เอกสารและงานวิจัี่ยที่ เก ยวของkb.psu.ac.th/psukb/bitstream/2010/6183/9/Chapter2.pdf · บทที่ 2...

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการทาวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสารตางๆ และงานวจยทเกยวของกบการทา วจยครงน ซงจะนาเสนอประเดนสาคญตามลาดบดงตอไปน 2.1 ความเปนมาของโรงเรยนทเปดสอนสองหลกสตร

2.2 ความเปนมาของหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 (ฉบบ ทดลอง)

2.3 การจดการศกษาหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2549 (ฉบบทดลอง) 2.4 ความหมายของการเรยนการสอน 2.5 ทฤษฏการเรยนรและการสอน 2.6 องคประกอบทสาคญในการเรยนการสอน 2.7 การจดการเรยนการสอนในดานตาง ๆ 2.7.1 ดานการวางแผนการสอน 2.7.2 ดานการดาเนนการสอน 2.7.3 ดานสอการเรยนการสอน 2.7.4 ดานการวดและประเมนผล 2.8 หลกการและแนวคดการจดการเรยนการสอน 2.9 งานวจยทเกยวของ

2.1 ความเปนมาของโรงเรยนทเปดสอนสองหลกสตร

แผนพฒนาการศกษาจงหวดชายแดนภาคใตไดมการจดการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใตมรปแบบทหลากหลาย มการจดในสถานศกษาหลายประเภท ไดแก โรงเรยนของรฐบาล โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มาตรา 15 ( 1 ) และมาตรา 15 ( 2 ) สถานศกษาปอเนาะ ศนยฝกอบรมจรยธรรมและศาสนาอสลามประจกมสยด (ตาดกา) ซงมผไดรบบรการการศกษาในระบบโรงเรยนทกสงกด จานวนกวา 500,000 คน และผรบบรการการศกษานอกระบบโรงเรยน อกประมาณ 500,000 คน ดวยรปแบบการจดการศกษาทหลากหลายดงกลาวหลายดานยงคงมความซาซอน กระบวนการจดการศกษาบางดานขาดประสทธภาพ มการออกกลางคน ขาดความยดหยน ขาด

10

11

ความเชอมโยง และไมสามารถเทยบโอนระหวางกนได เชน หลกสตรอสลามศกษา ซงทาใหผเรยนตองเรยนซา เสยเวลาบางสวนไมไดเรยนดานวชาทเปนพนฐานในการประกอบอาชพ รปแบบการจดการศกษาในโรงเรยนของรฐไมสอดคลองกบชวตและความตองการของประชาชน ทาใหโรงเรยนของรฐไมเปนทนยมของประชาชนในทองถน และยงสงผลใหเดกไทยพทธและมสลมบางสวนขาดการเรยนรรวมกน ยทธศาสตรในการพฒนาการจดการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใต ตองยดหลกการจดการศกษาเชงบรณาการกบวถชวต อตลกษณ ความหลากหลายทางวฒนธรรม ความตองการของทองถนและประชาชนทมลกษณะเฉพาะบนพนฐานของหลกศาสนาทเชอมโยงหลกการทางศาสนาเขากบวชาสามญและวชาชพทยดผเรยนและประชาชนเปนศนยกลาง โดยใหมการบรหารจดการในลกษณะพเศษทแตกตางไปจากพนทอน โดยมแนวทางมงพฒนาสถานศกษาของรฐใหมมาตรฐานคณภาพสงและพอเพยงตอการสรางแรงจงใจใหผเรยนนยมเขามาเรยนมากขนเนนการจดการเรยนการสอนทสงเสรมศกยภาพและความตองการของผเรยนเปนรายบคคล ใหมการเรยนรวชาศาสนาวชาอาชพ และวชาสามญอยางสมดล พฒนาการเรยนการสอนภาษาไทย ภาษาองกฤษ ภาษาจน และภาษามลาย ทงมลายทองถนทใหเปนสอในการจดการเรยนการสอนและภาษากลางรวมทงการสอนประวตศาสตรของทองถนทถกตอง สงเสรมสนบสนนการปรบปรงซอมแซมสถานศกษาทงรฐและเอกชนใหอยในสภาพด มบรรยากาศทสงเสรมการเรยนรของผเรยนอยางแทจรง ใหมการประเมนผเรยน ทงดานวชาความรและจตพสย ทงสงเสรม สนบสนนใหผเรยนทกคนไดเรยนจนสาเรจการศกษาตามศกยภาพและความตองการ ลดอตราการออกกลางคน และสงเสรมการศกษาตออยางกวาวขวาง โดยกาหนดใหมการจดระบบการแนะแนว การเทยบโอน เทยบประสบการณใหผเรยนทงสายสามญและวชาศาสนา และใหมการเทยบโอนระหวางสามญและศาสนา เพอเปดโอกาสผเรยนทมความตองการทกคนไดเรยนจนสาเรจปรญญาตร และสามารถประกอบอาชพได สงเสรมใหผสาเรจการศกษาระดบปรญญาตรในพนทจงหวดชายแดนมโอกาสเขาปฏบตงานราชการมากขน (กระทรวงศกษาธการ,2548 : 7-9) สบเนองจาก กระทรวงศกษาธการมนโยบายและมแผนพฒนาการศกษาจงหวดชายแดนภาคใตใหสอดคลองกบความตองการและอตลกษณของประชาชนจงหวดชายแดนภาคใต ทสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม แตการจดการศกษาของรฐมการจดการเรยนการสอนอสลามศกษาสปดาหละ 2 ชวโมง ซงยงไมสนองความตองการของทองถน ทตองการใหบตรหลายเรยนรวชาสามญควบคกบวชาศาสนาทเขมขน และเมอจบหลกสตรนกเรยนจะไดรบวฒศาสนาเพอเปนประโยชนในการเรยนตอดานศาสนาทสงขนตอไป เพอเปนการสนองความตองการของชมชน จง

12

ไดจดทาโครงการพฒนาการเรยนการสอนอสลามศกษาระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ซงเปนการจดการเรยนการสอนทนาหลกสตรอสลามศกษามาสอนควบคกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ตามความตองการของชมชน โดยเพมชวโมงการเรยนการสอนอสลามศกษาจาก 2 ชวโมงตอสปดาห เปน 8-10 ชวโมงตอสปดาหในทง 2 ระดบ (กลมนเทศ ตดตามและประเมนผลการจดการศกษา,เอกสารลาดบท 44/2549 : 1) 2.2 ความเปนมาของหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 (ฉบบทดลอง)

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตในหมวดท 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย มาตรา 38 วา บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการนบถอศาสนา นกายของศาสนาหรอลทธนยมในทางศาสนาและยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนบญญตหรอปฏบตพธกรรมความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมองและไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การศกษาศาสนาอสลามมความจาเปนในการดาเนนชวตของมสลมทกคน ดงปรากฏใน อลหะดษ บทหนงททานรอซลมฮมมด ไดกลาวไววา

1 )) طلب العلم فريضة على كل مسلم ((

ความวา : “ การศกษาเปนสงบงคบสาหรบมสลมทกคน ”

นนแสดงใหเหนวาการศกษาหาความรมความจาเปนอยางยงสาหรบมสลมทกคน พฒนาตนตามแนวทางของศาสนาอสลามใหเปนคนด มสตปญญาควบคคณธรรม จรยธรรม และดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางมความสขทามกลางความหลากหลายทางวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ ไดกาหนดใหมการสอนศาสนาในโรงเรยนประชาบาลในเขตการศกษา 2 ไดแก จงหวดยะลา ปตตาน นราธวาสและสตล เมอ ป พ.ศ. 2518 และไดยกรางหลกสตรเพอนามาสอนจรงในปการศกษา 2519 จนกระทงถงป พ.ศ. 2521 กระทรวงศกษาธการปรบปรงหลกสตรประถมศกษา ดวยเหตนจงตองปรบปรงหลกสตรอสลามศกษาใหสอดคลองกบหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ และประกาศเปนหลกสตรอสลามศกษาระดบประถมศกษา พ.ศ. 2523

1 หะดษบนทกโดย อบน มาญะห. 1984 : 48 หะดษหมายเลข 86

13

ป พ.ศ. 2533 กระทรวงศกษาธการปรบปรงหลกสตรพทธศกราช 2521 ทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา เปนหลกสตร พทธศกราช 2521 ( ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533 ) จงปรบปรงหลกสตรอสลามศกษาตามดวยและประกาศใชในป พทธศกราช 2537 และนาไปใชในโรงเรยนทเปดสอนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ทมนกเรยนนบถอศาสนาอสลามประมาณ 50% โดยจดอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและกลมสรางเสรมลกษณะนสย ในหลกสตรประถมศกษาและจดเปนรายวชาในหมวดสงคมศกษาในหลกสตรมธยมศกษา ตอมา เมอมหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ไดกาหนดใหมการสอนสาระอสลามศกษา ในสาระท 1 ศาสนา ศลธรรมและจรยธรรม ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรม ซงสาระดงกลาวยงไมมความเขมในการเรยนรศาสนาอสลาม เนองจากมเวลาเรยนประมาณสปดาหละ 2 ชวโมงเทานน และเมอผเรยนเรยนจบในแตละชวงชนแลวจะไมไดรบวฒทางศาสนาทจะเปนหลกฐานในการศกษาดานศาสนาของนกเรยนในระดบทสงขน ซงเปนความตองการของทองถนทตองการใหบตรหลานมความรวชาสามญควบคกบวชาศาสนาอสลามและไดวฒทางศาสนาดวย อนง การจดการเรยนรดานศาสนาอสลามในปจจบน มทงหลกสตรอสลามศกษาฟรฎอนประจามสยด ซงเปนหลกสตรทใชในศนยการศกษาอสลามประจามสยด ( ตาดกา ) หลกสตรอสลามศกษา พทธศกราช 2546 สาหรบใชในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และสาระอสลามศกษาในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 หลกสตรทกลาวมายงขาดความเปนเอกภาพ ซาซอนและขาดความตอเนอง จากทกลาวมาขางตน จงจาเปนอยางยงทจะตองจาทาหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐานขนมาควบคกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ใหสถานศกษานาหลกสตรไปใช โดยคานงถงความพรอมดานทรพยากร แหลงเรยนร และการมสวนรวมของชมชน และความตองการของผเรยน พอ แม ผปกครอง และชมชนในแตละทองถนเปนสาคญ มไดบงคบใหสถานศกษาทกแหงตองนาไปดาเนนการแตอยางใด (สานกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 1 ,เอกสารลาดบท 15/2549 )

14

2.3 การจดการศกษาหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2549 (ฉบบทดลอง)

หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2549 (ฉบบทดลอง) มหลกการ จดหมายและโครงสรางของหลกสตร ดงตอไปน

2.3.1 หลกการ

เพอใหการจดการศกษาอสลามศกษามความสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (ฉบบแกไข พ.ศ. 2545) ทมงเนนพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรคคณธรรม จงกาหนดหลกการของหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐานไวดงน

1. เปนการศกษาทมงสรางความร ความเขาใจในหลกการของศาสนาอสลาม การปฏบตศาสนกจ และยดมนในหลกการศาสนา เพอถอปฏบตในการดารงชวต

2. เปนการศกษาทมงพฒนาใหเกดการเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองตลอดชวต 3. เปนหลกสตรทมโครงสราง สามารถยดหยนไดทงดานสาระ เวลา และการ

จดการเรยนร 4. เปนหลกสตรการจดการศกษาทกรปแบบ ครอบคลมทกเปาหมาย สามารถ

เทยบโอนผลการเรยนรและประสบการณได 5. เปนการศกษาทเปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา

2.3.2 จดหมาย

หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน มงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มความร ทกษะ และเจตคตทดตอศาสนาอสลาม โดยปลกฝงใหผเรยนมคณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกการอสลามดงน

1. มความศรทธาตออลลอฮ และเราะสล บญญตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ตลอดจนมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค

2. มความรความเขาใจประวตศาสตรอสลาม มทกษะในการเรยนรอสลามศกษาและวทยาการตางๆ สามารถยกระดบความเปนอยของสงคมมสลมใหเจรญกาวหนายงขน สามารถใหความคดเหน รจกคด วเคราะห มเหตผลในการวนจฉย พจารณาปญหาตางๆ ปรบปรงแนวทางปฏบต เพอพฒนาตนเอง ชมชน และประเทศชาต โดยยดหลกการศาสนา

15

3. มความภมใจในความเปนมสลมทด มระเบยบวนย มความซอสตย สจรต อดทน เสยสละเพอสวนรวม เหนคณคาของตนเอง ปฏบตตามหลกการอสลาม

4. ใฝร ใฝเรยน มความคดสรางสรรค ดแลตนเองใหมสขภาพและบคลกภาพทด 5. รกประเทศชาต และทองถน มงทาประโยชน และสรางสงทดงามใหสงคมม

ความสามคค รจกทางานเปนกลม สามารถสรางความสมพนธทดระหวางเพอนมนษยใหอยรวมกนในสงคมดวยความสนตสข

2.3.3 โครงสราง

เพอใหสถานศกษาและผท เกยวของมแนวปฏบตในการจดหลกสตรของสถานศกษาจงไดกาหนดโครงสรางของหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน ดงน

ก. ระดบชวงชน

กาหนดหลกสตรเปน 4 ชวงชน ตามระดบพฒนาการของผเรยน ดงน ชวงชนท 1 ระดบอสลามศกษาตอนตน ปท 1 – 3 ชวงชนท 2 ระดบอสลามศกษาตอนตน ปท 4 – 6 ชวงชนท 3 ระดบอสลามศกษาตอนกลาง ปท 1 – 3 ชวงชนท 4 ระดบอสลามศกษาตอนปลาย ปท 1 – 3

ข. สาระการเรยนร

กาหนดสาระการเรยนรตามหลกสตร ซงประกอบดวยองคความร ทกษะ หรอกระบวนการการเรยนร และคณลกษณะหรอคานยม คณธรรม จรยธรรมของผเรยนเปนกลม ดงน

2.1 กลมสาระศาสนาอสลาม 2.1.1 อลกรอาน และอตตฟซร (อลกรอาน และอรรถาธบาย) 2.1.2 อลหะดษ 2.1.3 อลฟกฮ (ศาสนบญญต) 2.1.4 อลอากดะฮ (หลกศรทธา) 2.2 กลมสาระสงคมศกษาและจรยธรรม 2.2.1 อตตารค (ศาสนประวต) 2.2.2 อลอคลาก (จรยธรรม)

16

2.3 กลมสาระภาษา 2.3.1 ภาษาอาหรบ 2.3.2 ภาษามลาย หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐานกาหนดสาระการเรยนรในแตละกลมไวเฉพาะ

สวนทจาเปนในการพฒนาคณภาพผเรยนทกคนเทานน สาหรบสวนทตอบสนองความสามารถความถนดความสนใจของผเรยนแตละบคคล สถานศกษาสามารถกาหนดเพมขนไดใหสอดคลองและสนองตอบศกยภาพ

ค. กจกรรมพฒนาผเรยน

เปนกจกรรมทจดใหผเรยนไดพฒนาความสามารถของตนเองตามศกยภาพมงเนนเพอเตมจากกจกรรมทไดจดใหเรยนรตามกลมสาระการเรยนรทง 3 กลม การเขารวมและปฏบตกจกรรมทเหมาะสมรวมกบผอนอยางมความสขกบกจกรรมทเลอกดวยตวเองตามความถนดและความสนใจอยางแทจรง การพฒนาทสาคญของกจกรรมพฒนาผเรยน ไดแก การพฒนาองครวมของความเปนมนษยใหครบทกดาน ทงรางกาย สตปญญา อารมณ และสงคม โดยอาจจดเปนแนวทางหนงทสนองนโยบายในการสรางเยาวชนของชาตใหเปนผมคณธรรม จรยธรรม มระเบยบวนย และมคณภาพ เพอพฒนาองครวมของความเปนมนษยทสมบรณ ปลกฝง และสรางจตสานกของการทาประโยชนเพอสงคม ซงสถานศกษาจะตองดาเนนการอยางมเปาหมาย มรปแบบและวธการทเหมาะสม

กจกรรมพฒนาผเรยนแบงเปน 2 ลกษณะ คอ 3.1 กจกรรมแนะแนว เปนกจกรรมทสงเสรมและพฒนาความสามารถ

ของผเรยนใหเหมาะสมตามความแตกตางระหวางบคคล สามารถคนพบและพฒนาศกยภาพของตน เสรมสรางทกษะชวต วฒภาวะทางอารมณ การเรยนรในเชงพหปญญา และการสรางสมพนธภาพทด ซงครทกคนตองทาหนาทเปนครแนะแนวใหคาปรกษาดานชวต การศกษาตอ และการพฒนาตนเอง

3.2 กจกรรมนกเรยน เปนกจกรรมทผเรยนเปนผปฏบตดวยตนเองอยางครบวงจรตงแตศกษาวเคราะห วางแผน ปฏบตตามแผน ประเมน และปรบปรงการทางาน โดยเนนการทางานรวมกนเปนกลม ซงเปนกจกรรมสงเสรมผเรยน เชน การอานคลองแคลว และจาอลกรอานแมนยา ใหสนบสนนการจดการเรยนการสอนโดยภมปญญาทองถนรวมกนจดหลกสตร ใหผเรยนไดเรยนอยางทวถง

17

ง. มาตรฐานการเรยนร

หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน กาหนดมาตรฐานการเรยนรตามกลมสาระการเรยนร 3กลมทเปนขอกาหนดคณภาพผเรยนดานความร ทกษะ กระบวนการ คณธรรม จรยธรรม และคานยมของแตละกลม เพอใชเปนจดหมายในการพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะทพงประสงค ซงกาหนดเปน 2 ลกษณะ คอ

4.1 มาตรฐานการเรยนรอสลามศกษา เปนขอกาหนดคณภาพผเรยน ในแตละกลมสาระการเรยนรอสลามศกษาเมอ

ผเรยนเรยนจบการศกษาอสลามศกษา 4.2 มาตรฐานการเรยนรชวงชน เปนขอกาหนดคณภาพผเรยน ในแตละกลมสาระการเรยนร เมอผเรยนเรยนจบ

ในแตละชวงชน คอ อสลามศกษาตอนตนปท 6 อสลามศกษาตอนกลางปท 3 และอสลามศกษาตอนปลายปท 3 มาตรฐานการเรยนรในหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน กาหนดไวเฉพาะมาตรฐานการเรยนรทจาเปนสาหรบการพฒนาคณภาพผเรยนทกคนเทานน สาหรบมาตรฐานการเรยนรทสอดคลองกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม คณลกษณะอนพงประสงค เพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต ตลอดจนมาตรฐานการเรยนรทสงขนตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของผเรยนใหสถานศกษาพฒนาเพมเตมได

2.3.4 เวลาเรยน

หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน กาหนดเวลาในการจดการเรยนร และกจกรรมพฒนาผเรยนไวดงน

ชวงชนท 1 – 2 มเวลาเรยนประมาณ ปละ 200 – 320 ชวโมงตอป ประมาณสปดาหละ 5-8 ชวโมง

ชวงชนท 3 มเวลาเรยนประมาณ ปละ 320 – 400 ชวโมงตอป ประมาณสปดาหละ 8 – 10 ชวโมง

ชวงชนท 4 มเวลาเรยนประมาณไมนอยกวาปละ 400 ชวโมงตอป ประมาณสปดาหละ 10 ชวโมง

18

โครงสรางหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน

อสลามศกษาตอนตน (อบตดาอยะห)

อสลามศกษาตอนกลาง (มตะวซซเฏาะห)

อสลามศกษาตอนปลาย (อบตดาอยะห) ชวงชน

ชวงชนท 1 อต1 – อต 3

ชวงชนท 2 อต4 – อต 6

ชวงชนท 3 อก1 – อก 3

ชวงชนท 4 อป1 – อป 3

กลมสาระการเรยนร 1.กลมสาระศาสนาอสลาม 2.กลมสาระสงคมศกษาและจรยธรรม 3.กลมสาระภาษา

กจกรรมพฒนาผเรยน

เวลาเรยน ประมาณปละ 200 – 320 ชม.

ประมาณปละ 200 – 320 ชม.

ประมาณปละ 320 – 400 ชม.

ประมาณปละ ไมนอยกวา

400 ชม.

