(1)kb.psu.ac.th/psukb/bitstream/2016/10560/1/409387.pdf · (1) ผลของการจัดท่าผีเสื้อประยุกต์ต่อความปวด

(1)

ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ในหญงระยะคลอด

Effects of Modified Bhadrasana Pose on Labor Pain and Duration of Active Phase in Parturients

กตตมา ดวงมณ Kittima Duangmani

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Midwifery) Prince of Songkla University

2558 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปด เรว ในหญงระยะคลอด ผเขยน นางสาวกตตมา ดวงมณ สาขาวชา การผดงครรภ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ................................................................. .....................................................ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย เยาวเรศ สมทรพย) (ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล) ..................................................................กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม (รองศาสตราจารย เยาวเรศ สมทรพย) ................................................................. ..................................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ฐตพร องคถาวรวงศ) (รองศาสตราจารย ฐตพร องคถาวรวงศ) ..................................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย เรอเอกหญงสรยพร กฤษเจรญ) ..................................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ศรพนธ ศรพนธ) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภ)

................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ…………………………………………….. (รองศาสตราจารย เยาวเรศ สมทรพย) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ…………………………………………….. (นางสาวกตตมา ดวงมณ) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ…………………………………………….. (นางสาวกตตมา ดวงมณ) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ผลของการจดทาผ เ สอประยก ต ตอความปวด และ เวลาในระยะ ปากมดลกเปดเรว ในหญงระยะคลอด

ผเขยน นางสาวกตตมา ดวงมณ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การผดงครรภ) ปการศกษา 2558

บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวดทบรเวณทอง ความปวดทบรเวณหลงสวนลางและเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด กลมตวอยางเปนหญงตงครรภปกตทมาคลอดโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใต จ านวน 60 ราย ระหวางเดอนเมษายน 2557 ถง เดอนมนาคม 2558 แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 ราย กลมทดลองเปนกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกต เมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร จดทาทก 1 ชวโมง ครงละ 15 นาท จนกระทงปากมดลกเปดหมด สวนกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต เครองมอทใชประกอบดวย (1) แบบบนทกขอมลสวนบคคล (2) แบบประเมนความปวดชนดมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) (3) แบบบนทกขอมลในระยะปากมดลกเปดเรว และ (4) คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด วเคราะหขอมลความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และทดสอบสมมตฐานความปวดทบรเวณทอง ปวดหลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ดวยสถตทอสระ (independent t-test) และสถตแมน-วทนย ย เทส (Mann-Whitney U test) ผลการวจยมดงน 1. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณทองไมแตกตางกบกลมทไดรบการดแลตามปกตทงชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร (p = 0.177) และชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร (p = 0.864) 2. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณหลงสวนลางไมแตกตางกบกลมทไดรบการดแลตามปกต ทงชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร (p = 0.144) และชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร (p = 0.631) 3. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว M = 155.17 นาท (SD = 71.98) นอยกวากลมควบคม M = 207.5 นาท (SD = 101.80) อยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.025) ผลการศกษาครงนพบวา การจดทาผเสอประยกตชวยใหความกาวหนาของการคลอดเรวขน ดงนนควรน าการจดทาผเสอประยกตมาใชในระยะปากมดลกเปดเรวเพอชวยลดเวลาการคลอดใหสนลง

(6)

Thesis Title Effects of Modified Bhadrasana Pose on Labor Pain and Duration of Active Phase in Parturients Author Ms Kittima Duangmani Major program Nursing Science (Midwifery) Academic Year 2015

ABSTRACT This quasi-experimental research aimed to examine the effects of the modified Bhadrasana pose on abdominal pain, low back pain and time during active phase of parturients. The sample consisted of 60 pregnant women in a community-based hospital in the southern part of Thailand, during April 2014 to March 2015. Thirty pregnant women were randomly assigned into each of experimental and control groups. The experimental group adopted the modified Bhadrasana pose when cervical dilatation reached 3-4 centimeters for 15 minutes every hour until full dilatation. The control group received standard nursing care. The data-collecting instruments consisted of: (1) a personal profile recording form, (2) a 100 mm Visual Analog Scale, (3) a profile recording form during active phase, and (4) the handbook for modified Bhadrasana pose for parturient. All instruments in this study were content validated by five experts. The data were analyzed using frequency, percentage, mean, standard deviation for demographic data; and the hypotheses were tested with independent t-test and Mann-Whitney U test. The results showed that: 1. The parturients who received the modified Bhadrasana pose during the active phase had a mean score of abdominal pain not statistically significantly different from that of the control group both during cervical dilatation 5-7 centimeters (p = 0.177) and during cervical dilatation 8-10 centimeters (p = 0.864). 2. The parturients who received modified Bhadrasana pose had a mean score of low back pain not statistically significantly different from that of the control group both during cervical dilatation 5-7 centimeters (p = 0.144) and during cervical dilatation 8-10 centimeters (p = 0.631). 3. The parturients who received modified Bhadrasana pose during active phase had a mean of duration of active phase (M = 155.17 minutes; SD = 71.98) statistically significantly less than that of the control group (M = 207.5 minutes; SD = 101.80) (p = 0.025).

(7) The results showed that the modified Bhadrasana pose for parturients can promote progress of labor during the active phase. So it is recommended to be used for all parturients while in active phase in order to shorten time in the active phase.

(8)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณา และความอนเคราะหจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย เยาวเรศ สมทรพย และรองศาสตราจารย ฐ ตพร องคถาวรวงศ ซงกรณาใหค าปรกษา แนะน า ทกขนตอนของการท าวทยานพนธ และไดใหก าลงใจเสมอมา ท าใหผวจยรสกซาบซงในความกรณาเปนทสด จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน กราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล และคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทานทกรณาใหขอเสนอแนะ อนเปนประโยชนอยางยงในการปรบปรงวทยานพนธฉบบนใหสมบรณมากขน กราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.ศศธร พมดวง ทสละเวลาใหค าแนะน าการวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ขอกราบขอบพระคณคณาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรทกทาน ทไดประสทธประสาทวชาความร และใหก าลงใจ รวมทงขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒทกทาน ทกรณาชวยตรวจสอบเครองมอวจย กราบขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลชะอวด หวหนากลมการพยาบาล หวหนางานหองคลอด และเจาหนาทหองคลอด ทเออเฟอเวลาในการปฏบตงาน และใหความรวมมอในการเกบขอมลวจยครงน ตลอดจนขอบคณกลมตวอยางหญงตงครรภและญาตทกคน ในความรวมมอเขาโครงการวจยน ขอบคณเพอน ๆ ทกคนกบการเรยนรรวมกนและความชวยเหลอ ทายทสด ขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา และสมาชกในครอบครวทเปนขวญก าลงใจ คอยชวยเหลอและประคบประคองจนส าเรจการศกษาครงน คณประโยชนอนเกดจากวทยานพนธฉบบน ขอมอบแดบพการ คณาจารย และทกทานทมสวนเกยวของในการท าวทยานพนธครงน

กตตมา ดวงมณ

(9)

สารบญ หนา บทคดยอ................................................................................................................................ (5) ABSTRACT............................................................................................................................. (6) กตตกรรมประกาศ................................................................................................................. (8) สารบญ.................................................................................................................................... (9) รายการตาราง......................................................................................................................... (11) รายการภาพประกอบ.............................................................................................................. (13) บทท 1 บทน า..................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................ 1 วตถประสงคการวจย............................................................................................. 3 ค าถามการวจย...................................................................................................... 3 กรอบแนวคดการวจย............................................................................................ 4 สมมตฐานการวจย................................................................................................. 5 นยามศพท............................................................................................................. 5 ขอบเขตการวจย.................................................................................................... 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ.................................................................................... 6 บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ........................................................................................... 7 แนวคดเกยวกบการคลอด...................................................................................... 7 แนวคดเกยวกบความปวดในระยะคลอด............................................................... 17 แนวคดเกยวกบการจดทาในระยะท 1 ของการคลอด........................................... 32 แนวคดเกยวกบทาผเสอประยกต........................................................................... 41 บทท 3 วธด าเนนการวจย................................................................................................... 48 ประชากรและกลมตวอยาง.................................................................................... 48 เครองมอทใชในการวจย........................................................................................ 49 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ............................................................................ 50 การพทกษสทธกลมตวอยาง.................................................................................. 51 การด าเนนการวจยและการเกบรวบรวมขอมล...................................................... 51 การวเคราะหขอมล................................................................................................ 55 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล............................................................................. 57 ผลการวจย............................................................................................................. 57 การอภปรายผล..................................................................................................... 67 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ.......................................................................... 70 สรปผลการวจย...................................................................................................... 70 ขอเสนอแนะ.......................................................................................................... 71

(10)

สารบญ (ตอ) หนา เอกสารอางอง........................................................................................................................ 72 ภาคผนวก.............................................................................................................................. 81 ก การค านวณหาคา effect size ........................................................................ 82 ข ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง......................................................................... 84 ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล............................................................. 87 ง แผนการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด............................................... 100 จ คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด............................................... 107 ฉ การทดสอบการแจกแจงขอมลแบบปกต........................................................... 116 ช ตารางแสดงผลการทดลองเพมเตม.................................................................... 119 ซ รายนามผทรงคณวฒ......................................................................................... 124 ประวตผเขยน......................................................................................................................... 125

(11)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 จ านวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของสถานภาพสมรส ศาสนา

ระดบการศกษา และอาชพ ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตไคสแควร.......................................................................................................... 59

2 คาต าสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของรายไดครอบครว อาย น าหนก สวนสง และดชนมวลกาย ของกลมทดลองกบกลมควบคม....................... 60

3 เปรยบเทยบความแตกตางของอาย และน าหนก ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ........................................................................... 60

4 เปรยบเทยบความแตกตางของสวนสง และดชนมวลกายกอนคลอดระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส................................. 60

5 จ านวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของจ านวนครงการตงครรภ จ านวนครงการคลอด ประวตการแทง ประวตการขดมดลก การเตรยมกอนคลอด และการฝากครรภ ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถต ไคสแควร................................................................................................................. 61

6 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของจ านวนการฝากครรภ อายครรภ คาดคะเนน าหนกทารก และเวลาในระยะปากมดลกเปดชา ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ............................... 62

7 จ านวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลการเปดขยายของปากมดลก ความบางของปากมดลก สภาพถงน าคร า ระดบสวนน าของทารก และความแรงของการหดรดตวของมดลกกอนเรมทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตไคสแควร....................................................................... 63

8 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของความนานการหดรดตวของมดลก ความถการหดรดตวของมดลก ความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง กอนเรมการทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ........................................................................... 64

9 คาต าสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของขอมลความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ของกลมทดลองกบกลมควบคม............................................................. 64

10 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางขอมลความปวดทบรเวณทองในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ........................................................................... 65

(12)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา 11 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปาก

มดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส................................................................................................... 65

12 คาต าสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของขอมลความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ของกลมทดลองกบกลมควบคม........................... 66

13 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส...................................................................................................................... 66

14 คาต าสด คาสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานและเปรยบเทยบความแตกตางของเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ....................................................................................................... 66

(13)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา 1 กรอบแนวคด........................................................................................................... 5 2 กราฟแสดงการเปดขยายของปากมดลกและการเคลอนต าของสวนน าในระยะท 1

ของการคลอด.......................................................................................................... 10 3 รปรางของชองเชงกราน.......................................................................................... 12 4 ต าแหนงความปวดในชวงปากมดลกเปด 1-7 เซนตเมตร........................................ 19 5 ต าแหนงความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร...................................... 19 6 มาตราวดความปวดแบบตวเลข............................................................................... 23 7 มาตรวดความปวดดวยสายตา................................................................................. 23 8 เครองมอประเมนความปวดหลายมตชนดยาว........................................................ 25 9 แบบประเมนความปวดหลายมตชนดสนฉบบภาษาไทย......................................... 26 10 การกดจด SP6........................................................................................................ 31 11 การกดจด LI4 และ BL67....................................................................................... 31 12 ทานอนหงาย........................................................................................................... 33 13 ทานอนหงายชนเขา................................................................................................. 33 14 ทานอนตะแคง......................................................................................................... 34 15 ทานอนตะแคง ขาบนวางบนขาหยงในทาขบนว...................................................... 35 16 ทาพเอสยแคท......................................................................................................... 37 17 ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอล......................................... 38 18 ทานงยอง................................................................................................................ 39 19 การออกก าลงกายดวยลกบอลส าหรบการคลอด..................................................... 41 20 ทาผเสอหรอทาบาดราสนะ..................................................................................... 42 21 ทาผเสอประยกต..................................................................................................... 44 22 แรงดนภายในมดลก................................................................................................ 45 23 แนวแกนมารดาและทารก....................................................................................... 45 24 การกระดกของกระดกกนกบ.................................................................................. 46 25 กลามเนอบรเวณองเชงกราน................................................................................... 46 26 ทาเตรยมกอนการจดทาผเสอประยกต.................................................................... 52 27 ทานงฝาเทาประกบกน............................................................................................ 53 28 ทานงวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน.................................................................... 53 29 ทาผเสอประยกต (ดานขาง).................................................................................... 54 30 ทาผเสอประยกต (ดานหนา)................................................................................... 54 31 ขนตอนในการด าเนนการวจย................................................................................. 56

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา การคลอดจะส าเรจและใชเวลานานเพยงใด ขนอยกบปจจยทเกยวของหลายประการ ไดแก ชองทางคลอด ขนาดและรปรางของทารก แรงผลกดนหรอการหดรดตวของมดลก ความพรอมทางรางกาย จตใจ และอารมณของผคลอด (สกญญาและนนทพร, 2553) ทาของผคลอด (พรยา, 2551; Davidson, London, & Ladewing, 2008; Lowdermilk, 2010) และการจดการความปวด (ศศธร, 2555) ซงความปวดในระยะคลอดเปนความเจบปวดระดบลกจากอวยวะภายใน (ศศธร, 2555) เชอวามสาเหตจากการขาดออกซเจนของกลามเนอมดลกขณะหดรดตว ซงในระยะคลอดการหดรดตวของมดลกมมากกวาการคลายตว ท าใหกลามเนอมดลกสวนลางถกดงรงขน เกดการบางและยดขยาย ทงสวนน าของทารกจะกดทบรางแหประสาททปากมดลกและองเชงกราน จงท าใหผคลอดรสกปวดบรเวณหนาทอง หลงสวนลาง และกระเบนเหนบ (Davidson et al., 2008) โดยความปวดจากการหดรดตวของมดลกจะมความรนแรงมากขน ตามความกาวหนาของการคลอด และสนสดลงหลงเสรจสนกระบวนการคลอด แตความปวดทบรเวณหลงสวนลางอาจยงคงอยตอเนองนาน 6 เดอน ถง 1 ป หลงคลอดทารก (Vleeming, Albert, Qstgaard, Sturesson, & Stuge, 2008) ความปวดในระยะคลอดสงผลใหอตราการเตนของหวใจผคลอดเพมขน เพอเพมปรมาณเลอดและออกซเจนใหเพยงพอกบความตองการของรางกายผคลอดและทารกในครรภ (พรยา, 2551) โดยผคลอดตองเผชญกบความปวดทมความรนแรงขน และถขนในระยะปากมดลกเปดเรวอยางหลกเลยงไมไดเปนเวลานานเฉลย 8.2 ชวโมง ในครรภแรก และ 3.4 ชวโมง ในครรภหลง (Davidson et al., 2008) ยงผลใหผคลอดออนเพลยมาก รสกกงวลและกลวตอความปลอดภยของตนเองและทารกในครรภ มผลใหรางกายหลงสารแคททโคลามน (catecholamine) เพมขน กลามเนอตงเครยด การรบรความปวดเพมมากขน ตามวงจรกลว-ตงเครยด-เจบปวด (fear-tension-pain syndrome) จนอาจ ท าใหผคลอดบางรายเรยกรองขอยตการคลอด เพราะไมสามารถเผชญกบความเจบปวดในระยะ ปากมดลกเปดเรวไดอกตอไป หรออาจเพมอบตการณสตศาสตรหตถการชวยคลอด การผาตดคลอดทางหนาทอง (พรยา, 2551) และการคลอดทยาวนานหรอคลอดยาก จะมผลกระทบตอการสรางสมพนธภาพระหวางมารดาและทารกในระยะหลงคลอด (ชนดาภา , สรอย, และสพรรณ, 2554) ทงกอใหเกดผลลพธอนไมพงประสงค เชน ภาวะทพพลภาพ การเสยชวตของทงมารดาและทารก เปนตน (พญญ, 2555) ดงนนในระยะปากมดลกเปดเรว ผคลอดตองไดรบการดแลชวยเหลอเพอใหเผชญกบความเจบปวด และไดรบการสงเสรมใหมความกาวหนาของการคลอดจนเขาสระยะทสองของการคลอด ซงการดแลชวยเหลอในการเผชญความปวด มทงวธทใชยาและไมใชยา แตการใชยาลดปวด และยากระตนใหมดลกหดรดตวด แมจะไดผลรวดเรว แตอาจเกดอาการไมพงประสงครายแรงทงตอผคลอดและทารก (ศศธร, 2555) ดงนนวธทไมใชยา จงเปนทางเลอกหนงในการชวยใหผคลอดเผชญความปวด ซงมหลายวธ ไดแก การกดจดทปลายนวกอยของเทา หรอ BL6 (Dabiri & Shahi, 2014) การ

2 กดนวดดวยน าแขงทจดนวหวแมมอและนว ชสวนแรกหรอจดเหอก (Hoku/LI4) (Hajiamini, Masound, Ebadi, Mahboubh, & Matin, 2012) การนวดแผนไทย (สลตตา, 2555) การนวดไหล ห ล ง แ ล ะ ก น ก บ (Chang, Chen, & Huang, 2006; Mortazari, Khaki, Moradi, Heidari, & Rahimparvar, 2012) และการประคบดวยลกประคบสมนไพร (ประวทยและจฑารตน, 2554) ส าหรบวธทชวยใหกระบวนการคลอดกาวหนาเรว ไดแก การนวดกดจดสะทอนทเทา (นภาพรรณ, ปราณ, และสมจตร, 2555) พบวาชวยลดเวลาในระยะท 1 ของการคลอด (แตไมไดศกษาผลดานการลดปวด) สวนการกดจดเอสพ 6 (Lee, Chang, & Kang, 2004) การกดจดทนวหวแมมอและนวช สวนแรก (Hoku/LI4) รวมกบการกดจด (BL6) (Chung, Hung, Kuo, & Huang, 2003) จะชวยลดปวดและชวยลดเวลาในระยะท 1 ของการคลอดได อยางไรกตาม การกดจด การนวด และการประคบดวยสมนไพรนน เปนศาสตรทางเลอกทผทน าไปใชหรอผปฏบตตองฝกฝนจนช านาญกอน หรอบางศาสตรจ าเปนตองใชอปกรณพเศษ จงจะสามารถน ามาใชกบผคลอดไดอยางมประสทธภาพ ส าหรบการจดทาใหผคลอดนน ท าไดไมยาก ทงเปนบทบาททพยาบาลผดงครรภท าไดอยาง อสระ ปจจบนเชอวาการจดทาศรษะสงจากแนวราบ 30-90 องศา (upright position) และการเคลอนไหวอยางอสระในระยะคลอดจะสงเสรมทงความกาวหนาของการคลอดและชวยลดปวดได (Gupta et al., 2004 as cited in Lowdermilk, 2010) เนองจากน าหนกของมดลกไมกดทบเสนเลอด inferior vena cava และ descending aorta จงมปรมาณเลอดออกจากหวใจไปยงอวยวะของผคลอดและทารกเพยงพอ กลามเนอมดลกไมเกดภาวะขาดออกซเจนอยางรนแรง จงมความปวดขณะกลามเนอมดลกหดรดตวนอยกวาทานอนราบ (Adachi, Shimada, & Usui, 2003; Melzack, Belanger, & Lacroix, 1991) ทารกในครรภ เกดภาวะคบขนหรอพรองออกซ เจนนอยกว า (Lowdermilk, 2010) และทาศรษะสง ยงชวยเสรมแรงโนมถวงของโลกจงเพมแรงดนภายในโพรงมดลก ลดความโคงมาดานหนาของกระดกสนหลงสวนเอว ท าใหแนวทางคลอดจากโพรงมดลกกบชองทางคลอดเปนรปตว C ดงนนแนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) อยในแนวเดยวกบชองทางเขาของชองเชงกราน (Simkin, 2002) อกทงทาแนวดง เชน ทายน เดน ชวยใหขนาดชองออกของชองเชงกรานมารดา (pelvic outlet diameter) เพมจากทานอนราบ 1.5 เซนตเมตร เนองจากกระดกกนกบกระดกไปขางหลงไดอยางอสระ (Noble, 1981; Simkin, 2002) และทานงเกาอและโนมตวไปขางหนาคลายทานงยอง ท าใหความกวางของเสนผานศนยกลางไบสไปนส (bispinous diameter) เพมขน 7.6 มลลเมตร (Walrath & Glantz, 1998) ท าใหสวนน าของทารกเคลอนเขาสชองเชงกรานไดงายกวาทานอนราบ จงชวยลดเวลาการคลอดใหสนลง (ผกามาศ, สมชาย, พะเยาว, และนภา, 2554; ศศธร, สนนทา, วชร, และเรองศกด, 2550; สขมาลยและมณรตน, 2556; อ าพร, วชราวณย, พรทพย,เนตรนภา, และสวมล, 2550) อยางไรกตามในการจดทาใหผคลอดนน บางทามขอจ ากด ดวยตองใชเกาอ เตยง อปกรณเพม หรอขอจ ากดนนอาจมาจากตวผคลอดเอง ทมกมความรสกเขนอาย หรอเหนอยงาย หากตองอยในทาทตางไปจากทาในชวตประจ าวน ดงนนผวจยจงมแนวคดวา การจดทาให ผคลอดนนควรเปนทาทมความใกลเคยงหรอคลายคลงกบทาทใชในชวตประจ าวนใหมากทสด ตองเปนทาทท าใหผคลอดไดพกขณะรอคลอด ใชอปกรณประกอบการจดทาทหาไดงายในหอผปวย จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา ทาผเสอ (Bhadrasana) ซงเปนทาหนงในชดทาโยคะอาสนะทใชบรหารรางกายหญงตงครรภ ทาผเสอจะเปนทานงล าตวตรง ฝาเทาประกบกน

3 ดงสนเทาชดฝเยบมากทสด มอจบเขาสองขางกดลงแนบกบพน จากนนใชมอทงสองขางจบปลายเทา กดเขาชดกบพน แลวกมตวลงใหหนาผากชดปลายเทา หายใจเขาพรอมเงยหนาขน ท าซ า 2-3 ครง การบรหารทาผเสอ ชวยใหขอสะโพกและกระดกหวหนาวขยายออก กลามเนอตนขาและองเชงกรานยดขยายและแขงแรง (Pluta, 2006) ชวยลดอาการปวดหลงสวนลางในหญงวยรน (เยาวเรศและจนตนา , 2552; Gaware et al., 2011) ชวยเตรยมฝเยบใหยดขยายเพอชวยท าใหคลอดงาย (เยาวเรศ, 2553; กาญจนาฎและสพนดา, 2555) จากคณประโยชนของทาผเสอ ท าใหผวจยมแนวคดทจะดดแปลงทาผเสอ เปนทาผเสอประยกต (Modified Bhadrasana) เพอน ามาใชในหญงระยะคลอด ลกษณะของทาผเสอประยกต เปนทานงล าตวตรง ฝาเทาประกบกน ดงสนเทาใหชดกบฝเยบมากเทาทจะท าได เอนตวไปขางหนาจนแกนกระดกสนหลงท ามมประมาณ 15 -30 องศากบแนวดง ซบหนากบหมอนลกษณะนมบนโตะครอมเตยง ตะแคงหนาไปขางใดขางหนง แขนทง 2 ขางวางขางศรษะ งอศอกเลกนอย คลายบรเวณไหล และทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย และไดทดลอง น ารองใหหญงระยะคลอดอยในทาผเสอประยกต ผลพบวาชวยใหปากมดลกเปดเรวขน สวนน าของทารกเคลอนต าลง ถงน าแตกตามธรรมชาต และชวยท าใหหญงระยะคลอดเผชญกบอาการปวดบรเวณทองและหลงสวนลางในระยะปากมดลกเปดเรวไดดขน จากผลจากการศกษาน ารองทมแนวโนมทางบวก ท าใหผวจยสนใจศกษาผลของการจดทาผเสอประยกต ภายใตการศกษาทมระเบยบวธวจยแบบกงทดลอง เพอพสจนทราบผลของทาผเสอประยกตในการลดปวดทบรเวณหนาทอง หลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว เพราะผลการศกษานอาจท าใหไดองคความรใหม ทอาจน าไปเปนทางเลอกหนงในการดแลหญงระยะคลอด และอาจจะมสวนชวยพฒนาการดแลหญงระยะคลอดใหมคณภาพมากยงขน วตถประสงคการวจย 1. เพอเปรยบเทยบความปวดทบรเวณทองในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางหญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกต กบกลมทไดรบการดแลตามปกต 2. เพอเปรยบเทยบความปวดทบรเวณหลงสวนลางในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางหญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตกบกลมทไดรบการดแลตามปกต 3. เพอเปรยบเทยบเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางหญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตกบกลมทไดรบการดแลตามปกต ค าถามการวจย 1. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณทองในระยะ ปากมดลกเปดเรว นอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกตหรอไม 2. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณหลงในระยะ ปากมดลกเปดเรว นอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกตหรอไม

3. หญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกตหรอไม

4 กรอบแนวคดการวจย กรอบแนวคดในการศกษาครงน มาจากการทบทวนวรรณกรรมเรองทาผเสอ (Bhadrasana) และกลไกของทาทมผลตอการลดปวดและลดระยะเวลาในระยะคลอด โดยทาผเสอนนเปนหนงในชดทาบรหารรางกายของโยคะอาสนะ มวตถประสงคใหขอสะโพกและกระดกหวหนาวของหญงตงครรภขยายออก กลามเนอตนขาและองเชงกรานยดขยายและแขงแรง (Pluta, 2006) เพอชวยเตรยมการยดขยายฝเยบ ใหคลอดงาย (กาญจนาฎและสพนดา, 2555; เยาวเรศ, 2553) ทาผเสอมความโดดเดนคอ เปนทานงทไมไดตางจากทานงในชวตประจ าวนมากนก ดงนนผวจยจงดดแปลงทาผเสอมาเปน “ทาผเสอประยกต” (Modified Bhadrasana) เพอใหผคลอดนงขณะรอคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว โดยใชหลกการของแรงโนมถวงของโลก สรระของผคลอด และทาของทารกในครรภมาเปนองคประกอบในการจดทาผเสอประยกต ลกษณะทาผเสอประยกต เปนทานงล าตวตรง ใหฝาเทาประกบกนแลวดงสนเทาชดกบฝเยบมากเทาทผคลอดจะท าได โนมตวไปขางหนากระทงแกนแนวกระดกสนหลงของผคลอดท ามมกบแนวดงประมาณ 15-30 องศา ผคลอดซบหนากบหมอนลกษณะนมทวางบนโตะครอมเตยง ตะแคงหนาไปขางใดขางหนง แขนสองขางวางขางศรษะ งอขอศอกเลกนอย คลายบรเวณไหล และทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย ซงการนงโนมตวไปขางหนา ซบหนาและทงน าหนกตวบนหมอน จะท าใหล าตวของผคลอดเปนรปตวซ (C) ดงนนน าหนกของมดลกไมไดกดทบเสนเลอด inferior vena cava และ descending aorta จงมปรมาณเลอดออกจากหวใจไปยงผคลอดและทารกเพยงพอ กลามเนอมดลกไมเกดภาวะขาดออกซเจน สงผลใหผคลอดมความปวดขณะมดลกหดรดตวนอยกวาท า น อ น ร าบ (Adachi et al., 2003; Blackburn, 2007 as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010; Melzack et al., 1991) และทารกในครรภมโอกาสเกดภาวะพรองออกซเจนนอย (Nesson & May, 1986 อางตามอ าพรและคณะ, 2550 ; Blackburn, 2007 as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010) นอกจากนน ทาผเสอประยกตจะสงเสรมใหกลามเนอบรเวณหลงยดขยายมากขน อาจชวยลดอาการปวดตงหรอไมสขสบายทหลงสวนลางได (Gupta & Nikoderm, 2001) นอกจากนนลกษณะของทาทชวยลดความโคงของกระดกสนหลงสวนเอวมาทางดานหนา จงเสรมแรงโนมถวงของโลกและเพมแรงดนภายในโพรงมดลก ท าใหแนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) มาอยแนวเดยวกบชองเขาเชงกราน (Simkin, 2002) ทาทโนมตวไปดานหนาชวยให pelvic outlet diameter เพมขน 1.5 เซนตเมตร เนองจากกระดกกนกบกระดกไปดานหลงไดอยางอสระ (Noble, 1981; Simkin, 2002) และ bispinous diameter เพมขน 7.6 มลลเมตร (Walrath & Glant, 1998) จงอาจชวยใหการขบเคลอนทารกออกมางายขน ประกอบกบทานงผเสอประยกต สวนฝาเทาประกบกนและสนเทาชดฝเยบ มผลใหกลามเนอบรเวณองเชงกราน คอ กลามเนอซปเปอร เฟเชยลทราน สเวรสเพอรเนยล (superficial transverse perineal muscle) กลามเนออสชโอคาเวอร โนซส ( ischiocavernosus muscle) กลามเนอบลโบคาเวอร โนซส (bulbocavernosus muscle) กลามเนอลแวเตอร เอไน (levator ani muscle) และกลามเนอกลเตยส แมกซมส (gluteus maximus muscle) ถกดงรงใหยดขยายออกทางดานขาง สงผลใหแรงตานตอการเคลอนต าของสวนน าลดลง สวนน าของทารกเคลอนเขาสองเชงกรานงายกวาทานอนราบ จงอาจชวยลดระยะเวลาการคลอดใหสนลง ดงแสดงในภาพ 1

5

ภาพ 1. กรอบแนวคด สมมตฐานการวจย 1. หญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตในระยะปากมดลกเปดเรวมอาการปวดบรเวณทอง และหลงสวนลางนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต 2. หญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต นยามศพท การดแลตามปกต หมายถง การใหการพยาบาลหญงระยะคลอด โดยพยาบาลผดงครรภให ผคลอดอยในทาทรสกสขสบายไดอยางอสระ ยกเวนทาผเสอประยกต โดยพยาบาลผดงครรภตรวจและบนทกสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจทางหนาทองทก 30 นาท ตรวจทางชองคลอดทก 2 ชวโมง และเมอมขอบงช ไมเจาะถงน าคร า ไมใหยากระตนการหดรดตวของมดลก และไมใหยาระงบปวดหรอเทคนคบรรเทาปวดใด ๆ

ทาผเสอประยกต

- นงล าตวตรง ฝาเทาประกบกน ดงสนเทาชดฝเยบมากเทาทท าได - เอนตวไปขางหนาท ามมประมาณ 15-30 องศากบแนวดง ซบหนาลงบนหมอนทวางบนโตะครอมเตยง แขนสองขางวางขางศรษะ งอขอศอกเลกนอย ทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย - น งนาน 15 นาท ทก 1 ชวโมง จนกระทงปากมดลกเปดหมด

- เพมแรงดนภายในโพรงมดลกตามแรงโนมถวงของโลก - แนวแกนของมดลกและทารกอยแนวเดยวกบชองเขาของเชงกราน - กลามเนอหนาทองหดรดตวด - กลามเนอฝเยบยดขยาย ลดแรงตานการเคลอนต าของสวนน าทารก

ความปวดทบรเวณทอง และ หลงสวนลางขณะมดลกหดรดตว

- กลามเนอหนาทองหยอน - กลามเนอบรเวณหลงยดขยาย - น าหนกมดลกไมกดทบเสนเ ลอด inferior vena cava และ descending aorta

เวลาในระยะปากมดลกเปดเรว

6 การจดทาผเสอประยกต หมายถง การใหการพยาบาลหญงระยะคลอด โดยพยาบาล ผดงครรภจดใหหญงระยะคลอดนงในทาผเสอประยกต ในลกษณะนงล าตวตรง ฝาเทาประกบกน ดงสนเทาชดฝเยบมากเทาทท าได เอนตวไปขางหนาท ามมประมาณ 15 -30 องศา กบแนวดง ซบหนากบหมอนบนโตะครอมเตยง แขนทง 2 ขาง วางขางศรษะ ทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบายนงนาน 15 นาท ทก 1 ชวโมง ตงแตปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร ความบางรอยละ 100 หรอ 4 เซนตเมตร ความบางรอยละ 80 จนกระทงปากมดลกเปดหมด ผคลอดจะไดรบการตรวจและบนทกสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจทางหนาทองทก 30 นาท ตรวจทางชองคลอดทก 2 ชวโมง หรอเมอมขอบงช ไมไดรบการเจาะถงน าคร า ไมใหยากระตนการหดรดตวของมดลก และไมใหยาระงบปวดหรอเทคนคบรรเทาปวดใด ๆ ความปวดในระยะปากมดลกเปดเรว หมายถง ความปวดในขณะทมการหดรดตวของมดลก แบงเปน 2 สวน คอความปวดทบรเวณทอง (ตงแตยอดมดลกถงหวหนาว) และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (ตงแตเอวจนถงกนกบ) วดความปวดโดยใหหญงระยะคลอดประเมนความปวดดวยมาตรวดความปวดดวยสายตา (Visual Analog Scale: VAS) ซงมความยาว 100 มลลเมตร มคาคะแนนตงแต 0 คะแนน คอไมรสกปวด จนถง 100 คะแนน คอรสกปวดมากจนทนไมไดประเมนความปวด 3 ชวง คอ กอนเรมการทดลอง (ปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร) และหลงการทดลอง (ปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร) ระยะปากมดลกเปดเรว หมายถง ระยะทปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร ความบางรอยละ 100 หรอปากมดลกเปด 4 เซนตเมตร ความบางรอยละ 80 จนถงปากมดลกเปด 10 เซนตเมตร ขอบเขตการวจย การวจยครงนเกบรวบรวมขอมลจากหญงระยะคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว ทมารบบรการคลอดทแผนกหองคลอด โรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใต ระหวางเดอนเมษายน พ.ศ. 2557 ถง เดอนมนาคม พ.ศ. 2558 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ไดทาผเสอประยกตน ามาใชดแลหญงระยะคลอด เพอลดความปวดและเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว

7

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวดทบรเวณทอง หลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด ผวจยไดทบทวนวรรณกรรม โดยมรายละเอยดของเนอหาคลอบคลมหวขอ ดงน 1. แนวคดเกยวกบการคลอด 1.1 ความหมายของการคลอด การคลอดปกต การคลอดผดปกต 1.2 ระยะของการคลอด 1.3 ปจจยทมผลตอระยะเวลาคลอด 2. แนวคดเกยวกบความปวดในระยะคลอด 2.1 สาเหตของความปวดในระยะคลอด 2.2 ปจจยทเกยวของกบความปวดในระยะคลอด 2.3 ผลกระทบของความปวดตอหญงระยะคลอด และทารกในครรภ 2.4 การประเมนความปวดในระยะคลอด 2.5 เครองมอวดความปวดในระยะคลอด 2.6 การลดปวดในระยะท 1 ของการคลอด 3. แนวคดเกยวกบการจดทาในระยะท 1 ของการคลอด 4. แนวคดเกยวกบทาผเสอประยกต 4.1 นยามของทาผเสอประยกต 4.2 ทมาของทาผเสอประยกต 4.3 ประโยชนของทาผเสอ 4.4 งานวจยเกยวกบทาผเสอ 4.5 กลไกของทาผเสอประยกตตอการลดปวดและเวลาในระยะคลอด 4.6 ขอหามในการจดทาหญงผเสอประยกตในระยะคลอด แนวคดเกยวกบการคลอด การคลอดบตรสามารถคลอดได 2 ชองทาง คอ (1) การคลอดทางชองคลอด (vaginal delivery) และ (2) การผาตดคลอดทางหนาทอง (cesarean section) ส าหรบการคลอดทาง ชองคลอดนนเปนประสบการณตามธรรมชาตทส าคญในชวตสตรวยเจรญพนธ ซงมทงความทกขทรมานจากการเจบครรภคลอด แตขณะเดยวกนจะมความสขจากการใหก าเนดชวตใหม และภมใจในความเปนแม ซงการคลอดทางชองคลอดจะประสบความส าเรจ หรอใชเวลาในการคลอดยาวนานหรอไมนน ขนอยกบปจจยส าคญหลายประการ ไดแก ชองทางคลอด (passages) สงทคลอดออกมา หรอขนาดและรปรางของทารก (passengers) แรงผลกดนหรอการหดรดตวของมดลก (power) ความพรอมทางรางกาย (physical condition) จตใจ และอารมณของผคลอด (psychosocial

8 factor) (สกญญาและนนทพร, 2553) ทาของผคลอด (position) (พรยา, 2551; Davidson et al., 2008; Lowermilk et al., 2010) และการจดการความปวด (pain management) (ศศธร, 2555) หากมปจจยใดเกดความผดปกต หรอไมเหมาะสม ยอมสงผลใหการคลอดลาชาหรอคลอดยาก เกดภาวะทพพลภาพหรอเสยชวตของมารดาและทารกตามมาได (พญญ, 2555)

