บทที่ ๑ บทน ำ - m-culture.go.th · บทน ำ ที่มำ ......

๑

บทท ๑

บทน ำ ทมำและควำมส ำคญ ภาคอสานเปนภมภาคทมความหลากหลายทางสงคม วฒนธรรมและกลมชาตพนธ ในจงหวดมหาสารคามกมกลมชาตพนธทนาสนใจอยกลมหนง คอ “กลมชาตพนธกวย” ซงมวฒนธรรม ประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะตวมาชานาน แตในปจจบนกลบพบวาวฒนธรรม วถชวตของชาวกวยถกปรบเปลยนไป เนองจากการเปลยนผานของยคสมยและการปรบตวเขาส

ชมชนรอบขาง โดยเฉพาะเยาวชนรนใหมทขาดการอนรกษ สบทอดความเปนชาตพนธของตนเอง

และยงปรบตวเขากบวฒนธรรมพนถนกระแสหลกคอวฒนธรรมลาว

จากปรากฏการณดงกลาว ผจดท าโครงงานชนนจงมงศกษาพลวตทางสงคมของกลม

ชาตพนธกวย และกระบวนการการปรบตวของผคนตางวฒนธรรมบนพนททมความขดแยงทาง

ชาตพนธ ซงองคความรดงกลาวสามารถสรางความเขาใจและน าไปปรบใชในบรบทสงคม

โลกาภวตนทมความหลากหลายของผคนในปจจบน อกทงเพอสนองพระราชเสาวนยของสมเดจ พระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ ททรงตองการใหเยาวชนไดศกษาประวตศาสตรไทย เพอใหเกดความรกชาตและภาคภมใจในความเปนไทย จดมงหมำยของกำรศกษำ ๑. เพอศกษาประวตความเปนมา พลวตทางสงคมและวฒนธรรม ตลอดจนการอนรกษประเพณวฒนธรรมของกลมชาตพนธกวย บานสะเดาหวาน อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม (พ.ศ. ๒๒๐๐ – ปจจบน) ๒. เพอประชาสมพนธใหคนในจงหวดมหาสารคามและบคคลทวไปเรยนรถงวฒนธรรม และวถชวตของกลมชาตพนธกวยบานสะเดาหวาน อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๓. เพอเปนการอนรกษวฒนธรรมของกลมชาตพนธกวยและสบสานวถชวตชมชน ใหเยาวชนรนหลงไดสบทอดตอไป ขอบเขตของกำรศกษำ ในการศกษาเรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชนกวย บานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) ไดก าหนดขอบเขตการศกษา ดงน

๒

๑. เลอกศกษาในพนทบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๒. ผใหขอมลในภาคสนาม ๒.๑ ผรในทองถน ผอาวโส ทมอายตงแต ๖๐ ปขนไป ๒.๒ ประชาชนทวไป ๒.๓ เยาวชนในทองถน ๓. ระยะเวลาในการศกษา เรมตงแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ – เดอนมถนายน พ.ศ.๒๕๖๐ นยำมศพทเฉพำะ ชมชน หมายถง การรวมตวกนอยของกลมคนบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ชำตพนธกวย หมายถง กลมชนทอพยพเขามาในภาคอสาน โดยเรยกตนเองวา“สวย” วถชวต หมายถง การด าเนนชวตของคนในบรเวณชมชนบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม บำนสะเดำหวำน หมายถง หมบานทเปนทอยอาศยของกลมชาตพนธกวย ตงอยบรเวณต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ประโยชนทไดจำกกำรศกษำคนควำ ๑. มความร ความเขาใจ เรอง ประวตความเปนมากลมชาตพนธกวย บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๒. มหนงสอ แผนพบ เรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชนกวย บานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) เพอน าไปเผยแพร ๓. ท าใหเกดความรก ความภาคภมใจ รวมทงความสามคค ความเปนอยทเอออาทรตอกน

๓

บทท ๒

เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

ในการศกษาครงน ผวจยไดแบงเอกสารงานวจยทเกยวของออกเปน ๔ สวน คอ ๑. การศกษาประวตศาสตรทองถน ๒. แนวคดเรองชาตพนธ ๓. ทฤษฎเกยวกบการปรบตว ๔. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบกลมชาตพนธกวย

กำรศกษำประวตศำสตรทองถน

๑. ควำมหมำยของ “ทองถน”

เอกรนทร สมหาศาล และ ปรชา นมสข (๒๕๔๐ : ๒) ใหความหมายค าวา “ทองถน” ไววา การก าหนดขอบเขตพนท ขอบเขตความรบผดชอบหรอหนวยงานทปรากฏในทองถนตางๆ ตามสภาพสงคม ซงจดเปนพนทระดบยอยรองไปจากสงคม

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ (๒๕๔๖ : ๕๑๑) ใหความหมาย “ทองถน” ไววา ทองทใดทองทหนงโดยเฉพาะ ซงเนนถงลกษณะทางสภาพแวดลอมทางภมศาสตรและธรรมชาตทมความเปนขอบเขตพนทนนๆ เปนส าคญและมความหมายทก าหนดขอบเขตของพนทระดบยอยตามเขตการปกครองหรอเปนหนวยงานระดบรองไปจากหนวยงานใหญไดแก หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด เปนตน สมชาต มณโชต และคณะ (๒๕๔๘ : ๕) ใหความหมาย “ทองถน” ไววา ขอบเขตของ

พนทภายในชมชนทอยอาศยรวมกนมาเปนระยะเวลาหนง มวถชวตทคลายคลงกน มความผกพน

ยดเหนยวกนในเชงวฒนธรรม และจารตประเพณ มปฏสมพนธในการชวยเหลอเกอกลกน มความรสกเปนพวกพองเดยวกน โดยมประวตศาสตรเปนตวอธบายปรากฏการณของทองถนนนๆ

๒. ควำมหมำยของ “กำรศกษำประวตศำสตรทองถน”

ยงยทธ ชแวน (๒๕๔๕ : ๑๐๒) ใหความหมายประวตศาสตรทองถนไววา ประวตศาสตรทองถนเปนประวตศาสตรแนวใหมทมงศกษาวถชวตของประชาชนในชมชนทองถนตางๆ โดยเอาชวตชาวบานเปนศนยกลางของการศกษา ซงแตกตางจากการศกษาประวตศาสตรทองถนแตเดมทศกษาประวตศาสตรทองถนของเมองทไมใชศนยอ านาจรฐ ซงเปนเรองราวประวตของจงหวดตางๆ ทไดพฒนาอยในกรอบประวตศาสตรแหงชาต และเนอหาสวนใหญเปนเรองของความสมพนธทาง

๔

การเมองกบศนยกลางเปนหลกและมกจะเปนการศกษาทตดขาดออกจากวถชวตของผคนสวนใหญ

ในทองถน

สมชาต มณโชต (ม.ป.ป.) ไดศกษาประวตศาสตรทองถนไวอยางละเอยดวา การศกษาประวตศาสตรโดยนกประวตศาสตรทผานมาสวนใหญเปนการศกษาในลกษณะของประวตศาสตรแหงชาตดงท ศรศกร วลลโภดม (๒๕๔๙.ก : ๑๗ – ๑๘) ไดใหความหมายของประวตศาสตรแหงชาตวา คอ ประวตศาสตรสงคมทแสดงใหเหนความเปนมาของผคนในประเทศเดยวกนหรออยเหนอระดบทองถนอนหลากหลายเปนพนทหรอแผนดนทเปนประเทศชาต เชน ดนแดนประเทศไทยเรยกวาสยามประเทศ มประวตศาสตร การเมองและเศรษฐกจ ทยดโยงผคน

ในทองถนทหลากหลายใหรวมเปนพวกเดยวกน เชน มภาษากลางรวมกน มสถาบนพระมหากษตรยและการปกครองรวมกน เปนตน องคประกอบทงหมดนนหลอหลอมและผลกดนใหคนในดนแดนสยามสมมตชอเรยกตนเองอยางหลวมๆ วาคนไทย ดงนนคนไทยจงเปนชอรวมของคนไทย

ในระดบชาต ภมประวตศาสตรชาตจงกลายเปนประวตศาสตรรฐชาตหรอเปนประวตศาสตรแหงชาตใหผสมผสานปะปนเขากบประวตศาสตรอาณานคมของมหาอ านาจตะวนตก จนท าใหเกดประวตศาสตรเชอชาตนยม (Race) ตงแตสมยทประเทศไทยมจอมพล ป.พบลสงคราม

เปนนายกรฐมนตรเปนตนมา

การมองคนไทยในลกษณะของความเปนเลศทางกรรมพนธไดท าลายความเปนคนไทย

ทเปนชอสมมตทามกลางความหลากหลายของชาตพนธตางๆ ในประเทศไทยใหหมดไปจนกลายเปนชองทางใหเกดกลมผลประโยชนใชอางองเพอสรางความชอบท าในการปกครองผคนในสงคม แลวจงใชความชอบธรรมนนท าลายความสมพนธของคน ทงคนภายในประเทศไทยและคนภายนอก คอประเทศเพอนบาน เชน ลาว เขมร เวยดนาม และมลาย เปนปญหาสบมาจนทกวนน เพราะ

ถาจะมองดวยวธประวตศาสตรทองถนแลว คนทอยในประเทศไทยปจจบนแยกไมออกจากบรรดาชาตพนธของกลมผคนตางๆ ทอยในประเทศ เพอนบานทงลาว เขมร เวยดนาม พมา และมาเลเซย ความรทปรากฏเปนสาธารณะในประวตศาสตรชาตไทยทผานมาเปนวธการทเปนแบบแผนเปนจารตภายใตกรอบวธคดแบบประวตศาสตรแหงชาตมาตลอดระยะเวลาทยาวนาน เนอหาของประวตศาสตรชาตไทยสวนใหญเนนสภาพสงคม การเมอง ราชส านก การปกครองของเมองหรอรฐทเปนศนยกลางของราชอาณาจกรหรอศนยกลางประเทศ รวมทง

การน าเสนอประวตการสบพระราชสนตตวงศ อ านาจบารม วรกรรมของพระมหากษตรยหรอ

กลมชนชนทมสถานะเปนเจาผปกครองประเทศเปนส าคญ

สวนการศกษาสภาพวถชวตของผคนในทองถน การตงถนฐานของชมชน รวมทงเหตการณส าคญในระดบบานระดบเมอง ในลกษณะประวตศาสตรทองถนนนกลบไดรบความสนใจประวตศาสตรแหงชาต อยางไรกตาม ชดความรเกยวกบประวตศาสตรทองถนอาจมปรากฏอยบาง

๕

แตกมลกษณะเปนสวนหนงของประวตศาสตรแหงชาต เชน การศกษาของสทศน กองทรพย (๒๕๓๘) เรองความส าคญของเมองคขนธ สงขระ และสรนทร พ.ศ. ๒๓๐๒ – ๒๔๕๐ ไดพบวา

แตเดมนนคขนธ สงขระ และสรนทร มสภาพเปนเมองในทองถน ชายขอบทตดอยกบเขมร แตภายหลงกบฏเจาอนวงศ แหงเวยงจนท ใน พ.ศ. ๒๓๖๙ ไดรบการยกฐานะขนเปนเมองขนตรงตอรฐสวนกลางคอกรงเทพฯ โดยไดรบการส ารวจส ามะโนครวพลเมองจากรฐไทยเพอก าหนดให หวเมองทงสามนนเปนแหลงอาหารและเปนทรวมกองก าลงเพอใหรฐไทยขยายอทธพลไปสเขมร จากกรณเหตการณดงกลาวนนจงท าใหความเปนทองถนของเมองคขนธ สงขระ และสรนทรไดกลายเปนสวนหนงของประวตศาสตรแหงชาตไทย การศกษาประวตศาสตรในลกษณะของประวตศาสตรทองถนในสงคมไทยไดรบความสนใจอยางชดเจนมากขนในชวงหลงเหตการณประวตศาสตร ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ ซงเปนเหตการณ

ทมผลอยางยงตอสงคมไทย คอ นอกจากจะเกดการเปลยนแปลงทางการเมองและสงคมแลวยงมกระแสตนตวเรยกรองความเทาเทยมกนในสงคม มการตนตวทางความคดและสตปญญาทน าไปสความสนใจประวตศาสตรตามมา (สรสวด อองสกล.๒๕๕๑ : ๑๓๓ – ๑๑๔) ในขณะเดยวกนนกวชาการดานประวตศาสตรเรมมปฏกรยากบการศกษาประวตศาสตรกระแสหลกแบบดงเดมทมศนยกลางอยทพระมหากษตรยราชวงศ ทงการศกษาประวตศาสตรของเมองราชธานแบบเสนตรงจากสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร หรอทรจกกนวาเปนวธประวตศาสตรแบบส านกด ารงราชานภาพ (ธงชย วนจจกล. ๒๕๔๓ : ๒๑) การตนตวศกษาประวตศาสตรไทยแนวใหมทมใชมศนยกลางอยทรฐไทยแบบราชวงศขยายตว จากนนจงมการศกษาประวตศาสตรทใหความส าคญตอการศกษาเรองราวของสามญชน รวมไปถงการศกษาประวตศาสตรทองถนตามภมภาคตางๆ ไดขยายตวอยางกวางขวางมากขน

ในสวนของความหมายของประวตศาสตรทองถนนนมนกวชาการดานประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรม หลายทานไดพยายามใหความหมายไวในหลายลกษณะ แตเปนไปในแนวเดยวกน คอเปนการมองประวตศาสตรผานทองถนดงท สบแสง พรหมบญ (๒๕๒๓) อธบายไววา ประวตศาสตรทองถนคอการคนหารองรอยของการก าเนดชมชนในลกษณะตางๆ เชน คตความเชอ การด ารงชวต การตงถนฐาน ความเจรญและความเสอมของชมชน ซงเปนการมองประวตศาสตร