หมายเหต หมายถง เวลาเรยนของกลมสาระการเรยนรทสถานศกษาตองพจารณา กาหนด ขนเอง และสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม

หมายถง เวลาเรยนของกจกรรมพฒนาผเรยน ทสถานศกษาตองพจารณากาหนดใหเปนกจกรรมเสรมสรางการเรยนรนอกจาก 3 กลม และการพฒนาตามศกยภาพ

2.4 ความหมายของการการเรยนการสอน

2.4.1 ความหมายของการเรยน

คาวา การเรยนร ( Learning ) ปจจบนเปนคาทหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ใชเปนคาหลกสาคญ เพอสอดคลองกบเปาหมายของการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 22 ทวา “ ผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสาคญทสด...” ดงนนผอานจงพบคาศพทหลายคาทใช

19

คา “ การเรยนร ” เชน คาวา มาตรฐานการเรยนร จดประสงคการเรยนร ผลการเรยนร สาระการเรยนร หนวยการเรยนร แผนการจดการเรยนร เปนตน เพอเนนความสาคญไปทผเรยน

การเรยนร ( Learning ) เปนคาทใชในศาสตรทางจตวทยา คาวาการเรยนรม ผใหความหมายไวดงน

อาร พนธมณ ( 2546 : 176 ) ไดสรปความหมายของการเรยนรไววา การเรยนร หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมเดมสพฤตกรรมใหมทคอนขางถาวร และเปนผลมาจากประสบการณ หรอการฝกฝน มใชเปนผลจากการตอบสนองตามธรรมชาต สญชาตญาณ วฒภาวะ พษยาตางๆ อบตเหต หรอความบงเอญ

ววฒน ใจเทยง ( 2544 อางถงใน Lefrancois . 2000 : 117) ไดแปล ความหมายของการเรยนรไววา การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงทางศกยภาพสาหรบพฤตกรรมทคอนขางถาวรทงหมดทเปนผลจากประสบการณ แตการเปลยนแปลงนนไมเกยวเนองกบความเหนอยลา การมวฒภาวะ การบาดเจบหรอเชอโรค

ชนาธป พรรกล ( 2544 : 53 ) ใหความหมายการเรยนรไววา การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางตอเนองหรอการเปลยนแปลงความสามารถในการแสดงพฤตกรรมในสถานการณใดสถานการณหนง ซงเปนผลมาจากการฝกปฏบตหรอไดรบประสบการณ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ( 2542 : 7 ) ใหความหมายไววา การ เรยนร หมายถง การปรบเปลยนทศนคตแนวคดและพฤตกรรม อนเนองมาจากการไดรบประสบการณ ซงควรเปนการปรบเปลยนไปในทางทดขน

การเรยนรตามความหมายทางจตวทยา หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลอยางคอนขางถาวรอนเปนผลมาจากการฝกฝนหรอการมประสบการณ ( การเรยนร. 2549. ระบบออนไลน)

จากความหมายของการเรยนรทไดยกมาขางตน สรปไดวา การเรยนร คอ กระบวนการทบคคลเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอนขางถาวร ซงทงหมดนอนเนองมาจากประสบการณทไดรบจากสถานการณใดสถานการณหนงหรอจากการไดฝกหดแสดง มใชผลทไดรบการตอบสนองจากธรรมชาต สญชาตญาณหรอเปนเพราะความบงเอญ

2.4.2 ความหมายของการสอน

บคคลโดยทวไปสวนใหญจะเขาใจวา การสอนคอ การถายทอดเนอหาวชา โดยใชวธการบอกใหทา ใหจา ใหจด และนาไปทองจา เพอสอบตอไป แตในแวดวงของผทเกยวของกบการศกษาจะเขาใจวา การสอนมไดหมายถง การบอกใหทา ใหจา ใหจด แตเพยงอยางเดยว การสอน

20

มความหมายลกซงกวานน กลาวคอ วธการใดกตามทครนามาใชเพอใหนกเรยนเกดการเรยนรเรยกไดวาเปนการสอนทงสน นกการศกษาหลายทานไดใหความหมายของการสอนไวหลายทรรศนะดวยกน ดงน

ชยยงค พรหมวงศ ( 2540 : 17) ไดกลาวถงการสอนวา เปนกระบวนการหรอกจกรรมทผสอนจดขนเพอวางเงอนไขและเตรยมสภาพการณใหผ เรยนเกดการเรยนรและเปลยนแปลงพฤตกรรมตามทผสอนกาหนดไว สวนปรยาพร วงศอนตรโรจน ( 2544 : 53) ไดใหนยามของคาวาการสอนไว 2 นย คอในความหมายของการสอน ( Teaching ) เปนการถายทอดความรจากครไปสผเรยน และในความหมายของการเรยนการสอน ( Instruction ) เปนกจกรรมทเกยวของกบการสอน เชน การใชสอการสอน การจดกจกรรมระหวางสอน และการทดสอบ เปนตน และการเรยนการสอนมความครอบคลมถงกจกรรมการเรยนร ดงนนความหมายของการสอนมไดหมายถงการสอนในดานทฤษฎดานเดยว แตเปนการนาหลกสตรไปยงผเรยนทาใหเกดการเรยนรและเจรญงอกงามดานรางกายและจตใจ และพฒนาพฤตกรรมไปในทศทางทถกตองเหมาะสมของสงคม การสอนเปนหนาทของครตองใชกระบวนการและเทคนควธพยายามใหผเรยนไดรบประสบการณและเปลยนแปลงพฤตกรรมตามจดประสงคกาหนดไว สมน อมรววฒน ( 2533 : 460 ) อธบายความหมายของการสอนไดวา การสอนคอ สถานการณอยางหนงทมสงตอไปนเกดขนไดแก

1. มความสมพนธและปฏสมพนธเกดขนระหวางครกบนกเรยน นกเรยนกบ นกเรยน นก เรยนกบสงแวดลอม และครกบนกเรยนกบสงแวดลอม

2. ความสมพนธและปฏสมพนธนน กอใหเกดการเรยนรและประสบการณไหม 3. ผเรยนสามารถนาประสบการณใหมนนไปใชได สพน บญชวงศ ( 2533 : 3 – 4 ),จาเนยร ศลปะวานช ( 2538 : 32) ใหความหมาย

ของการสอนไววา การสอน คอ การจดประสบการณทเหมาะสมใหนกเรยนไดปะทะเพอทใหเกดการเรยนร หรอเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดขน การสอนจงเปนกระบวนการสาคญทกอใหเกดความเจรญงอกงาม การสอนจงเปนภารกจทตองใชทงศาสตรและศลป จงจะกอใหเกดประสบการณทมความหมายตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกเรยน และผลจากการสอนนนตองเปนชนวนททาใหนกเรยนไดใฝเรยนรและศกษาตลอดชวต

ลาพอง บญชวย ( 2530 : 8 – 9 ) กลาวถงการสอนวา เปนกระบวนการทมความสลบซบซอนตองอาศยทงศาสตรและศลป อาศยศาสตรกตรงทผสอนจะตองมความรเกยวกบหลกการสอนและศลปะหรอมกลวธ มเทคนคในดานตางๆ อกมากมาย

21

คารเตอร ว กด ( Good อางถงในจาเนยร ศลปะวานช, 2538 : 34) ไดใหความหมายของการสอนไวเปน 2 นยคอ 1. ความหมายอยางแคบ การสอน หมายถง การกระทาอนเปนการอบรมสงสอน นกเรยนตามสถานศกษาโดยทวๆไป 2. ความหมายอยางกวาง การสอน หมายถง การจดสภาพการณจดสถานการณ หรอจดกจกรรมอนเปนการวางแผนการทจะทาใหการเรยนรของผเรยนดาเนนไปดวยความสะดวกรวมทงการเรยนทจดเปนแบบฉบบตางๆ หรอจดกจกรรมอนๆ เพอใหเกดการเรยนรอยางไมมพธรตรองอนๆดวย วลเลยม เอม อเลกซากเดอร และ เอมฮาลเวอรลน ( William M.Aleeander and

M.Halvcrson ,อางถงในจาเนยร ศลปะวานช, 2538 : 120) ใหความหมายของการสอนในดานการนาไปใชไวดงน คอ 1. เนอหา คอ สงทเราใหอะไรแกเดก วธสอน คอ การทเราสอนเดกอยางไร 2. จดหมายของการสอน คอ การเรยนรของเดก สวนวธการ คอ แนวทางทจะนาไปใชถงการเรยนรดงกลาว 3. ผลทไดจากการสอน คอ สงทปรากฏออกมาอนเนองจากประสบการณในการเรยนร ขบวนการสอนคอ การทเราจะทาอยางไรจงจะกอใหเกดประสบการณขนในตวเดก การสอน คอ กระบวนการทครพยายามสรางความสมพนธกบนกเรยนในอนทจะแนะนาใหนกเรยนไดมกจกรรมในการแกปญหาทงเปนกลมและรายบคคลโดยใชเทคนคทแตกตางตามความหมายกบเดกและสถานการณโดยทวไป การสอน คอ การสงเสรมใหเดกพฒนาทงรางกายสตปญญา อารมณ สงคม ตลอดจนในดานความสามารถและความประพฤตตวอยาง เชน การสงเสรมในดานพฒนาการทางรางกาย ดวยการบรรจหลกสตรวาดวยโครงการสขภาพอนามย สขศกษาในโรงเรยน ซงมทงเรองของอาหาร การออกกาลงกาย พกผอน การปองกนโรคตดตอ ปญหาสขภาพ ทเกยวกบ การบรโภค แนะเกยวกบอาหารทมประโยชนตอรางกาย ใหนกเรยนรจกประเภทตางๆ ของอาหาร การสอน หมายถง กระบวนการตางๆ ทกระทาหรอสงเสรมหรออานวยการชวยใหบคคลไดเจรญงอกงามขนมาก โดยความหมายทงทางรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา และสามารถปรบตวเองใหชวตมความสข ฮลส ( Hills ,1982 : 266 อางถงในอาภรณ ใจเทยง,2546 :2) ใหคาจากดความของการสอนไววา การสอน คอ กระบวนการใหการศกษาแกนกเรยน ซงตองอาศยปฏสมพนธระหวางครกบนกเรยน

22

จากความหมายของการสอนดงทกลาวมาแลว สรปไดวา การสอนหมายถง การจดสภาพการณ สถานการณ หรอกจกรรมอยางมจดหมายเพอสงเสรมใหผเรยนเกดประสบการณอนจะเปนผลใหผเรยน เกดการเรยนรไดงายขนและเรวขน ทงยงสงเสรมหรออานวยการใหผเรยนไดเจรญงอกงามทงทางรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา และสามารถปรบตวเองใหอยในสงคมไดอยางมความสข การสอนมไดมความหมายแตเฉพาะการใหความรแกผเรยนเพยงอยางเดยว การสอนมความหมายกวางขวาง เชน การถายทอดความรใหกบผเรยน การจดประสบการณ และใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรม การฝกหดขบคด แกปญหา และการฝกหดใหรจกการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม รวมไปถงการชวยใหเดกคดดวยการตงคาถามแกเดก การแนะนา และการแนะแนวเพอชวยใหเดกแกปญหา การใหความชวยเหลอ แกเดกดานตางๆ การใหกาลงใจและการใหความรก

2.5 ทฤษฏการเรยนรและการสอน

2.5.1 ทฤษฎการเรยนร

การเรยนรหมายถงการเปล ยนแปลงพฤตกรรม ซ ง เปนผลเนองมาจากประสบการณทคนเรามปฏสมพนธกบสงแวดลอม หรอจากการฝกหด รวมทงการเปลยนปรมาณความรของผเรยน งานทสาคญของครกคอชวยนกเรยนแตละคนใหเกดการเรยนรหรอมความรและทกษะตามทหลกสตรไดวางไว ครมหนาทจดประสบการณในหองเรยน เพอจะชวยใหนกเรยนเปลยนพฤตกรรมตามวตถประสงคของแตละบทเรยน ดงนนความรเกยวกบกระบวนการการเรยนรจงเปนรากฐานของการสอนทมประสทธภาพ (สรางค โควตระกล, 2548 : 185)

1. ทฤษฎการเรยนรของทอลแมน ( Tolman’s Sign Learning ) ทฤษฎการเรยนรของทอลแมน ( Tolman ,1886 -1959 , อางถงใน ปรยาพร วงศอนตรโรจน 2544 : 82 ) เปนการเรยนรอยางมจดหมาย เขาคดวาความมงหมายและความคาดหวงมผลตอการเรยนร แนวความคดของการเรยนร คอ การใหผเรยนสรางโครงสรางหรอเครองหมายขน และโยงความสมพนธระหวางเครองหมายและเปาหมายเขาดวยกนและการจะบรรลเปาหมายกดวยการกระทาของผเรยน หลกการเรยนรทฤษฎของทอลแมน มดงน ก. ความคด ความเขาใจ เปนตวแปรในการเรยนรทตความหมายของสงทเรยน ใหผเรยนสามารถเลอกพฤตกรรมได

23

ข. การเรยนรไมจาเปนตองเรยนเพอเลอกพฤตกรรม การเรยนรเครองหมายตองอาศยการคาดคะเนเปนหลก การทจะสามารถคาดคะเนสงตาง ๆ ได ผเรยนตองอาศยความรความเขาใจเกยวกบสงตาง ๆ ไดดพอสมควร ค. สงทเรยนรตองมความสาคญ และมความหมาย จงทาใหผเรยนสามารถเชอมตอระหวางสงทเรยนรเดมและสงทเรยนรใหมได ง. การเรยนรแอบแฝง ( Latent Learning ) หมายถง การเรยนรเกดขนตงแตยงไมไดรบการเสรมแรง 2. ทฤษฎการเรยนรของบรเนอร ( Bruner’s Theory of Learning , อางถงใน ปรยาพร วงศอนตรโรจน 2544 : 83 ) บรเนอรมองเหนวา ความรเปนกระบวนการ มใชผลผลต ครควรสนใจวธการมากกวาผลทไดรบ กระบวนการกอใหเกดการเรยนร จงไมควรสอนแตเนอหา แตควรสอนใหคดอยางมเหตผลใหผเรยนไดมสวนรวม ในกระบวนการตางๆ ทใชแสวงหาความรและใหเกดการเรยนร บรเนอรพบวธการจดการเรยนการสอนทเรยกวา วธการแบบคนพบและสบสวนสอบสวน ( Method of Discovery and Inquiry ) เขาคดวาความพรอมของผเรยนสามารถจดกระทาได โดยไมตองรอใหเกดความพรอมตามธรรมชาต ความสนใจของผเรยนเปนสงเสรมทใหเกดความพรอมในการเรยน หลกการเรยนรของบรเนอร มดงน ก. การเรยนรจะตองเกดความสรางสรรค ( Intuitive ) และตองเกดอยางฉบไว (Sharp Insight ) ข. การทาความเขาใจ เปนพนฐานทจะชวยในการเรยนร ค. ตองจดสงทเรยนใหเปนระเบยบ ง. การมแนวคดพนฐาน จะเชอมโยงไปสการเรยนรอนได จ. การจดโครงสรางจะชวยใหการเรยนอยางตอเนอง ไมเกดชองวางระหวางความรพนฐานกบประสบการณใหม จากทฤษฎทไดยกมาขางตนแสดงใหเหนวา ทฤษฎการเรยนรเปนพนฐานเพอทจะเขาใจเกยวกบการเรยนการสอนและจะเปนหลกของการสอนรวมทงวธสอนดวย เพราะฉะนนการนาหลกการเรยนรไปใชในการเรยนการสอน ครตองพยายามสรางการเรยนรในสถานการณตาง ๆ ใหนกเรยนมองเหนการรบรในรปแบบตาง ๆ เพอทจะกระตนใหนกเรยนรจกคด แกปญหาดวยตนเองและพยายามใหนกเรยนเหนโครงสรางเพอสะดวกในการจดการเรยนการสอน

24

2.5.2 ทฤษฎการสอน

ทฤษฎการสอนเปนสงจาเปนสาหรบคร ผสอนเปนสงจาเปนในทกสาขาวชา เพราะเปนพนฐานทจะเขาใจการสอน รซซ ( Richey ,1946 อางถงในปรยาพร วงศอนตรโรจน 2544 : 58-59) ไดสรปทฤษฎการสอนไว 3 ทฤษฎ คอ

1. ทฤษฎการสอนเพอเสรมความรความเขาใจ ( Theory of Teaching as

Cognitive Reconstruction ) ซงเนนถงพฤตกรรมของคร ในฐานะทเปนผใหความรความคดแกผเรยน ทาใหครเปนผนาและควบคมการเรยนการสอน ซงครตองมความรในเนอหาวชาและวชาชพคร

2. ทฤษฎการสอนทใหตวแบบแกนกเรยน ( Theory and Teaching as Model Providing ) เปนทฤษฎทเนนใหเหนบทบาทของคร ในฐานะทเปนผสบตอทางวฒนธรรม และเปนผใหทกษะแกผเรยน คณสมบตของครจะตองเปนผทมบคลกภาพดและมความสามารถสง

3. ทฤษฎการสอนทเนนการวางเงอนไข ( Theory of Teaching as Conditioning ) ทฤษฎเนนการสอนทเปนเครองชทางใหผเรยน การสอนของครเปนตวอยาของนกเรยน เพราะการปฏบตอยางไรกจะไดผลเชนนน ครจงตองแนะวธทจะปรบปรงสงเสรมการปฏบตใหถกตองแกนกเรยน

สวน ไป ( Pai,1973 อางถงในปรยาพร วงศอนตรโรจน 2544 : 59-60) ไดเรยงลาดบทฤษฎการสอนแหงความววฒนาการไว 4 ทฤษฎ คอ

1. ทฤษฎการสอนแบบฝกวนยปญญา ( The Formal Discipline Theory of

Teaching ) เปนทฤษฎดงเดมทเชอวา ความสามารถทางปญญาในแตละดานและความสามารถนจะพฒนาเมอถกนาไปใชบอย ๆ ความสามารถทางปญญา ไดแก

ก. ความสามารถในการเรยนร ข. ความสามารถในการจดจา ค. ความสามารถในการฝกคด ง. ความสามารถในการคดหาเหตผล จ. ความสามารถในการรสก ฉ. ความสามารถในความตงใจ แนวคดของทฤษฎมาจากความจรงทวา คนมการรบรสงตาง ๆ ได จาได คดได ม

เหตผลในการกระทา ซงแตละคนจะมความสามารถแตกตางกน

25

2. ทฤษฎการสอนทเนนประสบการณเดม ( Apperception Theory of

Teaching ) การสอนแบบคานงถงประสบการณเดมของผเรยน โดยทผเรยนเมอเรยนความรใหม ยอมจะตองจาความรเดมเชอมโยงกบความรใหม ครจะชวยเชอมโยง นาเสนอในทางทเกยวของกบประสบการณเดมของผเรยน โดยใหผเรยนตความและทาความเขาใจกบประสบการณใหม เกดการเรยนรใหมและเกบความรนนไว ดงนน ครจะควบคมการเรยนรของผเรยนได โดยอาศยเทคนควธการนาเสนอของครวาเหมาะสมกบความรเดมและแรงจงใจของผเรยนวามมากนอยเพยงใด

3. ทฤษฎพฤตกรรมการสอน ( Behavioristic Theories of Teaching ) การสอนแบบสรางเงอนไขพฤตกรรม สรางสถานการณการชกนาใหผเรยน ตองแสดงพฤตกรรมทตองการออกไป ทฤษฎการสรางเงอนไขม 2 ทฤษฎทเดน คอ

3.1 ทฤษฎการสรางเงอนไขแบบคลาสสค ( Classical Condition ) ของพาฟอลฟ ( Pavlov ,1927 ) มหลกวาสงเราใหมถกนาเสนอพรอมกบสงเราทกอใหเกดพฤตกรรมอยางหนงและเมอถกนาเสนอพรอมกนนานเขา สงเราใหมนนจะกอใหเกดการตอบสนองอยางนนเชนกน การเรยนรทอธบายดวยทฤษฎนกคอ นสยตางๆ ของเรา เชน การตรงตอเวลา การเขาชนเรยนเปนตน

3.2 ทฤษฎการสรางเงอนไขดวยการกระทา ( Operant Condition ) สกนเนอร ( Skinner ,1938 ) กลาวถงทฤษฎนวา หนาทสาคญทสดของครคอ การจดสถานการณใหการเรยนรทตองการเกดขน ผ เ รยนเกดการเรยนรไมใชเพราะครสอนแตเรยนรดวยตนเอง ในสถานการณทครจดใหรางวลพฤตกรรมการเรยนรทตองการ ปญหาสาคญคอ เมอใดทผเรยนกระทาพฤตกรรมทตองการได ครเองตองใชเวลาทจะเฝารอผเรยนไดลองผดลองถกไดเองนน ตองใชเวลานานจงตองมหลกทจะชวยใหผเรยนเรยนรพฤตกรรมทตองการใหเรวขน โดยมหลกวา

ก. ผเรยนเรยนรจากการเลยนแบบกอน ข. การนาเครองมออปกรณการสอนมาชวยใหผเรยนเกดการเรยนรเอง ค. ครตองเปนผทรจกสรางสถานการณ และเลอกวธการใหรางวลท

เหมาะสม 4. ทฤษฎการสอนความรความเขาใจ ( Cognitive Teaching Theories ) ทฤษฎม

แนวความเชอวา กระบวนการแกปญหา เชน ความเขาใจ การรบร การรจกคด การแกปญหาและการคนพบตนเอง คอ ศนยกลางของการเรยน ดงนน การเรยนรสงใด จงขนอยกบตวผเรยนเปนสาคญ สงเราตางๆ ทถกนาเสนอนน ผเรยนมไดรบเขาไปโดยตรงทนท หรอถกควบคมดวยสถานการณทกาหนด จนตองแสดงพฤตกรรมนนออกไปอยางไมมทางเลอก ผเรยนไดมการตความ การตดสนใจ แลวกเลอกพฤตกรรมนนออกไป

26

2.6 องคประกอบทสาคญในการเรยนการสอน

ลาพอง บญชวย ( 2530 : 1 ) กลาวถงองคประกอบของการเรยนการสอนไว 7 ประการพรอมทงแสดงแผนภมประกอบไวดงน

1. ครผสอน 2. ผเรยน 3. หลกสตร 4. วธสอน 5. วตถประสงคของการสอน 6. สอการสอน 7. การประเมนผล ซงองคประกอบเหลานจะสมพนธเกยวของกน ดงแสดงในแผนภมท 1

สพน บญชวงศ ( 2533 : 4 – 5 ) กลาวถงองคประกอบของการสอนไว 3 ประการ ไดแก คร นกเรยน และสงทจะสอน 1. คร เปนองคประกอบสาคญทขาดไมได บคลกภาพและความสามารถของผสอนมอทธพลตอการเรยนรของผเรยน ผสอนควรมบคลกภาพทดและรจกเลอกใชวธสอนทเหมาะสมเพอสงเสรมใหผเรยนประสบผลสาเรจในการเรยนร

ผเรยน

สอการสอน

วตถประสงค คร

วธสอน

หลกสตร

การ

ประเมนผล

แผนภมท 1 แสดงความสมพนธระหวางองคประกอบของการเรยนการสอน

27

2. นกเรยน เปนองคประกอบสาคญเทากบผสอน ความสาเรจในการศกษาเปนเปาหมายสาคญของผเรยน ผสอนจงควรเปนผแนะแนว แนะนา และจดมวลประสบการณใหผเรยนเกดการเรยนรไดมากทสด 3. สงทจะสอน ไดแก เนอหาวชาตางๆ ครจะตองจดเนอหาใหมความสมพนธกน นาสนใจ เหมาะสมกบวย ระดบชน และสภาพแวดลอมตางๆ ของการเรยนการสอน

จาเนยร ศลปวานช ( 2538 : 68 – 71 ) ไดกลาวถงองคประกอบทสาคญในการเรยนการสอนวา ในกระบวนการเรยนการสอนทกระดบ จะประกอบดวยองคประกอบทสาคญ 5 องคประกอบดวยกน ดงแผนภมดงน

แผนภมท 2 แสดงองคประกอบของการเรยนการสอน

องคประกอบท 1 ผสอน

แตเดมในกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ผสอนเปนผมบทบาทสาคญในการใหความรแกผเรยนมาก จนถงกบมความเชอกนวา ผสอนจะตองเปนผทมความรสงกวาผเรยนมากถงจะเกดผลดแกการถายทอดความรถาผสอนกบ ผเรยนมความรเสมอกน การถายทอดความรกจะไมบงเกดผล แตในปจจบนความเชอเชนนมไดเปนจรงเสมอไป เพราะมองคประกอบอนๆ ในกระบวนการถายทอดความรหลายอยางเพมขน

ผสอน (1 )

หลกสตร (3 ) สอการเรยนการสอน (4 )

ผเรยน (2 )

การวดประเมนผล (5)

28

องคประกอบท 2 ผเรยน

องคประกอบทผเรยนนนบวาเปนองคประกอบสาคญในกระบวนการเรยนการสอน เพราะถาปราศจากองคประกอบสวนนเสยแลวการเรยนการสอนกจะไมบงเกดขนฝายผสอนกไมรวาจะไปสอนใคร ในองคประกอบของการสอนทดนนผสอนจะตองพจารณาถงผเรยนดวยวา ผเรยนคอใคร เปนเดกหรอผใหญมพนฐานความรและประสบการณเดมอยางไร กอนทผสอนจะลงมอสอนทงนเพราะผสอนจะตองศกษาผเรยนใหละเอยดทกดานกอนทจะลงมอสอน และในขณะเดยวกนผสอนกจะตองศกษาตนเองคอ ศกษาหาความร และ ยทธวธทจะนาไปใชในการใหผเรยนเกดการเรยนรนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในแนวทางทตองการดวย

องคประกอบท 3 หลกสตร

หลกสตรเปนองคประกอบท สาคญมากในกระบวนการเรยนการสอนอกองคประกอบหนง เพราะหลกสตรเปรยบไดกบแผนท หรอลายแทงทจะบอกใหผเรยนรวาการเรยนการสอนดาเนนไปสจดมงหมายลายทางใดออกจากจดเรมตนทตรงทศทางหรอไม ยงเหลอระยะทางอกมากนอยแคไหนจงไปสปลายทางทตองการความสาคญของหลกสตรกเชนเดยวกน ถาผสอนสอนไปโดยไมยดหลกสตรกเหมอนกปตนทเดนเรอ โดยปราศจากเขมทศ และแผนทอาจจะนาเรอไปชนหนโสโครกอปปางลงไดทกเมอ การเดนทางกไมราบรนเตมไปดวยอนตรายหรอไมกอาจจะเสยเวลาไปเปนอนมากในการเดนทางสเปาหมายทตองการ คร อาจารย หรอผสอนทสอนโดยไมยด (หรอไมม) หลกสตรกอาจจะพาผ เรยนหลงทางเสยเวลาไปกบการเรยนในสงทไมตรงตามวตถประสงค ดงนนคร อาจารย จะตองยดหลกสตรเปนหลกของการเรยนการสอนและหลกสตรทดนนกคอ หลกสตรทสรางขน เพอสนองความตองการ และ แกปญหาทเกดขนในสงคม และประเทศชาต ทงในปจจบน และวางแผนไวเพออนาคต

