65-74 ป จะเปนเบาหวานมากกวาผมอาย 25-44 ป ถง 2-3 เทา (ผเชยวชาญจากศนยเบาหวาน โรงพยาบาลศรราช, 2556) และในผสงอายความสามารถในการดแลตนเองจะลดลง (สมจต, 2544) จงท าใหการควบคมโรคเบาหวานเปนไปไดยากเมอมอายเพมขน

1.1.2 เพศ จากการศกษาพบวาผปวยโรคเบาหวานสวนใหญเปนเพศหญง อาจเนองมาจากเพศหญงเปนผทมหนาทในการจดเตรยมอาหาร จงมโอกาสทจะรบประทานจบจบ รบประทานอาหารตามใจปากไดมากกวาเพศชาย (Mikolajczyk, Ansari, & Maxwell, 2009) อกสาเหตหนงคอ เพศหญงมระบบการเผาผลาญในรางกายนอยกวาเพศชาย 5 - 10% ท าใหเพศหญงมการควบคมระดบน าตาลในเลอดไมดเทาทควร สอดคลองกบการศกษาของกสมา (2557) ทศกษาปจจยทมความสมพนธตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผเปนเบาหวาน ชนดทสอง โรงพยาบาลพระมงกฎเกลาพบวา เพศหญงมโอกาสทจะไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดมากกวาเพศชาย 1.72 เทา

1.1.3 ภาวะสขภาพ บคคลทมภาวะเบยงเบนทางสขภาพจะมความตองการในการดแลตนเองทแตกตางกน เนองจากโรคเบาหวานเปนการเจบปวยเรอรงทไมสามารถรกษาใหหายขาด ซงท าใหผปวยตองปรบเปลยนพฤตกรรมทตนเองคนเคยในหลายๆดาน ไมวาจะเปนพฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรมการออกก าลงกาย ท าใหผปวยเบาหวานเกดความเครยด ซงความเครยดจะเปนตวกระตนใหระดบน าตาลในเลอดสงขน (พชรนทรและพศมย, 2556)

1.1.4 ระยะเวลาในการเจบปวย มความสมพนธกบการควบคมโรค กลาวคอ ผปวยทไดรบการวนจฉยโรคในระยะแรก จะมความกลวท าใหมการปฏบตพฤตกรรมในการควบคมโรคอยางเครงครด เมอระยะเวลาผานไปผปวยสามารถปรบตวยอมรบได มความกลวลดลง ท าใหความตระหนกถงความส าคญในการควบคมโรคจงลดนอยลงดวย สอดคลองกบการศกษาของกสมา (2557) ทศกษาปจจยทมความสมพนธตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผเปน

15

เบาหวานชนดทสอง โรงพยาบาลพระมงกฎเกลาพบวา ผทเปนเบาหวานชนดท 2 ทมระยะเวลาการเปนโรคมากกวา 10 ปขนไป มโอกาสทจะไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดมากกวาผทเปนเบาหวานชนดท 2 ทมระยะเวลาการเปนโรคนอยกวา 10 ป เปน 3.06 เทา

1.1.5 ประสบการณ ไดแก เหตการณทผปวยไดประสบมาในอดตซงอาจมผลตอความสามารถในการควบคมหรอการดแลตนเอง เชน ผปวยทเคยเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลอาจมอาการเจบปวยทรนแรง หรออาจจ าเปนตองเขารบการผาตด ซงในขณะอยโรงพยาบาลไดรบการควบคมโรคอยางใกลชดจากแพทยและพยาบาลมแนวทางการควบคมโรคเบาหวานทชดเจน มการตรวจระดบน าตาลอยางสม าเสมอ ท าใหผปวยมความตระหนกในการควบคมโรคใหดขนตอไป สงผลใหผปวยสามารถควบคมระดบน าตาลในตนเองไดด (อรพนท, รชน, และสทธศร, 2556)

1.2 ปจจยภายนอก เปนปจจยทอยรอบๆ ตวผปวย ซงสามารถอธบายไดดงน 1.2.1 วถชวตยคใหมทมความเรงรบในชวต มผลในการควบคม

โรคเบาหวานในเรองของพฤตกรรมการรบประทานอาหาร ทงในเรองของการซออาหาร การเตรยมอาหาร และการรบประทานอาหาร ในดานชนดอาหาร ปรมาณอาหาร และเวลาในการรบประทานอาหาร โดยมผลตอการปรงอาหารเอง การรบประทานอาหารนอกบาน การรบประทานอาหารไมเปนเวลา เชน คนทตองท างานตงแตเชา ท าใหตองเตรยมอาหารดวยวธการทรวดเรวเชนการผด หรอทอด หรอเปลยนไปเปนการรบประทานอาหารประเภทอาหารจานดวน หรอการรบประทานอาหารส าเรจรปแทน สามารถหาซอไดงายกวา เชน ขนมปง เบเกอร เปนตน ซงเปนอาหารทไมเหมาะสมส าหรบผปวยโรคเบาหวาน (วมลรตนและคณะ, 2551)

1.2.2 วฒนธรรมประเพณ ความเชอและวฒนธรรมการรบประทานอาหารภายในครอบครว ทมการรบประทานอาหารในส ารบเดยวกน ไมไดแยกส ารบตางหากส าหรบผปวยเบาหวาน ท าใหผปวยโรคเบาหวานมความสามารถในการควบคมโรคไดลดนอยลง (วมลรตนและคณะ, 2551)

2. ปญหาทางเศรษฐกจของครอบครว ดวยภาระภายในครอบครวและฐานะทางเศรษฐกจ สงผลกระทบตอการสนบสนนในการควบคมโรคของผปวย เนองจากครอบครวทมรายไดนอย จะมก าลงในการเลอกซออาหารไดนอย อกทงอาหารประเภทผก และ ผลไมกมราคาสง ท าใหครอบครวทมรายไดนอยไมสามารถเลอกรบประทานอาหารใหเหมาะสมไดมากเทาทควร และดวยภาระหนาททตองรบผดชอบมอยมาก จงท าใหไมมเวลาในการเตรยมอาหาร จงจ าเปนตองเตรยมอาหารดวยวธทงายและรวดเรวเชน การผด ทอด หรอรบประทานอาหารส าเรจรปแทน ซงอาหารประเภทนจะมผก

16

นอยแตมคารโบไฮเดรท ไขมน และน าตาลในปรมาณมาก จงไมเหมาะสมตอผปวยเบาหวาน (วมลรตนและคณะ, 2551)

3. ระบบบรการสขภาพ เปนปจจยทส าคญอกปจจยหนง การทมระบบบรการทด จะชวยอ านวยความสะดวกและเกอหนนใหผปวยและครอบครวไดพฒนาความสามารถในการควบคมโรคเบาหวาน สอดคลองกบการศกษาของสมชาย (2550) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมของผปวยโรคเบาหวานชนดไมพงอนซลนในการควบคมระดบน าตาลในเลอดพบวา ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการควบคมระดบน าตาลในเลอด คอ การไดรบการสนบสนนจากคสมรส ครอบครว เพอนบาน และเจาหนาทสาธารณสข อกทงระบบการสงผปวยรกษาตอ จะชวยสงเสรมใหผปวยทอยหางไกลจากโรงพยาบาลใหญๆ ไดรบการบรการทดยงขน (สมจต, 2544)

ผลกระทบของการไมสามารถควบคมโรคเบาหวานได

การเจบปวยดวยโรคเบาหวานจะสงผลกระทบตอผทเปนโรคเบาหวานทงทางดานรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ ดงน

1. ดานรางกาย ผทเปนโรคเบาหวานทมระดบน าตาลในเลอดสงจะสงผลท าใหเกดภาวะแทรกซอนทงเฉยบพลนและเรอรง ดงน

1.1 ภาวะแทรกซอนเฉยบพลน เปนภาวะทเกดอาการอยางรนแรงและรวดเรวหากไมไดรบการชวยเหลอทนทจะเปนอนตรายคกคามตอชวตได (ADA, 2017) ภาวะแทรกซอนเฉยบพลนทพบในผทเปนโรคเบาหวาน (ธต, 2555; สมาล, 2553) ไดแก ภาวะน าตาลในเลอดต า (ปฏณฐ, 2555) และภาวะน าตาลในเลอดสง พบได 2 ภาวะคอ ภาวะฮยเปอรออสโมลาร ฮยเปอรกลยซมกและภาวะคโตอะซโดสส

1.2 ภาวะแทรกซอนเรอรง เชน ตา ไต เสนประสาท หลอดเลอดขนาดใหญ ไดแก โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคหลอดเลอดสวนปลาย หลอดเลอดขนาดเลก ระบบเลอดและภมคมกน ปจจบนพบวาโรคเบาหวานเปนสาเหตท าใหเกดโรคไตเรอรงไดถงรอยละ 44 (ศกดชยและเทพ, 2549; สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2555) และทอนตรายคอ เสนประสาทอตโนมตทไปเลยงหวใจเสอม เปนสาเหตใหผทเปนโรคเบาหวานเสยชวตฉบพลนได (ADA, 2017) ท าใหผทเปนโรคเบาหวานมโอกาสเกดแผลทเทาไดสงถงรอยละ 25 และมโอกาสถกตดขาหรอเทาสงถง 15 เทาของคนปกต (สมพงษและธต, 2549)

2. ดานจตใจ ผทเปนโรคเบาหวานมความเครยด วตกกงวลเกยวกบโรคทตนเองเปนอย รสกเปนทกขและกลวการเกดภาวะแทรกซอน บางครงเกดความหงดหงด ร าคาญ ทอแท สนหวง จตใจหดห และ

17

เกดความเบอหนายตอชวต ในผทเปนโรคเบาหวานเพศชายทมปญหาเสอมสมรรถภาพทางเพศเกดความทกขใจ ขาดความภาคภมใจ และความเชอมนในตนเองลดลง และการปรบพฤตกรรมสขภาพเพอหลกเลยงการเกดภาวะแทรกซอน รวมทงปรบสภาพจตใจใหยอมรบการเจบปวยสงผลท าใหผทเปนโรคเบาหวานเกดความเครยดไมมความสข และเมอยงมภาวะแทรกซอนเกดขนท าใหชวยเหลอตนเองไดนอยลง ตองพงพาผอนท าใหความภาคภมใจและคณคาในตนเองลดลงจนกลายเปนภาวะซมเศราได สอดคลองกบการศกษาของนตยา (2555) ทศกษาภาวะซมเศราในผปวยเรอรง พบวา ผปวยโรคเบาหวานมภาวะซมเศรา

3. ดานสงคม ท าใหการด ารงชวตของผทเปนโรคเบาหวานเปลยนแปลงไป ผทเปนโรคเบาหวานบางคนทไมสามารถปรบพฤตกรรมใหสอดคลองกบแบบแผนชวตได เชนปรบตวในเรองการรบประทานอาหารนอกบานเมอเขารวมกจกรรมทางสงคมไมได จงแกปญหาโดยการไมเขารวมกจกรรมกบคนอน เลอกทจะอยคนเดยว (ประอรทพย, 2550) ผทเปนโรคเบาหวานทมภาวะแทรกซอนเรอรงมการเปลยนแปลงวถชวตทงทางดานบทบาทหนาทการงานและสงคมเปลยนไป ภาวะแทรกซอนท าใหสญเสยความสามารถในการท างาน ท าใหไมสามารถท างานไดเตมท ขาดงานบอยครง รวมทงถกเลกจางงานตองพงพาผอนท าใหเกดความรสกวาตนเองเปนภาระของครอบครวและสงคม ในผทเปนโรคเบาหวานและมแผลทเทา จะมขอจ ากดในการเคลอนไหว ท าใหแยกตวออกหางจากสงคม ขาดความมนใจในตนเอง รสกสญเสยการควบคมสงตางๆ และกลวสงทจะเกดขนในอนาคต

4. ดานจตวญญาณ ศาสนาอสลามเชอวา อลลอฮสรางมนษยขนมาประกอบดวย 2 สวน คอ รางกาย และจตวญญาณ การเกดโรคหรอความเจบปวยเปนสงทอลลอฮทรงก าหนดมา เพอเปนบททดสอบวา จตใจของบคคลนน มความยดมนในวถทางของมสลมมากเพยงใด (คณะท างานวชาการและวจย สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข, 2552; ยซฟและสภทร, 2551) แตดวยโรคเบาหวานเปนโรคเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดได จงอาจสงผลใหผปวยมความเครยดในระยะยาว อาจเกดความทอตอการดแลตนเองและหมดก าลงใจทจะตอสกบโรคเบาหวานได จงจ าเปนตองมศรทธาทแนวแนมากกวาบคคลทมภาวะรางกายปกต จะตองยดถอในแนวทางของอลลอฮ เพอเปนการสงผลใหรางกายของบคคลนนแขงแรงปราศจากโรคภย หากเกดความทอแทไมยดถอไมศรทธาในอลลอฮไมปฏบตตวตามศาสนา ยอมสงผลใหรางกายแยลงตามมาดวย (ยซฟและสภทร, 2551; ฮสมาอลลตฟ, 2555)

18

หลกการควบคมโรคเบาหวาน

เบาหวานเปนโรคเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดได ดงน นหลกการควบคมโรคเบาหวานทส าคญ (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2554; สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2557) ประกอบดวย

1. การควบคมอาหาร การควบคมอาหารในผปวยโรคเบาหวานมความส าคญในการควบคมระดบน าตาลในเลอด และเปนการควบคมน าหนกตวใหอยในเกณฑปกต ชวยใหผปวยไดรบอาหารในสดสวนทพอเหมาะ ไดรบสารอาหารเพยงพอ ควบคมภาวะแทรกซอน เชน ภาวะไขมนในเลอดสง โรคไต โรคความดนโลหตสง เปนตน (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2554; สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, 2557) ในระยะแรกของการเปนเบาหวานหรออาการไมรนแรง สามารถใชวธการควบคมอาหารเพยงอยางเดยวได แตถาไมไดผลอาจจ าเปนตองใชยารวมดวย การควบคมอาหารไมจ าเปนตองควบคมคารโบไฮเดรทอยางเขมงวด แตจะตองควบคมพลงงานทไดรบไมใหมากเกนไปและตองไดรบสารอาหารทถกตอง ครบถวนตามสดสวนความตองการและมความตอเนอง (วมลรตน, 2552)

2. การออกก าลงกาย การออกก าลงกายในผปวยเบาหวานจะชวยเพมความไวของเนอเยอในการตอบสนองตออนซลน ชวยใหรางกายน ากลโคสมาใชเพมขน ท าใหระดบน าตาลในเลอดลดลง ถอเปนการควบคมระดบน าตาลในเลอดในระยะยาว การออกก าลงกายในผปวยเบาหวานควรเลอกชนดการออกก าลงกายทไมเสยงอนตราย เหมาะสมกบสภาวะของรางกาย เชน เดนเรว วงเหยาะ ปนจกรยาน เปนตน ใชเวลาครงละ 20-45 นาท อยางนอยสปดาหละ 3 ครง และกอนออกก าลงกายควรมการอบอนรางกายและผอนคลายกลามเนอหลงออกก าลงกาย (ผเชยวชาญจากศนยเบาหวาน โรงพยาบาลศรราช, 2556) 3. การจดการความเครยด โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดได จงอาจสงผลใหผปวยเกดอาการเครยดได ซงความเครยดเปนตวกระตนท าใหความสามารถในการควบคมระดบน าตาลลดลง การจดการความเครยดอยางมประสทธภาพ (สมภพ, 2553) เชน การพดคยระบายความเครยด การเหนคณคาในตนเอง ท ากจกรรมทชนชอบ การใชศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ ชวยสงเสรมความสามารถในการควบคมโรคของผปวยโรคเบาหวานใหมากยงขน (ด ารงและมหมดดาโอะ, 2549)

4. การใชยา การรกษาโรคเบาหวานชนดท 2 หากปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพแลวยงไมไดผล จ าเปนทจะตองใชยารวมดวย ซงยาม 2 ชนดคอ ยาเมดควบคมระดบน าตาลในเลอดและยาฉดอนซลน (พสนธ, 2556; ยพน, 2551)

19

4.1 ยาเมดควบคมระดบน าตาลในเลอด ใชเมอไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดวยการควบคมอาหารหรอการออกก าลงกายในระยะเวลาประมาณ 2 เดอน ยาทใชม 2 กลม ไดแก

4.1.1 ยาทมฤทธในการกระตนการหลงอนซลน ไดแก ซลโฟนลยเรย ออกฤทธโดย กระตนเบตาเซลลใหเพมการหลงอนซลน ใชไดผลในผปวยทเบตาเซลลยงคงสามารถผลตอนซลนไดอย ส าหรบการบรหารยา จะใหกนกอนอาหารครงชวโมง และใหในขนาดต าสดทสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได การตอบสนองของยา รอยละ 60-70 ของผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 สามารถควบคมไดดในระยะแรก และจะลดลงเรอยๆ จนไมสามารถควบคมได แมจะใชยาในขนาดสงสดแลวกตาม ส าหรบชนดของยาซลโฟนลยเรย ไดแก คลอโปรพามายด ไกลเบนคลามายด กลพไซด 4.1.2 ยาทควบคมระดบกลโคสในกระแสเลอด เชน ไบกวาไนด ทใชอยในปจจบนคอ เมทฟอรมน (metformin) ออกฤทธโดยลดการดดซมกลโคสในล าไส ลดการสรางกลโคสทตบ เพม insulin receptor ชวยใหกลโคสเขาสเซลลไดมากขน ยากลมนมขอด คอ ลดน าตาลโดยทไมท าใหเกดภาวะน าตาลต า และลดระดบน าตาลทสงหลงจากการรบประทานอาหารไดด มกใชในผปวยทอวนและใชรวมกบซลโฟนลยเรย เมอใชซลโฟนลยเรยตวเดยวแลวไมไดผล นอกจากนยงใชรวมกบยาฉดอนซลนอกดวย 4.2 ยาฉดอนซลน เปนยาทจ าเปนส าหรบผปวยโรคเบาหวานชนดท 1 ทกรายและชนดท 2 บางรายทไมสามารถตอบสนองตอยาเมดควบคมระดบน าตาลในเลอด หลกการจดอาหารของผปวยเบาหวาน

หลกการส าคญในการเลอกรบประทานอาหาร มดงน 1. ก าหนดพลงงานและสารอาหาร การก าหนดพลงงานและสารอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกายในผปวย

เบาหวานน น ขนอยกบภาวะโภชนาการ น าหนกตว และระดบกจกรรมทท าในแตละวน นนคอ

1.1 พลงงานทควรไดรบตอวนในผหญงท างานและผสงอาย เทยบไดกบคนท างานเบา ควรไดรบพลงงาน 1,600 กโลแคลอรตอวน หรอผชายท างานหนก อาย 25 – 60 ป ควรไดรบพลงงาน 2,000 กโลแคลอรตอวน (คณะท างานจดท าขอมลปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย, 2552; วมลรตน, 2552) ส าหรบผปวยทอวนหรอน าหนกเกน ควรไดรบพลงงานไมเกน

20

1,500 กโลแคลอรตอวน แตไมควรต ากวา 1,200 กโลแคลอรตอวน (วนทนย, 2551) หากรบมากเกนความตองการของรางกายระดบน าตาลในเลอดจะสง ผปวยสวนใหญจะไมคอยระวงอาหารมนซงเปนสาเหตของน าตาลในเลอดและไขมนในเลอดสง (วมลรตนและคณะ, 2551)

1.2 คารโบไฮเดรท ควรไดรบรอยละ 55-60 ของพลงงานจากอาหารทงหมด คารโบไฮเดรท 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร คารโบไฮเดรทเปนสารอาหารหลกทใหพลงงานแกรางกายโดยตรง และเปนสารอาหารทมผลตอระดบน าตาลในเลอดมากทสด คารโบไฮเดรทม 2 ประเภท ไดแก คารโบไฮเดรทเชงเดยวและ คารโบไฮเดรทเชงซอน ควรแนะน าใหผปวยเบาหวานเลอกรบประทานคารโบไฮเดรทเชงซอน ไดแก ขาวซอมมอหรอขาวกลอง และธญพช เชน ขาว กวยเตยว วนเสน และขนมปง เปนตน (วมลรตน, 2552) จากการศกษาพบวาไมวาจะรบประทานอาหารพวกแปงชนดไหนกสามารถท าใหน าตาลขนไดใกลเคยงกน ขนกบปรมาณของแปงหรอคารโบไฮเดรททไดรบ ลบลางความเชอทวารบประทานผลไมแลวน าตาลไมขน หรอรบประทานอาหารทมใยมากแลวน าตาลไมเพม (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558)

1.3 โปรตน ควรไดรบรอยละ 10-20 ของพลงงานจากอาหารทงหมด โปรตน 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร โปรตน 1 สวน คอประมาณ 2 ชอนโตะ แตใหพลงงานไมเทากน ตงแต 35-100 กโลแคลอร แหลงของโปรตนมาจากเนอสตวและพช เนอสตวแบงเปน 3 กลมคอ กลมเนอสตวไมตดมน กลมเนอสตวไขมนปานกลาง และกลมเนอสตวไขมนมาก แนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมสามารถรบประทานอาหารโปรตนเนอสตว เนอปลา ไข และถว ควรรบประทาน 2-3 สวนตอวนตามปรามดหรอ 6-12 ชอนกนขาวตอวน และควรเลอกเนอไมตดมนหรอหนง (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558; วมลรตน, 2552)

1.4 ไขมน ควรไดรบไมเกนรอยละ 30 ของพลงงานจากอาหารทงหมด ไขมนแบงเปน ประเภท ไดแกไขมน 1 ชอนชา ใหพลงงาน 45 กโลแคลอร ไขมนในอาหารประกอบไปดวย (1) ไขมนชนดอมตว จะท าใหไขมนในเลอดสง และเปนปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดตบ แหลงอาหารของไขมนอมตวไดแก น ามนปาลม กะท เนย นม เนอแดง และชอกโกแลต (2) ไขมนไมอมตว ประกอบไปดวยไขมนไมอมตวเชงเดยว ไดแก อโวคาโด ถว น ามนมะกอก ถวลสง และน ามนคาโนลา การรบประทานอาหารไขมนประเภทน ทดแทนไขมนอมตวจะชวยลดระดบ แอลดแอล ซงเปนไขมนทไมดกอใหเกดโรคหลอดเลอดตบ และกรดไขมนไมอมตวเชงซอน อาหารทมไขมนชนดนคอ น ามนพชทงหลายเชน น ามนขาวโพด น ามนดอกทานตะวน น ามนถวเหลอง หากรบประทานแทนไขมนอมตวจะไมเพมระดบไขมนในรางกาย (3) กรดไขมนจ าเปน เปนกรดไขมนทจ าเปนส าหรบรางกาย แตรางกายไมสามารถสรางเองได ตองไดรบจากอาหารทเรารบประทาน (4) กรดไขมนทรานซ

21

เปนไขมนทเตรยมจากน าน ามนพชเชนน ามนขาวโพด ไปท าใหรอน เพอท าใหน ามนมอายใชงานไดนานขน และท าใหน ามนขนขนจนเปนของแขง การรบประทานน ามนชนดนมากจะท าใหไขมนแอลดแอลในเลอดเพมขนซงเปนปจจยเสยงท าใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอด (5) กรดไขมนโอเมกา 3 เปนกรดไขมนทจ าเปนส าหรบรางกาย แตรางกายไมสามารถผลตเองตองไดรบจากสารอาหาร จะพบมากในอาหารจ าพวกปลาและน ามนพช เชน ปลาแซลมอน ปลาตาเดยว ปลาซาดน ปลาทนา ปลาเทราท ปลาเฮอรง วอลนท น ามนเมลดแฟลกซ และน ามนคาโนลา (6) กรดไขมนโอเมกา 6 เปนกรดไขมนทจ าเปนส าหรบรางกาย แตรางกายไมสามารถผลตเองตองไดรบจากกรดไขมนโอเมกา 6 จะพบมากในอาหารจ าพวกปลาและน ามนพช เชน น ามนขาวโพด น ามนเมลดดอกค าฝอย น ามนดอกทานตะวน น ามนถวเหลอง และน ามนเมลด ผปวยเบาหวานควรรบประทานใหนอยทสด และควรเลอกรบประทานไขมนไมอมตวแทนไขมนอมตว ควรเปนไขมนจากพช ไดแก น ามนร าขาว น ามนถวเหลอง น ามนขาวโพด เปนตน ควรงดไขมนจากสตวทกชนด รวมทงนม เนย ครมเทยมหรอมารการน กะท น ามนมะพราว และน ามนปาลม (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558; วมลรตน, 2552)

1.5 วตามนและเกลอแร ยงไมมหลกฐานถงความจ าเปนในการเพมวตามนส าหรบผปวยเบาหวาน แตอยางไรกตามสารตานอนมลอสระ เชน วตามนอ วตามนซ เบตาแคโรทน ชวยลดปจจยเสยงโรคหวใจ การใหโครเมยมสามารถลดระดบน าตาลและเพมเอชดแอล ในผปวยทขาดโครเมยม (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558)

1.6 เสนใยอาหาร ใหรบประทานวนละ 25-30 กรม/วน ซงเสนใยอาหารสวนใหญจะอยในพชผก ผลไมและธญพช เสนใยอาหารมสวนชวยในการขบถาย ชวยลดโคเลสเตอรอลในเลอด ชวยขบสารพษออกจากรางกาย อาหารทมเสนใยสงจะเปนอาหารทใหพลงงานต า (วนทนย, 2559) จงไมท าใหเกดโรคอวนอวน อกทงยงชวยลดความเสยงตอการเกดโรคแทรกซอนทอาจเกดจากโรคเบาหวาน ไดอกดวย เชน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคไขมนในเลอดสง เปนตน (สมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย เครอขายคนไทยไรพง, 2559; วมลรตน, 2552)

2. ก าหนดชนด ปรมาณและมออาหาร ผปวยเบาหวานจะตองเครงครดในการรบประทานอาหารและควรสงเสรมใหมการ

รบประทานอาหารแตพอสมควร ไมรบประทานมากจนเกนไป และรบประทานอาหารใหตรงเวลา ซงลกษณะการรบประทานอาหารดงกลาวสามารถอธบายไดดงน

2.1 อาหารทควรงดรบประทาน อยางททราบกนดอยแลววาการรบประทานอาหารประเภทหวานจดหรอมน าตาลมากจะน าไปสการเปนโรคเบาหวานหรอในกรณทเปนโรคเบาหวานอยแลว การรบประทานอาหารทมรสหวานกจะยงเพมความรนแรงของโรคมากยงขน ซงอาหารทม

22

รสหวานจดทผปวยโรคเบาหวานควรงด ไดแก อาหารทใสน าตาลทกชนด เชน ขนมหวาน กลวยเชอม มนเชอม ทองหยบ ทองหยอด ผลไมทมรสหวานจด เชน ล าไย ทเรยน เงาะ ขนน เครองดมรสหวานและน าอดลม (วทยา, 2549) ผปวยเบาหวานมความเคยชนกบการรบประทานอาหารทมรสหวานโดยถอวาอาหารหวานและมนเปนอาหารชนด (อนนตชย, 2551) ซงนอกจากอาหารเหลานจะท าใหระดบน าตาลในเลอดสงแลว ยงท าใหมการสรางไขมนชนดไตรกลเซอไรดในเลอดสงอกดวย อาจน าไปสภาวะแทรกซอนอนๆ ตามมา เชน โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดอดตน เปนตน อกทงการใชสารใหความหวานแทนน าตาล เชน แอสพาแทม ซคคารน ซงใหรสหวานมากกวาน าตาลทรายแตไมใหคณคาทางอาหารและไมใหพลงงาน หากรบประทานมากเกนไปอาจมผลในการท าลายเซลลในรางกายและเกดโรคมะเรงตามมาได (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558; วมลรตน, 2552)

2.2 อาหารทควรจ ากดปรมาณ คอ อาหารทผปวยโรคเบาหวานสามารถรบประทานไดแตควรรบประทานในปรมาณทจ ากด ไดแก อาหารประเภทแปง และคารโบไฮเดรท ซงจะพบมากในขาว กวยเตยว ขนมจน เสนหม เปนตน ผกและผลไมบางชนดทไมหวานจดแตมแปงมาก เชน ฟกทอง มะละกอดบ ยอดมะพราวออน แครอท เผอก มน และเนอสตวทมไขมนสงเชน เนอตดมน หนงไก เปนตน (วมลรตน, 2552; สรนนทและอรทย, 2548) ในการรบประทานอาหารทตองจ ากดปรมาณน สามารถปรบเปลยนชนดของอาหารทรบประทานได โดยการใชสตรอาหารแลกเปลยน (ศรวรรณ, 2558; สมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย เครอขายคนไทยไรพง, 2559) ซงประกอบดวย อาหารแลกเปลยนในหมวดผก ข. อาหารแลกเปลยนในหมวดผลไม อาหารแลกเปลยนหมวดเนอสตวอาหารแลกเปลยนในหมวดนมและอาหารแลกเปลยนในหมวดไขมน (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558; ปยะนช, 2548; สมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย เครอขายคนไทยไรพง, 2559) ซงสตรอาหารสวนใหญของมสลมมกมสวนประกอบหลกคอแปงและไขมน (อนนตชย, 2551) จงอาจใชพชอนแทนแปงได เชน เผอก มน ฟกทอง ขาวโพด เปนตน หรออาจเลอกรบประทานอาหารทมน าหนกมากๆ เพราะสมองของคนเราจะสงใหรบประทานในปรมาณทสอดคลองกบน าหนกของอาหาร นนคอ หากรบประทานอาหารทมน าหนกเบาแตแคลอรสง เชน ขาวเกรยบ โรตกรอบ (พมร, 2553) รางกายจะรสกวาไมอมเมอเทยบกบการรบประทานอาหารทมน าหนกมากในสดสวนทมน าหนกเทากน จงควรเลอกรบประทานอาหารทมน าหนกมากๆ แทน เชน ผลไม จะท าใหรางกายรสกอมเรวขนและรางกายไดรบแคลอรทนอยกวาดวย (ศลยา, 2551)

