บทที่ Y - clinictech · 1 บทที่ y 1.1บทน ำ อาหารนบัเป็นตน้ทุนในการเพาะเล้ียงสัตว์น้า

1

บทท 1

1.1บทน ำ อาหารนบเปนตนทนในการเพาะเลยงสตวน า ซงปจจบนอาหารทใชเลยงสตวน ากนอยจะเปนอาหารส าเรจรปทคอนขางมราคาแพง อยางไรกตามหากเปนเกษตรกรทมฟารมขนาดเลกและ กลางทมเงนทนไมมากนกแตมความรดานการผลตอาหารเลยงสตวน าขนมาใชเองกจะเปนประโยชนซงจะสามารถท าใหลดตนทนการผลตไดโดยการเลอกใชวตถดบและการค านวณสารอาหารทสตวเลยงตอง การ รวมไปจนถงการใชประโยชนจากวตถดบทมอยในทองถนและการแสวงหาวตถดบทหางาย หอยเชอรเปนศตรทส าคญในนาขาวซงเกษตรกรพยายามทจะหาวธการใชประโยชนจากหอยเชอรใหมากทสด หอยเชอรเปนหอยทากน าจด ( freshwater snail ) มฝาเดยว เปนหอยวงศเดยวกบหอยโขง ( apple snail) หอยเชอรแบงเปนสองพวกคอพวกหนงเปลอกสเหลองปนน าตาล เนอและหนวดมสเหลอง อกชนดหนงมเปลอกสเขยวเขมปนด าและมแถบสด าจาง ๆ พาดตามความยาว เนอและหนวดมสน าตาลออน มรปรางคอนขางกลมผวเปลอกเรยบ การหมนของเปลอกเปนเกลยววนขวา เมอโตเตมทมขนาดความยาวประมาณ 83 มลลเมตร หนก 165 กรม เคลอนทโดยใช foot ซงมลกษณะเปนกลามเนอหนาเคลอนทไปตามพนดนใตน า และสามารถปลอยตวลอยขนตามผวน าหรอไปตามน าได สวนหวมขนาดสนมลกษณะเปนแผน หอยเชอรมชวตยนยาวได 2 – 6 ป และมความสามารถในการขยายพนธสงโดยวางไขได 1,000 – 1,200 ฟองในเวลา 1 เดอน ดงนนการเกบท าลายไขหอยจงเปนวธการปองกนก าจดทใหผลด ในปจจบนมการน าหอยเชอรทมอยเปนจ านวนมากมาท าเปนปยส าหรบพชเชน การท าปยน าหมกจากหอยเชอร นอกจากนยงน ามาท าเปนอาหารสตวในรปแบบตาง ๆ เชน อาหารเลยงกงกามกราม อาหารเลยงเปด สวนผสมของอาหารปลาดกทเลยงในบอ ซงการผลตอาหารสตวน าจ าเปนจะตองเลอกวตถดบทมคณคาทางโภชนาการใหพอดกบความตองการของสตวน า แตเนองจากไมมวตถดบชนดใดทมคณคาทางโภชนาการครบถวนสมบรณยกตวอยาง เชน ปลายขาวอาจมแปงหรอพลงงานมากแตมโปรตนหรอกรดอะมโนต าเปนตน ในสตรอาหารปลาดกทวไปทมขายในทองตลาดจะผลตขนจากวตถดบตาง ๆ เชน ปลาปน กากถวเหลอง ร า ปลายขาว และขาวโพดปนแหง อยางไรกตามวตถดบทน ามาผลตเปนอาหารปลาดกบางชนดเชนปลาปนจะมราคาแพงดงนนการทดลองครงนไดใชหอยเชอรซงเปนศตรทส าคญในนาขาวของเกษตรกรทมอยในทองนาซงเปนวตถทหาไดงาย มจ านวนมากและมธาตอาหารทส าคญโดยเฉพาะโปรตนมาใชเปนวตถดบในการผลตอาหาร ปลาดกแทนปลาปนทมราคาแพง

2

1.2 วตถประสงค 1. เพอน าเอาหอยเชอรมาเปนแหลงโปรตนในอาหารเลยงปลาดก 2. เพอศกษาหาองคประกอบตางๆ เชนปรมาณโปรตน ไขมน ความชน อตราการลอยตว ฟอสฟอรส คารโบไฮเดรต แคลเซยม แมกนเซยม เหลก โพแทสเซยม โซเดยม และพเอชของอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอร 1.3 สมมตฐำนของงำนวจย หอยเชอรเปนแหลงโปรตนทดแทนปลาปนในอาหารเลยงปลาดกส าเรจรป 1.4 ขอบเขตของงำนวจย 1. เพอวเคราะหหาองคประกอบตางๆเชน ปรมาณโปรตน ไขมน ความชน อตราการลอยตว ฟอสฟอรส คารโบไฮเดรต แคลเซยม แมกนเซยม เหลก โพแทสเซยม โซเดยม และพเอชของอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอร 1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1. เปนการก าจดหอยเชอรและสามารถน าเอาหอยเชอรมาใชเปนแหลงโปรตนในการเลยง ปลาดก 2. ชวยลดตนทนการเลยงปลาดก

3

บทท 2

ทฤษฏและงำนวจยทเกยวของ

2.1 ชววทยำของหอยเชอร

ภำพท 2.1 หอยเชอร ( www.ricethailand.go.th )

หอยเชอร (golden apple snail)

ชอวทยาศาสตร Pomacea canaliculata Lamarck วงศ : Ampullariidae อนดบ : Mesogastropoda ชอสามญอน : หอยโขงเหลอง, หอยเปาฮอน าจด

หอยเชอร (ภาพท 2.1) หรอหอยโขงอเมรกาใต หรอ เปาฮอน าจด มชอภาษาองกฤษ Golden Apple Snail เปนหอยทากน าจด ( Freshwater snail ) มฝาเดยว เปนหอยวงศเดยวกบหอยโขงของไทย ( Apple snail, Pila spp. ) แตหอยเชอรมถนก าเนดในทวปอเมรกาใต แพรกระจายสทวปเอเซยโดยชาวญปน ไตหวน และฟลปปนส น าไปเลยงเปนการคาโดยท าฟารมหอยในประเทศของตน เมอประชาชนไมนยมบรโภคจงเลกเลยงและทงฟารม ปลอยหอยแพรลงสแหลงน าตามธรรมชาตจนเกดการระบาดท าลายขาวในนากอใหเกดเปนปญหาใหญในทกวนน และในท านองเดยวกนมคนไทยน ามาขายตามรานตปลาแถวสวนจตจกร บางคนน าไปเลยงเปนฟารมหวงจะขายไดราคาด แตไมมผซอ ท าใหตองปลอยทงเกดการแพรระบาดไปเรอยเชนเดยวกบสามประเทศทกลาวมาขางตน และคาดวาขณะนในประเทศไทยมหอยเชอรระบาดอยในนาขาวอยางมาก

4

2.1.1ลกษณะทวไป หอยเชอรแบงเปนสองพวกคอ พวกหนงเปลอกสเหลองปนน าตาล เนอและหนวดมสเหลอง อกพวกหนงเปลอกสเขยวเขมปนด าและมแถบสด าจาง ๆ พาดตามความยาว เนอและหนวดสน าตาลออน มรปรางคอนขางกลมผวเปลอกเรยบ การหมนของเปลอกเปนเกลยววนขวา เมอโตเตมทมขนาดความยาวประมาณ 83 มลลเมตร หนก 165 กรม เคลอนทโดยใช foot ซงมลกษณะเปนกลามเนอหนา ไปตามพนดนใตน า และสามารถปลอยตวลอยขนตามผวน าหรอไปตามน าได สวนหวสนมลกษณะเปนแผน รมฝปากยนออกทางดานขางของปากทงสองขาง สวนปลายเรยวลงเปนหนวดใชรบความรสก ขางแผนปากนมหนวดเสนเลกยาวขางละหนงเสน ถดออกมามตาเลก ๆ ตงบนกานตา ภายในปากมกรามขนาดใหญหนงคใชกดกนอาหาร ถดจากกรามเขาไปภายในเปน radula ซงมลกษณะเปนฟนซเลกๆสแดงเรยงซอนกนอยมหนาทบดอาหาร ภายในชองทองแบงเปน 2 สวน ชองทางดานขวามเหงอก ใชในการหายใจเมอหอยอยในน า ทางดานซายมอมอวยวะคลายปอด ท าหนาทชวยในการหายใจโดยใชอากาศ โดยมทอหายใจขนาดยาวและใหญยดหดได ใชหายใจเอาออกซเจนจากอากาศ ดงนนหอยจงอาศยอยไดในน าทไมมออกซเจนละลายอยเลย หอยเชอรมชวตยนยาวได 2 – 6 ป และมความสามารถในการขยายพนธสงเปลอกสน าตาล เนอสขาวครมไปจนเหลองสมขนาดขนกบการกนอาหาร ขนาดทกดท าลายตนขาวไดมากจะพบเมอหอยเชอร มเปลอกสง 10 มลลเมตร (ขนาดเทาเมลดขาวโพด) ถง 40 มลลเมตร (เทาลกปงปอง; ภาพท 2.2) หอยเพศเมยจะมฝาปดทเวาเขา (a1) ในตวผจะนนออกเลกนอย (a2) เปลอกหอยตวเมยทโตเตมวยแลวจะโคงเขาดานใน (b1) ในตวผจะโคงออก (b2)

ภำพท 2.2 รปรางลกษณะหอยเชอร ( www.ricethailand.go.th )

5

2.1.2 วงจรชวตหอยเชอร (ภำพท 2.3)

ภำพท 2.3 วงจรชวตหอยเชอร (www.ricethailand.go.th )

2.1.2.1 ไข

หอยเชอรวางไขเวลากลางคนตามตนพช ใบไม และสงของตางๆ(เชน กงไม ไมหลก กอนหน) ทอยเหนอผวน า

กลมไขมสชมพสดเมอออกมาใหม ๆ และจะซดจางลงเปนสชมพออนเมอใกลฟกเปนตว

ไขฟกเปนตวภายใน 7 – 14 วน

2.1.2.2 ลกหอยเชอรและหอยเชอรโตเตมวย

ลกหอยเชอรเจรญเตบโตเปนตวเตมวยไดอยางรวดเรวและกนอาหารไดทกชนด

ตวโตเตมวยจะจบคผสมพนธนานครงละ 3 – 4 ชวโมง ในเวลาใดกได ทามกลางพชน าตาง ๆตามแหลงน าทมน าตลอดป

6

หอยเชอรขยายพนธไดรวดเรว วางไขได 1,000 – 1,200 ฟองในเวลา 1 เดอน ดงนนการเกบท าลายไขหอยจงเปนวธการปองกนก าจดทใหผลด

2.1.2.3 ถนทอยอำศย

บอน า บง นาขาวเขตชลประทาน คลอง และบรเวณทลมน าขง

หอยเชอรจะฝงตวในดนชนระหวางฤดแลง มนสามารถพกตวหรอจ าศลไดนาน 6 เดอน เมอดนถกน าทวม หอยจะกลบสสภาวะปกตเชนเดม

หอยเชอรสามารถรอดชวตไดแมในสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน น าเนาหรอมออกซเจนต า

2.1.2.4 กำรกนอำหำรและพชอำศย

หอยเชอรกนพชไดหลายชนด เชนสาหรายแอลจ, แหนแดง, แหน,ผกตบชวา,ตนขาวกลาและพชน าทมใบอวบน าอนๆ

