เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องcmuir.cmu.ac.th/bitstream/6653943832/37845/4/CHAPTER 2.pdf1.1 การจาแนกสายพ

6

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเรองระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการเลยงไสเดอนดนในเขตพนทขยายผลโครงการหลวง ผวจยไดศกษาคนควา รวบรวมแนวคดและทฤษฎ เนอหาจากต ารา เอกสาร วารสาร อนเตอรเนต เพอใหครอบคลมเนอหาทเกยวของกบการศกษามากทสด ในสวนนจะไดกลาวถงผลงานวจยและเอกสารทเกยวของกบการศกษาเพอเปนแนวทางในการวเคราะห ดงน

1. ความรทวไปเกยวกบไสเดอนดน 2. เทคโนโลยการผลตปยหมกมลไสเดอนดน 3. การทดสอบและสาธตการเลยงไสเดอนดนเพอก าจดขยะอนทรยในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวง 4. แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบความพงพอใจ 5. ผลงานวจยทเกยวของ

2.1 ความรทวไปเกยวกบไสเดอนดน

ความรทวไปเกยวกบไสเดอนดน และการผลตปยหมกมลไสเดอนดนจากขยะอนทรย อธบายพอสงเขป ไดดงน (อานฐตนโช, 2552: 15-141)

1.1 การจ าแนกสายพนธไสเดอนดน ไสเดอนดน (Earthworms) จดอยในอาณาจกรสตว (Animalia) ศกดแอนนลดา (Phylum : Annelida) ชนโอลโกซตา (Class : Oligochaeta) ตระกลโอพสโธโพรา (Order : Opisthopora) ส าหรบวงศ (Family) ของไสเดอนดนนน มนกวทยาศาสตรหลายทานไดจดจ าแนกออกเปนจ านวนวงศทแตกตางกนออกไป วธการจดจ าแนกไสเดอนดนอยางงายนน ในล าดบแรกจะแบงกลมไสเดอนดนเปน 2 กลมใหญกอน คอ ไสเดอนดนสแดงและไสเดอนดนสเทา ในล าดบตอไปจะพจารณาถงลกษณะตอไปน 1) ขนาดและความยาวของล าตว 2) สหรอแถบสของล าตว 3) แหลงทอยอาศยและแหลงอาหาร

7

ซงสามารถแบงได เปน 2 กลมยอย คอ 1. ไสเดอนทอาศยอยบรเวณผวดน ไมมการขดร ซงสวนใหญจะมสของล าตวคอนขางเขม สามารถสรางถงไข (cocoon) ไดมากและเจรญเตมวยเรว 2. ไสเดอนทอาศยอยในชนดนลก มกมล าตวขนาดใหญกวากลมแรก สของล าตวซดกวา ผลตถงไขไดนอยและเจรญเตมวยชา ในปจจบนมการจ าแนกไสเดอนดนทวโลกได 4,000 กวาชนด สายพนธทน ามาใชก าจดขยะอนทรยทางการคามประมาณ 15 ชนด สวนใหญจะอยในกลมของ Megadrili ในวงศ Lumbricidaeซงอาศยอยในขยะอนทรยและมลสตว เชน พนธ Pheretima peguanaหรอทรจกกนในชอ “ขตาแร”

ตารางท 2.1 ความแตกตางระหวางไสเดอนดนสเทากบไสเดอนดนสแดง

ไสเดอนดนสแดง ไสเดอนดนสเทา ตวอยาง ไดแก พนธ Pheretima peguana หรอ “ขตาแร” 1. ล าตวสแดงออกมวงขนาดเลก ยาวประมาณ 2-5 นว 2. อาศยอยบรเวณผวดน ในมลสตวหรอกองเศษซากพชทเนาเปอยทมความชนสง 3. กนอาหารเกง ผลตถงไขมาก เหมาะส าหรบใชยอยสลายขยะอนทรย

ตวอยาง ไดแก พนธ Pheretima posthuma หรอ “ขค” 1. ล าตวสเทาขนาดใหญ ยาวประมาณ 6-8 นว 2. อาศยอยใตดน ขดรอยในชนดนคอนขางลก พบไดในสวนผลไมหรอในสนามหญา 3. กนอาหารนอย ผลตถงไขนอย

1.2 ลกษณะทวไปของไสเดอนดน ลกษณะภายนอกโดยทวไปของไสเดอนดนจะมล าตวสมมาตรครงซก ล าตวแบงเปนปลองชดเจนตงแตหวจรดทาย หวทายเรยวแหลม ผนงล าตวชนนอกเปนควตเคลทปกคลมดวยสารพวก โพลแซคคาไรด เจลาตน และชนอพเดอรมส มเซลลตอมตางๆ ทท าหนาทสรางน าเมอก ท าใหผวล าตวชมชน แตละปลองจะมเดอยเลกๆ เรยงอยรอบปลอง ใชในการเกาะกบดนในการเคลอนทและผสมพนธ ไสเดอนดนเปนสตวทม 2 เพศในตวเดยวกน มชองสบพนธอยใกลบรเวณสวนหว มไคเทลลม (clitellum) ซงเปนอวยวะทใชในการสรางไข จะเหนไดชดเจนเมอถงระยะสบพนธ ออกไขอยภายในถงไขทเรยกวา “โคคน (cocoon)” และ ฟกเปนตวภายนอก

8

วงจรชวตของไสเดอนดน วงจรชวตของไสเดอนดนประกอบดวย ระยะถงไข ระยะตวออน ระยะกอนตวเตมวย และระยะเตมวย (ไคเทลลมเจรญเตมท) โดยทวไปไสเดอนดนจะจบคผสมพนธบรเวณใตดน ลกษณะการผสมพนธของไสเดอนดนจะน าสวนทองทเปนสวนของไคเทลลมมาแนบตดกนในลกษณะสลบหวสลบหาง เมอจบคผสมพนธแลวไสเดอนดนแตละตวจะสรางถงไขเคลอนผานสวนหว รบไขและสเปรมเขาไปภายใน และเคลอนออกมานอกล าตวในบรเวณชองสบพนธเพศเมย ตวออน พฒนาอยภายในถงและฟกเปนตวในเวลาตอมา ถงไขของไสเดอนดนจะมสเหลองออนๆ ยาวประมาณ 2-2.4 มลลเมตร กวางประมาณ 1.2-2 มลลเมตร ถงไขแตละถงจะใชเวลา 8-10 สปดาหจงฟกออกมา โดยทวไปจะมไข 1-3ฟอง ขนอยกบแตละสายพนธ ไสเดอนดนบางชนดอาจมไขมากถง 60 ฟอง

1.3 บทบาทของไสเดอนดน ไสเดอนดนถกมองวาเปนสตวทเปนประโยชนมากกวาสตวทเปนโทษตอมนษย โดยเฉพาะดานการปรบปรงโครงสรางและเพมความอดมสมบรณใหกบดน ดงตอไปน 1. ชวยพลกกลบดน ท าใหเกดการผสมคลกเคลาแรธาตในดน 2. ชวยยอยสลายสารอนทรยในดน ซากพช ซากสตวและอนทรยวตถตางๆ ท าใหธาตอาหารตางๆ อยในรปทเปนประโยชนตอพช 3. ชวยเพมและกระจายจลนทรยในดนทเปนประโยชนตอพช 4. การชอนไชของไสเดอนดนท าใหดนรวนซย มการระบายน า และอากาศดขน 5. เปนดชนชวดทางสงแวดลอม (bio-index) ในการชวดถงการ ปนเปอนของสารพษตางๆ ในดน เนองจากไสเดอนดนมไขมนทสามารถดดซบสารเคมก าจดศตรพชบางกลมได ท าใหไสเดอนดนเปนตวชวดถงสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมในดนไดด

1.4 แนวทางการใชประโยชนจากไสเดอนดน จากผลการวจยไสเดอนดนในดานตางๆ ในปจจบน ท าใหม การน าไสเดอนดนไปใชประโยชนในแนวทางตางๆ มากขน ดงน 1. ปรบปรงโครงสรางและเพมความอดมสมบรณใหกบดน 2. ใชในการก าจดขยะอนทรยและผลตปยมลไสเดอนดน 3. ใชเปนอาหารโปรตนเสรมในการเลยงสตว 4. ใชเปนอาหาร ยารกษาโรค และเครองส าอาง

9

5. เปนดชนชวดทางสงแวดลอม (bio-index) ในการตรวจสอบ ธาตโลหะหนกและการปนเปอนของสารเคมทางการเกษตรในดน

1.5 บทบาทของไสเดอนดนตอการก าจดขยะอนทรยและวสดเหลอใชทางการเกษตร ไสเดอนดนบางชนดทอยในกลมทอาศยในมลสตวหรอเศษซาก อนทรยวตถ สามารถน ามาเลยงและใชในการก าจดขยะอนทรยตางๆ รวมไปถงวสดเหลอใชทางการเกษตรได เชน สายพนธ Eisenia foetida (tiger worm), Lumbricus rubellus (red worm), Eudrilus eugeniae ( African night crawler) และ Pheretima peguana (ขตาแร) ในประเทศไทยสายพนธไสเดอนดนทสามารถน ามาใชในการก าจดขยะอนทรยไดอยางมประสทธภาพคอ สายพนธ Pheretima peguana (ขตาแร) ซงเปนสายพนธทพบไดทวไปใตกองมลสตว โดยเฉพาะในฟารมโคนม สายพนธนมจดเดนทส าคญคอ สามารถแพรขยายพนธเจรญเตบโตไดเรวมาก และเมอน ามาเลยงเพอก าจดขยะอนทรย พบวา สามารถยอยสลายขยะอนทรยไดดมากเชนเดยวกบสายพนธทางการคาอนๆ ดงน นการก าจดขยะอนทรยในประเทศไทย การเลอกใช Pheretima peguana (ขตาแร) นบวาเหมาะสมมาก

1.6 ปยมลไสเดอนดน ปยมลไสเดอนดน หมายถง เศษซากอนทรยวตถตางๆ รวมทงดนและจลนทรยทไสเดอนดนกนเขาไป โดยอนทรยวตถเหลานนจะผานกระบวนการยอยสลายภายในล าไสของไสเดอนแลวจงขบถายเปนมลออกมาทางรทวาร ซงมลทไดจะมลกษณะเปนเมดสด าปนน าตาล มธาตอาหารพชอยในรปทพชสามารถน าไปใชไดในปรมาณทสงและมจลนทรยจ านวนมาก ซงในกระบวนการผลตปยโดยใชไสเดอนดน เราเรยกขยะอนทรยทไสเดอนกนเขาไปและผานการยอยสลายในล าไสแลวขบถายออกมานวา “มลไสเดอนดน”

1.7 ประโยชนของปยมลไสเดอนดน 1. ชวยปรบปรงโครงสรางของดนใหดขน โดยสงเสรมใหเกดเมดดนมากขน 2. ชวยเพมชองวางในดน ท าใหการระบายน าและอากาศในดนดขน 3. สงเสรมความพรนของผวดน ลดการจบตวเปนแผนแขงของหนาดน 4. เพมความสามารถในการดดซบน าในดน ท าใหดนเกบความชนไดนานยงขน 5. เพมธาตอาหารพชใหแกดนโดยตรง โดยมธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง และ ธาตอาหารเสรมครบถวน รวมทงจลนทรยทมประโยชนในดนดวย 6. ลดปญหาการสลายตวของธาตอาหาร ท าใหประหยดปย 7. ชวยลดความเปนพษของธาตอาหารพชบางชนด เชน อะลมนมและแมงกานส

10

8. ชวยเพมความตานทานในการเปลยนแปลงระดบความเปนกรด-เบส (buffering capacity) ท าใหการเปลยนแปลงไมเกดขนเรวเกนไปจนเปนอนตรายตอพช 9. ชวยควบคมปรมาณไสเดอนฝอยในดน 10. ชวยใหระบบรากพชสามารถแพรกระจายในดนไดกวางขน

1.8 ปจจยทมอทธพลตอไสเดอนดน 1. ความชนของดนมอทธพลตอจ านวนและน าหนกตวของไสเดอนดน ไสเดอนดนแตละสายพนธจะเจรญไดดในระดบความชนทแตกตางกนไป แตสวนใหญจะชอบอาศยอยในดนทมความชนประมาณ 60 - 80 % 2. อณหภมทเหมาะสมส าหรบการเจรญเตบโตของไสเดอนดนอยในชวง 15 - 28 oC 3. คาความเปนกรด - ดาง (pH) ไสเดอนดนชอบดนทเปนกลาง (pH=7) แตสามารถอาศยในดนทม pH ในชวง 5 - 8 ได 4. การระบายอากาศและความเขมขนของกาซคารบอน-ไดออกไซด (CO2) ดนทวไปจะมความเขมขนของ CO2 อยระหวาง 0.01 - 11.5 % ไสเดอนดนโดยทวไปสามารถด ารงชวตอยไดในความเขมขนของ CO2ทสงกวานถง 50% อยางไรกตาม ไสเดอนดนอาจเคลอนยายหนจากบรเวณทมความเขมขนของ CO2สงกวา 25 % ซงมกพบบรเวณพนดนมน าทวมขง 5. ชนดและโครงสรางของดนขนอยกบสายพนธ เชน Pheretima peguana ชอบดนรวนผสมมลวว ควรหลกเลยงดนทมเนอดนทเหนยวและแนนหรอมสวนผสมของกรวดทรายอยมาก เพราะจะสงผลใหไสเดอนดนเคลอนทไดยากและมแหลงอาหารนอย 6. ปรมาณอนทรยวตถ (organic matter) มอทธพลตอการแพรกระจายของไสเดอนดน ดนทมปรมาณอนทรยวตถนอย เชน ดนชนลกๆ จะพบไสเดอนดนนอย ในทางกลบกนถาดนมปรมาณอนทรยวตถมาก เชน ใตเศษพชหรอมลวว จะพบไสเดอนดนมาก 7. แหลงอาหารประกอบดวย ดน เศษอนทรยวตถทเนาเปอย รวมทงจลนทรยขนาดเลก โดยไสเดอนดนสแดงจะกนเศษพชและอนทรยวตถเปนอาหาร สวนไสเดอนดนสเทาหรอไมมสซงอาศยอยในดนลกจะกนดนและอนทรยวตถตางๆ เปนอาหาร