องคประกอบท 4 สอการสอน

องคประกอบทจะทาใหการเรยนการสอนเปนไปดวยความราบรน และเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมขนในตวผเรยนทผสอนตองการกคอ สอการเรยนการสอน บางทานเรยกวาสอการสอน สอการเรยนการสอน หมายถง เครองมออปกรณทงหลาย เชน ชอลก กระดานดา แผนภม แผนภาพ ตาราวารสาร หนงสอ หนงสอพมพ สอดานเทคโนโลยใหมๆ เชน เทป สไลด โอเวอรเฮด โปรเจคเตอร วดโอเทป ภาพยนตร เครองชวยสอนชดการเรยน (Moldule & Package)

29

ฯลฯ สอการเรยนการสอนเหลานถามมากอยในสภาพพรอมทจะใชการไดทนท และผสอนใชเปนมากเพยงใดกจะเปนประโยชนแกการเรยนการสอนชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางรวดเรวยงขนเพยงนน และจะประหยดทมเวลาในการสอนไดมาก ฉะนนผสอนจะตองศกษาหาความร วธการใชสอการเรยน การสอนใหเกดประสทธภาพในการสอนจะตองเลอกใชสอการสอนใหเหมาะสมกบสภาพของผ เรยนและสอดคลองกบสภาพสงคมกบสงแวดลอมของผเรยนและผสอนดวย องคประกอบท 5 การวด-ประเมนผล

องคประกอบของการเรยนการสอนท สาคญประการสดทายกคอ การวดประเมนผล ซงถอวาเปนหวใจขององคประกอบในการเรยนการสอน ในแผนภมท 4 จงจดเอาการวดประเมนผลไวตรงกลางและเชอมโยงลกศรไปยงองคประกอบอนๆ อก 4 ดาน คอ ผสอน ผเรยน หลกสตร และสอการเรยนนนหมายความวา การวด-ประเมนผล ในองคประกอบของการเรยนการสอนนนเปนสวนสาคญและจะใชเปนขอมลยอนกลบ (Feed-back) ไปสการปรบปรงทงผสอนผเรยนหลกสตร และสอการเรยนการสอนดวย จะเหนไดวาองคประกอบในการเรยนการสอนทง 5 องคประกอบดงกลาวแลวมความสมพนธกนอยางเปนระบบ ดงนนการพฒนาองคประกอบของการเรยนการสอนทดจงตองพฒนาไปพรอมๆกนทกๆ องคประกอบ ซงจะชวยใหการจดการเรยนการสอนเปนไปดวยความราบรนเรยบรอย รวดเรว และประหยด สามารถเปลยนพฤตกรรมของผเรยนใหเปนไปตามเปาหมายทตองการอยางรวดเรว อาภรณ ใจเทยง (2546 : 6)จากองคประกอบของการสอนทนกการศกษาไดเสนอไว เมอนามาพจารณาแลวสามารถวเคราะหแยกยอยองคประกอบ 2 ดาน ไดแก 1. ดานองคประกอบรวม หมายถง องคประกอบดานโครงสรางทมาประกอบกนเปนการสอน อนประกอบดวย 1.1 คร หรอผสอน หรอวทยากร 1.2 นกเรยน หรอผเรยน 1.3 หลกสตร หรอสงทจะสอน 2. ดานองคประกอบยอย หมายถง องคประกอบดานรายละเอยดของการสอน ซงจะตองประกอบดวยกระบวนการเหลานจงจะทาใหเปนการสอนทสมบรณ ไดแก 2.1 การตงจดประสงคการสอน 2.2 การกาหนดเนอหา

30

2.3 การจดกจกรรมเรยนการสอน 2.4 การใชสอการสอน 2.5 การวดผลประเมนผล ทง 5 องคประกอบยอยน สามารถชวยใหการเรยนการสอนทสมบรณดวยเหตผล ดงน 1. การตงจดประสงคการสอน เปนองคประกอบสาคญอนดบแรกของการสอน ทาใหผสอนทราบวาจะสอนเพออะไร ใหผเรยนเกดพฤตกรรมใดบาง มากนอยเพยงใด เปนการสอนทมเปาหมาย ขณะเดยวกนการตงจดประสงคการสอนจะเปนประโยชนตอผสอนในการเตรยมเนอหาการสอน การเลอกใชวธสอน เลอกใชสอการสอน และการวดผลใหสอดคลองกบจดประสงคการสอน 2. การกาหนดเนอหา องคประกอบน หมายถง การเลอกและการจดลาดบเนอหาทสอนดวย การกาหนดเนอหาจะทาใหผสอนไดทราบวาจะสอนอะไร ผเรยนควรไดรบประสบการณใดบาง ประสบการณใดควรไดรบกอน และในขอบเขตมากนอยเพยงใดจงจะเหมาะสม การกาหนดเนอหาไวลวงหนาจะทาใหการสอนมสาระคมคากบเวลาทผานไปและมคณคาแกผเรยน 3. การจดกจกรรมการเรยนการสอน ขอนเปนองคประกอบสาคญเชนกน เพราะทาใหผสอนทราบวาจะสอนอยางไร ใชวธการใดในการเสนอหรอสรางประสบการณใหแกผเรยน ซงจะตองใชวธการทเหมาะสม อาจใชวธเดยวหรอหลายวธในการสอนแตละครง โดยจะตองเปนวธทเหมาะสมกบลกษณะของเนอหาวชากบผเรยน กบสภาพหองเรยน และสอดคลองกบจดประสงคการสอนทกาหนดไว 4. การใชสอการสอน สอการสอนเปนสวนสาคญในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดชดเจนและเรวขน ตลอดจนชวยเราความสนใจไดด สอการสอนทดจะชวยใหการสอนดาเนนไปไดราบรนและสะดวกคลองตวแกผเรยน การเตรยมสอการสอนทาใหผสอนทราบวาจะใชอะไรเปนสอชวยสรางประสบการณใหแกผเรยน เพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดดทสด 5. การวดผลประเมนผล องคประกอบขอนชวยใหผสอนทราบวา การสอนทผานมานนบรรลผลหรอไม มากนอยเพยงใด ผเรยนเกดผลสมฤทธตามจดประสงคทกาหนดไวหรอไมมตอนใดหรอจดประสงคขอใดบางทยงไมบรรล ทาใหผสอนสามารถแกไขขอบกพรองไดตรงจดการวดผลประเมนผลนมประโยชนทงตอผเรยนและผสอน ผสอนจงตองทาการวดผลประเมนผลทกครงทสอน

31

จากองคประกอบขางตนสามารถสรปไดวาองคประกอบของการสอนมทงองคประกอบรวมและองคประกอบยอย องคประกอบรวมเปนสวนสรางใหเกดการสอน สวนองคประกอบยอยเปนสวนเสรมใหการสอนมประสทธภาพและมคณคาแกผเรยน ในการจดการเรยนการสอนนน รปแบบและระบบการเรยนการสอนรวมทงขนตอนกระบวนรปการเรยนการสอนจะชวยใหการสอนดาเนนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล ทาใหครและนกเรยน เหนองคประกอบทสมพนธกน ประหยดเวลางบประมาณ และทราบจดบกพรองในการทจะปรบปรงแกไขได ระบบการเรยนการสอน จดไดในลกษณะแตกตางกนออกไปหลายรปแบบ แตทกระบบการเรยนการสอนตางกมจดมงหวงทจะใหการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ ดงนน ในการเรยนการสอน คร จะตองมหลกในการจดกระบวนการสอนทด จงจะทาใหการเรยนการสอนนนมคณภาพและประสทธภาพตามทตองการไดเปนอยางด 2.7 การจดการเรยนการสอนในดานตาง ๆ 2.7.1 ดานการวางแผนการสอน

มคากลาววา “การทางานใด ๆ หากมการวางแผนทด เปรยบเสมอนวา งานนนสาเรจไปแลวครงหนง” ซงคากลาวนมความเปนจรงอยมากทเดยว การจดการเรยนการสอนกเชนเดยวกน หากมการวางแผนทดแลว การเรยนการสอนมกจะดาเนนการไปดวยดและประสบความสาเรจตามวตถประสงคทกาหนดไวทงในระดบหวขอ รายวชา และหลกสตร ทงนจะทาใหการเรยนการสอนนนเกดประโยชนแกผเรยน โดยผเรยนสามารถนาความรและประสบการณจากการเรยนไปใชในชวตประจาวน มความรพนฐานพอเพยงสาหรบการเรยนเรองอนในขนสงตอไป หรอสามารถนาไปใชประโยชนสาหรบการทางานในอนาคตได

การจดการ เร ยนการสอนในระดบต าง ๆ ต งแตระดบประถมศกษาถ งระดบอดมศกษานน จะมการควบคมกระบวนการและผลสมฤทธทางการศกษามากขน โดยใชระบบการประกนคณภาพ (Quality Assurance) ซงสงหนงทระบบประกนคณภาพน จะใชเปนเกณฑในการพจารณาคณภาพของการจดการศกษาคอ การวางแผนการสอนของผสอน โดยมการตรวจสอบวาผสอนมการวางแผนและจดเตรยมแผนการสอนหรอไม แผนการสอนมองคประกอบและเนอหาสาระทเหมาะสมเพยงใด ประสทธภาพในการใชแผนการสอนเปนอยางไร และมกระบวนการปรบปรงแผนการสอนนนอยางไร

32

ในการวางแผนการสอน ผมบทบาทสาคญทสดกคอผสอนหรอคร ซงการทจะสามารถวางแผนการสอนไดดนน ผสอนจาเปนตองมความรและความเขาใจเกยวกบกระบวนการ ขนตอน และวธการวางแผนการสอนเปนอยางด (ศกษาศาสตรเกษตร .2551.ระบบออนไลน)

1. การวางแผนการสอนคออะไร ?

นกการศกษาไดใหความหมายของการวางแผนการสอนดงน ชนาธป พรกล (2545 : 241) การวางแผน คอ กระบวนการทผสอนตดสนใจเลอกและจดประสบการณการเรยนรทดทสดใหกบผเรยน โดยผสอนและผเรยนบรรลเปาหมายและมความพงพอใจรวมกน ชยยงค พรหมวงศ (2525 : 129) การวางแผนการสอนเปนเตรยมตวลวงหนากอนสอน เพอใหการเรยนการสอนบรรลจดมงหมายทกาหนดไว โดยใชขอมลทไดจากการสารวจปญหา การสารวจทรพยากร การวเคราะหเนอหา การวเคราะหผเรยน การกาหนดมโนมต วตถประสงค กจกรรมการเรยน และการประเมนผล ไพฑรย สนลารตน ( 2524 : 157) การวางแผนการสอน คอ กจกรรมในการคดและการทาของครกอนทจะเรมดาเนนการสอนวชาใดวชาหนง จากความดงกลาวขางตนพจารณาไดวา เปนความหมายทอธบายถงกระบวนการหรอกจกรรมทจะนามาปฏบตในการจดการเรยนการสอน ดงนนการวางแผนการสอนจงหมายถง การวางแผนและการเตรยมการสอนอยางเปนระบบทประกอบดวยขอมลตางๆ อนจะชวยใหการเรยนการสอนบรรลตามวตถประสงคทกาหนดไวอยางมประสทธภาพ การวางแผนการสอนจงเปนสงสาคญและจาเปนสาหรบครผสอนทกคน วางแผนดกจะสอนไดดดวย ดงนน ผสอนจงควรวางแผนและเตรยมการตาง ๆ โดยยดผเรยนเปนศนยกลาง (Student Centered) และเอออานวยใหผเรยนไดทากจกรรมดวยตนเองใหมากทสด ทงนเพราะ บคคลจะเรยนรไดดทสดจากการกระทาของตนเอง

2. ความสาคญของการวางแผนการสอน

ศาสนาอสลามไดใหความสาคญในเรองของการวางแผนเพราะการวางแผนคอการวางระบบในการทางานและสะดวกในการดาเนนการอยางททานรอซล เคยวางแผนในการทจะเผยแพรศาสนาอสลามจะเหนไดวาตอนททานรอซล อยในชวงมกกะหกจะเรมเผยแพรอยางเงยบๆ ตอมาเมอไดสมาชกเพมขนกจะใชวธเผยแพรอยางเปดเผย และการวางแผนของทานรอซล

33

ในการอพยพจากนครมกกะหไปยงนครมาดนะฮ การอพยพครงนจะเหนไดวาทานรอซล ไดมการวางแผนอยางละเอยด ดงตอไปน 1. มการเตรยมพรอมทงดานสขภาพกายและสขภาพจตของบรรดาเศาะหาบะห 2. ทานรอซล จะเลอกเวลาและเสนทางทเหมาะสม 3. มการเตรยมพาหนะสาหรบเดนทาง 4. มการเตรยมพรอมดานสถานทหรอจดหมายปลายทาง นนแสดงใหเหนวาทานรอซลไดมการวางแผนอยางละเอยดทงน เพอความปลอดภยในการเผยแพรศาสนาอสลามทงในสวนบคคลและสวนกลมจากการรกรานหรอการทารายจากกฟาร (Muhammad amhazun . 2002 : 110-135) การวางแผนการสอน เปนงานสาคญของครผสอน การสอนจะประสบความสาเรจดวยดหรอไมมากนอยเพยงใด ขนอยกบการวางแผนการสอนเปนสาคญ การวางแผนการสอนจงมความสาคญหลายประการ ดงน 1. ทาใหผสอนสอนดวยความมนใจเมอเกดความมนใจในการสอนยอมจะสอนดวยความคลองแคลว เปนไปตามลาดบขนตอนอยางราบรน ไมตดขด เพราะไดเตรยมการทกอยางไวพรอมแลว การสอนกจะดาเนนไปสจดหมายปลายทางอยางสมบรณ 2. ทาใหเปนการสอนทมคณคาคมกบเวลาทผานไป เพราะผสอนสอนอยางมแผนเปาหมาย และมทศทางในการสอน มใชสอนอยางเลอนลอย ผเรยนกจะไดรบความร ความคด เกดเจตคต เกดทกษะ และเกดประสบการณใหมตามทผสอนวางแผนไว ทาใหเปนการเรยนการสอนทมคณคา 3. ทาใหเปนการสอนทตรงตามหลกสตร ทงนเพราะในการวางแผนการสอน ผสอนตองศกษาหลกสตรทงดานจดประสงคการสอน เนอหาสาระทจะสอน การจดกจกรรมการเรยนการสอน การใชสอการสอน และการวดผลและประเมนผล แลวจดทาออกมาเปนแผนการสอน 4. ทาใหผสอนมเอกสารเตอนความจา สามารถนามาใชเปนแนวทางในการสอนตอไป ทาใหไมเกดความซาซอนและเปนแนวทางในการทบทวนหรอการออกขอสอบเพอวดผลประเมนผลผเรยนได 5. ทาใหผเรยนเกดเจตคตทดตอผสอนและตอวชาทเรยน ทงนเพราะผสอน สอนดวยความพรอม เปนความพรอมทงทางดานจตใจ และความพรอมทางดานวตถ ความพรอมทางดานจตใจคอความมนใจในการสอน เมอผสอนเกดความพรอมในการสอน ยอมสอนดวยความกระจางแจง ทาใหผเรยนเกดความเขาใจอยางชดเจนในบทเรยน อนสงผลใหผเรยนเกดเจตคตทดตอผสอนและตอวชาทเรยน (อาภรณ ใจเทยง . 2546 : 201-202)

34

3.ลกษณะการวางแผนการสอน

การวางแผนการสอนอาจแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ การวางแผนโดยยดเวลาและการวางแผนการสอนทยดเนอหาวชาเปนหลก ซงรายละเอยดของแตละลกษณะมดงน 3.1 การวางแผนการสอนโดยยดเวลา อาจแบงออกเปนการวางแผนการสอนประจาป ประจาภาคการศกษา ประจาเดอน ประจาสปดาห ประจาวน และประจาชวโมง ซงในแตละระดบนนมหลกการในการวางแผนดงตอไปน 1) การวางแผนการสอนประจาป ในการวางแผนประจาปนน ผสอนควรจะทราบวาในแตละปการศกษาทสถาบนของตนแบงออกเปนกภาคการศกษา แตละภาคการศกษาเปดและปดเรยนเมอไร ชวงเวลาใดสอบกลางภาคและปลายภาค และชวงเวลาใดทผสอนตองสงผลการสอบของผเรยนแกผบรหารสถาบน ซงจะหาขอมลเหลานไดจากแผนการศกษาจากสถาบนการศกษาทสอนอย ซงปกตจะมการพมพและแจกจายแกผสอนและผเรยนกอนทจะเปดเรยนในแตละปการศกษา

ผสอนตองพจารณาประกอบการวางแผนการสอนวชาตางๆ ทงน เพราะบคลากรแตละคนนนมเวลาจากด ในการวางแผนการใชเวลาประจาปนน ควรจะมปฏทนการวางแผน เพอใหสามารถระบไดวาในชวงเดอนใดตองทากจกรรมใดบาง ทงนเพอใหสามารถกาหนดกจกรรมตาง ๆ ใหเหมาะสมกบเวลาทมอย และปองกนไมใหเกดความผดพลาดในการประสานงานหรอดาเนนงานในแตละกจกรรม

แผนภมท 3 ภารกจประจาปของผสอน

35

2) การวางแผนการสอนประจาภาคการศกษา กอนเปดเรยนในแตละภาคการศกษาผสอนควรจะตรวจดขอมลในปฏทนการศกษาของสาขาวชาหรอสถาบนวาตนเองตองสอนวชาใดบาง รวมทงหมดจานวนกวชา และแตละวชาสอนอยในฐานะเปนผรบผดชอบทงหมด หรอเปนผประสานงาน หรอเปนผรวมสอน และกจกรรมในดานการเรยนการสอนอนๆ ในสาขาวชาทตนเองตองรบผดชอบมอะไรบาง

3) การวางแผนการสอนประจาเดอน ในชวงปลายเดอนทผานมาหรอขนตนเดอนใหม ผสอนควรจะพจารณาวาในสวนวชาทตวเองตองสอนหรอทตองรบผดชอบนนในชวงเดอนตอไปตองทาอะไรบาง อกสวนหนงทตองพจารณาคอ ในชวงเดอนทผานมามกจกรรมอะไรบางทยงทาไมเสรจ และจะทาอยางไรหรอจะดาเนนการตอไปอยางไร เพอใหงานทคางจากเดอนทแลวสามารถจดการใหบรรลผลไดตามทกาหนด ทงนเพอใหการทางานในเดอนตอไปมความตอเนองและสามารถดาเนนงานตาง ๆ ใหเปนไปตามทวางแผนไว

4) การวางแผนการสอนประจาสปดาห การวางแผนประจาสปดาหอาจทาคลายกบการวางแผนประจาเดอน โดยดในภาพรวมวา ในสปดาหทผานมานนงานอะไรบางทยงทาไมเสรจและจาเปนตองทาตอเนองในสปดาหตอไป เมอถงตนสปดาหควรจะวางแผนงานทตองดาเนนการในสปดาหนน ๆ โดยกาหนดวาในแตละวนตองทาอะไรบาง ทงในดานการสอนหรอภารกจอน ๆ ทงน เพอใหสามารถใชเวลาไดอยางมประสทธภาพ และทาใหงานตาง ๆ ทตองรบผดชอบนนสามารถดาเนนการไดเสรจสมบรณ

5) การวางแผนการสอนประจาวน การวางแผนประจาวนเปนสวนทสาคญอยางยงตอความสาเรจในการทางาน การวางแผนประจาวนทดนนควรจะมการเขยนระบกจกรรมการสอนและกจกรรมอนๆ ทตนเองตองรบผดชอบในการทางานในแตละวนใหชดเจน ทงนเพอปองกนการหลงลมและชวยใหมการเตรยมการทดในการทากจกรรมทตองดาเนนการในวนนน ๆ

ในการวางแผนประจาวนนน ควรจะมการสรปวาในวนทผานมามงานอะไรบางทคงคางและในวนตอไปจะตองทาอะไรบาง โดยดจากปฏทนการทางาน แลวระบกจกรรมทตองทาในแตละวนใหชดเจน ถาจะใหดยงขนควรระบกจกรรมในแตละชวงเวลาการทางานดวย เชน ชวงเชา ชวงบาย และชวงตอนเยนตองทาอะไรบาง ในขณะเดยวกน ควรมการจดกลมกจกรรมของงานทตองทาใหชดเจน เชน กลมกจกรรมดานการสอน กลมกจกรรมดานการตดตอประสานงาน กลมกจกรรมดานการประชม เปนตน ทงนเพอใหสามารถบรหารเวลาสาหรบดาเนนกจกรรมตาง ๆ เหลานนไดอยางมประสทธภาพ

36

แผนภมท 4 เวลาทเหมาะสมในการวางแผนการสอนประจาวน

6) การวางแผนการสอนประจาชวโมง เมอผสอนจะตองไปสอนในชวโมงใด

ชวโมงหนง ผสอนควรมการเตรยมการเปนอยางด โดยกอนการสอนผสอนควรใชเวลาอยางนอย 10-20 นาท เพอทบทวนบทเรยนและเตรยมการตาง ๆ ในสวนของเนอหาวชานน ผสอนควรมการทบทวนขอมลในแผนการสอน มการจดเตรยมสอการสอนและมการจดลาดบสอตาง ๆ ทตองใช มการทบทวนขนตอนการสอน ขนตอนการดาเนนกจกรรมของผเรยน และขนตอนการประเมนผล ทงนเพอใหการดาเนนการสอนนนเปนไปดวยความราบรน ในขณะเดยวกน กอนทาการสอน ผสอนควรจะมการตรวจสอบหองเรยน อปกรณหรอสอการสอนทตองใช รวมทงพจารณาในดานการควบคมชนเรยนดวยวาจะดาเนนการอยางไร ในขณะเดยวกนควรตดความกงวลในภาระงานอนๆ ออกจากจตใจ โดยมงคานงถงผเรยน และเนอหาวชาการทจะสอนในชวโมงนน ๆ เปนสาคญ

ตารางแสดงกจกรรมการวางแผนการสอน

ระยะเวลาการปฏบต กจกรรมการวางแผนการสอนทควรปฏบต ประจาเดอน - ตรวจดปฏทนการทางานวาตองสอนวชาใดบาง สอนวนใด และสอนหวขอใด

- ตรวจสอบวางานทยงทาไมเสรจในเดอนทผานมามอะไรบาง - วางแผนดาเนนกจกรรมของเดอนนน ๆ

ประจาสปดาห - ตรวจดปฏทนการทางานของสปดาหนน ๆ - ตรวจสอบวามงานใดบางทยงทาไมเสรจในสปดาหทผานมา - วางแผนดาเนนกจกรรมสปดาหนน ๆ

ประจาวน - ตรวจดปฏทนการทางานของวนนน ๆ - เขยนระบกจกรรมทตองทาในวนนน ๆ และจดกลมของกจกรรม - เตรยมการสอนหวขอตาง ๆ ลวงหนาอยางนอย 1 วน - มเวลาวางแผนประจาวนทเหมาะสม- พกผอนใหเพยงพอ

37

ประจาชวโมง - ทบทวนขอมลในแผนการสอน - เตรยมและจดลาดบสอการสอน - ทบทวนขนตอนการสอนและกจกรรมของผเรยน - ตรวจสอบสถานทโสตทศนปกรณ และวสดตาง ๆ ทเกยวของ - ตดความกงวลเรองอนออกจากจตใจ มงคานงถงผเรยน เนอหาวชาการ และกระบวนการเรยนการสอนเปนหลก - เตรยมแกไขปญหาเฉพาะหนา