หอยเชอรชอบสวนของล าตนพชทมความออนนม เนองจากมนกนดวยอวยวะทคลายลนอนขรขระขดไปมาบนผวพช

หอยเชอรชอบกนซากพชสตวทเนาเปอยเปนอาหารดวย

2.1.2.5 ศตรธรรมชำตและกำรควบคมโดยชววธ

มดแดงกนไขหอยเชอรเปนอาหาร

เปดกนเนอหอยทตวเลก ๆ

คนกนเนอหอยทปรงสกแลวเปนอาหาร

หนนากดเปลอกหอยแตกแลวกนเนอภายใน

2.1.2.6กำรสบพนธและกำรเจรญเตบโต หอยเชอรมเพศแยกไดจากความนนมากนอยของแผน operculum ถาหากนนมากเปนหอยเพศผ หอยขนาดโตเตมวยพรอมทจะขยายพนธ มอายประมาณ 3 เดอน มกจะจบคผสมพนธกนราว 12 ชวโมง

7

หลงจากนน 1-2 วน ตวเมยจะวางไขสวนมากเปนเวลากลางคนโดยคลานขนไปวางตามทแหงเหนอน า เชน ตามกงไมทปกในบอ ตนหญารมน า โคนตนไมรมน า ขาง ๆคนนาและตามตนขาวในนา ไขมสชมพสดเกาะตดอยกน 2-3 นว แตละกลมประกอบดวยไข 388-2,000 ฟอง ทงนขนอยกบความอดมสมบรณของอาหารทกน สงแวดลอมและขนาดของแมหอย ไขแตละฟองมเสนผาศนยกลาง 2.0-2.5 มลลเมตร ไขทออกใหมๆจะมสชมพสด และจะซดจางลงเกอบเปนสขาวภายใน 7-8 วน แลวแตกออก ลกหอยภายในซงมขนาดเทาหวเขมหมดเลก ๆ หนกประมาณ 1.7 มลกรมและมลกษณะเหมอนตวแมทกอยางจะรวงลงน าเรมกนพชน าพวกสาหรายตาง ๆ แลวเจรญเตบโตอยางรวดเรว

2.1.2.7 อปนสยกำรกนอำหำร หอยเชอรกนพชน าไดเกอบทกชนดทมลกษณะไมออนนม เชน แหน แหนแดง ไขน า ผกบง ผกกระเฉด สาหรายตาง ๆ ยอดออนผกตบชวา ตนขาวกลา รวมถงซากสตวทเนาเปอยในน า โดยเฉพาะตนขาวมกจะกนระยะขาวกลาและปกด าใหม ๆ ไปจนถงระยะแตกกอ โดยเรมกดสวนโคนตนเหนอจากพนดน 1.5-2.0 นว จากนนกนสวนใบทลอยน าจนหมด ขณะทกนตนขาว สวน foot จะลอมกอขาวไวเพอพยงล าตวไวใหขนานกบล าตน แลวใชสวนปากกดตนขาวกนตรงสวนโคนไปกอนแลวกนสวนใบจนหมด จากนนจะหยดพกครหนงโดยยนทออากาศขนมาเหนอน า หดทอลงแลวกดกานใบตอไปอก ใชเวลากนหมดทงกานและใบ นาน 1-2 นาท หอยชอบกนขาวทมอายนอยมากกวาขาวทมอายมาก 2.1.2.8 กำรจ ำศล หอยเชอรทอาศยอยในนาขาว เมอน าแหงลงมนกจะปดฝา operculum แลวหมกตวอยในโคลน แมน าจะแหงนาน 3-4 เดอน หอยกยงรอดตายอยไดมากกวา 80 เปอรเซนต แตถาหากหอยซกอยตามพงหญากจะรอดตายเพยงประมาณ 40 เปอรเซนตในเขตอบอน นอกจากนความแขงของดน น าแหงเรวหรอชา กมสวนส าคญตอการจ าศลดวย จากชววทยาทว ๆ ไปของหอยเชอรหรอหอยโขงอเมรกาใตน จะเหนไดวาหอยมความสามารถในการเจรญเตบโตไดรวดเรว กนอาหารไดหลายชนดทงพชน าทมชวต ซากพชและซากสตวตางๆ สามารถแพรพนธไดรวดเรวและมจ านวนลกตอครอกสง ทนทานตอสภาพแวดลอมแมอณหภมตอนกลางวนจะสงมนกจะฝงตวอยตามพนโคลนถงน าเนากอยไดเพราะมทอหายใจเอาออกซเจนจากอากาศ ดงนนในครงแรกจงมคนเหนวาเหมาะสมทจะเลยงเปนแหลงโปรตนชนดใหมของประชาชน ชาวไทยพากนน าเขาสประเทศไทยอยางผดกฎหมายและท าฟารมเพาะขยายพนธโดยปราศจากความรเบองตนเกยวกบหอย เชน ระบายน าเขาออกไมมตาขายกนจงท าใหลกหอยออกสแหลงน าอน เมอตองการเลกเลยงเพราะขายไมออกหาตลาดไมไดกมกงายเทหอยทงลงในแมน าล าคลองใกล ๆ หรอยกชวงใหผไมรอน ๆ ด าเนนการตอไปอก จงไมมการปองกนการ

8

แพรกระจายจนเปนปญหาใหญกบชาวนา กอใหเกดเปนขอเสยในการปองกนก าจดการระบาดในนาขาวเพราะหอยชนดนสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมในเมองไทยไดอยางด

2.2 ประโยชนของหอยเชอร หอยเชอรสามารถน ามาใชท าประโยชนไดหลายอยางเชน 2.2.1 ท ำเปนปยส ำหรบพชเชน กำรท ำปยน ำหมกจำกหอยเชอร วธกำรท ำปยน ำหมกจำกหอยเชอร การท าปยน าหมกจากหอยเชอรทงเปลอก น าหอยเชอรทงตวมาทบหรอบดใหละเอยด จะไดเนอหอยเชอรพรอมเปลอกและน าจากตวหอยเชอร และน าไปผสมกบกากน าตาล และน าหมกหวเชอจลนทรยในอตราสวน 3 : 3 : 1 คนใหเขากน และน าไปบรรจในถงหมกขนาด 30 ลตร หรอ 200 ลตร อยางใดอยางหนงแลวปดฝาทงไว อาจคนใหเขากนหากมการแบงชน ใหสงเกตดวามกลนเหมนหรอไม ถามกลนเหมนใหใสกากน าตาลเพมขน และคนใหเขากนจนกวาจะหายเหมน ท าอยางนเรอยไปจนกวาจะไมเกดกาซใหเหนบนผวหนาของปยน าหมกหอยเชอร แตจะเหนความระยบระยบอยทผวหนาน าหมกดงกลาว บางครงอาจพบวามตวหนอนลอยพนผวหนาและบรเวณขางถงภาชนะบรรจ ควรรอจนกวาตวหนอนดงกลาวตวใหญเตมทและตายไป ถอวาการหมกหอยเชอรทงตวเสรจสนกระบวนการ กลายเปนปยน าหมกหอยเชอร สามารถน าไปใชไดหรอน าไปพฒนาผสมกบปยน าอนๆใชประโยชนตอไป

2.2.2 ท ำเปนอำหำรสตวในรปแบบตำงๆ การใชหอยเชอรท าเปนอาหารปลาน าจดทวๆไปเปนทางเลอกอกวธหนงทซงใชวตถดบทมในธรรมชาตและมปรมารโปรตนสงเพอเปนประโยชนตอการเจรญเตบโตของปลาน าจด และชวยลดตนทนในการเลยงปลาน าจด เพอทดแทนปลาปนทมราคาแพงในปจจบน ตารางท 2.1 แสดงองคประกอบของวตถดบทใชในการท าอาหารปลาน าจด

9

ตำรำงท 2.1 องคประกอบของวตถดบทใชในการท าอาหารปลาน าจดมองคประกอบดงน (www.ricethailand.go.th)

วตถดบ นน.แหง

( กก.) โปรตน

( เปอรเซนต ) ไขมน

( เปอรเซนต ) กำก

( เปอรเซนต ) เถำ

( เปอรเซนต ) คำรโบไฮเดรต ( เปอรเซนต )

หอยเชอร 21.91 51.45 2.80 - 19.88 -

ปลำยขำว 84.88 7.37 0.59 0.54 0.60 90.90

ร ำละเอยด

90.30 14.25 16.74 8.51 8.90 51.60

หวอำหำรสกร

91.73 34.60 1.29 3.82 20.86 39.43

อำหำรไกพนธเนอ หรอไกไข

90.37 15.75 3.68 3.99 5.27 71.31

10

สตรอำหำรเลยงปลำดกทมำจำกหอยเชอรทมอยในทองตลำดทวไปจะมอยดวยกนหลำยสตร เชน

ตำรำงท 2.2 อาหารเลยงปลาดก (www.nicaonline.com)

วตถดบ สวนผสม ( กโลกรม ) หอยเชอรสด 266.13 ( หรอเนอหอยแหง 58.30 กโลกรม ) ร าละเอยด 15.00 ปลายขาว 25.70 ( นงหรอตม ) วตามน แรธาต 1.00

คณคำอำหำร โปรตน ( เปอรเซนต ) 34.00 ไขมน ( เปอรเซนต ) 4.30 คารโบไฮเดรต ( เปอรเซนต ) 30.50

ตำรำงท 2.3 อาหารเลยงปลาดก (www.nicaonline.com)

วตถดบ สวนผสม ( กโลกรม ) หอยเชอรสด 207.00 ( หรอเนอหอยแหง 58.30 กโลกรม ) หวอาหารสกร 27.70 ร าละเอยด 12.00 ปลายขาว 14.00 ( นงหรอตม ) วตามน แรธาต 1.00

คณคำอำหำร โปรตน ( เปอรเซนต ) 35.67 ไขมน ( เปอรเซนต ) 3.70 คารโบไฮเดรต (เปอรเซนต ) 30.56

11

ตำรำงท 2.4 อาหารเลยงปลาดก (www.nicaonline.com)

วตถดบ สวนผสม ( กโลกรม ) หอยเชอรสด 228.00 หวอาหารสกร 29.00 ร าละเอยด 20.00 วตามน แรธาต 1.00

คณคำอำหำร โปรตน ( เปอรเซนต ) 38.60 ไขมน ( เปอรเซนต ) 5.11 คารโบไฮเดรต (เปอรเซนต ) 21.75

ตำรำงท 2.5 อาหารเลยงปลาดก (www.nicaonline.com)

วตถดบ สวนผสม ( กโลกรม ) หอยเชอรสด 274.00 หวอาหารไกพนธเนอหรอไกไข 40.00

คณคำอำหำร โปรตน ( เปอรเซนต ) 37.17 ไขมน ( เปอรเซนต ) 3.15 คารโบไฮเดรต (เปอรเซนต ) 28.52

วธกำรท ำ ใชหอยเชอรสดพรอมเปลอกบดดวยเครองบดหอยเชอร ใหละเอยดกอนแลวจงน าไปผสมคลกเคลากบสวนผสมอนๆ ตามสตรประมาณ 5-10 นาท ใหอาหารผสมเขาดวยกนเปนเนอเดยวกน จากนนน าเขาเครองบดอกครงหนงเพออดเปนเมดหรอเปนเสนแลวจงน าไปเลยงปลา