2.3 อาหารทรบประทานไดไมจ ากด เปนอาหารททงผปวยโรคเบาหวานมสลมและผปวยโรคเบาหวานทวไป สามารถรบประทานไดโดยไมจ ากดปรมาณ ไดแก ผกประเภท ก. เปนผกทมคารโบไฮเดรทนอย และใหพลงงานต ามาก เชน ผกกาดขาว กะหล าปล บวบ ผกบง ผก

23

โขม ใบกะเพรา เปนตน (วมลรตน, 2552) ผกประเภทนนอกจากจะใหพลงงานต าแลวยงมน าและกากใยสง มสวนชวยในการดดซมน าตาลเขาสเลอดใหชาลง ผปวยโรคเบาหวานควรรบประทานผกมอละ 1-2 ทพพ วนละ 2-3 มอ (วทยา, 2549)

3 มออาหาร ในแตละมอตองมการวางแผนการรบประทานอาหารหรอการจดอาหาร ควรยดหลก

ใหมการรบประทานอาหารครบทกหมวดและมความหลากหลาย รวมทงกระจายพลงงานจากอาหารในแตละมอใหเหมาะสม (สมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย เครอขายคนไทยไรพง, 2559; วนทนย, 2551) คอ

3.1 อาหารมอเชา ควรรบประทานอาหารใหไดพลงงานมากกวามอเยนรอยละ 30-35 ของพลงงานทไดรบตอวน คดเปน 500-600 กโลแคลอร เนองจากมกจกรรมท าตลอดทงวน

3.2 อาหารมอเทยง ควรรบประทานอาหารใหไดพลงงานรอยละ 35-40 ของพลงงานทไดรบตอวน คดเปน 600-700 กโลแคลอร

3.3 อาหารมอเยน อยาใหไดพลงงานมากเกนรอยละ 30-35 ของพลงงานทไดรบตอวน ไมควรเกน 500-600 กโลแคลอร ควรเนนผกใหมากๆ เลยงของทอดและมน ตองระวงการรบประทานอาหารขนมหวานหลงอาหาร ส าหรบการรบประทานอาหารในชวงถอศลอด ชาวมสลมทเปนเบาหวานอาจมปญหาสขภาพได หากไมไดปฏบตตวอยางถกตอง การถอศลอดของผปวยเบาหวาน เปนการเพมความเสยงของอาการน าตาลต าชนดรนแรง ถงขนตองเขารบการรกษาทโรงพยาบาล นอกจากนยงเสยงตอภาวะน าตาลสง ภาวะขาดน า และการเกดลมเลอดอกดวย ภาวะน าตาลสงทเกดขน อาจเนองมาจากการหยดฉดอนซลน เนองจากผปวยคดวาตนเองไมไดรบประทานอาหารจงไมจ าเปนตองฉดแตในความจรงแลวอนซลนทฉดนนจะไปมผลตออาหารทรบประทานในชวงตะวนตกดน และอกสาเหตหนงอาจเกดจากการรบประทานอาหารในชวงตะวนตกดนมากกวาปกตทรบประทานอยนนเอง ภาวะขาดน า ดวยการละเวนการดมน าเปนเวลานาน หากมอาการสญเสยเหงอมากรวมกบระดบน าตาลในเลอดสง ท าใหมการปสสาวะในปรมาณมาก สงผลใหเกดการสญเสยน ามากขน การขาดน าจะท าใหมความเสยงเพมมากขนอาจท าใหเกดหวใจวายและเสนเลอดสมองตบได (Salti et al., 2004) ดงนนผปวยมสลมทเปนโรคเบาหวาน ควรมการปฏบตในพฤตกรรมการบรโภคอยางเหมาะสม นนคอควรรบประทานอาหารสขภาพ มเสนใยอาหารสง ในปรมาณทเหมาะสม ดมน าใหมากพอในชวงเวลาทสามารถดมได (มหมดดาโอะ, 2551) จ ากดอาหารประเภททอดอาหารมน และอาหารหวาน หลงตะวนตกดน ปรมาณอาหารอาจแบงเปน 3 มอและมการกระจายของปรมาณคารโบไฮเดรททง 3 มอ ในชวงถอศลอดรางกายจะปรบระบบเผาผลาญใหท างานชาลง

24

ถงแมวาจะรบประทานอาหารในปรมาณทนอยกวาปกตแตรางกายกสามารถไดรบสารอาหารอยางเพยงพอ (ศลยา, 2551) พฤตกรรมการดแลตนเองตามทฤษฎของโอเรม

ทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 2001) โดยโอเรมกลาววาความสามารถในการดแลตนเองของบคคลประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ (1) ความสามารถและคณสมบตขนพนฐาน (foundational capabilities and disposition) (2) พลงความสามารถ 10 ประการ (power components: enabling capabilities for self-care) และ (3) ความสามารถในการปฏบตการดแลตนเอง (capabilities for self-care operation) ซงผวจยไดเลอกความสามารถในการปฏบตการดแลตนเองมาใชในการศกษาครงน เพอเนนใหผปวยอยกบโรคได พ งตนเองได และพ งพาผอนใหนอยทสด โดยโอเรม (Orem, 2001) ระบวา ความสามารถในการปฏบตการดแลตนเอง ประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ ไดแก (1) การคาดการณ หมายถง ความสามารถในการตรวจสอบปจจยภายในและปจจยภายนอกตนเอง ทมความส าคญตอการดแลตนเอง ทงสงเสรมและขดขวางการดแลตนเองในการเปลยนแปลงหรอควบคมปจจยเหลานน ความหมายและความส าคญของการดแลตนเองตอชวต สขภาพ และความผาสก ตลอดจนวธการดแลตนเองทมประสทธภาพ โดยมพนฐานมาจากการรจกตนเอง การเขาใจตนเองและสงแวดลอม (2) การปรบเปลยน หมายถง ความสามารถในการคดใครครวญทางเลอกในการดแลตนเองวาสามารถกระท าได สมควรกระท า และจะกระท า เพอน าไปสการตดสนใจเลอกวธการทดทสด และ (3) การลงมอปฏบต หมายถง ความสามารถในการเตรยมความพรอม การวางแผน การลงมอปฏบต และการประเมนผลการปฏบตการดแลตนเอง

ในการศกษาครงนสามารถอธบายไดวา (1) ความสามารถในการคาดการณ เปนกระบวนการแสวงหาความร ความเขาใจเกยวกบปจจยเสยงและความเสยงทจะเกดภาวะแทรกซอนทเกดจากโรคเบาหวาน วธการทจะควบคมความเสยง หรอเฝาระวงภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนและใหความส าคญกบการปองกนวามผลตอสขภาพและความผาสกในชวตของผปวยเบาหวานมสลม (2) ความสามารถในการปรบเปลยน เปนกระบวนการวางแผนกจกรรมการดแลตนเองเพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนจากการเปนโรคเบาหวานและสามารถประเมนสถานการณ สามารถดแล ปรบปรงแกไขภาวะสขภาพไดดวยตนเองหรอจ าเปนตองขอความชวยเหลอ และสามารถเลอกใชวธการทเหมาะสม เพอตอบสนองความตองการดแลตนเองในผปวยเบาหวานมสลม และ (3) ความสามารถในการลงมอปฏบต เปนความสามารถในการวางแผนการปฏบตกจกรรมตางๆ เรมตงแตการเตรยมความพรอม

25

ของตนเอง การวางแผน การลงมอกระท า และการประเมนผล การศกษาครงนเนนศกษาความสามารถในการลงมอปฏบตพฤตกรรมการควบคมอาหาร

นอกจากนนการน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดของโอเรม (Orem, 2001) ซงเปนระบบการใหความรทเหมาะสมกบผปวยทสามารถดแลตนเองได แตขาดความรหรอทกษะและไมสามารถตดสนใจกระท าการดแลตนเอง เปนระบบทชวยสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง ซงจะชวยใหผปวยสามารถเผชญความพรองในการดแลตนเองทเกดขนจากโรคและการรกษา ระบบดงกลาวประกอบดวยบทบาทการพยาบาลทส าคญ 5 วธไดแก (1) การกระท าใหหรอกระท าทดแทน (2) การสอน (3) การชแนะ (4) การสนบสนน และ (5) การสรางสงแวดลอม แตการศกษาครงน เนองจากผปวยเบาหวานมสลมเปนบคคลทสามารถท ากจกรรมตาง ๆไดดวยตนเอง ผวจยจงเลอกใชวธในการชวยเหลอเพยง 4 วธไดแก (1) การสอน (2) การชแนะ (3) การสนบสนน และ (4) การสรางสงแวดลอม ซงมรายละเอยดดงน

1. การสอน เปนการชวยใหเกดการเรยนร เกดความคดทจะน าความรเกยวกบพฤตกรรมการควบคมอาหารไปใช เกดทกษะทจะแกปญหาไดอยางเหมาะสม

2. การชแนะ เปนการแนะแนวทาง ใหทางเลอกเพอน าไปสการคดและตดสนใจในการปรบการดแลตนเองดานการควบคมอาหาร จะชวยใหผปวยสามารถตดสนใจเลอกวธการดแลตนเองหรอสามารถปฏบตกจกรรมการดแลตนเองภายใตค าแนะน าของพยาบาลไดอยางเหมาะสม ซงสงผลชวยลดภาวะแทรกซอนในผปวยเบาหวานมสลมได

3. การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสมทงชนด ปรมาณ และมออาหาร สนบสนนและสงเสรมใหญาตเขามาเรยนรและมสวนรวมในการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสม การใหขอมลขาวสารเกยวกบการควบคมอาหารผานสอ และสงเสรมสนบสนนใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานชวยกระตนเตอนการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานจะชวยใหผปวยคงความพยายามในการดแลตนเองไดอยางตอเนอง แมวาจะอยในภาวะใดๆกตาม รวมทงชวยใหผปวยมก าลงใจในการตอสกบโรคและการรกษา

4. การสรางสงแวดลอมทเหมาะสมเชน สรางบรรยากาศในการเรยนรโดยสงเสรมใหผปวยมสวนรวมในการปฏบตเกยวกบการควบคมอาหาร การเปดโอกาสใหผปวยเบาหวานไดเขากลมแลกเปลยนเรยนรประสบการณ การใชสอเกยวกบอาหารทมอยใหเหมาะสม เชน คมอ ตวอยางโมเดลอาหาร และอาหารจรง สงเสรมใหสมาชกครอบครวมสวนรวมในการก าหนดแผนการควบคมอาหาร การเขาถงแหลงอาหาร การจดหาเครองตวงวดในครวเรอนทเหมาะสมและเอออ านวยตอการควบคมอาหารและการไมซออาหารทตองการควบคมเขามารบประทานในบาน ระบบการพยาบาล

26

แบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) จงเปนกจกรรมทกระท าใหเกดการเรยนรเกยวกบสขภาพการเจบปวย ท าใหบคคลมการเปลยนแปลงในดานความร ความเขาใจ วธคด ความเชอและทศนคต น าไปสการพฒนาทกษะทจ าเปน เพอความสามารถในการดแลตนเองได แนวทางการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

ในการศกษาครงนผวจยใชแนวทางการสงเสรมความสามารถในการปฏบตการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 2001) มาใช เพอมงเนนใหผปวยมความสามารถในการดแลตนเอง พงตนเองได และพงพาผอนใหนอยทสด โดยโอเรม (Orem, 2001) ระบวา ความสามารถในการปฏบตการดแลตนเอง ประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ ไดแก

1. การคาดการณ หมายถงความสามารถในการตรวจสอบสถานการณและองคประกอบภายในตนเองและปจจยภายนอกหรอสงแวดลอมทมความส าคญตอการดแลตนเองดานการรบประทานอาหาร ความหมายของการดตนเองดานการรบประทานอาหารและความส าคญตอชวต สขภาพและความผาสก ความตองการในการปรบเปลยนการดแลตนเองดานการรบประทานอาหารและวธการในการดแลตนเองดานการรบประทานอาหาร โดยมพนฐานมาจากการรจกตนเองและสงแวดลอม การรจกสถานการณและองคประกอบทเกยวของกบการดแลตนเอง ทงปจจยสงเสรมและปจจยขดขวาง ไดแก ความร ความเขาใจเรองโรคเบาหวาน ปจจยเสยงทท าใหโรคเบาหวานก าเรบ ภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน แนวทางการควบคมระดบน าตาลในเลอดดวยการดแลตนเองดานอาหาร ความเชอมนในความสามารถทจะควบคมการรบประทานอาหารของตนเองใหไดดวยการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมเหมาะสมและการคงไวซงพฤตกรรมการรบประทานอาหารทเหมาะสม ตลอดจนความร ความเขาใจ ประโยชนของการดแลตนเองดานการรบประทานอาหารตอชวต สขภาพและความผาสก ดวยการปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวานและสามารถด ารงชวตอยกบโรคเบาหวานได โดยมคณภาพชวตทด

2. การปรบเปลยน หมายถง การคดใครครวญทางเลอกตางๆ ในการดแลตนเองดานการรบประทานอาหารและตดสนใจเลอกวธการทดทสดกบตนเอง ผานการสะทอนคดถงวธการตางๆ ทเหมาะสมกบตนเองในการดแลตนเองดานการรบประทานอาหารเพอจะไดปฏบตตนไดถกตองและตดสนใจลงมอปฏบตตอไปทงในการด าเนนชวตประจ าวน การรบประทานอาหารในงานเลยงตางๆ และการรบประทานอาหารในชวงเดอนถอศลอด โดยการปฏบตใหสอดคลองกบบรบทมสลม ทยดมนในหลกศรทธาและหลกปฏบตทางศาสนกจทผกพนอยางแนนแฟนอยกบองคอลลอฮ ครอบคลม

27

ชนดอาหาร ปรมาณอาหารและมออาหารทถกตองเหมาะสมกบโรคเบาหวานและสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทย เชน การปรบเปลยนเวลาในการรบประทานยารกษาโรคเบาหวานใหสอดคลองกบเวลาการรบประทานอาหารในชวงถอศลอด โดยในการรบประทานยาควรปรบเปลยน ดงน ลดขนาดของยาทใชลงครงหนงในมอเชากอนตะวนขน สวนยาทรบประทานเดมในมอเชาควรเปลยนไปเปนการกนในมอหลงตะวนตกดนโดยไมตองปรบเปลยนขนาดยา (ศลยา, 2551) เชน ผปวยทปกตไดรบยาทตองรบประทานวนละ 3 ครงครงละ 1 เมด ใหรบประทาน 1 เมดหลงอาหาร 15 – 3 0 นาทในมอเชากอนพระอาทตยขน และรบประทานอก 2 เมด หลงอาหาร 15 – 3 0 นาทในมอเยน ควรหลกเลยงการใชยาทออกฤทธเปนเวลานาน เชน ไกลเบนคลามายด ไกลคาไซด เปนตน ผปวยทไดรบยาทตองรบประทานวนละ 2 ครง ใหรบประทานยา 1 เมดกอนอาหาร 15 – 3 0 นาทในมอเยน และลดขนาดลงครงหนงตอนมอเชากอนพระอาทตยขนหรองดรบประทานเลย หากมอาการน าตาลต า ผปวยทไดรบยาทตองรบประทานวนละครง (once-daily sulfonylureas) ใหรบประทานยาในมอเยน หากไดรบยาในกลมยาฉดอนซลนทออกฤทธระยะส น secretagogues, thiazolidinediones, alpha-glucosidase inhibitors, incretin-based therapies หรอ โบรโมครปตน ไมจ าเปนตองปรบขนาดยาหรอวธการรบประทาน ผปวยทไดรบยาฉดอนซลนทออกฤทธระยะยาว ควรมการปรบลดขนาดลง รอยละ 30-40 หรอตามความเหมาะสม ผปวยทไดรบยาฉดอนซลนชนดผสมหรอยาฉดอนซลนทออกฤทธเปนระยะเวลาปานกลาง ยาฉดอนซลนทออกฤทธระยะยาว และส าหรบผปวยทไดรบยาฉดอนซลนชนดออกฤทธทนท วนละสองครง ใหฉด 1 ครงกอนอาหาร 15 – 3 0 นาทในมอเยน และลดขนาดลงครงหนงกอนอาหาร 15 – 3 0 นาทตอนมอเชากอนพระอาทตยขนหรองดการฉดหากมอาการน าตาลต า (คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2556)

ส าหรบการเลอกรบประทานในชวงเดอนถอศลอด ควรเลอกรบประทานผกในปรมาณมากพอในมออาหาร และควรรบประทานผลไมหลงอาหาร หลกเลยงการบรโภคอาหารทมปรมาณน าตาลมาก เชน กแวฮาง ขนมฆอเดาะห ขนมบงอ (พมร, 2553) เปนตน น าหวาน น าอดลม หลกเลยงอาหารทมรสจดจากเครองเทศ เพราะอาจท าใหเกดปญหาในระบบยอยอาหาร (ศลยา, 2551) ควรเลอกดมน าเปลาแทนเครองดมทมกาเฟอน เชน กาแฟ และชา เนองจากกาเฟอนเปนสารขบปสสาวะ และควรคอยๆ ลดปรมาณเครองดมเหลานนลง เพราะการลดทนททนใดจะท าใหมอารมณและหงดหงดไดงายสงผลตอการหลงของฮอรโมนอนซลน (สมาล, 2553) ในมอเชาควรเลอกรบประทานอาหารทปลอยพลงงานอยางชาๆ และมเสนใยสง เชน อาหารทมดชนน าตาลต าและไกลซมกต า จ ากดอาหารทปรงดวยวธการทอดและอาหารมน ส าหรบในมอเปดบวช ควรจ ากดอาหารหวานและควรรบประทานในปรมาณทเหมาะสม (มหมดดาโอะ, 2551; Benaji et. al., 2006) สวนในการรบประทาน

28

อาหารในงานเลยงตางๆ ซงยอมมอาหารใหเลอกมากมายหลากหลายชนด ผปวยเบาหวานมสลมควรเลอกรบประทานอาหารแตละประเภทเพยงชนดเดยวและรบประทานในปรมาณทเหมาะสม เชน เลอกรบประทานอาหารเรยกน ายอยเพยงชนดเดยว ของหวานเพยงชนดเดยว หรอเลอกดมเครองดมเพยงชนดเดยว รบประทานเพยงแตพอรรสไมควรรบประทานในปรมาณทมากเกนไป ผปวยเบาหวานควรเลอกรบประทานผกและผลไมทมรสไมหวานจด เชน ฝรง ชมพ สาล เปนตน แทนการรบประทานเนอสตวตดมน ควรเลอกรบประทานอาหารทปรงดวยวธการ ตม นง ปง ยาง เชน ปลานงมะนาว แกงจดผกกาดขาว ไกตมขมน เปนตน แทนอาหารทปรงดวยวธการผดหรอทอด (วมลรตนและคณะ, 2551) เลอกดมน าเปลาหรอน าสมนไพรไมใสน าตาลแทนน าหวานหรอน าอดลม และควรดมน าเปลากอนรบประทานอาหารในงานเลยง จะชวยใหรบประทานอาหารไดในปรมาณทนอยลง

ในการรบประทานอาหารตามปกตของผปวยเบาหวานมสลม ผปวยสามารถน าหลกการอาหารแลกเปลยนมาใชในชวตได เชน ถาผปวยรบประทานเผอก มน หรอขนมปงแลว จะตองลดปรมาณขาวทรบประทานในมอนนลง (งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต, 2558) ควรค านวณพลงงานทจะไดรบในแตละวนอยางงายๆ รบประทานอาหารมอละนอยๆ แตแบงออกเปนหลายๆ มอ 5-6 มอตอวน แบงเปนมอหนก 3 มอ คอมอเชา กลางวน และมอเยน และมอวาง 2 มอ คอ มอกอนอาหารเทยงและมอกอนอาหารเยน ควรกระจายปรมาณอาหารประเภทแปงใหมอยในอาหารแตละมอ ควรรบประทานมอเยนกอน 6 โมงเยนเพอใหรางกายสามารถยอยและดดซมอาหารไดอยางเตมท (สรชา, 2555) และไมควรรบประทานอาหารจบจบ

3. การลงมอปฏบต หมายถง เปนความสามารถในการปฏบตกจกรรมตาง ๆเพอตอบสนองความตองการในการควบคมอาหารทไดเลอกและตดสนใจ เรมตงแตการเตรยมความพรอมของตนเอง การคนหาวธการตางๆในการควบคมการรบประทานอาหารทเหมาะสมใหกบตนเอง วางแผนการท ากจกรรมตางๆเพอใหเกดประสทธภาพในพฤตกรรมการควบคมอาหาร และน าไปสการลงมอปฏบตวธการตาง ๆในการควบคมอาหารทไดเลอกไปแลว ซงถาวธการตาง ๆทไดเลอกไปแลวแตไมเหมาะสมและประสบความส าเรจ กจะมการประเมนผลการปฏบตและปรบปรงวธการดงกลาวเพอใหเหมาะสมในการดแลตนเองตอไป ในการวจยครงนผวจยวดผลระดบปฏบต คอ วดการลงมอปฏบตในพฤตกรรมการควบคมอาหาร

ในสวนของการน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามแนวคดของโอเรม (Orem, 2001) มาใช แตเนองจากผปวยเบาหวานมสลมเปนบคคลทสามารถท ากจกรรมตางๆไดดวยตนเอง ผวจยไดเลอกใชวธในการชวยเหลอเพยง 4 วธไดแก การสอน การชแนะ การสนบสนนและการสรางสงแวดลอมซงมรายละเอยดดงน

29

1. การสอน เปนการชวยใหเกดการเรยนร เกดความคดทจะน าความรเกยวกบพฤตกรรมการควบคมอาหารไปใช เกดทกษะทจะแกปญหาไดอยางเหมาะสม ไดแก การสอนการค านวณคาดชนมวลกายโดยพยาบาลเปนผสอนวธการค านวณคาดชนมวลกายใหแกผปวยและญาตโดยใชสตร คอ น าหนกตว (กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร)2 รวมทงสอนเรองพลงงานทผปวยตองการในแตละวน และใหฝกค านวณความตองการพลงงานของผปวยแตละรายอยางงายๆ การเลอกรบประทานอาหารไดถกตองทงชนดและปรมาณอาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานและสามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารไดถกตองและเหมาะสมโดยพยาบาลประเมนจากใบงานทเกยวของกบการใชอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารทสอดแทรกในคมอ พยาบาลจะท าการประเมนความรในการใชอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารทงในชวงปกต และในชวงเดอนรอมฎอน โดยการแจกคมอการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานแกผปวยและยกตวอยางชนดของอาหารทมในทองถน อาหารประเภทคารโบไฮเดรท อาหารทมไขมนสง อาหารทใหพลงงานสงและอาหารทไดรบการปรงแตงมากใหเหนชดเจน การฝกทกษะในการเลอกรบประทานอาหารโดยการใชโมเดลอาหาร การสาธตและมการสาธตยอนกลบโดยผปวยและญาต และมการบนทกอาหารทรบประทานในแตละวน ในแบบบนทกอาหารทรบประทานในรอบ 24 ชวโมง (ภาคผนวก ก) ในขนตอนนจงมองคประกอบของโปรแกรมไดแก แผนการสอนและสอไดแก โมเดลอาหาร อาหารจรงในทองถนและคมอการสงเสรมการควบคมอาหาร รวมทงใชกระบวนการกลมในการแลกเปลยนความร ความคดเหนและประสบการณในพฤตกรรมการควบคมอาหารภายหลงการน าไปสการลงมอปฏบตวธการตางๆในการควบคมอาหารทไดเลอกไปแลว ซงประสบความส าเรจ

2. การชแนะ เปนการแนะแนวทางใหทางเลอกเพอน าไปสการคดและตดสนใจในการปรบการดแลตนเองดานการควบคมอาหาร จะชวยใหผปวยสามารถตดสนใจเลอกวธการดแลตนเองหรอสามารถปฏบตกจกรรมการดแลตนเองภายใตค าแนะน าของพยาบาลไดอยางเหมาะสม ซงสงผลชวยลดภาวะแทรกซอนในผปวยเบาหวานมสลมได โดยสงเสรมใหญาตมสวนรวมในการแนะน าทางเลอกในการรบประทานอาหารจานสขภาพ หรอแนะน าเกยวกบวธการรบประทานอาหารแบบใชองมอเปนสญลกษณในการค านวณสดสวนของอาหารทผปวยเบาหวานมสลมสามารถรบประทานไดอยางเหมาะสมในสถานการณตาง ๆไดแก ในชวงปกต ญาตควรแนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานผก ผลไมรสไมหวานจด กอนการรบประทานอาหารคาว ส าหรบในงานเลยงตาง ๆญาตควรแนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมเลอกรบประทานผกในปรมาณทมากกวาอาหารจ าพวกแปงและเนอสตว หรอดแลใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานอาหารไปจากบานกอนการไปงานเลยงเพอลดความหวและจะไดรบประทานอาหารทงานเลยงไดลดลง เครองดมควรเลอกดมน าเปลาแทนน าหวาน ส าหรบในชวงเดอนรอมฎอน ญาตควรแนะน าใหผปวยเรมรบประทานอนทผาลม 1 ผลและดมน าเปลาตามมาก ๆแทนการรบประทานขนมหวานหรอดมน าหวาน และ

30

อาหารควรเลอกรบประทานอาหารทปรงโดยการ ตม นง ยาง แทนอาหารทมการปรงดวยการผดหรอทอดหรออาหารทมสวนประกอบของกะท (วมลรตนและคณะ, 2551)

3. การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสม น าการเสรมสรางพลงอ านาจมาสนบสนนและสงเสรมใหญาตเขามาเรยนรและมสวนรวมในการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสม โดยใหญาตมสวนรวมในการเลอกซออาหาร เตรยมอาหารและการรบประทานอาหารเหมอนกบผปวย กลาวคอ ในการเลอกซออาหาร ญาตไมควรซออาหารทผปวยเบาหวานมสลมไมสามารถรบประทานไดเขามาในบาน ควรเลอกซออาหารทเหมาะสมกบผปวย เชน ผก ผลไมไมหวานจด ในการเตรยมอาหารควรหลกเลยงการเตรยมอาหารดวยวธการผด ทอด หรอวธการทตองใชน ามนในการปรง ควรปรงอาหารดวยวธการตม นง หรอยางแทน และนอกจากนญาตควรรบประทานอาหารชนดเดยวกนหรอส ารบเดยวกนกบผปวย รวมทงควรสนบสนนสอการเรยนรใหเหมาะสมกบบรบทของผปวย เชนการจดท าสอในการเรยนรตางๆ เปนภาษายาว น าสอการเรยนรเดมทมอยแลวมาปรบปรงใหผปวยสามารถเขาใจไดงาย และการสรางสอการเรยนรใหมเพอใหมเนอหาและรปแบบททนสมย ไดแก อาหารจรง เพอใหผปวยและญาตไดน าไปเรยนรเพมเตม การใหขอมลขาวสารเกยวกบการควบคมอาหารผานสอ การใหญาตกระตนเตอนเมอผปวยเบาหวานมสลมมพฤตกรรมการรบประทานไมเหมาะสม เนองจากญาตเปนบคคลส าคญทอยใกลชดและผกพนกบผปวยมากทสด การปฏบตพฤตกรรมการควบคมโรคเบาหวาน และแกไขขอของใจใหแกญาตและผปวยเบาหวานมสลม รวมทงนกโภชนาการควรมสวนรวมในการจดอาหาร หรอแนะน าผปวยและญาตในการจดมออาหารทเหมาะสม

4. การสรางสงแวดลอม เปนวธการทจะสงเสรมใหผปวยเบาหวาน เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง โดยมสงเอออ านวยตอการรบประทานอาหารทถกตองและเหมาะสม เชน สรางบรรยากาศในการเรยนรโดยสงเสรมใหผปวยมสวนรวมในการปฏบตเกยวกบการควบคมอาหาร การเปดโอกาสใหผปวยเบาหวานไดเขากลมแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการเลอกรบประทานอาหารทถกตองและเหมาะสม การใชสอเกยวกบอาหารทมอยใหเหมาะสม เชน แผนพบและตวอยางโมเดลอาหาร เพอใหผปวยสามารถศกษาและเรยนรได สงเสรมใหสมาชกครอบครวมสวนรวมในการก าหนดแผนการควบคมอาหารโดยก าหนดวาในแตละมอควรรบประทานอะไรและปรมาณเทาไร การสนบสนนใหญาตเอออ านวยตอการควบคมอาหารและการไมซออาหารทตองการควบคมเขามารบประทานในบาน ใชกลมเพอนชวยเพอนในผปวยเบาหวานเพอใหผปวยสามารถแลกเปลยนเรยนร และแบงปนประสบการณการดแลตนเองทถกตองและเหมาะสมของผปวยแตละคนเพอใหผปวยเบาหวานอนๆ สามารถน าเอาไปปรบใชกบการดแลตนเองได