จากทองถน เพอใหทราบถงพฒนาการของชมชนในทองถนนนๆ

ในขณะท ศรศกร วลลโภดม (๒๕๔๙ ข.) เหนวาประวตศาสตรทองถนคอการศกษาชมชนทมองจากระดบลางสเบองบน ประวตศาสตรมการเรมตน มพฒนาการ มการคลคลายหรออาจสนสดไปได และเปนเรองราวของสงคมนนๆ ทครอบคลมดานตางๆ ทงดานเศรษฐกจการเมอง สงคมวฒนธรรมและระบบความเชอ

๖

ธดา สาระยา (๒๕๒๙ : ๒๔ – ๒๘) ไดใหความเหนไววา ประวตศาสตรทองถนคอประวตของชมชนในทองถน ประกอบดวยสวนทเปนเมองและสวนทเปนบาน การศกษาประวตศาสตรทองถนคอ การศกษาประวตศาสตรของชมชน ประวตศาสตรของมนษยสบเนองจากโบราณ

ถงปจจบน โดยเนนทผคนทมอยในสงคมในทองทแหงหนงๆ มไดเปนการเนนทสถานทสงกอสราง ศลปะโบราณวตถสถาน แตตองเนนผคนในชมชนกอนแลวสงอนๆ จะเปนผลตามมา หรอ

กลาวอกนยหนงวา ประวตศาสตรทองถนคอกระบวนการศกษาประวตศาสตรสงคมทเนน “มวลชน” เปนส าคญ ทงนแนวคดเกยวกบประวตศาสตรทองถนดงกลาว มความสอดคลองกบแนวคดของ สเทพ สนทรเภสช (๒๕๔๐ : ๗๐) ทกลาวถงประวตศาสตรทองถนในทศนะของนกประวตศาสตรทองถนสมยใหมวา ประวตศาสตรทองถน (Local History) มความแตกตางกบประวตศาสตรแหงชาต (National History) ประวตศาสตรทองถน มใชเปนแตเพยงสวนประกอบ แตสงทมความส าคญในตวของมนเอง การศกษาประวตศาสตรทองถน

กคอการศกษาชมชนทองถน (Local Communities) ซงเปนตวตนทางสงคม (Social Entities) โดยมการเกด การเตบโต การเสอมและการสนสดในตวของมนเอง นกประวตศาสตรทองถนตองพยายามท าความเขาใจและสามารถถายทอดใหผอานมองเหนถงกระบวนการเปลยนแปลงดงกลาวนนในสงคมหรออาจกลาวไดวา สาระส าคญของประวตศาสตรทองถนกคอการศกษาประวตศาสตรสงคม (Social History) ของชมชนทองถน

จากความหมายของความเปนประวตศาสตรทองถนดงกลาว เมอพจารณาโดยรวมแลวท าใหอธบายไดวา ประวตศาสตรทองถนคอการศกษาสงคมมวลชนในระดบทองถน ซงอาจเปนชนบทหรอเปนเมองตงแตอดตจนถงปจจบน โดยมองผานขอมลหลกฐานของทองถนเปนขอมลหลก เปนการมองทองถนจากเบองลาง ผลของการศกษาประวตศาสตรทองถนจะชวยใหเหนภาพของสงคม

ในระดบจลภาคหรอสงคมทเปนมาตภมไดชดเจนยงขน และในทสดจะชวยสรางภาพรวมแหงอดตของสงคมไดทงหมด

ศาสตราจารย ดร.ทวศลป สบวฒนะ ไดเขยนหนงสอเรอง “แนวคดและแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถน” ไวไดอยางยอดเยยม และเปนแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถน

ไดอยางด โดยเรยบเรยงความหมายของประวตศาสตรทองถน และแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถนไวดงน ๑. ความหมายของประวตศาสตรทองถน

มผใหความหมายของค าวา “ประวตศาสตรทองถน” แตกตางกน โดยทวไปประวตศาสตรทองถน คอ เรองราวในอดตของพนททอยนอกเมองหลวงหรอราชธาน เรองราว

ทเสนอมงเนนบคคลและสถานทส าคญ ถาเปนบคคลมกเปนเจาเมอง ผวาราชการเมอง ขาหลวง

๗

จากสวนกลาง พระภกษทมชอเสยง หรอขาราชการคนส าคญ และเปนสถานท มกเปนพระบรมธาต หรอสถานทประดษฐพระธาต โบสถทมชอเสยง วดเกาแก ปราสาทหน หรอกในศลปะแบบเขมร อาคารเกาแก ความคดดงกลาวถงแมจะมสวนถกตองบาง แตมไดครอบคลมความหมายทงหมด นกประวตศาสตรอนๆ ไดใหความเหนทแตกตางไป เชน รองศาสตราจารย ฉลอง สนทราวาณชย เสนอวาประวตศาสตรทองถนเปนเรองของชมชนหรอสงคมทอยนอกแวววง ศนยอ านาจทางการเมองของรฐ รองศาสตราจารย ดร.ธดา สาระยา ใหความเหนวาประวตศาสตรทองถน เปนกระบวนการศกษาประวตศาสตรสงคม ทเนนคน เปนประวตศาสตรจากภายใน อยางไรกตาม ศาสตราจารย(พเศษ) ศรศกร วลลโภดม ผเชยวชาญเรองเกยวกบทองถนเปนอกผหนงทไดใหความหมายของค าวาประวตศาสตรทองถนชดเจนกวาทไดเคยมผสอนมา อธบายวา ทองถน เปนค าทมความหมายกวางและมกเขาใจไมตรงกน แตอาจสรปไดวาทองถนหรอมาตภม เปนบรเวณทมผคนอาจเปนคนกลมเดยวกนหรอหลายกลมชาตพนธ มาตงหลกแหลงอาศยอยรวมกน โดยใชพนทในกกการท ามาหากนรวมกน เชน ททเปนไร นา สวนททเปนทสาธารณะ เชน ปาเขา หนองน า ทองทง ชมชนทองถนนนตางไดใชและเกดส านกความเปนเจาของรวมกน โดยมพนฐาน ความเชอ และศลธรรมเดยวกน หรอประเดนทศกษาประวตศาสตรทองถน

๓. เนอหำและวธกำรศกษำประวตศำสตรทองถน

๓.๑ เนอหาของประวตศาสตรทองถน

โดยหลกการแลว การศกษาประวตศาสตรทองถนนนไมแตกตางกบการศกษาประวตศาสตรแหงชาต เพราะทางดานพนทนนประวตศาสตรทองถนมลกษณะเปนสวนยอยของประวตศาสตรแหงชาต แตทมความแตกตางกนอยางชดเจนคอ ความแตกตางทางดานเนอหาดงท ธดา สาระยา (๒๕๒๙ : ๙ – ๒๘) ธรชย บญมาธรรม (๒๕๓๐ : ๑๐ – ๓) และ ดารารตน เมตตารกานนท (๒๕๔๘ : ๑๗ – ๓๔) ไดเสนอไวเปนแนวทางเดยวกนวา เนอหา

การศกษาประวตศาสตรทองถนมความครอบคลมกวางขวางกวาประวตศาสตรแหงชาต จนอาจกลาวไดวา ประวตศาสตรทองถนสามารถศกษาไดทกเรอง โดยผศกษาอาจเลอกศกษาเพยงดานใดดานหนงหรออาจจะศกษาทงหมดกได โดยอาจจดกลมเนอหาทเปนแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถนได ๕ กลม ดงน ๓.๑.๑ ประวตศาสตรสงคมทองถน (Local Social History) มประเดนเนอหาทส าคญ เชน ลกษณะทางกายภาพของชมชน การจดระเบยบสงคมและเครอญาต ความสมพนธของผคนในชมชน (ชาวนา พอคา นกบวช ผน าชมชน ขาราชการ) สถาบนทางสงคม (ครอบครว วด โรงเรยน) กลมเกษตรกร กลมผประกอบอาชพดานหตถกรรม ความสมพนธกบชมชนใกลเคยง วถชวตหรอ

๘

พฤตกรรมทมความหมายเดนชด (การแตงงานกบชาวตางชาต ขอบงคบทางสงคม จารต กฎหมาย) ความขดแยง (ระหวางวดปากบวดบาน ระหวางชาวบานกบรฐ ระหวางผน ากบผดอยโอกาส) การขยายตวของชมชน การเปลยนแปลงของชมชนในแตละชวงเวลาการรมตวของชมชน

เพอวตถประสงคบางประการ ฯลฯ ตวอยางการศกษาประวตศาสตรสงคมทองถน เชน การศกษาของ ฝนวนจนทร ศรจนทร (๒๕๔๓) เรองการเปลยนแปลงอตลกษณของคนในเมองประวตศาสตร กรณศกษา

เมองประวตศาสตรพมาย

๓.๑.๒ ประวตศาสตรการเมองทองถน (Local politic History) มประเดนเนอหา

ทส าคญ เชน การสรางถนฐาน การอพยพทองถน โครงสรางอ านาจดานการเมองในทองถน ความสมพนธระหวางผปกครองกบผอยใตปกครอง ความสมพนธทางการเมองระหวางกลมชน (กบพระสงฆ พอคา ก านน ผใหญบาน) ฐานอ านาจการเมองทองถน ความขดแยงดานอ านาจการเมอง สบทอดอ านาจดานการเมอง การปกครอง การบนทอนอ านาจทางการเมองของผน าทองถน ผลประโยชนของผน าทองถน ฯลฯ

ตวอยางการศกษาประวตศาสตรการเมองทองถน เชน การศกษาของ ดารารตน เมตตารกานนท (๒๕๔๓) เรองการรวมกลมทางการเมองของ “ส.ส. อสาน” พ.ศ. ๒๔๗๖ – ๒๔๙๔ ๓.๑.๓ ประวตศาสตรเศรษฐกจทองถน (Local Economic History) มประเดนเนอหา

ทส าคญ เชน ลกษณะเศรษฐกจของชมชนประชากร และการเพมจ านวนประชากร ลกษณะโครงสรางทางเศรษฐกจ (เพอยงชพ หรอ ผลตเพอการคา) การถอครองทดน อาชพ รายได ผลผลต การคา เทคโนโลยหตถกรรมในทองถน (รปแบบ การเปลยนแปลง) ฯลฯ

ตวอยางการศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจทองถน เชน การศกษาของ สวทย ธรศาศวต และคณะ (๒๕๓๓) เรองการเปลยนแปลงเทคโนโลย การผลตพชเศรษฐกจกบหนสนในหมบานอสาน

๓.๑.๔ ประวตศาสตรภมปญญาทองถน (Local Intelligence History) มประเดนทส าคญ เชน ความเชอพนบาน ระบบความคด โลกทศนของคนในทองถนการเปลยนแปลงของระบบความคด ทศนคตของคนในชมชนทมตอสถาบนตางๆ ในชมชนไสยศาสตร ในชมชนการรบเปลยนทศนะทองถน ภายใตกระแสความคดในสงคมสมยใหม (เรองบาปบญ ก าเนดคน ก าเนดโลก) ฯลฯ

๓.๑.๕ ประวตศาสตรวฒนธรรมทองถน (Local Cultural History) มประเดนเนอหาส าคญ เชน วฒนธรรมการผลตประเพณ (ทเกยวกบสถานท วรบรษหรอผน าทางวฒนธรรม) ลกษณะทางชาตพนธ (การด ารงอย การรวมกลม) โบราณวตถสถานในทองถนศาสนา คตความเชอ ฯลฯ

๙

๓.๒ วธการศกษาประวตศาสตรทองถนนน สามารถใชวธการศกษาประวตศาสตรทวไปมาเปนแนวทางการศกษาประวตศาสตรไดเชนกน แตทงน การศกษาประวตศาสตรทองถนยงมลกษณะของการศกษาแบบสหวทยาการเขาชวยในการศกษาทงดานเนอหาและวธการ โดยเฉพาะอยางยงคอวธการศกษาทางดานสงคมวทยาและมานษยวทยา (นธ เอยวศรวงศ ๒๕๒๓ : ๑ – ๒๑) ซงโดยภาพรวมแลววธการทใชในการศกษาวจยประวตศาสตรทองถนเปนดงน

๓.๒.๑ หลกฐานขอมลทน ามาใชในการศกษาประวตศาสตรทองถน มทงขอมลประเภทเอกสารและขอมลทไดจากการศกษาภาคสนาม ขอมลประเภทเอกสารประกอบไปดวยทงเอกสารชนตนและเอกสารชนรอง ซงสวนใหญไดจากงานวจย หนงสอ บทความตางๆ รวมทงเอกสาร

สวนบคคล สวนขอมลภาคสนามนนมทงขอมลทไดจากการสมภาษณหรอประเภทการบอกเลาเรอง เลาจากคนในทองถนทเกยวกบประวตบคคล ประวตอาคารสถานท ประวตวด นทาน ต านาน และ

ยงรวมไปถงขอมลประเภทสงของ โบราณวตถสถานอกดวย เชน ศาลาจารก เอกสารใบลาน รองรอยโบราณสถาน ประตมากรรมรปเคารพ รปภาพเอกสาร ตนฉบบตางๆ

๓.๒.๒ แนวทางการวเคราะห ในขนตอนการศกษาวเคราะหประวตศาสตรทองถน

จะด าเนนการไปตามหลกการดงน

สวนใหญเปนการใชวธการทางประวตศาสตร (Historical Approach) มาเปนแนวทางในการวเคราะหพยายามเลอกแนวคดทฤษฎ วทยาการความรทเกยวของกบจดประสงค

ของการศกษาวจยมาสนบสนนการวเคราะห เชน กรอบความรดานสงคมวทยา มานษยวทยา เศรษฐศาสตร ใชมตของเวลามาเปนองคประกอบในการจดล าดบเหตการณ เพอน าไปสการอธบายและสรปความคดรวบยอดเหตการณในแตละชวงเวลา