12

2.2.2.1 สตรอำหำรหอยเชอรส ำหรบปลำดก สวนผสมประกอบดวย 1. หอยเชอร 3 สวน 2. ร าละเอยด 2 สวน 3. ปลายขาวตมสก 0.5 สวน 4. ขาวโพดเลยงสตว 1 สวน 5. เกลอแกง 200 กรม วธกำรท ำ ใหน าหอยเชอรมาบดทงเปลอกและบดขาวเปลอกรวมทงขาวโพดเลยงสตว จากนนน าสวนผสมทงหมดมาใสลงในกะละมงตามอตราสวน ผสมใหเขากน หากตองการท าใหเปนเมดกน าเขาเครองอดออกมาเปนเมด โดยขนาดนนสามารถเลอกไดตามตองการ กรณทตองการเกบไวใชนานๆใหน าไปตากแดดจนแหงสนท ตากประมาณ 4-5 แดดจะดมากจากนนน ามาบรรจถงไวใชตอไป

2.2.2.2 สตรอำหำรส ำหรบปลำกนพช สวนผสมประกอบดวย 1. หอยเชอร 3 สวน 2. พชสเขยว เชน ผกบง หรอผกตบชวา หรอกระถน หรอใบปอสา 3-5 สวน 3. ร าละเอยด 2 สวน 4. ขาวโพดเลยงสตว 1 สวน 5. ปลายขาวตมสก 0.5 สวน 6. เกลอแกง 200 กรม วธกำรท ำ ผสมเชนเดยวกบการผลตอาหารปลาดก

2.2.2.3 กำรใชหอยเชอรเปนอำหำรเปด

การน าหอยเชอรทมอยเปนจ านวนมากมาท าเปนอาหารเปดจะเปนประโยชน ซงจะสามารถลดตนทนการผลตไดโดยการเลอกใชวตถดบรวมไปจนถงการใชประโยชนจากวตถดบในทองถนและการแสวงหาวตถดบทหางายดงตารางท 2.6

13

ตำรำงท 2.6 อาหารเปดสตรท1(www.nicaonline.com)

สวนผสม สตรอำหำรส ำหรบลกเปดส ำหรบเปดอำย 0.4 สปดำห โปรตน 18

เปอรเซนต ( กก. )

สตรอำหำรส ำหรบเปดรนส ำหรบเปดอำย5-10 สปดำห โปรตน 16

เปอรเซนต ( กก. )

ร าละเอยด 40.0 30.0

ปลายขาว 7.5 22.5

หอยเชอรแหง (บดกอนตาก )

30.0 30.0

กากถวเหลอง 22.3 17.5

แรธาต 4.0 4.0

เกลอแร 0.5 0.5

อำหำรเปดสตรท 2 1. หอยเชอรบดประมาณ 30 กโลกรม 2. ร าขาว 15 กโลกรม 3. ปลายขาว 1 ถง

วธกำรท ำ โดยน าสวนผสมทงหมดมาคลกเคลาใหเขากนด แลวเตมน าลงไปพอเปยกแตไมถงกบแฉะ ในกรณทไมใชปลายขาวและร ากสามารถใชขาวเปลอก 15 กโลกรมผสมกบหอยเชอรบด 30 กโลกรม น ามาคลกเคลาใหเขากนโดยไมตองผสมน าจากนนสามารถน าไปเลยงเปดไดเลย ซงสวนผสมนสามารถเลยงเปดไขไดจ านวน 500 ตวตอมอ แตในการใชหอยเชอรบดเลยงเปดไมควรใหเกนปรมาณทก าหนดเพราะหากเปดกนมากเกนไปเปดจะเกดอาการทองเสยและขาออนได ขอดของการใชหอยเชอรบดเลยงเปดไขคอท าใหไดจ านวนไขมากกวาเดม เปลอกของไขจะหนาขนซงสามารถลดอตราการแตกของไขในแตละวนไดยงพบวาไขฟองใหญขน ไขแดงมสจดขน และเมอน าไขไปตมจะพบวาโพรงอากาศจะนอยกวาเดม

14

2.3 คณคำทำงอำหำรของเนอหอยเชอรหนก 100 กรม - พลงงาน 83 แคลอร - โปรตน 12.2 กรม - ไขมน 0.4 กรม - คารโบไฮเดรต 6.6 กรม - เถา 3.2 กรม - ฟอสฟอรส 40 มลลกรม - โซเดยม 40 มลลกรม - โปตสเซยม 17 มลลกรม - รโบฟลาวน B 2 12 มลลกรม - นอาซน 1.8 มลลกรม - อน ๆ ไดแก วตามนซ สงกะส ทองแดง แมงกานส และไอโอดน

2.4 กำรก ำจดและท ำลำยหอยเชอร กำรท ำสำรสกดจำกสมนไพรและหอยเชอรปองกนแมงศตรพช สวนประกอบ 1. สมนไพรพนบานจ านวน 6 กโลกรม 2. กากน าตาล 20 กโลกรม 3. น าสะอาด 100 ลตร 4. หวเชอจลนทรย 1 ลตร วธกำรท ำ เรมจากการน าสวนผสม เชน สะเดา ขา ตะไครหอมมาสบใหละเอยด แลวน ามาคลกกบกากน าตาล แลวหมกใสถงขนาด 200 ลตร ทงไวประมาณ 5-7 วน ใหเกดเชอราซงจะแสดงวามจลนทรยเกดขน จากนนใหเตมน าโดยใชสมนไพร 60 กโลกรม ตอน า 200 ลตร ปดฝาถงพลาสตกแลวหมกทงไวใชระยะเวลาการหมกประมาณ 90 วน จงสามารถน าน าสกดมาใชไดหากตองการใชสารสกดใหเรวขนควรใชไมมาคนรอบๆในถง เพอใหจลนทรยแตกตวเรวขน หรออาจเตมหวเชอจลนทรยลงไป 1 ลตร กจะสามารถน ามาใชไดเรวกวาเดมภายในระยะเวลา 30-60 วน ประโยชนทไดรบจากสารสกดธรรมชาตนนจะมผลตอแมลง คอ เปนสารไลแมลงท าใหแมลงมากนอาหารนอยลง แมลงเปนหมน และชวยยบย งการเจรญเตบโตของหนอน โดยมผลท าใหฮอรโมนทใชในการลอกคราบของหนอนลดลง ท าใหหนอนลอกคราบไมไดและตายในทสด นอกจากน ยงสามารถปองกนตวออนของเพลยกระโดดสน าตาลในนาขาวอกทางหนงดวย

15

ลกษณะกำรท ำลำยและควำมเสยหำย

หอยชอบกดกนตนกลาทปกด าใหมๆไปจนอาย 15 วนหลงปกด า ในนาหวาน ชวงทเสยหายมากคอระยะ 4 วนถง 30 วนภายหลงการหวาน

หอยกนตนขาวตรงสวนโคนตนออนและสามารถกนไดหมดทงแปลงภายในคนเดยว

ดจากกอขาวในนาทหายไป

จะเหนใบขาวทถกหอยกดลอยอยบนผวน า

2.5 กำรจดกำรหอยเชอร

ระหวำงกำรเตรยมดน

กอนทจะไถครงสดทาย ใชในตอนเชาและบายซงเปนชวงทหอยมการเคลอนไหวหาอาหารจงหาพบงาย ซงสามารถเกบหอยออกจากนาขาวไดดงภาพท 2.4

ภำพท 2.4 วธเกบหอยออกจากนาขาว (www.ricethailand.go.th )

16

ใชพชทมความเปนพษตอหอยเชอร(ภาพท 2.5) ตวอยางเชน

พชอนๆทมรายงานไดแก ใบ star flower (Calatropis giganta) ใบสะเดา neem tree (Azadirachta indica) และ Mikania cordata พชเหลานลวนมสารประกอบทสามารถฆาหอยเชอรได จงแนะน าใหใชกอนปลกขาว โดยท ารองน าเลกๆเพอชกจงใหหอยมาอยในบรเวณนนแลวใสใบพชดงกลาวลงในรอง

ใชใบพชทหอยชอบกนมาลอใหหอยมารวมกนเปนจ านวนมาก ไดแกใบของ Colocasia esculenta ใบกลวย (Musa paradisiaca L.) ใบมะละกอ (Carica papaya L.) , Trumpet flower และหนงสอพมพเกาๆ จากนนจะเกบรวบรวมหอยไปทงไดสะดวก

ขณะทไถนารองสดทาย สรางรองเปนแนวยาวขนานกบคนนา (กวางอยางนอย 25 เซนตเมตร และลก 5 เซนตเมตร) อาจท าไดโดยการลากไหหรอถงบรรจของหนก เพอท าใหเกดรองทก 10 – 15 เมตร หรออาจท ารอง (ขนาดกวาง 25ซ.ม. ลก 5 ซ.ม.) น ขนานยาวไปตามคนนากไดดงภาพท 2.6

ภำพท 2.5 พชทมความเปนพษตอหอยเชอร( www.ricethailand.go.th )

17

ภำพท 2.6 รองน าขนาดเลก ทหอยจะมารวมกนอยเมอระดบน าในนาขาว ลดแหงลง ( www.ricethailand.go.th )

กนตาขาย (ภาพท 2.7) หรอเฝอกท าจากไมไผขวางทางน าไหลเขาและออกจากแปลงนาเพอปองกนหอย ซงสามารถเกบหอยจากบรเวณหนาตาขายออกทงไดสะดวก

ภำพท 2.7 การกนตาขายชวยกนหอยไมใหเขามาเพมในแปลงนาอก ( www.ricethailand.go.th )

18

สำรเคมทใชก ำจดหอยเชอร

สารฆาหอยในทองตลาด ดงตารางท 2.8 (นโคลซาไมด และเมทลดไฮด) มประสทธภาพใชก าจดหอยเชอรได และคงอยในนาขาวได 2-3 วน บางครงสารฆาหอยไมสามารถฆาหอยทเพงโผลขนมาจากการฝงตวในดนได รวมทงหอยทเขามาใหมอกในแปลงทก าจดไปแลว นโคลซาไมด 250 ซซ ใสลงในนาขาว ในอตราเพยงครงหนงของทแนะน าตามฉลากยา (0.5 ลตร / เฮคตาร) จะฆาหอยไดประมาณ 80% และนโคลซาไมดนเปนอนตรายตอหอยทากน าอนๆ มากกวาสารเมทลดไฮด

ตำรำงท 2.8 บญชสารก าจดหอยทไดขนทะเบยนไวกบ Fertilizer and Pesticide Authority เมอ 31 มนาคม 2000 (www.ricethailand.go.th )

สตร สำรออกฤทธ ชอกำรคำ ควำมเขมขน

อตรำกำรใช ระดบควำมเปนพษ*

บรษท

P Metaldehyde Metabait

6% Pellets 60 g/kg

2-4 kg/ha 4-8 kg/ha

4 Agchem Mftg.

Corp.

F Metaldehyde Meta Flo 300 g/L 16-20 tbps /16L water

2

WP Metaldehyde Porsnail 74 WP

750 g/kg 10 tbsp/16L

water

G Metaldehyde Rescue 10 G

100 g/kg

P Metaldehyde SnailKil

6% P

60 g/kg 2-4 kg/ha(T)

4-8 kg/ha(DS) 4

F Chlorothalonil Shield 500 g/L 4 Aldiz Inc.

EC Niclosamide Bayluscide

250 EC 250 g/L

7-14 tbsp/16L water

4 Bayer Phils.,

Inc.