3.2 การวางแผนการสอนทยดเนอหาวชาเปนหลก การวางแผนการสอนทยดเนอหาวชาเปนหลก อาจแบงออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบ

วชา ระดบบท และระดบหวขอ ซงมหลกการและวธการวางแผนการสอนดงน 1) การวางแผนการสอนระดบวชา กจกรรมหลกในการวางแผนระดบวชา ไดแก

การจดทาประมวลรายวชา (Course Syllabus) ซงการจดทาประมวลรายวชานน ควรมองคประกอบและขอมลทครบถวนสมบรณ ซงจาเปนตองใชเวลาในการเตรยมการมากพอสมควร ในกรณทมผสอนรวมกนหลายคน ควรมการจดประชมรวมกน เพอพจารณารางประมวลรายวชานนและปรบปรงแกไขใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบสงเขปวชา (Course Description) ทระบไวในหลกสตร ในขณะเดยวกนควรแบงภาระงานสอนระหวางผรวมสอน โดยระบใหชดเจนวาใครรบผดชอบสอนบทใดและหวขอใด และสอนในวนเวลาใด ในสวนของกจกรรมการเรยนของวชา เชน การจดทารายงาน การศกษาดงาน หรอการนาเสนอรายงาน กควรมการระบวามกาหนดดาเนนการในวนใด และผสอนคนใดเปนผรบผดชอบ

2) การวางแผนการสอนระดบบท ในการวางแผนระดบบทควรแบงเนอหาวชาออกเปนหวขอตาง ๆ โดยทหวขอเหลานนควรมความสมพนธเกยวเนองกน ในบางวชาอาจแบงออกเปนหวขอการสอนหลายลกษณะ เชน หวขอการบรรยาย การปฏบตการ การศกษาดงาน และการจดทารายงาน เปนตน ในสวนของกจกรรมการเรยนควรมการระบใหชดเจนวาผเรยนตองทากจกรรมอะไรบาง แตละกจกรรมมวตถประสงคอยางไร สงทคาดหวงจากแตละกจกรรมมอะไรบาง และมหลกเกณฑในการประเมนผลงานอยางไร

3) การวางแผนการสอนระดบหวขอ การวางแผนระดบหวขอกคอ การจดทาแผนการสอน ซงควรมขนตอนและวธการทเหมาะสม โดยแผนการสอนควรมองคประกอบตาง ๆ อยางครบถวน สามารถนาไปใชสอนไดงาย

38

5. สงทควรคานงถงในการวางแผนการสอน

สงทควรคานงถงในการวางแผนการสอนมหลายประการ ซงผสอนจะตองคดพจารณาเพอเปนกรอบในการวางแผนการสอน ไมวาจะเปนการวางแผนในระดบวชา บท หรอหวขอ ซงปจจยตาง ๆ เหลานสามารถสรปไดดงตอไปน

1) วชา บท และหวขอ ในการวางแผนการสอนนน ผสอนควรทราบวาตนเองตองวางแผนในระดบวชา บท หรอหวขอ ซงในแตละระดบนนมกมกระบวนการ ขนตอน และวธการแตกตางกนออกไป สวนหนงขนอยกบขอกาหนดของสถานศกษาแตละแหงดวย อยางไรกตาม ในการวางแผนการสอนนน สงแรกทผสอนควรทาคอการอานขอมลตางๆในหลกสตรการศกษาเพอใหเขาใจภาพรวมของหลกสตรนนๆ โดยเฉพาะอยางยงขอมลในสวนของปรชญา วตถประสงค โครงสรางหลกสตร สงเขปวชา และแผนการศกษาของหลกสตร

ในสวนของการวางแผนในระดบวชานน คอการจดทาประมวลรายวชา (Course

Syllabus) ซงแตละวชาแบงเปนบทตาง ๆ แตละบทประกอบดวยหวขอการสอนตางๆ โดยในสวนของการวางแผนการสอนนน ผสอนมกจะตองรบผดชอบในการวางแผนในระดบวชาคอการจดทาประมวลรายวชาและการวางแผนการสอนในระดบหวขอ

2) วตถประสงคการเรยน เปาหมายสงสดของการจดการเรยนการสอนคอใหผเรยนเกดการเรยนรหรอเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงอาจสามารถกาหนดไว 3 ลกษณะ คอ มการเปลยนแปลงทางดานความร ดานทกษะ และดานทศนคต ดงนนในการกาหนดวตถประสงคทางดานการเรยนจงควรระบใหชดเจนวา ตองการใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงอะไรบางใน 3 ดานดงกลาวแลว ซงมกนยมเขยนวตถประสงคการเรยนในลกษณะของ วตถประสงคเชงพฤตกรรม โดยทวตถประสงคของการเรยนนจะเปนกรอบในการจดการเรยนการสอนไมวาจะเปนการวางแผนในระดบวชา ในระดบบท หรอในระดบหวขอ

3) เนอหาวชาการ เนอหาวชาการเปนสวนทสาคญสวนหนงการวางแผนการสอน ซงผสอนจะตองศกษาคนควา รวบรวม และสรปขอมลทเกยวของ พรอมกบทาความเขาใจอยางถองแทกอนทจะนาไปสอนผเรยน ในสวนของเนอหาวชาการนผสอนจาเปนทจะตองคนควาจากหลายแหลง ทงนเพอใหองคความรทเกยวของมความกวางขวาง มความถกตองและมความทนสมย โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนน เปนยคของขาวสารขอมล ซงเนอหาวชาการ เทคโนโลยหรอองคความรใหม ๆ มกจะเกดขนอยตลอดเวลา ดงนน ผสอนจาเปนตองมการคนควาองคความรทเกยวของกบเรองทตองสอนอยเสมอ ไมวาจะเปนการคนควาจากตารา วารสาร เอกสาร หรอฐานขอมลตางๆ ผานทางระบบคอมพวเตอร ทงน ผสอนตองมการพฒนาตนเองในเรอง

39

ความสามารถในการใชคอมพวเตอร เพอใหสามารถคนควาเนอหาวชาการทเกยวของกบเรองทจะตองสอนได

4) แหลงขอมล ในการคนควาเนอหาวชาการนนมความจาเปนตองศกษาคนควาจากแหลงขอมลตาง ๆ อาจจะเปนทงขอมลมอสอง (Secondary Data) คอขอมลทมการรวบรวมเอาไวแลว หรอขอมลมอหนง (Primary Data) ซงไดจากการลงไปเกบขอมลจากสถานการณจรงในสวนของการคนควาขอมลมอสองนน ผสอนอาจจะคนควาจากหองสมด สถานวจย หนวยงานพฒนาตาง ๆ หรอศนยขอมลของชมชน

หากผสอนกาหนดใหผเรยนมการคนควาเนอหาวชาการจากแหลงขอมลตาง ๆ ดวยตนเอง ผสอนควรใหคาแนะนาผเรยนวา ขอมลเนอหาวชาการทกาหนดนนนาจะสามารถคนควาไดจากทใด ทงนเพอใหผเรยนรจกแนวทางในการคนควาทถกตอง รจกแหลงขอมลทสามารถจะหาองคความรทจาเปนตองนามาจดทารายงานตามทกาหนดได

5) ลกษณะของผเรยน ในการจดกระบวนการเรยนการสอนนน ผสอนควรจะยดผเรยนเปนศนยกลาง (Student Centered) ดงนน ในการเตรยมการสอนจงควรคานงถง จานวน อาย เพศ ความสนใจ ความรและประสบการณเดมของผเรยน ซงคณลกษณะของผเรยนดงกลาวเหลานจะมผลตอการจดกระบวนการจดการเรยนการสอนทงหมด ไมวาจะเปนเรองการกาหนดวตถประสงคการเรยนร การเลอกวธการสอน การจดเตรยมสถานทเรยน การกาหนดกจกรรมการเรยน การจดทาสอการสอน หรอการประเมนผลการเรยน ดงนนในการวางแผนการสอน ผสอนควรจะรคณลกษณะของผเรยนทตนเองตองสอนเปนอยางด

6) สถานทเรยน สถานทเรยนเปนอกปจจยหนงทผสอนตองคานงถงในการเตรยมแผนการสอน นอกจากนนสถานทเรยนควรจะจดใหเหมาะสมกบเทคนคการสอน เชน การสอนแบบบรรยาย กอาจจดโตะทนงเรยนในลกษณะหนง แตถาเปนการสอนแบบอภปรายกลมหรอแบบปฏบตการกควรจะมการจดสถานทเรยนอกลกษณะหนง เปนตน

7) สอการสอน ตามหลกการเรยนรแลว ถาผเรยนมโอกาสใชประสาทสมผสกบสงใดสงหนงมากกมกจะเกดการเรยนรมากขน เชน ผเรยนมทงโอกาสไดฟง ไดด ไดกน ไดดมกลน หรอไดสมผสโดยลงมอปฏบตเกยวกบสงใดสงหนง กจะมโอกาสเกดการเรยนรมากกวาการไดฟงหรอไดดเพยงอยางเดยว ดงนน ผสอนควรจะมการเตรยมสอการสอนและกจกรรมของผเรยนใหมความหลากหลาย และมความพรอมกอนทจะสอนเรองใดเรองหนง

นอกจากนน ผสอนสามารถทจะใชคอมพวเตอรในการเตรยมสอการสอนตางๆ ซงมโปรแกรมคอมพวเตอรหลายโปรแกรมทผสอนสามารถใชจดเตรยมสอและนาเสนอขอมลตางๆ ไดงายยงขน ผสอนอาจพฒนาตวเองใหสามารถเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรสาหรบชวยสอนหรอ

40

เรยกโดยทวไปวา CAI (Computer Assisted Instruction) ซง CAI นสามารถจดเตรยมใหมลกษณะทผเรยนสามารถศกษาไดดวยตนเองได ในอนาคตมแนวโนมวาการใชคอมพวเตอรเปนสอการสอนจะมมากขน และในระบบ Internet ไดมการเผยแพรขอมลวชาการและสอการสอนตาง ๆ ซงผสอนสามารถสบคนและนามาใชประกอบการสอนได ดงนน ผสอนควรพฒนาความสามารถของตนเองในเรองการใชคอมพวเตอร และการใชโปรแกรมตาง ๆ ทเกยวของกบการเรยนการสอน

8) กจกรรมการเรยน ตามหลกการเรยนร คนเราจะเรยนรไดดทสดจากการกระทาของตนเอง ดงนน การกาหนดกจกรรมการเรยนในการสอนหวขอใดหวขอหนงจงเปนเรองสาคญทผสอนควรคานงถง ดงนน ในการกาหนดกจกรรมการเรยนควรจะมองภาพรวมทงหมดวาผเรยนควรจะไดศกษาคนควาดวยตนเอง ลงมอปฏบตการ หรอไดดสภาพความเปนจรงเกยวกบการนาเอาองคความรหรอเทคนควธการทเกยวของไปใชในการปฏบตงาน ทงน ผสอนควรมเปาหมายหรอวตถประสงคทชดเจนในการกาหนดใหผเรยนทากจกรรมใดกจกรรมหนง

9) เทคนคการสอน เทคนคการสอนมหลายวธ ในการสอนเรองใดเรองหนงหรอวชาใดวชาหนงผสอนควรจะเลอกวธการสอนใหเหมาะสมกบเนอหาวชา วตถประสงคของการเรยน ลกษณะของผเรยน สถานทเรยน และปจจยแวดลอมอน ๆ รวมทงความสามารถของผสอนในการใชเทคนคในการสอนนน ๆ ดวย อยางไรกตามในการสอนหวขอหนง ๆ ผสอนควรจะเลอกการสอนหลายวธมาผสมผสานกนใหเหมาะสม ซงจะชวยใหการสอนเรองนน ๆ

10) เวลาเรยน การสอนแตละวชาหรอแตละหวขอมกจะมเวลาจากด เชน ในแตละภาคการศกษาวชาหนงอาจมระยะเวลาสอน 15 สปดาห และในการสอนหวขอหนง ๆ อาจมเวลาเพยง 1-3 ชวโมงเทานน ดงนนในการเตรยมแผนการสอนผสอนควรจะคานงถงเวลาเรยน ทงนเพอใหการจดการเรยนการสอนทงหมดเสรจสนในเวลาทกาหนด ดงนนในการกาหนดวตถประสงคในการเรยน ปรมาณเนอหาทจะตองเรยน กจกรรมตาง ๆ ของผเรยน รวมทงเทคนคการสอนทจะใชในการสอนแตละหวขอ ควรจะคานงถงเวลาเรยนทกาหนดไวดวย

11) จตวทยาการเรยนร เปาหมายสงสดของการจดกระบวนการเรยนการสอน คอ ใหผเรยนเกดการเรยนรตามทวตถประสงคไดกาหนดไว ดงนนผสอนจงมความจาเปนทจะตองมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการเรยนรของบคคล ทงนเพอใหทราบวาคนเรานนเรยนรไดอยางไร ผสอนจงควรศกษาคนควาเกยวกบทฤษฎการเรยนร หลกเกณฑการเรยนร แรงจงใจในการเรยนร การตอตานการเรยนร หรอหลกเกณฑอน ๆ ทเกยวของกบกระบวนการเรยนรของบคคล ซงจะมสวนสาคญอยางยงทจะทาใหผสอนสามารถจดกระบวนการเรยนการสอนไดอยางเหมาะสม เพอเอออานวยตอการเรยนรของผเรยน ซงองคความรตาง ๆ ทเกยวของกบจตวทยาการเรยนรของบคคลสามารถทจะคนควาไดจากเอกสารทวไปทางดานจตวทยาและการศกษา นอกจากนน ผสอน

41

ทไมไดศกษามาทางดานวชาครหรอทางดานการศกษาควรหาโอกาสเพมพนความรของตนเองเกยวกบเรองนโดยการเขารบการอบรม สอบถามผมความร และขอคาแนะนาจากผประสบความสาเรจดานการสอน

12) ผสอน ผสอนเปนผจดกระบวนการเรยนการสอนทงหมด ดงนน ผสอนควรจะมความรความสามารถในดานการจดการเรยนการสอนเปนอยางด อยางไรกตาม ผสอนแตละคนมกมความรความสามารถแตกตางกนไป ผสอนบางคนสามารถสอนโดยการบรรยายไดดแตอาจไมสามารถทจะจดกจกรรมการเรยนการสอนลกษณะอนไดด หรอผสอนบางคนบรรยายไมเกงแตสามารถทจะจดกจกรรมลกษณะอนไดด ดงนน ในการการวางแผนการสอนจงควรคานงถงความรและความสามารถของผสอนดวย ทงน เพอใหการจดกระบวนการเรยนการสอนมความเหมาะสมกบความสามารถของผสอน อยางไรกตาม ในดานความสามารถในการสอนน ผสอนควรจะมการพฒนาตนเองอยเสมอ เพอใหสามารถใชเทคนคการสอนตางๆ ไดด

13) การประเมนผล การประเมนผลเปนองคประกอบทสาคญในกระบวนการเรยนการสอน การทผสอนจะทราบวาผเรยนบรรลวตถประสงคการเรยนหรอไม และบรรลในระดบใด จาเปนจะตองมการประเมนผล แลวนาผลการประเมนนนมาพจารณาและเปรยบเทยบกบเกณฑทกาหนด

การประเมนผลการเรยนอาจทาทงกอนการเรยน ระหวางการเรยน และหลงการเรยนหวขอใดหวขอหนงหรอวชาใดวชาหนง ซงวตถประสงคของการประเมนกอนการเรยน ระหวางการเรยน และหลงการเรยนอาจแตกตางกนออกไปบาง ทงน ผสอนควรมความร ความเขาใจ และสามารถใชวธการประเมนแบบตาง ๆ เปนอยางด

การประเมนผลทดควรทาหลายรปแบบและหลายครง ในสวนของรปแบบการประเมนผลนนอาจมทงการซกถาม การสงเกต การทดสอบยอย การใหฝกปฏบต การจดทารายงาน การทดสอบยอย การสอบกลางภาค การสอบปลายภาค หรอวธการอน ๆ ทงน ตองมความสอดคลองกบวตถประสงคของการเรยน

เปาหมายหลกของการประเมนผลมสองประการ ไดแก เพอปรบปรงการเรยนการสอนและเพอประเมนผลสมฤทธของการเรยน โดยในสวนของการปรบปรงการเรยนการสอนนน ผสอนสามารถนาผลการประเมนกอนและระหวางการเรยนมาดาเนนการในสวนนไดสวนการประเมนผลสมฤทธของการเรยนนนพจารณาไดจากการประเมนผลหลงการเรยน (ศกษาศาสตรเกษตร .2551.ระบบออนไลน)

42

2.7.2 ดานการดาเนนการสอน

การดาเนนการสอนเปนกระบวนการการจดกจกรรมการเรยนการสอนทครผสอน ตองตระหนกและใหความสาคญ เรมตนทตองทาความเขาใจเกยวกบหลกสตร เนอหาสาระวชานน ๆ ตามดวยเทคนคการสอนทเหมาะสมกบเนอหาวชา สามารถสรางบรรยากาศใหเกดความสนใจและประสทธภาพกบผเรยน

2.7.2.1 ความสาคญของกจกรรมการเรยนการสอน

กจกรรมการเรยนการสอนเปนองคประกอบสาคญของการเรยนการสอน เพราะกจกรรมทงของผเรยนและผสอนทเหมาะสม จะทาใหผเรยนเกดการเรยนรอยางแทจรง ดงททาน นบมฮมมด ไดใหความสาคญในการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชวธและเทคนคตางๆทงนเพอใหผเรยนเกดความสนใจ เชน ทานรอซล ใชเทคนคการยา หากทานเหนวาเรองใดมความสาคญ ทานกจะกลาวยาหลายๆ ครงและบอยครงททานปฏบตเชนน ครงหนงมชายคนหนงมาหาทาน และขอใหทานรอซล วะศยะฮแกเขา ทานรอซล กลาววา ال تغضب แปลวา “ ทานจงอยาโกรธ” ชายคนนนกพยายามทจะขอคาวะศยะฮอก ทานรอซล ไดกลาวคาเดมวา ال تغضب เทคนคการยานจะไดรบการปฏบตเสมอมา ทานจะกลาวยาหากสงนนมความสาคญหรอจะยาขอความบางตอน เพอทจะทาใหบรรดาเศาะหาบะฮเขาใจสงททานตองการสนองอยางถองแท(อบราเฮม ณรงครกษาเขต2546 : 33) ฉะนนการใชเทคนคในจดการเรยนการสอนแสดงถงความสาคญยงทาใหผเรยนมความตงในและเขาใจงาย ดงท วาร ถระจตร (2530 : 162 – 163 ) ไดกลาวถงความสาคญของกจกรรมการเรยนการสอนทมตอการเรยนรไวหลายประการ ดงน

1. กจกรรมชวยเราความสนใจของเดก 2. กจกรรมจะเปดโอกาสใหนกเรยนประสบความสาเรจ 3. กจกรรมจะชวยปลกฝงความเปนประชาธปไตย 4. กจกรรมจะชวยปลกฝงความรบผดชอบ 5. กจกรรมจะชวยปลกฝงและสงเสรมความคดรเรมสรางสรรค 6. กจกรรมจะชวยใหนกเรยนไดมการเคลอนไหว 7. กจกรรมจะชวยใหนกเรยนไดรสกสนกสนาน 8. กจกรรมชวยใหเหนความแตกตางระหวางบคคล 9. กจกรรมขยายความรและประสบการณของเดกใหกวางขวาง 10. กจกรรมชวยสงเสรมความงอกงามและพฒนาการของเดก

43

11. กจกรรมจะชวยสงเสรมทกษะ 12. กจกรรมจะชวยปลกฝงเจตคตทด 13. กจกรรมจะชวยสงเสรมใหเดกรจดทางานเปนหม 14. กจกรรมจะชวยใหเดกเกดความเขาใจในบทเรยน

ดงนนผสอนจงไมควรละเลยทจะจดกจกรรมการเรยนการสอนใหนาสนใจ ให

สอดคลองกบวย สตปญญา ความสามารถของผเรยน และเนอหาของบทเรยนนน โดยตองจดอยางมจดมงหมาย

2.7.2.2 การจดการเรยนการสอนของทานรอซลมฮมมด

การดาเนนจดการเรยนการสอนของทานรอซล แกบรรดาเศาะหาบะฮ นนจะมวธทหลากหลายดวยกนไมจะเปนในทางธรรมหรอทางโลก ซงเปนวธทบรรดาเศาะหาบะฮ เคยไดรบความสาเรจในการเรยน และเมอสงเกตดสมยนการจดการเรยนการสอนนนจะใชวธเดยวกนกบวธของทานรอซล ซงการดาเนนการสอนนนจะคานงถงตวบคคลเปนหลกและความแตกตางดานสตปญญาของผเรยน ซงจะขอยกตวอยางเปนบางสวนดงตอไปน 1. การสอนดวยวธการอปมา เปนเทคนคทผเรยนสามารถเขาใจงาย ดงททานรอซล ยกตวอยางจากโองการทอลลอฮ ไดเปรยบเทยบคาพดทเลวนนเปรยบเสมอนตนไมทถกถอนราก ในซเราะหอบรอเฮม โองการท 26

≅ sVtΒ uρ >π yϑ Î= x. 7π sW Î7yz >ο tyf t±x. >π sV Î6 yz ôM ¨VçG ô_ $# ⎯ÏΒ É−öθ sù ÇÚö‘ F{$# $ tΒ $ yγ s9

⎯ÏΒ 9‘# ts% ) 26 اآلية براهيما (

ความหมายวา : “และอปมาคาพดทเลว ดงตนไมทอบเฉาถกถอนรากออกจากพนดน มนไมมความมนคงเลย” (อบรอเฮม : 26)

จากอายตดงกลาวทานรอซล จะยกหลกฐานเกยวกบคนทพดไมดคนทพดเลวนนอลลอฮ ไดอปมาดงตนไมทลมทถกถอนรากจากพนดน จะบอกถงความมนคงของคนคนหนงกขนอยกบคาพดของเขาเอง

44

2. การสอนดวยวธการตงคาถาม เปนวธการสอนทาใหเกดขอสงสยในตวผเรยนทอยากจะร ใหผเรยนตงใจฟงมากขน ดงมรายงานจาก อมร อบน อล-อาส กลาววา

أتدرون من : يقول : عليه وسلم مسعت رسول اهللا صلى اهللا ( ( 2)) اخل ...اهللا ورسوله أعلم : قالوا ...املسلم ؟

ความวา : “ จากอมร อบน อล-อาส กลาววา ฉนไดยนทานรอซล ไดถามบรรดาเศาะหาบะฮ : พวกทานรไหมวา ใครคอมสลม ?...พวกเขาตอบวา : แทจรงอลลอฮและรอซลเทานนทรอบร....”