1.9 ปญหาและการจดการกระบวนการผลตปยหมกมลไสเดอนดน 1) ในการสรางโรงเรอนเลยงไสเดอนดน ควรสรางโรงเรอนทสามารถปองกนน าฝนได มการพรางแสง (แตการพรางแสงตองสามารถมองเหนและท างานไดในชวงเวลากลางวนโดยทไมตองเปดไฟ) สามารถปองกนแมลงตางๆได และตองมการถายเทอากาศไดด ซงจะท าใหไมเหมนอบในขณะท างาน

11

2) บอเลยงไสเดอนดนไมควรสรางสงหรอกวางมาก เนองจากเวลาใสขยะอนทรยลงไปในบอหรอขนยายมลไสเดอนดนออกจากบอ จะปฏบตไดยาก 3) หากบอเลยงไสเดอนดนมขนาดเลกไมใหญมาก อาจใชถงพลาสตกขนาดความจ 500-1,000 ลตร แทนบอเกบน าหมกได 4) ในการใสขยะอนทรยลงไปในบอไมควรใสหนาเกน 3 นว ในฤดรอนหรอฝน แตสามารถใสหนาได 6 นว ในฤดหนาว เพอเพมอณหภมในพนเลยง ขยะอนทรยทบดเปนชนเลกจะดกวาการใสขยะอนทรยทบดละเอยด และมสวนผสมของน าอยมาก เนองจากชนขยะทบดละเอยดและมน าอยมากจะเกดการเนาอยางรวดเรว ท าใหเกดกาซพษ และเกดความรอนสง ซงเปนอนตรายตอไสเดอนดน แตขยะอนทรยทไมบดเลยเปนชนใหญจะเนาชาหรอแหงในฤดแลง ซงสภาพดงกลาวไสเดอนดนจะไมสามารถกนได 5) เมอเลยงไสเดอนดนไปเปนเวลานาน บอเลยงจะเกดสภาพเปนกรดเนองจากขยะอนทรยเมอเนาจะมสภาพเปนกรด ยกเวนกรณทเลยงดวยมลสตวจะไมประสบปญหาน การแกไขใหใชปนขาวเจอจางน า (1 ชอนโตะตอน า 1 บว) รดในบอเลยงพรอมกบรดน าเปลาตามลง แลวจงเตมขยะอนทรยชดใหมลงไปยงผวดน เพอใหไสเดอนดนเลอยหนขนมาแทรกตวอยในชนขยะอนทรยได เพอไมใหสมผสกบปนขาวในดนทใสลงไป หรอโรยดวยเปลอกไขบดละเอยดบางๆ บรเวณผวดนทกๆ สปดาห 6) การเลยงไสเดอนดนในภาชนะตางๆ ทเปนพลาสตก เชน ถงน า หรอ อางน า เพอปองกนไมใหไสเดอนดนเลอยหน อาจใชน ายาลางจานเขมขนทาบรเวณรอบๆ ปากภาชนะนนในกรณบอเลยงท เปนบอปนสามารถใชสบแชน าให นมปายบรเวณปากบอใหมแถบกวางประมาณ 5 เซนตเมตร 7) ในกรณทมดเขาไปท ารงในวสดเลยงใหเพมความชนในวสดเลยง 80-90% และลดปรมาณขยะอนทรยจ าพวกเศษอาหารทมรสหวานหรอเนอสตวลง มดกจะยายรงหนออกไป หรออาจใชชอลกฆามดขดรอบๆบอเปนแนวปองกนมดเขาไว หรอท าน าลอมกได 8) การเลยงไสเดอนดนดวยเศษอาหารหรอเศษผกและผลไมมกจะเจอปญหาเรองแมลงวน และแมลงหว การปองกนใหใชตาขายปดภาชนะเลยงใหมดชดแลวลดปรมาณการใหอาหารแมลงเหลานนกจะลดนอยลงไปตามล าดบและหมดไปในทสด แมลงวนจะพบเฉพาะในเศษอาหาร สวนแมลงหว จะพบในเศษผลไมจ านวนมากสรางความร าคาญ 9) ในฤดรอนอากาศจะรอนและแหงแลง น าในขยะอนทรยและดนในบอเลยงจะแหง ดงนนควรเตมน าในบอเลยงใหมน าทวมขงในบอประมาณ 1/4 ของความสงของพนเลยง ซงจะท าใหไสเดอนดนสามารถลงแชตวอยในดนชนลางทมน าซงจะมอณหภมทต ากวาได ซงการขงน าดงกลาวยงสงผลใหพนเลยงเปลยนแปลงอณหภมชาลงได

12

10) ในการขนยายไสเดอนดนตองเตรยมภาชนะทจะใสไสเดอนดนขนาดใหพอเหมาะกบจ านวนไสเดอนดนทจะบรรจ และระยะทางทจะขนยาย ภาชนะทใชขนยายตองเจาะรระบายอากาศไวดวย และปากภาชนะใหทาน ายาลางจานเขมขนรอบๆ เพอปองกนไสเดอนดนหนระหวางขนยาย และพนเลยงทเตรยมใสไสเดอนดนในการขนยายตองมความชนนอยกวาพนเลยงทใชในบอเลยงเนองจากขณะขนยายไสเดอนดนจะปลดปลอยเมอกออกมาจ านวนมากซงจะสงผลใหพนเลยงทมความชนสงอยกอนแลวเกดสภาพน าทวมขงท าใหไสเดอนดนเนาตายได 11) ระหวางการขนยายไสเดอนดน จะท าใหน าหนกไสเดอนดนสญหายได เนองจากภาวะทไสเดอนดนอยดวนกนหนาแนนในภาชนะทแคบ การสนสะเทอนของรถขนสง และอากาศทรอน จะท าใหไสเดอนดนปลอยเมอกออกจากตวจ านวนมาก ดงนนผซอขายไสเดอนดนตองท าความเขาใจในเรองนเพอปองกนการเขาใจผดในภายหลงไวดวย 12) ในกรณทเศษขยะอนทรยเนาสลายอยางรวดเรวเกนกวาอตราการกนของไสเดอนดน น าจากขยะอนทรยในบอเลยงจ านวนมากจะไหลลงบอเกบน าหมกโดยทยงไมผานการยอยสลายอยางสมบรณโดยไสเดอนดนท าใหน าหมกมลไสเดอนดนทไดมกลนเหมน สามารถแกไขไดโดยเปาอากาศเขาไปในน าหมก เพอใหจลนทรยกลมใชออกซเจนในน าหมกท างานไดดขนจนกระทงเกดการหมกโดยสมบรณ (กลนเหมนจะหายไป) จงจะสามารถน าไปใชได