WP Bayluscide

70 WP 700 g/kg 4

EC Niclosamide Hit 250

EC 250 g/L

7-14 tbsp/16L water

4 Cropking

Chem., Inc.

19

ตำรำงท 2.8 (ตอ) บญชสารก าจดหอยทไดขนทะเบยนไวกบ Fertilizer and Pesticide Authority เมอ 31 มนาคม 2000 ( www.ricethailand.go.th )

สตร สำรออกฤทธ ชอกำรคำ ควำมเขมขน

อตรำกำรใช ระดบควำมเปนพษ*

บรษท

WP Niclosamide Trap 70

WP 700 g/kg 35 g/16L water 4

Dow Agro Sciences B.V.,

Phils.

PEL Metaldehyde Bayonet

6% Pellets 60g/kg

2-4 kg/ha(T) 4-8 kg/ha(DS)

4 Jardine Davies;

Inc.

PEL Metaldehyde Stop 6% Pellets

60 g/kg 2-4 kg/ha(T)

4-8 kg/ha(DS) 4

Leads Agri Product Corp.

WP Niclosamide Archer 50WP

500 g/kg 4 Nichimen

Corp.

PEL Metaldehyde Ciba Meta

Bait 60 g/kg

2-4 kg/ha(T) 4-8 kg/ha(DS)

4 Novartis Agro

Phils., Inc.

F Metaldehyde Meta Flo 600 FL

300 g/L 16-20 tbsp/16L

water 2

P

Tannins, Glycosides, Sterols, and Flavanoids

Kuhol P 245 g/kg 20 kg/ha 4 Pro Green Phils., Inc.

EC Niclosamide Moluxide 250 EC

250g/L 7-14 tbsp/16L

water 4

Transworld Trdg.

EC - สารละลายน ามนเขมขน, F - สารผสมแขวนลอยเขมขน, G - สารเมด, P - สารชนดผง, PEL - สารอดเมด, WP - สารชนดผงผสมน า, T - นาด า, DS - นาหวาน, tbsp - ชอนโตะ *ตามมาตรฐาน WHO องคการอนามยโลกแหงสหประชาชาต จดระดบความเปนพษของวตถมพษทใชในการเกษตร ระดบ 2 – พษปานกลาง

20

2.6 กำรผลตอำหำรปลำ อาหารปลาเปนปจจยทส าคญอยางหนงของการเลยงปลา เพราะอาหารเปนสงทจะสราง

พลงงานและการเจรญเตบโตใหปลาสามารถด ารงชวตอยได ส าหรบผประกอบกจการเลยงปลาคาอาหารปลาคดเปนมลคามากกวา 40 เปอรเซนตของตนทนการผลต อาหารปลาทดจะตองท าใหปลาเจรญเตบโตไดเรวปราศจากโรค อตราแลกเนอต า และทส าคญคอราคาถกและสามารถหาไดงาย คณสมบตดงกลานเปนสงทผเลยงจะตองหาวธพจารณาวสดอาหาร ลกษณะของอาหาร ตลอดจนชนดและขนาดของปลา ทจะเลยงเฉพาะแตละชนด โดยค านงถงตนทนการผลตและราคาตลาดเปนหลก (วระพงษ วฒพนธชย , 2536) อาหารปลามหลายชนดไดแก

2.6.1 อำหำรธรรมชำต ไดแก 2.6.1.1 แพลงกตอนพช กระจายอยท วไปในบอ สามารถขยายพนธและเจรญไดดในบอทมแสงอาทตยผาน 2.6.1.2 แพลงกตอนสตว สามารถชวยและเคลอนลอยอยในน า เชน สตวเซลลเดยว ตวออนของป กง 2.6.1.3 ชวอนทรยทเปนสตว เชน ลกน า ลกแมลงปอ ลกหอย และแมลงน าชนดอนๆ 2.6.1.4 สตวน ากนบอ สตวทฝงตวอยกนบอ เชน หนอนแดง ไสเดอน ลกหอยขม พชน าทเกดขนในบอ

2.6.2 อำหำรส ำเรจรป เปนอาหารทสะดวกตอการใหและเปนทนยมมากในปจจบน 2.6.2.1 แบบผง อาหารแบบนใชวสดอาหารชนดตางๆ ทมลกษณะแหงเปนผงละเอยด

มาผสมรวมกน และโรยใหปลากน 2.6.2.2 เมดจม อาหารแบบนใชวสดอาหารชนดตางๆ

2.6.2.3 แบบเมดลอย อาหารชนดนมอากาศอยขางในจงท าใหมคณสมบตสามารถละลายน าได (www.ku.ac.th)

2.7 ปลำดก (Walking Catfish) ปลาดกเปนปลาทคนไทยรจกกนด และมความนยมบรโภค ในปรมาณทสง สามารถท ารายได

ใหกบเกษตรกรผเพาะเลยงอยางงาม เพยงแตมน าด สภาพพนทด มการเอาใจใสดแลใหอาหารด รวมทงผเลยงขยนศกษาหาความรเพอประยกตใชกบกจการของตน และเพอสนองตอบปจจยในการเลยงปลาดกอยางมประสทธภาพ

21

2.7.1 ปลำดกทพบในประเทศไทย ในประเทศไทยนนพบวามปลาดกดวยกนทงหมด 5 ชนด แตทรจกมเพยง 2 ชนด คอ ปลาดกอย

และปลาดกดาน ปลาดกทนยมเลยงคอ ปลาดกดาน เพราะเนอปลาดกดานคอนขางแขง ท าใหสามารถขนสงไดในระยะทางไกลๆ ประกอบกบปลาดกดานเลยงงาย โตเรว จงเปนทนยมเลยงกนมาก แตส าหรบผบรโภคแลว จะนยมปลาดกอย เพราะใหรสชาตดเนอปลานม ฟ กลนด

2.7.1.1 ปลาดกอย (Broadhead catfish, Günther's walking catfish ; ชอวทยาศาสตร: Clarias macrocephalus ชอเดม Prophagorus macrocephalus วงศ Clariidae )

สของผวหนงคอนขางเหลอง มจดประตามตวและบรเวณดานขางของล าตวอยางเดนชด เนอสออกเหลอง มมนมาก ล าตวคอนขางท สวนปลายของกระดกทายทอยจะปานและสน

2.7.1.2 ปลาดกดาน ( Walking catfish, Batrachian walking catfish ; ชอวทยาศาสตร: Clarias batrachus ชอเดม Prophagorus batrachus)

สของล าตวคอนขางคล าเลกนอย เนอมสขาว มมนนอย สวนหวคอนขางแหลมและสวนปลายของกระดกทายทอยมลกษณะแหลมยาว ลกษณะดงกลาวสงเกตเหนไดชดเจนมาก

ปลาดกดาน เปนปลาน าจดในวงศปลาดก Clariidae มรปรางคอนขางยาวเรยว สวนหางคอนขางแบน มสเทาปนด า สวนทองมสขาว สามารถเคลอนทบนบกไดเปนระยะทางสน ๆ โดยใชครบ เรยกวา " ปลาแถก "พบไดในพนทลมน าโขง ลมน าเจาพระยา คาบสมทรมาเลย เกาะสมาตรา เกาะชวา เกาะบอรเนยว และมรายงานวาพบในศรลงกา

2.7.2 แหลงก ำเนดและถนอำศย ปลาดกจะพบแพรกระจายทวไปในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ประเทศอนเดย พมา ไทย

ลาว กมพชา ฟลปปนส เวยดนาม และมาเลเซย ส าหรบประเทศไทยพบปลาดกในคลอง หนอง บง ตางๆ ทวทกภาค เปนปลาทอาศยอยในแหลงน าจดทวไป แมในหนองน าทมน าเพยงเลกนอยกยงพบปลาดก ทงนเพราะปลาดกเปนปลาทมอวยวะพเศษในการหายใจ เชนเดยวกบปลาชอน ดงนนจงสามารถด ารงชวตอยไดในน าทมออกซเจนเพยงเลกนอยและถงแมวาน าทคอนขางกรอยปลาดกกยงสามารถอาศยอยไดเปนอยางด

2.7.3 ลกษณะนสยของปลำดก ปลาดกมลกษณะทตางจากปลาอนอยางเหนไดชดคอ ปลาดกไมมเกลด รปรางเรยวยาว มหนวด

4 คอยทรมฝปาก ตามขนาดเลกมาก ใชหนวดในการหาอาหาร เพราะหนวดปลาดกมประสาทรบความรสกทดกวาตา ปลาดกชอบหากนตามหนาดน มนสยวองไว สามารถจะขนมาอยบนบกไดทนนานกวาปลาชนดอนๆ รวมถงสามารถทจะอาศยอยในดน โคลน เลน และในน าทมปรมาณออกซเจนต าไดนาน เนองจากมอวยวะพเศษชวยในการหายใจ อาหารทปลาดกชอบกน สวนมากเปนอาหารจ าพวก

22

เนอสตว แตถาน ามาเลยงในบอกสามารถฝกใหกนอาหารจ าพวกพชได รวมถงสามารถฝกนสยใหปลาดกขนมากนอาหารบรเวณผวน าแทนการหาอาหารกนตามหนาดนไดเชนเดยวกน

2.7.4 อำหำรปลำดก อาหารไมวาสงมชวตใด ๆ ลวนแลวแตตองการอาหารเพอการด ารงอยดวยกนทงนน เมอปลาดก

ฟกไขออกมาเปนตวลกปลาดกจะใชอาหารจากถงไขแดง ซงตดอยดานหนาทองของลกปลา ประมาณ 1 – 2 วน ถงไขแดงจะยบลง ซงเปนเครองหมายวาอาหารทตดตวลกปลาดกมาตงแตเกดไดใชหมดไปแลว จ าเปนตองมการหาอาหารจากสภาพแวดลอมกน ในชวงนผเลยงลกปลาดกจ าเปนตองใชอาหารเพอการเจรญเตบโต ซงตองมปรมาณของโปรตนสง ไดแก ไขแดงตมสก ไรแดง หรออาหารผสม ตอมาเมอปลาโตขนสามารถทจะปลอยลงสบอเลยงได อาหารทใหไดแก ปลาเปดสบบดละเอยดผสมกบร า หรอ อาหารผสมอดเมดลอยน าจนกระทงสามารถจบปลาดกขายได

ในธรรมชาตลกปลาดก กนอาหารจ าพวกโปรโตซว ไรน าขนาดเลก โรตเฟอร และแพลงกตอนพช ปลาดกทมขนาดโตขน จะกนอาหารจ าพวกตวออนของแมลง ลกกง ลกป หนอน และอนทรยสารทอยตามพนโคลน นอกจากนยงสามารถฝกใหกนอาหารสมทบทงประเภทจมน า หรออาหารชนดเมดลอยน าได ซงมสวนผสมของอาหารประเภทปลายขาว ร า กากถว และปลาปน เปนตน

ปลาดกกนอาหารไดทงพชและสตว ( Omnivorous) มนสยชอบหาอาหารกนในเวลากลางวนตามบรเวณพนกนบอ และจะขนมากนอาหารบรเวณพนผวน าเปนบางขณะ ในบางครงกถอวาปลาชนดนเปนพวก Scavengers เนองจากเปนปลาทมนสยชอบกนอาหารจ าพวกเศษเนอทก าลงสลายตว ปลาดกมนสยชอบกนอาหารจ าพวกเนอสตวมากกวาอาหารจ าพวกพชหรออาหารจ าพวกแปงอาหารตางๆ เหลาน ทงทมตามธรรมชาต ทงทผสมใหกนโดยการท าเองมสารอาหารตาง ๆ ซงจ าเปนตองใหปลาดกอยางครบถวน ตามทปลาดกตองการ ปลาดกจงเจรญเตบโตไดด คณคาทางอาหารทปลาดกตองการและจ าเปนมอยดวยกน 5 ชนด คอ