จากฮะดษขางตนแสดงถงเทคนคททานรอซล ใชสอนบรรดาเศาะหาบะฮ ซงทาใหในบรรดาเศาะหาบะฮ นนเกดความอยากรคาตอบจะทาใหเกดความตงในมากขน ( Kanuri : 1996)

2.7.2.3 จดมงหมายของการจดกจกรรมการเรยนการสอน

วาร ถระจตร (2530 : 162 – 163 ) การจดกจกรรมการเรยนการสอน มจดมงหมายดงน

1.เพอใหผเรยนเกดพฒนาการทางรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาไปพรอม กน

2. เพอสนองความสามารถ ความถนด ความสนใจของผเรยนทกคน ซงแตละคนจะมแตกตางกน 3. เพอสรางบรรยากาศการเรยนการสอน ใหผเรยนเรยนดวยความเพลดเพลน ไมเกดความรสกเบอหนายในการเรยน 4. เพอสนองเจตนารมณของหลกสตร ใหผเรยนไดคดเปน แกปญหาเปน เกดทกษะกระบวนการใหเปนคนเกง คนด มความสขและมความเปนไทย 5. เพอสงเสรมใหผเรยนกลาแสดงออก และมสวนรวมในการเรยน ผสอนจงควรจดกจกรรมการเรยนการสอนทกครง เพอประโยชนแกผเรยนเปนสาคญ

2 บนทกหะดษ โดย ตรมซย, 1983 หะดษหมายเลข 2873

45

2.7.3.4 หลกการจดกจกรรมการเรยนการสอน

วาร ถระจตร (2530 : 162 – 163 )เนองจากกจกรรมการเรยนการสอนมความสาคญดงกลาวแลว ดงนน ในการจดกจกรรมการเรยนการสอน จงควรคานงถงหลกการขอตอไปน 1. จดกจกรรมใหสอดคลองกบเจตนารมณของหลกสตร 2. จดกจกรรมใหสอดคลองกบจดประสงคการสอน 3. จดกจกรรมใหสอดคลองและเหมาะสมกบวย ความสามารถ ความสนใจของผเรยน 4. จดกจกรรมใหสอดคลองกบลกษณะของเนอหาวชา 5. จดกจกรรมใหมลาดบขนตอน 6. จดกจกรรมใหนาสนใจ โดยใชสอการสอนทเหมาะสม 7. จดกจกรรมโดยใหผเรยนเปนผกระทากจกรรม 8. จดกจกรรมโดยใชวธการททาทายความคดความสามารถของผเรยน 9. จดกจกรรมโดยใชเทคนควธการสอนทหลากหลาย 10. จดกจกรรมโดยใหมบรรยากาศทรนรมย สนกสนาน และเปนกนเอง 11. จดกจกรรมแลวตองมการวดผลการใชกจกรรมนนทกครง 2.7.3 ดานสอการเรยนการสอน

การจดการเรยนการสอนเปรยบเสมอนกระบวนการหนงทประกอบไปดวยกลไกตาง ๆ เพอใหการจดการเรยนการสอนดาเนนไปดวยด สวนหนงกคอ สอการเรยนการสอน เปนสงสาคญและจาเปนทสามารถชวยใหการเรยนการสอนบรรลผลตามจดประสงคของหลกสตรและยงเปนตวกลาง เปนสอในการทาความเขาใจทาใหผเรยนเกดความสนใจ อกทงเปนเครองชวยแบงเบาภาระของครผสอนในการจดการเรยนการสอน และสามารถแกปญหาขอจากดตาง ๆ ในการจดการเรยนการสอนไดอก ดงท พฤฒพงษ เลกศรรตน (มปป. : 1) ไดกลาวไววา องคประกอบทสาคญประการหนงของกระบวนการเรยนการสอนทนอกเหนอไปจากคร วธสอนและการประเมนผลกคอ สอการสอน ทงนเพราะสอการสอนชวยเพมพนประสบการณความรใหแกผเรยน ชวยใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนอยางแขงขน ทาใหผเรยนเรยนรไดดขน และใชเวลาในการเรยนนอยลง นอกจากนสอการสอนยงชวยแกปญหาหรอขอจากดตาง ๆ ทเกยวของกบการเรยนการสอนไดอก เชนทาสงทเคลอนไหวเรวใหดชาลง ทาสงทเคลอนไหวหรอเปลยนแปลงชาใหดเรวขน ยอขนาด

46

ของสงทใหญมาใหเลกลง ขยายขนาดของสงของทเลกมากใหใหญขน นาอดตมาใหศกษาได นาสงทอยไกลหรอลลบมาศกษาได เปนตน 2.7.3.1 ความหมายสอการเรยนการสอน

จรยา เหนยนเฉลย (2546 :14) สอการสอน หมายถง การนาสอมาใชในการเรยนการสอนโดยตรง ซงหมายถง การนาวสด เครองมอและวธการมาเปนสะพานเชอมโยงความร เนอหาไปยงผเรยนได เพอทาใหเกดความเขาใจในสงทถายทอดซงกนและกน ไดผลตรงตามจดมงหมาย

จนตนา ใบกาซย (ม.ป.ป. : 11) สอการเรยนการสอน ( Instructional Materials) หมายถง วสดหรอเครองมอทจดทาขน ซงมขอมลเนอหาสาระทเปนประโยชนตอประสบการณการเรยนร สาหรบนาไปใชในกระบวนการเรยนการสอนของครและนกเรยนใหเปนไปตามหลกสตรกาหนด สอการเรยนการสอนเปนองคประกอบสาคญประการหนง ทใชประกอบการจดกจกรรมการเรยนการสอน เพอใหผเรยนไดเรยนรเนอหา เกดทกษะกระบวนการ และความรสกนกคดตางๆ อนจะนาไปสจดหมายของหลกสตร

วรรณา เจยมทะวงษ ( 2532 :1) สอการสอน หมายถง สงซงใชเปนตวกลางในการถายทอดความร ทกษะ และเจตคตใหแกผเรยน หรอทาใหผเรยนไดเรยนรตามวตถประสงค มนษยรจกนาเอาสงประดษฐตาง ๆ มาใชเปนสอการสอน ตงแตประมาณป ค.ศ. 1930 เปนตนมา ดวยความเจรญกาวหนาของวทยาศาสตรในปจจบน ทาใหสงประดษฐใหมๆ ตลอดจนวธการแปลก ๆ ถกนามาใชเปนสอการสอนกนอยางกวางขวาง เชน การใชโทรทศนเพอการศกษาทงในระบบวงจรปด และในระบบทางไกล หรอการใชชดการสอนเพอการเรยนรเปนรายบคคล เปนตน

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ( 2540 : 31 ) กลาววา สอการเรยนการสอน หมายถง สงตาง ๆ ทผสอนใชเปนสอกลางในการสอความหมาย เพอใหการเรยนการสอนบรรลวตถประสงคทตองการซงอาจเปนบคคล เหตการณ การศกษานอกสถานท วสดอปกรณ กจกรรม และวธการตาง ๆ เปนตน

จากความหมายดงกลาวขางตนจงสรปไดวา สอการเรยนการสอนหมายถง สงวสดอปกรณหรอวธการตาง ๆ ททาหนาเปนสอกลาง คอยอานวยความสะดวกใหแกครในการนามาใชในการจดเรยนการสอนเพอใหเกดประสทธภาพมากขน เปนประโยชนตอการพฒนาและชวยใหนกเรยนไดรบความร ความเขาใจและความซาบซงอนสงผลตอคณภาพการศกษาของนกเรยน

47

2.7.3.2 ความสาคญของสอการเรยนการสอน

อสลามไดใหความสาคญกบการจดการเรยนการสอนทใชสอเปนสอกลางทาใหเกดความเขาใจงายและชดเจนในเนอหา ดงปรากฏในแบบอยางของทานรอซล ทไดใชสอในการสอนแกบรรดาเศาะหาบะฮ ซงครงหนงททานกาลงสอนบรรดาเศาะหาบะฮ ทานรอซลไดใชกงไมวาดภาพลงบนพนดนเปนสอในการสอน ดงมรายงาน หะดษทวา

منه ، خطا مربعا ، وخط خطا يف الوسط خارجا خط النيب (( وخط خططا صغارا إىل هذا الذي يف الوسط من جانبه الذي يف

هذا اإلنسان ، وهذا أجله حميط به أو قد أحاط : " الوسط ، فقال به ، وهذا الذي خارج أمله ، وهذه اخلطط الصغار األعراض ،

3"))فإن أخطأه هذا نـهشه هذا ، وإن أخطأه هذا نـهشه هذا

ความวา “ ทานเราะสล ไดขดเปน 4 เหลยม แลวลากเสนขวางจากตอนกลางออกไปนอกสเหลยม ตอจากนนทานกขดเสนเลก ๆ อกเสนเขาไปตดกบเสนใหญสวนทอยตรงกลาง แลวกลาววา นคอมนษย และน (สเหลยม) คอ การกาหนดชวงชวตของเขาลอมรอมเขาจากทก ๆ ดาน และนคอ (เสนทอยนอกรปสเหลยม) คอความหวงของเขา สวนเสนเลก ๆ คอความทกขยากของเขา (ซงอาจจะพบกบเขากได) หากเสนใดพลาดไป เสนอนกจะเขามาสวมรอยอก (เพราะมหลายเสนเลก ๆ) แตถาเสนอน ๆ ผดพลาด เสนทสามกจะเขาสวมรอย (เปนวฏจกรเชนนตลอดไป) ”

จากหะดษขางตนแสดงถงการใช สอของทานรอซลมฮมมด บงบอกถง

ความสาคญของการใชสอในการจดการเรยนการสอนหรอใชอธบายอะไรบางอยางเพอใหเกดความเขาใจงาย ทาใหผเรยนเกดความสนใจ ความตระหนกอยากรในเนอหา เพราะฉะนนสอการเรยนการสอนมคณคามากทงทางดานวชาการ ทางดานจตวทยาการเรยนร และทางดานเศรษกฐการศกษา ดงท จาเนยร ศลปะวานช ( 2538 : 254-255 ) ไดอธบายถงคณคาของสอการเรยนการสอนอาจพจารณาได 3 ดาน ดงตอไปน 3 หะดษบนทกโดย บคอร , 1987 หะดษหมายเลข 6493

48

1. คณคาดานวชาการ 1.1ทาใหผเรยนไดรบประสบการณตรง และเรยนไดดกวาไดมากกวาทไมใชสอการสอน 1.2 ลกษณะทเปนรปธรรมของสอ การสอนชวยทาใหผเรยนเขาใจความหมายของสงตาง ๆ ไดกวางขวางและเปนแนวทางใหเขาใจสงอน ๆ ไดดยงขน และยงชวยสงเสรมดานความคดและการแกปญหาอกดวย 1.3ผลจากการวจยสรปไดวา สอการสอนใหประสบการณทเปนจรงแกผเรยน ทาใหผเรยนเรยนร อยางถกตอง ทงยงชวยใหผเรยนจดจาเรองราวตาง ๆ ไดมากและจาไดนาน 1.4 สอการสอนบางชนด เชน ภาพยนตร ภาพนง จะชวยเรงทกษะในการเรยนร 2. คณคาทางดานจตวทยาการเรยนร 2.1 สอการสอนทาใหผเรยนเกดความสนใจและตองการเรยนในสงตาง ๆ มากขน เชนการอาน ความคดรเรมสรางสรรค จนตนาการ การแกปญหาและความซาบซงในคณคา 2.2 สอการสอนทาใหผเรยนเกดความคดรวบยอดเปนอยางเดยวกนทงมเจตคตของผเรยนดวย 2.3 สอการสอนเราใหผเรยนเกดความพอใจและยวยใหกระทากจกรรมดวยตนเอง 3. คณคาทางดานเศรษฐกจการศกษา 3.1 สอการสอนชวยใหนกเรยนทเรยนชาไดเรวและมากขน สวนนกเรยนทฉลาดกจะเรยนรไดมากขนไปอก 3.2 การสอนโดยอธบายเพยงอยางเดยว เปนการสนเปลองเวลาและเดกจะลมไดงาย ถาใชสอการสอนจะชวยขจดความสนเปลอง และยงชวยใหครทสอนดอยแลวสอนไดดยงดขน 3.3 สอการสอนชวยขจดปญหาเรองสถานท เวลา และระยะทาง เชน สามารถนาสงทเกดขนในอดตมาศกษาได สามารถนาสงทอยไกลเกนไปมาศกษาได สามารถทาใหสงทเคลอนไหวเรวหรอชาเกนไปใหชาลงจนสามารถศกษาได และสามารถนาสงทเลกหรอใหญเกนไปมาศกษาได จากคณคาหรอประโยชนจากการใช สอขางตนสามารถสรปไดวา สอนนเปรยบเสมอนตวละครทไดสะทอนจากตวบทมาเปนการแสดงซงทาใหผชมไดชมไดสมผส ไดความเพลดเพลน สดทายผชมไดบทสรปจากการแสดงไดขอคดหลาย ๆ อยางโดยทไมมความเบอหนายแตอยางใด เชนกนกบการใชสอในการจดการเรยนการสอนทาใหผเรยนเกดความเพลดเพลน

49

ไดรบประสบการณโดยตรง สามารถแกปญหาทงทางดานวชาการ ดานจตวทยา และดานเศรษฐกจการศกษาไดมาก 2.7.3.3 สอการเรยนการสอนของทานรอซล

ผใดไดศกษาในซนนะฮของทานรอซล เกยวกบการวธการใชสอในการเรยนการสอนของทานนน แนนอนเปนทประจกษสาหรบเขาวาทานรอซล นนไดใชสอตาง ทงในดานการมองและการฟง ทงนเพอใหเกดความเขาใจอยางแทจรงหรอสามารถใหผเรยนนนเขาใจถงความหมายอยางลกซง ถามการศกษาคนควาถงการใชสอตางๆของทานรอซล นน ไมนกวาวธการใชสอของทานรอซล นนจะออกมาในรปแบบทหลากหลาย ซงจะนาพาใหผเรยนนนเขาใจไดอยางงายดาย จากการศกษาในซนนะฮของทานรอซล พบวาการใชสอของทานนนมดงตอไปน

1.การใชนวมอเปนสอการสอน

كافل": قال رسول اهللا: رضي اهللا عنه قالعن أيب هريرة(( مالكوأشار " أنا وهو كهاتني يف اجلنة، ، له أو لغريه اليتيم

4 )). والوسطى بالسبابة

ความวา : จากซะฮล อบนซะอด กลาววา ทานรอซล กลาววา “ ผอปการะเดกกาพรา ทอยในความดแลของเขา หรออยในความดแลผอนนน ฉนและเขาจะไดอยในสวรรคเชนน และทานไดชนวชกบนวกลางขน”

จากหะดษขางตนจะเหนไดวาทานรอซล ไดนาเสนอการใชสอการเรยนการสอนโดยการชนวชกบนวกลางแสดงถงความใกลชด เพอตองการแสดงใหบรรดาเศาะหาบะฮ ไดเหนถงความใกลชดกน พรอมไดอธบายประกอบ โดยมงเนนใหเศาะหาบะฮ มความเขาใจเพมมากขนและตดอยในความทรงจาไดนา

4 หะดษบนทก โดย มสลม, 2000 หมายเลขหะดษ 2983 ; และอบน มาญะห,1984 หมายเลขหะดษ 3679

50

2.ใชสองมอ ไดมรายงานจากทานรอซล วาทานรอซล นนเคยใชสองมอของทานประกอบการบรรยายตอบรรดาเศาะหาบะฮ เพองายตอการเขาใจ

مث بيمينه وذهبا بشماله حريرا وسلم عليه اهللا صلى اهللا رسول أخذ(( 5)) الناثهم حل أمىت ذكور على حرام هذين ان فقال يديه هبما رفع

ความวา “ทานนบมฮมมด ไดถอผาไหมไวในมอซายและทองคาไวในมอขวา หลงจากนนทานกยกสองมอ แลวทานกลาววา “แทจรงทงสองอยางนเปนสงตองหามสาหรบประชาชาตของฉนทเปนชาย และเปนสงทอนมตสาหรบสตรของพวกเขา”

จากฮะดษขางตนแสดงถงการจดการเรยนการสอนของทานรอซล ดวยการเลอกใชสอทหลากหลาย งายตอการเขาใจและเปนวสดทหางายตามธรรมชาต ซงผทเปนครควรนาเอาสงเหลานมาปฏบตในการจดการเรยนการสอน (Hassan bin Ali al-Bashari , 2000 : 128-134) 2.7.3.4 ประเภทสอการเรยนการสอน

ธรรมชาตทอยรอบ ๆ ตวเราลวนแลวเปนสงถกสรางจากอลลอฮ เพอใหบาวใชเปนสอในการคดถงความยงใหญของอลลอฮ สงถกสรางในโลกนมมากมายจนนบไมถวนทสามารถนามาใชเปนสอได รวมทงเหตการณตาง ๆ หรอสถานททเปนประวตศาสตร นนแสดงวาสอทผสอนสามารถนามาใชมรปแบบทหลากหลายและสามารถเลอกตามความเหมาะสมของผเรยนทผเรยนสามารถเรยนรไดตลอด ซงเหลานนปรากฏอยในอลกรอานดงทอลลอฮ ใชสตวชนดหนงทมชอวานกเพอทจะสะทอนถงความอานภาพเหนอทกสงทกอยางและพระผซงอานาจอยในพระมหตถของอลลอฮ ในโองการทวา

óΟs9uρ r& (#÷ρ ttƒ ’ n< Î) Îö©Ü9$# ôΜ ßγ s% öθ sù ;M≈ ¤¯≈ |¹ z⎯ôÒ Î7ø)tƒ uρ 4 $ tΒ £⎯ßγ ä3Å¡ôϑ ãƒ

ω Î) ß⎯≈ oΗ ÷q§9$# 4 …çµ ¯ΡÎ) Èe≅ ä3Î/ ¥™ó© x« îÅÁ t/ ) 19: امللك (

5 หะดษบนทกโดย อบน มาญะห, 1975 : หมายเลขหะดษ 3726

51

ความวา : “พวกเขามไดมองไปดนกท (บน) อยเบองบนพวกเขาดอกหรอ? มนกาวปกและหบปก (ของมน) ไมมผใดจะไปดงมนไวไดนอกจากพระผทรงกรณาปราน แทจรงพระองคทรงมองเหนทกสงอยาง” ( อลมลก : 19)

นนแสดงถงความสามารถของงอลลอฮ ความมอานาจในทกสงทกอยางในทนงอลลอฮ ไดใชสตวชนดหนงคอนกเปนสอบงบอกถงความสามารถอนสงสง และเพอใหบาวนนสามารถเหนไดชดเจนและความเขาใจงายมากขนและอกหลายโองการทกลาวถงการใชสอทหลากหลาย ดงท จาเนยร ศลปะวานช ( 2538 : 255-257) ไดแบงประเภทสอออกเปนประเภทตาง ๆ ดงน

ก. การแบงประเภทสอการสอนตามคณสมบตออกเปน 3 ประเภท คอ 1. เครองมออปกรณ ( Hardware ) เครองมอหรออปกรณเปนสอทมขนาดใหญ อาจประกอบดวยกลไกทางไฟฟาทาง

อเลกทรอนกสหรอเครองกลตาง ๆ เชน เครองฉายทงหมด ม เครองฉายภาพยนตร เครองฉายฟลมสครป เครองฉายวตถทกแสง เครองรบโทรทศน วทย เครองเลน เครองบนทกเสยงตลอดจนเครองคอมพวเตอร เปนตน เครองมอเหลานสวนใหญจะเปนตวกลางซงจะชวยในการถายทอดความรไปสผเรยนจานวนมาก ๆ ในเวลาเดยวกน ไดอยางรวดเรว

2. วสด ( Software ) วสดเปนสอขนาดเลก เคลอนยายไดงาย สอประเภทจะลกษณะสาคญคอ เปนวสด

ทบรรจขอความเรองราว ความรตาง ๆ ใชในการถายทอดไปยงผรบหรอนกเรยน บางประเภทจาเปนอาศยสอขนาดใหญนาอปกรณในการถายทอดไปสผรบ แตกมวสดบางชนดทสามารถใชสงหรอถายทอดความรขาวสารไปยงผรบไดโดยตรง โดยไมตองอาศยเครองมอพาไป เชน รปภาพ หนงสอ แผนท แผนผง ลกโลก เปนตน

3. เทคนคหรอวธ ( Techniaues or Methods ) หมายถงกระบวนการและกจกรรมทงหลายทครใชในการสอนเพอใหบรรลถง

จดหมายทไดตงไว วธการเหลานในบางครงอาจจะตองอาศยเครองมอและวสดเขาชวย บางครงอาจใชเทคนคโดยไมตองอาศยเครองมอหรอวสดเขาชวย เชน การอภปราย การพดรายงาน การศกษานอกสถานท การบนทกเสยง การฝกงาน เปนตน

52

ข. การแบงประเภทสอการสอนตามคณลกษณะ การแบงประเภทสอการสอนตามคณลกษณะน Wilbure Young ไดจดแบงดงน 1. ทศนวสด ( Visual Materials ) ไดแก กระดานดา ( Black Board ) กระดานผาสาล ( Flannel Board ) แผนภม ( Charts ) รปภาพ ( Pictures ) ฟลมสครป ( Filmstrip ) สไลด ( Slide ) 2. โสตวสด ( Audio Materials ) ไดแก เครองบนทกเสยง ( Tape Recorder ) เครองรบวทย ( Radio Receiver ) หองปฏบตการทางภาษา ( Language Laboratory ) ระบบขยายเสยง ( Public address System ) จากการนาเสนอประเภทของสอขางตนสามารถสรปไดวา สอการเรยนการสอนนนมชนดทหลากหลายมทงทเปนประเภทสมผส ประเภทฝง ประเภทมองเหนและอน ๆ อกมากมายขนอยกบผทจะนาไปใชในดานใดกบเรองอะไรกสามารถเลอกเอาสงนนมาเปนสอได 2.7.3.4 การเลอกใชสอการเรยนการสอน

สงสาคญอกประการหนงทผสอนจะตองมความรและคานงถงนนคอการเลอกใชสอเพอใชจดการเรยนการสอนทมคณภาพ ซง จรยา เหนยนเฉลย ( 2546 : 18-19) ไดกลาวถงหลกเกณฑในการเลอกใชสอการสอน ดงน 1. ความเหมาะสม สอทจะใชนนเหมาะสมกบเนอหาและวตถประสงคของการสอนหรอไม 2. ความถกตอง สอทจะใชชวยใหนกเรยนไดขอสรปทถกตองหรอไมในเนอหา 3. ความเขาใจ สอทใชนนชวยใหนกเรยนรจกคดอยางมเหตผล และใหขอมลทถกตองแกนกเรยนหรอไม 4. ประสบการณทไดรบ สอทจะใชนนชวยเพมพนประสบการณแกนกเรยนหรอไม

53

5. ความเหมาะสมกบวย ระดบชน จานวนผเรยน ความสามารถ ความสนใจรวมทงทกษะและรปแบบการเรยนของนกเรยนหรอไม 6. เหมาะสมกบทศนคตและทกษะของครผสอนหรอไม 7. สอนนชวยใหนกเรยนรวมกจกรรมตามทครตองการหรอไม 8. ระยะเวลาในการเสนอสอการสอนนนเหมาะสมหรอไม 9. สอนนชวยเสนอแนะกจกรรมอน ๆ ทนกเรยนอาจปฏบตเพมเตมไดหรอไม 10. มสงอานวยความสะดวกในการใชสอนนแคไหน อาทเชน สถานท แสงสวาง สงอานวยความสะดวกอน ๆ เปนตน จากหลกเกณฑขางตนครผสอนสามารถนามาตงคาถามใหกบตวเองวาสอทไดใชนนมวธการเลอกเปนไปตามหลกเกณฑหรอไม นอกจากครรจกวธการเลอกใชสอแลวจะตองมคณสมบตทสามารถตอบสนองกบสอการเรยนการสอนนน ๆ ได เชน ครตองรจกนกเรยนเปนอยางด รจกการสอนและจตวทยาเปนอยางด รจกใชสอการสอนทจาเปน และอน ๆ ทสามารถสรางบรรยากาศในการจดกจกรรมการเรยนการสอน

