หน่วยที่ 6elsd.ssru.ac.th/pattamaporn_ka/pluginfile.php/25/course... · 2017. 1. 30. · P a g e | 6 การดุลสมการ (balancing equation) เป็นการท

P a g e | 1

หนวยท 6 การเปลยนแปลงพลงงานและ

การเกดปฏกรยาเคม

ระบบกบการเปลยนแปลง สมการเคม การใชสารเคมอยางถกตองและปลอดภย

P a g e | 2

ระบบกบการเปลยนแปลง

สารตางๆ ทพบในชวตประจ าวนมสมบตเฉพาะหลายประการ การทสมบตของสารแตกตางไปจากเดมซงอาจเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากการกระท าอยางใดอยางหนง แสดงวามการเปลยนแปลงเกดขน เมอสารเกดการเปลยนแปลงจะมพลงงานเขามาเกยวของดวยเสมอ ระบบ (system) หมายถง สงทอยภายในขอบเขตทตองการศกษา การก าหนดองคประกอบของระบบขนอยกบจดมงหมายของการศกษา ซงตองก าหนดหรอระบใหชดเจน

สงแวดลอม (environment) หมายถง สงตางๆ ทอยนอกขอบเขตทตองการศกษา ตวอยางการก าหนดองคประกอบของระบบ เชน การศกษาการละลายของน าตาลทรายในน า ดงน

การเปลยนแปลงพลงงานของระบบ การเปลยนแปลงพลงงานของระบบเปนการถายเทพลงงานระหวางระบบกบสงแวดลอม เมอระบบเกดการเปลยนแปลงในลกษณะใดลกษณะหนงจะมพลงงานเกยวของดวยเสมอ ซงระบบอาจมพลงงานเพมขนหรอลดลง เพอใหระบบมพลงงาน...........................กบสงแวดลอม 1. การเปลยนแปลงประเภท.............................................หรอประเภท................................... คอ การเปลยนแปลงทระบบคายพลงงานใหแกสงแวดลอม เนองจากระบบมอณหภม.........................สงแวดลอม จงถายเทพลงงานจากระบบไปสสงแวดลอม เชน การละลายของโซดาไฟในน า อณหภมของสารละลายสงขน จงถายเทพลงงานใหกบสงแวดลอม ดงสมการตอไปน

P a g e | 3

จากรป ระบบมอณหภมสงขนจาก 30 องศาเซลเซยส เปน 45 องศาเซลเซยส จงเกดการถายเทพลงงานใหกบเทอรมอมเตอรและภาชนะซงเปนสงแวดลอม เพอท าใหอณหภมของระบบลดลงจนอณหภมของระบบ.......................... อณหภมของสงแวดลอม 2. การเปลยนแปลงประเภท................................................หรอประเภท............................................. ........ คอ การเปลยนแปลงทระบบดดพลงงานจากสงแวดลอม เนองจากระบบมอณหภม.................................สงแวดลอม ระบบจะปรบตวโดย...................พลงงานความรอนจากสงแวดลอมเขาสระบบ เพอท าใหอณหภมของระบบเทากบอณหภมของสงแวดลอม เชน ระบบการหลอมเหลวของน าแขง ซงจะดดพลงงานจากสงแวดลอม ท าใหน าแขงหลอมเหลวเปนน าและมอณหภมเพมขนจนเทากบอณหภมหอง โดยมความสมพนธระหวางระบบกบพลงงาน ดงน จากรป ระบบมอณหภมต ากวาสงแวดลอม จงมการถายเทพลงงานจากสงแวดลอมสระบบ ดงนน ระบบหลงการเปลยนแปลงจงมอณหภม.................................... ประเภทของระบบ ในการเกดปฏกรยาเคมจะมการเปลยนแปลงพลงงานระหวางระบบและสงแวดลอม ซงอาจท าใหเกดการถายเทมวลของสารหรอไมกได ดงนน จงใชการถายเทมวลของสารเปนเกณฑในการแบงประเภทของระบบ ดงน 1. ระบบเปด (open system) หมายถง ระบบทมการถายเทมวลใหกบ.................................................... 2. ระบบปด (close system) หมายถง ระบบทไมมการถายเทมวลใหกบสงแวดลอม ตวอยางเชน การเกดปฏกรยาระหวางสารละลายกรดไฮโดรคลอรก (HCl) กบโซเดยมคารบอเนต หรอหนปน (CaCO3) ไดแคลเซยมคลอไรด แกสคารบอนไดออกไซด และน า

P a g e | 4

การทดลองในระบบเปด

การทดลองในระบบปด

ระบบปดทดลองในภาชนะเปด

P a g e | 5

สมการเคม ตามททราบแลววาเมอสารเกดการเปลยนแปลงไปเปนสารใหมสมบตตางจากไปจากสารเดม เราเรยกวา การเกดปฏกรยาเคม ซงสามารถเขยนสมการเคมแสดงการเกดปฏกรยาของสารได การเขยนสมการเคมแสดงปฏกรยาเคมทเกดขน มสวนประกอบดงน 1. สารตงตน (reactant) หมายถง สารทมอยเดมหรอสารทน ามาทดลอง เขยนแทนดวยสญลกษณหรอสตรเคม ถามมากกวา 1 สารใหใชเครองหมาย.......................................คนระหวางสาร 2. ลกศร .............................. เขยนตอจากสตรของสารตงตน แสดงถงการเปลยนแปลงม .......... ลกษณะ ดงน ................................ แสดงการเปลยนแปลงไปขางหนา ................................. แสดงการเปลยนแปลงยอนกลบ ส าหรบการศกษาในระดบนสวนใหญจะใชลกศรแสดงการเปลยนแปลงไปขางหนา 3. ผลตภณฑ (product) เขยนตอจากลกศร หรออยทางขวามอของลกศร เขยนแสดงผลตภณฑดวยสตรหรอสญลกษณ ถามมากกวา 1 สารใชเครองหมาย.............................. คนระหวางสาร ดงนน สามการจะมสวนประกอบโดยสรปดงน

สารตงตน ผลตภณฑ

ตวอยาง เผาโลหะแคลเซยม (Ca) โลหะแคลเซยมจะท าปฏกรยากบแกสออกซเจน (O2) ในอากาศไดแคลเซยมออกไซด (CaO)

เขยนเปนสมการ

สมการทดลแลวเปนดงน

P a g e | 6

การดลสมการ (balancing equation) เปนการท าจ านวนอะตอมของสารตงตนและผลตภณฑใหเทากน ในระดบชนนใชวธดลสมการแบบตรวจพนจ คอ นบจ านวน.............................ของแตละธาตของสารตงตน และสารผลตภณฑ แลวหาตวเลขไปเตมหนาสตรหรอสญลกษณ เพอท าใหจ านวนอะตอมของธาตทางซายและขวาของแตละธาตเทากน ปฏกรยาเคม ทควรทราบมดงน 1. ปฏกรยาระหวางธาตโลหะหรออโลหะกบแกสออกซเจน ธาตโลหะหรออโลหะเมอสมผสกบอากาศหรอเมอถกความ รอนจะท าปฏกรยากบแกส......................................ในอากาศ ไดผลตภณฑเปนสารประกอบ.....................................................................

2. ปฏกรยาระหวางโลหะกบกรด โลหะทใชเปนเครองมอและเครองใช เชน ตะปเหลก มด จอบ หลงคาสงกะส เมอถกกรดจะเกดการผกรอนไดแกสไฮโดรเจน ท าใหเครองมอเครองใชช ารดเสอมสภาพ มอายการใชงานสนและสนเปลองเงนทองเพมขน

3. ปฏกรยาระหวางสารประกอบคารบอเนตกบกรด สารประกอบคารบอเนตทพบในชวตประจ าวนสวนใหญคอ หนปนหรอหนออน ซงสวนใหญประกอบดวย................... ................................. สารประกอบคารบอเนต เมอสมผสกบสารละลายกรดจะไดแกสคารบอนไดออกไซดและน าเปนผลตภณฑ และมสารชนดอนเปนผลตภณฑเกดขนอกดวย ในชวตประจ าวนจงพบวาเจดยหรอสงกอสรางทมหนเปนสวนประกอบ จะเกดการผพงจนท าใหพชบางชนดสามารถเจรญเตบโตบนเจดยหรออาคารเกา ๆ ได ทงนเพราะน าฝนละลายแกสคารบอนไดออกไซดในอากาศไดกรดคารบอนก ดงนน ถารบประทานน าซงมแคลเซยมไฮโดรเจนคารบอเนต (Ca(HCO3)2) ละลายปนอย อาจจะท าใหเกดตะกอนแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) รวมตวกนเกดโรค.....................................................ได จงควรตมน ากอนรบประทานเพอให Ca(HCO3)2 สลายเปนหนปน น า และแกสคารบอนไดออกไซด

ตวอยาง เผาคารบอนในอากาศ คารบอนจะท าปฏกรยากบแกสออกซเจน ไดแกสคารบอนไดออกไซด (CO2) เขยนสมการ ไดดงน

ตวอยาง ชอนสงกะส (Zn) เมอจมลงไปในสารละลายกรดไฮโดรคลอรก จะไดสารละลายซงคคลอไรด (ZnCl2(aq)) และแกสไฮโดรเจน (H2) เขยนสมการไดดงน

Zn (s) + HCl (aq) ZnCl2 (aq) + H2 (g) ดลสมการ

Zn (s) + ..........HCl (aq) ZnCl2 (aq) + H2 (g)

P a g e | 7

4. ปฏกรยาระหวางกรดกบเบส สารละลาย.......................ท าปฏกรยากบสารละลาย.....................ได......................กบ....................... ปฏกรยานเรยกวา “................................................................” ประโยชนจากปฏกรยาเคม 1. ปฏกรยาการเผาไหมของเชอเพลง ใหพลงงานความรอน เพอใชในการหงตมอาหาร หรอการท างานของเครองยนตตางๆ 2. การสนดาปสารอาหารในรางกายจากกระบวนการหายใจ ท าใหเกดปฏกรยาเคม และใหพลงงาน ในการท ากจกรรมตางๆ 3. ปฏกรยาเคมทาใหเกดหนงอกและหนยอยในถา เกดความงดงามในธรรมชาต เปนแหลงทองเทยว ท าใหเศรษฐกจของชมชนดขน 4.ปฏกรยาเคมในการผลตสารทตองการนามาใชประโยชน เชน

- น าเศษอะลมเนยมมาท าปฏกรยากบกรดหรอเบส ไดแกสไฮโดรเจนส าหรบบรรจในลกโปงสวรรค - เผาหนปนเพอใหไดหนปน(CaO)ทน าไปท าปนขาว ซงเปนสวนผสมของปนซเมนต - หมกน าตาลและแปง เพอใหไดแอลกอฮอล

5.การปรบปรงสภาพความเปนกรดของดนโดยใชดนมารลหรอปนขาว 6.การลดความเปนกรดในกระเพาะอาหาร โดยรบประทานยาลดกรดซงมสมบตเปนเบส ไดแก

ยาลดกรดทมสวนผสมของแมกนเซยมออกไซด อะลมเนยมไฮดรอกไซด หรอใชเกลอแคลเซยมคารบอเนต ผลกระทบทเกดจากปฏกรยาเคมตอสงมชวตและสงแวดลอม การเกดปฏกรยาเคมบางปฏกรยาท าใหเกดผลตภณฑทกอใหเกดปญหาดานสงแวดลอม ซงมผลกระทบตอสงแวดลอม ดงน 1. เกดปรากฏการณเรอนกระจก เกดจากแกสคารบอนไดออกไซด (CO2) คลอโรฟลออโรคารบอน (CFCl3) และมเทน (CH4) ทเกดขนในปรมาณมาก เนองมาจากการท ากจกรรมอนหลากหลายของมนษย 2. แกสโอโซนถกทาลาย การทแกสโอโซนถกท าลายท าใหบรรยากาศของโลกมอณหภมสงขน 3. แก สคาร บอนมอนอกไซด (CO) เ ก ด จากการ เผ า ไหม ไม สมบ รณ ของ เช อ เพล ง เช น.............................................................................. สวนใหญมาจากทอไอเสยรถยนต ***** CFC เปนแกสสลายตวไดยาก 4. ฝนกรด เกดจากน าฝนในธรรมชาตเปนตวท าละลายแกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2) และแกสไนโตรเจนออกไซด (NO2) ในอากาศ เกดเปนสารละลายทมสมบตเปนกรด สงทท าใหเกดปฏกรยาระหวางแกส..........................................................และ............................ ........... เชน การปะทของภเขาไฟ การเผาไหมทไมสมบรณ การเผาไหมถานหนและเชอเพลงทมก ามะถน 5. อนตรายจากการใชธาตกมมนตรงส เกดจากการรวไหลของรงสทน ามาใชในกจกรรมตางๆ เชน ใชในโรงไฟฟานวเคลยร ทางการแพทย ทางอตสาหกรรม ทางการเกษตร ถาไมระมดระวงอาจเกดการรวไหลของรงสและจะกอใหเกดอนตราย เนองจากรงสสามารถท าลายเซลล ท าใหเซลลตายและอาจสญเสยอวยวะหรอชวตได

P a g e | 8

การใชสารเคมอยางถกตองและปลอดภย ในชวตประจ าวนจะตองเกยวของกบสารตางๆ มากมาย เนองจากสงตางๆ ทอยรอบตวเราจดเปนสารเคมทงสน เมอน ามาใชประโยชนอาจจะท าใหเกดผลกระทบ ซงเปนอนตรายตอสงมชวตและสงแวดลอมได ถาใช ไมถกตอง ใชในปรมาณมากเกนไป ใชแลวไมจดเกบใหเหมาะสม หรอไมมความรเกยวกบสารนน เพอใหการใชสารเคมอยางถกตองและปลอดภยควรปฏบตดงน 1. ผใชควรมความรเกยวกบสมบตของสารทจะใช วธใชและการจดเกบรกษา เชน สารทเปนยา ฆาแมลงหรอสารประเภทสเปรยควรเกบไวในทหางไกลจากความรอน เนองจากอาจระเบดได และควรเกบไวในททเดกหยบไมถง

2. กอนใชสารเคมทกชนดตองอานฉลากเพอท าความเขาใจเกยวกบวธใชสาร 3. ไมควรใชสารเคมมากเกนไปและไมทงสารเคมในทสาธารณะหรอกองขยะ ควรแยกทง โดยใสถง

สน าเงน ซงเจาหนาทจะเกบไปท าลายไดถกตอง และถามปรมาณมากตองแจงเจาหนาทเทศบาลหรอสขาภบาลใหน าไปท าลาย

4. ควรรจกสญลกษณเกยวกบสารทเปนอนตราย เพอหลกเลยงจากอนตราย

ภาพ : ภาพสญลกษณเกยวกบสารทเปนอนตราย

5. ถามผกลนสารเคมประเภทยาฆาแมลงใหดมนมสดหรอกนไขไกดบ เพอท าใหเกดการตกตะกอนของสารพษและอาเจยน หลกจากนนจงน าสงโรงพยาบาล

6. ถาถกสารเคมใหรบลางนาสะอาดทนท 7. ไมควรกาจดขยะประเภทพลาสตกโดยการเผา เนองจากเกดไอทเปนพษ 8. สารประเภทโลหะเมอใชแลวควรเชดใหแหง เพอปองกนการเกดสนม

P a g e | 9

หนวยท 7 แรงและแรงลพธ

แรง แรงลพธ

P a g e | 10

แรง

แรง (force) คอ …………………….....……………………..แบบตางๆ ท าใหวตถเปลยน……..........................…….เปลยน…….............……………. เกดการ………….......…………… หรอหยดนงได แรงสามารถเปลยนความเรวของวตถได หรอกลาวไดวา แรงท าใหวตถเกด………………….....................................….

ถามแรงขนาดเทากนกระท าตอวตถในทศทางตรงกนขาม อาจท าใหเกดการเปลยนแปลงรปรางและขนาดของวตถ แตไมมการเคลอนทของวตถ

ปรมาณทางฟสกสของแรง ม ……....….....… ชนด

1) ปรมาณ……….............…........…. (Scalar quality) คอ ปรมาณทบอกแต………..................................………เพยงอยางเดยว เชน ……………………................................................ ปรมาตร ความหนาแนน พลงงาน อณหภม อตราเรว เปนตน

2) ปรมาณ………………..……….. (Vecter quality) คอ ปรมาณทบอก………………….………….. และ ....................... ............................... เชน การกระจด ความเรง ความเรว แรง โมเมนตม เปนตน

P a g e | 11

การเขยนเวกเตอรของแรง ใชความยาวสวนของเสนตรง แทน…….........……………............................………. และหวลกศรแสดงทศทางของแรง

ลกษณะทส าคญของปรมาณเวกเตอร 1. สญลกษณของปรมาณเวกเตอร การแสดงขนาดและทศทางของปรมาณเวกเตอร จะใชลกศรแทน โดยขนาดของปรมาณเวกเตอรแทนดวยความยาวของลกศรและทศทางของเวกเตอรแทนดวยทศทางของหวลกศร สญลกษณของปรมาณเวกเตอรใชตวอกษรมลกศรครงบนชจากซายไปขวาแทนปรมาณเวกเตอร ดงรป

2. เวกเตอรทเทากน เวกเตอร 2 เวกเตอรจะเทากนกตอเมอ มขนาดเทากนและมทศทางไป………...........…………… ดงรป

ตวอยาง

หมายถงเวกเตอร A มขนาด 3 นวตน มทศไปทางขวามอ

จากรป เวกเตอร A มขนาด …….....……… หนวย ไปทางทศ…………………...........…..

เวกเตอร B มขนาด ……...………. หนวย ไปทางทศ………….............…………

A

B

จากรป เวกเตอร A เทากบ เวกเตอร B เขยนเปนสญลกษณ ………..............……………….