2.2 เทคโนโลยการผลตปยหมกมลไสเดอนดน

ความรทวไปเกยวกบเทคโนโลยการผลตปยหมกมลไสเดอนดน อธบายพอสงเขป ไดดงน (อานฐตนโช,2552: 5-30) ปจจบนมโครงการผลตปยหมกไสเดอนดนเชงการคา ซงในบางประเทศมการผลตปยหมก มลไสเดอนดนเพอใชภายในฟารม เชน ในประเทศอนเดย มเกษตรกรเกอบ 1,000 ราย สามารถลดการใชปยเคมในทองถนลงถง 90% โดยใชปยหมกมลไสเดอนดนในการปลกองน ทบทม และกลวย ส าหรบในประเทศจน เกาหล และญปนไดน าเขาไสเดอนดนประมาณ 3,000 ลานตว/ป ส าหรบใชก าจดขยะแลวน าปยหมกทไดมาใชในการปลกพชเพอผลตอาหารแนวใหม ในปจจบนประเทศในแถบอเมรกา ยโรป และออสเตรเลย ไดขยายวงกวางการผลตปยหมกมลไสเดอนดนลงไปถงระดบครวเรอนท าใหการก าจดขยะอนทรยมประสทธภาพมาก

เทคโนโลยการผลตปยหมกมลไสเดอนดนเปนเรองทประเทศในแถบอเมรกาและยโรปไดศกษาวจยมานานแลว และมสวนผลกดนใหมการลงทนในดานการใชเทคโนโลยชนสงในการยอยสลายขยะอนทรยเพอผลตปยหมกโดยใชไสเดอนดนในระดบอตสาหกรรมดวย ส าหรบในประเทศท

13

ก าลงพฒนากเรมมการใชไสเดอนดนในการก าจดขยะอนทรยและวสดเหลอใชทางการเกษตรเพอผลตปยหมกมลไสเดอนดนดวยเชนกน

ประเทศควบา มศนยผลตปยหมกมลไสเดอนดนขนาดใหญ โดยใชมลววเปนหลก และมการใชเศษพชอนๆรวมดวย วสดเหลานจะถกหมกเปนเวลา 15-30 วน แลวจงน าไปใหไสเดอนดนยอยโดยกองเปนแถวยาวขนาดใหญ เมอการยอยสลายสมบรณกจะแยกไสเดอนดนออกจากกองโดยใชรถแทรกเตอรแลวน าไสเดอนดนไปใชไดอก ปยหมกทไดจะใชในการปลกยาสบ ขาวโพด มะเขอเทศ กระเทยม หอมหวใหญ และไมตดดอกทปลกภายในโรงเรอน (Sherman, 1998 อางถงใน อานฐ, 2552: 6) ประเทศสหรฐอเมรกา มบรษทผผลตปยหมกมลไสเดอนดนในเมองโอเรกอน ไดใชระบบการผลตแบบควบคมอตโนมต ตงแตป ค.ศ.1991 มก าลงการผลตวนละ 12-14 ตน โดยใชวสดเหลอใชและขยะในเมอง โดยบรษทจะคดคาเกบขยะจากในตวเมองในราคา 2,600 บาทตอตน แลวขายปยหมกมลไสเดอนดนในราคา 1,000 บาทตอตน (Sherman, 1998 อางถงใน อานฐ, 2552: 7) ประเทศฝรงเศส ใชระบบการผลตแบบควบคมอตโนมต ซงรองรบขยะได 20 ตนตอวน ท าการผลตปยหมกมลไสเดอนดนโดยใชไสเดอนดนสายพนธ อายซเนย แอนเดอรอาย (Eiseniaanderi) ซงระบบการผลตเปนระบบทไดคณภาพสง จ าหนายไดงาย และไดราคาด (Sherman, 1998 อางถงใน อานฐ, 2552: 7) ประเทศอนเดย มองคกรทเลยงไสเดอนดนเพอผลตปยหมกมลไสเดอนดนอยางจรงจงและประสบผลส าเรจ โดยสามารถผลตปยหมกมลไสเดอนดนไดมากกวา 5,000 ตนตอป และเกษตรกรตระหนกและเหนความส าคญของการใชปยหมกมลไสเดอนดนในการผลตพชแทนการใชปยเคมโดยเฉพาะกลมผผลตไมดอกไมประดบ นอกจากนยงมการสงเสรมใหความรแกแมบานในการเลยงไสเดอนดนเพอก าจดขยะอนทรยภายในบาน โดยมการแจกชดเลยงไสเดอนดนใหแกแมบาน

ในกระบวนการก าจดขยะอนทรยโดยใชไสเดอนดน โดยมากจะมวตถประสงคหลก 2 ขอ คอ

1. เพอน าขยะอนทรยจากชมชน และวสดเหลอใชทางการเกษตรและอตสาหกรรมไปใหไสเดอนดนยอยสลายผลตเปนปยหมกมลไสเดอนดนไปใชทางการเกษตรโดยเฉพาะเกษตรอนทรย และผลตเปนวสดเพาะกลา หรอใชผสมกบวสดปลกอนๆ ส าหรบปลกไมกระถางทางการคา 2. เพอน าผลผลตของตวไสเดอนดนทขยายไดจากขบวนการก าจดขยะอนทรย จ าหนายแกผสนใจรายอนๆ หรอน ามาผานขบวนการทเหมาะสมเพอผลตเปนอาหารโปรตนสงส าหรบเลยงสตวตางๆ

2.2.1การผลตปยหมกมลไสเดอนดน (Vermicomposting) เปนกระบวนการใชไสเดอนดนในการยอยสลายขยะอนทรยและวสดเหลอใชทางการเกษตรใหกลายเปนปยหมกมลไสเดอนดน ซงเปาหมายทส าคญของกระบวนการ คอ แปรสภาพอนทรยวตถไปเปนปยหมกมลไสเดอนดนใหเรวและไดปยหมกทมคณภาพสงทสด

14

ความหนาแนนของไสเดอนดน พนท 1 ตารางเมตรจะใสไสเดอนดน 3-5 กโลกรม เนองจากความหนาแนนดงกลาวจะท าใหขยะอนทรยทใสใหไสเดอนดนยอยสลายหมดลงอยางรวดเรว ไมใครใสไสเดอนดนหนาแนนมาก เพราะจะท าใหการขยายพนธไมด มอตราการแกงแยงอาหาร อากาศ และปลดปลอยของเสยสงมาก

สภาพบอเลยงควรสรางสภาพบอเลยงใหกวาง ถายเทอากาศด มด และชมชนอยตลอดเวลา เพอใหไสเดอนดนสามารถขนมาทผวดนกนอาหารไดตลอดเวลา และลดผลกระทบจากความเสยหายในดานการเปลยนแปลงสภาพอากาศหรออาหารทใสในบอไมเหมาะสม ซงพนทกวางจะท าใหไสเดอนเคลอนยายหนออกจากบรเวณทไมเหมาะสมไดอยางปลอดภย อาหารมลสตว ขยะอนทรย หรอวสดเหลอใชทางการเกษตรทกชนดทมและหาไดสามารถน ามาเลยงไสเดอนดนได ยกเวน เศษอาหารทมรสเผด เปรยว ตองหมกใหมสภาพทเหมาะสมกอนใหไสเดอนดน หรอพชทมน ามนหอมระเหยหรอสารทไสเดอนดนไมชอบ เชน เปลอกสม ใบสน ยคาลปตส หรอพชทมกลนแรงไมควรน ามาใชเลยงไสเดอนดน