2.7.4 ดานการวดและประเมนผล

การวดและการประเมนผลเปนองคประกอบสาคญองคประกอบหนงทใชในการบรหารการศกษา ทสาคญในการจดกระบวนการเรยนการสอนของครนน ครตองทาความเขาใจกบเนอหา มการกาหนดประจดประสงคการเรยนร แลวจงจดกจกรรมการเรยนการสอนใหบรรลตามจดประสงคทไดวางไว หลงจากนนตองมการวดและประเมนผลการสอนวาดาเนนไปตามจดประสงคทไดวางไวหรอไม ซงเปนหนาทของครผสอนทจะตองทาความเขาใจเกยวกบหลกการและวธการวดและประเมนผล ทงนเพอใหเกดความถกตองในการปฏบตและใหเกดประโยชนกบนกเรยนใหมากทสด ดงททานรอซล ไดทาการประเมนบรรดาเศาะหาบะฮ ของทานกอนททานรอซล จะเฉลยมรายงานจากทานอบดลลอฮ บนอมร เลาวา ทานรอซล ไดถามวา

عمر ( ( بن ا لنيب عن ا عن قال ة ال : لشجر شجر ا من إن فوقع الناس يف : قال ي ؟ يسقط ورقها وأا مثل املسلم ، حدثوين ماه

لبوادي ، قال عبداهللا : فوقع يف نفسي أا خنلة ، مث قالوا : شجر ا 6))هي النخلة : حدثنا ما هي يارسول اهللا ؟ قال

6 หะดษบนทก โดย บคอร,1987 หะดษหมายเลข 59 ; และมสลม, 2000 หะดษหมายเลข 2811

54

ความวา : จากอบนอมร รายงานวา ทานรอซล กลาววา ในบรรดาตนไมตางๆ นนมตนไมอยชนดหนงทใบไมรวงเปรยบไดประหนงมสลม ทานใหบอกวาหมายถงตนอะไร ทกคนจะคดวาเปนตนไมในทะเลทราย อบดลลอฮกลาววา ในความคดของฉนมนควรจะเปนตนอนทผลม พวกเขาจงกลาววา โอ ทานรอซล ไดโปรดบอกฉนหนอยวามนเปนตนอะไร ทานรอซล กลาววา ตนอนทผลม

จากหะดษขางตนจะเหนไดวาทานรอซล ไดทดสอบบรรดาเศาะหาบะฮ ซงเปนการประเมนความร กอนทจะทาการสอน ซงบรรดาเศาะหาบะฮ ตางคนตางคดอยในใจเพราะโดยมารยาทแลวบรรดาเศาะหาบะฮ ถาไมทราบคาตอบแลวกจะนงเชยหรอจะกลาววาอลลอฮและทานรอซล เทานเปนผร หลงจากนนจงไดตอบใหบรรดาเศาะหาบะฮ ทราบ

2.7.4.1 ความหมายของการวดผลและประเมนผล

อทมพร จามรมาน ( 2530 : 6 ) ไดกลาววาการวด คอ การกาหนดตวเลขใหกบลกษณะตามกฎทกาหนด บญธรรม กจปรดาบรสทธ ( 2535 : 15 ) กลาววา การวดเปนกระบวนการเชงปรมาณในการกาหนดคาเปนตวเลขหรอสญลกษณทมความหมายแทนคณลกษณะของสงทวดโดยอาศยกฎเกณฑอยางใดอยางหนง ปรยาพร วงศอนตรโรจน ( 2546 : 139 ) การวด ( Measurement ) คอ การใหตวเลขกบลกษณะทกาหนด จากความหมายดงกลาวสรปไดว า การวดผล (Measurement ) หมายถง กระบวนการทเกยวของกบตวเลขหรอสญลกษณสาหรบใชกาหนดใหกบบคคลหรอสงของทแปรมาจากคณภาพของคณลกษณะเพอใหไดขอมลทแทนดวยปรมาณ สวนความหมายการประเมนผล ไดมผใหนยามดงน อทมพร จามรมาน ( 2530 : 6 ) ไดกลาววาการประเมนผล คอ การตดสนคณคาของสงทวดตามเกณฑภายในและภายนอก บญธรรม กจปรดาบรสทธ ( 2535 : 17 ) กลาววา การประเมนผล คอ กระบวนกรในการตดสนคณคาของสงหนงสงใดอยางมหลกเกณฑเพอสรปวาสงนนด – เลว ปานใด

55

แซค ( Sax 1989 : 24 , อางถงใน พชต ฤทธจรญ 2545 : 5 ) กลาววาการประเมนผลเปนกระบวนการตดสนคณคาหรอตดสนใจทเกดจากการสงเกตจากประสบการณและจากการฝกฝนของผประเมน จากความหมายดงกลาวสรปไดวา การประเมนผล ( Evaluation ) เปนการตดสนคณคาและคณภาพของคณลกษณะทไดจากการวดมาเปรยบเทยบกบกฎเกณฑทไดกาหนดไว

2.7.4.2 องคประกอบของการวดและประเมนผล

พชต ฤทธจรญ (2545 : 2-5)องประกอบของการวดผลม 3 องคประการ ดวยกนดงน

1. ปญหาหรอสงทจะวด 2. เครองมอวดหรอเทคนควธในการรวบรวมขอมล 3. ขอมลเชงปรมาณหรอเชงคณภาพ หากเปนขอมลเชงปรมาณจะตองมจานวน

แลหนวยวด หากเปนขอมลเชงคณภาพจะตองมรายละเอยดทแสดงคณลกษณะซงอาจไมใชตวเลข องคประกอบของการประเมนผลม 3 ประการ ดวยกนดงน 1. ขอมล 2. เกณฑ 3. การตดสนคณคาหรอการตดสนใจ

2.7.4.3 การวดและประเมนผลการเรยนหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช2549

เปาหมายสาคญของการวดและประเมนผลการเรยนการสอน คอ การปรบปรงสง เสรมและพฒนาศกยภาพใหมคณภาพและคณลกษณะตามมาตรฐานทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 26 วา “ ใหสถานศกษาจดการประเมนผเรยนโดยพจารณาจากพฒนาการของผเรยน ความประพฤต การสงเกตพฤตกรรการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบควบคไปในกระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแตละระดบและรปแบบการศกษา ” หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 มงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มความรทกษะและเจตคตทดตอศาสนาอสลาม โดยปลกฝงใหผเรยนศรทธาตออลลอฮ และรสล ปฏบตตามคาสอนองอสลาม ตลอดจนมคณธรรม จรยธรรม คานยมทพงประสงค สามารถใหความ

56

คดเหนและเหตผลในการวนจฉย พจารณาปญหาตาง ๆ โดยปราศจากความงมงาย มความคดสรางสรรค ปรบปรงแนวทางการปฏบตเพอพฒนาตนเอง ชมชนและประเทศชาต ตลอดจนมความรความเขาใจและทกษะในวชาศาสนา ภาษาอาหรบ ภาษามลายและวทยาการตาง ๆ มความภมใจในความเปนมสลมทด มระเบยบวนย มความซอสตย สจรต อดทน เสยสละเพอสวนรวม มความสามคค รจกทางานเปนกลม สามารถสรางความสมพนธอนดระหวางเพอมนษยในการอยรวมกนอยางสนตสข เหนคณคาของตน มวนยในตนเอง ปฏบตตามหลกการของอสลาม รจกดแลตนเองใหมสขภาพและบคลกทด รกประเทศชาตและทองถน มงทาประโยชนและสรางสงทดงามใหสงคม ใฝร ใฝเรยน รกการอาน รกการอาน รกการเขยน รกการคนควา สามารถยกระดบความเปนอยของสงคมมสลมใหเจรญกาวหนายงขน 2.7.4.4 ขอกาหนดการวดและประเมนผลการเรยนตามหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549

หลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 เปนหลกสตรทสถานศกษาจะตองนาไปจดทาเปนหลกสตรอสลามศกษาของสถานศกษา เพอใชในการจดการเรยนการสอนในแตละสถานศกษานน มขอกาหนดในการวดและประเมนผลการเรยน ดงน 1. การวดผลและประเมนผลระดบชนเรยน เปนการประเมนผลการเรยนรและพฒนาการของผเรยน เพอมงหาคาตอบวาผเรยนมความกาวหนาทงดานความร ทกษะกระบวนกรคณธรรมจรยธรรมและคานยมทพงประสงคจากการเรยนการสอนหรอไมเพยงใด ซงจะสะทอนความสาเรจในการเรยนของผเรยนและประสทธภาพในการจดการสอน ผใชผลการประเมนในระดบชนเรยนทสาคญ คอ ผเรยน ผสอนและพอแมผปกครอง ขอมลทไดจากผลการประเมนจะนาไปสการพฒนาผเรยนใหบรรลผลการเรยนรทคาดหวง ปรบปรง พฒนาการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหมประสทธภาพและใชสาหรบตดสนผลสมฤทธทางการเรยนในดานตาง ๆ ของผเรยน สาหรบเกณฑการประเมนในระดบชนเรยนสถานศกษาจะเปนผกาหนดเกณฑการประเมน โดยความเหนชอบของคณะกรรมการสถานศกษา 2. การประเมนผลระดบสถานศกษา เปนการประเมนผลการเรยนและพฒนาการของผเรยนเปนรายชนปและชวงชน เพอนาผลไปใชเปนขอมลในการปรบปรงการเรยนการสอนและคณภาพของผเรยนใหเปนไปตามมาตรฐานการเรยนรตามหลกสตร รวมทงการนาผลการประเมนไปพจารณาตดสนผลการผานระดบชนปและผานชวงชน

57

3. การประเมนคณภาพการศกษาระดบเขตพนท เปนการประเมนคณภาพการศกษาของผเรยนทกคน ในปสดทายของแตละชวงชน ไดแก อสลามศกษาตอนตนปท 3 อสลามศกษาตอนตนปท 6 อสลามศกษาตอนกลางปท 3 และอสลามศกษาตอนปลายปท 3 4. ดาเนนตดสนผลการเรยนใหผเรยนผานชวงชน และจบหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 ดงน ก. ตดสนใหผเรยนทสาเรจการศกษาชนอสลามศกษาตอนตนปท 3 ผานชวงชนท 1 และใหผสาเรจการศกษาชนอสลามศกษาตอนตนปท 6 ผานชวงชนท 2 ข. ตดสนใหผเรยนสาเรจการศกษาชนอสลามศกษาตอนกลางปท 3 ผานชวงชนท 3 ค. ตดสนใหผเรยนสาเรจการศกษาชนอสลามศกษาตอนปลายปท 3 จบหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 การตดสนผลการเรยนผานชวงชนหรอจบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ตองตดสนตามเกณฑมาตรฐานตอไปน(สานกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 1. 2549 :1-2 ,เอกสารลาดบท 17/2549 )

2.7.4.5 หลกการวดและประเมนผลการเรยนตามหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549

การประเมนผลการเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 เปนกระบวนการตรวจสอบผลการเรยนรและพฒนาการตาง ๆ ของผเรยนตามาตรฐานการเรยนรของหลกสตร เพอนาผลไปปรบปรงการเรยนการสอนใหผเรยนบรรลมาตรฐานทกาหนดไว และใชเปนขอมลสาหรบการตดสนผลการเรยนสถานศกษาจะตองรบผดชอบการวดและประเมนผลการเรยนใหเปนไปอยางเหมาะสมมคณภาพและประสทธภาพ ใหผลการประเมนผลถกตองตามสภาพความรความสามารถทแทจรงของผเรยน ในขณะเดยวกนการดาเนนการวดและประเมนผลการเรยนของสถานศกษาจะตองมการจดการเปนระบบและกระบวนการปฏบตงานทมคณภาพ สามารถรองรบการประเมนภายในและการประเมนภายนอกตามระบบการประกนคณภาพการศกษาได ( กรมวชาการ 2545 : 4 ) เพอใหการวดและประเมนผลการเรยนตามหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 ดาเนนเปนไปตามบทบญญตแหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 สอดคลองกบนโยบายการปฏรปการศกษา และเปนไปหลกการวดและประเมนผลการเรยน จงกาหนดหลกการวดและประเมนผลการเรยนไวดงน

58

1. สถานศกษาเปนผรบผดชอบประเมนผลการเรยนของผเรยน โดยเปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของมสวนรวม 2. การวดและประเมนผลการเรยนตองสอดคลอง และครอบคลมมาตรฐานการเรยนรทกาหนดไวในหลกสตรอสลามศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2549 3. การประเมนผลการเรยนตองประกอบดวยการประเมนเพอปรบปรงพฒนาผเรยน การจดกระบวนการเรยนการสอนและการประเมนเพอตดสนผลการเรยน 4. การประเมนผลกเปนสวนหนงของกระบวนการจดการเรยนร ตองดาเนนการดวยวธการทหลากหลาย เหมาะสมกบสงทตองการวด ธรรมชาตของวชาและระดบชนของผเรยน 5. ใหมการประเมนความสามารถของผเรยน ในการอาน คด วเคราะหและเขยนในแตละชวงชน 6.ใหมการประเมนคณลกษณะอนพงประสงคของผเรยนในแตละชวงชน 7. ใหมการประเมนคณภาพผเรยนในระดบเขตพนทการศกษา 8. เปดโอกาสใหผเรยนตรวจสอบผลการประเมนผลการเรยนได 9. ใหมการเทยบโอนผลการเรยนระหวางสถานศกษา และรปแบบการศกษาตาง ๆ (สานกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 1. 2549 :3 ,เอกสารลาดบท 17/2549 ) 2.8 หลกการและแนวคดการจดการเรยนการสอน

ทศนา แขมณ(2547 : 167)วกฤตการณฟองสบแตกทเกดขนในประเทศไทย ในชวงป พ.ศ. 2540 ไดใหบทเรยนทมคณคาแกประเทศไทย ทาใหประเทศไดตระหนกวา การมงพฒนาเศรษฐกจโดยละเลยการพฒนาการศกษานน ไมสามารถชวยใหประเทศเจรญรงเรองอยางยงยนไดเหตการณดงกลาวแสดงใหเหนถงความสาคญของการพฒนาการศกษาในฐานะทเปนเครองมอสาคญของการพฒนาทรพยากรมนษยและการพฒนาประเทศ นกคด นกการเมอง รวมทงนกการศกษาตางกแสดงวสยทศนและทศนะเกยวกบการพฒนาการศกษาไวอยางหลากหลายนาสนใจ ซงในทนจะขอเสนอแนวคดเกยวกบการศกษาและการจดการเรยนการสอนของนกคดและนกการศกษาไทยทสาคญบางทานดงน

59

1. แนวคดเกยวกบการศกษาและการจดการเรยนการสอนของศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส

ศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส นกคดคนสาคญของประเทศไทย ไดเสนอยทธศาสตรทางปญญาแหงชาต 8 ประการ ซงเปนยทธศาสตรทสาคญทสดของสงคมไทยทงหมดรวมกน เพอพฒนาประเทศใหไปสความเจรญทแทจรงและยงยน และยทธศาสตรหนงในแปดทเสนอ คอ ยทธศาสตรญาณวทยา หรอยทธศาสตรทวาดวยความรจรง และปญหา ประเวศ วะส ( 2537: 10-17 ) ไดเสนอแนวคดวา ความรทจาเปนม 4 ประเภทใหญๆ เรยกวาปญญา 4 หรอ จตรปญญา คอ ความรธรรมชาตทเปนวตถ ( วทยาศาสตรกายภาพ ) ความรทางสงคม ( วทยาศาสตรสงคม ) ความรทางศาสนา ( วทยาศาสตรขางใน ) และความรเรองการจดการ ซงปญญาทเกดจากความรชนดใดชนดหนงไมเปนการเพยงพอทจะทาใหเกดดลยภาพในสงคมเราจาเปนตองมปญญาอยางบรณาการการศกษาและการวจยจาเปนตองคานงถงปญญาทกดานมใชใหเรยนรเปนสวนๆ เพราะความรแบบแยกสวน จะนาไปสการกระทาแบบแยกสวน ทาใหเกดการเสยดลยภาพและเกดวกฤตการณขน การศกษาเรยนร จาเปนตองใหผเรยนไดเรยนรแบบเชอมโยง เนองจากในโลกแหงความเปนจรงนนเปนโลกแหงการเชอมโยงเปนองครวม การจดการเรยนร ควรจะไปใหถง 3 ระดบคอ

1) ระดบทเกดความร ซงหมายถง การรความจรง การทบคคลจะทาอะไรใหสาเรจได บคคลนนตองรและใชความจรง ความรตองเปนความจรง เพราะการใชความจรงทาใหทาไดถกตอง การใหผเรยนสมผสความจรงเทากบเปนการทาใหผเรยนมความรระดบเบองตน

2) ระดบทเกดปญญา เปนระดบทผเรยนสามารถบรณาการหรอเชอมโยงความรใน 4 ดานดงกลาวขางตน และนาไปใชใหเปนประโยชนในการดาเนนชวต

3) ระดบทเกดจตสานก คอเกดความเขาใจความสมพนธของสงตางๆ และเขาใจ ตวเองวาสมพนธกบสรรพสงอยางไร

ประเวศ วะส กลาวตอไปวา จรยธรรมจะเกดแกบคคลตอเมอบคคลนนไดบรรล การเรยนรทง 3 ระดบดงกลาว จงควรมการปฏรปการเรยนรใหมาเนนการสมผสความจรง การคด และการจดการใหมากขนทกระดบ

60

2. แนวคดเกยวกบการศกษาและการจดการเรยนการสอนของศาสตราจารย ดร. สปปนนท เกตทต

ศาสตราจารย ดร.สปปนนท เกตทต ผมบทบาทสาคญทางดานการพฒนาประเทศทงทางดานการศกษา วทยาศาสตรและเทคโนโลย ทานไดแสดงทศนะเกยวกบการศกษาและการเรยนรไวหลายประการซงสงผลตอการกาหนดนโยบายและแผนการศกษา ศาสนาศลปะและวฒนธรรมแหงชาต การศกษาในทศนะของสปปนนท เกตทต ( 2543 : 2-8 ) เปนกระบวนการในการเรยนรชวต ทานกลาววา ชวตทกชวตประสงคจะมความสขและลดความทกข แตชวตจะมความสขได ชวตตองเรยนร ซงในทศนะของทาน ชวตควรเรยนร เ รองความจรง คอ ธรรมชาตและวทยาศาสตร เพอเรยนรทจะปฏบตภายในธรรมชาตแวดลอมและพงพาอาศยกนในวถชวต ชวตควรเรยนรเรองความเปนธรรม คอ ศาสนา เพอเรยนรทจะมความสข เรยนรทจะลดความทกข เพอใหเกดปญญาและสามารถแสวงหาความพอดระหวางปญญาและศรทธา ชวตควรเรยนรเรองทางสงคมศาสตร เพอเรยนรทจะอยรวมกนอยางสงบสนต ชวตทดเปนชวตทตองการมการเรยนรนอกเหนอจากการมสญชาตญาณ และมการเรยนรอยตลอดเวลา ตลอดชวต ขอบวงของชวตทมการเรยนรจะมลกษณะขยายขอบเขตออกไปเรอยๆ ชวตทมการเรยนรจงเปนชวตทมงสความสขและความสมบรณของชวตอยางไรกตาม ชวตจะเรยนรอยเพยงอยางเดยวไมได จะตองทาประโยชนตอตนเองและตอผอนดวย และจะตองนาความรสการปฏบต จงตองมการทางานและทาโดยชอบ ไมเบยดเบยนผอนและไมเบยดเบยนตนเองซงกหมายถงการรจกดแลบารงรกษาใหรางกายแขงแรงมสขภาพอนามยด มการเลนกฬาและพกผอนหยอนใจดวย ดงนนชวตจงตองแสวงหาความพอดระหวางเรยนรการทางานและการพกผอนหยอนใจ การปฏรประบบและกระบวนการเรยนรจงเปนสงจาเปนมาก เพราะกระแสโลกาภวนตนไดนาทงสงทดและไมดเขามา กระบวนการเรยนการสอน จาเปนตองชวยใหผเรยนมความร ความคดเปน คดชอบ และเรยนรวธปรบตวเอง การปฏรปกระบวนการเรยนรไววาควรเรมตงแตการวางรากฐานพฒนาการชวตทงในครอบครวและชมชน เพอวางรากฐานชวตของเดก ใหเขมแขง ตอไปจงพฒนาความรและทกษะพนฐานโดยจดใหมหลกสตรแกนกลางและหลกสตรทองถน นอกจากนนสถาบนเอกชนและสถานศกษาควรจะตองมการปรบระบบและทางานรวมกน เพอพฒนาสมรรถนะในการกาวทนโลก และเปดโอกาสใหทกองคกรไดเขามามสวนรวมในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

61

3. แนวคดเกยวกบการศกษาและการจดการเรยนการสอนของ ดร.รง แกวแดง

ดร.รง แกวแดง นกบรหาร และนกการศกษาผดารงตาแหนงทางราชการทสาคญ ๆ หลายตาแหนงในกระทรวงศกษาธการ ทานไดแสดงทศนะเกยวกบการศกษาและการจดการเรยนรไวจานวนมาก สวนหนงของแนวคดเกยวกบการจดกระบวนการเรยนการสอนดงน

ก. แนวคดเกยวกบกระบวนการเรยนการสอน

รง แกวแดง ( 2540: 90-117 ) กลาววาการจดการศกษาประกอบดวยกระบวนการ หลก 2 กระบวนการคอ กระบวนการเรยนรกบกระบวนการสอน ซงกระบวนการสอนจะตองเปนไปเพอการเรยนรของผเรยน ทานไดวเคราะหใหเหนสภาพของการเรยนการสอนทควรปรบเปลยนไปจากอดตดงน

1.) ทผานมาโดยทวไป โรงเรยนมการสอนมากกวาการเรยน ครมบทบาทในการทา กจกรรมตาง ๆ มากกวาผเรยน ดงนนจงควรมการปฏวตระบบการเรยนการสอนใหผเรยนเปนผมบทบาทมากทสดในกจกรรมการเรยนรเพอเปลยนสภาพจากหองสอนเปนหองเรยนและโรงสอนเปนโรงเรยน

2.) ทผานมา โรงเรยนสวนใหญยงจดกจกรมการเรยนการสอนโดยไมยดผเรยนเปน ศนยกลาง แตกลบยดตวคร หลกสตร เนอหาวชา สอ และการวดผลเปนหลก การมงเนนเนอหาทาผเรยนไมไดพฒนาสมอง ไมไดใชความคด และไมไดสรางความรดวยตวเอง เปนเหตใหผเรยนขาดความสามารถในการคดและการสรางความรดวยตนเองครจงควรปฏวตกระบวนการเรยนร โดยเปลยนบทบาทของตนจากการถายทอดความร มาเปนการสนบสนนสงเสรมชวยเหลอและอานวยความสะดวกใหผเรยนไดเรยนรและสรางความรดวยตนเอง

3.) ทผานมา การเรยนสวนใหญจะเปนการเรยนแบบแยกสวน แยกเปนรายวชาขาด การเชอมโยงความรเขาดวยกน และการเชอมโยงกบชวตประจาวน ทาใหผเรยนไมสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได ดงนนการจดหลกสตรและกระบวนการเรยนการสอนจงควรมลกษณะทบรณาการมากขน เปลยนจากการเรยนรายวชาเปนการเรยนแบบองครวม เพราะจะชวยใหผเรยนสามารถสรางความรแบบองครวมทเชองโยงกบชวตประจาวนของตนได