๓.๒.๓ การเรยบเรยงอธบายในการน าเสนอผลการศกษาประวตศาสตรทองถน คอ การน าหลกฐาน ขอเทจจรงมาเรยงล าดบความส าคญของเหตการณและอธบายไปตามวตถประสงคของการศกษาวจย โดยเนนความถกตอง สมเหตสมผล เปนไปตามหลกฐานขอมลและทส าคญ

ตองปราศจากอคต

๔. แนวทำงกำรศกษำประวตศำสตรทองถน อานนท กาญจนพนธ (๒๕๔๓ : ๑๐๘ – ๑๐๙) ไดกลาวถงแนวทางการศกษาประวตศาสตร แบบใหม ซงมสวนชวยในการศกษาประวตศาสตรทองถนและเปนทยอมรบในวงวชาการอยางกวางขวาง ทส าคญคอ การแหวกตวออกมาจากประวตศาสตรการเมอง แบบทมองจากอ านาจของ

รฐศนยกลาง โดยหนมาเนนมมมองดานอนๆ แทน แยกออกไดเปน ๓ แนวทาง คอ แนวทางแรก

เนนประวตศาสตรสงคม แนวทางท ๒ มองดานประวตศาสตรเศรษฐกจ และแนวทางสดทายเปนการ

๑๐

ใหความส าคญกบประวตศาสตรวฒนธรรม ความแตกตางของแนวทางการศกษา ประวตศาสตรทองถนทง ๓ แนวทางนน แยกกลาวได ดงน

๔.๑ แนวทางดานประวตศาสตรสงคม

ประวตศาสตรสงคม มความหมายในเชงแนวคดวา เปนการเปลยนศนยกลางของประวตศาสตรจากเรองราวของผน าทางการเมองมาเปนภาพรวมของวถชวตของผคนสวนใหญ

ในสงคมซงผกพนกบทดน การสรางระบบความสมพนธทางสงคมใหเกดเปนสถาบนและองคกรระดบตางๆ เพอเชอมโยงกบกลมชนอนๆ ในสงคม ตลอดจนการศกษาการเคลอนไหว เพอปรบเปลยนความสมพนธกบชนชนทมอ านาจทมาจ ากดอสรภาพในชวตของสามญชนเหลานน ดวยเหตดงกลาว จงเรยกประวตศาสตรในลกษณะดงกลาวนนวาประวตศาสตรประชาชน เพราะเปนการศกษาการเปลยนแปลงทางดานสงคมทมประชาชนเปนศนยกลางของการศกษา ตวอยางการศกษา ประวตศาสตรทองถนในลกษณะประวตศาสตรสงคม เชนงานของ ฉตรทพย นาถสภา และประนช ทรพยศาล (๒๕๒๓) เรอง เจาผมบญทหนองหมากแกว

๔.๒ แนวทางดานประวตสาสตรเศรษฐกจ

โดยทวไปแลว ประวตศาสตรเศรษฐกจ คอประวตของกจกรรมทางเศรษฐกจ เชน การผลต การแลกเปลยน เปนหลก ในกรณประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต มความสนใจศกษาในแนวทางน มานานแลว เพราะเปนพนฐานส าคญของการเขาใจประวตศาสตรของรฐโบราณ ทมการคาขายแลกเปลยนกนมาโดยตลอด (อานนท กาญจนพนธ. ๒๕๔๓ : ๑๑๓ - ๑๑๘) การศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจชวยใหเกดความสนใจในการศกษาประวตศาสตรทองถน เพราะสวนหนงเกดจากการหนมาสนใจเกยวกบระบบการผลตมากขน ท าใหตองศกษา กลมชนกลมใหญทท างานดานนเปนหลก บญชชาวบาน ประกอบกบการศกษาดานมานษยวทยาทใหความสนใจการศกษาสงคมขนาดเลก จากเหตผลดงกลาวจงมการจ าแนกการศกษาประวตศาสตรทองถนทเนนดานเศรษฐกจออกไดเปน ๓ กลม คอ กลมแรกเรยกวา ประวตศาสตรเศรษฐกจหมบาน กลมทสอง การศกษาประวตศาสตรการคาในระดบทองถนและกลมทสาม คอ การศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจของกระบวนการเปลยนผาน ๔.๓ แนวทางดานประวตศาสตรวฒนธรรม แนวทางการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมมความหมายคอนขางกวาง เพราะ ไดครอบคลมถงการศกษาภาพรวมของสงคมในอดต โดยมองผานมมมองความคด วถชวต ศลปกรรมทมการเปลยนแปลงเคลอนไหวอยในสงคมนนเอง ซงเปนการการสะทอนความพยายามทจะศกษาประวตศาสตรจากภายในชมชน แนวการศกษาประวตศาสตรวฒนธรรมนเอง ชวยใหเกดเอกภาพ ของการศกษาระหวางวทยาการดานประวตศาสตรและวทยาการดานมานษยวทยาไดชดเจนมากขน ซงอานนท กาญจนพนธ เรยกการศกษาในแนวนวา ประวตศาสตรทองถนในมตทางวฒนธรรม

๑๑

โดยไดแบงวธการศกษาออกเปน ๒ แนวทางใหญๆ คอ ประวตศาสตรชาตพนธ (Ethno History) และชาตพนธวรรณนาการเชงประวตศาสตร (Historical Ethnography) (อานนท กาญจนพนธ ๒๕๔๓ : ๑๒๔ - ๑๓๑) ในสวนของประวตศาสตรทองถนภายใตกรอบแนวทางประวตศาสตรวฒนธรรม ในประเทศไทย งานของรองศาสตราจารยศรศกร วลลโภดม มความโดดเดนชดเจนกวา นกประวตศาสตรทานอนๆ เพราะเปนผบกเบกการศกษาในแนวทางนมาอยางยาวนาน และมผลงานออกเผยแพรเปนจ านวนมาก โดยไดผสมผสานวธวทยาทงทางดานประวตศาสตร มนษยวทยา โบราณคด ไดอยางกลมกลน เพออธบายวถชวตของผคนในแตละชวงเวลานนๆ โดยวเคราะหอยบนพนฐานของวฒนธรรมการผลต สภาพแวดลอมและระบบนเวศ โดยอาศยพลงคตความเชอ ประเพณ พธกรรม และศลปกรรมของแตละกลมชนทยงมหลกฐานรองรอยปรากฏในหลกฐานทางโบราณคด ต านาน ตลอดจนจารก และเอกสารลายลกษณอกษร ท าใหความรดานประวตศาสตรวฒนธรรม ยอนยคประวตศาสตรกลบไปไดไกลมาก ครอบคลมตงแตชมชนขนาดเลกจนถงยคสมยของการกอรปเปนรฐ อกทงยงเหนถงการเปลยนแปลงความสมพนธทางสงคมจากระบบความสมพนธแบบเครอญาต ไปสความสมพนธตามความเชอในเรองอ านาจบารมทเกยวของกบความเชอในศาสนา ดงทปรากฏอยางชดเจนในผลงานชดแองอารยธรรมอสาน (ศรศกร วลลโภดม. ๒๕๓๓) และสยามประเทศ ภมหลงของประเทศไทยตงแตยคดกด าบรรพจนถงสมยกรงศรอยธยาราชอาณาจกรสยาม ทงนแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถนทงสามแนวทางดงกลาว อาจจะเปนการศกษาแบบแยกออกจากกนในระยะแรกๆ แตในทสดกไดหลอมรวมใหเปนแนวทางเดยวกน จนเปนทยอมรบ ใชเปนแนวทางในการศกษาประวตศาสตรทองถนไดชดเจนมากยงขน โดยไดยดลกษณะท ธดา สาระยา (๒๕๒๙ : ๒๙ - ๓๕) เรยกวา เปนการศกษาประวตศาสตรจากภายใน ถอเปนการศกษาประวตศาสตรทถกมองจากเบองลาง ๕. สงทชมชน/ทองถนจะไดรบจำกประวตศำสตรทองถน กระแสการพฒนาชนบทในสงคมไทยสมยใหมทเปนไปอยางกวางขวาง หลายคนอาจจะใหภมใจในความส าเรจของการพฒนาทางดานเทคโนโลย ระบบเศรษฐกจ การเมอง รวมไปถงระบบบรหารสมยใหมทมการน าไปใชถงระดบทองถน แตในอกดานหนงกลบเหนไดวา การเปลยนแปลงเหลานนคอตนเหตทท าใหชวตของผคนในสงคมมความเครยด ความกงวล อกทงยงมผลท าใหขนบธรรมเนยมประเพณทดงามของชมชน สงคม ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเสอมโทรมและถกละเลย

๑๒

ประกอบกบการยงมเหตการณอกหลายๆ เหตการณทรฐสวนกลางเขาไปแยงชงทรพยากรจากทองถน ในขณะทผคนในทองถนทเคยใชทรพยากรเหลานนมาแตบรรพชนกไมมอ านาจตอรอง ดวยขาดหลกฐานในการถอสทธ แนวทางหนงทจะชวยขจดปญหาดงกลาวนนได คอการสรางประวตศาสตรทองถนขนมาในแตละพนท เพอใหผคนในทองถนนนๆ เกดส านกรวมทางสงคมวฒนธรรม เหนความส าคญของสรรพสงตางๆ ทมอยในทองถนเหนความส าคญของสงทเปนสมบตรวมของชมชน มการแบงสรรใชประโยชนอยางเหมาะสม เพอใหสงทเปนทนทางสงคมวฒนธรรม จะไดคงอยตอไปถงรนลกรนหลาน ในทน จงกลาวไดวา ความรจากประวตศาสตรทองถนสามารถสรางประโยชนใหแกชมชนแกทองถนในหลายลกษณะ ทส าคญคอ การสรางส านกรวม และความภมใจในความเปนสวนหนงของสงคมในทองถน ดงเชนกรณตอไปน ๕.๑ เกดส านกในการเปนเจาของพนทสาธารณะ บรเวณพนทสาธารณะประโยชนทมอยในทองถน ในชมชนทไมมผใดเปนเจาของ เชน ปาเขา หนองน า ทองทง ทคนในทกๆ ชมชนในทองถนมสทธใชประโยชนรวมกน ทกคนในชมชนมส านกวาเปนเจาของรวมกน ซงกรณดงกลาวจะเปนการปกปองมใหผใดผหนงในชมชนขายสทธในพนทสาธารณะนนไปใหแกนายทนไดโดยงาย ๕.๒ เกดส านกรวมดานจารตประเพณ พนทสาธารณะบางทเปนของศาลเจาท หรอ โคกเนนทเชอวามความศกดสทธ ทมผคนในทองถนใหความเคารพมาประกอบพธกรรมรวมกน การทมผคนในทองถนทหลากหลายมาประกอบพธกรรมรวมกนน น าไปสการสรางความสมพนธ ในชมชน น าไปสการสรางกตกาในการอยรวมกน ทเรยกวาจารตประเพณและระบบความเชอ ทน าไปสการอยรวมกนอยางมความเอออาทรตอกน และอยในระบบศลธรรมรวมกน (ศรศกร วลลโภดม. ๒๕๔๓ : ๓๗) ๕.๓ เกดส านกรวมในการรวมกลมการสรางสรรคทางเศรษฐกจและสงคมรวมกนของผคน ในชมชน ในทองถน อนเนองมาจากการทตองปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ในแตละทองถน ลกษณะดงกลาวนน ท าใหทกชมชนมรปแบบทางวฒนธรรมทเปนไปในแนวทางเดยวกน ตลอดจนการพฒนาการทท าใหเกดมชมชนทท าหนาทเปนศนยกลาง ในลกษณะทเรยกวาเมอง (Town) เกดขนในเวลาตอมา ถาหากไดมการใหสาระความรความเขาใจดานประวตศาสตรทองถนแกผคนในแตละชมชน ทองถนตามทกลาวมานนกยอมจะเกดประโยชนแกคนในทองถนนน มพลงทจะตอตานการแยงชงทอยตธรรมนนไดอยางมเหตผล จากการศกษาสรปไดวา การศกษาประวตศาสตรทองถน คอ การศกษาประวตศาสตรสงคม (Social History) เปนการศกษาประวตศาสตรสงคมของชมชนทองถน ตงแตอดตจนถงปจจบน ใชขอมลหลกฐานของทองถนเปนขอมลหลก ผลของการศกษาประวตศาสตรทองถนจะชวยใหมองเหนภาพของสงคม ในภาพรวมของสงคมทงทางดานสงคม เศรษฐกจ ภมปญญาทองถน