1. โปรตนเปนสวนส าคญของอาหารเพอน าเขาไปเสรมสรางรางกายในสวนทสกหรอ หรอน าไปใชเพอการเจรญเตบโต ความตองการโปรตนของปลาดกนนจะแตกตางกนไปตามวยและเวลาทเพมขน ในลกปลาวยออนจนถงขนาดสามารถปลอยลงสบอเลยงไดมความตองการโปรตนอยในชวง 35 – 40 เปอรเซนต สวนในชวงระยะเวลาทอยในบอเลยงปลาดกมความตองการโปรตน 25 – 35 เปอรเซนต

2. คารโบไฮเดรต สารอาหารประเภทน เปนสารอาหารทใหพลงงานไดบางสวนแกรางกาย ความตองการคารโบไฮเดรตของปลาดกจะอยในชวง 35 – 40 เปอรเซนต ซงโดยสวนใหญแลวปลาดกจะไมขาดสารอาหารประเภทนเพราะมอยในแปง ปลายขาว ร า และในขาวโพด นอกจากนวตถดบเหลานในอาหารผสมอดเมดลอยน า จะชวยใหอาหารรวมตวกนไดแนนขนอกดวย

23

3. ไขมน อาหารทกชนดมกจะมไขมนปะปนอยดวยเสมอไมมากกนอย ซงสารอาหารนเปนสารอาหารทใหก าลงงานในปรมาณทสง บางครงปลาดกทไดรบไขมนเปนจ านวนมากกจะมโทษไดเชนเดยวกนกบการมประโยชนของมน ในอาหารทใหปลาดกไมควรจะมไขมนในปรมาณทมากเกน 5 – 6 เปอรเซนต วตถดบทมไขมนในปรมาณมากไดแก น ามนถวเหลอง น ามนมะพราว เปนตน

4. วตามน สารอาหารชนดนจดไดวาเปนอาหารบ ารง เพราะมสวนชวยใหปลาดกสามารถใชสารอาหารอนๆ ไดมากขน ท าใหปลาดกมการเจรญเตบโตทสงขนโดยทสารอาหารชนดนเองไมไดมสวนในการเจรญเตบโตของปลาดกโดยตรงเลย ดงนนวตามนจงมความจ าเปนทปลาดกจะตองไดรบตามความเหมาะสม

5. แรธาต เปนสวนประกอบส าคญๆ ของสงมชวตโดยเฉพาะแคลเซยมและฟอสฟอรส ซงเปนสวนประกอบของกระดกและฟน และยงเปนสารทควบคมปรมาณของน าในตวปลา แรธาตมอยในสารอาหารโดยทวๆ ไปอยแลว

วตถดบทนยมท ามาเปนอาหารเลยงปลาดกทวๆไป จะหาซอไดตามทองถนทไดจากพช ไดแก ร าขาว ปลายขาว ขาวโพด ขาวฟาง มนส าปะหลง กากถวเหลอง ถวเหลองเมลด กากถวลสง กากมะพราว สวนวตถดบทไดมาจากสตวกม ปลาเปด ปลาปน เลอดปน ในการเลอกวตถดบเหลานควรจะเลอกวตถดบทมคณภาพด ไมขนรา ไมเหมนหน อาหารทไดจงมคณภาพด เกบไวใชไดนานดงตารางท 2.8 ตำรำงท 2.8 หลกเกณฑประกอบการพจารณาการขนทะเบยนอาหารปลาดก ( www.fisheries.go.th )

ใชส ำหรบ ลกษณะ ขนำดของอำหำร โปรตน% ไมต ำกวำ

ไขมน% ไมต ำกวำ

กำก % ไมมำกกวำ

ควำมชน%ไมมำกกวำ

1. ปลาดกวยออนอาย 4 – 15 วน หรอขนาดไมเกน 3 ซม.

ผง ผานตะแกรงขนาด 500ไมครอน (Mesh no. 35) 80%

35 5 6 12

2. ปลาดกเลกพเศษอาย 16 – 30 วน หรอขนาด 3 – 5 ซม.

เมด ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 2.5 มม.

35 4 6 12

3. ปลาดกเลกอาย 30 – 45 วน หรอขนาด 5 ซม. ขนไป

เมด ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 4.3 มม.

30 4 6 12

4. ปลาดกกลางอาย 1.5 – 3 เดอน

เมด ไมจ ากดขนาดเสนผาศนย กลาง

28 3 8 12

5. ปลาดกใหญตงแต 3 เดอนขนไป

เมด ไมจ ากดขนาดเสนผาศนย กลาง

24 3 8 12

หมายเหต ; ถาอาหารสตรใดไมเปนไปตามหลกเกณฑนใหบรษทน าผลการทดลองมาประกอบการพจารณา

24

2.8 เอกสำรงำนวจยทเกยวของ นายประวทย สรนยนาถ (2531) ไดเขยนหนงสอเรอง “การเพาะเลยงสตวน าทวไป” โดยกลาวถงอาหารทมคณคาตอรางกายตามความตองการของสตวน าจะตองประกอบดวยสารอาหารทเปนพลงงาน ไดแก คารโบไฮเดรต และไขมน นอกจากนยงประกอบไปดวยสารอาหารอนๆ ทไมใหพลงงานแตเปนประโยชนตอรางกาย เชน เกลอแร และวตามน เปนตน และไดกลาวถงการสรางสตรอาหารของสตวน าตองการคณคาโภชนาการใหเหมาะสมตามชนดและวยของสตวน า พจารณาชนดของวตถดบทใชในการผสมอาหาร Watanabe et al., (1984) ไดรายงานวาการใชอาหารโปรตนต า ปรมาณฟอสฟอรสในอาหารต า และปรมาณกรดไขมนจ าเปนในอาหารไมเพยงพอ พบวามผลตออตราการฟกของไขปลาต าลง และปลาทฟกเปนตวพบวามรปรางไมสมบรณ จากผลการตรวจวเคราะหปรมาณกรดไขมนในไขปลาและลกปลา พบวาแมปลาทไดรบอาหารม n-3 HUFA สงกจะมผลตอการสะสมของกรดไขมนในไขและในลกปลาในปรมาณทสงตามไปดวย ในทางตรงขามกบกลมแมพนธทไดรบอาหารม n-3 HUFA ต า กจะมผลตอการสะสมกรดไขมนต าทงในไขปลาและลกปลา

Mourente และ Odrizola (1990) ไดศกษาเพมเตมและสรปผลเชนเดยวกนกบ Watanabe และพบวากรดไขมนทพบสวนใหญในไขปลาคอ 16:0, 18:1n-9 และ 22:6n-3 และไดสรปวาถาปรมาณกรดไขมน 18:2n-6 สง จะมผลท าใหรปรางปลาผดปกต และไมสามารถผลตลมใน air bladder ได Takeuchi et al., (1981) ไดพบวาอาหารทขาดแรธาตบางชนด (Trace elements) เชน Mn, Zn และ Fe กจะมผลในการผลต eyed eggs และ viable eggs ไดต าจากการศกษาทงหมดดงกลาวสรปไดวา อาหารพอแมพนธทขาด EFA รวมไปจนถง Mineral และ Vitamins จะมผลท าใหอตราการเจรญเตบโตชา การผลตไข eyed eggs ไดต าและอตราการฟกของไขต า

โรงเรยนกลยาณศรธรรมราช (2549) ไดศกษาการหาแหลงโปรตนทสามารถใชแทนปลาปนในอาหารปลาและหาอตราสวน เพอใหไดอาหารปลาทมคณภาพสามารถชวยใหปลาเจรญเตบโตไดดทสด พรอมทงศกษาสภาพแวดลอมในบอเลยง แลวน าสตรอาหารปลาทใหผลดทสดจากการเลยงปลาในบอมาใชเลยงปลาในกระชง ผลการทดลองพบวา โปรตนทสามารถน ามาใชแทนปลาปนคอ หอยเชอร และน าหนกปลาเพมขน อตราสวนทท าใหปลาเจรญเตบโตดทสดคอ หอยเชอรตอปลาปน คอ 3 : 1 นอกจากจะไดอาหารปลาจากหอยเชอรไวเลยงปลาในกระชงแลว ยงชวยลดคาใชจายดานอาหารปลาใหกบผเลยงอกทงยงเปนการก าจดหอยเชอรอนเปนศตรพชตวส าคญในการท าลายนาขาว และชวยสรางสมดลใหเกดขนในนาขาวเปนการรกษาสภาพแวดลอมในชมชนใหนาอย

25

บทท 3 วสดอปกรณและวธกำรทดลอง

3.1 อปกรณและวธกำรทดลอง 3.1.1 อปกรณ

1. เครองท าอาหารสตว จ านวน 1 เครอง 15.ขวดรปชมพ 2. เครองผสมอาหาร (miter) 1 เครอง 16.เตาเผา 3. ตอบ 17. Hot plate

4. เครองปนไฟฟา 18.เครองชงละเอยด 4 ต าแหนง 5. กระบอกตวง 19.Micropipette 6. เตาแกส 20.เครอง Kjeldaht 7. บกเกอร 21.เครอง Atomic Absorpion Spectroscopy 8. ชอนตกสาร 22.เครอง Spectorphotometer 9. ทพพ 23.เครอง Soxhlet 10. หมอ 24. เครองHot air oven 11. ขวดวดปรมาตร 25.เครองวด pH 12.ถวยกระเบอง 26.น ากลนปราศจากไอออน 13.แทงแกวคน 27.น ากลน 14. ถงมอ

3.1.2 วสด 1. หอยเชอร 2. ร าละเอยด 3. ขาวเปลอก

4. เกลอปน 5. ปลายขาวเหนยวตม 6. กะทชาวเกาะ 7. น า

26

3.1.3 สำรเคม

- H2SO4 เขมขน - CuSO4 หรอ H2O2 - สารละลาย NaOH - สารละลายอมตว H3BO3 - K2SO4 - petroleum ether - แอมโมเนยมโมลเดท (Ammonium molybdate)

- กรดซลฟรกเขมขน (Conc. H2SO4) - ไฮโดรควโนน (Hydroquinone ) - โซเดยมซลไฟด (Sodium sulfite, Na2SO3) - โปรแตสเซยมไฮโดรเจนฟอสเฟต (Potassium dihydrogen phosphate ) KH4PO4

- สารละลาย HCl เขมขน 6, 3 และ 0.3 N

3.2 วธกำรทดลอง

3.2.1 กำรท ำอำหำรเลยงปลำดกจำกหอยเชอร

3.2.1.1 การเตรยมหอยเชอร

น าหอยเชอรมาลางใหสะอาดจากนนน าไปตมแลวเคาะเอาตวหอยลางใหสะอาด หนเปนชนเลกๆน าไปบดดวยเครองปนไฟฟา