P a g e | 12

3. เวกเตอรตรงขามกน เวกเตอร 2 เวกเตอรจะตรงขามกนกตอเมอ เวกเตอรทงสองม…….....................…..เทากน แตม………............................…….ตรงขามกนดงรป

จากรป เวกเตอร A ตรงขามกบเวกเตอร B เขยนสญลกษณไดวา……..................…………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

NOTE

P a g e | 13

ใบกจกรรมท 1 เขยนเวกเตอรของแรงไดอยางไร

จดประสงคของกจกรรม 1. ทดลองเพอศกษาแรงลพธกบการเคลอนทของวตถ 2. บอกความสมพนธระหวางการเคลอนของวตถกบเวกเตอรของแรงได 3. บอกความสมพนธของแรง 2 แรงทท าใหเวกเตอรของแรงเปนศนยได ปญหา………………………………………………………..................................................................................................……… สมมตฐาน………………………………………………............................................................................................……………… วธทดลอง

1. ใชตาชงสปรงเกยวถงทราย แลวคอยๆ ยกขนจากพนโตะในแนวดง อานคาของแรงเปนนวน บนทกผลและเขยนเวกเตอรของแรง

2. ใชตาชงสปรงเกยวถงทราย แลวคอยๆลากไปทางขวามอบนพนโตะ อานคาของแรงเปนนวตน บนทกผลและเขยนเวกเตอรของแรง

3. ท าเชนเดยวกบขอ 2 แตใหลากถงทรายไป ทางซายมอ 4. ใชตาชงสปรง 2 อน เกยวถงทราย แลวออกแรงดงตาชงสปรงทงสองในทศทางตรงกนขามดวยแรงท

เทากน สงเกตการเปลยนแปลง บนทกผล

P a g e | 14

บนทกผลการทดลอง การทดลอง แรงดง (N) เวกเตอรของแรง

1. ใชตาชงสปรงเกยวถงทราย แลวยกขน

2. ใชตาชงสปรงเกยวถงทราย แลวคอยๆลากไปทางขวามอ

3. ใชตาชงสปรงเกยวถงทราย แลวคอยๆลากไปทางซายมอ

4 . ใ ช ต า ช ง ส ป ร ง 2 อ น เกยวถงทราย แลวลากถงทรายไปในทศทางตรงกนขาม

สรปผลการทดลอง ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... .................................................................................................................................................... ................................ .................................................................................................. .................................................................................. ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ....................................................... ................................................................... ............................................................................................. ....................

P a g e | 15

คาถามทายกจกรรม

1. เมอออกแรงกระท าตอถงทรายจะท าใหถงทรายเกดการเปลยนแปลงหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………….............................................…...

2. เมอออกแรงกระท าตอถงทราย 2 ครงดวยแนวแรงทตางกน จะท าใหถงทรายเกดการเปลยนแปลงอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………...........................................…..

3. เมอออกแรงดงถงทรายทง 2 ขางดวยแรงทเทากน ถงทรายจะเกดการเปลยนแปลงหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………..........................................…...

4. การออกแรงดงทง 2 ขางของถงทรายสามารถเขยนเวกเตอรของแรงไดหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………...........................................…..

5. จากผลการท ากจกรรมไดขอสรปเกยวกบแรงทกระท าตอวตถอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………...........................................…..

ผลจากการทากจกรรมไดขอสรปเกยวกบแรงดงน

1. แรงท าใหวตถเคลอนท 2. แรงท าใหวตถเกดความเรง 3. แรงท าใหวตถเปลยนทศทาง 4. เมอมแรงกระท าตอวตถสามารถเขยนเวกเตอรของแรงไดเสมอ 5. เมอมแรง 2 แรงขนาดเทากนมากระท าตอวตถในทศทางตรงกนขาม วตถจะไมมการเคลอนท 6. วตถเคลอนทไดหรอไมขนอยกบแรงลพธทกระท าตอวตถ

P a g e | 16

แรงลพธ แรงลพธ (resultant force) หมายถง …………………........................……………………………ของแรงทงหมด

ทกระท าตอวตถ ถาแรงลพธมคาเปน ……….......…. แสดงวาวตถไมมการเคลอนทอนเนองมาจากแรงทมากระท าตอวตถมขนาดเทากน และกระท าตอวตถในทศทางตรงขามกน

การหาคาแรงลพธจากเวกเตอร

1. เมอแรงยอยมทศทาง…….................…………. ใหน าแรงยอยมา…………….............................…… สามารถเขยนเวกเตอรแทนแรงไดดวยเสนตรงและหวลกศร โดยน าเวกเตอรของแรงมาตอกนดงน

2. เมอแรงยอยมทศทาง…………..............…… ใหน าคาของแรงยอยมา…….....................……………. เวกเตอรของแรงลพธจะมทศไปทางแรงทมากกวา คาของแรงลพธเทากบผลตางของแรงยอยทงสอง ดงรป

แรงยอย หมายถง แรงทเปนองคประกอบของแรงลพธ

แรงลพธทมทศทางไปทาง ………………..............................……

B A

P a g e | 17

3. ถาแรงยอย……………………..…… แตมทศทาง………………………….…… จะไดแรงลพธมคาเปน………….และไมมความเรง เขยนเวกเตอรของแรงทมขนาดเทากน แตทศทางตรงกนขาม จงไมมเวกเตอรของแรงลพธ ดงนนวตถจะคงสภาพเดม

การหาแรงรวมหรอแรงลพธดวยการเขยนรป 1. ใชความยาวของเสนตรงแทนขนาดของแรง และใชหวลกศรแทนทศทางของแรง 2. เรมตนดวยแรงท 1 แลวน าแรงท 2 มาชน โดยใหทางลกศรของแรงท 2 ชนกบหวลกศรของแรงท 1

ตอกนเชนนไปเรอยๆ กาหนดให F แทนขนาดและทศทางของแรง (ก าหนดใหความยาวของเสนตรง 1 เซนตเมตร เทากบ

1 นวตน)

แรง A = แรง B แรงลพธ = ………………………………… หรอ = ………………………………… = ………………………………….

ตวอยางท 1

P a g e | 18

การหาขนาดและทศทางของแรงลพธของแรง 2 แรงททามมตอกน

1. วตถ ก มแรง A และแรง B มากระท าแรงลพธทเกดขนคอ แรง C 2. การหาคาแรงลพธโดยการสรางรปสามเหลยม มขนตอนดงน

3. การหาคาแรงลพธโดยการสรางรปสเหลยม มขนตอนดงน

ตวอยางท 2

2 1 3

2 1 3

P a g e | 19

สรปการหาคาแรงลพธ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

P a g e | 20

ใบกจกรรมท 1 แรงลพธทกระทาตอวตถ

จดประสงคของกจกรรม 1. เพอศกษาผลของแรงลพธทกระท ากบวตถทศตางๆ ปญหา……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สมมตฐาน………………………………………………………………………………………………………………………………………………… วธทดลอง

1. น าตาชงสปรงเกยวถงทรายแลวลากไปบนพนโตะทางขวา สงเกตการณเปลยนแปลงของถงทราย และแรงดงจากตาชงสปรงเปนนวตน บนทกผล

2. น าตาชงสปรง 2 อน เกยวถงทรายดานเดยวกน แลวออกแรงลากไปบนพนโตะทางเดยวกน ดวยตาชงสปรงทงสองในแนวคขนานกนไปสงเกตการณเปลยนแปลงของถงทรายและแรงดงจากตาชงสปรงทงสองเปนนวตนบนทกผล

3. ใชตาชงสปรง 3 อน เกยวถงทรายดานขวา 2 อนและเกยวถงทรายดานซาย 1 อน ออกแรงดงตาชง

สปรงพรอมกนในทศทางตรงกนขามไปทางขวา 2 แรง ทางซาย 1 แรง สงเกตการณเปลยนแปลงของถงทราย แลวอานคาแรงดงจากตาชงสปรงทกอน บนทกผล

P a g e | 21

บนทกผลการทดลอง

การทดลอง เวกเตอรของแรงลพธ แรงดงจากตาชงสปรง (N)

อนท 1 อนท 2 อนท 3

1. ใชตาชงสปรงเกยวถงทรายและออกแรงลากไปทางขวา

2. ใชตาชงสปรง 2 อน เกยว ถงทรายดานเดยวกน แลวออกแรงลากไปทางเดยวกน

3. ใชตาชงสปรง 3 อน เกยว ถงทรายดานขวา 2 อน และเกยวถงทรายดานซาย 1 อน ออกแรงดงตาชงสปรงพรอมกนในทศทางตรงกนขามไปทางขวา 2 แรง ทางซาย 1 แรง

P a g e | 22

คาถามทายกจกรรม 1. เมอออกแรงดงดวยตาชงสปรงอนเดยวโดยลากถงทรายไปทางขวา ถงทรายถกแรงลพธกระท าเทาไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

2. เมอออกแรงดงดวยตาชงสปรง 2 อน ลากถงทรายไปทางขวาในแนวขนานกนไปบนพนโตะ ถงทรายถกแรงลพธกระท าเทาไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

3. จากการทดลองจะเขยนคาของแรงรวมไดอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

4. แรงลพธทถงทรายไดรบจากการดงตาชงสปรงอนเดยวกบตาชงสปรง 2 อน แตกตางกนหรอไม อยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

5. การออกแรงดงถงทรายในทศทางตรงกนขาม โดยใชตาชงสปรง 2 อนดงไปทางขวา สวนดานซายออกแรงดงดวยตาชงสปรงอนเดยว คาของแรงดงทง 2 ขาง แตกตางกนหรอไม อยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

6. นกเรยนจะสรปผลการท ากจกรรมเกยวกบการหาคาแรงลพธไดอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……

P a g e | 23

หนวยท 8 แสงและการเกดภาพ

ธรรมชาตของแสง การเกดภาพจากกระจก การเกดภาพจากเลนส ทศนปกรณ แสงกบการมองเหน นยนตากบการมองเหน

P a g e | 24

แสง (Light) หมายถงพลงงานรปหนงทชวยท าให............................................................................................ รอบตว แหลงก าเนดแสงม 2 แหลงคอ (1) มนษยสรางขน (2) เกดขนเองตามธรรมชาต

ความรเกยวกบแสง - แสงเคลอนทจากแหลงก าเนดไปยงทตางๆ โดยไมตองอาศย...................................................................... - สามารถเดนทางผาน................................................ไดดวยอตราเรวประมาณ....................................m/s

- ลกษณะการเคลอนทของแสงในตวกลางชนดเดยวกนจะเปนเสนตรง และมการเปลยนทศทางไปเมอเคลอนทผานตวกลางทตางกน

- เนองจากแสงเปนเดนทางเปนเสนตรงจงสามารถเขยนเสนตรงทมหวลกศรก ากบแทนแนวการเคลอนทของแสงได เรยกเสนตรงทมหวลกศรก ากบแกนแนวเสนตรงนวา ......................................................................... รงสของแสงมหลายลกษณะ ดงน 1. รงสขนาน 2. รงสลเขา

3. รงสลออก

การสะทอนของแสง เมอแสงตกกระทบวตถ แสงบางสวนจะสะทอนจากวตถ ถาแสงสะทอนจากวตถเขาสนยนตาจะเกดการมองเหนและรบรเกยวกบวตถนนได

จากรป เมอแสงตกกระทบวตถทบแสงผวเรยบสามารถใชเสนตรงและหวลกศรแสดงทศทางของรงส............................และรงส........................... เมอลากเสนทางเดนของแสงเมอตกกระทบวตถจะเกดมม........... มม โดยเรยกมมทอยระหวางรงสตกกระทบกบเสนปกตวา .......................................... และเรยกมมทอยระหวางรงสสะทอนกบเสนปกตวา ....................................... ซงการสะทอนแสงบนผววตถอธบายไดดวย กฎการสะทอน ดงน

P a g e | 25

1. รงสตกกระทบ เสนปกต และรงสสะทอน………………………………………………….. 2. มมตกกระทบ…………………………………………………มมสะทอน หมายเหต เสนปกต คอ เสนตรงทลากตงฉากกบผวของตวกลาง

เมอแสงตกกระทบบนวตถผวเรยบจะเกดการสะทอนของแสงอยางเปนระเบยบ แตถาแสงตกกระทบพนผวขรขระ แสงสะทอนจะสะทอนอยางกระจดกระจาย

การหกเหของแสง คอ การทแสงเปลยน..................................การเคลอนท เนองจากอตราเรวของแสงมการเปลยนแปลงเมอแสงเคลอนทผานตวกลางตางชนดกนและมความหนาแนนตางกน ท าใหอตราเรวของแสงในแตละตวกลางไมเทากน โดยการหกเหของแสงจะเกดขนท........................................ระหวางตวกลาง ซงมผลตอต าแหนงของการมองเหนของวตถ เชน การมองเหนปลาในน าในต าแหนงท........................ต าแหนงทปลาอยจรง เมอแสงเคลอนทผานตวกลางทแตกตางกนตงแต ............. ชนดขนไป เชน เคลอนทจากน าสอากาศ เคลอนทจากแกวไปสอากาศ โดยทตวกลางแตละชนดนนมความหนาแนนตางกน อตราเรวของแสงจะเกดการเปลยนแปลง

P a g e | 26

เพมขนหรอลดลง เรยกปรากฏการณทเกดขนนวา การหกเหของแสง การหกเหของแสงจะเกดขนตรงแนวรอยตอของตวกลางทแตกตางกน 2 ชนด

การหกเหของแสงเกดขนได .......................... แบบ คอ 1. การหกเห........................................เสนแนวฉาก เกดขนเมอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมความหนาแนน.......................ไปสตวกลางทมความหนาแนน....................... หรอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมดชนหกเห................................ไปสตวกลางทมดชนหกเห............................... หรอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมความเรวมากไปสตวกลางทมความเรวนอยท าใหมมหกเหมขนาดเลกกวามมตกกระทบ

2. การหกเห..............................................เสนแนวฉาก เกดขนเมอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมความหนาแนน........................ไปสตวกลางทมความหนาแนน........................ หรอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมดชนหกเห..................................ไปสตวกลางทมดชนหกเห……………............... หรอ - แสงเดนทางจากตวกลางทมความเรวนอยไปสตวกลางทมความเรวมากท าใหมมหกเหมขนาดใหญกวามมตกกระทบ

P a g e | 27

มมวกฤต (critical angle; θc) เปนมมตกกระทบคาหนงทท าใหเกดมมหกเหมคาเปน...............องศามมวกฤตเกดขนไดเมอรงสตกกระทบผานตวกลางทมความหนาแนนมากไปยงตวกลางทมความหนาแนนนอยกวา เชน เมอแสงผานแกวออกสอากาศดวยมมวกฤตจะท าใหแนวรงสหกเหทบอยบนรอยตอของตวกลางทงสอง

การสะทอนกลบหมด (total reflection) เกดจากการเดนทางของแสงจากตวกลางทม ความหนาแนนมากกวาไปยงตวกลางทมความหนาแนนนอยกวา เมอแสงเคลอนทถงรอยตอระหวางตวกลางจะเกดการสะทอนกลบสตวกลางเดม การสะทอนกลบหมดจะเกดขนเมอมมตกกระทบมคามากกวามมวกฤต ท าใหล าแสงไมหกเหเขาไปในตวกลางทมความหนาแนนนอยกวา แตเกดการสะทอนกลบหมดแทน เชน การสะทอนกลบหมดของแสงในเสนใยน าแสง

มราจ (mirage) หรอ ........................................... เปนปรากฏการณท เกดจาก……………………...........ของแสง เนองจากชนของอากาศทแสงเดนทางผานมอณหภมตางกน ท าใหอากาศมความหนาแนนตางกน แลวเกดการสะทอนกลบหมด เชน

• การมองเหนตนไมกลบหว • การมองเหนเหมอนมน าหรอน ามนนองบนพนถนน ในวนทมอากาศรอนจด • การมองเหนภาพบดเบยว เนองจากไอของความรอนขยายตวลอยสงขนจากผวถนน

การเกดภาพจากกระจกและเลนส

ภาพ (Image) เกดจากการตดกน หรอเสมอนตดกนของรงสของแสงทสะทอนมาจากกระจกหรอหกเหผานเลนส แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1. ภาพจรง เกดจากรงสของแสงตดกนจรง (เกดภาพดานหนากระจกหรอหลงเลนส) ตองมฉากมารบจงจะมองเหนภาพ ลกษณะภาพหวกลบกบวตถมทงขนาด.............................................................................................ซงขนาดภาพจะสมพนธกบระยะวตถ เชน ภาพทปรากฏบนจอภาพยนตร

2. ภาพเสมอน เกดจากรงสของแสงเสมอนตดกน (เกดภาพดานหลงกระจกหรอหนาเลนส) มองเหนภาพไดโดยไมตองใชฉากรบภาพ ภาพมลกษณะหวตงเหมอนวตถ เชน ภาพทเกดจาก................................................. การเกดภาพจากกระจกเงา ภาพจากกระจกเงา เกดจากการสะทอนแสงคอ เมอแสงจากวตถตกกระทบหนากระจกเงา แสงสะทอนจากกระจกจะพบกน ท าใหเกดภาพของวตถขน แบงออกได .............. ลกษณะดงน 1. ภาพจาก................................... เมอคนยนหรอวางวตถไวหนากระจกเงาราบจะเกดเปนภาพเสมอนหวตงอยหลงกระจก มระยะวตถเทากบระยะภาพ และขนาดของวตถเทากบขนาดของภาพ แตมลกษณะกลบดานกนจากซายเปนขวาของวตถจรง

P a g e | 28

จากรป ภาพจากกระจกเงาราบมวธการลากเสนรงสทท าใหเกดภาพดงน 1) ลากเสนจากสวนบนสดของวตถไปตกกระทบกระจกเงาราบในแนวตงฉาก แนวสะทอนกลบใน

แนวเดม ดงเสนท 1 2) ลากเสนจากสวนลางสดของวตถไปตกกระทบกบกระจกเงาราบในแนวตงฉาก แลวสะทอน

กลบในแนวเดม ดงเสนท 2 3) ลากเสนจากสวนบนสดของวตถในต าแหนงเดยวกบเสนท 1 มาตกกระทบกบกระจกเงาราบท

จดกงกลางระหวางเสนท 1 และ 2 แลวสะทอนกลบในแนวเดม ดงเสนท 3 4) ลากเสนจากสวนลางสดของวตถในต าแหนงเดยวกบเสนท 1 มาตกกระทบกบกระจกเงาราบท