2.2.2 การใชประโยชนน าหมกและปยหมกมลไสเดอนดน

ปยหมกมลไสเดอนดนและน าหมกมลไสเดอนดน ผลผลตท งสองชนดนสามารถน าไปใชปลกพชไดเกอบทกชนด แตใหผลดในดานสงเสรมการออกดอกผลของพช สวนมากจะน าไปใชบ ารงไมดอกกระถาง หรอใชเปนสวนผสมของวสดปลก 5-10% หรอสวนผสมของวสดเพาะกลา 20-30% ส าหรบน าหมกมลไสเดอนดนนนในการใชจะน ามาเจอจางน าในอตรา 20-40 เทา แลวฉดพนใบพช หรอรดลงดน หรอน าไปปกช ากงจะท าใหออกรากไดดขน นอกจากนใชน าหมกมลไสเดอนดนเขมขน 100% ใสโถสวมสามารถลดกลนเหมนของหองน าได จากการใชน าหมกมลไสเดอนดนเปนสวนผสมในการปลกแพงพวย และพทเนยกระถาง พบวา ท าใหตนพทเนยและแพงพวยมขอถขนและออกดอกมากขน นอกจากนยงท าใหเกดโรคนอยลงเพราะเซลลพชแขงแรงขน และย งพบวาการใชน าหมกมลไสเดอนดนกบกลวยไมกไดผลดเชนเดยวกน

15

2.3 การทดสอบและสาธตการเลยงไสเดอนดนเพอก าจดขยะอนทรยในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวง(สถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน), 2553)

ในปจจบนมหลายหนวยงานทใหความสนใจในการใชไสเดอนดนเพอก าจดขยะอนทรย โดยมวตถประสงคเพอลดปญหาสงแวดลอมและเพอผลตปยมลไสเดอนดน โครงการทดสอบเทคโนโลยโครงการหลวงใน พนทขยายผลโครงการหลวง โดยสถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน) ไดน าองคความรในเรองเทคโนโลยการผลตปยมลไสเดอนดน เผยแพรสเกษตรกรบนพนทสง 27 แหงทวประเทศ โดยมเปาหมาย เพอใหเกษตรกรบนพนทสงสามารถน าความรทไดรบไปประยกตใชในการผลตปยอนทรยภายในครวเรอนและใชปยอนทรยในการเพมผลผลตพช รวมทงเปนทางเลอกหนงในการเสรมสรางรายไดในครวเรอนอกดวย

ภาพท 2.1 แผนผงการด าเนนงานโครงการทดสอบและสาธตการเลยงไสเดอนดน เพอก าจดขยะอนทรยในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวง

16

2.3.1 สายพนธไสเดอนทใช ขตาแร (Pheretima peguana) เปนไสเดอนดนทสามารถพบไดทวไปในแถบเอเชย รวมท งประเทศไทยดวย ไสเดอนดนสายพนธนเปนไสเดอนดนทมล าตวขนาดปานกลาง สน าตาลแดงเขม อาศยอยบรเวณผวดนทมอนทรยวตถมาก เชน ใตกองปยหมก ใตกองมลววในโรงเลยงววนม ใตเศษหญาทตดทง ใตเศษซากอนทรยวตถ ทเนาสลาย ไมขดรอยในดนลก เหมอนกบไสเดอนดนพนธสเทาทจะอาศยอยในสวนผลไมหรอชนดนทลกลงไป 2.3.2 วธการผลตปยมลไสเดอนดน แบงเปน 2 วธ ไดแก 1. การผลตปยมลไสเดอนดนขนาดเลก (ระดบครวเรอน) -การเลยงไสเดอนดนในถงน าหรออางน าพลาสตก - การเลยงไสเดอนดนในลนชกพลาสตก 4 ชน - การเลยงไสเดอนดนในวงบอซเมนต . 2. การผลตปยมลไสเดอนดนขนาดกลางและใหญ (ระดบชมชน) - การเลยงไสเดอนดนในบอซเมนตทกอดวยอฐบลอค - โรงเรอนขนาดเลก - โรงเรอนขนาดใหญ

รปแบบการเลยงไสเดอนดน 1. การเลยงไสเดอนในชนพลาสตก ( คอนโดไสเดอน ) การเลยงไสเดอนดนในชนพลาสตกเหมาะส าหรบการเลยงไวในในทก าจดเชน บานพก ทอยอาศย เพราะมความสะดวก จดต งงาย สามารถน าไปวางไวมมไหนของบานกไดทปราศจากสงรบกวนตางๆ หรอศตรของไสเดอนและยงหาซอไดงาย จดเกบและท าความสะอาดงาย ไมเปลองพนท

17

(ก)

(ข)

ภาพท 2.2การเลยงไสเดอนดนในชนพลาสตก

2. การเลยงไสเดอนในโรงเรอน รปแบบโรงเรอนเลยงไสเดอนดนเพอการก าจดขยะอนทรยในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวงแบงรปแบบการเลยงเปน 3 รปแบบ คอ 1) การเลยงไสเดอนดนแบบโรงเรอนในพนททความสงมากกวา 1,000 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลางในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวงดอยปย (1,100 msl) พนทโครงการขยายผลโครงการหลวงสบโขง (1,200 msl) และพนทโครงการขยายผลโครงการหลวงแมสอง (1,300 msl) จะมรปแบบของการก าจดขยะอนทรยทแตกตางไปตามสภาพพนทและวสดทสามารถจดหาไดทองถน ซงอาจจะสามารถสรางในลกษณะโรงเรอนอยางงายทบแสงโดยกอซเมนตบลอก หรอ อาจจะใชเศษใบไม ไมไผ ทหาไดในทองถนเปนสวนประกอบของการจดสรางโรงเรอนเพอการก าจดขยะอนทรยในชมชนได

(ก)

(ข)

ภาพท 2.3 โรงเรอนในพนททความสงมากกวา 1,000 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง

2) การเลยงไสเดอนดนแบบโรงเรอนในพนททความสง 500- 1,000 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลางในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวงบางแหงเชน พนทโครงการขยายผลโครงการหลวงปากลวย (900 msl) และพนทโครงการขยายผลโครงการหลวงปางยาง(800 msl)

18

มการใชทอปนซเมนต และซเมนตบลอก ซงเปนวสดทหางาย ราคาไมแพง มาใชในการก าจดขยะอนทรยในชมชน

(ก)

(ข)

ภาพท 2.4 โรงเรอนในพนททความสงมากกวา 500 - 1,000 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง

3) การเลยงไสเดอนดนแบบโรงเรอนในพนททความสงต ากวา 500 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง

ภาพท 2.5 โรงเรอนในพนททความสงต ากวา 500 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง

19

2.4แนวคดและทฤษฎความพงพอใจ 2.4.1 แนวคดความพงพอใจ นกวชาการใหความหมายของการยอมรบไว ดงน พทกษ (2538) กลาววา ความพงพอใจเปนความรสกของบคคลทมตอเรองใดเรองหนงในเชงประเมนคา ซงจะเหนไดวาเกยวของสมพนธกบทศนคตอยางแยกกนไมออก สภาลกษณ ชยอนนต (2540: 17) ไดใหความหมายของความพงพอใจไววาความพงพอใจเปนความรสกสวนตวทรสกเปนสขหรอยนดทไดรบการตอบสนองความตองการในสงทขาดหายไป หรอสงทท าใหเกดความไมสมดลความพงพอใจเปนสงทก าหนดพฤตกรรมทจะแสดงออกของบคคลซงมผลตอการเลอกทจะปฏบตในกจกรรมใดๆ นน กรองแกว (2542: 33)ใหความหมายของความพงพอใจในการท างานวา หมายถงทศนคต โดยทวไปของพนกงานทมตองานของเขา ถาเขาไดรบการปฏบตทดตอบสนองความตองการของเขาตามสมควร เชน สภาพการท างานทมนคงปลอดภย ไดเงนเดอนคาจางตอบแทนเพยงพอแกการยงชพ ฯลฯ จะท าใหพนกงานพอใจและมความรสก (ทศนคต) ทดตอองคการ สมศกด คงเทยง (2542) กลาววา 1. ความพงพอใจเปนผลรวมของความรสกของบคคลเกยวกบระดบความชอบหรอไมชอบตอสภาพตาง ๆ 2. ความพงพอใจเปนผลของทศนคตทเกยวของกบองคประกอบตางๆ 3. ความพงพอใจในการท างานเปนผลมาจากการปฏบตงานทดและส าเรจจนเกดเปนความภมใจและไดผลตอบแทนในรปแบบตางๆตามทหวงไว ขวญหทย (2544) กลาววา ความพงพอใจคอความรสกหรอการใหความรสกในทางบวกและในทางลบของมนษยทเกยวของสมพนธกบทศนคต และเปนความสอดคลองกนระหวางความคาดหวงของบคคลตอสงทเขาไปมสวนรวม ทงจากสงเรา สงจงใจ หรอสงตอบแทน ทบคคลนนไดรบการตอบสนองความตองการจรง ทงทางดานวตถและดานจตใจ ซงความพงพอใจจะเกดขนเมอระบบความพงพอใจมความรสก ทศนคตทางบวกมากกวาทางลบ หรอกลาวไดวาทศนคตบวกจะแสดงใหเหนสภาพความพงพอใจในสงนน ทศนคตลบจะแสดงใหเหนสภาพความไมพงพอใจในสงนน อทยพรรณ สดใจ (2544:7) ความพงพอใจ หมายถงความรสกหรอทศนคตของบคคลทมตอสงใดสงหนงโดยอาจจะเปนไปในเชงประเมนคาวาความรสกหรอทศนคตตอสงหนงสงใดนนเปนไปในทางบวกหรอทางลบ

20

อรรถพร (2546: 29) ไดสรปวา ความพงพอใจ หมายถงทศนคตหรอระดบความพงพอใจของบคคลตอกจกรรมตางๆซงสะทอนใหเหนถงประสทธภาพของกจกรรมนนๆโดยเกดจากพนฐานของการรบร คานยมและประสบการณทแตละบคคลไดรบระดบของความพงพอใจจะเกดขนเมอกจกรรมนนๆสามารถตอบสนองความตองการแกบคคลนนได บญฤทธ (2548) กลาววา ความพงพอใจ หมายถง ความคาดหวงในสงทบคคลนนตองการ และจะแสดงความรสกตางๆในทางบวกมากกวาในทางลบ เมอบคคลนนไดสงตอบแทนทตองการตามทบคคลนนคาดหวงไว หากความรสกตอสงทไดมาเปนทางบวก กจะกอใหเกดความพงพอใจ และความรสกในทางบวกนนยงเปนตวชวยใหเกดความพงพอใจเพมขนไดอก โดยสรปในการทบคคลจะประกอบกจกรรมหรองานตางๆนนบคคลตองมความพงพอใจตอกจกรรมหรองานนนๆจงจะมสวนรวมในการรมนนมากดวยและกจกรรมนนจะตองมผลหรอประโยชนตอบคคลนนๆเชนกน

ความพงพอใจเปนความรสกหรอเจตคตของบคคลทมตองานทท าเปนความรสกทเกดขนจากการไดรบการตอบสนองความตองการทงรางกายและจตใจสวนความพงพอใจจะมากหรอนอยขนอยกบความตองการและสงจงใจตางๆซงBarnard (ค.ศ.1959) อางโดยเกลดแกว (2528 :16) ไดกลาวถงสงจงใจทเปนเครองกระตนใหเกดความพงพอใจในการท างานไวดงน

1) สงจงใจทเปนวตถ (material Inducement) ไดแก เงน สงของ หรอสภาวะทางกายทใหแกผ ป ฏบตงาน และสงจงใจท เปนโอกาสของบคคลซงไมใชว ตถ (personal nonmaterial opportunities) เชน เกยรตภม อ านาจ การใชสทธพเศษ 2) สภาพทางกายทพงปรารถนา (desirable physical condition) คอ สงแวดลอมในการท างาน ซงเปนสงส าคญอนอาจกอใหเกดความสขทางกายในการท างาน ไดแก สถานทท างาน เครองมอ สงอ านวยความสะดวกในการท างาน 3) ผลประโยชนทางอดมคต (ideal benefactions) หมายถง สมรรถภาพของหนวยงานทสนองความตองการของบคคลในดานความภมใจทแสดงฝมอ การไดมโอกาสชวยเหลอครอบครวตนเองและผอน รวมทงการไดแสดงความภกดตอหนวยงาน 4) ความดงดดใจทางสงคม (associational attractiveness) คอ ความสมพนธฉนทมตรกบผรวมงาน อนจะท าใหเกดความผกพนและความพงพอใจรวมกบหนวยงาน และสภาพของการอยรวมกน ทเปนความพอใจของบคคลในดานสงคมหรอความมนคงในสงคม ซงจะท าให รสกมหลกประกนและมความมนคงในการท างาน 5) การปรบสภาพการท างานใหเหมาะสมกบวชาการและทศนคตของบคคล (adaption or conditions to habitual methods and attitudes)

21

6) โอกาสทจะมสวนรวมในการท างาน (opportunity of enlarged participation) คอ การเปดโอกาสใหบคลากรรสกมสวนรวมในการท างาน

การวดความพงพอใจ การวดความพงพอใจนน สมโภชน (2542) ไดเหนทรรศนะเกยวกบเรองนวาทศนคตหรอ เจตคตเปนนามธรรม เปนการแสดงออกคอนขางสลบซบซอน จงเปนการยากทจะวดทศนคตไดโดยตรง แตเราสามารถจะวดทศนคตไดโดยออม โดยวดความคดเหนของบคคลเหลานนแทน ฉะนน การวดความพงพอใจกมขอบเขตจ ากดดวย อาจมความคลาดเคลอนเกดขนถาบคคลเหลานนแสดงความคดเหนไมตรงกบความรสกทแทจรง ซงความคลาดเคลอนเหลานยอมเกดขนไดเปนธรรมดาของการวดทวๆ ไป 2.4.2ทฤษฎทเกยวของกบความพงพอใจ นกวชาการไดพฒนาทฤษฎทอธบายองคประกอบของความพงพอใจ และอธบายความสมพนธระหวางความพงพอใจกบปจจยอนๆไวหลายทฤษฎโครแมน (Korman, A.K., 1977 อางองในสมศกด คงเทยง 2542: 161-162) ไดจ าแนกทฤษฎความพงพอใจในงานออกเปน 2 กลมคอ 1. ทฤษฎการสนองความตองการ กลมนถอวาความพงพอใจในงานเกดจากความตองการสวนบคคลทมความสมพนธตอผลทไดรบจากงานกบการประสบความส าเรจตามเปาหมายสวนบคคล 2. ทฤษฎการอางองกลมความพงพอใจในงานมความสมพนธในทางบวกกบคณลกษณะของงานตามความปรารถนาของกลม ซงสมาชกใหกลมเปนแนวทางในการประเมนผลการท างาน