4.) ทผานมา การเรยนสรางความเครยดและความทกขใหแกเดก ทาใหนกเรยนมเจต คตทไมดตอการเรยนร ขาดความใฝร ดงนนจงควรมการปฏวตกระบวนการเรยนรใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองและเรยนรตามความสนใจมากขน มความสข สนกกบการศกษาเรยนรทสามารถนาไปใชประโยชนในชวตประจาวนได

62

5.) ทผานมา ผเรยนมบทบาทเปนผรบความรจากคร ผเรยนไมมโอกาสไดฝกฝนการ เรยนรดวยตนเอง จงขาดความสามารถในการเรยนรตลอดชวต เพราะขาดการเรยนรกระบวนการในการแสวงหาความร ดงนนครจงควรฝกฝนใหผเรยนรจกเรยนรดวยตนเองซงจะชวยใหผเรยนสามารถแสวงหาความรอยางตอเนองตลอดชวต

6.) ทผานมา การเรยนรถกจากดอยในหองเรยนเทานน การเรยนรทแทจรงนนไม จาเปนตองเกดขนในหองเรยนเสมอไป ครควรเปดโอกาสและกระตนใหผเรยนไดเรยนรจากแหลงเรยนรทหลากหลาย การเรยนแบบใหมเปนการเรยนตลอดเวลา เปนการเรยนตามความพรอม ผเรยนสามารถเรยนไดทกเวลา เรยนทไหนกได และสอบทไหน เมอไหรกได

ข. แนวคดเกยวกบการปฏรปบทบาทหนาทของคร

ครเปนกาลงสาคญทจะขบเคลอนใหการปฏรปการศกษาและกระบวนการเรยนร ประสบความสาเรจได หากครไมมการปฏวตมมมองตอผเรยน และไมปรบเปลยนกระบวนการเรยนการสอน ความสาเรจกคงเกดขนไมได รง แกวแดง ( 2540: 140-147 ) ไดเสนอหลกการในการจดการเรยนการสอนสาหรบครยคใหมไววา ครควรใหการเรยนเปนสทธหนาทและความรบผดชอบของผเรยน ใหผเรยนเปนศนยกลางคอใหมสวนรวมในกจกรรมการเรยนร และเอาใจใสผเรยนเปนรายบคคล รวมทงครจะตองทาตวเปนกลยาณมตรกบผเรยนดวย นอกจากนนทานยงไดเสนอกระบวนการสอน 10 ขนตอน ซงประกอบดวย

1.) การศกษารวบรวมขอมลของผเรยนเปนรายบคคล 2.) การวเคราะหเพอคนหาศกยภาพของผเรยน 3.) การรวมกบผเรยนในการสรางวสยทศน 4.) การรวมวางแผนการเรยน 5.) การแนะนาชวยเหลอเรองการเรยน 6.) การสรรหาสอและอปกรณ 7.) การใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง 8.) การเสรมพลงและสรางกาลงใจ 9.) การรวมการประเมนผล 10.) การเกบรวบรวมขอมล

รง แกวแดง ( 2540: 146 ) ไดกลาววาครทสอนตามกระบวนการนจะมภาพลกษณ เปลยนไปจากเดมอยางหนามอเปนหลงมอ ครจะมบทบาทเปน “ ผอานวยความสะดวก ” (facilitator) ผใหคาแนะนาและเสรมพลงแกนกเรยน ใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเอง ซงทานของ

63

เรยกครแบบนวา เปน “ ครพนธใหม ” เพราะเปนคาบงบอกถงความเปลยนแปลงของครแบบพลกโฉม จากแนวคดทไดยกมาขางตนสามารถสรปไดวาการจดการเรยนการสอนนนเปนสงสาคญ สวนหนงทผเรยนจะเกดความรนนขนอยกบหนาทหรอบทบาทของผทเปนครทจะตองหาวธการหรอปฏรปการเรยนการสอนอยเสมอเพอใหเหมาะสมกบสถานะของผเรยน สภาพสงคมเกดการเปลยนแปลงในทก ๆ ดาน ไมวาสงทดและสงทไมดเพราะฉะนนครผสอนจะตองฝกทกษะการคด การวเคราะหเพอใหผเรยนไดจาแนกหรอแยกแยะระหวางสงทดและไมด ทสาคญครผสอนควรสรางบทบาทใหดทสดเพอใหเกดประสทธภาพในการจดการเรยนการสอน

2.9 งานวจยทเกยวของ

นงลกษณ หะยมะสาและ (2540) ไดทาวจยเรอง “ ปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษาระดบประถมศกษา พ.ศ. 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) ของครสอนศาสนาอสลาม” โดยมวตถประสงคเพอศกษาระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา ระดบประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) ของครสอนศาสนาอสลามในโรงเรยนประถมศกษาจงหวดปตตาน เพอเปรยบเทยบระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา เพอรวบรวมปญหาและขอเสนอแนะในการใชหลกสตรอสลามศกษา ผลการวจยสรปประเดนสาคญไดดงน

1) ผลการศกษาระดบปญหาการใชหลกสตอสลามศกษา ระดบประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) ของครสอนศาสนาอสลามในโรงเรยนประถมศกษาจงหวดปตตาน เกยวกบการใชหลกสตรอสลามศกษา ตามลกษณะงาน 3 ดาน คอ ดานการบรหารหลกสตร ดานการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร และดานการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร โดยภาพรวมและแตละดาน อยในระดบมาก

2) ระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา ระดบประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) ของครสอนศาสนาอสลาม จาแนกตามอาย วฒการศกษาและประสบการณในตาแหนง พบวา 2.1 ครสอนศาสนาอสลามทมอายตงแต 31 ปลงมา และอายตงแต 32 ปขนไปมระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา โดยภาพรวมและรายดานของการบรหารหลกสตรการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร และการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร อยในระดบมาก 2.2 ครสอนศาสนาอสลามทมวฒการศกษาตากวาอนปรญญา วฒการศกษา อนปรญญาและวฒการศกษาปรญญาตร มระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา โดย

64

ภาพรวมและรายดานของการบรหารหลกสตร การจดการเรยนการสอนตามหลกสตร และการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร อยในระดบมาก 2.3 ครสอนศาสนาอสลามทมประสบการณในตาแหนงนอยกวา 5 ป ประสบการณในตาแหนงตงแต 5-10 ป และประสบการณในตาแหนงมากกวา 10 ป มระดบปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา โดยภาพรวมและรายดานของการบรหารหลกสตรการจดการการเรยนการสอนตามหลกสตร และการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร อยในระดบมาก 3) ผลของการรวบรวมขอเสนอแนะเกยวกบงานดานการบรหารหลกสตร ดานการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร และดานการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร มดงน 3.1) ขอเสนอแนะในการปรบปรงการใชหลกสตรอสลามศกษาดานการบรหารหลกสตร เชน ใหผทมสวนเกยวของทกระดบจดอบรมเพมเตมในเรองการใชหลกสตรใหมความรความเขาใจ และเหนความสาคญของการบรหารหลกสตร 3.2) ขอเสนอแนะในการปรบปรงการใชหลกสตรอสลามศกษาดานการจดการเรยนการสอนตามหลกสตร เชน ใหครสอนศาสนาอสลามทาความเขาใจในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนกระบวนการ พฤตกรรมการสอนตองยดเดกเปนศนยกลางการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหเดกไดปฏบตจรง 3.3) ขอเสนอแนะในการปรบปรงการใชหลกสตรอสลามศกษาดานการสนบสนนและสงเสรมการใชหลกสตร เชน ใหมการนเทศภายในอยางเปนระบบและตอเนองสนบสนนสอการเรยนการสอน ตดตาม และประเมนผลการใชหลกสตรทกระดบ สมบญ จารวรรณ ( 2531) ไดทาการวจยเรอง “ สภาพและปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษา ระดบประถมศกษา พทธศกราช 2523 ในโรงเรยนสงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาจงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส ” โดยมวตถประสงคเพอศกษาสภาพและปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษาระดบประถมศกษา พทธศกราช 2523 ของวทยากรอสลามศกษาในโรงเรยนสงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส โดยศกษาในดานความ รความเขาใจในหลกสตรอสลามศกษาสภาพและปญหาการจดปจจยและสภาพตางๆ ภายในโรงเรยน การจดกจกรรมการเรยนการสอนและกจกรรมเสรมหลกสต การนเทศตดตามผลการใชหลกสตร การวดและการประเมนผล ผลการวจยสรปไดดงน

1) สภาพการใชหลกสตร วทยากรอสลามศกษาสวนใหญมความรความเขาใจ หลกสตรอยในระดบพอใช วทยากรอสลามศกษาไดจดหนงสออานเพมเตมไวในหองสมดและจดหาทาสอการสอนโดยใชเงนงบประมาณจากทางโรงเรยน จดประชาสมพนธการสอนวชาอสลามศกษา โดยการออกพบปะผปกครองในชมชน การสอนสวนใหญวทยากรอสลามศกษาจะใชวธการ

65

บรรยายและการประเมนผลโดยวธการสงเกต สาหรบการนเทศผบรหารโรงเรยนเปนผนเทศมากทสด ดวยวธการใหคาแนะนา ซงสวนใหญจะเปนเรองการจดการเรยนการสอน และกจกรรมเสรมหลกสตร

2) ปญหาการใชหลกสตร วทยากรอสลามศกษาสวนใหญจะมปญหาวาเนอหา ในหลกสตรไมไมพนธกบเวลาเรยน บางชนจงสอนไมทนตามแผนการสอนไมมหองสาหรบจดเปนหองละหมาด โดยเฉพาะวทยากรไมมทกษะในการจดกจกรรมทสงเสรมใหเดกใชหองสมด ขาดทกษะในการสอนแบบอภปรายกลม การแบงกลมทากจกรรม ขาดความรในการออกขอสอบและมความตองการในการนเทศใหมากขน สมบญ จารวรรณ ( 2537) ไดศกษาสภาพปญหาการจดกจกรรมการเรยนการสอนวชาอสลามศกษาในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดนราธวาส ผลการศกษาพบวา ดานการดาเนนการสอน วทยาการอสลามศกษาขาดเทคนคการสอนทสอดแทรกคณธรรม เทคนคการสอนแบบกลมสมพนธ เทคนคการสอนทจะใหผเรยนเกดการเรยนร เกดความคด ทกษะคานยม และการจดการ ตามทหลกสตรกาหนด ยงสอนแบบบรรยายอธบายหรอบอกความรเปนสวนใหญ จาเปนจะตองสงเสรมใหวทยากรอสลามศกษาคนควาหาความรเพอเพมทกษะในดานเทคนคการจดกจกรรมการเรยนการสอน โดยการศกษาหาความรจากเอกสารตางๆ การสาธตใหด การสงเกตการสอน หรอการสนทนาทางวชาการกบผทรงคณวฒ และยงตองการใหมการนเทศตดตามผลอยางตอเนองและทวถง สานกงานศกษาธการเขต เขตการศกษา 2 ( ม.ป.ป. : 79-85 ) ไดทาการประเมนคณภาพการเรยนการสอนอสลามศกษา ในโรงเรยนประถมศกษา เขตการศกษา 2 ผลการประเมนพบวา การใชวธสอนและการจดกจกรรมนน โดยเฉลยวธและกจกรรมทครสอนอสลามศกษาจดมาก ไดแก การบรรยายเนอหาตามบทเรยน การบรรยายแลวสาธต การอธบายประกอบการซกถาม วธสอนและกจกรรมทครจดนอยไดแก การเลนละครหรอบทบาทสมมต การเลนเกม การจดนทรรศการ ปญหาเกยวกบวธสอน และกจกรรมโดยทวไปผสอนเหนวามปญหามากในเรองความรในเรองเทคนควธการสอนและการจดกจกรรม ทาใหผสอนใชวธการแบบเดมซาแลวซาอก ทาใหนาเบอ การสอนแตละครงผสอนไมไดประเมนผลวาสอนบรรลจดมงหมายหรอไม เพราะจดมงหมายจะเปนเขมทศแกคร ถาครขาดการประเมนผลแลว ครไมสามารถจะทราบไดวา ไดเดนไปตามทศทางทตองการหรอไม ดงนนในการสอนแตละครงครควรจะไดมการบนทกการสอนอยางงายๆ และมการประเมนผลดวยในทกๆ ครงทมการสอน ดานการบรหารหลกสตร ผบรหารใชกลยทธในการดงมวลชนในทองถนมารวมกจกรรมในโรงเรยน มการจดนทรรศการทางวชาการทแสดงผลงานของนกเรยนเพอสรางศรทธาตอผปกครอง สวนดานการนเทศ ควรมการเพมพนความร

66

วชาอสลามศกษา ความรดานเทคนคการนเทศแกผนเทศ เพอใหมการนเทศอยางสมาเสมอ ตอเนอง และตรงกบความตองการของผรบผดชอบ คา พาหอม ( 2529 ) ไดทาการวจย เรอง “ ปญหาการสอนวชาอสลามศกษาในสจงหวดชายแดนภาคใต ” โดยมวตถประสงคเพอการศกษาสภาพปญหาในการบรหารหลกสตรอสลาม ตลอดจนการตดตามและประเมนผลโรงเรยนทเปดสอนศาสนาอสลาม เพอศกษาสภาพปญหาในการนาหลกสตรไปใชและเพอศกษาสภาพปญหาในการเรยนการสอนอสลามศกษา ผลการวจยสรปไดดงน

1) ปญหาเกยวกบครและวทยากรผสอนอสลามศกษา พบวา การยอมรบและ ความเชอถอของผปกครองนกเรยนทมตอวทยากรเปนปญหาสาคญทสด รองลงมาคอวทยากรไมมวฒทางคร วทยาการขาดความรและทกษะดานภาษาไทย

2) ปญหาเกยวกบหลกสตรอสลามศกษา พบวา ปญหาทสาคญม 2 ประการคอ ความไมสอดคลองกนระหวางจดประสงคของหลกสตรจรยศกษา 2521 กบเนอหาวชาวชาอสลามศกษาและเรองสอประกอบการเรยนการสอนวชาอสลามศกษา ปญหารองลงมาคอ ปญหาเรองการตองแบงเวลาทใชมาจากวชาอนๆ จดประสงคและเนอหาวชาอสลามศกษาไมสอดคลองกบกลมสรางเสรมประสบการณชวตและกลมสรางเสรมลกษณะนสย และปญหาเรองกจกรรมทมลกษณะไมเหมาะสมกบวยของผเรยน

3) ปญหาเกยวกบกระบวนการสอน พบวา มปญหาสาคญ 5 ประการ คอการใช สอประกอบการสอน ความสมพนธระหวางวชาอสลามศกษา กบวชาอน เชน วชาดนตร นาฏศลป ความเขาใจของวทยากรในเรองจดมงหมายของหลกสตรความสอดคลองระหวางเนอหาของหลกสตรกบกจกรรมประกอบการสอน และเรองวธการวดผลตามวตถประสงคการเรยนร

4) ปญหาเกยวกบการบรหารและบคลากร พบวา ปญหาทสาคญ คอ ความรของผ นเทศวชาอสลามศกษา รองลงมาคอ การนเทศการสอนและความสามารถการนเทศของผนเทศ

5) ปญหาอนๆ ไดแก คาตอบแทนวทยากรเปนรายชวโมงมอตรานอยการเบกจาย และเอกสารตางๆ ไมเปนไปตามกาหนด การสอนอสลามศกษาไมสามารถแกปญหาเรองนกเรยนไปเรยนวชาศาสนาทอนได เปนตน และผวจยยงไดเสนอแนะวธการแกปญหาทสาคญ 2 อยาง คอ การพฒนาบคลากร เชน การอบรมวทยากรเพมเตมทางดานหลกสตรวธสอน การวดผล รวมทงการอบรมเพอเพมวฒทางวชาชพครกบอกวธหนงทจะตองดาเนนการไปพรอมๆ กน คอ การพฒนาหลกสตรวชาอสลามศกษาใหมความถกตองเหมาะสมยงขนตามกระบวนการพฒนาหลกสตร สนทร ปยะวสนต ( 2533 ) ไดทาการวจยเรอง “ การศกษาการใชหลกสตรอสลามศกษา พทธศกราช 2523 ในจงหวดชายแดนภาคใต ” โดยมวตถประสงคเพอศกษาสภาพและปญหา

67

การใชหลกสตรอสลามศกษาในโรงเรยนประถมศกษา จงหวดชายแดภาคใต พทธศกราช 2523 โดยทาการศกษาการใชหลกสตรดานการแปลงหลกสตรไปสการสอน การจดปจจยและสภาพตาง ๆ ภายในโรงเรยนเพอการใชหลกสตรและการจดการเรยนการสอน โดยกาหนดกลมประชากรในการศกษา คอ กลมผบรหาร และครผสอนวชาอสลามศกษาในโรงเรยนประถมศกษาในจงหวดชายแดนภาคใต ปการศกษา 2532 ใชการสมตวอยางวธแบงชน จะไดกลมตวอยางดงน คอ กลมผบรหาร จานวน 639 คน กลมครผสอนวชาอสลามศกษา จานวน 635 คน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมลและวเคราะหดวยการแจกแจงความถ หาคารอยละ และเสนอเปนตารางประกอบการบรรยาย ผลการวจยสรปไดดงน

1) สภาพการใชหลกสตร ผลการวจยพบวาสวนใหญใชหลกสตรโดยยดแนวทาง จากหลกสตร อสลามศกษา 2523 ครอสลามศกษามการจดทาบนทกการสอนเพอในการเตรยมการสอนลวงหนา และเลอกกจกรรมการเรยนการสอนทสอดคลองกบจดประสงคการเรยนรของแตละบทเรยน ในดานการจดการเรยนการสอนครผสอนสวนใหญมการแจงวตถประสงคกอนทาการสอนทกครง วชาทใชกนมากคอการฝกปฏบต รองลงมาไดแกการสาธตและการอภปราย มการประเมนผลการสอนหลงจากการสอนทกครง โดยวธการสงเกตและการสมภาษณ

2) ปญหาการใชหลกสตร ปญหาทพบกนมากทสดคอขาดงบประมาณ รองลงมา คอ บคลากรขาดความรความเขาใจในการดาเนนงาน และชวยเวลาในการปฏบตงานไมเพยงพอ ขาดแหลงคนควาทางวชาการ ขาดการนเทศการสอนเนองจากผทมความสามารถทจะนเทศวชาอสลามศกษามจานวนนอยและปญหาทพบกนมากอกประการหนงไมมเวลาทจะทาการสอนซอมเสรม สาหรบปญหาดานการเรยนการสอน ครสอนวชาอสลามศกษาขาดสอประกอบการเรยนการสอน และขาดความรและทกษะในการวดผลและการประเมนผล ฝายโครงการสอนศาสนาอสลามศกษาในโรงเรยนประถมศกษา สานกงานศกษาธการเขต เขตการศกษา 2 ( สานกงานศกษาธการเขต เขตการศกษา 2, 2527 : 74 )ไดทาการวจยเรอง “ ผลการดาเนนงานตามโครงการสอนศาสนาอสลามในโรงเรยนประถมศกษาจงหวดชายแดนภาคใต ” โดยมวตถประสงคเพอศกษาความคดเหนของผปกครองนกเรยนและโรงเรยนทมตอการเปดสอนศาสนาอสลามในโรงเรยนประถมศกษาเพอศกษาผลสมฤทธทางการศกษา และเพอศกษาผลการเรยนวชาอสลามศกษาทมผลตอคณธรรมของหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 ผลการวจยสรปไดดงน

68

1) ความคดเหนของผปกครองนกเรยนทมตอโครงการสอนศาสนาอสลาม ผปกครองนกเรยน รอยละ 100 เหนดวยกบการททางราชการจดใหมโครงการสอนศาสนาอสลาม และเหนวาหลกสตรอสลามศกษาทใชอยในโรงเรยนประถมศกษามความเหมาะสมแลว ซงเปนการจดการศกษาเพอสนองความตองการของชมชนและมความตองการใหเพมเวลาเรยนใหมากขน

2) ความคดเหนของโรงเรยนทมตอโครงการสอนศาสนาอสลาม พบวาอตราการ มาเรยนของนกเรยนเพมขน ซงสอดคลองกบผลการวเคราะหความเหนของผปกครองนกเรยนทมความตองการใหบตรหลานของตนไปเขาเรยนในโรงเรยนประถมศกษามากขน จงแสดงใหเหนวาโครงการสอนศาสนาอสลามกเปนโครงการหนงทชวยแกปญหาการจดการประถมศกษาใน 5 จงหวดชายแดนภาคใต โดยเฉพาะอยางยงปญหาการขาดเรยน

3) ผลการเรยนวชาอสลามศกษา การวเคราะหคะแนนผลการทดสอบวชาอสลาม ศกษาในภาคความรระดบชนประถมศกษาปท 4 พบวา อยในเกณฑสงกวาระดบความพอใจเพยงเลกนอย ทงนอาจมสาเหตมาจากครสอนศาสนาอสลาม ยงดอยในความรความสามารถของการจดกระบวนการเรยนการสอน เนองจากบคคลเหลานไมเคยเรยนในสถาบนทเกยวกบอาชพครมากอน เพยงแตผานการอบรมเพยง 10 วน เทานน

4) ผลการเรยนวชาอสลามศกษา ทมตอคณธรรมของหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 พบวา หลงจากเรยนวชาอสลามศกษาแลว นกเรยนมคณธรรมในทก ๆ ดาน ตามหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2521 ไดมงหวงไวคณธรรมทนกเรยนมมากทสด คอ การปฏบตตนเปนผมความพอด กลาคด กลาทา กลาพดและตดสนใจแกปญหาไดอยางมเหตผล ซงในสวนของคณธรรมทนกเรยนมนอยทสดน สอดคลองกบผลการวเคราะหขอมลในสวนของผปกครองนกเรยน ทงน อาจเปนเพราะในการจดการเรยนการสอน ครผสอนไมไดเนนใหมคณธรรมในสวนน อดล นาคะโร ( 2539 : 141 ) ไดทาวจยเรองสภาพและปญหาการจดทาและการใชแผนการสอนตามหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 ( ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) ของครชนประถมศกษาปท 1 พบวา โรงเรยนประถมศกษาสวนใหญจดทากาหนดการสอนเปนรายสปดาหโดยมอบหมายใหครผสอนแตละคนรบผดชอบในการจดทา ทงนอาจเปนเพราะวาครผสอนชนประถมศกษาทกคนมภาระและงานสอน และงานอนมากเหมอนกน ดงนนการจดทากาหนดการสอน โรงเรยนจงมอบหมายใหครแตละคนรบผดชอบของตนเอง และจากการทพบวาโรงเรยนสวนใหญจดทากาหนดการสอน คงเปนเพราะวาครชนประถมศกษาปท 1 ไดผานการอบรมการใชหลกสตร ตลอดจนทากาหนดการสอนมาแลว ทาใหมความรความเขาใจในการจดทากาหนดการสอน