31

แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

จากการศกษาแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวย

เบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) (ภาคผนวก ข) พบวาแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารดงกลาวสรางมาจากการทบทวนวรรณกรรมจ านวน 34 เรอง ซงแบงหลกฐานระดบ 1 จ านวน 1 เรอง หลกฐานระดบ 2 จ านวน 1 เรอง หลกฐานระดบ 3 จ านวน 19 เรองและหลกฐานระดบ 4 จ านวน 13 เรอง มจดเดนคอ (1) มรปแบบและขนตอนทชดเจนตงแต การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต บอกวตถประสงค ขนตอนและระยะเวลาของการเขารวมกจกรรม (2) มการประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน ซงไดแก (2.1) ประเมนภาวะโภชนาการ โดยการชงน าหนก วดสวนสง เสนรอบเอว และดชนมวลกาย โดยพยาบาลเปนผค านวณคาดชนมวลกายใหแกผปวย อกทงยงสอนการค านวณคาดชนมวลกายโดยใชสตรค านวณคอ น าหนก (กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร)2 และเมอพยาบาลทราบคาดชนมวลกายของผปวยแลว จงท าการแจงใหแกผปวยและญาตทราบวาคาดชนมวลกายของผปวยอยในเกณฑปกตหรอไม (2.2) ประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมาโดยใชแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมง และสรปขอมลดงกลาวใหผปวยและญาตทราบ (2.3) ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน การเกดภาวะแทรกซอนในผปวยเบาหวานและแนวทางในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวย โดยใชกระบวนการกลมในการซกถาม แลกเปลยนประสบการณความรเรองโรคเบาหวาน (2.4) สรางความตระหนกใหผปวยเหนถงความส าคญและคณคาของการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และการตงตนลงมอปฏบตทนท โดยการน าภาพผปวยเบาหวานทมภาวะแทรกซอนใหผปวยเบาหวานมสลมด (2.5) ตงเปาหมายการควบคมอาหารรวมกนระหวางผปวย พยาบาล และครอบครว เพอใหระดบน าตาลในเลอดลดลงมาอยในระดบปกต (3) มการใหความรแกผปวยและญาต และแกปญหารวมกน โดยน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรมมาใช (4) การสนสดกจกรรมและประเมนผล เปนขนตอนการตดตามประเมนผลพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารของผปวยเบาหวานมสลม และตดตามญาตในการควบคมการรบประทานอาหารและชวยเหลอผปวยในรายทมอปสรรคในการควบคมอาหารได โดยการตดตามประเมนผลในระหวางการปฏบตกจกรรมเปนระยะๆ ทก 6 เดอน และใหค าปรกษาทางโทรศพทกรณมปญหาอปสรรคและเสรมแรงในกรณทผปวยปฏบตไดด และเยยมบาน

32

ภายหลงสนสดการด าเนนกจกรรม และตดตามประเมนผลระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหาร และระดบน าตาลเฉลยสะสมในเลอด หรอ ฮโมโกลบนเอวนซ (HbA1C) อยางไรกตามแนวปฏบตดงกลาวยงมขอทควรพฒนา คอ ไมไดก าหนดระยะเวลาและรายละเอยดทชดเจนในการน าแนวปฏบตไปใช เชน ไมไดก าหนดระยะเวลาในแตละระยะทชดเจน มเพยงระยะเวลาของการเขารวมกจกรรม การตดตามประเมนผลในระหวางการปฏบตกจกรรมเปนระยะเวลานาน คอ ทก 6 เดอน เยยมบานเมอสนสดการด าเนนกจกรรม และเปนแนวปฏบตทเพงพฒนา ยงไมมการน าไปทดสอบผลของการน าแนวปฏบตการพยาบาลในควบคมอาหารกบผปวย

ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด โดยท าใหแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) ใหมความชดเจนขนใน 3 ดาน คอ จดโปรแกรมเปน 8 สปดาห โดยประยกตแนวทางการจดโปรแกรมของสกาญจน, มลน, ธราดล, และทศนย (2558) การก าหนดระยะเวลาในแตละระยะทชดเจน โดยเฉพาะระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาตควรใชระยะเวลาไมนอยกวา 20 นาท ใชการสนทนาทเปนกนเองและเปนมตร เพอใหผปวยและญาตเกดความไววางใจ คนเคยและเปดใจ กอใหเกดความรวมมอในการปฏบตกจกรรมพยาบาลมากยงขน สอดคลองกบการศกษาของทศนย, อโนทย, ศศธร, และคณะ (2557) ทศกษาพฤตกรรมการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานในกลมเสยงโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสมทรปราการ ทใชทกษะการสรางสมพนธภาพ เพอใหกลมตวอยางเกดความไววางใจกระตน และเปดโอกาสใหผปวยบอกปญหาทเกดขนในการจดการตนเองพบวา โปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองสามารถลดระดบน าตาลในเลอด

ส าหรบการตดตามประเมนผลในระหวางการปฏบตกจกรรมเปนระยะเวลาทก 1 สปดาห โดยสปดาหท 2 มการเยยมบานทนท เพอตดตามตอเนองในเรองการน าความรทไดลงสการปฏบตทนทหรอไม ปญหาอปสรรคทท าไมส าเรจคออะไร พรอมสาธตการแลกเปลยนอาหารจรง โดยประยกตจากการศกษาของแสงทอง, ณฏฐรา, และวนทนา (2557) ทศกษาผลของโปรแกรมการเยยมบานรวมกบการตดตามทางโทรศพทตอพฤตกรรม สขภาพ และภาวะสขภาพของผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมได ผลการศกษาพบวา ผปวยมระดบความดนเลอดลดลงและมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและรายดานดขน และการศกษาของรงสมา (2558) ทศกษาโปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได ทมการประเมนผลพฤตกรรมการดแลตนเองดวยการเยยมบาน การตดตามตอเนองและกระตนทางโทรศพททกสปดาหเพอประเมนผลความส าเรจ

33

ตามเปาหมาย ผลการศกษาพบวา ผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน มคณภาพชวตดขนและระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดลดลง เพมเตมการเตอนตนเองดวยการบนทกอาหารตามโซนสในแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมงทผานมา ซงสอดคลองกบงานวจยของกาญจนา (2553) ทศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ศนยแพทยเฉลมพระเกยตร 80 พรรษา เทศบาลเมองทาเรอพระแทน อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร พบวาการทผปวยเบาหวานทไดรบค าแนะน าขอมลขาวสาร ก าลงใจ และการกระตนเตอนจากบคคลในครอบครว เพอนบาน เพอนรวมงาน ผปวยเบาหวานดวยกนและบคคลากรดานสาธารณสข มพฤตกรรมการดแลตนเองด สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองไดอยางถกตองตอไป ส าหรบการตงเปาหมายการควบคมอาหารรวมกนระหวางผปวย พยาบาล และครอบครวนน ผวจยไดสอดแทรกโดยการน าหลกการสอนดานศาสนามาเปนเครองเตอนใจ ดวยการกลาวซโกรและการปฏบตอยางเปนรปธรรมตออลลอฮ (ซ.บ.) กลาวคอ ตองเปนบาวทดและตองตกวาตอพระองคอยางแทจรง (ปรญญา, 2549) เนองจากการมสขภาพทดนนเปนนมตอยางหนงจากพระเจาทควรจะรกหวงแหน ดแลทะนถนอมเปนอยางดและจะตองรจกขอบคณผใหนมตชนนดวย และการรกษาสขภาพและรางกายใหสมบรณแขงแรงนนเปนหนาทของมสลม เพราะรางกายของเรานนเปนอมานะหทอลลอฮ (ซ.บ.) ทรงฝากเราไว จะตองดแลรกษาใหด หากรางกายของเราสมบรณด เรากจะสามารถประกอบศาสนกจ และปฏบตภารกจของเราไดโดยครบถวนตามสทธและหนาททเราพงม (ด ารงและมหมดดาโอะ, 2549)

สวนการตงเปาหมายเพอใหระดบน าตาลลดลงมาอยในระดบปกตนนแกไขโดยการยดหยนมากขนคอ ใหผปวยตงเปาหมายเพอใหระดบน าตาลลดลงจากเดมอยางตอเนอง เพมเตมตวอยางรายการอาหารในชวงถอศลอดในคมอการสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหาร เพอลดความเครยดในการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมและเพอเพมแรงจงใจโดยการบนทกเปนกราฟเสนใหผปวยไดเหนถงระดบน าตาลในเลอดลงในสมดบนทก เพอใหผปวยไดเหนถงความเปลยนแปลงของระดบน าตาลในเลอดของตนเอง และภาพทใชมสสนสดใส สะดดตา และใชสสนในการสอสารเพอใหเกดความเขาใจทงายและรวดเรวยงขน อนจะสงผลใหผปวยมพฤตกรรมการควบคมอาหารดขนและลดระดบน าตาลในเลอดและมคณภาพชวตทดยงขน

ผ วจ ยไดท าการประเมนคณภาพของแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหาร โดยใชแบบประเมนอะกร 2 (AGREE II, 2009) มผประเมน 3 ทาน ไดแก ผวจยและผเชยวชาญดานการจดการอาหารเบาหวาน 2 ทาน คอ (1) ดร.วนด คหะวงศ และ (2) รศ.วมลรตน จงเจรญ อาจารยผเชยวชาญดานโภชนบ าบด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร พบวาเปนแนวปฏบตมความนาเชอถอและมคณภาพ โดยไดคาคะแนนประเมนคณภาพรอยละ 81.88 (ภาคผนวก ค) ซงบงชวาเปนแนวปฏบตทมคณภาพ ดงนนจงแสดงวาแนวปฏบตสามารถใชเปนเครองมอ

34

ส าคญทชวยเพมคณภาพการดแลผทเปนเบาหวานใหมประสทธภาพมากยงขน โดยแนวปฏบตดงกลาวมประเดนปญหาทสอดคลองกบปญหาในหนวยงาน และทส าคญแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมความสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดทพฒนาโดยกาญจนา (2554) มคณภาพ มความเหมาะสมกบบรบท มกลมเปาหมายทคลายคลงกน และมความเปนไปไดในการน าไปใชในทางปฏบต ดงนนผวจยจงสนใจในการน าแนวปฏบตทางคลนกดงกลาวมาใชเปนแนวปฏบตทางคลนกส าหรบการสงเสรมความสามารถในการควบคมเบาหวาน โดยคาดวาการน าแนวปฏบตดงกลาวไปใช จะเกดผลลพธในเรองการควบคมพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลม ผลลพธของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

จากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษพบวาการใชโปรแกรมหรอแนวปฏบตในการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหาร ท าใหผปวยเบาหวานมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทเหมาะสมมากขน สงผลใหระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหารลดลง ดงการศกษาตอไปน

การศกษาเกยวกบผลของโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหารตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได (รสสคนธ, 2555) เปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได จ านวน 64 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 32 คน กลมควบคมไดรบการบรการพยาบาลตามปกต กลมทดลองไดรบโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหาร เปนระยะเวลา 4 สปดาหโดยการประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและใหการพยาบาลแบบสนบสนนทเหมาะสมกบผปวยและคมอการเลอกรบประทานอาหารไวทบทวนทบาน พบวา คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารสงขนและคาเฉลยคะแนนระดบน าตาลในเลอดลดลง

การศกษาเกยวกบผลของโปรแกรมการสนบสนนการจดการตนเองเพอชะลอ ไตเสอมจากเบาหวานตอพฤตกรรมการจดการตนเองและผลลพธทางคลนกในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (ศรลกษณ, ทพมาส, และเพลนพศ, 2558) เปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดและไดรบการวนจฉยจากแพทยวาอยในระยะไตเสอมระยะท 2-3 จ านวน 50 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 25 คน กลมควบคมไดรบการดแลตามปกต

35

กลมทดลองไดรบโปรแกรมการสนบสนนการจดการตนเองเปนระยะเวลา 12 สปดาหโดยการจดการตนเองทง 3 ขนตอนไดแกการตดตามตนเอง การเสรมแรงตนเองและการประเมนตนเอง พบวา ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมงและระดบฮโมโกลบนเอวนซมคาเฉลยผลลพธทางคลนกแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

ส าหรบการศกษาเกยวกบการน าแนวคดการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานท ากนอยางแพรหลาย ไดแก โปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกนกพร, พรนภา, และอครอนงค (2551) เปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง กลมตวอยางเปนผสงอายทเปนเบาหวานชนดท 2 จ านวน 30 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 15 คน กลมควบคมไดรบการดแลตามปกต กลมทดลองไดรบโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทางสงคมเปนระยะเวลา 16 สปดาห โดยใชแบบสมภาษณการรบรสมรรถนะแหงตนในการบรโภคอาหาร แบบสมภาษณการสนบสนนทางสงคมในการบรโภคอาหาร และแบบสมภาษณพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ผลการศกษาพบวา คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมทไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรม

ผลของโปรแกรมการก ากบตนเองตอพฤตกรรมการควบคมอาหาร ในผปวยเบาหวานชนดท 2 ของสกาญจน, มลน, ธราดล, และทศนย (2558) เปนการวจยกงทดลองแบบกลมเดยววดผลกอนและหลงการทดลอง กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบการรกษาในสถานกาชาดท 2 กรงเทพมหานคร และไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดจ านวน 28 คน โปรแกรมการก ากบตนเอง ประกอบดวย การบรรยายประกอบสไลด การอภปรายกลม การฝกทกษะเลอกรบประทานอาหาร การใชตวแบบทงมชวตและตวแบบสญลกษณ เปนระยะเวลา 8 สปดาห ผลการทดลองพบวา กลมทดลองมคะแนนพฤตกรรมการรบประทานอาหารดขนกวากลมเปรยบเทยบ

โปรแกรมการใหความรดานสขภาพตอระดบน าตาลในเลอดและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เครอขายโรงพยาบาลองครกษ จงหวดนครนายก ของปรยาภรณ (2554) เปนการวจยกงทดลองแบบกลมเดยววดผลกอนและหลงการทดลอง กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบการรกษา ณ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เครอขายโรงพยาบาลองครกษจงหวดนครนายก จ านวน 20 คน โปรแกรมการใหความรดานสขภาพ โดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเอง ใชระยะเวลาทงหมด 1 ป2 เดอน ผลการวจยพบวา หลงการเขารวมโปรแกรม คาระดบน าตาลในเลอดกอนอาหารเชาแตกตาง

36

กน คาน าตาลเฉลยสะสมแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต พฤตกรรมการดแลตนเองโดยรวมแตกตางกน

การศกษาประสทธผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลคลนกส าหรบสงเสรมการควบคมเบาหวานในผทเปนเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลครมาศ จงหวดสโขทย ผลการศกษาพบวา ผปวยกลมทใชแนวปฏบตการพยาบาลคลนกส าหรบสงเสรมการควบคมเบาหวานในผทเปนเบาหวานชนดท 2 มคะแนนความรเกยวกบการควบคมเบาหวานในระดบสงกวากลมทไมไดใชแนวปฏบตการพยาบาล (ปยพงศ, 2553)

ประสทธผลของการใชแนวปฏบตการจดการทางการพยาบาลส าหรบผทเปนโรคเบาหวานชนดท 2 ผลการศกษาพบวามความรและมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองอยในระดบด และมระดบน าตาลในเลอดอยในเกณฑทควบคมได (กนกพร, ประทม, และพกล (2557)

อยางไรกตามการศกษาผลของการใชโปรแกรมหรอแนวปฏบตพบวา สวนใหญศกษาในกลมผปวยเบาหวานทวไป ไมไดเจาะจงส าหรบผปวยเบาหวานมสลม ซงพบวาการศกษาเกยวกบการน าแนวคดการปรบเปลยนพฤตกรรมการควบคมอาหารเพอสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานมสลมโดยเฉพาะมคอนขางนอย อยางไรกตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) เพงพฒนายงไมมการน าไปทดสอบประสทธภาพของแนวปฏบตในพฤตกรรมควบคมอาหาร ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได โดยใชระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) เพอชวยสงเสรมใหผปวยเบาหวานมสลมมพฤตกรรมการควบคมอาหารทดขน และสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดอยางมประสทธภาพ อนจะสงผลใหผปวยมคณภาพชวตทด สอดคลองกบบรบท และวฒนธรรมของการรบประทานอาหาร

ในการศกษาครงน ผวจยท าการศกษาเปนเวลา 8 สปดาห จงวดผลลพธของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเกยวกบพฤตกรรมการควบคมอาหาร และระดบน าตาลในเลอด ดงน

1. การประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร ผวจยใชแบบประเมนของเฉลมศร (2554) ทสรางขนตามกรอบแนวคดทฤษฎทางการพยาบาลของโอเรม (Orem, 2001) ดานความสามารถในการปฏบตการควบคมอาหาร บรณาการเขากบธงโภชนาการ (คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย, 2543 อางในเฉลมศร, 2554) รวมกบการทบทวนวรรณกรรมงานวจยทเกยวของ ผานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ซงไดคาความเทยงของเครองมอเทากบ 0.78 ซงเปนคาทยอมรบได โดยแบบประเมนดงกลาวประกอบดวยขอค าถามทงหมด 24 ขอ ครอบคลมองคประกอบดงน (1) ชนด

37

อาหารทรบประทาน 13 ขอ (2) ปรมาณของอาหารทรบประทาน 8 ขอ และ (3) แบบแผนมออาหาร 3 ขอ ซงขอค าถามจะมทงค าถามดานบวกม 3 ขอ ไดแก ขอท 9, 19, และ 21 ทเหลอเปนค าถามในดานลบม 21 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Likert scale) ดงน ปฏบตประจ า หมายถง ปฏบตกจกรรมนนๆทกครงหรอ 5-7 ครงตอสปดาห ปฏบตบอยครง หมายถง ปฏบตกจกรรมนนๆเกอบทกครงหรอ 3- 4 ครงตอสปดาห ปฏบตบางครง หมายถง ปฏบตกจกรรมนนๆบางครงหรอ 1-2 ครงตอสปดาห ปฏบตนานๆ ครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ นานๆ ครงหรอ 1-2 ครงตอเดอน ไมเคยปฏบต หมายถง ไมเคยปฏบตกจกรรมนนๆ ส าหรบการก าหนดคาคะแนนความสามารถในการปฏบตการควบคมอาหารในแตละขอทงดานบวกและลบ ดงน (1) คาคะแนนดานบวก ประกอบดวย ปฏบตประจ า เทากบ 5 คะแนน ปฏบตบอยครง เทากบ 4 คะแนน ปฏบตบางครง เทากบ 3 คะแนน ปฏบตนานๆ ครง เทากบ 2 คะแนน และไมเคยปฏบต เทากบ 1 คะแนน (2) คาคะแนนดานลบ ประกอบดวย ปฏบตประจ า เทากบ 1 คะแนน ปฏบตบอยครง เทากบ 2 คะแนน ปฏบตบางครง เทากบ 3 คะแนน ปฏบตนานๆครง เทากบ 4 คะแนน และไมเคยปฏบต เทากบ 5 คะแนน

2. การวดระดบน าตาลในเลอด ใชเครองตรวจวดระดบน าตาลในเลอด AccuChek รน Performa ตรวจโดยวธเจาะเลอดจากปลายนว (fasting capillary blood glucose) แนะน าใหใชนวนางหรอนวกลาง แนะน าเจาะบรเวณดานขางของปลายนว สมผสเลอดกบแถบตรวจใหปรมาณเลอดเตมพอดกบแถบ รออานคาระดบน าตาลในเลอด (คาปกต = 70 – 140 มลลกรมตอเดซลตร) วดผล 2 ครงกอนและหลงการเขารวมโปรแกรมในสปดาหท 8

ส าหรบคาระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมงของผทควบคมโรคไมไดมคามากกวาหรอเทากบ 180 มลลกรมตอเดซลตร (ADA, 2012; ADA, 2017) สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ

โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงทไมสามารถรกษาใหหายขาดได ซงสงผลกระทบตอ

ผปวยทงในดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคม และดานจตวญญาณ ซงอาจสงผลใหมคณภาพชวตทแยลง ผปวยจงมความจ าเปนตองควบคมโรคเบาหวานโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพใหเหมาะสมเพอควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกตหรอใกลเคยงปกตมากทสด โดยหลกการควบคมโรคเบาหวาน ประกอบดวย (1) การควบคมอาหาร (2) การออกก าลงกาย (3) การจดการความเครยด และ (4) การใชยา ซงจะสงผลใหผปวยมคณภาพชวตทดยงขน การทจะสามารถควบคมอาการของโรคเบาหวานไดส าเรจนน ขนอยกบทงตวของผปวย ครอบครว และระบบบรการสขภาพ

38

จากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษพบวาการใชแนวปฏบตในการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหาร และการน าแนวคดการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานนน ผลการศกษาพบวาลวนท าใหผปวยมพฤตกรรมการควบคมเบาหวานดขน อยางไรกตามการศกษาพบวาสวนใหญศกษาในกลมผปวยเบาหวานทวไป ไมไดเจาะจงส าหรบผปวยเบาหวานมสลม แตพบวาแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) ทพฒนาขนมา โดยใชระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) และบรณาการรวมกบแนวคดกระบวนการพยาบาล ซงแนวปฏบตการพยาบาลดงกลาวยงไมมการน าไปทดสอบประสทธภาพของแนวปฏบตในพฤตกรรมควบคมอาหาร ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

ตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคม

ระดบน าตาลในเลอด โดยมระยะเวลาในการด าเนนโปรแกรม 8 สปดาห แนวปฏบตการพยาบาล

ดงกลาวประกอบดวย 4 ระยะ คอ (1) ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต (2) ระยะท

2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน (3) ระยะ

ท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต ประกอบดวย (3.1) การสอน

ไดแก การค านวณคาดชนมวลกาย และพลงงานทตองการในแตละวน การเลอกรบประทานอาหารได

ถกตองทงชนดและปรมาณอาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานและ

สามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนไดถกตองและเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอน

รอมฎอน (3.2) การชแนะโดยการใหทางเลอกในการรบประทานอาหารในสถานการณตางๆ เพอ

ชวยใหผปวยสามารถวางแผนและลงมอปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกตและและ

ในชวงเดอนรอมฎอน (3.3) การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรมใหสามารถดแล

ตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสมและสามารถวางแผนพรอมลงมอปฏบต

กจกรรมตางๆเหมาะสมทงในชวงปกตและและในชวงเดอนรอมฎอน และ (3.4) การสรางสงแวดลอม

เปนวธการทจะสงเสรมให เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง เพอชวยให

ผปวยสามารถวางแผนและลงมอปฏบต กจกรรมตางๆไดเหมาะสมทงในชวงปกตและในชวงเดอน

รอมฎอน และ (4) ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล และผลลพธทางคลนกทเกดขนกบ

ผปวย คอ มพฤตกรรมการควบคมอาหารทดขนและลดระดบน าตาลในเลอดหลงใชแนวปฏบต

39

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental design) แบบ 2 กลม

วดผล 2 ครงกอนและหลงการทดลอง (pretest-posttest two group design) เพอศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ซงมรปแบบการทดลอง ดงน

กลมทดลอง O1 X1 O2

กลมควบคม O3 X2 O4 X1 หมายถง กจกรรมการพยาบาลตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการ

ควบคมอาหาร X2 หมายถง กจกรรมการพยาบาลตามปกต O1 หมายถง คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอด

ของกลมทดลองกอนไดรบการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร O2 หมายถง คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลใน

เลอดของกลมทดลองหลงไดรบการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร O3 หมายถง คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลใน

เลอดของกลมควบคมกอนไดรบการพยาบาลตามปกต O4 หมายถง คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดของกลมควบคม

หลงไดรบการพยาบาลตามปกต

40

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษา คอ ผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ณ โรงพยาบาลทวไปแหงหนง ในจงหวดนราธวาส

กลมตวอยางทใชในการศกษา คอ ผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดซงมารบบรการทคลนกโรคเบาหวาน แผนกผปวยนอก ณ โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) โดยก าหนดคณสมบตกลมตวอยางตามเกณฑ ดงน

คณสมบตของกลมตวอยาง

คณสมบตของผปวยเบาหวานมสลม มดงน 1. อาย 20 ปขนไป 2. ไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคเบาหวานมากกวา 1 ป 3. ไมมภาวะแทรกซอนทรนแรงกอนเขารวมการทดลอง เชน โรคหลอดเลอดสมอง

และโรคไตเรอรงระยะท 4 และ 5 4. มคาระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมงมากกวาหรอเทากบ

180 มลลกรมเปอรเซนต 5. มสตสมปชญญะสมบรณ สามารถตดตอสอสารไดเขาใจ 6. ผปวยหรอผดแลสามารถอานภาษาไทยได 7. สามารถสอสาร และตดตอทางโทรศพทได 8. เขารวมกจกรรมตามโปรแกรมอยางไดครบถวน 9. ยนดเขารวมในการวจย

41

ขนาดของกลมตวอยาง

ผวจ ยก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชวธเปดตารางอ านาจการทดสอบ (power analysis) ของโคเฮน (Cohen, 1988) ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 คาอ านาจการทดสอบ (power of test) 1-β เทากบ 0.80 และก าหนดคาขนาดอทธพล (effect size) เทากบ 0.8 โดยพจารณาจากงานวจยทใกลเคยงกบการศกษาครงน คอการศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหารตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได (รสสคนธ, 2555) ซงมคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมดานโภชนาการของผปวยโรคหวใจขาดเลอดกลมทดลองเปน 116.38, SD = 9.40 สวนกลมควบคมมคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมดานโภชนาการของผปวยโรคหวใจขาดเลอดเปน 97.03, SD = 6.03 ซงค านวณหาคา Effect size ได = 0.78 (ภาคผนวก ง) จากนนน าคา (Power) 1-β = 0.80 คาความคลาดเคลอนทยอมรบได α = .05 และคาขนาดของความแตกตาง (effect size) = 0.80 มาเปดตารางส าเรจรป Estimated ไดกลมตวอยางทตองใชในการวจยเทากบ 25 คนตอกลม เพอปองกนความไมสมบรณของขอมลและการสญหายของกลมตวอยาง จงเพมขนาดกลมตวอยางอกรอยละ 20 จงไดกลมตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 30 คน

บรบทของโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร

โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร เปนโรงพยาบาลทวไปขนาดใหญ (Standard level hospital) จ านวน 409 เตยง สามารถรองรบผปวยทตองการการรกษาทยงยากซบซอนระดบเชยวชาญเฉพาะได ผปวยทมารบบรการสวนใหญเปนมสลมรอยละ 80 มการจดระบบในการดแลผปวยนอกคลนกโรคเบาหวานทมารบการตรวจรกษา โดยเปดใหบรการทกวนพธและวนพฤหสบด ตงแตเวลา 08.00 - 12.00 น.รปแบบการใหบรการ มดงน

1. เมอผปวยมาถงทคลนกโรคเบาหวาน พยาบาลประจ าคลนกโรคเบาหวานจะเตรยมแฟมประวตผปวยทตองมารบการตรวจ

2. สงผปวยเจาะเลอดโดยเจาหนาทหองปฏบตการ เพอตรวจวดระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมงกอนพบแพทย

3. พยาบาลหนาหองตรวจท าการเรยกตามคว และซกประวตทางดานสขภาพและจดท าแฟมประวตในกรณทเปนผปวยรายใหมถงอาการส าคญทมาโรงพยาบาล ถาเปนรายเกาจะไดรบการซกประวตและซกถามอาการแสดงเมออยทบาน

42

4. พยาบาลตรวจรางกายเบองตน คนหาปญหา โดยวดสญญาณชพ ชงน าหนก ประเมนภาวะแทรกซอนและโรครวมของผปวยพรอมเตรยมผลระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมง

5. สงผปวยเขาพบโภชนากรในกรณทผลระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมงมากกวา 150 มลลกรมเปอรเซนต เพอใหความรเกยวกบการควบคมอาหาร โดยเปดโอกาสใหผดแลรวมฟงดวย

6. สงผปวยเขาพบแพทยเพอท าการตรวจรางกาย ใหการรกษาประเมนภาวะแทรกซอนและโรครวมของผปวยอยางละเอยด

7. เภสชกรมาใหค าแนะน าเรองการใชยาทบานแกผปวยและผดแล กรณทมปญหาเกยวกบการใชยา

8. ในรายทไมไดมอาการแทรกซอน แพทยนดผปวยมาพบอก 1 เดอน สวนรายทมคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารอยางนอย 8 ชงโมงมากกวา 300 มลลกรมเปอรเซนต มภาวะแทรกซอนหรอโรครวม นดมาพบแพทยซ า ภายใน 2 สปดาห

9. ในกรณทผปวยมปญหาทตองตดตามตอเนอง เชน ไมมผดแลหรอไมกลาฉดอนซลนดวยตนเอง ทางคลนกโรคเบาหวานจะมการประสานงานกบทมเวชกรรมในการตดตามเยยมบานเพอใหการดแลอยางตอเนองทบาน

การเลอกและการจดกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม

ผวจยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑทก าหนดไวเพอใหกลมควบคมและกลมทดลองมลกษณะตรงกนหรอมคณสมบตใกลเคยง ดงน เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และระยะเวลาการเปนโรค หลงจากนนสมกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคมโดยก าหนดกลมตวอยาง 30 รายทจดเขากลมทดลองจะเปนกลมตวอยางทมารบบรการทคลนกเบาหวานในวนพธ ซงไดรบการจดใหเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด สวนกลมตวอยาง 30 รายทเขากลมควบคมจะเปนกลมตวอยางทมารบบรการทคลนกเบาหวานในวนพฤหสบด ซงเปนกลมทไดรบการบรการตามปกต ทงนเพอใหกลมตวอยางทง 2 กลมมอสระจากกน และเพอควบคมปจจยตางๆทมอทธพลตอการเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมควบคมและกลมทดลองไมใหมความ

43

แตกตางกน เพอสามารถอธบายไดวาผลของตวแปรตามมาจากตวแปรตนเทานนท าใหงานวจยมความนาเชอถอมากทสด ดวยการขอความรวมมอจากกลมตวอยางไมใหบอกเลากบผปวยรายอน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยในครงนแบงเปน 2 ประเภท ไดแก เครองมอทใชในการเกบรวมรวมขอมล และเครองมอทใชในการด าเนนการวจย มรายละเอยดดงตอไปน

1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล (ภาคผนวก จ) ประกอบดวย 1.1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ ประกอบดวย 2 สวน

ไดแก 1.1.1 ขอมลทวไปและขอมลสขภาพของผปวย มทงหมดจ านวน

18 ขอ ไดแก (1) เพศ 2) อาย (3) สถานภาพสมรส (4) ระดบการศกษา (5) อาชพ (6) รายไดของผปวยเฉลยตอเดอน (7) ผใหการดแลเมอเจบปวย (8) ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน (9) ระดบความดนโลหต (10) ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมง (11) ระดบ ฮโมโกลบนเอวนซ (12) จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอน (13) โรครวม (14) น าหนก (15) สวนสง (16) รอบเอว (17) ยาทรบประทานประจ า และ (18) ระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวาน

1.1.2 ขอมลบรโภคนสย มทงหมดจ านวน 4 ขอ ไดแก (1) จ านวนมออาหารแตละวน (2) ชนดของอาหารทชอบรบประทาน (3) อาหารทชอบรบประทานแตละมอ และ (4) การรบประทานอาหารนอกบาน

1.2 แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ผวจยดดแปลงมาจากแบบสมภาษณการปฏบตการควบคมอาหารของคนไทยมสลมกลมเสยงตอโรคเบาหวานของเฉลมศร (2554) ซงสรางขนตามทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม (Orem, 2001) ประกอบดวยขอค าถามทงหมด 24 ขอ แบงเปนขอค าถามชนดอาหารทรบประทาน 13 ขอปรมาณของอาหารทรบประทาน 8 ขอ และแบบแผนมออาหาร 3 ขอ ซงขอค าถามจะมทงค าถามดานบวกม 3 ขอ ไดแก ขอท 9, 19, และ 21 ทเหลอเปนค าถามในดานลบม 21 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Likert scale) ดงน

44

ปฏบตประจ า หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆทกครงหรอ 5-7 ครงตอสปดาห ปฏบตบอยครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆเกอบทกครงหรอ 3- 4 ครงตอ

สปดาห ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆบางครงหรอ 1-2 ครงตอสปดาห ปฏบตนานๆครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆนานๆครงหรอ 1-2 ครงตอเดอน ไมเคยปฏบต หมายถง ทานไมเคยปฏบตกจกรรมนนๆ

ก าหนดคาคะแนนความสามารถในการปฏบตการควบคมอาหารในแตละขอทงดานบวกและลบ ดงน

ตวเลอก ขอความดานบวก ขอความดานลบ

ปฏบตประจ า ปฏบตบอยครง ปฏบตบางครง ปฏบตนานๆครง ไมเคยปฏบต

5 4 3 2 1

1 2 3 4 5

การแปลผลคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมโดยรวมและรายดาน ใชการจดคะแนนแบบองเกณฑ ใชวธการหาอนตรภาคชน โดยการน าคะแนนสงสดลบดวยคะแนนต าสดหารดวยจ านวนระดบช นทแบง (สวมล, 2546) ซงผ วจ ยไดก าหนดเปน 3 ระดบและแปลผล ดงน

1. การแปลผลรายขอ คะแนน 1.00 – 2.33 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยในระดบไมด คะแนน 2.34 – 3.67 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยในระดบ

ปานกลาง คะแนน 3.68 – 5.00 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยในระดบด

2. การแปลผลคะแนนรายดาน 2.1 ดานชนดอาหารทรบประทาน มคะแนนรวมอยในชวง 1 – 65 คะแนน

ดงน คะแนน 1.00 – 22.33 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน

ระดบไมด

45

คะแนน 22.34 – 43.67 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบปานกลาง

คะแนน 43.68 – 65.0 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบด

2.2 ดานปรมาณของอาหารทรบประทาน มคะแนนรวมอยในชวง 1 – 40 คะแนน ดงน

คะแนน 1.00 – 14.00 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบไมด

คะแนน 14.01 – 27.00 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบปานกลาง

คะแนน 27.01 – 40.0 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบด

2.3 ดานแบบแผนมออาหาร มคะแนนรวมอยในชวง 1 – 15 คะแนน ดงน คะแนน 1.00 – 5.66 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน

ระดบไมด คะแนน 5.67 – 10.33 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน

ระดบปานกลาง คะแนน 10.34 – 15.00 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน

ระดบด 3. การแปลผลคะแนนโดยรวม มคะแนนรวมอยในชวง 1 – 120 คะแนน ดงน

คะแนน 1.00 – 40.66 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบไมด

คะแนน 40.67 – 80.33 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบปานกลาง

คะแนน 80.34 – 120.00 หมายถง พฤตกรรมการควบคมอาหารอยใน ระดบด

2. เครองมอทใชในการด าเนนการวจย (ภาคผนวก ฉ) เครองมอทใชในการด าเนนการวจย ประกอบดวย 3 สวน ไดแก (1) แนวปฏบตการ

พยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ม

46

องคประกอบดวยระยะในการปฏบต ดงน ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต ระยะท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน ระยะท 3 การใหความรแกผปวยและญาต และแกปญหารวมกน เปนการน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) ซงเลอกใชเพยง 4 วธไดแก (1) การสอน (2) การชแนะ (3) การสนบสนนและ (4) การสรางสงแวดลอม และ ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล (2) คมอส าหรบผปวยในการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และ (3) แผนการสอนส าหรบพยาบาลในการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และโมเดลอาหาร การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

1. การตรวจสอบความตรง (content validity index) ในการศกษาครงนผวจยท าการตรวจสอบ

ความตรงเชงเนอหา ไดแก คมอส าหรบการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลม โมเดลอาหารและแผนการสอนส าหรบพยาบาลในการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบบนทกขอมลทวไปของผปวยและแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม โดยตรวจสอบดชนความตรงเชงเนอหา โดยกลมผทรงคณวฒทางดานโรคเบาหวานจ านวน 3 ทาน ประกอบดวย อาจารยพยาบาลทมความเชยวชาญดานการดแลผปวยเบาหวานจ านวน 1 ทาน พยาบาลทมความเชยวชาญในดานการพยาบาลผปวยเบาหวานจ านวน 1 ทาน แพทยมสลมทมความเชยวชาญดานโรคเบาหวานจ านวน 1 ทาน โดยตรวจสอบความถกตอง ชดเจน ความสอดคลองกบวตถประสงค ความครอบคลมของเนอหาและภาษาทใช ดวยการลงความเหน ท าการปรบปรงตามค าแนะน าของผเชยวชาญกอนน าไปใชจรง คอ เพมเตมเนอหาในการเนนการรบประทานอาหารในชวงเดอนถอศลอด และการสงเกตอาการของตวเอง ไดแก ภาวะน าตาลในเลอดต าและภาวะน าตาลในเลอดสงและการรกษาเบองตน

2. การหาความเทยงของเครองมอ (reliability) คอ การตรวจสอบความสม าเสมอหรอความคงทของคาทไดจากการวด ผวจยน าแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ทผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ ไปทดสอบหาความเทยงของเครองมอไปทดสอบกบผปวย จ านวน 20 ราย และน ามาหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ซงเกณฑคาความเทยงของแบบวดทยอมรบไดมคาเทากบ 0.80 หลงการตรวจสอบความเทยงของเครองมอ ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาคเทากบ 0.80

47

3. การศกษาน ารอง ผวจยท าการศกษาน ารอง เพอตรวจสอบความเปนไปไดของแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด โดยผวจยท าการทดลองและเกบขอมลในในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ทมลกษณะเหมอนกลมตวอยางจรง จ านวน 1 ราย ซงมารบบรการทคลนกโรคเบาหวาน แผนกผปวยนอก ณ โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส ทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนด โดยจดใหการพยาบาลตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดเปนเวลา 2 สปดาห มการตดตามเยยมบาน 1 ครง และทางโทรศพท 1 ครง แลวจงประเมนผลการน าแนวปฏบตไปใช ผวจยปองกนการปนเปอนของขอมลระหวางกลมตวอยาง ดวยการขอความรวมมอจากกลมตวอยางไมใหบอกเลากบผปวยรายอน ทงนผวจยไดบนทกปญหาอปสรรคระหวางการศกษาน ารอง ซงไดแก การเพมรายการอาหารจานเดยวทพบเจอในทองถนพรอมปรมาณแคลอร เพอสะดวกในการค านวณปรมาณอาหารทรบประทาน และเพมเตมค าอธบายเปนตวเลขในชองค าชแจงของแบบสอบถาม เนองจากเมออานแลวไมสะดวกทจะยอนกลบไปดซ า พรอมทงปรบปรงแกไขแนวปฏบตและปรบปรงแบบสอบถามใหมความเหมาะสมกอนน าไปใชจรง การเกบรวบรวมขอมล

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental design) แบบ 2 กลม วดผล 2

ครงกอนและหลงการทดลอง (pretest-posttest two group design) เพอศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด โดยผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลเปนขนตอนดงตอไปน

1. ขนเตรยมการ เตรยมความพรอมของผวจยและผชวยวจย มการด าเนนการดงน 1.1 ท าหนงสอผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

เพอขออนญาตใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดของกาญจนา (2554) ทไดพฒนาและตรวจสอบคณภาพของเครองมอไวแลว

1.2 ผวจยท าหนงสอผานคณะกรรมการประเมนงานวจยดานจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ ถงผอ านวยการโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทรหลงจากไดรบอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมของโรงพยาบาล ไดชแจงวตถประสงค

48

รายละเอยดในการท าวจย และขออนมตในการเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงาน ผานหวหนากลมการพยาบาล และกลมงานแผนกผปวยนอกคลนกโรคเบาหวาน ส ารวจรายชอ ขอมลทวไป ประวตการรกษา และระดบน าตาลในเลอดจากแฟมทะเบยนประวตผปวยเบาหวาน

1.3 ชแจงวตถประสงคและชวงเวลาในการเกบรวบรวมขอมลการวจย รวมถงวธการใชแบบสอบถามแกผรวมงานในหนวยงานทราบ

1.4 เตรยมผชวยวจยจ านวน 1 คนเปนนกวชาการดานสาธารณสขทปฏบตงานในคลนกเบาหวาน โดยเตรยมในดานการเกบรวบรวมขอมลจากกลมเปาหมาย โดยอธบายวธการใชแบบสอบถามเพอประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดกอนและหลงการทดลอง ทงในกลมควบคมและกลมทดลอง

2. ด าเนนการวจย มขนตอนตางๆ ดงน 2.1 กลมทดลอง ผวจยด าเนนการเกบขอมลกลมตวอยาง ดวยวธการเลอกกลมตวอยางตาม

คณสมบตทก าหนดไว โดยการเขาเกบขอมลกบผปวยเบาหวานมสลม ทมารบการตรวจรกษา ณ แผนกผปวยนอกคลนกโรคเบาหวาน โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร และด าเนนการวจยตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ดงน ระยะท 1 สรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต ระยะท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหาร และการวางเปาหมายรวมกนระหวางผปวย ญาต และพยาบาล ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผลทางโทรศพทและนดมาพบทโรงพยาบาล

ครงท 1 (สปดาหท 1) ใชเวลาประมาณ 1.30 ชวโมง ทแผนกผปวยนอก คลนกโรคเบาหวาน โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โดยด าเนนการเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 ผวจยสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาตโดยใชการสนทนาทเปนกนเองและเปนมตรเพอใหเกดความเชอถอไววางใจ เรมจากผวจยกลาวทกทายและแนะน าตวแกผปวยและญาต สนทนา พดคยเรองทวๆไปดวยทาทางทเปนกนเองและเปนมตร พรอมกบชแจงวตถประสงคของการวจยและขอความรวมมอจากผปวยและญาตในการเขารวมวจย พรอมทงชแจงการพทกษสทธของผปวยในการเขารวมการวจย สอบถามความสมครใจในการเขารวมการวจย ใหผปวยลงลายมอชอในใบยนยอมเพอแสดงถงความสมครใจในการเขารวมการวจย จากนนผวจยท าการประเมนสภาพของกลมตวอยางโดยใชแบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ ประกอบดวย ขอมลทวไปและขอมลภาวะสขภาพ ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดของผปวยเฉลยตอเดอน ผใหการดแลเมอ

49

เจบปวย ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน ระดบความดนโลหต ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมง ระดบ ฮโมโกลบนเอวนซ จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา โรคประจ าตวและโรครวม น าหนก สวนสง รอบเอว ยาทรบประทานประจ าและระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวาน และขอมลบรโภคนสย ประกอบดวย (1) จ านวนมออาหารแตละวน (2) ชนดของอาหารทชอบรบประทาน (3) อาหารทชอบรบประทานแตละมอ และ (4) การรบประทานอาหารนอกบาน และผชวยวจยท าการประเมนแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ประกอบดวย ขอค าถามชนดอาหารทรบประทาน ปรมาณของอาหารทรบประทาน และแบบแผนมออาหาร ใชเวลาในการท ากจกรรม 20 นาท หลงจากนนผวจยอธบายใหผปวยทราบถงขนตอนตอไปในการท าวจย ระยะท 2 ประเมนภาวะโภชนาการ ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน และการวางเปาหมายรวมกน โดยผวจย มรายละเอยดดงน

2.1 ประเมนภาวะโภชนาการของผปวย โดยการชงน าหนก วดสวนสง เสนรอบเอว และดชนมวลกาย ความตองการพลงงานในแตละวนและระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารโดยพยาบาลเปนผค านวณคาดชนมวลกายใหแกผปวย และสอนการค านวณคาดชนมวลกายโดยใชสตรค านวณคอ น าหนก (กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร)2 และเมอพยาบาลทราบคาดชนมวลกายของผปวยแลวจงแจงใหผปวยและญาตทราบวาคาดชนมวลกายของผปวยอยในเกณฑปกตหรอไม

2.2 ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร โดยประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา ซงใชแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมง สาระในแบบบนทกประกอบดวย รายการอาหาร 6 หมวด ไดแกหมวดขาว - แปง เนอสตว ผก ผลไม นมและน ามน และมออาหาร ไดแก มอเชา มอกลางวน มอเยนและระหวางมอ พยาบาลเปนผค านวณพลงงานทไดรบตอวน และสรปขอมลดงกลาวใหผปวยและญาตทราบพลงงานทไดรบตอวนวาปกต นอยกวาหรอมากกวาปกต

2.3 ประเมนความรเรองโรคเบาหวานและการวางเปาหมายรวมกน ส าหรบการประเมนความรเรองโรคเบาหวาน เพอใหงายตอการด าเนนการประเมนความรในผปวย ผวจยไดใหเวลาในการตอบค าถามของผปวย ใชภาษายาวในการสอสารเพอใหผปวยสามารถเขาใจมากขน และแบงเนอหาออกเปนหวขอยอยๆ เพอใหงายตอการท าความเขาใจของผปวย ซงประกอบดวย ความหมายของโรคเบาหวาน ปจจยเสยงทท าใหโรคเบาหวานก าเรบ อาการและอาการแสดง ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวาน วธการควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวาน

50

ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาตและการวางเปาหมายรวมกนเพอสงเสรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดและแกปญหารวมกน ประกอบดวย 1. การสอน ซงประกอบดวย

1.1 สอนเรองพลงงานทผปวยตองการในแตละวน และใหฝกค านวณความตองการพลงงานของผปวยแตละรายอยางงาย ๆดงน

ใน 1 วนตองการพลงงานเทาไรโดยการค านวณจากตาราง 1 ตาราง 1 เกณฑคาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI)

ดชนมวลกาย (กก/ม2) กจกรรมทางกาย

นอย (Kcal/d.) (นงๆ นอนๆ)

ปานกลาง (Kcal/d.) (นงสวนใหญ)

มาก (Kcal/d.) (เดนสวนใหญ)

น าหนกเกนหรออวน (คาดชนมวลกายมากกวาหรอเทากบ 23 กก/ม2)

20 25 30

น าหนกปกต (ค าดชนมวลกายเทากบ 18.5-22.9 กก/ม2)

25 35 40

น าหนกนอย (คาดชนมวลกายนอยกวา 18.5 กก/ม2)

30 40 45

ความตองการพลงงานตอวน เทากบกโลแคลอรตอกโลกรมตอวนคณน าหนกตว

(กโลกรม) ตวอยางเชน นายแดงหนก 64 กโลกรม สง 160 เซนตเมตร ท างานเปนเสมยนบรษท ลกษณะงานสวนใหญนงโตะ นายแดงตองการพลงงานตอวนเทาไร หาคาคาดชนมวลกาย (BMI) จากสตร = น าหนก (กโลกรม) / สวนสง (เมตร)2 = 64 / (1.6)2 = 25 กโลกรม/ตารางเมตร แสดงวา อวน

จากนนหาความตองการพลงงานตอวนของนายแดง = 25 × 64 = 1,600 กโลแคลอร 1.2 สอนการเลอกรบประทานอาหารไดถกตองทงชนดและปรมาณ

อาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานและสามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารไดถกตองและเหมาะสม โดยพยาบาลประเมนจากใบงานทเกยวของกบ

51

การใชอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารทสอดแทรกในคมอ พยาบาลจะท าการประเมนความรในการใชอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารทงในชวงปกตและในชวงเดอนรอมฎอน โดยการแจกคมอการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานแกผปวยและยกตวอยางชนดของอาหารทมในทองถน อาหารประเภทคารโบไฮเดรท อาหารทมไขมนสง อาหารทใหพลงงานสงและอาหารทไดรบการปรงแตงมากใหเหนชดเจน การฝกทกษะในการเลอกรบประทานอาหารโดยการใชโมเดลอาหาร การสาธตและมการสาธตยอนกลบโดยผปวยและญาต และมการบนทกอาหารทรบประทานในแตละวน ในแบบบนทกอาหารทรบประทานในรอบ 24 ชวโมง ในขนตอนนจงมองคประกอบของโปรแกรมไดแก แผนการสอนและสอไดแก โมเดลอาหาร อาหารจรงในทองถน แผนพลกและคมอในการสงเสรมการอาหาร รวมทงใชกระบวนการกลมในการแลกเปลยนความร ความคดเหนและประสบการณในการควบคมอาหาร การสาธตและการสาธตยอนกลบ

2. ชแนะ โดยสงเสรมใหญาตมสวนรวมในการแนะน าทางเลอกในการรบประทานอาหารจานสขภาพ หรอแนะน าเกยวกบวธการรบประทานอาหารแบบใชองมอเปนสญลกษณในการค านวณสดสวนของอาหารทผปวยเบาหวานมสลมสามารถรบประทานไดอยางเหมาะสมในสถานการณตางๆ ไดแก ในชวงปกต ญาตควรแนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานผก ผลไมรสไมหวานจด กอนการรบประทานอาหารคาว ส าหรบในงานเลยงตางๆ ญาตควรแนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมเลอกรบประทานผกในปรมาณทมากกวาอาหารจ าพวกแปงและเนอสตว หรอดแลใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานอาหารไปจากบานกอนการไปงานเลยงเพอลดความหวและจะไดรบประทานอาหารทงานเลยงไดลดลง เครองดมควรเลอกดมน าเปลาแทนน าหวาน ส าหรบในชวงเดอนรอมฎอน ญาตควรแนะน าใหผปวยเรมรบประทานอนทผาลม 1 ผลและดมน าเปลาตามมากๆ แทนการรบประทานขนมหวานหรอดมน าหวาน และอาหารควรเลอกรบประทานอาหารทปรงโดยการ ตม นง ยาง แทนอาหารทมการปรงดวยการผดหรอทอด หรออาหารทมสวนประกอบของกะท

3. การสนบสนน เปนการใหความชวยเหลอและสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสม น าการเสรมสรางพลงอ านาจมาสนบสนนและสงเสรมใหญาตเขามาเรยนรและมสวนรวมในการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสม โดยใหญาตมสวนรวมในการเลอกซออาหาร เตรยมอาหารและการรบประทานอาหารเหมอนกบผปวย กลาวคอ ในการเลอกซออาหาร ญาตไมควรซออาหารทผปวยเบาหวานมสลมไมสามารถรบประทานไดเขามาในบาน ควรเลอกซออาหารทเหมาะสมกบผปวย เชน ผก ผลไมไมหวานจด ในการเตรยมอาหารควรหลกเลยงการเตรยมอาหารดวยวธการผด ทอด หรอวธการทตองใชน ามนในการปรง

52

ควรปรงอาหารดวยวธการตม นง หรอยางแทน และนอกจากนญาตควรรบประทานอาหารชนดเดยวกนหรอส ารบเดยวกบผปวย

4. สรางสงแวดลอม เปนวธการทจะสงเสรมใหผปวยเบาหวาน เกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง โดยมสงเอออ านวยตอการรบประทานอาหารทถกตองและเหมาะสม เชน สรางบรรยากาศในการเรยนร โดยสงเสรมใหผปวยมสวนรวมในการปฏบตเกยวกบการควบคมอาหาร การเปดโอกาสใหผปวยเบาหวานไดแลกเปลยนเรยนรประสบการณในการเลอกรบประทานอาหารทถกตองและเหมาะสม การใชสอเกยวกบอาหารทมอยใหเหมาะสม เชน คมอ ตวอยางโมเดลอาหาร และรปภาพตวอยางอาหาร เพอใหผปวยสามารถศกษาและเรยนรได สงเสรมใหสมาชกครอบครวมสวนรวมในการก าหนดแผนการควบคมอาหารโดยก าหนดวาในแตละมอควรรบประทานอะไรและปรมาณเทาไร การสนบสนนใหญาตจดหาเครองตวงวดในครวเรอนทเหมาะสมและเอออ านวยตอการควบคมอาหารและการไมซออาหารทตองการควบคมเขามารบประทานในบาน

กอนจบการใหความรผวจยไดท าการสอบถามผปวยถงเวลาทสะดวกในการตดตอผานทางโทรศพทเพอสอบถามอาการและอธบายขอสงสยหากผปวยไมเขาใจถงหลกความรทผวจยไดใหแกผปวย และสอบถามผลทเกดขนขณะปฏบตพฤตกรรมการควบคมอาหารในสปดาหท 2 ถงสปดาหท 7 โดยจะโทรศพทตดตามในวนท 7 ของแตละสปดาห

ครงท 2 (สปดาหท 2) ตดตามเยยมบานเพอสรางสงแวดลอม และสงเสรมใหผปวยเบาหวานเกดการเรยนรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง โดยมสงเอออ านวยตอการรบประทานอาหารทถกตองและเหมาะสม

ครงท 3 (สปดาหท 3, 5, 6 และ 7) ตดตามทางโทรศพท โดยการกลาวทกทาย และสรางความคนเคยกบผปวย สอบถามขอสงสย หรอขอของใจทผปวยไมเขาใจ เนนย าการมาพบแพทยตามนดและอธบายถงกจกรรมทจะปฏบตตอผปวยในครงตอไป

ครงท 4 (สปดาหท 4) ประเมนปญหาของผปวยและญาต ทแผนกผปวยนอกคลนกโรคเบาหวาน

โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โดยด าเนนการเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 สรางสมพนธภาพกบผปวยและญาตอยางตอเนอง ใชการสนทนา

ทเปนกนเองและเปนมตร โดยผวจยทกทายผปวยและญาต พรอมเปดโอกาสใหผปวยและญาตไดระบายความรสกเกยวกบปญหาและอปสรรคในการควบคมอาหารทผานมา

53

ระยะท 2 ผวจยด าเนนการประเมนภาวะโภชนาการ โดยการชงน าหนก วดสวนสง เสนรอบเอว และดชนมวลกาย โดยพยาบาล ผปวยและญาตรวมกนค านวณคาดชนมวลกายใหแกผปวยควบคกน หลงจากนนประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร โดยการประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในแตละวนทผานมาเพมเตม ประเมนความรทยงขาดและปญหาอปสรรคทไมสามารถควบคมอาหารได

ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต วางเปาหมายและแกปญหารวมกน เมอพบวายงมปญหาในเรองใดทตองไดรบการแกไขหรอตองใหความรหรอทกษะเพมเตม จะท าหนาทสอน ชแนะ สนบสนนและสรางสงแวดลอมเกยวกบการปฏบตตวในสวนทผปวยและญาตยงพรองและตองไดรบความรและทกษะเพมเตม พรอมใหก าลงใจและเสรมแรงในเรองทผปวยสามารถท าไดส าเรจ กอนกลบผวจยแจงใหผปวยและญาตทราบวาในสปดาหท 2-3 ถาผปวยและญาตมปญหาในการควบคมอาหาร สามารถโทรศพทมาปรกษาผวจยไดตลอดเวลา และผวจยจะขออนญาตโทรศพทสอบถามอาการและปญหาในสปดาหท 3 และใหก าลงใจผปวยและญาต

ครงท 5 (สปดาหท 8) ประเมนปญหาของผปวยและญาต ทแผนกผปวยนอกคลนกโรคเบาหวาน

โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โดยด าเนนการในระยะท 4 ดงน ผชวยวจยท าการประเมนแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารหลง

สนสดกจกรรม ผวจยสรปผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด หลงจากใหการพยาบาลตามแนวปฏบตใหผปวยและญาตรบทราบเปรยบเทยบกบในสปดาหแรก และมการประสานทมเวชกรรมใหมการตดตามตอเนองเมอสนสดการวจยถายงมปญหา ผวจยกลาวขอบคณผปวยและญาตพรอมมอบของทระลกทใหความรวมมอในการศกษาวจยครงน

2.2 กลมควบคม สปดาหท 1 (ครงท 1) ด าเนนการดงตอไปน

2.2.1 ผวจยเขาพบกลมตวอยางเพอแนะน าตวพรอมอธบายวตถประสงคของการท าวจย ขนตอนการด าเนนการและขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล ตลอดจนการพทกษสทธแกกลมตวอยาง

54

2.2.2 ผวจยท าการประเมนสภาพของกลมตวอยางโดยใชแบบบนทกขอมลสวนบคคล ประกอบดวย ขอมลทวไปและขอมลภาวะสขภาพ ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดของผปวยเฉลยตอเดอน ผใหการดแลเมอเจบปวย ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน ระดบความดนโลหต ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมง ระดบฮโมโกลบนเอวนซ จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา โรคประจ าตวและโรครวม น าหนก สวนสง และรอบเอว และขอมลบรโภคนสย ประกอบดวย (1) จ านวนมออาหารแตละวน (2) ชนดของอาหารทชอบรบประทาน (3) อาหารทชอบรบประทานแตละมอ และ (4) การรบประทานอาหารนอกบาน

2.2.3 ผชวยวจยท าการประเมนแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ประกอบดวย ขอค าถามชนดอาหารทรบประทาน ปรมาณของอาหารทรบประทาน และแบบแผนมออาหาร ใชเวลาในการประเมน 20 นาท / ครง

2.2.4 กลมควบคมไดรบการดแลตามปกต เชน การใหความรรายกลมโดยโภชนากร การตรวจวดสญญาณชพ การตรวจระดบน าตาลในเลอดและการนดพบแพทย

2.2.5 สปดาหท 8 ผชวยวจยท าการประเมนแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหาร ผวจยแนะน าและชกชวนเขารวมปฏบตตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอควบคมอาหารและแจกคมอเพอกลบไปอานทบาน วจยกลาวขอบคณผปวยและญาตพรอมมอบของทระลกทใหความรวมมอในการศกษาวจยครงน การพทกษสทธของกลมตวอยาง

ผวจยพทกษสทธกลมตวอยางในการศกษาครงน โดยผวจยเรมตนดวยการแนะน าตนเองแกกลมตวอยาง โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร เพออธบายเกยวกบวจยครงน มการชแจงวตถประสงคของการท าวจย ขนตอนการรวบรวมขอมล และระยะเวลาการท าวจย พรอมทงชแจงใหทราบถงสทธของกลมตวอยางในการตอบรบหรอปฏเสธเขารวมวจยในครงน โดยไมมผลกระทบใดๆตอกลมตวอยาง นอกจากนในระหวางการวจยหากกลมตวอยางไมตองการเขารวมวจย กลมตวอยางสามารถปฏเสธเขารวมวจย และยตการรวมวจยไดโดยไมมผลตอการรกษาพยาบาล และขอมลทไดจากการสอบถามทงหมดจะไมมการเปดเผยใหเกดผลกระทบตอกลมตวอยาง การน าเสนอขอมลจะน าเสนอในภาพรวมเพอใชประโยชนส าหรบการศกษา หากมขอสงสยตดตอผวจยไดตลอดเวลาและใหกลมตวอยางลงลายมอชอในแบบฟอรมการพทกษสทธของกลมตวอยาง (ภาคผนวก ช)