3.2.2 สตรอำหำรเลยงปลำดก

สตรท 1 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ขาวเปลอก 34.5 g

ร าละเอยด 19.5 g ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g

เกลอปน 0.5 g กะท 50 ml

27

สตรท 2 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ร าละเอยด 19.5 g

ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g ขาวเปลอก 34.5 g

เกลอปน 0.5 g กะท 100 ml

สตรท 3 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ร าละเอยด 19.5 g

ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g ขาวเปลอก 34.5 g

เกลอปน 0.5 g น า 200 ml

สตรอำหำรทขำยทวไปในทองตลำด (Control) มสวนผสมดงน

ปลาปน ขาวโพด หรอขาวฟาง และหรอปลายขาวและหรอมนส าปะหลง ร าละเอยด หรอร าสกดน ามน กากมะพราว ใบกระถนปน กากถวเหลอง กากถวด า กากถวลสง ไดแคลเซยมฟอสเฟต แคลเซยมคารบอเนต เกลอ วตามน แรธาตและสารถนอมคณภาพอาหารสตว

3.2.3 กำรผลตอำหำรปลำ 1. ชงน าหนกวตถดบแตละชนดตามสตรอาหารตางๆ แลวบดใหละเอยดโดยใชเครองปน

ไฟฟา 2. ผสมวตถดบตางๆ ตามสตรอาหารรวมกนโดยผสมนาน 30 นาท และน าไปตมจนกระทง

สวนผสมของวตถดบทงหมดสกสามารถจบตวเปนกอน 3. น าไปเขาเครองอดเมด แลวน าสตรอาหารมาวเคราะหหาปรมาณโปรตน ไขมน ความชน

อตราการลอยตว ฟอสฟอรส คารโบไฮเดรต แคลเซยม แมกนเซยม เหลก โพแทสเซยม โซเดยม ตะกว สารหน ปรอท และพเอช บนทกผลการทดลอง

28

3.3 วธกำรวเครำะหธำตตำงๆ 1. วเคราะหความเปนกรด-ดาง (pH) 8. แมกนเซยม 2. วเคราะหคาความชนของอาหารปลาดก 9. เหลก 3. วเคราะหอตราการลอยตวของอาหารปลาดก 10.โพแทสเซยม 4. โปรตน 11.โซเดยม 5. ไขมน 12. ฟอสฟอรส 6. คารโบไฮเดรต 13. ตะกว 7. แคลเซยม 14. ปรอท 15. สารหน

3.3.1 วธวดคำควำมเปนกรด-ดำง (pH) (ส ำนกวทยำศำสตรเพอกำรพฒนำทดน, 2547) เครองมอ/สำรเคมทใช

1. pH metter 2. Buffer pH 4,7,10 3. 3M KCl

วธวเครำะห 1. ชงตวอยางอาหารเลยงปลาดก 5 g ในบกเกอรขนาด 125 ml 2. เตมน ากลนลงไป 45 ml 3. ใชแทงแกวคนใหเขากนแลวตงทงไว 60 นาท 4. น าไปวด pH meter

3.3.2 วธวเครำะหคำควำมชน (ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน, 2547) เครองมอ/อปกรณ

1. ตอบ 2. เครองชงไฟฟา 3. ขวดชง

วธวเครำะห 1.ใชขวดชง (Weighing bottle) ทอบจนน าหนกคงท 2. ตกตวอยางอาหารเลยงปลาดก 2-5 กรม ใสขวดน าไปชง โดยใชเครองชงไฟฟาทศนยม 4

ต าแหนง 3. น าไปอบทอณหภม 100 องศาเซลเซยส ใชเวลา 10-12 ชวโมง

29

4. ทงใหเยนในโถแกวปองกนความชน 5. น ามาชงอกครงเพอหาน าหนกทหายไป

กำรค ำนวณ ค านวณหาเปอรเซนตความชนดงตอไปน

ใหน าหนกขวดชง = x น าหนกขวดชง+อาหารปลากอนอบ = y น าหนกขวดชง+อาหารปลาหลงอบ = z

% ความชน = (y- z) 100 ( y- x )

3.3.3 กำรวเครำะหหำอตรำกำรลอยตว เครองมอ/อปกรณ

1. กระบอกตวงขนาด 50 ml 2. น ากลน 3. นาฬกาจบเวลา วธกำรวเครำะห 1. เตมน ากลนปรมาตร 50 ml ในกระบอกตวง 2. น าอาหารปลาดก 1 เมดใสในกระบอกตวงพรอมทงจบเวลาโดยเรมจบเวลาเมอปลอยอาหารปลาดกลงในกระบอกตวง เพอจบเวลาการลอยตวของอาหารปลาดก

3.3.4 กำรวเครำะหหำปรมำณไนโตรเจนหรอโปรตน วธเจลดำลห Total nitrogen and crude protein : Kjeldahl method

สำรเคม - H2SO4เขมขน (sp.gr.1.84 ทไมมไนโตรเจน ): phosphoric เขมขน (95 % : 5% ) - CuSO4 หรอ H2O2 เขนขน 30-35% - สารละลาย NaOH เขมขน 35 % w/v - สารละลาย NaOH เขมขน 35 % w/v ผสม sodium thiosulfate 0.025 % - สารละลายอมตว H3BO3 อมตว

30

- mixed indicator โดยใช methyl red 0.2 % ใน ethanol : bromocresol green 0.2%ใน ethanol (1:5)

- standard HCl solution เขมขน 0.2 N - Grease-proof paper และวสดควบคมการเดอด เชน เศษกระเบอง และเมดแกว (glass bead) - K2SO4

เครองมอ

- เครองยอยสลาย Buchi หรอชนดอนๆ - หลอด Kjeldahlส าหรบยอยขนาด 300 ml - เครองกลนอตโนมต Buchi - Burette กงอตโนมต

วธวเครำะห a. กำรยอย (digestion) 1. ใสวสดควบคมการเดอด 2-3 ชน ในหลอด Kjeldahl แลวใส K2SO4 3.0 กรม 2. ใชกระดาษส าหรบชง (Grease-proof paper ) แลวชงตวอยางใหทราบน าหนกแนนอนในชวง 300-400 มก.ถาตวอยางทม Lipid มากใหลดน าหนกเหลอ 200-300 มก. ใสในหลอด Kjeldahl 3. เตม H2SO4 เขมขน 6.0 ml ลงในหลอดเขยาเบาๆเพอผสม 4. สอดหลอด Kjeldahl ในชองของเครองยอยซงมเตาไฟฟา (ระวงหลอดแตก) ตดตงฝาครอบหลอดดดแกสพษ และเปดน าเพอการดด หรอใชเครองดดแกสพษ 5. เผยอฝาครอบแลวเตม CuSO4 น าหนก 0.13 กรม (หรออาจใช H2O2 เขมขน 30-35 % ปรมาตร 5 ml ) แลวปดฝาครอบส าหรบดดแกสพษใหสนท 6. ตงหนาปดควบคมความรอนหมายเลข 3 ด าเนนการตมเปนเวลา 30 นาท 7. ปรบหนาปดควมคมความรอนไปทหมายเลข 7-8 แลวท าการยอยตออก 45-60 นาท แลวตงทงไวใหเยน b. กำรกลน (distillation) และกำรไตเตรท (titration) 1. น าหลอด Kjeldahl ทยอยแลวไปใสในชองส าหรบกลนของเครองกลนอตโนมต 2. กดปม H2Oใหน าไหลลงผสมกบสารทถกยอยในปรมาณ 3 เทาของ H2SO4 ทใชยอย 3. กดปมสารละลาย NaOH เขมขน 35 % w/v ใหไหลลงผสมกบสารในหลอด Kjeldahl ในปรมาตรดาง 5 เทาของ H2SO4 ทใชยอย

31

4. หมนปนควบคมเวลาในต าแหนง 4 นาท 5. ถาวสดควบคมการเดอดมขนาดใหญ กวารของทอสงไอน าใหใชระบบ ดดของเสยในหลอดทงโดยอตโนมต (ระวง ถาวสดควบคมการเดอดมขนาดเลกหามใชระบบดดของเสยโดยเดดขาด) 6. ตวงสารละลายH3BO3 อมตวปรมาตร10 มล. ใสลงใน Elrenmayer flask ขนาด 250 มล. เตม mixed indicator 2-4 หยด น าไปวางทต าแหนงรบสงทกลนได (ระวง หลอดสา distillate แตก) 7. คอยความพรอมของเครองโดยดทต าแหนง ready ถาไฟเขยวสวางแสดงวาเครองพรอมท างาน แลวกดปม start distillation 8. คอยจนเครองกลนเสรจ เครองจะปดสวทซกลนไฟแดงทต าแหนง aspirating สวาง เครองดดของเหลงทง (ถาใชปม aspirating ) น า Erlenmeyer flask ทบรรจสงทกลนไดไป titrate กบสารละลาย HCl เขมขน 0.2 N.จนถงจดสมมลย และบนทกผล กำรค ำนวณ %N = [(มล. HCl – มล. Blank ) × Normality ของ HCl × 14.007] × 100 มก. ตวอยาง % protein = %N × F (conversion factor)

3.3.5 กำรหำปรมำณไขมน (Extractable lipid ; Soxhlet method)

สำรเคม - petroleum ether ชวงจดเดอด 40-60 ˚ ซ

เครองมอ - เครองสกด Buchi หรอชนดอนทเปนระบบ Soxhlet - ตอบถายเทอากาศหรอสญญากาศ - Extraction thimble - Desiccator

วธวเครำะห 1. ท าตวอยางอาหารใหแหงโดยวธตอบหรอสญญากาศ 2. น าตวอยางอาหารแหงจากขอ 1. มาใส Extraction thimble (ระวงอาหารตดภาชนะ

ตองแกะออกใหหมด) 3. ใชส าลปราศจากไขมนชบ Petroleum ether เชด Moisture can ในขอท 2. แลวใส

ใน Extraction thimble 4. ชง Beaker ประจ าเครองสกดใหทารบน าหนกทแนนอนละเอยดถงหนวย มก.

32

5. ใสตวท าละลายใน Beaker โดยถาหลอด Soxhlet ขนาดเลกใชตวท าละลาย 100 ml สวนขนาดใหญใชตวท าละลาย 170 ml

6. ใส Thimble บรรจตวอยางลงในหลอด Soxhlet ปรบอตราการไหลของน าผานเครองสกดใหเหมาะสม

7. กลนระบบ Reflux ดวยระบบ Stream bath เปนเวลา 2-3 ชม. 8. เปดระบบถายตวท าละลายบรสทธ เพอเกบตวท าละลายไวในปฏบตการครงตอไป 9. น า Beaker ออกจากเครองสกดไประเหยตวท าละลาย ในตอณหภม 80 ˚ ซ จนแหง

เหลอแต Lipid จากนนเตม Acetone ปรมาตร 2 ml เขยาเบาๆ แลวเปาอากาศผานเบาๆ เพอไลตวท าละลายสวนสดทาย

10. น า Beaker ทม Lipid ไปอบท 100 ˚ ซ เปนเวลา 5 นาท เอาออกไปท าใหเยนลงใน Desiccator แลวชงน าหนกทแนนอน ละเอยดถงหนวย มก.