จดกงกลางระหวางเสนท 1 และ 2 แลวสะทอนกลบในแนวเดม ดงเสนท ๔ 5) ตอแนวรงสสะทอนของเสนท 1,2,3 และ 4 เปนเสนประ (รงสเสมอน) ไปตดกนดานหลง

กระจกเงาราบ จะเกดภาพเสมอนหวตง ขนาดเทากบวตถ และมระยะภาพเทากบระยะวตถ

P a g e | 29

2. ภาพจากกระจกเงาผวโคง กระจกผวโคงซงเปนสวนของวงกลมนนม 2 ชนด คอ กระจกนนและ กระจกเวา มลกษณะการเกดภาพดงตารางตอไปน

กระจกนน กระจกเวา หมายเหต

1. กระจายแสง

2. สวนสะทอนแสงอยทผวดานนอกของทรงกลม

3. ท าหนาทกระจายแสง

4. เกดภาพเสมอนหวตง ขนาดเลกกวาวตถ และภาพกลบขาง จากขางซายเปนขางขวา

5. ถกน ามาใชเปนกระจกมองขางและมองหลงของรถยนต

1. รวมแสง

2. สวนสะทอนแสงอยทผวดานในของทรงกลม

3. ท าหนาทรวมแสง

4. เกดภาพไดทงภาพจรงและภาพเสมอน มทงขนาดยอ และขยายขนอยกบระยะหางระหวางวตถกบกระจก

5. ถกน ามาประดษฐเปนอปกรณใหหมอฟนใชสองฟนคนไข

(ก) ภาพจรงหวกลบขนาดเลกกวาวตถ

P a g e | 30

(ข) ภาพเสมอนขนาดใหญกวาวตถ

จากรป การลากเสนรงสของแสงทท าใหเกดภาพจากกระจกเวา มวธการดงน 1) ลากเสนตรงจากปลายบนสดของวตถขนานกบเสนแกนมขส าคญไปตกกระทบผวกระจกเวา แลวสะทอนผานจดโฟกส (F) ทอยดานหนาของกระจกเวา ดงเสนท 1 2) ลากเสนตรงจากปลายบนสดของวตถทต าแหนงเดยวกบเสนท 1 ผานจดศนยกลางความโคงของกระจก (C) ไปตกกระทบกระจกเวา แลวสะทอนกลบมาทางเดมไปตดกบรงสสะทอนของเสนท 1 ดงเสนท 2 3) จากจดตด ลากเสนไปตงฉากกบเสนแกนมขส าคญจะไดขนาดและลกษณะของภาพทเกดขน ถารงสสะทอนตดกนจรงจะไดภาพจรง (รป ก) แตถารงสสะทอนไมตดกน แตตองตอแนวรงสเปนเสนประ (แนวรงสเสมอน) ไปตดกนจะไดภาพเสมอน (รป ข)

การเกดภาพจากกระจกเวา

ต าแหนงวตถหนากระจก รปทางเดนแสง ลกษณะภาพ

วตถอยหนาจด C - ภาพจรงหนากระจก - หวกลบ - ขนาดเลกกวาวตถ - อยระหวาง C กบ F

วตถอยทจด C - ภาพจรงหนากระจก - หวกลบ - ขนาดเทาวตถ - เกดทเดยวกบวตถ

วตถอยระหวาง C กบ F - ภาพจรงหนากระจก - หวกลบ - ขนาดใหญกวาวตถ - อยหนาจด C

วตถอยทจด F - ภาพจรงหรอภาพเสมอน - ภาพทเกดระยะไกลมาก

วตถอยระหวาง F กบ P - ภาพเสมอนหลงกระจก - หวตง - ขนาดใหญกวาวตถ

P a g e | 31

(ค) การเกดภาพจากกระจกนน

จากรป ค การลากเสนรงสของแสงทท าใหเกดภาพจากกระจกนน มวธการดงน 1) ลากเสนตรงจากปลายบนสดของวตถขนานกบเสนแกนมขส าคญไปตกกระทบทผวกระจกนน แลวลากเสนผวกระจกนนเปนเสนประ (แนวรงสเสมอน) ไปตดทจดโฟกส (F) จากนนจงลากรงสสะทอนตอจากเสนประจากผวกระจกนนพรอมทงใสลกศรแสดงรงสสะทอน ดงเสนท 1 2) ลากเสนจากปลายบนสดทจดเดยวกบเสนท 1 ไปกระทบผวกระจกนนแลวลากเสนประ (แนวรงสเสมอน) ผานจดศนยกลางความโคง (C) แลวสะทอนกลบเสนทางเดม ดงเสนท 2 3) ลากเสนจากจดตดกนตงฉากกบเสนแกนมขส าคญ จะไดขนาดและลกษณะภาพ ซงจะเปนภาพเสมอน ขนาดเลกกวาวตถเสมอ

ภาพทเกดจากกระจกนน ต าแหนงวตถหนากระจก รปทางเดนแสง ลกษณะภาพ

วตถอยหนาจด C - ภาพเสมอน หวตง - เลกกวาวตถ - เกดหลงกระจกระหวางจด P กบจด F’

วตถอยทจด C - ภาพเสมอน หวตง - เลกกวาวตถ - เกดหลงกระจกระหวางจด P กบจด F’

วตถอยระหวาง C กบ F - ภาพเสมอน - หวตง - เลกกวาวตถ - เกดหลงกระจกระหวางจด P กบจด F’

วตถอยทจด F - ภาพเสมอนหวตง - เลกกวาวตถ - เกดหลงกระจกระหวางจด P กบจด F’

วตถอยระหวาง F กบ P

- ภาพเสมอนหวตง - เลกกวาวตถ - เกดหลงกระจกระหวางจด P กบจด F’

P a g e | 32

การเกดภาพจากกระจกเลนส เลนส (lens) คอ วตถโปรงใสผวโคงดานหนงหรอโคงทง ๒ ดาน เมอแสงจากวตถหกเหผานเลนสกจะท าใหเกดภาพ จ าแนกตามลกษณะได 2 ชนด คอ เลนสนนและเลนสเวา

เลนสนน เลนสเวา

- มลกษณะตรงขอบเลนสบางกวาตรงกลางเลนส

- มผวดานโคงนนรบแสง - มหนาทรวมแสง - ใหภาพไดทงภาพจรงและภาพเสมอน - ประโยชนใชท าแวนตาส าหรบคนสายตายาว ใชท าแวนขยายเปนสวนประกอบของกลองถายรป และกลองสองทางไกล

- มลกษณะตรงกลางเลนสบางกวาตรงขอบชองเลนส - มผวดานโคงเวารบแสง - มหนาทกระจายแสง - ใหภาพเสมอนเทานน - ประโยชนใชท าแวนตาส าหรบคนสายตาสน

เมอน าเลนสนนไปรบแสงอาทตยซงเปนแสงขนานแบบหนง จะเกดเปนจดสวางดานหลงเลนส เรยกวา จด

รวมแสงหรอจดโฟกส โดยระยะหางจากจดรวมแสงถงเลนสเรยกวา ความยาวโฟกส เมอวางวตถไวทระยะสนกวาความยาวโฟกสของเลนสนนจะเกดภาพเสมอนขนาดขยาย ซงสามารถน าไปใชประโยชนในการท าทศนปกรณตางๆ ในกรณของเลนสเวาซงเปนเลนสกระจายแสง เมอน าเลนสเวาไปรบแสงขนาน จะพบวาแสงขนานนนจะกระจายออกจากจดจดหนง โดยถาลากเสนตอแนวรงสทกระจายออกนนใหยาวขน แนวรงสนจะตดกนทจ ดดงกลาวและเรยกจดนวา จดโฟกสของเลนสเวา

P a g e | 33

ใบกจกรรม

การหาภาพทเกดจากเลนสนน จดประสงคของกจกรรม 1. อธบายการเกดภาพ และลกษณะภาพทเกดจากเลนสนนได 2. สามารถน าหลกการเกดภาพจรงและภาพเสมอนไปอธบายปรากฏการณบางอยาง

ในชวตประจ าวน ปญหา……………………………………………………………………………………………………………………………….………………………สมมตฐาน………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อปกรณและสารเคม 1. ไฟฉาย 2. ชดกนแสง 3. ไมเมตร 4. ฉาก 5. เลนสนนเสนผานศนยกลาง 5 cm วธทดลอง 1. จดวางอปกรณดงรป โดยวางอปกรณชดกนแสงและเลนสนนขนาดเสนผานศนยกลาง 5 cm ใหหางกน 20 cm

2. ใชแผนกนทประกอบไอดวยกระดาษขาวสอดไวในกรอบ วางหางจากเลนส 30 cm 3. สองไฟฉายไปยงอปกรณชดกนแสง โดยใหไฟฉายอยตดกบอปกรณชดกนแสง คอยๆ เลอนฉากไปมาจนเกดภาพลกสรบนฉากอยางชดเจน สงเกตลกษณะและขนาดภาพ บนทกระยะหางจากเลนสถงฉาก 4. ท าซ าขอ 1 ถง 3 แตเปลยนระยะหางระหวางแผนกนแสงและเลนสไปเปน 28 และ 35 cm ตามล าดบ สงเกตและบนทกผล 5. จดวางอปกรณโดยใหแผนกนแสงรปลกศรอยหางจากเลนสนนประมาณ 6 cm สงเกตภาพลกศรทปรากฏบนฉากและบนทกผล

P a g e | 34

บนทกผลทดลอง

ระยะระหวางแผนกนแสงถงเลนสนน (cm)

ระยะระหวางเลนสนนถงฉาก(cm) ลกษณะและขนาดของภาพบนฉาก

6

20

28

สรปผลการทดลอง .................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................... .................................. .......................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................... ....................................................... .................................................................................................................. ............................................................................................................................................... ..................................................................... .................................. คาถามทายกจกรรม 1. ภาพทเกดจากเลนสนนเปนภาพชนดใด............................................................................................................................. ..................................................... 2. จากการทดลอง ถาตองการใหเกดภาพเสมอนตองวางวตถไวในระยะใด............................................................................................................................. ...................................................... 3. ลกษณะของภาพเสมอนทเกดจากเลนสนนมลกษณะอยางไร ............................................................................................................................. ...................................................... 4. จากการท ากจกรรมไดขอสรปอยางไร ............................................................................................................................. ......................................................

P a g e | 35

การหาตาแหนงของภาพทเกดจากเลนสอาจทาไดโดการเขยนแผนภาพองรงสของแสง โดยใชหลกการและวธการเขยนรงสของแสงดงน 1. ลากรงสตกกระทบจากวตถใหขนานกบเสนแกนมขส าคญ รงสจะหกเหผานโฟกส 2. ลากรงสตกกระทบจากวตถใหผานโฟกส รงสจะหกเหขนานกบเสนแกนมขส าคญของเลนส 3. ลากรงสตกกระทบจากวตถใหผานจดกงกลางเลนส เมอผานเลนสแลวจะออกไปในแนวเดม

รงสหกเหทงสามจะตดกนหลงเลนสนน คอต าแหนงของภาพจรง แตถารงสไมตดกนใหตอแนวรงสออกไปดานตรงกนขาม จะไดเสนรงสเสมอนตดกนเกดภาพเสมอนทต าแหนงนน

เมอวางวตถไวในระยะตางๆ กนจะหาต าแหนงภาพจากเลนสไดโดยการเขยนรงสของแสงอยางงาย

P a g e | 36

ภาพทเกดจากเลนสนนและเลนสเวา

ตาแหนงวตถ (หนาเลนส)

ภาพ รปทางเดนแสง

ชนด ขนาด ตาแหนง

ภาพ เลนสนน 1. วตถอยไกลมาก (แสงขนาน)

จรง เปนจด หลงเลนสทจดโฟกส (F)

2. มากกวาระยะ 2F จรง เลกกวาวตถ

หลงเลนสระหวางระยะ F กบ 2F

3. ทระยะ 2F จรง เทากบวตถ หลงเลนสเทากบระยะ 2F

4. ระหวางระยะ F กบ 2F

จรง ใหญกวาวตถ

หลงเลนสมากกวาระยะ 2F

5. นอยกวาระยะ F เสมอน ใหญกวาวตถ

หนาเลนสไกลกวาระยะวตถ

เลนสเวา 1. วตถอยไกลมาก (แสงขนาน)

เสมอน เปนจด หนาเลนสทจด F

2. ทกระยะ เสมอน เลกกวาวตถ

หนาเลนสอยระหวางจด F กบเลนส

P a g e | 37

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..……...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………..…………

NOTE

P a g e | 38

ทศนปกรณ

ทศนปกรณ หมายถง เครองมอทชวยขยายขอบเขตการมองเหนใหสามารถเหนภาพไดชดเจนขน โดยมการใชประโยชนทแตกตางกน จากการ…………………………………………………………………………………นกวทยาศาสตรไดน าความรเรองสมบตในดานตางๆ ของแสงมาใชประดษฐอปกรณและเทคโนโลยตางๆ

1. แวนขยาย เปนอปกรณทท าจากเลนส.............ทชวย..................ขนาดของวตถ ใชสองดวตถขนาดเลกทตามองเหนไมชดเจนมากขน ในการใชตองใหระยะวตถอยหางจากแวนขยายนอยกวาความยาวโฟกสของแวนขยาย ลกษณะภาพทไดเปนภาพเสมอน........................................................... เกดภาพดานเดยวกบวตถ แวนขยายทมความยาวโฟกสสนจะขยายขนาดของวตถไดมาก จงใชแวนขยายสองดวตถทตองการความชดเจน เชน สองดพระเครอง สองดเพชร หมอดใชดลายมอ ลายนวมอ ใชสองอปกรณขณะซอมนาฬกา 2. กลองจลทรรศน ดสงมชวตเซลลเดยว เชน อะมบา ยกลนา พารามเซยม กลองจลทรรศน (microscope) เปนอปกรณใชสองดวตถทมองดวยตาเปลาไมเหนใหเหนไดชดเจน เชน ใชสองดเซลลพช ใชสอง กลองจลทรรศนเชงประกอบใชเลนสนน 2 อน มต าแหนงและหนาทดงน

1. เลนสใกลตา ชวยมองเหนภาพของวตถและขยายขนาดของวตถ 2. เลนสใกลวตถ ชวยขยายภาพของวตถใหมขนาดใหญขน โดยเกดเปนภาพเสมอน

ซงเปนวตถของเลนสใกลตา กาลงขยายของกลองจลทรรศน การมองเหนภาพทมขนาดขยายใหญขนคดเปนจ านวนเทาของขนาดวตถซงขนอยกบก าลงขยายของเลนสใกลตากบเลนสใกลวตถ การเกดภาพจากกลองจลทรรศน มดงน 1. ภาพจากเลนสใกลวตถ เปนภาพจรงหวกลบ ขนาดขยาย ณ ต าแหนงทไมเกนความยาวโฟกสของเลนสใกลตา 2. ภาพจากเลนสใกลตา เปนภาพเสมอนหวตง ขนาดขยายจากภาพทเกดจากเลนสใกลวตถ 3. ภาพสดทาย เกดเปนภาพเสมอนหวกลบกบวตถทน ามาสองดดวยกลองจลทรรศน

ก าลงขยายของกลอง = ก าลงขยาย....................................... x ก าลงขยาย.................................

P a g e | 39

3. กลองโทรทรรศน (Telescope) เปนกลองทใชสองดวตถทอยไกลๆม 2 ประเภท ดงน (1) กลองโทรทรรศนประเภทหกเหแสง ประกอบดวยเลนส............... 2 อนทมความยาวโฟกสตางกน เลนสนนอนท 1 อยใกลตาเรยกวา ………………………………… มความยาวโฟกสสน เลนสนนอนท 2 อยใกลวตถเรยกวา …………………………………….. มความยาวโฟกสยาวกวาเลนสใกลตา การเกดภาพ เมอแสงจากวตถทอย ไกลผานเลนสใกลวตถจะเกดภาพ......................................................โดยภาพนจะเปนวตถของเลนสใกลตา ซงเลนสใกลตาท าหนาทขยายภาพอกคร ง ท าใหเกดภาพสดทายเปน..................................................................................