๑๓

วฒนธรรม ใชวธการศกษาประวตศาสตรทองถนเพอคนหาหลกฐานขอมล วเคราะหและเรยบเรยงอธบาย โดยมจดมงหมายหลกกเพอทจะไดมความเขาใจอยางใกลชดและลกซงตอกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคม ท าใหมองเหนตวตนทางสงคมทก าเนดและพฒนาการของตวเอง ใหผคนในทองถนนนๆ เกดส านกในรวมทางสงคมวฒนธรรม เหนความส าคญของสงทเปนสมบตรวมของชมชน ใชประโยชนอยางเหมาะสมเพอใหคงอยตอไปถงรนลกรนหลาน แนวคดเรองชำตพนธ การศกษาทางชาตพนธ มรากฐานการศกษามาจาก Max Weber ทชวา กลมชาตพนธคอ กลมสมาชกทเชอวาสบสายโลหตมารวมกน เนองมาจากความคลายคลงกนของลกษณะทาง กายภาพหรอขนบธรรมเนยมอยางใดอยางหนง หรอทงสองอยางรวมกน หรออาจเกดขนจาก ความทรงจ า ณ ชวงเวลาใดชวงเวลาหนง หรอชวงเวลาของการอพยพ (อเนก รกเงน , ๒๕๕๓ : ๘ )๑1 ส าหรบการนยามความเปนชาตพนธ Keyes ไดน าเสนอวา ตองมเบาหลอมความรสก ทางสายเลอด เชน ภาษาของกลมสมาชกทใชสอสารกน นทานหรอเรองเลาทสมาชกกลมใหญ มความเชอรวมกน และบรบททางประวตศาสตรทสมาชกในกลมมประสบการณรวมกน นอกจากนบรบทความสมพนธและการปรบเปลยนความเปนกลมชาตพนธ ยงสมพนธกบรฐชาต สมยใหม ซงเขาไดชใหเหนถงความสมพนธระหวางพฒนาการของความรสกชาตนยมทเกดขน ระหวาง การสรางรฐชาตกบพฒนาการของจตส านกชาตพนธ นอกจากน การสบทอดวฒนธรรมของ บรรพบรษ นอกจากจะ เปนการรกษามรดกทางวฒนธรรมใหคงอยและยงเปนการสรางความเปนปกแผนของชาตพนธ การปฏบตหรอการแสดงออกทเปนมรดกของบรรพบรษ ไดแก ภาษา ประเพณ ความเชอ และนทาน ปรมปรา ทกลาวถงความเปนมาของบรรพบรษในการสรางกลมและถนทอย ซงเปนการสรางความภาคภมใจในบรรพบรษ และตองการรกษากลมชาตพนธของกลมตนเองไว และการนบถอเครอญาต หรอบรรพบรษรวมกน เปนการแสดงวาเปนพวกเดยวกน หรอเปนสวนหนงของตระกล เปนการสราง ความรสกความเปนพเปนนอง ท าใหเกดพลงทจะประพฤตตนตามแบบอยาง ทบคคลในสงคมของตนปฏบตสบตอกนมา (อเนก รกเงน , ๒๕๕๓ : ๙ ) ความสมพนธทางชาตพนธหรอชาตพนธสมพนธ (Ethnicity) เปนค าทใชกนอยางแพรหลายและกลายเปนค าทมนยส าคญในความคดทางสงคมวทยาของความทนสมย และอาจกลาวอยางกวางๆไดวา ชาตพนธสมพนธเปนเรองเกยวกบการสบเชอสายและ วฒนธรรม ในฐานะทเปนกลมทถกสรางขนทางสงคม

๑

อางถงใน อเนก รกเงน .(๒๕๕๓). ชาตพนธสมพนธกบการปรบตวทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธชองในจงหวดจนทบร.

วทยานพนธระดบปรญญาเอก หลกสตร ปรชญาดษฎบณฑต สาขาไทคดศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม.

๑๔

สเทพ สนทรเภสช (๒๕๔๘) กลาววา ความสมพนธของชาตพนธ (Ethnicity) หรอเรยกวา “ชาตพนธสมพนธ” เปนปรากฏการณทางสงคมวฒนธรรมทพบแพรหลายโดยทวไปในประเทศ ทก าลงพฒนา โดยพบวา กลมชาตพนธ ในฐานะกลมผลประโยชนทไมเปนทางการ (Informal Interest Group) ซงสมาชกของกลมจะถอวาตนแตกตางจากสมาชกของกลมอนๆ ภายใน สงคมเดยวกน โดยแตละกลมจะมมาตรการทอาจเรยกไดวา “สถาบนพนฐานจ าเปน” (Compulsory Institutions) อยางเชน ระบบความสมพนธทางเครอญาต ความเชอและพธกรรมทางศาสนา สมาชกกสามารถทจะตดตอสอสารกนไดโดยงาย สวนค าวา ชาตพนธสมพนธ หมายถง การตอสดนรน ระหวางกลมชาตพนธตางๆ ซงในการตอสดงกลาวสมาชกในแตละกลมจะเนนความส าคญของ อตลกษณ และความแตกตางทางชาตพนธของของตนเปนหลก 2 งานศกษาชนน มงศกษาแนวคดเรองชาตพนธ เพอเหนถงความเชอมโยงระหวางความเปนชาตพนธกบอตลกษณของชาตพนธทชาวกวยบานสะเดาหวานตองการธ ารงรกษาและแสดงใหคนนอกวฒนธรรมไดรบร นอกจากนยงสะทอนถงการรกษาระบบความสมพนธของคนในชมชน ผานพธกรรมไหวผมด อนเปนศนยรวมทางจตวญญาณความเปนกวยแหงบานสะเดาหวาน ทฤษฎเกยวกบกำรปรบตว

ตงแตอดตสงคมมการเปลยนแปลงอยางไมหยดนงอยตลอดเวลา เมอสงคมมการเปลยนแปลงตวมนษยเองยอมตองเปลยนแปลงตามไปดวย ดงนน มนษยจะตองรจกการปรบตว

ใหเขากบวฒนธรรมและสงคมทอยอาศยเพอชวยใหไดเขาไปเปนสวนหนงของสงคมและเปนทยอมรบของสงคมวฒนธรรมนน กลอยกลม ขวญเยองพนธ (๒๕๔๖ ; อางใน Ren Zhiyuan, ๒๕๕๕) ไดอธบายความหมาย

ของการปรบตวทางวฒนธรรมวา มความสมพนธกบทางดานจตใจอยางเหนไดชด เนองจากเปน

กระบวนการทเปลยนแปลงไปอยางชาๆ ของอตลกษณเดมไปสอตลกษณใหม เปนเหตใหบคคล

เกดความตงเครยดและสงผลกระทบตออาการทางจตใจและรางกายได อกนยหนงคอการเกดสภาวะตนตระหนกทางวฒนธรรม (Culture Shock) เมอตองเผชญกบสงไมคนเคย สญลกษณตางๆ เปนปจจยส าคญทจะชวยใหบคคลนนรวาควรปฏบตอยางไรเมอตองอยในสถานทหรอวฒนธรรมใหม นภา นธยายน (๒๕๒๙, อางใน ปทมาภรณ ธรรมทต, ๒๕๔๒) กลาวถงการปรบตววา ในชวตประจ าวนของมนษยตองเผชญกบสงแวดลอมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไมวาจะเปน การเปลยนแปลงทเกดขนในตวบคคล เปนเหตใหบคคลตองปรบตว เพอด ารงไวซงความมนคงของชวต หากไมมการปรบตวจะท าใหเกดความคบของใจ ความขดแยง วตกกงวล เปนผลใหบคคลมความ

๒ สเทพ สนทรเภสช. ชาตพนธสมพนธ. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๘.

๑๕

ตงเครยดทางจตใจและอารมณอยางหลกเลยงไมได มนษยจงจ าเปนตองหาทางออก หรอหาวธแกปญหาตางๆ ทเรยกวา “กระบวนการปรบตว”

พทยา สายห (๒๕๕๙,อางใน ปทมาภรณ ธรรมทต, ๒๕๔๒) กลาววา การปรบตวให

เขากบสงแวดลอมเปนคณลกษณะหนงของชวต สงมชวตทงหลายไมวาจะเปนพช สตว หรอมนษย โดยเฉพาะอยางยงมนษยทตองอยกบสงคม มปฏกรยาระหวางกนตลอดเวลา เพอตอบสนองผลประโยชนของกนและกน สงเหลานท าใหเกดความรสกเปนกลมเดยวกน

โดยสรป การปรบตวคอ การทมนษยในสงคมตองเผชญการเปลยนแปลงทางสภาพแวดลอมอยตลอดเวลา ท าใหมนษยตองเรยนรทจะปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมนน โดยสามารถปรบเปลยนพฤตกรรม ความคด หรออาจจะเปนความรสกเพอใหกลมกลนไปในสถานการณและสภาพแวดลอมทอย ท าใหเปนทยอมรบของคนสวนใหญในสงคมนนๆ หากไมม

การปรบตวจะท าใหเกดความตงเครยดทางดานอารมณและจตใจ รสกแตกแยกจากสงคม และใครทสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมนนได กจะสามารถด ารงอยในสงคมไดอยางมความสข

เอกสำรและงำนวจยทเกยวของกบกลมชำตพนธกวย

ประเสรฐ ศรวเศษ ( ๒๕๒๑, อางใน บญญต สาล, มปป. ) กย หรอ กวย เปนค าเรยกชอตวเองของกลมชาตพนธทมอตลกษณดานภาษา วฒนธรรมและวถชวตอาศยอยบรเวณลมน าโขง

และเทอกเขาพนมดงรก นกภาษาศาสตรจดภาษากยอยตระกลออสโตรเอเชยตก สาขามอญ – เขมร บรณเชน สขคม และธนพล วยาสงห (๒๕๕๖) กลมชาตพนธไทยกย ไดอพยพจาก

ตอนเหนอของอนเดยมาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของเขมรและเมองจ าปาศกดของลาว พงศาวดารเมองละแวกไดกลาวถงพระเจาธรรมราชาผครองนครธม ไดทรงของความชวยเหลอจากกองทพกย

ใหสงทหารไปชวยปราบกบฏ เมอปราบเสรจทงสองฝายไดมความสมพนธอนดตอกน ชาวกยเขามาคาขายกบอยธยาระหวางพทธศตวรรษท ๒๐ – ๒๑ เปนชวงทปกครองตนเองเปนอสระแถบเมอง

กมโปงสมคดกบลาวในปจจบน ปจจบนพบวามชาวกยประมาณ ๕๐,๑๘๐ คน ในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาวตงหลกแหลงแถบเมองสาละวน เมองสะหวนเขต เมองเซโดน เมองจ าปา

ศกด มชาวกยในประเทศเขมรประมาณ ๑๕,๔๙๕ คน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เมองเสยมเรยบ กมปงโทม สตงเตรง ซงกลมชาตพนธกยในเขมรแบงเปน กยอนดรา กยเตรา กยมะไอ กยมะโล ในประเทศไทยไดตงหลกแหลงอยบรเวณตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบเมองศรสะเกษ สรนทร กระจายในบรรมย อบลราชธาน มหาสารคาม วลาศ โพธสาร (๒๕๔๖) เขตอสานใตเปนดนแดนทเคยมมนษยอาศยอยต งแตสมยกอนประวตศาสตร และมการอพยพเคลอนยายใชแมน าเปนเสนทางคมนาคม ในพนทอสานใตใชแมน าช

๑๖

และแมน ามลทไหลลงแมน าโขงทอ าเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน เกดชมชนอาศยอยหนาแนน เมอประมาณ ๒,๕๐๐ ป ชมชนกอรางจนเกดอาณาจกรและมความสมพนธกบพนทภายนอก เชน รบอารยธรรมอนเดย ราวพทธศตวรรษท ๖ มการปะทะสงสรรคระหวางกลมชาตพนธกลมตาง ๆ

ท าใหพนทมความหลากหลายทางวฒนธรรรม เปนพหวฒนธรรมทประกอบดวยกลมชาตพนธกย กลมชาตพนธเขมร กลมชาตพนธลาว กลมชาตพนธกยเปนกลมชาตพนธทมกระบวนการปรบตว ทางสงคมวฒนธรรม กยพดภาษากย ตอมามการปรบตวมาพดภาษาลาวและเขมร ด ารงชวตดวยการปลกขาว และมการเลยงไหม แตการพฒนาจากรฐท าใหกยเรมใหความส าคญกบการผลตเพอขาย ใชรถไถ ใสปยเคม นอกจากนกระบวนการปรบตวกยงมการผสมผสานระหวางกลมชาตพนธ เชน การแตงงานระหวางกลมกยกบคนเขมรหรอลาว แตทงนแมวากลมชาตพนธจะมการปรบตวปรบเปลยนทางอตลกษณ แตขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมกยงอย กยยงคงมความเชอในศาลผปะก า มพธกรรมทเกยวกบความเชอ ยงมการจดระเบยบสงคมทผานการสงสมมายาวนาน ควบคมสงคม

โดยผเฒาผแก ซงท าใหกลมชาตพนธกยมความโดดเดนในกระบวนการปรบตวในเขตอสานใต เพราะกยมทนทางวฒนธรรม ทนทางสงคม ทเขมแขงทเปนรากฐานส าคญในการปรบตว

๑๗

บทท ๓ วธกำรด ำเนนงำน

โครงงานประวตศาสตร เรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชนชาวกวย บานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) มกระบวนการท างาน ดงตอไปน ๑. ก ำหนดหวเรองทจะศกษำ

ภำพท ๑ – ๒ การก าหนดหวขอทสนใจเกยวกบชาวกวย

๑๘

๒. กำรรวบรวมขอมล ๒.๑ รวบรวมขอมลจากเอกสารงานวจยทเกยวของกบการศกษาและแนวทางการศกษาประวตศาสตรทองถน การวเคราะห การเรยบเรยงอธบาย สงทชมชนในทองถนจะไดรบจากประวตศาสตรทองถน บทบาทของชาวกวยตงแตอดตจนถงปจจบน สภาพความเปนอยของชาวกวยในปจจบน การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม วถชวต ประเพณตางๆ และการด าเนนชวตของชาวกวย เพอน ามาเปนแนวทางในการศกษาโครงงานประวตศาสตร เรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชนกวยบานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) ๒.๒ การลงภาคสนาม เพอส ารวจ เกบขอมล สงเกต สมภาษณ ปราชญชาวบาน ผรในทองถนและชาวบานทวไป ดงภาพ

ภำพท ๓ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (คณยายค าลน ปดถา)

๑๙

ภำพท ๔ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (คณตาเพง ผาดไธสง)

ภำพท ๕ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (คณยายวง ผาดไธสง)

๒๐

ภำพท ๖ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (นางต พรมภาโส)

ภำพท ๗ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (คณยายตา พรบญ)

๒๑

ภำพท ๘ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (คณตาดง ทเรยนไธสง)

ภำพท ๙ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (นางสาวศศวกล กลวยทอง)

๒๒

ภำพท ๑๐ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน ( คณยาย ทองจนทร ไชยสทธ)

ภำพท ๑๑ การสมภาษณปราชญชาวบาน ผรในทองถน (นายศรพงษ ก อพนธ)

๒๓

ภำพท ๑๒ – ๑๗ การลงส ารวจ เกบขอมล ณ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

๒๔

ภำพท ๑๘ – ๒๐ การลงส ารวจ เกบขอมล ณ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