ความหมายของการคลอด การคลอด (labor) เปนกระบวนการท างานของรางกายหญงตงครรภ เพอใหมดลกหดรดตว จนกระทงเกดความบางของคอมดลก และการเปดขยายของปากมดลก เพอใหทารก รก เยอหมทารกและน าคร าถกขบออกจากโพรงมดลกทางชองคลอด ซงการคลอดมทงการคลอดปกต และการคลอดผดปกต (พรยา, 2551; สกญญาและนนทพร, 2553) การคลอดปกต (normal labor) หมายถง การคลอดทางชองคลอด ทมอายครรภ 37-42 สปดาห ทารกมศรษะเปนสวนน า ใชเวลาในการคลอดทงหมดไมเกน 24 ชวโมง โดยไดรบการชวยเหลอการคลอดทไมซบซอน เชน การใหยาสงเสรมการหดรดตวของมดลก การเจาะถงน าคร า ไดรบการบรรเทาปวดโดยไมใชยาหรออาจใชวธฉดยาบรรเทาปวดทางหลอดเลอดด าได และไมเกดภาวะแทรกซอนในทกระยะของการคลอด (ศศธร, 2555) การคลอดผดปกต หมายถง การคลอดทไมเปนไปตามเงอนไขของการคลอดปกตขางตน รวมถงการไดรบการชวยคลอดโดยใชเครองดดสญญากาศ (vacuum extraction) การใชคมชวยคลอด (forceps extraction) และการผาตดคลอดทางหนาทอง (cesarean section) (พรยา, 2551; สกญญาและนนทพร, 2553; ศศธร, 2555)

ระยะของการคลอด การคลอดแบงเปน 4 ระยะ คอ ระยะท 1 หรอระยะปากมดลกเปด (stage of cervical dilatation) ระยะท 2 หรอระยะเบง (stage of expulsion) ระยะท 3 หรอระยะคลอดรก (stage of placenta) และระยะท 4 หรอ 2 ชวโมงหลงคลอด แตต าราสวนใหญแบงเปน 3 ระยะ โดยนบ 2 ชวโมงหลงคลอดเปนระยะหลงคลอด มรายละเอยด คอ 1. ระยะท 1 ของการคลอดหรอระยะปากมดลกเปด (stage of cervical dilatation) เรมตงแตเจบครรภจรง จนปากมดลกเปด 10 เซนตเมตร ครรภแรกใชเวลา 8 -24 ชวโมง สวนครรภหลงใชเวลา 6-14 ชวโมง (สกญญาและนนทพร, 2553) ส าหรบโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขใชกราฟขององคการอนามยโลก (WHO parthograph) คอ ใชเวลาไมเกน 15 ชวโมง ซงในระยะท 1 ของการคลอด แบงยอยเปน 2 ระยะยอย ดงน (สชยาและธระ, 2555) 1.1 ระยะไมกาวหนา หรอระยะปากมดลกเปดชา หรอระยะเฉอย (latent phase) คอระยะทมการเปดขยายของปากมดลก 1–3 เซนตเมตร ในระยะนใชเวลาเฉลย 7-8 ชวโมงในครรภแรก และ 5 ชวโมงครงในครรภหลง (นภาพรรณและคณะ, 2555) โดยใชเวลาไมเกน 8 ชวโมง ตงแตเรมวนจฉยวาเจบครรภคลอดจรง คอ มการเปดขยายของปากมดลก 1 เซนตเมตร บาง 80 % และมการหดรดตวของมดลกทก 5 นาทหรอบอยกวา (สชยาและธระ, 2555)

9 1.2 ระยะกาวหนา หรอระยะปากมดลกเปดเรว หรอระยะเรง (active phase) คอ ระยะทมการเปดขยายของปากมดลก 3 เซนตเมตร บางรอยละ 100 หรอเปด 4 เซนตเมตร บางรอยละ 80 จนกระทงปากมดลกเปด 10 เซนตเมตร ครรภแรกมอตราการเปดขยายของปากมดลก 1.2 เซนตเมตรตอชวโมง สวนครรภหลง 1.5 เซนตเมตรตอชวโมง โดยอตราการเปดขยายของปากมดลกตองไมนอยกวา 1 เซนตเมตรตอชวโมง (สชยาและธระ, 2555) ในระยะปากมดลกเปดเรวหรอระยะเรงน สามารถแบงออกเปน 2-3 ระยะ ตามลกษณะการเจบครรภคลอด และอตราการเปดขยายของปากมดลก ดงน 1.2.1 แบงเปน 2 ระยะ คอ 1.2.1.1 ระยะกาวหนา มการเปดขยายของปากมดลกชวง 4-7 เซนตเมตร อตราการเปดขยายของปากมดลก 1.2 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภแรก และ 1.5 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภหลง (Cunningham et al., 2010) ระยะนผคลอดรสกปวดมากขน มการหดรดตวของมดลกทก 2-3 นาท ความนานในการหดรดตวของมดลก 50-60 วนาท ความแรงในการหดรดตวของมดลก +2 ถง +3 (Davidson et al., 2008) และตองการไดรบการบรรเทาปวด (ศศธร, 2555) 1.2.1.2 ระยะเปลยนผาน (transition phase) การเปดขยายของปากมดลกอยชวง 8-10 เซนตเมตร การหดรดตวของมดลกนาน 60-90 วนาท ความถในการหดรดตวของมดลก 2-3 นาท ความแรง +2 ถง +3 (Davidson et al., 2008) อตราการเปดขยายของปากมดลก 1 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภแรก และ 2 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภหลง (Cunningham et al., 2010) 1.2.2 แบงเปน 3 ระยะ คอ 1.2.2.1 ระยะปากมดลกเรมเรงเปดขยาย (acceleration phase) เปนระยะทการเปดขยายของปากมดลก 3-4 เซนตเมตร มความนานการหดรดตวของมดลก 35-50 วนาท ความถการหดรดตวของมดลก 3-5 นาท ความรนแรงของการหดรดตวของมดลก +1 ถง +2 (Davidson et al., 2008) ระยะนใชเวลาประมาณ 2 ชวโมง ในครรภแรก และ 1 ชวโมงในครรภหลง (พรยา, 2551; อภรช, 2554) แตไมควรเกน 4 ชวโมง หากมการแตกของถงน าคร าและมการหดรดตวของมดลกเปนปกต (พญญ, 2555; สชยาและธระ, 2555) 1.2.2.2 ระยะปากมดลกเรงการเปดขยายอยางรวดเรว (phase of maximum slop) การเปดขยายของปากมดลกอยในชวง 4-9 เซนตเมตร (พรยา, 2551; อภรช, 2554) ความนานการหดรดตวของมดลก 40-60 วนาท ความถการหดรดตวของมดลก 2-3 นาท ความรนแรงของการหดรดตวของมดลก +2 ถง +3 อตราการเปดขยายของปากมดลก 1.2 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภแรก และ 1.5 เซนตเมตรตอชวโมงในครรภหลง (หากการเปดขยายของปากมดลกชากวา 1 เซนตเมตรตอ 2 ชวโมง แสดงวาการเปดขยายของปากมดลกลาชาผดปกตหรอเรยกวาภาวะ secondary arrest of dilatation (พญญ, 2555; สชยาและธระ, 2555) 1.2.2.3 ระยะปากมดลกเปดขยายลดลง (deceleration phase) การเปดขยายของปากมดลก 9-10 เซนตเมตร ใชเวลาประมาณ 1 ชวโมง 30 นาท ในครรภแรก และ 30 นาท ในครรภหลง (พรยา, 2551; อภรช, 2554) ความนานการหดรดตวของมดลก 60-90 วนาท ความถการหดรดตวของมดลก 2-3 นาท ความรนแรงของการหดรดตวของมดลก +2 ถง +3 (Davidson et al., 2008)

10

ภาพ 2. กราฟแสดงการเปดขยายของปากมดลกและการเคลอนต าของสวนน าในระยะท 1 ของการคลอด หมายเหต. ดดแปลงจาก Williams Obstetrics (23rd ed.), (p.146), by F. G. Cunningham, K. J. Leveno, S. L. Bloom, J. C. Hauth, D. J. Rouse, and C. Y. Spong, 2010, New York: McGraw-hill Company. 2. ระยะท 2 ของการคลอดหรอระยะเบง (stage of expulsion) เรมตงแตปากมดลกเปดหมดจนถงทารกคลอดทงตว ครรภแรกใชเวลา 1-2 ชวโมง ครรภหลงใชเวลา 15-30 นาท (สกญญาและนนทพร, 2553) แตไมควรเกน 1 ชวโมง (พรยา, 2551) 3. ระยะท 3 ของการคลอด หรอระยะคลอดรก (stage of placenta ) คอชวงเวลาตงแตทารกคลอดทงตวจนกระทงรกคลอดสมบรณ ใชเวลา 5-30 นาท แตอาจรอถง 1 ชวโมง ถาไมมภาวะตกเลอด (พรยา, 2551)

ปจจยทมผลตอระยะเวลาคลอด การคลอดทางชองคลอดจะประสบความส าเรจ และใชเวลาในการคลอดยาวนานเพยงใดนน ขนอยกบปจจยทส าคญ คอ (1) ชองทางคลอด (2) สงทคลอดออกมา หรอขนาด ทาและสวนน าของทารกในครรภซงตองมขนาดเหมาะสมกนกบหนทางคลอดของมารดา และ (3) แรงผลกดน หรอแรงจากการหดตวของมดลกทมประสทธภาพ แตอยางไรกตาม จากการศกษาพบวายงมปจจยอน ทสงเสรมใหการคลอดประสบความส าเรจ และใชเวลาในการคลอดเหมาะสมหรอรวดเรวขน ดงน (4) สภาวะรางกายผคลอด (5) ปจจยดานจตสงคม (6) การจดการความปวด และ (7) ทาของผคลอด ในหวขอนจะกลาวถงปจจยท (1) - (5) สวนปจจยท (6) - (7) จะกลาวรายละเอยดในหวขอแนวคดการจดการความปวดในระยะคลอด และแนวคดเกยวกบการจดทาในระยะท 1 ของการคลอด ดงน

11 1. หนทางคลอด (passages)

หนทางคลอด เปนปจจยส าคญมากปจจยหนงทสงผลตอความส าเรจและเวลาทใชในการคลอด เนองจากเปน ชองทางททารกตองเคลอนผานออกสภายนอกรางกายของมารดา ประกอบดวย สวนทเปนกระดกเชงกราน (bony passage) และชองทางคลอดทยดขยายได (soft passage) แบงเปน 2 ระดบ คอ เชงกรานเทยม (false pelvis) และเชงกรานแท (true pelvis) โดยรปรางและขนาดของเชงกรานแท มความส าคญตอการคลอดมาก เนองจากเปนโพรงกระดกทแขงและยดขยายไมได แบงเปน 3 สวนคอ ชองเขา (pelvic inlet) ชองกลาง (mid pelvis หรอ pelvic cavity ) และชองออก (pelvic outlet) ถาขนาดชองเชงกรานสวนใดแคบกวาปกต ประมาณ 1 เซนตเมตรขนไป หรอผดรป จะสงผลใหทารกทแมจะมขนาดปกต คลอดลาชาหรอไมสามารถคลอดทางชองคลอดได (พนพร, 2555) เรยกภาวะนวา เชงกรานกบขนาดของทารกไมไดสดสวนกน (Cephalopelvic disproportion: CPD) ตองชวยเหลอดวยวธผาตดคลอดทางหนาทอง (cesarean section) (พรยา, 2551) ซงพบอบตการณรอยละ 24.64 ของการผาตดคลอดทางหนาทอง (Chanthasenanont et al., 2007)

รปรางของชองเชงกราน

รปรางของชองเชงกราน แบงเปน 4 ลกษณะตามรปรางของชองเขา ดงแสดงในภาพ 6 มรายละเอยด ดงน (พรยา, 2551) 1. เชงกรานแบบผหญง (gynaecoid) ลกษณะชองเขา คอนขางกลม เสนผานศนยกลางแนวขวาง ยาวกวาแนวหนา-หลงเลกนอย มมใตโคงกระดกหวเหนา (pubic arch) กวาง 90 องศา มกคลอดปกตไดหากเชงกรานเจรญเตมท 2. เชงกรานแบบผชาย (android) ลกษณะชองเขาเปนรปสามเหลยมหรอคลายหวใจ เสนผานศนยกลางคอนไปทางหลง ศรษะทารกตองมการเกยกนของกระดกกะโหลกศรษะ (molding) กอนจงจะเคลอนเขาชองเชงกรานแทได มมมใตโคงกระดกหวเหนานอยกวา 90 องศา และศรษะทารกมกจะหยดหมนในทาทายทอยอยขวาง หรออยดานหลงของเชงกราน ตองใชคมชวยคลอด มกเกดอบตการณผนงชองคลอดสวนหลงและฝเยบฉกขาดไดงาย 3. เชงกรานแบบลง (anthropoid) ชองเขาเปนรปไขแนวตง เสนผานศนยกลางหนาหลงยาวกวาแนวขวาง ศรษะทารกเขาสชองเชงกรานแทโดยเอารอยแสกกลางขนานกบแนวหนาหลงหรอเฉยง ทายทอยมกอยดานหลงเชงกราน มกคลอดทาหนา หรอตองผาตดคลอดทางหนาทอง 4. เชงกรานแบบแบน (platypelloid) พบนอยทสด ชองเขาเปนรปไขแนวขวางหรอรปไต เสนผานศนยกลางแนวหนา-หลงสนกวาปกต ศรษะทารกจงเขาสชองเชงกรานแทไมได ตองผาตดคลอดทางหนาทอง ความผดปกตของชองเชงกราน แบงเปน 4 แบบ ตามระดบของเชงกรานแท(พนพร, 2555)

12 1. เชงกรานชองเขาแคบ (inlet contraction) ตรวจทางชองคลอด พบเสนจากจดกงกลางดานในของกระดกหวหนาวไปยงจดนนสดบนกระดกกนกบ (obstetric conjugate) ซงเปนเสนทสนทสด มความยาวนอยกวา 10 เซนตเมตร และ/หรอ เสนผานศนยกลางขวาง (transverse diameter) นอยกวา 12 เซนตเมตร สงผลใหศรษะทารกเคลอนเขาสเชงกรานแทไดยาก หรอไมสามารถเขาได หรอไมมอาการเจบครรภเมอครบก าหนดคลอด (พนพร, 2555) 2. เชงกรานชองกลางแคบ (mid pelvic contraction) ตรวจทางชองคลอดพบเสนทลากจากเสนผานศนยกลางแนวขวาง วดจากปมอสเชยล สปายน (ischial spine) ทง 2 ขาง (interspinous diameter) ยาวนอยกวา 9.5 เซนตเมตร มผลใหเกดกลไกการหมนศรษะทารกให ทายทอยอยดานหนาชองเชงกรานมารดาไดยาก หรอหมนไมได ตรวจพบ แซกจตล ซเจอร (sagittal suture) อยทาขวาง สงผลใหการคลอดระยะท 1 และ 2 ยาวนาน ตองชวยเหลอการคลอดดวยการใชสตศาสตรหตถการ (พนพร, 2555) 3. เชงกรานชองออกแคบ (outlet contraction) ปกตมลกษณะเปนรปรตามยาวหนาหลง (เยาวเรศ, 2556) มจดทส าคญตอการคลอด 2 จดคอ เสนไบอสเชยล ไดอะมเตอร (biischial diameter) วดจากกระดกอสเชยลทเบอรอสซตทงสองขาง ถานอยกวา 8 เซนตเมตร จะท าใหมมโคงใตกระดกหวหนาว (pubic arch) นอยกวา 85 องศา ทารกไมสามารถคลอดได (ธระ, 2555) และเสนผาศนยกลางหนาหลง วดจากขอบลางกระดกหวหนาว ถงปลายกระดกกนกบ ปกตยาว 11 เซนตเมตร ซงจะเพมขน 1-2 เซนตเมตร ในขณะเบงคลอด จากการกระดกไปขางหลงของกระดกกนกบ ถาขอตอระหวางกระดกกนกบและกระดกปลายกนกบ (sacrococcygeal joint) ผดปกตจะสงผลใหระยะท 2 ของการคลอดยาวนานกวาปกต อาจตองใชสตศาสตรหตถการชวยคลอด หรอตองตดฝเยบใหยาวมากกวาปกต (พรยา, 2551) 4. เชงกรานแคบทกสวน (generally contracted pelvis) ท าใหทารกไมสามารถเคลอนเขาชองเขาของเชงกรานเมออายครรภครบก าหนด และไมมอาการเจบครรภคลอด ตองชวยเหลอการคลอดดวยการผาตดคลอดทางหนาทอง (พนพร, 2555)

ภาพ 3. รปรางของชองเชงกราน หมายเหต. จาก Williams Obstetrics (23rd ed.), (p. 33), by F. G. Cunningham, K. J. Leveno, S. L. Bloom, J. C. Hauth, D. J. Rouse, and C. Y. Spong, 2010, New York: McGraw-hill Company.

13 ชองทางคลอดทยดขยายได

ชองทางคลอดทยดขยายได ชองทางคลอดทเปนกลามเนอและเนอเยอ เรมจากมดลกสวนลาง คอมดลกดานใน (internal os) กลามเนอในชองเชงกรานและบรเวณฝเยบ ซงบรเวณชองออกของเชงกรานจะถกยดไวดวยเนอเยอหลายชน รวมเรยกวาพนองเชงกราน (pelvic floor) มความยาวดานหนา 4 เซนตเมตร ดานหลง 10 เซนตเมตร เมอใกลคลอดบรเวณฝเยบ จะมเลอดมาเลยงมากขนจงนมและหยอนตว และในระยะคลอดศรษะทารกจะมากดบรเวณฝเยบ ชองคลอดจงยดขยายออกชวยใหทารกเคลอนผานมาถงชองกลาง (mid plane) และเนองจากชองทางคลอดมลกษณะโคงไปขางหนา (C curve) อยใตซมไฟซส พวบส (symphysis pubis) (สกญญาและนนทพร, 2553) จงชวยใหศรษะของทารกหมนไปขางหนา (ศศธร, 2555) นอกจากนการตดฝเยบ และ/หรอการฉกขาดของฝเยบในระยะท 2 ของการคลอด จะชวยใหชองทางคลอดกวางขน ดงนนแมวาศรษะของทารกจะมขนาดใหญกจะผานชองทางคลอดออกมาได (สกญญาและนนทพร, 2553)

2. สงทคลอดออกมา

สงทคลอดออกมา ไดแก ทารก รก เยอหมรก และน าคร า สงส าคญทสดคอ ทา ขนาด และสวนน าของทารก โดยทาของทารกทเหมาะสมส าหรบการคลอด คอทาทศรษะเปนสวนน า และมจดต าสดคอพนทระหวางกระหมอมหนาและกระหมอมหลง (vertex presentation) เนองจากศรษะมขนาดใหญทสดและปรบลดขนาดไดเพยงเลกนอย เพราะเปนกระดก (เยาวเรศ, 2556) การศกษาในประเทศไทยพบวาทารกทมน าหนกแรกคลอดมากกวา 3,500 กรม หรอจากการวดขนาดมดลกทางหนาทองไดมากกวาหรอเทากบ 35 เซนตเมตร จะเสยงตอการผาตดคลอดทางหนาทองจากภาวะเชงกรานกบขนาดของทารกไมไดสดสวนกน (วรนทร, 2551) สวนการศกษาในตางประเทศ พบวาทารกทมน าหนกมากกวา 4,000 กรม สงผลใหระยะท 1 ของการคลอดยาวนานและอาจมการหยดชะงกของการคลอด สงผลใหมารดาตองไดรบการชวยเหลอการคลอดดวยการผาตดคลอดทางหนาทองหรอใชสตศาสตรหตถการชวยคลอด (Siggelkow et al., 2008) ส าหรบการศกษาครงน ใชการคาดคะเนน าหนกทารกในครรภ จากการค านวณโดยใชสตรของจอหนสน (พรยา, 2551) ดงน น าหนกทารก (กรม) = [ความสงของยอดมดลก (เซนตเมตร) - n] x 155 n = 12 ถาระดบสวนน าสงกวา ischial spine n = 11 ถาระดบสวนน าต ากวา ischial spine

3. แรงผลกดน

แรงผลกดน คอ แรงทใชในการขบทารกและองคประกอบจากการตงครรภออกนอกมดลก ประกอบดวยแรงทเกดจากการหดรดตวของมดลก (primary or involuntary power) และแรงเบง (secondary or voluntary power) ในระยะท 1 ของการคลอด แรงจากการหดรดตวของมดลก คอปจจยส าคญทสงผลตอความส าเรจและเวลาทใชในการคลอด การหดรดตวของมดลกอย

14 นอกเหนออ านาจจตใจ จงควบคมไมได (พรยา, 2551) การหดรดตวจะเรมจากบรเวณ cornu ขางหนงกอน สงผลให cornu อกขางหดรดตวตามมาในเวลาอนรวดเรว (ในเวลาเปนเศษสวนของวนาท) จากนนกระแสการหดรดตวจะรวมกนทยอดมดลก แลวกระจายไปยงมดลก เมอมดลกคลายตวแลว ใยกลามเนอมดลกสวนบนจะสนกวาเดม ท าใหกลามเนอสวนลางถกดงใหยดขยายออก การหดรดตวของมดลกสงผลใหพนทในโพรงมดลกนอยลง ขณะทมองคประกอบจากการตงครรภเทาเดม จงมแรงดนภายในโพรงมดลกเพมขน หากแรงดนภายในมดลกมากถง 60 มลลเมตรปรอท จะท าใหการบางและการยดขยายของปากมดลกด าเนนไปตามปกตและมการเคลอนต าของทารก (พญญ, 2555) หากมดลกมการหดรดตวนอยกวาปกต (hypotonic uterine contractions) หรอมากกวาปกต (hypertonic uterine contractions) จะสงผลใหการคลอดลาชาหรอไมสามารถคลอดไดเองทางชองคลอด ดงรายละเอยด การหดรดตวมดลกนอยกวาปกต (hypotonic uterine contractions) การหดรดตวของมดลกเปนจงหวะ แตมความนานนอยกวา 40 วนาท ระยะหางมากกวา 3 นาท ความแรงไมเกน 25 มลลเมตรปรอท ความตงตวของมดลกในระยะพกนอยวา 10 มลลเมตรปรอท (พนพร, 2555) ซงมกมสาเหตจากการมพยาธสภาพทมดลกหรอรงไข ความปวดจากการคลอด ความกลวและวตกกงวลตอการคลอด กระเพาะปสสาวะเตม (พรยา, 2551) และการไดรบยาระงบในเวลาทไมเหมาะสม หรอปรมาณมาก (ศศธร, 2555) มดลกหดรดตวมากกวาปกต (hypertonic uterine contractions) หมายถง การทมดลกหดรดตวแรงแตไมมประสทธภาพ การท างานของกลามเนอมดลกไมประสานกน หดรดตวไมคลาย หดรดตวนานกวา 90 วนาท หดรดตวบอยกวา 90 วนาท ระยะพกนอยกวา 60 วนาท สงผลใหผคลอดเจบปวดมาก และทารกในครรภอาจเกดภาวะพรองออกซเจนได สาเหตเกดจากภาวะเชงกรานกบขนาดของทารกไมไดสดสวนกน ความกลวการคลอด และการไดรบยากระตนการหดรดตวของมดลก (พนพร, 2555) ดงนนการเตรยมกอนคลอดเพอลดความกลว ความวตกกงวลตอการคลอด การเลอกใชเทคนคบรรเทาปวดทเหมาะสม และการดแลระบบขบถายใหกระเพาะปสสาวะวางจงเปนการสงเสรมการหดรดตวของมดลก และลดการขดขวางการเคลอนต าของสวนน า ชวยใหความกาวหนาของการคลอดเรวขน (พรยา, 2551)

4. สภาวะรางกายผคลอด

สภาวะรางกายผคลอด ไดแก อาย น าหนก สวนสง ดชนมวลกาย การไดรบบาดเจบหรอความพการทกระดกเชงกราน โรคประจ าตว จ านวนครงของการคลอด และสภาพรางกายของ ผคลอดขณะเจบครรภคลอด มรายละเอยด ดงน อาย ผคลอดทอายนอยกวา 18 ป กระดกเชงกรานเจรญไมเตมทจงมโอกาสทจะเกดภาวะเชงกรานกบขนาดของทารกไมไดสดสวนกน (พรยา, 2551) สวนผคลอดทอายมากกวา 35 ป จะมความยดหยนของเนอเยอบรเวณองเชงกรานไมด สงผลใหเกดการคลอดยาวนานได (พรยา, 2551; พนพร, 2555; วรนทร, 2551)

15 น าหนก ผคลอดทมน าหนกมากกวา 70 กโลกรม (พนพร, 2555) หรอมน าหนกเพมขนขณะตงครรภมากกวา 10 กโลกรม (Nuthalapaty, Rouse, & Owen, 2004) จะมความเสยงตอการคลอดยากเนองจากเนอเยอบรเวณองเชงกรานหนา ยดขยายไดนอย จงมแรงตานมากกวาคนทน าหนกนอยกวา สวนสง ผคลอดทมสวนสงนอยกวา 145 เซนตเมตร (พรยา, 2551 ; พนพร, 2555; สกญญาและนนทพร, 2553) จะมความเสยงตอการเกดภาวะเชงกรานกบขนาดของทารกไมไดสดสวนกน ดชนมวลกายกอนตงครรภ และกอนคลอดมากกวาหรอเทากบ 26 กโลกรมตอตารางเมตร เปนปจจยเสยงทส าคญตอการผาตดคลอดทางหนาทอง เนองจากภาวะไมไดสดสวนกนระหวางศรษะทารกและเชงกราน (วรนทร, 2551) สภาวะรางกายขณะเจบครรภคลอด หากผคลอดมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน ความดนโลหต โรคหวใจ เปนตน หรอมความเหนอยลาจากการเจบครรภคลอด จากการอดนอนเนองจากเจบครรภคลอดชวงกลางคน และขาดน า จะสงผลใหเจบครรภคลอดยาวนาน (พรยา, 2551 ; พนพร, 2555; สกญญาและนนทพร, 2553) ซงสอดคลองกบการศกษาเรองความสมพนธระหวางการนอนหลบของหญงตงครรภกอนคลอดกบระยะเวลาในการคลอด พบวาหญงตงครรภทนอนนอยกวา 6 ชวโมงตอคน และคนทนอนหลบไมสนทเปนเวลา 2 วน และ 1 สปดาหกอนคลอด มความสมพนธกบระยะเวลาคลอดยาวนาน เนองจากรางกายออนเพลย (Lee & Gay, 2004)

5. ปจจยดานจต–สงคม

ปจจยดานจต–สงคม (Psychosocial factor) ไดแก ความกลว ความวตกกงวล และปรชญาความเชอ (philosophy) ทเกยวของกบการคลอด สงเหลานลวนเปนปจจยทมผลตอการคลอด เพราะเมอหญงตงครรภเขาสกระบวนการคลอด ตองเผชญกบอาการเจบครรภคลอดทรนแรงขนเรอย ๆ ประกอบกบบางสถานพยาบาลจะไมอนญาตใหญาตเฝาคลอด ท าใหหญงระยะคลอดตองเผชญกบความเจบปวดโดยไมมญาตใกลชดเปนก าลงใจ อกทงความไมคนเคยกบเจาหนาท สถานท และแผนการรกษา ยงท าใหหญงระยะคลอดกลวและวตกกงวล เกยวกบความปลอดภยของตนและทารกในครรภ กลวความทรมานจากการเจบครรภคลอดยาวนาน กลววาจะคลอดไมได กลวทารกไมปลอดภย และกลวตาย (ศศธร, 2555) จงสงผลกระตนตอระบบประสาทซมพาเธตค (sympathetic) ใหหลงแคทโคลามน (catecholamine) เพมขน กระตนใหหวใจเตนแรงและเรว ความดนโลหตเพมขน และการใชพลงงานของรางกายเพมขน (พรยา, 2551) มผลใหรางกายน าน าตาลไปใชในการหดรดตวของมดลกไดไมเตมท นอกจากน การทแคทโคลามนหลงมาก ท าใหตวรบเบตา (beta receptor) ของมดลกถกกระตน จงยบยงการหดรดตวของมดลก สงผลใหปากมดลกเปดขยายลาชา และสารจากตอมหมวกไตท าใหเลอดไปเลยงมดลกลดลง (ศศธร, 2555) และการรบรความเจบปวดเพมมากขนตามวงจร fear-tension-pain ท าใหหญงระยะคลอดมอาการออนเพลย เพมอตราการใชยาและสตศาสตรหตถการ เชน การใชยากระตนการหดรดตวของมดลก ยาระงบปวด การใชเครองดดสญญากาศชวยคลอด การผาตดคลอดฉกเฉน เปนตน (Waldenstrom, Hildingsson, Rubertsson, & Radestand, 2004) จากการศกษาทผานมา พบวาการเตรยมดานจตใจและดานรางกายใหพรอม

16 เพอเขาสระยะคลอด (patient preparation) การสนบสนนทางสงคม การมความเชอบางอยางตอการคลอด มผลใหหญงตงครรภมนใจ ควบคมตนเองไดด และการคลอดด าเนนไปตามปกต โดยไมตองใชยาชวยในระยะคลอด (ศศธร, 2555; Gagnon, 2006) ซงมรายละเอยดดงน 5.1 การเตรยมดานจตใจ ไดแก การใหความรเกยวกบกระบวนการคลอด การใชเทคนคบรรเทาปวดในระยะคลอด เพอตดวงจร fear-tension-pain โดยการใหความรชวงอายครรภ 32-36 สปดาห จ านวน 1-2 ครง ชวยใหหญงตงครรภทเขาสระยะคลอดมความกลวการคลอดนอยกวากลมทไมไดรบการเตรยม (กชกร, 2548; ปราณสา, 2554) มความปวดนอยกวา (จตพร, 2549 ; ปราณสา, 2554) และใชเวลาในระยะท 1 ของการคลอดนอยกวา (จตพร, 2549) 5.2 การเตรยมทางดานรางกาย เชน การฝกโยคะ การเตนแอโรบค การออกก าลงกายในน า เปนตน ส าหรบการฝกโยคะเปนการสงเสรมใหหญงตงครรภเตรยมพรอม ทงดานรางกายและจตใจเพอเขาสระยะคลอด ดงการศกษาเรองการจดโปรแกรมฝกโยคะส าหรบหญงตงครรภ ตงแตอายครรภ 26-28 สปดาห และเมออายครรภ 30, 32, 34, 36 และ 37 สปดาห รวม 6 ครง นานครงละ 60 นาท จากนนใหหญงตงครรภฝกปฏบตตอดวยตนเองทบาน อยางนอยสปดาหละ 3 ครง นานครงละ 30 นาท เปนเวลา 10-12 สปดาหกอนคลอด ผลพบวาชวยใหหญงตงครรภระยะใกลคลอดมความสขสบายมากกวาและใชเวลาในระยะท 1 ของการคลอดนอยกวากลมทไมไดรบการฝกโยคะตามโปรแกรม (ทรงพร, วงจนทร, และอไร, 2551) สวนการออกก าลงกายแบบแอโรบคในชวงอายครรภ 35-37 สปดาห จะชวยใหระยะปากมดลกเปดเรวใชเวลานอยกวากลมทไมไดออกก าลงกาย (Kardel, Johansen, Voldner, Iversen, & Henriksen, 2010) 5.3 การสนบสนนสงคม โดยการสรางเสรมพลงอ านาจและใหการสนบสนนผคลอดอยางตอเนองในระยะปากมดลกเปดเรว จะชวยลดความปวดในระยะคลอด มพฤตกรรมเผชญปวดทด และใชเวลาในการคลอดสนกวากลมทไมไดรบสรางเสรมพลงอ านาจและการสนบสนนอยางตอเนอง (ชญานน, โสเพญ, และเยาวเรศ, 2548) 5.4 ปรชญาความเชอ หรอความเชอตอการคลอด เปนสงส าคญมาก ซงปจจบนเชอวาผคลอดชวยเหลอตนเองไดนอย จงมการดแลกจวตรประจ าวนตามทโรงพยาบาลก าหนด เชน ใหนอนพก ท ากจวตรประจ าวนบนเตยง ใหสารน าทางหลอดเลอดด า ใหออกซเจน เปนตน ซงการปฏบตเหลาน มผลใหกระบวนการคลอดไมสามารถด าเนนไปตามปกต และอาจเปนการแทรกแซงกระบวนการคลอดตามธรรมชาต (Ricci, 2009) ดงนนการคลอดวถธรรมชาต ซงยดผคลอดเปนศนยกลาง เนนการดแลผคลอด 6 ดานคอ (1) การดแลอยางมมนษยธรรม โดยค านงถงความตองการของผคลอดและครอบครว ใหขอมลเกยวกบความกาวหนาของผคลอดเปนระยะ ใหผคลอดและครอบครวมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบการคลอดอยางเตมท (2) การดแลดานจตใจ อารมณ และสงคม โดยพยาบาลดแลผคลอดแบบใกลชด จดสงแวดลอมใหอบอนและผอนคลาย และมญาตเฝาคลอด (3) การงดกจกรรมทางการแพทยทท าแบบกจวตรโดยไมจ าเปนให ผคลอดรบประทานอาหารและดมน าไดตามความเหมาะสม ไมโกนขนบรเวณอวยวะสบพนธ และไมสวนอจจาระ (4) หลกเลยงการรบกวนกระบวนการคลอดทางธรรมชาต เชน ไมใหยากระตนการหดรดตวของมดลก ไมเจาะถงน า ไมตรวจทางชองคลอดบอยเกนไป เปนตน (5) บรรเทาความเจบปวดโดยไมใชยา ไดแก การนวดโดยพยาบาลและญาต การใหผคลอดเคลอนไหวรางกายอยางอสระและอยในทาทสขสบาย และใหฟงเพลง และ (6) ใชกระบวนการธรรมชาตในการคลอดอยางเตมท โดยใหผคลอดอยในหองเดยวตงแต

17 ระยะรอคลอด จนคลอดเสรจ สงเสรมใหผคลอดอยในทาล าตวตงตรงและเคลอนไหวรางกายไดอยางอสระ ไมคลอดในทานอนหงายพาดขาหยง และใหเบงคลอดตามธรรมชาต ซงการดแลดงกลาวชวยใหใชเวลาในระยะท 1 ระยะท 2 และระยะท 3 นอยกวาผคลอดกลมทไดรบการดแลตามปกต (สรยพร, กญจน, และปราณ, 2555) สอดคลองกบการศกษาของ ศรญญา, สนาร, และนงเยาว (2553) ทใหผคลอดปฏบตกจวตรประจ าวนไดตามปกต เชน การลกนง เดน เขาหองน า อาบน าและสระผมดวยน าอนนาน 16-30 นาท เปนตน พบวาใชเวลาในระยะท 1 ของการคลอดนอยกวากลมทนอนพกบนเตยง และชวยใหผคลอดรสกผอนคลายและสดชน แนวคดเกยวกบความปวดในระยะคลอด ความปวดทเกดในระยะคลอด เปนการเปลยนแปลงทางสรรวทยาตามปกต เนองจากมการหดรดตวของมดลกเพอขบทารกสภายนอกรางกายมารดา จดเปนความปวดระดบลกจากอวยวะภายใน (ศศธร, 2555) และมความซบซอน แตละคนจะรบรความเจบปวดแตกตางกน ขนอยกบปจจยทางดานสรรวทยา จตสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม (สกญญาและนนทพร, 2553) ซงสาเหตของความปวดดงกลาวขางตนไมทราบแนชด แตสนนษฐานวามสาเหตดงน (ธระ, 2555)

สาเหตของความปวดในระยะท 1 ของการคลอด สาเหตของความปวดในระยะท 1 ของการคลอด อธบายไดดงน 1. เมอมดลกมการหดรดตว สวนน าของทารก มดกลามเนอบรเวณปากมดลก และมดลกสวนลาง กดรางแหประสาทของเสนประสาท ซงเปนสมมตฐานทนาเชอถอมากทสด (ธระ, 2555) การน ากระแสประสาทในระยะน คอเสนประสาททน ากระแสประสาทชา (slower conducting unmyelinate C fibers) ซงเปนวสเซอรอล อาฟเฟอเรน ไฟเบอร (visceral afferent fiber) จะสงขอมลความปวดผานทางไขสนหลงท ท 10 ถง 12 (T10-12) และ แอล 1 (L1) (ศศธร, 2555) 2. เกดภาวะขาดออกซเจน (hypoxia) ของกลามเนอมดลกขณะมดลกหดรดตว เชนเดยวกบอาการเจบหนาอก (angina pectoris) จงมการคงของกรดแลคตค (ธระ, 2555 ; ศศธร, 2555 ; สกญญาและนนทพร, 2553) 3. การถกดงรงจากการหดรดตวมากกวาการคลายตวของกลามเนอมดลกสวนบน เพอใหเกดการบาง และการเปดขยายของปากมดลก 4. การดงรงหรอยดขยายของเยอบชองทองทปกคลมอย 5. การทกลามเนอหลงถกดงรงเนองจากมดลกมขนาดโตขน สงผลใหหลงของหญงตงครรภแอนมากขนเพอเพมจดศนยถวง กลามเนอหลงและสะโพกแอนตง (กาญจนาฎและสพนดา, 2555) 6. รงไข ปกมดลกและเอนยดมดลกถกดงรง (สกญญาและนนทพร, 2553)

18 ลกษณะความปวดในระยะท 1 ของการคลอด

ความปวดในระยะคลอด มการเปลยนแปลงลกษณะความปวด ต าแหนง ความนานและความรนแรงของความปวดตามความกาวหนาของการคลอด ดงรายละเอยดตอไปน

ความปวดในชวงปากมดลกเปด 1-7 เซนตเมตร

ความปวดในระยะนเปนความปวดทเกดจากการหดรดตวของกลามเนอมดลก ทมการหดรดตวมากกวาการคลายตว ท าใหมดลกสวนลางถกดงรง ปากมดลกจงบางและเปดขยาย การหดรดตวในลกษณะดงกลาวท าใหกลามเนอมดลกขาดออกซเจน และเกดแรงดนภายในมดลกเพมขนท าใหสวนน าของทารกมากดทปมประสาทบรเวณปากมดลก (พรยา, 2551) จงสงกระแสประสาทผานเ สนประสาท ทน ากระแสประสาทชา (slower conducting unmyelinate C fibers) ซ ง เปน วสเซอรอล อาฟเฟอเรน ไฟเบอร (visceral afferent fiber) โดยจะสงขอมลความปวดผานไขสนหลงท ท 10 ถง 12 (T10-12) และ แอล 1 (L1) (ศศธร, 2555) ผคลอดจะรสกปวดทบรเวณหนาทอง หลงสวนลาง และกระเบนเหนบ ดงภาพ 4 (สเขม คอ ต าแหนงทปวดมาก สวนสจาง คอ ต าแหนงทปวดนอย) (Davidson et al., 2008) โดยความปวดจะเพมขนเรอย ๆ ตามความกาวหนาของการคลอด โดยตอนตนของระยะท 1 ของการคลอด มดลกจะหดรดตวทก 5 นาท ความนานของการหดรดตว 30 วนาท ความแรงในการหดรดตวของมดลก + 1 เมอความกาวหนาของการคลอดเขาสระยะ active การหดรดตวของมดลกจะถขนทก 2-3 นาท ความนานในการหดรดตวของมดลกเพมขนเปน 50-60 วนาท ความแรงในการหดรดตวของมดลกเพมขนเปน + 2 ถง +3 (Davidson et al., 2008) ระยะนผคลอดมความตองการไดรบการบรรเทาจากความปวด (ศศธร, 2555)

ความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร

ความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร หรอระยะเปลยนผาน เกดจากสาเหตเดยวกบความปวดในระยะ latent และ active ชวงตน และจากการยดขยายของชองทางคลอดสวนลางและฝเยบเพมขนเนองจากสวนน าเคลอนต าลงมากด (Davidson et al., 2008) ชวงนมดลกจะหดรดตวทก 2 -3 นาท ความนานของการหดรดตว 60 - 90 วนาท ความแรงในการหดรดตวของมดลก + 2 ถง + 3 ผคลอดจะรสกปวดถ (Davidson et al., 2008) ลกษณะปวดแบบทนททนใด บอกต าแหนงไดชด ทบรเวณทองนอย หลงสวนลาง และปวดเสยวมาทหวหนาว และบรเวณทวารหนก ดงภาพ 5 (สเขม คอ ต าแหนงทปวดมาก สวนสจาง คอ ต าแหนงทปวดนอย) การน ากระแสประสาทขอมลความปวดในระยะน คอ เอ เดลตา ไฟเบอร (A delta fibers) ซงเปนกระแสน าประสาทชนดเรวจากการสงกระแสประสาทผานเสนประสาทพเดนดอล (pudendal nerve) ผานทางระบบพาราซมพาเธตกท เอส 2-4 (ศศธร, 2555)

19

ภาพ 4. ต าแหนงความปวดในชวงปากมดลกเปด 1-7 เซนตเมตร หมายเหต. จาก Olds' maternal-newborn nursing & women's health across the lifespan (8th ed.), (p. 579), by M. R. Davidson, M.L. London, and P. A. W. Ladewig, 2008, Upper Saddle River, NJ: Pearson education.