มมฟอรด (Manford, E., 1972 อางถงใน สมศกด คงเทยง, 2542:162) ไดจ าแนกความคดเกยวกบความพงพอใจงานจากผลการวจยออกเปน 5 กลมดงน 1. กลมความตองการทางดานจตวทยา กลมนไดแก Maslow, A.H. , Herzberg. F และ Likert R.โดยมองความพงพอใจงานเกดจากความตองการของบคคลทตองการความส าเรจของงานและความตองการการยอมรบจากบคคลอน 2. กลมภาวะผน ามองความพงพอใจงานจากรปแบบและการปฏบตของผน าทมตอผใตบงคบบญชา กลมนไดแก Blake R.R., Mouton J.S. และ Fiedler R.R. 3. กลมความพยายามตอรองรางวล เปนกลมทมองความพงพอใจจากรายไดเงนเดอน และผลตอบแทนอน ๆ กลมน ไดแกกลมบรหารธรกจของมหาวทยาลยแมนเชสเตอร (Manchester Business School)

22

4. กลมอดมการณทางการจดการมองความพงพอใจจากพฤตกรรมการบรหารงานขององคกร ไดแก Crogier M. และ Coulder G.M. 5. กลมเนอหาของงานและการออกแบบงาน ความพงพอใจงานเกดจากเนอหาของตวงานกลมแนวคดนมาจากสถาบนทาวสตอค (Tavistock Institute) มหาวทยาลยลอนดอน

2.5ผลงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยครงน ผวจยไดศกษาผลงานวจยทเกยวของเพอตรวจสอบและสนบสนนการศกษาวจยครงน ผลงานวจยทเกยวของสามารถสรปไดดงน

อานฐ (2547) ไดท าการศกษาการผลตปยจากขยะอนทรยดวยไสเดอนดน พบวา ไสเดอนดนสามารถยอยสลายขยะอนทรยโดยเฉพาะเศษผก ผลไม หรอเศษอาหารไดเรวทสดในโลก ซงไสเดอนดน 1 กโลกรม (~1,200 ตว) จะใชเวลาในการยอยขยะอนทรย 1 กโลกรม เพยง 4 ว นเทาน น ไดปยอนทรย 2 ชนด คอ ปยหมกมลไสเดอนดน และน าหมกมลไสเดอนดน ขยะ 100 กโลกรม จะไดปยหมกมลไสเดอนดน 12 กโลกรม น าหมกมลไสเดอนดน 40 ลตร ปยทไดมคา pH เปนกลางอยางไรกตาม ระยะเวลาการยอยสลายขนอยกบประเภทของขยะอนทรยทใหดวย นอกจากนยงพบวา มลทไสเดอนดนถายออกมาสามารถน าไปใชเปนปยบ ารงรกษาตนไมไดและสงเสรมการออกดอกผลดมาก นอกจากนในกระบวนการยอยขยะอนทรยของไสเดอนดนจะไมมการท าลายสงแวดลอมและปญหากลนเหมนรบกวน ในขณะทการก าจดขยะอนทรยวธอนจะใชเวลานาน บางวธยงสงผลใหเกดมลภาวะและมกลนเหมนอกดวย

สามารถ (2547) ไดศกษาการก าจดขยะอนทรยทยอยสลายยากโดยใชไสเดอนดน พบวา ดนนาผสมดนสวนล าไยมความเหมาะสมมากทสด ปรมาณธาตอาหารหลกทตรวจพบในปยหมกทไดจากการยอยสลายของไสเดอนดนทกตวอยางไมมความแตกตางกน โดยตวอยางเศษหญารวมกบตนกลวยรวมกบฟางขาวมปรมาณรอยละของไนโตรเจนและ ปรมาณฟอสฟอรสทงหมดสงทสดแตเมอเทยบกบมาตรฐานปยหมกของกรมวชาการเกษตรแลวยงนอยกวาซงอาจเกดจากปรมาณไสเดอนดนลดลงท าใหการปลดปลอยธาตอาหารลดลง มลของไสเดอนดนจะมปรมาณธาตอาหารพชสงเมอมจ านวนไสเดอนดนมากซงจะสงผลตอการปลดปลอยธาตอาหารพชทเพมขนดวย นอกจากนการทจะเพมปรมาณธาตอาหารพชในปยหมกทไดใหสงขนตองค านงถงอาหารทใชเลยง โดยเฉพาะวสดเหลอทงทางการเกษตรทบางชนดมปรมาณธาตอาหารนอย การน ามาใชตองเพมธาตอาหารซงอาจจะอยในรปของมลสตว โดยเฉพาะมลไก เลอดแหงหรอพชทมไนโตรเจนสง เชน พชตระกลถวนอกจากจะไดธาตอาหารพชในปยหมกทเพยงตอการเจรญเตบโตของพชแลวยงสงผลการเจรญเตบโตของไสเดอนดน

23

อกดวย ในสวนของประสทธภาพของปยหมกตอการเจรญเตบโตของกลาพช หลงจากเพาะกลา 14 และ 21 วน ตนกลาพชทงสามชนดมสวนสงเฉลยและจ านวนใบเฉลย และความยาวรากเฉลยหลงจากเพาะได 21 ไมแตกตางกน แตลกษณะของตนกลาไมสมบรณ ตนไมอวบน า ใบเรยวเลกซงอาจเกดจากลกษณะของปยหมกทใชแนนอดกนเปนกอน ไมสามารถเกบความชนไดดพอ

วฒชย (2552) ไดท าการศกษาการใชประโยชนจากปยหมกมลไสเดอนดนเพอปลกขาวโพดหวานในกลมชดดนท 49 พบวา การใชปยหมกมลไสเดอนดนท าใหผลผลตขาวโพดหวานสงกวาการใชปยหมก และพชปยสด โดยการใชปยมลไสเดอนดน อตรา 12 ตนตอไร สามารถใหผลผลตขาวโพดถง 3,553.75 กโลกรมตอไร แตต ากวาการใชปยเคมซงใหผลผลตขาวโพดหวานเฉลย 4,343.11 กโลกรมตอไร ขณะทการไถกลบพชปยสดเพยงอยางเดยวใหผลผลตขาวโพดหวานต าทสด อยางไรกตามเมอไถกลบปอเทองรวมกบการใชปยมลไสเดอนดน หรอปยหมก พบกวาทกแปลงมผลผลตขาวโพดสงขนใกลเคยงกบการใชปยเคม ขณะทการไถกลบปอเทองรวมกบปยมลไสเดอน อตรา 2 ตนตอไร ใหผลผลตขาวโพดหวานสงกวาการใชปยเคม โดยใหผลผลตเฉลยถง 4,469.33 กโลกรมตอไร ขณะทการใชปยหมกมลไสเดอน ปยหมก และพชปยสด สามารถเพมความอดมสมบรณใหแกดนทงปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม ไดมากกวาการใชปยเคม โดยเฉพาะปรมาณอนทรยวตถในดน โดยเฉพาะการใชปยหมกมลไสเดอน อตรา 2 ตนตอไร สามารถเพมปรมาณอนทรยวตถไดสงสดถง 0.55 เปอรเซนต ขณะเดยวกนพบวาการใชปยหมกมลไสเดอน สามารถลดความเปนกรดของดน โดยเฉพาะการไถกลบปอเทองรวมกบการใชปยมลไสเดอน ซงเพมคาความเปนกรดเปนดางของดนจาก 5.6 เปน 6.11