ลกษณะของกลองโทรทรรศนประเภทหกเหแสงตองจดใหเลนสนนทอยใกลตามความยาวโฟกสสนกวาเลนสนนทอยใกลวตถ เมอมองผานเลนสทอยใกลตาจะมองเหนภาพสดทายของวตถเปนภาพ.................................กบวตถ มขนาดใหญกวาวตถ ถาตองการใหไดภาพเสมอนหวตงเหมอนวตถจะตองใสเลนส....................ไวดานหนาของเลนสใกลตาอก 1 อน เพอท าหนาทกลบภาพกอนทเลนสใกลตาจะขยายภาพในขนสดทาย

กาลงขยายของกลอง = ความยาวโฟกสของเลนสใกลวตถ ความยาวโฟกสของเลนสใกลตา

ความยาวของกลองโทรทรรศน = ความยาวโฟกสของเลนสใกลวตถ + ความยาวโฟกสของเลนสใกลตา

P a g e | 40

ตวอยางการคานวณ ตวอยาง กลองโทรทรรศนกลองหนง เลนสใกลตามความยาวโฟกส 5 เซนตเมตร เลนสใกลวตถมความยาวโฟกส 60 เซนตเมตร กลองนมความยาวกลองเทาไร และมก าลงขยายกเทา วธทา ความยาวของกลอง = ความยาวโฟกสของเลนสใกลตา + ความยาวโฟกสของเลนสใกลวตถ = 5 + 60 = 65 เซนตเมตร เพราะฉะนน ความยาวของกลองคอ 65 เซนตเมตร ก าลงขยายของกลอง = ความยาวของเลนสใกลวตถ ความยาวโฟกสของเลนสใกลตา = 60 = 12 เทา 5 เพราฉะนน กลองมก าลงขยาย 12 เทา 2. กลองโทรทรรศนประเภทสะทอนแสง มสวนประกอบและสมบตทส าคญดงน

- กระจกเงาเวา ท าหนาทรบแสงจากวตถ ท าใหเกดภาพขยายหนากระจกเงาเวา - กระจกเงาระนาบ ท าหนาทรบภาพจากกระจกเงาเวาสะทอนภาพไปยงเลนสใกลตา - เลนสใกลตา ซงเปนเลนสนนท าหนาทขยายภาพ - เมอเพมความยาวของเสนผานศนยกลางของกระจกเวา จะชวยใหมองเหนวตถทอยไกลมากๆไดดยงขน

หลกการของกลองโทรทศนชนดสะทอนแสง เชน กลองดดาวทใชกระจกเปนหลก กลองจะรบแสงทเขามากระทบกบกระจกเวาทอยทายกลองทเราเรยกวา Primary Mirror แลวรวมแสงไปกระทบกบกระจกระนาบหรอปรซม เราเรยกวา Secondary Mirror ทอยกลางล ากลอง ใหสะทอนเขาสเลนซตาขยายภาพอกทหนง

ลองท าด : กลองโทรทรรศนชนดหนง เลนสใกลตามความยาวโฟกส 8 เซนตเมตร เลนสใกลวตถมความยาวโฟกส 56 เซนตเมตร กลองนมความยาวกลองเทาไร และมก าลงขยายกเทา

แสงเขา

เลนสใกลตา

สะทอนกบกระจกไปสเลนสใกลตา

กระทบกระจกเวา

P a g e | 41

เทคโนโลยเกยวกบแสง

เสนใยนาแสง (optical fiber) ท าจากแกวหรอพลาสตก เปนตวกลางใหแสงผานจากปลายเสนใยขางหนงไปสปลายอกขางหนงไดโดยท าใหเกดการสะทอนกลบหมดขนภายในเสนใย เสนใยน าแสงบางเสนมขนาดเลกกวาเสนผม 10 เทา ในการน ามาใชประโยชนนน ตองน าเสนใยน าแสงมามดรวมกนเปนมดฉายแสงหรอมดสราง ภาพ ประโยชนของเสนใยนาแสง 1. ดานการสอสารโทรคมนาคม - การสอสารทางโทรศพทระบบใหม ซงใชกนอยระหวางชมสายโทรศพทในกรงเทพ ท าใหเพมจ านวนคสายไดมากขน - มสายขนาดเลกกวาทองแดง จงน ามาใชแทนสายเคเบลสงสญญาณ - ระบบเปนแบบผสมสญญาณไฟฟากบสญญาณแสง แลวสงไปตามสายเสนใยน าแสงเรยกวา “สายโทรศพทเสนใยน าแสง” - สามารถสงขอความทางโทรศพท ไดถง 20,000 ขอความในเวลาเดยวกน 2. ดานการแพทย - ตรวจและวนจฉยโรคภายในรางกาย เชน การสอดเสนใยน าแสงผานทางล าคอเพอวนจฉยโรคในกระเพาะและล าไส - บรรจเสนใยน าแสงใหมดฉายแสงและมดสรางภาพไดในปรมาณมากขน ใชสอดเขาไปในเสนเลอดบรเวณแขนตอไปจนถงหวใจ เพอน าภาพการท างานของลนหวใจมาตรวจวเคราะห

เลเซอร แสงเลเซอรทมนษยผลต มลกษณะล าแสงทแตกตางจากแสงธรรมดา คอ เปนล าแสงขณะเลกทมความเขมของแสงสงและมความยาวคลนเดยวเลเซอรชนดแรกใชแทงทบทมเปนตนก าเนดแสง ไดเลเซอรแสงสแดง มความยาวคลน 649.3 นาโนเมตร ปจจบน พฒนาการผลตแสงเลเซอรจากตนก าเนดทเปนของแขง ของเหลว และแกส เชน แกสอารกอน แกสคารบอนไดออกไซด และแกสไนโตรเจน ประโยชนของเลเซอร - การสอสารโทรคมนาคมรวมกบเสนใยน าแสง - การตกแตงสถานบนเทง - ทหารใชก าหนดเปายงจรวด - การเจาะเพชร เจาะเหลก - เชอมวงจรไมโครอเลกทรอนกส - ศลยกรรมทางการแพทย

P a g e | 42

แสงกบการมองเหน ความสวาง “ความสวาง หมายถง อตราการใหพลงงานแสงของแหลงก าเนดแสง” ปรมาณพลงงานแสงทเกดจากวตถใน 1 หนวยเวลา มหนวยของพลงงานแสงเปน.................. เขยนยอเปน lm เชน หลอดไฟฟาชนดมไสขนาด 40 วตต มอตราการใหพลงงานแสงเทากบ 500 ลเมน ซงความสวางจะมากหรอนอยขนอยกบอตราพลงงานของแสงทตกบนพนผววตถกบพนทผวทรบแสงมหนวยเปนลกซ (lux: lx) ความสวางของแสงมผลตอสงมชวตตางๆ ดงน 1. มผลตอการทากจกรรมของมนษย

ตองเลอกใชความสวางของแสงใหเหมาะสมกบกจกรรม เชน เมอเดนจากทสวางไปสทมดจะเดนชาลงและมองสงของไมเหน สกครเมอนยนตาปรบรมานตาเปดกวางขนจะเรมมองเหนชดเจนขน หรอเมอเดนจากทมดไปสททมแสงจาจะแสบตาตองหรตาใหเลกลงเพอใหรบแสงไดนอย 2. มผลตอพช 2.1 การหบของใบพชบางชนด เชน ตนแค ตนกระถน ตนพนายพล ตนไมยราบ ตนจามจร กลางวนใบจะแผออก เมอแสงนอยหรอเวลากลางคนใบจะหบ 2.2 ถาใชกลองหรอวตถทบหญาประมาณ 1 อาทตย หญาจะเปลยนเปนสเหลอง เนองจากไมเกดการสงเคราะหดวยแสงและไมมคลอโรฟลล 2.3 ล าตนและกงของตนไมจะยนออกไปสบรเวณทมแสงสวาง ตนไมทปลกตดกนพยายามยดล าตนขนไปรบแสงขางบน ตนไมทอยรมรวเพอรบแสงไดดขน 3. มผลตอพฤตกรรมของสตว 3.1 สตวบางชนดออกหากนในเวลากลางคน เชน คางคาว นกฮก 3.2 แมลงบางชนดชอบแสงสวาง เชน แมลงเมาบนมาเลนแสงไฟ ผลกระทบของความเขมของแสงทมตอนยนตามนษยและสงมชวต 1. แสงจากดวงอาทตย - ควรมองผานวสดกรองแสงทประดษฐขนโดยเฉพาะ - ไมควรมองผานแวนตากนแดดหรอแผนกระจกรมควนไฟ - การมองดวงอาทตยดวยตาเปลาเปนอนตราย เนองจากเลนสแกวตาเปนเลนสนน รวมแสงจากดวงอาทตย ท าใหตาบอดไดและอาจเปนสาเหตของการเกดตอกระจก 2. แสงทเกดจากการเชอมโลหะ - ตองใชหนากากกรองแสงเพอความปลอดภยของนยนตา 3. แสงเลเซอร - แสงทมความเขมของแสงสงและจะเกดอนตรายถาแสงเลเซอรเขาสนยนตาบอยครงสามารถท าใหตาพการได จงไมควรมองแสงเลเซอรดวยตาเปลา

P a g e | 43

4. แสงไฟจากสปอตไลต มความเขมของแสงสงมาก ไมควรมองหลอดไฟดวยตาเปลา เพราะจะท าใหสายตาพรามว

ประโยชนของแสง

1. แสงขาวชวยเพาะเลยงเนอเยอของพช ชวยในการเจรญเตบโตและขยายพนธพช 2. แสงอาทตยในชวงเวลาเชามรงสอลตราไวโอเลตทชวยเปลยนคอเลสเตอรอลใตผวหนงใหเปนวตามนด

ท าใหกระดกแขงแรง 3. แสงอาทตยทมความเขมของแสงมาก จะท าใหเซลลคมของพชเปดกวาง พชคายน ามาก 4. รงสอตราไวโอเลตจากแสงอาทตยชวยฆาจลนทรยได 5. มนษยสามารถเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟาโดยใชเซลลสรยะหรอเซลลแสงอาทตยมา

ใชประโยชน

นยนตากบการมองเหน

- การมองเหนเกดจากล าแสงตกกระทบวตถแลวสะทอนล าแสงเขาสนยนตาของเรา - แสงจะผานเลนสตาแลวเกดการหกเหไปตดกนเกดเปนภาพจรงหวกลบขนาดเลกกวาวตถบน...................

ซงเปนฉากรบภาพ - สมองจะท าหนาทแปลภาพหวกลบใหเปนภาพหว......................ขนาด........................................... ............

ความบกพรองของการมองเหน 1. สายตายาว เกดขนกบคนทกระบอกตาสน ภาพทเกดไกลออกไปจากระยะทางระหวางเลนสกบฉาก

รบภาพบคคลประเภทนดไดแตวตถทอยหางๆ ดวตถใกลจะเหนภาพไมชดเจน คนทสายตาปกตมกจะดวตถ หรออานหนงสอโดยวางระยะวตถใหหางประมาณ 10 นว แตคนสายตายาวอาจตองเลอนวตถไปใหหางตาถง 20-30 นวกม ภาพทเกดจงจะรนเขามาเกดทฉากรบภาพ บคคลประเภทนจงตองสวมแวนตาทท าดวยเลนสนน

2. สายตาสน บางคนกระบอกตายาวเกนไปเวลาดภาพใกลๆ กมองเหนชดด เพราะภาพทเกดบนฉากรบพอด แตเวลาดภาพไกลๆ ภาพจะไปตกทระยะใกลกวาฉากรบภาพ ดงนน บคคลประเภทนจงตองสวมแวนตาทท าดวยเลนสเวา เพราะเลนสเวาชวยกระจายล าแสงออกจากกนเลกนอย ท าใหระยะภาพทเกดขนยดออกไปจงถงฉากรบภาพ

P a g e | 44

สวนประกอบของนยนตา

1. กระจกตา (Cornea) เปนสารประเภทโปรตน มลกษณะเปนเนอเยอโปรงใส คอนขางแขงและนนออกมาจากชนสเคลอรา ท าหนาทหมดานนอกของลกตาทงบรเวณตาด าและตาขาว ชวยเพมพลงการรวมแสงใหแกเลนสตา สามารถผาตดเปลยนกระจกตาได 2. เลนสตา เปนเลนสนน มลกษณะโปรงใส ยดหยนไดดวยกลามเนอยดเลนสตา ถามองวตถใกล เลนสตาจะถกกลามเนอบบใหเลนสตาปอง แตถามองวตถอยไกล กลามเนอตาจะคลายตว เลนสตาจะแบนและบางกวาเดม 3. มานตา ยนลงมาจากดานบนและดานลางของผนงโครอยด (choroid) เปนเนอเยอทมส อาจมสด า สน าตาล หรอสฟา แลวแตเชอชาต ท าหนาทเปนมานเปดรรบแสงใหใหญหรอเลกเพอชวยใหแสงผานไปยงเลนสตาไดพอเหมาะ ถาแสงสวางมากมานตาจะเปดชองเปนรเลก ถาแสงสวางนอยมานตาจะเปดชองเปนรกวาง เพอปองกนไมใหเรตนาเปนอนตราย

4. รมานตา ถาจองมองทนยยตา จะเหนลกษณะเปนชองกลมเลกๆ สเขมอยกลางนยนตา ขนาดของ รมานตาขนอยกบการเปด-ปดของมานตา 5. กลามเนอตาหรอกลามเนอยดเลนสตา สามารถคลายตวหรอหดเพอปรบความยาวโฟกสของเลนสตาใหมองวตถไดชดเจน

6. เรตนาเรตนา (retina) เปนฉากรบภาพ ซงเปนเนอเยอชนในสด บรเวณนมเซลลรบแสง แบงตามลกษณะรปรางของเซลลเปน 2 ชนด คอ 6.1 เซลลรปแทง (rod cell) ไวตอการรบแสง ท าใหเกดความรสกเกยวกบความมดหรอความสวางท างานไดดในทมความสวางนอย ไมสามารถแยกความแตกตางของสได 6.2 เซลลรปกรวย (cone cell) เปนเซลลทแยกความแตกตางของสได แตตองการความสวางมากจงจะบอกสของวตถไดถกตอง - ชนเรตนาจะมเซลลรปแทงประมาณ 125 ลานเซลล เซลลรปกรวยประมาณ 7 ลานเซลล - ชนเรตนายงมเซลลประสาทท าหนาทรบกระแสประสาทสงไปยงใยประสาทสมองคท ๒ แลวสงไปยงสมองสวนเซรบรมเพอแปลเปนภาพตามทตามองเหน บรเวณตรงกลางเรตนาทมเซลลรปกรวยหนาแนน ถาแสงตกบรเวณนจะเหนภาพชดเจนเรยกวา จดโฟกส (focus) และบรเวณทไมมเซลลรปแทงและเซลลรปกรวยเลย ถาแสงตกบรเวณนจะไมเกดภาพเรยกวา จดบอด (blind spot)

P a g e | 45

แสงสกบการมองเหนสของวตถ

การทเรามองเหนวตถตางๆ ได เนองจากแสงไปตกกระทบวตถแลวสะทอนมาสนยนตาเรา วตถทกชนดมสมบตในการดดกลนแสงแตกตางกน โดยจะดดกลนแสงบางสไวและปลอยแสงสสวนทเหลอออกมา จงท าใหเรามองเหนแสงสของวตถแตกตางกน เชน ใบไมมสเขยวเพราะมคลอโรฟลลทมสเขยวกระจายอยทวไปในใบไมและดดกลนแสงสอนๆ เอาไว ยกเวนแสงสเขยวเทานนทสะทอนออกมาสนยนตาเรา

การดดกลนและสะทอนแสงของวตถสตางๆ

สของวตถ แสงสทถกดดกลน แสงสทสะทอนออกมา แดง เขยว น าเงน แดง เขยว แดง น าเงน เขยว น าเงน แดง เขยว น าเงน

น าเงนเขยว แดง น าเงน เชยว แดงมวง เขยว แดง น าเงน เหลอง น าเงน แดง เขยว

ด า เขยว น าเงนแดง - ขาว - แดง เขยว น าเงน

P a g e | 46

คาถาม 1. เมอน ากระดาษแกวสขาววางซอนบนกระดาษทบสเขยว จะมองเหนเหนเปนสอะไร............................................................................................................................. ....................................................... 2. เมอน ากระดาษแกวสแดงวางซอนบนกระดาษทบสเหลองจะมองเหนเหนเปนสอะไร ............................................................................................................................. ....................................................... 3. เมอน ากระดาษแกวสเขยววางซอนบนกระดาษทบสด า จะมองเหนเหนเปนสอะไร.............................................................................................................. ...................................................................... 4. เมอน ากระดาษแกวสเหลองวางซอนบนกระดาษทบสเขยว จะมองเหนเหนเปนสอะไร .......................................................................................................... ..........................................................................

P a g e | 47

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..……...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………..…………

NOTE

P a g e | 48

หนวยท 9 โลกและการเปลยนแปลง

โครงสรางและองคประกอบของโลก การเปลยนแปลงของเปลอกโลก (การผพง , การกรอน) การเปลยนแปลงของเปลอกโลก (การพดพา ,การทบถม)

P a g e | 49

1. โครงสรางและองคประกอบของโลก โลก (Earth) หมายถง ดาวเคราะหสน าเงน ซงเปนทอยอาศยของ……………………………………..………..

โลก อยหางจากดวงอาทตยเปนล าดบท……….. ในจ านวนดาวเคราะหทงหมดในระบบสรยะ และโลก ยงเปนดาวเคราะหหนขนาดใหญทสดในระบบสรยะอก มพนผวสวนใหญปกคลมไปดวยน าถง กวา ………………….…….จงไดชอวาเปนดาวเคราะหแหงพนน า - รปทรงของโลกมลกษณะ………………………………………………… - แนวนอนประมาณ 12,755 กโลเมตรแนวตงประมาณ 12,711 กโลเมตร ขณะทโลกหมนรอบดวงอาทตยซงใชเวลา 365.24219 วน แกนโลกจะเอยงท ามมประมาณ …………… องศา กบเสนตงฉากกบระนาบ - การโคจรของโลกท าใหเกด…………………………………………………………………… โครงสรางของโลกแบงออกเปน ………. ชน

1. เปลอกโลก (Crust)

2. เนอโลก (Mantle)

3. แกนโลก (Core)

1. เปลอกโลก (Crust) เปลอกโลกมความหนาโดยเฉลยประมาณ 5-35 กโลเมตรหากเปรยบเทยบกบชนอนๆถอวา เปนชนท……………………. ชนนมสงมชวตตาง………………...………….. ซงประกอบดวยแผนดนประมาณ 1 สวนใน 4 สวน และพนน าประมาณ 3 สวน แบงออกเปน ………… ชน เปลอกโลกสวน………….………… เปลอกโลกสวน………………… 1.1 เปลอกโลกสวนบน เปนสวนนอกสด ประกอบดวย………………….……….. และกลมไซอล (sial) ซงสวนใหญมองคประกอบเปน………………….. (silica) และ……………………. (alumina) ค าวา Sial มาจากอกษรตวตนของชอสารประกอบทงสองนนเอง 1.2 เปลอกโลกสวนลาง เปนสวนทเปน………………………. ประกอบดวย หนทเปนเบสปานกลางหรอไซมา (sima) ซงมองคประกอบเปน…………………… (silica) และ…………................(magnesium)

P a g e | 50

2. เนอโลก (mantle)

เนอโลกเปนชนของโลกทอยลกถดจากชน ................................ ประกอบดวย .......................................หลายชนด เชน อลตราเบสก เพรโดไทด ซงเปนหนอคนและหนหลอมเหลวทเรยกวา.........................................ซงประกอบดวยธาตซลกอน เหลก และอลมเนยมหลอมละลายปนกนอยมอณหภมประมาณ 2 ,000-3,700 องศาเซลเซยส มความหนาประมาณ 3,000 กโลเมตร

3. แกนโลก (Core)

สวนชน ............................ของเปลอกโลก ชนนหนาประมาณ 3 ,440 กโลเมตร ประกอบดวยธาต..................................เปนสวนใหญ มอณหภมสงประมาณ 4,300 – 6,400 องศาเซลเซยสมความหนาแนนมาก มทงสวนทเปนของแขงและของเหลว (หนหนด) แกนโลกแบงออกเปน ........... ชน คอ แกนโลกชน.............. แกนโลกชน.................. 1. แกนโลกชนนอก (Outer Core) อยลกจากผวโลกประมาณ 2,900 – 5,000 กโลเมตร มความหนาแนนสมพนธ (ความถวงจ าเพาะ) ประมาณ 12.0 ประกอบดวยธาต............................................................. 2. แกนโลกชนใน (Inner Core) อยลกจากผวโลกถงจดศนยกลางของโลกประมาณ 5,000 กโลเมตร เปนชนทเปน................................... ประกอบดวยธาตเหลกและนกเกล เชนเดยวกบแกนโลกชนนอก มความกดดนและอณหภมสงมาก จนท าใหอนภาคของธาตเหลกถกอดจนแนนกลายเปนชนของแขง ซงมคาความหนาแนนสมพทธ (ความถวงจ าเพาะ) มากกวา 17

P a g e | 51

โลกเคยเปนแผนดนเดยวกน มากอน รหรอไม?