๒๕

ภำพท ๒๑ – ๒๒ การลงส ารวจ เกบขอมล ณ หองสมดมหาวทยาลยมหาสารคาม

ภำพท ๒๓ – ๒๔ สบคนขอมลทางอนเตอรเนต ณ กลมสาระสงคมศกษา รวมกบครประวตศาสตร

๒๖

๓. กำรวเครำะหขอมล เรยบเรยงขอมล และน ำเสนอผลกำรวจย การวเคราะหขอมลโดยวธทางประวตศาสตร (Historical Approach) และใชกรอบแนวคดดานประวตศาสตร ประวตศาสตรภมปญญาทองถน (Local Intelligence History) และประวตศาสตรวฒนธรรมทองถน (Local Cultural History) มาเปนกรอบในการวเคราะหขอมล โดยใชมตของเวลามาเปนองคประกอบในการจดล าดบเหตการณ และน าขอมลทไดจากการศกษามาเรยบเรยงอธบาย ตามวตถประสงคของการท าโครงงาน แลวน าเสนอผลแบบพรรณนา โดยไดแบงออกเปน ๓ ยคดงน ยคท ๑ อพยพสสยาม (พ.ศ. ๒๒๐๐ – ๒๔๓๖) ยคท ๒ กวาจะถงสะเดาหวาน (พ.ศ. ๒๔๓๗ – ๒๕๐๓) ยคท ๓ กวยยคใหมรวมใจกบลาว (พ.ศ. ๒๕๐๔ – ปจจบน)

ภำพท ๒๕ ภาพแสดงการวเคราะหขอมลและเสนอผลการเรยบเรยงขอมลรวมกบนกวชาการ

( คณครประภาพร ประสงคศลป)

๒๗

ภำพท ๒๖ ภาพแสดงการวเคราะหขอมลและเสนอผลการเรยบเรยงขอมลรวมกบนกวชาการ ( รศ.ดร.ธรชย บญมาธรรม )

๒๘

๔. กำรวเครำะห สงเครำะห และจดหมวดหม เมอทราบวาหลกฐานนนเปนของแท ใหขอมลทเปนขอเทจจรง หรอความจรง ในประวตศาสตร ผศกษากไดศกษาขอมลหรอขอสนเทศในหลกฐานนนวาใหขอมลทางประวตศาสตรอยางไร ขอมลนนมความสมบรณเพยงใด หรอขอมลนนมจดมงหมายเบองตนอยางไร มจดมงหมายแอบแฝงหรอไม จากนนจงน าขอมลทงหลายมาจดหมวดหม

ภำพท ๒๗ – ๒๘ ภาพแสดงการวเคราะห สงเคราะห และจดหมวดหม

๒๙

๕. กำรน ำเสนอและเผยแพรควำมร ๑) กจกรรมปลกจตส ำนกรกบำนสะเดำหวำน จดกจกรรมปลกจตส านกชนรนใหมบานสะเดาหวาน ซงมวตถประสงคในการ ปลกจตส านกใหเยาวชนไดตระหนกถงคณคาทางประวตศาสตรและวฒนธรรม ซงเปนอตลกษณ ของกลมชาตพนธกวย มผเขารวมโครงการเปนนกเรยนชนประถมศกษา โรงเรยนบานเหลาหมากค า จ านวน ๒๗ คน

ภำพท ๒๙ – ๓๔ กจกรรมปลกจตส านกชนรนใหมบานสะเดาหวาน ณ โรงเรยนบานเหลาหมากค า

๓๐

๒) เผยแพรควำมรใหกบส ำนกงำนวฒนธรรมจงหวดมหำสำรคำม เผยแพรความรใหกบส านกงานวฒนธรรมจงหวดมหาสารคาม มวตถประสงค เพอเผยแพรความรเกยวกบกลมชาตพนธกวยใหเปนทรจกในวงกวางมากยงขน

ภำพท ๓๕ – ๓๖ เผยแพรความรใหกบส านกงานวฒนธรรมจงหวดมหาสารคาม

๓๑

๓) เผยแพรควำมรในโรงเรยน เผยแพรความรในโรงเรยนสารคามพทยาคม ผานการประชาสมพนธเสยงตามสาย ซงมวตถประสงคเพอเผยแพรความรใหนกเรยนไดทราบถงทมาของกลมชาตพนธและความส าคญของการอนรกษวฒนธรรมทองถน

ภำพท ๓๗ – ๓๘ เผยแพรความรในโรงเรยนสารคามพทยาคม ต.ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคาม

๓๒

๔) เผยแพรควำมรผำนสอโซเชยลมเดย

ภำพท ๓๙ – ๔๐ เผยแพรความรผานสอโซเชยลมเดย

๓๓

ภำพท ๔๑ – ๔๒ เผยแพรความรผานสอโซเชยลมเดย

๓๔

ภำพท ๔๓ เผยแพรความรผานสอโซเชยลมเดย

๓๕

บทท ๔

เนอหำดำนประวตศำสตรและผลกำรศกษำ ผลการด าเนนการโครงงานประวตศาสตรเรอง “ยอนวนวาน สบสานวถชมชนกวย บานสะเดาหวาน ” (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) แบงเปน ๓ ตอน ดงน ตอนท ๑ ยอนรอยชาตพนธกวย ตอนท ๒ วถชวตของชาตพนธกวยจากอดตจนถงปจจบนโดยแบงเปน ๓ ยค ดงน ยคท ๑ อพยพสอสาน (พ.ศ. ๒๒๐๐ – ๒๔๓๖) ยคท ๒ กวาจะถงสะเดาหวาน (พ.ศ. ๒๔๓๗ – ๒๕๐๓) ยคท ๓ กวยยคใหมรวมใจกบลาว (พ.ศ. ๒๕๐๔ – ปจจบน) ตอนท ๓ กจกรรมปลกจตส านกรกษบานสะเดาหวาน ตอนท ๑ ยอนรอยชำตพนธกวย ในพงศาวดารเมองละแวก ไดกลาวถงกลมชาตพนธวา ครงหนงกษตรยกมพชา ไดขอความชวยเหลอไปยงกษตรยกวยใหมาปราบอรราชศตร กษตรยกวยไดยกกองทพไปชวยรบ จนไดรบชยชนะ อาณาจกรกมพชาและอาณาจกรกวยจงมความสมพนธไมตรตอกนเรอยมา (ไพฑรย มกศล, ๒๕๒๗ : ๔๕) ในสวนของราชอาณาจกรไทยไดกลาวถงกลมชาตพนธซงอยในกฎหมายในลกษณะอาญาหลวง พ.ศ.๑๙๗๔ (ปกน) ประกาศหามไพรฟาประชาชนไมใหยกลกสาว ใหคนตางชาตตางศาสนาเหลาน คอ ฝรงเศส องกฤษ กลนตน วลนดา ไทใหญ มลาย แขก กวย และเวยดนาม ยงมกฎหมายลงปเดยวกนอกในมาตรา ๒๕ กลาวถงคนตางชาตทมาสพระบรม โพธสมภารและท าการตดตอซอขายทางบก ทางเรอกบราชอาณาจกรไทย ม แขก พราหมณ เวยดนาม ฝรงเศส องกฤษ จน จาม วลนดา ชวา มลาย กวย ขอม พมา มารญ (จตร ภมศกด, ๒๕๑๙ : ๔๔๗) ประมาณ พ.ศ.๒๒๐๐ ซงตรงกบรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช กลมชาตพนธกวย ไดอพยพมาจากเมองอตตะปอ แสนแป แขวงจ าปาศกด มาตงดนแดนอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนใต ในสมยกอนดนแดนบรเวณนเปนทปลอดจากการปกครองของราชอาณาจกรใดๆ กลมชาตพนธปกครองกนเองอยางอสระ ตอมารชสมยพระทนงสรยาศนอมรนทร (พ.ศ.๒๓๐๓) แหงกรงศรอยธยา พระยาชางเผอกแตกโรงหนมาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ เขาสเขตเมองพมายและหนมาอยถนทอยของกวย เจาเมองพมายจงไดพาคณะตดตามชางเผอกมาพบกบหวหนากลมชาตพนธทบานกดหวาย

๓๖

บานโคกอจจะปง และบานล าดวน หวหนากลมชาตพนธเหลานประกอบดวย เชยงส เชยงปม เชยงฆะ และเชยงขน ทง ๔ คนเปนญาตพนองกน คณะหวหนากวยไดพาพรรคพวกบรวารออกตดตามจบชางเผอกสงคนถวาย สมเดจพระทนงสรยาศนอมรนทร จงมความดความชอบไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปน “หลวง” พรอมกบทรงพระโปรดเกลาฯแตงตงใหเปนหวหนาปกครองชนกลม ชาตพนธและไดเลอนจาก “หลวง” เปน “พระ” พรอมกบโปรดยกบานเปนเมองในโอกาสตอมา ดงน - บานคปะทาย เปนเมองสรนทร ใหหลวงสรนทรภกดเปนพระสรนทรภกดศรณรงคจางวาง - บานกดหวาย เปนรตนบร ใหหลวงศรนครเตาเปนพระศรนครเตา

- บานอจจะปง เปนเมองสงฆะ ใหหลวงเพชรเปนพระสงฆะบร - บานล าดวน เปนเมองขขนธ ใหหลวงแกวสวรรณเปนพระไกรภกดศรนครล าดวน

ตอมาในสมยรตนโกสนทรตอนตนเมอดนแดนเขมรถกผนวกเขามาเปนสวนหนงของราชอาณาจกรสยาม สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ (พ.ศ.๒๓๒๕ – ๒๓๕๒) ในชวงสมยรชกาล ท ๑ ถงรชกาลท ๓ กลมชาตพนธกวยเปนขาไพรแดนสยาม ถกเกณฑแรงงานและจดสงสวยใหแก ทางราชการ การน าสงสวยและการเกณฑแรงงานในบรเวณมณฑลพมายเรมประสบความยงยากเพราะหนมฉกรรจชาวกวยทมกจะหลบหนการเกณฑแรงงาน บางครงถงกบซมท ารายเจาพนกงานแลวหนเขาปา อาจถกเรยกวา "เขมรปาดง" ในสมยน บางครงกกอการกบฏขน เชน กบฏเชยงแกว พ.ศ.๒๓๓๔ ไดเกดเหตในแขวงเขตจ าปาศกด และในเขตหวเมองตางๆ ในอบลราชธาน กบฏสาเกยดโงง พ.ศ.๒๓๖๓ เปนกบฏของขา (อาจเปนกลมชาตพนธกวย ซงในสมยนนเรยกวาขา เปนภาษาลาว มความหมายวา คนรบใช ) เกดขนในพนทลาวใต และบรเวณอสานใต ทางกรงเทพฯ ไดใหเจาอนวงศ เจาเมองเวยงจนทนยกทพไปปราบสาเกยดโงงและชาวขา พรอมทงครอบครวจ านวนมากสงมาทกรงเทพฯ พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย โปรดเกลาฯใหจ าสาเกยดโงงไวตลอดชวต สวนครอบครวกวยโปรดเกลาฯใหเปนตะพนหญาชาง ตงบานเรอนทบางบอนเขตธนบร เมอรฐไทยไดเขาไปท าการจดเกบภาษในบรเวณอสานใต โดยมการพฒนาจดเกบภาษเปนกระบอ ซงนอกเหนอจากภาษของคนปา เพอน าสงไปยงกรงเทพมหานคร ดงเชนป พ.ศ. ๒๔๐๒ เมองสรนทรไดจดสงกระบอจ านวน ๖๑ ตว เมองรตนบร ๑๖๓ ตวและกองพระยาภกดชมพลเมองสรนทรอก ๓๒ ตว การจดเกบไดทวเพมความรนแรงขน เมอชาวกวยไมมสงของเปนสวยใหกบทางราชการ และพอถงปลายรชกาลท ๔ เรมถงคราววกฤต กวยไมมสวยสงของสงใหจงเอาตวคนกวยสงสวยไปแทนกระบอ จนกระทงถงรชกาลท ๕ เกดกบฏผบญขนใน พ.ศ. ๒๔๔๔ – ๒๔๔๕ มการตอสระหวางฝายกบฏกบฝายรฐบาลสะพอ (ปจจบนอยในอ าเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน) หวหนาฝายกบฏคอ องคลกนองขององคแกว หวหนาพวกขา (กวย) ในลาว องคมน มชาวบานเขารวมดวยหลายพนคน เมอปะทะกบกองก าลงประมาณ ๑๐๐ คน ของกรมขนสรรพสทธประสงค ขาหลวงส าเรจราชการ