กำรค ำนวณ น าหนกตวอยางอาหารกอนท าแหง (กรม) = W1

น าหนก Beaker ปราศจาก Lipid (กรม) = W2 น าหนก Beaker ทม Lipid (กรม) = W3

ดงนน % Lipid = [( W3- W2 )/ W1] * 100

3.3.6 กำรวเครำะหหำฟอสฟอรสโดยวธ Spectrophotometer สำรเคม 1. แอมโมเนยมโมลเดท (Ammonium molybdate) 2. กรดซลฟรกเขมขน (Conc. H2SO4) 3. ไฮโดรควโนน (Hydroquinone ) 4. โซเดยมซลไฟด (Sodium sulfite, Na2SO3) 5. โปรแตสเซยมไฮโดรเจนฟอสเฟต (Potassium dihydrogen phosphate ) KH4PO4 อปกรณ 1. เครอง Spectrophotometer 2. ขวดวดปรมาตรขนาด 100 ml. 3. ไปเปตขนาด 25 ml. 4. Graduated pipette ขนาด 10 ml. 5. หลอดแกวทมขดบอกปรมาตร (Graduated test tube) ขนาด 10 ml ซงมฝาปดจ านวน

33

6. หลอดหรอจะใชขวดวดปรมาตรขนาด 10 ml แทนกได วธกำรเตรยมสำรละลำย 1. สารละลายแอมโมเนยมโมลเดทเตรยมโดยชงสารแอมโมเนยมโมลเดท 25 กรมละลายในน ากลน 300 ml ใชกรดซลฟรคเขมขน (Conc. H2SO4) จ านวน 75 ml. แลวท าใหเจอจางโดยเตมน ากลนใหไดปรมาตร 200 ml เสรจแลวเทลงในสารละลายแอมโมเนยมโมลเดท 2. สารละลายไฮโดรควโนนวธการเตรยมคอชงสารไฮโดรควโนน 0.5 กรมในน ากลน 100 ml แลวเตมกรดซลฟรค 1 หยด เพอปองกนการเกด Oxidation 3. สารละลายโซเดยมซลไฟต (Sodium sulfite) โดยชงสารโซเดยมซลไฟต 20 กรมละลายในน ากลนใหไดปรมาตร 100 ml แลวน ามากรองเกบสารละลายนใหดโดยปดฝาใหมดชดหรอเตรยมใหมทกครงทจะใช 4. สารละลายมาตรฐานโปแตสเซยมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต เตรยมโดยชงสารโปแตสเซยมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต KH4PO4 ทบรสทธและแหงหนก 0.4394 กรมในน ากลนแลวท าใหไดปรมาตร 1 ลตร แลวน า 25 ml ของสารละลายมาท าใหเจอจางโดยเตมน ากลนใหไดปรมาตร 1 ลตรเพราะฉะนน 1 ml ของสารละลายนจะมฟอสฟอรส 0.025 มลลกรม วธกำรเตรยมสำรละลำยตวอยำงทจะท ำกำรวเครำะห 1. ชงตวอยางอาหารประมาณ 3-5 กรม (ตองทราบน าหนกทแนนอน) ใสในถวยกระเบองทสะอาดแหง 2. น าตวอยางอาหารไปเผาไลควนในตควนโดยตะเกยงบนเซนหรอ Hot plate 3. น าถวยกระเบองทเผาไลควนเสรจเรยบรอยแลวน าเขาเตาเผาอณหภม 550-600 oc เผาจนเปนเถาขาวหรอสเทาออนปกตใชเวลา 2 ชม. น าออกมาใสโถดดความชนทงไวใหเยน 4. หยดน ากลนลง 2-3 หยด เพอใหเถาชนไมปลว 5. ถายเถาจากถวยกระเบองลงในกระบอกแกวขนาด 250 ml โดยใชน ากลนรอนชวยลางถวยกระเบองดวยกรดเกลอเจอจางแลวลางตะกอนดวยน ากลนอกครงการลางครงสดทายใหลางลงในกระบอกแกว 6. เตมน ากลนลงไปในกระบอกแกวประมาณ 2/3 ของกระบอกแกวเตมกรดเกลอเขมขนลงไป 5 มลลลตรโดยใชกระบองตวง (Graduate or measuring cylinder) 7. ตมใหเดอดชาๆโดยใชไฟออน ๆ จากเตาไฟฟาระเหยน าใหเหลอประมาณ 50 มลลลตรซงจะใชเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง

34

8. กรองใสขวดกรองปรมาตร 250 ml โดยใชกระดาษกรองใชน ากลนลางตะกอนจากกระบอกแกวลงบนกระดาษกรองโดยใชแทงแกวคนทมยางหมชวยในการเขยตะกอนทตดขางกระบอกแกว 9. เตมน ากลนจนไดปรมาตร 250 ml 10. เกบตวอยางไววเคราะหตอไป กำรเตรยมกรำฟมำตรฐำนของฟอสฟอรส (Standrad curve for phosphorus ) 1.ไปเปตสารละลายมาตรฐานทเตรยมไวมา 1,2, 3, 5, และ 7 ml ใสในหลอดแกวทมขดบอกปรมาตร 10 มลลลตรซงในสารละลายนจะมฟอสฟอรสอย 0.025 , 0.075, 0.125 และ 0.175 มลลกรมตามล าดบ 2. เตมสารละลายแอมโมเนยมโมลบเดท 1 ml แลวเขยาใหเขากนด ตงทงไวประมาณ 15 วนาท 3. เตมสารไฮโดรควโนน 1 ml แลวเขยาใหเขากนด 4. เตมสารละลายโซเดยมซลไฟด 1 ml ผสมใหเขากนด 5. เตมน ากลนใหครบ 10 ml 6. ปดฝาหลอดแกวแลวเขยาใหเขากนด 7. ตงทงไวนาน 30 นาท เพอใหเกดสน าเงนแลวรบน าไปอานคา % Transmittance หรอ Absorbance จากเครอง Spectrophotometer ท 400 nm 8. เขยนเสนกราฟมาตรฐานของฟอสฟอรสโดยใชคา % Tranmittance อยบนแกน y และความเขมขนของฟอสฟอรสอยบนแกน x โดยใชกระดาษ Semi- logarithmic 9. อานคาฟอสฟอรสในตวอยางจากกราฟมาตรฐาน ตวอยำงกำรค ำนวณหำฟอสฟอรส 1. น าหนกของอาหารแหงทเปนตวอยาง = x.xxxx กรม 2. ตวอยางทถกเผาจนเปนขเถาถกท าใหเจอจางไดปรมาตร 100 ml แลวไปเปตมา 10 ml ของสารละลายนและถกน าไปเจอจางจนมปรมาตร 100 ml

3. เพราะฉะนนน าหนกของตวอยาง กรม/ml x.xxxx กรมในสารละลาย 100 ml 100×10 4. ใชสารละลายทเจอจางนมา 2 ml มาวเคราะหหาฟอสฟอรสฉะนนในสารละลาย 2 ml มเนอสารเทากบ

x.xxxx × 2 กรม 100×10

35

5. จากเสนกราฟมาตรฐานของฟอสฟอรสอานคาฟอสฟอรสตวอยางจากสารละลาย 2 ml ได = x.xxxx กรม 6. น าหนกของตวอยาง = x.xxxx × 2 × 1000 มลลกรม 2500 = A.AAAA มลลกรม

7. เพราะฉะนนเปอรเซนตฟอสฟอรสในตวอยางอาหารแหง = 0.08 × 100 A.AAAA = B.BB เปอรเซนต

3.3.7 กำรวเครำะหหำปรมำณแรธำตโดยวธ Atomic absorption (Metals : Atomic absorption method) สำรเคม

-สารละลาย HCl เขมขน 6, 3 และ 0.3 N -สารประกอบเพอท า Standard solution ดงตารางท 3.2 ซงแสดงน าหนกของ Reagent ท

เหมาะสม

ตำรำงท 3.2 การวเคราะหปรมาณแรธาตโดยวธ Atomic absorption

Element Reagent น ำหนก (กรม) ของ reagent ในสำรละลำย 250 มล.

Calcium CaCo3 (dry 2 hrs. at 105°ซ) 0.624 Copper CuSO4.5H2O 0.931 Iron Fe2(SO4)3(NH4)2.24H2O 2.158 Magnesium MgSO4.H2O 2.530 Manganese MnSO4.H2O 1.015 Potassium KCl (dry 2 hrs. at 105°ซ) 0.476 Sodium NaCl (dry 2 hrs. at 105°ซ) 0.636 Zinc ZnSO4.4H2o 1.100

- Lanthanum chloride (10% W/V)

36

- น ากลนปราศจากไอออน - filter paper (Whatman No. 545) อาจลาง Filter paper ดวย HCl เขมขน 3.0 N เพอชะลาง

โลหะทอาจตดคางอย -Stock standard solution (1,000 มก./ ลตร)โดยชง Reagent ทตองการใชเปนมาตรฐานส าหรบ

วเคราะหโดยใชเกรด A.R. จากสารประกอบก าหนดน าหนกในตารางท 1 ละลายสารทชงไดลงในสารละลาย HCl เขมขน 3 N. ปรมาตร 25.0 มล.ท าใหเจอจางโดยเตมน ากลนครบ 250.0 มล.

-Working standard solution และท า Stock standard solution ให dilute ดวยน ากลนในกรณตวอยางอาหามาจากการยอยดวยกรด (Wet ashing) สวนในกรณท าตวอยางใหเปนเถา (Dry ashing) ตองท าเปน Stock standard solution โดยเจอจางดวยสารละลาย HCl ทความเขมขน 0.30 N สวนความเขมขนใหใชขอมลใน ตารางท 3.3 ซงการวเคราะหปรมาณธาตบางชนดตองมการเตมเกลอเสรมลงไป ตำรำงท 3.3 ขอก าหนดในการวเคราะหโลหะดวยเปลวไฟ โดยมเชอเพลงเปน air+acetylene Element ความยาว

คลน

Absorption(A)or Emission (E)

Limit of detection

(µg. metal/ml)

Working range

(µg. metal/ml)

Calcium(+0.5%LaCl) 422.7 A 0.01 0.05-5.0 Copper 324.8 A 0.005 0.05-5.0 Iron 248.3 A 0.03 0.05-5.0 Magnesium 285.2 A 0.001 0.02-2.0 Manganese 279.5 A 0.005 0.2-5.0 Potassium(+1,000 µg Na/ml) 766.5 A 0.002 0.1-5.0 Potassium(+1,000 µg Na/ml) 766.5 E 0.002 1.0-5.0 Sodium(1,000 µg K/ml) 589.0 A 0.002 1.0-5.0 Sodium(+1,000 µg K/ml) 589.0 E 0.002 1.0-20.0 Zinc 213.9 A 0.004 0.1-2.0 เครองมอ

-Atomic absorption spectrophotometer -Special glassware for trace metal analysis

37

วธกำรวเครำะห ก. กำรวเครำะหหำปรมำณแรธำตจำกสำรละลำยทไดจำกำรยอยสลำยดวยกรด (Wet ashing)

1. เลอก Volumetric flask ทมขนาดเหมาะสมกบความเขมขนของแรธาตทจะท าการวเคราะห 2. ถายสารทยอยสลายดวยการยอยสลายดวยกรด (Wet ashing ) ลงใน Volumetric flask 3. เตมน ากลนครบขดปรมาตร

ข. กำรวเครำะหหำปรมำตรแรธำตจำกเถำ (Dry ashing)

1. ท าเถาใหเปยกโดยผสม HCl เขมขน 6 N ปรมาตร 5.1-10.0 มล. ท าใหแหง โดยตงบนเตาไฟฟา แลวปรบอณหภมใหต าทสด

2. เตม HCl เขมขน 3 N จ านวน 15.0 มล. ลงในจานทมเถาตงบนเตาไฟฟาจนสารละลายเดอด 3. ตงไวใหเยน รนสารละลายใสผาน Filter paper ลงใน Volumetric flask ขนาดทเหมาะสม