2. การเปลยนแปลงของเปลอกโลก 1. การผพงอยกบท การผพงอยกบท เปนกระบวนการทท าใหหน ..........................................ลงเปนเศษหนขนาดตางๆกน การผพงอยกบทแบงเปน ................ ประเภท คอ การผพงทาง........................ (mechanical weathering) การผพงทาง......................... (chemical weathering) และการผพงอยกบททาง............................................. การผพงอยกบททางกายภาพ เปนการเปลยนแปลงขนาดและรปรางของหนเฉพาะ............................ไมมการเปลยนแปลงองประกอบภายในเนอหน การเปลยนแปลงดงกลาวท าใหหนม..........................เปลยนแปลงไปจากเดม เชน มขนาดเลกลง การผพงทางกายภาพเกดจากปจจยตางๆทางกายภาพ ไดแก ประเภทและชนดของหน ลกษณะโครงสรางทางธรณวทยา การกระท าของน า ลม ธารน าแขง แรงโนมถวงของโลก สงมชวต และการเปลยนแปลงของอณหภม การผพงอยกบททางเคม เปนการเปลยนแปลงองคประกอบทาง.....................ของหน เนองจากปฏกรยาเคมตางๆ การเปลยนแปลงดงกลาวท าใหหนมสมบตเปลยนแปลงไปจากเดม เชน น าทมสมบตเปนกรดคารบอนก เมอท าปฏกรยากบสารประกอบ.....................................ทเปนสวนประกอบของหนปนจะเกดเปนสารใหม คอ สารละลายแคลเซยมไฮโดรเจนคารบอเนต ซงสามารถละลายน าได ปฏกรยาดงกลาวจงท าใหหนปนสกกรอนออกไป การผพงทางเคมเกดจากปจจยตางๆ ตามธรรมชาตไดแก การเกดปฏกรยาเคม ประเภทและชนดของหน

P a g e | 52

การผพงอยกบททางชววทยา เปนกระบวนการผพงอย...................ทเกดจากการกระท าของสงมชวต เชน .....................................มผลใหรอยแตกในชนหนขยายกวางขนได นอกจากนสตวพวก............................... จะน าหนหรอเศษหนขนมาสมผสกบอากาศ ซงจะท าใหเกดการผพงทางเคมตอไป 2. การกรอน การกรอน เปนกระบวนการทท าใหสารทเปนองคประกอบของ .......................................หลดออกหรอสลายตวไปจากผวโลก เชน กระแสน ากดเซาะเปลอกโลกใหพงทลายเปนชนเลกชนนอย พดพาใหเคลอนไปตามแนวทางน าไหล เมอฝนตกน าไหลบาลงสทต าตามแรงโนมถวงของโลกเกดการกดเซาะผวหนาดน แลวพดพาไปทบถมภมประเทศทมพนทต ากวา สาเหตทท าใหเกดการกดกรอนม ดงน การกรอนของเปลอกโลกเนองจาก......................................... การกดเซาะของกระแสน าเกดบรเวณรมฝงแมน า ล าคลอง ล าธาร เกดการเปลยนแปลงไปอยางชาๆ ซงมผลท าใหเปลอกโลกเกดการเปลยนแปลง การกดกรอน การพดพา และการทบถมของตะกอน เนองจากกระแสน าสรปไดดงน

จากรป กระแสน าไหลตามลกศรจากซายไปขวา เรมจากลกศรหมายเลข 1 กระแสน าพงปะทะชายฝง ก ท าใหชายฝงถกกดเซาะพงทลาย ตะกอนถกพดพาไป กระแสน าจากลกศรหมายเลข 2 พงปะทะชายฝง ค ท าใหถกกดเซาะเชนเดยวกน แตตะกอนทถกพดพามา เมอถงบรเวณทกระแสน าไหลออนลง จะเกดตะกอนทบถมในบรเวณนน บรเวณ ข และ ง กระแสน าไหลออนกวา บรเวณ ก และ ค ดงนน ตะกอนจงทบถม ณ บรเวณ ข และ ง ท าใหเกดแผนดนยนออกมา การกรอนของเปลอกโลกเนองจาก.............................................เกดจากน าฝนละลายแกสคารบอนไดออกไซด ออกไซดของไนโตรเจน แกสซลเฟอรไดออกไซดในอากาศ ท าใหเกด............................................ไปกดกรอนเปลอกโลกใหผพง

P a g e | 53

การกดกรอนเปลอกโลกเนองจากการเปลยนแปลงของ .................................... การเปลยนแปลงของอณหภมในอากาศท าใหหนเกดการ.................................... ถาการขยายตวของเนอหนชนในและผวนอกไมเทากน อาจท าใหเกดการแตกราวได โดยเฉพาะบรเวณผวนอกของหนมกจะแตกออกเปนชนเลก ๆ ถาในบรเวณนนมอากาศหนาวจดจนท าใหน าทขงอยตามรอยแตกในโพรงหนแขงตว น าแขงเหลานจะขยายตวเพมปรมาตรมากขน เกดแรงดนหนจนท าใหเกดการแตกราวได การกดกรอนเนองจาก.............................................ในธรรมชาตแรงโนมถวงของโลกจะพยายามดงดดสงต า งๆ ให ตกล งส พ น ผ ว โลก และด ง ด ด ว ตถ ใ ห เ ก ดกา ร เคล อนท จ ากท ส ง ล งส ท ต า ก ว า เ ร ย กว า “........................................” ขณะเคลอนทกอนน าแขงทมขนาดใหญและมมวลมากจะกระแทกและขดสกบกอนหนในล าธาร ท าใหเปลอกโลกเกดการกดกรอนได การกดกรอนเนองจาก................................. บรเวณทราบสง ทะเลทราย ภเขาสงซงไดรบอทธพลจากกระแสลมเปนประจ า กระแสลมจะท าใหเปลอกโลกเกดการกดกรอนไดเชนกน “กระแสลมนนท าให เปลอกโลกกรอนได และถากระแสลมแรงหรอมความเรวสงจะท าใหเกดการกรอนไดมาก แตถาความแรงของกระแสลมลดลงหรอมสงกดขวางความเรวของกระแสลมจะท าใหเปลอกโลกกรอนไดนอยกวา” การกรอนเนองจากกระแสลมจะเกดกบผวดนทแหงแลงขาดพชปกคลม 3. การพดพาและการทบถม การพดพา(transportation) และการทบถม (depostion) เปนกระบวนการทตอเนองจากการ...........................................เศษหน กรวด ดน หรอตะกอนตางๆ ทกระแสน าพดพา เรยกวา วตถพดพา เมอไปเสยดสหบหนอนหรอทองน าจะท าใหสกกรอน และเมอการไหลของน าออนก าลงหรอหยดลง จะท าใหตะกอนทพดพามาสะสมตวทบถมกนเปนชนๆ มลกษณะตางๆ กนไปตามลกษณะของพนททกระแสน าพดผาน การเกดการทบถมของตะกอน ตะกอนจะทบถมกนเปนชนๆ ตะกอนทมขนาดใหญจะถกพดพาไปตกท ............. สวนตะกอนทมขนาดเลกจะถกพดพาไปตกท............. การทบถมของตะกอนมลกษณะแตกตางกนไปตามลกษณะของภมประเทศและกระแสน าทพดผาน ดงน 1) การทบถมของตะกอนรป .................เกดจากกระแสน าไหลจาก........................................ มรองน า ขนาดใหญกวารองน าเดมมาก ท าใหเกดการทบถมของตะกอนรปพด 2) การทบถมของตะกอนรป....................................................เกดจากการทบถมของตะกอนทบรเวณปากแมน า เปนรปสามเหลยม เนองจากกระแสน าบรเวณปากแมน าเคลอนทชาลง จงเกดการทบถมของตะกอนอยตลอดเวลา

การทบถมของตะกอนทเกดจากล าน า ท าใหเกดลกษณะภมประเทศทส าคญ เชน ทางน าโคงตวดหรอบงโคง ทราบน าทวถง เนนตะกอนรปพด ดนดอนสามเหลยมปากแมน า เปนตน

P a g e | 54

หนวยท 10 ดน หน แร

กระบวนการเกดดนและลกษณะทวไปของดน สมบตบางประการของดนและการปรบปรงคณภาพของดน ความรเบองตนของหน หนอคน หนตะกอน หนแปร และวฏจกรของหน แร เชอเพลงธรรมชาต น าบนดน น าใตดน วฏจกรของน า การใชประโยชน และการอนรกษแหลงน า

P a g e | 55

ดน เปนวตถทเกดขนเองตามธรรมชาตทมความส าคญตอการด ารงชวต ดนเปนแหลงทกอใหเกดปจจยหลกในการด ารงชวตของมนษยเชน อาหาร เครองนงหม ทอยอาศยและยารกษาโรค กระบวนการเกดดนและลกษณะทวไปของดน ดนเกดจากการสลายตวของ.............................. เนองจากไดรบอทธพลจากน า ลม และแสงแดด จนไดวตถตนก าเนดดน และยงมอนทรยวตถ เชน .........................................ผพงเพราะจลนทรยยอยสลายจนไดเปน..........................ทมสด าหรอสน าตาลด า เมอวตถตนก าเนดดนและฮวมสผสมคลกเคลากน โดยมจลนทรย และสงมชวตทอาศยอยในดนชวยยอยสลายกจะกลายเปนดน ซงดนแตละบรเวณจะมลกษณะใดนนขนอยกบธรณสณฐาน สภาพภมประเทศ และสงแวดลอมทดนอย ดนมตนกาเนดจากอนทรยสาร และ อนนทรยสาร ดงน

1. ...........................................เปนซากพชซากสตวทเนาเปอยยอยสลายปะปนอยในดน มสน าตาลด า มสารอาหารทพชตองการ เราจงไมควรเผาหญา ใบไม หรอกงไม ควรน าไป............................................... เพอใหเกดการสลายกลายเปนดนตอไป

2. .................................................... การแตกสลายของหนและแรธาตเปนชนเลกชนนอยจนเกดเปนตนก าเนดดนในทสดเมอฮวมสกบวตถตนก าเนดคลกเคลาผสมปนกน โดยมจลนทรและสงมชวตในดนชวยยอยสลาย ท าใหวตถผสมกลายเปนดน ดงภาพ

กระบวนการสรางดน

P a g e | 56

1. องคประกอบของดน ดนประกอบดวย................................................... เศษหน สารอนทรย น า และแกสตางๆ ในอตราสวนทตางกน แตโดยทวไปแลวอตราสวนขององคประกอบตางๆมดงน 1.1 แรธาต ไดจากการสลายตวของหนและแรประมาณรอยละ 45 1.2 อนทรยวตถ เกดจากการเนาเปอยผพงของซากพชซากสตวมอยรอยละ 5 1.3 นา อยในชองวางระหวางดนประมาณรอยละ 25 1.4 อากาศ ไดแก แกสตางๆ ทอยในชองวางระหวางดนประมาณรอยละ 25 2. ชนหนาตดดน เมอเราขดดนลกลงไปจะเหนวา เนอของดนมลกษณะแตกตางกน ดงนนนกวทยาศาสตรจงแบงดนออกเปน ........... ชน โดยใชระดบความลกและสวนประกอบของดนในแตละชนเปนเกณฑ ดงน

ชน O : ชนดน............................ จะอยบรเวณผวดน เปนดนทม.....................อยมาก เนองจากมการยอยสลายของซากพชซากสตว เหมาะแกการ......................................... ชน A : ชนดน.............ประกอบดวยสารอนทรยทสลายตวแลวผสมคลกเคลากบแรธาตทอยในดน ชน B : ชน.......................... ดนชนนจะมการสะสม..........................ทมองคประกอบของเหลกอะลมเนยมคารบอเนต และซลกา ซงถกชะลางมาจากดนชนบน ท าใหดนมเนอแนน มความชนสงและมจดประสสมแด งกระจายอยทวไปในชนหนาตดดน สวนมากดนชนนจะเปน...................... ชน C : ชน................................ ดนชนนจะมหนผและเศษหนทเกดจากการแตกหกของดนดาน ซงเปนตนก าเนดของดน ชน R : ชน.......................... เปนชนหนทเปนวตถตนก าเนดดน ยงไมมการ.............................................เปนดน

P a g e | 57

3. ลกษณะเนอดน ดนแตละแหงจะมลกษณะของเนอดนแตกตางกน เนองจากมปรมาณของทราย ทรายแปง และดนเหนยวทผสมกนอยในดนตางกน การทดนมขนาดของเนอดนแตกตางกน ท าใหเกดชองวางระหวางเมดดนเปนทใหน าและอากาศแทรกเขาไปได ชองวางระหวางเมดดน คอ ........................ของดนนนเอง เมอพจารณาจากลกษณะของเนอดนแลว สามารถจ าแนกดนไดเปน............ ประเภท คอ ดนทราย - อนภาคคอนขางใหญ - มความพรนมาก ไมอมน าซมผานไดงาย - อากาศถายเทไดสะดวก ดนเหนยว - อนภาคเลกละเอยด ยดตดกนเปนกอน ท าใหเนอดนแนน - อมน าไดด น าซมผานยาก - อากาศถายเทไดไมสะดวก ดนรวน - อนภาคจะอยระหวางดนเหนยวกบดนทราย - มความพรนปานกลาง อมน า - มความชนพอเหมาะอากาศถายเทไดพอสมควร 4. สของดน เปนสมบตของดนทสะทอนถงสภาพแวดลอม กระบวนการเกดดน แรทเปนองคประกอบดน สภาพการระบายน า และความอดมสมบรณของดนบรเวณนนได เชน ดนสนาตาลหรอสดา แสดงวา ดนบรเวณนนม................................... มความอดมสมบรณสง เปนดนทเกดจากการสลายตวของหน แรทมสเขม ถาดนอยบรเวณทลมต า หนาดนมสคล า และดนดานลางมสเทา แสดงวา ดนมการระบายน าไมด ดนสขาวหรอสเทาออน อาจเกดจากวตถตนก าเนด...............................หรอม....................................ปนอยมากมกเปนดนทมความอดมสมบรณต า มการระบายน าด ดนทมสเหลองหรอสแดง เปนดนทมการ..........................................มพวกออกไซดของเหลกปนอยมาก มกพบบรเวณทสงตาม......................................................... ดนทมสเทาปนนาเงน เปนดนทม...............................................อยตลอดหรอการระบายน าไมด มสารประกอบของเหลกทมสเทา พบไดบรเวณ....................................................................ทมน าขง

P a g e | 58

ดนสประ หรอดนทมหลายสผสมกน แสดงวา เปนดนทอยในสภาพทม.............................................................. มกพบในดนนาซงมความสงจากระดบน าทะเลพอสมควร

คาถาม ๑. ลกษณะเดนของดนชน O คออะไร............................................................................................. .................... ๒. ดนชนใดทมอนทรยวตถทสลายตวแลวผสมอยกบแรธาตในดน...................................................................... ๓. ดนชนใดทอยตดกบชนของหนดนดาน........................................................................................................... ๔. ดนชนใดทสวนมากมกจะเปนดนเหนยวและแนนมาก........................................................ ............................ ๕. ความหนาของดนแตละชนขนอยกบอะไร ..................................................................................... ................