ภาพ 5. ต าแหนงความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ส หมายเหต. จาก Olds' maternal-newborn nursing & women's health across the lifespan (8th ed.), (p. 579), by M. R. Davidson, M.L. London, and P. A. W. Ladewig, 2008, Upper Saddle River, NJ: Pearson education.

20 ปจจยทเกยวของกบความปวดในระยะคลอด

ความปวดในระยะคลอดมผลจากปจจยหลายดาน ทงทางกาย จตใจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมซ งแตกตางกนในแตละคน (Lang, Sorrell, Rodgors, & Lebeck, 2006) ในทนจะกลาวถงปจจยดาน อาย การศกษาและอาชพ การยอมรบการตงครรภ จ านวนครรภของการตงครรภ ขนาดและทาของทารกในครรภ ความกลวและความวตกกงวล ดงรายละเอยดตอไปน 1. อาย เปนปจจยทอาจมผลตอการรบรความเจบปวด โดยผคลอดอายนอยจะมความปวดในระยะคลอดมากกวาผคลอดทอายมาก (Lang et al., 2006) ผคลอดทอายต ากวา 18 ป จะทนตอความปวดไดนอย และรบรความเจบปวดจากการคลอดมากกวาผคลอดวยผใหญ (Lowe, 2002) โดยความปวดจะลดลงตามอายทมากขน ในชวงปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร แตในชวงปลายระยะท 1 ของการคลอด หญงตงครรภทอายมากจะปวดมากกวาหญงตงครรภอายนอย ซงนาจะเกดจากมระดบของสวนน าต ากวา จากการทชองเชงกรานยดขยายไดมากกวา (ศศธร, 2555) แตจากการศกษาของดาเวนพอรท-สแลค และบอยแลน (Davenport-Slack & Boylan, 1994 อางตามศศธร, 2555) พบวาความปวดไมมความสมพนธกบอาย ซงอาจเกดจากการเกบรวบรวมขอมลความปวดแตละระยะของการคลอดแตกตางกน หรออาจมปจจยอน ๆ มผลรวมดวย 2. การศกษาและอาชพ พบวาผมการศกษาทสงกวาจะมความสามารถในการหาขอมลเกยวกบการคลอด มการดแลและฝากครรภแบบพเศษ มการเตรยมกอนคลอด จงท าใหมความกลวในระยะคลอดและการรบรความเจบปวดและการเผชญความเจบปวดในระยะคลอดดกวาผทมการศกษานอย แตผคลอดทมการศกษาสงท างานทใชแรงงานนอยกวาและมชวตทสขสบายกวา จะรบรความเจบปวดและทนตอความเจบปวดไดนอยกวามารดาทมการศกษานอยและตองท างานหนก (ศศธร, 2555) 3. การยอมรบการตงครรภ จะมผลตอความปวดในการคลอด ดงเชน หญงตงครรภไมพงประสงค หรอไมไดแตงงาน หรอมการหยาราง เปนหมาย ขาดผดแล เมอเขาสระยะคลอดหญงกลมนจะมความวตกกงวลและความเครยดสง ซงสงผลใหมการรบรความเจบปวดในระยะคลอดเพมขน ใชระยะเวลาในการคลอดยาวนาน มอตราการใชยา สตศาสตรหตถการชวยคลอด หรอผาตดคลอดทางหนาทองสงกวาหญงทมความพรอมในการตงครรภและมผดแล (Waldenstrom et al., 2004) 4. จ านวนครงของการตงครรภ หญงทผานการคลอดมา ปากมดลกจะนมและยดขยายงายกวา (Sheiner, Sheiner, & Shoham-vardi, 1998 อางตามศศธร, 2555) แตในชวงปลายระยะท 1 ของการคลอดหญงทอายมากจะปวดมากกวาหญงทอายนอย (Bonica,1994; Bonica & McDonald, 1990 อางตามศศธร, 2555) ซงอาจเกดจากระดบของสวนน าต ากวาจากการทกลามเนอในชอง เชงกรานยดขยายไดมากกวา 5. ขนาดและทาของทารกในครรภ ทารกทมขนาดโต ครรภแฝด จะสงผลใหขนาดมดลกถกยดขยายมากกวา ใชพลงงานในการหดรดตวเพอใหคอมดลกมความบาง ปากมดลกเปดขยายและผลกทารกใหเคลอนผานชองเชงกรานมารดามากกวา อกทงแรงกดของทารกตอชองทางคลอดของมารดา ตลอดจนใชเวลาในการคลอดมากกวา จะสงผลใหผคลอดมความปวดมากกวาการคลอดทารกทมขนาดเลกกวา (Silver et al., 2013)

21 7. ความกลวและความวตกกงวลในระยะคลอด มผลตอการรบรความเจบปวด (ชนดาภาและคณะ, 2554; Fenwick, Gamble, Nathan, Bayes, & Hauck, 2009) สาเหตของความกลวมาจากความไมร ไมเขาใจในกระบวนการคลอด เมอตองเจอสถานการณจรงในระยะคลอด ทตองเผชญกบความเจบปวดอยางตอเนองยาวนาน ยงท าใหเกดความกลว และเพมการรบรความเจบปวดเพมขนเรอย ๆ ตามวงจร fear-tension-pain (พรยา, 2551; ศศธร, 2555) การลดความกลวของหญงระยะคลอดท าไดโดยดแลใหหญงตงครรภไดรบการเตรยมกอนคลอด และการสนบสนนทางสงคมในระยะคลอด โดยการศกษาพบวาการเตรยมกอนคลอดชวยใหมารดากลวการคลอด และมความปวดในระยะคลอดนอยกวา และมพฤตกรรมการเผชญความเจบปวดทดกวา (จตพร, 2549) และการไดรบการสนบสนนทางสงคมในระยะคลอดอยางเพยงพอ เชน การเสรมสรางพลงอ านาจรวมกบแรงสนบสนนอยางตอเนอง (ชญานน, โสเพญ, และเยาวเรศ, 2548) การเตรยมญาตเพอใหมาเฝาคลอดและชวยบรรเทาปวดโดยใชเทคนคบรรเทาปวดดวยวธการลบหนาทองและการนวดกนกบ ในระยะปากมดลกเปด 4-7 เซนตเมตร เปนเวลาอยางนอย 2 ชวโมง (ปราณสา, 2554) ชวยใหหญงระยะคลอดมระดบความวตกกงวลและการรบรความเจบปวด และมพฤตกรรมการเผชญความปวดทเหมาะสม

ผลกระทบของความปวดระยะคลอด ความปวดท าใหรางกายใชออกซเจนเพมขน เนองจากใชพลงงานไปในการหดรดตวของมดลกและการเผชญความปวด เมอรางกายพกผอนไมเพยงพอ จงออนเพลย สงผลใหผคลอดเกดความ ตงเครยด วตกกงวล กลวอนตรายจากการคลอดทงตอตนเองและทารกในครรภ และการทรางกายหลงสารแคททโคลามน หวใจจงท างานเพมขน เพอใหปรมาณเลอดทออกจากหวใจเพยงพอกบความตองการของรางกายตนเองและทารกในครรภ ความเจบปวดในระยะคลอด อาจท าใหผคลอดบางคนรสกทอแท ไมอยากเผชญกบการเจบครรภคลอด จงแสดงความกาวราวตอพยาบาล โกรธสามและลกทเปนสาเหตใหตนเองตองเจบปวดทรมาน หากการคลอดยาวนานอาจสงผลใหทารกในครรภเกดภาวะพรองออกออกซเจนหรอเสยชวตได (พรยา, 2551; ศศธร, 2555; สกญญาและนนทพร, 2553)

การประเมนความปวด (pain assessment) ความปวดจากการคลอดบตรเปนความปวดทซบซอน ขนอยกบความวตกกงวลของผคลอด ขนาดของทารกในครรภ การบรรเทาความปวด และประสบการณความปวด โดยความปวดเปนการรบรเฉพาะบคคล และตองรายงานความปวดดวยตนเอง บางคนรสกปวดเลกนอย บางคนร สกปวดมากทนไมได (ชชชยและนลน, 2550) ดงการศกษาพบวารอยละ 49 ของแพทยและพยาบาล จะประเมนความปวดไดไมสอดคลองกบความปวดของผคลอด (Sheiner et al., 2000 อางตาม ศศธร, 2555) ดงนนการประเมนความปวดตองใหผคลอดประเมนดวยตนเอง (subjective data or self rating pain) (ศศธร, 2555)

22 เครองมอวดความปวด (pain measurement tools) เครองมอวดความปวดในหญงระยะคลอด ควรเปนเครองมอประเมนอาการปวดโดยตวของ ผคลอดเอง (self report) ซ งมหลากหลายตงแต เครองมอวดความปวดดานเดยว (unidimensional tool) และเครองมอวดความปวดหลายดาน (multidimensional tool) ซงมความยากงาย ขอด และขอดอยในการวดแตกตางกน ดงน

1. เครองมอวดความปวดดานเดยว 1.1 เครองมอรายงานความปวดดวยค าพด (verbal descriptor scale: VDS หรอ verbal rating scale: VRS) โดยใชค าตงแต 2 ค า ถง 7 ค า ตวอยางแบบ 6 ค า เชน ไมปวด ปวดเลกนอย ปวดปานกลาง ปวดมาก ปวดมากทสด ปวดมากจนทนไมได ทนยมใชคอแบบ 4 ค า คอ ไมปวด ปวดเลกนอย ปวดปานกลาง และปวดมาก ขอดของเครองมอรายงานความปวดดวยค าพด คอใชไดงายและรวดเรว เหมาะกบผสงอาย แตมขอเสยคอ ผปวยมกใชค าพดกลาง ๆ เชน ปวดมากบอกแคปวดปานกลาง เปนตน (ชชชย, 2552) การประเมนจะท าแบบตอหนา อาจท าใหผปวยเกรงใจไมกลาตอบใหตรงกบทรสก โดยเฉพาะในงานวจยแบบประเมนกอนและหลงใหการพยาบาล 1.2 มาตราวดความปวดแบบตวเลข (numerical rating scales: NRS) (ภาพ 6) เปนเครองมอวดเสนตรงทมความยาว 10 เซนตเมตร แบงความยาวเปน 10 สวน โดยมเสนตรงขดตดลงบนเสนตรง มตวเลข 0 ถง 10 ระบขางลาง ดานซายสดคอ 0 หมายถงไมปวดเลย 1-3 คอ ปวดเลกนอย 4-6 คอ ปวดปานกลาง และ 7-10 คอ ปวดรนแรง (Breivik et al., 2008) ใหผปวยชหรอท าเครองหมายทตวเลข หรอน ามาใชโดยน ามาใหผปวยดแลวถามใหตอบเปนตวเลข เรยกวา verbal numerical rating scales (VNRS) เครองมอตวนมขอดคอใชงายและประเมนไดเรว (ชชชย, 2552) เหมาะสมกบการน าไปใชในผปวยทมความปวดแบบเฉยบพลน ผปวยทไดรบอบตเหตบอบช า หรอผปวยทไดรบการผาตด แตมขอเสย คอผปวยจ าตวเลขได ซงในกรณงานวจยแบบทดลองวดกอนและหลงการใหกจกรรมการพยาบาล ผปวยอาจตอบแบบเกรงใจ หรอไมกลาตอบความรสกปวดทมากขน หากเปนการถามตอบซงหนา 1.3 มาตรวดความปวดดวยสายตา (visual analog scales: VAS) (ภาพ 7) เปนมาตรวดเสนตรงมความยาว 100 มลลเมตร โดยปลายเสนตรงดานซายสด หมายถงไมปวดเลย ปลายขวาสด หมายถงปวดมากทสด (ศศธร, 2555) ใหผปวดประเมนความปวดดวยตวเอง โดยท าเครองหมายตดผานบนเสนตรง ประเมนคาคะแนนโดยใชไมบรรทดวดเปนมลลเมตรมคาคะแนน 0 ถง 100 คะแนน ขอดของ VAS คอ ใชงาย ผปวยจ าต าแหนงเดมไมได และใหคะแนนความปวดไดละเอยดกวาแบบ NRS ซงเปนตวเลขแบบลงตว จงเหมาะกบการน ามาใชในงานวจยและนยมน ามาใชในการประเมนความปวดมากทสด (ชชชย, 2552)

23

ภาพ 6. มาตราวดความปวดแบบตวเลข หมายเหต. จาก " Assessment of pain," by H. Breivik, P. C. Borchgrevink, S. M. Allen, L. A. Rosseland, L. Romundstad, E. K. B. Hal.,...A. Stubhaug, 2008, British Journal of Anesthesia, 101(1), p. 18.

ไมปวดเลย ปวดมากทสด ภาพ 7. มาตรวดความปวดดวยสายตา หมายเหต จาก สตศาสตรระยะคลอด (หนา139), โดยศศธร พมดวง, 2555, สงขลา: อลลายดเพรส.

2. เครองมอประเมนความปวดหลายดาน เนองจากความปวดมหลายปจจยเขามาเกยวของ ทงความรสก และอารมณ ดงนนการประเมนเพยงความรนแรงของอาการปวด อาจท าใหไดขอมลไมครบถวนในการแกปญหาความปวดใหผปวย เครองมอทใชในการประเมนความปวดหลายดาน มหลายวธ ไดแก การใหผปวยประเมนและรายงานความปวดดวยตวเองชนด McGill Pain Questionnaire (MPQ) การประเมนความปวดโดยการสงเกตพฤตกรรม (behavioral measurement) และการประเมนความปวดจากการเปลยนแปลงดานสรรวทยา (Physiologic measurement) ซงในผใหญทรสกตว การศกษาทผานมานยมใชการประเมน และรายงานความปวดดวยตวเองชนด McGill Pain Questionnaire (MPQ) มากทสด ซงมทงชนดยาว และชนดสน (short form) 2.1 เครองมอประเมนความปวดหลายมตชนดยาว (Long-form McGill Pain Questionnaire: LF-MPQ) เปนการประเมนคณภาพและลกษณะของความปวด ประกอบดวย 3 สวน คอ 2.1.1 Pain Rating Index (PPI) มทงหมด 78 ค าศพท แบงเปนชดค าทแสดงออก 20 ชดค า โดยชดค าท 1 ถง 10 แสดงถงลกษณะอาการปวด (sensory) ชดค าท 11 ถง 15 แสดงถงอารมณทเกดขนขณะทผปวยมความปวด (affective) ชดค าท 16 แสดงถงการประเมนความปวดทเกดขน (evaluative) และชดค าท 17 ถง 20 แสดงถงลกษณะอน ๆ ทนอกเหนอจากนน (miscellaneous) คะแนนรวมทงหมดคอ 20 คะแนน คา PRI สามารถน ามาใชไดทงความปวดแบบเฉยบพลนและเรอรง

24 2.1.2 Number of word chosen (NWC) เปนจ านวนค าทผปวยเลอกใน 20 ชดค า 2.1.3 Present pain intensity (PPI) เปนการประเมนความรนแรงของความปวดในลกษณะทท าแบบสอบถาม ม 6 ระดบตงแต 0 หมายถงไมมความปวด (no pain) 1 หมายถงปวดเลกนอย (mild) 2 หมายถงปวดพอร าคาญ (discomfort) 3 หมายถง ปวดจนรสกรบกวนการด าเนนชวต (distressing) 4 หมายถงปวดจนทกขทรมาน (horrible) และ 5 หมายถงปวดมากจนทนไมได (excruciating) ขอดของเครองมอชนดน คอมชดค าใหผปวยเลอกตอบใหตรงกบลกษณะความปวดมากทสด ไดขอมลทละเอยดน ามาใชในวนจฉยและการดแลผปวยไดด แตตองใชเวลาในการประเมนนาน ไมเหมาะกบผคลอดทมอาการปวดแบบเฉยบพลน

25

ภาพ 8. เครองมอประเมนความปวดหลายมตชนดยาว หมายเหต. จาก "McGill pain questionnaire," by R. Melzack, 2005, Anesthesiology, 1, p. 200.

26

ภาพ 9. แบบประเมนความปวดหลายมตชนดสนฉบบภาษาไทย หมายเหต. จาก "แบบประเมนความเจบปวด Short-From McGill Pain Questionnaire ฉบบภาษาไทย," โดย วสวฒน กตตสมประยรกล, จกรกรช กลาผจญ, และอภชนา โฆวนทะ, 2547, เวชศาสตรฟนฟวารสาร, 14(3), หนา 92.

27 การลดปวดในระยะท 1 ของการคลอด

ในระยะท 1 ของการคลอด ผคลอดจะรสกไมสขสบายจากความปวดทงทบรเวณทอง บนเอว หลงสวนลาง ขาหนบ และตนขา โดยเฉพาะขณะมดลกหดรดตวจะมความปวดทบรเวณทองและหลงสวนลางเพมขน ซงความปวดจะเพมขนตามการเปดขยายของปากมดลกและการเคลอนต าของน าทมากดบรเวณองเชงกราน (Cashion, 2010; Davidson et al., 2008) การพยาบาลเพอชวยใหผคลอดเผชญความปวดในกระบวนการคลอดไดตลอดเวลาทยาวนาน จงเปนสงส าคญ ซงม 2 วธหลก คอ (1) การลดปวดแบบใชยา และ (2) การลดปวดแบบไมใชยา ในทนจะกลาวเฉพาะการลดปวดแบบไมใชยา ซงเปนบทบาทอสระของพยาบาล ดงรายละเอยดตอไปน การลดปวดในระยะคลอดโดยไมใชยา เปนบทบาทอสระทพยาบาลผดงครรภท าไดดวยตนเอง การประเมนความปวดใชหลกการวา จะเชอตามทผคลอดบอก (subjective data) และการเลอกวธลดปวดทเหมาะสม จะค านงถงสภาพของผคลอดและทารกในครรภเปนหลก ไดแก การแตกของถงน าคร า น าหนก สวนสงของผคลอด และภาวะแทรกซอนขณะเจบครรภคลอด (ศศธร, 2550) การจดการลดปวดในระยะคลอดโดยไมใชยา ในระยะท 1 ของการคลอด แบงตามกลไกการลดปวดได 3 ประเภท คอ (1) การลดตวกระตนความปวด (techniques reducing painful stimuli) เชน การเคลอนไหว ทา เปนตน (2) การกระตนประสาทสวนปลาย (techniques activating peripheral sensory receptors) ไดแก การประคบรอน การประคบเยน การบ าบดโดยน า การสมผส การนวด การกระตนดวยเครองไฟฟา การฝงเขม และการกดจด และ (3) การสงเสรมการยบยงการ สงกระแสประสาทจากไขสนหลงในระดบสมอง (techniques enhancing descending inhibitory pathways) ไดแก การฟงดนตร การเพง การเบยงเบนความสนใจ และการใชสารหอมระเหย (ศศธร, 2555) ดงรายละเอยดตอไปน

1. การลดตวกระตนความปวด 1.1 การเคลอนไหวและทา การเคลอนไหวอยางอสระในระยะท 1 ของการคลอดขณะทมดลกหดรดตว ไดแก การนง การนงเกาอโยก (rocking) การนงเอยงไปมาบนลกบอล (swaying) การนงเกาอ ทกลบหลงและซบหนาบนพนกพงเกาอ (sitting backwards on a chair) นงยอง การเดน และการเตนร าชา ๆ ชวยใหผคลอดรสกสขสบายและลดปวดได (ศศธร, 2555; สรยพรและคณะ, 2555; Abdolahian, Ghavi, Abdollahifard, & Sheikhan, 2014) ซ งกลไกการลดปวดจากการเค ลอนไหวและทา จะกลาวรายละเอยดในหวขอแนวคดเกยวกบการจดทา ในระยะท 1 ของการคลอด หนา 32

1.2 การใชแรงกดตาน

การใชแรงกดตาน ท าโดยใชสนมอกดบรเวณหลง เพอชวยลดการตงของเอนยดกระดกซาครมและกระดกไอเลยม (sacroiliac ligament) ท าใหลดปวดทบรเวณหลง อกทงชวยให

28 การเรยงตวของกระดกซาครมและกระดกไอเลยมอยในแนวเดยวกน พนทในกระดกองเชงกรานกวางขน (Simkin, 2002) ชวยสงเสรมใหการคลอดเรวขน (Gentz, 2001; อางตามศศธร 2555)

1.3 การลดแรงกดตานตอทองขณะมดลกหดรดตว

ทาทท าใหกลามเนอหนาทองไมถกกดทบขณะมการหดรดตวของมดลก คอ ทาทมการโนมตวมาขางหนาซงจะลดแรงกดจากน าหนกของมดลกตอเสนเลอดในทอง ท าใหเลอดไหลเวยนไปเลยงทมดลกดขน ท าใหลดปวดจากการขาดออกซเจนขณะมดลกหดรดตวได (Simkin, 2002) อกทงชวยใหมดลกหดรดตวด เสรมแนวแรงทแกนตวของทารกใหเพมขน ท าใหความกาวหนาของการคลอดเรวขน ซงไดแก ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาแขนโอบกอดและพกตวบนลกบอล (Desbriere et al., 2013) และทา PSU Cat (ศศธร, 2555)

2. การกระตนประสาทสวนปลาย

2.1 การประคบรอน

การประคบรอนท าโดยใชแผนความรอน 40-50 องศาเซลเซยส ประคบททองสวนลาง ขาหนบ และฝเยบ เพอใหเกดความรอนทผวหนง ท าใหเพมการไหลเวยนโลหต ลดการเกรงของกลามเนอ และเพมการทนตอความปวด (ศศธร, 2555) ดงการศกษาของประวทยและจฑารตน (2554) เรองการประคบรอนดวยลกประคบสมนไพร ซงประกอบดวย ไพล 500 กรม ผวมะกรด 100 กรม ตะไครบาน 200 กรม ใบมะขาม 100 กรม ขมนชน 100 กรม ใบสมปอย 50 กรม การบร 30 กรม เกลอ 60 กรม และพมเสน 30 กรม น ามาต าและคลกเคลาใหเขากน จากนนหอดวยผาดบเปนลกขนาดผลสมโอ ทดสอบความรอนททองแขนหรอหลงมอของผวจยกอนประคบ เรมประคบเมอปากมดลกเปด 4-5 เซนตเมตร ประคบนาน 30 นาท พก 10-15 นาท จนปากมดลกเปดหมด ผลพบวาความปวดของกลมทไดรบการประคบนอยกวากลมทวไป (p < 0.01)

2.2 การประคบเยน

การประคบเยนท าไดโดยใชแผนเจลเยน 15 องศาเซลเซยส ประคบบรเวณหลง กน และฝเยบ ในผคลอดทผอมใชเวลา 10 นาท สวนในผคลอดทอวน ใชเวลา 30 นาท เพอใหความเยนไปถงชนกลามเนอ ความเยนจะชวยลดการไหลเวยนโลหต ลดอณหภมทผวหนง ลดการเกรงของกลามเนอไดมากวาความรอน ท าใหเกดการสงกระแสประสาทชา ท าใหปวดลดลง (ศศธร, 2555)

2.3 การบาบดโดยใชน า

การบ าบดความปวดดวยน า โดยใหผคลอดแชน าอนเมอเขาสระยะปากมดลกเปดเรว ใชเวลาในการแชน าตามความพอใจของผคลอด อณหภมของน าทใชคอ 34-38 องศาเซลเซยส เปน

29 เวลานาน 25 นาท ท าใหรางกายมอณหภมเพมขน 0.1 องศาเซลเซยส จงมความปลอดภย (Koska, Rovensky, Zimanova, & Vigas, 2003 อางตาม ศศธร, 2555) และชวยกระตนเสนประสาทขนาดใหญ ท าใหประตความปวดทไขสนหลงปด ผคลอดจงไมรสกปวด สอดคลองกบการศกษาในไทเปทใหหญงระยะคลอดอาบน าอนทอณหภม 37 องศาเซลเซยส จากฝกบวเปนเวลานาน 20 นาท ทก 1 ชวโมง ตงแตปากมดลกเปดขยาย 4 เซนตเมตร ถง 7 เซนตเมตร โดยราดน าทวทงตวเปนเวลา 5 นาท จากนนราดน าทบรเวณหลงสวนลาง และบรเวณทรสกสขสบายอก 15 นาท โดยขณะอาบน าอนหญงระยะคลอดอยในทานงหรอยนกได จากนนประเมนความปวดโดยใช VAS หลงอาบน า 10 นาท และ 20 นาท พบวามความปวดนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต (p < 0.01) (Lee, Liu, Lu, & Gau, 2013) แตวธ ดงกลาวตองควบคมอณหภมของน าใหด จงจะใชลดปวดไดอยางมประสทธภาพและไมเกดอนตรายตอหญงระยะคลอด อกทงตองใชเครองมออปกรณทมคณภาพ ไดมาตรฐาน และมราคาแพง 2.4 การสมผส การสมผส ไดแก การลบ (effleurage) การนวด (massage) การนวดแผนไทย (Thai Traditional Massage) การกดจด (acupressure) และการนวดดวยน าแขง (ice massage)การสมผสเปนการแสดงถง การดแลเอาใจใสตอผถกสมผส และมผลตอความรสกดานจตใจ โดยการสมผสจะกระตนปลายประสาทขนาดใหญ ท าใหประตความปวดทไขสนหลงปด กระตนการไหลเวยนโลหต จงท าใหรสกผอนคลายและการรบรความเจบปวดลดลง ดงรายละเอยดตอไปน

2.4.1 การลบ

การลบเปนการนวดเบา ๆ โดยใชปลายนวมอลบเปนวงกลมดวยจงหวะทสม าเสมอ ไมออกแรงกดบนกลามเนอ ต าแหนงทลบลดปวดในระยะท 1 ของการคลอดคอ บรเวณทองหรอหนาขา การลบหนาทอง ม 2 วธ คอ 1) ใชปลายฝามอทง 5 นวของขางทถนด นวดเปนวงกลม วนขวาจากวงกลมเลก ๆ แลวคอย ๆ ขยายเปนวงกลมใหญขนดวยจงหวะสม าเสมอ ท าซ า ๆ ตลอดระยะเวลาทมดลกหดรดตว 2) วางฝามอทง 2 ขาง ทเหนอหวหนาวของหญงตงครรภ เมอมดลกเรมหดรดตวใหลบฝามอขนไปทยอดมดลกทางดานขางของครรภทง 2 ขาง ใหมอมาเจอกนทยอดมดลกแลวลบลงตรง ๆ ไปทหวหนาว (พรยา, 2551)

2.4.2 การนวด การนวดเปนการลงน าหนกตอกลามเนอมากกวาการลบ โดยลงน าหนกการนวดตามระดบความตองการของผคลอด ต าแหนงการนวด ไดแก ไหล หลง กนกบ เปนเวลานาน 30 นาทตอครง ในชวงปากมดลกเปด 3-4 , 5-7 และ 8-10 เซนตเมตร พบวากลมทไดรบการนวดจะปวดนอยกวากลมทไมไดรบการนวด (Mortazari et al., 2012) และจากการศกษาของชาง เชน และหวง (Chang et al., 2006) พบวาการนวดในระยะท 1 ของการคลอด สามารถชวยลดความเจบปวดจาก

30 การเจบครรภคลอดได แตการศกษาในประเทศไทยพบผลทตางไป เพราะผคลอดทไดรบการบรรเทาปวดดวยการลบหนาทอง การนวดกนกบ ยงคงมความปวดในระดบทกขทรมาน (ดารกา, สรอย, และวชดา, 2554) และการนวดทหนาทองดวยน ามนร าขาวผสมน ามนหอมระเหยกลนมะกรด โดยใชปลายนวมอทง 5 นว นวดวนเปนวงกลมเลก ๆ แลวขยายเปนวงกลมใหญขนเรอย ๆ ดวยจงหวะสม าเสมอ เปนเวลา 10 นาท พบวาความปวดไมแตกตางกบกลมทไมไดรบการนวด (ลกขณา, 2551) นอกจากนนการนวดใหหญงระยะคลอด ผนวดตองผานการอบรมและฝกฝนจนเกดความช านาญ จงจะสามารถนวดลดปวดในระยะคลอดได

2.4.3 การนวดแผนไทย การนวดแผนไทย เปนการนวดโดยใชมอทง 2 ขาง นวด กด บบ คลงบรเวณแนวไขสนหลง หลงสวนลาง บนเอว กนกบ ตนขาทง 2 ขาง ของผคลอด ในชวงปากมดลกเปดขยาย 3-4 เซนตเมตร โดยนวด 2 ครง ๆ ละ 30 นาท ผลการศกษาพบวา ผคลอดทไดรบการนวดแผนไทย ใชระยะเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว และระยะท 2 ของการคลอด ไมแตกตางกบกลมทไมไดรบการนวดแผนไทย (สลตตา, 2555) ซงสอดคลองกบการศกษาของลกขณา (2551)

2.4.4 การกดจด

การกดจดเปนการกระตนปลายประสาทขนาดใหญเพอชวยลดปวด การกดจดในระยะคลอด ควรท าทต าแหนงเอสพ 6 แอลไอ 4 และบแอล 67 โดยใชน าหนก 3-5 กโลกรม กดนาน 10 วนาท ปลอย 2 วนาท รวมเวลา 20-30 นาท จะชวยลดปวดได ดงการศกษาของลและคณะ (Lee et al., 2004) ในประเทศเกาหล โดยกดจดใหหญงระยะคลอดเมอปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร ทต าแหนงท เอสพ 6 (SP6) ซงอยเหนอขอเทาและเกยวของกบมาม และกดจดหลอกใหกลมควบคม ครงละ 30 นาท แลววดความปวดในนาทท 30 และ นาทท 60 หลงการกดจด พบวากลมทไดรบการกดจดท เอสพ 6 รสกปวดนอยกวากลมทไดรบการกดจดหลอก สวนชงและคณะ (Chung et al., 2003) ศกษาในหญงระยะคลอดชาวไตหวน 3 กลม คอ กลมแรกไดรบการกดจดทนวหวแมมอและนวชสวนแรก หรอจดเหอก (Hegu/LI4 เกยวของกบล าไส) และบรเวณปลายนวกอยของนวเทา (BL 67 ซงเกยวของกบกระเพาะปสสาวะ) โดยกดจดดงกลาวดวยน าหนกประมาณ 3-5 กโลกรม นาน 10 วนาท แลว ปลอย 2 วนาท แตละจดเปนเวลา 5 นาท รวมทง 4 จด (ซายและขวา) ใชเวลา 20 นาท ท าชวโมงละครงเมอปากมดลกเปด 2 เซนตเมตรขนไป กลมท 2 ไดรบการลบผวหนงเปนเวลา 20 นาท และกลมท 3 มพยาบาลนงขางเตยงโดยไมใหการดแลใด ๆ นอกจากการพดคย เปนเวลา 20 นาท พบวาผคลอดกลมทไดรบการกดจดมความปวดนอยกวาผคลอดทง 2 กลม ซงสอดคลองกบการศกษาของดาบรและชาฮ (Dabiri & Shahi, 2014) ทศกษาการกดจด LI4 ในระยะปากมดลกเปดเรวพบวาการกดจดดงกลาวชวยลดปวดไดอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) แตไมมความแตกตางเรองการหดรดตวของมดลก และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว อยางไรกตามผกดจดใหผคลอด จ าเปนตองไดรบการฝกฝนอยางถกตองตามหลกการแพทยแผนโบราณของจน เพราะเปนวธทตองอาศยความช านาญเฉพาะทางจงจะน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ

31 2.4.5 การนวดกดจดดวยน าแขง

การนวดดวยน าแขงทไดผลควรนวดนาน 7-20 นาท (Waters & Raisler, 2003 as cited in Hajiamini et al., 2012) ดงการศกษาการกดทจดเหอก ดวยน าแขงในหญงระยะคลอดครรภแรกชาวอหราน ทไมมภาวะแทรกซอน ปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร และมคาคะแนนความปวดวดดวย VAS (10 คะแนน) ไมนอยกวา 3 คะแนน โดยกดจด และนวดดวยกอนน าแขงขนาดเสนผานศนยกลาง 2 เซนตเมตร ทหอดวยผากอซจนเปยกบาง ๆ นวดคลงเปนวง นาน 10 นาท เปรยบเทยบกบกลมทกดดวยกอนน าแขง 2 นาท พก 15 นาท และกลมทวางกอนน าแขงไวเฉย ๆ ไมกด ไมนวด ผลพบวากลมทไดรบการนวดดวยน าแขงทจดเหอก มคาคะแนนเฉลยความปวดนอยกวาทงสองกลม หลงใหการพยาบาลเสรจทนท (p < 0.001) และหลงนวด 30 นาท (p < 0.05) แตหลงนวดหนงชวโมง ทง 3 กลมไมมความปวดแตกตางกน (Hajiamini et al.)

ภาพ 10. การกดจด SP6 หมายเหต. จาก “Effects of SP6 acupressure on labor pain and length of delivery time in women during labor,” by M. K. Lee, S. B. Chang, and D. H. Kang, 2004, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 10, p. 961.

ภาพ 11. การกดจด LI4 และ BL67 หมายเหต. จาก “Effects of LI4 and BL67 acupressure on labor pain and uterine contractions in the first stage of labor," by U-L. Chung, L-C. Hung, S-C. Kuo, and C-L. Huang, 2003. Journal of Nursing Research, 11(4), p. 252.