โดยใหของแขงเหลอตดจานอย 4. เตม HCl เขมขน 3 N ปรมาตร 10.0 มล. อนบนเตาไฟฟาจนเดอด 5. ตงไวใหเยนแลวกรองสารละลายใสใน Volumetric flask 6. ลางจานใสเถาดวยน ากลน 3 ครง ผาน Filter paper ลงใน Volumetric flask 7. ลาง Filter paper ดวยน ากลนลงใน Volumetric flask 8. ถาตองการวเคราะหปรมาณ Calcium ตองเตมสารละลาย Lanthanum chloride (LaCl)

ปรมาตร 5.0 ml ตอสารละลายทจะวเคราะหปรมาตร 100 ml

ค. ปรบเครอง Atomic absorption spectrophotometer 1. ปรบและเลอกโปรแกรมการวดของเครองตามทก าหนดไวในคมออยางเครงครด 2. วดจากสารละลายมาตรฐาน และ Blank 3. ในขณะทวด Absorbance ของสารตวอยาง จงตรวจดคาการวด Standard solution เทยบกบ

ความเขมขนในหนวยไมโครกรม / มล. แลวสราง Standard curve กำรค ำนวณ อานคาความเขมขนของโลหะในหนวย ไมโครกรม/มล. จาก Standard curve หรอกระดาษพมพผล

จากเครองบนทกผล โดย น าหนกตวอยางอาหาร (กรม) = w ปรมาตรของการสกด (มล) = v ความเขมขนของสารละลายตวอยาง (ไมโครกรม / มล.) = a

38

ความเขมขนของ blank (ไมโครกรม / มล.) = b ดงนน ปรมาณโลหะ(มก./ 100 กรม) = [(a-b) × v] / (10 w)

39

บทท 4 ผลกำรทดลอง

4.1 กำรวเครำะหหำองคประกอบ

คาการวเคราะหหาองคประกอบตาง ๆ เชน ปรมาณโปรตน ไขมน ความชน อตราการลอยตว ฟอสฟอรส คารโบไฮเดรต แคลเซยม แมกนเซยม เหลก โพแทสเซยม โซเดยม และพเอชของอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอรในแตละสตรแสดงในตารางท 4.1

สตรท 1 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ขาวเปลอก 34.5 g

ร าละเอยด 19.5 g ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g

เกลอปน 0.5 g กะท 5 ml

สตรท 2 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ร าละเอยด 19.5 g

ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g ขาวเปลอก 34.5 g

เกลอปน 0.5 g กะท 10 ml

สตรท 3 มสวนผสมดงน

หอยเชอร 45 g ร าละเอยด 19.5 g

ปลายขาวเหนยวตม 0.5 g ขาวเปลอก 34.5 g

เกลอปน 0.5 g น า 20 ml

40

ตำรำงท 4.1 คณคาทางอาหารและคาองคประกอบตาง ๆ ในอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอร คณคาทางอาหารและคา

องคประกอบ อาหารเลยงปลาดกสตร

ท 1 อาหารเลยงปลาดกสตร

ท 2 อาหารเลยงปลาดกสตร

ท 3 โปรตน (%) 40.3 32.8 44.05 ไขมน (%) 12 40 1.93 คารโบไฮเดรต (%) 46.75 47.5 51.0 ความชน (%) 6.22 6.21 3.89 การลอยตว (นาท) 5.87 (Ø 7 mm) 1.35 (Ø 6 mm) 11.73 (Ø 9.6 mm) pH 6.39 6.15 7.04 แคลเซยม (%) 1.76 0.40 0.43 ฟอสฟอรส (%) 17.03 9.52 8.15 แมกนเซยม (%) 0.71 0.46 0.45 เหลก (%) 2.08 0.07 0.15 โปตสเซยม (%) 1.4 0.47 0.40 โซเดยม (%) 0.36 0.52 0.38 หมายเหต: Ø คอความยาวของเสนผาศนยกลางของอาหารเลยงปลาดก สตรอำหำรทขำยทวไปในทองตลำด (Control) มสวนผสมดงน

ปลาปน ขาวโพด หรอขาวฟาง และหรอปลายขาวและหรอมนส าปะหลง ร าละเอยด หรอร าสกดน ามน กากมะพราว ใบกระถนปน กากถวเหลอง กากถวด า กากถวลสง ไดแคลเซยมฟอสเฟต แคลเซยมคารบอเนต เกลอ วตามน แรธาตและสารถนอมคณภาพอาหารสตว ซงหลกเกณฑประกอบการพจารณาการขนทะเบยนอาหารปลาดกแสดงดงตารางท 4.2

41

ตำรำงท 4.2 หลกเกณฑประกอบการพจารณาการขนทะเบยนอาหารปลาดก ( www.fisheries.go.th )

ใชส ำหรบ ลกษณะ ขนำดของอำหำร โปรตน% ไมต ำกวำ

ไขมน% ไมต ำกวำ

กำก % ไมมำกกวำ

ควำมชน%ไมมำกกวำ

1. ปลาดกวยออนอาย 4 – 15 วน หรอขนาดไมเกน 3 ซม.

ผง ผานตะแกรงขนาด 500ไมครอน (Mesh no. 35) 80%

35 5 6 12

2. ปลาดกเลกพเศษอาย 16 – 30 วน หรอขนาด 3 – 5 ซม.

เมด ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 2.5 มม.

35 4 6 12

3. ปลาดกเลกอาย 30 – 45 วน หรอขนาด 5 ซม. ขนไป

เมด ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 4.3 มม.

30 4 6 12

4. ปลาดกกลางอาย 1.5 – 3 เดอน

เมด ไมจ ากดขนาดเสนผาศนย กลาง

28 3 8 12

5. ปลาดกใหญตงแต 3 เดอนขนไป

เมด ไมจ ากดขนาดเสนผาศนย กลาง

24 3 8 12

หมายเหต ; ถาอาหารสตรใดไมเปนไปตามหลกเกณฑนใหบรษทน าผลการทดลองมาประกอบการพจารณา

42

บทท 5 สรปผลกำรทดลอง

การทดลองน าเอาหอยเชอรซงเปนศตรของนาขาวมาใชเปนสวนผสมกบวสดทางการเกษตรตาง ๆ แลวน ามาเปนอาหารเลยงปลาดกพบวาอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอร 45 g จะใหคาปรมาณโปรตนอยระหวาง 32.8-44.05 % ซงคาโปรตนทวเคราะหไดนมคาสงกวาตามหลกเกณฑประกอบการพจารณาการขนทะเบยนอาหารปลาดก (www.fisheries.go.th) สวนคาคารโบไฮเดรตจะมคาอยระหวาง 46.75-51.0 % ซงปรมาณของคารโบไฮเดรตทไดรบนสวนใหญไดรบมาจากปลายขาวเหนยวตมและขาวเปลอกทเปนสวนประกอบของสตรอาหารเลยงปลาดก นอกจากนยงพบธาตอาหารตาง ๆ เชนฟอสฟอรส แคลเซยม แมกนเซยม เหลก โพแทสเซยม และโซเดยม แรธาตตาง ๆ เหลานเปนสวนประกอบส าคญทปลาดกจ าเปนตองใชในการเจรญเตบโตโดยเฉพาะแคลเซยมและฟอสฟอรส ซงเปนสวนประกอบของกระดกและฟน และยงเปนสารทควบคมปรมาณของน าในตวปลาอกดวย การน าเอาหอยเชอรซงเปนศตรของนาขาวมาเปนสวนผสมของอาหารเลยงปลาดกนจะเปนแนวทางหนงทเกษตรกรผเลยงปลาดกสามารถท าไดโดยงายเพราะขนตอนการผลตอาหารเลยงปลาดกโดยวธนจะไมยงยาก นอกจากนวตถดบทน ามาประกอบเปนอาหารปลากสามารถหาไดงายในทองถน อกทงในปจจบนนราคาของอาหารปลาดกแปรโดยตรงกบราคาของน ามนในตลาดโลกซงสงผลใหราคาของอาหารปลาดกทมขายทวไปในทองตลาดมราคาแพงมาก ซงสงผลใหเกษตรกรผเลยงปลาดกเกดสภาวะขาดทนเนองจากคาประกอบสงขน ดงนนการน าเอาหอยเชอรมาเปนสวนผสมของอาหารเลยงปลาดกจงเปนแนวทางหนงทเกษตรกรผเลยงปลาดกสามารถลดตนทนของคาอาหารเลยงปลาดกลง อยางไรกตามสตรของอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอรทง 3 สตร ในงานวจยนยงไมไดมการน ามาทดสอบเลยงปลาดก ดงนนอาหารเลยงปลาดกทผลตขนมาจากหอยเชอรทง 3 สตร ในงานวจยนอาจมความจ าเปนทจะตองมการปรบปรงคณภาพและสตรอาหารเลยงปลาดกอกเพอใหมความเหมาะสมส ารบในการเลยงปลาดกจรงตอไป

43

บรรณำนกรม

ชมพนท จรรยาเพศ,ทกษณ อาชวาคม. ชววทยาของหอยเชอร Biology of Golden Apple Snailเกษตรพระจอมเกลา ปท 9 เลม 2. 2534.

ธนสทธ. หอยเชอรบด อาหารเปดสตรเดดจากลมน าสะแกกรง. เทคโนโลยปศสตว มต

ชนบท เทคโนโลยชาวบาน ปท 8 ฉบบท 140. 2539

บนลอ นะสทธ. เกบหอยเชอรมาบดเลยงปลา เทคโนโลยการประมง. มตชนบท

เทคโนโลยชาวบาน ปท 13 ฉบบท 251. 2543. บานเยน. รายงานพเศษจดการหอยเชอรอยางถกตอง เพอความสมบรณของแผนดน. มตชนบท เทคโนโลยชาวบาน ปท 12 ฉบบท 246. 2543. ประวทย สรนรนาถ. การเพาะเลยงสตวน าทวไป. ภาควชาการเพาะเลยงสตวน า คณะ

ประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,2531

วรพงศ วฒพนธชย. อาหารสตว. คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา,2536 ศกดา ศรนเวศน.ใชหอยเชอรท าอาหารสตว. เทคโนโลยฯปศสตว ปท 13 ฉบบ 263. 2544.

โรงเรยนกลยาณศรธรรมราช. อาหารปลาจากหอยเชอร. สาขาวทยาศาสตรชวภาพ. จงหวดนครศรธรรมราช อจฉรา สขสมบรณ. กลมเกษตรกรเมองก าแพงเพชรใชภมปญญาท าสารสกดจาก สมนไพรและหอยเชอร ปองกนแมลงและศตรพช. เทคโนโลยการเกษตร. ปท 12 ฉบบท 242. 2543.

Mourente and Odrizola., 1990 อาหารพอแมพนธ. สถาบนวจยอาหารสตวน าชายฝง Toshiko Watanabe et al. 1984 อาหารพอแมพนธ. สถาบนวจยอาหารสตวน าชายฝง Takeuchi. 1981 อาหารพอแมพนธ. สถาบนวจยอาหารสตวน าชายฝง http://coursewares. Mju.ac.th/section2/ fa 301/lesion/lession4.htm http://www.fisheries.go.th/freshwater/technical/doc_data/pdf_paper/crude_fat_in_floating_pellets.pdf http://lcat.ac.th/vongkot/fishfour.doc- http://www.ricethailand.go.th/rkb/data_005/rice_xx2-05_animal_07.html http://web.ku.ac.th/agri/cherry/page1x.htm