P a g e | 59

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

NOTE

P a g e | 60

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

NOTE

P a g e | 61

สมบตบางประการของดนและการปรบปรงคณภาพของดน

ความเปนกรด-เบสของดน เปนสมบตทางเคมอยางหนงของดน สามารถตรวจสอบไดโดยน าดนมาผสมกบน ากลน ใชแทงแกวคนใหเขากน จากนนตงทงไวใหดนตกตะกอน แลวน าสวนทเปนของเหลวไปทดสอบความเปนกรด-เบสของดนโดยใช..................................สของอนดเคเตอรจะเปลยนไปตามคาความเปนกรด-เบสทน ามาทดสอบ อนดเคเตอรทนยมใชมดงน 1. กระดาษลตมส มอย 2 ส คอ ................................................................... เมอน าของเหลวทไดจากการผสมดนกบน า หรอสารตางๆมาทดสอบดวยกระดาษลตมสจะใหผลดงน - ดนทเปน.................จะเปลยนส กระดาษลตมสจาก...................................แตไมเปลยนสกระดาษลตมสสแดง - ดนทเปน.................จะเปลยนสกระดาษลตมสจาก...................................แตไมเปลยนกระดาษลตมสสน าเงน - ดนทเปน..................จะ..............................................................กระดาษลตมสทงสแดงและสน าเงน 2. ยนเวอรซลอนดเคเตอร มทงชนดทเปนสารละลายและชนดทเปนกระดาษ แบบกระดาษจะอยในตลบและมแผนเทยบสคา........................ ตงแต.........................สามารถทดสอบไดโดยน าของเหลวทไดจากการผสมดนกบน า หรอสารทตองการทดสอบมาแตะกระดาษ ยนเวอรซลอนดเคเตอร แลวน าไปเทยบกบแถบสแสดงคา pH ทมอยในตลบ โดยปกตแลวยนเวอรซลอนดเคเตอรจะม ............................. แตถาถกสารทเปนกรดจะเปลยนเปน...........................และถาถกสารทเปนเบสจะเปลยนจากสเหลองเปนส.......................................... นอกจากน ยงสามารถตรวจสอบความเปนกรด-เบสของดนไดจากการใชเครองวด pH โดยน าหววดของเครองไปจมในสารละลายผลทไดจะออกมาเปนตวเลข ดนทม pH เทากบ 7 เรยกวา ดนเปน........................................ ดนทม pH ต ากวา 7 เรยกวา ดนเปน........................................ ดนทม pH สงกวา 7 เรยกวา ดนเปน........................................ ความเปนกรดของดนมผลท าใหระดบธาตอาหารในดน และชวภาพในดนเปลยนแปลงไปไมเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของพช วธแกความเปนกรดเบสของดน

ดนทมความเปนกรด ท าไดโดยการเตมสารทมสมบตเปน..............ลงในดน เพอปรบคา pH ของดน ............................................................ในดน

ดนทมความเปนเบส หรอดนเคม เปนดนทมเกลอโซเดยมคลอไรด หรอเกลอโซเดยมคารบอเนต ปนอย มวธแกคอ การเตมผง............................ลงไปในดน

การปรบปรงคณภาพดน กรมพฒนาทดนไดศกษาดนในปรมาณตางๆ ของประเทศไทย และไดจ าแนกดนออกเปนกลมตางๆ เรยกวา .....................พบวาดนในแตละภมภาคของประเทศไทยมลกษณะตางกน เชน ในบรเวณเขตภาคกลางซงเปนทราบลม ถาเปนบรเวณทมน ามากกจะปลกขาวเปนสวนใหญ แตถาอยในบรเวณภเขาดนจะมสด าเขม รวนซย จงเหมาะตอการปลกพชไร และถาเปนบรเวณรมแมน าใหญจะเปนดนรวนและดนรวนคอนขางเหนยว สวนดนใน

P a g e | 62

บรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอในเขตทราบสงโคราชดนสวนมากจะเปนดนทราย จะเหนวาดนในแตละบรเวณจะมลกษณะและโครงสรางดนแตกตางกนไป เราจงควรใชประโยชนจากดนใหเหมาะสม เพราะถาใชดนอยางไมเหมาะสมแลวจะท าใหเกดปญหาเกยวกบดนตามมาได สาเหตททาใหดนเสอมสภาพและขาดความสมบรณ เปนผลจากการพฒนาดานการเกษตร การอตสาหกรรม และการด ารงชวตประจ าวน เชน การเตมแรธาตตางๆลงในดน การใชสารเคมปองกนหรอก าจดศตรพช การอตสาหกรรมตางๆ กอใหเกดมลพษของดน มผลท าใหเกดการสญเสยสภาพของดน เนองจากสาเหต ดงน - การชะลางพงทลายของหนาดนจากการกระท าของธรรมชาต เชน ลมและกระแสน าท าใหบรเวณผวดนขาดความอดมสมบรณ - การปลกพชชนดเดยวซ าเดมเปนเวลานาน ท าใหปยและแรธาตบางชนดทอยในดนลดนอยลง - การตดไมท าลายปาท าใหพชทคลมดนถกท าลายไป เมอฝนตกลงมากจะเกดการกดเซาะหนาดน ท าใหปยและแรธาตถกน าชะลางไป - การใชประโยชนจากทดนโดยไมระมดระวง เชน การใชสารเคมชวยเพมผลผลตมากเกนไป ท าใหความอดมสมบรณของดนเสอสภาพลง เกดการสะสมสารพษในดน ซงสามารถถายทอดไปตามโซอาหารได - เกษตรกรขาดความรความเขาใจ เขาบกรกท าลายพนทปาเพอท าไรเลอนลอย จากปญหาดงกลาว จงมความจ าเปนตองหาแนวทางในการใชประโยชนจากทรพยากรดนใหคมคาและความระมดระวง เพอใหเกดประโยชนสงสด ซงเปนการอนรกษดน การอนรกษดน 1. การเพมแรธาตในดนโดยการใสปย เพอเพมแรธาตทพชตองการหรอชวยใหดนมความพรนมากขน นาและอากาศถายเทไดสะดวก ซงมวธการดงน (1) ก า ร ใส ป ย ว ท ย าศ าสตร ห ร อป ย เ คม เ พ อ เ พ ม แ ร ธ า ต บ า ง ชน ด ให ก บ พ ชท ป ล ก เ ช น ................................................................................ แตชนดและปรมาณของปยทใสขนกบสภาพของดน และชนดของพชทปลก หากใชไมถกตองและเหมาะสมอาจท าใหดนแนนมสารเคมตกคาง และพชไมเจรญเตบโต (2) การใสปยอนทรย เชน ปยคอกและปยพชสดจะชวยใหดนมความพรนมากขน เนอดนไมแนน และอมน าไดด แตควรจะใชในปรมาณทเหมาะสม 2. การใชสารเคมปรบสภาพดนทมปญหา มแนวทางในการแกไขดงน (1) ดนเปรยว คอดนทมสภาพเปนกรด แกไขโดยใสสารทมสภาพเปนดางลงในดนเพอปรบใหดนมสภาพเปนกลาง โดยทวไปนยมใชปนขาว หรอดนมารลใสลงไปในดน (2) ดนเคม คอดนทมเกลออยในปรมาณมาก แกไขโดยใชน าจดชะลางและอาจจะเตมผงก ามะถนหรอแคลเซยมซลเฟตลงไปในดน เพอปรบใหดนกลายเปนเกลอซลเฟต (3) ดนฝาด คอดนทมสภาพเปนเบสสง ไมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพชและการแกไขนนท าไดยาก มความซบซอน

P a g e | 63

3. การปลกพชเพอปองกนดนเสอมสภาพ มแนวทาง ดงน (1) การปลกพชคลมดน จะเปนการชวย................................. ลดแรงปะทะของลม ฝน ควรเลอกพชทจะน ามาปลกคลมดนเปนใบหนา มรากมากและลก เชน พชตระกลถว ซงนอกจากจะชวยยดดนแลวยงชวยตรงไนโตรเจน ในอากาศ ท าใหดนมความอดมสมบรณเพมขน (2) การปลกพชตามแนวระดบ ท าไดโดยการไถพรวนดนแลวหวานหรอปลก ตลอดจนถงขนการเกบเกยวผลผลตตามแนวระดบขวางความลาดชนของพนท มกท าในพนททมความลาดชนรอยละ ๓-๘ การปลกพชตามแนวระดบจะชวยลดอตราการไหลของน า เปนการปองกนการ................................................................. (3) การปลกพชสลบแถว เปนวธการปลกพชตางชนดกนลงบนพนทแปลงเดยวกน เชน ปลกพชชนดหนงซงท าใหเกดการพงทลายของหนาดนไดงายกหาพชอนทยดเกาะดนไดดปลกถดลงมาเผอวาดนทพงทลายมาจากแปลงแรกจะถกกกอยในแปลงถดไป โดยการท าเปนแปลงขนาดเลกขวางแนวระดบความลาดเอยงของพนท ซงสามารถท าไดในพนททเปนไหลเขา มความลาดเอยงของพนทมากกวาทองทงทเปนทราบ หรอการปลกพชทมระดบความสงแตกตางกนไป ผลดของการปลกพชสลบแถว คอ ...................................ของน าทไหลและลมทพดได (4) การปลกพชกาบงลม เปนวธการปลกตนไมเปนแนวก าบงลม ซงอาจปลกไมพมหรอพชบางชนดทชวยลดความเรวของลมท พดผาน การปลกพชโดยวธการนนยมกระท ากนในเขตทมสภาพภมอากาศแบบ..................................ผลการปลกพชในลกษณะน คอ ชวยลดความรนแรงของการสญเสยหนาดนทเกดจากการกระท าของลมไดเปนอยางด นอกจากน ยงชวยลดความสญเสยความชนในดนและการคายน าของพชไดอกดวย (5) การปลกพชหมนเวยน เปนการปลกพชมากกวา................ชนดสบเปลยนลงทดนแปลงเดยวกน เนองจากการปลกพชชนดเดยวกนซ าหลายๆ ครงจะท าใหขาดแรธาตและสารอาหารบางชนด ช วยลดโรคระบาดของพช ชวยปองกนการชะลางพงทลายของดน และชวยเพมผลผลต (6) การปลกพชแบบวนเกษตร หรอไรนาสวนผสม สามารถท าได ........................แบบ คอ การปลกไมยนตน ควบคกบพชเกษตร การปลกไมยนตนควบคกบพชอาหารสตวและเลยงสตว และการปลกไมยนตนควบคกบพชเกษตรและเลยงสตว ซงจะชวยลดการพงทลายของดน ชวยรกษาสมดลของธาตอาหารในดน และชวยเกบความชมชนในดน (7) การปลกพชแบบขนบนได เปนการสรางคนดนใหมลกษณะเหมอนขนบนได เพอปลกพช จะชวยลดความลาดเทของพนท ลดอตราการไหลบาของน าบนผวดน ลดการพงทลายของดน สามารถเกบกกความชนไวได ท าใหดนมสภาพโครงสรางทดพชสามารถน าไปใชประโยชนไดเตมท (8) การเลอกใชประโยชนจากดนใหเหมาะสมกบลกษณะของดน ควรเลอกใชประโยชนจากทดนใหเหมาะสมกบกจกรรมทจะท า เชน การเพาะปลก การเลยงสตว ทอยอาศย และตองไดสดสวนสมดลเหมาะสมกนเพอรกษาระบบนเวศตาม ธรรมชาตและคณภาพ ของสงแวดลอม

P a g e | 64

ใบกจกรรม

ความเปนกรด – เบสของดน

จดประสงคของกจกรรม 1. ทดสอบสมบตความเปนกรด–เบสของดนได

ปญหา…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

สมมตฐาน……………………………………………………………………………………………………………………………………………

วธทดลอง 1. น าดนทเหลอจากการทดลองครงทแลวมาตากใหแหงและทบละเอยดจากนนใสลงในบกเกอร 1/4

ประมาณของบกเกอร 2. เตมน าลงในบกเกอรใหทวมดนขนมาประมาณ 1 เซนตเมตร จากนนใชแทงแกวคนดนใหละลาย แลวตง

ทงไวประมาณ 5 นาท ใหน าในบกเกอรใส 3. วดคา pH โดยใชแทงแกวจมของเหลว แลวน ามาแตะกบกระดาษลตมสหรอกระดาษยนเวอรซลอนดเค

เตอร แลวบนทกผล

บนทกผลทดลอง

ดนทนามาจาก ผลการทดสอบ

ผลการทดสอบดวยกระดาษลตมส ดวยกระดาษยนเวอรซลอนดเคเตอร

เทยบสไดคา pH

สรปผลการทดลอง

............................................................................................................................. ................................................

............................................................................................................................. ................................................

............................................................... ..............................................................................................................

............................................................................................................................. ................................................

P a g e | 65

คาถามทายกจกรรม 1. เราควรเตรยมดนอยางไรกอนน ามาปฏบตกจกรรม................................................................................... ....... 2. คา pH ของดน หมายถงอะไร..................................................................................................................... ..... 3. ดนทมความเปนกลาง เปนกรด และเปนเบสนน แสดงวามตวเลขคา pH เปนอยางไร.................................... 4. คา pH สงสดและต าสดเทากบเทาใด........................................................................................................... .... 5. ผลการทดสอบดวยกระดาษยนเวอรซลอนดเคเตอรและกระดาษลตมสเหมอนหรอตางกนในลกษณะใด............................................................................. .................................................................... ............................. 6. จากกจกรรมดนทนกเรยนน ามาทดสอบเปนกรดหรอเบส สงเกตไดจากอะไร อยางไร................................................................................... .............................................................................................................................................................................................................................. ...........................................

P a g e | 66

หน (Rock) หมายถง .......................................ทประกอบขนดวยแรชนดเดยวกนหรอหลายชนดรวมตวกนอย

ตามธรรมชาต แบงตามลกษณะการเกดได ........ ประเภทใหญ คอ 1. หนอคน 2. หนชนหรอหนตะกอน 3. หนแปร

กระบวนการเกดหน จะแตกตางกนไปตามลกษณะของหนแตละประเภท นกธรณวทยาจ าแนกหนบนโลกตามการเกดออกเปน 3 ประเภทใหญๆ กระบวนการเกดหนนนหนอาจแปรเปลยนกลบไปกลบมาได เชน หนหนดภายใตผวโลกทเยนตวลงจะกลายเปน หนอคน เมอหนอคนเกดการสกกรอนจะกลายเปนเศษหน ซงถกพดพาไปรวมกนจนเกดเปน หนตะกอน ขน หนตะกอนเมอไดรบความรอนและความกดดนกจะกลายเปน หนแปร กระบวนการเกดหนทงสามชนดจะแสดงไวใน วฏจกรหน (Rock Cycle)

ลกษณะทวไปของหน หนมสมบตทแตกตางกนขนอยกบลกษณะการเกดและองคประกอบของหนแตละชนดแบงออกเปน .......... ลกษณะ

1. ลกษณะทางกายภาพของหน เปนลกษณะทสงเกตไดดวย...........เชน ลกษณะสของ หน ลกษณะการเรยงตวเปนชน ลกษณะเนอหน ซากดกด าบรรพทมอยในหน ซงถาตองการสงเกตหนอยางละเอยดกสามารถใช......................................สองดได

2. ลกษณะทางเคมของหน เปนลกษณะทเราสามารถทดสอบไดโดยการทดลอง.....................................บางชนดลงไปในหน เชน กรดไ ฮ โ ด รค ล อร ก แล ว ส ง เ ก ต กา รท า ป ฏ ก ร ย า ก บ ก รด ถ า ห น ชน ด ใ ด ท า ปฏ ก ร ย า ก บ ก ร ดจ ะ เ ก ด.............................................................................................................................................................................. การจาแนกหนแบงออกเปน 3 ประเภท 1.หนอคน (Igneous rock) เปนหนชนดแรกทเกดขนในโลก เกดจากหนหนดทเรยกวา “ .......................” ในชนเนอโลก แทรกตวขนมาสผวโลกเรยกวา “.......................................” บางครงเกดการเยนตวกอนถงผวโลก เกดเปนหนเนอหยาบมสหลากหลาย ลาวาทเยนตวทผวโลกมทงพวกทเยนตวเรวและเยนตวชา ท าใหลกษณะเนอหนตางกน หนอคนเกดจากการเยนตวของหนหนดทดนขนมาสผวโลก มทงชนดทมรปผลกและไมมรปผลก โดยเฉพาะหนภเขาไฟจะไมมรปผลก ชนดทมรปผลกขนาดของผลกจะใหญหรอเลกขนอยกบระยะเวลาในการเยนตวของหนหนด เนองจากเนอของหนมลกษณะแตกตางกน จงสามารถจดจ าแนกหนอคนเปนชนดตางๆ

P a g e | 67

หนอคน แบงออกเปน 2 ชนด 1. หนอคนพ 2. หนอคนแทรกซอน ชนดของหนอคน ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบหนชนดตางๆ

ชนดของหนอคน ลกษณะของเนอหน ประโยชน แหลงทพบ

1. หนแกรนต เกดจากการเยนตวชาๆ ของหนหนดใตผวโลก

เปนผลกขนาดใหญ แวววาว สวยงาม มสออน แขง ทนทานตอ การผกรอน

ใชในการกอสราง ประดบอาคาร ปพน

ภมประเทศทเปนภเขา ไดแก ชลบร จนทบร แพร และเชยงใหม

2. หนบะซอลต เกดจากลาวาเยนตวเรวบนผวโลก

เนอแนน ผลกมขนาดเลก อาจมฟองอากาศบ าง ทนทานตอการผกรอน

ใ ช ท า ถนน ใ ช ใ น ง านกอสราง

บ ร เ ว ณ ภ เ ข า ไ ด แ ก ก า ญ จ น บ ร จ น ท บ ร ล าปาง และลพบร

3. หนออบซเดยน เกดจากการเยนตวของลาวาอยางฉบพลน

ไม เปนผลก เน อ เรยบเกลยงคลายแกว มสดา รอยแตกคมเหมอนแกวแตก

ใ ช ท า อ า ว ธ โ บ ร า ณ เครองประดบ

ยงไมพบในประเทศไทย

4. หนสคอเรย เกดจากการทหนหลอมเหลวมแกสปนอย ในลาวาดนทะลผานแลวเยนตวทนท จงมรพรนโดยทวไป

เนอแขงไมทนทานตอการสกกรอน สาก เปราะ เบา มรพรน

ใชท าหนส าหรบขด พบไดตามชายฝงทะเล

5. หนพมมซ เกดเหมอนหนสคอเรย

เหมอน หนสคอเรย แตรพรนของหนมขนาดเลกกวา เบา และลอยน าได

ใชท าหนขด พบไดตามชายฝงทะเล

P a g e | 68

ชนดของหนอคน ลกษณะของเนอหน ประโยชน แหลงทพบ

6. หนไรโอไลต เปนหนอคนพหรอหนภเขา

เ น อ ล ะ เ อ ย ด ก ว าหนแกรนต ประกอบดวยผลกแรหลายชนด

ใชในงานกอสราง สระบร เพชรบรณ

7. หนแอนดไซต เปนหนอคนผหรอหนภเขาไฟ

เนอแนน ทบ ละเอยด เปนผลกเลกๆ กระจดกระจาย รปผลกมองดวยตาเปลาไมเหน ตองสองดดวยกลองจลทรรศนจงมองเหน

ใ ช ใ น ง า น ก อ ส ร า ง ท าถนน

สระบร เพชรบร

P a g e | 69

2.หนตะกอน (Sedimentary rock) เกดจากการ.........................ของหนตางๆ ทผวโลก เกดการพดพาทบถม และอดตวกนของกรวดทราย เศษหน และดน โดยมวตถประสานในธรรมชาต เชน ซลกา เหลกออกไซด แคลเซยมคารบอเนต ท าหนาทเปนตวประสานใหเนอตะกอนตดกน ลกษณะของหนตะกอนเปนชนๆ ทมความหนาแตกตางกน อนเนองมาจากปรมาณของตะกอนและระยะเวลาของการทบถม ท าใหสามารถจ าแนกชนดของหนตะกอนไดดงน กระบวนการเกดหนตะกอน

ประเภทของหนตะกอน จ าแนกโดยอาศยการเกด และองคประกอบของหนเปนเกณฑซงวธนแบงหนตะกอนออกเปน ........ กลม

1. หนตะกอนอนภาค เกดจากกระบวนการ..................................... ทบถมของตะกอนเมดขนาดตางๆ เชน หนเนอกรวด หนเนอทราย หนเนอดน

2. หนตะกอนเคม

P a g e | 70

หนปน (Limestone) เปนหนตะกอนคารบอเนต เกดจากการทบถมของตะกอน ................................ในทองทะเล ทงจากสารอนนทรย และซากสงมชวต เชน ปะการง และกระดองของสตวทะเล ซงทบถมกนใตความกดดนและตกผลกใหมเปนแร...................................จงท าปฏกรยากบ...................................................