32 3. การสงเสรมการยบยงการสงกระแสประสาทจากไขสนหลงในระดบสมอง

การสงเสรมการยบยงการสงกระแสประสาทจากไขสนหลงในระดบสมอง ไดแก การฟงดนตร การเพง การเบยงเบนความสนใจ และการใชสารหอมระเหย หรอสคนธบ าบด ในทนจะกลาวถงการเพงและเบยงเบนความสนใจ ไดแก การใชทกษะการหายใจ การตงใจฟงเสยง และการเพงมองสงใดสงหนง ซงการเบยงเบนความสนใจความปวดเปนวธลดปวดทระงบการสงขอมลความปวดจากไขสนหลงมายงสมอง (Simkin, 2002) วธทนยมใชในปจจบนไดแก การหายใจลดปวด ไดแก (1) การหายใจแบบชา ๆ ใชในระยะปากมดลกเปดชา 1-3 เซนตเมตร (2) การหายใจแบบ ตน เบา เรว ใชในระยะปากมดลกเปด 4-7 เซนตเมตร (3) การหายใจแบบตน เบา เรว และเปาออก ใชในระยะปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร (พรยา, 2551; ศศธร, 2555) อยางไรกตามจากการศกษาของ ดารกาและคณะ (2554) ในการใชเทคนคการหายใจ การลบหนาทอง และการนวดกนกบ พบวาระดบความเจบปวดของผคลอดทงสามกลมอยในระดบปวดจนทกขทรมานเนองจากความปวดจากการคลอดเปนความปวดในระดบรนแรงเมอเปรยบเทยบกบความปวดอน ๆ และมความปวดเพมขนเรอย ๆ ตามความกาวหนาของการคลอด ดงนนการคลอดเองทางชองคลอด ตองอาศยกระบวนการของรางกายและจตใจผคลอดทตองท างานใหประสานกน อกทงขนาดและทาของทารกในครรภตองไดสดสวนกบชองเชงกรานของมารดา ตลอดจนการชวยบรรเทาปวดและชวยเหลอจดทาเพอสงเสรมความความหนาของการคลอดใหด าเนนไปตามปกต และสนสดการคลอดในระยะเวลาทเหมาะสม แนวคดเกยวกบการจดทาในระยะท 1 ของการคลอด การจดทาใหหญงระยะคลอดเปนบทบาทอสระของพยาบาลผดงครรภ ปจจบนเชอวาทาของผคลอดมผลตอสรรวทยาของผคลอดและกลไกการคลอดทารก ระยะเวลาในการบางและเปดขยายของปากมดลก การเคลอนต าของสวนน า และความสขสบายขณะเจบครรภคลอด โดยทวไปจะแบงทาของผคลอดเปน 2 กลม คอ ทาแนวราบ (supine position) และ ทาทศรษะและล าตวสง (upright position) ดงรายละเอยดตอไปน

1 ทาแนวราบ (supine position) ทาแนวราบ (supine position) เปนทาทกระดกสนหลงอยในระนาบเดยวกบพนราบ ระดบของกระดกเอวขอท 5 สงกวากระดกเอวขอท 3 เลกนอย แนวกระดกสนหลงตงอยแนวนอนมากกวาแนวดง ไดแก ทานอนหงาย (dorsal position) ทานอนหงายชนเขา (dorsal recumbent) และทานอนตะแคง (lateral position) (สจตรา, 2554)

33 1.1 ทานอนหงาย

ภาพ 12. ทานอนหงาย

1.2 ทานอนหงายชนเขา

ภาพ 13. ทานอนหงายชนเขา ทงสองทามขอด คอ ใหการพยาบาลผคลอดไดสะดวก เฝาตดตามภาวะสขภาพของทารกในครรภดวย EFM ไดตลอด และผคลอดรสกเหนอยนอย เพราะอยในทานอน ไมตองออกแรงในการทรงตวเมอปวดขณะมดลกหดรดตว ขอเสยของทงสองทาน คอ ท าใหกระดกกนกบเบนออกทางดานหลงไดไมอสระ ความยาวของเสนผานศนยกลางหนาหลงชองออกของเชงกรานลดลง ท าใหการคลอดลาชา อกทงเมอมดลกหดรดตวจะท าใหเลอดไหลผานไปยงรกลดลงรอยละ 50 เนองจากน าหนกตวของมดลกจะกดทบเสนเลอด inferior vena cava ทไหลกบสหวใจผคลอด และเสนเลอด descending aorta ท าใหเลอดไปสรกและทารกนอยลง (Blackburn, 2007 as cited in Lowdermilk, 2010) อาจสงผลใหทารกในครรภเกดภาวะพรองออกซเจนได (อ าพรและคณะ, 2550) ผคลอดรสกอดอด ไมสขสบายจากภาวะความดนโลหตต า มแรงดนในชองทองตอกระบงลมมาก เสยงตอการส าลกน ายอยหรอเศษอาหารเขาปอด โดยเฉพาะทานอนหงายชนเขา (Davidson et al., 2008)

34 1.3 ทานอนตะแคง

ทานอนตะแคง โดยขาลางวางแนบพน งอเขาท ามมเทาทานอนหงายชนเขาประมาณ 60 องศา สวนขาบนเหยยดในทาพก ทานชวยใหการไหลเวยนเลอดมายงมดลกและทารกดกวาทานอนหงาย และมผลใหชองเขาของเชงกรานลาดชนลง จากระดบเชงกรานเทยม ศรษะทารกกมไดมากขนจากเนองจากจดนนททายทอยของศรษะทารกมาชนกบขอตอของกระดกกนกบ ลดพนทผวสวนหนาผากของทารกทชนกบกระดกหวหนาวของมารดา ท าใหทารกกมศรษะไดมากขนและเกดการหมนของศรษะภายในชองเชงกรานมารดาจากทาทายทอยอยดานหลงเปนทายทอยอยแนวขวาง และสวนน าทารกเคลอนต าลงมาจากระดบ -2 ถง 0 ได (Desbriere et al., 2013) แตการนอนทานจะท าใหมอาการปวดเมอยได

ภาพ 14. ทานอนตะแคง หมายเหต. จาก “Is maternal posturing during labor efficient in preventing persistent occiput posterior position? A randomized controlled trial,” by R. Desbriere, J. Blanc, R. L. Du, J.-P. Renner, X. Carcopino, A. Loundou, and C. d’Ercole., 2013, American Journal of Obstetrics and Gynecology, p.60.e3.

1.4 ทานอนตะแคงซายกงควา

เปนทานอนตะแคงซายในแนวราบกงนอนคว า ขาซายเหยยดตรง ขาขวางอเขาขนระดบหนาทอง ขอดของทาน คอ น าหนกของมดลกกดลงทผนงหนาทอง และไมกดทบเสนเลอดด าใหญอนฟเรย เวนา คาวา (inferior vena cava) ทไหลคนสหวใจมารดา และเสนเลอดแดงเดสเซนดงเอออรตา (descending aorta) ในทองทไปเลยงอวยวะในองเชงกรานจงมผลใหมเลอดไหลออกจากหวใจมารดาเพอไปเลยงอวยวะตาง ๆ ของรางกายมารดาและทารกอยางเพยงพอ ลดอาการเวยนศรษะ กลามเนอมดลกหดรดนานขนและแรงขน กลามเนอบรเวณฝเยบไมตง ชวยลดการบาดเจบบรเวณฝเยบ ขอจ ากดของทาน คอ ใหการพยาบาลผคลอด และเฝาตดตามการเตนของหวใจทารกในครรภไดไมสะดวก และมการเคลอนต าของสวนน าชา (Davidson et al., 2008)

35 1.5 ทานอนตะแคง ขาบนวางบนขาหยงในทาขบนว

ทานอนตะแคงขาลางเหยยดตรง ขาบนยกสงไปทางดานหนาวางบนขาหยงในทาขบนว ทานจะท าใหหนาผากของทารกชนกบกลามเนอในองเชงกราน ชวยใหทารกกมศรษะเพมขน และหมนทายทอย ไหล และล าตวไปทางดานหนาเชงกรานของมารดา และระดบสวนน าเคลอนต าลงมากกวาระดบ 0 (Desbriere et al., 2013) แตทานตองมอปกรณขาหยงชวย และตองใชเตยงส าหรบการคลอดในการตอกบขาหยง จงไมสะดวกหากน ามาใชในการดแลในหองรอคลอด

ภาพ 15. ทานอนตะแคง ขาบนวางบนขาหยงในทาขบนว หมายเหต. จาก “Is maternal posturing during labor efficient in preventing persistent occiput posterior position? A randomized controlled trial,” by R. Desbriere, J. Blanc, R. L. Du, J.-P. Renner, X. Carcopino, A. Loundou, and C. d’Ercole., 2013, American Journal of Obstetrics and Gynecology, p.60.e3.

2. ทาศรษะและล าตวสง (upright position) ทาศรษะและล าตวสง (upright position) เปนทาทศรษะและกระดกสนหลงอยสง ท ามม 30-90 องศากบแนวราบ ไดแก ทากงนง (semi sitting position) ทารอกกง (rocking motion) ทาน ง (sitting position) ทาน งยอง (squatting position) ทา คกเขา (kneeling position) ทายน (standing position) การเดน (walking) และการเตนร าชา ๆ (slow dance) ขอดของทาศรษะและล าตวสง คอ การทแนวล าตวหญงตงครรภสวนบนสงกวาสวนลางมผลใหทารกอยในแนวตรงกบล าตวของมารดา น าหนกของมดลกทงบนกลามเนอหนาทอง ไมกดบรเวณหลงมารดา จงลดการตงของ sacroiliac ligaments และมดลกไมมากดทบเสนเลอด inferior vena cava ทไหลกบสหวใจ ผคลอด และเสนเลอด descending aorta ในทองทไปเลยงอวยวะใน องเชงกราน จงมปรมาณเลอดและออกซเจนไปเลยงกลามเนอมดลกอยางเพยงพอ ลดอาการเวยนศรษะ เพมความสขสบายขณะเจบครรภ ปวดทองและหลงลดลงขณะเจบครรภ (Blackburn, 2007 as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010) ทารกในครรภเกดภาวะคบขนหรอพรองออกซเจนไดนอยกวาทานอนราบ (Nesson & May, 1986 อางตามอ าพรและคณะ, 2550) ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบการศกษาของอดาชและคณะ (Adachi et al., 2003) ทท าการศกษาในหญงระยะคลอดขณะปากมดลกเปด 6-8 เซนตเมตร โดยจดทานงนาน 15 นาท เปรยบเทยบกบทา

36 นอนราบ พบวาขณะทอยในทานงมความปวดททองโดยรวมนอยกวาขณะอยในทานอนราบ (p < 0.05) ความปวดททองขณะมดลกหดรดตว ความปวดทหลงอยางตอเนอง และความปวดทหลงขณะมดลกหดรดตว นอยกวาทานอนราบ (p < .001) และการศกษาของเมลเซคและคณะ (Melzack et al., 1991) ซงศกษาหญงระยะคลอดครรภแรกชวงปากมดลกเปด 2-5 เซนตเมตร พบวากลมตวอยางทอยในทานงหรอยน มความปวดบรเวณทองขณะมดลกหดรดตวลดลงรอยละ 35 ความปวดทหลงขณะมดลกหดรดตวลดลงรอยละ 50 และมความปวดตอเนองทหลงลดลง รอยละ 83 ซงมความปวดลดลงมากกวาขณะอยในทานอนตะแคง และนอนหงาย อกทงทาศรษะและล าตวสง จะมาชวยเสรมแรง โนมถวงของโลก จงเพมแรงดนภายในโพรงมดลก และทาจะลดความโคงมาดานหนาของกระดกสนหลงสวนเอว ท าใหแนวทางคลอดจากโพรงมดลกกบชองทางคลอดเปนรปตว C แนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) อยแนวเดยวกบชองทางเขาของชองเชงกราน สวนน าของทารกในครรภเขาสชองเชงกรานงายกวาทานอนราบ (Simkin, 2002) และการอยในทาศรษะและล าตวสง โดยเฉพาะทาในแนวดง เชน ทายน เดน เปนตน ชวยใหขนาดของชองออกของชองเชงกรานมารดากวางขนอกเลกนอยจากการกระดกไปขางหลงไดอยางอสระของกระดกกนกบ (pelvic outlet diameter) เพมจากทานอนราบ 1.5 เซนตเมตร (Noble, 1981; Simkin, 2002) ซงสอดคลองกบการศกษาของวอลราทธและแกลนทซ (Walrath & Glantz, 1998) ซงศกษาหญงตงครรภไตรมาสสาม โดยใหนงเกาอและโนมตวไปขางหนา คลายทานงยอง พบวาความกวางของเสนผานศนยกลางไบสไปนส (bispinous diameter) เพมขน (M = 7.6 มม. SD = 3.5 มม.) มผลใหกลามเนอมดลกหดรดตวแรงขน ชวยในการบางและการเปดขยายของปากมดลก ศรษะทารกเคลอนผานชองเชงกรานงายขน เกดคลอดเรวกวาการนอนอยในแนวราบเพยงอยางเดยว (Gupta et al., 2004 as cited in Lowdermilk, 2010) สอดคลองกบการศกษาเรองการจดทาศรษะและล าตวสง ในหญงระยะคลอดในประเทศไทย ซงวจยพบวาชวยใหคลอดเรวกวาการใหผคลอดอยในทานอนราบ (ผกามาศและคณะ, 2552; ศศธรและคณะ, 2549; สขมาลยและมณรตน, 2556; อ าพรและคณะ, 2550) ตวอยางงานวจยเกยวกบทาศรษะและล าตวสง ในระยะคลอดมดงน

2.1 ทาคกเขา (all four or hands and knees position)

การทมารดาอยในทา all four or hands and knees position จะชวยลดอาการปวดหลงในกรณททารกอยในทาทายทอยอยดานหลงมารดา (occipitoposterior position) และอาจชวยใหศรษะทารกเกดการหมนเปนทาทายทอยอยดานหนาของเชงกรานมารดาได ใชทานในการชวยท าคลอดรายทคลอดตดไหล (shoulder dystocia) (Hunter, Hofmeyr & Kulier, 2007 as cited in Lowdermilk, 2010) การคลอดในทานจะชวยใหคลอดงาย (Walsh, 2012) ซ งการศกษาทเกยวกบทาในลกษณะน ไดแก ทา พเอสยแคท (PSU Cat) (ศศธรและคณะ, 2549) ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอลทมความสงระดบไหล (สขมาลยและมณรตน, 2556 ; Desbriere et al., 2013) ดงรายละเอยดตอไปน

37 2.1.1 ทาพเอสยแคท (PSU Cat)

ทาพเอสยแคท (PSU Cat) (ศศธรและคณะ, 2549) มความคลายคลงกบทาแมว ซงเปนทาหนงในชดทาโยคะอาสนะ ทน ามาใชในการบรหารรางกายในหญงตงครรภเพอลดอาการปวดหลงและบรหารกลามเนอหนาทองใหแขงแรงท าใหคลอดงาย (กาญจนาฎและสพนดา, 2555) ทานน ามาดดแปลงเพอใชในหญงระยะคลอด ดวยการจดทาหญงระยะคลอดใหหนหนาไปทางหวเตยงทยกสง 45-60 องศา ทงใบหนาและอกไวบนหมอน เขายนพนแยกหางจากกนพอประมาณ โดยใหแนวล าตวสวนบนสงกวาสวนลางเลกนอย มผลใหทารกอยในแนวตรงกบล าตวของมารดา น าหนกของมดลกทงบนกลามเนอหนาทอง ไมกดบรเวณหลงมารดา ลดการตงของ sacroiliac ligaments และมดลกไมกดทบเสนเลอด inferior vena cava ทไหลคนสหวใจหญงระยะคลอด และเสนเลอด descending aorta ในทองทไปเลยงอวยวะในองเชงกรานจงมผลใหมเลอดไหลออกจากหวใจหญงระยะคลอดเพอไปเลยงอวยวะตาง ๆ ของรางกายและทารกอยางเพยงพอ ขณะมดลกหดรดตวจงมอาการปวดหลงลดลงและจากการทมดลกอยในแนวเสนตรงกบล าตวหญงระยะคลอดในลกษณะคว าไปขางหนา และการทหญงระยะคลอดหายใจเขาโกงล าตวขนเมอมดลกหดรดตว ท าใหมดลกโกงสงขนตามแนวยาว เกดการสงแรงผานตวทารกไดด สวนน าของทารกยนกบชองทางคลอดสวนลางของมารดาดขน (ศศธร, 2555) เมอจดทา PSU Cat รวมกบใหฟงดนตร ในชวงปากมดลกเปด 3-10 เซนตเมตร พบวาใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยทสด (M = 188.40 นาท, SD = 116.89 นาท) เมอเปรยบเทยบกบกลมทนอนหวสง 45-60 องศา (M = 208.29 นาท, SD = 82.10 นาท) กลมทไดรบการจดทา PSU Cat สลบหวสง (M = 212.38 นาท, SD = 114.54 นาท) และกลมทจดทา PSU Cat สลบนอนราบ (M = 289.88 นาท, SD = 106.68 นาท) สวนกลมทนอนราบใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวมากทสด (M = 379.74 นาท, SD = 126.59 นาท) ตามล าดบ (p < .001)

ภาพ 16. ทาพเอสยแคท หมายเหต. จาก “ผลการใชทา PSU Cat และดนตรตอระยะเวลาในระยะกาวหนาของการคลอดและการเจบครรภ,” โดย ศศธร พมดวง, สนนทา ยงวนชเศรษฐ, วชร จงไพบลยพฒนะ, และ เรองศกด ลธนาภรณ, 2550, วารสารวจยทางการพยาบาล 11, หนา. 99.

38 2.1.2 ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอล

เปนการศกษาเชงทดลองทมการสมอยางเปนระบบ เกยวกบทาของหญงในระยะคลอดเพอปองกนการหยดชะงกการหมนของศรษะทารก ในทาททารกมทายทอยอยดานหลงของชองเชงกรานมารดา (occiput posterior position: OPP) ในหญงระยะคลอด อาย ≥ 18 ป อายครรภ ≥ 36 สปดาห ปากมดลกเปดขยายของ ≥ 3 เซนตเมตร และถงน าคร าแตกแลว ทารกในครรภอยในทา OP (จากการวนจฉยดวยคลนความถสง) โดยกลมควบคมจดใหอยในทานอนหงายชนเขา สวนกลมทดลองจดใหอยในทาตาง ๆ โดยจดทาตามระดบของสวนน าทารก เพอสงเสรมใหทารกมการหมนภายในจนเปนทาทายทอยอยดานหนาของชองเชงกรานมารดา โดยจดทานใหหญงระยะคลอดทสวนน าของทารก หรอศรษะยงไมเคลอนเขาสชองเขาของเชงกราน (ระดบ -5 ถง -3) การทหญงระยะคลอดอยในทาน จดนนสดของกระดกสนหลงและกลามเนอโซแอส (psoas muscle) ในองเชงกราน จะมสวนชวยใหทารกในทาทายทอยอยดานหลงชองเชงกรานมารดา ซงมแนวกระดกสนหลงของทารกซอนอยกบแนวกระดกสนหลงของมารดา มการกมมากขนและเคลอนสชองเขาของเชงกรานมารดา จากสวนน าระดบ -5 ถง -3 ลงมาทระดบ -2 ถง 0 (Desbriere et al., 2013) ซงสอดคลองกบการศกษาของสขมาลยและมณรตน (2556) ทจดทาดงกลาวในระยะปากมดลกเปดเรว (4 เซนตเมตร ระดบสวนน า 0) นาน 30 นาท สลบกบทาศรษะสง 45 องศา 30 นาท จนปากมดลกเปดหมด ผลพบวาใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยกวากลมทไดรบการจดใหนอนทายกศรษะสง และลกนง เดนตามปกต แตไมไดรบการจดทาคกเขาโนมต วไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอล (p < 0.001) แตมขอจ ากดคอการนงแยกขาไปทางดานหลงเปนเวลานานท าใหผคลอดเกดความเมอยลา

ภาพ 17. ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอล หมายเหต. จาก “Is maternal posturing during labor efficient in preventing persistent occiput posterior position? A randomized controlled trial,” by R. Desbriere, J. Blanc, R. L. Du, J.-P. Renner, X. Carcopino, A. Loundou, and C. d’ Ercole., 2013, American Journal of Obstetrics and Gynecology, p.60.e3.

39 2.2 ทานงยอง (squatting position)

ทานงยอง (squatting position) เปนทาทศรษะและล าตวอยในแนวดง (ท ามมกบพนราบ 60-90 องศา) (สขมาลยและมณรตน, 2556) โดยนงแยกขาออกจากกนประมาณชวงไหล (เทาหางกนประมาณ 30-45 เซนตเมตร) กนลอยเหนอพน ทงน าหนกตวบนฝาเทาทง 2 ขาง เปนทาหนงในชดทาโยคะอาสนะทน ามาใชในการบรหารรางกายในหญงตงครรภเพอชวยใหกลามเนอหรด และกลามเนอในองเชงกรานแขงแรง ท าใหคลอดงาย (กาญจนาฎและสพนดา, 2555) และเปนทาทน ามาใชในระยะท 1 และระยะท 2 ของการคลอดเพอท าใหคลอดเรวขน (สนสา, ฉววรรณ, เยาวลกษณ, เอมพร, และสชาต, 2555; Roberts, 2003 as cited in Davidson et al., 2008) ขอดของทานคอ แนวแกนรางกายของมารดาและทารกอยในแนวเดยวกน และอยในแนวแรงโนมถวงของโลก จงชวยเพมแรงดนภายในมดลกขณะมการหดรดตวของกลามเนอมดลก ขนาดของชองเชงกรานเพมขนประมาณรอยละ 28 โดยเสนผานศนยกลางแนวขวางเพมขนประมาณ 1 เซนตเมตร และเสนผานศนยกลางหนาหลงเพมขน 0.5-2 เซนตเมตร (Ricci & Kyle, 2009) จากการศกษาวธการเบงคลอดแบบธรรมชาตรวมกบทานงยองบนนวตกรรมเบาะนงรองคลอดในระยะท 2 ของการคลอด ในหญงทมาคลอดครงแรก เปรยบเทยบกบกลมทคลอดทานอนหงายชนเขารวมกบการควบคมการเบงคลอด พบวาผคลอดกลมทเบงคลอดแบบธรรมชาตรวมกบทานงยองบนนวตกรรมเบาะนงรองคลอด ใชเวลาในระยะท 2 ของการคลอดนอยกวาอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) (สนสาและคณะ, 2555) ขอจ ากดของทาน คอ ทรงตวยาก (Roberts, 2003 as cited in Davidson et al., 2008) เนองจากขาตองรบน าหนกมาก ท าใหปวดเมอย อาจท าใหปากมดลกบวมไดงาย ผคลอดอาจรสกเขนอายในการนงทาน และการเบงคลอดในทานอาจเพมความเสยงตอการเกดมดลกหยอนได (สขมาลยและมณรตน, 2556; สนสาและคณะ, 2555)

ภาพ 18. ทานงยอง หมายเหต. จาก “Effects of Pregnancy and Childbirth on the Pelvic Floor,” by R. P. Goldberg, 2007, Urogynecology in Primary Care, p. 27.

40 2.3 การเคลอนไหวอยางอสระ

จากการศกษา พบวาหญงระยะคลอดทเคลอนไหวอยางอสระในระยะรอคลอด เชน การลกนง การนงเกาอโยก การนงโยกบนลกบอล การเดน การเตนร าชา ๆ เปนตน มผลชวยลดเวลาในระยะท 1 ของการคลอดสนกวาหญงระยะคลอดทนอนราบ (สรยพรและคณะ, 2555) ดงการศกษาในประเทศฝรงเศสทจดใหหญงระยะคลอดปกต นงเกาอโยกและโยกตวอยางอสระไปมาบนเกาอกอนท าการใสสายสวนเพอระงบปวดทางชองไขสนหลงเปรยบเทยบกบการอยในทาแนวราบ และทานง (Effect of rocking motion on labor pain before epidural catheter insertion in the sitting position.) พบวาขณะนงโยกตวบนเกาอโยกมความปวดจากการเจบครรภคลอดนอยกวาทานง และนอนในทาแนวราบ ตามล าดบ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 (Waisblat et al., 2010) และการศกษาในประเทศจนทจดใหหญงตงครรภปกตออกก าลงกายดวยลกบอลส าหรบคลอดโดยการนงโยกตวไปมาบนลกบอลอยางอสระ และทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอลทมความสงระดบไหล เปนเวลา 30 นาท ในระยะท 1 ของการคลอด เปรยบเทยบกบความปวดกอนการออกก าลงกาย พบวามความปวดทบรเวณหลงสวนลางและทบรเวณทองนอยลดลงแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (Leung et al., 2013) ซงสอดคลองกบการศกษาการใชลกบอลส าหรบคลอดเพอลดปวดในระยะปากมดลกเปดเรวในโรงพยาบาลทวไปแหงหนงในประเทศอ ห ร า น ( Effect of birth ball usage on pain in the active phase of labor: A randomized controlled trail) โดยจดใหหญงระยะคลอดปกตทปากมดลกเปดในชวง 4-8 เซนตเมตร นงบนลกบอลส าหรบคลอดแลวโยกตวไปมาและสายสะโพกเปนวงกลม โดยวางแขนทง 2 ขางไวขางล าตวเพอใหทรงตวบนลกบนได เปนเวลานาน 30 นาท จากนนประเมนความปวดหลงออกก าลงกาย พบวามความปวดนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถตทง 3 ชวงทประเมน โดยคะแนนความปวดท 30 นาท p < 0.05, 60 นาท p < 0.001 และ 90 นาท p < 0.05 แตพบวาความนานและความถในการหดรดตวของมดลกทงสองกลมไมมความแตกตางกน (Taavoni, Abdolahian, Haghani, & Neysani, 2011) สวนการเตนร าชา ๆ ในทายน เอยงสะโพก สายไปมา และเปนวงกลม ในระยะปากมดลกเปดขยาย 4-10 เซนตเมตร เปนเวลานาน 30 นาท พบวาความปวดในชวงหลงเตนร า 30 นาท และ 60 นาท นอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกตแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แตในชวง 90 นาท หลงเตนร าความปวดไมแตกตางกน (Abdolahian et al., 2014) แตการเดนเปนระยะทาง 1.624 กโลเมตร ในระยะปากมดลกเปดเรว ท าใหหญงระยะคลอดเหนอยลาและไมชวยใหเวลาคลอดลดลงเมอเปรยบเทยบกบผคลอดทไมลกเดน (Memede, Almeida, Souza, & Mamede, 2007)

41

ภาพ 19. การออกก าลงกายดวยลกบอลส าหรบการคลอด หมายเหต. จาก “Effect of rocking motion on labor pain before epidural catheter insertion in the sitting position,” by R. W. C. Leung, J. FP. Li, M. K. M. Leung, B. K. Y. Fung, L. C. W. Fung, S. M. Tai.,...W. C. Leung, 2011, Hong Kong Medical Journal, 19(5), p. 395. จากการศกษาเกยวกบการจดทาตาง ๆ ใหผคลอดดงกลาวมาขางตน พบวาผคลอดทไดรบการจดทาศรษะและล าตวสง และการสงเสรมใหผคลอดเคลอนไหวอยางอสระ ชวยใหมดลกหดรดตวดขน ใชเวลาในการคลอดสนลง ลดการใชยาออกซโตซนเพอกระตนการหดรดตวของมดลก ผคลอดตองการยาระงบปวดนอยลง ลดการใชสตศาสตรหตถการชวยคลอดและการผาตดคลอดทางหนาทอง และทารกในครรภเกดภาวะคบขนหรอภาวะพรองออกซเจนนอยกวาการรอคลอดในทาแนวราบเพยงอยางเดยว (Flynn et al., 1978; Read et al., 1981 cited in Walsh, 2012) จากการทบทวนวรรณกรรมผวจยพบขอด และขอจ ากดของการจดทาดงกลาวมา ท าใหผวจยสนใจคดทาทสามารถท าไดงาย ไมมคาใชจาย และดดแปลงใชอปกรณทมอยในหองคลอดมาประกอบการจดทา เพอใหผคลอดสามารถเผชญกบความเจบปวด ลดระยะเวลาการคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว และอาจเปนทางเลอกใหม ๆ ใหผคลอดเลอกปฏบต จงเปนทมาของทาผเสอประยกต แนวคดเกยวกบทาผเสอประยกต

ทมาของทาผเสอประยกต ทาผเสอประยกต เปนทาทดดแปลงมาจากทาผเสอ (Butterfly) หรอทาบาดราสนะ (Bhadrasana) ซงเปนทาหนงในโยคะอาสนะ ทใชกนมากในสตรตงครรภ เพอใชในการยดขยายกลามเนอตนขาและกลามเนอฝเยบ ซงโยคะอาสนะนนเปนหนงในโยคะสตร ซงเปนวธปฏบตใหเกดการท างานทประสานกนเปนองครวมระหวางรางกาย จตใจ และจตวญญาณ ดงพบวาปจจบนโยคะเปนศาสตรทางเลอกทมการยอมรบในประสทธภาพวาชวยการบ าบดโรคและสงเสรมสขภาพ เชน ใน

42 ผปวยความดนโลหตสง (Debbie et al., 2011) ผปวยซมเศราและวตกกงวล (Javnbkht, Kenari, & Ghasemi, 2009) ผปวยหลงผาตดในชองทอง (รชนก, สดศร, วภา, และทรงพร, 2552) ส าหรบในสตรตงครรภน าโยคะมาใชเพอลดความไมสขสบายขณะตงครรภ เชน อาการเหนอยลา ปวดศรษะ ปวดหลง เสนเลอดขอด ขอเทาบวม (Sun, Hung, Chang, & Kuo, 2010) ลดการใชยาขณะตงครรภเนองจากกลวอาการขางเคยงของยาทสงผลตอมารดาและทารกในครรภ (Beddoe & Lee, 2008) ลดความเครยด (Satyapriya, Nagendra, Nagarathna, & padmalatha, 2009) ลดภาวะแทรกซอนจากการตงครรภ เชน ความดนโลหตสง (Narendran, Nagarathna, Narendran, Gunasheela, & Nagendra, 2005) ภาวะคลอดกอนก าหนด (รจนา, 2551) บรหารกลามเนอเพอเตรยมคลอด (กาญจนาฎและสพนดา, 2555; ทรงพรและคณะ, 2551) ทาผเสอสามารถท าไดทกระยะของการตงครรภ (กาญจนาฎและสพนดา, 2555; เยาวเรศ, 2553) มขนตอนในการปฏบตดงน 1. นงล าตวตรงฝาเทาประกบกนหายใจเขา ดงสนเทาใหชดกบฝเยบใหมากทสดเอามอจบเขาทง 2 กดลงแนบกบพนเทาทท าไดแลวปลอย ท าหลาย ๆ ครง 2. ตอมาใชมอทง 2 จบปลายเทาไว กดเขาชดกบพนใหมากทสด หายใจเขาชา ๆ ยดอกขนเตมท ตอมาหายใจออก คอย ๆ กมตวลงใหหนาผากชดปลายเทา เทาทท าได คางสกคร หายใจเขาพรอมเงยหนาขน ท าซ า 2-3 ครง 3. ตอมา นงในทาเดมหายใจเขาชา ๆ แลวหายใจออกจนหมดลม ขมบกนและชองคลอดคางไว 5-10 วนาท และผอนคลายท าซ า 10-20 ครง

ภาพ 20. ทาผเสอหรอทาบาดราสนะ หมายเหต. จาก โยคะสาหรบหญงต งครรภ (หนา 51) โดย กาญจนาฎ คงคานอย, และสพนดา ศรขนธ. (2555). ใน เทวญ ธานรตน (บรรณาธการ), กรงเทพมหานคร: เอนย ดไซน.

ประโยชนของการฝกทาผเสอ ทาผเสอชวยใหขอสะโพกและกระดกหวหนาวขยายออก กลามเนอบรเวณตนขาและ องเชงกรานยดขยายและแขงแรง (Pluta, 2006) เมอฝกโยคะอาสนะซงมทาผเสอรวมอย ดวย ประมาณ 1-2 เดอน พบวาชวยลดอาการปวดประจ าเดอน และอาการปวดหลงสวนลางในหญงวยรน

43 (เยาวเรศและจนตนา, 2552) ซงสอดคลองกบการศกษาของกาแวรและคณะ (Gaware et al., 2011) ทพบวาการบรหารรางกายดวยทาผเสอชวยใหอวยวะบรเวณองเชงกราน ตนขาแขงแรงขน ลดอาการปวดหลง สวนการปฏบตทานในระยะตงครรภ เปนการบรหารทชวยเตรยมฝเยบ ท าใหใหคลอดงาย (กาญจนาฎและสพนดา, 2555; เยาวเรศ, 2553)

งานวจยเกยวกบทาผเสอ การทบทวนงานวจยยงไมพบงานวจยทเกยวกบทาผเสอในระยะคลอด พบงานวจยทเกยวกบโยคะอาสนะในหญงตงครรภ ซงทาผเสอเปนทาบรหารรางกายทาหนงในในโยคะอาสนะ ดงรายละเอยดตอไปน การใหความรเกยวกบโยคะ การฝกควบคมลมหายใจ การฝกการผอนคลาย การฝกบรหารรางกายดวยทาอาสนะ ในหลายทาทแตกตางกน แตพบวามทาบาดราสนะหรอทาผเสอเปนทาหนงในชดทาของโยคะอาสนะเสมอ โดยการฝกจะอยภายใตการน าของผเชยวชาญดานโยคะ ซงฝกวนละ 60 นาท 3 ครงตอสปดาห จากนนใหหนงสอคมอ เทปคลาสเซท สมดบนทก แกหญงตงครรภเพอน าไปปฏบตและบนทกผลตอทบาน 3 ครงตอสปดาห รวมเวลาฝกโยคะ 6 สปดาหกอนคลอด และตดตามหญงตงครรภทางโทรศพทอยางเครงครด (Chuntharapat, Petpichetchian, & Hatthakit, 2008; Narendran et al., 2005; Rakhshani, Maharana, & Raghuram, 2010; Reis, 2011; Satyapriya et al., 2009; Sun et al., 2009) ผลการศกษาพบวา ชวยลดความไมสขสบายขณะตงครรภ ชวยลดปวดในระยะคลอด (Chuntharapat et al., 2008) ชวยลดอาการปวดหลง ปวดเชงกราน ลดความเครยดและวตกกงวลในขณะตงครรภ (Beddoe et al., 2009) จากการศกษาทาผเสอในหญงตงครรภ ท าใหผวจยสนใจน าทาผเสอมาประยกตใชใหเหมาะสมกบการดแลหญงระยะคลอด โดยค านงถงบทบาทอสระของพยาบาลผดงครรภ และลกษณะทาทคลายคลงกบทาทใชในชวตประจ าวน ทาทใชสรระของมารดาและทารกในครรภในการสงเสรมความกาวหนาของกระบวนการคลอดตามธรรมชาต จงเปนทมาของทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด ดงรายละเอยดตอไปน

นยามของทาผเสอประยกต ทาผเสอประยกต (Modified Bhadrasana Pose) หมายถง ทานงล าตวตรง ให ฝาเทาประกบกน ดงสนเทาใหชดกบฝเยบมากเทาทจะท าได เอนตวไปขางหนาจนแกนกระดกสนหลงท ามมประมาณ 15-30 องศากบแนวดง ซบหนากบหมอนลกษณะนมบนโตะครอมเตยง ตะแคงหนาไปขางใดขางหนง แขนทง 2 ขางวางขางศรษะ งอศอกเลกนอย คลายบรเวณไหล และทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย หายใจเขา-ออกตามธรรมชาต ดงภาพ 21 ซงขนตอนในการจดทาผเสอประยกตมรายละเอยดในหนา 52-54

44

ภาพ 21. ทาผเสอประยกต การนงในทาผเสอประยกตทมการโนมตวไปขางหนาใหแกนของรางกายท ามม 15-30 องศา กบแนวดง และซบหนาทงน าหนกตวลงบนหมอนทอยบนโตะครอมเตยง ใหล าตวเปนรปตวซ (C) (ภาพ 21) จะท าใหน าหนกมดลกไมมากดทบเสนเลอด inferior vena cava และ descending aorta จงมปรมาณเลอดไปออกจากหวใจไปยงอวยวะของผคลอดและทารกเพยงพอ ลดอาการวงเวยนศรษะของผคลอด กลามเนอมดลกไมเกดภาวะขาดออกซเจนรนแรง ผคลอดจงมความปวดขณะกลามเนอมดลกหดรดตวนอยกวาทานอนราบ และทารกในครรภเกดภาวะคบขนหรอพรองออกซเจนนอยกวาทานอนราบ (Blackburn as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010) ทานชวยเสรมแรงโนมถวงของโลก เพมแรงดนภายในโพรงมดลก (ภาพ 22) ลดความโคงมาดานหนาของกระดกสนหลงสวนเอว ท าใหแนวทางคลอดจากโพรงมดลกกบชองทางคลอดเปนรปตว C ดงนนแนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) จงอยแนวเดยวกบชองเขาของเชงกราน (Simkin, 2002) (ภาพ 23) ชวยเพมขนาดชองออกของเชงกรานผคลอด (pelvic outlet diameter) 1.5 เซนตเมตร เมอเทยบกบทานอนราบ เนองจากกระดกกนกบกระดกไปดานหลงไดอยางอสระ (Noble, 1981; Simkin, 2002) (ภาพ 24) และเพมความกวางของเสนผานศนยกลางไบสไปนส (bispinous diameter) 7.6 มลลเมตร (Walrath & Glantz, 1998) นอกจากนน การนงฝาเทาประกบกน และดงสนเทาชดฝเยบมากเทาทท าได จะชวยใหกลามเนอบรเวณองเชงกราน คอ กลามเนอซปเปอรเฟเชยลทรานสเวรสเพอรเนยล ( superficial transverse perineal muscle) กลามเน ออ สชโอคาเวอร โนซส ( ischiocavernosus muscle) กลามเนอบลโบคาเวอรโนซส (bulbocavernosus muscle) กลามเนอลแวเตอร เอไน (levator ani muscle) และกลามเนอกลเตยส แมกซมส (gluteus maximus muscle) ถกดงรงใหยดขยายออกมาทางดานขาง (Cunningham et al., 2010) ดงแสดงในภาพ 25 สงผลใหแรงตานตอการเคลอนต าของสวนน าลดลง (กาญจนาฎและสพนดา, 2555) สวนน าของทารกในครรภเคลอนเขาสชองเชงกรานไดงายกวาทานอนราบ จงลดเวลาการคลอดใหสนลง (ผกามาศและคณะ, 2554; ศศธร, 2549; สขมาลยและคณะ, 2556; อ าพรและคณะ, 2550) อกทงทาผเสอประยกตจะท าใหกลามเนอบรเวณหลงยดขยายมากขน ลดอาการปวดตง หรอไมสขสบายบรเวณหลงสวนลางได (Gupta & Nikodem, 2001)

15 องศา 30 องศา องศา

45 องศา

90 องศา

45

ภาพ 22. แรงดนภายในมดลก หมายเหต. ดดแปลงจาก Williams Obstetrics (23rd ed.), (p.145), by F. G. Cunningham, K. J. Leveno, S. L. Bloom, J. C. Hauth, D. J. Rouse, & C. Y. Spong, 2010, New York: McGraw-hill Company.