กนกพรรณ (2552) ไดท าการศกษาผลของปยหมกมลไสเดอนดนทมตอการเจรญเตบโตของมะเขอเทศพนธสดาในสภาพฤดฝน พบวา การใสปยหมกมลไสเดอนดนเปรยบเทยบกบการใชปยเคมสตร 15-15-15 ในอตราทแตกตางกนและการไมใสปย ท าใหมะเขอเทศสดามการเจรญเตบโตและใหผลผลตทแตกตางกน โดยพบวา วธการใสปยเคมสตร 15-15-15 10 กรมตอกระถาง ท าให มะเขอเทศสดามความสง 79.6 เซนตเมตร รองลงมาคอ วธการใสปยมลไสเดอน 50 กรมตอกระถาง ท าใหมะเขอเทศสดามความสง 78 เซนตเมตร และพบวาวธการใสปยเคมสตร 15-15-15 ปรมาณ 10 กรมตอกระถาง ท าใหไดผลผลตมะเขอเทศสดาจ านวน 680 กรมตอหนวยทดลอง รองลงมา คอ วธการใสปยมลไสเดอน 50 กรมตอกระถาง ท าใหไดผลผลตมะเขอเทศสดา 500 กรมตอหนวยทดลอง และจากการส ารวจความพงพอใจในดานรสชาตและความกรอบของมะเขอเทศพนธสดาของผบรโภค พบวา รอยละ 55.0 มความพงพอใจตอมะเขอเทศสดาทปลกโดยใสปยหมกมลไสเดอนดน ดงนนจงสรปไดวาหากเกษตรกรใชปยหมกมลไสเดอนดนในอตราทเหมาะสม กจะท าใหมะเขอเทศมความสง

24

และไดผลผลตสงใกลเคยงกบการใชปยเคม แตผลผลตมคณภาพดกวา คอ มรสชาตและความกรอบตรงกบความตองการของผบรโภค

ภาคภม (2553) ไดท าการทดสอบการผลตปยหมกมลไสเดอนดนและการทดสอบเพอเพมผลผลตพชในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวง พบวา ปรมาณปยมลไสเดอนดนทไดและคาวเคราะหธาตอาหารทงสามกรรมวธมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต และมแนวโนมใหเหนวา การใชไสเดอนดนสแดง (ขตาแร) พนธแนะน าจากโครงการหลวงสามารถยอยสลายขยะอนทรยไดดทสดเมอเปรยบเทยบกบกรรมวธอน นอกจากน ลกษณะเนอสมผสของปยมลไสเดอนดนทไดจากการเลยงไสเดอนดนสแดง (ขตาแร) มความละเอยดมากกวาปยมลไสเดอนดนทไดจากการเลยงไสเดอนดนสายพนธทองถน สวนการทดสอบและสาธตการเพมผลผลตพชผกจากปยมลไสเดอนดนโดยเปรยบเทยบผลของการใชน าหมกมลไสเดอนดนกบไมใชน าหมกมลไสเดอนดนทมตอการเพมผลผลตพชผกในพนทโครงการขยายผลโครงการหลวง 26 พนท ซงจากการทดลองพบวาการใชน าหมกมลไสเดอนดนสามารถเพมผลผลตพชผกทงในดานคณภาพและปรมาณไดประมาณรอยละ 30

ภฤศญา และคณะ (2555) ไดท าการศกษาการเลยงไสเดอนดนเชงพาณชยในการจดการขยะอนทรย สรปผลการวจยไดดงน

1. ชนดของดนทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของไสเดอนดนหลงจากการปลอยไสเดอนดน 60 วน คอ ดนนาผสมดนสวนล าไย การผสมวสดเลยงหลายชนดรวมกนจะชวยใหบอเลยงไสเดอนดนมการถายเทอากาศมากขนซงจะสงผลตอการเจรญเตบโตของไสเดอนดนรวมถงสถานทต งของบอเลยงควรตงอยในสถานททแดดสงไมถงและควรเตมอาหารใหเหมาะสมกบปรมาณไสเดอนดนการท าใหไดผลผลตไสเดอนดนสงสดตองเปนสภาพทมออกซเจนอยางเพยงพอมระดบความชนและ อณหภมทเหมาะสมตองหลกเลยงสภาพทมแอมโมเนยและเกลอมากเกนไปถามปรมาณของ แอมโมเนยมากกวา 0.5 มลลกรมและเกลออนนทรยมากกวารอยละ 0.5 กจะเปนพษไดไสเดอนดนชอบสภาพทมคาความเปนกรด-ดางประมาณ 5

2. ธาตอาหารหลกพบวาปรมาณทตรวจพบในปยหมกทไดจากกยอยสลายของไสเดอนดนทกตวอยางไมมความแตกตางกน โดยตวอยางเศษหญารวมกบตนกลวยรวมกบฟางขาวมปรมาณรอยละของไนโตรเจนและปรมาณฟอสฟอรสทงหมดสงทสดแตเมอเทยบกบมาตรฐานปยหมกของกรม วชาการเกษตรแลวยงนอยกวาซงอาจเกดจากปรมาณไสเดอนดนลดลงท าใหการปลดปลอยธาต อาหารลดลงมลของไสเดอนดนจะมปรมาณธาตอาหารพชสงเมอมจ านวนไสเดอนดนมากซงจะสงผลตอการปลดปลอยธาตอาหารพชทเพมขนดวย นอกจากนการทจะเพมปรมาณธาตอาหารพช ในปยหมกทไดใหสงขนตองค านงถงอาหารทใชเลยงโดยเฉพาะวสดเหลอทงทางการเกษตรทบาง

25

ชนดมปรมาณธาตอาหารนอยการน ามาใชตองเพมธาตอาหารซงอาจจะอยในรปของมลสตว โดยเฉพาะมลไก เลอดแหงหรอพชทมไนโตรเจนสง เชน พชตระกลถวนอกจากจะไดธาตอาหารพช ในปยหมกทเพยงตอการเจรญเตบโตของพชแลวยงสงผลการเจรญเตบโตของไสเดอนดนอกดวย

3. ประสทธภาพของปยหมกตอการเจรญเตบโตของกลาพชหลงจากเพาะกลา 14 และ 21 วน ตนกลาพชทงสามชนดมสวนสงเฉลยและจ านวนใบเฉลยและความยาวรากเฉลยหลงจากเพาะไมแตกตางกนแตลกษณะของตนกลาไมสมบรณตนไมอวบน าใบเรยวเลกซงอาจ เกดจากลกษณะของปยหมกทใชแนนอดกนเปนกอนไมสามารถเกบความชนไดดพอ