๓๗

อสาน ในวนท ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๕ ทบานสะพอ องคมนกสงใหพรรคพวกนงลง ภาวนาเอาบารมบญกศลเปนทพง จะแคลวคลาดจากกระสนปนใหญ ปรากฏวาฝายผมบญถกกระสนปนใหญตายนบรอย ทเหลอถกจบหรอไมกแตกหนไป เมอพจารณาสาเหตการกอกบฏ ถามองในดานการปกครองของรฐบาลไทย ซงน าเอาอยางประเทศอาณานคม คอ องกฤษ ดานวฒนธรรมไมเอาใจใสหรอไมสนใจกบรากฐานทางวฒนธรรมดงเดมทตนเขาไปปกครอง ในขณะเดยวกนกมความพยายามทจะกดวฒนธรรมเดมใหออนดอยลงพรอมกบการน าเอาวฒนธรรมใหมเขาไปแทน อาจกลาวไดวาประวตชนชาตกวย มบทบาทส าคญยงในบรเวณอสานใต ลาวใต และกมพชาตอนบน (ตะวนออกเฉยงเหนอทะเลสาบเขมร) มความเปนมาและไดมการพฒนาวถชวตความเปนอยผสมกลมกลนกบชาวกมพชา ลาว และไทยมาโดยตลอด โดยเฉพาะกบชนชาตไทยในปจจบน ชาวกวยมถนฐานอยในเขตจงหวดสรนทร ศรสะเกษ บางอ าเภอในจงหวดบรรมย และบางอ าเภอ ในเขตจงหวดอบลราชธาน ตอนท ๒ วถชวตของชาตพนธกวยจากอดตจนถงปจจบน โดยแบงออกเปน ๓ ยค ดงน ยคท ๑ อพยพสอสำน (พ.ศ. ๒๒๐๐ – ๒๔๓๖) เมอกลมชาวกวยจ าตองอพยพลงมาสอสานตอนใตแลว กเรมตงตนเปนรฐอสระในพนทวางเปลาแตเดมมา ชาวไทยสมยกรงธนบรเรยกชาวกวยเหลานวา “เขมรปาดง” เนองจากภาษาทใชและวถชวตแตกตางออกไป พวกเขามทาทคอนขางเปดเผย หาวหาญคลายโจรปา กนไดทงสตวเลกสตวใหญ รวมถงแมลงและสตวปาหายาก พวกเขารกษาความเปนตวเองจากคนไทยลาวโดยรอบ ดวยการยงเกยวของแวะในเรองตางๆ ใชชวตกนเองอยในกลมชาตพนธ ไมสรางความเดอดรอนและความยงยากใหกบใคร จนกระทงราชอาณาจกรไทยไดเขาไปพบเจอกบราชอาณาจกรกวยทปลอยเปนรฐอสระ และไดเขาไปขอความชวยเหลอของชาวกวยเหลาน ทวาสดทายกเขายดครองบรเวณพนทของชาวกวยในทสด ชนเผากวยเปนเผาทยากจนทสด ไมมไรนาไวเพาะปลก มเพยงไรนาผนเลกๆ กลางปาเพอปลกขาว ตอมาฝรงเศสไดขยายอ านาจสประเทศลาว กมพชา และเวยดนาม และกอตงสหพนธรฐอนโดจน รฐไทยจงมนโยบายสรางความมนคงและปลกฝงความเปนไทย ชาวกวยทอาศยในดนแดนภาคอสานตอนใตถกผนวกเขากบรฐไทย ถกเปลยนสญชาตกวยเปนไทย การส ารวจส ามะโนครว หรอหากมราษฎรตดตอราชการทจะตองใชแบบพมพ ทางราชการใหปฏบตโดยกรอกในชองสญชาตวาเปนสญชาตไทย บงคบหามมใหลงชอวาเปนสญชาตวา กวย ลาว เขมร ผไท ดงทเคยปฏบตมา

เปนอนขาด อาจกลาวไดวาประวตชาตพนธกวยมบทบาทส าคญยงในบรเวณอสานตอนใตของไทย

๓๘

บรเวณลาวใต และกมพชาตอนบน (ตะวนออกเฉยงเหนอทะเลสาบเขมร) ถกเกณฑแรงงานและจดสงสวยใหแกทางราชการ การน าสงสวยและการเกณฑแรงงานในบรเวณมณฑลพมายเรมประสบความยงยาก เพราะหนมฉกรรจชาวกวยมกหลบหนการเกณฑแรงงาน บางครงถงกบซมท ารายเจาพนกงานแลวหนเขาปา จงถกเรยกวา "เขมรปาดง" ในสมยน บางครงกกอการกบฏขน เชน กบฏเชยงแกว พ.ศ.๒๓๓๔ ไดเกดเหตในแขวงเขตจ าปาศกด และในเขตหวเมองตางๆ ในอบลราชธาน กบฏสาเกยดโงง พ.ศ.๒๓๖๓ เปนกบฏของขา (อาจเปนกลมชาตพนธกวย ซงในสมยนนเรยกวาขา เปนภาษาลาว มความหมายวา คนรบใช ) เกดขนในพนทลาวใต และบรเวณอสานใต ซงตอมาหลงจากททางการ

ไดปราบกบฏกอไดสงกลมครอบครวของพวกเขาทไมมความเกยวของไปยงเมองตางๆ ซงกเปนจงหวดสรนทร ศรสะเกษ บางอ าเภอในจงหวดบรรมย และบางอ าเภอในเขตจงหวดอบลราชธาน ในปจจบน ยคท ๒ กวำจะถงสะเดำหวำน (พ.ศ. ๒๔๓๗ – ๒๕๐๓) กลมชาตพนธกวยหลายสวนตองกลบไปเรรอนเดนทางเพออพยพหาทพกพงไมหยด

เชนอดตอกครง หลงจากเหตการณครงนน กลมชาตพนธกวยกลมหนงทถกสงมาอยในจงหวด

ศรสะเกษ กไดพบเจอกบความยากล าบากทงจากปญหาความแหงแลงและโรคตดตอทก าลงระบาดอยางหนกทเกดหลงจากการปราบกบฏเชนกน ในเวลานนจงมคนกลมหนงน าโดยนายปญญา พงสะเดาและคณะ ไดน าคนจ านวน ๒๔ คน อพยพออกจากบานพงพจน อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ ดวยความล าบากในป พ.ศ.๒๔๓๗ เพอมาอาศยอยทต าบลบานต าแย อ าเภอ

พทไธสง จงหวดบรรมย แตในอก ๑๕ ปตอมา เมอพ.ศ.๒๔๕๒ พวกเขากตองอพยพออกจาก

บานต าแยอกครง เนองจากมปญหากบคนลาวในพนท เพราะชาวกวยไมคดจะปรบตวเขาหาคนลาวในพนทโดยรอบ พวกเขายงคงใชภาษาของตนเอง คดเพยงจะใชชวตในแบบของตนเอง อยเพยง

ในกลมชาตพนธเดยวกน และอาจเปนเพราะวาอาหารการกนของชาวกวยในสมยกอนแตกตางจาก

ชาวลาวในอดต จงท าใหพวกเขาไมเปนทยอมรบ และถกกดดนใหยายออกจากพนท ซงกลมชาตพนธกวยกลมนไดยายมาอยทบานหนองบวชม อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม แตกยงเกดปญหากบคนในพนทเชนเดม สดทายเมอทนแรงกดดนไมไหว นายปญญา พงสะเดา จงน ากลมชาตพนธกวย ซงในเวลานนมจ านวนประชากรประมาณ ๙๐ คน ๓๐ ครวเรอน ยายออกจากพนทบานหนองบวชมอกครง สพนทวางเปลาทายหมบานซงอยหางออกไปราวๆ ๓๕๐๐ เมตร ซงในบรเวณนนเอง

มตนสะเดาพนธสะเดาหวานขนอยรอบๆ บรเวณเปนจ านวนมาก จงไดตงชอหมบานของตนวา

บานสะเดาหวาน เมอกลมชาตพนธกวยทอาศยอยบานสะเดาหวานมทตงเปนหลกแหลงทมนคงแลว ขาวจงกระจายออกไป จงมชาวกวยทยงคงเรรอนไรทพงพง กลมชาตพนธกวยกลมอนๆ ทไดยนขาว

๓๙

นจงอพยพตามมาอยรวมกน จงเกดเปนการรวมกลมชาตพนธกวยทมขนาดใหญขน กลมชาตพนธกวยเวลานนตางยดมนในความเปนตวเองเชนเดม พวกเขาใชชวตอยในกลมของตนเอง ไมสนใจหรอหนออกมาแลกเปลยนวฒนธรรมใดๆกบคนลาวโดยรอบ ทงยงหามหญงสาวในหมบานแตงงานกบคนนอกชาต รวมถงหามไมใหเดกๆ ในหมบานออกไปเลนนอกหมบาน เพอหลกเลยงชาวลาวโดยรอบ นนเปนเพราะความกลวทเกาะกมในจตใจจากเหตการณทพวกเขาตองเผชญตงแตอพยพ

เขามา ทวาในอกทางหนงบานสะเดาหวานตอนนนเปนเพยงพนทแหงแลง เพาะปลกแลวไมไดผลผลตตามทตองการ รวมทงการกระจายขาวชกชวนกลมชาวกวยคนอนๆ เขามาอยดวย จงท าใหพวกเขามทรพยากรไมเพยงพอตอประชากรในหมบานทมแตจะมากขนเรอยๆ ท าใหประสบกบ

ความยากล าบากขาดแคลนอาหารและเครองนมหม ชาวกวยบานสะเดาหวานบางคนในพนตอนนนเรมออกไปหางานท าตางถน และเกดปฏสมพนธกบคนลาวโดยรอบ ยอมรบและเรมเรยนรวฒนธรรมตางชนชาตเขาไปสวถชวตของตนมากยงขน เวลาผานไป เมอชาวกวยคนอนๆเหนวาการยอมรบวฒนธรรมตางชนชาตไมไดเลวรายอยางทเขาใจมาตลอด จงเรมมการผอนปรนความเชอทยดถอกนอยางเครงครดมาตลอด เชน เรมมบางครอบครวทยนยอมใหลกหลานแตงงานกบคนตางถน บางครอบครวรบวฒนธรรมภาษาจากคนลาวเขามาและฝกใหลกหลาน เพอเปนพนฐานในการตดตอคาขายตอไป เพอใหเปนทยอมรบ ไดมากขนแมจะยงไมเปนทแพรหลายนกกตาม เพราะชาวกวย

บางครอบครวกยงคงไมยอมรบวฒนธรรมและไมยอมปรบตวใหเขากบคนลาว และกลมคนลาวเอง

กเชนกน คนลาวเปนสวนมากกมองกลมชาตพนธกวยในแงลบ เนองจากภาษานนมความแตกตางอยางชดเจน พวกเขาบางคนยงเชออกวากลมชาวกวยนนมการเลนของลงอาคม พวกเขาใชชวต

อยางเงยบสงบและปดตวเงยบ ยงรวมไปถงวฒนธรรมการรบประทานอาหารทคอนขางแตกตางกบ

คนลาวอยมาก เพราะชาวกวยในตอนนนมองวาการทานเนอกระบอ เนอโค เนอสนขหรอเนอแมวเปนเรองปกต จงท าใหชาวลาวมองพวกเขาในแงลบ กลมคนทงสองกลมจงยงมขอแคลงใจตอกนอยแมจะเรมเปดใจยอมรบกนแลวกตาม ยคท ๓ กวยยคใหมรวมใจกบลำว (พ.ศ. ๒๕๐๔ – ปจจบน)

ทวาเพยงไมกสบปกลมชาตพนธกวยบานสะเดาหวานไดเกดการเปลยนแปลงมากมาย เนองจากความเจรญทเขามาในหมบานตามนโยบายของทางราชการ ทงดานสาธารณปโภค สงคม และการใชชวต รวมถงการทชาวกวยบานสะเดาหวานยอมเปดรบวนธรรมของชาวลาวมากขน อยางแพรหลาย

ในดานวถชวต จากค าบอกเลาของคณตาเพง ผาดไธสง ซงเปนชาวกวยทอาศยอยในหมบานสะเดาหวาน ไดเลาใหฟงวา ชาวกวยแตเดมนนใชชวตแบบพงพาธรรมชาต ไมของแวะกบใคร พวกเขามอาชพท าขไตออกขายในราคาอนละ ๕๐ สตางค รวมถงใชยางทไดจากตนสะแบงในการทาตะกรา ถงน า หรอกระบวยสานส าหรบตกน า ซงแนนอนวาขไตทท าขนมาจากตนสะแบงทมอย

๔๐

ในตอนนนยอมตองหมดลง ในเวลาตอมา เพราะชาวบานไดโคนลมตนสะแบงไปเปนจ านวนมาก ท าใหตนแสบงหมดลง ตอจากนนจงเรมหนมาท าอาชพเกษตรกรรม ปลกขาว ปลกออย หาของปา แตวาสภาพดนในตอนนนมนไมดนก แหงแลงและดนเคม ผลผลตกไมไดมาก พวกผหญงจงเรม หนมาเรยนการเลยงไหมทอผาเพอทจะไดท าขายใหคนลาวคนอนๆ การสรางทอยอาศยจากเดมเปนบานทสรางจากหลงคามงหญาคา ผนงบานท ามาจากใบตองอยางงายๆ โครงสรางไมคอยแขงแรง กไดมการปรบเปลยนตามสภาพแวดลอมเลยนแบบตามคนลาวรอบๆทมแบบแผนมากขนและตามสมยนยมไปเกอบหมด ดานประเพณและความเชอ ชาวกวยบานสะเดาหวานนนตงแตอดตมาประเพณมากมายไดหลอมรวมกบชาวไทย – ลาวไปอยางกลมกลนเกอบทงหมดโดยไมสามารถสบสาวขอมลใหแยกออกจากกนได เพราะชาวบานเองกไมทราบวากอนหนานตนเคยเปนอยางไร เคยท าอะไร เคยเชอในสงใด ชาวกวยในปจจบนนบถอศาสนาพทธเชนกนกบคนลาว ประเพณฮตสบสอง คองสบส วนส าคญและแนวความเชอลวนกลนไปกบชาวลาวอยางหมดสน มเพยงแตพธไหวผมดทยงคง สบตอเรอยมาเปนหลกฐานเพยงอยางเดยววากลมชาตพนธกวยผเปนบรรพบรษของชาวกวย บานสะเดาหวานในสมยกอนนบถอในการไหวผฟา ผบรรพบรษไวอยางเปนทสดเนองจากแมเวลา จะผานไปนานเทาไหรประเพณการไหวผมดกยงอยคชาวกวยมาตลอด ไมเลอนหายไปดงเชน ความเชออนๆ ซงพธไหวผมดนไดถกจดขนเพอใชในการรกษาโรคของชาวโบราณ เนองจากวา ชาวกวยมความเชอเกยวกบผ และในสมยนนววฒนาการทางดานการแพทยยงไมกาวหนาเหมอนในปจจบน จงไดมการขอขมาไหวผมด ผฟา ขนภายหลงจงเกดเปนความเชอทตองกระท าทกปเพอเปนการไหวขอขมา และรวมรบพรจากผมด ในดานประเพณอนๆ นนกมความคลายกบชาวไทย-ลาว ทอาศยอยโดยรอบ มการจดสรางวดทางพระพทธศาสนาเพอเปนศนยกลางทางจตใจ ดานสขภาพอนามย อปโภค บรโภค ชาวบานสะเดาหวานแรกเรมเดมทใชชวตรวมกบธรรมชาต ใชน าจากแหลงน าทางธรรมชาต และมบอน าซงมน าผดขนมาเหนอผวดน เรยกวา น าซางแง มไวส าหรบดมกน สวนน าส าหรบอปโภคนนตองเดนทางไปตกทบอน า มชอเรยกวา หนองชม การแพทยในสมยกอนเองกยงไมเจรญนก จะคลอดลกออกหลานลวนตองพงพาหมอต าแย ทเปนผหญงทเคยคลอดลกภายในหมบานเทานน แตปจจบนทางราชการไดกอตงทงสถานอนามย บานเหลาหมากค า รวมถงโรงพยาบาลพยคฆภมพสย ซงหางออกไปไมไกล แนนอนวาชวยใหสขอนามยของชาวบานสะเดาหวานดขน และเยาวชนไดรบการดแลในดานนอยางเพยงพอ ดานการปกครองและสงคม แตเดมนนชาวกวยมความเกรงกลวตอชาวไทย - ลาว เนองจากในพนททไดอพยพเขามาอยนนเปนพนทของชาวไทย – ลาว ทตงถนฐานอยในทแหงนนกอนทชาวกวยจะอพยพมาอย และชาวกวยไมมใครพดหรอสอสารภาษาลาวไดเทาใดนก รวมถง