ภาพ 23. แนวแกนมารดาและทารก หมายเหต. ดดแปลงจาก http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by week/multimedia/fetal-development-38-weeks-after-conception/img-20006659

46

ภาพ 24. การกระดกของกระดกกนกบ หมายเหต. ดดแปลงจาก Williams Obstetrics (23rd ed.), (p.31), by F. G. Cunningham, K. J. Leveno, S. L. Bloom, J. C. Hauth, D. J. Rouse, & C. Y. Spong, 2010, New York: McGraw-hill Company.

ภาพ 25. กลามเนอบรเวณองเชงกราน หมายเหต. ดดแปลงจาก Williams Obstetrics (23rd ed.), (p.20), by F. G. Cunningham, K. J. Leveno, S. L. Bloom, J. C. Hauth, D. J. Rouse, & C. Y. Spong, 2010, New York: McGraw-hill Company.

47 ขอหามในการจดทาหญงผเสอประยกตในระยะคลอด

ในการจดทาหญงระยะคลอดนน ตองกระท าอยางระมดระวง เพราะอาจท าใหเกดอนตราย หรอมภาวะแทรกซอนเกดขน จงไมควรจดทาผเสอประยกตใหหญงระยะคลอดทมภาวะรางกาย ดงตอไปนดงน 1. หญงระยะคลอดรายทมการรวหรอแตกของถงน าคร าใน ขณะทสวนน ายงไมเคลอนเขาสชองเขาของเชงกราน หรอสวนน ายงไมอยทระดบ 0 (Davidson et al., 2008) เพราะอาจสงผลใหเกดสายสะดอพลดต าหรอสายสะดอถกกด ทารกในครรภอาจเสยชวตได 2. หญงระยะคลอดทมภาวะความดนโลหตสง ภาวะน าตาลในเลอดต า อาจเกดอบตเหตขณะนงทานได มภาวะตกเลอดกอนคลอด รกเกาะต า เนองจากจะสงผลใหเกดการเสยเลอดมากขน มการมดลกหดรดตวแรงผดปกต เนองจากทานงจะเพมแรงดนภายในมดลกตามแรงโนมถวงของโลก ส าหรบทาผเสอประยกตนน เนองจากเปนการดดแปลงทาครงแรกเพอใชส าหรบหญงระยะคลอด จงยงไมปรากฏการศกษาใด ๆ

48

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental research) เพอศกษาผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ หญงระยะคลอด กลมตวอยาง คอ หญงระยะคลอดทมาคลอดทแผนกหองคลอด โรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใต ระหวางเดอนเมษายน 2557 ถง เดอนมนาคม 2558 การก าหนดขนาดกลมตวอยาง การศกษาครงนไดก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยวธการวเคราะหอ านาจการทดสอบ (power analysis) เทากบ 0.8 ก าหนดคานยส าคญทระดบ 0.05 แตเนองจากยงไมปรากฏงานวจยทมตวแปรตนและตวแปรตามทเหมอนกน การศกษานจงค านวณคาอทธพล (effect size: ES) จากงานวจยทใกลเคยงกน 2 เรอง ไดแก (1) ตวแปรความปวดในระยะปากมดลกเปดเรว ใชการศกษาเ ร อ ง Effect of birth ball usage on pain in the active phase of labor: A randomized controlled trail (Taavoni et al., 2011) ได ES = 0.9 และ (2) ตวแปรเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวใชการศกษาเรองผลการใชทา PSU Cat และดนตรตอความกาวหนาของการคลอดและการลดปวด (ศศธรและคณะ, 2549) โดยเลอกใชตวแปรระหวางทา PSU Cat (ไมฟงดนตร) เปรยบเทยบกบทานอนราบได ES = 0.8 จากนนเปดตารางอ านาจการทดสอบ (power analysis) ของ (Polit & Beck, 2012) โดยก าหนดคา ES = 0.8 ไดขนาดกลมตวอยาง กลมละ 25 ราย เกบกลมตวอยางเพมกลมละ 20% (5 ราย) เปนกลมละ 30 ราย รวมทงหมด 60 ราย

การสมกลมตวอยาง การสมกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม ใชหลกความนาจะเปน (probability sampling) โดยวธสม (random blocked design) แบบไมคนท โดยใชการจบลกบอล 6 ลก เขยนเลข 1 บนลกบอล 3 ลก แทนกลมทดลอง และเขยนเลข 2 บนลกบอล 3 ลกแทนกลมควบคม ซงใชลกบอล 2 ชด ส าหรบหญงทคลอดครรภแรก และหญงทคลอดครรภหลง เมอกลมตวอยางหยบลกบอลแลวจะไมใสกลบลงไปอกจนกวาลกบอลหมด 6 ลก เพอควบคมอทธพลของตวแปรภายนอก ใหกลมตวอยางทง 2 กลม มคณลกษณะใกลเคยงกนมากทสด ตวแปรภายนอกทควบคม คอ อาย น าหนกกอนคลอด สวนสง ดชนมวลกายกอนคลอด จ านวนครงของการตงครรภ จ านวนครงของการคลอด อายครรภ ประวตการฝากครรภ ประวตการเตรยมตวเพอคลอด น าหนกทารกในครรภโดยการ

49 คาดคะเน เวลาทใชในระยะปากมดลกเปดชา การเปดขยายของปากมดลกและความบางของ ปากมดลกกอนเรมการทดลอง สภาพถงน าคร า ระดบสวนน าของทารกในครรภ ความนานของการหดรดตวของมดลก ความถของการหดรดตวของมดลก ความรนแรงของการหดรดตวของมดลก ความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลางขณะมดลกหดรดตว กอนเรมการทดลอง

เกณฑในการคดหญงระยะคลอดเขาเปนกลมตวอยาง (inclusion criteria) 1. ตงครรภปกต ไมมภาวะแทรกซอนใด ๆ 2. ความสงไมนอยกวา 145 เซนตเมตร 3. ปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร บาง 100% หรอ เปด 4 เซนตเมตร บาง 80 % 4. ทารกอยในทาทมยอดศรษะเปนสวนน า 5. คาดคะเนน าหนกทารกในครรภไมนอยกวา 2,500 กรม 6. อตราการเตนของหวใจทารกในครรภเปนปกต 7. ยนดเขารวมการศกษา

เกณฑในการคดหญงระยะคลอดออกจากการศกษา (exclusion criteria) 1. มภาวะแทรกซอนเกดขนขณะรอคลอด เชน ความดนโลหตสงหรอความดนโลหตต า รกลอกตวกอนก าหนด ทารกในครรภอยในภาวะคบขน (EFM category II-III) มขเทาในน าคร า (thick meconium stained) มดลกหดรดตวรนแรงผดปกต (ความนานมากกวาหรอเทากบ 90 วนาท ความถนอยกวา 120 วนาท ระยะพกนอยกวา 60 วนาท) 2. กลมตวอยางไดรบการชวยเหลอการคลอดโดยการเจาะถงน าคร า ไดรบยากระตนการหดรดตวของมดลก ไดรบยาบรรเทาปวด 3. ประเมนน าหนกทารกแรกคลอดไดนอยกวา 2,500 กรม 4. กลมตวอยางขอยตการเขารวมศกษา เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย 2 สวน คอเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล และเครองมอในการทดลอง โดยมรายละเอยดดงน 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 4 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคลจ านวน 12 ขอ ไดแก อาย สถานภาพสมรส ศาสนา ระดบการศกษา อาชพ รายไดตนเอง รายไดครอบครว สวนสง น าหนกกอนคลอด และดชนมวลกายกอนคลอด สวนท 2 แบบสอบถามขอมลเกยวกบการตงครรภ จ านวน 9 ขอ ไดแก ล าดบการตงครรภ อายครรภ ความสงของยอดมดลก การคาดคะเนน าหนกทารกในครรภ ประวตการแทง ประวตการ

50 ขดมดลก จ านวนครงของการคลอด ชนดของการคลอดครงทผานมา ประวตการฝากครรภ และประวตการเตรยมตวเพอคลอด สวนท 3 แบบบนทกการจดทาผเสอประยกต/ทาทสขสบาย และระยะเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ในรปตาราง ไดแก เวลาทปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร บางรอยละ 100 หรอ เปด 4 เซนตเมตร บางรอยละ 80 เวลาทปากมดลกเปดหมด รวมเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว (ชวโมง) ภาวะแทรกซอนในระยะปากมดลกเปดเรวของมารดาและทารกในครรภ จ านวนครงของการจดทาผเสอประยกต ทาและเวลาทหญงระยะคลอดใชในระยะปากมดลกเปดเรวชวงทไมไดรบการจดทาผเสอประยกต สวนท 4 แบบประเมนระดบความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางชนดมาตรวดประเมนคาดวยสายตา (Visual Analog Scale: VAS) มความยาว 100 มลลเมตร มคาคะแนนตงแต 0 คอ ไมรสกปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางเลย จนถง 100 คอ รสกปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางมากจนทนไมได ซงไดรบการน ามาใชในการวดความปวดทางกายอยางแพรหลาย และมความเทยงสง โดยมคาความเทยงในงานวจยในหญงระยะคลอดเทากบ 0.96 (ปราณสา, 2549) และ 0.94 (ลกขณา, 2551) โดยใหผเขารวมวจยท าเครองหมาย | ลงบนเสนตรงตามระดบความปวดในขณะทมดลกมการหดรดตว ดงภาพ 7 (หนา 23) 2. เครองมอทใชในการทดลอง คอ แผนการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด (ภาคผนวก ง) และคมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด (ภาคผนวก จ) ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ โดยมผวจยเปนผจดทาใหกบหญงระยะคลอด โดยผวจยไดรบการฝกปฏบตในการจดทาผเสอประยกตจากผเชยวชาญดานโยคะจนช านาญ กอนการเกบขอมลครงน การตรวจสอบคณภาพเครองมอ การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) เนองจากการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอดยงไมปรากฏวามการศกษามากอน จงไดตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) ของเครองมอทใชในการทดลอง คอ คมอการจดทาผเสอประยกต และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย (1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล (2) แบบสอบถามขอมลเกยวกบการตงครรภ (3) แบบบนทกการจดทาผเสอประยกต หรอทาทสขสบาย และระยะเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว บนทกในรปตาราง และ (4) แบบประเมนระดบความปวดทบรเวณหลงสวนลางชนดมาตรวดประเมนคาดวยสายตา เครองมอทงหมดใหผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดแก สตแพทยประจ าโรงพยาบาลสงขลานครนทร 1 ทาน อาจารยภาควชาการพยาบาลสต-นรเวชและ ผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ 2 ทาน และพยาบาลวชาชพระดบช านาญการประจ าหองคลอด 2 ทาน พจารณาตรวจสอบความถกตอง ความครอบคลม ความเหมาะสม และความชดเจนของคมอและขอค าถาม จากนนผวจยน าขอเสนอแนะของผทรงคณวฒมาปรบปรงเครองมอ

51 การตรวจสอบความเทยงของคมอ และทาผเสอประยกต

หลงจากไดแกไขคมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอดตามทผทรงคณวฒ 5 ทาน ใหขอคดเหนแลว ไดทดลองจดทาผเสอประยกตใหหญงระยะคลอดจ านวน 3 คน ตามคมอ เพอฝกความช านาญในการจดทาจนเทยงตรงของผวจย กอนทจะลงเกบรวบรวมขอมล การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยครงน ผวจยไดปฏบตตามจรรณยาบรรณของนกวจยอยางเครงครด โดยพทกษสทธกลมตวอยางทกราย ดวยการจดเอกสารพทกษสทธแนบกบแบบสอบถาม ระบชดเจนถงวตถประสงค ขนตอนการด าเนนวจย และระยะเวลาในการเกบขอมล ไมเปดเผยชอผเขารวมวจย และหากผเขารวมวจยเกดภาวะแทรกซอนตอตนเองหรอทารกในครรภ จะยตการเขารวมวจยทนท เพอใหผเขารวมวจยไดรบการรกษาทเหมาะสมตอไป อกทงผเขารวมวจยสามารถยตการเขารวมโครงการวจยไดทกเมอโดยไมตองแจงเหตผล ซงจะไมสงผลกระทบใด ๆ ตอแผนการรกษาของแพทย และกจกรรมการพยาบาลทผเขารวมวจยพงไดรบตามปกต และการน าเสนอผลวจยจะท าในภาพรวมเชงวชาการเทานน การด าเนนการวจยและการเกบรวบรวมขอมล

1. ขนเตรยมการ

1.1 กอนเรมโครงการวจย ผวจยสงโครงการวจย ใหคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอพจารณาอนมตการเกบขอมล หลงจากผานการพจารณาแลว จงท าหนงสอขอความอนเคราะหด าเนน งานวจยจากคณบด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงผอ านวยการโรงพยาบาลชมชน เพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล และทดลองจดทาตามคมอทสรางขนในการศกษาครงนกบหญงระยะคลอดทมาคลอดในโรงพยาบาล 1.2 หลงจากไดรบอนมตจากผอ านวยการโรงพยาบาล ผวจยเขาพบหวหนากลมการพยาบาล หวหนาหองคลอด และเจาหนาทประจ าหองคลอด เพอชแจงวตถประสงค ขนตอนการท าการวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล และการทดลองตลอดระยะเวลาของการศกษา

2. ขนด าเนนการทดลอง

2.1 คดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตามทก าหนดไว 2.2 ผวจยแนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงคการวจย ขนตอนการวจย การเกบขอมล ระยะเวลาในการท าวจยใหกลมตวอยางเขาใจ 2.3 ชแจงใหทราบเกยวกบสทธของกลมตวอยางทจะตอบรบเขารวมการวจ ยหรอ ปฏเสธการเขารวมการวจยกได และสามารถออกจากการเขารวมการวจยไดทกเมอโดยไมตองแจง

52 เหตผล และไมสงผลตอกจกรรมการพยาบาลและการรกษาของแพทยตามปกตทกลมตวอยางพงจะไดรบ 2.4 ผวจยสมกลมตวอยาง เขากลมควบคมและกลมทดลอง 2.5 ด าเนนการวจย ดงตอไปน

2.5.1 กลมทดลอง (กลมทไดรบการจดทาผเส อประยกต)

ผวจยอธบายการนงในทาผเสอประยกตแกกลมทดลอง พรอมทงใหทดลองนงทาผเสอประยกต 1 ครง เพอเตรยมความพรอมกอนการทดลองจรง และเพอใหกลมตวอยางไดพจารณาการเขารวมหรอปฏเสธการวจยหลงทดลองนง ซงมล าดบขนตอนดงน (1) อธบายลกษณะทาผเสอประยกต วธปฏบต เวลาทจะตองนงในทาผเสอประยกตแกกลมทดลอง (2) หลงผวจยอธบายเสรจ ทวนถามกลมทดลองซ า พรอมใหซกถามขอสงสย (3) จดทาเตรยมกอนการจดทาผเสอประยกตใหกลมทดลอง โดยใหนงหนหนาไปทางปลายเตยง (ภาพ 26 )

ภาพ 26. ทาเตรยมกอนการจดทาผเสอประยกต

53 (4) ดงฝาเทากลมทดลองมาประกบกน ใหสนเทาชดกบฝเยบมากทสดเทาทท าได ในทานงฝาเทาประกบกน (ภาพ 27)

ภาพ 27. ทานงฝาเทาประกบกน (5) วางหมอนบนโตะครอมเตยงดานหนากลมทดลอง ใหความสงของหมอนอยระดบซอกรกแร และใหกลมทดลองวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน คว ามอลง ในทานงวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน โดย (ภาพ 28)

ภาพ 28. ทานงวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน

54 (6) ใหกลมทดลองเอนตวไปขางหนา แนวแกนกระดกสนหลง ท ามมประมาณ 15 องศากบแนวดง แลวซบหนาลงบนหมอนระหวางแขนทง 2 ขางทกางออก โดยตะแคงหนาไปทางดานใดดานหนง คลายหวไหล งอขอศอกเลกนอย หนศอกออกดานนอก ทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย เปนทานงผเสอประยกตดานขาง หายใจเขา-ออกตามธรรมชาต แสดงดงภาพ 29 (ดานขาง)และแสดงดงภาพ 30 (ดานหนา)

ภาพ 29. ทาผเสอประยกต (ดานขาง)

ภาพ 30. ทาผเสอประยกต (ดานหนา) (7) ใหกลมทดลองหายใจเขา-ออก ตามธรรมชาต (8) เมอกลมทดลองยนยนไมประสงคเขารวมการวจย ใหยตการเขารวมวจยทนท แตหากยนยนเขารวมการวจยใหลงลายมอชอในใบพทกษสทธ จากนนสอบถามและบนทกขอมลทวไปตามแบบสอบถามสวนท 1 และ 2 และด าเนนการวจยตอไปดงน

15 องศา 30 องศา 45 องศา

90 องศาองศา

55 (9) เมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ใหประเมนระดบความปวดทบรเวณหลงสวนลางดวยตนเอง โดยใชมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) จากนนจดใหกลมทดลองนงในทาผเสอประยกต นาน 15 นาท เมอครบเวลาใหกลมทดลองอยในทาทสขสบาย โดยจดทาผเสอประยกตซ าไปเรอย ๆทก 1 ชวโมงจนกระทงปากมดลกเปดหมด

2.5.2 กลมควบคม

เปนกลมตวอยางทไดรบการพยาบาลตามปกตจากพยาบาลประจ าหองคลอด โดยใหผเขารวมการวจยลงลายมอชอในใบพทกษสทธ จากนนสอบถามและบนทกขอมลทวไปตามแบบสอบถามสวนท 1 และ 2 เมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ใหประเมนระดบความปวดทบรเวณหลงสวนลางดวยตนเอง โดยใชมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) จากนนสงเกตและบนทกทาและเวลาทหญงระยะคลอดใชในระยะปากมดลกเปดเรวทเลอกเองโดยอสระ จนกระทงปากมดลกเปดหมด กลมตวอยางทง 2 กลม จะไดรบการประเมนเสยงหวใจทารกในครรภ และประเมนการหดรดตวของมดลกทก 30 นาท วดสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจทางชองคลอดเมอมขอบงช อยางนอยทก 2 ชวโมง (ตามมาตรฐานการดแลของโรงพยาบาล) ตดตามขอมลระดบความปวดบรเวณหลงสวนลางหลงการจดทาผเสอประยกต โดยใหประเมนความปวดดวยตนเองโดยใชมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) เมอปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร และระหวางการทดลองผวจยควบคมตวแปรแทรกซอนโดยการก าหนดใหกลมตวอยางทง 2 กลมมญาตเฝาคลอดได 1-2 คน และไมมการแทรกแซงการคลอดดวยสตศาสตรหตการ ยากระตนการหดรดตวของมดลก และการระงบปวดทกวธ ตลอดระยะเวลารอคลอด การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ดงน 1. ขอมลสวนบคคลและขอมลเกยวกบการตงครรภ วเคราะหโดยใชสถตแจกแจงความถ (frequency) คาเบยงเบนมาตรฐาน (SD) คารอยละ (percentage) และคาไคสแควร (chi-square) 2. เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยความปวดทบรเวณทอง หลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม โดยก าหนดนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 หากการกระจายของขอมลทง 2 กลมเปนปกตใชสถตทดสอบทอสระ (independent t-test) หากการกระจายของขอมลไมเปนไปตามปกตใชสถตแมน-วทนย ย เทส (Mann-Whitney U test)

56

ภาพ 31. ขนตอนในการด าเนนการวจย

คดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด

ผวจยแนะน าตนเอง โครงการวจย และสทธของกลมตวอยาง

สมกลมตวอยางเขากลม

กลมควบคม กลมทดลอง

- อธบายขนตอน และสาธตการจดทาผ เส อประยกตใหกลมทดลองฝกนงกอนเรมทดลองจรง - อธบาย และใหทดลองท าแบบประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VAS - หากยนยนรวมการวจย ใหลงลายมอชอในใบพทกษสทธ

เมอเขาสระยะปากมดลกเปดเรว (ปากมดลกเปด 3 ซม. ความบาง 100% หรอ

เปด 4 ซม. ความบาง 80%)

- ใหอยในทาทรสกสขสบายและลงบนทกทาทใชขณะรอคลอด - ใหประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางในขณะทมดลกหดรดตว โดยใช VAS - ประเมนอตราการเตนของหวใจทารกในครรภ การหดรดตวของมดลก ทก 30 นาท ประเมนสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจภายในชองคลอดเม อม ขอบ งช หร ออ ยาง นอยทก 2 ช ว โมง จนกระทงปากมดลกเปดหมด - ประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางซ าเมอปากมดลก เปด 5-7 และ 8-10 ซม.

- อธบาย และใหทดลองท าแบบประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VAS - ลงลายมอชอในใบพทกษสทธ

เมอเขาสระยะปากมดลกเปดเรว (ปากมดลกเปด 3 ซม. ความบาง 100% หรอ

เปด 4 ซม. ความบาง 80%) - ใหกลมทดลองประเมนความปวดทบรเวณทองและบรเวณหลงสวนลางขณะทมดลกหดรดตว โดยใช VAS - จดใหกลมทดลองนงทาผเสอประยกต 15 นาท หลงจากนนใหอยในทาทรสกสขสบาย และบนทกทาทใชขณะรอคลอด - ประเมนอตราการเตนของหวใจทารกในครรภ การหดรดตวของมดลก ทก 30 นาท - เมอครบ 1 ชวโมง จดใหนงทาผเสอประยกต 15 นาท หลงจาก นนใหอ ยในทาท ร สกสขสบาย สลบกนจนปากมดลกเปดหมด และบนทกทาทใชไว - ประเมนสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจภายในชองคลอดเมอมขอบงช หรออยางนอยทก 2 ชวโมง - ประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางซ าเมอปากมดลกเปด 5-7 และ 8-10 ซม. ในขณะทนงอยในทาผเสอประยกต

วเคราะหขอมล

57

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบความปวดทบรเวณทอง หลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด ระหวางกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกต กบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต กลมตวอยางเปนหญงระยะคลอดทมารบบรการคลอด ณ โรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใต จ านวน 60 ราย ผลการศกษาน าเสนอในรปแบบการบรรยายและตาราง แบงเปน 4 สวน ตามล าดบดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง สวนท 2 ขอมลทางสตศาสตรของกลมตวอยาง สวนท 3 ขอมลกอนเรมการทดลอง สวนท 4 ผลการทดลอง

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางประกอบดวย สถานภาพสมรส ศาสนา ระดบการศกษา อาชพ รายไดของครอบครวตอเดอน อาย น าหนกกอนคลอด สวนสง และดชนมวลกายกอนคลอด ดงรายละเอยดตอไปน

กลมทดลอง

กลมทดลองเปนหญงตงครรภปกต 30 ราย สวนใหญมสภาพสมรสคและนบถอศาสนาพทธ (รอยละ 86.7) จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนและมธยมศกษาตอนปลาย รอยละ 23.3 สวนใหญประกอบอาชพแมบาน (รอยละ 66.7) (ตาราง 1) มรายไดครอบครวเฉลย 10,330 บาท (SD = 5,726) อายเฉลย 25.5 ป (SD = 5.85) น าหนกเฉลย 63 กโลกรม (SD = 11.58) ความสงเฉลย 158.2 เซนตเมตร (SD = 4.71) และดชนมวลกายกอนคลอดเฉลย 24.4 กโลกรมตอตารางเมตร (SD = 4.04) (ตาราง 2)

กลมควบคม

กลมควบคมเปนหญงตงครรภปกต 30 ราย สวนใหญมสภาพสมรสคและนบถอศาสนาพทธ (รอยละ 96.7) จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายรอยละ 33.3 รองลงมาจบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 26.7) ประกอบอาชพแมบาน รอยละ 63.3 (ตาราง 1) มรายไดครอบครวเฉลย 14,800 บาท (SD = 8,301) อายเฉลย 24.7 ป (SD = 4.72) น าหนกเฉลย 66.3 กโลกรม (SD = 13.2) ความสงเฉลย 158 เซนตเมตร (SD = 5.83) ดชนมวลกายกอนคลอด 26.3 กโลกรมตอตารางเมตร (SD = 3.83) (ตาราง 2)

58 เพอควบคมคณสมบตของกลมตวอยางทง 2 กลม ทอาจสงผลตอความปวดทบรเวณทอง และหลงสวนลาง และเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว ผวจยไดทดสอบการกระจายของขอมลความเบและความโดงของขอมลทง 2 กลม (ภาคผนวก จ) และทดสอบความแตกตางของขอมลสวนบคคล ไดแก สถานภาพสมรส ศาสนา ระดบการศกษา อาชพ รายไดครอบครว (ตาราง 1) อาย น าหนกกอนคลอด (ตาราง 3) ความสง และดชนมวลกายกอนคลอด (ตาราง 4) พบวา ไมมความแตกตางกนของขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางทง 2 กลม ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนท 2 ขอมลทางสตศาสตร ขอมลทางสตศาสตรของกลมตวอยางประกอบดวย จ านวนครงการตงครรภ จ านวนครงการคลอด การแทง การขดมดลก การเตรยมกอนคลอด การฝากครรภ อายครรภ คาดคะเนน าหนกทารกในครรภ และเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดชา ดงรายละเอยดตอไปน

กลมทดลอง

กลมทดลองเปนหญงครรภแรกและครรภท 2 รอยละ 40 เทากน รองลงมาคอครรภท 3 รอยละ 10 ทเหลอเปนการตงครรภท 4-5 สวนใหญเปนการคลอดครงแรก (รอยละ 43.3) ทเหลอการคลอดครงหลง (2 และ 3 รอยละ 40 และ 16.7 ตามล าดบ) มประวตการแทงบตร 4 ราย (1-2 ครง) รอยละ 13.3 ไมมประวตการขดมดลก สวนใหญ (รอยละ 83.3) ไมไดรบการเตรยมกอนคลอด โดยรอยละ 63.3 ฝากครรภครบตามเกณฑ (ตาราง 5) โดยฝากครรภเฉลย 9.4 ครง (SD = 2.96) มอายครรภเฉลย 39.4 สปดาห (SD = 0.83) คาเฉลยการคาดคะเนน าหนกของทารกในครรภประมาณ 3,216.7 กรม (SD = 325.98) และใชเวลาเฉลยในระยะปากมดลกเปดชา 368.5 นาท (SD = 197.77) (ตาราง 6)

กลมควบคม

กลมควบคมเปนหญงตงครรภครงแรกและครรภท 2 รอยละ 40 เทากน ทเหลอ (รอยละ 13.3 และ 16.7 ) เปนการตงครรภท 3 และ 4 สวนใหญ (รอยละ 50) เปนการคลอดครงท 2 รองลงมา (รอยละ 40) เปนการคลอดครงแรก ทเหลอเปนการคลอดครงท 3 มประวตการแทงบตร 4 ราย (1-2 ครง) คดเปนรอยละ 13.3 มประวตการขดมดลก 2 ราย คดเปนรอยละ 6.7 ซงสวนใหญไมไดรบการเตรยมคลอด (รอยละ 96.7) แตมการฝากครรภครบตามเกณฑ รอยละ 56.7 (ตาราง 5) โดยมการฝากครรภเฉลย 9.3 ครง (SD = 2.52) มอายครรภเฉลย 39.2 สปดาห (SD = 1.09) คาเฉลยการคาดคะเนน าหนกของทารกในครรภประมาณ 3,283.3 กรม (SD = 443.4) และใชเวลาเฉลยในระยะปากมดลกเปดชา 349.3 นาท (SD = 137.16) (ตาราง 6) เมอทดสอบความแตกตางของขอมลทางสตศาสตร ไดแก จ านวนการตงครรภ จ านวนการคลอด การแทง การขดมดลก การเตรยมตวกอนคลอด การฝากครรภ อายครรภ การคาดคะเนน าหนกทารกในครรภ และเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดชา พบวากลมตวอยางทง 2 กลม ไมมความแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05 (ตาราง 5-6)

59 ตาราง 1 จานวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของสถานภาพสมรส ศาสนา ระดบการศกษา และอาชพ ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตไคสแควร (N = 60)

ขอมลสวนบคคล กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30)

2 จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

สถานภาพสมรส 2.16ns สมรส 26 86.7 29 96.7 หยาราง 3 10.0 1 3.3 หมาย 1 3.3 0 0 ศาสนา1 1.96 ns พทธ 26 86.7 29 96.7 อสลาม 4 13.3 1 3.3 ระดบการศกษา 2.99ns ไมไดเรยน 0 0 1 3.3 ประถมศกษา 6 20.0 3 10.0 มธยมศกษาตอนตน 7 23.3 8 26.7 มธยมศกษาตอนปลาย 7 23.3 10 33.3 ปวช./ปวส. 6 20.0 4 13.3 ปรญญาตร/สงกวาปรญญาตร 4 13.3 4 13.3 อาชพ 5.47ns แมบาน 20 66.7 19 63.3 เกษตรกร 5 16.7 4 13.3 คาขาย/ธรกจสวนตว 0 0 3 10.0 รบจาง 2 6.7 2 6.7 พนกงานบรษท 2 6.7 1 3.3 ขาราชการ/รฐวสาหกจ 1 3.0 1 3.3

หมายเหต. ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวย Fisher’s Exact test

60 ตาราง 2 คาตาสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของรายไดครอบครว อาย น าหนก สวนสง และ BMI. ของกลมทดลองกบกลมควบคม (N = 60)

ขอมลสวนบคคล กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30)

Min Max M SD Min Max M SD รายไดครอบครว(บาท/เดอน)

0 23,000 10,330 5,726 5,000 31,500 14,800* 8,301

อาย (ป) 15 37 25.5 5.85 15.6 32 24.7 4.72 น าหนก (กโลกรม)

48 97 63 11.58 48 105 66.3 13.20

สวนสง (เซนตเมตร)

150 170 158.2 4.71 150 175 158.0* 5.83

BMI. (kg./m2) 20.8 38.9 24.4* 4.04 20.8 38.6 26.3 3.83 หมายเหต. * = median ตาราง 3 เปรยบเทยบความแตกตางของอาย และน าหนก ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ (N = 60)

ขอมลสวนบคคล กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) t

M SD M SD อาย (ป) 25.4 5.85 24.7 4.72 0.58ns น าหนก (กโลกรม) 63.0 11.58 66.3 13.20 1.20ns

หมายเหต. ns = nonsignificant ตาราง 4 เปรยบเทยบความแตกตางของสวนสง และดชนมวลกายกอนคลอดระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 60)

หมายเหต. ns = nonsignificant

ขอมลสวนบคคล กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

รายไดครอบครว 30.48 914.50 30.50 915.50 0.007ns สวนสง (เซนตเมตร) 29.10 873.00 31.90 957.00 0.630ns ดชนมวลกายกอนคลอด (กก./ม2)

26.93 808.00 34.07 1022.00 1.590ns

61 ตาราง 5 จานวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของจานวนคร งการต งครรภ จานวนคร งการคลอด ประวตการแทง ประวตการขดมดลก การเตรยมกอนคลอด และการฝากครรภ ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตไคสแควร (N = 60)

ขอมลทางสตศาสตร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30)

2 จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

จ านวนครงการตงครรภ 1.140ns 1 12 40.0 12 40.0 2 12 40.0 12 40.0 3 3 10.0 4 13.3 4 2 6.7 2 16.7 5 1 3.3 0 0.0 จ านวนครงการคลอด 0.870ns คลอดครงแรก 13 43.3 12 40.0 คลอดครงท 2 12 40.0 15 50.0 คลอดครงท 3 5 16.7 3 10.0 ประวตการแทง1 0.000ns ไมม 26 86.7 26 86.7 ม 4 13.3 4 13.3 ประวตการขดมดลก1 2.070ns ไมเคยขดมดลก 30 100 28 93.3 เคยขดมดลก 0 0 2 6.7 การเตรยมกอนคลอด 6.296ns ไมไดเตรยม 25 83.3 29 96.7 โปรแกรมเตรยมคลอด 0 0 1 3.3 บรหารกลามเนอฝเยบ 3 10.0 0 0.0 ออกก าลงกาย 2 6.7 0 0.0 การฝากครรภ1 0.278ns ครบตามเกณฑ 19 63.3 17 56.7 ไมครบตามเกณฑ 11 36.7 13 43.3

หมายเหต. ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวย Fisher’Exact test

62 ตาราง 6 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของจานวนการฝากครรภ อายครรภ คาดคะเนน าหนกทารก และเวลาในระยะปากมดลกเปดชา ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ (N = 60)

ขอมลทางสตศาสตร กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) t

M SD M SD จ านวนการฝากครรภ (ครง) 9.4 2.96 9.3 2.52 0.188ns

อายครรภ (สปดาห) 39.4 0.83 39.2 1.09 0.940ns

คาดคะเนน าหนกทารก (กรม) 3,216.7 325.98 3,283.3 443.40 0.663ns

เวลาในระยะปากมดลกเปดชา (นาท)

368.5 197.77 349.3 137.16 0.436ns

หมายเหต. ns = nonsignificant

สวนท 3 ขอมลกอนเรมการทดลอง ขอมลกอนเรมการทดลอง คอขอมลจากการตรวจทางชองคลอด การตรวจทางหนาทอง และการประเมนความปวดทบรเวณทองและบรเวณหลงสวนลางขณะมดลกหดรดตว ในชวงปากมดลกเปด 3 - 4 เซนตเมตร โดยใหกลมตวอยางประเมนความปวดดวยตนเอง โดยใชมาตรวดประเมนคาดวยสายตา (VAS) มรายละเอยดดงน

กลมทดลอง

ขอมลกอนเรมการทดลอง (ตาราง 7 และตาราง 8) พบวา สวนใหญ (รอยละ 76.7) ปากมดลกเปดขยาย 4 เซนตเมตร และความบางของปากมดลก 80 เปอรเซนต ถงน าคร ายงไมแตก (รอยละ 90) สวนน าทารกอย ทระดบ -1 (รอยละ 76.6) มความแรงในการหดรดตวของมดลก (intensity) ทระดบ +2 เปนสวนใหญ (รอยละ 80) ความนานในการหดรดตวของมดลกแตละครง (duration) เฉลย 45 วนาท (SD = 5.40) และความถในการหดรดตวของมดลก (interval) เฉลย 198.5 วนาท (SD = 33.40) มคาคะแนนเฉลยของความปวดทบรเวณทองขณะมดลกหดรดตว 56.37 คะแนน (SD = 18.29) และทบรเวณหลงสวนลาง 57.23 คะแนน (SD = 20.34)

กลมควบคม

ขอมลกอนเรมทดลอง (ตาราง 7 และตาราง 8) พบวา สวนใหญ (รอยละ 70) ปากมดลกเปดขยาย 4 เซนตเมตร ความบางของปากมดลก 80 เปอรเซนต (รอยละ 60) ถงน าคร ายงไมแตก (รอยละ 86.7) สวนน าทารกอยทระดบ -1 (รอยละ 80) มความแรงในการหดรดตวของมดลกระดบ +2 (รอยละ 53.3) ความนานในการหดรดตวของมดลกแตละครง เฉลย 48.5 วนาท (SD = 5.74) และความถเฉลยในการหดรดตวของมดลกเฉลย 200.30 วนาท (SD = 53.86) มคา

63 คะแนนเฉลยของความปวดทบรเวณทอง 62.20 คะแนน (SD = 20.25) และทบรเวณหลงสวนลาง 57.60 คะแนน (SD = 22.83) เมอทดสอบความแตกตางของขอมล ไดแก การเปดขยายของปากมดลก ความบางของปากมดลก สภาพถงน าคร า ระดบสวนน าของทารก ความรนแรงของการหดรดตวของมดลก ความนานของการหดรดตวของมดลก ความถของการหดรดตวของมดลก ความปวดทบรเวณทองและบรเวณหลงสวนลางขณะมดลกหดรดตว ในชวงปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ของกลมตวอยางทง 2 กลม พบวาไมมความแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05 (ตาราง 7-8) ตาราง 7 จานวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลการเปดขยายของปากมดลก ความบางของปากมดลก สภาพถงน าครา ระดบสวนนาของทารก และความแรงของการหดรดตวของมดลกกอนเรมทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม ดวยสถตไคสแควร (N = 60)

ขอมลกอนเรมทดลอง กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30)

2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ การเปดขยายของปากมดลก1 0.341ns 3 เซนตเมตร 7 23.3 9 30.0 4 เซนตเมตร 23 76.7 21 70.0 ความบางของปากมดลก 1.491 ns 80% 23 76.7 18 60.0 90% 4 13.3 6 20.0 100% 3 10.0 6 20.0 สภาพถงน าคร า1 0.162 ns ยงไมแตก 27 90.0 26 86.7 แตก/รว 3 10.0 4 13.3 ระดบสวนน าของทารก 2.021 ns -2 1 3.3 3 10.0 -1 23 76.6 24 80.0 0 6 20.0 3 10.0 ความแรงของการหดรดตวของมดลก 5.156ns 1+ 1 3.3 1 3.3 2+ 24 80.0 16 53.3 3+ 5 16.7 13 43.3