55

กลมตวอยาง 60 ราย กลมควบคม 30 ราย

สปดาหท 1 : ดแลทคลนกเบาหวานโดยทมสขภาพผดแล - เกบรวบรวมขอมลสวนบคคล - ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารตามแบบสอบถาม - ตรวจระดบน าตาลในเลอด

- ใหการพยาบาลตามปกตของคลนกเบาหวาน

กลมทดลอง 30 ราย

ครงท 1 (สปดาหท 1): ดแลทคลนกเบาหวานโดยผวจย - เกบรวบรวมขอมลสวนบคคล ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารตามแบบสอบถาม ตรวจระดบน าตาลในเลอด และใหการพยาบาลตามแนวปฏบตการพยาบาล

ระยะท 1 สรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต โดยผวจยแนะน าตวแกผปวยและญาต ชแจงวตถประสงค การพทกษสทธของผปวย ความสมครใจ และขนตอนการท าวจย

ระยะท 2 ผวจยด าเนนการประเมนภาวะโภชนาการ โดยพยาบาลเปนผค านวณคาดชนมวลกายใหแกผปวย ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร โดยประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา พยาบาลเปนผค านวณพลงงานทไดรบตอวน และสรปขอมลดงกลาวใหผปวยและญาตทราบ และประเมนความรเรองโรคเบาหวาน

ระยะท 3 การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาต วางเปาหมายและแกปญหารวมกน ประกอบดวย 3.1) สอนเรองพลงงานทผปวยตองการในแตละวน การเลอกรบประทานอาหารไดถกตองท งชนดและปรมาณ จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานโดยประเมนจากใบงานการบนทกอาหารทรบประทานในในรอบ 24 ชวโมง ทสอดแทรกในคมอ 3.2) การชแนะ โดยแนะน าทางเลอกในการรบประทานอาหารจานสขภาพ หรอแนะน าเกยวกบวธการรบประทานอาหารแบบใชองมอเปนสญลกษณในการค านวณ 3.3) สนบสนน ใหความชวยเหลอและสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองไดอยางถกตองและเหมาะสม น าการเสรมสรางพลงอ านาจมาสนบสนนและสงเสรมใหญาตเขามาเรยนรและมสวนรวมในการเลอก 3.4) การสรางสงแวดลอม โดยใหครอบครวมสวนรวมในการก าหนดแผนการควบคมอาหาร การจดหาเครองตวงวดในครวเรอนทเหมาะสมและการไมซออาหารทตองการควบคมเขามารบประทานในบาน

สปดาหท 8 ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารตามแบบสอบถามความสามารถในการควบคมอาหารและแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหาร - ตรวจระดบน าตาลในเลอด (FBS) - แนะน าและชกชวนเขารวมปฏบตตามแนวปฏบตการพยาบาลเพอควบคมอาหารและแจกคมอเพอกลบไปอานทบาน

ครงท 3, 5, 6และ 7 (สปดาหท 3, 5, 6และ 7) ตดตามทางโทรศพท โดยการกลาวทกทาย และสรางความคนเคยกบผปวย สอบถามขอสงสย หรอขอของใจทผปวยไมเขาใจ เนนย าการมาพบแพทยตามนดและอธบายถงกจกรรมทจะปฏบตตอผปวยในครงตอไป

ครงท 4 (สปดาหท 4) ประเมนทแผนกผปวยนอก คลนกโรคเบาหวาน ตดตามพฤตกรรมการบรโภคในแตละวนทผานมา ประเมนความรทยงขาด ปญหาอปสรรคทไมสามารถควบคมอาหารได ใหความรและทกษะในเรองทผปวยยงขาด พรอมใหก าลงใจและเสรมแรงในเรองทผปวยสามารถท าไดส าเรจแลว

ครงท 2 (สปดาหท 2) ตดตามเยยมบานเพอประเมนความรทไดน าลงสการปฏบตไดจรงหรอไม กระตนเตอนในเรองการควบคมอาหาร ชนชมทกครงเมอผปวยปฏบตไดส าเรจ และเสรมแรงดวยการใหก าลงใจ เมอรสกทอใจหรอท าไมส าเรจ

ครงท 5 (สปดาหท 8) ทแผนกผปวยนอก คลนกโรคเบาหวาน ระยะท 4 สนสดกจกรรมและประเมนผล โดยเกบรวบรวมขอมลสขภาพ ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารครงท 2 (ครงสดทาย) ตามแบบสอบถามหลงการทดลองและตรวจระดบน าตาลในเลอด (FBS)

ภาพ 2. สรปขนตอนในการด าเนนการทดลองระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง

56

การวเคราะหขอมล

หลงจากด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมลเสรจสน ผวจยไดน าขอมลมาตรวจสอบความถกตองและความสมบรณของขอมลแลวน าไปวเคราะหขอมลทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป โดยก าหนดความมนยส าคญทระดบ 0.05 ดงรายละเอยดตอไปน

1. แบบบนทกขอมลทวไปและขอมลสขภาพของกลมตวอยาง ประกอบดวยขอมล เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดของผปวยเฉลยตอเดอน ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน ระดบความดนโลหต ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมง ระดบฮโมโกลบนเอวนซ จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล โรครวม น าหนก สวนสง รอบเอว ยาทรบประทานประจ า และระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวาน และขอมลบรโภคนสยไดแก จ านวนมออาหารแตละวน ชนดของอาหารทชอบรบประทาน อาหารทชอบรบประทานแตละมอ และการรบประทานอาหารนอกบานวเคราะหโดยการหาคาแจกแจงความถ หาคารอยละ และใชสถตไคสแคว (Chi-square test) ในการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของกลมตวอยางระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

2. เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ของกลมทดลองและกลมควบคมระหวางกอนการทดลองและหลงการทดลองโดยใชสถตทชนด 2 กลมทไมเปนอสระตอกน (Paired t-test) หรอสถตทค

3. เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารและคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตทชนด 2 กลมทเปนอสระตอกน (Independent t-test) หรอสถตทอสระ

57

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

ผลการวจย

การศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ซงเปนการวจยกงทดลองแบบ 2 กลม วดผล 2 ครงกอนและหลงการทดลอง โดยกลมตวอยางทศกษาเปนผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดจ านวน 60 ราย ทมารบบรการ ณ คลนกโรคเบาหวาน แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน ศกษาระหวางเดอนมกราคม 2560 ถงเดอนมนาคม 2560 น าเสนอผลการวจยตามล าดบดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปและขอมลสขภาพของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลบรโภคนสยของกลมตวอยาง สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวาน

มสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

สวนท 4 ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

สวนท 5 ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคมระหวางกอนการทดลองและหลงการทดลอง

สวนท 6 ผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

58

สวนท 7 ผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดกลมทดลองและกลมควบคมระหวางกอนและหลงใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

สวนท 1 ขอมลทวไปและขอมลสขภาพของกลมตวอยาง

กลมตวอยางเปนผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

จ านวน 60 ราย แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน ซงผวจยไดน าขอมลทวไปของกลมตวอยางทงหมดมาทดสอบโดยการหาคาแจกแจงความถ หาคารอยละและใชสถตทอสระ เพอวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของกลมตวอยางระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยก าหนดความมนยส าคญทระดบ 0.05 ผลการทดสอบพบวากลมทดลองและกลมควบคม ไมแตกตางกนในดานขอมลทวไปและขอมลสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต (p > .05) ยกเวนดานระดบการศกษา มรายละเอยดดงตอไปน

จากขอมลทวไปและขอมลสขภาพในกลมทดลอง พบวากลมตวอยางทศกษา รอยละ 86.67 เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย โดยมอายมากกวา 55 ป คดเปนรอยละ 50 รองลงมา 46 – 55 ป คดเปนรอยละ 33.33 มสถานภาพสมรสค รอยละ 83.34 จบการศกษาระดบประถมศกษามากทสด คดเปนรอยละ 40 รองลงมาไมไดรบการศกษา รอยละ 30 กลมตวอยางครงหนงประกอบอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 50 รองลงมาไมไดประกอบอาชพ รอยละ 30 มากกวาครงมรายไดนอยกวา 5,000 บาท/เดอน คดเปนรอยละ 56.67 ผใหการดแลเมอเจบปวยสวนใหญเปนคสมรส คดเปนรอยละ 46.67 รองลงมาเปนบตร รอยละ 43.33 มากกวาครงไมมผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน คดเปนรอยละ 70 กลมตวอยางสวนใหญมโรครวมเปนความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 80 มากกวาครงมระดบความดนโลหตสงกวาปกต คดเปนรอยละ 63.34 มคาดชนมวลกายมากกวาปกต คดเปนรอยละ 96.70 สวนใหญไมเคยเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา คดเปนรอยละ 96.67 กลมตวอยางมากกวาครงไดรบยาเบาหวานเปน metformin + glipizide และไดรบยารกษาโรครวมเปน amlodipine คดเปนรอยละ 63.3 ส าหรบในกลมควบคม พบวากลมตวอยางทศกษา รอยละ 63.34 เปนเพศหญง โดยมอายมากกวา 55 ป คดเปนรอยละ 46.67 รองลงมา 46 – 55 ป คดเปนรอยละ 33 มสถานภาพสมรสค รอยละ 70 จบการศกษาระดบประถมศกษามากทสด คดเปนรอยละ 60 รองลงมาไมไดรบการศกษา รอยละ 40 กลมตวอยางมากกวาครงหนงประกอบอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 70 รองลงมาไมไดประกอบอาชพ รอยละ 23.34 มากกวาครงม

59

รายได 5,000 - 10,000 บาท/เดอน คดเปนรอยละ 56.67 ผใหการดแลเมอเจบปวยสวนใหญเปนบตร คดเปนรอยละ 70 รองลงมาเปนคสมรส รอยละ 30 เกอบทงหมดไมมผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชนคดเปนรอยละ 90 กลมตวอยางทงหมดมโรครวมเปนความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 100 มากกวาครงหนงมระดบความดนโลหตสงกวาปกต คดเปนรอยละ 63.33 มคาดชนมวลกายมากกวาปกต คดเปนรอยละ 93.33 ทงหมดไมเคยเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา คดเปนรอยละ 100 กลมตวอยางมากกวาครงไดรบยาเบาหวานเปน metformin + glipizide และไดรบยารกษาโรครวมเปน amlodipine คดเปนรอยละ 60 เมอน าขอมลทวไปของกลมตวอยางทงหมดมาทดสอบความแตกตางระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตไคสแควร ผลการทดสอบของทงสองกลมพบวา ไมแตกตางกนในดานขอมลทวไปและขอมลสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต (p > .05) ยกเวนดานระดบการศกษา (p = .01) รายละเอยดตามตาราง 2 ตาราง 2 เปรยบเทยบจ านวน รอยละและความแตกตางคณลกษณะของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลสวนบคคลโดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) (N = 60)

ขอมลสวนบคคลของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ เพศ 3.20 0.74 ชาย หญง

4 26

13.33 86.67

11 19

36.66 63.34

อาย (ป) M = 55.65, S.D. = 11.21, Min = 26, Max = 78) 0.49 0.92 26 - 35 1 3.33 1 3.33 36 – 45 4 13.33 6 20.00 46 - 55 10 33.33 9 30.00 มากกวา 55 15 50.00 14 46.67

60

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสวนบคคลของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ สถานภาพสมรส โสด ค หมาย

1

25 4

3.33

83.34 13.33

0

21 9

0

70.00 30.00

3.27 0.19

ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา

9

12 8 1

30.00 40.00 26.67 3.33

12 18 0 0

40.00 60.00

0 0

10.63 0.01

อาชพ ไมไดประกอบอาชพ เกษตรกร คาขาย รบจาง

9 2 4

15

30.00 6.67

13.33 50.00

7 1 1

21

23.34 3.33 3.33

70.00

4.20 0.38

รายไดเฉลยตอเดอน นอยกวา 5,000 5,000 – 10,000 มากกวา 20,000

17 11 2

56.67 36.66 6.67

13 17 0

43.33 56.67

0

3.82 0.15

ผใหการดแลเมอเจบปวย 3.73 0.16 คสมรส พนอง บตร

14 3

13

46.67 10.00 43.33

9 0

21

30.00 0

70.00

61

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสวนบคคลของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน 6.35 0.09

ไมม 21 70.00 27 90 โตะอหมาม/ผน าชมชน 0 0 1 3.33 อสม. 8 26.67 2 6.67 จนท.รพ.สต. 1 3.33 0 0 โรครวม 1.02 0.31 ความดนโลหตสง 29 96.70 30 100 ไมม 1 3.30 0 0

ระดบความดนโลหต 0.07 0.79 ปกต 12 52.20 11 36.67 สงกวาปกต 18 48.60 19 63.33

ดชนมวลกาย ปกต มากกวาปกต

1

29

3.33

96.70

2

28

6.67

93.33

0.35 0.56

จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา

1.02 0.32

ไมเคย 29 96.67 30 100 มากกวา 1 ครง 1 3.33 0 0

ยาทรบประทานประจ ายาเบาหวานไดแก 0.00 1.00 metformin + glipizide 19 63.3 18 60.0 metformin+ glibenclamide 11 36.7 12 40.0

62

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสวนบคคลของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ยารกษาโรครวม 1.22 .75

amlodipine 19 63.3 18 60.0 amlodipine + enalapril 6 20.0 7 23.3 amlodipine + HCTZ

+ betaloc 4 13.3 5 16.7

ไมม 1 3.3 0 0 ระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวาน .096 .953

1-5 ป 8 26.7 9 30.0 6-10 ป 8 26.7 8 26.7 มากกวา 10 ป 14 46.7 13 43.3

สวนท 2 ขอมลบรโภคนสยของกลมตวอยาง

จากขอมลบรโภคนสยของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด จ านวน 60 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน มรายละเอยดดงตอไปน

กลมตวอยางทเปนกลมทดลองมากกวาครงหนงรบประทานอาหารแตละวนมากกวา 3 มอ คดเปนรอยละ 73.33 ชนดของวธการปรงอาหารทชอบรบประทานสวนใหญเปนทอด คดเปนรอยละ 33.33 รองลงมาเปนผดและทอด รอยละ 20 และผด ทอดและแกงกะท รอยละ 16.67 อาหารทชอบรบประทานในแตละมอเปนมอเทยงคอขาว คดเปนรอยละ 96.67 รองลงมาเปนมอเชาคอขนมหวาน รอยละ 70 สวนใหญการรบประทานอาหารนอกบานเปนมอเชาและมอเยน คดเปนรอยละ 43.33 เกอบครงมการรบประทานอาหารเชาและเยนนอกบาน คดเปนรอยละ 43.33 สวนกลมตวอยางทเปนกลมควบคมมากกวาครงหนงรบประทานอาหารแตละวนมากกวา 3 มอ คดเปนรอยละ 66.67 ชนดของวธการปรงอาหารทชอบรบประทานสวนใหญเปนทอด คดเปนรอยละ 46.67 รองลงมาเปนทอดและแกงกะท รอยละ 26.67 และผด ทอดและแกงกะท รอยละ 13.33 อาหารทชอบรบประทานในแตละมอเกอบทงหมดเปนมอเชาคอขนมและมอเยนคอขาวคดเปน รอยละ 96.67 รองลงมาเปน

63

มอเทยงคอขาว รอยละ 90 ครงหนงไมมการรบประทานอาหารนอกบาน คดเปนรอยละ 50 รองลงมาเปนมอเชา คดเปนรอยละ 23.33 เมอน าขอมลบรโภคนสยของกลมตวอยางทงหมดมาทดสอบความแตกตางระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตไคสแควร ผลการทดสอบของทงสองกลมพบวา ไมแตกตางกนในดานขอมลบรโภคนสยอยางมนยส าคญทางสถต (p > .05) ยกเวนดานการรบประทานอาหารนอกบาน รายละเอยดตามตาราง 3 ตาราง 3 เปรยบเทยบจ านวนรอยละและความแตกตางขอมลบรโภคนสยของกล มตวอยางโดยใชสถต ไคสแควร (Chi-square) (N = 60)

ขอมลบรโภคนสยของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวนมออาหารในแตละวน 0.32 0.57 3 มอ มากกวา 3 มอ

8 22

26.67 73.33

10 20

33.33 66.67

ชนดของอาหารทชอบรบประทาน 11.05 0.19 ผด ทอด

1 10

3.33 33.33

0 14

0 46.67

ตม นง ปง ยาง แกงกะท ผดและทอด ทอดและตม นง ปง ยาง ทอดและแกงกะท ผดและตม นง ปง ยาง ผด, ทอด และตม นง ปง ยาง ผด, ทอด และแกงกะท

1 2 6 0 3 0 2 5

3.33 6.67

20.00 0

10.00 0

6.67 16.67

0 0 3 1 8 0 0 4

0 0

10.00 3.33

26.67 0 0

13.33

64

ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลบรโภคนสยของ กลมตวอยาง

กลมทดลอง กลมควบคม (n = 30) (n = 30) x 2 p-value

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ อาหารทชอบรบประทานในแตละมอ มอเชา

ขาว ขนม

9

21

30.00 70.00

1

29

3.33

96.67

5.88 0.15

มอเทยง ขาว

29

96.67

27

90.00

3.16 0.21

กวยเตยว 1 3.33 2 6.67 ขนม 0 0 1 3.33 มอเยน

ขาว ขนม

27 3

90.00 10.00

29 1

96.67 3.33

0.00 1.00

มอกอนนอน ไมกน ขาว

8 9

26.67 30.00

10 15

33.33 50.00

4.11 0.13

ขนม 13 43.33 5 16.67 การรบประทานอาหารนอกบาน 13.19 0.01

ปรงเอง มอเชา มอเทยง มอเยน มอเชาและมอเทยง

2 13 2

13 0

6.67 43.33 6.67

43.33 0

15 7 2 5 1

50.00 23.33 6.67

16.67 3.33

65

สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมในกลมทดลองพบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารรายดานและโดยรวมหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร สงกวากวากอนการใชแนวปฏบต ทงในดานชนดอาหารทรบประทาน ปรมาณของอาหารทรบประทาน และแบบแผนมออาหาร (M = 46.10, SD = 0.73, M = 28.73, SD = 1.99, M = 13.53, SD = 3.35, M = 88.37, SD = 5.29 ตามล าดบ) สวนในกลมควบคมพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารรายดานและโดยรวมหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร สงกวากอนการใชแนวปฏบตเลกนอยในทกดาน (M = 31.33, SD = 5.17, M = 16.93, SD = 3.42, M = 6.03, SD = 1.97, M = 54.30, SD = 8.51 ตามล าดบ) รายละเอยดตามตาราง 4

66

ตาราง 4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารรายดานและโดยรวมของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (N = 60)

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหาร

กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง ระดบ

หลงการทดลอง ระดบ

กอนการทดลอง ระดบ

หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD ชนดอาหารทรบประทาน 22.23 3.54 ไมด 46.10 3.35 ด 29.70 6.44 ปานกลาง 31.33 5.17 ปานกลาง ปรมาณของอาหารทรบประทาน 13.27 2.72 ไมด 28.73 1.99 ด 16.57 4.03 ปานกลาง 16.93 3.42 ปานกลาง แบบแผนมออาหาร 5.07 2.38 ไมด 13.53 0.73 ด 5.53 2.43 ไมด 6.03 1.97 ปานกลาง คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารโดยรวม 40.57 6.66 ไมด 88.37 5.29 ด 51.80 10.86 ปานกลาง 54.30 8.51 ปานกลาง

67

67

ซงรายละเอยดของคะแนนพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดแสดงไวในตาราง 9 (ภาคผนวก ซ)

นอกจากนยงพบวา ผลการประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมกอนและหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา หลงการทดลองขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกไดแก (1) รบประทานอาหารประเภทตม นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด เชน ปลานง ปลาตมสม (2) รบประทานอาหารเยนปรมาณมากกวามออนๆ (3) รบประทานอาหารค าหรอมอดก (หลง 20.00 น.) (4) รบประทานขาวสวย ขาวเหนยว บะหม โรต ละแซ ละซอ ขนมจนหรอกวยเตยวเกน 2 ทพพตอมอ และ (5) รบประทานอาหารมากกวาวนละ 3 มอตอวน (M = 4.73, SD = 0.69, M = 4.70, SD = 0.47, M = 4.50, SD = 0.57, M = 4.43, SD = 0.50, M = 4.33, SD = 0.48 ตามล าดบ) ขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารต าทสด 5 อนดบแรกไดแก 1) รบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ 6-8 ทพพตอวน (2) รบประทานอาหารทปรงอาหารโดยใชน ามนปาลม น ามนมะพราว (3) รบประทานอาหารประเภททอด เชน เนอทอด หนงไกทอด ปลาทอด ไสกรอกทอด กลวยทอด (4) เตมเครองปรงรสเมอรบประทานอาหาร เชน น าปลา ซอสปรงรสตางๆ และ (5) รบประทานขนมทมรสหวานจด เชนซฆอลาบ ปองะปแซ ฆอเดาะ ลอปดตแก บาแวซละ (M = 3.00, SD = 0.45, M = 3.03, SD = 0.41, M = 3.07, SD = 0.52, M = 3.07, SD = 0.64, M = 3.27, SD = 0.45 ตามล าดบ) พบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารในกลมทดลองดขนกวากอนเขารวมโปรแกรม ดงรายละเอยดในตาราง 10 (ภาคผนวก ซ)

ผลการประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมควบคม เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา หลงการทดลองขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกไดแก (1) รบประทานบะหมกงส าเรจรป เชนฮาย จายา ซอดะ (2) รบประทานอาหารประเภทตม นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด เชน ปลานง ปลาตมสม (3) ทานรบประทานผก เชน ผกคะนา ผกบง ผกกาดขาว ผกกวางตง 4-6 ทพพตอวน (4) รบประทานผลไมกวน ผลไมเชอม หรอผลไมกระปองเชน ทเรยนกวน สบปะรดกวน มะมวงกวน ล าไย/ลนจกระปอง และ (5) รบประทานอาหารทมรสเคมจดเชน แกงไตปลา บด ปลาเคม ปลาแปงแดง ปลาสม กงสม ไขเคม ผลไมดอง (M = 4.07, SD = 1.31, M = 3.60, SD = 0.72, M = 3.17, SD = 0.79, M = 2.97, SD = 0.99, M = 2.43, SD = 1.14 ตามล าดบ) ดงรายละเอยดในตาราง 11 (ภาคผนวก ซ)

68

68

สวนท 4 ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหาร

ของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดกอนการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในกลมทดลองและกลมควบคมพบวา กอนการทดลองคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของกลมทดลองต ากวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = - 4.83, p < .001) และหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร พบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 18.60, p < .001) รายละเอยดตามตาราง 5 ตาราง 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหาร ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60) พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง กลมควบคม

t p-value (n = 30) (n = 30) X SD X SD

กอนการทดลอง 40.57 6.66 51.80 10.86 -4.83 .000 หลงการทดลอง 88.37 5.29 54.30 8.51 18.61 .000

69

69

ภาพ 3. กราฟเสนเปรยบเทยบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)

สวนท 5 ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ควบคมอาหารของเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคมระหวางกอนการทดลองและหลงการทดลอง

ผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหาร

ของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลองพบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร สงกวากอนการใชแนวปฏบตอยางมนยส าคญทางสถต (t = - 29.80, p < .001) และคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารในกลมควบคมหลงการไดรบการดแลตามปกตมคาไมแตกตางกนกบกอนการดแลตามปกต อยางมนยส าคญทางสถต (t = - 2.76, p = .01) ดงรายละเอยดตามตาราง 6

70

70

ตาราง 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (N = 60)

กลมตวอยาง พฤตกรรมการควบคมอาหาร

t p-value กอนการทดลอง หลงการทดลอง M SD M SD

กลมทดลอง (n = 30) 40.57 6.67 88.37 5.29 -29.80 .000 กลมควบคม (n = 30) 51.80 10.86 54.30 8.51 -2.76 .010

สวนท 6 ผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดระหวางกลมทดลองและกลมควบคมในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง

คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบ

น าตาลในเลอดกอนการใชแนวปฏบตของกลมทดลองและกลมควบคมไมแตกตางกน (t = .69, p = .490) สวนระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลองลดลงมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = -12.81, p < .001) รายละเอยดตามตาราง 7 ตาราง 7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผ ปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในระยะกอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)

ระดบน าตาลในเลอด กลมทดลอง กลมควบคม

t p-value (n = 30) (n = 30) X SD X SD

กอนการทดลอง 221.67 27.67 215.63 38.52 .69 .490 หลงการทดลอง 125.23 13.85 207.40 32.29 - 12.81 .000

71

71

ภาพ 4. กราฟเสนเปรยบเทยบคาระดบน าตาลในเลอดกอนการทดลองและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

สวนท 7 ผลการทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดกลมทดลองและกลมควบคมระหวางกอนและหลงใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร

คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลองหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารต ากวากอนการใชแนวปฏบตอยางมนยส าคญทางสถต (t = 18.21, p < .001) สวนในกลมควบคมพบวา คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารไมมความแตกตางกบกอนการใชแนวปฏบต (t = .85, p = .403) รายละเอยดตามตาราง 8

72

72

ตาราง 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และผลการทดสอบความแตกตางของระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนและหลงการทดลอง (N = 60) ระดบน าตาลในเลอด กอนการทดลอง หลงการทดลอง

t p-value X SD X SD

กลมทดลอง (n = 30) 221.67 27.87 125.23 13.85 18.21 .000 กลมควบคม (n = 30) 215.63 38.52 207.40 32.30 .85 .403 อภปรายผลการวจย

การใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด สงผลใหคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงขนและคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดลดลง อยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) ซงสอดคลองกบสมมตฐานทกขอ ทงนเนองจากเหตผลส าคญ 5 ประการ ไดแก

1. แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด มจดเดน คอ กจกรรมในแนวปฏบตการพยาบาล ซงเปนแนวปฏบตทไดปรบปรงมาจากแนวปฏบตของกาญจนา (2554) ซงพฒนาขนจากการวเคราะหวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของกบอาหารส าหรบผปวยเบาหวาน และการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลม ประกอบดวย 4 ระยะ ไดแก (1) ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต (2) ระยะท 2 ประเมนภาวะโภชนาการ ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน และการวางเปาหมายรวมกน (3) ระยะท 3 คอ การสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาตและแกปญหารวมกน โดยน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) มาใช ประกอบดวย (3.1) การสอน (3.2) การชแนะ (3.3) การสนบสนน (3.4) การสรางสงแวดลอม โดยมการปรบโปรแกรมนใหมระยะเวลาด าเนนการแตละระยะทเหมาะสม เพอใหผปวยสามารถปรบเปลยนแนวทางการควบคมอาหารไดตอเนอง เพอสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดขน จากสอดคลองกบการศกษาของรงสมา (2558) ทศกษาผลของโปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได โดยใชแนวคดทฤษฎระบบการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความรของโอเรมพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน และ

73

73

ระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดแดงลดลง (4) ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล เปนขนตอนการตดตามประเมนผลพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหาร อยางไรกตามการศกษานใชระยะเวลา 8 สปดาห จงไมไดวดผลคาระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดแดงของผปวยเบาหวานมสลม

2. มงเนนการประเมนคนหาปญหาและความตองการของผปวยเปนรายบคคล ซงขนตอนของการสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาตนน ผวจยใชการสนทนากบกลมตวอยางเปนรายบคคล ใชภาษา ทาทางทเปนกนเองและเปนมตร เพอใหเกดความเชอถอ ไววางใจ และเปดโอกาสใหผปวยไดเลาประสบการณตางๆ สนใจและตงใจรบฟงโดยไมตดสน เพอสามารถสนบสนนผปวย สอดคลองกบการศกษาของชนษฎา (2553) ทศกษาการพฒนากระบวนการเสรมสรางพลงอ านาจในผปวยเบาหวานรายบคคล โรงพยาบาลหนองแซง จงหวดสระบรพบวา ชวยใหผปวยเบาหวานมความตระหนกและยอมรบวาปญหาสขภาพเปนปญหาทตนตองท าการปรบปรงแกไข และการศกษาของรงสมา (2558) ทศกษาผลของโปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได โดยการใหการดแลตามแผนการดแลเปนรายบคคลพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน และระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดแดงลดลง การทผวจยซกประวต ตรวจรางกาย ศกษาประวตการรกษาและการใชยา ประเมนภาวะโภชนาการ โดยประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา ซงใชแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมง สาระในแบบบนทกประกอบดวย รายการอาหาร 6 หมวด ไดแกหมวดขาว-แปง เนอสตว ผก ผลไม นมและน ามน และมออาหาร ไดแก มอเชา มอกลางวน มอเยนและระหวางมอ ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน และการวางเปาหมายรวมกน โดยผวจยเปนผค านวณพลงงานทไดรบตอวน และสรปขอมลดงกลาวใหกลมตวอยางและญาตทราบวา พลงงานทไดรบตอวนวาปกต นอยกวาหรอมากกวาปกต และรวมกนวางแผนการรบประทานอาหารในแตละวน ส าหรบการประเมนความรเรองโรคเบาหวาน เพอใหงายตอการด าเนนการประเมนความรในผปวย ซงจากการประเมนปญหาของผปวยพบวา ปญหาทพบสวนใหญเปนปญหาเรองการควบคมอาหาร คอ ไมสามารถเอาค าแนะน าในการควบคมอาหารของตนเองใหรบประทานอาหารตามทโภชนากรแนะน าลงสการปฏบตไดจรงได และยงมพฤตกรรมดมชาและกาแฟซอง ท าใหทราบถงขอมลและปญหาทแทจรงของผปวย เพอน าไปวางแผนและสนบสนนการดแลตนเองใหตรงกบปญหาและความตองการทแทจรง

ผวจยไดใหเวลาในการตอบค าถามของผปวย ใชภาษายาวในการสอสารเพอใหผปวยสามารถเขาใจมากขน และแบงเนอหาออกเปนหวขอยอยๆ เพอใหงายตอการท าความเขาใจของกลมตวอยาง ส าหรบขนตอนในการสนบสนนและใหความรในการดแลตนเองแกผปวยและญาตและแกปญหารวมกน ซงเปนขนตอนในการใหความร โดยน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนน

74

74

และใหความรของโอเรม (Orem, 2001) มาใช โดยเฉพาะการสอน โดยสอนเรองพลงงานทกลมตวอยางตองการในแตละวน ทไดจากการประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา และใหฝกค านวณความตองการพลงงานของผปวยแตละรายอยางงายๆ สอนการเลอกรบประทานอาหารไดถกตองทงชนดและปรมาณอาหารทควรรบประทาน จ านวนมอหรอความถทควรรบประทานและสามารถใชรายการอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารไดถกตองและเหมาะสม โดยผวจยประเมนจากใบงานทเกยวของกบการใชอาหารแลกเปลยนทสอดแทรกในคมอหรอโมเดลอาหาร ผวจยท าการประเมนความรในการใชอาหารแลกเปลยนหรอโมเดลอาหารทงในชวงปกตและในชวงเดอนรอมฎอน ยกตวอยางชนดของอาหารทมในทองถน อาหารประเภทคารโบไฮเดรท อาหารทมไขมนสง อาหารทใหพลงงานสงและอาหารทไดรบการปรงแตงมากใหเหนชดเจน การฝกทกษะในการเลอกรบประทานอาหารโดยการใชโมเดลอาหารสอดคลองกบการศกษาของปยมาลย, นงนช, และนศรา (2552) ทศกษาผลของการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอพฤตกรรมการดแลตนเองและระดบฮโมโกลบนเอวนซในผปวยเบาหวานพบวา พฤตกรรมการดแลตนเองรายดานและโดยรวมของผปวยเบาหวานทไดรบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

3. ความตอเนองในการประเมน การดแลและตดตามจากผวจย ผวจยมการตดตามประเมนผลความกาวหนาในการควบคมอาหารของกลมตวอยาง โดยมการตดตามตอเนองดวยการเยยมบานในสปดาหท 2 ทางโทรศพทในสปดาหท 3, 5, 6 และ 7 และในสปดาหท 4 และ 8 นดมาพบทโรงพยาบาลเพอเฝาระวงและตดตามการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมการควบคมอาหาร และใหทมเวชกรรมตดตามเยยมบานตอเนองเมอสนสดการวจย เพอกระตนเตอนในเรองการควบคมอาหาร ชนชมทกครงเมอผปวยปฏบตไดส าเรจ และเสรมแรงดวยการใหก าลงใจ เมอรสกทอใจหรอท าไมส าเรจ ปญหาโดยสวนใหญพบวา กลมตวอยางมกเลอกรบประทานอาหารทมแปงเปนสวนผสม เชน ขนมปง เผอก มน เปนอาหารมอวาง กอนทจะรบประทานอาหารในมอหลก และเปนอาหารทรบประทานคกบอาหารมอหลก โดยมกเขาใจผดเกยวกบอาหารประเภทน จงยงรบประทานอยเปนปกต รบประทานชาและกาแฟซอง 3 in 1 ทกวน นอกจากนยงพบวากลมตวอยางมกรบประทานมะมวงสก เพราะเขาใจผดเกยวกบผลไมทมรสเปรยวและผลไมทมรสหวาน ผวจยกไดท าการใหค าแนะน าเมนอาหารสขภาพ ลดปรมาณอาหารทมแปงและน าตาลลงและสอนการแลกเปลยนอาหารโดยใชอาหารทผปวยรบประทานเปนประจ าเพมเตม ใหการชมเชยทกครงทปฏบตไดส าเรจและใหก าลงใจในการปฏบตพฤตกรรมอยางตอเนอง ซงจากการตดตามตอเนองทางโทรศพทกลมตวอยางและญาตใหขอมลวาสามารถชวยในเรองทมปญหาขณะอยทบานไดอยางมาก และการนดมาพบทโรงพยาบาลอยางตอเนองในเวลาทเหมาะสม ท าใหมการไดทบทวนปญหาทเกดจากการดแลระหวางอยทบานเพอน ามาวางแผนแกไขรวมกนตอไป สอดคลองกบการศกษาของแสงทอง, ณฏฐรา, และวนทนา (2557) ทศกษาผลของ

75

75

โปรแกรมการเยยมบานรวมกบการตดตามทางโทรศพทตอพฤตกรรม สขภาพ และภาวะสขภาพของผ ทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมได ผลการศกษาพบวา ผปวยมระดบความดนเลอดลดลงและมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและรายดานดขน และการศกษาของรงสมา (2558) ทศกษาโปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได ทมการประเมนผลพฤตกรรมการดแลตนเองดวยการเยยมบาน การตดตามตอเนองและกระตนทางโทรศพททกสปดาหเพอประเมนผลความส าเรจตามเปาหมาย ซงรงสมาพบวา ผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน มคณภาพชวตดขนและระดบน าตาลเฉลยสะสมในเมดเลอดลดลง

4. การใชสอการเรยนรทเหมาะสม ในสวนของสอตางๆ ทเปนแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ประกอบดวย คมอการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และแผนการสอน ทผวจยน ามาใชในการสนบสนนและสงเสรมการควบคมอาหารนน มความเหมาะสมในการน าไปใช เนองดวยคมอและแผนการสอนนน มรปภาพประกอบชดเจน ทงนเนอหาเปนภาษาทเขาใจงาย มความสอดคลองกบอาหารของมสลมในพนท ท าใหคมอการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด สามารถน าไปใชไดอยางมประสทธภาพ มการยกตวอยางอาหารทเปนทรจกและนยมบรโภคกนในชมชนของมสลม มรปภาพประกอบชดเจน งายตอการอาน มการประเมนอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา รวมทงใหค าแนะน าเมนอาหารและการรบประทานยาในชวงเดอนถอศลอด ท าใหผปวยและญาตมท าความเขาใจไดงาย สอดคลองกบจนทรฉาย, ผจงจต, และนพวรรณ (2559) ทศกษาผลของโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวโดยใชรามาโมเดลตอพฤตกรรมสขภาพ ภาวะโภชนาการ และระดบน าตาลในเลอดของกลมเสยงโรคเบาหวานในชมชน ทมกจกรรมการสรางความตระหนกใหครอบครว มกจกรรมตงเปาหมายสขภาพของครอบครว พรอมทงไดเอกสารคมอไปศกษาตอทบาน ผลการศกษาพบวา มการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนสขภาพดขน เปนตน

5. การมสวนรวมของครอบครว ไดสงเสรมใหครอบครวมสวนรวมในการชแนะและแนะน าทางเลอกในการรบประทานอาหารจานสขภาพ หรอแนะน าเกยวกบวธการรบประทานอาหารแบบใชองมอเปนสญลกษณในการค านวณสดสวนของอาหารทผปวยเบาหวานมสลมสามารถรบประทานไดอยางเหมาะสมในสถานการณตางๆ ไดแก ในชวงปกต ญาตควรแนะน าและสนบสนนใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานผก ผลไมรสไมหวานจด กอนการรบประทานอาหารคาว ใหความชวยเหลอและสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองเพอควบคมอาหารไดอยางถกตองและเหมาะสม น าการเสรมสรางพลงอ านาจมาสนบสนนและสงเสรมใหญาตเขามาเรยนรและมสวนรวมในการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสม โดยใหญาตมสวนรวมในการเลอกซออาหาร เตรยมอาหารและการรบประทานอาหารเหมอนกบผปวย

76

76

ญาตไมควรซออาหารทผปวยเบาหวานมสลมไมสามารถรบประทานไดเขามาในบาน ควรเลอกซออาหารทเหมาะสมกบผปวย เชน ผก ผลไมไมหวานจด ในการเตรยมอาหารควรหลกเลยงการเตรยมอาหารดวยวธการผด ทอด หรอวธการทตองใชน ามนในการปรง ควรปรงอาหารดวยวธการตม นง หรอยางแทน และนอกจากนญาตควรรบประทานอาหารชนดเดยวกนหรอส ารบเดยวกนกบผปวย รวมถงเมอตองไปในงานเลยงตาง ๆญาตควรแนะน าใหผปวยเบาหวานมสลมเลอกรบประทานผกในปรมาณทมากกวาอาหารจ าพวกแปงและเนอสตว หรอดแลใหผปวยเบาหวานมสลมรบประทานอาหารไปจากบานกอนการไปงานเลยงเพอลดความหวและจะไดรบประทานอาหารทงานเลยงไดลดลง เครองดมควรเลอกดมน าเปลาแทนน าหวาน ส าหรบในชวงเดอนรอมฎอน ญาตควรแนะน าใหผปวยเรมรบประทานอนทผาลม 1 ผลและดมน าเปลาตามมากๆ แทนการรบประทานขนมหวานหรอดมน าหวาน และอาหารควรเลอกรบประทานอาหารทปรงโดยการตม นง ยาง แทนอาหารทมการปรงดวยการผดหรอทอด หรออาหารทมสวนประกอบของกะท รวมถงสรางสงแวดลอมทเหมาะสม เชน สรางบรรยากาศในการเรยนรโดยสงเสรมใหผปวยมสวนรวมในการปฏบตเกยวกบการควบคมอาหาร การเปดโอกาสใหผปวยเบาหวานไดเขากลมแลกเปลยนเรยนรประสบการณในสปดาหท 4 การใชสอเกยวกบอาหารทมอยใหเหมาะสม เชน คมอ ตวอยางโมเดลอาหาร และอาหารจรง สงเสรมใหสมาชกครอบครวมสวนรวมในการก าหนดแผนการควบคมอาหาร การเขาถงแหลงอาหาร การจดหาเครองตวงวดในครวเรอนทเหมาะสมและเอออ านวยตอการควบคมอาหารและการไมซออาหารทตองการควบคมเขามารบประทานในบาน

อยางไรกตามการศกษาครงนพบวาการพยาบาลตามปกตมสวนชวยใหผ ปวยเบาหวานมสลมมพฤตกรรมการควบคมอาหารดขนระดบหนง แตยงไมสามารถชวยลดระดบน าตาลในเลอดได เนองจากการพยาบาลตามปกตไมไดมการตดตามผลการปรบพฤตกรรมอยางตอเนอง การควบคมระดบน าตาลในเลอดใหลดลงนนตองมความเขมงวดในการเลอกชนดและปรมาณอาหารทพอดกบสภาวะของโรครวมถงจ านวนมออาหารหลก คอ 3 มอ โดยปจจยทส าคญทสดคอการไดรบการเสรมแรงและใหก าลงใจเปนระยะๆ จากพยาบาล เจาหนาทสขภาพ และครอบครว เพอใหผปวยสามารถปฏบตพฤตกรรมการควบคมอาหารอยางตอเนอง

77

77

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental design) แบบ 2 กลม วดผล 2 ครงกอนและหลงการทดลอง (pretest-posttest two groups design) เพอศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด กลมตวอยาง คอผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดจ านวน 60 ราย ทมารบบรการ ณ คลนกโรคเบาหวาน แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน โดยก าหนดใหกลมทดลองเปนกลมตวอยางทมารบบรการทคลนกเบาหวานในวนพธ ซงไดรบการจดใหเขารวมการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด สวนกลมควบคมจะเปนกลมตวอยางทมารบบรการทคลนกเบาหวานในวนพฤหสบด ซงเปนกลมทไดรบการบรการตามปกตโดยด าเนนการเกบขอมล ระหวางเดอนมกราคม 2560 ถงเดอนมนาคม 2560 เครองมอทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย เครองมอทใชในการทดลอง และเครองมอทใชในการเกบรวมรวมขอมล โดยเครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย (1) คมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด (2) โมเดลอาหาร (3) แผนการสอนส าหรบพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เครองมอทใชในการวจยผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ สวนเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก (1) แบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ (2) แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ผลการตรวจสอบความเทยง ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค เทากบ 0.80 และ (3) เครองตรวจระดบน าตาลในเลอด เกบรวมรวมขอมล โดย คดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด ผวจยเขาพบกลมตวอยางพรอมชแจงวตถประสงคของการวจย ขนตอนการด าเนนการและขอความรวมมอในเกบรวมรวมขอมล ตลอดจนการพทกษสทธแกกลมตวอยางและด าเนนการทดลอง โดยเกบรวมรวมขอมลในกลมทดลอง ซงไดรบการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอ

78

78

สงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด สวนกลมควบคมไดรบการบรการตามปกต เปนระยะเวลา 8 สปดาห

ผลการวจยสรปตามวตถประสงคดงน 1. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรม

การควบคมอาหารในกลมทดลองสงกวากอนการใชแนวปฏบตอยางมนยส าคญทางสถต (t = - 29.80, p < .001) และคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารในกลมควบคมหลงการไดรบการดแลตามปกตไดรบการดแลตามปกตมคาไมแตกตางกนกบกอนการดแลตามปกต อยางมนยส าคญทางสถต (t = - 2.76, p = 0.01)

2. คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารกอนการทดลองของกลมทดลองต ากวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = - 4.83, p < .001) และหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร พบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (t = 18.60, p < .001)

3. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบ

น าตาลในเลอดภายหลงการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารลดลงมากกวา

กอนการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทางสถต (t = - 12.81,

p < .001)

4. คาเฉลยระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบ

น าตาลในเลอดในกลมทใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารลดลงมากกวา

กลมทไมใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารอยางมนยส าคญทางสถต (t = 18.21,

p < .001)

ผลการวจยครงนแสดงใหเหนวา แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ทมลกษณะเฉพาะกบบรบทของมสลม สามารถพฒนาพฤตกรรมการควบคมอาหารใหดขนและสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมใหดขนและการดแลตามปกตสามารถท าใหพฤตกรรมการควบคมอาหารดขนบางสวน แตยงคงมระดบน าตาลในเลอดสงอยางตอเนอง

79

79

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

จากผลการศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ผวจยมขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช ดงน 1. ดานการปฏบตการพยาบาล ควรน าแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารทมจดเดนในการสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต ใหความส าคญกบการประเมนและแกไขปญหาเฉพาะเปนรายบคคล มการตดตามเยยมบานและดแลตอเนองมาใชในกลมผปวยเบาหวานมสลมทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได โดยมแกนน าจากมสลมในชมชน เชน โตะอหมามหรออาสาสมครสาธรณสขประจ าหมบานทดแลรบผดชอบในชมชนนนๆ มามสวนรวมในการตดตามและสนบสนนการควบคมอาหาร เพอใหผปวยเบาหวานมสลมและญาตไดรบการดแลตอเนองอยางมคณภาพและสอดคลองกบวถชวตและบรบทของผปวย 2. ดานการศกษาพยาบาล สถานศกษาควรน าแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารไปสอนนกศกษาพยาบาล เพอใหมแนวทางอยางเปนรปธรรมในการสงเสรมการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานมสลมทควบคมโรคไมได 3. ดานการบรหารการพยาบาล ผ บรหารการพยาบาลควรสงเสรมใหคลนกโรคเบาหวานของโรงพยาบาลจดรปแบบการพยาบาลทสอดคลองกบแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหาร เพอสงเสรมใหผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด พฒนาพฤตกรรมในการควบคมอาหาร และมการตดตามผลการด าเนนงานตามแนวปฏบตอยางตอเนอง และเพอจะสามารถใหการพยาบาลทมคณภาพและเปนไปตามมาตรฐานยงขน

80

80

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาตดตามประเมนผลในระยะยาวถงพฤตกรรมการควบคมอาหาร โดยการตดตามผลเปนระยะเวลา 3 เดอน 6 เดอนหรอ 1 ป นอกจากนควรมการวดระดบฮโมโกลบนเอวนซรวมดวย

2. ควรมการปรบปรงเนอหาของแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในการดแลผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ใหทนสมยตามหลกวชาการทก 3 – 5 ป

81

81

เอกสารอางอง

กนกพร ไพศาลสจารกล, ประทม สรอยวงค, และพกล นนทชยพนธ. (2557). ประสทธผลของการใชแนวปฏบตการจดการทางการพยาบาลส าหรบผทเปนโรคเบาหวานชนดท 2. พยาบาลสาร, 41(ฉบบพเศษ), 26-34.

กนกพร สค าวง, พรนภา ไชยอาสา, และมล.อครอนงค ปราโมช. (2551). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารในผสงอายทเปนเบาหวาน. พยาบาลสาร, 35(3), 59-71.

กาญจนา เจะและ. (2554). แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได. สารนพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย สงขลานครนทร, สงขลา.

กาญจนา บรสทธ. (2553). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ศนยแพทยเฉลมพระเกยตร 80 พรรษา เทศบาลเมองทาเรอพระแทน อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สขศกษา) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

กสมา กงหล. (2557). ปจจยทมความสมพนธตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผเปนเบาหวาน ชนดทสอง โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. วารสารพยาบาลทหารบก, 15(3), 256-258.

คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. (2543). คมอธงโภชนาการ. นนทบร: โรงพมพรสพ. อางถงใน เฉลมศร อนทรสวรรณ. (2554). ความสามารถในการควบคมอาหารของคนไทยมสลมกลมเสยงตอโรคเบาหวาน. สารนพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

คณะท างานวชาการและวจย สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข. (2552). การบรณาการองคความรบทบญญตศาสนาอสลามกบการสรางเสรมสขภาพ:โรคเรอรง (โรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง). โครงการสรางเสรมสขภาพตามวถมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตสถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ป 2551. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

82

82

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2555). การรบมอกบโรคเบาหวานในชวงเดอนรอมฎอน. สารคลงขอมลยา. คนเมอ 20 กรกฎาคม 2557, จาก http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/ dic/news_week_full.php?id=1159

งานโภชนาการ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต. (2558). ฉลาดกนในเบาหวาน เรยนร

อาหารแลกเปลยน.คนเมอ 10 มกราคม พ.ศ.2558, จาก

http://www.dmthai.org/news_and_knowledge/list/153?page=3.

จนทรฉาย จารนย, ผจงจต ไกรถาวร และนพวรรณ เปยซอ. (2559). ผลของโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวโดยใชรามาโมเดล ตอพฤตกรรมสขภาพ ภาวะโภชนาการ และระดบน าตาลในเลอด ของกลมเสยงโรคเบาหวานในชมชน. วารสารเกอการณย, 23(1), 41-59..

เฉลาศร เสงยม. (2557). การพยาบาลผจดการรายกรณผปวยเบาหวาน. ใน ศรอร สนธ และพเชต วงรอด. การจดการผจดการรายกรณผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสง. (หนา 9-46). กรงเทพมหานคร: วฒนาการพมพ.

เฉลมศร อนทรสวรรณ. (2554). ความสามารถในการควบคมอาหารของคนไทยมสลมกลมเสยงตอโรคเบาหวาน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ฉววรรณ บญนาน. (2552). การพฒนาโปรแกรมการควบคมอาหารเพอการดแลตนเองและควบคม ระดบน าตาลในเลอดส าหรบผสงอายโรคเบาหวานชนดท 2 ทศนยสขภาพชมชน หนองแสน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ชนษฎา สรเดชาวธ. (2553) การพฒนากระบวนการเสรมสรางพลงอ านาจในผ ปวยเบาหวานรายบคคล โรงพยาบาลหนองแซง จงหวดสระบร. วทยานพนธเภสชศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการคมครองผบรโภคดานสาธารณสข มหาวทยาลยศลปากร, นครปฐม.

ด ารง แวอาลและมหมดดาโอะ เจะเลาะ. (2549). การสรางเสรมสขภาวะทางจตวญญาณในผปวยมสลม. ในศนยประสานงานภาคใต แผนงานสรางเสรมสขภาวะมสลมไทย คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณ. เอกสารวชาการ องคความรอสลามกบสขภาวะ. (หนา 45-47). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

83

83

ทศนย เทอดจตไพศาล, อโนทย ผลตนนทเกยรต, ศศธร เพชรเผอกและคณะ. (2558). พฤตกรรมการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานในกลมเสยงโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสมทรปราการ. การประชมวชาการและน าเสนอผลงานวจย ระดบชาตและนานาชาต ครงท 6. ระหวางวนท 28-29 เมษายน 2558. มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา. วารสารบทคดยอ กลมวทยาศาสตรและเทคโนโลย. หนา 260-271.

เทพ หมะทองค า, รชตะ รชตะนาวน, และธดา นงสานนท. (2554). ความรเรองเบาหวานฉบบ สมบรณ. กรงเทพมหานคร: วทยพฒน.

เทพ หมะทองค า, วลลา ตนตโยทย, พงศอมร บนนาค, ชยชาญ ดโรจนวงศ, และสนทร นาคะเสถยร. (2547). รายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ: โครงการทบทวนองคความรเกยวกบเบาหวานและน าตาลในเลอดสง. คนจาก http://hrn.thainhf.org/document/research/research_204.pdf

ธต สนบบญ. (2555). ภาวะแทรกซอนเฉยบพลน. ใน สารช สนทรโยธน, และปฏณฐ บรณทรพยขจร. (บรรณาธการ), ต าราโรคเบาหวาน (หนา 139-146). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นธพฒน เจยรกล. (2556). ต าราอายรศาสตรทวไป. กรงเทพมหานคร: ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

นตยา จรสแสง. (2555). ภาวะซมเศราในผปวยเรอรง. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 57(4), 439-446.

ปฏณฐ บรณทรพยขจร. (2555). ภาวะน าตาลในเลอดต าในผปวยเบาหวาน. ใน สารช สนทรโยธน, และปฏณฐ บรณทรพยขจร. (บรรณาธการ), ต าราโรคเบาหวาน (หนา 132-138). กรงเทพมหานคร: ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประอรทพย สทธสาร. (2550). ภาวะซมเศราและบรบทชวตของผปวยเบาหวานในคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลหนองคาย. เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ปรญญา ประหยดทรพย. (2549). พลงเรนลบกบผลในการรกษาโรค. ในศนยประสานงานภาคใต แผนงานสรางเสรมสขภาวะมสลมไทย คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณ. เอกสารวชาการ องคความรอสลามกบสขภาวะ. (หนา 45-47). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรยาภรณ สวสดศร. (2554). ผลของโปรแกรมการใหความรดานสขภาพตอระดบน าตาลในเลอดและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เครอขายโรงพยาบาลองครกษ จงหวดนครนายก. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร, 23(1), 1 – 14.

84

84

ปยะนช จตตนนท. (2548). หลกโภชนาการและอาหารแลกเปลยนส าหรบผปวยเบาหวาน. เอกสารน าเสนอในการประชมเรองโครงการอบรมผสอนเบาหวาน. สงขลา: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ปยพงศ สอนลบ. (2553).ประสทธผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลคลนกส าหรบสงเสรมการควบคมเบาหวานในผทเปนเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลครมาศ จงหวดสโขทย. เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ปยมาลย อาชาสนต สข, นงนช โอบะ, นศรา วจตรแกว. (2552). ผลของการพยาบาล แบบสนบสนนและใหความรตอพฤตกรรมการดแลตนเอง และระดบ ฮโมโกลบนเอวนซ ในผปวยเบาหวาน. วารสารพยาบาล มหาวทยาลยนเรศวร, 1(2), 66-76.

ผเชยวชาญจากศนยเบาหวานโรงพยาบาลศรราช. (2556). คมอปรบวถชวตพชตเบาหวาน (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: อมรนทรสขภาพ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

พชรนทร ชนะพาหและพศมย กจเกอกล. (2556). ความเครยดกบกลมอาการทางเมตาบอลก. สงขลานครนทรเวชสาร, 31(5), 253-260.

พสนธ จงตระกล. (2557). การใชยาอยางสมเหตผล เพอการจดการโรคเบาหวาน ความดนเลอดสง. กรงเทพมหานคร: โรงพมพวฒนาการพมพ.

พมร อรรถรฐเสถยร. (2553). ปตตาน ความเปนอยและประเพณ อาหารพนเมองปตตาน : อาหารไทย (ภาคใต) รสมแล, 31(1), 96-99.

มหมดดาโอะ เจะเลาะ. (2551). ความรทวไปเกยวกบการถอศลอด. ใน ยซฟ นมะ. การดแลสขภาพส าหรบผถอศลอดในเดอนรอมฏอน. (หนา 5-21). สงขลา: สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข (สจส).

ยพน เบญจสรตนวงศ. (2551). การรกษาเบาหวานดวยอนซลน . วารสารเบาหวาน, 40(2), 39-47 ยซฟ นมะ, และสภทร ฮาสวรรณกจ. (บรรณาธการ). (2551). การแพทยและการดแลผปวยท

สอดคลองกบวถมสลม. (พมพครงท 2). สงขลา: สถาบนวจยระบบสาธารณสขภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รงสมา รตนศลาและคณะ. (2558). โปรแกรมการจดการผปวยรายกรณผสงอายโรคเบาหวานทควบคมไมได. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 29(1), 88-99.

รมเกลา กจเจรญไชย. (2556). ประสทธผลของโปรแกรมการจดการตนเองเรองการบรโภคอาหาร

ในผเปนเบาหวานชนดท 2. วทยานพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาล

ผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, สระแกว.

85

85

รสสคนธ ภกดไพบลยสกล. (2555). ผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการเลอกรบประทานอาหารตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารและระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

วนทนย เกรยงสนยศ. (2551). โภชนบ าบดส าหรบพยาบาลในการดแลผปวยเรอรง. สงขลา: โรงพมพ ชานเมอง.

วนทนย เกรยงสนยศ. (2559) กนนอกบานอยางฉลาด กนแคพอดชวยคมเบาหวาน. สมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย. วนทคนขอมล 10 มกราคม พ.ศ.2559, เขาถงไดจาก http://thaiendocrine.org/main_th/sites/default/files/ DM%20eating-out%20final%204%20sep%20Brc%20a4_6.pdf.

วทยา ศรมาดา. (2549). การควบคมอาหารในเบาหวาน. ในธต สนบบญ และวราภณ วงศถาวรารตน(บรรณาธการ), การดแลรกษาเบาหวานแบบองครวม (หนา 64-89). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วมลรตน จงเจรญ, วนด คหะวงศ,องศมา อภชาโต, อรนช แสงจนทร, ประภาพร ชก าเนด, กลยาณ บญสน, และคณะ. (2551). รปแบบการสงเสรมการดแลตนเอง เพอควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2. สงขลานครนทรเวชสาร, 26(1), 71-84.

วมลรตน จงเจรญ. (2552). เอกสารประกอบการสอนรายวชา 640-212 โภชนาการและโภชนบ าบด เลม 2 สงขลา: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

เวชสถต โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร. (2558). รายงานสถตผปวยโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร. นราธวาส: โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร.

เวชสถต ส านกงานสาธารณสขจงหวดนราธวาส (2556 - 2558). รายงานสถตผปวยโรคเรอรงไมตดตอจงหวดนราธวาส. นราธวาส: ส านกงานสาธารณสขจงหวดนราธวาส.

.ศกดชย จนทรอมรกลและเทพ หมะทองค า. (2549). โรคแทรกซอนของเบาหวาน ในวลลา ตนตโยทยและ สนทรนาคะเสถยร (บรรณาธการ), โครงการอบรมผใหความร โรคเบาหวาน หลกสตรพนฐาน (หนา 219-233). นครปฐม: เมตตากอปปปรน.

ศลยา คงสมบรณเวช. (2551). บ าบดเบาหวานดวยอาหาร (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง.

ศรลกษณ ถงทอง, ทพมาส ชณวงศ, และเพลนพศ ฐานวฒนานนท. (2558). ผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองเพอชะลอไตเสอมจากเบาหวานตอพฤตกรรมการจดการตนเองและผลลพธทาง

86

86

คลนกในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได. วารสารพยาบาลสงขลานครนทร, 35(1), 67-84.

ศรวรรณ ทองแพง. (2558). อาหารกบผเปนเบาหวาน. กรงเทพมหานคร: ศนยเบาหวานศรราช คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

สมจต หนเจรญกล. (2544). การดแลตนเอง: ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล (พมพครงท 6).กรงเทพมหานคร: วเจพรนตง.

สมชาย พรหมจกร. (2550). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมของผปวยโรคเบาหวานชนดไมพงอนซลนในการควบคมระดบน าตาลในเลอด. วารสารวจยระบบสาธารณสข, 1(2), 10-18.

สมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย เครอขายคนไทยไรพง. (2559). อาหารแลกเปลยน. คนเมอ 10 มกราคม พ.ศ.2559, จาก http://www.raipoong.com/media/news_file/390-foodexchange_in_rez-20141105181813.pdf

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2555). คมอการจดการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะเรมตน. กรงเทพมหานคร: ยเนยนอลตราไวโอเรต.

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย. (2554). แนวทางเวชปฏบตส าหรบโรคเบาหวาน พ.ศ. 2554. กรงเทพมหานคร: ศรเมองการพมพจ ากด.

สมาคมเบาหวานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมถของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, และสมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข (2557). แนวทางเวชปฏบตส าหรบโรคเบาหวาน 2557. กรงเทพมหานคร: อรณการพมพ.

ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2559). สถตสาธารณสข. นนทบร: ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.

ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค. (2555). รายงานสรปขอมลผปวยเบาหวาน และความดนโลหตสง ทควบคมน าตาลในเลอดและความดนโลหตสงไมได ปงบประมาณ 2555. อดส าเนา.

สรนนท ตรมงคลทพย และอรทย สารกล. (2548). วฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวไทยมสลม: มมมองดานสขภาพ. วทยาลยการแพทยแผนไทย. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร. คนจาก http://www.repository.rmutt.ac.th/xmlui/handle/123456789/144?show=full

สมพงษ สวรรณวลยกรและธต สนบบญ. (2549). กลมอาการทางเมตาบอลก. ใน ธต สนบบญ, และวราภณ วงถาวราวฒน (บรรณาธการ), การดแลรกษาเบาหวานแบบองครวม (หนา 56-63). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

87

87

สมภพ เรองตระกล. (2553). ต าราโรคตอมไรทอและอาการทางจตเวช . กรงเทพมหานคร: คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

สกาญจน อยคง, มลน สมภพเจรญ, ธราดล เกงการพานช, และทศนย รววรกล. (2558). ผลของโปรแกรมการก ากบตนเองตอพฤตกรรมการควบคมอาหาร ในผปวยเบาหวานชนดท 2. การประชมวชาการสขศกษาแหงชาตครงท 17. เรอง “บทบาทของประชาชนกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ” ระหวางวนท 14 – 16 พฤษภาคม 2558. โรงแรมจอมเทยน ปาลมบช โฮเตล แอนดรสอรท เมองพทยา จงหวดชลบร.บทความวจย. หนา 272-285.

สพตรา ศรวณชชากรและคณะ. (2553). การจดการระบบการดแลผปวยโรคเรอรงกรณเบาหวาน และความดนโลหตสง. กรงเทพมหานคร: สหมตรพรนตงแอนดพบลสชง.

สมาล นมมานตย. (2553). โรคเบาหวาน. คนเมอ 8 มถนายน 2557, จาก http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=316

สวมล ตรกานนท. (2546). การใชสถตในงานวจยทางสงคมศาสตร: แนวทางสการปฏบต. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรชา ลลายทธการ. (2555). กนอาหารเยนอยางไรไมใหอวน. คนเมอ 20 กรกฎาคม 2557, จาก https://www.goodfoodgoodlife.in.th

แสงทอง ธระทองค า, ณฏฐรา ประสาทแกว, และวนทนา มณศรวงศกล. (2557). ผลของโปรแกรมการเยยมบานรวมกบการตดตามทางโทรศพทตอพฤตกรรมสขภาพ ละภาวะสขภาพของผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมได. วารสารพยาบาลรามาธบด, 20(3), 356 - 371.

อนนตชย ไทยประทาน. (2551). กนนอยอายยนกวากนมาก. ใน ยซฟ นมะ(บรรณาธการ), การดแลสขภาพส าหรบผถอศลอดในเดอนรอมฏอน. (หนา 22-26). สงขลา: สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข (สจส).

อรพนท สขาว, รชน นามจนทรา, และสทธศร ตระกลสทธโชค. (2556). ปจจยทมความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวย โรคเบาหวานชนดท 2 โรงพยาบาลหวเฉยว วารสารพยาบาลทหารบก, 14(3), 39-49.

อรธรา บญประดษฐ, สนทรย ค าเพง, และกมลอนทร วรรณเชฐอสรา. (2558). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอหนองโดน จงหวดสระบร. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร, 27(1), 72-82.

ฮสมาอลลตฟ จะปะกยา. (2555). คมอผปวยและการจดการตามหลกศาสนาอสลาม (พมพครงท 2, หนา 93). ปตตาน: เฟรสออพเซท 1993.

88

88

American Diabetes Association. (2017). Standards of Medical Care in Diabetes-2017. Diabetes Care, 40(Suppl. 1), 11-24.

American Diabetes Association. (2012). Standards of Medical Care in Diabetes-2017. Diabetes Care, 35(Suppl. 1), 11-63.

B. Benajia, N. Mounibb, R. Rokya, N. Aadila, I.E. Houtia, S. Moussamiha, S. Malikic, B. Gressierd and H. El Ghomarie (2006). Diabetes and Ramadan: Review of the literature. Diabetes Research and Clinical Practice, 73(2), 117-125.

Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavior sciences (2nd ed). Hillsdale NJ: Lawrence Erlbaum.

International Diabetes Federation. (2015). IDF DIABETES ATLAS Seventh Edition: 2015. Retrieved 10 มกราคม พ.ศ.2558, from http://www.dmthai.org/statistic/1558.

Mikolajczyk, T. R., Ansari, E. W., & Maxwell, E. A. (2009). Food consumption frequency and perceived stress and depressive symptoms among students in three European countries. Nutrition Journal, 8(31), 1-8.

National Health and Medical Research Council. (1998). A guideline to the developmental, implementation and evaluation of clinical practice guidelines. Retrieved April 10, 2015, from http://www.nhmrc.gov.au/_files_nhmrc/file/publications/synopses/cp30.pdf

Orem, D. E. (2001). Nursing: Concepts of practices (6th ed.). St. Louis: Mosby Year Book. Salti, I., Benard, E., Detournay, B., Bianchi-Biscay, M., Le Brigand, C., Voinet, C., & Jabbar, A.

(2004). The EPIDIAR study group: A population-based study of diabetes and its characteristics during the fasting month of Ramadan in 13 countries: Results of the epidemiology of diabetes and Ramadan 1422/2001 (EPIDIAR) study. Diabetes Care, 27(10), 2306-2311.

The AGREE Collaboration , (2009). Appraisal of Guideline for Research & Evaluation II; AGREE II). available@http://www.agreetrust.org/wp-content/uploads/2013/09/Thai-AGREE-II.pdf.

Wallin, A. M., Lofvander, M., & Ahlstrom, G. (2007). Diabetes: a cross-cultural interview study of immigrants from Somalia. Journal of Clinical Nursing, 16(11), 305-314.

89

89

ภาคผนวก

90

90

ภาคผนวก ก ตวอยางแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมงทผานมา

มออาหาร อาหารทรบประทานใน 1 วนทผานมา พลงงานรวม

(กโลแคลอร)

มอเชา 1. ขาวย า 1 จาน ประกอบดวย ขาว ปลาตม มะพราวคว

น าบด ผกชนดตางๆ ไดแก ถวงอก ถวฝกยาวหนฝอย

แตงกวา ตะไครหนฝอย สมโอฉกเปนชนเลก (2 กลบใหญ)

2. ไขตม 1 ฟอง

3 น าชา1 แกวใสน าตาล 1 ชอนกนขาว

250

75

30

รวม=385

มอวาง นาชตเนะ (ขาวอดเปนแทงราดดวยปลานงและมะพราวคว) 10 ชนพอค า น าเปลา 1 แกว

119 -

มอเทยง ผดหม 1 จาน น าเปลา 2 แกว

208 -

มอวาง สมเขยวหวาน 2 ผล

น าเปลา 2 แกว

60

-

มอเยน ขาวสวย 2 ทพพ

แกงสมดอกแคกง 1 ถวย

ไขเจยว 1 ฟอง

น าเปลา 2 แกว

160

105

167

-

รวม=372

พลงงานรวมทงหมด 1147

หมายเหต

1. หากผปวยหรอญาตไมสามารถลงบนทกในแบบบนทกได พยาบาลสามารถทบทวนการรบประทาน

อาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมงทผานมา และลงบนทกในแบบบนทกใหแทน เพอน ามา

ค านวณพลงงานทไดรบใน 1 วนทผานมา

2. น าพลงงานทค านวณได มาปรบการรบประทานอาหารในวนตอไป

91

91

ภาคผนวก ข

แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถ

ควบคมระดบน าตาลในเลอด

กาญจนา (2554) ไดพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลจากการสงเคราะหวรรณคดและงานวจยทเกยวของกบอาหารส าหรบผปวยเบาหวานและการสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลม จ านวน 34 เรอง น าสาระส าคญมาพฒนาเปนแนวปฏบตการพยาบาล โดยใชระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม ซงเลอกมา 4 วธ ไดแก 1) การสอน 2) การชแนะ 3) การสนบสนน และ4) การสรางสงแวดลอม และบรณาการรวมกบแนวคดกระบวนการพยาบาล 5 ขนตอน ไดแก 1) การประเมนสภาพผปวย 2) การวนจฉยการพยาบาล 3) การวางแผนการพยาบาล 4) การปฏบตการพยาบาล และ5) การประเมนผลการพยาบาล รวมทงทกษะพนฐานในการใชกระบวนการพยาบาล 4 ทกษะ ไดแก 1) ทกษะการสรางสมพนธภาพ 2) ทกษะการท าความเขาใจการใหการปรกษา 3) ทกษะการใหก าลงใจ และ 4) ทกษะการใหขอมลและค าแนะน า ซงแนวปฏบตการพยาบาลมองคประกอบดวยระยะในการปฏบต ดงน

ระยะท 1 การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต ประกอบดวยวตถประสงค ขนตอนและระยะเวลาของการเขารวมกจกรรม เพอเปนการสรางความคนเคย ความไววางใจ และความรวมมอในการปฏบตกจกรรมตางๆ และใหขอมลเพมเตมทกครงทมการตดตามเยยม

ระยะท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ พฤตกรรมการควบคมอาหารและการวางเปาหมายรวมกน

ระยะท 3 การใหความรแกผปวยและญาต และแกปญหารวมกน เปนการน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) ซงประกอบดวย 5 วธไดแก 1) การกระท าใหหรอกระท าทดแทน 2) การสอน 3) การชแนะ 4) การสนบสนนและ 5) การสรางสงแวดลอม แตการศกษาครงนเนองจากผปวยเบาหวานมสลมเปนบคคลทสามารถท ากจกรรมตางๆไดดวยตนเองจงเลอกใชวธในการชวยเหลอเพยง 4 วธไดแก 1) การสอน 2) การชแนะ 3) การสนบสนนและ 4) การสรางสงแวดลอม

ระยะท 4 การสนสดกจกรรมและประเมนผล เปนขนตอนการตดตามประเมนผลพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดขณะอดอาหารของผปวยเบาหวานมสลม และตดตามญาตในการควบคมการรบประทานอาหารและชวยเหลอผปวยในรายทมอปสรรคในการควบคมอาหารได ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได

92

92

ภาคผนวก ค การประเมนคณภาพของแนวปฏบตการพยาบาลในการสงเสรมความสามารถในการควบคมอาหาร โดยใชแบบประเมนอะกร 2 (AGREE II, 2009)

หมวดท รายการประเมนคณภาพ 6 หมวด

(23 ขอ)

ผประเมน คะแนน

รวม คนท 1 (นส.ฮามดะ แวและ)

คนท 2

( ดร.วนด คหะวงค)

คนท 3

(รศ.วมลรตน

จงเจรญ)

1 ขอบเขตและวตถประสงคของแนวปฏบต โดยประเมนจากเกณฑดงน

1.1 มการระบวตถประสงค/ผลลพธทางสขภาพทตองการใหเกดทชดเจนและเฉพาะเจาะจง

5 5 5 15

1.2 มการระบค าถามดานสขภาพหรอทเกยวของกบปญหาสขภาพหรอหลกฐานในการพฒนาแนวปฏบตไวอยางครอบคลมเฉพาะเจาะจง

5 5 5 15

1.3 มการระบกลมเปาหมายและคณสมบตหรอคณลกษณะตามเกณฑทจะน าแนวปฏบตทางคลนกไปใชไวอยางเฉพาะเจาะจง

7 7 7 21

2 การมสวนรวมของผเกยวของ/ผมสวนไดสวนเสย โดยประเมนจากเกณฑดงน 2.1 ทมพฒนาแนวปฏบตประกอบดวยบคลากรจากสหสาขาวชาชพทเกยวของทงหมดของแตละขนตอนการพฒนาฯ

5 5 5 15

2.2 มการรวบรวมมมมอง ความคาดหวง ความเหนชอบ หรอมการค านงถงความเฉพาะของผใชบรการมาพจารณาในการพฒนาแนวปฏบต

7 7 7 21

2.3 มการระบกลมเปาหมายทจะเปนผน าแนวปฏบตไปใชไวอยางชดเจน

7 7 7 21

93

93

หมวดท รายการประเมนคณภาพ 6 หมวด

(23 ขอ)

ผประเมน คะแนน

รวม คนท 1 (นส.ฮามดะ แวและ)

คนท 2

( ดร.วนด คหะวงค)

คนท 3

(รศ.วมลรตน

จงเจรญ)

3 ขนตอนการพฒนาแนวปฏบต โดยประเมนจากเกณฑดงน 3.1 มการสบคนหลกฐานอยางเปนระบบ

7 7 7 21

3.2 มการระบเกณฑหรอเหตผลทใชในการคดเลอกหลกฐาน ไวอยางชดเจน

7 7 7 21

3.3 มการระบจดแขงและขอจ ากดของหลกฐานไวอยางชดเจน

5 5 5 15

3.4 มการระบวธการทใชในการก าหนดขอเสนอแนะ/ การไดมาซงขอเสนอแนะในแนวปฏบตไวอยางชดเจน

7 7 7 21

3.5 มการพจารณาหรอค านงถงประโยชนตอผลลพธทางสขภาพ ผลกระทบและความเสยงรวมดวย ขอเสนอแนะทก าหนด

5 5 5 21

3.6 มการเชอมโยงอยางชดเจนระหวางขอแนะน าและหลกฐานสนบสนน

5 5 5 15

3.7 มการทบทวนแนวทางปฏบตโดยผเชยวชาญภายนอกกอนการจดพมพเผยแพร

7 7 7 21

94

94

หมวดท รายการประเมนคณภาพ 6 หมวด

(23 ขอ)

ผประเมน คะแนน

รวม คนท 1 (นส.ฮามดะ แวและ)

คนท 2

( ดร.วนด คหะวงค)

คนท 3

(รศ.วมลรตน

จงเจรญ)

3.8 มการระบหรอกลาวถงขนตอนหรอแผนของการปรบปรงพฒนาแนวปฏบตใหทนสมย

7 7 7 21

4 ความชดเจนและการน าเสนอ โดยประเมนจากเกณฑดงน 4.1 การก าหนดขอเสนอแนะมความเฉพาะเจาะจง กระจาง ไมครมเครอ เหนแนวทางในการน าไปใชชดเจน

5 5 5 15

4.2 มการระบทางเลอกอนทเปนไปไดส าหรบการจดการกบสถานการณในเงอนไขเฉพาะตางๆไวชดเจน ขอเสนอแนะหลก หรอขอเสนอแนะส าคญของแนวปฏบต

4 4 4 12

4.3 มการน าเสนอทางเลอกตางๆในการจดการสภาวะหรอประเดนสขภาพไวอยางชดเจน ใหสามารถแยกแยะ/เหนไดงาย

5 5 5 15

5 การน าแนวปฏบตไปประยกตใช โดยประเมนจากเกณฑดงน 5.1 แนวทางปฏบตมการอธบายถงปจจยเออและอปสรรคตอการน าขอแนะน าไปปรบใช

7 7 7 21

5.2 มรายละเอยดค าแนะน า และ/หรอเครองมอในการน าขอแนะน าไปปฏบต

7 7 7 21

5.3 มการพจารณาทรพยากรทเกยวของเมอมการน าขอแนะน าไปปฏบต

5 5 5 15

95

95

หมวดท รายการประเมนคณภาพ 6 หมวด

(23 ขอ)

ผประเมน คะแนน

รวม คนท 1 (นส.ฮามดะ แวและ)

คนท 2

( ดร.วนด คหะวงค)

คนท 3

(รศ.วมลรตน

จงเจรญ)

5.3 มเกณฑส าหรบการก ากบ และ/หรอตรวจสอบในแนวทางปฏบต

5 5 5 21

6 ความเปนอสระของทมจดท าแนวปฏบต โดยประเมนจากเกณฑดงน 6.1 แนวปฏบตไดรบการพฒนาขนมาจากผจดท าอยางอสระ ปราศจากอทธพลของแหลงทนตอเนอหาของแนวทางปฏบต

7 7 7 21

6.2 การบนทกขอคดเหนทขดแยงกน มมมอง ความเชอในทฤษฎ แนวคดท ตางกน ของทมในระหวางการพฒนาแนวปฏบต

5 5 5 15

รวม 136 136 136 408

96

96

ภาคผนวก ง

การค านวณหาคา Effect size

จากผลการศกษาของรสสคนธ (2555) น ามาค านวณหาคา Effect size ไดดงน ผลการศกษาไดคา X1 = 116.38 , X2 = 97.03 SD12 = 88.36, SD22 = 36.36

Effect size = X1-X2/pooled SD

pooled SD = SD12 + SD22/2

= (9.40 )2 +(6.03)2/2

= 10.3218

Effect size = (116.38 – 97.03 ) /10.3218

= 0.78

97

97

ภาคผนวก จ เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

แบบสอบถามการวจยเรอง

ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ค าชแจง

แบบสอบถามการวจยเรอง ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร เรอง ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด แบบสอบถามประกอบดวยขอมล 2 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ ประกอบดวย

1. ขอมลทวไปและขอมลสขภาพ ม 18 ขอ

2. ขอมลบรโภคนสย ม 4 ขอ สวนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ม 24 ขอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลและขอมลสขภาพ 1. ขอมลทวไปและขอมลสขภาพ ค าชแจง โปรดใสเครองหมาย √ลงใน( ) หนาขอความและเตมค าตอบลงในชองวางใหตรงกบขอเทจจรงของทาน โดยเลอกตอบเพยงค าตอบเดยวและตอบทกขอค าถาม

1. เพศ : ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง 2. อาย……………ป 3. สถานภาพสมรส ( ) 1. โสด ( ) 2. ค

( ) 3. หมาย ( ) 4. หยาราง/แยก 4. ระดบการศกษา ( ) 1. ไมไดเรยนหนงสอ ( ) 2. ประถมศกษา

( ) 3. มธยมศกษา ( ) 4. การศกษาสายศาสนา ( ) 5. ปรญญาตร ( ) 6. สงกวาปรญญาตร

( ) 7. อนๆ

98

98

5. อาชพ ( ) 1. ไมไดประกอบอาชพ ( ) 2. เกษตรกร ( ) 3. คาขาย ( ) 4. รบจาง ( ) 5. รบราชการ ( ) 6. อนๆ

6. รายไดเฉลยตอเดอน ( ) นอยกวา 5,000 ( ) 5,000 – 10,000 ( ) 10,000 – 20,000 ( ) มากกวา 20,000

7. ผใหการดแลเมอเจบปวย ( ) 1. สาม / ภรรยา ( ) 2. พ / นอง ( ) 3. บตร ( ) 4. อนๆ

8. ผใหการสนบสนนดานสขภาพในชมชน ( ) 1. โตะอหมาม/ผน าศาสนา ( ) 2. อสม. ( ) 3. อนๆ ( ) 4. ไมม

9. ระดบความดนโลหต .................................. มลลเมตรปรอท 10. ระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชวโมง(มลลกรมเปอรเซนต) กอนการทดลอง................................หลงการทดลอง............................................. 11. ระดบน าตาลเฉลยสะสมในเลอด หรอ ฮโมโกลบนเอวนซ (HbA1C) ( ) 1 นอยกวา 7 ( ) 2 มากกวา 7 12. จ านวนครงของการเขารบการรกษาดวยโรคเบาหวานโดยการนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลในรอบ 6 เดอนทผานมา ( ) ไมเคย ( ) 1 ครง ( )มากกวา 1 ครง 13. โรครวม ( ) 1 ความดนโลหตสง ( ) 2 ไตวายเรอรง ( ) 3โรคหวใจ ( ) 4 เกาฑ ( ) 5.อนๆ 14. น าหนก.................................กโลกรม 15. สวนสง..................................เซนตเมตร 16. รอบเอว..................................เซนตเมตร

99

99

17. ยาทรบประทานประจ า 17.1 ยาเบาหวานไดแก……………………..…….………………..………………………..

17.2 ยารกษาโรครวม ไดแก………………………………….…………………………… 18. ระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวาน……………..ป

2. ขอมลบรโภคนสย 1. จ านวนมออาหารแตละวน

( ) 1. 1 มอ ( ) 2. 2 มอ ( ) 3. 3 มอ ( ) 4. มากกวา 3 มอ

2. ชนดของวธการปรงอาหารทชอบรบประทาน ( ) 1. ผด ( ) 2. ทอด ( ) 3. ตม นง ปง ยาง ( ) 4. อนๆ ระบ.........

3. อาหารทชอบรบประทานแตละมอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1. มอเชา ระบ............................( ) 2. มอกลางวน ระบ........................... ( ) 3. มอเยน ระบ...........................( ) 4 กอนนอน ระบ...............................

4. การรบประทานอาหารนอกบาน ( ) 1. ไมม ( ) 2 ม ระบ……………………..

100

100

สวนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลม ค าชแจง โปรดใสเครองหมาย ลงในชองทตรงกบการปฏบตตนของทานในชวง 1 เดอนทผานมา โดยมเกณฑการตอบดงน

ปฏบตประจ า หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ ทกครงทมโอกาสหรอ 5-7 ครงตอสปดาห

ปฏบตบอยครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ บอยกครงทมโอกาสหรอ 3-4 ครงตอสปดาห

ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนน เปนบางครงทมโอกาสหรอ 1-2 ครงตอสปดาห

ปฏบตนานๆ ครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ นานๆ ครงทมโอกาสหรอ 1-2 ครงตอเดอน

ไมเคยปฏบต หมายถง ทานไมเคยปฏบตกจกรรมนนๆเลย

พฤตกรรมการควบคมอาหาร

ปฏบตประจ า

(5-7 ครงตอ

สปดาห)

ปฏบตบอยครง (3-4 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตบางครง (1-2 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตนานๆครง (1-2 ครงตอเดอน)

ไมเคยปฏบต

ชนดอาหารทรบประทาน

1.ทานรบประทานผลไมทมรสหวานจด

เชน ลองกอง ทเรยน ขนน จ าปาดะ

มะมวงสก

2. ทานรบประทานขนมทมรสหวานจด

เชนซฆอลาบ ปองะปแซ ฆอเดาะ ลอ

ปดตแก บาแวซละ

3. ทานรบประทานผลไมกวน ผลไม

เชอม หรอผลไมกระปองเชน ทเรยน

กวน สบปะรดกวน มะมวงกวน ล าไย/

ลนจกระปอง

101

101

พฤตกรรมการควบคมอาหาร

ปฏบตประจ า

(5-7 ครงตอ

สปดาห)

ปฏบตบอยครง (3-4 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตบางครง (1-2 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตนานๆครง (1-2 ครงตอเดอน)

ไมเคยปฏบต

4. ทานดมเครองดมทมรสหวาน เชน

ชา กาแฟ โอเลยง น าอดลม น าหวาน

5. ทานรบประทานอาหารประเภททอด เชน เนอทอด หนงไกทอด ปลาทอด ไสกรอกทอด กลวยทอด

6. ทานรบประทานอาหารทมเนยหรอ

ครมเทยมเปนสวนผสม เชน โรต

มะตะบะ

7.ทานรบประทานเครองในสตว เชน

ตบไก ซปเครองในวว

8. ทานรบประทานอาหารทมไขมน

หรอกะทเปนสวนผสม เชน ขาวหมก

ไก ขาวมนไก แกงมสมนไกหรอเนอ

นาซดาแฆ นาซลอเมาะ

9. ทานรบประทานอาหารประเภทตม

นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด

เชน ปลานง ปลาตมสม

10. ทานรบประทานอาหารทปรง

อาหารโดยใชน ามนปาลม น ามน

มะพราว

102

102

พฤตกรรมการควบคมอาหาร

ปฏบตประจ า

(5-7 ครงตอ

สปดาห)

ปฏบตบอยครง (3-4 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตบางครง (1-2 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตนานๆครง (1-2 ครงตอเดอน)

ไมเคยปฏบต

11. ทานเตมเครองปรงรสเมอ

รบประทานอาหาร เชน น าปลา ซอส

ปรงรสตางๆ

12. ทานรบประทานอาหารทมรสเคม

จดเชน แกงไตปลา บด ปลาเคม ปลา

แปงแดง ปลาสม กงสม ไขเคม ผลไม

ดอง

13. ทานรบประทานบะหมกงส าเรจรป

เชนฮาย จายา ซอดะ

ปรมาณของอาหารทรบประทาน

14. ทานรบประทานผลไมทมรสหวาน

จด เชนทเรยนเกน 1 เมด เงาะเกน 4 ผล

ลองกองเกน 4 ผล อนทผาลมเกน 3 เมด

ตอวน

15. ทานดมน าชา กาแฟ ไมโล โอวลตน

ทใสนมและ/หรอน าตาลเกน 1 แกวตอ

วน

16. ทานรบประทานขนมทมรสหวาน

จด เชน ซฆอลาบ ปองะปแซ ลอปดต

แก เกน 1 ถวยตอวน

103

103

พฤตกรรมการควบคมอาหาร

ปฏบตประจ า

(5-7 ครงตอ

สปดาห)

ปฏบตบอยครง (3-4 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตบางครง (1-2 ครง

ตอสปดาห)

ปฏบตนานๆครง (1-2 ครงตอเดอน)

ไมเคยปฏบต

17.ทานรบประทานอาหารทะเล เชน ป

ปลาหมก กง หอย เกน 2 ชอนกนขาว

ตอวน

18. ทานรบประทานบดมากกวา 2 ชอน

กนขาวตอวน

19. ทานรบประทานขาวกลอง ขาวซอม

มอ 6-8 ทพพตอวน

20. ทานรบประทานขาวสวย ขาว

เหนยว บะหม โรต ละแซ ละซอ

ขนมจนหรอกวยเตยวเกน 2 ทพพตอมอ

21. ทานรบประทานผก เชน ผกคะนา

ผกบง ผกกาดขาว ผกกวางตง 4-6 ทพพ

ตอวน

แบบแผนมออาหาร

22. ทานรบประทานอาหารมากกวาวน

ละ 3 มอตอวน

23. ทานรบประทานอาหารเยนปรมาณ

มากกวามออนๆ

24. ทานรบประทานอาหารค าหรอมอ

ดก (หลง 20.00 น.)

104

104

ภาคผนวก ฉ เครองมอทใชในการด าเนนการวจย

ค าชแจง เครองมอทใชในการด าเนนการวจย ประกอบดวย 3 สวน ดงน

สวนท 1 แนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในผปวยเบาหวานมสลม

ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได (ภาคผนวก ข)

สวนท 2 ตวอยางคมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะ ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

สวนท 3 แผนการด าเนนการใชแนวปฏบตการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวย

เบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

105

105

สวนท 2 ตวอยางคมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

น.ส.ฮามดะ แวและ

นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ค มอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผ ปวยเบาหวาน

มสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

106

106

ภาวะโรคเบาหวานระยะทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได

คอผ ปวยโรคเบาหวานทมคาระดบน าตาลกลโคสในเลอดหลงอดอาหารขามคนมาอยาง

นอย 8 ชวโมงมากกวาหรอเทากบ 180 มลลกรมตอเดซลตร หรอตรวจพบคาระดบน าตาลเฉลย

สะสมในเลอด (HbA1C) มากกวา 8 เปอรเซนต (ADA, 2012; ADA, 2017)

ความรเรองโรคเบาหวานระยะทควบคม

ระดบน าตาลในเลอดไมได

107

107

ประกอบดวยหลายปจจย ไดแก

สาเหตทท าใหควบคม

โรคเบาหวานไมได

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

ผ ปวยเบาหวานจะตองหลกเลยงอาหารทมรสหวาน มน และเคมจด ไมควรรบประทานอาหารในปรมาณทมากเกนความตองการ ควรรบประทานอาหารใหตรงเวลาและสมพนธกบเวลากนยา

ความเครยด

จะเปนตวกระตนใหระดบน าตาลในเลอดสงขน

ยา

ในผ ปวยทจ าเปนตองใชยารวมดวย หากใชยาไมถกตอง เชน ลมรบประทาน/ฉดยา หรอไมยอมรบประทาน

อาหาร หลงจากทรบประทาน/ฉดยาแลว หรอรบประทานยากอนอาหารนาน

เกนไป จะสงผลใหยาไมสามารถท างานไดอยางเตมทและระดบน าตาลในเลอดก

ไมสามารถลดลงไดเทาทควร สงผลใหผ ปวยมอาการก าเรบได

108

108

อาการบงชของโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได มดงน

1. ถายปสสาวะมาก เมอระดบน าตาลในเลอดสงเกนขดจ ากดของ

การดดกลบของไต รางกายกจะขบน าตาลออกมาทางปสสาวะ

ผ ปวยจงมอาการถายปสสาวะมากและถายปสสาวะบอยครง

2. ดมน ามาก เมอรางกายมการสญเสยน ามากจากการขบถายปสสาวะ

รางกายจงเกดภาวะขาดน า ท าใหผ ปวยกระหายน ามากยงขน

จงมการดมน าบอยและดมในปรมาณมาก

3. น าหนกลด เมอเซลลในรางกายไมสามารถน าน าตาลไปใชเปนพลงงานได จง

ตองปรบเปลยนโดยการสลายไขมนและโปรตนไปเปนพลงงานแทน รวมทงการ

มภาวะขาดน ารวมดวย จงท าใหน าหนกตวลดลงอยางรวดเรว

อาการและอาการแสดงของโรคเบาหวานระยะท

ควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได

109

109

ผทเปนโรคเบาหวานระยะทยงไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดใหเขาส

ภาวะปกตได ถาปลอยใหระดบน าตาลในเลอดสงเปนเวลานาน จะกอใหเกด

ภาวะแทรกซอน ดงน

1 ภาวะแทรกซอนเฉยบพลน เปนภาวะของอาการทเกดขนอยางรนแรงและ

รวดเรว ซงหากไมไดรบการชวยเหลอทนทจะเปนอนตรายคกคามตอชวตได ไดแก

ภาวะน าตาลในเลอดต า และภาวะน าตาลในเลอดสง

ผลกระทบจากโรคเบาหวาน

ระยะทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได

110

110

2 ภาวะแทรกซอนเรอรง

ภาวะแทรกซอนทางสายตา เกดอาการสายตาพรามว

ภาวะแทรกซอนทางไต ไตมกจะเสอม จนเกดภาวะไตวายเรอรง

ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาท มความรสกชาหรอปวดแสบปวดรอน

ตามปลายมอปลายเทา

โรคหลอดเลอด ผเปนเบาหวาน จะมอตราเสยงในการเกดหลอดเลอดหวใจ

ตบและอมพาตชนดหลอดเลอดตบไดสง

แผลเรอรงจากเบาหวาน

แตถาเราคมน าตาลได จะ

สามารถชะลอการเกด

ภาวะแทรกซอนตางๆได

สบายเลยครบ

นากลวทงนน

เลย!

111

111

หลกการแลกเปลยนอาหาร

ตองควบคมชนดและปรมาณทรบประทาน โดยใชหลกการอาหารแลกเปลยน

แบงเปน 6 หมวด ดงน

ตวอยาง

หมวดขาว

และแปง

ปรมาณทกนได

ตอ 1 มอ

ตวอยางอาหาร ขอควรระวง

ขาวย า

1 ทพพ

(ใสบดไมเกน 1-2

ชอนชา/มอ)

1. เมอเลอก

รบประทาน

กวยเตยวหรอขนม

ปงแลว ตองงดหรอ

ลดขาวในมอนนลง

ตามสดสวนท

ก าหนด

2. อาหารในกลมน

รบประทานไดมอละ

2-4 สวน

3. ควรเลอก

รบประทานขาวซอม

มอหรอขนมปงทท า

จากแปงทไมขดส

เพอจะไดใยอาหาร

เพมขน

ขาวกลอง 1 ทพพ

(5 ชอนกนขาว)

ขาวเหนยวสก ½ ทพพ

(3 ชอนกนขาว)

ขนมจน 1 จบใหญ

กวยเตยวลวก

หรอเสนหม

เลกใหญ 9 ชอนกนขาว

ขนมปงกรอบ

จด 3 ชน

1. หมวดขาวและแปง ทควรรบประทาน ปรมาณ 1

สวน ใหพลงงาน 80 กโลแคลอร

112

112

หมวดอาหาร อาหาร

แลกเปลยน1

อาหาร

แลกเปลยน 2

อาหาร

แลกเปลยน3 ขอควรระวง

นาซดาแฆ

1 ทพพ

นาซลอเมาะ

1 ทพพ

รอเยาะ

5-6 ชอนกนขาว

ละแซ

½ ลก

1. ใน 1 มอเลอก

กนเพยง 1 อยาง

เทานน

2. ทานสามารถ

ปรบรายการ

อาหาร 2 อยาง

เขาดวยกน โดยกน

อยางละครงหรอ

ลดสดสวนลง แต

เมอรวมแลว

ประมาณ 1 สวน

3. หากหลกเลยง

หรองดอาหาร

เหลานได จะท าให

ระดบน าตาลใน

เลอด ลดลงและ

เขาส เกณฑปกตได

อยางรวดเรว

4. เปนโซน

อนตราย สามารถ

รบประทานได 1-

2 ครงตอเดอน ถา

หลกเลยงไม

รบประทานไดยงด

ขาวหมก

1 ทพพ

ขาวย า 1 ทพพ มะตะบะ

½ ลก

นาสตเนะ

3-5 ชน

ลอปะตแก

2-3 ชน

อะเกาะ

1/2ลก

ขนมเจะแมะ

1/2ลก

ขนมกอซ

1 ชน

ตะปงอาแป

1/2 ลก

ขนมสาแบ

1-2 ชน

ขนมจจน

1/2 ลก

ขนมมนไมกวน

1/2-1 ชน

ซมบซะ 1/2-1 ชน

กอและละซอ

1-2 ชน

ปอล (ขนมเหนยว)

2-3 ชน

ตอปงปอลตอ

1/2ลก

ตวอยางหมวดขาวและแปงทผ ปวยเบาหวานมสลม

ควรเลอกรบประทาน 1-2 ครงตอเดอน รบประทาน

1 อยางใน 1 มอตอวนเทานน

113

แผนการสอนเรอง แผนการด าเนนการใชแนวปฏบตการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด กลมเปาหมาย ผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดในกลมทดลอง 30 ราย (รายบคคล) ระยะเวลา 1.30 ชวโมง ผสอน นางสาวฮามดะ แวและ นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วตถประสงค 1. มความรความเขาใจเกยวกบภาวะโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได หวงโซทท าใหโรคเบาหวานก าเรบ อาการ

และอาการแสดง ผลกระทบจากโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได และเคลดลบสการควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยโรคเบาหวานมสลม 2. ตระหนกถงความส าคญของการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด 3. มทกษะในการเลอกอาหารเพอควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยโรคเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

114

แผนการด าเนนการใชแนวปฏบตการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมระยะทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด

วตถประสงค เนอหา กจกรรมการสอน วธการ/

อปกรณ/สอ การประเมนผล

เวลาทใช เกณฑการประเมน

ผลการประเมน

ผปวยสามารถบอกถงความส าคญของการควบคมระดบน าตาลในเลอด

1. พยาบาลชแจงวตถประสงคและรปแบบการใหความร และท าการเกบขอมลของผ ปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด และแจงผลการประเมนในครงแรกใหผ ป วย เบาหวานมสลม ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดรบทราบ

ระยะท 1 สรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต 1. จดสถานทใหสะดวกตอการพดคยและสรางสมพนธภาพ โดยการจดเกาอใหผปวย ญาต และตนเองนงอยางสะดวกสบาย พดคยในสถานททไมมเสยงดงรบกวนและไมมผคนเดนพลกพลาน 2. จดเตรยมแบบฟอรมการพทกษสทธ และปากกาหรอตลบหมกใหพรอมเพอใหผปวยมความสะดวกในการลงลายมอชอหรอการประทบลายนวมอ 3. กลาวทกทายแนะน าตนเองตอผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดและญาต พดคยเรองสขภาพทวไปและขอความรวมมอเพอใหผปวยและญาตยนดในการเขารวมการวจย 4. ชแจงวตถประสงคของการด าเนนการวจย 5. อธบายขนตอนของการวจยใหผปวยและญาตทราบ

พดคยอภปราย 15 นาท

115

วตถประสงค เนอหา กจกรรมการสอน วธการ/

อปกรณ/สอ การประเมนผล

เวลาทใช เกณฑการประเมน

ผลการประเมน

6. ชแจงการพทกษสทธของผรวมการวจยเพอใหผปวยและญาตเกดความสะดวกใจในการเขารวมการวจย 7. อธบายรายละเอยดของเนอหาในการควบคมอาหารอยางคราวๆ เพอใหผปวยและญาตเลงเหนถงความส าคญในการปฏบตตามโปรแกรมทจะไดรบ 8. รบฟงเหตผลของผปวยและญาตในการเขารวมการวจย 9. สอบถามความสมครใจในการเขารวมการวจย

เพอใหผปวยและญาตมความรความเขาใจเกยวกบภาวะโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได หวงโซทท าใหโรคเบาหวาน

รายละเอยดในการประเมนภาวะโภชนาการมดงน 1. ประเมนความรเดมและความเขาใจของผปวยเกยวกบเรองภาวะโภชนาการ ซงเนอหาทเกยวของกบการประเมนภาวะโภชนาการ มดงน 1.1 การค านวณดชนมวลกายและการ

แปลผล โดยใชสตร น าหนกตว

ระยะท 2 ประเมนภาวะโภชนาการและประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร - ประเมนภาวะโภชนาการ 1. ประเมนความรเดมและความเขาใจของผปวยเกยวกบเรองภาวะโภชนาการกอนการสอน เพอใหผปวยไดทบทวนและประเมนความรของตนเอง ท าใหทราบถงความตองการวาผปวยตองการเรยนรเพมเตมในสวนใด เพอน าไปสการสอนเนอหาทตรง

คมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบ

35 นาท

116

วตถประสงค เนอหา กจกรรมการสอน วธการ/

อปกรณ/สอ การประเมนผล

เวลาทใช เกณฑการประเมน

ผลการประเมน

ก าเรบ อาการและอาการแสดง ผลกระทบจากโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได และเคลดลบสการควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยโรคเบาหวานมสลม

(กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร)2 2. ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน ซงประกอบดวยหวขอตางๆ ดงน 1) ความหมายของภาวะโรคเบาหวาน

ทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได 2) หวงโซทท าใหโรคเบาหวานก าเรบ 3) อาการและอาการแสดง 4) ผลกระทบจากโรคเบาหวานท

ควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได 5) เคลดลบสการควบคมระดบน าตาล

ในเลอดของผปวยโรคเบาหวานมสลม สวนรายละเอยดในการประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร โดยวธการบนทกเกยวกบอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมา

ตามความตองการของผปวย และญาต ท าใหการสอนมประสทธภาพมากยงขน ซงเนอหาทเกยวของกบการประเมนภาวะโภชนาการ มดงน

1.1 การค านวณดชนมวลกายโดยใชสตร น าหนกตว (กโลกรม) หารดวยสวนสง (เมตร)2 โดยใชเครองคดเลขชวยในการคดค านวณ พรอมรบฟงปญหาของผปวยเกยวกบการค านวณคาดชนมวลกาย ท าความเขาใจถงปญหาของผปวย ใหก าลงใจในการแกปญหาในการค านวณคาดชนมวลกายของผปวย

1.2 อธบายถงเกณฑการแปลผลคาดชนมวลกาย ซงมรายละเอยดดงน ดชนมวลกายนอยกวา 18.5 ถอวาอยในภาวะผอม ดชนมวลกายอยระหวาง 18.5-22.9 ถอวาอยในเกณฑปกต ดชนมวลกายอยในระหวาง 23-24.9 ถอวาอยในภาวะน าหนกเกน ดชนมวลกาย 25-29.9 ถอวาอยในภาวะอวนระดบ 1 ดชนมวลกาย มากกวา 30 ถอวาอยในภาวะอวนระดบ 2

1.3 อธบายถงเกณฑการแปรผลเสนรอบเอว โดย

น าตาลในเลอด หนา 3-6

117

วตถประสงค เนอหา กจกรรมการสอน วธการ/

อปกรณ/สอ การประเมนผล

เวลาทใช เกณฑการประเมน

ผลการประเมน

ผชายจะตองมเสนรอบเอวไมเกน 90 เซนตเมตร และผหญงจะตองมเสนรอบเอวไมเกน 80 เซนตเมตร 2. ประเมนความรเรองโรคเบาหวาน เพอใหงายตอการด าเนนการประเมนความรในผปวย จงควรใหเวลาในการตอบค าถาม-ประเมนความร ความเขาใจเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยและญาต ซงประกอบดวยหวขอตางๆ ดงน

1) ความหมายของภาวะโรคเบาหวานทควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได

2) หวงโซทท าใหโรคเบาหวานก าเรบ 3) อาการและอาการแสดง 4) ผลกระทบจากโรคเบาหวานทควบคมระดบ

น าตาลในเลอดไมได 5) เคลดลบสการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ของผปวยโรคเบาหวานมสลม - ประเมนพฤตกรรมการควบคมอาหาร

118

วตถประสงค เนอหา กจกรรมการสอน วธการ/

อปกรณ/สอ การประเมนผล

เวลาทใช เกณฑการประเมน

ผลการประเมน

1. อธบายใหผปวยและญาตเขาใจถงวธการบนทกเกยวกบอาหารทบรโภคและพฤตกรรมการบรโภคในรอบ 24 ชวโมงทผานมาโดยใชแบบบนทกการรบประทานอาหารประจ าวนในแตละมอ ในระยะเวลา 24 ชวโมง ซงสาระในแบบบนทกประกอบดวย รายการอาหาร 6 หมวด และมออาหาร พยาบาลเปนผค านวณพลงงานทไดรบตอวน และสรปขอมลดงกลาวใหผปวยและญาตทราบ พลงงานทไดรบตอวนวาปกต นอยกวาหรอมากกวาปกต

119

119

ภาคผนวก ช ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง

(ส าหรบกลมควบคม)

สวสดคะ ดฉนนางสาวฮามดะ แวและ เปนนกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ(ภาคพเศษ) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาวจยเรองผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ซงเปนการวจยกงทดลอง และทานเปนบคคลทไดรบการคดเลอกในการเขารวมในการวจยครงน ทานถกจดใหอยในกลมควบคม ทานจะไดรบการบรการตามปกตจากพยาบาลประจ าการ ซงหากทานมความสนใจจะเขารวมการใชโปรแกรมการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด ผวจยยนดทจะใหทานเขารวมในภายหลง

การเขารวมการศกษาครงนขนอยกบการตดสนใจของทาน หากทานไมสมครใจทจะเขารวมการศกษา ทานสามารถถอนตวจากการศกษานไดตลอดเวลาโดยททานจะไมสญเสยประโยชนใดๆ ทควรไดรบ และสทธประโยชนอนๆ อนจะเกดจากผลการศกษา ส าหรบขอมลทไดจากการวจยครงน ผวจยจะเกบไวเปนความลบและจะน าเสนอในภาพรวมเทานน ซงงานวจยครงนจะเปนประโยชนตอผปวยเบาหวานมสลมในการน าแนวทางการมพฤตกรรมสขภาพและคณภาพชวตทดตอไป ในกรณททานมขอสงสยเกยวกบการศกษา หรอการเขารวมการศกษา ทานสามารถตดตอกบขาพเจา คอ นางสาวฮามดะ แวและ หอผปวยประชารกษ 4 โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โทรศพท 073-510596-7 ในเวลาราชการ หรอ โทรศพท 088-7905153 ไดตลอดเวลา ลงชอ............................................ ลงชอ............................................. (........................................) (นางสาวฮามดะ แวและ ) ผเขารวมวจย ผวจย

120

120

ใบพทกษสทธกลมตวอยาง (ส าหรบกลมทดลอง)

สวสดคะ ดฉนนางสาวฮามดะ แวและ เปนนกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ(ภาคพเศษ) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาวจยผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เปนการวจยกงทดลอง และทานเปนบคคลทไดรบการคดเลอกในการเขารวมในการวจยครงน ซงทานถกจดใหอยในกลมทดลอง ทานจะไดรบการจดใหเขารวมโปรแกรมการสงเสรมการควบคมอาหาร โดยผวจยจะใหรายละเอยดเกยวกบการเขารวมกลมแกทาน พรอมทงแจกคมอการสงเสรมการควบคมอาหารส าหรบผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด เพอใหทานน ากลบไปอานทบทวนทบาน และในการด าเนนการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอสงเสรมการควบคมอาหารในครงน ผวจ ยไดจดใหทานท าแบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยโรคเบาหวาน กอนการเขารวมการท ากจกรรมของโปรแกรมครงท 1 ซงในการวจยครงนผวจยจะจดใหทานเขากจกรรมจ านวน 3 ครง จะเปนการดแลและประเมนผปวยในคลนกเบาหวานและจะมการตดตามเยยมอาการและประเมนทางโทรศพททก 2 สปดาห รวมเปน 8 สปดาห เมอด าเนนกจกรรมของโปรแกรมครบทง 3 ครงแลว ผวจยจะจดใหทานท าแบบสอบถามชดเดมอกครง

การเขารวมการศกษาครงนขนอยกบการตดสนใจของทาน หากทานไมสมครใจทจะเขารวมการศกษา ทานสามารถถอนตวจากการศกษานไดตลอดเวลาโดยททานจะไมสญเสยประโยชนใดๆ ทควรไดรบ และสทธประโยชนอนๆ อนจะเกดจากผลการศกษา ส าหรบขอมลทไดจากการวจยครงน ผวจยจะเกบไวเปนความลบและจะน าเสนอในภาพรวมเทานน ซงงานวจยครงนจะเปนประโยชนตอผปวยเบาหวานมสลมในการน าแนวทางการมพฤตกรรมสขภาพและคณภาพชวตทดตอไป ในกรณททานมขอสงสยเกยวกบการศกษา หรอการเขารวมการศกษา ทานสามารถตดตอกบขาพเจา คอ นางสาวฮามดะ แวและ หอผปวยประชารกษ 4 โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร โทรศพท 073-510596-7 ในเวลาราชการ หรอ โทรศพท 088-7905153 ไดตลอดเวลา ลงชอ............................................. ลงชอ............................................. (........................................) (นางสาวฮามดะ แวและ )

ผเขารวมวจย ผวจย

121

ภาคผนวก ซ ตารางวเคราะหขอมลเพมเตม

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดรายขอ ตาราง 9 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดรายขอ กอนและหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (N = 60)

พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง หลงการทดลอง

ระดบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD ชนดอาหารทรบประทาน

1.ทานรบประทานผลไมทมรสหวานจด เชน

ลองกอง ทเรยน ขนน จ าปาดะ มะมวงสก

1.73

.52

3.47

.57

ปานกลาง

2.03

.72

2.20

.55

ไมด 2. ทานรบประทานขนมทมรสหวานจด เชนซฆอ

ลาบ ปองะปแซ ฆอเดาะ ลอปดตแก บาแวซละ 1.63 .49 3.27 .45 ปานกลาง 2.07 .87 2.20 .76 ไมด

122

ตาราง 9 (ตอ)

พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง หลงการทดลอง

ระดบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD 3. ทานรบประทานผลไมกวน ผลไมเชอม หรอผลไมกระปองเชน ทเรยนกวน สบปะรดกวน มะมวงกวน ล าไย/ลนจกระปอง 2.23 .77 4.27 .45 ด 2.87 1.07 2.97 .99 ปานกลาง 4. ทานดมเครองดมทมรสหวาน เชน ชา กาแฟ โอเลยง น าอดลม น าหวาน 1.30 .53 3.43 .50 ปานกลาง 1.23 .43 1.40 .49 ไมด 5. ทานรบประทานอาหารประเภททอด เชน เนอทอด หนงไกทอด ปลาทอด ไสกรอกทอด กลวยทอด 1.20 .41 3.07 .52 ปานกลาง 1.93 .74 2.13 .86 ไมด 6. ทานรบประทานอาหารทมเนยหรอครมเทยมเปนสวนผสม เชน โรต มะตะบะ 1.27 .52 3.17 .46 ปานกลาง 1.80 .81 1.93 .74 ไมด 7.ทานรบประทานเครองในสตว เชน ตบไก ซปเครองในวว 1.97 .72 3.97 .18 ด 2.76 1.07 2.76 1.04 ปานกลาง 8. ทานรบประทานอาหารทมไขมนหรอกะทเปนสวนผสม เชน ขาวหมกไก ขาวมนไก แกงมสมนไกหรอเนอ นาซดาแฆ นาซลอเมาะ 1.30 .53 3.17 .38 ปานกลาง 1.90 .76 2.00 .69 ไมด

123

ตาราง 9 (ตอ)

พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง หลงการทดลอง

ระดบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD 9. ทานรบประทานอาหารประเภทตม นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด เชน ปลานง ปลาตมสม 3.13 .73 4.83 .38 ด 3.40 .77 3.6 .72 ด 10. ทานรบประทานอาหารทปรงอาหารโดยใชน ามนปาลม น ามนมะพราว 1.13 .35 3.03 .41 ปานกลาง 1.70 .70 1.83 .65 ไมด 11. ทานเตมเครองปรงรสเมอรบประทานอาหาร เชน น าปลา ซอสปรงรสตางๆ 1.17 .38 3.07 .64 ปานกลาง 1.73 .87 1.80 .85 ไมด 12. ทานรบประทานอาหารทมรสเคมจดเชน แกงไตปลา บด ปลาเคม ปลาแปงแดง ปลาสม กงสม ไขเคม ผลไมดอง 1.27 .52 3,17 .53 ปานกลาง 2.03 .81 2.43 1.14 ปานกลาง 13. ทานรบประทานบะหมกงส าเรจรป เชนฮาย จายา ซอดะ 2.90 1.58 4.20 .48 ด 4.23 1.22 4.07 1.31 ด

124

ตาราง 9 (ตอ)

พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง หลงการทดลอง

ระดบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD ปรมาณของอาหารทรบประทาน 14. ทานรบประทานผลไมทมรสหวานจด เชนทเรยนเกน 1 เมด เงาะเกน 4 ผล ลองกองเกน 4 ผล อนทผาลมเกน 3 เมดตอวน

1.60

.62

3.33

.48

ปานกลาง

2.23

.94

2.3

.79

ไมด 15. ทานดมน าชา กาแฟ ไมโล โอวลตนทใสนมและ/หรอน าตาลเกน 1 แกวตอวน 1.43 .68 3.47 .63 ปานกลาง 1.43 .63 1.53 .63 ไมด 16. ทานรบประทานขนมทมรสหวานจด เชน ซฆอลาบ ปองะปแซ ลอปดตแก เกน 1 ถวยตอวน 1.53 .57 3.30 .47 ปานกลาง 2.20 .96 2.17 .75 ไมด 17.ทานรบประทานอาหารทะเล เชน ป ปลาหมก กง หอย เกน 2 ชอนกนขาวตอวน 1.83 .69 3.53 .51 ปานกลาง 2.40 .93 2.40 .77 ปานกลาง 18. ทานรบประทานบดมากกวา 2 ชอนกนขาวตอวน 1.13 .35 3.33 .55 ปานกลาง 2.00 .91 1.97 .89 ไมด

125

ตาราง 9 (ตอ)

พฤตกรรมการควบคมอาหาร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) กอนการทดลอง หลงการทดลอง

ระดบ กอนการทดลอง หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD Mean SD Mean SD 19. ทานรบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ 6-8 ทพพตอวน 1.67 1.38 3.00 .45 ปานกลาง 1.47 1.04 1.47 1.04 ไมด 20. ทานรบประทานขาวสวย ขาวเหนยว บะหม โรต ละแซ ละซอ ขนมจนหรอกวยเตยวเกน 2 ทพพตอมอ 1.23 .43 4.43 .50 ด 1.83 .59 1.93 .52 ไมด 21. ทานรบประทานผก เชน ผกคะนา ผกบง ผกกาดขาว ผกกวางตง 4-6 ทพพตอวน 2.83 .79 4.33 .48 ด 3.00 .74 3.17 .79 ปานกลาง

แบบแผนมออาหาร 22. ทานรบประทานอาหารมากกวาวนละ 3 มอตอวน

1.83

1.18

4.33

.48

ด

2.13

1.43

2.27

1.20

ไมด

23. ทานรบประทานอาหารเยนปรมาณมากกวามออนๆ 1.63 .81 4.70 .47 ด 1.77 .77 1.93 .64 ไมด 24. ทานรบประทานอาหารค าหรอมอดก (หลง 20.00 น.) 1.60 .81 4.50 .57 ด 1.63 .72 1.83 .59 ไมด

126

ตาราง 10

เปรยบเทยบขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกและต าทสด 5 อนดบแรกของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมทดลอง ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (n = 30) คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคม

อาหารสงทสดและต าทสด 5 อนดบแรก

กลมทดลอง กอนการทดลอง

ระดบ หลงการทดลอง

ระดบ Mean SD Mean SD

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรก 9. รบประทานอาหารประเภทตม นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด เชน ปลานง ปลาตมสม 3.13 .73 ปานกลาง 4.83 .38 ด 23. รบประทานอาหารเยนปรมาณมากกวามออนๆ 1.63 .81 ไมด 4.70 .47 ด 24. รบประทานอาหารค าหรอมอดก (หลง 20.00 น.) 1.60 .81 ไมด 4.50 .57 ด 20. รบประทานขาวสวย ขาวเหนยว บะหม โรต ละแซ ละซอ ขนมจนหรอกวยเตยวเกน 2 ทพพตอมอ 1.23 .43 ไมด 4.43 .50 ด 22. รบประทานอาหารมากกวาวนละ 3 มอตอวน 1.83 1.18 ไมด 4.33 .48 ด คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารต าทสด 5 อนดบแรก 19. รบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ 6-8 ทพพตอวน 1.67 1.38 ไมด 3.00 .45 ปานกลาง 10. รบประทานอาหารทปรงอาหารโดยใชน ามนปาลม น ามนมะพราว 1.13 .35 ไมด 3.03 .41 ปานกลาง 5. รบประทานอาหารประเภททอด เชน เนอทอด หนงไกทอด ปลาทอด ไสกรอกทอด กลวยทอด

1.20

.41

ไมด

3.07

.52

ปานกลาง

127

ตาราง 10 (ตอ)

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสดและต าทสด

5 อนดบแรก

กลมทดลอง กอนการทดลอง

ระดบ หลงการทดลอง

ระดบ Mean SD Mean SD

11. เตมเครองปรงรสเมอรบประทานอาหาร เชน น าปลา ซอสปรงรสตางๆ 1.17 .38 ไมด 3.07 .64 ปานกลาง 2. รบประทานขนมทมรสหวานจด เชนซฆอลาบ ปองะปแซ ฆอเดาะ ลอปดตแก บาแวซละ 1.63 .49 ไมด 3.27 .45 ปานกลาง

ตาราง 11 เปรยบเทยบขอทมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรกและต าทสด 5 อนดบแรกของผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดของกลมควบคม ในระยะกอนการทดลองและหลงการทดลอง (n = 30)

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสดและ

ต าทสด 5 อนดบแรก

กลมควบคม กอนการทดลอง

ระดบ หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสด 5 อนดบแรก 13. ทานรบประทานบะหมกงส าเรจรป เชนฮาย จายา ซอดะ 4.23 1.22 ด 4.07 1.31 ด 9. ทานรบประทานอาหารประเภทตม นง ยาง แทนอาหารประเภทผด ทอด เชน ปลานง ปลาตมสม 3.40 .77 ปานกลาง 3.6 .72 ด 21. ทานรบประทานผก เชน ผกคะนา ผกบง ผกกาดขาว ผกกวางตง 4-6 ทพพตอวน 3.00 .74 ปานกลาง 3.17 .79 ปานกลาง

128

ตาราง 11 (ตอ)

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารสงทสดและ

ต าทสด 5 อนดบแรก

กลมควบคม กอนการทดลอง

ระดบ หลงการทดลอง ระดบ

Mean SD Mean SD 3. ทานรบประทานผลไมกวน ผลไมเชอม หรอผลไมกระปองเชน ทเรยนกวน สบปะรดกวน มะมวงกวน ล าไย/ลนจกระปอง 2.87 1.07 ปานกลาง 2.97 .99 ปานกลาง 12. ทานรบประทานอาหารทมรสเคมจดเชน แกงไตปลา บด ปลาเคม ปลาแปงแดง ปลาสม กงสม ไขเคม ผลไมดอง 2.03 .81 ไมด 2.43 1.14 ปานกลาง คะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคมอาหารต าทสด 5 อนดบแรก

4. ทานดมเครองดมทมรสหวาน เชน ชา กาแฟ โอเลยง น าอดลม น าหวาน 1.23 .43 ไมด 1.40 .49 ไมด 19. ทานรบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ 6-8 ทพพตอวน 1.47 1.04 ไมด 1.47 1.04 ไมด 15. ทานดมน าชา กาแฟ ไมโล โอวลตนทใสนมและ/หรอน าตาลเกน 1 แกวตอวน 1.43 .63 ไมด 1.53 .63 ไมด 11. ทานเตมเครองปรงรสเมอรบประทานอาหาร เชน น าปลา ซอสปรงรสตางๆ 1.73 .87 ไมด 1.80 .85 ไมด 24. ทานรบประทานอาหารค าหรอมอดก (หลง 20.00 น.) 1.63 .72 ไมด 1.83 .59 ไมด

129

ภาคผนวก ฌ รายนามผทรงคณวฒ

1. นางสาวลาตฟะห เจะเลาะ อาจารยประจ าภาควชาการพยาบาลผใหญ

และผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส

2. นายแพทยสเทพ หะยสาและ แพทยช านาญการพเศษดานอายรศาสตร โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส

3. นางปถมรตน เชาวลต พยาบาลวชาชพช านาญการ แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส

130

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวฮามดะ แวและ รหสประจ าตวนกศกษา 5510421122 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร

ระดบตน วทยาลย พยาบาลบรมราชชนน

นราธวาส 2538

พยาบาลศาสตรบณฑตตอเนอง 2 ป

มหาวทยาลยนราธวาส ราชนครนทร

2549

ต าแหนงและสถานทท างาน พยาบาลวชาชพช านาญการ หอผปวยประชารกษ 4 โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส

การตพมพเผยแพรผลงาน ฮามดะ แวและ, และทพมาส ชณวงศ. (2561). ผลของการใชแนวปฏบตการพยาบาลเพอ

สงเสรมการควบคมอาหารตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานมสลมทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอด. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 10(3), (อยระหวางการจดพมพ)