๔๑

การถกคนพนเมองเดมรงเกยจมาตลอดทกครงทอพยพเดนทาง แมตอมาจะปรบตวเขาหาชาวลาวและยอมรบวฒนธรรมมากมายของชาวลาวไป แตบางครงคนลาวโดยรอบเองกยงไมยอมรบตวตนของคนชาตพนธกวย จากการสมภาษณ นายศรพงษ กอพนธ นกวชาการศกษาขององคการบรหารสวนต าบลนาภ ซงมพนเพเปนชาวจงหวดเลย ทานเลาวาตอนยายมาประจ าทนใหมๆ คนลาวทอยอกฝงบอกวาพวกกวยไวใจไมได กนอะไรแปลกๆ ทางทดเวลาไปท างานลงพนทกไมตองไมกนขาวรวมโตะ หรอกนน าทบานจะดกวา แมจะเปนเชนนน แตในปจจบนชาวบานทเปนชาตพนธกวยตางภมใจวาตนมความสามารถในการพดภาษากวย ภาษาลาว และภาษาไทย ซงถอเปนความสามารถทไดมาจาก การปรบตวเขากบสงคมแวดลอม ในขณะทคนลาวและคนไทยไมสามารถสอสารภาษากวยได ลกษณะเชนนเปนการเปลยนแปลงทางสงคมในการใหคณคาของการเรยนรภาษาและวฒนธรรมอน ทตางจากตน บานสะเดาหวานเปนหมบานทมครวเรอนราวๆ ๕๐ ครวเรอน เรมปกครองกนโดยมผใหญบานทแตงตงและไดรบการคดเลอกจากคนในหมบานตามวธทางราชการ ในป พ.ศ. ๒๔๔๖ ผใหญบานคนแรกคอ นายปญญา พงสะเดา และมผด ารงต าแหนงผใหญบานตอมาคอ นายนวล ทเรศ นายนอก จ าเรญ นายทอง ปเรเส นายอ าคา พงสะเดา นายอ าตา ทรดไธสง ปจจบนมนายไพรวรรณ ทรดไธสง และนายสมควร รตนขจ ด ารงต าแหนงผใหญบานหม ๓ และ ๑๓ ตามล าดบ ปจจบนชาวไทย-กวย และไทย-ลาว บานสะเดาหวาน รวมตวกนอยมากกวา ๒๕๐ หลงคาเรอน และเดมททมการกดกนการแตงงานของคนกวยกบคนลาวกเรมคอยๆ จางหายไป ปจจบนมหลายครอบครวทแตงงานออกไปกบชาวลาว และมไมนอยทมเขยขวญเปนคนตางชาตพนธ ท าใหในภายหลงธรรมเนยมปฏบต การใชชวตตางๆจงกลมกลนกนไป และวถชวตเดมๆ ในสมยกอนกคอยๆ เลอนหายไป สภาพสงคมชาวกวยบานสะเดาหวานในตอนนแทบไมตางจากครอบครว ชาวลาวอสานทวไป ทในหมบานสวนมากจะเปนผสงอายและเดกเลก สวนคนวยท างานเกอบทงหมดจะออกไปท างานในตวจงหวด หรอจงหวดอนๆ เนองจากเหตผลเดมๆคอพนดนทบานสะเดาหวานนนไมคอยเหมาะกบการเพาะปลก ดานการศกษา ในสมยกอนเดกๆในหมบานชาวกวยบานสะเดาหวานลวนถกปดกนจาก คนภายนอก ไมอนญาตใหออกไปเลนกบเดกๆตางหมบานคนอนๆ เรยกไดวาแทบจะไมตองพดถงเรองการศกษาเลย แตเมอเวลาผานไป ชาวกวยบานสะเดาหวานหลายครอบครวทเกดการปรบตวและมองอนาคตกวางขน จงเรมมการใหเดกๆ เรยนรภาษาของคนในทองถน กระทงโรงเรยนแหงแรก ไดตงขนทบานเหลาหมากค า ซงอยบรเวณใกลเคยงกบบานสะเดาหวาน เปนโรงเรยนประถมศกษา ซงแมวาแตเดมชาวกวยบานสะเดาหวานไมคอยสงลกหลานมาเรยนมากนก ทวาตอมาพวกผใหญ ในหมบานกเรมเปดโอกาสใหกบเดกๆมากขนเพราะเรมมองเหนวาเพออนาคตแลวพวกเขาตางกตอง ยอมรบและตองปรบตว ปจจบนชาวกวยบานสะเดาหวานมการสงเสรมดานการศกษาอยางเตมท

๔๒

รวมกบชาวลาวดวยเชนกน จงมโรงเรยนประถมและมธยมเกดขนมากมายในชวงป พ.ศ. ๒๕๒๐ เปนตนมา ชาวกวยบานสะเดาหวานเองกปรบตวและเปดรบสงใหมๆ ตามโรงเรยน จงพบเหนเยาวชนทเปนลกหลานชาวไทย - กวย และ ไทย - ลาว เรยนและใชชวตรวมกนไดอยางลงตวและไมม ขอขดแยง จงถอเปนขอดอยางหนงทจะท าใหคานยมการแบงแยกทยงคงแอบแฝงอยในปจจบน หมดไป ทวาอกทางหนงกสะทอนใหเหนวา การใชชวตของเยาวชนชาวกวยกบชาวลาวในปจจบน ตางมชวตพนฐานทแทบไมแตกตางกน จงไมมอะไรมาปดกนกอใหเกดความแตกตาง จากการสงเกตและสมภาษณเยาวชนโดยสวนใหญพบวาไมสามารถสอสารภาษากวยไดเหมอนผคนในอดต เนองจากเปนภาษาพดกนปากตอปาก ไมมตวอกษรและในบางทกออกเสยงยากเกนไปส าหรบเยาวชนรนใหม หรอผใหญบางคนทเลกพดหรอเลกใสใจ เหนคาอยางจรงจงในการสอนสงทควรอนรกษเหลานนแกลกหลาน เยาวชน ในตอนนพอจะรภาษาของบรรพบรษชาตพนธตนเองอยบาง แตกไมสามารถพดหรอสอสารในภาษากวยไดอยางชดเจนมากนก แมวาจะเปนลกหลานของชาตพนธกวยโดยตรง แตกไมเคยไดรบการสบทอดจากป ยาตายายเลย (จากการสมภาษณนกเรยน ภาคผนวก)

ตอนท ๓ กจกรรมปลกจตส ำนกชนรนใหมบำนสะเดำหวำน

โครงกำร “กจกรรมปลกจตส ำนกรกบำนสะเดำหวำน”

๑. หลกกำรและเหตผล ความเจรญของโลกในปจจบนกอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและทางสงคมทงในระดบทองถนและระดบประเทศ สงผลใหสงคมเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรว การเปลยนแปลงดงกลาวไดสงผลถงประเพณ พธกรรม คตความเชอของคนในสงคม โดยเฉพาะ อยางยงเยาวชนไทยในปจจบนไมเหนความส าคญของการศกษาและการอนรกษประวตศาสตร ของชาต ประวตศาสตรของทองถน จงมความจ าเปนทกระตนใหเดกรนใหมเกดความรกชาต มความภาคภมใจและมจตส านกในเอกลกษณของชาต และทองถน ดงนนดวยเหตนคณะผจดท า จงไดจดท าโครงงานประวตศาสตร เรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชน กวยบานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) ๒. วตถประสงค ๒.๑ เพอฟนฟศลปวฒนธรรมชาวกวยในบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๒.๒ เพอเผยแพรความรดานศลปวฒนธรรมของชาวกวยในบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

๔๓

๒.๓ เพอปลกจตส านกใหคนรนใหม โดยเฉพาะเยาวชนเปนผอนชนรนหลงของชาวกวยในบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ไดเหนคณคาและความส าคญของวฒนธรรมประเพณ พธกรรมในทองถนของตนเอง ๓. เปำหมำย ๓.๑ ใหเยาวชนรนหลงไดทราบถงประวตความเปนมาของชาวกวยในบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ท าใหเยาวชนเหลานนเกดความรก ความภมใจ ในทองถนของตนเอง ๓.๒ ใหเยาวชนชาวกวยในบานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม เกดความรก ภาคภมใจและเหนคณคาของประวตศาสตรทองถนของตนเอง ๔. วธกำรด ำเนนงำน ขนท ๑ - เสนอโครงงาน ขนท ๒ - เตรยมสถานทจดกจกรรม ๒.๑ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๒.๒ โรงเรยนบานเหลาหมากค า ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม - เตรยมผรวมกจกรรม ซงเปนยวชนในทองถน คอ ชาวบานทอาศยอยในหมบานสะเดาหวาน และนกเรยนโรงเรยนบานเหลาหมากค า ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม โดยผจดท าโครงงานใหนกเรยนโรงเรยนบานเหลาหมากค า รวมกจกรรมเลาประวตตนเอง ขนท ๓ - เลาประวตความเปนมาของชาวกวย และความรทไดรบจากการท าโครงงาน - สอบถามเยาวชนในดานการใชภาษาและวถชวตโดยถาตอบไดจะมของรางวลให

๕. ระยะเวลำในกำรด ำเนนงำน วนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๙ – ๑ มถนายน ๒๕๖๐ ๖. สถำนทด ำเนนงำน ๖.๑ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม ๖.๒ โรงเรยนบานเหลาหมากค า ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

๔๔

บทท ๕ สรปผลและขอเสนอแนะ

สรปผลการศกษาโครงงานประวตศาสตร เรอง ยอนวนวาน สบสานวถชมชนกวย บานสะเดาหวาน (พ.ศ.๒๒๐๐ – ปจจบน) สรปผลกำรศกษำ ตอนท ๑ ยอนรอยชำตพนธกวย ชาวกวยปรากฏตวขนครงแรกในพงศาวดารครงแรกเมอป ๑๙๗๔ มหลายขอมลบงชวาชาวกวยมความสมพนธทางเครอญาตกบชาวเขมรโบราณ เนองจากพนฐานภาษามความคลายคลงกนในบางสวน แตชาวกวยเองกมเอกลกษณในภาษาของตนเองแมวาจะเปนแคภาษาพดไมมตวอกษรประกอบกตาม ในครงอดตชาวกวยตองเผชญกบเรองราวทกดดนมากมาย หลายครงทตองอพยพ ออกจากถนฐานทอยอาศยของตนเอง เพอรกษาความอยรอดของเผาตน จนแมกระทงเมออพยพมาสอสานใตแลวกตาม พวกเขากโดนรฐสยามเขากลนกนรวมเปนประเทศเชนกน ตอนท ๒ วถชวตของชำตพนธกวยจำกอดตถงปจจบน โดยแบงออกเปน ๓ ยค ดงน ยคท ๑ อพยพสสยำม (พ.ศ.๒๒๐๐ – ๒๔๓๖) ชาวกวยเปนกลมคนทนาสงสารใชชวตอยบนความยากล าบาก พวกเขาตองเดนทางเพอหาทพกพงไมไดหยด เนองจากการเปนคนตางถนทถกรงแก หรอแมวาจะหาทพกพงลงหลก ปกฐานไดแลวชวตกยงตองถกบงคบ ไรอสระ ท างานสงสวยบรรณาการอยางอยากล าบากทกป โดนเกณฑแรงงานจนผชายในหมบานแทบไมเหลอ ทกยากล าบากจากการขาดแคลนอาหาร และ โดนดถกจากคนลาวในพนทรอบๆ พอมคนคดตอตานขนมากโดนกวาดลาง แมวาจะมกลมท รอดชวตเหลอมากตองอพยพยายทอกไมไดหยด ยคท ๒ กวำจะถงสะเดำหวำน (พ.ศ.๒๔๓๗ – ๒๕๐๓) เปนยคทชาวกวยกยงคงอพยพตอไป แมจะมถนทอยไดกตองมปญหาตามมาไมไดหยดหยอน พวกเขาตองเผชญเหตการณทเขามาบบบงคบมากมายจนจ าตองละความยดถอในตนเองลงบางสวนเพอเปดรบธรรมเนยม วธชวตของคนลาวในพนท แมวาไมไดท าไปดวยความกล ากลน แตพวกเขากตองใชความรสกมากในระดบนงทตองเปดรบความเชอของคนอนเขามาเพอความอยรอดของตนเอง