หนเชรต เปนหนตะกอนเนอแนน แขง เกดจากการตกผลกใหม เนองจากน าพาสารละลาย..................เขาไปแลวระเหยออก ท าใหเกดผลกซลกาแทนทเนอหนเดม หนเชรตมกเกดขนใต..............................เนองจากแพลงกตอนทมเปลอกเปนซลกาตายลง เปลอกของแพลงตอนจะจมลงทบถมกน หนเชรตจงปะปนอยในหนปน

ถานหน เกดจากการตายทบถมของ…………………………..........ในแหลงน าขง แลวทบถมกนเปนเวลาหลายลานป ภายใตสภาวะความกดดน และอณหภมสง

ประเภทของหนตะกอน

ชนดของหนตะกอน ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบหนชนดตางๆ ชนดของหนตะกอน ลกษณะของเนอหน ประโยชน แหลงทพบ

1. ศลาแลง เกดจากการผกรอนของหนอคน โดยม เ ห ล ก ออก ไ ซ ด ห ร อ อะลมเนยมออกไซดเปนวตถประสาน

เนอแขง หยาบ มรพรน ขรขระ สนาตาลแดง

ใชท าก าแพง บรรมย ศรสะเกษ

2. หนทราย เ ก ดจากตะกอนของทรายตะกอนมาเกาะกน มซลกา เหลกออกไซดหรอแคลเซยมค า ร บ อ เ น ต เ ป น ว ต ถประสาน

เนอสาก หยาบ คลายทร าย ท ง ก อน ม ก ม สน าตาล

ใชท าหนลบมด น ามาแ ก ะ ส ล ก ใ ช ใ น ง า นกอสราง

เ พ ช ร บ ร ร า ช บ ร นครราชสมา กาญจนบร

3. หนดนดาน เกดจากตะกอนของดนโคลน เศษหน และแรทละเอยดมาก

เน อละเ อยด กะเทาะหลดออกมาเปนแผนๆ ไดงาย

ใ ช ผ สมท า ป น ซ เ มน ต ปพนทางเดน

สงขลา เลย สระบร

4. หนปน เกดจากการท บ ท ม ข อ ง ซ า ก พ ช ซากสตว

ในเนอหนอาจพบซากพชซากสตวตดอยเปนเนอแขง

ใชผสมคอนกรตในงานกอสราง ท าวตถทนไฟ

สระบร ราชบร เพชรบร

P a g e | 71

ชนดของหนตะกอน ลกษณะของเนอหน ประโยชน แหลงทพบ

5. หนกรวดมน เกดจากตะกอนของกรวดหรอเศษหนขนาดใหญ

กลม มน เนองจากถกขดส ร ะหว า ง กา ร พดพาตะกอน เนอหยาบมาก ประกอบด ว ย เศษห น และเศษแรขนาดใหญ แขงแกรง ทนทาน

ใ ช ท า ถนน ใ ช ใ น ก า รกอสราง

พ บ ไ ด ท า ง ภ า คตะวนออก เฉย ง เหน อเกอบทกจงหวด

3.หนแปร (Metamorphic rock) เกดจากการแปรสภาพของ....................และ.................... อนเนองมาจากความรอนและความกดดนสงภายในโลก ซงหนอคนและหนตะกอนทมสวนประกอบทสามารถมองเหนไดชดเจนจะถกแรงอด ท าใหโครงสรางเกดการเรยงตวใหมเปนรวขนาน เชน ...................................................... สวนหนแปรทไมมรวขนาน ไดแก ...................... เนองจากความแตกตางของลกษณะเนอหน จงสามารถจ าแนกหนแปรไดดงน

การแปรสภาพสมผส การแปรสภาพเพราะ.................... เกดขนบรเวณทหนหนด หรอลาวาแทรกดนขนมาสมผสกบหนทองท ความรอนและสารจากหนหนดหรอลาวา ท าใหหนทองทในบรเวณนนแปรเปลยนสภาพผดไปจากเดม

การแปรสภาพบรเวณไพศาล การแปรสภาพเนองจาก..................................... ไมมความเกยวพนกบมวลหนอคน และมกจะม ..................................” (Foliation) จนแลดเปนแถบลายสลบส

ปจจยทเกยวของกบการแปรสภาพ จดเปน........... ประการ คอ

1. ความรอน 2. ความดน 3. ปฏกรยาทางเคม

P a g e | 72

ประเภทของหนแปร ชนดของหนแปร ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบหนชนดตางๆ

ชนดของหนแปร ลกษณะของเนอหน ประโยชน แหลงทพบ

1. หนชนวน แปรสภาพมาจากหนดนดาน

เนอแนนละเอยดมาก ผวเรยบเปนมน สเขม กะเทาะออกเปนแผนบางตามรอยแยกได

ใชท ากระดานชนวน มงหลงคา ปพนทางเดน ท าแผนกนความรอน

พบไดตามเสนทางถนนมตรภาพกอนถงปากชอง

2. หนออน แปรสภาพมาจากหนปนมแคลเซยมค า ร บ อ เ น ต เ ป นองคประกอบส าคญ

มทงเนอละเอยดและเนอหยาบจนเหนเปนผลก ไมมรวขนาน เปนมนวาว มความแขงนอย สกกรอนงาย ละลายในน ากรดได

ใชท าตกตาหนประดบอาคาร

พบไดทสระบร ยะลาและนครนายก

3. หนไนส แปรสภาพมาจากหนแกรนต

ม ผล ก เ ร ย งต ว เป น ร วข น า น แ ข ง แ ร ง แ ล ะทนทานมาก เน อหนมผล กส ข าวข น ข าว ใส และสด า

ใชท าครก ท าโม พบไดทชลบร ชมพร และกาญจนบร

4. หนควอตซไซต แปรสภาพมาจากหนทราย หรอหนกรวด

เนอแนน แขงแกรง เมอแตกมรอยเวาโคงแบบกนหอย ไมมรวขนาน

ใชท ากรวดคอนกรต ท าหนอดเมด ท าหนลบมด และวสดทนไฟ

พ บ ไ ด ท ช ล บ ร แ ล ะราชบร

5. หนชสต แปรสภาพมาจ าก ห น แก รน ต แล ะหนดนดาน

เนอหยาบมาก ผวมรอยแตกขรขระไมเรยบ มรวขนาน

ใชเปนหนประดบ พบไดทบรเวณเขอนภมพล จงหวดตาก

6. หนชสต แปรสภาพมาจากหนชนวน

เนอหยาบ ผวนวล มรวขนานคดโคง เปนลกคลนเลกๆ

ใชเปนวสดถมถนน คณภาพไมด

พบไดท ร าชบ ร และกาญจนบร

P a g e | 73

วฏจกรของหน หมายถง กระบวนการเกด การเปลยนแปลง และการหมนเวยนของหนอคน หนตะกอน หนแปร โดยไดรบความรอน แรงกดดน การพดพา และการทบถม

1. เมอหนหนดรอนภายในโลก (Magma) และ หนหนดรอนบนพนผวโลก (Lava) เยนตวลงกลายเปน “หนอคน”

2. ลมฟาอากาศ น า และแสงแดด ทาใหหนผพงสกกรอนเปนตะกอน ทบถมกนเปนเวลานานหลายลานป แรงดนและปฏกรยาเคมทาใหเกดการรวมตวเปน “หนตะกอน” หรอเรยกอกอยางหนงวา “หนชน”

3. การเปลยนแปลงของเปลอกโลกและความรอนจากแมนเทลขางลาง ท าใหเกดการแปรสภาพเปน “หนแปร” กระบวนการเหลานเกดขนเปนวงรอบเรยกวา “วฏจกรหน” (Rock cycle) อยางไรกตามกระบวนการไมจ าเปนตองเรยงลาดบ หนอคน หนชน และหนแปร การเปลยนแปลงประเภทหนอาจเกดขนยอนกลบไปมาไ ด ขนอยกบปจจยแวดลอม

P a g e | 74

แร หมายถง ธาตหรอสารประกอบอนนทรยทเกดขนเองตามธรรมชาตในรปของ............แรตางชนดกนจะมรป

ของผลกตางกน สมบตทางเคมและสมบตทางกายภาพตางกน แหลงแรธาตทมประโยชนเรยกวา “แหลงแร” และกลมแรทน ามาถลงแยกโลหะออกมาใชประโยชนเรยกวา “................” สวนแรทรวมตวอยกบหนเรยกวา “แรประกอบหน”

แหลงแร คอ ทใดๆ บนเปลอกโลกทมแรสะสมตวอยปรมาณสงกวาปกต สนแร คอ หนหรอแรประกอบหนทมแรเศรษฐกจปนอยในปรมาณมากพอทจะท าเหมองได แรประกอบหน คอ แรทเปนสวนประกอบส าคญของหนชนดตางๆ

สมบตของแร หมายถง สมบตเฉพาะตวของแรแตละชนดทสามารถพสจนและตรวจสอบไดโดยเครองมองายๆ ซงมสมบตทางกายภาพทแตกตางของแรชนดตางๆ ดงน

1. รปผลก สารแตละชนดมรปทรงเรขาคณต ผลกหนงๆ อาจประกอบดวยรปผลกเพยงรปเดยวหรอหลายรปกได

2. ส สามารถมองเหนดวยตาเปลา แรชนดเดยวกนอาจมสตางกนได เชน แรคอรนดม มสแดงคอ ทบทม สน าเงนคอไพลน สเหลองคอบษราคม

3. สผงละเอยด เปนสมบตเฉพาะตวของแรแตละชนด ตรวจสอบไดโดยการน ากอนแรไปขดบนแผนกระเบองทยงไมไดเคลอบ จะเหนสของรอยขดตดอยบนแผนกระเบอง เชน แรฮมาไทตมสเทาด า เมอน ามาขดลงบนแผนกระเบองจะไดผงสแดง

4. ความแขงของแร คอ ความคงทนของแรตอการขดขด หรอขดวตถอนไดมากนอยเพยงใด โมสเปนผไดก าหนดความแขง ตงแตออนทสดไปจนถงแขงทสด

ความแขงตามหลกของโมส ตวอยางแร ความสามารถในการขดหรอการถกขด 1 ทลก

เลบขดเปนรอย 2 ยปซม 3 แคลไซต

มดขดเปนรอย 4 ฟลออไรต 5 อะพาไทต 6 ออรโทเคลส

ขดกระจกเปนรอย

7 ควอตซ 8 โทแพซ 9 คอรนดม 10 เพชร

5. ความวาว เปนสมบต..............................................แสงของแร เกดจากผวหนาของแรมการสะทอนและ

หกเหแสงตางกน ความวาวมหลายแบบ เชน วาวแบบโลหะ วาวแบบแกว วาวแบบมก

P a g e | 75

6. ความหนาแนนและความถวงจาเพาะ ความหนาแนนเปนสมบตเฉพาะตวของสาร สารชนดเดยวกนมความหนาแนนเทากนภายใตสภาวะเดยวกน ดงนน แรแตละชนดจงมความหนาแนนแตกตางกน สามารถค านวณไดจากสตร ชนดและประโยชนของแร

1. แรกมมนตรงส เปนแรท...................................ออกมา ซงมพลงงานมหาศาล เชน ยเรเนยม โคบอลต –60 เรเดยม ประโยชนใชในดานวศวกรรมพลงงาน การแพทย และการเกษตร

2. แรรตนชาต เปนแรทน ามา......................แลวมความสวยงาม สะทอนแสงได เชน เพชร มรกต บษราคม พลอย ไขมก ประโยชนใชท าเครองประดบ

9 รตนชาต

ความหนาแนนของสาร =

ความหนาแนนของสาร มหนวยเปน กรมตอลกบาศกเซนตเมตร(g/cm3)

ความถวงจาเพาะ หรอความหนาแนนสมพทธสามารถค านวณไดจากสตร

ความถวงจ าเพาะ =

เพชรด มณแดง เขยวใสแสงมรกต เหลองใสสดบษราคม แดงแกก าโกเมนเอก สหมอกเมฆนลกาฬ มกดาหารหมอกมว แดงสลวเพทาย สงวาลยสายไพฑรย

P a g e | 76

เพชรด หมายถง เพชร แรรตนชาตส..................................................... มณแดง หมายถง ทบทม แรรตนชาตส................................................. เขยวใสแสงมรกต หมายถง มรกต แรรตนชาตส.................................. เหลองใสสดบษราคม หมายถง บษราคม แรรตนชาตส........................ (แซฟไฟรสเหลอง) แดงแกกาโกเมนเอก หมายถง โกเมน แรรตนชาตส............................... สหมอกเมฆนลกาฬ หมายถง แซฟไฟร แรรตนชาตส.............................(ไพลน) (แซฟไฟรสน าเงน) มกดาหารหมอกมว หมายถง มกดา หรอ จนทรกานต แรรตนชาตส..............................คลายสหมอก ม

ลกษณะพเศษมเหลอบรงสออกฟาสนวล แดงสลวเพทาย หมายถง เพทาย แรรตนชาตส....................................... สงวาลสายไพฑรย หมายถง ไพฑรย เปนอญมณหรอหนสชนดหนงหรอแรรตนชาต ม........................เชน

สเหลองนวล สเหลองทอง สน าผง สเขยวแอปเปล สน าตาล ฯลฯ 3. แรโลหะ เปนแรทมองคประกอบสวนใหญเปนธาตโลหะ สวนมากเปนแรทรวมตวอยในรปของ

สารประกอบโลหะกบออกซเจนหรอโลหะกบก ามะถน จะตองผาน ................กอนทจะน าไปใชประโยชน เชน แรกาลนาน ามาถลงจะไดตะกว แรแคสซเทอไรตถลงจะไดดบก ประโยชนใชในอตสาหกรรมตางๆ เชนตะกวใชเคลอบแทงเหลกเพอปองกนสนม ทองแดงใชผลตตวน าไฟฟา มนษยไดน าโลหะตางชนดกนมาผสมกนเปนโลหะเจอหรอสารละลาย เพอความเหมาะสมในการใชประโยชน สวนมากจะใชในโรงงานอตสาหกรรม เชน

ทองเหลอง เกดจากโลหะผสมระหวาง........................กบ.................................. นาก เกดจาก โลหะผสมระหวาง.................................กบ................................... ทองสมฤทธ เกดจากโลหะผสมระหวาง......................กบ..................................... สเตนเลส เกดจากโลหะผสมระหวางเหลก ........................ และ................................... ฟวเตอร เกดจากโลหะผสมระหวาง.................................และ........................................ 4. แรอโลหะ เปนแรทไมมโลหะเปนองคประกอบ สามารถน าไปใชประโยชนไดเลยโดยไมตองผาน

กระบวนการถลง เชน ........................................................................................ 5. แรเชอเพลง เปนแรทเกดจาก..........................ธาตคารบอนและไฮโดรเจนเปนองคประกอบหลกเชน

ถานหน ปโตรเลยม ประโยชนใชในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ มความส าคญตอเศรษฐกจมาก โดยน ามาเปนเชอเพลงผลตกระแสไฟฟา

P a g e | 77

เชอเพลงธรรมชาต (mineral fuels) เปนทรพยากรพลงงานทมความส าคญตอการ

ด ารงชวตเชอเพลงธรรมชาตใหพลงงานใชกบเครองยนตและเครองจกรกลในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ ใชในการหงตมอาหารหรอใหแสงสวาง เชอเพลงธรรมชาต ไดแก ถานหน หนน ามน น ามนดบ และแกสธรรมชาต ซงเปนเชอเพลง..................................................................