หมายเหต. ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวย Fisher’Exact test

64 ตาราง 8 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของความนานการหดรดตวของมดลก ความถการหดรดตวของมดลก ความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง กอนเรมการทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ (N = 60)

ขอมลการหดรดตวของมดลก/ความปวดกอนเรมทดลอง

กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30)

t

M SD M SD ความนานการหดรดตวของมดลก (วนาท) 45.00 5.40 48.50 5.74 1.510ns

ความถการหดรดตวของมดลก (วนาท) 198.50 33.40 200.33 53.86 0.160ns

ความปวดทบรเวณทอง (คะแนน) 56.37 18.29 62.20 20.25 1.171ns

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (คะแนน) 57.23 20.34 57.60 22.83 0.006ns

หมายเหต. ns = nonsignificant

สวนท 4 ผลการทดลอง ผลการทดลองชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร มกลมตวอยางทงหมด 58 ราย เปนกลมทดลอง 28 ราย กลมควบคม 30 ราย (โดยกลมทดลอง 2 ราย มความกาวหนาของการคลอดจาก 3-4 เซนตเมตร เปน 8-10 เซนตเมตร ในชวโมงท 2 หลงจากการจดทาผเสอประยกต) ความปวดขณะมดลกหดรดตวในชวงทปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร 1. คาคะแนนเฉลยความปวดบรเวณทองในกลมทดลองเทากบ 75.79 คะแนน (SD = 17.98) ซงนอยกวากลมควบคมทมคาคะแนนเฉลยความปวดบรเวณทอง 81.97 (SD = 16.32) (ตาราง 9) แตเมอน าคาคะแนนเฉลยความปวดบรเวณทองมาทดสอบทางสถตพบวาทง 2 กลมมคาคะแนนความปวดไมแตกตางกน (p = 0.177, t = 1.372) (ตาราง 10) 2. คาคะแนนเฉลยความปวดทบรเวณหลงสวนลางในกลมทดลองเทากบ 75.32 คะแนน (SD = 21.46) ซงนอยกวากลมควบคมมทคาคะแนนเฉลยความปวดบรเวณหลงสวนลาง 71.73 คะแนน (SD = 24.16) (ตาราง 9) แตเมอน าคาเฉลยมาทดสอบทางสถตพบวาทง 2 กลม มความปวดทหลงสวนลางไมแตกตางกน (p = 0.144, Z = 0.176) (ตาราง 11) ตาราง 9 คาตาสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของขอมลความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ของกลมทดลองกบกลมควบคม (N = 58)

ความปวด กลมทดลอง (n = 28) กลมควบคม (n = 30)

Min Max M SD Min Max M SD บรเวณทอง 39 100 75.79 17.98 43 100 81.97 16.32 บรเวณหลงสวนลาง 2 98 75.32 21.46 30 100 71.73 24.16

65 ตาราง 10 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางขอมลความปวดทบรเวณทองในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ (N = 58)

ความปวด กลมทดลอง (n = 28) กลมควบคม (n = 30) t

M SD M SD ความปวดบรเวณทอง 75.79 17.98 81.97 16.32 1.372ns

หมายเหต. ns = nonsignificant ตาราง 11 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 58)

ความปวด กลมทดลอง (n = 28) กลมควบคม (n = 30) Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

ความปวดบรเวณหลงสวนลาง 29.89 837.00 29.13 874.00 0.176ns หมายเหต. ns = nonsignificant ผลการทดลองในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร มกลมตวอยางทงหมด 54 ราย เปนกลมทดลอง 24 ราย กลมควบคม 30 ราย (เนองจากกลมทดลอง 6 ราย มความกาวหนาและเขาสระยะท 2 ของการคลอดในชวโมงท 3 หลงจากทดลอง) ความปวดขณะมดลกหดรดตว ในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร 1. ความปวดทบรเวณทองพบวากลมทดลองมคาคะแนนความปวดบรเวณทอง 29-100 คะแนน (Mdn = 85.5, SD = 18.28) ซงนอยกวากลมควบคมทมคาคะแนนความปวด 34-100 คะแนน (Mdn = 91.70, SD = 13.71) (ตาราง 12) แตเมอน าคาเฉลยมาทดสอบทางสถตพบวาความปวดไมมความแตกตางกน p = 0.864, Z = 1.46 (ตาราง 13) 2. ความปวดทบรเวณหลงสวนลางพบวา กลมทดลองมคาคะแนนความปวด 30-100 คะแนน (Mdn = 84.46, SD = 18.73) ซงคาคะแนนเฉลยมากกวากลมควบคมทมคาคะแนนความปวด 36-100 คะแนน (Mdn = 83.90, SD = 20.33) (ตาราง 12) แตเมอน าคาเฉลยมาทดสอบทางสถตพบวาทง 2 กลมมคาคะแนนความปวดไมแตกตางกน p = 0.631, Z = 0.48 (ตาราง 13)

66 ตาราง 12 คาตาสด คาสงสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของขอมลความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ของกลมทดลองกบกลมควบคม (N = 54)

ขอมลความปวด กลมทดลอง (n = 24) กลมควบคม (n = 30)

Min Max Mdn SD Min Max Mdn SD บรเวณทอง 29 100 85.50 18.28 34 100 91.70 13.71 บรเวณหลงสวนลาง 30 100 84.46 18.73 36 100 83.90 20.33

ตาราง 13 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลความปวดในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 54)

ความปวด กลมทดลอง (n = 24) กลมควบคม (n = 30) Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

- ความปวดทบรเวณทอง 24.02 576.50 30.28 908.50 1.46ns - ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง 26.35 632.50 28.42 852.50 0.48ns

ส าหรบขอมลเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว พบวากลมทดลองใชเวลาในระยะ ปากมดลกเปดเรวอยในชวง 60-320 นาท เวลาเฉลย 155.17 นาท (SD = 71.98) สวนกลมควบคมใชเวลา 65-385 นาท เวลาเฉลย 207.50 นาท (SD = 101.8) เมอน าคาเฉลยมาทดสอบทางสถตพบวากลมทดลองใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.025, t = 2.299) (ตาราง 14) ตาราง 14 คาตาสด คาสงสด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานและเปรยบเทยบความแตกตางของเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ (N = 60)

ขอมล กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) t Min Max M SD Min Max M SD

เ ว ล า ใ น ร ะ ย ะปากมดลกเปดเรว (นาท)

60 320 155.17 71.98 65 385 207.50 101.80 2.299*

หมายเหต. * p = 0.025

67 การอภปรายผล

1. ลกษณะทวไปของหญงตงครรภกลมตวอยาง จากการศกษาพบวา กลมตวอยางมอาย 15-37 ป (M = 25.05, SD = 5.28 ) สอดคลองกบอายของสตรวยเจรญพนธของประเทศ มความสง 150-175 เซนตเมตร (M = 158.7, SD = 5.28) ซงเปนความสงเฉลยของหญงไทย น าหนกกอนคลอด 48-105 กโลกรม (M = 66.8, SD = 12.46) สวนดชนมวลกายกอนคลอด 20.8-38.9 กโลกรมตอตารางเมตร (M = 20.8, SD = 3.95) เพราะทวไปแลวหญงตงครรภจะมน าหนกตวเพมขน ตามการเปลยนแปลงโครงสรางรางกายจากการตงครรภ ประกอบกบจะใหความส าคญในการดแลตนเองดานอาหารมากกวาดานอน ๆ (เยาวเรศ, 2555) กลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรสค จงมความพรอมกบการตงครรภ เนองจากคสมรสทมความพรอมมกจะวางแผนตงครรภหลงสมรสเสมอ สวนใหญนบถอศาสนาพทธ ทงนอาจเนองมาจากสภาพชมชนทหญงตงครรภอาศยเปนพนทของชาวไทยพทธ แตมชาวไทยมสลมอาศยอยบาง ระดบการศกษาของกลมตวอยางอยในระดบชนมธยมตนและมธยมปลาย ทงนเพราะระบบการศกษาไทยบงคบเดกไทยทกคนตองส าเรจการศกษาขนต าในระดบประถมศกษาปท 6 และมโรงเรยนขยายโอกาสถงชนมธยมศกษาตอนตน นอกจากนกลมตวอยางเกนครงมอาชพแมบาน รองลงมาท าเกษตรกรรม ซงเปนไปตามลกษณะพนททางภมศาสตรของทองถนทอาศย โดยมรายไดครอบครวเฉลย 15,000 บาท (SD = 7,110) ซงจดอยในกลมผมรายไดนอยโดยคดตามอตราคาแรงขนต า 300 บาท/วน

2. สมมตฐานการวจย สมมตฐานขอท 1 ผลการศกษาพบวาหญงระยะคลอดกลมตวอยางทไดรบการจดทาผเสอประยกตมคาคะแนนเฉลยความปวดบรเวณทองและหลงสวนลางในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร ไมแตกตางกบกลมทไดรบการดแลตามปกต ซงไมเปนไปตามสมมตฐานการทดลอง อาจเนองจากความเจบปวดจากการคลอดเปนความปวดแบบเฉยบพลน เกดจากกระตนทหลากหลาย (ปรศนา, 2555; พรยา, 2551; ศศธร, 2555) ไดแก ความนาน ความถ และความรนแรงของการหดรดตวของมดลก ขนาดของทารกในครรภ ระดบสวนน าของทารก และสภาพถงน าคร า ซงสงกระตนเหลานจะถกสงผานไปยงสมองสวน hypothalamus และ limbic system และถกปรบเปลยนดวยอารมณ กระบวนการรบร สภาวะทางสงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมประเพณ (ปรศนา, 2555 ; Zweling et al., 2006 as cited in Cashion, 2010) ซงจากการศกษาพบวาตวกระตนความปวด ไดแก ขนาดทารกในครรภ ความถ ความนาน และความแรงในการหดรดตวของมดลก ของกลมตวอยาง ทง 2 กลมไมมความแตกตางกน อกทงปจจยทสงผลตอการรบรความเจบปวด ซงไดแก อาย การศกษา การเตรยมกอนคลอด ผดแลในระยะคลอดของทง 2 กลมไมแตกตางกน จงอาจสงผลใหความปวดในระยะคลอดไมแตกตางกน

68 จากการศกษาพบวากลมตวอยางทง 2 กลม มความปวดเพมขนเรอย ๆ ตามความกาวหนาของการคลอด ทงความปวดทบรเวณทองและความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ซงกลมทดลองมความปวดทบรเวณทองขณะมดลกหดรดตว นอยกวากลมควบคมทง 3 ชวงเวลา แตไมมความแตกตางทางสถต อธบายไดวาความเจบปวดจากการคลอดนน จะเพมขนเรอย ๆ ตามความกาวหนาของการคลอด จากการหดรดตวของกลามเนอมดลกทถขน แรงขน และนานขน นอกจากนยงมสวนน าของทารกเคลอนต าลงมากดทปากมดลก กลามเนอ และปมประสาทบรเวณอง เชงกรานมากขนตามความกาวหนาของการคลอด ท าใหความปวดเพมระดบแรงขน ทต าแหนงทองและหลงสวนลาง (Cashion, 2010; Davidson et al., 2008) ประกอบกบการจดทาผคลอดเปนการลดตวกระตนความปวดจากการขาดออกซเจนของกลามเนอมดลกเพยงอยางเดยว แตไมไดกระตนประสาทสวนปลายเพอขดขวางและยบยงการสงกระแสประสาทความเจบปวดไปยงสมอง จงไมสามารถชวยลดปวดได (ปรศนา, 2555 ; ศศธร, 2555) อกทงการนงทาผเสอประยกตมผลใหระดบสวนน าของทารกเคลอนต าลงมา (โดยในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร พบวาระดบสวนน าของทารกในกลมทดลองสวนใหญอยทระดบ 0 และ +1 เคลอนต ากวากลมควบคมสวนซงใหญอยทระดบ -1 และ 0 แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.031) สงผลใหระดบสวนน าของทารกในกลมทดลองเคลอนต าลงมากดบรเวณปมประสาทมาบรเวณองเชงกรานมากกวากลมควบคม) และมการเปดขยายของปากมดลกเรวกวากลมทไดรบการดแลตามปกต ซงเปนผลจากการไดรบการจดทาผเสอประยกต จงไมมผลตอการลดความปวดในระยะคลอด การศกษาครงนแตกตางจากการศกษาทผานมา ซงพบวาทาการเคลอนไหวอยางอสระในระยะท 1 ของการคลอดขณะทมดลกหดรดตว ชวยใหหญงในระยะคลอดรสกสขสบายและลดปวด (Abdolahian et al., 2014; Leung et al., 2013; Taavoni et al., 2011; Waisblat et al, 2010) ทา Cat (PSU Cat) รวมกบการฟงดนตร ของศศธรและคณะ (2550) มผลใหผคลอดปวดหลงลดลงขณะเจบครรภ และการศกษานยงตางจากการศกษาของอดาชและคณะ (Adachi et al., 2003) ทจดทานงใหหญงระยะคลอด และผลพบวาความปวดโดยรวมขณะมดลกหดรดตว ความปวดทหลงอยางตอเนอง และความปวดทหลงขณะมดลกหดรดตว นอยกวากลม ทอยในทานอนราบ และการศกษาของเมลแซคและคณะ (Melzack et al., 2005) ทจดทาหญงระยะคลอดในทานงหรอยน ผลพบมความปวดบรเวณทองและความปวดทหลงขณะมดลกหดรดตวลดลง และมความปวดตอเนองทหลงลดลง มากกวากลมทอยทาแนวราบ (ทานอนตะแคง และนอนหงาย) เนองจากความเจบปวดในกระบวนการคลอดตามธรรมชาต เปนกลไกทซบซอนและเปนความปวดระดบลก มความรนแรงเฉยบพลนและยาวนาน การใชเทคนคลดตวกระตนความปวดโดยการใชทาผเสอประยกตเพยงอยางเดยว ไมสามารถลดปวดไดอยางเพยงพอ ดงนนจงควรใชวธบรรเทาปวดแบบไมใชยาอยางอนรวมดวยเพอลดการรบรสงกระตนความปวด เชน การกระตนประสาทสวนปลาย ไดแก การประคบรอน การประคบเยน การสมผส การนวด การฝงเขม และการกดจด หรอใชวธการสงเสรมการยบยงการสงกระแสประสาทจากไขสนหลงในระดบสมอง ไดแก การฟงดนตร และการใชสคนธบ าบด อาจชวยใหหญงระยะคลอดมความปวดทบรเวณทอง และหลงสวนลางลดลง และสามารถเผชญความปวดในระยะคลอดไดดขน

69 สมมตฐานขอท 2 ผลการศกษาพบวาหญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตในระยะ ปากมดลกเปดเรวใชเวลาเฉลยนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต (t = 2.299, p = 0.025) จงเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 อกทงพบวาในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระดบของสวนน าของทารกในกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตเคลอนต าลงมาถงระดบ 0 และ +1 มากกวากลมทไมไดรบการจดทา ในขณะทความนาน ความถ และความรนแรงในการหดรดของมดลกนนไมมความแตกตางกน อธบายไดวาการจดทาผเสอประยกต โดยใหหญงระยะคลอดนงฝาเทาประกบกนและดงสนเทาใหชดฝเยบนน จะชวยท าใหกลามเนอบรเวณองเชงกราน ไดแก กลามเนอซปเปอรเฟเชยลทรานสเวรสเพอรเนยล กลามเนออสชโอคาเวอรโนซส และกลามเนอบลโบคาเวอรโนซส ถกดงรงใหยดขยาย สงผลใหแรงตานตอการเคลอนต าของสวนน าลดลง (กาญจนาฎและสพนดา, 2555) ประกอบกบการนงโนมตวไปขางหนาใหแกนของรางกายท ามม 15-30 องศา เปนรปตวซ (C) ชวยเสรมแรงโนมถวงของโลก เพมแรงดนภายในโพรงมดลก ลดความโคงมาดานหนาของกระดกสนหลงสวนเอว ท าใหแนวทางคลอดจากโพรงมดลกกบชองทางคลอดเปนรปตวซ แนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) อยแนวเดยวกบชองทางเขาของชองเชงกราน (Simkin, 2002) ชวยขยายขนาดชองออกของชองเชงกรานมารดา (pelvic outlet diameter) เพมจากทานอนราบ 1.5 เซนตเมตร ดวยการกระดกไปขางหลงอยางอสระของกระดกกนกบ (Noble, 1981; Simkin, 2002) ความกวางของเสนผานศนยกลางไบสไปนส (bispinous diameter) เพมขน 7.6 มลลเมตร (Walrath & Glantz, 1998) จงสงผลใหสวนน าของทารกเคลอนต าเรวขน (Penny, 2002) การศกษาครงนสอดคลองกบหลายการศกษาเรองการจดทาศรษะและล าตวสงในหญงไทยทอยในระยะคลอด ซงพบวาชวยใหคลอดเรวกวาผคลอดทอยในทานอนราบ (ผกามาศและคณะ, 2552; ศศธรและคณะ, 2550; สขมาลยและมณรตน, 2556; อ าพรและคณะ, 2550) และสอดคลองกบการศกษาในตางประเทศทพบวาการจดทาผคลอดแนวดงไมวาจะเปนทานงคกเขา (Walsh, 2012) ทาคกเขาโนมตวไปขางหนาโอบแขนและพกบนลกบอลทมความสงระดบไหล (Desbriere et al., 2013) ลวนมผลใหกลามเนอมดลกหดรดตวแรงขน ชวยใหปากมดลกเปดขยายและบางเพมขน ศรษะทารกเคลอนผานชองเชงกรานงายขน จงคลอดเรว อยางไรกตามการใชทาผเสอประยกตจะมความโดดเดนในแงของการจดทาทท างาย ไมจ าเปนตองใชความช านาญทพเศษ และเมอนงแลวหญงระยะคลอดจะไมรสกปวดเมอย เพราะไมแตกตางจากทานงทคนชนอยแลวในชวตประจ าวน และไมใชไดอปกรณทเกนกวาของใชทมในโรงพยาบาล จงประหยดคาใชจายไดมาก ดงนนทาผเสอประยกตอาจเปนอกหนงทางเลอกในการจดทาส าหรบหญงระยะคลอด นอกเหนอจากทาศรษะสงทาอน ๆ

70

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง เพอศกษาผลของการจดทาผเสอประยกต ตอความปวดทบรเวณทองและหลงสวนลางและเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวของหญงระยะคลอด จ านวน 60 ราย คดเลอกตามคณสมบตทก าหนด คอ ตงครรภปกต ความสงไมนอยกวา 145 เซนตเมตร ปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร ความบางของปากมดลก 100% หรอ เปด 4 เซนตเมตร ความบางของปากมดลก 80 % ทารกในครรภอยในทาทมยอดศรษะเปนสวนน า คาดคะเนน าหนกทารกในครรภไมนอยกวา 2,500 กรม และอตราการเตนของหวใจทารกในครรภเปนปกต สมกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคมโดยใชหลกความนาจะเปน (Probability sampling) โดยวธสม (random blocked design) โดยใชลกปงปอง 6 ลก เขยนเลข 1 และ 2 อยางละ 3 ลก กลมทจบไดหมายเลข 1 เปนกลมทดลองจะไดรบการจดทาผเสอประยกต สวนกลมควบคมใหการดแลตามปกต โดยทงสองกลม จะประเมนความปวดดวยตนเองกอนการทดลองเมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร และหลงการทดลองเมอปากมดลกเปด 5-7 และ 8-10 เซนตเมตร และบนทกขอมลกลมตวอยางในระยะ ปากมดลกเปดเรว ระหวางการศกษาไดตดกลมทดลองออก 4 ราย กลมควบคม 3 ราย เนองจากมการเปดขยายของปากมดลกลาชา ซงตองไดรบการชวยเหลอโดยการเจาะถงน าคร าและ/หรอไดรบยากระตนการหดรดตวของมดลก หลงการทดลองไดตดกลมทดลองออกอก 1 ราย เนองจากน าหนกทารกแรกคลอดนอยกวา 2,500 กรม (เรมตนมกลมตวอยางทงหมด 68 ราย คดออก 8 ราย เหลอกลมตวอยาง 60 ราย) เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย 2 สวนคอ สวนท 1 เครองมอทใชในการทดลองคอ แผนการจดทาผเสอประยกตและคมอจดการจดทาผเสอประยกต สวนท 2 คอเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ขอมลเกยวกบการตงครรภ แบบบนทกขอมลในระยะปากมดลกเปดเรว และแบบประเมนความปวดชนดมาตราวดประเมนดวยสายตา (VAS) โดยคมอการจดทาและแบบบนทกขอมลสวนบคคล ขอมลการตงครรภและขอมลในระยะ ปากมดลกเปดเรว ผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 ทาน ส าหรบแบบประเมนความปวด VAS พบวามคาความเทยงในงานวจยเพอลดปวดระยะคลอดเทากบ 0.94 (ลกขณา, 2551) เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนเมษายน 2557 ถง มนาคม 2558 วเคราะหขอมลโดยใชการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตไคสแควร การทดสอบของฟชเชอร สถตทดสอบทอสระ และสถตแมน-วทนย ย เทส สรปผลการวจย 1. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณทองไมแตกตางกบกลมทไดรบการดแลตามปกต ทงในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร t = 1.372, p = 0.177 (M = 75.79, SD = 17.98 ในกลมทดลอง และ M = 81.97, SD = 16.32 ในกลมควบคม) สวนในชวง

71 ปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร Z = 1.46, p = 0.864 (M = 85.5, SD = 18.28 ในกลมทดลอง และ M = 91.70, SD = 13.71 ในกลมควบคม) 2. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทหลงสวนลางไมแตกตางกบกลมทไดรบการดแลตามปกต ทงในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร Z = 0.176, p = 0.144 (M = 75.32, SD = 21.46 ในกลมทดลอง และ M = 71.73, SD = 24.16 ในกลมควบคม) สวนในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร Z = 0.48, p = 0.631 (M = 84.46, SD = 18.73 ในกลมทดลอง และ M = 83.90, SD = 20.33 ในกลมควบคม) 3. หญงระยะคลอดทไดรบการจดทาผเสอประยกตใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว M = 155.17 (SD = 71.98) นอยกวากลมควบคม M = 207.50 (SD = 101.80) อยางมนยส าคญทางสถต t = 2.299, p = 0.025 ขอเสนอแนะ จากการศกษาครงนพสจนทราบวา การจดทาผเสอประยกตในระยะปากมดลกเปดเรวสามารถชวยลดเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว แตความเจบปวดจากการคลอดยงเพมมากขนเรอย ๆ ตามความกาวหนาของการคลอด ดงนนผศกษาจงมขอเสนอแนะในการน าผลวจยไปใชทางดานการปฏบตการพยาบาล และดานการวจยดงน 1. ดานการปฏบตการพยาบาล ควรมการจดทาผเสอประยกตใหหญงระยะคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว เพอสงเสรมความกาวหนาของการคลอดใหเรวขน ใชเวลาในการรอคลอดนอยลง ผคลอดจงเผชญกบความปวดและความกลวตอการคลอดในเวลาทนอยกวาหรอสนกวาการดแลแบบทวไป 2. ดานการวจย ศกษาเพมเตมถงผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวดในระยะคลอด โดยการใชทาผเสอประยกตรวมกบการเทคนคบรรเทาปวดแบบไมใชยาอยางอน เชน การใชทาผเสอประยกตรวมกบการนวดบรเวณกระเบนเหนบและหลง ดวยน ามนหอมระเหย การประคบรอน ประคบเยน เนองจากทาผเสอประยกตเปนทานงทโคงไปทางดานหนา เออตอการชวยนวดบรรเทาปวดบรเวณดานหลงของผคลอดไดสะดวก หรอการใชทาผเสอประยกตรวมกบการนวดกดจดทบรเวณขาหนบตามศาสตรผดงครรภโบราณ

72

เอกสารอางอง กชกร ตมพวบลย. (2548). ผลของการเตรยมตวเพอคลอดตอความกลว พฤตกรรมการเผชญภาวะ

เจบครรภและความพงพอใจการคลอดในสตรครรภแรก. วทยานพนธปรญญา พยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลมารดาและทารกแรกเกด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

กาญจนาฎ คงคานอย, และสพนดา ศรขนธ. (2555). ใน เทวญ ธานรตน (บรรณาธการ), โยคะสาหรบหญงต งครรภ.กรงเทพมหานคร: เอนย ดไซน.

จตพร ตนตะโนกจ. (2549). ผลของโปรแกรมการเตรยมคลอดส าหรบสตรตงครรภและผสนบสนนการคลอดตอระดบความปวด พฤตกรรมการเผชญความปวด ระยะเวลาการคลอด และประสบการณการคลอด. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลมารดาและทารก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

เฉลยว สตตมย. (2554). โปรแกรมเตรยมคลอดโดยใชแนวคดจตประภสสรตงแตอยในครรภตอผลลพธการคลอดในผคลอดครรภแรก.วารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย, 26(1), 32-47.

ชชชย ปรชาไว, และนลน โกวทวนาวงษ. (2550). การระงบปวดในระหวางคลอด. ใน ชชชย ปรชาไว, อนงค ประสาธนวนกจ, และวงจนทร เพชรพเชฐเชยร (บรรณาธการ), ความปวดและการจดการความปวดในผปวยกลมทมปญหาพเศษ (หนา 139-154). สงขลา: ชานเมองการพมพ.

ชชชย ปรชาไวย. (2552). ความปวดและการจดการความปวด. สงขลา: ชานเมองการพมพ ชญานน บญพงษมณ, โสเพญ ชนวล, และเยาวเรศ สมทรพย. (2548). ผลของการเสรมสรางพลง

อ านาจรวมกบแรงสนบสนนอยางตอเนองในสตรระยะคลอดตอภาวะจตใจ พฤตกรรมการเผชญความเจบปวดและผลลพธของการคลอด. สงขลานครนทรเวชสาร, 23(1), 37-47.

ชนดาภา เนยมปชชา, สรอย อนสรณธรกล, และสพรรณ องปญสตวงศ. (2554). ความสมพนธระหวางความกลวการคลอด ความเจบปวดในระยะคลอดและความเหนอยลาหลงคลอด. วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ, 34(4), 56-64.

ดารกา วรวงศ, สรอย อนสรณธรกล, และวชดา ไชยศวามงคล. (2554). ระดบความเจบปวดของมารดาในระยะท 1 ของการคลอดหลงไดรบการบรรเทาปวด โดยใชเทคนคการหายใจ การลบหนาทองและการนวดกนกบ. วารสารวทยาศาสตรและสขภาพ, 34(3), 31-39.

ทรงพร จนทรพฒน, วงจนทร เพชรพเชษฐเชยร, และอไร หถกจ. (2551). ผลของโปรแกรมโยคะตอความสขสบายของมารดาในระยะตงครรภ. สงขลานครนทรเวชสาร, 26(2), 123-133.

ธระ ทองสง. (2555). กายวภาคของเชงกรานปกต. ใน ธระ ทองสง (บรรณาธการ), สตศาสตร (พมพครงท 5, หนา 77-86). กรงเทพมหานคร: ลกษมรง.

73 ธระ ทองสง. (2555). สรรวทยาของการคลอด. ใน ธระ ทองสง (บรรณาธการ), สตศาสตร (พมพครงท

5, หนา 111-134). กรงเทพมหานคร: ลกษมรง. นภาพรรณ มณโชตวงศ, ปราณ ธรโสภณ, และสมจตร เมองพล. (2555). ผลของการกดจดสะทอนท

เทา ตอเวลาในระยะท 1 ของการคลอดในผคลอดครรภแรก. วารสารพยาบาลและสขภาพ, 3 5 ( 3 ) , 1 0 - 1 8 . ค น จ า ก http://www.tnc.or.th/files/2 0 1 0 / 1 2 / tnc_journal-425/vol25_3_pdf_15040.pdf

ประวทย อนทรสขม, และจฑารตน เกดเจรญ. (2554). ผลชองการประคบรอนดวยลกประคบสมนไพรตอความกาวหนาในระยะคลอดของหญงครรภแรก. วารสารวชาการสาธารณสข, 20(6), 1065-1075.

ปราณสา กตตปฤษฎา. (2554). ผลของโปรมแกรมการเตรยมญาตเพอลดความเจบปวด ความกลว และความวตกกงวลของผคลอดครรภแรก ในระยะทหนงของการคลอด. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ปรศนา พานชกล. (2555). การระงบความเจบปวดในระยะเจบครรภคลอด. ใน วรพงศ ภพงศ (บรรณาธการ), การดแลปญหาทพบบอยทางสตศาสตร : Management of common problems in obstetrics (หนา 175-186). กรงเทพมหานคร: พมพด.

ผกามาศ เภาจ, สมชาย หงสพรรคนญ, พะเยาว ไพรพงษ, และนภา ศรวฒโก. (2554). ผลของการใชทาคลอดธรรมชาตตอระยะเวลาการรอคลอดและความปวดในหญงต งครรภ. งานหองคลอด โรงพยาบาลบานบง จงหวดชลบร.

พญญ พญธบรณะ. (2555). การคลอดยาก : Dystocia. ใน วรพงศ ภพงศ (บรรณาธการ), การดแลปญหาทพบบอยทางสตศาสตร : Management of common problem in obstetrics (หนา 187-198). กรงเทพมหานคร: พมพด.

พะยอม ปอนสบ, และพทราภรณ บญยฮง. (2555). ผลของการเตรยมคลอดตงแตระยะตงครรภเพอเพมความรวมมอในการปฏบตทาคลอดศรษะสง. ลาปางเวชสาร, 33(1), 50-59.

พรยา ศภศร. (2551). การพยาบาลในระยะคลอด (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: ศนยสอเสรมกรงเทพ.

พนพร ศรสะอาด. (2555). การพยาบาลผทมภาวะคลอดยาก. ใน ศรเกยรต อนนตสวสด (บรรณาธการ), การพยาบาลสตศาสตร (หนา 373-406). นนทบร: ยทธรนทรการพมพ.

เยาวเรศ สมทรพย, และจนตนา เลศไพบลย. (2552). ประสบการณสรางเสรมสขภาพของวยรนหญงดวยโยคะ. วารสารสภาการพยาบาล, 24(4), 83-94.

เยาวเรศ สมทรพย. (2553) . ศาสตรทางเลอกในการพยาบาลสตรต งครรภ. สงขลา: บ เอส เอส ดจตอลออฟเซท.

เยาวเรศ สมทรพย. (2556). ความรพนฐานเกยวกบการคลอด.ใน เยาวเรศ สมทรพย (บรรณาธการ), การผดงครรภ 1 (พมพครงท 3, หนา 17-50). สงขลา: หาดใหญเบสเซลส แอนด เซอรวส.

รจนา ประณตพรากรง. (2551). การใชเทคนคควบคมลมหายใจแบบโยคะเพอลดความเครยดในหญงต งครรภทมภาวะเจบครรภคลอดกอนกาหนด . วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

74 รชนก ชเขยน, สดศร หรญชณหะ, วภา แซเซย, และทรงพร จนทรพฒน. (2552). ผลของโยคะตอการ

ฟนฟสภาพหลงผาตดในผปวยทไดการผาตดทหนาทอง. วารสารสภาการพยาบาล, 20(3), 42-55.

ลกขณา ทานะผล, สรอย อนสรณธรกล, และสพรรณ องปญสตวงศ. (2551). ผลของการใชน ามนหอมระเหยกลนมะกรดในการนวดหนาทองในระยะทหนงของการคลอด. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลมารดาและทารก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

วรนทร สะอาดยง. (2551). ปจจยเสยงตอการผาตดคลอดทางหนาทองจากภาวะการณผดสดสวนกนระหวางศรษะทารกและเชงกราน ในโรงพยาบาลทาตม จงหวดสรนทร.ขอนแกนวารสาร, 17(4), 498-504.

วสวฒน กตตสมประยรกล, จกรกรช กลาผจญ, และอภชนา โฆวนทะ. (2547). แบบประเมนความเจบปวด Short-From McGill Pain Questionnaire ฉบบภาษาไทย. เวชศาสตรฟนฟวารสาร, 14(3), 83-92.

ศรญญา กนทอง, สนาร เลศท านองธรรม, และนงเยาว แสงข า. (2553). ผลการสนบสนนใหหญงรอคลอดท ากจกรรมอาบน าในระยะ active phase ตอการลดเวลาในระยะคลอด. ลาปาง เวชสาร, 31(2), 52-53.

ศศธร พมดวง. (2550). การบรรเทาความปวดระหวางคลอดดวยทา. ใน ชชชย ปรชาไว, อนงค ประสาธนวนกจ, และวงจนทร เพชรพเชฐเชยร (บรรณาธการ), ความปวดและการจดการความปวดในผปวยกลมทมปญหาพเศษ (หนา 73-86). สงขลา: ชานเมองการพมพ.

ศศธร พมดวง, สนนทา ยงวนชเศรษฐ, วชร จงไพบลยพฒนะ, และเรองศกด ลธนาภรณ. (2550). ผลการใชทา PSU Cat และดนตรตอเวลาในระยะกาวหนาของการเจบครรภคลอด. วารสารวจยทางการพยาบาล. 11(2), 96-105.

ศศธร พมดวง. (2555). สตศาสตรระยะคลอด. สงขลา: อลลายดเพรส. สลตา อนทรแกว, ศศธร พมดวง, และฐตพร องคถาวรวงศ. (2555). ผลของการนวดแผนไทยตอความ

ปวดในระยะคลอด. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สกญญา ปรสญญกล, และนนทพร แสนศรพนธ. (2553). การพยาบาลสตรในระยะคลอด (พมพครงท 2). เชยงใหม: นนทพนธพรนตง.

สขมาลย สอนเฒา, และมณรตน ภทรจนดา. (2556). ผลของการจดทาศรษะสงโดยการโนมตวไปขางหนาโอบกอดลกบอลสลบกบทากงนง 45 องศา ตอระยะเวลาคลอดในระยะ Active Phase. วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ, 36(4), 108-114.

สจตรา ชยวม. (2554). กระบวนการคลอดและปจจยทเกยวของ. ใน อภรช อนทรางกร ณ อยธยา (บรรณาธการ), ความรเบ องตนการพยาบาลผดงครรภ เลม 2 (ระยะคลอดและหลงคลอด). เชยงใหม: ครองชางพรนตง.

สชยา ลอวรรณ, และธระ ทองสง. (2555). การดแลระยะคลอดและการชวยคลอด. ใน ธระ ทองสง (บรรณาธการ), สตศาสตร (พมพครงท 5, หนา 135-164). กรงเทพมหานคร: ลกษมรง.

75 สนสา ชยตกล, ฉววรรณ อยส าราญ, เยาวลกษณ เสรเสถยร, เอมพร รตนธร, และสชาต สบญเรอง.

(2555). ผลของวธการเบงคลอดธรรมชาตรวมกบทานงยอง ๆ บนนวตกรรมเบาะนงรองคลอดตอระยะเวลาท 2 ของการคลอดในผคลอดครรภแรก. วารสารพยาบาลศาสตร, 30(3), 7-14. คนจาก http://www.tci-thaijo.org/index.php/ns/article/download/10312 /9464

สรยพร กฤษเจรญ, กญจน พลอนทร, และปราณ พงศไพบลย. (2555). ผลของการคลอดวถธรรมชาตกบการคลอดปกตตอระยะเวลาการคลอดในผคลอดครรภแรก. สงขลานครนทรเวชสาร, 30(1), 1-9.

อ าพร โอนออน, วชราวณย วนเกยรต, พรทพย รองเลอน, เนตรนภา เหมเปา, และสวมล ทศา. (2550). การจดทาคลอดตอระยะเวลาของการคลอดและสภาวะทารกแรกเกด. วารสารพยาบาล ศร ร าช , 1 ( 1 ) , 2 5 - 36 . ค นจาก http://www.dspace.li.mahidol.ac.th/ handle/123456789/4725

Abdolahian, S., Ghavi, F., Abdollahifard, S., & Sheikhan, F. (2014). Effect of dance labor on the management of active phase labor pain & clients’ satisfaction: a randomized controlled trial study. Global Journal of Health Science. 6(3), 219-226. doi: 10.5539/gjhs.v6n3p219

Adachi, K., Shimada, M., & Usui, A. (2003). The relationship between the parturient's position and perception of labor pain intensity. Nurse Research Journal, 52(1), 47-51.

Albers, L. L. (1999). The evidence for physiologic management of the active phase of the first stage of labor. Journal of Midwifery & Women’s Health, 52, 207-215. doi:10.1016/j.jmwh.2006.12.009

Beddoe, A. E., Paul Yang, C. P., Kennedy, H. P., Weiss, S .J., & Lee, K. A. ( 2009 ). The effects of Mindfulness-Based Yoga during pregnancy on maternal psychological and physical distress. Obstetric and Neonatal Nurses, 38(3), 310-319. doi: 10.1111/j.1552-6909.2009.01023.x

Breivik, H., Borchgrevink, P. C., Allen, S. M., Rosseland, L. A., Romundstad, Brevik, H.,...Stubhaug, A. (2008). Assessment of pain. British Journal Anesthesia, 101(1), 17-24. doi: 10.1093/bja/aen103

Cashion, K. (2010). Labor and birth process. In K. R. Alden (Eds.), Maternity nursing (8th ed., pp. 284-314). Canada: Mosby Elsevier.