69

ชยวน พรประสทธ ( 2539 : 88 ) ไดทาการวจยเรอง การศกษาปญหาและความตองการทางดานการสอนของครผสอนวชาภาษาองกฤษ ระดบชนประถมศกษาในโรงเรยนเอกชน จงหวดสมทรปราการ พบวา ผมประสบการณสอนภาษาองกฤษตากวา 6 ป มปญหาและมความตองการมากกวาผมประสบการณสอนภาษาองกฤษ 6 ปขนไปทกดาน ไดแก ดานหลกสตร ดานสอการเรยนการสอน ดานวธสอน และดานการวดผลและประเมนผลการเรยน พศวง องศรวฒน ( 2530 : 157 ) ไดทาการวจยเรอง การนาเสนอแนวทางการนเทศการสอนครภาษาองกฤษระดบประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดนครราชสมา พบวา ครในโรงเรยนขนาดใหญสวนใหญจบวชาเอกภาษาองกฤษ มประสบการณในการสอนภาษาองกฤษ 6-10 ป และเขารบการอบรมการสอนภาษาองกฤษแลว มความรความเขาใจในการจดการเรยนการสอนมาก มความตองการจาเปนในการนเทศการสอนระดบปานกลาง 2 ดานคอ ดานเนอหาวชา และดานสอการเรยนการสอน โรงเรยนขนาดกลางและขนาดเลก ครภาษาองกฤษสวนใหญจบการศกษาวชาอน ๆ ทไมใชภาษาองกฤษมประสบการณการสอน 1-5 ป และไมเคยผานการอบรมการสอนภาษาองกฤษมากอน จงมความตองการจาเปนในการนเทศการสอนในระดบมากในดานเนอหา ดานวธการสอนและเทคนคการสอน ดานสอการเรยนการสอน ดานการวดผลและประเมนผล

ฝายโครงการสอนหลกสตรอสลามศกษาในโรงเรยนของรฐ สานกงานเขตพนทการศกษานราธวาสเขต 2 ( ม.ป.ป. : 22) ไดทาวจยเรอง ผลการดาเนนงานโครงการสอนหลกสตรอสลามศกษาในโรงเรยนของรฐ จากการวเคราะหขอมล สรปไดดงน

1. ดานการนเทศและการนเทศ ผบรหารมการประชมชแจงเกยวกบการจดการเรยนการสอนในหลกสตรอสลามศกษาใหกบคร ผปกครองชมชนทราบอยางตอเนอง โดยมการปฏบตอยางนอยภาคเรยนละ 1-2 ครง โดยไมรวมกบการประชมยอย มการประชาสมพนธและเผยแพรผลการดาเนนงานใหทราบ พรอมกนนการนเทศโดยมการแตงตงคณะกรรมการนเทศระดบโรงเรยนและระดบเขตพนทการศกษา ทาการนเทศโรงเรยนในหลายรปแบบ กลาวคอ นเทศโดยตรงในโรงเรยนในประเดนตาง ๆ ทเกยวกบการจดการเรยนการสอน นเทศโยการจดการประชมเชงปฏบตการ มการนาเสนอขอมลและผลการดาเนนงานรวมถงแนวทาง อปสรรคตาง ๆ ทสามาถนามาปรบปรงแกไขการดาเนนงาน

2. ดานการจดการเรยนการสอนของครผสอนอสลามศกษา มการอบรมครผสอนเกยวกบการวเคราะหหลกสตรและครผสอนจดทาหลกสตรอสลามศกษารวมกบผเชยวชาญดานอสลามศกษา มการจดทาแผนการเรยนร และศกษานกเรยนเปนรายบคคล ในขณะเดยวกนมการสอนซอมเสรมใหกบนกเรยนทเรยนออนและนกเรยนทเรยนด นอกจากนครผสอนยงจดการเรยน

70

การสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ เนนกระบวนการกลมและจดกจกรรมทหลากหลายเหมาะสมกบผเรยนและทสาคญยงครผสอนทกคนมการแทรกคณธรรมจรยธรรมอยางสมาเสมอทงในเวลาเรยนและนอกเวลาเรยน

3. ดานสภาพการเรยนรของผเรยนในหลกสตรอสลามศกษา โดยภาพรวมแลวผเรยนมการศกษาคนควาดวยตนเองอยในระดบนอยคดเปนรอยละ 39.7 ทปฏบตสมาเสมอ ผเรยนมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน คดเปนรอยละ 70.5 ทปฏบตอยางสมาเสมอ และมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนรคดเปน รอยละ 61.2 ทปฏบตบางครง

สพร ทองคลองไทร ( 2539 :174-175) ไดทาวจยเรอง สภาพและปญหาการนเทศการศกษาในโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดสราษฏรธาน ผลของการศกษาสภาพการนเทศการศกษาทไดปฏบตจรงในแตละดานของผใหการสมภาษณ ผวจยไดสรปความถสภาพการนเทศการศกษาดงน

ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอนพบวา ผใหการสมภาษณมกจกรรมการนเทศการศกษา คอ การเสนอรปแบบการสอนใหม ๆ แกคร ไดจดประชมครเพอสรปและหาวธการแกปญหาการสอน จดสงครไปอบรมฝกทกษะการสอนในวชาตาง ๆ สงเสรมใหครมการสอนซอมเสรม จดกจกรรมการเรยนการสอนแบบศนยการเรยน ประการสดทายไดบคคลภายนอกทมความสามารถสอนในวชาทขาดแคลนคร

ดานการวดและประเมนผลการเรยนการสอนพบวา ผใหการสมภาษณมกจกรรมการนเทศการศกษาคอ จดหาเอกสารการวดผลและประเมนผลใหครไดศกษาคนควาเพมเตม ไดประชมชแจงใหครมเทคนควธการวดผลและประเมนผลทด ไดจดสงครไปอบรมการวดและประเมนผลตามทหนวยงานตาง ๆ จดอบรม ไดจดหาอปกรณและรวมมอกบครในการสรางเครองมอวดผลและประเมนผล และประการสดทายมการสงเสรมใหครนาผลการประเมนมาใชเพอปรบปรงการจดกจกรรมการเรยนการสอนในครงตอไป

สวนของการศกษาปญหาและแนวทางการแกไขปญหาการนเทศการศกษาของผใหการสมภาษณ มปญหาดงน การขาดแคลนสออปกรณการเรยนการสอน ขาดแคลนอตรากาลงคร ผนเทศมงานอน ๆ มากจงไมมเวลานเทศการศกษา ครขาดความรเฉพาะดานจงขาดทกษะการสอนทด สวนแนวทางแกไขปญหาการนเทศการศกษาของผใหสมภาษณมดงน ควรจดสรรงบประมาณใหโรงเรยนซอสอหรอสงเสรมใหครสามารถผลตสอการสอนใหมคณภาพ ควรจดสรรอตราครใหมตามเกณฑท ก.ค.กาหนดแตละโรงเรยน ควรบรรจครทมคณวฒเฉพาะดานใหครบทกโรงเรยน จดสงครไปอบรมหรอเชญผมความรมาสาธตการสอนใหครดเปนแบบอยาง

71

สวช สภวย ( 2537 : บทคดยอ ) ไดทาวจยเรอง บทบาทศกษานเทศกในโรงเรยนโครงการขายโอกาสทางการศกษาระดบมธยมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดเชยงใหม พบวา กระบวนกานนเทศการศกษา กระบวนการเรยนการสอน กระบวนการจดหาวสดอปกรณ สอเครองมอเครองใชการจดกจกรรมการเรยนการสอน ยงมปญหาอยทมากทกดาน อามเนาะ มาม ( 2544 ) ไดทาวจยเรอง ความสมพนธระหวางการนเทศการสอนวชาอสลามศกษาของผบรหารกบพฤตกรรมการสอนของครสอนอสลามศกษาในโรงเรยนประถมศกษา จงหวดนราธวาส พบวา ระดบการนเทศการสอนวชาอสลามศกษาของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของครสอนอสลามศกษาทมวฒครและไมมวฒครเหนวาในภาพรวมและรายดานมการปฏบตอยในระดบมาก ยกเวนดานวสดประกอบหลกสตรและสอการสอน ครอสลามศกษาทไมมวฒครเหนวามการปฏบตอยในระดบปานกลาง สวนปญหาและขอเสนอแนะเกยวกบการนเทศการสอนวชาอสลามศกษาของผบรหารสวนมากมปญหาดานวสดประกอบหลกสตรและสอการเรยนการสอน เชน สออสลามศกษามไมเพยงพอ ผบรหารไมใหคาแนะนาในการผลตสอ และดานพฒนาครผสอน เชน จดอบรมทางวชาการนอยมาก และไมเปดโอกาสใหไปศกษาดงานทโรงเรยนอน สาหรบขอเสนอแนะสวนมากไดเสนอแนะไว คอ ควรจดสรรสออสลามศกษาใหเพยงพอ ควรใหการอบรมเกยวกบทกษะและเทคนคการผลตสอ ควรจดอบรมทางวชาการในวชาอสลามศกษาใหมากขน และเปดโอกาสใหครสอนอสลามศกษาไดไปศกษาดงานโรงเรยนอน ๆ

สมยศ ชยชนะ ( 2540 ) ไดทาวจยเรอง สภาพการเรยนการสอนวชาภาษาไทยระดบมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนเอกชน จงหวดเชยงใหม พบวา

ระดบการปฏบตหรอปญหาทประสบกบการใชหลกสตรและหนงสอวธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน การใชสอ การวดและประเมนผล การจดกจกรรมเสรมหลกสตร และการนเทศการสอน มอยในระดบปานกลาง หรอในทกสภาพการเรยนการสอนครสอนภาษาไทยไดนามาใชเปนบางครง หรอไดปฏบตไมมากนก สวนปญหาเกยวกบสภาพการเรยนการสอนแตละดานกมอยในระดบปานกลางเชนกน

ครภาษาไทยเหนวา การนเทศงานวชาการมความจาเปนอยางยง เพราะสามารถนาผลจากการนเทศไปปรบปรงวธการเรยนการสอน การเนนงานดานการเรยนการสอนภายในหมวดวชาและเปนแนวทางในการแกปญหาสภาพการเรยนการสอนใหมประสทธภาพได แตหากมการละเลยการนเทศงานวชาการกจะมผลในลกษณะตรงกนขามได นอกจากนยงพบวา ครภาษาไทย

72

สวนใหญตองการรบการนเทศเกยวกบการสอนและเทคนคการสอนมากทสด เพราะเหนวาวธการสอนทสอนอยในปจจบนยงไมเปนทพอใจ

เฉลมพล และซน ( 2550 : 111-114 ) ไดทาวจยเรอง สภาพและปญหาการเรยนการสอนอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เขตภาคกลาง สรปผลการวจยไดดงน

ดานการจดการเรยนการสอน ครสอนอสลามศกษาเหนวาสภาพการดาเนนการเรยนการสอนอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน โดยภาพรวมมการปฏบตอยในระดบปานกลาง และเมอพจารณารายขอพบวาอยในระดบมาก 2 รายการ และอยในระดบปานกลาง 12 รายการ

ดานการวดและการประเมนผล ครสอนอสลามศกษาเหนวาสภาพการดาเนนการเรยนการสอนอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน โดยภาพรวมมการปฏบตอยในระดบปานกลาง และเมอพจารณารายขอพบวาอยในระดบมาก 3 รายการ และอยในระดบปานกลาง 16 รายการ

สวนผลการวเคราะหเกยวกบปญหาและขอเสนอแนะแนวทางการแกไขการเรยนการสอนอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เขตภาคกลางตามความเหนของครในดานการจดการเรยนการสอน จากการวจยพบวา ปญหาทพบมากทสดคอปญหาเกยวกบเวลาเรยน เชนเวลาเรยนในแตละคาบมนอย ตารางเรยนไมเหมาะสมกบเนอหาลาการเรยนการสอนบรณาการทาใหคาบเรยนเพมขนและเวลาในแตละคาบนอยลง รองลงมาคอปญหาเกยวกบสภาพแวดลอม เชน เดกออนมากเกนไปในบางหอง แตละหองมเดกมากเกนไป และนกเรยนขาดความเอาใจใสตอการเรยน รวมทงมความรฟรดอนตางกนทาใหมปญหาในการสอนของครและมปญหาในการรบรของเดก

แนวทางการแกไขทพบมากทสดคอ เพมคาบเวลาและจดทาปฏบตเวลาการเรยนการสอนรวมถงแจงใหครทราบ รองลงมาคอใหมเดกเกงปนใหหองเรยนดวยเพอจะไดชวยเหลอกน ลดจานวนเดกในแตละหอง และปรบใหนกเรยนสนใจการเรยนโดยการใชเทคนควธการสอนทหลากหลาย และจดใหมการเรยนปรบพนฐานกอนสาหรบเดกทมความรฟรดอนนอย

ดานการวดและประเมนผล จากการวจยพบวา จากการวจยพบวาปญหาทพบมากทสดการวดผลเปนแบบเดม ๆ ไมสามารถบงชความจรงในตวเดกไดและการวดผลและประเมนผลดวยวธการอภปรายหนาชนหรอรายงานหนาชนมนอย รองลงมาคอ มการประเมนผลนอย ไมตอเนองและมาตรฐานในการวดประเมนผลยงไมสมบรณ ไมมเกณฑทตายตว

73

สวนแนวทางการแกไขทพบมากทสดคอ ใชวธการวดประเมนผลตามสภาพจรงเนนการปฏบตจรงและจดใหมการวดและประเมนผลในดานการอภปรายหรอรายงานหนาชนเพมขน รองลงมาคอใหมการวดประเมนผลตามรายจดประสงคและตองมการตรวจสอบอยางตอเนอง และทาใหเปนมาตรฐานโดยจดรปแบบและเวลาการประเมนใหชดเจนยงขนและเนนใหนกเรยนไดทาขอสอบในเชงอธบาย

นกล ชนย ( 2539 ) ไดทาวจยเรอง ปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2535 ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เขตการศกษา 2 พบวา

ปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2535 ในภาพรวมและเปนรายดานทง 5 ดาน ไดแกดานบคลากร ดานการจดการเรยนการสอน ดานสอการเรยนการสอน ดานการวดผล และดานการจดกจกรรมนกเรยน ในภาพรวมมปญหาอยในระดบปานกลางโดยมปญหาดานสอการเรยนการสอนมากทสด

ดรรชน นนนาทโยทน ( 2544 ) ไดทาวจยเรอง สภาพกาเรยนการสอนกลมทกษะคณตศาสตร ชนประถมศกษาปท 1 – 6 ในกลมโรงเรยนสนทราย สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอพราว จงหวดเชยงใหม พบวา

สภาพกรเรยนการสอนของครคณตศาสตรจากการตอบแบบสอบถาม ในดานการเตรยมการสอนครสวนใหญ ใชเอกสารคมอครประกอบในการเตรยมการสอนไมมแผนการสอน แตมบนทกการสอนแบบยอไมเปนทางการ เตรยมสอการสอน เตรยมเครองมอวดและประเมนผลตามลาดบ และในการจดการกจกรรมการเรยนการสอน ครสวนใหญใชกจกรรมนาเขาสบทเรยน ใชกจกรรมหลากหลากหลายสอนตามขนตอน มการทดสอบระหวางเรยน คานงถงความแตกตางระหวางบคคลและพอใจกบการสอนแตละครง ในการผลตสอและการใชสอ ครใชสอและอปกรณทมอยในโรงเรยนและผลตสอการสอนขนเองในระดบมาก แตใชสอจากวทยาการนอกโรงเรยนและใชสอทเปนเทคโนโลยและนวฒกรรมในระดบนอย ดานการวดและประเมนผลครสวนใหญมการวดและประเมนผลอยในระดบมาก นาผลการวดและประเมนผลไปปรบปรงการสอน

จวงจนทร โชคชยอานาญกจ ( 2535 : 86) ไดทาวจยเรอง ความตองการการนเทศงานวชาการของครโรงเรยนโครงการขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวด ในเขตการศกษา 12 พบวา ครทมประสบการณนอยและครทมประสบการณมาก ในภาพรวมตางกมความตองการการนเทศงานวชาการอยในระดบมากทกดานคอ ดานการวดผลและประเมนผลการเรยนการสอน ดานหลกสตรและการนาหลกสตรไปใช ดานสอการเรยนการสอน ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน

74

ธรนนทน ตานนท ( 2536 : บทคดยอ ) ไดศกษาปญหาของครผสอนในโรงเรยนโครงการขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดรอยเอด พบวา ดานหลกสตรและการนาหลกสตรไปใช ดานสอและบรการสอการเรยนการสอน ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน และดานการวดผลประเมนผลการเรยนการสอนมปญหาอยในระดบปานกลางทกดาน

ฮจยะ มาลน (2546) ไดศกษาเกยวกบ การประเมนการใชหลกสตรอสลามศกษาในโรงเรยนสงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดสตล พบวา

หลกการและจดหมายของหลกสตรสอดคลองกบหลกสตรประถมศกษาพทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2533) และหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 เปนอยางด และยงสอดคลองกบความตองการของชาวไทยมสลมและผมสวนเกยวของรวมถงสอดคลองกบสภาพ และการแกปญหาในดานการพฒนาคณภาพทางดานการศกษาทมอยในปจจบนและเปนไปไดในทางปฏบต สวนองคประกอบดานปจจยเบองตน พบวา ดานบคลากรมความเหมาะสม แตดานงบประมาณ วสด อปกรณ และสอมไมเพยงพอ ขาดความหลากหลายซงจะมผลกระทบตอคณภาพการจดการเรยนการสอนหากอปกรณ งบประมาณ และสออนๆไมพอองคประกอบดานกระบวนการพบวา การประเมนผลการเรยนและการบรหารหลกสตรโดยภาพรวมอยในระดบด คอมกระบวนการเรยนการสอนทหลากหลาย มการวดผล ประเมนผลและนาผลมาใชปรบปรงการจดการเรยนการสอน มการสงเสรมการวางแผนเตรยมการตางๆเชน การจดกจกรรมในลกษณะตางๆ ในสวนของการนเทศ ตดตามและประเมนผล ยงอยในระดบทตองปรบปรง และสวนของผปกครองดานการมสวนรวมในหลกสตรยงมนอยมาก โรงเรยนยงไมเปดใหชมชนเขามามสวนรวมมากเทาใดนก องคประกอบดานผลผลตพบวา ผลทเกดขนจากการดาเนนการตามหลกสตร โดยภาพรวมอยในระดบด คอบคลากรไดรบการพฒนาขนเปนทนาพอใจนกเรยนมคานยมและคณลกษณะอนพงประสงค มคณธรรมจรยธรรมตามทกาหนด สามารถนาไปใชในชวตประจาวนได ทาตามแบบอยางและเปนแบบอยางทดได คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนผานเกณฑทกาหนด รอยละ 76.20

นตยา มสเยาะ(2545) ศกษาเรองปญหาการบรหารหลกสตรอสลามศกษา ในทศนะผบรหารและผสอนอสลามศกษาของโรงเรยนประถมศกษาในชมชนมสลม จงหวดฉะเชงเทรา ผลการวจยพบวา

1.ปญหาการบรหารหลกสตรอสลามศกษา ในทศนะผบรหารและผสอนอสลามศกษาของโรงเรยนประถมศกษาในชมชนมสลม จงหวดฉะเชงเทรา โดยรวมและรายดาน พบวาปญหาอยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานโดยเรยงจากมากไปนอยคอ ดานสอการเรยนการ

75

สอน ดานหลกสตร และการนาหลกสตรไปใช ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน และดานการวดผลประเมนผล 2.การเปรยบเทยบปญหาการบรหารหลกสตรอสลามศกษา ตามทศนะของผบรหารและครผสอนอสลามศกษาของโรงเรยนประถมศกษา ในชมชนมสลม จงหวดฉะเชงเทรา โดยรวมและดานการจดการเรยนการสอน และดานสอการเรยนการสอน ผบรหารมความคดเหนตอปญหามากกวาครผสอนอสลามศกษายกเวนดานหลกสตรและการนาหลกสตรไปใช สวนดานการวดผลและประเมนผลมความเหนไมแตกตางกน ซมยยะห สาและ (2551)ไดทาวจยเรอง บทบาททเปนจรงและบทบาททคาดหวงในการจดการเรยนการสอนของวทยากรอสลามศกษา ในโรงเรยนประถมศกษา จงหวดยะลาพบวาจากขอคดเหนและขอเสนอแนะ ตามความเหนของวทยากรอสลามศกษา ดงน ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน มขอคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบบทบาททเปนจรงมากทสด คอ จดกจกรรมการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนสาคญอยในระดบปานกลางและวธการยงไมหลากหลายรองลงมาคอจดทาแผนการสอนและดาเนนกจกรมการเรยนการสอนตามแผนทกาหนดไวอยในระดบปานกลาง สาหรบบทบาททคาดหวงมากทสด คอจดกจกรรมการเรยนการสอนใหสมบรณหลากหลาย ครบทกกระบวนการทวางไวและมการสอนซอมเสรมใหแกนกเรยนทมปญหาดานการเรยนโดยเพมชวโมงเรยน รองลงมาคอการจดอบรมดานการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอจะไดนาวธการทหลากหลายมาปรบใชกบการเรยนการสอนตอไป

ดานสอการเรยนการสอน มขอคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบบทบาททเปนจรงมากทสด คอสออสลามศกษามนอย ไมเพยงพอตอจานวนนกเรยน และสอทใชอยตองออกงบประมาณของตนเอง รองลงมาคอผลตสอตามความรความสามารถของตนเอง ขาดการชแนะสาหรบบทบาททคาดหวงมากทสด คอ ตองการใหเขตพนทหรอผมสวนเกยวของสนบสนนสออสลามศกษาใหกบโรงเรยน เชนภาพโปสเตอร บตรคา ซด ชดการสอนเปนตน และรองลงมาคอตองการใหมการจดอบรมการออกแบบและผลตสอการเรยนการสอน

ดานการวดและประเมนผล มขอคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบบทบาททเปนจรงมากทสด คอทาการวดและประเมนผลผเรยนตามสภาพจรงและรองลงมาคอทาการวดและประเมนผลผเรยนอยางหลากหลายวธการ โดยจดทาเปนระยะ ๆ เพอปรบความยากงายของเนอหาสาหรบบทบาททคาดหวงมากทสด คอตองการใหมแบบวดและประเมนผลผเรยนทเปนมาตรฐาน สามารถนาไปใชไดในทกระดบ และมการวดและประเมนผลในระดบเขตพนท จงหวด และระดบชาตและรองลงมาคอ ตองการวดและประเมนผลผเรยนใหครอบคลมเนอหาทงหมด อยางหลากหลายวธการ และครอบคลมทง 3 ดาน คอ ดานพทธพสย จตพสยและทกษะพสย

76

จากเอกสารและงานวจยทไดเสนอมาในตอนตนสามารถสรปไดวา การจดการเรยนการสอนเปนหวใจหลกของการจดการศกษา การเรยนการสอนในฐานะเปนระบบมกระบวนการ ไดแก การวางแผนการสอน การดาเนนการสอน การใชสอในการจดการเรยนการสอน และการวดและประเมนผล ดงนน พฤตกรรมการเรยนการสอนจงวเคราะหออกมาในเชงระบบ ซงในงานวจยเกยวกบการจดการเรยนการสอนสวนใหญแลวจะใหความสาคญกบกระบวนการการจดการเรยนการสอนทงสดานดงกลาว บางดานเชน การวางแผนการสอน และการดาเนนการสอน ยงมปญหาอยในระดบตน ๆ อาจเปนเพราะครผสอนขาดประสบการณดานการสอน บางดานเชน การใชสอในการจดการเรยนการสอน การวดและประเมนผล ยงมปญหาในระดบรองลงมา อาจเปนเพราะวาขาดทกษะและความตอเนองในการปฏบต

สาคญอยางยงทครผสอนอสลามศกษาจะตองคานงถงการจดการเรยนการสอนและควรไดรบการพฒนา อบรมทางวชาชพ เพอพฒนาใหเกดประสทธภาพดานการจดการเรยนการสอน การศกษาวจยในครงนกเพอจะไดทราบถงสภาพและปญหาการจดการเรยนการสอนอสลามศกษาในโรงเรยนของรฐทเปดสอนสองหลกสตร ซงจะทาใหผเกยวของทกฝายไดรบทราบขอเทจจรง และหาทางปองกน แกไขไดถกตองและดาเนนการสอนไดอยางมประสทธภาพ ตามจดมงหมายทไดกาหนดไว