๔๕

ยคท ๓ กวยยคใหมรวมใจกบลำว (พ.ศ.๒๕๐๔ – ปจจบน) เปนชวงเวลาท สภาพแวดลอม รวมถงความเปนตวตนของชาวกวยไดลบเลอนหายไปจากการปรบเปลยนวธของตนเองเองของชาวกวยในบานสะเดาหวาน และนนสงผลอยางมากถงวธการใชชวต การเปดรบสงใหมๆ และปรบตวใหเขากบชาวลาวเพอขยายลทางการใชชวตในอดต สการกลมกลนการใชชวตทามกลางชาวไทย - ลาวไปกบชาวลาวจนยากจะแยกธรรมเนยมในอดตออกมาไดแทน แมแตภาษาการพด ขนบธรรมเนยมทบรรพบรษคงไวนนกเรมจะจางหายไปดวยเชนกน เยาวชนสมยใหมกใหความส าคญกบชาตพนธกวยของตนเองลดนอยลงจนนาตกใจเชนกน วถชวต ประเพณ ความเชอ ลวนถกกลนจนรวมเขากบวฒนธรรมความเอกลกษณของชาวอสาน อยางหมดสน ตอนท ๓ ขอเสนอแนะ ๑. จงหวดควรประชาสมพนธใหคนในทองถนไดรจกกลมชาตพนธกวยอยางทวถง ๒. หนวยงานในทองถนตองเหนความส าคญของกลมชาตพนธกวย โดยมการอนรกษวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณและอนๆทเกยวของกบวถชวตกวย ๓. ควรจดใหมประเพณทโดดเดนเพอประชาสมพนธกลมชาตพนธกวย

๔๖

บรรณำนกรม

ฉตรทพย นาถสภา และ ประนช ทรพยศาล. เจำผมบญทหนองหมำกแกว : สำรำนกรม วฒนธรรมไทยภำคอสำน เลม ๑. ๒๕๒๓. ดารารตน เมตตารกานนท. กำรรวมกลมทำงกำรเมองของ “ส.ส.อสำน” พ.ศ.๒๔๗๖ – ๒๔๙๔. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๓. ทวศลป สบวฒนะ. แนวคดและแนวทำงกำรศกษำประวตศำสตรทองถน. กรงเทพฯ : อนทนล, ๒๕๕๔. ทองสา พงษสะเดา และคณะ. แผนแมบทชมชนบำนสะเดำหวำน. มหาสารคาม : ๒๕๕๔ ธงชย วนจจกล. “กำรเปลยนแปลงภมทศนของอดต : ประวตศำสตรใหมในประเทศไทย หลง ๑๔ ตลำคม” ในสถำนภำพไทยศกษำ : กำรส ำรวจเชงวพำกษ หนำ ๑๘ – ๔๗. กรงเทพฯ ซลคเวอรมบคส, ๒๕๔๓. ธดา สาระยา. ประวตศำสตรทองถน. กรงเทพฯ : เมองโบราญ, ๒๕๒๙. ธรชย บญมาธรรม. ประวตศำสตรทองถน. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๒๙. นธ เอยวศรวงศ. “สประวตศำสตรประชำชนไทย” ศลปวฒนธรรม ๙(๓) สงหาคม. ๒๕๒๓ ; ๔๒ – ๖๒, ๒๕๒๓. บญญต สาล. กำรปรบตวชำวกลมชำตพนธเขมรและในกำรบรหำรจดกำรพนทชำยแดน ไทย-กมพชำ กรณศกษำชองจอม สรนทร. ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย. ๒๕๕๒. บรณเชน สขคม และธนพล วยาสงห. วฒนธรรมอำหำรพนบำนของกลมชำตพนธกยจงหวด ศรสะเกษ. รายงานการวจย มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. ๒๕๕๖. ปทมาภรณ ธรรมทต. กระบวนกำรใหสำรนเทศเพอกำรปรบตวทำงวฒนธรรมของบคลำกรตำงชำต ในประเทศไทย. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง. ๒๕๔๒. ประเสรฐ ศรวเศษ. พจนำนกรมกวย ( สวย ) – ไทย – องกฤษ. กรงเทพฯ : โครงการวจยภาษาไทย และภาษาพนเมองถนตาง ๆ สถาบนวจยภาษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๑. ฝนวนจนทร ศรจนทร. กำรเปลยนแปลงอตลกษณของคนในเมองประวตศำสตร กรณศกษำเมองประวตศำสตรพมำย. วทยานพนธสงคมวทยามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๓.

๔๗

ยงยทธ ชแวน. ควำมส ำคญและขอบเขตของประวตศำสตรทองถนในปจจบน : วำรสำร อกษรศำสตร มหำวทยำลยศลปำกร. กรงเทพฯ : มตชน, ๒๕๓๓. ราชบณฑตยสถาน. พจนำนกรม ฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.๒๕๔๒. กรงเทพฯ, นานมบคพบลเคชน, ๒๕๔๖

วลาศ โพธสาร. กำรปรบตวของชำวกยในบรบทพหวฒนธรรมในเขตอสำนใต. บทควำมวชำกำร ไทศกษำ มหำวทยำลยมหำสำรคำม. ๒๕๔๖. ศรศกร วลลโภดม. แองอำรยธรรมอสำน. กรงเทพฯ, ๒๕๔๕. สมชาต มณโชต และคณะ. ประวตศำสตรวฒนธรรมของชมชนทองถนลมน ำชตอนกลำง : กำรศกษำกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรทองถนของชมชนอสำนผำนต ำนำนและสถำนท ส ำคญ. มหาสารคาม : กองสงเสรมและพฒนาวจยมหาวทยาลยมหาสารคาม. ๒๕๔๘ ______. เอกสำรประกอบกำรสอนเรองกำรศกษำประวตศำสตรทองถน. มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม , ม.ป.ป. สมทรง บรษพฒน. สำรำนกรมชนชำตกย. นครปฐม : โรงพมพสถาบนพฒนาการสาธารณสข อาเซยน มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๘. สบแสง พรหมบญ. กำรศกษำประวตศำสตรจำกหลกฐำนประเภทบอกเลำในเอกสำรรวมบทควำมทำง ประวตศำสตร. กรงเทพฯ : ฝายวจยสถาบนไทยคดศกษา.(ม.ป.ป.) สทศน กองทรพย. ประวตศำสตรทองถนอสำนใต พ.ศ.๒๓๐๒ – ๒๔๕๐ : สกลนคร มหำวทยำลย รำชภฏกลมภำคตะวนออกเฉยงเหนอ กระทรวงศกษำธกำร, ๒๕๕๖ สรสวด อองสกล. “ควำมกำวหนำของกำรศกษำประวตศำสตรลำนนำในรอบรอยป (พ.ศ.๒๔๕๐ – ๒๕๕๐)” วำรสำรสมำคมประวตศำสตร. ๓๐(๑) ; ๑๐๒ – ๑๓๓, ๒๕๕๑. สวทย ธรศาศวต และคณะ. กำรเปลยนแปลงเทคโนโลย กำรผลตพชเศรษฐกจกบหนสนในหมบำน อสำน. ๒๕๓๓ สเทพ สนทรเภสช. ชำตพนธสมพนธ. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๘. ______. มำนษยวทยำ กบประวตศำสตร. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๐. อานนท กาญจนพนธ. ควำมคดทำงประวตศำสตร และศำสตรทำงวธคด. กรงเทพฯ : อมรนทร. ๒๕๔๓. เอกรนทร สมหาศาล และปรชา นมสข. ทองถนของเรำ ๒. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, ๒๕๔๐.

๔๘

อเนก รกเงน. ชำตพนธสมพนธกบกำรปรบตวทำงวฒนธรรมของกลมชำตพนธชองในจงหวด

จนทบร. วทยานพนธระดบปรญญาเอก หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาไทคดศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม, ๒๕๕๓. Ren Zhiyuan. กำรปรบตวทำงวฒนธรรมของนกศกษำชำวจนในประเทศไทย กรณศกษำ : มหำวทยำลยบรพำ. ดษฎนพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาไทยศกษา มหาวทยาลยบรพา. ๒๕๕๕.

๔๙

รำยชอผใหสมภำษณ

๑. ผใหสมภาษณ : นางต พรมภาโส อาย ๖๒ ป สถานทสมภาษณ : บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ ผสมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๒.ผใหสมภาษณ : คณยายค าลน ปดถา อาย ๘๐ ป สถานทสมภาษณ : บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ ผสมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๕๐

๓.ผใหสมภาษณ : คณตาเพง ผาดไธสง อาย ๘๑ ป

สถานทสมภาษณ : บานเลขท ๙๖ หม ๓ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ ผสมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๔.ผใหสมภาษณ : คณยายวง ผาดไธสง อาย ๘๐ ป สถานทสมภาษณ : บานเลขท ๙๖ หม ๓ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ ผสมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๕๑

๕.ผใหสมภาษณ : คณตาดง ทเรยนไธสง อาย ๑๐๒ ป สถานทสมภาษณ : บานเลขท ๑๘ หม ๓ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ ผสมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๖.ผใหสมภาษณ : คณยายตา พรบญ อาย ๗๘ ป สถานทสมภาษณ : บานเลขท ๑๔ หม ๓ บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ สมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๕๒

๗.ผใหสมภาษณ : นายศรพงษ กอพนธ อาย ๓๑ ป สถานทสมภาษณ : ทท าการองคการบรหารสวนต าบลนาภ

ต าบลนาภ อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๕ มถนายน ๒๕๕๙ สมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๘.ผใหสมภาษณ : นางสาวศศวกล กลวยทอง อาย ๑๙ ป สถานทสมภาษณ : บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๐ มถนายน ๒๕๖๐ สมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๕๓

๙.ผใหสมภาษณ : นางทองจนทร ไชยสทธ อาย ๖๘ ป สถานทสมภาษณ : บานสะเดาหวาน ต าบลนาภ

อ าเภอยางสสราช จงหวดมหาสารคาม สมภาษณวนท ๑๐ มถนายน ๒๕๖๐ สมภาษณ : นายอภวฒน อนอาจ

น.ส.ทฆมพร สอนโกษา น.ส.ปรารถนา ไชยเทพา

๕๔

ภำคผนวก

๕๕

ภำคผนวก ก บทสรปส ำหรบอำจำรยทปรกษำโครงงำน

๕๖

บทสรปส ำหรบอำจำรยทปรกษำโครงงำน

ชอ นางฉตรสดา เขอนธะนะ ต าแหนง คร วทยฐานะครช านาญการพเศษ วฒการศกษา ปรญญาตร ( ค.บ. สงคมศกษา ) โรงเรยนสารคามพทยาคม สงกด สพม.มค. เขต ๒๖ จงหวดมหาสารคาม ผลงานทน าเสนอเพอก าหนดต าแหนงทางวชาการ การใชและพฒนาหนงสออานเพมเตม เรอง พลเมองดวถประชาธปไตย ใสใจสทธมนษยชนด ารงตนตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ชนมธยมศกษาปท ๔ สรปประเดนความสมพนธของวธการสอนโครงงานกบโครงงานของนกเรยน สอนทฤษฎเกยวกบขนตอนการจดท าโครงงาน แลวน ากระบวนการจดท าใหนกเรยนปฏบต แลวน าโครงงานนนมาวพากษ กอนน าเสนอ หลกฐานการจดกจกรรมการเรยนการสอนแบบโครงงาน - แผนการจดเรยนรโครงงาน - ชนงานนกเรยน รปเลมโครงงาน - สอ-นวตกรรมเกยวกบขนตอนการจดท าโครงงาน ลงชอ..................................................... (นางฉตรสดา เขอนธะนะ) อาจารยทปรกษาโครงงาน ........../……../……..

๕๗

ภำคผนวก ข แบบสอบถำม / แบบสมภำษณ

๕๘

แบบสอบถำมควำมคดเหน แบบสมภำษณแบบไมมโครงสรำง

เรอง วนท .............. เดอน ........................................... พ.ศ. .................... เวลา ............................ สถานทสมภาษณ .............................................. บานเลขท ..................... หม ..................... ซอย ................................ถนน .............................. แขวง/ต าบล .......................................... อ าเภอ .....................................จงหวด ............................... รหสไปรษณย .......................... ผใหสมภาษณ ......................................................................................... อาย ................ ป

บนทกรายละเอยด ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ..............................................................................................................................................

๕๙

ภำคผนวก ค กจกรรมปลกจตส ำนกรกบำนสะเดำหวำน

โครงกำรคนควำมรสชมชน

๖๐

กจกรรมปลกจตส ำนกรกบำนสะเดำหวำน

ภำพท ๑ – ๒ กจกรรมปลกจตส านกชนรนใหมบานสะเดาหวาน ณ โรงเรยนบานเหลาหมากค า

๖๑

ภำพท ๓ – ๔ กจกรรมปลกจตส านกชนรนใหมบานสะเดาหวาน ณ โรงเรยนบานเหลาหมากค า

๖๒

ภำพท ๕ – ๖ กจกรรมปลกจตส านกชนรนใหมบานสะเดาหวาน ณ โรงเรยนบานเหลาหมากค า

๖๓

ภำคผนวก ง เผยแพรควำมรใหหนวยงำนทเกยวของ

๖๔

ภำพท ๑ – ๒ เผยแพรความรใหส านกนกงานวฒนธรรม จงหวดมหาสารคาม

๖๕

ภำพท ๓ – ๔ เผยแพรความรใหกบองคการบรหารสวนต าบลนาภ ต.นาภ อ.ยางสสราช จงหวดมหาสารคาม

๖๖

ภำพท ๕ – ๖ ประชาสมพนธเพอเผยแพรความรเรองกลมชาตพนธกวยในโรงเรยน

๖๗

ภำคผนวก จ แบบสอบถำมควำมคดเหน

แบบสมภำษณแบบไมมโครงสรำง

๖๘

ภำคผนวก ฉ เอกสำรกำรอบรมทเกยวของกบประวตศำสตรทองถน

ในจงหวดมหำสำรคำม