Chang, S. C., & Chen, C. H. (2005). Effects of music therapy on women's physiologic measures, anxiety, and satisfaction during cesarean delivery. Research in Nursing and Health, 28, 453-461. doi: 10.1002/nur.20102

Chang, M. Y., Chen, C. K., & Huang, K. F. (2006). A compression of massage effect on labor pain using the McGill Pain Questionnaire. Journal of Nursing Research, 14(3), 190-197.

76 Chanthasenanont, A., Pongrojpaw, D., Nanthakomon, T., Somprasit, C., Kamudhamas,

A., & Suwannarurk, K. (2007). Indication for cesarean section at Thammasat University Hospital. Journal of the Medical Association of Thailand, 90, 1733-1736. Retrieved from http://www.researchgate.net/publication/5887726_ Indications_for_cesarean_section_at_Thammasat_University_Hospital

Chung, U. L., Hung, L. C., Kuo, S. C., & Huang, C. L. (2003). Effect of LI4 and BL67 acupressure on labor pain and uterine contractions in the first stage of labor. Journal of Nursing Research, 11(4), 251-259. Retrieved from http://graphics.tx. ovid.com/ovftpdfs/FPDDNCJCIEFEAK00/fs047/ovft/live/gv024/00134372/00134372-200312000-00004.pdf

Chuntharapat, S., Petpichetchian, W., & Hatthakit, U. (2008). Effect of yoga programme on maternal comfort during pregnancy. Songklanakarin Medical Journal, 26(2), 123-133. Retrieved from http://thailand.digitaljournals.org/index.php/SOMJ/ article/viewFile/981/786

Chuntharapat, S., Petpichetchian, W., & Hatthakit, U. (2008). Yoga during pregnancy: Effects on maternal comfort, labor pain and birth outcomes. Complementary Therapies in Clinical Practice, 14(2), 105-115. doi: 10.1016/j.ctcp.2007.12.007

Cunningham, F. G., Leveno, K. J., Bloom, S. L., Hauth, J. C., Rouse, D.J., & Spong, C. Y. (2010). Williams obstetrics (23rd ed.). United States: The McGrow Hill Medical.

Dabiri, F., & Shahi, A. (2014). The Effect of LI4 Acupressure on Labor Pain Intensity and Duration of Labor: A Randomized Controlled Trial. Oman Medical Journal, 29(6), 425-429. doi: 10.5001/omj.2014.113

Davidson, M. R., London, M. L., & Ladewig, P. A. W. (2008). Olds' maternal-newborn nursing & women's health across the lifespan (8th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.

Desbriere, R., Blance, J., Du, R. L., Renner, J.-P., Carcopino, X., Loundou, A. & d’ Ercole, C. (2013). Is maternal posturing during labor efficient in preventing persistent occiput posterior position? A randomized controlled trial. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 208, e1-e8. doi: 10.1016/j.ajog.2012.10.882

Fenwick, J., Gamble, J., Nathan, E., Bayes, S., & Hauck, Y. (2009). Pre- and postpartum levels of childbirth fear and the relationship to birth outcomes in a cohort of Australian women. Journal of Clinical Nursing, 18, 667-677. doi: 10.1111/ j.1365-2702.2008.02568.x

Gaware, V. M., Dolas, R. T., Kotade, K. B., Dhamak, K B., Somwanshi, S. B., Khadse, A. N., & Nikam, V. K. (2011). Promotion and improvement of fertility by yoga. International Journal of Drug Formulation and Research, 2(3), 1-13. Retrieved from http://www.ordonearresearchlibrary.org/data/pdfs/ijdf99.pdf

77 Goldberg, R. P. (2007). Effects of Pregnancy and Childbirth on the Pelvic Floor.

Urogynecology in Primary Care, 21-33. Retrieved from http://content. schweitzer-online.de/static/catalog_manager/live/media_files/representation/ zd_std_orig_zd_schw_orig/016/239/872/9781846281662_content_pdf_1.pdf

Gupta, J. K., & Nikoderm, V. C. (2001). Position for women during the second stage of labour. (Cochrane review). in: the Cochrane Library. Issue4. Oxford: Update Software: 2001. p. 1-62.

Hajiamini, Z., Masoud, S. N., Ebadi, A., Mahboubh, A., & Matin, A. A. (2012). Comparing the effects of ice massage and acupressure on labor pain reduction. Complementary Therapies in Clinical Practice, 18(3), 169-172. doi: 10.1016/ j.ctcp.2012.05.003

Javnbakht, M., Hejazi Kenari, R., & Ghasemi, M. (2009). Effects of yoga on depression and anxiety of women. Complementary Therapies in Clinical Practice, 15, 102-104. doi: 10.1016/j.ctcp.2009.01.003

Kardel, K. R., Johansen, B., Voldner, N., Iversen, P. O., & Henriksen, T. (2010). Association between aerobic fitness in late pregnancy and duration of labor in nulliparous. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 88(8), 948-952. doi: 10.1080 /00016340903093583

Lang, A. J., Sorrell, J. T., Rodgers, C. S., & Lebeck, M. M. (2006). Anxiety sensitivity as a predictor of labor pain. European Journal of pain, 10(3), 263-270. doi: 10.1016/ j.ejpain.2005.05.001

Lee, M. K., Chang, S. B., & Kang, D-H. (2004). Effects of SP6 acupressure on labor pain and length of delivery time in women during labor. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 10(6), 959-965. doi:10.1089/acm.2004.10.959

Lee, K. A., Gay, C. L. (2004). Sleep in late pregnancy predicts length of labor and type of delivery. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 191(6), 2041-2046. doi: 10.1016/j.ajog.2004.05.086

Lee, S.-L., Liu, C.-Y., Lu, Y.-Y., & Gau, M.-L. (2013). Efficacy of warm showers on labor pain and birth experiences during the first labor stage. The Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 42, 19-28. doi: 10.1111/j.1552-6909.2012. 01424.x

Leung, R. W. C., Li, J. F. P., Leung, M. K. M., Fung, B. K. Y., Fung, L. C. W., Tai, S. M.,...Leung, W. C. (2013). Efficacy of birth ball exercises on labour pain management. Hong Kong Medical Journal, 19(5), 393-399. doi: 10.12809/hkmj133921

Lowdermilk, D. L. (2010). Labor and birth process. In K. R. Alden (Eds.), Maternity nursing (8th ed., pp. 265-283). Canada: Mosby Elsevier.

78 Lowe, N. K. (2002). The nature of labor pain. American Journal of Obstetrics and

Gynecology, 186(5), 516-524. Mamede, F. V., Almeida, A. M., Souza, L., & Mamede, M. V. (2007). Pain during the labor

active phase: the effect of walking, Artigo Original, 15, 1157-1162. doi: org/ 10.1590/S0104-11692007000600016

Melzack, R., Be'langer, E., & Lacroix, R. (1991). Labor pain: Effect of maternal position on front and back pain. Journal of Pain and Symptom Management, 6(8), 476-480. doi: 10.1016/0885-3924(91)90003-M

Melzack, R. (2005). The McGill pain questionnaire from description to measurement. Anesthesiology, 103(1), 199-202. Retrieved from http:/anesthesiology.pubs. ashg.org/on06/29/2015

Mortazari, S. H., Khaki, S., Moradi, R., Heidari, K., & Vasegh Rahimparvar, S. F. (2012). Effects of massage therapy and presence of attendant on pain, anxiety and satisfaction during labor. Archives of Gynecology and Obstetrics, 286(1), 19-23. doi: 10.1007/s00404-012-2227-4

Narendran, S., Nagarathna, R., Narendran, V., Gunasheela, S., & Nagendra, R. H. (2005). Efficacy of Yoga on Pregnancy Outcome. The Journal of Alternative and complementary medicine, 11(2), 237-244. Retrieved from http://www. baeacupuncture.com/17024172.pdf

Noble, E. (1981). Controversies in Maternal Effort During labor and Delivery. Journal of Nurse-Midwifery, 26(11), 13-22. doi: 10.1016/0091-2182(81)90003-3

Nuthalapaty, F. S., Rouse, D. J., & Owen, J. (2004). The association of maternal weight with cesarean risk, labor duration, and cervical dilatation rate during labor induction. The American College of Obstetricians and Gynecologists. 103(3), 452-456. doi: 10.1097/01.AOG.0000102706.84063.C7

Old, S. B., London, M. L., & Ladewig, P. A. (2000). Maternal-newborn nursing: A family and community-based approach (6th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall Health.

Pluta, N. (2006). Building a Yoga Therapy Practice in Women's Health [Electronic version]. International Association of Yoga Therapists, 20-22. Retrieved from htt://www.plutatherapy.com.

Polit, D. F. & Beck, C. T. (2012). Nursing research: Generating and assessing evidence for nursing practice (9th ed.). Wolters Kluwer Health: Lippincott Williams & Wilkins.

79 Rakhshani, A., Maharana, S., Raghuram, N., Nagendra, H., & Venkatram, P. (2010). Effects

of integrated yoga on quality of life and interpersonal relationship of pregnant woman. Quality of Life Research, 19(10), 1447-1455. Retrieved from

http://www.jstor.org/stable/40927196 Reis, J. P. (2011). Prenatal yoga practice late pregnancy and patterning change in

optimism, power and well-being. Unpublished masters thesis, East Carolina University, North Carolina.

Ricci, S. S. (2009). Essentials of maternity, newborn, & women’s health nursing (2nd ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer.

Ricci, S. S., & Kyle, T. (2009). Maternity and pediatric nursing. Philadelphia: Wolters Kluwer.

Satyapriya, M., Nagendra, H., Nagarathna, R., & Padmalatha, V. (2009). Effect of integrated yoga on stress and heart rate variability in pregnant woman. International Journal of Gynecology and obstetrics, 104(3), 218-222. doi: 10.1016/j.ijgo.2008.11.013

Siggelkow, W., Boehm, D., Skala, C., Grosslereher, M., Schmidt, M., & Koelbl, H. (2008). The influence of macrosomia on the duration of labor, the mode of delivery and intrapartum complications. Archives Gynecology and Obstetrics, 278(6), 547-553. doi: 10.1007/s00404-008-0630-7

Silver, R. K., Haney, E. I., Grobman, W. A., MacGregor, S. N., Casele, H., & Neerhof, M. G. (2013). Comparison of active phase labor between triplet, twin, and singleton gestations. Journal of the Society for Gynecologic Investigation, 7(5), 297-300. doi: 10.1177/107155760000700505

Simkin, P. (2002). Maternal: Position and pelvis revisited. Birth. 30(2), 130-132. Sun, Y. C., Hung, Y. C., Chang, Y., & Kuo, S. C. (2010). Effects of a prenatal yoga

programme on the discomforts of pregnancy and maternal childbirth self-efficacy in Taiwan. Midwifery, 26(6), e31-e36. doi: 10.1016/j.midw.2009.01.005

Taavoni, S., Abdolahian, S., Haghani, H., & Neysani, L. (2011). Effect of birth ball usage on pain in the active phase of labor: A randomized controlled trial. The Journal of Midwifery & Women's Health, 56(2), 137-140. doi: 10.1111/j.1542-2011. 2010.00013.x.

Vleeming, A., Albert, H. B., Ostgaard, H. C., Sturesson, B., & Stuge, B. (2008). European guidelines for the diagnosis and treatment of pelvic girdle pain. European Spine Journal, 17, 794-819. doi: 10.1007/s00586-008-0602-4

80 Waisblat, V., Mercier, F.-J., Langholz, B., Berthoz, A., Cavagna, P., & Benhamou, D. (2010).

Effect of rocking motion on labor pain before epidural catheter insertion in the sitting position. Annales Franeaises d'Anesthesie et de Reanimation. 29, 616-620. doi: 10.1016/j.annfar.2010.04.004.

Waldenstrom, U., Hildingsson, I., Rubertsson, C., & Radestad, I. (2004). A negative birth experience: prevalence and risk factors in a national sample. Birth, 31(1), 17-27. doi: 10.1111/j.0730-7659.2004.0270.x

Walrath, D. E., & Glantz, M.M. (1998). Sexual dimorphism in the pelvic midplane and its relationship to neandertal reproductive patterns. American Journal of Physical Anthropology, 100(1), 89-100. doi: 10.1002/(SICI)1096-8644(199605)100:1<89:: AID-AJPA9>3.0.CO;2-8

Walsh, D. (2012). Care in first stage of labor. In S. Macdonald & J. Magill-Cuerden (Eds.), Mayes' Midwifery (4th ed., pp. 483-508). Edinburgh: Bailliere Tindall Elsevier.

81

ภาคผนวก

82

ภาคผนวก ก การค านวณหาคา effect size

เนองจากงานวจยนเปนงานวจยแบบกงทดลองทดลอง (quasi-experimental research) เพอศกษาผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ในหญงระยะคลอด แตเนองจากยงไมปรากฏงานวจยทมตวแปรตนและตวแปรตามทเหมอนกน การศกษานจงค านวณคาอทธพล (effect size : ES) จากงานวจยทใกลเคยงกน 2 เรอง ไดแก (1) ตวแปรความปวดในระยะปากมดลกเปดเรวใชการศกษาเรอง Effect of birth ball usage on pain in the active phase of labor: A randomized controlled trail (Taavoni et al., 2011) และ (2) ตวแปรเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวใชการศกษาเรองผลการใชทา PSU Cat และดนตร ตอความกาวหนาของการคลอดและการลดปวด (ศศธรและคณะ, 2549) โดยใชสตรค านวณดงรายละเอยดตอไปน effect size = Х1-Х2 / pooled SD pooled SD = SD1

2+SD22

effect size = Х1-Х2

[SD1 2 + SD22] / 2 (1) การศกษาเรอง Effect of birth ball usage on pain in the active phase of labor: A randomized controlled trail (Taavoni et al., 2011) X1 คอ คาเฉลยของกลมทดลอง (ความปวดในกลมนงโยกบนลกบอล) = 6.97 คะแนน X2 คอ คาเฉลยของกลมควบคม (ความปวดในทานอน) = 8.92 คะแนน SD1 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมทดลอง = 1.58 คะแนน SD2 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมควบคม = 1.31 คะแนน แทนคาในสตร effect size = 6.97 - 8.92

[ (1.58) 2 + (1.31)2] / 2 = - 1.95 [ 2.5+ 1.72 / 2 = - 1.95 4.22

= -1.95 2.11 = 0.9

83 (2) การศกษาเรองผลการใชทา PSU Cat และดนตรตอความกาวหนาของการคลอดและการลดปวด (ศศธรและคณะ, 2549) X1 คอ คาเฉลยของกลมทดลอง (เวลาของกลม PSU Cat สลบทาแนวราบ) = 289.88 นาท X2 คอ คาเฉลยของกลมควบคม (เวลาของกลมทาแนวราบ) = 379.74 นาท SD1 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมทดลอง = 106.68 นาท SD2 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมควบคม = 126.59 นาท แทนคาในสตร effect size = 289.88 - 379.74

[ (106.68) 2 + (126.59)2] / 2 = - 89.86

[11,380.62 + 16,025.02] / 2 = - 89.86 13,702.82 = -89.86 117.06 = 0.8 จากนนเปดตารางอ านาจการทดสอบ (power analysis) ของ (Polit & Beck, 2012) ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 ES = 0.8 ไดขนาดกลมตวอยางทงหมด 50 ราย แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 25 ราย

84

ภาคผนวก ข ใบพทกษสทธกลมตวอยาง

ดฉนนางสาวกตตมา ดวงมณ นกศกษาปรญญาโท สาขาการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาเรอง ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ในหญงระยะคลอด การวจยครงน ศกษาในหญงระยะคลอดทไมมภาวะแทรกซอนทงในระยะตงครรภและระยะเจบครรภคลอด เนองจากทานมคณสมบตดงกลาว ผวจยจงขอเรยนเชญทานเขารวมโครงการวจยในครงน หากทานสมครใจเขารวมการวจย ทานจะไดรบการสมเขากลมโดยการจบลกบอล หมายเลข 1 คอกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตเมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร โดยผวจยจดใหทานนงฝาเทาประกบกน ดงสนเทาใหชดฝเยบมากทสด เอนตวไปขางหนาท ามมประมาณ 15 องศา กบแนวดง ซบหนากบหมอนบนโตะครอมเตยง แขนทง 2 ขาง วางขางศรษะ ทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย เปนเวลานาน 15 นาท ประเมนความปวดทบรเวณทองและหลงสวนลางขณะนงทาผเสอประยกต หลงจากนนใหทานอยในทาทตองการ โดยผวจยจะจดทาใหทานทก 1 ชวโมง และประเมนอาการปวดในชวงปากมดลกเปด 3-4, 5-7 และ 8-10 เซนตเมตร หากทานจบลกบอลไดหมายเลข 2 ทานจะไดรบการดแลใหอยในทาททานรสกสขสบายตามททานตองการและไดรบการการประเมนความปวดและการดแลตามปกตจากแพทยและพยาบาลหองคลอด เชนเดยวกบกลมท 1 จนกระทงปากมดลกเปดหมด การเขารวมวจยในครงนขนกบความสมครใจของทาน ไมมผลตอการดแลรกษาททานจะไดรบ และหากทานไมสมครใจหรอตองการยตการเขารวมวจยทานสามารถแจงกบผเขารวมวจยไดตลอดเวลาโดยไมตองอธบายเหตผลและจะไมมผลกระทบตอการรกษาททานพงไดรบตามมาตรฐานวชาชพ และระหวางรอคลอดหากทานและทารกในครรภมภาวะแทรกซอนหรอมขอบงชตองไดรบยาเรงคลอด หรอไดรบยาบรรเทาปวด ผวจยจะขอยกเลกการวจยและยนดใหการดแลและชวยเหลอโดยสงตอผเชยวชาญทนท ผวจยจะเกบขอมลสวนตวของทานไวเปนความลบ และจะใชหมายเลขโรงพยาบาลแทนชอจรงของทานในแบบบนทกขอมล การน าขอมลไปอภปรายหรอพมพเผยแพรจะน าเสนอในภาพรวมของการวจย ซงผลการศกษาครงจะเปนประโยชนในการดแลผคลอดเพอลดเวลาในการคลอดและบรรเทาความปวดในระยะคลอดตอไป

85 หากทานยนดเขารวมการวจย โปรดลงชอไวเปนเปนหลกฐาน ในระหวางทเขารวมการวจย หากทานมขอสงสย ทานสามารถตดตอผวจย คอ นางสาวกตตมา ดวงมณ ไดทหองคลอด โรงพยาบาลชะอวด หมายเลขโทรศพท 09-5419-1566 หรอ 075-381011 ตอ 114 (ในเวลาราชการ) หากทานตองการขอมลเพมเตมเกยวกบสทธของผเขารวมการวจย ทานสามารถสอบถามไดทหนวยจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร หมายเลขโทรศพท 074-286-552 (ในเวลาราชการ) ลงนาม......................................... ลงนาม........................................... (.........................................) (..........................................) (ผเขารวมวจย) (พยาน: ..............................) วนท......เดอน...............พ. ศ. ......... วนท......เดอน...............พ.ศ. .........

ลงนาม............................................ (............................................)

(ผวจย) วนท......เดอน...............พ. ศ. .........

86 ใบยนยอมใหถายภาพนงและเผยแพรภาพถาย

ขาพเจา นาง/นางสาว..................................................................................ยนยอมให นางสาวกตตมา ดวงมณ นกศกษาปรญญาโท สาขาการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ท าการถายภาพนงเกยวกบทาตาง ๆ ในระยะคลอด ไดแก ทานอนหงาย ทานอนหงายชนเขา ทานอนตะแคง ทานอนศรษะสง ทานง และทาในขนตอนการจดทาผเสอประยกต (ทาเตรยม ทานงฝาเทาประกบกน ระดบความสงของหมอนบนโตะครอมเตยง ทาผเสอประยกตดานขางและดานหนา) เพอใชในการตพมพคมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด วทยานพนธ วารสารทางการพยาบาล สอการเรยนการสอน น าเสนอในทประชมวชาการ และ โพสเตอรส าหรบใชในโรงพยาบาล รวมถงการเผยแพรเอกสารดงกลาวโดยสออเลกทรอนกส ลงนาม................................................. ลงนาม................................................. (...............................................) (...............................................) (ผเขารวมวจย) (พยาน: ..............................) วนท......เดอน...............พ. ศ................ วนท......เดอน...............พ. ศ................

ลงนามผวจย......................................... (นางสาวกตตมา ดวงมณ)

วนท.......เดอน...............พ. ศ. ..............

87

ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เรอง“ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว

ในหญงระยะคลอด”

ค าชแจง เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลของการวจย เรองผลของการจดทาผเสอประยกตตอเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวและอาการปวดหลงสวนลางของหญงระยะคลอด มทงหมด 4 สวน ดงน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล จ านวน 12 ขอ สวนท 2 แบบสอบถามขอมลเกยวกบการตงครรภ จ านวน 9 ขอ สวนท 3 แบบบนทกการจดทาผเสอประยกต/ทาทสขสบาย และระยะเวลาในระยะ ปากมดลกเปดเรว สวนท 4 แบบประเมนระดบความปวดทบรเวณหลงสวนลางชนดมาตรวดประเมนคาดวยสายตา

88 สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ค าชแจง ใหท าเครองหมายลงใน ( ) หนาขอความหรอเตมขอความในชองวางใหตรงกบขอมลท

เปนจรง 1. ID.......................................... 2. กลม .............. .......... (1) กลมทดลอง .......... (2) กลมควบคม 3. อาย.............ป..........เดอน .............. 4. สถานภาพสมรส .............. .......... (1) สมรส .......... (2) หยาราง .......... (3) หมาย .......... (4) อนๆ ระบ...................................................................................... 5.ศาสนา .............. .......... (1) พทธ .......... (2) อสลาม .......... (3) ครสต .......... (4) อนๆ ระบ.................................................................................... 6. ระดบการศกษา .............. .......... (1) ไมไดเรยนหนงสอ .......... (2) ประถมศกษา .......... (3) มธยมศกษาตอนตน .......... (4) มธยมศกษาตอนปลาย .......... (5) ปวช./ปวส. .......... (6) ปรญญาตร/สงกวาปรญญาตร 7. อาชพ .............. .......... (1) แมบาน .......... (2) เกษตรกร .......... (3) คาขาย/ธรกจสวนตว .......... (4) รบจาง .......... (5) พนกงานบรษท .......... (6) ขาราชการ/รฐวสาหกจ .......... (7) อนๆ ระบ.................................................................................... 8. รายไดตนเอง...............................................................บาท/เดอน .............. 9. รายไดครอบครว.........................................................บาท/เดอน .............. 10. สวนสง......................................................................เซนตเมตร .............. 11. น าหนกกอนคลอด....................................................กโลกรม .............. 12. ดชนมวลกายกอนคลอด............................................กก./ม.2 ..............

89 สวนท 2 แบบสอบถามขอมลเกยวกบการตงครรภ ค าชแจง ใหท าเครองหมาย ลงใน ( ) หนาขอความหรอเตมขอความในชองวางใหตรงกบขอมลท

เปนจรง 13. การตงครรภครงท................................................ .............. 14. อายครรภ..........................สปดาห....................วน .............. 15.คาดคะเนน าหนกทารก.....................................กรม .............. 16. ประวตการแทง .............. .......... (1) ไมม .......... (2) ม ..................ครง 17. ประวตการขดมดลก .............. .......... (1) ไมม .......... (2) ม ...................ครง 18. จ านวนครงของการคลอด (ถาตอบขอ (1) ใหขามไปท าขอ 20) .............. .......... (1) 0 ครง .......... (2) 1 ครง .......... (3) 2 ครง .......... (4) 3 ครง .......... (5) 4 ครง .......... (6) 5 ครง 19. ชนดของการคลอดทผานมา (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) .............. .......... (1) คลอดปกต จ านวน......................ครง .......... (2) ใชเครองดดสญญากาศ จ านวน ...............ครง .......... (3) ใชคม จ านวน...............ครง .......... (4) คลอดทากน จ านวน..............ครง 20. การฝากครรภ .............. .......... (1) ฝากครบตามเกณฑ (ระบจ านวนครง..................) .......... (2) ฝากไมครบตามเกณฑ (ระบจ านวนครง.............) 21. การเตรยมตวกอนเขารบการคลอด .............. .......... (1) ไมไดเตรยม .......... (2) โปรแกรมเตรยมคลอด .......... (3) บรหารกลามเนอฝเยบ .......... (4) ฝกหายใจ/สมาธ .......... (5) ) ออกก าลงกาย ระบ......................(เดน, แอโรบค, วายน า, โยคะ, ฯลฯ) .......... (6) อนๆ ระบ.............................................................................

90 สวนท 3 แบบบนทกการจดทาผเสอประยกต/ทาทสขสบาย และระยะเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ค าชแจง ใหท าเครองหมาย ลงใน ( ) หนาขอความ หรอบนทกขอความในชองวางใหตรงกบขอมลทเปนจรง

22. ระยะปากมดลกเปดชา (latent phase) ใชเวลา..............ชวโมง............นาท วนท...................เวลา..............น. ถง วนท...................เวลา..............น.

..............(นาท)

23. ระยะปากมดลกเปดเรว (active phase) ใชเวลา..............ชวโมง............นาท วนท...................เวลา..............น. ถง วนท...................เวลา..............น.

..............(นาท)

24. การแตกของถงน าคร า .............. .......... (1) แตกเอง ............. (2) เจาะถงน า Cx………….cm. 25. ลกษณะน าคร า .............. .......... (1) Clear .......... (2) thin meconium .......... (3) thick meconium 26. รวมเวลาทอยในทาผเสอประยกต......................................................................................นาท 27. รวมเวลาทอยในทานอนหงายหนนหมอน..........................................................................นาท 28. รวมเวลาทอยในทานอนตะแคงหนนหมอน........................................................................นาท 29. รวมเวลาทอยในทาศรษะสง 15 องศา...............................................................................นาท 30. รวมเวลาทอยในทาศรษะสง 30 องศา...............................................................................นาท 31. รวมเวลาทอยในทาศรษะสง 45 องศา...............................................................................นาท 32. รวมเวลาทอยในทานง........................................................................................................นาท 33. รวมเวลาทอยในทายน/เดน................................................................................................นาท 34. รวมเวลาทอยในทาอนๆ (ระบ)...........................................................................................นาท

91 ตาราง บนทกทาของหญงระยะคลอดในระยะปากมดลกเปดเรวในแตละชวโมง (นาท)

วนท /

เวลา

ทาผเ

สอปร

ะยกต

นอนห

งายห

นนหม

อน

ทานอ

นตะแ

คงหน

นหม

อน

ศรษะ

สง 1

5 อง

ศา

ศรษะ

สง30

องศ

า

ศรษะ

สง 4

5 อง

ศา

ทานง

ยน/เด

น

ทาอน

ๆ (ระ

บ)

92 สวนท 3 แบบประเมนระดบความปวดของหญงระยะคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว ค าชแจง ขอใหทานคดเกยวกบความปวดในขณะมดลกหดรดตว โดยแยกเปนความปวดทบรเวณทอง

และความปวดทหลงสวนลาง ความปวดทบรเวณทอง หมายถง ระดบความปวดทมากทสดเมอมดลกหดรดตว เสนดานลางแสดงถงระดบความปวดทมากทสดเมอมดลกหดรดตว (ชรป) ปลายดานซายคอไมรสกปวดททองเลย จนถงปลายสดดานขวามอคอรสกปวดททองมากทสด ถาทานรสกปวดทองในระดบนอยกขดเสนตรงตดเสนระดบความปวดมาทางดานทไมรสกปวดเลย ถารสกปวดทองปานกลาง ทานกขดเสนตรงตดบนเสนบรเวณตรงกลาง ถาทานรสกปวดมากกขดเสนตรงตดเสนระดบความปวดมาทางดานปวดมากทสด (ชรปประกอบขณะอธบาย) ใหทานขดเสนตรงตดเสนวดระดบความปวดดงกลาวตามระดบความปวดททานรสกจรง (ดงตวอยาง)

ไมปวดเลย ปวดมากทสด ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง หมายถง ความปวดตงแตเอวจนถงกนกบ เสนดานลางแสดงถงระดบความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (ชรป) ปลายดานซายคอไมรสกปวดทหลงสวนลางเลย จนถงปลายสดดานขวามอคอรสกปวดทหลงสวนลางมากทสด ถาทานรสกปวดหลงสวนลางในระดบนอยกขดเสนตรงตดเสนระดบความปวดมาทางดานทไมรสกปวดเลย ถารสกปวดหลงสวนลางปานกลาง ทานกขดเสนตรงตดบนเสนบรเวณตรงกลาง ถาทานรสกปวดหลงสวนลางมากกขดเสนตรงตดเสนระดบความปวดมากทางดานปวดมากทสด (ชรปประกอบขณะอธบาย) ใหทานขดเสนตรงตดเสนวดระดบความปวดดงกลาวตามระดบความปวดททานรสกจรงมาก (ดงตวอยาง)

ไมปวดเลย ปวดมากทสด

93 หลงมดลกหดรดตวครงตอไป ขอใหทานขดเสนตรงตดเสนระดบความปวดททานรสกในขณะทมดลกหดรดตว ทงเสนระดบความปวดททอง และเสนระดบความปวดทหลงสวนลาง

ความปวด (เมอมดลกหดรดตว)

ไมปวดเลย ปวดมากทสด

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ไมปวดเลย ปวดมากทสด เมอหญงระยะคลอดฝกท าการขดเสนแสดงระดบความปวดทง 2 สวนแลว จงท าการสมเขากลมทดลองและกลมควบคม

94 ระดบความปวดเมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร

วนท......../....../........เวลา...............น. 35. ความปวด (เมอมดลกหดรดตว) เมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ..................

ความปวด (เมอมดลกหดรดตว)

ไมปวดเลย ปวดมากทสด 36. ความปวดทบรเวณหลงสวนลางเมอปากมดลกเปด 3-4 เซนตเมตร ..................

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ไมปวดเลย ปวดมากทสด

95 37. ปากมดลกเปด .....………….. .......... (1) 3 เซนตเมตร .......... (2) 4 เซนตเมตร 38. ความบางของปากมดลก..............................% 39. สภาพถงน า ................... .......... (1) MI …….... (2) MR 40. Station ของสวนน า ................... .......... (1) station -2 …….... (2) station -1 .......... (3) station 0 .......... (4) station +1 .......... (5) station +2 .......... (6) station +3 41. Interval..................................... นาท........................วนาท ....................

(วนาท) 42. Duration....................................................................วนาท …………....... 43. intensity ............(1) 1+ ............(2) 2+ ............(3) 3+

………....…...

44. FHR............................................................................. bpm.

96 ระดบความปวดเมอปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร

วนท......../....../........เวลา.....................น. 45. ความปวด (เมอมดลกหดรดตว) เมอปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ..................

ความปวด (เมอมดลกหดรดตว) ไมปวดเลย ปวดมากทสด 46. ความปวดทบรเวณหลงสวนลางเมอปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร .................

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ไมปวดเลย ปวดมากทสด

97 47. ปากมดลกเปด ….....……….. .......... (1) 5 เซนตเมตร .......... (2) 6 เซนตเมตร .......... (3) 7 เซนตเมตร 48. สภาพถงน า ................... .......... (1) MI …….... (2) MR 49. Station ของสวนน า ................... .......... (1) station -2 …….. ..(2) station -1 .......... (3) station 0 .......... (4) station +1 .......... (5) station +2 .......... (6) station +3 50. Interval..................................... นาท........................วนาท .....................

(วนาท) 51. Duration....................................................................วนาท …….....….…... 52. intensity ............(1) 1+ ............(2) 2+ ............(3) 3+

……....….…...

53. FHR.............................................................................bpm.

98 ระดบความปวดเมอปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร

วนท......../....../........เวลา................น. 54. ความปวด(เมอมดลกหดรดตว) เมอปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ..................

ความปวด (เมอมดลกหดรดตว)

ไมปวดเลย ปวดมากทสด 55. ความปวดทบรเวณหลงสวนลางเมอปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ...................

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ไมปวดเลย ปวดมากทสด

99 56. ปากมดลกเปด …….....…….. .......... (1) 8 เซนตเมตร .......... (2) 9 เซนตเมตร .......... (3) 10 เซนตเมตร 57. สภาพถงน า ................... .......... (1) MI …….... (2) MR 58. Station ของสวนน า .................... .......... (1) station -2 …….... (2) station -1 .......... (3) station 0 .......... (4) station +1 .......... (5) station +2 .......... (6) station +3 59. Interval..................................... นาท........................วนาท ....................

(วนาท) 60. Duration....................................................................วนาท …………....... 61. intensity ............(1) 1+ ............(2) 2+ ............(3) 3+

………….......