ถานหน เกดจากการทบถมกนของ...............................ทมซากพชทบถมอยภายใตพนดนทมความดนและความรอนสงเปนเวลานานนบ.....................................ท าใหเกดการเนาเปอยและถกบบอดเรยงตวเปนชนๆ แปรสภาพเปนชนของถานหน มธาตทเปนองคประกอบหลกคอ ........................................................อาจมก ามะถนปนอยดวย ยงมอายมากจะมเนอแนน มสด าสนท มธาตคารบอนเปนองคประกอบอยมาก และใหความรอน แบงออกเปน ๔ ชนด

หนนามน เปนหนดนดานเนอละเอยดเรยงเปนชนบางๆ มสน าตาลออนถงน าตาลแกมสวนประกอบของสารอนทรยทเรยกวา เคอโรเจน .................................เมอน ามากลนจะไดเปนน ามนใชเปนเชอเพลง

ปโตรเลยม ไดแก .................................................... เกดจากการทบถมกนของซากพชซากสตวทะเลขนาดเลกๆ ทบถมอยในชนกรวด ทราย และโคลนตม เกดเปนชนตะกอนทบถมกนเปนเวลานานนบเปนลานๆ ป ความกดดนจากการทบถมและความรอนใตผวโลก รวมทงการถกยอยสลายโดยแบคทเรยแบบไมใชออกซเจน ท าใหเกดการยอยสลายเปนแกสธรรมชาตและน ามนดบ เรยกวา ปโตรเลยม ซงจดเปนเชอเพลงฟอสซล ( fossil fuel) หรอเชอเพลงซากดกด าบรรพ โครงสรางของแหลงก าเนดปโตรเลยม มลกษณะโคง คลายรป ............................. ชนบนเปนหนทราย ตอไปเปนหนปนและหนดนดาน จากนนจงพบแกสธรรมชาต น ามนดบ และน า ตอจากนนจะเปนชนหนดนดาน หนทราย และหนดนดาน น ามนดบจะแทรกในชนหนทม รพรน การส ารวจปโตรเลยมตองใชความรทางธรณวทยาและธรณฟสกส เพอศกษาโครงสรางของชนหนขอบเขต ความลกและลกษณะแนวหนเพอตดสนใจขดเจาะน ามนมาใช แกสธรรมชาต (natural gas) มสวนประกอบหลก 2 สวน ไดแก

P a g e | 78

1. สารประกอบไฮโดรคารบอนหลายชนด ไดแก แกสมเทน (CH4 ) แกสอเทน (C2H6)แกสโพรเพน (C3H8) แกสบวเทน (C4H10) และแกสเหลว

2. สวนทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอน ไดแก แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) ไฮโดเจนซลไฟต (H2S) ปรอท และไอน า แกสธรรมชาตเกดอยใตพนดนอาจเปนบนบกหรอในทะเล อาจเกดตามล าพงในสถานะแกสหรออาจอยชนบนของน ามนดบ

แกสธรรมชาตเหลว (liquid natural gas) ไดแก เพนเทน (C5H12) และเฮกเซน (C6H14) ใชผลตน ามน..............................และตวท าละลาย

การนาเชอเพลงไปใชประโยชน

P a g e | 79

สนในนา ผวโลกมพนน าเปนสวนประกอบประมาณ 3 ใน 4 สวนของพนททงหมด ซงเปนน าทะเล

ประมาณรอยละ 97 น าแขงรอยละ 2 และทเหลออกรอยละ 1 เปนน าจด แหลงน าแบงออกเปน 2 ประเภท คอ แหลงน าธรรมชาต และแหลงน าทมนษยสรางขน แหลงน าตามธรรมชาตแบงตามลกษณะทพบได .......ชนด คอ .......................................................และ.................................................................... แหลงนาบนดนหรอนาผวดน เปนน าทอยบน.......................... ซงมปรมาณมากทสด มหลายลกษณะขนอยกบลกษณะภมประเทศ ลกษณะทางน า และความเรวของกระแสน าในแตละฤดกาล มทงทเกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก มหาสมทร ทะเล แมน า ล าคลอง หวย หนอง บง และทเกดจากมนษยสรางขน มนษยไดสรางแหลงน าบนพนดน เพอการน ามาใชเปนประโยชนในการเกษตร อตสาหกรรม และเพอการอปโภคบรโภค แหลงน าบนดนหรอน าผวดน สามารถจ าแนกตามระดบความเคมเปน................... ลกษณะ ไดแก แหลงน าจด แหลงน ากรอย และแหลงน าเคม

1. แหลงนาจด เปนแหลงน าทมความเคมไมเกน 0.5 ppt (น าทมเกลอละลายอยไมเกน 0.5 สวนในพนสวน) ประเทศไทยของเรามแมน าทเปนน าจดกระจายอยทวทกภาค นกวทยาศาสตร แบงแหลงน าจด เปน ........ ประเภท ไดแก 1.1 แหลงนาไหล เชน แมน า ล าธาร น าจะไหลจากทหนงไปยงทอนๆ เสมอ โดยจะไหลจากทสงไปสทต า หรอไหลจากตนน าไปสปากน าและลงสทะเล ล าธารตางๆ ทน าไหลไปรวมกนเปนล าธารทใหญขน เรยกวา แควน า 1.2 แหลงนานง เชน บง หนอง ทะเลสาบน าจด แหลงน าเหลานบางแหลงจะเปนแหลงน าปด บางแหงจะมทางออกตดตอกบแมน า ล าธาร แหลงน านงจะไมมการขนลงของน า น าจะเคลอนทโดยอาศยกระแสลม แหลงน าเหลานจะไดรบน าจากน าฝน หรอน าททวมทนมาจากแมน าชวงฤดฝน หรอการไหลเขามาของน าจากล าธาร 2. แหลงนากรอย เปนแหลงน าทอยระหวาง....................................... ซงเปนบรเวณทมน าทะเลขนถง ถาพจารณาตามคาความเคมแลว น ากรอยจะมความเคมประมาณ 0.5-25 ppt แหลงน ากรอยนจดเปนแหลงรวมของพชพรรณและสตวน านานาชนด น ากรอยมเขตแนวไมแนนอน ขนอยกบการขนลงของระดบน าทะเล

3. แหลงนาเคม เปนแหลงน าไหลทลกและกวางใหญไพศาล ไดแก .....................................ซงอดม ไปดวยทรพยากรตางๆ เปนจ านวนมากทรพยากรทางทะเลทส าคญ ไดแก ชายทะเล ปาชายเลน ทรพยากรประมง แนวปะการง แรธาตในน าทะเลและใตทะเล นาใตดน เปนน าทเกดอยใตผวดนเหนอชนหนทซมผานไดยาก สามารถแบงไดเปน ........ ประเภท คอ............................................และ................................................ 1. นาในดน เปนน าทซมอยในดนเหนอชนหนทน าซมผานไดยาก เกดจากเมอเวลาฝนตกน าฝนจะซมลงไปในดนจนถงชนหนทซมผานไดยาก จงมน าแทรกอยในชนดนระดบบนสดของน าในดนเรยกวา “ระดบน าในดน” ซงถาเราขดบอ ระดบน าในบอน าจะสงเทากบระดบน าในดน ซงระดบน าในดนเปลยนแปลงไดตลอดเวลา และขนอยกบปรมาณน าฝนหรอน าทซมลงในดนตามสภาพภมประเทศในบรเวณนน น าในชนนมออกซเจนละลายอยมากและละลายเอาแรธาตตางๆ ไวดวย จงมประโยชนตอการเจรญเตบโตของพช แตมความขนมาก เพราะมสารแขวนลอยปนอยมาก จงไมนยมน าขนมาบรโภค เนองจากน าไมคอยสะอาด

P a g e | 80

2.นาบาดาล เปนน าใตดนทอยลกลงไป โดยซมผานลงมาจากผวดนแลวซมผานชนดนลงไปขงตวอยระหวางชองวางหรอโพรงของชนหนเกดเปนน าบาดาล (ground water) และเรยกระดบน าทอยบนสดของชนนวา “ระดบน าบาดาล” ซงสามารถเปลยนแปลงไดตามฤดกาล ตามการเพม หรอการสญเสยน า การเปลยนแปลงระดบน าบาดาลเปนไปอยางชาๆ เนองจากน าบาดาลขงอยระหวางชนหนทซมผานไดยาก และขนอยกบชนดของชนหนอมน าและภมประเทศ น าบาดาลอาจเกดเปนชนๆ มากกวา 1 ชน แตละชนคนดวยชนหนเนอแนนหรอหนดนดาน ประเภทของนา

1. นาออน คอ น าทมไคลสบนอย เกดฟองสบไดมาก และลางสบออก.................ไดแก ........................ และน ากลน เปนตน

2. นากระดาง คอ น าทม ไคลสบมาก เกดฟองสบ ไดนอย และลางสบออก ..................... ไดแก ......................................................... ซงสามารถแบงออกเปน 2 ชนด คอ 1. นากระดางชวคราว คอ น ากระดางทมสารจ าพวกแคลเซยมไฮโดรเจนคารบอเนต หรอแมกนเซยมไฮโดรเจนคารบอเนต ละลายอย (น าทสามารถก าจดความกระดางใหหายไปดวย............................................ พบไดในแมน าล าคลอง) 2. นากระดางถาวร(ไมสามารถจดไดดวยการตม เพราะ มสารจ าพวกแคลเซยมคลอไรด แคลเซยมซลเฟต แมกนเซยมคลอไรด และแมกนเซยมซลเฟตเจอปนอย)

1. การแกนากระดาง ทเกดจากมหนปน(Calcium Carbonate) ผสมอยมาก ในการใชงานจรงๆ มกนยมใชการกรองดวย เครองกรอง Resin โดย ตวเมด Resin จะดกจบหนปนไว หลงจากกรองไปหลายวน กท าการลางกรอง โดยใชน าเกลอ (NaCl) ไปจบหนปน ออกมาจากผลกเรซน.

2. โซดาแอช เตมลงไปเพอตกตะกอนความกระดางถาวรชนดคลอไรด และซลเฟตของแคลเซยมและแมกนเซยมใหเกดตะกอนของแคลเซยมคารบอเนตและแมกนเซยมไฮดรอกไซด

นาเสย คอ น าทมปรมาณออกซเจนนอยกวามาตรฐานทก าหนดหรอน าทมปรมาณเชอจลนทรยในน ามากเกนมาตรฐานทก าหนดไว ซงไมเหมาะกบการน ามาอปโภคบรโภค

คาการตรวจวดคณภาพนา

- ปรมาณออกซเจนทละลายนา (dissolved oxygen, D.O.) แบคทเรยทเปนสารอนทรยในน าตองการออกซเจน (aerobic bacteria) ในการยอยสลายสารอนนทรย ความตองการออกซเจนของแบคทเรยนจะท าใหจะท าใหปรมาณออกซเจนทละลายในน าลดลง ดงนนในน าทสะอาดจะมคา ...................(คณภาพดท 5-8 ppm) และน าเสยจะมคา..................................

- คา B.O.D (biological oxygen demand) เปนปรมาณออกซเจนทจลนทรย ตองการใชในการยอยสลายสารอนทรยในน า น าทมคณภาพด ควรมคาบโอด ไมเกน............. มลลกรมตอลตร ถาคาบโอดสงมากแสดงวาน านนเนามาก แหลงน าทมคาบโอดสงกวา...................... มลลกรมตอลตรจะจดเปนน าเนาหรอน าเสย

P a g e | 81

- COD (Chemical Oxygen Demand) คอ ปรมาณ O2ทใชในการออกซไดซในการสลายสารอนทรยดวยสารเคมโดยใชสารละลาย เชน โพแทสเซยมไดโครเมต (K2Cr2O7) โดยทวไปคา COD จะมคามากกวา B.O.D เสมอ ดงนนคา COD จงเปนตวแปรทส าคญตวหนงทแสดงถงความสกปรกของน าเสย

วฏจกรนา

1. ความรอนจากดวงอาทตย ท าใหเกดการระเหยของน าจากแหลงน าตาง ๆ กลายเปนไอน าขนสบรรยากาศ

2. กระแสลม ชวยท าใหน าระเหยกลายเปนไอไดเรวขน 3. มนษยและสตว ขบถายของเสยออกมาในรปของเหงอ ปสสาวะ และลมหายใจออกกลายเปนไอน าส

บรรยากาศ 4. พช รากตนไมเปรยบเหมอนฟองน า มความสามารถในการดดน าจากดนจ านวนมากขนไปเกบไวในสวน

ตาง ๆ ทงยอด กง ใบ ดอก ผล และล าตน แลวคายน าสบรรยากาศ ไอเหลานจะควบแนนและรวมกนเปนเมฆและตกลงมาเปนฝนตอไป

การใชประโยชนจากแหลงนา แหลงน ามความส าคญตอการด ารงชวตของมนษยในดานตางๆ ดงน 1. ดานอปโภคบรโภค 2. การเกษตรกรรม ไดแก การเพาะปลกและการเลยงสตว 3. การท าอตสาหกรรมตางๆ 4. อาชพการประมงจากทรพยากรปาชายเลน 5. อาชพท านาเกลอ 6. แหลงเชอเพลงจากปโตรเลยม การใชทรพยากรจากแหลงนาในประเทศไทย แบงออกไดดงน

1. ทรพยากรประมงนาจด เปนการจบสตวน าและการเพาะเลยงสตวน าในแหลงน าจด ตามหวย หนอง คลอง บง แมน า ล าธาร อางเกบน า ทะเลสาบ และบอเลยง สภาพแวดลอมและความอดมสมบรณของแหลงน า

P a g e | 82

เปนปจจยส าคญทมผลตอชนดและปรมาณของสตวน า เชน ปรมาณอาหาร ลกษณะของแหลงน า ปรมาณแกสออกซเจนในน า อณหภมของน า

2. ทรพยากรประมงนาเคม อาวไทยและทะเลอนดามนเปนแหลงทรพยากรทมความอดมสมบรณ เนองจากมลกษณะภมประเทศทเอออ านวยตอการด ารงชวตของสตวน าเคมชนดตางๆ เชน กง ป ปลา หอย เตา แมงกะพรน ปะการง

3. ทรพยากรปาชายเลน เปนปาทเกดบรเวณปากแมน าใหญทมน าทะเลทวมถงตามชายฝงทะเล ลกษณะเปนปาดบเลนรมทะเล โดยมพนธไมในปาชายเลนทส าคญ เชน โกงกาง ตะบน ประสก แสม ปราง ถวขาว ถวด า ล าพ และล าแพนนยมน ามาใชประโยชนในการเผาถานและท าฝนเปนสวนใหญ

4. การทานาเกลอ มกรรมวธเปนขนตอนประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน 1. นาตาก พนทสดทายทจะทจะไดผลตผลจากน าทะเล คอ เกลอสมทร จะอยจดชายทะเล ม

ขนาดใหญมาก ตงระหดเพอใชวดน าทะเลจากรางน าทะเลเขานาตาก 2. นาเชอ เปนทส าหรบรอใหเกลอตกผลก ใชส าหรบเกบน าทะเลเพอปองกนใหนาปลง บางครงถา

เกลอราคาด อาจใชนาเกลอท าเกลอท าเกลอเหมอนนาปลง แตตองเสยเวลาและสนเปลองคาแรงในการหาบเกลอเกบไวในฉางเนองจากอยไกลจากล าคลอง

3. นาปลง เปนนาขนตอนสดทาย ตากน าเคมไวประมาณ 10-15 วน เมอเรมตกผลกเปนเกลอหนาประมาณ 1 นว กจะเรม รอเกลอ โดยใช "คฑารอ" แซะใหเกลอแตกออกจากกนแลวใช "คฑาแถว" ชกลากเกลอมากองรวมกนเปนแถวๆ จากนนใช "คฑาสม" โกยเกลอมารวมเปนกองๆ เหมอนเจดยทราย เพอใหเกลอแหงน า จากนนจะหาบเกลอลงเรอบรรทกลองไปตาม "แพรก" หรอคลองซอยเลกๆ แลวหาบขนไปเกบไวในลานเกลอหรอฉางเกลอรอการจ าหนายตอไป

การอนรกษนา หมายถง การปองกนปญหาทพงจะเกดขนกบน า และการน ามาใชเพอเกดประโยชนสงสดในการด ารงชวตของมนษย เราจงควรชวยกนแกปญหาการสญเสยทรพยากรน าดวยการอนรกษน าดงน

1. การปลกปา โดยเฉพาะการปลกปาบรเวณพนทตนน า หรอบรเวณพนทภเขา เพอใหตนไมเปนตวกกเกบน าตามธรรมชาต ทงบนดนและใตดน แลวปลดปลอยออกมาอยางตอเนองตลอดป รวมทงยงสามารถปองกนปญหาอนๆได เชน ปญหาการพงทลายของดน ปญหาการขาดแคลนน า และการเกดน าทวม

2. การพฒนาแหลงนา เนองจากปจจบนแหลงน าธรรมชาตตางๆ เกดสภาพตนเขนเปนสวนใหญ ท าใหปรมาณน าทจะกกขงไวมปรมาณลดลง การพฒนาแหลงน าเพอใหมน าเพยงพอจงจ าเปนตองท าการขดลอกแหลงน าใหกวางและลกใกลเคยงกบสภาพเดมหรอมากกวา ตลอดจนจดหาแหลงน าเพมเตม อาจจะกระท าโดยการขดเจาะน าบาดาลมาใช ซงตองระวงปญหาการเกดแผนดนทรด หรอการขดเจาะแหลงน าผงดนเพมเตม

3. การสงวนนาไวใช เปนการวางแผนการใชน าเพอใหมปรมาณน าทมคณภาพมาใชประโยชนตลอดทงป โดยเฉพาะในชวงฤดแลง ดวยวธการตางๆ เชนการท าบอหรอสระเกบน า การหาภาชนะขนาดใหญเพอกกเกบน าฝน( เชน โองหรอแทงกน า) รวมทงการสรางอางเกบน า และระบบชลประทาน

4. การใชนาอยางประหยด เปนการน าน ามาใชประโยชนหลายอยาง อยางตอเนองและเกดประโยชนสงสด ทงดานการอนรกษน าและตวผใชน าเอง กลาวคอ สามารถลดคาใชจายเกยวกบคาน าลงได ปรมาณน าเสยทจะทงลงแหลงน ามปรมาณนอยลง และปองกนปญหาการขาดแคลนน า

P a g e | 83

5. การปองกนการเกดมลพษของนา ปญหาสวนใหญจะเกดขนในเมองใหญๆ ซงมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน หรอยานอตสาหกรรม การปองกนปญหามลพษของน า จะตองอาศยกฎหมายเปนเครองมอ และเจาหนาทตองปฏบตตามกฎหมายหรอพระราชบญญตทเกยวของกบทพยากรน าอยางเครงครด

6. การนานาทใชแลวกลบไปใชใหม น าทถกน าไปใชแลว ในบางครงยงมสภาพทสามารถน าไปใชประโยชนดานอนได เชน น าจากการลางภาชนะอาหารสามารถน าไปใชรดน าตนไม หรอน าจากการซกผาสามารถน าไปถบาน สดทายน าไปใชรดน าตนไม เปนตน

P a g e | 84

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

NOTE

P a g e | 85

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

NOTE

A B แรง A = แรง B แรงลพธ = ………………………………… หรอ = ………………………………… = ………………………………….

ตวอยางท 1

ตวอยางท 2

3 1 2 2 1 3 …………………………………………………………………………………………………………………………………

………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………

………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………