62. FHR............................................................ bpm. 63. ชนดของการคลอด .................. .............(1) normal labor .............(2) vacuum extraction .............(3) caesarean section 64. ใชเวลาในระยะท 2 ของการคลอด....................................นาท 65. น าหนกทารกแรกคลอด.....................................................กรม 66. Apgar score ท 1 นาท.....................................................คะแนน 67. Apgar score ท 5 นาท.....................................................คะแนน

100

ภาคผนวก ง แผนการสอน"การจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด"

วตถประสงค

1. เพอสรางสมพนธภาพ และขอความรวมมอจากผคลอดในการท าวจย 2. จดทาผเสอประยกต เพอสงเสรมความกาวหนาของการคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว 3. เพอลดอาการปวดบรเวณทองและหลงสวนลางในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด

หวขอการสอน

1. กระบวนการคลอด 2. ปจจยทสงผลตอระยะท 1 ของการคลอด 3. ทมาของทาผเสอประยกต 4. การจดทาผเสอประยกต

กจกรรมการสอน

1. การบรรยาย 2. การสาธตและฝกปฏบต 3. การอภปรายและซกถาม

สอการสอน

1. แผนการสอนเรอง การจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด 2. คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด

101

กลมเปาหมาย

หญงระยะคลอด ทมารบบรการคลอด ทโรงพยาบาลชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช ในชวงเดอนเมษายน 2557 ถง เดอนมนาคม 2558 โดยมคณสมบตดงน 1. ตงครรภปกต ไมมภาวะแทรกซอนใดๆ 2. ความสงไมนอยกวา 145 เซนตเมตร 3. ปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร บาง 100% หรอ เปด 4 เซนตเมตร บาง 80% 4. ทารกอยในทาทมยอดศรษะเปนสวนน า (vertex presentation) 5. น าหนกทารกในครรภจากการคาดคะเนไมนอยกวา 2,500 กรม 6. อตราการเตนของหวใจทารกในครรภเปนปกต 7. ยนดเขารวมการศกษา

สถานท

หองคลอดโรงพยาบาลชะอวด อ าเภอชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช

ผรบผดชอบ

นางสาวกตตมา ดวงมณ นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการผดงครรภ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

การประเมนผล

1. ประเมนความสามารถของผคลอดในการนงทาผเสอประยกต ดวยการซกถามผคลอด และการสงเกต 2. ประเมนความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง โดยใหหญงระยะคลอดประเมนความปวดดวยตนเองในระยะปากมดลกเปดเรว โดยใชมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) เมอปากมดลกเปดขยาย 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร 3. ประเมนเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว

102

ผลทคาดวาจะไดรบ

1. หญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตมความปวดทบรเวณทองและความปวดทบรเวณหลงสวนลางนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต 2. หญงระยะคลอดกลมทไดรบการจดทาผเสอประยกตใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต

103

วตถประสงค เนอหา กจกรรมผวจย กจกรรมกลมตวอยาง สอการสอน/ระยะเวลา

การประเมนผล

- เพอสรางสมพนธภาพและขอความรวมมอในการวจย

ก า ร ส ร า ง ส ม พ น ธ ภ า พระหวาง ผว จยกบหญงระยะคลอด เปนเรองทส าคญมาก เพราะสมพนธภาพทดจะน าไปสความไววางใจ และความรวมมอทด ดงนนในวนแรกทผคลอดเขารบบรการทหองคลอด และไดรบการวนจฉยวาเจบครรภจรง ผวจยด าเนนการดงน 1. กลาวทกทายและแนะน าตวกบหญงระยะคลอด 2. อธบายกระบวนการคลอดและปจจยทสงผลตอการคลอด 3. อ ธ บ า ย โ ค ร ง ก า ร ว จ ย วตถประสงค ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล 4. ขอความรวมมอในการท าวจย 5. สมกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม

- กลาวทกทายและแนะน าตนเอง - อธบายวาการคลอด เปนกระบวนการท างานของรางกายหญงตงครรภ เพอใหมดลกหดรดตว จนกระทงเกดความบางของคอมดลก และการเปดขยายของปากมดลก เพอใหทารก รก เยอหมทารกและน าคร าถกขบออกจากโพรงมดลกทางชองคลอด ซงการคลอดมทงการคลอดปกตและการคลอดผดปกต ซงการคลอดทางชองคลอดจะประสบความส าเรจ และใชเวลาในการคลอดยาวนานเพยงใดนนขนอยกบปจจยทส าคญ (1) ชองทางคลอด (2) สงทคลอดออกมาหรอขนาด ทา และสวนน าของทารกในครรภซงตองมขนาดเหมาะสมกนกบหนทางคลอดของมารดา (3) แรงผลกดน หรอแรงจากการหดตวของมดลกทม (4) สภาวะรางกายผคลอด(5) ปจจยดานจตสงคม (6) การจดการความปวด) และ (7) ทาของผคลอด โดยผคลอดจะใชเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว

กลาวทกทาย

- คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด - ใชเวลา 5 นาท

- ห ญ ง ร ะ ย ะคลอดสนใจรบฟงขอมล และใหความรวมมอในการวจย

104

วตถประสงค เนอหา กจกรรมผวจย กจกรรมกลมตวอยาง สอการสอน/ระยะเวลา

การประเมนผล

เปนเวลานานเฉลย 8.2 ชวโมง ในครรภแรก และ 3.4 ชวโมง ในครรภหลง - ใหกลมตวอยางจบลกบอล

- จบลกบอล

- ใชเวลา 1 นาท

5.1กลมตวอยาง ทจบไดกลมทดลอง

- อธบายขนตอนการว จยใหกลมทดลอง โดยใหดภาพในคมอ และสาธตการจดทาผเสอประยกตใหกลมทดลองฝกนงกอนเรมทดลองจรง

- ใหก ลมทดลองรบฟงขอมลเกยวกบข น ต อ น ก า ร ว จ ย พ ร อ ม ท ง ใ ห ดภาพประกอบ จากนนใหทดลองนงทาผเสอประยกต - ประเมนการหดรดตวของมดลก - อธบายเกยวกบการประเมนความปวดโดยใช VAS - ใหฝกท าแบบประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VAS - ใหตดสนใจเขารวม/ปฏเสธการวจย

- รบฟง - ทดลองนงทาผเสอประยกต - ฝกประ เมนความปวดดวย VAS และลงบนทก - อานใบพทกษสทธและซกถามขอสงสย

- คมอการจดทาผเสอประยกต - โตะครอมเตยง - หมอนลกษณะนม - เครองมอในการเกบรวบรวมขอ มลสวนท 2: VAS - ใบพ ทกษ สทธกลมตวอยาง

- น ง ท า ผ เ ส อประยก ตไ ดถ ก ตอง - ลงบนทก VAS ไดถกตอง - ลงลายมอชอยนยอมเขารวมวจย/ปฏเสธ

- เพอประเมน ผลของทาผเสอประยกตตอ ความปวดทบรเวณทองและหลงสวนลาง

เมอเขาสระยะ ปากมดลกเปดเรว

ปากมดลกเปด 3 ซม. ความบาง 100% หรอเปด 4 ซม. ความบาง 80%

- ประเมนการหดรดตวของมดลก - ใหกลมทดลอง ท าแบบประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VAS - จดใหกลมทดลอง นงทาผเสอประยกต 15 นาท หลงจากนนใหอยในทาทรสกสขสบาย และบนทกทาทใชขณะรอคลอด

- ประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VASกอนเรมนงทาผเสอประยกต - นงทาผเสอประยกต 1 5 น า ท ต อ ช ว โ ม ง

- เครองมอในการเกบรวบรวมขอ มลสวนท 2: VAS - เครองมอในการเกบรวบรวมขอ มลสวนท 3: แบบ

- วเคราะหเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว - วเคราะหความปวดทบรเวณทอง และความ

105

วตถประสงค เนอหา กจกรรมผวจย กจกรรมกลมตวอยาง สอการสอน/ระยะเวลา

การประเมนผล

- เพอประเมน ผลของทาผเสอประยกตตอเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว

- ประเมนอตราการเตนของหวใจทารกในครรภ การหดรดตวของมดลก ทก 30 นาท - เมอครบ 1 ชวโมง จดใหกลมทดลอง นงทาผเสอประยกต 15 นาท หลงจากนนใหอยในทาทรสกสขสบาย สลบกนจนปากมดลกเปดหมด และบนทกทาทใชไว - ประเมนสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจทางชองคลอดเมอมขอบงช หรออยางนอยทก 2 ชวโมง - ใหกลมทดลอง ประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางซ าเมอปากมดลกเปด 5-7 และ 8-10 ซม. ในขณะทนงอยในทาผเสอประยกต

สลบกบทาทร สกสขสบายจนกระทงปากมดลกเปดหมด - ประเมนความปวดทบ ร เ ว ณ ท อ ง แ ล ะ ทบรเวณหลงสวนลาง

บน ทกขอม ล ในระยะปากมดลกเปดเรว

ปวดทบรเวณหลงสวนลาง

5.2 กลมตวอยาง ทจบไดกลมควบคม

- อธบายกลมควบคมเกยวกบการประเมนความปวดโดยใช VAS - ประเมนการหดรดตวของมดลก - ใหฝกท าแบบประเมนความปวดดวยตนเองโดยใช VAS - ใหตดสนใจเขารวม/ปฏเสธการวจย

- รบฟง ฝกประเมนความปวดดวยตนเองขณะมดลกหดรดตวโดยใช VAS

- เครองมอในการเกบรวบรวมขอ มลสวนท 2: VAS

- ลงบนทก VAS ไดถกตอง - ลงลายมอชอยนยอมเขารวมวจย/ปฏเสธ

106

วตถประสงค เนอหา กจกรรมผวจย กจกรรมกลมตวอยาง สอการสอน/ระยะเวลา

การประเมนผล

เมอเขาสระยะ ปากมดลกเปดเรว

ปากมดลกเปด 3 ซม. ความบาง 100% หรอเปด 4 ซม. ความบาง 80%

- จดใหก ลมควบคมอย ในทาทร สกสขสบาย และบนทกทาทใช - ประเมนอตราการเตนของหวใจทารกในครรภ การหดรดตวของมดลก ทก 30 นาท ประเมนสญญาณชพทก 2 ชวโมง ตรวจทางชองคลอดเมอมขอบงช หรออยางนอยทก 2 ชวโมง จนกระทงปากมดลกเปดหมด - ใหก ลมควบคมประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางซ าเมอปากมดลกเปด 5-7 และ 8-10 ซม.

- ประเมนความปวดทบรเวณทองและทบรเวณหลงสวนลางในขณะทมดลกหดรดตว โดยใช VAS เมอปากมดลกเปด 3-4 , 5-7 และ 8-10 ซม.

- วเคราะหเวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว - วเคราะหความป ว ด ท บ ร เ ว ณทอง และความป ว ด ท บ ร เ ว ณหลงสวนลาง

107

เครองมอทใชในการทดลอง

เรอง"ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวด และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด"

(Effects of Modified Bhadrasana Pose on Labor Pain

and Duration of Active Phase in Parturients.)

"คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด"

ภาคผนวก จ คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด

108

ก ค าน า

คมอการจดทาผเสอประยกตในหญงระยะคลอด เปนคมอทจดท าขนเพอเปนแนวทางใหผวจยใชประกอบการจดทาผเสอประยกตใหแกหญงระยะคลอด ในโครงการวจยเรอง ผลของการจดทาผเสอประยกตตอความปวดบรเวณทอง หลงสวนลาง และเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด (The Effect of Modified Bhadrasana positioning on labor pain and time during active phase in parturient) เนอหาในคมอฉบบนประกอบดวย บทน า การจดทาผเสอประยกตและกรอบแนวคดของการจดทาผเสอประยกตทปรากฏในภาคผนวก กตตมา ดวงมณ กมภาพนธ 2557

ข สารบญ

หนา ค าน า ก สารบญ ข บทน า 1 การจดทาผเสอประยกต 3 วตถประสงคของการจดทาผเสอประยกต 3 กลมเปาหมายในการจดทาผเสอประยกต 3 ผใชคมอการจดทาผเสอประยกต 4 อปกรณทใชในการจดทาผเสอประยกต 4 ขนตอนในการจดทาผเสอประยกต 5 ระยะเวลาในการจดทาผเสอประยกต 7 การตดตามประเมนการเปดขยายของปากมดลก 7 การตดตามประเมนความปวด 8 ขอควรระวงในการจดทาผเสอประยกต 8 บรรณานกรม 9 ภาคผนวก 10 กรอบแนวคดการวจย 11

109

1 บทน า

กระบวนการคลอดจะด าเนนไปไดดเพยงใดนน จ าเปนตองอาศยปจจยทส าคญ 3 ประการคอ ชองทางคลอด สงทคลอดออกมา (ทารก รก เยอหมรก และน าคร า) และแรงผลกดน ซงหากพบวามปจจยใดผดปกต จะสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนทงตอมารดาและทารก เชน ระยะเวลาของการคลอดยาวนานกวาปกต ตกเลอดหลงคลอด และทารกมสภาวะแรกคลอดไมด หากปจจยทงสามเปนปกต กระบวนการคลอดจะมความกาวหนาไปตามระยะของการคลอด อยางไรกตาม ปจจบนมการศกษาพบวาทาของมารดา (position) เปนอกปจจยหนงทมสวนชวยสงเสรมความกาวหนาของการคลอด การ จดทาหญงระยะคลอดใหอย ใน ทาศรษะสง ไ ดรบการยอมรบวามประสทธภาพสงเพราะชวยการเคลอนต าของสวนน าทารก เสรมแรงการหดรดตวของมดลกใหแรงขนและถขน อกทงยงชวยลดระยะเวลาในระยะปากมดลกเปดเรว และอาการปวดหลงสวนลาง ทา ผ เ สอประย ก ต (modified Bhadrasana) เปน ทาน ง ศรษะ สง ดดแปลงมาจากทาผเสอ (Bhadrasana) ซงเปนหนงในชดทาโยคะอาสนะส าหรบหญงตงครรภ ทาผเสอจะทชวยบรหารกลามเนอฝเยบ ตนขา ใหยดขยายและแขงแรง ขอสะโพกและกระดกหวเหนาขยายออก (Pluta, 2006) ลดอาการปวดหลงสวนลางในสตรวยรนทมอาการปวดประจ าเดอน (เยาวเรศและจนตนา, 2552; Gaware et al., 2011) การบรหารรางกายทานซงเปนทาหนงในชดทาโยคะอาสนะในระยะตงครรภชวยเตรยมฝเยบท าใหคลอดงาย (เยาวเรศ, 2553;

2 กาญจนาฎและสพนดา, 2555) จากขอมลดงกลาวท าใหผวจยสนใจพฒนาทาผเสอมาเปนทาผเสอประยกตเพอทดลองใชกบหญงระยะคลอดทอยในระยะปากมดลกเปดเรว และศกษาผลของการจดทาตอเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวและอาการปวดหลงสวนลาง หลกของการจดทาผเสอประยกตม 3 ประการ คอ (1) ใหศรษะสงเพอใหแนวแกนมดลกและแนวแกนทารก อยแนวเดยวกบชองเขาของเชงกราน (2) มการโคงล าตวเลกนอยเปนมม 15-30 องศา เพอใหกลามเนอหลงยดขยาย จะไดลดอาการปวดหลงสวนลาง และเพมแรงดนภายในมดลก และ (3) นงประกบฝาเทาดงสนเทาใหชดฝเยบมากทสด เพอยดขยายกลามเนอฝเยบ ลดแรงตานการเคลอนต าของสวนน า และขยายชองทางออกของเชงกราน (pelvic outlet) หลงการจดทาผเสอประยกตครงแรก (ขณะทปากมดลกเปด 3 -4 เซนตเมตร) จะมการตดตามประเมนการเปดขยายของปากมดลกทก 2 ชวโมง ตามมาตรฐานการดแลหญงระยะคลอดของโรงพยาบาล หรอเมอมขอบงชของการตรวจ รวมทงมการตดตามประเมนการอาการปวดทบรเวณทอง และบรเวณหลงสวนลางชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร ทงนจะมการเฝาระวงสภาวะทารกในครรภและหญงระยะคลอดอยางตอเนองจนกระทงปากมดลกเปดหมด 10 เซนตเมตร เพอความปลอดภยของหญงระยะคลอดและทารกในครรภ

110

3 การจดทาผเสอประยกต

การจดทาผเสอประยกต มเนอหาประกอบดวย วตถประสงคของการจดทาผเสอประยกต กลมเปาหมายในการจดทาผเสอประยกต ผใชคมอการจดทาผเสอประยกต อปกรณทใชในการจดทาผเสอประยกต ขนตอนการจดทาผเสอประยกต ระยะเวลาในการจดทาผเสอประยกต การตดตามประเมนการเปดขยายของปากมดลกหลงการจดทาผเสอประยกต การตดตามประเมนอาการปวดหลงสวนลางหลงการจดทาผเสอประยกต และขอควรระวงในการจดทาผเสอประยกต วตถประสงคของการจดทาผเสอประยกต 1. เพอสงเสรมความกาวหนาของการคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว 2. เพอลดอาการปวดบรเวณหลงสวนลางในระยะปากมดลกเปดเรวในหญงระยะคลอด กลมเปาหมายในการจดทาผเสอประยกต หญงระยะคลอด ทมารบบรการคลอด ทโรงพยาบาลชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช ในชวงเดอนเมษายน 2557 ถง เดอนมนาคม 2558 โดยมคณสมบตดงน

4 1. ตงครรภปกต ไมมภาวะแทรกซอนใดๆ 2. ความสงไมนอยกวา 145 เซนตเมตร 3. ปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร บาง 100% หรอ เปด 4 เซนตเมตร บาง 80% 4. ทารกอยในทาทมยอดศรษะเปนสวนน า (vertex presentation) 5. น าหนกทารกในครรภจากการคาดคะเนไมนอยกวา 2,500 กรม 6. อตราการเตนของหวใจทารกในครรภเปนปกต 7. ยนดเขารวมการศกษา ผใชคมอมอการจดทาผเสอประยกต ผใชคมอการจดทาผเสอประยกต คอ ผวจย อปกรณทใชในการจดทา 1. หมอน 1 ใบ 2. โตะครอมเตยง 1 ตว

111

5 ขนตอนการจดทาผเสอประยกต 1. อธบายลกษณะทาผเสอประยกต วธปฏบต เวลาทจะตองนงในทาผเสอประยกตแกหญงระยะคลอด 2. หลงอธบายเสรจทวนถามซ า พรอมเปดโอกาสซกถามขอสงสย 3. จดทาผเสอประยกตใหหญงระยะคลอดโดยใหนงหนหนาไปทางปลายเตยง (ภาพ 1 ) 4. ดงฝาเทากลมทดลองมาประกบกน ใหสนเทาชดกบฝเยบมากทสดเทาทท าได ในทานงฝาเทาประกบกน (ภาพ2) 5. วางหมอนบนโตะครอมเตยงดานหนาหญงระยะคลอด ใหความสงของหมอนอยระดบซอกรกแร และใหหญงระยะคลอดวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน คว ามอลง ในทานงวางพาดแขนทง 2 ขางบนหมอน (ภาพ 3) 6. ใหหญงระยะคลอดเอนตวไปขางหนาใหแนวแกนกระดกสนหลงมมระหวาง 15-30 องศากบแนวดงแลวซบหนาลงบนหมอน ระหวางแขนทง 2 ขาง ตะแคงหนาไปดานใดดานหนง คลายหวไหล งอขอศอกเลกนอย หนศอกออกดานนอก ทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบาย หายใจเขา-ออกตามธรรมชาต(ภาพ 4)

6

ภาพ 1. ทาเตรยม ภาพ 2. ทานงฝาเทาประกบกน

ภาพ 3. ระดบความสงของหมอน ภาพ 4. ทาผเสอประยกต (ดานขาง)

15 องศา 30องศา 45 องศา

90 องศา

112

7

ภาพ 5. ทาผเสอประยกต (ดานหนา)

ระยะเวลาในการจดทาผเสอประยกต นงทาผเสอประยกตนาน 10-15 นาท ทก 1 ชวโมง เรมตงแตปากมดลกเปด 3 เซนตเมตร บาง 100% หรอ เปด 4 เซนตเมตร บาง 80 %จนกระทงปากมดลกเปดหมด การตดตามประเมนการเปดขยายของปากมดลก ตดตามประเมนการเปดขยายของปากมดลกอยางนอยทก 2 ชวโมงหลงจากการจดทาผเสอประยกตครงแรก ซงเกณฑนเปนเกณฑมาตรฐานของ

8 โรงพยาบาลทหญงระยะคลอดมารบบรการ หรออาจตรวจภายในกอนเวลาเมอมขอบงช เชน มเลอดสดๆ ออกทางชองคลอดมากกวาปกต ถงน าแตก มดลกหดรดตวถขน แรงขน รวมกบมอาการอยากเบงคลอดหรอบนอยากถายอจจาระ การตดตามประเมนความปวด ตดตามประเมนความปวดทบรเวณทองและความปวดทหลงสวนลาง หลงจากจดทาผเสอประยกตโดยใหหญงระยะคลอดประเมนความปวดดวยตนเองโดยใชมาตรวดความปวดดวยสายตา (VAS) เมอปากมดลกเปดขยาย 5-7 เซนตเมตร และ 8-10 เซนตเมตร ขอควรระวงในการจดทาผเสอประยกต ควรมการตดตามภาวะสขภาพของหญงระยะคลอดและทารก หากมภาวะแทรกซอนเกดขนขณะรอคลอด เชน ความดนโลหตสงหรอความดนโลหตต า รกลอกตวกอนก าหนด ทารกในครรภอยในภาวะคบขน (EFM category II-III) มขเทาในน าคร า (thick meconium stained) กลมตวอยางไดรบการเจาะถงน าคร า ไดรบยากระตนการหดรดตวของมดลก มดลกหดรดตวรนแรงผดปกต (ความนานมากกวาหรอเทากบ 90 วนาท ความถนอยกวา 120 วนาท ระยะพกนอยกวา 60 วนาท) ควรยตการการจดทาผเสอประยกต

113

9 บรรณานกรม

กาญจนาฎ คงคานอย, และสพนดา ศรขนธ. (2554). ใน เทวญ ธานรตน.

(บรรณาธการ) โยคะสาหรบหญงต งครรภ.กรงเทพ:เอนย ดไซน. เยาวเรศ สมทรพย, และจนตนา เลศไพบลย. (2552). ประสบการณสรางเสรม

สขภาพของวยรนหญงดวยโยคะ. วารสารสภาการพยาบาล, 24(4), 83-94.

เยาวเรศ สมทรพย. (2553) ศาสตรทางเลอกในการพยาบาลสตรต งครรภ. สงขลา: บ เอสเอส ดจตอลออฟเซท.

Gaware, M. V., Dolas, T. R., Kotade, B. K., Dhamak, B K., Somwanshi, B. S., Khadse, N. A., &Nikam, K. V. (2011). Promotion and improvement of fertility by yoka [Electronic version]. International Journal of Drug Formulation and Research, 2(3), 1-13. Retrieved from htt://www.ordonearresearchlibrary.org

Pluta, N. (2006). Building a Yoga Therapy Practice in Women's Health [Electronic version]. International Association of Yoga Therapists, 20-22. Retrieved from htt://www.plutatherapy.com.

10

ภาคผนวก

114

11 กรอบแนวคด

กรอบแนวคดในการศกษาครงน มาจากการทบทวนวรรณกรรมเรองทาผเสอ (Bhadrasana) และกลไกของทาทมผลตอการลดปวดและลดระยะเวลาในระยะคลอด โดยทาผเสอนนเปนหนงในชดทาบรหารรางกายของโยคะอาสนะมวตถประสงคใหขอสะโพกและกระดกหวหนาวของหญงตงครรภขยายออก กลามเนอตนขาและองเชงกรานยดขยายและแขงแรง (Pluta, 2006) เพอชวยเตรยมการยดขยายฝเยบ ใหคลอดงาย(กาญจนาฎและสพนดา, 2555; เยาวเรศ, 2553) ทา ผ เ สอมความโดดเดนคอ เปน ทาน ง ทไม ไ ด ตางจากทาน ง ในชวตประจ าวนมากนกดงนนผว จยจงดดแปลงทาผเสอมาเปน “ทาผเสอประยกต” (Modified Bhadrasana) เพอใหผคลอดนงขณะรอคลอดในระยะปากมดลกเปดเรว โดยใชหลกการของแรงโนมถวงของโลก สรระของผคลอด และทาของทารกในครรภมาเปนองคประกอบในการจดทาผเสอประยกต ลกษณะทาผเสอประยกต เปนทานงล าตวตรง ใหฝาเทาประกบกนแลวดงสนเทาชดกบฝเยบมากเทาทผคลอดจะท าได โนมตวไปขางหนากระทงแกนแนวกระดกสนหลงของผคลอดท ามมกบแนวดงประมาณ 15-30 องศา ผคลอดซบหนากบหมอนลกษณะนมทวางบนโตะครอมเตยง ตะแคงหนาไปขางใดขางหนง แขนสองขางวางขางศรษะ งอขอศอกเลกนอย คลายบรเวณไหล และทงน าหนกตวไปขางหนาตามสบายซงการนงโนมตวไปขางหนาซบหนาและทงน าหนกตวบนหมอน จะท าใหล าตวของผคลอดเปนรปตวซ (C) ดงนนน าหนกของมดลกไมไดกดทบเสนเลอด inferior vena cava และ descending aorta

12 จงมปรมาณเลอดออกจากหวใจไปยงผคลอดและทารกเพยงพอ กลามเนอมดลกไมเกดภาวะขาดออกซเจน สงผลใหผคลอดมความปวดขณะมดลกหดรดตวนอยกวาทานอนราบ (Adachi et al., 2003; Melzack et al., 1991; Blackburn, 2007 as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010) และทารกในครรภมโอกาสเกดภาวะพรองออกซเจนนอย(Nesson& May อางตามอ าพรและค ณ ะ , 2 5 5 0 ; Blackburn, 2007 as cited in Davidson et al., 2008; Lowdermilk, 2010) นอกจากนน ทาผเสอประยกตจะสงเสรมใหกลามเนอบรเวณหลงยดขยายมากขน อาจชวยลดอาการปวดตงหรอไมสขสบายทหลงสวนลางได (Gupta & Nikoderm, 2001) นอกจากนนลกษณะของทาทชวยลดความโคงของกระดกสนหลงสวนเอวมาทางดานหนา จงเสรมแรงโนมถวงของโลกและเพมแรงดนภายในโพรงมดลก ท าใหแนวแกนของมดลกและแนวแกนของทารก (fetal axis) มาอยแนวเดยวกบชองเขาเชงกราน (Simkin, 2002) ทาทโนมตวไปดานหนาชวยให pelvic outlet diameter เพมขน 1.5 เซนตเมตร เนองจากกระดกกนกบกระดก ไป ด านหล ง ไ ด อย า งอ ส ระ (Noble, 1981; Simkin, 2002) และ bispinous diameter เพมขน 7.6 มลลเมตร (Walrath & Glant, 1998) จงอาจชวยใหการขบเคลอนทารกออกมางายขน ประกอบกบทานงผเสอประยกต สวนฝาเทาประกบกนและสนเทาชดฝเยบ มผลใหกลามเนอบรเวณองเชงกราน คอกลามเนอซปเปอรเฟเชยลทรานสเวรสเพอรเนยล (superficial transverse perineal muscle) ก ลาม เน อ อ ส ช โ อคา เวอร โนซ ส ( ischiocavernosus muscle) กลามเนอบลโบคาเวอรโนซส (bulbocavernosus muscle)

115

13 กลามเนอลแวเตอร เอไน (levatorani muscle) และกลามเนอกลเตยส แมกซมส(gluteus maximus muscle) ถกดงรงใหยดขยายออกทางดานขาง สงผลใหแรงตานตอการเคลอนต าของสวนน าลดลงสวนน าของทารกเคลอนเขาสองเชงกรานงายกวาทานอนราบ จงอาจชวยลดระยะเวลาการคลอดใหสนลง

ภาพ 6. กรอบแนวคดการวจย

116

116

ภาคผนวก ฉ

การทดสอบการแจกแจงขอมลปกต การทดสอบขอมลตามขอตกลงเบองตนของการว เคราะหขอมลโดยใชสถตทอสระ (independent t-test) ทดสอบการแจกแจงปกต (test of normality-Kolmogorov Smirnov: K-S test) Z-test ของความเบ (Skewness) และความโดง (Kurtosis) ไมเกน ± 3 นนคอขอมลกระจายตามโคงปกต (Normal distribution) สตรค านวณ Z-value = Statistic / S.E. ตาราง ฉ1 การกระจายของขอมลตวแปรควบคมกอนการทดลอง

ตวแปรควบคม กลม Skewness Kurtosis Statistic Z-value Statistic Z-value

อาย ทดลอง 0.044 0.103 -0.737 0.884 ควบคม 0.116 0.271 -0.928 -1.114

ความสง ทดลอง 0.737 1.725 0.324 0.388 ควบคม 1.327 3.107 1.912 2.295

น าหนก ทดลอง 0.977 2.228 0.804 0.965 ควบคม 1.246 2.918 1.8132 2.176

ดชนมวลกาย ทดลอง 1.463 3.437 2.772 3.327 ควบคม 0.879 2.058 1.665 1.998

อายครรภ ทดลอง -0.330 0.772 -0.550 -0.660 ควบคม -0.496 1.161 -0.511 -0.613

จ านวนครงการฝากครรภ ทดลอง 0.216 0.505 0.159 0.190 ควบคม 0.301 0.704 -0.259 -0.310

เวลาในระยะปากมดลกเปดชา ทดลอง 1.280 2.997 1.518 1.822 ควบคม 0.423 0.990 -0.397 -0.476

ความปวดททอง ทดลอง 0.210 0.491 -1.143 -1.372 ควบคม 0.081 0.189 -0.143 -0.171

ความปวดทหลง ทดลอง -0.154 0.360 1.202 1.442 ควบคม 0.125 0.292 -0.789 -0.947

ความถในการหดรดตวของมดลก

ทดลอง 0.622 1.456 2.296 2.756 ควบคม 0.208 0.487 -0.807 -0.968

117

117

ตาราง ฉ1 (ตอ) ตวแปรควบคม กลม Skewness Kurtosis

Statistic Z-value Statistic Z-value ความนานในการหดรดตวของมดลก

ทดลอง 1.005 2.353 1.041 1.249 ควบคม 0.202 0.473 0.603 0.723

คาดคะเนน าหนกทารกในครรภ ทดลอง 0.423 0.990 -0.144 0.172 ควบคม 0.432 1.011 -0.994 -1.193

หมายเหต. S.E. of Skewness = 0.427 S.E. of Kurtosis = 0.833 ตาราง ฉ2 การกระจายของขอมลความปวดทบรเวณทองและความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร

ตวแปรตาม กลม Skewness Kurtosis Statistic Z-value Statistic Z-value

ความปวดทบรเวณทอง ทดลอง -0.483 -1.095 -0.830 0.967 ควบคม -1.048 -2.454 0.460 0.552

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ทดลอง -1.781 -4.038 4.295 5.010 ควบคม -0.553 -1.295 -1.165 -1.398

หมายเหต. กลมทดลอง S.E. of Skewness = 0.441 S.E. of Kurtosis = 0.858 กลมควบคม S.E. of Skewness = 0.427 S.E. of Kurtosis = 0.833 ตาราง ฉ3 การกระจายของขอมลความปวดทบรเวณทองและความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร

ตวแปรตาม กลม Skewness Kurtosis Statistic Z-value Statistic Z-value

ความปวดทบรเวณทอง ทดลอง -1.727 -3.658 2.745 2.990 ควบคม -3.224 -7.550 11.549 13.864

ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง

ทดลอง -1.601 -3.391 2.039 2.221 ควบคม -1.379 -3.229 0.879 1.055

หมายเหต. กลมทดลอง S.E. of Skewness = 0.472 S.E. of Kurtosis = 0.918 กลมควบคม S.E. of Skewness = 0.427 S.E. of Kurtosis = 0.833

118

118

ตาราง ฉ4 การกระจายของขอมลเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวและน าหนกทารกแรกคลอด

ตวแปรตาม กลม Skewness Kurtosis Statistic Z-value Statistic Z-value

เวลาในระยะปากมดลกเปดเรว ทดลอง 0.844 1.976 -0.448 -0.537 ควบคม 0.122 0.285 -1.457 -1.749

น าหนกทารกแรกคลอด ทดลอง 0.370 0.835 -0.224 -0.268 ควบคม 0.592 1.386 -0.720 -0.864

หมายเหต. S.E. of Skewness = 0.427 S.E. of Kurtosis = 0.833

119

119

ภาคผนวก ช

ตารางผลการทดลองเพมเตม ตาราง ช1 ความถ รอยละ ของการนงทาผเส อประยกตในระยะปากมดลกในระยะปากมดลกเปดเรว ของกลมทดลอง (N = 30) จ านวนการนงทาผเสอประยกตในระยะปากมดลกเปดเรว จ านวน รอยละ 1 ครง (ใน 60 นาทแรก) 1 3.3 2 ครง (ใน 120 นาท) 5 16.7 3 ครง (ใน 180 นาท) 19 63.3 4 ครง (ใน 240 นาท) 2 6.7 5 ครง (ใน 300 นาท) 2 6.7 7 ครง (ใน 320 นาท) 1 3.3 รวมกลมตวอยางทงหมด (ราย) 30 100.0 ตาราง ช2

จานวน รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางของระดบสวนนาของทารกในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม ดวยสถตไคสแควร (N = 58)

ขอมลการตงครรภ กลมทดลอง (n=28) กลมควบคม (n=30)

2 จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ระดบสวนน าของทารก 9.196* -2 0 0 1 3.3 -1 6 21.42 17 56.7 0 19 67.89 10 33.3 +1 3 10.71 2 6.7

หมายเหต. * p = 0.031

120

120

ขอมลของกลมตวอยางทคลอดครรภแรก ตาราง ช3 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของตวแปรควบคมกอนการทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม ในหญงระยะคลอดครรภแรก (N = 25)

ตวแปรควบคม กลมทดลอง (n = 13)

กลมควบคม (n = 12)

t Z M SD M SD

อาย (ป)1 22.0 5.98 21.8 3.83 0.169ns ความสง (ซ.ม.) 1 157.5 3.99 159.8 6.67 1.054ns น าหนกกอนคลอด(กก.)2 59.8 8.63 65* 12.92 1.172ns ดชนมวลกายกอนคลอด (กก./ตร.ม2) 1 23.9 2.8 25.4 3.26 1.211ns อายครรภ (สปดาห) 1 39.5 1.04 38.9 1.05 1.567ns คาดคะเนน าหนกทารกในครรภ (กรม) 1 3,038 281.48 2,992 235.32 0.449ns จ านวนครงการฝากครรภ1 9.4 3.93 9.4 2.58 0.024ns เวลาในระยะปากมดลกเปดชา (นาท) 1 426.5 258.91 413.8 140.65 0.155ns ความปวดททอง (คะแนน) 1 62.9 17.57 65.3 15.99 0.369ns ความปวดทหลงสวนลาง (คะแนน) 1 62.5 16.09 60.6 24.59 0.237ns interval (วนาท) 1 191.9 22.32 200.8 56.19 0.513ns duration (วนาท) 1 45 4.08 48.3 6.51 1.547ns น าหนกทารกแรกคลอด (กรม) 1 3,025 291.19 3,003.3 239.18 0.202ns

หมายเหต. * = Mdn ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวยสถตท อสระ 2 = วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส ตาราง ช4 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของความปวดทบรเวณทอง ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ความถการหดรดตวของมดลก และความนานการหดรดตวของมดลกในหญงระยะคลอดครรภแรก ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตทอสระ

ตวแปรควบคม กลมทดลอง กลมควบคม t M SD M SD

ชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร (n = 13) (n = 12) ความปวดทบรเวณทอง (คะแนน) 74.3 20.03 87.1 11.14 1.990ns ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (คะแนน) 75.4 19.79 67.4 27.96 0.816ns ความถการหดรดตวของมดลก (วนาท) 165.8 27.07 159.2 40.38 0.484ns ความนานการหดรดตวของมดลก (วนาท) 51.2 6.18 52.1 4.50 0.427ns

121

121

ตาราง ช4 (ตอ)

ตวแปรควบคม กลมทดลอง กลมควบคม t M SD M SD

ชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร (n = 11) (n = 12) ความปวดทบรเวณทอง (คะแนน) 78.7 23.81 94.3 5.80 2.106ns ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (คะแนน) 78 17.59 79.3 24.07 0.141ns ความถการหดรดตวของมดลก (วนาท) 153.2 23.26 140.8 22.85 1.284ns ความนานการหดรดตวของมดลก (วนาท) 55 5.91 52.9 3.97 1.000ns เวลาในระยะปากมดลกเปดเรว (นาท) (n = 13) (n = 12) 194.6 73.95 222.5 98.82 0.803ns

หมายเหต. ns = nonsignificant ตาราง ช5 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของตวแปรควบคมกอนการทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม ในหญงระยะคลอดครรภหลง (N = 35)

ตวแปรควบคม กลมทดลอง (n = 17)

กลมควบคม (n = 18)

t Z M SD M SD

อาย (ป)1 28.06 4.29 26.7 4.3 0.957ns ความสง (ซ.ม.) 2 158.7 5.26 157.5* 5.4 0.033ns น าหนกกอนคลอด(กก.)1 68.5 12.35 70.7 13.3 0.511ns ดชนมวลกายกอนคลอด (กก./ตร.ม2) 1 27.1 4.35 27.9 3.96 0.525ns อายครรภ (สปดาห) 1 39.3 0.66 39.4 1.10 0.169ns คาดคะเนน าหนกทารกในครรภ (กรม) 1 3,353 296.05 3,478 446.62 0.980ns จ านวนครงการฝากครรภ1 9.5 2.09 9.2 2.6 0.313ns เวลาในระยะปากมดลกเปดชา (นาท) 1 324.1 125.67 306.4 120 0.427ns ความปวดททอง (คะแนน) 1 51.4 17.76 60.1 22.9 1.252ns ความปวดทหลงสวนลาง (คะแนน) 1 53.2 22.71 55.6 22.1 0.322ns interval (วนาท) 1 203.5 39.83 200 53.9 0.219ns duration (วนาท) 1 47.4 6.15 48.6 5.4 0.645ns น าหนกทารกแรกคลอด (กรม) 1 3,358.2 306.2 3527.2 503.8 1.207ns

หมายเหต. * = Mdn ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวยสถตท อสระ 2 = วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส

122

122

ตาราง ช6 คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตางของผลการทดลองในหญงระยะคลอดครรภหลง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม

ตวแปรควบคม กลมทดลอง กลมควบคม t M SD M SD

ชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร (n = 15) (n = 18) ความปวดทบรเวณทอง (คะแนน) 1 77.1 16.62 78.6 18.53 0.241ns ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (คะแนน) 2 77* 23.51 74.6 21.64 0.127ns interval (วนาท) 1 166 34.18 180* 42.74 0.655ns duration (วนาท) 1 53 4.93 52.5 6.24 0.251ns ชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร (n = 13) (n = 18) ความปวดทบรเวณทอง (คะแนน) 2 91.2 9.51 97* 17.07 0.443ns ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง (คะแนน) 2 95* 18.56 92* 17.47 0.383ns interval (วนาท) 1 150.8 38.39 146.1 23.55 0.388ns duration (วนาท) 1 55.4 4.31 53.6 4.13 1.158ns เวลาในระยะปากมดลกเปดเรว (นาท) 1 (n = 17) (n = 18)

110* 55.31 182 105.33 1.902ns หมายเหต. * = Mdn ns = nonsignificant 1 = วเคราะหดวยสถตท อสระ 2 = วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส ตาราง ช7 เปรยบเทยบความแตกตางของความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 5-7 เซนตเมตร ของหญงระยะคลอดครรภหลง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 33)

ความปวด กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=18)

Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

- ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง 16.77 251.50 17.19 309.50 0.127ns หมายเหต. ns = nonsignificant

123

123

ตาราง ช8 เปรยบเทยบความแตกตางของความปวดทบรเวณทอง และความปวดทบรเวณหลงสวนลาง ในชวงปากมดลกเปด 8-10 เซนตเมตร ของหญงระยะคลอดครรภหลง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคระหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 31)

ความปวด กลมทดลอง (n=13) กลมควบคม (n=18)

Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

- ความปวดทบรเวณทอง 15.15 197.00 16.61 299.00 0.443ns - ความปวดทบรเวณหลงสวนลาง 16.73 217.50 15.47 278.50 0.383ns

หมายเหต. ns = nonsignificant ตาราง ช9 เปรยบเทยบเวลาในระยะปากมดลกเปดเรวของหญงระยะคลอดครรภหลง ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม วเคราะหดวยสถตแมน-วทนย ย เทส (N = 35)

ผลการทดลอง กลมทดลอง (n=17) กลมควบคม (n=18) Z Mean ranks

Sum of ranks

Mean ranks

Sum of ranks

เวลาทใชในระยะปากมดลกเปดเรว (นาท)

14.62 248.50 21.19 381.50 1.902ns

หมายเหต. ns = nonsignificant

124

124

ภาคผนวก ซ

รายนามผทรงคณวฒ 1. รองศาสตราจารย ดร.ศศธร พมดวง ภาควชาการพยาบาลสต-นรเวช และผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 2. รองศาสตราจารย เรอเอกหญงสรยพร กฤษเจรญ ภาควชาการพยาบาลสต-นรเวช และผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 3. แพทยหญงมนภทร สกใส เวชศาสตรมารดาและทารกในครรภ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 4. นางวชร จงไพบลยพฒนะ พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ หวหนางานหองคลอด โรงพยาบาลสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 5. นางวารณ โสตะทว พยาบาลวชาชพช านาญการ งานหองคลอด โรงพยาบาลหาดใหญ อ.หาดใหญ จ.สงขลา

125

125

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวกตตมา ดวงมณ รหสประจ าตวนกศกษา 5510421012 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

นครศรธรรมราช 2546

ประกาศนยบตรวสญญพยาบาล หลกสตร 1 ป

โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

2550

ต าแหนงและสถานทท างาน ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ สถานทท างาน ตกผปวยใน 3 โรงพยาบาลชะอวด อ าเภอชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช