บทที่ 1 บทนำ 1. ควำมเป็นมำและควำมสำคัญของปัญหำ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีน้าพระราชหฤทัยเปี่ยมล้นด้วยพระเมตตาและพระมหา กรุณาธิคุณอันยิ่งใหญ่ต่อพสกนิกรทุกหมู่เหล่า ตามพระราชกรณียกิจด้านการศึกษาเป็นอเนกประการ ยังผลให้คนในชาติเป็นคนมีคุณภาพสมบูรณ์ด้วยคุณธรรม รู้จักใช้ความรู้ความคิดสร้างสรรค์สิ่งที่ดีงาม และความเจริญก้าวหน้าให้แก่ชาติบ้านเมือง ด้วยทรงตระหนักถึงความส้าคัญของการศึกษา ดังพระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่บัณฑิตวิทยาลัยวิชาการศึกษาประสานมิตร เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2515 ความตอนหนึ่งว่า “...การให้การศึกษานัน กล่าวโดยจุดประสงค์ ที่แท้จริง คือ การสร้างสรรค์ความรู้ ความคิด พร้อมทังคุณสมบัติและจิตใจที่สมบูรณ์ให้เกิดขึน ในตัวบุคคล เพื่อช่วยให้เขาสามารถด้ารงชีวิตอยู่ได้อย่างมั่นคงและราบรื่น ทังสามารถบ้าเพ็ญ ประโยชน์สุขเพื่อตน เพื่อส่วนรวมได้ตามควรแก่อัตภาพ ผู้ท้าหน้าที่ด้านการศึกษาทุกฝ่ายทุกระดับ ควรจะได้มุ่งท้างานเพื่อวัตถุประสงค์นียิ่งกว่าสิ่งใด..." (ส้านักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแห่งชาติ, 2554) เห็นได้ว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงให้ความส้าคัญกับการศึกษามาก เพราะโลก ในยุคปัจจุบันได้วิวัฒนาการเข้าสู่สังคมแห่งความรู้และทักษะ เนื่องจากความเฟื่องฟูของระบบทุนนิยม ที่ท้าให้ผลตอบแทนต่อความรู้และทักษะเพิ่มสูงขึน ท้าให้เกิดปัญหาช่องว่างทางรายได้ที่เพิ่มสูงขึน ระหว่างผู้ที่มีทักษะความรู้สูงและผู้มีทักษะความรู้ต่้า ด้วยวิวัฒนาการดังกล่าวเป็นผลให้แต่ละประเทศ ต้องเร่งพัฒนาศักยภาพและปรับตัวให้เท่าทันต่อสภาวการณ์ที่เกิดขึนในทุกด้าน เพื่อเพิ่มขีด ความสามารถในการแข่งขันของแต่ละประเทศ สิ่งส้าคัญในการพัฒนาประเทศจึงขึนอยู่กับการพัฒนา คุณภาพของประชากร เพราะการด้ารงชีพของมนุษย์ต้องอาศัยการเรียนรู้เพื่อให้สามารถปรับตัวเข้า กับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป การศึกษาและการเรียนรู้จึงเป็นครรลองของการด้าเนินชีวิต ไม่ว่าจะท้าการพัฒนาส่วนใดต้องเริ่มมาจากการพัฒนาคนเสียก่อน ดังนันการพัฒนาคนสามารถท้าได้ หลายรูปแบบ ที่ส้าคัญที่สุดคือการให้การศึกษา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคของเทคโนโลยีสารสนเทศที่ ก้าวล้าน้าโลกไปมาก การศึกษาก็ต้องพัฒนาไปให้ทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลก อีกทังนโยบายของ กระทรวงศึกษาธิการในการพัฒนาเยาวชนของชาติเข้าสู่โลกยุคศตวรรษที่ 21 มุ่งส่งเสริมผู้เรียน มีคุณธรรม รักความเป็นไทย มีทักษะการคิดวิเคราะห์ คิดสร้างสรรค์ มีทักษะด้านเทคโนโลยี สามารถ ท้างานร่วมกับผู้อื่น และสามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมโลกได้อย่างสันติ มีลักษณะที่พึงประสงค์ อันประกอบด้วย การคิดเชิงวิทยาการ การคิดเชิงวิเคราะห์ การคิดเชิงสังเคราะห์ การคิดเชิง เปรียบเทียบ การคิดเชิงมโนทัศน์ การคิดแก้ปัญหาเชิงสร้างสรรค์ การคิดเชิงประยุกต์ การคิดเชิง กลยุทธ์ การคิดเชิงบูรณาการ และการคิดเชิงอนาคต (เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ , 2545) ดังนัน จึงกล่าวได้ว่าความส้าเร็จของการพัฒนาขึนอยู่กับคุณภาพของคน เพราะการศึกษาเป็นหัวใจส้าคัญ ของการพัฒนาคน ซึ่งสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ.2560- 2564) ที่มุ่งเน้นในการพัฒนาคนให้มีคุณภาพและเป็นศูนย์กลางของการพัฒนาทุก ๆ เรื่องในการ
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
บทท 1 บทน ำ
1. ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมน าพระราชหฤทยเปยมลนดวยพระเมตตาและพระมหา
กรณาธคณอนยงใหญตอพสกนกรทกหมเหลา ตามพระราชกรณยกจดานการศกษาเปนอเนกประการ ยงผลใหคนในชาตเปนคนมคณภาพสมบรณดวยคณธรรม รจกใชความรความคดสรางสรรคสงทดงามและความเจรญกาวหนาใหแกชาตบานเมอง ดวยทรงตระหนกถงความสาคญของการศกษา ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรแกบณฑตวทยาลยวชาการศกษาประสานมตร เมอวนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2515 ความตอนหนงวา “...การใหการศกษาน น กลาวโดยจดประสงคทแทจรง คอ การสรางสรรคความร ความคด พรอมท งคณสมบตและจตใจทสมบรณใหเกดข น ในตวบคคล เพอชวยใหเขาสามารถดารงชวตอยไดอยางมนคงและราบรน ท งสามารถบาเพญประโยชนสขเพอตน เพอสวนรวมไดตามควรแกอตภาพ ผทาหนาทดานการศกษาทกฝายทกระดบ ควรจะไดมงทางานเพอวตถประสงคน ยงกวาสงใด..." (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต, 2554)
เหนไดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสาคญกบการศกษามาก เพราะโลก ในยคปจจบนไดววฒนาการเขาสสงคมแหงความรและทกษะ เนองจากความเฟองฟของระบบทนนยมททาใหผลตอบแทนตอความรและทกษะเพมสงข น ทาใหเกดปญหาชองวางทางรายไดทเพมสงข นระหวางผทมทกษะความรสงและผมทกษะความรตา ดวยววฒนาการดงกลาวเปนผลใหแตละประเทศตองเรงพฒนาศกยภาพและปรบตวใหเทาทนตอสภาวการณท เกดข นในทกดาน เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของแตละประเทศ สงสาคญในการพฒนาประเทศจงข นอยกบการพฒนาคณภาพของประชากร เพราะการดารงชพของมนษยตองอาศยการเรยนรเพอใหสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป การศกษาและการเรยนรจงเปนครรลองของการดาเนนชวต ไมวาจะทาการพฒนาสวนใดตองเรมมาจากการพฒนาคนเสยกอน ดงน นการพฒนาคนสามารถทาไดหลายรปแบบ ทสาคญทสดคอการใหการศกษา โดยเฉพาะอยางยงในยคของเทคโนโลยสารสนเทศทกาวล านาโลกไปมาก การศกษากตองพฒนาไปใหทนกบการเปลยนแปลงของโลก อกท งนโยบายของกระทรวงศกษาธการในการพฒนาเยาวชนของชาตเขาสโลกยคศตวรรษท 21 มงสงเสรมผเรยน มคณธรรม รกความเปนไทย มทกษะการคดวเคราะห คดสรางสรรค มทกษะดานเทคโนโลย สามารถทางานรวมกบผอน และสามารถอยรวมกบผอนในสงคมโลกไดอยางสนต มลกษณะทพงประสงค อนประกอบดวย การคดเชงวทยาการ การคดเชงวเคราะห การคดเชงสงเคราะห การคดเชงเปรยบเทยบ การคดเชงมโนทศน การคดแกปญหาเชงสรางสรรค การคดเชงประยกต การคดเชง กลยทธ การคดเชงบรณาการ และการคดเชงอนาคต (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2545) ดงน น จงกลาวไดวาความสาเรจของการพฒนาข นอยกบคณภาพของคน เพราะการศกษาเปนหวใจสาคญของการพฒนาคน ซงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) ทมงเนนในการพฒนาคนใหมคณภาพและเปนศนยกลางของการพฒนาทก ๆ เรองในการ
2
พฒนาประเทศ ดงน นการศกษาจงเปนสงสาคญในการชวยพฒนาคนใหมคณภาพและมคณลกษณะ อนพงประสงค สามารถดารงชวตอยในสงคมอยางเปนสขทนตอการเปลยนแปลงทเกดข นตามยคสมย (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2559) สอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน พทธศกราช 2551 มงพฒนาผเรยนใหเปนคนทสมบรณและสมด ล ท งดานจตใจ รางกาย สตปญญา อารมณ และสงคม โดยมงเนนการพฒนาความร ความสามารถ ในดานวชาการ วชางาน และวชาชวต เพอใหสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข พงตนเองได อยรวมกบผอนอยางสรางสรรค พฒนาสงคม และสงแวดลอม การจดกจกรรมการเรยนการสอนทสนองตอหลกสตร นโยบายและความตองการของผเรยน ควรเนนใหผเรยนไดทากจกรรมการเรยนรในรปแบบตาง ๆ เรยนรดวยตนเอง จดการเรยนทสนองความแตกตางในความสามารถ ความถนดและความสนใจของผเรยน เรยนรจากการปฏบตจรงและการใหประสบการณการเรยนทสมพนธกบชวตจรง รวมท งการใชสอและเทคโนโลยททนสมยหรอทเรยกวา จดกระบวนการเรยนรโดยเนนผเรยนเปนสาคญ (กระทรวงศกษาธการ , 2551) ซงตรงตามเจตนารมณของแผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2560 -2574) ทเนนผเรยนเปนสาคญ โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ยดทางสายกลางอยบนพ นฐานของความสมดลพอด รจกพอประมาณ อยางมเหตผล มความรอบร เทาทนโลก เพอมงใหเกดการพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย เกดการบรณาการแบบองครวมทยด “คน” เปนศนยกลางของการพฒนาอยางม “ดลยภาพ” ท งดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง สงแวดลอม เปนแผนทบรณาการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และกฬากบการศกษาทกระดบ รวมท งเชอมโยงการพฒนาการศกษากบการพฒนาดานตาง ๆ ท งดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครอง วฒนธรรม สงแวดลอม วทยาศาสตร และเทคโนโลย เปนตน โดยคานงถงการพฒนาอยางตอเนองตลอดชวต (กระทรวงศกษาธการ , 2560) สอดคลองกบ วชรา เลาเรยนด (2554) ทกลาวถงสงจาเปนในการจดการศกษาในยคปจจบนคอ การสงเสรมและพฒนาใหผ เรยนมความสามารถในการเรยนรตลอดชวต มทกษะในการคดอยางมวจารณญาณและคดสรางสรรค (Critical and Creative Thinking) เดกและเยาวชนจะตองไดรบการเตรยมความพรอมเพอการเรยนรตลอดชวต (Life Long Learning) มทกษะการคด (Thinking skills) มวธการแสวงหาความรและสรางความรไดในโลกแหงการเปลยนแปลงไดอยางตอเนองและสรางสรรค โดยมนกการศกษาท งในและตางประเทศ เชน Claxton Guy and Lucas Bill (นกการศกษาชาวองกฤษ) ผแตงหนงสอเรอง “Be Creative: Essential Steps to Revitalize Your Work and Life” และศรวรรณ เสรรตน, ปรญลกษตานนท และสมชาย หรญกตต (2542) นกการศกษาชาวไทยซงเหนดวยกนวา ควรมการสงเสรมและพฒนาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณและคดสรางสรรคใหกบนกเรยนไดดวยการจดการเรยนการสอนและการฝกปฏบต โรงเรยนจงนบเปนแหลงการเรยนรทสาคญยงในกา รพฒนาผเรยนและผลผลตกาลงคนใหมศกยภาพทจะชวยพฒนาประเทศใหสามารถแขงขนดานเศรษฐกจ การเมอง และเทคโนโลยกบนานาประเทศได นอกจากน ยงจะชวยขจดปญหาวกฤตทางการศกษาตางๆ ได อาท คณภาพสถานศกษาทแตกตางกน คณภาพของผเรยนทมมาตรฐานไมเทาเทยมกน ผเรยนขาดกระบวนการเรยนรทจะพฒนางานไดอยางตอเนองตลอดชวต ดงน น จงเปนความมงมนของกระทรวงศกษาธการในอนทจะพฒนาการศกษาใหมคณภาพและความเสมอภาคทาง
3
การศกษาทเกดข นต งแตรากหญาของการจดการศกษา โดยลดความแตกตางของการจดการศกษาในโรงเรยนใหได
สานกงานคณะกรรมการการศกษาข นพ นฐาน (2559) กลาววา การศกษาเปนหวใจสาคญของการพฒนาประเทศและไดรบการคาดหวงใหทาหนาทตางๆทเปนเปนรากฐานสาคญในการพฒนาทรพยากรมนษย เปนสวนชวยในการเพมความเทาเทยมในสงคมและเปนจดเรมตนของการสรางอาชพ ซงเปนตวขบเคลอนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและความเจรญรงเรองของประเทศ แตในสภาวการณปจจบน ทวโลกกาลงเผชญกบการเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม การเมอง เศรษฐกจและเทคโนโลยอยางรวดเรว ไมวาจะเปนประเทศทพฒนาแลวหรอกาลงพฒนา สงผลใหวถชวตของคนทแตกตางกนมความแตกตางกนมากข น ผคนจานวนมาก หลากหลายเช อชาต ยายขามประเทศ ขามภาษาและขามวฒนธรรม มาอาศยอยรวมกนและทางานรวมกน กอใหเกดเปนสงคมพหวฒนธรรม โลกการทางาน ปรบเปลยนจากการทางานทใชบคคลทมองคความร เ ดยวกน ทกษะเดยวกน และทางานในสายงานเดยวกน จาเปนตองปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลง โดยตองจดการศกษาใหทนกบสถานการณโลก ทเตมไปดวยความรและขอมลทเพมข น รวมท งตองวางแผนการผลตและพฒนากาลงคนของประเทศใหกาวทนตอกระแสอาชพในปจจบน และแนวโนมการเปลยนแปลงทจะเกดข นในอนาคต
ในป พ.ศ. 2558 ประเทศไทยกาวเขาสประชาคมอาเซยน ซงในกลมประเทศอาเซยน มจดมงหมายสาคญรวมกนในการยกระดบการแขงขนของภมภาค การรวมแบงปนทรพยากรทาง การศกษาระหวางกน นาไปสการสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน (single market) เพอรองรบการปรบตว การเคลอนยายสนคา บรการ การลงทน และแรงงานเสร โดยเฉพาะการพฒนามาตรฐานทางการศกษารวมกนของสถาบนการศกษาในภมภาค และการรบรองระบบเทยบหนวยกตระหวางกน จะนาไปสการขยายโอกาสทางการศกษาของบคลากรในภมภาคมากยงข น ประเทศไทยจงมความจาเปนทจะตองพฒนากาลงคนใหเปนมาตรฐานเทยบกบอาเซยนหรอนานาชาต ตลอดจนเตรยมความพรอมประชากรวยเรยนใหมทกษะเพอการดารงชวตในศตวรรษท 21 ซงหมายความวา เรยนรเพอใหไดวชาแกนและแนวคดสาคญในศตวรรษท 21 ซงตองใหไดท งสาระวชา และไดทกษะ 3 ดาน คอ ทกษะการเรยนรและนวตกรรม ทกษะดานสารสนเทศ สอและเทคโนโลย และทกษะชวตและอาชพ เพอความสาเรจท งดานการทางานและการดาเนนชวต (กระทรวงศกษาธการ, 2558) กระทรวงศกษาธการมหนาทหลกในการจดการศกษาจะตองพฒนากาลงคนใหมขดความสามารถและศกยภาพในการแขงขนบนเวทโลกจงไดมแผนการปฏรปการศกษาท งระบบ (พ.ศ. 2558 – 2564) มแผนการผลตและพฒนากาลงคน เพอเพมศกยภาพการแขงขน ซงสอดคลองกบนโยบายของชาต (พ.ศ.2557) ทใหความสาคญในการพฒนาคนอยางยงยน และจากแนวโนมการปฏรปการศกษาในหลายประเทศไดใหความสาคญอยางมากกบ “ทกษะ” (Skill) หรอความชานาญในการปฏบตมากยงกวาเน อหา ตามตารา (Content) (กระทรวงศกษาธการ, 2557) ซงองคการยเนสโก ไดแนะนาวา ผเรยนควรมทกษะทครอบคลม 3 กลม ไดแก ทกษะพ นฐาน คอ ทกษะทจาเปนตอการดารงชวต เชน อานออก เขยนได คดเลขเปน ทกษะเพอทางาน คอ ทกษะพ นฐานในการทางานของทกอาชพ ไดแก เทคโนโลยสารสนเทศ การคดวเคราะหการคดสรางสรรค
4
การทางานเปนทม และการสอสาร และทกษะเฉพาะอาชพ คอ ทกษะเบ องตนของอาชพทสนใจ (กระทรวงศกษาธการ, 2557) ตามนโยบายสานกงานคณะกรรมการการศกษาข นพ นฐาน ปงบประมาณ 2558 ไดกาหนดยทธศาสตรในการพฒนาคณภาพผ เรยนทกระดบทกประเภท นอกจากน ยงไดตระหนกถงความสาคญและเตรยมความพรอมดานวชาชพใหผเรยนต งแตระดบประถมศกษาจนจบมธยมศกษาตอนปลาย เพอใหผเรยนในแตละระดบการศกษามองเหนภาพงานอาชพตาง ๆ โดยมงเนนใหผเรยนรจกตนเอง สารวจความสนใจ ความถนด และมองเหนเสนทางชวตในอนาคต เพอวางแผนในการศกษาตอ หรอเขาสตลาดแรงงานไดอยางมคณภาพ และไดรวมมอกบหนวยงานท งภาครฐและเอกชน เพอเตรยมคนใหมทกษะและศกยภาพสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานดานทกษะฝมอ ดานรางกายและจตใจ ดานลกษณะนสยในการทางาน (ขยน อดทน กระตอรอรน ซอสตย และรบผดชอบ) ใหสามารถกาวส โลกแหงการทางาน หรอศกษาตอ (กระทรวงศกษาธการ, 2558)
หนงสอพมพมตชนออนไลน (2559) กลาววาในปจจบนสานกงานคณะกรรมการการศกษาข นพ นฐาน ตองเผชญปญหาและความทาทาย (challenges) ในการพฒนาการศกษาข นพ นฐานของชาต โดยเฉพาะในดานคณภาพการศกษา ผลการประเมนภายในประเทศ สถานการณทเปนอยของการศกษาของประเทศไทยน น มบางสวนทถอไดวาประสบความสาเรจ นนคอ ระบบโรงเรยนในกรงเทพมหานคร เมอดผลการประเมนของนกเรยนในเขตกรงเทพมหานคร จะพบวาการกระจายของคะแนน PISA ป 2012 เกอบจะไมมความแตกตางจากนกเรยนในสหรฐอเมรกา แตนนไมใชนกเรยนจากทวประเทศ เพราะนกเรยนทอน ๆ นอกกรงเทพฯน น ยงมผลสมฤทธตากวามาก เมอเปนเชนน แสดงวาการศกษาของระบบโรงเรยนในเขตกรงเทพมหานคร เปนตวแบบ (Model) ทถอไดวาประสบความสาเรจ แตการจดตวแบบเชนน นไมกระจายไปทวประเทศแตกลบกระจกตวอย ในเขตกรงเทพมหานครเทาน น ถาระบบโรงเรยนไทยสามารถกระจายตวแบบการจดการศกษาใหมคณภาพทวถงท งประเทศ คณภาพการเรยนรของนกเรยนกจะสามารถยกระดบสงข นได และรายงานในหลายแหลงหลายวาระทผานมากไดช บอกตวแปรทสงผลกระทบท งทางบวกและทางลบไวแลว แตในระบบโรงเรยนของไทย เมอพบวาคณภาพการศกษาไมเปนไปตามทหวง หลกสตรมกจะเปนจาเลยทหนง และการตอบสนองกมกจะพงเปาไปทการเปลยนหลกสตรเปนอนดบแรก และทสาคญคอการเปลยนหลกสตรท เกดข นในอดตคอการเปลยนแปลงเน อหาสาระ และการเปลยนหนงสอเรยน โดยองคประกอบอน ๆ ยงคงเดม และเปนการเปลยนแปลงอยางกะทนหน โดยไมคานงวาการเปลยนแปลงใด ๆ ในโลก ถาไมใชคอยเปนคอยไปอยางตอเนองและใชเวลาพอสมควรแบบทเรยกวา “ววฒนาการ” กมกจะมสถานการณทไมพงประสงคเกดข นในระยะแรกของการเปลยนแปลงเสมอ
การศกษาวจยของ OECD รวมกบ Pearson’s Education (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2559) ซงไดศกษาปจจยททาใหระบบโรงเรยนประสบความเปนเลศ และไดสรปบทเรยนบรรทดสดทาย (The bottom line findings) ไดดงน ไมมกระสนวเศษ (There are no magic bullets) ไมมการศกษาทสรปไดชดเจนวาตวแปรตวหนงตวใดคอตวททาใหประสบความสาเรจ การทมเงนและงบประมาณลงในการศกษาไมสามารถสรางผลผลตทตองการได การศกษาตองการระยะเวลาปรบตวทยาวนาน และตองใสใจท งระบบ การปรบปรงจงจะเกด ยกยองคร
5
(Respect Teachers) ครด คอ หวใจของการศกษาคณภาพสง การจะหาครดหรอจะปรบครใหเปนครคณภาพสงไมใชเรองเดยวกบการจายคาตอบแทนสงเสมอไป แตครด ตองการเพยงการยกยองในวชาชพของตน และไดรบการเชดชเกยรตในสงคม ไมใชปฏบตเยยงพนกงานเทคนค หรอเครองจกรอตสาหกรรมขนาดใหญทตองคอยตรวจสอบ วฒนธรรมสามารถเปลยนแปลงได (Culture can be changed) วฒนธรรมทลอมรอบระบบการศกษาสามารถทาใหเกดการเปลยนแปลงไดมากกวาตวของระบบเอง เชน วฒนธรรมการเคารพคร ความขยนทางานหนกของเกาหล และเวยดนาม การศกษาจะกาวไกลไดดวยการเกบรกษาวฒนธรรมทเปนเชงบวก และพยายามหาทางเปลยนแปลงวฒนธรรมทสงผลลบตอการศกษา พอแมไมใชอปสรรคหรอตวชวย (Parents are neither impediments to nor saviors of education) ความตองการของพอแมเพยงใหลกไดรบการศกษาทดทสด ดงน น ระบบโรงเรยนจงไมตองนาความตองการของพอแมมากดดนการทางาน อกท งไมควรนบวาการสนบสนนจากพอแมเปนสงจาเปน โรงเรยนควรทาเพยงการใหพอแมไดรบทราบขอมลขาวสารของโรงเรยนและทางานรวมกบพอแมบางเปนบางโอกาส การศกษาเพออนาคต ไมใชปจจบน (Educate for the future, not just the present) ขอเพยงระลกรวาทกษะการทางานในอนาคตจะไมเหมอนทกษะในวนน ระบบการศกษาตองรลวงหนาวาจะเตรยมคนอยางไร จดยต (End Point) การศกษาของไทยถอวามคณภาพระดบเทยบเคยงนานาชาตไดระดบหนง แตการศกษาทมคณภาพน นอยเพยงในกรงเทพมหานครเทาน น หากสามารถขยายตวแบบการศกษาในกรงเทพมหานครออกไปใชทวประเทศอาจทาใหผลการประเมนสงข นได อนง PISA ไดช ถงจดออนทระบบสามารถนามาพจารณาเพอการยกระดบคณภาพการศกษา ท งในดานคร ทรพยากรการศกษา ความเทาเทยมหรอความเปนธรรมทางการศกษา พรอมท งขอเตอนใจวามหลายประเดนทตองพจารณา เพราะในการศกษาไมมกระสนเดยวทยงแลวจอด การเปลยนหลกสตรอยางเดยวจงไมใชคาตอบ แตการศกษาตองปรบทกประเดนแมกระทงการเปลยนแปลงวฒนธรรมทเหนคณคาอยางสงของการศกษา การเคารพคร ความขยนและการทางานหนกกเปนองคประกอบของการยกระดบคณภาพการศกษา เชนเดยวกบ ธระเกยรต เจรญเศรษฐศลป (2559) กลาววาหนวยงานทางการศกษาในสงกดกระทรวงศกษาธการตองวางแผนบรหารจดการใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560 -2579) โดยแนวทางการดาเนนงานใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาตน น โรงเรยนและหนวยงานตาง ๆ ในสงกด จะตองวางแผนงานโครงการใหรองรบกรอบยทธศาสตรชาตท ง 6 ดาน คอ 1) ความมนคง 2) การสรางความสามารถในการแขงขน 3) การลงทนในทรพยากรมนษย 4) การสรางโอกาสความเสมอภาคและการลดความเหลอมล าทางสงคม 5) การสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม และ6) การปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ
เมอศกษาถงปญหาจากขอมลผลการทดสอบระดบชาตข นพ นฐาน (O-NET) ของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ระดบช นประถมศกษาปท 6 และระดบช นมธยมศกษาปท 3 ปการศกษา 2558 คะแนนเฉลยของโรงเรยนในทกกลมสาระการเรยนรตากวาคะแนนเฉลยระดบจงหวด ระดบเขตพ นทการศกษา และระดบประเทศ คะแนนเฉลยมแนวโนมลดลง (แผนปฏบตการประจาปการศกษา 2559 โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ,2559) ท งน เพราะจากการสงเกตพฤตกรรมการสอนของคร โดยผวจยไดดาเนนการสงเกตพฤตกรรมการสอนของครท งในระดบช นประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน ในชวงเดอนธนวาคม ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559 ปรากฏวาครยงใชระบบการเรยนการสอนทม
6
ครเปนศนยกลาง ไมคอยเปดโอกาสใหนกเรยนไดคดคนควาหาคาตอบดวยตนเอง จากพฤตกรรมของนกเรยนสงเกตวานกเรยนไมกลาแสดงความคดเหนโตแยงกบเพอนหรอคร และไมคอยกลาตอบคาถามวาทาไมหรอเพราะเหตใด จงแสดงใหเหนวานกเรยนขาดการแสดงความคดสรางสรรค อกท งครผสอนยงใชวธการสอนแบบบรรยายและเนนใหผเรยนทองจาประกอบกบการนาเทคนคใหม ๆ มาใชในการจดการเรยนการสอนไมหลากหลายขาดความยดหยน ทาใหไมสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางสงคมของนกเรยน กจกรรมการเรยนการสอนขาดลาดบข นตอน จงทาใหผเรยนไมเกดการเรยนรอยางตอเนอง สอดคลองกบสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (2555) ไดระบในรายงานการประเมนคณภาพภายนอกรอบสาม พ.ศ. 2554-2558 ระดบการศกษาข นพ นฐานของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ใหโรงเรยนเรงปรบปรงและพฒนาสถานศกษาอยางตอเนองตามเจตนารมณในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต โดยดาเนนการขบเคลอนสถานศกษาใหไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา พฒนาผลสมฤทธทางการเรยน โดยเฉพาะดานการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ รวมถงการยดกลมความสามารถของผเรยนซงควรไดรบการฝกการคดวเคราะห สงเคราะห คดอยางมวจารณญาณ และคดสรางสรรค
เหนไดวา ความคดสรางสรรคมความสาคญทควรสงเสรมและพฒนาใหเกดข นตอผเรยน เนองจากความคดสรางสรรคชวยสรางนสยทด ชวยผอนคลายอารมณ ชวยพฒนาดานรางกายและสตปญญา ตลอดจนสงเสรมใหผเรยนอยากทดลองความสามารถของตนเองตองการใชจนตนาการของตนเองในเรองตางๆ เกดการพฒนาทกษะในการคนควาหาความร ทกษะในการคด ทกษะในการนาเสนอ ทกษะในการทางานเปนกลมและทกษะในการบรหารเวลา ดงทศนะของ ชนาธป พรกล (2543), สมศกด ภวภาดาวรรธน (2544), อาร พนธมณ (2547), ประพนธศร สเสารจ (2556), นพาดา เทวกล (2557), มนธดา สตะธน (2558), Torrance (1964) และEisner (1976) ทผวจยไดนาเสนอไวในบทท 2
จากปญหาทพบและหลกการของกระบวนการจดการเรยนรททาใหผเรยนมทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 แสดงใหเหนวาการสงเสรมความคดสรางสรรค เปนการจดการเรยนรทสงผลใหผเรยนไดสรางองคความรใหม สรางกระบวนการคดดวยตนเอง มสวนรวมทางสตปญญา อารมณ และสงคม และยงไดพฒนาทกษะทจาเปนตอการดารงชวต โดยเฉพาะการชวยพฒนาการเรยนรของผเรยนในเน อหาวชา ซงเกดการแขงขนกนอยางสงในปจจบน จนทาใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมา โดยเฉพาะปญหาทางดานสงคม ทาใหเกดปญหาทางสถานบนในโครงสรางของสงคม เชน สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนการเมองการปกครอง สถาบนทางศาสนา สถาบนทางเศรษฐกจ สถาบนทางสอมวลชน เปนตน ดงน นผวจยจงสนใจทจะพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธดวยกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบม สวนรวม (Participatory Action Research) ทประกอบดวยวงจรแบบเกลยวสวาน 2 วงจร แตละวงจรประกอบดวยข นตอนการวางแผน (Planning) การปฏบต (Acting) การสงเกต (Observing) และการสะทอนผล (Reflecting) เพอพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค ใหกบผเรยน เพราะการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคถอเปนพ นฐานในการพฒนาบรบททางการเรยนการสอนเพอยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนใหดข นตอไป
7
2. ค ำถำมกำรวจย ผลการดาเนนการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธในข นตอนการเตรยมการ การวางแผน การปฏบต การสงเกตและการสะทอนผล ใน 2 วงจรของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนอยางไร การดาเนนการน น กอใหเกดการเปลยนแปลง ประสบการณการเรยนร และความรใหมอะไรบาง
3. วตถประสงคของกำรวจย การวจยน มวตถประสงค เพอศกษาผลการพฒนา การเปลยนแปลง การเรยนร และความรใหม จากกระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคสาหรบนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ดวยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 2 วงจร 10 ข นตอน กบผรวมวจยจานวน 11 คน ระหวางวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ. 2559 ถงวนท 30 กนยายน พ.ศ. 2560
4. ขอบเขตของกำรวจย การวจยคร งน มขอบเขตของการวจยดงน
4.1 การวจยน เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท วโรจน สารรตนะ (2558) พฒนาข นเปนแนวคดหลก ดาเนนการวจยในในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธทมปญหากระบวนการจดการเรยนการสอน เพอพฒนาการเรยนการสอนใหกบผเรยนไดอยางเหมาะสม
4.2 ระยะเวลาในการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 2 วงจรของกจกรรมการวางแผน การนาแผนไปปฏบต การสงเกตและการสะทอนผล ปการศกษา 2559 ระหวางวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ. 2559 ถงวนท 30 กนยายน พ.ศ. 2560
5. นยำมศพทเฉพำะ เพอใหเกดความเขาใจถกตองและตรงกนในการวจยคร งน ผวจยจงกาหนดคาจากดความสาหรบศพทเฉพาะทใชในการวจยคร งน ดงน
5.1 กระบวนการจดการเรยนร (Learning Management) หมายถง การรวบรวมองคความรและการจดประสบการณการเรยนรตามความสนใจ ความสามารถ โดยการเชอมโยงเน อหาสาระของศาสตรตางๆ ทเกยวของสมพนธกนใหผเรยนเปลยนแปลงพฤตกรรม สามารถนาความร ทกษะ และเจตคตไปสรางงานแกปญหาและใช ในชวตประจาวนไดดวยตนเอง
5.2 ความคดสรางสรรค หมายถง ความสามารถของสมองทคดไดกวางไกลหลายแงมม เกดความคดใหมทแตกตางจากเดมโดยมการบรณาการจากประสบการณ ความรท งหมดทผานมาทาใหเกดการเรยนรนาไปสการประดษฐ คดคน และแกไขปญหาอยางมประสทธภาพ ซงองคประกอบของความคดสรางสรรคประกอบดวย 4 องคประกอบ
8
ดงน 1) ความคดรเรม (Originality) 2) ความคลองแคลวในการคด (Fluency) 3) ความยดหยนในการคด (Flexibility) 4) ความละเอยดลออในการคด (Elaboration)
5.3 กระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคเปนกจกรรมการจดการเรยนรทใชในหนวยการเรยนรลดเวลาเรยนเพมเวลาร โดยบรณาการกจกรรมเพอพฒนาความคดสรางสรรคกบกลมสาระการเรยนรตางๆ เชน กลมสาระการงานอาชพและเทคโนโลย, กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร, กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร และกลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ) ประกอบดวย 6 ข นตอน ดงน 1) คนพบปญหา 2) เตรยมการและรวบรวมขอมล 3) วเคราะหขอมล 4) ฟมฟกความคด 5) ความคดกระจางชด และ6) ทดสอบความคด
5.4 การสงเสรมความคดสรางสรรคใหกบผเรยน หมายถง การจดบรรยากาศหองเรยน การใหอสระในความคด และไดแสดงออกไดอยางเตมความสามารถ รวมท งการสรางสถานการณใหกบเดกใหมความรสกมนคงและปลอดภย ควรใหกาลงใจถาเดกมการ ถามตอบไดอยางสรางสรรค และจดกจกรรมทกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรค
5.5 การสงเสรมความคดสรางสรรค หมายถง การสงเสรมความคดสรางสรรคท งทางตรงโดยการสอนและฝกอบรม และทางออมโดยการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมทสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร
5.6 การบรณาการความร หมายถง การผสมผสาน และการรวมกนในการรวมกนคด รวมกนปฏบต รวมกนสงเกตผล และรวมกนสะทอนผลของความรหรอสงใดๆเขาดวยกนอยางมความสมเหตสมผล แลวกอใหเกดสงใหมทมความสมบรณมากข นกวาเดมสามารถนาไปใชเพอพฒนางานโดยใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
6. ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ผลจากการวจยคร งน จะเปนประโยชนในเชงวชาการ และเปนประโยชนในการนาไปใชเพอแกไขปญหาและเพอพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ดงน
6.1 ในเชงวชำกำร 6.1.1 เปนการวจยทกอให “บคคล”เกดประสบการณการเรยนรข น ท งในระดบ
บคคล ระดบกลมบคคล และระดบสถานศกษา เปนการเรยนรจากการปฏบตจรง ตามหลกการเรยนรจากการกระทา (learning by doing)
6.1.2 เปนการวจยทจะกอใหเกดการสงเสรมความคดสรางสรรคจากบคคลและผเกยวของในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธโดยใชแผนปฏบตการทเกดจากการมสวนรวมมาเปนตวดาเนนการ
6.1.3 นกวจยหรอผบรหาร สามารถศกษาเรยนรรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทใชในการวจยคร งน มการวพากษวจารณ เพอปรบปรงหรอพฒนารปแบบการวจยใหมความเหมาะสมยงข น
9
6.1.4 ผวจยและนกพฒนาจะไดเรยนรจากสถานศกษาไดประสบการณในการทางานรวมกบสถานศกษาอนกอใหเกดความเขาใจสถานศกษาไดดข นและเกดแนวคดในการพฒนาตนเองอยางแทจรง สถานศกษากรสกวาเปนผรวมคดรวมวางแผนรวมตดสนใจปฏบตการในทสดจะทาใหเขารสกเปนเจาของ (sense of belonging) รวมท งเปนเจาของกจกรรมและโครงการ ทดาเนนการดวย
6.2 ในดำนกำรน ำไปใช 6.2.1 บคลากรในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ตลอดจนผทเกยวของ สามารถนา
ผลการวจยไปศกษาทบทวนและดาเนนการพฒนาการจดการเรยนการสอนทสงเสรมความคดสรางสรรคไดอยางตอเนอง เพราะลกษณะทดประการหนงของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมคอ สงเสรมใหมการพฒนา ทตอเนองและยงยน
6.2.2 นกวจยหรอนกวชาการหรอผทสนใจสามารถศกษารปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ทใชหลกความรวมมอ เปนตวสอดแทรกเพอการพฒนา ไปประยกตใชเพอออกแบบงานวจยของตนเอง หรอนาเอาหลกการใหมอนๆ มาเปนตวสอดแทรกเพอการพฒนาได
6.2.3 คร บคลากรหรอผมสวนเกยวของกบสถานศกษาท งของภาครฐและภาคเอกชน สามารถศกษาเรยนรจากประสบการณการทาวจยของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธเพอนาไปประยกตใช ปรบใช หรอเลอกใช ใหเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษาของตนเองได
10
บทท 2 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ
การศกษาวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของกบการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร ทฤษฎ หลกการและผลงานทเกยวของเพอเปนกรอบทศทางในการวจยเสนอตามลาดบ ดงน
1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบกำรพฒนำกระบวนกำรจดกำรเรยนรเพอควำมคดสรำงสรรค 1.1. ความหมายของความคดสรางสรรค 1.2. องคประกอบของความคดสรางสรรค 1.3. แนวคดและทฤษฎการเรยนรเพอความคดสรางสรรค 1.4. กระบวนการคดสรางสรรค 1.5. การสงเสรมและพฒนาความคดสรางสรรค 1.6. การวดและประเมนผลงานความคดสรางสรรค
2. หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำนพทธศกรำช 2551 กบกำรเรยนร เพอควำมคดสรำงสรรค
3. กำรจดกำรศกษำในศตวรรษท 21
4. กำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) 4.1 ความหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 4.2 แนวคดของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 4.3 องคประกอบของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 4.4 หลกการและคณลกษณะพ นฐานของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 4.5 เทคนคและวธการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
5. บรบทโรงเรยนบำนนำฝำยนำโพธ
6. งำนวจยทเกยวของ 1.1. งานวจยในประเทศ 1.2. งานวจยตางประเทศ
7. กรอบแนวคดในกำรวจย
11
1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบกำรพฒนำกระบวนกำรจดกำรเรยนรเพอควำมคดสรำงสรรค มนษยพยายามทจะแสวงหาความรความจรงจากสงตางๆรอบตว จากความรน นไดสรางสรรคสงตางๆ ข นมากมาย คนบางกลมศกษาหาความรจากธรรมชาตรอบตว บางกลมศกษาจากธรรมชาตในตวมนษยนเอง พวกเขาพยายามทจะวเคราะห ทดสอบ เพอใหไดรจกธรรมชาตของตวเอง คนทคนพบความรเหลาน มกจะเปนนกคดทมงมนแนวแน จรงจง เพยรพยายามคนควาทดลองหาคาตอบหลายๆ รปแบบ เปนคนทคดไมเหมอนใคร และเมอไดขอมลทมากเพยงพอจงจะลงความเหนเปนคาตอบทเหมาะสม นาเปนไปได และดทสดในขณะน นๆ
1.1. ควำมหมำยของควำมคดสรำงสรรค นกการศกษาและนกวชาการไดใหความหมายของความคดสรางสรรคไวอยางหลากหลาย
โดยสามารถแยกเปนกลมใหญๆ ได 3 กลม ดงน กลมแรก ไดใหความหมายของความคดสรางสรรคไววา ความคดสรางสรรค หมายถง
ความสามารถใชความคดในการแกปญหา ไดแก วชย วงษใหญ (อางถงในสคนธ สนทธพานนท และคณะ, 2555) ใหความหมายวา ความคดสรางสรรคเปนความสามารถของบคคลในการแกปญหาอยางลกซ ง นอกเหนอไปจากลาดบข นของการคดอยางปกตเปนลกษณะภายในของบคคลทคดไดหลายแงมม เปนความคดรเรม วองไว พรงพรมากกวาบคคล มความคดคลองแคลวไมซ ากน และเปนความคดละเอยดลออประณต ประสมประสานกนเปนผลตผลใหมท สมบรณ ซงคลายคลงกบวรยะ ฤาชยพาณชย (2558) ไดใหความหมาย ความคดสรางสรรควา เปนการใหเดกไดคดคนแกปญหา และหาคาตอบเอง รจกคดตางทสรางมลคาดวยการคดตางเชงบวก วธการทจะคดอยางสรางสรรคไดตองมหลายคาตอบ หลายวธ ตองไมมคาตอบทถกทสด ตองไมมคาตอบเดยว เพราะในโลกความ เปนจรงมนเปนเชนน น ความคดสรางสรรคเปนมตของความคด คนทมความคดสรางสรรคจะไมตดสนอะไรงายๆ ซงคลายกนกบGuilford (1956) ทไดศกษาเรองความคดสรางสรรค และไดแบงความหมายออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1) ความคดสรางสรรคเปนลกษณะอเนกนย หมายถง ความคดคลองแคลว เปนความสามารถของบคคลในการแกปญหา และคดหาคาตอบไดอยางคลองแคลว รวดเรว มคาตอบในปรมาณทมากในเวลาจากด ความคดยดหยน นนคอความสามารถของบคคล ในการคดหาคาตอบไดหลายประเภทและหลายทศทาง เปนความคดรเรมทบคคลสามารถคดหา สงแปลกใหมและเปนคาตอบทไมซ ากบผอน เปนความคดละเอยดลออ สามารถกาหนดรายละเอยดของความคดเพอบงบอกถงวธสรางและการนาไปใช 2) ความคดสรางสรรคเปนลกษณะเอกนย หมายถง ความคดทนาไปส คาตอบทถกตองตามสภาพขอมลทกาหนดใหเพยงคาตอบเดยว เชนเดยวกบ Edward de Bono (1982) ไดใหความหมายวาความสามารถในการคดนอกกรอบ (lateral thinking) เพอสรางแนวคดใหมทจะนามาใชแกปญหาไดหลายๆแนวคดและนาแนวคดเหลาน ไปพฒนาตอเพอใหสามารถใชแกปญหาทตองการได และสอดคลองกนกบ Torrance (อางถงในสคนธ สนทธพานนท และคณะ, 2555) ใหความหมายความคดสรางสรรควา ความคดสรางสรรคเปนกระบวนการของความรสกทไวตอปญหา หรอเปนความสามารถของมนษยในการคดแกปญหาในความคดทลกซ งนอกเหนอไปจากลาดบข นตอนของการคดอยางปกตธรรมดา เปนลกษณะภายใน ของบคคลทจะคดหลายแงหลายมมผสมผสานกนจนเกดเปนผลตภณฑใหมทถกตองและสมบรณ
12
กลมทสอง ไดกลาวถงความหมายของความคดสรางสรรคไววา ความคดสรางสรรค หมายถงความสามารถในการคดเชงบวกในการประดษฐคดคนสงใหมๆประกอบดวยอาร รงสนนท (2527) ใหความหมายวา ความคดสรางสรรควาเปนความคด จนตนาการประยกตทสามารถนาไปสการประดษฐคดคนพบสงใหม ๆ ทางเทคโนโลยซงเปนความคดลกษณะทคนอนคาดไมถงหรอมองขาม เปนความคดหลากหลาย คดกวางไกล เนนท งปรมาณและคณภาพ อาจเกดจากการผสมผสานเชอมโยงกบความคดใหม ๆ ทแกปญหาหรอเอ ออานวยประโยชนตอตนเองและสงคม คลายกบสมศกด ภวภาดาวรรธน (2537) ไดสรปวา ความคดสรางสรรคในเชงผลงานน นตองเปนผลงานทแปลกใหมและมคณคา กลาวคอ ใชไดโดยคนยอมรบ ความคดสรางสรรคในเชงกระบวนการ กระบวนการคดสรางสรรค คอ การเชอมโยงสมพนธสงของหรอความคดทมความแตกตางกนมาเขาดวยกน ความคดสรางสรรคเชงบคคล บคคลน นจะตองเปนคนทแปลกเปนตงของตวเอง เปนผทมความคดคลองมความยดหยน และสามารถใหรายละเอยดในความคดน น ๆ ได คลายกนกบHarris (1998) ไดใหความหมายของความคดสรางสรรคไว 3 ประการ คอ 1) an ability ความคดสรางสรรคคอ ความสามารถในจตนาการ หรอการประดษฐสงใหมๆ ความคดสรางสรรคไมใชความสามารถ ในการสรางสรรคจากสงทไมมอะไร แตเปนความสามารถในการกอใหเกดความคดใหมโดยการรวมการเปลยนแปลงหรอการนาความคดเดมมาประยกตใชอกคร ง 2) an attitude ความคดสรางสรรคยงเปนบคลกอกดวยเปนความสามารถในการยอมรบการเปลยนแปลงและสงใหม มมมมองทยดหยน มนสยทราเรงการมองหาแนวทางใหม ๆ สาหรบการสงเสรมใหดข น 3) process คนทมความคดสรางสรรค จะทางานหนกและตอเนองในการสงเสรมความคดใหดข น และการแกไขปญหาโดยทาการเปลยนแปลงแกไขทละเลกละนอยและทาดวยความประณตในผลงานของพวกเขา และสอดคลองกบ ประพนธศร สเสารจ (2546) ไดสรปความหมายความคดสรางสรรค (creative thinking) ไววา เปนความสามารถรวบรวมความรความคดเดมแลวสรางเปนความรความคดของตนเอง สามารถคดนอกรอบได มผลงานการคด มลกษณะทคดในแงบวก คดในทางทด (positive thinking) คดสรางสรรคสงใหม ๆ (creative thinking) ผลงานการคดสรางสรรคจงตองเปนสงใหมๆเปนตนแบบแหวกวงลอมเดม ๆ ไมเหมอนใครใชการไดมความเหมาะสมมเหตผลทยอมรบไดเปนประโยชนและมความคมคาสามารถใชแกปญหาได มใชจตนาการเพอฝน
กลมทสาม ไดกลาวถงความหมายของความคดสรางสรรคไววา ความคดสรางสรรค หมายถง การเชอมโยงความสมพนธของสงตางๆใหเกดเปนแนวคด หรอสงประดษฐใหม ๆ ไดแก สานกทดสอบทางการศกษา (2532) ใหความหมายวา ความคดสรางสรรค เปนความสามารถในการมองเหนความสมพนธของสงตาง ๆ โดยมสงเราเปนตวกระตนทาใหเกดความคดใหมตอเนองกนไปและความคดสรางสรรคน ประกอบดวยความคลองในการคดความคดยดหยนและความรเรมได คลายคลงกบกรมวชาการ (2546) ใหความหมายความคดสรางสรรค คอเปนความสามารถในการมองเหนความสมพนธของสงตาง ๆ โดยมสงเราเปนตวกระตน ทาใหเกดความคดใหมทมความตอเนองกนไปและความคดสรางสรรคน ประกอบดวยความคลองในการคด ความคดยดหยนและความคดทเปนของตนเองโยเฉพาะความคดรเรม ความคดสรางสรรคเปนเรองทสลบซบซอนยาก แกการใหคาจากดความทแนนอนตายตว ถาพจารณาในเชงผลงาน ผลงานน นตองเปนผลงานทแปลกใหม และมคณคา กลาวคอสามารถนาไปใชได มคนยอมรบ แตถาพจารณาความคดสรางสรรค
13
เชงกระบวนการ คอการเชอมโยงความสมพนธ ของสงของ หรอความคดทมความแตกตางกนมาก เขาดวยกน ถาพจารณาความคดสรางสรรคเชงบคคลน น บคคลน นตองเปนคนทมความแปลก เปนตวของตวเอง เปนผมความคลอง ความยดหยน และสามารถใหรายละเอยดในความคดน น ๆ คลายกบ เนาวนตย สงคราม (2556) ไดกลาวถงความหมาย ความคดสรางสรรควาเปนความคดของมนษยทเกดข นใหมจากการคดเชอมโยงสมพนธกบประสบการณเดมรวมกบประสบการณใหมเชอมโยงกนจนสามารถสรางแนวคดใหมออกมา เชนเดยวกบ Drecdahl (1964 อางถงใน ประพนธศร สเสารจ, 2546) ใหความหมายของความคดสรางสรรควา เปนความสามารถของบคคลในการคดผลตผลงาน หรอสงแปลก ๆ ใหม ๆ ไมเปนทรจกมากอน ซงสงตาง ๆ เหลาน อาจจะเกดจากการรวบรวมความรตาง ๆ ทไดจากประสบการณ แลวเชอมโยงเขากบสถานการณใหม ๆ และสงทเกดข นใหมน ไมจาเปนตองเปนสงทสมบรณอยางแทจรงอาจออกมาในรปของการผลตผลงานทางศลปะ วรรณคด วทยาศาสตรหรอเปนเพยงขบวนการหรอวธการเทาน นกไดซงสอดคลองกบ Wallach and Kogan (1966) ใหความหมายของความคดสรางสรรควา เปนความคดโยงสมพนธ (association) คนทมความคดสรางสรรค คอ คนทสามารถจะคดอะไรไดอยางสมพนธเปนลกโซ สรปไดวา ความคดสรางสรรค (creative thinking) หมายถง ความสามารถของสมองทคดไดกวางไกลหลายแงมม เกดความคดใหมทแตกตางจากเดมโดยมการบรณาการจากประสบการณ ความรท งหมดทผานมาทาใหเกดการเรยนรนาไปสการประดษฐ คดคน และแกไขปญหาอยางมประสทธภาพ 1.2 องคประกอบของควำมคดสรำงสรรค นกการศกษาหลายทานไดใหแนวคดเกยวกบองคประกอบของความคดสรางสรรคไวคลายคลงกน ดงน วชย วงษใหญ (2523) ไดกลาวถงองคประกอบของความคดสรางสรรค คอ
1. ความคดรเรม หมายถง ความคดทแปลกแตกตางจากบคคลอน 2. ความวองไวหรอความพรงพร ปรมาณการคดพรงพรออกมามากกวาบคคลอน 3. ความคลองตว เปนชนดของความคดพรงพรออกมามากกวาบคคลอน 4. ความละเอยดลออประณต คอ ความคดทแสดงออกมาน นละเอยดลออสามารถ
ทจะนามาทาใหสมบรณและประณตตอไป 5. การสงเคราะห คอ การรวบรวมสงทคดไดมาทาใหมความหมายและนามาพฒนา
ตอไปใหสมบรณเปนจรงได อาร รงสนนท (2527) อธบายองคประกอบของความคดสรางสรรคไวโดยสรป ดงน
1) ความคดรเรม หมายถง ลกษณะความคดแปลกใหมแตกตางความคดธรรมดาหรอความคดงาย ๆ ความคดรเรมทเรยกวา wild idea เปนความคดทเปนประโยชนตอตนเองและสงคม ความคดรเรมเปนลกษณะความคดทเกดข นเปนคร งแรก เปนความคดทจาเปนตองอาศยจนตนาการผสมกบเหตผลแลวหาทางทาใหเกดผลงาน ผทมความคดรเรมเปนคนกลาคด กลาแสดงออก พรอมท งกบทดลอง ทดสอบความคดน นอยเสมอ
14
2) ความคลองตว หมายถง ปรมาณความคดทไมซ ากนเมอตอบปญหาเรองเดยวกนความคลองในการคดน มความสาคญตอการแกปญหาหลาย ๆ วธ และตองการนาวธการเหลาน นมาทดลองจนกวาจะพบวธการทถกตอง
3) ความคดยดหยน หมายถง ประเภท หรอแบบของความคด แบงออกเปน (3.1) ความคดยดหยน ทเกดข นทนท เปนความสามารถในการคดอยางอสระใหไดคาตอบหลายแนวทางในขณะทคนทวไปจะคดไดแนวทางเดยว (3.2) ความคดยดหยนทางการดดแปลง เปนความสามารถในการดดแปลงของสงเดยวใหเกดประโยชนหลายดาน
4) ความคดละเอยดลออ เปนลกษณะของความพยายามในการใชความคด และประสานความคดตาง ๆ เขาดวยกนเพอใหเกดความสาเรจ
อาร พนธมณ (2540) กลาววา ความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดกวางไกลหลายทศทาง หรอเรยกวาลกษณะการคดแบบอเนกนยหรอการคดแบบกระจาย (divergent thinking) ซงประกอบดวยองคประกอบ ดงน
1) ความคดรเรม (originality) ความคดรเรม หมายถง ลกษณะความคดแปลกใหมแตกตางจากความคดธรรมดาหรอทเรยกวา wild idea เปนความคดทเปนประโยชนท งตอตนเองและสงคม ความคดรเรมอาจเกดจากการนาเอาความรเดมมาคดดดแปลง และประยกตใหเกดเปนสงใหม
2) ความคดคลองตว (fluency) หมายถง ความสามารถของบคคลในการคดหา คาตอบไดอยางคลองแคลว รวดเรว และมปรมาณทมากในเวลาทจากด แบงออกเปน (2.1) ความคดคลองตวทางดวยถอยคา(Word fluency) ซงเปนความสามารถ ใชถอยคาอยางคลองแคลวนนเอง (2.2) ความคดคลองตวทางดานการโยงความสมพนธ (Associational fluency) เปนความสามารถทหาถอยคาทเหมอนกนหรอคลายกนไดมากทสดเทาท จะมากไดภายในเวลาทกาหนด (2.3) ความคลองตวทางดานการแสดงออก (Expressional fluency) เปนความ สามารถในการใชวลหรอประโยค สามารถทจะนาคามาเรยงกนอยาง รวดเรวเพอใหไดประโยคทตองการ (2.4) ความคลองตวในการคด (Ideational fluency) เปนความสามารถทจะ คดสงทตองการภายในเวลาทกาหนดความคลองในการคดมความสาคญ ตอการแกปญหา เพราะในการแกปญหาจะตองแสวงหาคาตอบหรอ วธแกไขหลายวธ และตองนาวธการเหลาน นมาทดลองจนกวาจะพบ วธการทถกตองตามทตองการ
3) ความยดหยนในการคด (Flexibility) หมายถง เปนความสามารถทของบคคล ในการคดหาคาตอบไดหลายประเภทและหลายทศทาง แบงออกเปน
15
(3.1) ความยดหยนทเกดข นทนท (Spontaneous flexibility) เปนความสามารถทจะพยายามคดใหไดหลายอยางมอสระ
(3.2) ความยดหยนทางดานการดดแปลง (Adaptive flexibility) ซงเปน ความสามารถ ทไดจากการคดทหลากหลายและสามารถคดดดแปลงจาก สงหนงไปเปนหลายสงได
ทองเลศ บญเชด (2541) กลาวถงลกษณะความคดสรางสรรค ประกอบดวยความคดหลาย ๆ ลกษณะ เชน ความคดรเรม ความคดคลองตว ความคดยดหยนกตาม แตความคดละเอยดลออจะขาดเสยไมไดหากปราศจากความคดละเอยดลออแลว กอาจจะทาใหเกดผลงานหรอผลผลตในทางสรางสรรคข นมาได และจดน ซงเปนจดทสาคญของความคดสรางสรรคทเรามงเนนผลผลตสรางสรรคเปนสาคญดวย พฒนาการของความคดละเอยดลออน น จะพบวาบคคลทมความละเอยดออนสงจะมการสงเกตสงตามไปดวยและเดกผหญงมกจะมความละเอยดลออสงกวาเดกผชายในขณะทมอายเทากนความคดละเอยดลออน จะข นอยกบอายของแตละคนอกดวย กลาวคอ ยงอายมากเทาไรยงมความละเอยดลออมากข นเทาน น กระทรวงศกษาธการ (2551) ไดแบงองคประกอบของความคดสรางสรรค ม 4 ลกษณะคอ
1) ความคดรเรม (Originality) คอ ลกษณะความคดทแปลกใหม แตกตางจากความคดเดมประยกตใหเกดสงใหมข น ทไมซ ากบของเดม ไมเคยปรากฏมากอน
2) ความคลองในการคด (Fluency) คอ ความสามารถในการคดหาคาตอบไดอยางคลองแคลว รวดเรว และมปรมาณทมากในเวลาจากด เชน ใหผเรยนวาดภาพตอเตมรปทกาหนดใหไดมากทสดในเวลา 10 นาท
3) ความยดหยนในการคด (Flexibility) คอ ความสามารถในการคดหาคาตอบไดหลายประเภทและหลายทศทาง ดดแปลงสงหนงไปอกสงหนงได เชน ใหผเรยนนาขวดพลาสตกทเหลอนาไปใชทาอะไรเกดประโยชนไดบาง
4) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) คอ ความคดในรายละเอยดเพอตกแตงหรอขยายความคดหลกใหสมบรณยงข น
สคนธ สนธพานนท และคณะ (2552) สรปองคประกอบทสาคญของความคดสรางสรรค ไดแก
1) ความคดรเรม ซงเปนความคดทแปลกใหม ไมซ ากบความคดของอน 2) ความคดคลองแคลว เปนความสามารถในการคดหาคาตอบไดรวดเรว และได
ปรมาณมากในเวลาจากด 3) ความคดยดหยน เปนความสามารถของบคคลในการคดหาคาตอบไดหลาย
ประเภท หลายทศทาง 4) ความคดละเอยดลออ เปนความสามารถในการคดในรายละเอยด เพอขยาย
ความคดคร งแรกใหไดความหมายสมบรณยงข น
16
ประพนธศร สเสารจ (2546) ไดสรปองคประกอบของความคดสรางสรรคม 6 ลกษณะประกอบดวย
1) จนตนาการ (Imagination) เปนความคดในสงทอาจจะยงไมไดเกดข นและอาจเปนไปไดยากหรอเปนไปไมไดเลยแตอาจเปนจรงข นมาได หรออยางนอยกจะเปนพ นฐานของการคดเรมตนในความคดเพอสรางผลงานตางๆ ข นมาซงจาเปนความคดแบบอนๆ มาสานตอความคด จตนาการ จงนาไปสการคนพบหรอสรางสรรคผลงานใหมไดเราจงตองฝกใหมการสรางความฝนหรอจตนาการใหกบเดกต งแตเยาววยโดยปลกฝงใหเดกมทศนคตและพฤตกรรมตางๆทสงเสรม การคดจตนาการ เชน (1) เลกคดวาการจตนาการเปนเรองเลนๆ ไรสาระ หรอเปนเรองของเดก ๆ (2) ฝกคดจตนาการนกฝนในเรองตาง ๆ ดวยตนเองเปนประจาอยางสมาเสมอ
ไมเลยนแบบความคดของคนอน ท งน ผลแหงความสาเรจของการคด จนตนาการอาจตองใชเวลายาวนานจงตองฝกทาบอย ๆ และทาไปเรอย ๆ
(3) คบหาสามาคมกบคนอนใหมาก ๆ โดยการรบฟง พด อาน เขยนรวบรวมและแลกเปลยนประสบการณตาง ๆ กบคนอนใหมาก โดยเฉพาะการเรยนรสงแปลก ๆ ใหม ๆ เพอเพมพนและขยายโลกทศนใหมากข น
(4) ฝกทกษะการคดจตนาการ แกไขปญหาจากสงทเกดข นประจาวนอยาง สมาเสมอ ไมวาจะเปนการสรางสรรคหรอดาเนนงานใหม ๆ หรอการ แกปญหาทเกดข นโดยการบนทกความคดด ๆ ทผดข นมาไว
(5) พยายามสรางฝนของตนเองใหเปนความจรงใหได เรมตนต งแตเรองเลก ๆ ไปจนถงเรองใหญ ๆ
2) คดคลองแคลวหรอการคดเรว (Ideational fluency) เปนการคดทมปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา สามารถสงเกตเหน รบร และเขาใจในสงตาง ๆ ไดเรวทสด เปนการหาคาตอบไดมากๆ ไดจานวนความคดเยอะ ๆ โดยใชเวลานอย ๆ ความคลองในการคด (Ideational fluency) เปนการสรางความคดใหเกดข นอยางรวดเรวคดไดทนท ทตองแกปญหาเฉพาะหนาไดอยางมประสทธภาพ ปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน แบงออกเปน (1) ความคดคลองแคลวในดานถอยคา (Word fluency) เปนความสามารถใช ถอยคาอยางคลองแคลวหลากหลาย ใชประโยชนไดและไมซ าแบบผอน
(2) ความคดคลองดานการโยงสมพนธ (Associational fluency) เปนความสามารถคดหาถอยคาหรอสงทเหมอนกนหรอคลายกนไดมากทสดเทาทจะมากไดในเวลาทกาหนด
(3) ความคลองแคลวทางดานการแสดงออก (Expressional fluency) เปนความคดทสามารถนาเอาความคดรเรมน นมาแสดงออกใหเหนเปน
17
รปภาพไดอยางรวดเร ว เชน สามารถในการใชวล เปนประโยค หรอความสามารถทจานาคามาเรยงกนอยางรวดเรวเพอใหไดประโยค ทตองการ
3) ความยดหยน (Flexibility) บางทเรยก คดกวาง หรอ คดหลากหลาย เปนการคดไดไกลหลายทศทางหลายแงมม หลายรปแบบ ในคาถามเดยวสามารถมคาตอบหลายอยาง สามารถจดหมวดหมของความคดไดมากและมหลกเกณฑ ซงเนนท งทางดานปรมาณและคณภาพของความคด จงจะเปนพ นฐานในการไดความคดด ๆ มคณภาพ แบงออกเปน (1) ความคดยดหยนทเกดข นทนท (Spontaneous flexibility)
เปนความสามารถทไดคดไดหลายอยางอสระ เชนคนทมความยดหยน ประเภทน จะนกประโยชนของกอนหนวามอะไรบางไดหลายอยาง ในขณะทคนคดไมมความคดสรางสรรคจะคดไดเพยงอยางเดยวหรอสองอยางเทาน น
(2) ความคดยดหยนทางดานดดแปลง (Adaptive flexibility)คนทมความคดน จะไดคาตอบไมซ ากน เชน ถาถามวาแกวน านอกจากใชใสน าดมแลวเอาไปทาอะไรไดอกกจะไดคาตอบในแงมมอน เชนทาแจกนดอกไมใสเหรยญ เปนเครองดนตร ปลกตนไม เปนตน
4) คดรเรม (Original)เปนความสามารถในการคนพบสงแปลก ๆ ใหม ๆ เปนความ สามารถในการคดทตางจากคนอน ตางจากธรรมดาตางจากทเคยเปน เปนความคดทไมเคยมใครคดมากอน คนอนคดไมถง หรออาจปรบปรงเปลยนแปลงใหแตกตางไปจากของเดมบางทการคดงาย ๆ พ น ๆ ทแปลกใหม กอาจเปนความคดสรางสรรคทมคณคา ผทมความคดรเรมมลกษณะดงน (1) เปนผมความคดแปลก ๆ ใหม ๆ ทมาเตมเตม ซงแตกตางออกไปความคด
เดมๆ อนจะนาไปสความคดใหมๆ สามารถขยายความคดเดม ๆ ไดมากข นจงควรฝกฝนใหคดแปลกใหมแตกตางไปจากเดม
(2) เปนผทมความเชอมนในตนเอง กลาคดกลาลองกลาเสยง กลาแสดงออก ไมหวาดกลวตอความลมเหลว ไมแนนอน เตรยมตวทจะเผชญกบความคลมเครอและไมชดเจน ซงเปนบคลกภาพทครตองปลกฝงใหกบเดก
(3) เปนผมการลงมอปฏบตงาน เพอสรางผลงานออกมา โดยไมสนใจวางานน นจะดหรอไม แตสนใจจะสรางผลงานออกมาตามความคดจตนาการ ความพงพอใจ ความตองการของตนเอง เปนความคดทมอสระ ปราศจากสงบงคบ
5) คดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถง ความคดสวยงาม ละเอยดลออ เปนความสามารถในการมองเหนรายละเอยดในสงทคนอนมองไมเหนและยงรวมถงการเชอมโยงสมพนธสงตาง ๆ อยางมความหมาย มความคดสวยงาน ประณต สามารถน า ไปประย กต ใช ได อย า งมคณภาพในท ก ๆ ด าน
18
หากปราศจากความคดละเอยดลออแลวกไมอาจทาใหเกดผลงานหรอผลผลตสรางสรรคข นมาได ความละเอยดลออในการคดน นข นอยกบองคประกอบหลายๆประการ เชน เพศ อาย ประสบการณ และความสามารถดวย ผมอายมากจะมความละเอยดลออในการคดมากกวาผมอายนอย เดกหญงจะมความละเอยดมากกวาเดกชายและเดกทมความสามารถสงทางดานความละเอยดลออจะเปนเดกทมความสามารถทางดานความสงเกตสงดวย การฝกมองเหนรายละเอยดของสงตางๆ เปนการนาความคดในรายละเอยดเพอทนามาเพมเตมเสรมแตงความคดคร งแรก ใหไดความหมายสมบรณยงข น รวมท งการตอเตมเสรมแตงและตดสงทไมถกตองไมเหมาะสมออกไป เชน ตอเตมเสนใหเปนภาพ บรรยายภาพตอเตมวงกลมเปนภาพ ตอเตมเรองราวตอเตมประโยค ตอเตมคากลอนรวมท งขจดสงทไมเหมาะสมออกไป
6) การสงเคราะห (Synthesis) หมายถง การรวม การผสมผสานการนาเอาสงเดมๆ มาประยกตและมาผสมผสานใหเกดเปนสงใหมข น เชน ใหรปทรงมา 4 รป แลวนารปทรงมาตอกนเปนภาพใหม ใหคามา 5 คา ใหเขยนเรองโดยใหอปกรณมา 3 อยาง แลวใหแตงและเลนบทละครตามทกาหนด เปนตน
Torrance (1965) แบงองคประกอบของความคดสรางสรรคจากแนวคดพ นฐานของทฤษฎโครงสรางทางปญญาของ Guilford ซงไดอธบายวาความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดกวางไกลหลายทศทางหรอทเรยกวาลกษณะการคดอเนกนยหรอการคดแบบกระจาย (Divergent thinking) ซง Torrance ไดนามาศกษาถงองคประกอบไดดงตอไปน
1) ความคดรเรมหมายถงลกษณะความคดแปลกใหมแตกตางจากความคดธรรมดาความคดรเรมเกดจากการนาเอาความรเดมมาคดดดแปลงและประยกตใหเกดเปนสงใหมข นเปนลกษณะทเกดข นเปนคร งแรกตองอาศยลกษณะความกลาคดกลาลองเพอทดสอบความคดของตนบอยคร งตองอาศยความคดจนตนาการหรอทเรยกวาความคดจนตนาการประยกตคอไมใชคดเพยงอยางเดยวแตจาเปนตองคดสรางสรรคและหาทางทาใหเกดผลงานดวยความคดรเรมน นสามารถอธบายไดตามลกษณะดงน คอ
(1.1) ลกษณะทางกระบวนการคอเปนกระบวนการคดและสามารถแตกความคดจากของเดมไปสความคดแปลกใหมทไมซ าซอนกบของเดม
(1.2) ลกษณะของบคคลคอบคคลทมความคดรเรมจะเปนบคคลทมเอกลกษณของตนเองเชอมนในตนเองกลาคดกลาลองกลาแสดงออกไมขลาดกลวตอความไมแนนอนหรอคลมเครอแตเตมใจและยนดทจะเผชญและเสยงกบสภาพการณดงกลาวบคคลทมความคดสรางสรรคจงเปนบคคลทมสขภาพจตดดวย
(1.3) ลกษณะทางผลตผลผลงานทเกดจากความคดรเรมจงเปนงานทแปลกใหมไมเคยปรากฏมากอนมคณคาท งตอตนเองและเปนประโยชนตอสงคมสวนรวมคณคาของงานจงมต งแตระดบตนเชนผลงานทเกดจากความ
19
ตองการแสดงความคดอยางอสระซงเกดจากแรงจงใจของตนเองทาเพอสนองความตองการของตนเองโดยไมคานงถงคณภาพของงานและคอย ๆ พฒนาข นโดยเพมทกษะบางอยางตอมาจงเปนข นงานประดษฐซงเปนสงทคดคนใหมไมซ ากบใครนอกจากน นกพฒนางานประดษฐใหดข นจนเปนข นสงสด
2) ความคลองในการคดหมายถงความสามารถของบคคลในการคดหาคาตอบได อยางคลองแคลวรวดเรวและมคาตอบในปรมาณทมากในเวลาจากดความคดคลองสามารถแบงไดเปน 4 ลกษณะ ไดแก (2.1) ความคดคลองแคลวทางดานถอยคาซงเปนความสามารถในการใชถอยคา อยางคลองแคลวนนเอง (2.2) ความคดคลองแคลวทางดานการโยงสมพนธเปนความสามารถทคดหา ถอยคาทเหมอนกนหรอคลายกนไดมากทสดเทาทจะมากไดภายในเวลา ทกาหนด (2.3) ความคลองแคลวทางดานการแสดงออกเปนความสามารถในการใชวล หรอประโยคคอความสามารถทจะนาคามาเรยงกนอยางรวดเรวเพอใหได ประโยคทตองการ (2.4) ความคลองแคลวในการคดเปนความสามารถทจะคดสงทตองการภายใน เวลาทกาหนดเปนความสามารถอนดบแรกในการทจะพยายามเลอกเฟน ใหไดความคดทดและเหมาะสมทสดจงจาเปนตองคดออกมาใหไดมาก หลายอยางและแตกตางกนแลวจงนาเอาความคดทไดท งหมดมาพจารณา แตละอยางเปรยบเทยบกนวาความคดอนใดจะเปนความคดทดทสด
3) ความยดหยนในการคดหมายถงความสามารถของบคคลในการคดหาคาตอบไดหลายประเภทและหลายทศทางแบงออกเปน (3.1) ความคดยดหยนทเกดข นทนทเปนความสามารถทจะพยายามคดได หลายอยางอยางอสระ (3.2) ความคดยดหยนทางดานการดดแปลงเปนความสามารถทจะคดได หลากหลายและสามารถคดดดแปลงจากสงหนงไปเปนหลายสงได
4) ความคดละเอยดลออคอความคดในรายละเอยดเพอตกแตงหรอขยายความคดหลกใหไดความหมายสมบรณยงข นความคดละเอยดลออเปนคณลกษณะทจาเปนยงในการสรางผลงานทมความแปลกใหมใหสาเรจ Kneller กลาววาความคดละเอยดลออเปนคณลกษณะทจาเปนในการสรางผลงานทมความแปลกใหมเปนพเศษใหสาเรจอยางสรางสรรค
Guilford (1967) เชอวาความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดอยางซบซอน กวางไกล หลายทศทาง หรอทเรยกวา คดอเนกนย (Divergent thinking) ซงประกอบดวย ความคดรเรม (Originality) ความคดคลองแคลว (Fluency) ความคดยดหยน (Flexibility) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) ดงรายละเอยด ดงน
20
1) ความคดรเรม (Originality) หมายถง ความคดทแปลกใหม ไมซ าแบบใคร เปนความคดทแปลกแตกตางไปจากความคดธรรมดา ความคดรเรมอาจจะมาจากความคดทมอยกอนแลวแตเรานามาดดแปลงเพอใหกลายเปนสงทใหม ดงน นความคดจตนาการกบการสรางผลงานจงเปนสงทคกนของความคดรเรม
2) ความคดคลองตว (Fluency) หมายถง ความคลองแคลวหรอคลองตวในการคดตอบสนองตอสงเราใหไดมากทสดเทาทจะมากไดหรอความสามารถทจะคดหาคาตอบทเดนชดและตรงประเดนมากทสด ดงน น ความคดคลองตว จงเนนในเรองของปรมาณความคดความคดยงมปรมาณมากเทาไร ยอมแสดงวาผน นมความคดคลองตวมากเทาน น ความคดทคลองตวเปนปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกนโดยแบงเปน 4 ประเภท คอ (2.1) ความคดคลองตวทางดวยถอยคา (Word fluency) ซงเปน
ความสามารถใชถอยคา (2.2) ความคดคลองตวทางดานการโยงความสาพนธ (Associational
fluency) ทจะคดหาถอยคาทเหมอนกนหรอคลายกนไดมากทสดเทาทจะมากไดภายในเวลากาหนด
(2.3) ความคลองตวทางดานการแสดงออก (Expressional fluency) เปนความสามารถในการใชวลหรอประโยค คดความสามารถทจะนาคามาเรยงกนอยางรวดเรว เพอใหไดประโยคทตองการ
(2.4) ความคลองตวในการคด (Ideational fluency) เปนความสามารถ ในการเลอกความคดทด และเหมาะสมทสดภายในเวลาทกาหนด
3) ความยดหยนในการคด (Flexibility) หมายถงความสามารถของบคคลในการคดหาคาตอบไดหลายประเภทหลายทศทางหลายรปแบบในการปรบสภาพของความคดในสถานการณตาง ๆ ได ความคดยดหยนจะเปนปรมาณของจาพวกหรอกลมของประเภททตอบสนองตอสงเรา และเชนเดยวกนความคดคลองตว คอเนนในเรองของปรมาณทเปนประเภทใหญ ๆ ซงแตละแขนงของประเภทใหญๆน นกจะเปนความคดแบบคลองตวน นเอง ซงความยดหยนเปนตวเสรมใหความคดคลองตว มความแปลกทแตกตางออกไปหลกเลยงการซ าซากจาเจ เปนการเพมคณภาพของความคดใหมากข นดวยการจดเปนหมวดหมและมหลกเกณฑมากยงข น ประเภทของความยดหยน แบงออกเปน (3.1) ความยดหยนทเกดข นทนท (Spontaneous flexibility)
เปนความสามารถทจะพยายามคดใหไดหลายอยาง มอสระ เชน คนทมความยดหยนในการคดดานน คดไดวาประโยชนของกอนหนมอะไรบางหลายอยาง ในขณะทคนทไมมความคดสรางสรรคจะคดไดเพยงอยางเดยวหรอสองอยางเทาน น
(3.2) ความยดหยนทางดานการดดแปลง (Adaptive flexibility) ซงมประโยชนตอการแกปญหาทมความยดหยนจะคดไดไมซ ากน
21
4) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถง ความคดในรายละเอยด คดเปนข นตอนสามารถอธบายใหเหนภาพพจนไดอยางชดเจน ความคดละเอยดลออจดเปนรายละเอยดทนามาตกแตงและขยายความคดคร งแรกใหสมบรณยงข นพฒนาการของความคดละเอยดลออน นข นอยกบ 1) อาย เดกทมอายมากจะมความสามารถทางดานน มากกวาเดกทมอายนอย 2) เพศ เดกหญงจะมความสามารถมากกวาเดกชายในดานความคดละเอยดลออ 3) การสงเกต เดกทมความสามารถดานการสงเกตสงจะมความสามารถดานความคดละเอยดลออ สงดวย
Guilford and Hoepfner (1971) ไดศกษาองคประกอบของความคดสรางสรรค และพบวาความคดสรางสรรคม 8 องคประกอบ ไดแก
1) ความคดรเรม (originality) 2) ความคดคลองตว (fluency) 3) ความยดหยนในการคด (Flexibility) 4) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) 5) ความไวตอปญหา (Sensitivity to problem) 6) ความสามารถในการใหนยามใหม (Rendition) 7) ความซาบซ ง (Penetration) 8) ความสามารถในการทานาย (Prediction)
สรปไดวา องคประกอบของความคดสรางสรรคน น ประกอบดวยความคดรเรม (Originality), ความคลองแคลวในการคด (Fluency), ความยดหยนในการคด (Flexibility) และความละเอยดลออในการคด (Elaboration) ซงเปนความคดพ นฐานทนาไปสความคดสรางสรรคไดหลายหมวดหม หลายประเภท เกดเปนผลตผลสรางสรรคทดข นได
1.3 แนวคดและทฤษฎกำรเรยนรเพอควำมคดสรำงสรรค
นกจตวทยาและนกการศกษาทไดศกษาเกยวกบความคดสรางสรรคไดมทศนะเกยวกบเรองน แตกตางออกไปดงน
1. ทฤษฎกำรเรยนรของบลม (Bloom’s Taxonomy) Bloom เปนนกการศกษาชาวอเมรกน เชอวา การเรยนการสอนทจะประสบความสาเรจและมประสทธภาพน น ผสอนจะตองกาหนดจดมงหมายใหชดเจน และไดแบงประเภทของพฤตกรรมโดยอาศยทฤษฎการเรยนรและจตวทยาพ นฐานวา มนษยจะเกดการเรยนรใน 3 ดาน คอ ดานสตปญญา ดานรางกาย และดานจตใจ และนาหลกการน จาแนกเปนจดมงหมายทางการศกษาเรยกวา Taxonomy of Educational objectives ไดจาแนกจดมงหมายการเรยนรออกเปน 3 ดาน คอ
22
1. พฤตกรรมดำนพทธพสย พฤตกรรมดานพทธพสย เปนสภาพทางดานสมอง หรอสตปญญาของบคคลในการเรยนรสงตาง ๆ แบงเปน 6 ระดบ เรยงลาดบข นตอนการเกดพฤตกรรมจากข นตาสดไปถงข นสงสด ดงน
1.1 ควำมร ควำมจ ำ (Knowledge)หมายถงความสามารถทางสมองในการทรงไวหรอรกษาไวซงเรองราวตาง ๆ ทบคคลไดรบรไวในสมองไดอยางถกตองแมนยา จาแนกออกเปน 3 ลกษณะ คอ
1) ควำมรในเรองเฉพำะ (Knowledge of specifics)เปนสมรรถภาพทางสมองข นตาทจะเปนพ นฐานใหเกดสมรรถภาพสมองข นสงทซบซอนและเปนนามธรรมตอไป จาแนกเปน 2 ขอ คอ
1.1) ความรเกยวกบศพทและนยาม (Knowledge of terminology) เปนความสมารถในการบอกความหมายของคา และสญลกษณ ตาง ๆ เชนใหนยามศพททางคณตศาสตรได บอกความหมายของการวจยได เปนตน
1.2) ความรเกยวกบกฎและความจรงบางอยาง (Knowledge of specifics facts)เปนความสามารถในการบอกกฎ สตร ทฤษฎและขอเทจจรงตาง ๆ เชนสามารถบอกสตรการหาพ นทสามเหลยมได บอกสาเหตทไทยเสยกรงศรอยธยาคร งท 2 ตามทเรยนรมาได
2) ควำมรในวธด ำเนนกำร (Knowledge of ways and means of dealing with specifics) เปนความรในเรองของวธการและการจดระเบยบ จาแนกเปน 5 ลกษณะ คอ
2.1) ความรเกยวกบระเบยบแบบแผน (Knowledge of conventions) เปนความสามารถในการบอกรปแบบการปฏบตและแบบฟอรมหรอระเบยบทเหมาะสมในการปฏบต ซงเปนทยอมรบของคนสวนใหญ เชน บอกลกษณะการแตงกายของชาวเขาเผาตาง ๆ ไดบอกแผนผงโคลงสสภาพได เปนตน
2.2) ความรเกยวกบลาดบข นและแนวโนม (Knowledge of trends and sequence) เปนความสามารถในการบอกข นตอนกอนหลงและทศทางการเปลยนแปลงของส งตาง ๆ เรองราวหรอปรากฏการณตาง ๆ เชน บอกไดวาการขบรถยนตควรทาอะไรกอนหลง บอกแนวโนมของปญหาจราจรในกรงเทพฯในอนาคต เปนตน
2.3) ความรเกยวกบการจดประเภท (Knowledge of classification and categories) เปนความสามารถในการจาแนก จดหมวดหม ความเหมอนและความแตกตางตามคณลกษณะ คณสมบตและ
23
หนาทของสงตาง ๆ เรองราวหรอปรากฏการณตางๆ เชนสามารถจดประเภทของอาหารจาแนกตามคณคาอาหารได สามารถจดหมวดหมของวนตามเหตการณได เปนตน
2.4) ความรเกยวกบเกณฑ (Knowledge of criteria) เปนความสามารถในการบอกเกณฑ หลกการในการตรวจสอบและวนจฉยขอเทจจรงตางๆ เชน บอกไดวาอะไรเปนเครองช วาสารน นเปนกรดหรอดาง บอกไดวาอะไรเปนเกณฑตดสนวาใครผานหรอไมผาน เปนตน
2.5) ความรเกยวกบวธการ (Knowledge of methodology) เปนความสามารถในการบอกเทคนค กระบวนการและวธการสบ เสาะหาความรในอนทจะใหไดมาของผลลพธทตองการ เชน บอกวธเตรยมดนปลกผกได บอกวธแกสมการได เปนตน
3) ควำมรรวบยอดในเนอเรอง (Knowledge of universal and abstractions in a field)เปนความรเกยวกบขอสรปลกษณะของสงตาง ๆ แบงเปน 2 ลกษณะ คอ
3.1) ความรเกยวกบหลกวชาและการขยายหลกวชา (Knowledge of principles and generalizations) เปนความรในการสรปใจความสาคญของเรองและนาหลกหรอความร ทไดไปอภปรายเรองอน ๆ ทคลายคลงกนได เชน บอกไดวาการเกดฝนตกเกดจากอะไร จานวนผแทนราษฎรแตละจงหวดพจารณาจากสงใด เปนตน
3.2) ความรเกยวกบทฤษฎและโครงสราง (Knowledge of theories and structures) เปนความสามารถในการนาหลกวชาหลาย ๆ หลกวชา ซงอยในสกลเดยวกน มาสมพนธกนจนไดเปนโครงสรางของเน อความใหมในเรองเดยวกนได เชน สามารถสรปคาสอนของพทธศาสนาทไดเรยนรมาได บอกคณสมบตของเพศชายและเพศหญงได บอกคณสมบตรวมของรปสเหลยมจตรสและรปสเหลยมผนผาได เปนตน
1.2. ควำมเขำใจ (Comprehension) หมายถง ความสามารถในการจบใจความสาคญ ของเรอง สามารถถายทอดเรองราวเดมออกมาเปนภาษาของตนไดโดยทยงมความหมายเหมอนเดม พฤตกรรมทนกเรยนแสดงออกวามความเขาใจ ม 3 ลกษณะ คอ
1) กำรแปลควำม (Translation) เปนความสามารถในการถอดความหมายจากภาษาหนงหรอแบบฟอรมหนงไปสภาษาหนงหรออกแบบฟอรมหนง ซงอาจแปลไดหลายลกษณะ ดงน
1.1) แปลจากภาษาสามญเปนภาษาเทคนคหรอจากภาษาเทคนคเปนภาษาสามญ
24
1.2) แปลจากภาษาพดเปนภาษาเขยน 1.3) แปลจากพฤตกรรม รปภาพ ทาทางเปนขอความหรอจาก
ขอความเปนพฤตกรรม รปภาพและทาทางตวอยางการแปลความ เช น แปลประโยคภาษา องกฤษเปนภาษาไทย แปลความหมายจากคาสภาษต แปลความหมายจากแผนภม เปนตน
2) กำรตควำม ( Interpretation) เปนความสามารถในการสรปความ การแปลความ มองภาพสวนรวมมาเปนใจความส น ๆ อยางไดใจความ เชน อานเรองแลวตความหมายขอคดทแฝงอยในเรองไดอานเรองแลวคนหาจดมงหมายของผแตงได เปนตน
3) กำรขยำยควำม (Extrapolation)เปนความสามารถในการเสรมแตงหรอขยายแนวความคดใหกวางไกลไปจากขอมลเดมอยางสมเหตสมผล ซงตองอาศยการแปลความหมายและการตความประกอบกนจงจะสามารถขยายความหมายของเรองราวน นได เชน อานเรองทแตงยงไมจบแลวขยายความคดไดวาตอนจบนาจะเปนอยางไร คาดคะเนเหตการณทเกดกอนเหตการณน ได เหตการณน ควรเกดในสถานทเชนไร เปนตน
1.3 กำรน ำไปใช (Application) เปนความสามารถในการนาหลกวชาไปใชแกปญหาในสถานการณใหม ซงอาจใกลเคยงหรอคลายคลงกบสถานการณทเคยพบเหนมากอน เชน การนาสตรหาพ นทสามเหลยมไปใชหาพ นทสามเหลยมรปใหมได การแกประโยคทเขยนไวยากรณผดได เปนตน 1.4 กำรวเครำะห (Analysis) เปนความสามารถในการแยกแยะเรองราวสงตาง ๆ ออกเปนสวนยอย ๆ ไดวาเรองราวหรอสงน นๆประกอบดวยอะไรบาง มความสาคญอยางไร อะไรเปนเหตอะไรเปนผลและทเปนไปอยางน นอาศยหลกการอะไร การวเคราะหแบงเปน 3 ลกษณะ คอ
1) วเครำะหควำมส ำคญ (Analysis of elements)เปนความสามารถในการคนหาจดสาคญหรอหวใจของเรอง คนหาสาเหต ผลลพธและจดมงหมายสาคญของเรองตาง ๆ เชน อานบทความแลวบอกไดวาหวใจสาคญของเรองคออะไร คนหาเหตผลของเรองราวทอานได เปนตน
2) วเครำะหควำมสมพนธ (Analysis of relationship) เปนความสามารถในการคนหาความเกยวของสมพนธกนและการพาดพงกนระหวางองคประกอบตาง ๆ วามความเกยวพนกน ในลกษณะใด คลอยตามกนหรอขดแยงกน เกยวของกนหรอไมเกยวของกน เชน แยกขอความทไมจาเปนในคาถามได คนหาความสมพนธของเบญจศลกบเบญจธรรมเปนรายขอได เปนตน
3) วเครำะหหลกกำร (Analysis of or generational principles) เปนความสามารถในการคนหาวา การทโครงสรางและระบบของวตถ สงของ เรองราว และการกระทาตาง ๆ ทรวมกนอยในสภาพเชนน นได
25
เพราะยดหลกการหรอแกนอะไรเปนสาคญ เชน การทกระตกน ารอนสามารถเกบความรอนไวไดเพราะยดหลกการใด การทาสงครามปจจบนใชวธโฆษณาชวนเชอเพราะยดหลกการใด เปนตน
1.5 กำรสงเครำะห (Synthesis) เปนความสามารถในการผสมผสานสวนยอยตาง ๆ เขาดวยกนเพอเปนสงใหมอกรปแบบหนง มคณลกษณะ โครงสรางหรอหนาทใหมทแปลกแตกตางไปจากของเดมแบงเปน 3 ลกษณะ คอ
1) กำรสงเครำะหขอควำม (Production of unique communication)เปนความสามารถในการสงเคราะหขอความโดยสอหรอโดยการพด การเขยน การวพากษวจารณ หาขอยตบางประการ เชน สามารถแตงเรองราวหรอบทกลอนไดโดยไมลอกเลยนใคร สามารถวาดภาพโดยอาศยจนตนาการของตนเองได เปนตน
2) กำรสงเครำะหแผนงำน (Production of plan or proposed set of operation) เปนความสามารถในการกาหนดแนวทางวางแผน ออกแบบเขยนโครงการหรอโครงการตาง ๆ ลวงหนาข นมาใหมใหสอดคลองกบขอมลหรอจดมงหมายทวงไว เชน เขยนโครงการวทยาศาสตรได วางแผนจดกจกรรมวนเดกได เปนตน
3) กำรสงเครำะหควำมสมพนธ (Production of a set of abstract relations) เปนความสามารถในการนาเอานามธรรมยอย ๆ มาจดระบบของขอเทจจรงหรอสวนประกอบมาผสมผสานใหเปนสงสาเรจรปหนวยใหมทแปลกไปจากเดม เกดเปนเรองราวใหมเปนทฤษฎ กฎ สมมตฐานหรอสตรข น เชน ใหต งสมมตฐานเกยวกบปญหาทมสาเหตและผลของเหตการณทเกดข นได เมอกาหนดขอเทจจรงหรอเงอนไขของเรองราวใหแลวสมมตสถานการณทเกดข น สามารถหาขอยตหรอขอสรปของเรองน นในแงมม ตาง ๆ ได
1.6 กำรประเมนคำ (Evaluation) เปนความสามารถในการพจารณาตดสนหรอลงสรปเกยวกบคณคาของเน อหาและวธการตาง ๆ โดยอาศยเกณฑและมาตรฐานทวางไว แบงเปน 2 ลกษณะ คอ
1) ประเมนโดยอำศยเกณฑภำยใน (Judgment in terms of internal evidence) เปนความสามารถในการตดสนเหตการณใดเหตการณหนงโดยใชเน อหาสาระในเหตการณน นเปนเกณฑในการตดสน เชน อานเน อเรองแลวสามารถตดสนไดวาตวละครใดเปนคนด เลวตามเน อเรองทปรากฏน น การตดสนพฤตกรรมของนกเรยนวากระทาถกตองหรอไมตามระเบยบของโรงเรยนน น เปนตน
2) ประเมนโดยอำศยเกณฑภำยนอก (Judgment in terms of external criteria) เปนความสามารถในการตดสนเหตการณใดเหตการณหนง โดยใชเกณฑทไมไดปรากฏตามเน อเรองหรอเหตการณน น ๆ แตใชเกณฑทกาหนด
26
ข นมาใหม ซงอาจเปนเกณฑตามหลกเหตผลหรอเกณฑทสงคมหรอระเบยบประเพณกาหนดไวกได เชน การตดสนพฤตกรรมของเดกวยรนโดยใชเกณฑวฒนธรรมไทยวาเหมาะสมหรอไม ซงอาจแตกตางจากการตดสนโดยใชเกณฑจตวทยาวยรน การตดสนคณคาของวชาตามสภาพสงคมปจจบนวามคณคาเพยงใดกบการเรยนในยคปจจบน เปนตน
2. พฤตกรรมดำนจตพสย พฤตกรรมดานจตพสยเปนพฤตกรรมทเกยวกบความรสกนกคดทางจตใจ อารมณและคณธรรมของบคคลซงตองอาศยการสรางหรอปลกฝงคณลกษณะนสยตาง ๆ ใหเกดข นโดยเรมจากพฤตกรรมข นแรก ทงายไปหาข นสดทายทยาก ซงม 5 ระดบ คอ การรบร การตอบสนอง การสรางคานยม การจดระบบคานยมและการสรางลกษณะนสย ดงน 2.1 กำรรบร (Receiving or attending) เปนข นทบคคลรสกวามสงเรามากระตนใหแสดงพฤตกรรมและจะเรมทาความรจกในสงน น นนคอเรมสนใจ และเตมใจ ในสงน น พฤตกรรมข นน มพฤตกรรมยอย 3 ข น คอ
1) กำรท ำควำมรจก (Awareness)เปนข นทบคคลเรมมความรสกวามสงเราเขามาและยอมใหสงเราน นเขามาอยในความสนใจของตน เชน นกเรยนกาลงคยกบเพอนเหนครมองมากหยดคย นกเรยนเดนผานตลาดนดคดวานาสนใจเหมอนกน เปนตน
2) กำรเตมใจทจะรบร (Willing to receive) เปนข นทบคคลเรมแยกแยะความแตกตางระหวางสงเราทมากระตนกบสงเราอนๆและเกดความพอใจในสงเราทมากระตน เชน นกเรยนหยบสมด หนงสอข นมาวางบนโตะเมอถงเวลาเรยน นกเรยนเดนเขาไปในตลาดนด เปนตน
3) กำรเลอกรบสงเรำทตองกำร (Controlled or selected attention) เปนการเลอกสรรทจะสนหรอเอาใจใสตอสงเราทตนเองพอใจหรอคนหาดวยตนเอง เชน เลอกสงของทตนเองสนใจในตลาดนด เปนตน
2.2 กำรตอบสนอง (Responding)เปนข นทบคคลแสดงปฏกรยาโตตอบสงเราน นดวยความยนยอม เตมใจ พฤตกรรมในข นน ประกอบดวยพฤตกรรมยอย 3 ข น คอ
1) กำรยนยอมทจะตอบสนอง(Acquiescence in responding) เปนการแสดงออกมาในลกษณะเชอฟงหรอยนยอม เชน ครใหไปอบรมปฏบตธรรมกไปท ง ๆ ทไมคอยสนใจเทาไร เหนปายหนาหองเขยนวาหามสบบหร กไมสบ ท ง ๆ ทอยากสบ เปนตน
2) ควำมเตมใจทจะตอบสนอง (Willingness to response) เปนการตอบสนองดวยความเตมใจ หรอเพมความสนใจในสงเราน นมากข น เชน ไปปฏบตธรรมดวยความเตมใจเมอครชวน ยนดดบบหรเมอเหนปายหามสบบหรท ง ๆ ทไมมใครเหน เปนตน
3) ควำมพงพอใจในกำรตอบสนอง (Satisfaction in response) เปนการแสดงใหเหนลกษณะทางอารมณในทางทชนชอบในสงน นและพงพอใจทจะตอบสนอง
27
เชน รสกดใจทไมปฏเสธการไปปฏบตธรรม เมอไมสบบหรรสกสบายใจทไดปฏบตตามระเบยบ เปนตน
2.3 กำรเกดคำนยม (Valuing) เปนข นทบคคลเหนคณคาของการตอบสนองสงเราหรอประสบการณแลวกลายมาเปนสงทยดถอของบคคล ในโอกาสตอไป ข นการเกดคานยมประกอบดวยพฤตกรรมยอย 3 ข น คอ
1) กำรยอมรบในคณคำ (Acceptance of value) เปนข นการมองเหนความสาคญและยอมรบวาพฤตกรรมทแสดงออกน นเปนสงทด มคณคา เชน การไมสบบหรในสถานทราชการเพราะเหนวาไมเหมาะสม การไมท งเศษกระดาษบนถนนเพราะเหนวาควรท งในถงขยะ
2) กำรชนชอบในคณคำ (Preference for a value) เปนข นการนยมชมชอบในคณคาขอหนงดวยความพงพอใจ เชน มความพงพอใจทจะงดเวนการสบบหรในสถานทราชการ มความพอใจทจะท งขยะในถงขยะ เปนตน
3) กำรสรำงคณคำ (Commitment or conviction) เปนข นทบคคลนาสงน นมาปฏบตอยเสมออยางคงเสนคงวา จนเกดการยอมรบเปนคานยมของตนเองและแสดงออกมาอยางชดเจนวายดถอคณคาของสงใด สนบสนน ปกปองคณคา ปฏเสธคณคาทขดแยงและยงพยายามชกชวนผอนใหปฏบตตามคานยมของตนดวย เชน งดสบบหรในสถานทราชการและตกเตอนผอนทสบบหรในสถานทราชการ ชกชวนผอนใหท งขยะในถงขยะ เปนตน
2.4 กำรจดระบบคณคำ (Organization) เปนข นตอนทบคคลนาคานยมทตนเองสรางไวแลวมาจดระบบหรอหมวดหม โดยอาศยความสมพนธระหวางคานยมเหลาน นและปรบสงทขดแยงกนเพอนามาสรางเปนคานยมสาหรบยดถอปฏบตตอไป เปนข นเกดการจดระบบคานยม ประกอบดวยพฤตกรรมยอย 2 ข น คอ
1) กำรสรำงควำมคดรวบยอดของคณคำ (Conceptualization of a value) เปนความสามารถของบคคลทจะสรางแกนสาระสาคญของคณคาของสงน นๆ จากการจดระบบหมวดหมของคณคายอย ๆ เชน งดสบบหร ในทท ไมควรสบ เช น สถานทราชการ ในหองประชม อาคารเรยน โรงพยาบาลหรอท งขยะในททจดไวให เชน ถงขยะ หลมทเตรยมเผา เปนตน
2) กำรจดคำนยมใหเปนระบบ (Organization of a value system)เปนการนาเอาคณคาหลาย ๆ คณคามาจดระบบใหอย ในสภาพทสอดคลองกลมกลนกน เพอสรางเปนลกษณะภายในตนทคงทแนนอน ลกษณะสดทายของการจดระบบคานยมน จะออกมาในลกษณะของปรชญาแหงชวตหรออดมการณแหงความคด เชน ชวตน อยไดดวยการแบงปน ชวตสรางงานแลวงานจะสรางชวต การทาบญสรางพระพทธรปประจาตวเปนมหากศล เปนตน
28
2.5 กำรสรำงลกษณะนสย (Characterization by a value complex) เปนข นการนาคานยมทจดระบบคณคาทมในตวเขาเปนระบบทถาวรและทาหนาทควบคมพฤตกรรมของบคคลไมวาจะอยในสถานการณใด ๆ กจะแสดงพฤตกรรมตามคานยมทยดถอตลอดไป สมาเสมอจนเกดเปนลกษณะนสยประจาตวของแตละบคคล การสรางลกษณะนสยม 2 ลกษณะ คอ
1) กำรสรำงลกษณะนสยชวครำว (Generalized set) เปนการแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบคานยมบางตวอยางของบคคลโดยคานงถงผลทจะเกดตามมาในสถานการณน น ๆ ดวย เชน การบรจาคเงนสรางพระพทธรปเพราะเปนมหากศลแตเนองจากยงเสยดายเงน จงทาเปนบางคร งเทาน น เปนตน
2) กำรสรำงลกษณะนสยถำวร (Characterization) เปนข นทบคคลแสดงลกษณะนสยทแทจรงออกมาอยางสมบรณตามความเชอหรอเจตคตทไดมาเปนปรชญาชวตของตน ข นน ถอวาเปนจดสดยอดของการพฒนาคน เชน นสยเรองความมวนยในตนเอง เกดจากการเหนคณคาของความมวนยในตนเองแลวพยายามจดระบบระเบยบความเปนอยใหมวนยจนเปนนสย เปนตน
3. พฤตกรรมดำนทกษะพสย พฤตกรรมดานทกษะพสยเปนพฤตกรรมทเกยวกบความสามารถเชงปฏบตการ ซงเกยวของกบระบบการใชงานของอวยวะตาง ๆ ในรางกายทตองอาศยการประสานสมพนธของกลามเน อกบการทางานของระบบประสาทตาง ๆ ในการทากจวตรประจาวน เลนกฬา เลนดนตรหรอกจกรรมอน ๆ หากนกเรยนไดฝกฝน การทางานของกลามเน อและระบบประสาทใหมการประสานสมพนธกนยอมกอใหเกดความชานาญหรอทกษะในการปฏบตงาน การจาแนกพฤตกรรมดานทกษะพสยน มหลายกลมความคด ในทน จะนาเสนอ 2 แนวทาง ดงน 3.1 แนวทำงท 1 แบงลกษณะของพฤตกรรมตามพฒนาการดานทกษะพสยออกเปน 5 ระดบ คอ
1) ขนเลยนแบบ (Imitating) เปนข นเรมตนการเรยนรดานทกษะของมนษยโดยมผทาใหดและทาตามไปทละข นและอาจมการชวยเหลอในขณะปฏบต เชน การจบดนสอเมอเรมหดเขยนหนงสอ การเลยนเสยงตวอกษรหรอคาตาง ๆ เปนตน
2) กำรท ำโดยยดแบบ (Patterning) เปนความสามารถในการปฏบตดวยตนเองตามแบบทกาหนด แนวดาเนนการหรอคาช แจง ผปฏบตอาจทาดวยการลองผดลองถกดวยตนเองอาจทาชาและไมถกตองทเดยวในตอนแรก เชน การเตนรา การผกเชอก เปนตน
3) กำรท ำดวยควำมช ำนำญ (Mastering) เปนความสามารถในการปฏบตไดดวยความถกตองแมนยาเหมาะสมกบเวลาโดย ไมมการชวยเหลอไมมการช แจง ไมมการแนะนา ไมมการทาใหดหรอไมมการใหดแบบใด ๆ เพยงแตกาหนดหวเรองหรอวธการใหวาจะใหทาอะไร โดยเนนความถกตอง รวดเรว ความอดทน ความแนนอน เชน การพมพดด การเลนดนตร เปนตน
29
4) กำรท ำในสถำนกำรณตำงๆ ได (Applying) เปนความสามารถในการปฏบตไดอยางถกตองเหมาะสมกบเวลาในสถานการณใหมหรอสถานการณอน ๆ ทนอกเหนอไปจากทเคยทามาแลว โดยไมมการชวยเหลอ ไมมการแนะนาข นตอนหรอการปฏบตใด ๆ จากผอน โดยเนนการกาหนดทกษะทตองใชในการแกปญหา การเลอกทกษะทตองใชในการแกปญหา มความมนใจในการใชทกษะน นในยามจาเปนและการกาหนดข นตอนในการปฏบตเพอแกปญหาน นไดดวยตนเอง เชน การจบลกบอลในขณะทมการแขงขนทสนาม การถบจกรเยบผาขณะเยบผา เปนตน
5) กำรแกปญหำไดโดยฉบพลน (Improvising) เปนความสามารถในการปฏบตเ พอแกปญหาเฉพาะหนาโดยฉบพลนซ งอาจเปนการแกไข ปรบปรง เปลยนแปลง ขยาย ยดหยน เสนอ สอดแทรกสงใหมเขาไปกบทกษะเดมทมมากอน โดยเนนการหาวธการปฏบตใหมเพอใหเหมาะสมกบสถานการณน นและการปรบปรงเปลยนแปลงทกษะใหมทตองปฏบตในงานน น ๆ เชน การแกไขตะเขบเส อใหเขากบหนผสวมใส การขบรถเลยงเมอมสงกดขวางกะทนหน เปนตน
3.2 แนวทำงท 2 แบงลกษณะของพฤตกรรมในเรองทกษะการเคลอนไหว แบงเปน 4 ดาน คอ
1) ทกษะกำรเคลอนไหวทงรำงกำย (gross bodily movement) เปนความสามารถทจะใชอวยวะบางสวนทไมซบซอนในการเคลอนไหว อยางคลองแคลว จาแนกเปน 1.1) การเคลอนไหวอวยวะสวนบน 1.2) การเคลอนไหวอวยวะสวนลาง
2) ทกษะการเคลอนไหวทตองใชประสาทรวม ๆ กน เปนความสามารถ ทจะใชการประสานสมพนธกนของระบบประสาทสมผสตาง ๆ จาแนกเปน 2.1) การเคลอนไหวของมอและน ว 2.2) การประสานระหวางมอและตา 2.3) การประสานระหวางมอ ตาและเทา 2.4) การเคลอนไหวอน ๆ ของมอ เทา ตาและห
3) ทกษะการสอสารโดยใชทาทาง (non - verbal communication Behaviors)เปนการแสดงออกเพอสอความหมายกบคนอนดวยวธดงน 3.1) การแสดงสหนา 3.2) ทาทาง 3.3) การเคลอนไหวท งรางกาย
4) ทกษะพฤตกรรมทางดานภาษา (speech behaviors) เปนความสามารถทแสดงออกทางดานภาษาดวยวธ ดงน 4.1) การออกเสยง
30
4.2) การสรางเสยงและคา 4.3) การเปลงเสยง 4.4) การประสานระหวางเสยงกบทาทาง
สรปไดวา จดมงหมายการเรยนรของบลม แบงออกเปน 3 ดาน คอ 1. พฤตกรรมดานพทธพสย (Cognitive Domain) 2. พฤตกรรมดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) และ3. พฤตกรรมดานจตพสย (Affective Domain)
2. ทฤษฎกระบวนกำรจดกำรเรยนรแบบซนเนคตกส (Synectics) Joyce & Weil (อางถงในทศนา แขมณ, 2557) กระบวนการจดการเรยนรแบบ ซนเนคตกส (Synectics)น มงสงเสรมและพฒนาความคดสรางสรรคแกผเรยน ซง William J.J. Gordon และคณะ (1961) เปนผพฒนาข นโดยในตอนแรก Gordon ใช Synectics เพอพฒนากลมสรางสรรค (creative group) ของธรกจอตสาหกรรม ซงบคลากรเหลาน มหนาทแกปญหาหรอพฒนาผลตภณฑใหม ๆ ตอมา Gordon และคณะ จงไดนามาประยกตใชกบกระบวนการเรยนการสอนในโรงเรยนและเปนทแพรหลายในเวลาตอมา Gordon (1961) ไดเสนอสมมตฐานของกระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกสไว 4 ประการ ซงทาทายแนวคด (ความเชอเดม) เกยวกบความคดสรางสรรค ดงน 1. ความคดสรางสรรคมความสาคญมากในกจกรรมท งหลายในชวตประจาวนของคนเรา เมอกลาวถงความคดสรางสรรค คนสวนใหญมกเชอมโยงความคดสรางสรรคกบการสรางงานดานศลปะหรอดนตรอนยงใหญหรองานประดษฐสงใหม ๆ แต Gordon ยนยนวาความคดสรางสรรคเปนสวนหนงของงานในชวตประจาวนและการใชชวตสวนตวของคนเราทกคน รปแบบการสอนของเขาจงใชเพอเพมขดความสามารถในการแกปญหา ชวยใหสามารถแสดงออกอยางสรางสรรค เขาใจผอนมากข น สงผลใหความสมพนธทางสงคมดข นดวย 2. กระบวนการคดสรางสรรคไมใชสงล ลบ เราสามารถอธบายได และเราสามารถฝกฝนใหบคคลมระดบความคดสรางสรรคเพมข นได ซงแตเดมน นเชอวาความคดสรางสรรคเปนเรองล ลบตองมมาแตกาเนดเปนความสามารถเฉพาะตวของบคคลและอาจถกทาลายได ถากระบวนการน ถกเกบกดไวลกเกนไป Gordon กลบเชอวา ถาบคคลเขาใจพ นฐานของกระบวนการคดสรางสรรคเขากสามารถเรยนรและนาความเขาใจน นไปเพมพนระดบความคดสรางสรรคของเขาสาหรบใชในการดาเนนชวตและการงาน ไมวาจะเปนสวนตวหรอเปนกลม Gordon ใหความเหนวา ความคดสรางสรรคสามารถเพมพนไดโดยการวเคราะหดวยจตสานก (conscious analysis) ซงจะชวยใหบคคลเขาใจและสรางกระบวนการฝกฝนความคดสรางสรรคเขาข นมาใชไดไมวาจะเปนในโรงเรยนหรอทตาง ๆ 3. ความคดสรางสรรคทเกดข นในทกสาขาวชา จะมลกษณะคลายคลงกน ไมวาจะเปนศลปะ วทยาศาสตร หรอวศวกรรมศาสตร เพราะจะใชกระบวนการทางสตปญญา ( intellectual process) เขามาเกยวของในความคดสรางสรรคเหมอนกน ซงแนวคดน จะตรงขามกบแนวคดทวไป กลาวคอ หลายคนยงคดวาความคดสรางสรรคยงจากดอยเฉพาะดานศลปะเทาน น สวนงานดานวศวกรรมศาสตรและวทยาศาสตรน นโดยทวไปมกคดวาเปนงานประดษฐ (Invention)
31
4. การคดสรางสรรคแตละบคคลหรอความคดสรางสรรคของกลมบคคลจะมลกษณะคลายคลงกนมาก ซงตางจากแนวคดเดมทวาความคดสรางสรรคเปนสงเฉพาะตว แบงปนกนไมได สภาวะของความคดสรางสรรคและกระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกส กระบวนการเฉพาะของซนเนคตกสพฒนามาจากสมมตฐานของจตวทยาความคดสรางสรรค (psychology creativity) 3 ประการ ดงน 1. โดยการฝกฝน กระบวนการทจะทาใหเกดความคดสรางสรรคอยางแจมชด จนกระบวนการดงกลาวอยในจตสานก (สามารถดงออกมาใชไดอยางอตโนมต) แลวเราสามารถเพมศกยภาพของความคดสรางสรรคท งรายบคคลและรายกลมโดยตรง 2. องคประกอบดานอารมณ สาคญกวาองคประกอบทางดานสตปญญาการไรเหตผลสาคญกวาการม เหตผล ความคดสรางสรรคเปนการพฒนาแบบแผนใหมๆข นมาในสมอง (new mental pattern) ความไรเหตผลอาจเปดชองไปสภาวะของสมองทเอ อตอการเกดความคดใหมๆ ภาวะไรเหตผลเปนสงแวดลอมทางสมองทดทสดสาหรบ การแสวงหาและขยายความคด แตไมใชใชสภาวะตดสนใจ Gordon ไดลดคณคาของสตปญญา เขาถอวาความเปนเหตเปนผลน นใชในการตดสนใจ และความสามารถในการตดสนใจกจาเปนตอการสรางความคดในหลาย ๆ ดาน เขาเชอวาความคดสรางสรรคตองใชกระบวนการทางอารมณ ซงตองใชกระบวนการของความไรเหตผลน นจะชวยสงเสรมกระบวนการทางปญญา นนคอชวยเพมโอกาสทจะผลตแนวคดใหม ๆ นนเอง 3. ความเขาใจในบทบาทขององคประกอบทางอารมณและความไรเหตผลเปนสงสาคญ เพอเพมโอกาสทจะประสบความสาเรจในการแกปญหา การวเคราะหกระบวนการไรเหตผลและควบคมโดยใชการเปรยบเทยบ และความคลายคลงกน Metaphoric Activity (กจกรรมการเปรยบเทยบ) ยทธศาสตรการคดของกระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกส (Synectics)อาศยกจกรรมการเปรยบเทยบ (metaphoric activity) มาใหผเรยนฝกทกษะกระบวนการของความคดสรางสรรคจนกระบวนการดงกลาวกลายเปนกระบวนการทอยในจตสานก (conscious process) ของผเรยน (สามารถนาไปใชโดยอตโนมต) กจกรรม metaphor จะชวยใหผเรยนสรางความสมพนธ โดยใชความเหมอนหรอใชความคลายคลงบางประการระหวางสงใดสงหนงหรอแนวคดใดแนวคดหนงกบสงอนหรอแนวคดอน ๆ ในการเปรยบเทยบดงกลาว ผเรยนจะตองพจารณาสงทเปรยบเทยบอยางละเอยด หลายแงมม เกด conceptual distance (คดกวางไกลกวาทเคยคด) จะเหนวากจกรรม การเปรยบเทยบจะชวยใหผเรยนจนตนาการไดอยางอสระ ไรขอบเขต และไดผอนคลาย (relax) ทาใหสนกทจะทาการเปรยบเทยบ เพราะขณะเปรยบเทยบผเรยนไมตองคานงถงเหตผล ในลกษณะเชนน ผเรยนจะไดคดถงสงทคนเคย ในแนวทางหรอมมมองแปลก ๆ ใหม ๆ ทาใหสามารถสรางสรรคสงใหม ๆ ออกมาได (เน อหาใหม ๆ) โดยพยายามเชอมโยงกบสงทคนเคย กจะชวยใหผเรยนเขาใจสงใหมน นไดดเชนกน กระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกส (Synectics) ใชกจกรรมการเปรยบเทยบทอาศยการเปรยบเทยบ (analogy) 3 แบบ คอ 1. กำรเปรยบเทยบโดยตรง (Direct Analogy) เปนการเปรยบเทยบอยางงาย ๆ ระหวางสงของ (object) สองสงหรอแนวคด (idea) สองแนวคด ความคลายคลงททาการ
32
เปรยบเทยบอาจใชไดต งแตหนงประเดนข นไป ไมจาเปนตองคลายคลงกนท งหมด การเปรยบเทยบกเพอเปลยนเงอนไขของสถานการณของปญหาเดมไปสสถานการณอน ๆ เพอใหผเปรยบเทยบ เกดแนวคดหรอมมมองแปลกไปจากเดม สงทนามาเปรยบเทยบอาจเปนคน สตว พช หรอสงไมมชวตอน ๆ Gordon ไดยกตวอยางการใช Direct Analogy สรางสรรคงาน เชนการสรางอโมงคลอดใตน าของ March Isambard Brunel กไดแนวคดมาจากการเฝาสงเกตตวดวงกดกนเน อไม สรางโพรงเพอเปนทอยอาศยของมน หรอการออกแบบภาชนะทมฝาปดเปดไดกเชอมโยงมาจากลกษณะของเมลดถวทปดเปดได เปนตน 2. กำรเปรยบเทยบโดยสมมตตนเปนสงอน (Personal Analogy)เปนการสมมตใหผเปรยบเทยบเปนคนอนหรอสงอนทไมใชตนเอง วาจะมความรสกนกคดอยางไร ถาเปนสงน น ซงจะสมมตเปนสงมชวตหรอสงไมมชวตกได จดเนนของการเปรยบเทยบโดยสมมตตนเปนสงอน คอการทาใหผเปรยบเทยบตระหนกถงความรสกของสงทตนสมมตอยอยางแทจรง ตองการใหผเปรยบเทยบลมตนไปชวขณะ (some loss of self ) ตองรสกวาเขาเปนสวนหนงหรอองคประกอบหนงของสงทตนสมมตน นจรง ๆ ถาการลมตวไปชวขณะสามารถทาใหคดกวางไกลกวาทคนเคยไดเทาไร สงทไดจากการเปรยบเทยบกจะแปลกใหมเพมข นเทาน น Gordon ไดจาแนกระดบการมความรสกนกคดในสงทสมมตมากนอยแคไหนเปน 4 ระดบ คอ 1. ระดบบรรยายขอเทจจรง (ททกคนทราบแลว) ในข นน ผเปรยบเทยบบอกความรสกของสงทตนสมมตเปนเพยงขอเทจจรงทรอยแลว (โดยไมมการเปรยบเทยบ) ซงแสดงวาไมมความรสกจากการเปนสงน นจรง ๆ 2. ระดบระบอารมณของสงทสมมต ระดบน ผเปรยบเทยบจะสามารถบอกความรสก ทว ๆ ไปอยางลกซ งข น (new insight) เชน อาจบอกวา “รสกมพละกาลง” (เมอเปนเครองยนต) 3. ระดบระบอารมณความรสกของสงมชวตอนๆ ไดอยางลกซ ง 4. ระดบระบอารมณความรสกของสงไมมชวตอน ๆ ได ระดบน ผเปรยบเทยบจะตองเหนตวเองเปนสงไมมชวตจรง ๆและเกดอารมณความรสกโดยใชมมมองของสงไมมชวต เชน อาจพบวา “รสกยาแย ตาตอย เพราะไมวาจะออกรถหรอหยดรถคนอนตดสนใจแทนหมด” การทราบระดบของการเปรยบเทยบโดยสมมตตนเปนสงอน (Personal Analogy) จะชวยช แนะวาผเปรยบเทยบสามารถสรางความคดไดกวางไกลจากเดมไดมากนอยแคไหน 3. การเปรยบเทยบโดยใชคาคขดแยง (Compressed Conflict) การเปรยบเทยบน เปนกานนาคาซงมความหมายขดแยงหรอตรงขามกนสองคา มาจบคกนเปนคาใหมซงมความหมายเดยว เชน น าผ งขม ไฟเยน เปนตน การสรางคาคขดแยงของผเรยนจะสะทอนใหเหนถงความสามารถในการอธบายสงใดสงหนง โดยใชสองแนวคดพรอมกน ชวยใหเขาใจสงทอธบายดข น กระบวนการของ Synectics น ม 2 กลยทธ คอ Strategy One - การสรางสงคนเคยใหแปลกใหม (Creating Something New) และ Strategy Two - การทาสงแปลกใหมใหคนเคย (Making Strange Familiar)
33
รปแบบการสอนแรก การสรางสงคนเคยใหแปลกใหม จะชวยใหนกเรยนมองเหนปญหาเดม แนวคดเดม หรอผลผลตเดมในแนวแปลกใหมออกไป ซงใหความคดสรางสรรคมากข น สวนรปแบบการสอนทสอง การสรางสงแปลกใหมใหคนเคยน นจะชวยใหผเรยนสรางสงใหมใหคนเคย เปนเน อหาใหมทมความหมายมากข น แมวาท งสองกลยทธจะใชการเปรยบเทยบท ง3ประเภทเหมอนกน แตกลยทธท งสองใชเพอวตถประสงคทตางกน จงมความสมพนธและหลกการตอบสนอง (principle of reaction) ตางกน Phase I ขอมลเกยวกบปญหำหรอสภำพกำรทมอย (Description of Present Condition)
- ครใหผเรยนอธบายถงเงอนไขปญหา สภาพการณตามทนกเรยนมความรความเขาใจขณะน น
Phase II กำรเปรยบเทยบโดยตรง (Direct Analogy) - ผเรยนเสนอการเปรยบเทยบโดยตรง โดยนาสงทกาลงศกษาใน phase ท I
ไปเปรยบเทยบกบสงอน ๆ (โดยการระดมสมอง) แลวเลอกเพยงสงเดยวมาพจารณารายละเอยด (ของสงทเลอก)
Phase III กำรเปรยบเทยบโดยสมมตตนเปนสงอน (Personal Analogy) - ใหผเรยนสมมตตนเองเปนสงทเลอกใน phase ท I แลวบรรยายความรสกนกคด
เมอเปนสงน น Phase IV กำรสรำงคค ำขดแยง (Compressed Conflict)
- ผเรยนสรางคคาขดแยงหลายค โดยนาคาตางๆ ทไดจากกจกรรมใน phase II และIII มาสรางแลวเลอกไว 1 คา
Phase Vกำรเปรยบเทยบโดยตรง (Direct Analogy) - ผเรยนนาคคาขดแยงทเลอกไวใน phase ท IV มาเปรยบเทยบวาเหมอนกบสง
ใดบาง (โดยการระดมสมอง) แลวเลอกสงทเหนวาเหมาะสมคลายคลงทสดมา 1 อยาง
Phase VI 1. กำรกลบไปพจำรณำงำนเดม (Reexamination of the Original Task) - ผเรยนยอนกลบไปพจารณาทบทวนงานเดม โดยนาสงทเลอกไวใน phase ท v
และ/หรอประสบการณทไดจากการใชซนเนกตกสไปปรบงานเดมใหมความ แปลกใหมข นมา
2. กำรท ำสงทแปลกใหมใหคนเคย (Making Strange Familiar) - วธการน ชวยใหผเรยนเขาใจเรองทยาก / เรองใหมไดดข น - ใชวธการเปรยบเทยบเพอวเคราะห ไมใชเพอสรางมโนมต
ขนกำรสอนท 1 การเสนอขอมลใหม (Substantive Input) ครเสนอขอมลเกยวกบหวขอเรองใหม (เรองทจะเรยน) ขนกำรสอนท 2 การเปรยบเทยบโดยตรง (Direct Analogy)
34
ผเรยนสมมตตนเปนสงทเลอกจาก Direct Analogy โดยครใหนกเรยนเปรยบเทยบ เรองใหมทจะเรยน และสงทนกเรยนคนเคย วามประเดนใดบางทเหมอนกน ขนกำรสอนท 3 การเปรยบเทยบโดยสมมตตนเปนสงอน (Personal Analogy) ครใหนกเรยนสมมตตนเปนสงใดสงหนงตามทเลอกจากข นการสอนท 2 ขนกำรสอนท 4 การพจารณาสงทเปรยบเทยบ (Comparing Analogy) ผเรยนระบสงทคลายคลงกนกบสงใหม กบสงทนามาเปรยบเทยบ พรอมท งใหเหตผลประกอบ ขนกำรสอนท 5 การอธบายสงทแตกตาง (Explaining Differences) ผเรยนอธบายถงประเดนทมความแตกตางของสงทนามาเปรยบเทยบกน ขนกำรสอนท 6 การสารวจ (Exploration) ผเรยนยอนกลบไปศกษาสงทเรยนใหมใหเขาใจ ขนกำรสอนท 7 เสนอการเปรยบเทยบ (Generation Analogy) ผเรยนเสนอการเปรยบเทยบโดยตรงดวยตนเอง แลวสารวจวามความคลายคลงและความแตกตางในประเดนใดบาง (สมปต ตญตรยรตน, 2547) การสอนแบบซนเนกตกสม 2 วธดวยกน คอ แบบท 1 ใชเพอสรางเหตผลงานทแปลกใหม และแบบท 2 ใชเพอสรางความคนเคยกบสงทยงไมรจก การจะใชวธแบบท 1 หรอแบบท 2 ยอมข นอยกบจดมงหมายของการสอน ตอไปน เปนตวอยางการสอนท ง 2 แบบ ซนเนกตกส แบบท 1 เพอสรางผลงานแปลกใหม มโครงสรางและข นตอนในการสอนดงตอไปน ขนท 1 บรรยายสถานการณปจจบน ข นน ครใหนกเรยนบรรยายสถานการณหรอหวขอตามทนกเรยนมองเหน ขนท 2 การเปรยบเทยบทางตรง ข นน นกเรยนเปรยบเทยบทางตรง แลวเลอกอนท ดทสดมาอธบายใหกวางขวางข น ขนท 3 การเปรยบเทยบกบตนเอง ข นน นกเรยนเปรยบเทยบสงทเลอกในข นท 2 กบตนเอง ขนท 4 การหาคคาทมความหมายขดแยงกน จากการบรรยายในข นท 2 และ ข นท 3 นกเรยนคดหาคาทมความหมายคานกนมาหลายๆค แลวเลอกคทดทสด ขนท 5 การเปรยบเทยบทางตรง ข นน นกเรยนคดหาการเปรยบเทยบทางตรงโดยใชคาคทเลอกในข นท 4 ขนท 6 ตรวจสอบปญหาเรมแรกอกคร ง ข นน ครใหนกเรยนหนกลบมาสารวจปญหาเรมแรก แลวใชการเปรยบเทยบข นสดทาย โดยใชประสบการณท งหมดทไดจากกระบวนการ ซนเนกตกสเขาชวย ซนเนกตกส แบบท 2 เพอสรำงควำมคนเคยกบสงทยงไมรจก วธสอนแบบน มจดประสงคเพอทาความคนเคยกบสงทแปลกใหม เปนการเพมพนความเขาใจและสารวจลกในสงของหรอสถานการณทใหมและซบซอน ในทน เราใชการเปรยบเทยบชวยใน
35
การวเคราะห ไมใชเพอเชอมโยงของทมความตางกนดงเชนในแบบท 1ในแบบท 2 เราจะใชสงของหรอสถานการณทใกลตว เชน บาน รถ รางกายคน เปรยบเทยบกบสถานการณทเปนปญหาแลว ใชวเคราะหปญหาโดยการศกษาลกษณะสาคญของสงทคนเคยกบลกษณะของปญหา(สงทไมคนเคย) สรปไดวา กระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกส (Synectics) ประกอบดวย 6 ข นตอน ดงน ข นท 1 ข นนา, ข นท 2 ข นการสรางอปมาแบบตรงหรอเปรยบเทยบแบบตรง (direct analogy), ข นท 3 ข นการสรางอปมาบคคลหรอเปรยบเทยบบคคลกบสงของ (personal analogy), ข นท 4 ข นการสรางอปมาคาคขดแยง (compressed conflict), ข นท5 ข นการอธบายความหมายของคาคขดแยง และข นท 6 ข นการนาความคดใหมมาสรางสรรคงาน
3. ทฤษฎโครงสรำงเชำวนปญญำของ Guilford Guilford (1967 อางถงในแสงจนทร กะลาม, 2551) ไดกลาวถงลกษณะของความคดสรางสรรคอยางเปนระบบ ซงความคดสรางสรรคเปนความสามารถของสมองทเปนลกษณะของความคดอเนกนย (divergent thinking) ทเปนความสามารถในการตอบสนองตอสงเราในหลายรปแบบ และหลายแงมม Guilford ไดดาเนนการศกษาคนควาเรองเชาวนปญญาและความคดสรางสรรค และไดเสนอทฤษฎโครงสรางเชาวนปญญา (The Structure of Intellect Theory เรยกวา SI) หรอบางทเรยกวาเชาวนปญหาสามมต (สมศกด ภวภาดาวรรธน, 2537) อธบายไว ดงน โครงสรางทางสตปญญาของ Guilford ทเปนความสามารถทเกยวของกบความคดสรางสรรค ซงมท งหมด 24 แบบดงน ดำนวธกำรคด
D = ความคดอเนกนย เปนกระบวนการทางสมองทคดหลายแงหลายมม หลายทศหลายทางคดหา คาตอบโดยไมกาจดจานวน เปนความคดลกษณะแปลกใหมจากสงเราทกาหนดให DFU DSU DMU DBU DFC DSC DMC DBC DFR DSU DMR DBR DFS DSS DMS DBS DFT DST DMT DBT DFI DSI DMI DBI
ดำนเนอหำทคด F = ภาพเปนสงเราหรอขอมลทเปนรปธรรมและสามารถสมผสไดดวยประสาทสมผส เชน ภาพ แสง เสยง เปนตน S = สญลกษณ เปนสงเราทอยในลกษณะเครองหมายตางๆเชน ตวอกษร ตวเลข ตวโนต ดนตร หรอรหสตางๆ M = ภาษาเปนสงเราในรปของถอยคา ทาใหเกดความคดทางภาษาและการสอสารทางภาษาข น B = พฤตกรรม เปนสงเราทเกยวกบปะทะสมพนธทางสงคม เชน เจตคต อารมณ ความต งใจ การรบร การคด เปนตน
36
ดำนผลของกำรคด U = หนวย เปนสวนหนงทถกแยกออกมามคณสมบตเฉพาะตวทแตกตางไปจากสงอนๆ C = จาพวก เปนกลมของสงทมคณสมบตรวมกน เชนจาพวกของมคม กลมสภาพบรษ R = ความสมพนธ เปนผลงานของการเชอมโยงแนวคดแบบตางๆ ต งแต 2 พวกเขาดวยกนโดยอาศยลกษณะบางอยางเปนเกณฑ เชน หาคาทตรงขามกบคาวาสง S = ระบบการเชอมโยงความสมพนธของผลการคดหลายๆ คเขาดวยกนอยางมแบบแผน T = การแปลงรป เปนการเปลยนแปลง ปรบปรง ใหนยามใหม การตความ ขยายความหรอการเปลยนแปลงขอมลไปใชขอมลไปใชในวตถประสงคอน I = การประยกต เปนการนาความรไปใชหรอเขาใจความหมายของสงเราตางๆไดถกตองสามารถคาดหวงหรอพยากรณจากขอมลทกาหนดใหไดซงอาจแบงออกเปนมตไดดงน มตท 1 มตเนอหำ (content) ไดแก ขอมลหรอสงเราตางๆ ทสามารถรบไดดวยระบบประสาทสมผส โดยแบงออกเปน 4 ประเภท คอ
1) รปภำพ (figural) ไดแกสงเราทเปนรปหรอสงทรไดโดยประสาทสมผสท มความหมาย
2) ภำษำ (semantic) ไดแก สงเราหรอขอมลทเปนภาษาเขยน ภาษาพดทใช ในการสอสาร
3) สญลกษณ (symbolic) ไดแก สงเราหรอขอมลทเปนเครองหมายใชแทน สงอน
4) พฤตกรรม (behavior) ไดแก สงเราทเกยวกบกรยาอาการทแสดงออกถงความรสก อารมณ ความคดเหน รวมถงเจตนา
มตท 2 มตวธกำรทำงควำมคดหรอกระบวนกำรของควำมคด (Operations) ไดแกวธการหรอวธการหรอกระบวนการทางสมองแบบตางๆทใชในการปฏบตหรอกระทาตอสงเราอนจะใหไดมาซงขอมลหรอขาวสาร โดยแบงออกเปน 5 อยาง คอ
1) กำรร (Cognition)หมายถง ความสามารถในการรจกและเขาใจสามารถบอกสงทพบเหนในขณะน นได
2) กำรจ ำ (Memory) หมายถงความสามารถในการระลกสงทเกบรกษา หรอประสบการณทผานมาได
3) กำรคดแบบอเนกนย (divergent thinking) หมายถง ความสามารถในการคดแบบกวางๆ ทวไป ไมกาหนดกรอบไมคดหาคาตอบในหลายแงหลายมมโดยไมกาจดจานวน
4) กำรคดแบบเอกนย (convergent thinking) หมายถงความสามารถในการคดแบบน ข นตอนเพอหาทางเลอกทดทสด ถกตองทสดจากขอมลทกาหนดให
37
5) กำรประเมนคำ (evaluation) หมายถง ความสามารถในการพจารณาตดสนผลผลตหรอผลทไดจาการวด โดยยดหรอเปรยบเทยบกบเกณฑทกาหนดไวหรอขอมลอนเปนทยอมรบ
มตท 3 ผลผลต (products) ไดแก วถทางหรอรปแบบของความรหรอขาวสารทเกดข นจากการจดกระทาโดยใชวธการทางความคดคดกบขอมลหรอสงเราแบงออกเปน 6 รปแบบ
1) หนวย (units) ไดแก ผลทเกดข นอยในรปแบบของลกษณะทวไปทบงบอกประเภทหรอชนดของสงน นๆ ทแตกตางไปจากสงอน
2) ประเภท (classes) ไดแก ผลทเกดข นอยในรปแบบของกลม ประเภทชนดของลกษณะหรอคณสมบตรวม
3) ควำมสมพนธ (relations) ไดแก ผลท เกดข นอย ในรปแบบของการเชอมโยงการโยงความสมพนธหรอความเกยวของระหวางของสองอยาง
4) ระบบ (system) ไดแก ผลทเกดข นอยในรปแบบของแบบแผน (pattern) อนกรมการจดลาดบทเปนระบบตอเนองกน
5) กำรแปลงรป (transformations) ไดแก ผลทเกดอยในรปแบบของการเปลยนแปลง ปรบปรงใหความหมายใหม โดยอาศยความรในข นตอนเดมไปข นใหม
6) กำรคำดหวง (Expectation) ไดแกผลทเกดข นอยในรปแบบของการทานายคาดคะเนไปวา หรอ คาดหวง จากขอมลหรอสารสนเทศทใหมา
โครงสรางทางสมองของสมรรถภาพทางสมองหรอแบบจาลองโครงสรางทาง สตปญญาของ Guilford มลกษณะเปน 3 มต เนนเรองความคดสรางสรรค ความมเหตผลและการแกปญหา ซง Guilford (1967) ไดสรางแบบจาลองโครงสรางสมรรถภาพทางสมอง ดงภาพท 2.1
38
ภำพท 2.1 แบบจาลองโครงสรางสมรรถภาพทางสมองหรอแบบจาลองโครงสราง ทางสตปญญาของ Guilford ทมา :http://www.myfirstbrain.com/teacher_view.aspx?ID=50909
จะเหนไดวาโครงสรางของสมรรถภาพทางสมองหรอการวดเชาวปญญาของ Guilford แบงออกเปน 120 เซลลหรอ 120 องคประกอบโดยในแตละตวจะประกอบดวยหนวยยอยของสามมตเรยงจากเน อหา – วธปฏบตการ – ผลผลต (Content – Operation - Products) อาจสรปไดวาความคดสรางสรรคเปนความคดอเนกนย (Divergent Thinking) คอเมอมสงเรามากระตนบคคลจะตอบสนองสงเราตาง ๆ ในลกษณะหลายทศทาง ทาใหไดคาตอบ หรอผลผลตของความคดหลายอยางและแปลกใหม สาหรบโครงสรางทางสตปญญาของ Guilford กบความคดสรางสรรค พบวาวธการคดทเนนเรองของความคดสรางสรรคกคอ การคดแบบอเนกนย (Divergent Thinking) หรอเมอนาความคดแบบอเนกนยไปสมพนธกบมตดานเน อหา ซงมองคประกอบยอย ๆ 4 ประการ คอ ภาพ สญลกษณ ภาษาและพฤตกรรม และมตดานผลผลตของความคด ซงมองคประกอบยอย ๆ 6 ประการ คอ หนวย จาพวกความสมพนธ ระบบ การแปลงรป และการประยกต จะไดสามารถหรอเซลล 24 แบบ หรอ 24 เซลล เชาวปญญาสามมตตามทฤษฎน ไดถกแบงเปน 120 แบบยอย หรอแบบจลภาค (Micro- Model) โดยเกดจากลกษณะยอยท งสามมตมาสมพนธกน การต งชอของแตละแบบยอยหรอแบบจลภาคประกอบดวยชอของลกษณะยอยในแตละมต วธการทางความคด เน อหา –วธการปฏบต – ผลผลต (Content-Operation-Products) เชน การคดแบบอเนกนยรปภาพแบบหนวย (Divergent Thinking of Figural Unit : DFU) เปนตน ในปจจบนไดมการปรบปรงเชาวนปญญาสามมตโดยเปลยนแปลงมตเน อหาจากเดมซงมอย 4 ประเภท เปน 5 ประเภท โดยแยกรปธรรมเปนสงทสามารถรไดดวยตา (Visual) หรอรปและสงทสามารถรบไดดวยห (Auditory) หรอเสยง
39
และเปลยนแปลงมตวธการทางความคดจากเดมซงมอย 5 อยาง เปน 6 อยางโดยแยกจากการจาในชวขณะ (Memory Recoding) กบการจาระยะยาว (Memory Recoding) ดงน น แบบจลภาคหรอแบบยอยของทฤษฎเชาวนปญญาสามมตในขณะน มอย 108 แบบจลภาคเมอพจารณาโครงสรางทางสมองของGuilford (1967) จะพบวาวธการคดทเปนเรองความคดสรางสรรค คอ การคดอเนกนย และเมอนาการคดแบบอเนกนยไปสมพนธกบมตดานเน อหาซงมองคประกอบยอยๆ6 ประการ คอ หนวย ประเภท ความสมพนธ ระบบการแปลงรปและการคาดการณ จะไดสามารถ 24 แบบจลภาค
4. ทฤษฏของ E. Paul Torrance Torrance (1972 อางถงในทวศกด แกวทอน, 2546) กลาววา ความคดสรางสรรค
เปนกระบวนการของความรสกไวตอปญหาหรอสงทบกพรองขาดหายไป แลวจงรวบรวมความคดหรอต งเปนสมมตฐานทาการสอบสมมตฐาน และเผยแพรสงทไดจากการทดสอบสมมตฐานน น ซงแบงเปนข น ๆ ไดดงน ขนท 1 กำรพบควำมจรง (Fact – Finding) ในข นน เรมต งแตความรสกกงวล มความสบสน วนวายเกดข นในจตใจ แตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดน กพยายามต งสต และหาขอมลพจารณาดวาความยงยาก วนวาย สบสน หรอสงททาใหกงวลใจน นคออะไร ขนท 2 กำรคนพบปญหำ (Problem – Finding) ข นน เกดตอจากข นท 1 เมอไดพจารณาโดยรอบคอบแลว จงเขาใจและสรปวา ความสบสนวนวายน นกคอ การเกดปญหานนเอง ขนท 3 กำรตงสมมตฐำน (Idea – Finding) ข นน ตอจากข นท 2 เมอรวามปญหาเกดข นกจะพยายามคดและต งสมมตฐาน และรวบรวมขอมลตาง ๆ เพอนาไปใชในการทดสอบสมมตฐานในข นท 3 ขนท 4 กำรคนพบปญหำ (Solution – Finding) ในข นน จะพบคาตอบจากการทดสอบสมมตฐานในข นท 3 ขนท 5 ยอมรบผลจำกกำรคนพบ (Acceptance – finding) ข นน เปนการยอมรบคาตอบทไดจากการพสจนเรยบรอยแลวานาจะแกปญหาใหสาเรจไดอยางไร แตตอจากจดน การแกปญหาหรอการคนพบยงไมจนตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะนาไปสหนทางทจะทาใหเกดแนวคดหรอสงใหมตอไปทเรยกวา New Challenge Torrance ไดสรางทฤษฎและแบบทดสอบความคดสรางสรรคทใชกนในหลายประเทศทวโลกเขากลาววาความคดสรางสรรคจะแสดงออกตลอดกระบวนการของความรสกหรอการเหนปญหาการรวบรวมความคดเพอต งเปนขอสมมตฐานการทดสอบและดดแปลงสมมตฐานตลอดจนวธการเผยแพรผลสรปทไดความคดสรางสรรคจงเปนกระบวนการแกปญหาทางวทยาศาสตรนนเอง และ Torrance เรยกกระบวนการลกษณะน วากระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคหรอ“The creative problem solving process” ดงภาพท 2.2
40
ภำพท 2.2 กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคของ Torrance ทมา :Creative learning and teaching by Torrance and Myers (อางถงใน ทวศกด แกวทอน, 2546)
5. ทฤษฎของควำมคดสรำงสรรคในรปของกำรโยงสมพนธ หรอ Associative Theory (2554) ความคดสรางสรรคตามทฤษฎน ประกอบดวยการสรางแนวคดใหม โดยการรวมสงทสมพนธกนเขาดวยกน ซงการรวมกนน จะตองเปนไปตามเงอนไขเฉพาะอยาง หรอรวมกนแลวตองเกดประโยชนทางใดทางหนง หรอเมอระลกสงใดไดกเปนแนวทางในการระลกถงสงอน ๆ ตอ ๆ กนไป สมพนธกนเปนลกโซ เชน เมอนกถงโตะกทาใหนกถงเกาอ ไปใชวางของ เปนตน
Davis (1973 อางถงใน กรมวชาการ: 2544) ไดรวบรวมแนวคดเกยวกบความคดสรางสรรคของนกจตวทยาทไดกลาวถงทฤษฎของความคดสรางสรรค โดยแบงเปนกล มใหญ ๆ ได 4 กลม ดงน
1) ทฤษฎควำมคดสรำงสรรคเชงจตวเครำะห นกจตวทยาทางจตวเคราะหหลายคน เชน ฟรอยดและครส ไดเสนอแนวคดเกยวกบการเกดความคดสรางสรรควา ความคดสรางสรรคเปนผลมาจากความขดแยงภายในจตใตสานกระหวางแรงขบทางเพศ (Libido) กบความรสกรบผดชอบทางสงคม (Social conscience) สวนคไบและรค ซงเปนนกจตวทยาแนวใหม กลาววาความคดสรางสรรคน นเกดข นระหวางการรสตกบจตใตสานก ซงอยในขอบเขตของจตสวนทเรยกวา จตกอนสานก
2) ทฤษฎควำมคดสรำงสรรคเชงพฤตกรรมนยม นกจตวทยากลมน มแนวความคดเกยวกบเรองความคดสรางสรรควา เปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร โดยเนนทความสาคญของการเสรมแรง การตอบสนองทถกตองกบสงเราเฉพาะหรอสถานการณ นอกจากน ยงเนนความสมพนธทางปญญา คอการโยงความสมพนธจากสงเราหนงไปยงสงเราตาง ๆ ทาใหเกดความคดใหม หรอสงใหมเกดข น
41
3) ทฤษฎควำมคดสรำงสรรคเชงมนษยนยม นกจตวทยาในกลมน มแนวคดวาความคดสรางสรรคเปนสงทมนษยมตดตวมาต งแตเกด ผทสามารถนาความคดสรางสรรคออกมาใชไดคอผทมสจการแหงตน คอรจกตนเอง พอใจตนเอง และใชตนเองเตมตามศกยภาพของตนมนษยจะสามารถแสดงความคดสรางสรรคของตนเองมาไดอยางเตมทน นข นอยกบการสรางสภาวะหรอบรรยากาศทเอ ออานวย ไดกลาวถงบรรยากาศทสาคญในการสรางสรรควา ประกอบดวยความปลอดภยในเชงจตวทยา ความมนคงของจตใจ ความปรารถนาทจะเลนความคดและการเปดกวางทจะรบประสบการณใหม
4) ทฤษฎอตำ (AUTA) ทฤษฎน เปนรปแบบของการพฒนาความคดสรางสรรคใหเกดข นในตวบคคล โดยมแนวคดวาความคดสรางสรรคน นมอยในมนษยทกคนและสามารถพฒนาใหสงข นได การพฒนาความคกสรางสรรคตามรปแบบอตาประกอบดวย 4.1) กำรตระหนก (Awareness) คอ ตระหนกถงความสาคญของความคด
สรางสรรคทมตอตนเอง สงคม ท งในปจจบนและอนาคต และตระหนกถงความคดสรางสรรคทมอยในตนเองดวย
4.2) ควำมเขำใจ (Understanding) คอ มความร ความเขาใจอยางลกซ งในเรองราวตาง ๆ ทเกยวของกบความคดสรางสรรค
4.3) เทคนควธ (Techniques) คอ การรเทคนคในการพฒนาความคดสรางสรรคท งทเปนเทคนคสวนบคคล และเทคนคทเปนมาตรฐาน
4.4) กำรตระหนกในควำมจรงของสงตำง ๆ (Actualization) คอ การรจกหรอตระหนกในตนเอง พอใจในตนเอง และพยายามใชตนเองเตมศกยภาพ รวมท งการเปดกวางรบประสบการณตาง ๆ โดยมการปรบตวไดอยางเหมาะสม การตระหนกถงเ พอนมนษยดวยกน การผลตผลงานดวยตนเอง และมความคดทยดหยนเขากบทกรปแบบของชวต
องคประกอบท ง 4 น จะผลกดนใหบคคลสามารถดงศกยภาพเชงสรางสรรคของตนเองออกมาใชได
6. ทฤษฎควำมคดสรำงสรรคของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน สานกงานคณะกรรมการการศกษาข นพ นฐาน (มนธดา สตะธน, 2558) กลาววา
ความคดสรางสรรคมอยในทกคนแตกตางกนตามความสามารถและศกยภาพในการคดของแตละคน เดกทกคนมความคดสรางสรรคอยในตว และแสดงออกไดตงแตในวยเดก พลงความคดสรางสรรคของเดกหากถกเกบไวไมมโอกาสปลอยออกมา ความคดสรางสรรคของเดกจะไมไดรบการพฒนา หนาทของผใหญ คอ การดงความคดสรางสรรคของเดกออกมา การสรางโอกาสใหเดกใชความคดสรางสรรคโดยไมสกดก นจนตนาการของเดก การสรางโอกาสใหเดกฝกฝนความคดสรางสรรคอยางสนกและไดทาอยางตอเนอง ผใหญควรสงเสรมใหเดกมโอกาสใชความคดสรางสรรคในทกโอกาสท งในช นเรยน นอกช นเรยน ในครอบครว และในชวตประจาวน เดกยงฝกฝนการใชความคดสรางสรรคบอย ๆ
42
ทกษะในการใชความคดสรางสรรคกจะยงมมากข น ถาเดกไดรบการฝกฝนใหทาอยางตอเนอง เดกจะมความคลองในการดงความคดสรางสรรคออกมา จนเกดเปน “จตคดสรางสรรค” ทฝงอยในตว และจะดงออกมาใชเองในโอกาสตางๆ การฝกฝนการใชความคดสรางสรรค ชวยพฒนาทกษะการใชความคดสรางสรรค เดกระดบโรงเรยนในทกชวงช น จงควรไดรบการฝกฝนการใชความคดสรางสรรค
การสงเสรมความคดสรางสรรคในเดกระดบโรงเรยน จาเปนตองสรางโอกาสใหเดก ไดใชความคดสรางสรรคสรางช นงานข นจากตวเดกเอง ซงทาได 2 รปแบบ คอ
1) การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานรายบคคล 2) การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานกลม
กำรสงเสรมควำมคดสรำงสรรครปแบบกำรท ำงำนรำยบคคล
กำรออกแบบกจกรรมจะใหเดกท ำชนงำนดวยตวเองคนเดยว โดยการออกแบบ กจกรรมตองคานงถงองคประกอบสาคญของความคดสรางสรรค 3 อยาง คอ
1) แรงจงใจ สงททาใหเดกตองการใชความคดสรางสรรคทมอยในตวทาสงใด สงหนง แรงจงใจน อาจเกดจากภายในตวเดกเองทอยากทาสงใดสงหนง หรอ เดกอาจไดรบแรงจงใจจากภายนอกแลวมผลเกดเปนแรงจงใจภายในตวเดกททาใหอยากทาสงใดสงหนง
2) ทกษะการใชความคดสรางสรรค ความสามารถใชความคดสรางสรรคในตวเดกในการคดสงใหม ความสามารถคดสงทแตกตางไปจากสงทมอย เปนอย เหนอย หรอ ความสามารถเชอมโยงสงทมอย รอย ในมตคดททาใหไดสงใหม
3) องคความรหรอประสบการณ องคความรหรอประสบการณทเดกมเกยวกบสงทจะคดสรางสรรค โดยอาจมอยเดม หรอหาสงทดกวามาเพมเตมสงทมอยเดม
แรงจงใจ
Creativity องคความร
และประสบการณทม ทกษะ
ความคดสรางสรรค
43
กำรออกแบบกจกรรมเพอใหเดกดงควำมคดสรำงสรรคของตวเองออกมำ 1) ออกแบบกจกรรมใหเดกมแรงจงใจทตองการจะทา เชน สนกทจะทา มความทา
ทายททาใหอยากทา มความรสกจากภายในทตองการจะทา มความตองการแกปญหาในมตคดใหม ๆ
2) ออกแบบกจกรรมใหอยในกรอบความรหรอประสบการณทเดกม หรอม สงเอ ออานวยให เดกสามรรถเขาถงการคนหาขอมลองคความร เ พมหรอมประสบการณเพมในสงทตองการสรางสรรค
3) ออกแบบกจกรรมททาใหเดกสามารถใชทกษะความคดสรางสรรคทนาไปสการทางานทสาเรจได
กำรสงเสรมควำมคดสรำงสรรครปแบบกำรท ำงำนกลม
กำรใหเดกสรำงสรรคชนงำนจำกกำรท ำในกำรท ำงำนชนสรำงสรรคงำนกลม ตองคานงถงองคประกอบสาคญ 3 อยาง คอ
1) การมสวนรวม สมาชกในกลมมสวนรวมในการเสนอความคด หรอการระดมความคด และมการใชความคดสรางสรรค
2) การตดสนใจ สมาชกในกลมมการตดสนใจรวมกน มการใชความคดวเคราะหและสงเคราะห
3) การตกลงในการทางานรวมกน สมาชกในกลมตกลงรวมกนในการทางานช นสรางสรรค
กำรใชควำมคดสรำงสรรครปแบบกำรท ำงำนกลม การมสวนรวมของสมาชกในกลม หรอ การระดมความคด เปนสงทสาคญมาก
การมสวนรวม
Creativity การตกลง
ในการท างานรวมกน การตดสนใจ
44
เพอใหกลมสามารถดงความคดสรางสรรคจากสมาชกกลมออกมา สมาชกกลมจงตองมโอกาสไดเสนอความคดอยางเสร และไดรบการตอนรบการเสนอความคดจากสมาชกกลมอน ๆ และการระดมความคดตองมการจดบนทกรายการความคดทสามชกกลมแตละคนเสนอ การตดสนใจ กลมตองเปดโอกาสใหสมาชกกลมรวมกนอภปรายความคดทจะเสนอเพอรวมกนวเคราะหและสงเคราะหหาสงทดทสดมาทาช นงานสรางสรรค การตกลงในการทางานรวมกน สมาชกในกลมมความพงพอใจ และมความมงมนทจะทาช นงานสรางสรรครวมกน การลงมอทางานสมาชกกลมสามารถเสนอความคดเหนได มการตดสนใจรวมกนในการทางาน การแกปญหาในการทางาน และมการใหกาลงใจแกกนในการทางาน การทางานรวมกน กลมควรมขอตกลงในการทางาน เชน การเลอกหวหนากลม คนจดบนทก การแบงหนาทในการทางาน การตกลงในวธหรอข นตอนการทางาน เปนตน
7. ทฤษฎรปแบบกำรสอนแบบสรำงสรรคเปนฐำน (CBL) ของวรยะ ฤำชยพำณชย รปแบบ “การสอนแบบสรางสรรคเปนฐาน” เปนหนงในวธการจดการเรยนการสอน
โดยมผเรยนเปนสาคญ โครงสรางหลกของการสอนแบบสรางสรรคเปนฐานพฒนามาจากโครงสรางการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปนฐาน หรอ Problem-based learning (PBL) และแนวทางการพฒนาความคดสรางสรรค แบบความคดแนวขนาน (Parallel Thinking) ของ Edward de Bono การสอนแบบสรางสรรคเปนฐาน (CBL) น น ผสอนจะเปลยนบทบาทจากการเปนผสอนบรรยายเน อหาตางๆอยางละเอยด มาเปนผอานวยการใหผเรยนเกดการเรยนร แปลงจาก Lecturer มาเปน Facilitator อยางไรกตาม ไมวาจะเปนรปแบบการเรยนร หรอรปแบบการเรยนการสอนใด ๆ หวใจสาคญ คอ คร เพราะเปนผนารปแบบตาง ๆ ทบรรดานกวจยไดทดลองและนาเสนอเอาไว มาประยกตใหสอดคลองกบเน อหา ผเรยน และบรบทของสถานศกษาดวย ผลการวจยเรองการสอนแบบคดสรางสรรคเปนฐาน (CBL) พบวาผเรยนมการพฒนาทกษะในการคนควาหาความร ทกษะในการคด ทกษะในการนาเสนอ ทกษะในการทางานเปนกลม และทกษะในการบรหารเวลา โดยมการเรยนการสอนเปน CBL Model รปแบบการสอนแบบสรางสรรคเปนฐานประกอบดวย กระบวนการ (Process) และบรรยากาศ (Context) ดงตอไปน
กระบวนกำร 8 ขอ(Process) 1) สรางแรงบนดาลใจ กระตนความอยากร Inspiration 2) เปดโอกาสใหคนหา รวบรวมขอมล แยกแยะและนามาสรางเปนความร
Self-Study 3) การสอนมกจะทาเมอมคาถาม เปนการสอนแบบรายคนหรอรายกลม มากกวา
การสอนรวม 4) ใหผเรยนไดมโอกาสหาทางแกปญหา ดวยตนเอง Individual problem
solving 5) ใชเกมสใหมสวนรวมในการเรยนรในหองเรยน game-based learning 6) 6)แบงกลมทาโครงงาน team project 7) ใหนาเสนอผลงาน ดวยวธการตางๆ creative presentation
45
8) ใชการวดผลทเปนการวดผลดานตางๆ ออกมา ตามเปาหมายทไดออกแบบไวและท งน ในสวนของการประเมน จะเปนการประเมนในลกษณะหลายมต เชน
– วดดานความร – ดานทกษะการสอสาร – ทกษะความคดสรางสรรค – ทกษะการทางานเปนทม – คณลกษณะทพงประสงค เชน ตรงเวลา ความรบผดชอบ หรอ ความ
ซอสตย
บรรยำกำศ 9 ขอ (Context) 1) ครสอนนอย เหลอเวลาใหเดกคนความาก ๆ คยมาก ๆ นาเสนอมาก ๆ ใชเวลา
ในการสอนนอยลง 2) ตอบคาถาม ดวยคาถาม หลกเลยงการอธบายอยางละเอยด แตจะพยายามให
เดกคนหาคาตอบเอง ครจงมกจะตอบคาถาม ดวยคาถามเพอใหเดกสนใจตอ 3) ครตดสนนอย ครจะหลกเลยงการตดสนแบบเดดขาด เชน ถกตอง ผด แตจะ
ใชวธถามวา แนใจหรอ ทาไมคดอยางน น หรอ เพอนๆคดเหนอยางไรในเรองน 4) การสนบสนนใหคด 5) ใชเรองทเดกสนใจเปนเน อหานา และการคนควา และเน อหาวชาความรตาม
ตาราเปนตวตาม 6) ชวงเวลาเรยนควรยาวกวา 90 นาท 7) เนนใหเดกสนใจพฒนาการตนเองในดานตางๆจงไมจาเปนตองวดผลคร งเดยว
ควรมการวดผลและรายงานผลใหเดกรและพฒนาตนเองในแตละดาน 8) ใหผเรยน สมครใจ รวมมอ มากกวาการบงคบใหร 9) รบฟงและใหกาลงใจ ครจะเปนผรบฟงเรองราวทเดกคด นาเสนอ และเรยนร
ไปพรอมๆกบเดก ครอาจจะมการตตงและแสดงความคดเหนในจงหวะทเหมาะสม และสงทจาเปนมากๆ คอการใหกาลงใจ
โดยสามารถออกแบบการสอน ตามแนวทาง CBL ได โดยจดรปแบบการสอนเปน 5 ข นตอนดงน ขนตอนท 1 กระตนควำมสนใจ ในการจดการเรยนรแบบ CBL น น มความจาเปนมากทเราจะตองกระตนความสนใจผเรยน การทาใหผเรยนน นมความอยาก อยากเรยน อยากร อยากคนหาคาตอบ ถอเปนปจจยสาคญสความสาเรจในการจดการเรยนการสอนแบบ CBL การจดการเรยนการสอนแบบ CBL น นจะมวธการจดการกระตนผเรยนทแตกตางออกไป ซงจะสงผลใหผเรยนเรยนรไดดกวาเดม และสนใจในการคนหาความรดวยตนเองได โดยทเราสามารถจดการกระตนความสนใจไดดงน
1) ใชเหตการณตางๆทเกยวของกบผเรยน หรอสงทผเรยนสนใจเปนตวกระตน 2) ใชสอมลตมเดยใชเกม หรอกจกรรม
46
ขนตอนท 2 ตงปญหำและแบงกลมตำมควำมสนใจ กระบวนการน ท งหมดจะเปนการใชปญหาเปนตวนา ข นการต งปญหาในรปแบบของการจดการเรยนการสอนแบบ CBL จะเปนการปลอยใหผเรยนคนหาปญหาทตนเองสงสย โดยปญหาทเกดข นน นจะเปนปญหาทผเรยนสนใจในบทเรยน เมอผเรยนคนพบปญหาทตนเองสงสยแลวน นจงทาการแบงกลมตามความสนใจ จานวนของกลมน นจะต งข นตามจานวนปญหาทเกดข นในช นเรยน และสมาชกของแตละกลมน นกจะเกดจากความพอใจของผเรยนเอง และดาเนนการแกไขปญหาตาง ๆ ดวยตนเองกระบวนการ CBL น นจะไดผลดมากจากความสมครใจ ความสนใจ และความรวมมอกนของผเรยน กระบวนการน จะเหนไดวาผเรยนน นไมไดถกบงคบใหร แตเกดความ “อยากร” ดวยตนเอง และเมอผเรยนเกดความอยากร นนจงเปนจงหวะทดทจะเปดโอกาสใหผเรยนน นคนหาเน อหาทตนเองตองการ ซงผเรยนน นพรอมทจะเปดรบความรน นไดอยางเตมท
ขนตอนท 3 คนควำและคด ข นตอนน เปนข นตอนทใชเวลามากทสดในการจดกระบวนการเรยนการสอนแบบ CBL ผสอนจะปลอยใหผเรยนน นไดใชเวลาในการเรยนรไดอยางเตมท ผสอนน นมหนาทเดนใหคาปรกษาตามกลม ใหคาปรกษาเวลาทผเรยนมปญหา ผสอนจะตองหกหามใจไมใหสอน แตจะเปลยนหนาทจากการสอนทวไปทคอยบอกตอเน อหาคาตอบและตดสนความถกตองของคาตอบ เปนผใหคาปรกษา ช แนะ และตอบคาถามดวยคาถาม เพอเปดโอกาสใหผเรยนไดคด โดยหลกเลยงการตดสน และการอธบายเน อหาอยางละเอยดอนจะเปนการสงผลใหผเรยนหมดอสระทางความคด แตจะใชวธการงาย ๆ เชนการถามกลบ จะดเหรอ แนใจเหรอ ทาไมถงคดแบบน น มนมว ธการอนทดกวาน หรอไม หรอเพอนๆคดเหนอยางไรในเรองน สงสาคญอกขอหนงสาหรบผสอนน นไมใชความรในเน อหาขอมลน น ๆ แตเปนแหลงขอมลตางๆทเกยวของ เพอทผสอนน นจะสามารถนาไปแนะนาผเรยนได ผสอนในรปแบบการจดการเรยนการสอนแบบ CBL น นไมจาเปนทจะตองเปนผทรทสดในหองเรยน เพราะวาความรมนเปลยนแปลงตลอดเวลาและมจานวนมหาศาล แตสงทสาคญกวากคอการทผสอนน นจาเปนตองแนะนาใหผเรยนหาความรไดถกแหลง แนะนาใหผเรยนรจกเลอกขอมลความรไดอยางถกตอง และปลอยใหผเรยนสนกไปกบการเรยนรและคนควาความรน นๆสงทไดจากกระบวนการน ไมใชคาตอบทถกตอง แตเปนทกษะการคดและคนควาหาคาตอบทจะเกดข นจากชวงเวลาทผสอนน นปลอยใหผเรยนไดใชเวลากบเน อหาทตนเองสนใจไดอยางเตมท ผสอนหลายทานอาจจะมขอโตแยงวา ถาหากผเรยนน นคนหาคาตอบไมได หรอไดคาตอบทไมถกตองน นจะเกดขอเสยอยางแนนอน ซงอาจจะทาใหผสอนหลายทานยกเลกวธการน และหนกลบไปใชรปแบบสอนแบบเดมเพอความสบายใจ แตเนองจากกระบวนการเรยนการสอนแบบ CBL น นเรามองไกลมากกวาคาตอบทถกตอง แตคอการฝกฝนใหผเรยนไดรจกคด และรจกคนควาหาขอมล รจกเลอกใชและตดสนใจในขอมลทหาไดอยางงายดายในยคสมยน ผานเครองมอตาง ๆ ถาผสอนน นยงกงวลเกยวกบคาตอบทผเรยนไดจะไมตรงกบความถกตองของเน อหา ผเขยนจะขอบอกวาอยาเพงใจรอนเพราะวากระบวนการจดการเรยนการสอนแบบ CBL น นเราเพงดาเนนการมาไดเพยงครงทางเทาน นเอง
47
ขนตอนท 4 น ำเสนอ ในข นตอนน เปนข นตอนทผเรยนน นจะไดนาเสนอผลงาน ทตนเองทไดไปคนควาและคดออกมา และผลงานทนาเสนอน นอยากใหผสอนพงระลกวานคอผลงานแหงความทมเทของผเรยนอยางแทจรง ดงน นเมอผเรยนออกมาทาการเสนอหนาช น ผสอนน นจาเปนจะตองปลอยใหผเรยนน นนาเสนอจนจบ โดยทผสอนน นไมมความจาเปนตองแทรกแซงระหวางการนาเสนอ แสดงความคดเหน หรอซกถามใดใด ผทมหนาทหลกในการแสดงความคดเหน และซกถามน นคอผเรยนรวมช น เมอจบการนาเสนอผสอนจะเปนผเปดประเดนใหมการซกถามในช นเรยน และนคอกระบวนการทจะทาใหผเรยนน นตรวจสอบความถกตองของขอมลทตนเองไดคนหามา ถาหากขอมลทหามาน นไมถกตอง การซกถามในหองเรยนน นจะเกดประเดนใหม ๆ ทผนาเสนอน นจาเปนตองมขอมลเพอตอบผซกถามใหถกตอง ซงผนาเสนอกจะพบวาขอมลของตนไมถกตองหรอครอบคลมพอ และตองเพมเตมตรงไหนบางจากการซกถามของผเรยนดวยกน โดยทผ สอนจะทาหนาทคอยควบคมคาถามและขอคดเหน ตาง ๆ ใหอยในประเดน ไมหลดจากเน อหามากนก ถาหากในผเรยนรวมช นไมมขอซกถามหรอขอสงสยใดใด ผสอนอาจจะเปนผเรมถามเองกได เพอใหเกดบรรยากาศของการซกถามในช นเรยน ซงวธการน อาจจะตอยอดไปสความรใหม ๆ ทไกลกวาเน อหาเดมทเคยสอนกนมา และเปนเน อหาทผเรยนน นเตมใจทจะคนหาดวยตนเอง ขนตอนท 5 ประเมนผล ข นตอนน เปนการประเมนผลกจกรรมท งหมดทผเรยนไดทามาตลอดเวลาของการเรยนรในรปแบบ CBL กอนอนตองทาความเขาใจในรปแบบของการประเมนผลกอน สงทไมวาจะเปนกรอบคณวฒแหงชาต หรอหลกสตรแกนกลางตองการน น คอการทผเรยนมการพฒนาท งดานของ
1) ความร (Knowledge) 2) ทกษะ (Skill) 3) คณลกษณะอนพงประสงค (Attitude)
ดงน นการประเมนผลน นจงจาเปนตองทาใหครอบคลมท ง 3 ดานน เพอใหไดคณภาพของผเรยนทเปนมาตรฐาน โดยปกตน นผสอนจะคนเคยกบการประเมนดานความร นนกคอการจดสอบ หรอการหาคะแนนจากแบบทดสอบตาง ๆ ทแสดงใหเหนวาผเรยนน นมความร แตในสวนของการประเมนดานทกษะ และการประเมนดานคณลกษณะอนพงประสงคน นไมมความชดเจน มากนก จงกลายเปนวาคะแนนทเราเหนกนจากการเรยนรในรปแบบปกตน นมกจะเปนคะแนนของความรท งส น ในรปแบบการเรยนการสอนแบบ CBL น นจาเปนจะตองประเมนท ง 3 ดาน
8. ทฤษฎ Six Thinking Hats ทฤษฎ Six Thinking Hats (หมวก 6 ใบ คด 6 แบบ) พฒนาโดย Edward de bono ซงเปนวธทชวยใหการคดเปนกลมมประสทธภาพมากข น หลกการของมนกคอ เปนการจดความคดของทกคนในกลมใหคดไปในแนวทางเดยวกนในเวลาเดยวกน เรยกวาการคดแบบขนาน (Parallel Thinking) เพอปองกนการขดแยงทางความคดซงกนและกน และลดทฐในความคดของตนเอง จากน นคอยสงใหเปลยนแนวคดไปอกแนวหนงพรอม ๆ กน โดยควรทจะวนจนคดครบทก
48
มมมองเพอใหไดพจารณาในทกแงมมทฤษฎน ใหแตละมมมองทางความคดแทนดวยหมวกแตละส โดยมหมวกท งหมด 6 ส ดงน (ศระ เอกบตร, 2557)
หมวกขำว – ขอมล ขอเทจจรง (สขาว เปรยบกบความบรสทธไมมอารมณเจอปน) เปนการคดโดยยดจากขอมล หรอขอเทจจรงเปนหลก ไมใสความคดเหนสวนตวลงไป อาจจะคดวาตอนน ยงขาดขอมลอะไรอยกได
หมวกแดง – อำรมณ (สแดง แสดงถงอารมณอนรนแรง) เปนการคดทยดอารมณ เปนหลก ใชสญชาตญาณ โดยทคณไมจาเปนตองอธบายถงเหตผลกยงไดวาทาไมคณถงรสกแบบน น ในทน อาจรวมไปถงการคดถงอารมณของคแขงขน หรอลกคาดวยกได
หมวกด ำ – มองแงรำย, ระวง(สดาคอความมดมน) เปนการคดอยางระมดระวง คอคดในแงรายไวกอน เปนหมวกทมประโยชนในการทจะชวยใหเหนความเสยงหรอผลเสยทอาจจะเกดข นได
หมวกเหลอง – คดบวก (สเหลองเหมอนความสวางไสวของแสงอาทตย) เปนการคด แบบมองโลกในแงด ซงจะชวยใหเราเหนประโยชนท งหมดทอาจจะเกดข นจากไอเดยทคดออกมาได
หมวกเขยว – สรำงสรรค (สเขยวแสดงถงความสดใส และการเจรญเตบโต) เปนหมวกของความคดสรางสรรค ใครมเทคนคสรางสรรคอะไร หรอจะบาบอแคไหนกคดในชวงน ไดเลย
หมวกฟำ – ภำพรวม,ควบคม (สฟาเปรยบเสมอนทองฟาอนกวางใหญทปกคลมอย เบ องบน) เปนหมวกทใชในการควบคมภาพรวมในการคดท งหมด มกใหหวหนากลมใส เพอควบคมวาตอนน ทกคนในทมควรใชหมวกอะไรคด และตอไปจะใชหมวกอะไรตอด
จากการศกษาแนวคด เทคนค และทฤษฎกระบวนการจดการเรยนรของนกวชาการ ตามทกลาวมาขางตนผวจยไดวเคราะหและสรปเปนทฤษฎกระบวนการจดการเรยนรโดยรวม ดงตารางท 2.1 ตำรำงท 2.1สรปทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนรของนกวชาการ
นกวชาการ/แหลงขอมล “ทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนร”
Bloom’s Taxonomy จดประสงคทสาคญของการเรยนการสอน คอ เพอใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทพงประสงค พฤตกรรมเหลาน จาแนกและจดลาดบออกเปนหมวดหมและระดบตามความยากงายหมวดหมเหลาน เรยกวา Taxonomy of Educational objectives แบงเปน 3 หมวด
1. พฤตกรรมพทธพสย (Cognitive Domain) 2. พฤตกรรมจตพสย (Affective Domain) 3. พฤตกรรมทกษะพสย (Psychomotor Domain)
49
นกวชาการ/แหลงขอมล “ทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนร”
Synectics Instructional Model
กระบวนการจดการเรยนรแบบซนเนคตกส (Synectics) ประกอบดวย 6 ข นตอน ดงน ข นท 1 ข นนา, ข นท 2 ข นการสรางอปมาแบบตรงหรอเปรยบเทยบแบบตรง (direct analogy), ข นท 3 ข นการสรางอปมาบคคลหรอเปรยบเทยบบคคลกบสงของ (personal analogy), ข นท 4 ข นการสรางอปมาคาคขดแยง (compressed conflict), ข นท5 ข นการอธบายความหมายของคาคขดแยง และข นท 6 ข นการนาความคดใหม มาสรางสรรคงาน
Guilford โครงสรางทางสตปญญาตามทฤษฎของ Guilford เปนกระบวนการทางสมองทละเอยดแยกยอยเปนหลายมตความคด ซงแสดงใหเหนวากระบวนการคดตองผสมผสานเน อหาและวธคด เพอใหเดกไดมทางออกในการแกปญหาโดยใชการคดท งแบบอเนกนยและเอกนย ความสามารถทางสมองของมนษยประกอบดวยสามมต (Three Dimensional Model) ไดแก มตท 1 ดานเน อหา (Contents) หมายถง วตถหรอขอมลตาง ๆ ทรบรและใชเปนสอทกอใหเกดความคด มตท 2 ดานปฏบตการ (Operations) หมายถง กระบวนการคดตาง ๆ ทสรางข นมา มตท 3 ดานผลผลต (Products) หมายถง ความสามารถทเกดข นจากการผสมผสานมตเน อหาและดานปฏบตการเขาดวยกนเปนผลผลต กลาวคอ เมอสมองรบรวตถหรอขอมลบคคลจะเกดการคดในรปแบบตาง ๆ กน ซงสามารถใหผลแตกตางกน
E. Paul Torrance ความคดสรางสรรคเปนกระบวนการของความรสกไวตอปญหา หรอสงทบกพรองขาดหายไปแลวรวบรวมความคดต งเปนสมมตฐานข น ตอจากน นกทาการรวบรวมขอมลตาง ๆ เพอทดสอบสมมตฐานน น กระบวนการเกดความคดสรางสรรคตามทฤษฎของ Torrance สามารถแบงออกเปน 5 ข นดงน
1. การคนพบความจรง (Fact Finding) 2. การคนพบปญหา (Problem – Finding) 3. การต งสมมตฐาน (Ideal – Finding) 4. การคนพบปญหา (Solution – Finding) 5. การยอมรบผลจากการคนพบ (Acceptance – Finding)
50
นกวชาการ/แหลงขอมล “ทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนร”
Edward de Bono Edward de Bono พบวา ความคดสรางสรรคเปนสงท ทกคนมอย หรอสรางข นมาได แตจะตองมาฝกกระบวนการสรางความคดดงกลาว ในแตละวนต งแตตนนอน ทกคนยอมตองมการคดในเรองตางๆ โดยไดพฒนาทฤษฎ Six Thinking Hats (หมวกหกใบแหงการคด) เพอชวยจดระเบยบการคด ทาใหการคดม ประสทธภาพมากข น วธการดงกลาวไดมการนาไปใชอยางกวางขวาง แมกระทงบรษทขามชาตอยางเชนบรษท ไอบเอม และเซลส เปนตน หมวกแตละใบเปนการนาเสนอทางเลอกทเปนไปไดตามมมมองตางๆของปญหา โดยวธการสวมหมวกทละใบในแตละคร ง เพอพลงของการคดจะไดมงเนนไปในทศทางใดทศทางหนงเปนการเฉพาะ ซงจะทาใหความเหนและความคดสามารถแสดงออกไดอยางอสระ สามารถหลกเลยงความขดแยงท ไมจาเปนได และยงเปนการดงเอาศกยภาพของแตละคนมาใชโดยทไมรตว แตละใบของหมวกความคดท งหกจะมสและความหมายทแตกตางกน ดงน สขำว สขาวเปนกลางไมมอคต ไมลาเอยง หมวกขาวจะเกยวของกบขอเทจจรง และตวเลข สแดง สแดงแสดงถงความโกรธ ความเดอดดาล และอารมณ สแดงใหมมมอง ทางดานอารมณ สด ำ สดาคอขอควรระวง และคาเตอน ซงจะช ใหเหนถงจดออนของความคด น น ๆ สเหลอง ใหความรสกในทางทด หมวกสเหลองเปนมมมองในทางบวก รวมถง ความหวง และคดในแงดดวย สเขยว หมายถงความคดรเรม และความคดใหม ๆ สฟำ หมายถงการควบคม การจดระบบ กระบวนการคดและการใชหมวก อน ๆ
วชย วงษใหญ การจดการศกษาตามกระบวนทศนใหมในทศนะของ ดร. วชย น นหมายถงการทาใหเกด "การเรยนรตามสภาพจรง (authenticity learning) การประเมนผลตามสภาพจรง รวมท งบทบาทของผสอนเปนผอานวยกระตนการเรยนร (facilitator) เปนนกจดการเรยนรเพอกระตนใหผเรยนไดเรยนร ตามความสนใจตามถนดและความตองการน น เปนการเสรมสรางศกยภาพของแตละบคคลใหเจรญสงสด..โดยมเปาหมายใหเปนคนด คนเกงและมความสข" ประเดนหลกเกยวกบกระบวนทศนใหมกคอ การเรยนการสอนทใหนกเรยนเปนศนยกลาง กระบวนการน ประกอบดวย
51
นกวชาการ/แหลงขอมล “ทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนร”
วชย วงษใหญ (ตอ)
ผสอนมความเชอวา ความรเปนสงทเปลยนแปลงเกดข นใหมตลอดเวลา การเรยนรผเรยนเปนผกระทา หรอดาเนนการเรยนเอง มการปรบเปลยนจากเน อหามาสกระบวนการ มการพฒนาแบบองครวม โดยจดบรรยากาศทสงเสรมการเรยนรโดยผเรยนเปน
ผกระทา กจกรรมการเรยนเปนโครงสรางแบบเปด เปนวงจรการเรยนร มการประเมนในขณะดาเนนการเรยนการสอน และการจดบรรยากาศทสงเสรมการ
เรยนรน น การเปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนรแนวคดหลก (Main concept) สงเสรมใหผเรยนตดตามสงทนาสนใจ และ สรางความเชอมโยงกบแนวคดหลก สงเสรมใหมการแลกเปลยนขอมลทสาคญสรางโอกาสใหผเรยนคนพบดวยต วเอง
และใหมการแลกเปลยนความคดเหน
สานกงานคณะกรรมการ การศกษาข นพ นฐาน
การสงเสรมความคดสรางสรรคในเดกระดบโรงเรยน จาเปนตองสรางโอกาสใหเดกไดใชความคดสรางสรรคสรางช นงานข นจากตวเดกเอง ซงทาได 2 รปแบบ คอ
1. การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานรายบคคล การออกแบบกจกรรมจะใหเดกทาช นงานดวยตวเองคนเดยว โดยการออกแบบ กจกรรมตองคานงถงองคประกอบสาคญของความคดสรางสรรค 3 อยาง คอ
1.1) แรงจงใจ 1.2) ทกษะความคดสรางสรรค 1.3) องคความรและประสบการณทม
2. การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานกลม การใหเดกสรางสรรคช นงานจากการทาในการทางานช นสรางสรรคงานกลม ตองคานงถงองคประกอบสาคญ 3 อยาง คอ
2.1) การมสวนรวม 2.2) การตดสนใจ 2.3) การตกลงในการทางานรวมกน
52
นกวชาการ/แหลงขอมล “ทฤษฎ/กระบวนการจดการเรยนร”
วรยะ ฤาชยพาณชย (Creativity Based Learning : CBL)
เราสามารถออกแบบการสอน ตามแนวทาง CBLได โดยจดรปแบบการสอนเปน 5 ข นตอนดงน ข นตอนท 1 กระตนความสนใจ ข นตอนท 2 ต งปญหาและแบงกลมตามความสนใจ ข นตอนท 3 คนควาและคด ข นตอนท 4 นาเสนอ ข นตอนท 5 ประเมนผล
1.4 กระบวนกำรคดสรำงสรรค กระบวนการคดสรางสรรค หมายถง ความรสกไวตอปญหาและสามารถแกไขปญหาไดอยางมข นตอนและเปนระบบ ซงนกจตวทยาและนกการศกษาไดกลาวถงกระบวนการของความคดสรางสรรคไวหลายทาน ดงน Wallas (1962 อางถงในอนทกานต พรหมเมตตา, 2554) กลาววากระบวนการคดสรางสรรคเกดจากกการคดสงใหมๆ โดย การลองถกลองผด และไดแบงข นตอนไวเปน 4 ข น คอ
1) ขนเตรยม (Preparation) เปนข นตอนการรวบรวมขอมลตางๆ เกยวกบความรทวไปและความรเฉพาะ เพอมาประกอบการพจารณา โดยอาศยพ นฐานของกระบวนการตอไปน
1.1) การสงเกตนกคดสรางสรรคจาเปนตองเปนนกสงเกตทด และสนใจตอสงแปลกใหมทไดพบเหนเสมอ
1.2) การจาแนก หมายถง กระบวนการจาแนกขอมลทไดจากการสงเกตเปนหมวดหมเพอใชเปนแนวทางในการลาดบความคดตอไป
1.3) การทดลอง เปนหวใจของการสรางสรรคงาน เพราะผลการทดลองจะเปนขอมลสาหรบคดสรางสรรคตอไป
2) ขนฟกตว (Incubation) เปนข นทใชเวลาสาหรบการครนคดเปนระยะทยงคดไมออกบางคร งแทบไมไดใชความคดเลย การฟกตวน บางคร งความคดอนจะแวบมาโดยไมรตว
3) ขนคดออก (Illumination or Inspiration) เปนข นของการแสดงภาวะสรางสรรคอยางแทจร ง คอสามารถมองเหนลทางในการรเรม หรอสรางสรรคงานอยางแจมชดโดยตลอด
4) ขนพสจน (Verification) เปนข นการทบทวน ตรวจสอบ ปรบปรงประเมนคาวธการวาใชไดหรอไม เพอใหคาตอบทถกตองแนนอนเปนกฎเกณฑตอไป
53
Divito (1971 อางถงใน อนทกานต พรหมเมตตา, 2554) ไดกาหนดข นตอนของการเกดความคดสรางสรรคไวดงน
1) ขนวเครำะห (Analysis) คอ ข นสมผสหรอเผชญกบสถานการณ ซงสวนมากจะเปนปญหาตาง ๆ ปญหาจะถกนามาวเคราะห กาหนดนยาม เพอกอใหเกดความเขาใจในปญหาและสวนประกอบ
2) ขนผสมผสำน (Manipulate) หลงจากรสภาพปญหา วเคราะหปญหา ความคดทจะแกปญหาจะถกนามาผสมผสานกน ซงจะตองอาศยความ คบของใจและความเขาใจในปญหา
3) ขนกำรพบอปสรรค (Impasse) เปนข นทเกดข นบอยและเปนข นสงสด ของการแกปญหาในข นน จะมความรสกวาวธการบางอยางในการแกปญหา น นใชไมได คดไมออกรสกลมเหลวในการแกปญหา
4) ขนคดออก (Eureka ) เปนข นคดแกปญหาไดทนททนใดหลงจากทไดพบ อปสรรคมาแลว ซงจะทาใหเกดความเขาใจอยางแจมแจงในการแกปญหา น น ๆ
5) ขนพสจน (Verification) เปนข นตอจากข นพบอปสรรคและข นคดออก เพอพสจนตรวจสอบความคดเพอยนยนความคดดงกลาว
Hutchinson (อางถงใน นพาดา เทวกล, 2557) มความคดคลาย ๆ กนวาความคดสรางสรรคน นเปนกระบวนการเชอมโยงความรทมอยเขาดวยกน อนจะนาไปสการแกปญหาใหมทคดใชเวลาการคดเพยงส นๆอยางรวดเรวหรอยาวนานกอาจเปนไปได โดยมลาดบการคดดงน
1) ข นเตรยมเปนการรวบรวมประสบการณ มการลองผดลองถกและต งสมมตฐานเพอแกปญหา
2) ข นครนคดขดของใจ เปนระยะทมอารมณเครยด อนสบเนองจากการครนคด แตยงคดไมออก
3) ข นของการเกดความคด เปนระยะทเกดความคดในสมอง เปนการมองเหนวธแกปญหาหรอพบคาตอบ
4) ข นพสจน เปนระยะการตรวจสอบประเมนผลโดยใชเกณฑตาง ๆ เพอดคาตอบทคดออกมาน นเปนจรงหรอไม
สอดคลองกนกบYoung (อางถงใน นพาดา เทวกล, 2557) ไดเสนอแนวความคดกระบวนการสรางความคดสรางสรรคไว 5 ข นตอนดงน
1) ขนรวบรวมวตถดบ 1.1) วตถดบเฉพาะ เปนขอมลวตถดบตาง ๆ ทเกยวของโดยตรงกบเรองท
ตองการประชาสมพนธ 1.2) วตถดบทวไปเปนขอมลวตถดบทวไปท งในสวนขององคการและ
สภาพแวดลอม เพอนามาประกอบการสรางความคดสรางสรรคใหสมบรณ
54
2) ขนบดยอยวตถดบ เปนข นการนาขอมลวตถดบตาง ๆ ทไดเกบรวบรวมมาได นามาแจกแจง พจารณาวเคราะห หาความสมพนธ ความเกยวของกนของขอมล
3) ขนควำมคดฟกตว 4) ขนก ำเนดควำมคด 5) ขนปรบแตงและพฒนำกอนไปใชปฏบต จะน า เสนอความคดส การ
วพากษวจารณ เพอการปรบแตง และพฒนาความคด ใหเหมาะสมกบสภาพการณทเปนจรง
Oech (อางถงในมล.นพาดา เทวกล,2557) เจาของบรษทความคดสรางสรรคใน อเมรกาไดกลาวถงกระบวนการคดสรางสรรค โดยแยกความคดออกเปน 2 ประเภทคอความคดออนและความคดแขง
ควำมคดออน ควำมคดแขง อปมำอปมย หลกการ ควำมฝน เหตผล ควำมข ำขน ความแมนยา ควำมคลมเครอ ความสมาเสมอ กำรเลน การทางาน กำรประมำณกำร ความพอดบพอด ควำมใฝฝน ความเปนจรง ควำมขดแยง ตรงไปตรงมา กำรสงหรณใจ การวเคราะห โดยทวไป อยางเฉพาะเจาะจง อยำงเดก อยางผใหญ
ความคดแขงน นจะมคาตอบทถกหรอผดอยางแนนอน แตความคดออนน นอาจม คาตอบทถกหลายอยาง ซง Oech ไดกลาวถงกระบวนการคดสรางสรรคไววาประกอบดวย 2 ข นตอนคอ กระบวนการเพาะตวและกระบวนการปฏบตการ โดยกระบวนการเพาะตวเปนการสราง ความคดใหม ในขณะทกระบวนการปฏบตการเปนการใชความคดทคดข นมาไปปฏบตงานจรง ความคดอยางออนเปนสงทเหมาะสมสาหรบกระบวนการเพาะตว ซงเปนระยะทกาลงมองหาความคดใหม ๆ เปนการมองทกวาง ๆ เพอหาวธการตางๆมาใชเพอการแกปญหา สวนความคดอยางแขงน นมกใชในชวงการปฏบตงานจรง ๆ เมอตองการประเมนความคดและขจดสงตางๆทไมเกยวของโดยตรงในการแกปญหาออกไป ตรวจดผลดผลเสยและความเสยงรวมท งการเตรยมทจะเปลยนความคดใหเปนการกระทาดวย จากแนวคดของนกการศกษาดงกลาวขางตนสามารถสรปไดวา กระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคเปนกระบวนการจดการเรยนรทสงเสรมความคดสร างสรรคของผเรยน
55
ประกอบดวย 6 ข นตอน ดงน 1. คนพบปญหา 2. เตรยมการและรวบรวมขอมล 3. วเคราะหขอมล 4. ฟมฟกความคด 5. ความคดกระจางชด และ6. ทดสอบความคด
1.5 กำรสงเสรมและพฒนำควำมคดสรำงสรรค โดยธรรมชาตแลวมนษยทกคนมความคดสรางสรรค แตจะมากหรอนอยเพยงใดข นอยกบการพฒนาสงเสรม ดงน นการสงเสรมความคดสรางสรรคจงชวยใหบคคลใชความสามารถของตนในการพฒนาใหเกดประโยชนอยางเตมทท งตอตนเองและตอสวนรวม ซงเราสามารถสงเสรมใหพฒนาข นไดท งทางตรงและทางออม หลกการสงเสรมความคดสรางสรรค เพอใหเดกไดรบการกระตนใหมความคดสรางสรรค มนกจตวทยา และนกการศกษาหลายทานทกลาวถงหลกการสงเสรมความคดสรางสรรค ดงน ชนาธป พรกล (2543) ไดกลาวถง หลกการพฒนาความคดสรางสรรคไดแก
1) ฝกผเรยนใหเปนคนไวตอสงแวดลอมรอบตว 2) สงเสรมใหผเรยนรจกจดการกบความคดและเรองตาง ๆ 3) ฝกใหมความอดทนในการยอมรบสงแปลก ๆ ใหม ๆ 4) ใหรจกคดคานคาตอบทมคนยอมรบแลวโดยไมเชอมโยงอะไรงาย ๆ 5) สอนใหรวธหลกเลยงการแทรกแซงของเพอน 6) สงเสรมการเรยนรรายบคคล 7) การจดหาแหลงความรประเภทตางๆสาหรบการคนควา 8) การสงเสรมนสยในการจดจอทางานจนสาเรจ 9) บรณาการความรจากหลายสาขา 10) พฒนาความกลาคดกลาทาใหเกดข นในช นเรยน
คลายกบสมศกด ภวภาดาวรรธน (2544) กลาววาการสงเสรมและพฒนาความคดสรางสรรคข นอยกบปจจยตอไปน
1) บทบาทของพอแมผปกครองในการสงเสรมและพฒนาความคดสรางสรรค พอแมหรอผปกครองของเดก เพราะเปนผทใกลชดเดกทสดและเปนครคนแรกของลก พ นฐานการสงเสรมความคดสรางสรรคสวนหนงไดแก การอบรมเล ยงดทเหมาะสมและตอบสนองความตองการของเดกตามวยท งรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ใหเจรญงอกงามอยางตอเนองพรอมกนไป ถาเดกไมไดรบการกระตนทดทถกตองในตอนตนของชวตแลว ลกษณะความสามารถทตดตวมาต งแตกาเนดกจะไมเจรญงอกงามอกตอไป การเล ยงลกดวยความรก ความอบอน ความเขาใจ เปดโอกาสใหลกแสดงความคดเหน อภปรายรวมกน ยอมรบการตดสนใจ ตลอดจนการเล ยงลกแบบประชาธปไตยมสวนสงเสรมคณลกษณะความคดสรางสรรค
2) บทบาทของครในการสงเสรมความคดสรางสรรคครทมประสทธภาพและสรางสรรคใหลกศษยเปนทมความคดสรางสรรคได ควรประกอบดวยบคลกทเหมาะสมในดานตาง ๆ ดงท อาร รงสนนท (2529) ไดกลาววา บคลกทจาเปนของครทมความคดสรางสรรคทจาเปนไดแก มความรอบร และเปน
56
แหลงเรยนร กระตอรอรนสนใจศกษาคนควาอยเสมอ นาเทคนควธการสอนแปลกๆ ใหมๆ มาทดลอง สามารถช แนะและกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรคได
3) การสรางบรรยากาศและการจดสงแวดลอมเพอสงเสรมและพฒนาความคดสรางสรรคในการสรางบรรยากาศน หมายถง บรรยากาศในหองเรยนโรงเรยนและภายในบานจะตองเปนบรรยากาศทเตมไปดวยการยอมรบและกระตนใหเดกแสดงความคดเหนอยางอสระ ภาวะทสงเสรมใหบคคลกล าคดอยางสรางสรรคไดแก ภาวะทบคคลรสกปลอดภยซงเกดจากความรวาตวเองมคาและไดรบการยอมรบ รวมท งภาวะทมเสรภาพในการแสดงออกโดยไมถกวพากษวจารณหรอประเมน
การจดประสบการณระดบประถมศกษาในโรงเรยนเพอสงเสรมความคดสรางสรรคน นทาไดหลายวธข นอยกบบทบาทของครและพฤตกรรมการสอนของครเพราะครสามารถชวยกระตนใหเดกเปนคนมเหตผลรจกใชความคดอยางอสระปอนปญหาและใหเดกแสดงความคดเหนโดยการ ต งคาถาม อาร พนธมณ (2547) กลาววาการสอนใหเดกมความคดสรางสรรคนอกจากจะศกษาเพอปรบปรงลกษณะของนกเรยนและครศกษาทฤษฎตางๆเพอใหไดเทคนคการสอนยงมสงทนาสนใจอกอยางหนงคอการจดบรรยากาศในช นเรยนควรมลกษณะดงน
1) องคประกอบสาคญในการทาใหเดกเกดบรรยากาศการเรยนการสอนคอผสอนกบผเรยนหรอครกบศษยหากปราศจากผสอนผเรยนยอมไมเกดบรรยากาศการเรยนการสอนนาเบอเครยดไมอยากเรยนท งผสอนและผเรยนตางกมบทบาทสาคญในการสรางบรรยากาศดงกลาวครจะเปนผรเรมสรางบรรยากาศผเรยนกเปนผตอบสนองและเตมสสนใหกบบรรยากาศการเรยนการสอนใหเปนไปในรปแบบตางกน
2) บรรยากาศการเรยนการสอนทผสอนใหความอบอนท งทางกายและจตใจสรางความรสกไววางใจใหกบผเรยนผเรยนไดรบความเขาใจเปนมตรเอ ออาทรหวงใยตลอดจนใหความดแลชวยเหลอจะทาใหผเรยนมความกลาและอยากเรยนรมากข นการตาหนตเตยน ดถกดแคลน เยาะเยยถากถางประชดประชนเสยดสจะทาใหผเรยนมความรสกอบอายเสยหนาขยาดและขลาดกลวทจะเรยนรและลดรอนความคดสรางสรรคของผเรยนไดครจงควรใหโอกาสเดกไดเรยนรลงมอกระทาปฏบตและพจารณาจากผลงานความต งใจจรงความสมาเสมอความขยนหมนเพยรความรบผดชอบตลอดเวลาเรยนซงเปนสวนหนงของการประเมนผลความสามารถไมใชเพยงคะแนนสอบเทาน น
3) บรรยากาศการเรยนการสอนทมการยอมรบมองเหนคณคาในตวผเรยนผเรยนเปนบคคลสาคญมคณคาและสามารถเรยนไดผสอนควรแสดงความรสกยอมรบอยางจรงใจและกระตนใหผเรยนยอมรบตนเองและเชอมนวาสามารถทาไดสาเรจดวยความคดทวา “ถาคณเชอวาคณทาไดคณกทาไดสาเรจ” ครจงควร
57
ยอมรบศษยวาเปนมนษยมเลอดเน อความคดความรสกและมความแตกตางกนระหวางบคคลครจงควรเปดโอกาสใหศษยไดแสดงออกเพอทาใหศษยรสกมนใจไมวาเหวหากครไมยอมรบเดกจะรสกเจบปวดสญเสยความมนใจไมตระหนกถงคณคาความสาคญของตนเองและไมยอมเรยนรและพฒนาความคดสรางสรรค
4) บรรยากาศการเรยนรทเปนอสระครควรเปดโอกาสใหเดกคดแสดงออกอยางอสระและยอมรบความผดพลาดทอาจเกดข นจากประสบการณความรและวยของเดกเพราะเปนชวงแหงการเรยนรควรใหโอกาสเวลาและเรยนรลองผด ลองถกความผดพลาดหรอไมสมบรณไมควรตาหนจนเกนไปแตเปนการเรยนรและมความสมบรณในเวลาตอไปดวยทกษะความชานาญประสบการณทเพมพนข นและความผดพลาดกเปนสวนหนงของการเรยนรบรรยากาศการเรยนการสอนแหงความสาเรจเมอผเรยนเกดความสาเรจแมเพยงเลกนอยผสอนควรถอโอกาสเสรมแรงและบอกใหทราบถงความสาเรจยนดชนชมพอใจกบความสาเรจทเกดข นเพอเปนกาลงใจใหศษยไดเรยนรตอไปเปนรางวลแหงความสาเรจผสอนทสรางสรรคจะใหความสาคญและเนนความสาเรจมากกวาความลมเหลวเพราะ“บคคลจะเรยนร จากความสาเรจทร ว าตนเองมความสามารถทาไดมากกวาความลมเหลวหรอทาไมได”
5) บรรยากาศการเรยนการสอนทเอ ออานวยใหเกดความคดสรางสรรคจงควรเปนบรรยากาศทเตมไปดวยความอบอนการยอมรบการไววางใจการใหอสระทาทายความสาเรจเปนโอกาสใหเดกไดสารวจศกษาคนควาดวยตนเองตลอดจนเสรมสรางใหเดกมความกลาทจะทางานทสลบซบซอนและไดรบกาลงใจจากครบรรยากาศการเรยนการสอนในหองเรยนจงมผลตอการพฒนาความคดสรางสรรคของเดกมากหองเรยนทเดกมอสระไมถกควบคมจากระเบยบวนยทเครงครดจนเกนไปรวมท งการสงเสรมใหเดกแตละคนรจกการแกปญหาการจดตารางเรยนใหผเรยนไดมเวลาวางบางรวมท งการสงเสรมการทางานกลมและเดยวจะเปนการเสรมสรางบรรยากาศทเอ ออานวยตอการพฒนาความคดสรางสรรคของผเรยน
สอดคลองกบประพนธศร สเสารจ (อางถงใน UTQ-2134: การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ, 2556) ไดกลาวถง การเสรมสรางความคดสรางสรรคสาหรบเดกทาไดดงน
1) การสอน เปนการเพมทกษะการคดตาง ๆ เชน คดจตนาการ ความคดอเนกนย คดวจารณญาณ คดวเคราะห คดสงเคราะห คดแปลกใหมหลากหลาย คดยดหยน คดเหนทแตกตาง และการประเมน
2) การประเมนการคด เปนสงทใชใหเราเหนหลายสงหลายอยางในการคด เชน วธคด ประสทธภาพทางความคดการนาเอาความรไปสการนาไปใช ใหรว าจะพจารณาของเกณฑของความคดอยางไรน น ควรมการกาหนดใหรจกความม
58
จดประสงคของการทางาน รจกการประเมนของตนเอง การใชเหตผล การพยายาม และสามารถปรบไปใชไดในชวตจรง
3) พฒนาองคความรพ นฐาน คอ การใหโอกาสเดกไดรบความรผานสอและทกษะหลายดาน โดยใชประสาทสมผสหรอความรมาจากประสบการณทหลากหลาย และมแหลงขอมลทตางกนท งจากหนงสอ ผเชยวชาญการทดสอบดวยตนเองและทสาคญคอใหเดกไดสรางความรจากตวของเขาเอง
4) กระตนและทาทายนกเรยนใหคด ไดแก งานทสรางสรรคตาง ๆ บรรยากาศในช นเรยน การใหอสรเสร ความยตธรรม การเคารพในความคดเหนของนกเรยน ใหเดกมนใจวาไมถกลงโทษหากคดตางจากความคดเหนของคร หรอคดวาครไมถกยอมใหเดกลมเหลวหรอผดพลาด (โดยไมเกดอนตราย) แตตองใหฝกเรยนรจากขอผดพลาดทผานมา
5) ตวนกเรยน โดยมการสนบสนนใหนกเรยนถามคาถามดวยตนเอง การประเมน ครตองหลกเลยงการประเมนทซ า ๆ ซาก ๆ หรอเปนทางการอยตลอดเวลา และสนบสนนใหเดกมการเรยนรดวยตนเองและประเมนรวมกบคร
6) การสอนและการจดหลกสตรเพอพฒนาการคด เพอนาไปผสมผสานกบวชาการตาง ๆ เพราะสามารถใชไดกบทกวชา ลองใหเดกเรยนรกบสงทไมมคาตอบทดทสด คาตอบทคลมเครอและเปลยนแปลงไดงาย ๆ และใหครเปนผสนบสนนและชวยเหลอเดกไมใชผสงการ
7) การจดระบบและช นบรรยากาศในช นเรยน ใหเดกไดคนควาความรดวยตนเองใหมากข น ปรบระดบตารางเรยนใหยดหยนเพอตอบสนองความตองการและความสามารถทหลากหลาย จดกลมการสอนหลายๆแบบ เชน จบคกลมเลก กลมใหญ แบบเดยว นอกจากน ควรจดหองเรยนใหแตกตางกนไปในแตละเวลา สถานท บางหอง บางคร งไมมทนงนงใกลกนไกลกนนงขางนอก เรยนทสนาม เปนตน
8) จดกจกรรมทสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรค การฝกการคดสรางสรรคเปนวธการทครกระตนใหเดกคดแบบอเนกนย ครอาจเปนคนปอนสถานการณยวยทจะกระตนความคดสรางสรรค โดยระดมพลงสมอง การใชคาถามการดดแปลงการใชแบบทดสอบความคดสรางสรรคฝกกบนกเรยน
9) การระดมพลงสมอง เปนวธหนงทจะกระตนใหไดสามารถคดสรางสรรคและไดแกปญหาของการระดมสมอง ม 2 ประการ ประการแรกเปนจดประสงคระยะยาวเพอแกปญหาทสาคญ ประการทสอง เปนจดประสงคระยะสนเพอกระตนใหเกดการคดและไดความคดจานวนมาก
เดกทประสบความสาเรจในความคดสรางสรรค เกดจากการเตรยมพรอมของผปกครองและการสงเสรมของคร ดวยการทาตนเปนแบบอยางและการสรางบรรยากาศสงเสรมความคดสรางสรรคโดยการ
59
1) เปดโอกาสใหเดกไดเลอกและตดสนใจในสงตาง ๆ ดวยตนเอง 2) ไววางใจและยอมรบการตดสนใจของเดก ใหเดกดแลรบผดชอบสงตาง ๆ ดวยตนเอง 3) สนบสนนใหกาลงใจเดกทาสงตางๆดวยตนเอง ไมควรเขาไปทาใหหรอ ชวยเหลอทกอยาง ควรแนะนาและใหกาลงใจเดกเมอเดกทาผดพลาด หรอไมประสบความสาเรจ 4) ยกยอง ชมเชยเดกเสมอท งตอหนาและลบหลง เมอเดกพบความสาเรจ พยายามจดกจกรรมทงายข นเมอเดกทาไมไดเพอใหเดกประสบความสาเรจ 5) เมอเดกเกดคาถามหรอพบขอสงสย จะสงเสรมใหเดกคนพบหาคาตอบดวย ตนเองและแกปญหาตาง ๆ ไดดวยตนเอง คอยใหกาลงใจ และสนบสนน 6) สนบสนนใหเดกคนพบและแสวงหาคาตอบในสงทตนเองตองการและสนใจ เพอหาทางเลอกใหม ๆ ผใหญควรจดประสบการณใหเดกอยางหลากหลาย ซงคนหาความสามารถพเศษทซอนอยในตวของเดกอนพฒนาใหเขาไปส ศกยภาพสงสดตามความตองการและความสนใจ 7) ฝกฝนใหเดกทางาน สรางผลงานหาประสบการณจากการทางาน เพอชวยสรางทศนคตทดตอการทางาน และสรางผลงาน 8) กระตนใหเดกกระตอรอรน กระฉบกระเฉง ดวยวธการหลากหลายและ ขจดความเฉอยชาเกยจคลานของเดก
ซงคลายกนกบ นพาดา เทวกล (2557) การสงเสรมความคดสรางสรรคน นอาจทาไดท งทางตรงโดยการสอนและฝกอบรม และทางออมกสามารถทาไดดวยการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมทสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร ตวอยางเชน
การสงเสรมใหใชจนตนาการตนเอง สงเสรมและกระตนการเรยนรอยางตอเนอง ยอมรบความสามารถและคณคาของคนอยางไมมเงอนไข แสดงใหเหนวาความคดของทกคนมคณคา และนาไปใชประโยชนได ใหความเขาใจ เหนใจและความรสกของคนอน อยาพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกนทาเหมอนกน ควรสนบสนนผคดคนผลงานแปลกใหมไดมโอกาสนาเสนอ เอาใจใสความคดแปลกๆของคนดวยใจเปนกลาง ระลกเสมอวาการพฒนาความคดสรางสรรคตองคอยเปนคอยไป
สอดคลองกบมนธดา สตะธน (2558) กลาววา พลงความคดสรางสรรคของเดกหากถกเกบไว ไมมโอกาสปลอยออกมา ความคดสรางสรรคของเดกจะไมไดรบการพฒนา หนาท ของผใหญ คอ การดงความคดสรางสรรคของเดกออกมา การสรางโอกาสใหเดกไดใชความคดสรางสรรคโดยไมสกดก นจตนาการของเดก การสรางโอกาสใหเดกฝกฝนความคดสรางสรรคอยางสนกและไดทาอยางตอเนอง ผใหญควรสงเสรมใหเดกมโอกาสใชความคดสรางสรรคในทกโอกาส ท งในช นเรยน นอก
60
ช นเรยน ในครอบครว และในชวตประจาวน เดกยงฝกฝนการใชความคดสรางสรรคบอย ๆ ทกษะการใชความคดสรางสรรคกจะยงมมากข น ถาเดกไดรบการฝกฝนใหทาอยางตอเนองเดกจะมความคลองในการดงความคดสรางสรรคออกมาจนเกดเปน “จตคดสรางสรรค” ทฝงอยในตว และจะดงออกมาใชเองในโอกาสตาง ๆ การฝกฝนการใชความคดสรางสรรคชวยพฒนาทกษะการใชความคดสรางสรรค เดกระดบโรงเรยนในทกชวงช น จงควรไดรบการฝกฝนการใชความคดสรางสรรค ฝกเดกใหสรางสงใหม หมายถง ฝกเดกใหทาสงทเดกคดข นเอง เดกทาข นเอง การสงเสรมความคดสรางสรรคในเดกระดบโรงเรยน จาเปนตองสรางโอกาสใหเดกไดใชความคดสรางสรรคช นงานข นจากตวเดกเอง ซงทาได 2 รปแบบ คอ 1. การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานรายบคคล การออกแบบกจกรรมจะใหเดกทาช นงานดวยตวเองคนเดยว โดยการออกแบบกจกรรมตองคานงถงองคประกอบสาคญของความสามารถคดสรางสรรค 3 อยาง คอ แรงจงใจ ทกษะการใชความคดสรางสรรค และองคความรหรอประสบการณ การออกแบบกจกรรมเพอใหเดกดงความคดสรางสรรคของตวเองออกมา ออกแบบกจกรรมใหเดกมแรงจงใจทตองการจะทา ออกแบบกจกรรมใหอยในกรอบความรหรอประสบการณทเดกม หรอมสงเอ ออานวยใหเดกสามารถเขาถงการคนหาขอมลองคความรเพมหรอมประสบการณเพมในสงทตองการสรางสรรค ออกแบบกจกรรมททาใหเดกสามารถใชทกษะความคดสรางสรรคทนาไปสการทางานสาเรจได 2. การสงเสรมความคดสรางสรรครปแบบการทางานกลม การใหเดกสรางสรรคช นงานจากการทางานกลม ตองคานงถงองคประกอบสาคญ 3 อยาง คอ การมสวนรวม สมาชกในกลมมสวนรวมในการเสนอความคด และมการใชความคดสรางสรรค, การตดสนใจ สมาชกในกลมมการตดสนใจรวมกน มการใชความคดวเคราะหและสงเคราะห และการตกลงในการทางานรวมกน สมาชกในกลมตกลงรวมกนในการทางานช นสรางสรรค การใชความคดสรางสรรครปแบบการทางานกลม การมสวนรวมในกลมหรอการระดมความคดเปนสงสาคญมากเพอใหกลมสามารถดงความคดสรางสรรคจากสมาชกกลมออกมา สมาชกกลมจงจงตองมโอกาสไดเสนอความคดอยางเสร และไดรบการตอนรบการเสนอความคดจากสมาชกกลมอนๆ การตกลงในการทางานรวมกน สมาชกในกลมมความพงพอใจ และมความมงมนทจะทาช นงานสรางสรรครวมกน Torrance (1964) ไดกลาววาความคดสรางสรรคสามารถพฒนาไดดวยการสอนการฝกฝนและการปฏบตทถกและยงสงเสรมความคดสรางสรรคใหแกเดกต งแตเยาววยเทาใดกยงจะเปนผลดมากเทาน น และTorrance ไดกลาวถงบรรยากาศของความคดสรางสรรคและพรสวรรควาญปนเปนชาตทมบรรยากาศทดทสดสาหรบความคดสรางสรรคและพฒนาเดกทมพรสวรรคยงกวาประเทศใด ๆ ในโลกการจดประสบการณระดบประถมศกษาในโรงเรยนเพอสงเสรมความคดสรางสรรคน นทาไดหลายวธข นอยกบบทบาทของครและพฤตกรรมการสอนของครเพราะครสามารถชวยกระตนใหเดกเปนคนมเหตผลรจกใชความคดอยางอสระปอนปญหาและใหเดกแสดงความคดเหนโดยการต งคาถาม เปาหมายของการสอนอยางสรางสรรคคอการสรางสงแวดลอมทรบผดชอบผานครทมความกระตอรอรนอยางสงมความซาบซ งตอความแตกตางระหวางบคคลในการสราง “บรรยากาศทสรางสรรค” (Creative Climate) จะชวยกระตนความคดสรางสรรคและไดนาเสนอแนวทางการสรางบรรยากาศใหกบนกเรยนทจะนาไปสความคดสรางสรรคไว ดงน
61
1) สนบสนนและสงเสรมแรงความคดทไมปกต 2) ใชความลมเหลวเปนตวชวยใหนกเรยนตระหนกถงขอผดพลาดและชวยสนบสนนท
เปนมาตรฐานทเปนทยอมรบ 3) ปรบเปลยนความสนใจและความคดของนกเรยนในหองเรยนเทาทจะทาได 4) ใหเวลานกเรยนในการทจะคดและพฒนาความคดสรางสรรคของเขา
ความคดสรางสรรคไมไดเกดข นในทนททนใด 5) สรางบรรยากาศของการเคารพและการยอมรบซงกนและกนระหวางนกเรยนและ
ระหวางนกเรยนกบคร เพอทเดกจะไดแลกเปลยนความคดรวมท งมอสระในการทาอะไร
6) ตระหนกถงความคดสรางสรรคในสวนอนนอกเหนอจากการทาศลปะและงานประดษฐการพดการเขยนท งรอยแกวและรอยกรองฯลฯความคดสรางสรรคมอยในทกวชา
7) สงเสรมกจกรรมการเรยนรทหลากหลายทาตวเปนแหลงวทยา 8) รบฟงและหวเราะรวมไปกบนกเรยนทหลากหลายทาตวเปนแหลงวทยาการ 9) ใหนกเรยนไดมโอกาสเลอกมสวนรวมในการตดสนใจมสวนในการดแล
ประสบการณการเรยนรและการศกษาของตนเอง 10) ใหทกคนมสวนรวมและแสดงใหเหนวาการรวมมอกนเปนสงทมคณคาโดย
สนบสนนความคดเหนของเดกและการตดสนใจในการแกปญหาและทาโครงการตาง ๆ
Eisner (1976) ไดสรปหลกการในการจดการเรยนการสอนเพอสงเสรมความคดสรางสรรคใหมประสทธผลไว 3 ประการ คอ 1) การสรางบรรยากาศของโรงเรยนและหองเรยนนาไปสความคดรเรมสรางสรรค 2) การพฒนาหลกสตรทจะชวยใหครทางานได 3) การใหขอมลยอนกลบแกครเกยวกบการสอนของเขาเพอจะไดทราบจดออนและจดแขงของตวเอง ท งสามประการน เปนสงทครทกคนคงตองนามาพจารณาถามงหวงจรงจงทจะชวยกนเสรมความคดสรางสรรคให แกเดก จากความคดดงกลาวสรปไดวา การสงเสรมความคดสรางสรรคใหกบผเรยนน นจะตองมการจดบรรยากาศหองเรยน การใหอสระในความคด และไดแสดงออกไดอยางเตมความสามารถ รวมท งการสรางสถานการณใหกบเดกใหมความรสกมนคงและปลอดภย ควรใหกาลงใจถาเดกมการถามตอบไดอยางสรางสรรค และจดกจกรรมทกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรค
1.6 กำรวดและประเมนผลงำนควำมคดสรำงสรรค อารย พนธมณ (2547) ไดกลาววา การวดความคดสรางสรรค มจดมงหมายทางการศกษาประการหนง คอ เพอเปนแนวทางในการสงเสรมพฒนาความคดสรางสรรค และสรางผลงานทมคณคาท งตอตนเอง และตอสงคมโดยสวนรวม การศกษาในเรองความคดสรางสรรคไดพยายามศกษาและพฒนาตามลาดบ โดยเฉพาะความคดสรางสรรคของเดกซงพอสรปไดดงน
1) การสงเกต การสงเกตพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกเชงสรางสรรคการสงเกตพฤตกรรม เปนวธทพอแม คร ผปกครอง สามารถใชการสงเกตพฤตกรรมให
62
ประโยชนได เพราะบคคลดงกลาวใกลชด และรจกเดกดกวาบคคลอน แตมขอสงเกตวาครและผปกครองควรทราบและเขาใจพฤตกรรมความคดสรางสรรคทเดกแสดงออกไดถกตอง มฉะน นจะทาใหผลของการสงเกตผดพลาดไป เพราะเทาทปรากฏครมกเขาใจวา เดกทมสตปญญาด มระเบยบวนย และเชอฟงครเปนเดกทมความคดสรางสรรค
2) การวาดภาพ หมายถง การใหวาดภาพจากสงเราทกาหนด เปนการถายทอดความคดสรางสรรคออกมาเปนรปธรรม และสามารถสอความหมายได สงเราทกาหนดใหอาจเปนวงกลม สเหลยม แลวใหเดกวาดตอเตมใหเปนภาพ
3) รอยหยดหมก หมายถง การใหเดกดรอยหยดหมก แลวคดตอบจากภาพทเดกเหน มกใชกบเดกวยประถมศกษา เพราะเดกอธบายไดด
4) การเขยนเรยงความ และงานศลปะ หมายถง การใหเดกเขยนเรยงความจากหวขอทกาหนดและประเมนจากงานศลปะของนกเรยน นกจตวทยามความเหนสอดคลองกนวา เดกวยประถมศกษามความสาคญยง หรอจดเปนชวงวกฤตของการพฒนาความคดเชงสรางสรรค เดกมความสนใจในการเขยนสรางสรรค และแสดงออกเชงสรางสรรคในงานศลปะ
5) แบบทดสอบ หมายถง การใหเดกทาแบบทดสอบความคดสรางสรรคมาตรฐานซงเปนผลการวจยเกยวกบธรรมชาตของความคดสรางสรรค แบบทดสอบความคดสรางสรรคมท งใชภาษาเปนสอ และการใชภาพเปนสอ เพอเราใหเดกแสดงออกเชงความคดสรางสรรค แบบทดสอบมการกาหนดเวลาดวย
Young (1972) ไดพยายามเสนอเกณฑในการประเมนผลงานวาจะตองมลกษณะแปลกใหมและมคณคาจาแนกเปนลกษณะยอยดงน
1) ความแปลกใหม (1.1) ใหมในฐานะตนคด (1.2) ใหมจากกลมอางอง (1.3) ใหมในลกษณะทแตกตางจากแนวทางทวไป (1.4) ใหมในฐานะสรางข นใหม
2) ควรมคณคาประเมนจาก (2.1) คณคาตอผสราง (2.2) คณคาตอผอน
Besemer & Traffinger (1981) ไดเสนอการวดความคดสรางสรรคโดยประเมนจากผลงานข นในรปแบบของเมตรกการวเคราะหความคดสรางสรรคจากผลงาน (The creative product analysis matrix or CPAM) โดยไดสรปรวบรวมขอมลจากทฤษฎบทความและงานวจยทกลาวถงเกณฑในการประเมนความคดสรางสรรคจากผลงานมากกวา 90 ช นซงมเกณฑในการประเมนถง 125 เกณฑแลวนามาสงเคราะหเปนเกณฑทจะใชประเมนความคดสรางสรรคของผลงานประกอบดวย 3 มต จาแนกเปน 14 ประเภทตามตาราง 2.2
63
ตำรำง 2.2 แสดงเกณฑการประเมนความคดสรางสรรคของ Besemer & Traffinger
1. ความแปลกใหม 2. การแกปญหา 3. การตอเตมเสรมแตง
และการสงเคราะห พจารณาจากกระบวนการ ใหมวธการใหมมโนทศน ใหมการมอทธพลตอการสรางผลงานลกษณะเดยวกนน ในอนาคต 1.1เพาะความคด ผลผลตมอทธพลตอการสรางผลงานลกษณะเดยวกนน ในอนาคต
พจารณาจากระดบความสามารถในการแกปญหาไดอยางเหมาะสมของผลผลตเพยงพอ 2.1 เพยงพอ ผลผลตสามารถแกปญหาในสภาพการณทเปนปญหา 2.2 คดรเรม ผลผลตมความคดไมเหมอนไมซ ากบความคดของคนอนทมประสบการณการฝกและการเรยนรใกลเคยงกน
พจารณาจากความ สมบรณความซบซอนความประณตนาดแสดงถงฝมอและความชานาญพรอมท ง สอความหมายได
1.2 คดรเรม ผลผลตมความคดไมเหมอนไมซ ากบความคดของคนอนทมประสบการณการฝกและการเรยนรใกลเคยงกน 1.3เปลยนรป ผลผลตทาใหเกดการปฏบตใหผใช ผฟง ผพบเหน
2.3 สมเหตสมผล ผลผลตมกระบวนการแกปญหาถกตองสมเหตสมผลตามวธการของศาสตรน น 2.4 ใชประโยชนได ผลผลตสามารถนาไปใชประโยชนได 2.5 คณคา ผลผลตน นมคณคาตามเกณฑตางๆ
3.1 ชวนด 3.2 ซบซอน 3.3 ประณต 3.4 สอความหมายได 3.5 สมบรณ 3.6 ใชฝมอและความชานาญ
สรปเกณฑการประเมนผลงานจากความคดสรางสรรคการประเมนความคดสรางสรรคจากช นงานประดษฐ ทเปนผลผลตของความคดสรางสรรค ในดานความคดรเรม ความคลองในความคด ความยดหยนในการคด ความคดละเอยดลออ ตามทฤษฎของ Torrance (1964) ประเมนผลงานดวยแบบประเมนความคดสรางสรรคในผลงานประดษฐ ในดานความคดรเรม ไดแก ความแปลกใหม 2) ความคลองในความคด ไดแก ปรมาณของช นงาน 3) ความยดหยน ไดแก การตอเตมเสรมคณภาพของช นงาน 4) ความคดละเอยดลออ ไดแก การนาไปใชประโยชน การจดสดสวนของช นงาน ความประณตสวยงาม ความซบซอน ฝมอและความชาชอง ตามตาราง2.3
64
ตำรำง 2.3 แสดงเกณฑการประเมนความคดสรางสรรค
รำยกำรประเมน เกณฑกำรใหคะแนน(Rubric’s)
4 3 2 1 ควำมคดรเรม 1. ความแปลกใหม
ความคด แปลกใหมไมเหมอนใคร
ความคดแปลกใหมมบางสวนเหมอนผอนเลกนอย
ความคดใหมเลกนอยสวนใหญเปนความคดเกา
ผลงานลอกเลยนแบบผอน
ควำมคลองในกำรคด 2. ปรมาณของช นงาน
มปรมาณของช นงานมากกวาทกาหนดในเวลาทจากด
มปรมาณของช นงานเทากบทกาหนดในเวลาจากด
มปรมาณของช นงานนอยกวาทกาหนดเพยงเลกนอยในเวลาจากด
มปรมาณของช นงานนอยกวาทกาหนดและมากกวาเวลาทกาหนด
ควำมยดหยน ในกำรคด 3. การตอเตมเสรมคณภาพของช นงาน
ใชวสดอนตอเตมผลงานทาใหมคณคามากทสด
ใชวสดอนตอเตมผลงานทาใหมคณคา
ไมใชวสดอนตอเตมแตผลงานมคณคา
ผลงานไมมคณคา
5. การจดสดสวนของช นงาน
มรปทรงสดสวนเปนรปรางเตมรปแบบเสรจสมบรณมากทสด
มรปทรงสดสวนเปนรปรางเตมรปแบบเสรจสมบรณมาก
มรปทรงสดสวนเปนรปรางไมเตมรปแบบสมบรณเพยงเลกนอย
ไมมรปทรงสดสวน และไมเสรจสมบรณ
6. ความประณตสวยงาม
ผลงานทกสวน ดกลมกลน
ผลงานสวนใหญดกลมกลน
ผลงานบางสวน ดกลมกลน
ผลงานขดกนไมมความกลมกลน
7. ความซบซอน ผลงานทกสวนมความซบซอนดมาก
ผลงานสวน ใหญมความ ซบซอนด
ผลงานสวน นอยมความ ซบซอน
ผลงานไมซบซอนเลย
8. ฝมอและความชาชอง
มความคลองแคลวในการทางาน ต งใจทางาน ผลงานมความหมายชดเจนดมาก
มความคลองแคลวในการทางานต งใจทางาน ผลงานมความหมายชดเจนด
ไมมความคลองแคลวในการทางานแตมความต งใจในการทางานผลงานมความหมาย ชดเจนด
ไมมความคลองแคลวในการทางานและไมต งใจทางานผลงานไมมความหมาย
65
หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐานพทธศกราช 2551 ระบชดถงความมงหวงในอนทจะพฒนาผเรยนใหถงพรอมท งดานพทธพสย ดานทกษะพสย และดานจตพสย โดยเฉพาะอยางยงดานพทธพสยซงเปนการพฒนานกเรยนทางปญญา ในการจดการเรยนการสอน ผสอนสามารถจดการเรยนการสอน รวมท งกาหนดการวดและประเมนผลผเรยนโดยคานงถงลาดบข นของการพฒนาทกษะทางปญญาอนไดแก Taxonomy ของ Anderson ทปรบใหมใหสอดคลองกบการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรแบบองมาตรฐาน Standardized Curriculum ซงคอการพฒนาทกษะการคด(Thinking Skills) ของผเรยนไดเปนอยางด การออกแบบการเรยนรและการจดการเรยนรในหองเรยนผสอนควรไดคานงถงการจดกจกรรมและการวดประเมนผลทพฒนาทกษะการคดของผเรยนเปนประการสาคญทกษะการคดชวยพฒนาการใชสตปญญาของผเรยนอยางเปนระบบ ผสอนจงควรนามาใชเปนหลกในการสรางสรรคบทเรยนและกจกรรมในการฝกทกษะทางความคดสรา งสรรค เพอใหผเรยนไดรบการพฒนาอยางมประสทธภาพยง ๆ ข นไป การประเมนการเรยนรดานพทธพสย เปนกระบวนการประเมนเพอวดระดบความรความสามารถของผเรยนจากการจดกจกรรมการเรยนการสอน จดมงหมายทางการศกษาของBenjamin S. Bloom ถอไดวาเปนจดมงหมายทางการศกษาทมความสาคญทมการนามาประยกตใชกนอยางแพรหลายในทกระดบของระบบการศกษาในโรงเรยนและในทกสาขาวชา เครองมอในการประเมนสวนใหญจงเปนแบบทดสอบทมความหลากหลายเพอตอบสนองจดประสงคดงกลาวตลอดระยะเวลาทผานมาจากการนาจดมงหมายทางการศกษาของบลมไปใชในระยะเวลาทผานมา พบวา มขอจากด สรปไดดงตอไปน
1) มาตรฐานทเขมงวดของพฤตกรรมแตละข น ทาใหเกดความเขาใจวาไมสามารถทบซอนและเหลอมล ากนได
2) พฤตกรรมในช นตาบางพฤตกรรมมความซบซอนมากกวาข นสง 3) การใหคาจากดความในพฤตกรรมแตละข น 4) ไมสะทอนแนวคดการประเมนตามแนวคดใหม
จากขอจากดดงกลาว บรรดาผเชยวชาญและลกศษยของ Benjamin S. Bloom ไดรวมกนปรบปรงจดมงหมายการศกษาดานพทธพสยในป 1990-1999 โดยสามารถสรปการเปลยนแปลงได ดงน (ฉตรศร ปยะพมลสทธ, 2548)
1) ความแตกตางระหวางคาศพทเดมกบคาศพทใหมกคอ ชอของกระบวนการทางปญญาท ง 6 ข นน น จะเปลยนจากการใชคานามเปนคากรยา เนองจากจดมงหมายทางการศกษาปรบปรงใหมน ตองการทจะสะทอนใหเหนถงการคด และการคดเปนกระบวนการของการกระทา ดงน นจดมงหมายทางการศกษาทปรบปรงใหมน จงใชคากรยาเพออธบายกระบวนการทางปญญาในลกษณะของการกระทา
2) คาอธบายหรอคานยามของกระบวนการทางปญญาในแตละลาดบข น จะถกแทนทดวยคากรยา และมการปรบปรงคาอธบายหรอคานยามในบางลาดบข นดวย
66
3) ในข นของความร (knowledge) ไดถกเปลยนชอใหมเนองจาก ความรคอผลลพธหรอผลผลตของการคด ไมใชรปแบบของการคด ดงน น คาวาความรจงแทนทดวยคาวา “จา” (remembering)
4) กระบวนการทางปญญาในข นความเขาใจ (comprehension) และการสงเคราะห (synthesis) ไดถกนาเขาไปรวมไวในข น “เขาใจ” (understanding) และ“คดสรางสรรค” (creating) ตามลาดบ เพอใหสามารถสะทอนธรรมชาตของการคดทนยามไวในแตละลาดบข น
จากปรบปรงจดมงหมายการศกษาดานพทธพสย สามารถนาเสนอตาราง เปรยบเทยบ กระบวนการทางปญญาทใชคาศพทเดมและคาศพทใหม ดงน
ตำรำง 2.4 การเปรยบเทยบกระบวนการทางปญญาทใชคาศพทเดมและคาศพทใหม ค ำศพทเดม ค ำศพทใหม
1. ความร (Knowledge) 2. ความเขาใจ (Comprehension) 3. การนาไปใช (Application) 4. การวเคราะห (Analysis) 5. การสงเคราะห (Synthesis) 6. การประเมนคา (Evaluation)
1. จา (Remembering) 2. เขาใจ (Understanding) 3. ประยกตใช (Applying) 4. วเคราะห (Analysing) 5. ประเมนคา (Evaluating) 6. คดสรางสรรค (Creating)
ลาดบข นของกระบวนการทางปญญาในจดมงหมายทางการศกษาดานพทธพสยของบลมทปรบปรงใหม ยงคงมลาดบข น 6 ข น ซงสามารถอธบายไดดงน
1) จา (Remembering) หมายถง ความสามารถในการระลกได แสดงรายการได บอกได ระบ บอกชอได ตวอยางเชน นกเรยนสามารถบอกความหมายของทฤษฎได
2) เขาใจ (Understanding) หมายถง ความสามารถในการแปลความหมาย ยกตวอยาง สรป อางอง ตวอยางเชน นกเรยนสามารถอธบายแนวคดของทฤษฎได
3) ประยกตใช (Applying) หมายถง ความสามารถในการนาไปใช ประยกตใช แกไขปญหา ตวอยางเชน นกเรยนสามารถใชความรในการแกไขปญหาได
4) วเคราะห (Analyzing) หมายถง ความสามารถในการเปรยบเทยบ อธบายลกษณะการจดการ ตวอยางเชน นกเรยนสามารถบอกความแตกตางระหวาง 2 ทฤษฎได
5) ประเมนคา (Evaluating) หมายถง ความสามารถในการตรวจสอบ วจารณตดสน ตวอยางเชนนกเรยนสามารถตดสนคณคาของทฤษฎได
6) คดสรางสรรค (Creating) หมายถง ความสามารถในการออกแบบ (Design) วางแผน ผลต ตวอยางเชน นกเรยนสามารถนาเสนอทฤษฎใหมทแตกตางไปจากทฤษฎ เดมได
67
2. หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำนพทธศกรำช 2551 กบกำรเรยนร เพอควำมคดสรำงสรรค
ดวยปจจบนนโยบายของกระทรวงศกษาธการมงเนนในการพฒนาเยาวชนของชาตเขาสโลกยคศตวรรษท 21 โดยมงสงเสรมผเรยนมคณธรรม รกความเปนไทย ใหมทกษะการคดวเคราะห สรางสรรค มทกษะดานเทคโนโลย สามารถทางานรวมกบผอน และสามารถอยรวมกบผอนในสงคมโลกไดอยางสนต ดงน น หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน พทธศกราช 2551 จงถกจดทาข นสาหรบทองถนและสถานศกษาไดนาไปใชเปนกรอบและทศทางในการจดทาหลกสตรสถานศกษา และจดการเรยนการสอนเพอพฒนาเดกและเยาวชนไทยทกคนในระดบการศกษาข นพ นฐานใหมคณภาพดานความร และทกษะทจาเปนสาหรบการดารงชวตในสงคมทมการเปลยนแปลง และแสวงหาความรเพอพฒนาตนเองอยางตอเนองตลอดชวต กระทรวงศกษาธการ (2551) ไดกาหนดวสยทศนของหลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐานพทธศกราช 2551 คอ มงพฒนาผเรยนทกคน ซงเปนกาลงของชาตใหเปนมนษยทมความสมดลท งดานรางกาย ความร คณธรรม มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและเปนพลโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มความรและทกษะพ นฐาน รวมท ง เจตคต ทจาเปนตอการศกษาตอ การประกอบอาชพและการศกษาตลอดชวต โดยมงเนนผเรยนเปนสาคญบนพ นฐานความเชอวา ทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดเตมตามศกยภาพ โดย มหลกการทสาคญ ดงน 1. เปนหลกสตรการศกษาเพอความเปนเอกภาพของชาต มจดหมายและมาตรฐานการเรยนรเปนเปาหมายสาหรบพฒนาเดกและเยาวชนใหมความร ทกษะ เจตคต และคณธรรมบนพ นฐานของความเปนไทยควบคกบความเปนสากล 2.เปนหลกสตรการศกษาเพอปวงชน ทประชาชนทกคนมโอกาสไดรบการศกษาอยางเสมอภาค และมคณภาพ 3. เปนหลกสตรการศกษาทสนองการกระจายอานาจ ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษาใหสอดคลองกบสภาพและความตองการของทองถน 4. เปนหลกสตรการศกษาทมโครงสรางยดหยนท งดานสาระการเรยนร เวลาและการจดการเรยนร 5.เปนหลกสตรการศกษาทเนนผเรยนเปนสาคญ 6.เปนหลกสตรการศกษาสาหรบการศกษาในระบบ นอกระบบและตามอธยาศย ครอบคลมทกกลมเปาหมายสามารถเทยบโอนผลการเรยนรและประสบการณ หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐานมงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มปญญา มความสข มศกยภาพในการศกษาตอ และประกอบอาชพ จงกาหนดเปนจดหมายเพอใหเกดกบผเรยน เมอจบการศกษาข นพ นฐาน ดงน 1. มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค เหนคณคาของตนเอง มวนยและปฏบตตนตามหลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. มความร ความสามารถในการสอสาร การคด การแกปญหา การใชเทคโนโลย และมทกษะชวต 3. มสขภาพกายและสขภาพจตทด มสขนสย และรกการออกกาลงกาย 4. มความรกชาต มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ยดมนในวถชวตและ การปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 5.มจตสานกในการอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย การอนรกษและพฒนาสงแวดลอมมจตสาธารณะทมงทาประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข
68
หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน มงใหผ เรยนเกดสมรรถนะสาคญ 5 ประการ ดงน
1) ความสามารถในการสอสาร เปนความสามารถในการรบและสงสาร มวฒนธรรมในการใชภาษาถายทอดความคด ความรความเขาใจ ความรสก และทศนะของตนเองเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม รวมท งการเจรจาตอรองเพอขจดและลดปญหาความขดแยงตาง ๆ การเลอกรบหรอไมรบขอมลขาวสารดวยหลกเหตผลและความถกตอง ตลอดจนการเลอกใชวธการสอสารทมประสทธภาพโดยคานงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม
2) ความสามารถในการคด เปนความสามารถในการคดว เคราะห การคดสงเคราะห การคดอยางสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ และการคดเปนระบบ เพอนาไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม
3) ความสามารถในการแกปญหา เปนความสามารถในการแกปญหาและอปสรรคตางๆทเผชญไดอยางถกตองเหมาะสมบนพ นฐานของหลกเหตผล คณธรรมและขอมลสารสนเทศ เขาใจความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆ ในสงคม แสวงหาความร ประยกตความรมาใชในการปองกนและแกไขปญหา และมการตดสนใจทมประสทธภาพโดยคานงถงผลกระทบทเกดข นตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม
4) ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความสามารถในการนากระบวนการตาง ๆ ไปใชในการดาเนนชวตประจาวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การทางาน และการอยรวมกนในสงคมดวยการสรางเสรมความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความขดแยงตาง ๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอม และการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน
5) ความสามารถในการใชเทคโนโลย เปนความสามารถในการเลอก และใช เทคโนโลยดานตาง ๆ และมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลย เพอการพฒนาตนเองและสงคม ในดานการเรยนร การสอสารการทางาน การแกปญหาอยางสรางสรรค ถกตอง เหมาะสม และมคณธรรม
หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน มงพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผ อนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมองไทย และพลโลก ดงน 1. รกชาต ศาสน กษตรย 2. ซอสตยสจรต 3.มวนย 4.ใฝเรยนร 5. อยอยางพอเพยง 6. มงมนในการทางาน 7. รกความเปนไทย และ8. มจตสาธารณะ นอกจากน สถานศกษาสามารถกาหนดคณลกษณะอนพงประสงคเพมเตมใหสอดคลองตามบรบทและจดเนน ของตนเอง
69
การพฒนาผเรยนใหเกดความสมดล ตองคานงถงหลกพฒนาการทางสมองและพหปญญา หลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน จงกาหนดใหผเรยนเรยนร 8 กลมสาระการเรยนร ดงน 1. ภาษาไทย 2.คณตศาสตร 3.วทยาศาสตร 4.สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 5.สขศกษาและพลศกษา 6.ศลปะ 7.การงานอาชพและเทคโนโลย 8.ภาษาตางประเทศ ในแตละกลมสาระ การเรยนรไดกาหนดมาตรฐานการเรยนรเปนเปาหมายสาคญของการพฒนาคณภาพผเรยน มาตรฐานการเรยนรระบสงทผเรยนพงร ปฏบตได มคณธรรมจรยธรรม และคานยมทพงประสงคเมอจบการศกษาข นพ นฐาน นอกจากน นมาตรฐานการเรยนรยงเปนกลไกสาคญในการขบเคลอนพฒนาการศกษาท งระบบ เพราะมาตรฐานการเรยนรจะสะทอนใหทราบวาตองการอะไร จะสอนอยางไร และประเมนอยางไร รวมท งเปนเครองมอในการตรวจสอบเพอการประกนคณภาพการศกษาโดยใชระบบการประเมนคณภาพภายในและการประเมนคณภาพภายนอก ซงรวมถงการทดสอบระดบเขตพ นทการศกษา และการทดสอบระดบชาต ระบบการตรวจสอบเพอประกนคณภาพดงกลาวเปนสงสาคญทชวยสะทอนภาพการจดการศกษาวาสามารถพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามทมาตรฐานการเรยนรกาหนดเพยงใด
3. กำรศกษำในศตวรรษท 21 ศตวรรษท 21 สถานการณโลกมความแตกตางจากศตวรรษท 20 และ 19 ระบบการศกษา ตองมการพฒนาเพอใหสอดคลองกบภาวะความเปนจรง ในประเทศสหรฐอเมรกาแนวคดเรอง “ทกษะแหงอนาคตใหม: การเรยนรในศตวรรษท 21” ไดถกพฒนาข น โดยภาคสวนทเกดจากวงการนอกการศกษา ประกอบดวย บรษทเอกชนช นนาขนาดใหญ เชน บรษทแอปเปล บรษทไมโครซอฟ บรษทวอลดสนย องคกรวชาชพระดบประเทศ และสานกงานดานการศกษาของรฐ รวมตวและกอต งเปนเครอขายองคกรความรวมมอเ พอทกษะการเรยนร ในศตวรรษท 21 (Partnership for 21st Century Skills) หรอเรยกยอ ๆ วาเครอขาย P21 หนวยงานเหลาน มความกงวลและเหนความจาเปนทเยาวชนจะตองมทกษะสาหรบการออกไปดารงชวต ในโลกแหงศตวรรษท 21 ทเปลยนไปจากศตวรรษท 20 และ 19 จงไดพฒนาวสยทศนและกรอบความคดเพอการเรยนรในศตวรรษท 21ข น สามารถสรปทกษะสาคญอยางยอๆ ทเดกและเยาวชนควรมไดวา ทกษะการเรยนรและนวตกรรม หรอ 3R และ 4C ซงมองคประกอบ ดงน
• 3 R ไดแก Reading (การอาน), การเขยน(Writing) และ คณตศาสตร (Arithmetic) และ
• 4 C (Critical Thinking - การคดวเคราะห, Communication- การสอสาร Collaboration-การรวมมอ และ Creativity-ความคดสรางสรรค รวมถงทกษะชวตและอาชพ และทกษะดานสารสนเทศสอและเทคโนโลย และการบรหารจดการดานการศกษาแบบใหม
70
1) รปแบบของกำรเรยนรแหงศตวรรษท 21 หรอ The Constructivist Classroom
สทศน เอกา (2558) การเรยนรแหงศตวรรษท 21 นกเรยนแตละคน “ตองผาน ประสบการณ 3 ชนดของการเรยนร Must experience three types of learning” คอ 1.การเรยนรสวนบคคล Personal learning 2.การเรยนแบบกลมการเรยนร Group learning 3.การฝกทกษะเพอความชานาญ Practice for Skill ในรปแบบของการเรยนรแหงศตวรรษท 21 หรอ Teach less Learn more หรอ ลดเวลาเรยน เพมเวลารน จะขอนาเสนอ 8 รปแบบของหลก การเรยนรแหงศตวรรษท 21 เพอทคร จะได “หยบเอาหลกการขอใดขอหนงใน 8 ขอน ไปออกแบบการเรยนการสอน” เพอใหผเรยนไดรบประสบการณครบท ง 3 ชนด คอ 1.การเรยนรสวนบคคล Personal learning2.การเรยนแบบกลมการเรยนร Group learning และ3.การฝกทกษะเพอความชานาญ Practice for Skill ดงกลาวแลว ดงน
1.1) เรมตนจากสวนใหญ – ขยายไปยงสวนยอย Begin with the whole -expanding to parts อธบายตามหลกวชาการวา “เรยนรจากองครวม” เหมอนเดกฝกงาน หดแยกช นสวนของเครองยนต น คอสวนใหญหรอองครวม แกะออกศกษาทละช น เปนสวนยอย และประกอบเขาไปใหมใหดดงเดม สรางความชานาญใหตนเองเชนน กจะเปนคน “คดเปน ทาเปน และแกปญหาได” เรยกวา learning by doing นนเองเรมตนยกเหตการณทผเรยนสนใจรวมกน แลวแตละคนไปสารวจตรวจสอบหาขอมล Data ผเรยนม “ภารกจ Mission”ในการ รวบรวมขอมล จดระเบยบขอมล ตความหมายของขอมล วเคราะหขอมล และการประเมนคาขอมลทไดรบ Learner gathers, organizes, interprets, analyzes, evaluates data..ตามแบบการเรยนของ Constructivist Learning น นผเรยนจะเกดความรและความจาชนดถาวร Permanent Knowledge and Memory, เกดความเขาใจ Understanding, และสาคญทสด การเรยนโดยวธน จะทาใหเกด การคดวเคราะห Critical Thinking และ เรยนรกระบวนการทางาน Process ดวยตนเองโดยธรรมชาตอกดวย
2) แสวงหาคาถามของนกเรยน จากความสนใจ Pursuit of student questions and interestsใหกาลงใจ และเสรมแรงแหงความอยากรอยากเหน “จนตองถาม” และ “สรางความมงมนในการทางานของนกเรยน” ทาใหเขามองเหนเสนชย ทหาก “ใชความพยายามเตมความสามารถ” กจะไปถงเสนชยไดทกคนมการสอสาร 2 ทาง หรอ 2-way communication ครรพ นฐานความรพ นฐานของนกเรยนโดยไมตองคดเอาเอง และรความตองการของพวกเขา จากการสอสาร 2 ทางน แลว จะทาใหการเรยนการสอน เปนไปตามวตถประสงค และตวช วด Objective and Indicator ไดดยงข น เพราะการรเขารเราน เปนชยชนะต งแตเบ องตนแลว
71
3) ศกษาแบบสบคน Inquiry หรอ การวจย Research จากแหลงปฐมภม จากเน อหาทอาจบดเบอนPrimary Sources from manipulative materials จนไปถงตนตอทเปนความจรงการเรยนการสอนแบบ Exploring Learning และการเรยนแบบคนควา สบสวนสอบสวน หรอ Inquiry Learning เปนตวอยางการเรยนรในขอน
4) การเรยนรเปนปฏสมพนธ หรอ การเรยนรแบบโตตอบ 2 ทาง – สามารถสรางความรจากสงทนกเรยนรอยแลว Learning is interaction – building on what students already knowการเรยนแบบโตตอบระหวาง “คร กบ นกเรยน เรยกวา Interactive Learning” ทาใหคณครร “ความรเดม Prior Knowledge” ดงน น ท งคณครและนกเรยน จงสามารถ “สรางสะพานความร Build a bridge of knowledge” ไปตอยอดกบความรใหม New knowledge ไดอยางสมบรณ และตลอดไป
5) สอนแบบปฏสมพนธ ครกบนกเรยน เรยนรซ งกนและกน Instructor interacts and negotiates with students ครเรยนรจากนกเรยน นกเรยนเรยนรจากครหรอ ครเรยนรจากนกเรยนและทกคนในช นเ รยน มปฏสมพนธในการเรยนรรวมกน สอนแบบปฏสมพนธ หรอ Interactive Learning คอ การทครกบนกเรยนถาม-ตอบกนไปมา เพอหาเพอเขอมโยง Knowledge Bridge ระหวางความรเกากบความรใหมทนกเรยนนกเรยน จะสามารถนาไปหาประสบการณตอไป
6) การประเมนผลการทางานของนกเรยนโดย การสงเกต, มมมอง, การทดสอบ, กระบวนการเปนสงสาคญเชนเดยวกบผลสมฤทธทางการเรยน Assessment via student works, observations, points of view, tests. Process is as important as product ดงน น ครแหงศตวรรษท 21 จงไมมงหวงจะวดดวยขอสอบแบบเลอกตอบ เตมคา หรอจบคเทาน น ใหเขาแสดงความคดเหนในขอสอบแบบบรรยาย ตอบปากเปลา พดคย หรอแสดง “ภมร”ดวยวธใด ๆ ทสามารถเชอไดวาเขามความรจรงๆขอสอบใดๆจากสวนกลาง “สวนทางกบแนวคดขอน ”และการประเมนผลตามความเปนจรง Authentic Assessment สอดคลองกบหลกการขอน เปนความจรงวา ถา O-net ตองการประเมนความคดวเคราะห น เปนสงด แตการเรยนรแหงศตวรรษท 21 ตองการมากกวาน น คอ นอกจากคดเปนแลว เรายงตองการคนททาเปนจรง ๆ และสามารถแกปญหา เมอมปญหาไดดวย กระทรวงศกษาธการ จงควรหาทางใช O-net เพอตอบสนองความเปนจรงในเรองน ดวย
7) ความรเปนแบบไดนามค คอ มการเปลยนแปลงอยเสมอ ตามความเปนจรงของโลก Real world และมการเปลยนแปลงไปตามประสบการณ Knowledge is dynamic and change with experienceดงน น เน อหาวชา และการเรยนการสอน จงตอง Updated อยเสมอ
72
8) นกเรยนทางานเปนกลมการเรยนร Students work in groups Learningเพราะ ความเปลยนแปลงของความรทมอยเปนทยอมรบอยางชดเจน เปนจดเรมตนสาหรบการเรยนรใหม วธการเรยนรแหงศตวรรษท 21 หรอ constructivist approaches ททาใหผเรยนสามารถสรางความรจากประสบการณดวยตนเอง หรอ Experience Learning หรอ Learning by Doing ทยดผเรยนเปนศนยกลาง หรอ Learner Centered จงจะสามารถพฒนาการศกษาของชาตใหทดเทยมกบประเทศอนๆในโลก หรอแมกระทงในกลมประเทศ AEC ไดการเรยนรแบบกลม Group learning, Peer learning หรอ การเรยนรแบบเพอนชวยเพอน, การระดมความคด การเรยนรแบบชวยเหลอเก อกล และ การเรยนรรวมกน Brainstorming, Cooperative and Collaborative learning เปนการสงเสรมศกยภาพการเรยนรอยางไดผลทสด
1.2) ครในศตวรรษท 21 สทศน เอกา (2558) กลาววา ความสาเรจของการเรยนการสอนของครในศตวรรษ
ท 21 มดงน 1.2.1) ออกแบบการเรยนการสอนดวย Backward Design
1) เขยนวตถประสงคใหชดเจน Identify desired results2) ระบตวช วด Indicator ใหชดเจน Determine acceptable evidence3) วางแผนประสบการณการเรยน และวางแผนการสอน Plan learning experiences and instructionเรองน สามารถอธบายใหชดเจนไดวาWhat enabling knowledge and skills will students need in order to perform effectively and achieve desired results? What activities, sequence, and resources are best suited to accomplishing our goals? เพอทาใหเกดความรแทจรง นกเรยนจะตอง “ทากจกรรมอะไรบาง ทาอยางไร ตามลาดบกอนหลง”มแหลงเรยนร หรอ Learning resources ทดทสดอะไรบาง สาหรบนกเรยน เพอ สรางประสบการณการเรยนร Experience Participation ดวยวธการเรยนแบบ Learning by Doing
2) สอนดวยกจกรรมประสบการณ Experience Learning Activity เรยนดวยวธเรยนแบบลงมอทาจรงๆ Learning by Doing โดยสรป ได 3 ข นตอน คอ 1.การเรยนรสวนบคคล Personal learning 2.เรยนรจ ากกล ม กา ร เ ร ยนท ช ว ย เหล อ เ ก อ ก ล และการ เ ร ยนร ร ว มก น Cooperative and Collaborative learning 3.การฝกฝนใหเกดความชานาญ Practice for Skill
3) วดผลตามความเปนจรง Authentic Assessment และ Authentic Rubric Assessmentวดผลเพอ การแกไขขอบกพรอง เรองการสอนของคร และการเรยนรของนกเรยน ท งกระบวนการเรยนรทกข นตอน วดผล
73
เพอการปรบปรงใหดข นและวดผลเพอการพฒนาศกยภาพการเรยน การสอน
4) แกไขขอผดพลาดทกระบวนการเรยนการสอน Instructional Processกระบวนการเรยนการสอน Instructional Process ทตองสารวจ มดงน 1) การจงใจเขาสบทเรยน Learning motivation 2) กระบวนการเรยนรทเลอกใช Learning process3) ปฏบตการ operating หรอ ชวงเวลาของการปฏบ ต ง านจร ง 4)การว ดความส มฤทธ ผล Measuring Achievement ซง Out put ของการเรยนการสอน คอ คณภาพของผเรยนเมอเรยนจบ และเราไมสามารถแกไขอะไรไดในเมอนกเรยนผน นเรยนจบไปแลวแตการแกไขจะทาไดในรนตอไปทานจงไปสารวจตรวจสอบทกระบวนการเรยนการสอน ในขอ 4) ทยกมาน วา มนเกดความผดพลาดตรงไหนท งของคร และการเรยนของนกเรยน ตองแกไขทตรงข นตอนน น แลวจดความสมพนธตลอดกระบวนการใหดเพอการเรยนการสอนสมบรณในรนตอไป
5) รกษาคณภาพ และ พฒนาคณภาพ ดวยวงจรคณภาพ PDCA P คอ Plan การวางแผนD คอ do แปลวา ลงมอทาC คอ Check หรอ การ
ตรวจสอบ A-Act หรอ Action ถาพบขอผดพลาดแลวตองแกไขทนท เพอไปสการพฒนาทไมหยดย ง เรยนแบบน ผเรยนมคณภาพเยยมไมวาจะใชขอสอบใดมาวดเรยนแบบน ไมตองมการบานใหเปนภาระคางคามเวลาชวยงานพอแมและครอบครวหาความรจาก ICT เปนการเพมเตมดวยตนเองกทาไดคด จะสรางสรรคอะไรกมเวลาเปนของตนเอง
1.3 แนวทำงกำรจดทกษะกำรเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะทำงสำขำวชำชพกำรปรบกำรเรยนเปลยนวธกำรสอน
Passive Learning เปนกระบวนการเรยนรโดยการอานฟงบรรยายโดยยดเน อหา(Content Based) จากหนงสอและตาราเปนรปแบบทครในประเทศไทยคนเคยและใชกนมากครจะพยายามบรรยายบอกทกสงทกอยางในตาราหรอหนงสอใหนกเรยนจดบนทกแลวนาไปใชสอบวดเกบเปนคะแนนความรโดยสรปกคอยดครเปนศนยกลาง (Teacher-centered) ตอมาครเรมนา Technology มาชวยในการนาเสนอ Content ใหนกเรยนไดรบรกยงถอวาเปนการยดครเปนศนยกลางอย
74
ภำพท 2.3 แสดงการจดการเรยนการสอนทมครเปนศนยกลาง
ทมา หนงสอแนวทางการจดทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะสาขาวชาชพ สพฐ.
ในศตวรรษท 21 การจดกระบวนการเรยนรจงพยายามเปลยนบทบาทครจากผบรรยายมาเปนคณะครรวมกนออกแบบกจกรรมในการจดกระบวนการเรยนร (Pedagogy) ใหนกเรยนใชเปนเครองมอไปเรยนรสรางองคความรดวยตนเองครเปนผอานวยความสะดวกและเสนอแนะเครองมอการเขาถงองคความรผานวธการตางๆโดยเฉพาะผาน Technology ใหเขาถงความรไดอยางรวดเรวและกวางขวางนาความรทไดมาแลกเปลยนกบเพอนในหองเรยนเรยกกระบวนการเรยนรแบบน วา Active Learning ทยดนกเรยนเปนศนยกลาง (Student-centered)
กระบวนกำรเรยนรในยคกำรผลตแหงศตวรรษท 21 ศตวรรษท 21 เปนยคแหงการพฒนาตอยอดคดคนผลตภณฑข นใชอานวยความ
สะดวกในการพฒนาคณภาพในการดารงชวตหากเหลอกคดกลยทธการโฆษณาและจดจาหนายกบกลมทมบรบทเหมอนหรอใกลเคยงกนมฉะน นคนหรอกลมบคคลประชาชนในชาตจะกลายเปนผซ อและผบรโภคเสยดลทางเศรษฐกจและทสาคญคอถกจงทางความคดทางสตปญญาเพราะคดไมเปนดงน นการจดกระบวนการเรยนรจงตองเปลยนจาก Passive Learning มาเปน Active Learning ตามกระบวนการของ Five Steps ประกอบดวย การสรางประเดนคาถามและคาดเดาคาตอบ (Learn to Question) การสบคนและรวบรวมความร (Learn to Search) การสรางกระบวนการและข นตอนลงมอปฏบต (learn to Construct) การสรปผลการเรยนรและนาเสนอ (Learn to Communicate) การเผยแพรและใชประโยชนในสงคม (Learn to Service)
75
ภำพท 2.4 แสดงกระบวนการเรยนรในยคการผลตแหงศตวรรษท 21
ทมา หนงสอแนวทางการจดทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะสาขาวชาชพ สพฐ.
การจดกจกรรมในกระบวนการเรยนรยดหลกการเรยนรจากสงใกลตวทนกเรยนรจก และคนเคยไดแกแหลงเรยนรท งดานกายภาพชวภาพและวถชมชนเปนสถานการณกระตนใหเกดคาถามอยากรพรอมคาดเดาคาตอบโดยอาศยทกษะการสงเกตตามกระบวนการวทยาศาสตร (ว 8) ตาดหฟงจมกดมกลนล นชมรสกายสมผสเกบขอมลทดทมรายละเอยดของขอมลเปนเชงปรมาณและเชงคณภาพตอจากน นจดกจกรรมการสบคนอานรวบรวมความรทยอมรบเปนความรสากลเพอนามาอภปรายสรางกระบวนการกลมนาความรสากลมาสนบสนนคาตอบทคาดเดากอนหนาวาเปนทยอมรบถกตองเชอถอไดหรอนาไปโตแยงคาตอบทคาดเดาไวกอนหนาใหตกลงไปรบเอาความรใหมมายดถอแทนโดยอาศยทกษะการพสจน เชงเหตผลอธบายปรากฏการทสงเกตรบรมาแกปญหาตามกระบวนการทางคณตศาสตร (ค 6)ท งน ความรทไดจากสบคนอานรวบรวมความรมาใชสนบสนนหรอโตแยงการคาดเดาคาตอบน นนกเรยนยงไดความรเพมเตมอนอกมากมาย นาไปสคาถามทคางคาใจ หรอคาถามทสงสยลกไปจากเดมทมผลตอการพฒนาคณภาพชวต เขาสกระบวนการวจย ศกษาอยางลกซ งเฉพาะทางทเรยกวา Project Based Learning เกดแรงบนดาใจคดคน พฒนาผลตภณฑ โดยอาศยทกษะการออกแบบผลตภณฑตามหลกการวศวกรรมศาสตร ทตองศกษา คนควาทดลอง หรอวจยเชงคณภาพตามความถนดและสนใจเฉพาะดานของบคคล นาผลตภณฑ หรอนวตกรรมไปเผยแพรใหกลมคนในสงคมใชเพอพฒนาคณภาพชวตตอไป ท งน กระบวนการเรยนรทกข นตอนจะมการประยกตนาเทคโนโลย สอสารสนเทศมาชวยการเขาถงแหลงความรไดอยางรวดเรวและกวางขวาง
76
ทกษะแหงศตวรรษท 21 (21st Century Skills)
ภำพท 2.5 แสดงทกษะแหงศตวรรษท 21 ทมา หนงสอแนวทางการจดทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะสาขาวชาชพ สพฐ.
วจารณพานช (2555: 16-21) ไดกลาวถงทกษะเพอการดารงชวตในศตวรรษท 21 วาสาระวชามความสาคญแตไมเพยงพอสาหรบการเรยนรเพอมชวตในโลกยคศตวรรษท 21 ปจจบนการเรยนรสาระวชา (content หรอ subject matter) ควรเปนการเรยนจากการคนควาเองของนกเรยนโดยครชวยแนะนาและชวยออกแบบกจกรรมทชวยใหนกเรยนแตละคนสามารถประเมนความกาวหนาของการเรยนรของตนเองไดสาระวชาหลก (Core Subjects) ประกอบดวยภาษาแมและภาษาสาคญของโลกศลปะคณตศาสตรการปกครองและหนาทพลเมองเศรษฐศาสตรวทยาศาสตรภมศาสตรและประวตศาสตรโดยวชาแกนหลกน จะนามาสการกาหนดเปนกรอบแนวคดและยทธศาสตรสาคญตอการจดการเรยนรในเน อหาเชงสหวทยาการ (Interdisciplinary) หรอหวขอสาหรบศตวรรษท 21 โดยการสงเสรมความเขาใจในเน อหาวชาแกนหลกและสอดแทรกทกษะแหงศตวรรษท 21 เขาไปในทกวชาแกนหลกดงน
1) ทกษะดานการเรยนรและนวตกรรมจะเปนตวกาหนดความพรอมของนกเรยนเขาส โลกการทางานทมความซบซอนมากข นในปจจบนไดแกความรเรมสรางสรรคและนวตกรรมการคดอยางมวจารณญาณและการแกปญหาและการสอสารและการรวมมอ
2) ทกษะดานสารสนเทศสอและเทคโนโลยเนองดวยในปจจบนมการเผยแพรขอมลขาวสารผานทางสอและเทคโนโลยมากมายผเรยนจงตองมความสามารถในการแสดงทกษะการคดอยางมวจารณญาณและปฏบตงานไดหลากหลายโดยอาศย
77
ความรในหลายดานไดแกความรดานสารสนเทศความรเกยวกบสอและความรดานเทคโนโลย
3) ทกษะดานชวตและอาชพในการดารงชวตและทางานในยคปจจบนใหประสบความสาเรจนกเรยนจะตองพฒนาทกษะชวตทสาคญไดแกความยดหยนและการปรบตวการรเรมสรางสรรคและเปนตวของตวเองทกษะสงคมและสงคมขามวฒนธรรมการเปนผสรางหรอผผลต (Productivity) และความรบผดชอบเชอถอได (Accountability) และภาวะผนาและความรบผดชอบ (Responsibility)
แนวทำงกำรจดทกษะกำรเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะ ทำงสำขำวชำชพ การจดทาแนวทางการจดทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะทางสาขาวชาชพเพอพฒนาทกษะแหงอนาคตในศตวรรษท 21 ยดกรอบของระบบสนบสนนการเรยนรในศตวรรษท 21 ดงน
1) ระบบมำตรฐำนกำรเรยนรในศตวรรษท 21 (21st Century Standards) 1.1) การใชขอมลความจรงจากกระบวนการสงเกตต งประเดนคาถามจาก
แหลงเรยนรชมชนเชอมโยงไปสสาระการเรยนรรายวชา 1.2) การบรณาการความรและความซ าซอนของเน อหาสาระ 1.3) การสรางทกษะการสบคนรวบรวมความร 1.4) การสรางความรความเขาใจเชงลกมากกวาแบบผวเผน 1.5) การสรางความเชยวชาญตามความถนดและสนใจใหเกดกบผเรยน 1.6) การใชหลกการวดประเมนผลทมคณภาพระดบสง
2) ระบบกำรประเมนทกษะในศตวรรษท 21 (Assessment of 21st Century Skills)
2.1) สรางความสมดลในการประเมนผลเชงคณภาพ (ความรความถนดสาขาอาชพทศนคตตอการทางานและอาชพ)
2.2) นาประโยชนของผลสะทอนจากการปฏบตของผเรยนมาปรบปรงการแกไขงาน (เครองมอวดผลตามสภาพจรงการปฏบตทศนคตและความร)
2.3) ใช เทคโนโลยเ พอยกระดบการทดสอบวดและประเมนผลใหเกดประสทธภาพสงสด(คลงขอสอบระบตวช วดมาตรฐานรายวชาระบระดบข นพฤตกรรม)
2.4) สรางและพฒนาระบบแฟมสะสมงาน (Portfolios) และเสนทางการศกษาตอสการประกอบอาชพ (Career Path) ของผเรยนใหเปนมาตรฐานและมคณภาพ
78
3) ระบบหลกสตรและกำรสอนในศตวรรษท 21 (21st Century Curriculum & Instruction)
3.1) สอนใหเกดทกษะการเรยนในศตวรรษท 21 มงเนนเชงสหวทยาการ (Interdisciplinary : ความรทไดจากหลายสาขาวชาประกอบกนของวชาแกนหลก)
3.2) สรางโอกาสทจะประยกตทกษะเชงบรณาการขามสาระเน อหาและสรางระบบการเรยนรทเนนสมรรถนะเปนฐาน (Competency-based)
3.3) สรางนวตกรรมและวธการเรยนรในเชงบรณาการทมเทคโนโลยเปนตวเก อหนนการเรยนรแบบสบคนและวธการเรยนจากการใชปญหาเปนฐาน (Problem-based)
3.4) บรณาการแหลงเรยนร (Learning Resources) จากชมชนเขามาใชในโรงเรยนตามกระบวนการเรยนรแบบ Project-Based Learning: PBL
4) ระบบกำรพฒนำทำงวชำชพในศตวรรษท 21 (21stCentury Professional Development)
4.1) ฝกฝนทกษะความรความสามารถในเชงบรณาการ 4.2) ใชมตของการสอนดวยเทคนควธการสอนทหลากหลาย 4.3) ฝกฝนทกษะความรความสามารถในเชงลกเกยวกบการแกปญหาการคด
แบบวจารณญาณ 4.4) สามารถวเคราะหผเรยนไดท งรปแบบการเรยนสตปญญาจดออนจดแขง
ในตวผเรยนและสามารถวจยเชงคณภาพทมงผลตอคณภาพของผเรยน 4.5) พฒนาความสามารถใหสงข นนาไปใชสาหรบการกาหนดกลยทธและจด
ประสบการณทางการเรยนไดเหมาะสมกบบรบททางการเรยนร 4.6) ประเมนผเรยนอยางตอเนองเพอสรางทกษะและเกดการพฒนาการ
เรยนร 4.7) แบงปนความรระหวางชมชนทางการเรยนรโดยใชชองทางหลากหลายใน
การสอสารใหเกดข น 5) ระบบสภำพแวดลอมทำงกำรเรยนรในศตวรรษท 21
(21st Century Learning Environment) 5.1) สรางสรรคแนวปฏบตทางการเรยนการรบการสนบสนนจากบคลากร
และสภาพแวดลอมทางกายภาพทเก อหนนเพอชวยใหการเรยนการสอนบรรลผล
5.2) สนบสนนทางวชาชพแกชมชนท งในดานการใหการศกษาการมสวนรวมการแบงปนสงปฏบตทเปนเลศระหวางกนรวมท งการบรณาการหลอมรวมทกษะหลากหลายสการปฏบตในช นเรยน
5.3) สรางผเรยนเกดการเรยนรจากสงทปฏบตจรงตามบรบทโดยเฉพาะการเรยนแบบโครงงาน
79
5.4) สรางโอกาสในการเขาถงสอเทคโนโลยเครองมอหรอแหลงการเรยนรทมคณภาพจากระบบสนบสนนการเรยนรในศตวรรษท 21 เพอพฒนาทกษะแหงอนาคตในศตวรรษท 21 จดทาตวแบบ (Module) 7 ตวแบบ ดงน
โมดล 1 การสารวจความตองการของถนฐานในระดบทองถนเปนการ ดาเนนการใหมคลงแหลงเรยนรคลงอาชพในถนฐานและโปรแกรมการเรยนตามสมรรถนะสาขาวชาชพ
โมดล 2 การจดทาหนวยเรยนรบรณาการระดบช นเปนการดาเนนการใหม หนวยเรยนรบรณาการขามรายวชามการวเคราะหตวช วดมาตรฐานรายวชาทนาไปบรณาการ และมตารางเรยนปกตและตารางเรยนรของหนวยบรณาการ
โมดล 3 การจดกจกรรมการเรยนรบรณาการเปนการดาเนนการใหมใบกจกรรมการ จดกระบวนการเรยนร 7 กระบวนการคอการฝกทกษะการสงเกตการฝกการตรวจการแสดงออกทาง คณลกษณะและคานยม 12 ประการ การสารวจแหลงเรยนรของหนวยบรณาการ การอภปรายแลกเปลยนคาถามและคาดเดาคาตอบการอภปรายเชอมโยงคาถามกบสาระสาคญรายวชาการ ใชบรรณานกรมวางแผนการสบคนอานหาความรทเปนสากลสนบสนนโตแยงคาตอบทคาดเดาและการอภปรายสรปความรสากลตามประเดนคาถามและความรทไดเพมเตมและมการจดทาใบความรประกอบการจดกระบวนการเรยนร
โมดล 4 การจดกจกรรมความเชยวชาญเฉพาะสาขาวชาชพเปนการดาเนนการใหม ใบกจกรรมการจดกระบวนการ Project Based จานวน 4 กระบวนการคอการต งประเดนสนใจพฒนานวตกรรมเพอพฒนาคณภาพการดารงชวตการรวบรวมสรางความรสากลใชสรางกระบวนการและข นตอนการพฒนานวตกรรมการปฏบตปรบปรงตามกระบวนการและข นตอนการสรปผลสอสารนาเสนอรวมกลมในวชาชมนมเรยนรการเปนผประกอบการและมผลงานตามสาขาความเชยวชาญ
โมดล 5 การวดผลและประเมนผลตามสภาพจรงเปนการดาเนนการใหมเครองมอ วดผลทวดผลคณภาพสงดานความรทกษะและบคลกภาพตามระดบข นพฤตกรรมทระบในตวช วดมาตรฐานรายวชาครบทกตวช วดใหสอดคลองกบการออกแบบกระบวนการเรยนรในแตละใบกจกรรมและมเครองมอประเมนผลสมดลเชงคณภาพทแปลผลความสอดคลองกนระหวางทกษะบคลกภาพและความรในแตละกจกรรมการทางานของแตละใบกจกรรมเพอนาไปใชแปลผลพฤตกรรมทแสดงออกเปนระดบคณภาพของทกษะและบคลกภาพตอการทางานตามตวช วดมาตรฐานรายวชาทจะแปลผลเปนคะแนนเกบและแปลผลพฤตกรรมทแสดงออกเปนระดบสมรรถนะและคณลกษณะตามหลกสตรตลอดจนองคประกอบของบคลกภาพตามกลมวชพตาง ๆ โมดล 6 การพฒนาสมรรถนะตามสาขาวชาชพและจดทา Career Path เปนการดาเนนการใหมการประเมนบคลกภาพตามกลมสาขาอาชพใหกบนกเรยนรายบคคลใชเปนขอมลการตดสนใจเลอกโปรแกรมการเรยนตามสาขาวชาชพมการพฒนาสมรรถนะตามสาขาวชาชพในรายวชาเพมเตมโดยกลมสถานประกอบการและความรวมมอของอาชวศกษา การประเมนสมรรถนะสาขาวชาชพของนกเรยนรายบคคลจากความรวมมอของสานกงานฝมอแรงงานจงหวดและมการเทยบโอนหนวยกตรบวฒประกาศนยบตรวชาชพสาหรบนกเรยนทมความประสงคจะขอรบวฒท 2
80
โมดลท 7 การประยกตนาเทคโนโลยมาใชกบกระบวนการจดการเรยนร เปนการนาเทคโนโลยมาชวยจดทาคลงทะเบยนแหลงอาชพคลงทะเบยนแหลงเรยนรจดทาโปรแกรมการเรยนจดทาหนวยเรยนรบรณาการของแตละระดบช นจดทาใบกจกรรมเพอมอบหมายใหเกดกระบวนการเรยนรจดทาความรและการสบคนความรในรปแบบ Offline และแบบ Online ชวยมอบหมายงานรายงานผลงานสงการบานจดทาเครองมอวดผลและประเมนผลและจดทา Career Path นกเรยนรายบคคล
81
ภำพท 2.6 แสดงตวแบบ (Module) 7 ตวแบบ ทมา หนงสอแนวทางการจดทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทเนนสมรรถนะสาขาวชาชพ สพฐ.
การใหการศกษาสาหรบศตวรรษท 21 จะมความยดหยน สรางสรรค ทาทาย และซบซอน เปนการศกษาทจะทาใหโลกเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอยางเตมไปดวยสงทาทาย และปญหา รวมท งโอกาสและสงทเปนไปไดใหมๆ ทนาตนเตน โรงเรยนในศตวรรษท 21 จะเปนโรงเรยนทมหลกสตรแบบยดโครงงานเปนฐาน (project -based curriculum) เปนหลกสตรทใหนกเรยนเกยวของกบปญหาในโลกทเปนจรง เปนประเดนทเกยวของกบความเปนมนษย และคาถามเกยวกบอนาคตเชงวฒนธรรม สงคม และสากล ภาพของโรงเรยนจะเปลยนจากการเปนสงกอสรางเปนภาพของการเปนศนยรวมประสาท (nerve centers) ทไมจากดอยแตในหองเรยน แตจะเชอมโยงคร นกเรยนและชมชน เขาสขมคลงแหงความรทวโลก ครเองจะเปลยนจากการเปนผถายทอดความรไปเปนผสนบสนนชวยเหลอใหนกเรยนสามารถเปลยนสารสนเทศเปนความร และนาความรเปนเครองมอสการปฏบตและใหเปนประโยชน เปนการเรยนรเพอสรางความร และตองมการสรางวฒนธรรมการสบคน (create a culture of inquiry) ในศตวรรษท 21 การใหการศกษาตามทฤษฎการเรยนรของบลม (Bloom´s Taxonomy of Learning) จะเปลยนไป เนนทกษะการเรยนรข นท
82
สงข น (higher order learning skills) โดยเฉพาะทกษะการประเมนคา (evaluating skills) จะถกแทนทโดยทกษะการนาเอาความรใหมไปใชอยางสรางสรรค (ability to use new knowledge in a creative way) ในอดตทผานมา นกเรยนไปโรงเรยนเพอใชเวลาในการเรยนรายวชาตางๆ เพอรบเกรด และเพอใหจบการศกษา แตในปจจบนจะพบปรากฏการณใหมทแตกตางไป เชน การเรยนการสอนทชวยใหนกเรยนไดเตรยมตวเพอใชชวตในโลกทเปนจรง ( life in the real world) เนนการศกษาตลอดชวต (lifelong learning) ดวยวธการสอนทมความยดหยน (flexible in how we teach) มการกระตนและจงใจใหผเรยนมความเปนคนเจาความคดเจาปญญา (resourceful) ทยงคงแสวงหาการเรยนรแมจะจบการศกษาออกไป
ลกษณะของหลกสตรในศตวรรษท 21 จะเปนหลกสตรทเนนคณลกษณะเชงวพากษ (critical attributes) เชงสหวทยาการ (interdisciplinary) ยดโครงงานเปนฐาน (project-based) และขบเคลอนดวยการวจย (research-driven) เชอมโยงทองถนชมชนเขากบภาค ประเทศ และโลก ในบางโอกาสนกเรยนสามารถรวมมอ (collaboration) กบโครงงานตาง ๆ ไดทวโลก เปนหลกสตรทเนนทกษะการคดข นสง พหปญญา เทคโนโลยและมลตมเดย ความรพ นฐานเชงพหสาหรบศตวรรษท 21 และการประเมนผลตามสภาพจรง รวมท งการเรยนรจากการใหบรการ (service) กเปนองคประกอบทสาคญ ภาพของหองเรยน จะขยายกลายเปนชมชนทใหญข น (greater community) นกเรยนมคณลกษณะเปนผช นาตนเองได (self-directed) มการทางานท งอยางเปนอสระและอยางรวมมอกนคนอน หลกสตรและการสอนจะมลกษณะทาทายสาหรบนกเรยนทกคน และคานงถงความแตกตางระหวางบคคล หลกสตรจะไมเนนการยดตาราเ ปนตวขบเคลอน (textbook-driven) หรอแบบแยกสวน (fragmented) เชนในอดต แตจะเปนหลกสตรแบบยดโครงงานและการบรณาการ การสอนทกษะและเน อหาจะไมเปนจดหมายปลายทาง (as an end) เชนทเคยเปนมา แตนกเรยนจะตองมการเรยนรผานการวจยและการปฏบตในโครงงาน การเรยนรจากตาราจะเปนเพยงสวนหนงเทาน น ความร (knowledge) จะไมหมายถงการจดจาขอเทจจรงหรอตวเลข แตจะเปนสงทเกดข นจากการวจยและการปฏบตโดยเชอมโยงกบความรและประสบการณเกาทมอย ทกษะและเน อหาทไดรบจะเกยวของและมความจาเปนตอการปฏบตในโครงงาน จะไมจบลงตรงทการไดรบทกษะและเน อหาแลวเทาน น การประเมนผลจะเปลยนจากการประเมนความจาและความไมเกยวโยงกบความเขาใจตอการนาไปปฏบตไดจรง ไปเปนการประเมนทผถกประเมนมสวนรวมในการประเมนตนเองดวย (self-assessment) ทกษะทคาดหวงสาหรบศตวรรษท 21 ทเรยนรผานหลกสตรทเปนสหวทยาการ บรณาการ ยดโครงงานเปนฐาน และอนๆ ดงกลาวจะเนนเรอง 1) ทกษะการเรยนรและนวตกรรม (learning and innovation skills) 2) ทกษะชวตและอาชพ (life and career skills) ทกษะสารสนเทศ สอ และเทคโนโลย (information, media and technology skills) ทคาดหวงวาจะเกดข นไดจากความรวมมอ (collaboration) ในการทางานเปนทม การคดเชงวพากษ (critical thinking) ในปญหาทซบซอน การนาเสนอดวยวาจาและดวยการเขยน การใชเทคโนโลย ความเปนพลเมองด การฝกปฏบตอาชพ การวจย และการปฏบตสงตาง ๆ ทกลาวมาขางตน
83
ดงน น การใหการศกษาสาหรบศตวรรษท 21 ตองเปลยนแปลงทศนะ (perspectives) จากกระบวนทศนแบบด งเดม (tradition paradigm) ไปสกระบวนทศนใหม (new paradigm) ทใหโลกของนกเรยนและโลกความเปนจรงเปนศนยกลางของกระบวนการเรยนร เปนการเรยนรทไปไกลกวาการไดรบความรแบบงาย ๆ ไปสการเนนพฒนาทกษะและทศนคต-ทกษะการคด ทกษะการแกปญหา ทกษะองคการ ทศนคตเชงบวก ความเคารพตนเอง นวตกรรม ความสรางสรรค ทกษะการสอสาร ทกษะและคานยมทางเทคโนโลย ความเชอมนตนเอง ความยดหยน การจงใจตนเอง และความตระหนกในสภาพแวดลอม และเหนออนใด คอ ความสามารถใชความรอยางสรางสรรค (the ability to handle knowledge effectively in order to use it creatively)ถอเปนทกษะทสาคญจาเปนสาหรบการเปนนกเรยนในศตวรรษท 21 ถอเปนสงททาทายในการทจะพฒนาเรยนเพออนาคต ใหนกเรยนมทกษะ ทศนคต คานยม และบคลกภาพสวนบคคล เพอเผชญกบอนาคตดวยภาพในทางบวก (optimism) ทมท งความสาเรจ และมความสข
4. กำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) 1) ควำมหมำยของกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม (PAR)
สชาต ประสทธรฐสนธ(2546) การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม คอรปแบบของการสงเกต รวบรวมประสบการณ ขอมลและพจารณาขอมลเหลาน นอยางเปนกลางในฐานะนกปฏบตคนหนง นอกจากน นยงทาความเขาใจผลการปฏบตในแตละสถานการณเพอปรบแผนการดาเนนงานใหประสบผลสาเรจตามทคาดหวง กลมดาเนนการอาจเปนคร นกเรยน ผบรหาร นกเรยน ผปกครองและสมาชกคนอนๆการวจยปฏบตการจะเกดข นตอเมอกลมรวมมอรวมใจกนความสาเรจของการวจยปฏบตการเกดจากความรวมมอของคนท งกลม องคณา ตงคะสมต (2550) ใหความหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวา เปนกระบวนการศกษาคนควารวบรวมขอมลสารสนเทศตางๆ เพอตอบสนองคาถามเกยวกบภาระงานทปฏบตอย โดยมจดมงหมายเพอพฒนางาน โดยนกวจยและผปฏบตงานในหนวยงานน นมสวนรวมในกระบวนการวจยต งแตตนจนจบ ต งแตการกาหนดประเดนทดาเนนการแกไขปรบปรงและหรอสรางข นมาใหม การวางแผนการปฏบต การปฏบตตามแผน การตรวจสอบหรอประเมนผลการปฏบตและการนาผลการตรวจสอบหรอประเมนไปปรบปรง
วโรจน สารรตนะ (2558) ใหความหมายการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวาเปนกระบวนการวจยตามกรอบแนวคดทพฒนาข น ซงมรปแบบเนนความเปนศาสตรเชงวพากษ (Critical Science) การนาเสนอผลการวจยทองกบแนวคดเชงวพากษ (Critical Approach) แสดงหลกฐานประกอบ ท งขอมล สถต ภาพถาย เอกสาร ความรใหม หรออนๆถงสงทไดรวมคด รวมกนปฏบต รวมกนสะทอนผลการเปลยนแปลง ท งทสาเรจและไมสาเรจ และการเรยนรทเกดข นท งในระดบบคคล ระดบกลมผรวมวจย และระดบองคการรวมท งความรใหมทเกดข น
พระมหาศภชย สภกจโจ (บตระเกษ), (2559) ใหความหมายการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวาเปนการวจยทมรปแบบเนนความเปนศาสตรเชงวพากษ (Critical science) การนาเสนอผลการวจยทองกบแนวคดเชงวพากษ (Critical Approach) แสดงหลกฐานประกอบท งขอมล สถต ภาพถาย เอกสาร ความรใหมหรออน ๆ ถงสงทไดรวมคด รวมกนปฏบต รวมกนสะทอน
84
ผลการเปลยนแปลง ท งทสาเรจและไมสาเรจ และการเรยนรทเกดข นท งในระดบบคคล ระดบกลม ผรวมวจยและระดบองคการ รวมท งความรใหมทเกดข น
วทล ทาชา (2559) ใหความหมายการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวา เปนกระบวนการวจยตามกรอบแนวคดทวโรจน สารรตนะ (2558) พฒนาข น ทมรปแบบเนนความเปนศาสตรเชงวพากษ (Critical science) การนาเสนอผลการวจยทองกบแนวคดเชงวพากษ (Critical Approach) แสดงหลกฐานประกอบท งขอมล สถต ภาพถาย เอกสาร ความรใหมหรออน ๆ ถงสงทไดรวมคด รวมกนปฏบต รวมกนสะทอนผลการเปลยนแปลง ท งทสาเรจและไมสาเรจ และการเรยนรทเกดข นท งในระดบบคคล ระดบกลมผรวมวจยและระดบองคการ รวมท งความรใหมทเกดข น
จนทรนภาเพญ ทนราช (2560) ใหความหมายการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวาเปนกระบวนการวจยทตองอาศยการมสวนรวมของผมสวนเกยวของในทกข นตอนของการวจย ต งแตการกาหนดปญหา การเลอกวธการแกปญหา การดาเนนการตามวธการทเลอก การประเมนผล และการรวมรบผลทเกดข น โดยผลของการวจยทาใหชมชนเกดการเรยนรและสามารถพงพาตนเองตอไปได Hoy &Miskel (1982) กลาววา การวจยปฏบตการในวงการศกษา หมายถงการวจยทดาเนนการโดยผปฏบตงาน โดยมจดมงหมายเพอปรบปรงการปฏบตงานใหดข น การวจยปฏบตการเปนการทดลองหลกสตรทสมบรณเตมเมดเตมหนวยโดยอาศยขอมลทเชอถอได โดยผานวธการทางวทยาศาสตร สาหรบความแตกตางในเรองของระเบยบวธวจยระหวางการวจยเชงปฏบตการและการวจยด งเดมน นมเพยงเลกนอยเทาน น ขอแตกตางสาคญอยทแรงจงใจในการทาวจยคอผททาวจยเชงปฏบตการน นมจดหมายเพอปรบปรงการปฏบตงานของเขาดวยตวเขาเอง สวนการวจยด งเดมผวจยมจดมงหมายเพอพฒนาความร ทฤษฎ ซงดาเนนการโดยผเชยวชาญการวจย หรอ นกวจยอาชพโดยเฉพาะ Guerrero (1995) การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research-PAR) วาไมใชวธวทยาของการวจย (Methodology) แตเปนแนวทางการศกษา (Approach) หรอกลยทธ (Strategy) หรอกระบวนการ (Process) โดยนาเขาไปเชอมโยงอยในกระบวนการวจยเพอใหบรรลผลทตองการในระยะยาว (Outcomes) และผลทไดเปนรปธรรม Mikelsen (1995) ไดศกษาถงวธการวจยแบบมสวนรวม (Participatory Research Method)ซงในวงวชาการ “การพฒนา” มกจะเขยนตอทายไวเสมอวา “การพฒนาแบบมสวนรวมของประชาน” (People Participatory Development)งานของเขาไดต งสมมตฐานวธการวจยแบบมสวนรวมวาเปนวธการรวมกนโดยนกวจยพฒนาและนกปฏบต ถงแมวาท งสองกลมคนจะม บทบาทและแนวทางในการดาเนนการพฒนาทแตกตางกน
Stringer (1996) and Smith (1997)กลาววา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนกลยทธสะทอนใหเหนถงการเดนทางไปสการพฒนา โดยมการเปลยนแปลงจากสงทเปนอยไปสสงทสามารถเปนไปได ท งในระดบปจเจกบคคลและระดบสงคม หวใจของการเปลยนแปลงอยทกระบวนการวจย ซงใชแนวทางความรวมมอ (Collaborative Approach) ระหวางนกวจยกบกลมผมสวนไดเสย (Stakeholders) ท งน กระบวนการวจยตองเปนประชาธปไตย ยตธรรม มอสระ และสงเสรมคณคาของชวต กลมผมสวนไดเสยจะเขารวมสงเกตการณตางๆ สะทอนความตองการของตน ทรพยากร
85
ทมอย อปสรรคของความจรง(ปญหา) ทปรากฏอย ตรวจสอบทางเลอกท เปนไปได และมการเปลยนแปลงอยางมจตสานกไปสทางใหม
2) ทศนะเกยวกบกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม
เนองจากวธดาเนนการวจยทจะใชในการวจยในคร งน คอ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) ตามทศนะของวโรจน สารรตนะ (2558) แตเพอความเขาใจทชดเจนข น ผวจยจะขอนาเอาผลจากการศกษาของ ชยานนท มณเพยรจ นทร (2553) เกยวกบทศนะทมตอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของนกวชาการอน 6 รายมากลาวถงกอนตามลาดบดงน โดยสงเขป คอ Seymour-Rolls & Hughes (2000) Mills (2007) Quixley (2008) James, Milenkiewicz&Bucknam (2008) Creswell (2008) McTaggart (2010) Seymour-Rolls & Hughes (2000) ใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม คอวธการสบสวนสอบสวนรวมกน (collective) โดยมการสะทอนผลและมองตวเองเปนหลก (self-reflective) เปนการสบสวนสอบสวนโดยผทมสวนรวม (participants) ในสถานการณทางสงคมน น ๆ เพอทจะปรบปรงการปฏบตทางสงคมของตนเองใหดข น ท งในแงของความเปนเหตเปนผล (rationality) และในแงของความยตธรรม (justice) การวจยทใช PAR เปนหลกจะประกอบดวยการวจยใน 4 ชวง คอ การสะทอนผล (reflection) การวางแผน (planning) การปฏบต (action) และการสงเกต (observation) โดยในแตละชวงน นจะพงพาซงกนและกนในลกษณะของเกลยวสวาน (spiral) หรอวงจร (cycle) ท งน PAR แตกตางจากรปแบบการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) แบบอนๆ อกดวย เชน Technical Action Research และ Practical Action Research ทไมไดประกอบไปดวยหลกการเชนเดยวกบ PAR โดยหลกการเหลาน ประกอบดวยการมสวนรวม (participation) ความรวมมอกน (collaborative) การเสรมพลงอานาจ (empowerment) ความร (knowledge) และการเปลยนแปลงทางสงคม (social change) จากทศนะดงกลาว เหนไดวา วธการดาเนนการวจยในข นตอนแรกจะแตกตางไปจากแนวคดของ PAR โดยทวไป คอ แทนทจะเรมตนจากการวางแผน (Planning) แตกลบเรมตนทการสะทอนผล (Reflection) กอน เพราะเหนวากลมทจะเลอกการทาวจยแบบ PAR น น จะตองรวมกนนยามหวขอทเปนสงกงวลใจ (concern) หรอคดวาเปนปญหาโดยผานการสนทนา (discussion) และการสะทอนผล (reflection) รวมกนในกลมเสยกอน โดยการรวมกนพดคยถงปญหาทเกดข น และยอมรบวาสงน นเปนปญหาหรอสงทกงวลใจรวมกนแลวจงลงมอดาเนนการตามข นตอนของ PAR ตอไป Mills (2007) ใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการ (Action Research) คอ การวธการสบสวนสอบสวนอยางเปนระบบ (systematic inquiry) ซงกระทาโดยครนกวจย (teacher researcher) ผบรหารโรงเรยน (principal) ทปรกษาของโรงเรยน (school counselors) หรอผทมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ในกระบวนการจดการเรยนการสอน โดยการวจยเชงปฏบตการทกระทาโดยครน นเปนการกระทาทเกดจากตวครเอง โดยปราศจากการควบคมหรอบงคบจากบคคลอน ซงมกระบวนการในการดาเนนการ 4 ข นตอน คอ 1) วนจฉยประเดนทตองการเนน (identify an area of focus) 2) รวบรวมขอมล (collect data) 3) วเคราะหและตความขอมลทไดมา (analyze and interpret data) และ 4) ดาเนนการพฒนาและวางแผนปฏบต (develop and action plan) ท งน ทฤษฎพ นฐานของการวชยเชงปฏบตการตามทศนะของ Mills แบงออกเปน 2 ทฤษฎหลกคอ 1) การวจยเชงปฏบตการเชงวพากษ
86
(Critical Action Research) และ 2) การวจยเชงปฏบตการแบบปฏบต (Practical Action Research) โดยทการวจยเชงปฏบตการเชงวพากษหรอทรจกกนดในอกชอหนงวาการวจยเชงปฏบตการแบบรวมมอ (Emancipatory/Participatory Action Research) เปนการวจยทองกบทฤษฎ critical theory ซงมประเดนหลก (key concepts) ในการพจารณา 4 ประการ คอ 1) จะตองเปนแบบมสวนรวม (participatory) และเปนประชาธปไตย (democratic) 2) จะตองตอบสนองตอสงคมและเกดข นภายในบรบทของสงคม 3) ชวยใหคร (นกวจย) สามารถทจะตรวจสอบแนวทางตาง ๆ ซงแตกอนเคยมองวาเปนเรองปกตใหสามารถตรวจสอบไดดวยรปแบบใหมอกรปแบบหนงเพอทจะปรบปรงการกระทาอยางเปนมออาชพมากข น และ 4) ความรทไดจากกระบวนการวจยแบบน จะชวยปลดปลอย (liberate) นกศกษา คร และผบรหาร รวมท งจะชวยสรางเสรมการเรยนร การสอน และการกาหนดนโยบายอกดวย Quixley (2008) ใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการ (Action Research) โดยพ นฐานแลวกคอ การวจยแบบการมสวนรวม (Participatory Research) ซงผลจากการคนพบและขอเสนอแนะใหม ๆ ทไดจากการลงมอปฏบตไมสามารถทจะใชบงคบเพอใหคนอนนาไปปฏบตไดทนท ซงกหมายความวาผลทออกมาน นจะตองไดรบการยอมรบจากผถกวจยทกคนกอนทจะมการนาไปใชปฏบต เพราะฉะน นผถกวจยจะตองมสวนรวมในทกข นตอนของการวจยในทกตารางน ว และจะตองมมมมองวาการวจยในคร งน คองานวจยของเขา เพอผลประโยชนของพวกเขา และเปนสงทพวกเขาสามารถทจะมผลกบสงน นได (by them, for them and of them) รวมท งสามารถทจะปรบปรงงานวจยของพวกเขาใหดข นไดอกดวย ซงหลกการทสาคญของ PAR คอ 1) สงเสรมใหผมสวนไดสวนเสยสะทอนผลและหาวธการทจะปรบปรงการบรการใหดข นโดยเชอมโยงการสะทอนผลและการปฏบตอยางเขมแขงแลวผนวกกนใหแนนข นในลกษณะทเปนเอกสารและเกดข นในเวทสาธารณะ 2) สงเสรมใหผมสวนไดสวนเสยสามารถทจะมสวนรวมในการวนจฉยคาถาม ตอบคาถาม และตดสนใจเกยวกบการกระทาทเกดข น 3) ใหผมสวนไดสวนเสยมสวนรวมในการทจะรวบรวมขอมลเกยวกบคาถามของตวเอง 4) เกดการทางานในลกษณะของการรวมมอ ซงจะชวยลดข นตอนตาง ๆ ใหนอยลงกวาเดม และจะทาใหเกดการแบงปนอานาจกนระหวางผทมสวนไดสวนเสยท งหมด 5) สงเสรมใหผมสวนไดสวนเสยมความรบผดชอบในการวเคราะหอยางวพากษ การประเมน และการบรหารจดการของตวเอง 6) สนบสนนใหผมสวนไดสวนเสยเรยนรอยางตอเนองและเปดเผย โดยการทดสอบแนวคดดานการกระทา(ซงอาจจะเกดความผดพลาดข นในระหวางการปฏบตงานกเปนได) และ 7) มความตอเนองจนสามารถทาใหผมสวนไดสวนเสยตอบคาถามหรอปญหาทใหญกวาเดมได ในปฏบตการวจย Quixleyใหขอสงเกตวา ในระหวางวงจรของ PAR แตละข นตอน จะตองมการมองยอนไปขางหลง (look back) และในขณะเดยวกนกตองมองไปขางหนา (look forward) ดวยเสมอ เพราะในแตละข นตอนของ par จะมความสมพนธและเชอมโยงกนไปตลอด เชน ในข นตอนการวางแผน (planning) กตองยอนไปดข นสะทอนผล(reflecting) วาไดขอสรปอะไรมาบางจากการดาเนนงานในข นตอนทผานมา เพอทจะนาเอาขอสรปทไดจากการสะทอนผลน นมาใชประกอบการวางแผนใหตรงประเดน และกตองมองไปทข นปฏบตดวย วาเมอมการวางแผนตามขอมลทไดจากการสะทอนผลแลว จะนาสงทไดจากการวางแผนไปปฏบตไดอยางไรจงจะไมหลงประเดนตามแผนทไดวางไว เปนตน James, Milenkiewicz&Bucknam (2008) ใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) เปนกระบวนการทเปนพลวตสาหรบใชในการพฒนา
87
บคคล และการพฒนาวชาชพ โดยท PAR น นจะเปนเครองมอทสามารถทาใหเกดผลลพธทดข นไดถาผทนาไปใช เชน ผบรหารโรงเรยน คร และคนในชมชน ไดใหความใสใจและรวมมอในการปฏบตงานเพอแกปญหารวมกน โดยผลลพธทไดจาก PAR ตอนกการศกษามดงน คอ 1) ผทนา PAR ไปปฏบตสามารถทจะคาดหวงวาจะพฒนาศกยภาพทางวชาการของตนไดโดยใชการสะทอนผลเชงวพากษ ( critical reflection) 2) PAR จะสงเสรมการใหเกดความแมนในประเดนทกาลงศกษาอยซงจะมผลในระยะยาวทคาดการณไดวาจะมผลดตอความพยายามในการปฏรปโรงเรยนซงหมายความวาการกระทาในลกษณะของวงจรซ าแลวซ าเลาจะเกดการพฒนาทดข นในทสด 3) การศกษาโดยใชหลกการของ PAR จะชวยพฒนาความชานาญของคนในระดบทองถน และ 4) หลกการของ PAR จะชวยทาใหผปฏบตเกดแรงจงใจเพมข นและมพลงในการทางานมากยงข นต งแตข นแรกของการเรมตนโครงการ ตามกระบวนการของ PAR ทประกอบดวย 4 ข นตอนคอ (1) การวนจฉย (diagnose) เปนการวนจฉยหาองคประกอบหรอสาเหตของปญหาทมความเกยวของกบสภาพเปนอยเดม (2) การลงมอปฏบต (act) โดยมวตถประสงคเพอยกระดบสภาพความเปนอยเดมใหมประสทธภาพเพมข นและยกระดบสภาพความเปนอยและปญหาตางๆ ใหเปนไปในทางทดข น (3) การวดผล (measure) เปนข นตอนการวดผลลพธของการกระทาและพยายามทจะทางานเพอทจะใหผลลพธน นเปนผลดตอผเรยน (4) การสะทอนผล (reflection) เปนข นตอนการสะทอนผลของกระบวนการดาเนนงานและการระดมสมองเกยวกบสถานการณและข นตอนทเพมข นกบผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) คนอน ๆ Creswell (2008) ใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการ (Action Research) เปนการวจยทสามารถนาไปประยกตใชในการออกแบบการปฏบตไดมากทสดและดทสด โดยทนกวจยทปฏบตจะทาการคนควา (explore) เกยวกบปญหาในการปฏบต โดยมจดมงหมายเพอทจะพฒนาวธการแกปญหา (solution) ของปญหาแตละอยางน นใหได โดยทการวจยเชงปฏบตการน นจะมความคลายคลงกนกบวธการวจยแบบผสม (mixed methods research) นนเพราะการวจยเชงปฏบตการจะอาศยการรวบรวมขอมลดวยวธการเชงปรมาณ หรอใชวธการเชงคณภาพ หรออาจใชวธการท งสองวธรวมเขาดวยกน แตอยางไรกตามการวจยเชงปฏบตการจะมความแตกตางออกไปจากวธการวจยแบบผสม เพราะการวจยเชงปฏบตการจะเกดข นในประเดนการปฏบต (practical issue) ทเปนบรบทเฉพาะ (specific) เพอทจะใหไดมาซงวธการแกปญหาในประเดนน นๆ ดงน นการออกแบบการวจยเชงปฏบตการจงเปนกระบวนการทเปนระบบ (systematic) ซงถกกระทาโดยครหรอบคคลอน ๆ ในวงการศกษาเพอทจะทาการรวบรวมขอมลมาใชในการพฒนาวถทางของการทางานภายในบรบททางการศกษาซงเปนบรบทเฉพาะตว รวมท งเพอทจะพฒนาแนวทางการสอนของครและพฒนาการเรยนรของผเรยน นอกจากน Creswell ยงกลาววาพฒนาการของการวจยเชงปฏบตการทเหนไดชดเจนจะมอย 3 ชวง (stage) ดวยกนคอ ชวงแรกจะเปนการวนจฉยกระบวนการเพอทจะเผชญหนากบประเดนทางสงคมในบางประเดน ชวงทสองจะเปนการยอนมองการปฏบตของตนเอง และมความจาเปนทจะใหผปฏบต เชน คร ไดเขามามสวนรวมเพอทจะใหเขาไดแกปญหาของตนเอง และชวงทสามเปนการนาเสนอแนวทางของวธการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ซงเปนแนวทางททาใหกลมตาง ๆ เกดความรบผดชอบในการปลดปลอยตนเอง (own emancipatory) และเปลยนแปลงตนเอง (own change) ท งน Creswell จะใชคาวาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) เพอทจะยกยอง
88
และยอมรบในลกษณะทเปนธรรมชาตของการมสวนรวม (collaborative nature) ในการสบสวนสอบสวน (inquiry) ตามแนวทางน Creswell ไดสรปประเดนหลกในเรองของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทมความโดดเดนไว 6 ประการคอ (1) เปนกระบวนการทางสงคม (social process) ซงนกวจยมเจตนาทจะคนหาถงความสมพนธระหวางปจเจกบคคลกบคนอนๆ โดยมจดประสงคเพอทจะทาความเขาใจวาความสมพนธกนในสงคมน นเกดข นไดอยางไรและสามารถทจะมผลกระทบตอคนแตละคนในสงคมน นไดอยางไร (2) เปนการสบสวนสอบสวนทเนนการมสวนรวม (participatory) หมายความวาแตละคนจะเกดความเขาใจในสงทตนทาแลวเสนอความรและความคดเหนไปสบคคลอน รวมท งผลกดนใหเกดการกระทารวมกน (3) เปนการวจยทใชหลกของการปฏบต(practical) และใชความรวมมอ (collaborative) เพราะการวจยจะมความสมบรณตองเกดจากการกระทาของผทเกยวของ มการปฏบตเพอขยายผลไปสชมชน หรอสรางความรใหกบองคการทางสงคม เพอลดความไมสมเหตสมผล ความลมเหลว และความไมยตธรรมในการปฏบต หรอจากปฏสมพนธทไมนาพงพอใจ (4) เปนกระบวนการททาใหเกดการปลดปลอย (emancipatory) นนคอในการดาเนนงานจะไมมการบบบงคบ โดยททกคนจะมอสระจากกฎเกณฑทไมมเหตผลและโครงสรางทไมยตธรรมซงเปนขอจากดในการพฒนาตนเอง (5) เปาหมายอกอยางหนงของ PAR คอเพอทจะชวยใหแตละบคคลสามารถทจะปลดปลอยตนเองออกจากสภาพการทถกบบบงคบทมอยไมวาจะเปนในเรองของสอ (media) ภาษา (language) กระบวนการทางาน (work procedures) และในความสมพนธระหวางอานาจทมอยในบรบทของการศกษา (6) เปนเรองของการทบทวนตนเอง (recursive/reflective/dialectical) และจะเนนทการสรางความเปลยนแปลงในการปฏบต นนเพราะลกษณะของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมจะสามารถเกดข นซ า ๆ กนไดอกโดยการพจารณาผลทสะทอนกลบและเหตผลทเหมาะสม เพราะเปนกระบวนการทมจดมงหมายเพอนาการเปลยนแปลงไปสการปฏบต McTaggart (2010) เปนนกวชาการทมชอเสยงทานหนงทไดเสนอสงทเรยกวาความเชอ 16 ประการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (16 Tenets of Participatory Action Research) ทนกวจยควรตองคานงถงดงน คอ 1) เปนวธการ ในการพฒนาการปฏบตของสงคมโดยการเปลยนแปลงการปฏบตของสงคมน นๆ 2) เกดข นจากการมสวนรวมอยางแทจรง(authentic participation) 3) เปนความรวมมอกน (collaborative) 4) ทาใหเกดชมชนทสามารถวเคราะหตนเองได (self-critical communities) 5) เปนกระบวนการเรยนรอยางเปนระบบ (systematic learning process) 6) ทาใหคนมสวนรวมในการทจะคดคนทฤษฎเกยวกบการกระทาของพวกเขาเอง 7) ตองการใหคนไดทดสอบการปฏบต (practices) ทดสอบแนวคด (ideas)และขอสมมตฐาน (assumptions) ทเกยวของกบสถาบนหรอชมชนของเขา 8) เกยวของกบการจดบนทกขอมล (keeping records) 9) ตองการใหผมสวนรวม (participants) พยายามมองประสบการณของตนเองอยางเปนรปธรรม (objectify) 10) เปนกระบวนการทางการเมองอยางหนง (political process) 11) ประกอบการวเคราะหเชงวพากษ (critical analysis) 12) เรมตนจากจดเลก ๆ (starts small) 13)เรมตนจากวงจรเลก ๆ (small cycles) 14) เรมตนจากการรวมกลมเลก ๆ (small groups) หลายๆ กลมทมปญหาหรอความตองการรวมกน 15) เปดโอกาสใหผมสวนรวมไดรวมกนสรางฐานขอมลข นมา (build record)
89
และ16) เปดโอกาสใหผมสวนรวม (participant) สามารถทจะแสดงความถกตองของการกระทา(demonstrate evidence) ของพวกเขาอยางเปนเหตเปนผล McTaggartใหทศนะวา การวจยเชงปฏบตการ (Action Research: AR) มความครอบคลมถงแนวทางทหลากหลายของวธการในการสบสวนสอบสวน แตในทกๆ แนวทางจะมประเดนหนงทคลายคลงกนคอจะเปนแนวทางเพอการเปลยนแปลงการปฏบตทางสงคม ซงถาเรามองในภาพรวมเกยวกบแนวทางของการวจยเชงปฏบตการแลว เราอาจจะเขาใจไดอยางลกซ งกวาเดมวาผลลพธของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมแบบวพากษ (Critical Participatory Action Research) ประกอบดวย 4 ประการ คอ (1) เสนอแนวทาง (provide a way) ในการตความเกยวกบการสบสวนสอบสวนทางสงคมอยางหลากหลาย (2) แสดงใหเหนถงแนวทางทเราสามารถจะปฏบตไดโดยการใชแนวคดทมาจากทฤษฎเชงวพากษ (3) แสดงใหเหนวาการวจยเชงปฏบตการน นอาจจะถกมองวาเปนแนวทางปฏบตทางสงคมเพอทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมทางสงคมได (4) ใชตวอยางจากกรณศกษาใหม ๆ ของการวจยเชงปฏบตการเพอทจะยกตวอยางวาจะนาแนวคดของสภาพแวดลอมสาธารณะมาใชในการตรวจสอบการวจยเชงปฏบตการในทางปฏบตไดอยางไร และเพอทจะทาใหเราเขาใจไดวาในการปฏบตน นจะทาอย างไรจ งจะทาให เราร ว าการเปล ยนแปลงในการปฏบตน นจะเกดข นอก จากกระบวนการวจยเชงปฏบตการมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) ทเปนวงจรของการวางแผน (planning) การลงมอปฏบต (acting) การสงเกต (acting) และการสะทอนผล (reflecting) และมการเรมตนวางแผนใหมในลกษณะทเปนวงจรตอเนอง (successive cycle) ของการปรบปรง โดยการใชแนวทางทเปนระเบยบเพอทจะทาใหพวกเขามความสอดคลอง (coherent) มความยตธรรม (just) มเหตมผล (rational) มความรอบร (informed) มความพงพอใจ (satisfying) และมความยงยน (sustainable) เพมมากข น
3) กรอบแนวคดกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวมทใชในกำรวจย กรอบแนวคดของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) ทใชในการวจยน เปนกรอบแนวคดตามทศนะของ วโรจน สารรตนะ (2558) ทไดกลาวถงการวจยในปจจบนวาจาแนกออกไดเปน 3 ประเภท คอ 1) การวจยเชงปรมาณ องกบปรชญา ปฏฐานนยมหรอประจกษนยม (positivism/empiricism) เนนการศกษาความสมพนธเชงเหตและผล ของต วแปร 2)การว จ ย เช งคณภาพ อ งก บปร ชญาก าหนดน ยมหร อปรากฏการณน ยม(constructivism/phenomenologicalism) เนนการศกษาเชงพรรณนาเพอทาความเขาใจในสงทเปนอยและความหมายของสงน น 3) การวจยเชงปฏบตการ องกบทฤษฎสงคมเชงวพากษ (critical social theory) และทฤษฎหลงสมยใหมนยม (theories of postmodernism) ทเชอเกยวกบประสบการณทมอยจรงของมนษย การดงศกยภาพของมนษยออกมาใชใหเตมท การใหความสาคญกบการมสวนรวมและความเปนประชาธปไตยในการกระทา และการสงผลตอการเปลยนแปลงทางการศกษาในทางบวก การมอานาจในการตดสนใจถงสงทจะใหมการเปลยนแปลงและไมเปลยนแปลง การเชอมโยงความรทมอยกอนกบสารสนเทศทไดรบใหม การเรยนรจากประสบการณท งทสาเรจและไมสาเรจ การต งคาถามและการแสวงหาคาตอบอยางเปนระบบ ตลอดจนใชวธการพรรณนาถงสงทกาลงเกดข น และทาความเขาใจผลการใชตวสอดแทรกทางการศกษา
90
การวจยเชงปฏบตการ (Action Research) มการพฒนาข นคร งแรกในป 1952 โดยนกวชาการชอ Lewin ตามดวยนกวชาการคนอน ๆ อกหลายทานในระยะตอมา เชน Kolb ในป 1984 และ Carr and Kemmisในป 1986 เปนตน ในกรณของ Carr and Kemmis (1992) ไดจาแนกการวจยเชงปฏบตการออกเปนสามระดบ คอ (1) การวจยเชงปฏบตการแบบเทคนค (Technical Action Research) มแนวคดทสาคญ คอ ผวจยทาตวเปนผเชยวชาญจากภายนอก (outside expert) ทนาแนวคด แผนงานหรอโครงการทตนเองคดหรอจดทาข นไปใหผรวมวจยเปนผปฏบต (2) การวจยเชงปฏบตการแบบปฏบต (Practical Action Research) มแนวคดทสาคญ คอ ผวจยมสวนรวมกบผรวมวจยมากข น ไมนาเอาแนวคด แผนงาน หรอโครงการของตนไปใหปฏบตตามแบบแรก แตจะทาหนาทเปนทปรกษา เปนผกระตน ต งประเดน และกากบใหมการรวมกนคด ปฏบต สงเกตผล และสะทอนผล (3) การวจยเชงปฏบตการแบบอสระ (Emancipatory Action Research) มแนวคดทสาคญ คอ ผวจย มสวนรวมในการวจยกบผรวมวจยในลกษณะเปนความรวมมอ (collaboration) ทตางมสถานะทเทาเทยมกน (equally) ในการรวมกนคด ปฏบต สงเกตผล และสะทอนผล เปนการวจยในความหมายเดยวกบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) หรอทเรยกส น ๆ วา พาร (PAR) เปนชอทนกวชาการสวนใหญนยมเรยกกนในปจจบน วโรจน สารรตนะ ไดกลาววา มขอวพากษเกยวกบการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนค (Technical Action Research) วาเปนการวจยแบบบนลงลาง (top-down) ทผรวมวจยมลกษณะเปนผถกกระทาหรอเปนผตาม (passive/follower) เปนรปแบบทมความเปนอานาจนยม เปรยบเทยบไดกบการบรหารทใชทฤษฎ X หรอทฤษฎ immaturity organization หรอทฤษฎ system 1หรอหากเปรยบเทยบกบทฤษฎภาวะผนา กเปรยบเทยบไดกบการใชภาวะผนาแบบยดผบรหารเปนศนยกลาง (boss centered) แบบกากบ (telling) แบบช นา (directing) แบบควบคม (control) หรอแบบมงงาน (job centered) เปนตน มลกษณะเปนวธการวจยจากพวกเขา (on them) สวนใหญมจดมงหมายเพอการทาความเขาใจ (understanding) หรอเพอหาความร (knowing) ในปรากฏการณตาง ๆ ทเปนอย โดยผวจยมบทบาทเปนผเชยวชาญ (expert) ดาเนนการวจยกบกลมผถกวจย เมอไดรบคาตอบแลวผวจยกจะจากไป ท งใหปญหาตางๆ ยงคงปรากฏอย ชวตความเปนอยของผถกวจยยงคงเปนเชนเดม ไมไดรบประโยชนหรอไมมการเปลยนแปลงใด ๆ จากการวจยน น ในทางตรงกนขาม ผวจยกลบไดประโยชน เชน ความกาวหนาทางอาชพ ผลตอบแทน และความมชอเสยง เปนตน หากนาไปเปรยบเทยบกบลกษณะการบรหารในหนวยงานราชการ การวจยดงกลาวดจะคลายคลงกบลกษณะการบรหารทใชกนอยมากในระยะทผานมา โดยเฉพาะในประเดนทผบรหารแสดงตนเปนผเชยวชาญหรอเปนผรด แสดงบทบาทเปนผกาหนดปญหาหรอความตองการ ตลอดจนวธการในการจดการ ในลกษณะเปนอาหารสาเรจรปใหผปฏบตนาไปปฏบต ซงผลจากการบรหารเชนน น มขอวพากษวจารณกนวา กอใหเกดสภาพการเล ยงไมโตของผปฏบต ทาใหขาดความคดรเรมสรางสรรค ขาดความกระตอรอรน และขาดความจรงจงในการปฏบตงาน อนเนองจากทตองคอยรบแตคาสง หรอตองพงพาความคดเหนของผทอยเหนอกวาอยเสมอ สงผลใหการบรหารน นขาดความยงยน ดงจะเหนไดจากหลายโครงการตองยตลงเมอผบรหารเปลยนไป จากขอวพากษในทางลบทมตอการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนค (Technical Action Research) ทาใหนกวจยใหความสนใจตอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) มากข น เพราะเปนการวจยแบบลางข นบน (bottom-up) ทท งผวจยและผรวมวจย ตางม
91
ความเทาเทยมกน ในการแสดงความคดเหนและการปฏบต จงมความเปนประชาธปไตยสง ตางฝายตางแสดงบทบาทในการเปนผกระทาหรอเปนผนา (active/leader) ซงหากนาไปเปรยบเทยบกบการใชทฤษฎเพอการบรหาร กเปรยบเทยบไดกบการใชทฤษฎ Y หรอทฤษฎ maturity organization หรอทฤษฎ system 4 หรอหากเปรยบเทยบกบทฤษฎภาวะผนา กเปรยบเทยบไดกบการใชภาวะผนาแบบยดผปฏบตเปนศนยกลาง (practitioner centered) แบบมสวนรวม (participating) แบบมอบอานาจ (delegating) แบบเปนเพอนรวมงาน (colleague) หรอแบบมงคน (employee centered) เปนตน การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) ผถกวจยเปลยนบทบาทจากการเปนผถกกระทา (passive) เปนผกระทา (active) หรอผรวมกระทา (participant) หรอเปลยนวธการวจยจากพวกเขา (on them) เปนการวจยโดยพวกเขาและเพอพวกเขา (by them and for them) กลาวคอ ผถกวจยจะมสวนรวมในทกข นตอน เปนท งผตดสนใจ ผปฏบต และผไดรบผลจากการปฏบตนอกจากน นบทบาทของผวจยกเปลยนไปดวย จากการเปนผเชยวชาญหรอผรดจากภายนอก (outside expert) กกลายเปนผรวมวจยทเสมอภาคกน นอกจากน นการวจยกไมไดมจดมงหมายเพยงเพอทาความเขาใจหรอเพอหาความรในปรากฏการณตาง ๆ ทเปนอยเทาน น แตจะตองมการปฏบตเพอกอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทศทางทพงประสงคดวย และคาดหวงวาจะเปนการเปลยนแปลงทยงยนอนเนองจากความมพนธะผกพนในสงททาจากบทบาทการมสวนรวมในทกข นตอนน น ในทางปฏบต การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนท งการทาวจย การบรหาร การพฒนา และการทางานเพอการแกปญหาในเวลาเดยวกน โดยผวจยและผรวมวจยจะรวมกนวเคราะหสภาพการณทตองการเปลยนแปลง จากน นจงกาหนดแผนเพอการเปลยนแปลงไปสสภาพทพงประสงค มการกาหนดวตถประสงคและวธการเพอบรรลวตถประสงคน น แลวนาแผนไปสการปฏบตในชวงการปฏบตงานตามแผน กจะมการตดตามและตรวจสอบผลการดาเนนงานเพอการปรบปรงแกไขเปนระยะ ๆ และเมอส นสดการดาเนนงานตามแผน กมการประเมนผลสรปโดยภาพรวม แลวมขอมลยอนกลบ จากลกษณะดงกลาว จงมความคลายคลงกบวงจรทวไปเกยวกบการบรหาร/การพฒนา/การทางานแบบมสวนรวม ซงประกอบดวยข นตอนทสาคญ 4 ข นตอนคอ (1) การวางแผนรวม (shared planning) (2) การนาแผนสการปฏบตรวม (shared acting/ implementing) (3) การตดตามผลรวม (shared observing/monitoring/evaluating) (4) การมขอมลยอนกลบรวม(shared reflecting/feedback) เพอเขาสวงจรการดาเนนงานในข นตอนตาง ๆ อก นอกจากน น วโรจน สารรตนะ ยงไดศกษาแนวคดการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม (Participatory Technology Development: PTD) เปนบทความแปลโดย วาทต จนทสรยะวงศ เรอง “ขอสงเกตบางประการเกยวกบการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม” ตพมพในวารสารสงคมพฒนา ฉบบท 6 หนา 49-57 และแนวคดการพฒนาแนววฒนธรรมชมชน พฒนาข นโดย กาญจนา แกวเทพ เขยนเปนบทความชอ “การทางานพฒนาแนววฒนธรรมชมชน: คออะไรและทาอยางไร” ตพมพในวารสารสงคมพฒนา ฉบบท 1-2 หนา 14-35เพราะเหนวา มหลกการคลายคลงกบการวจยเชงปฏบตแบบมสวนรวม นาจะเปนประโยชนตอการศกษาเปรยบเทยบเพอนาไปสการทาความเขาใจในแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทชดเจนและเปนรปธรรมมากข น ดงน กรณแรก การพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม (Participatory Technology Development: PTD) เปนกลยทธการพฒนาทเนนการชวยเราใหเกดการพฒนาทางเทคโนโลยทมงชก
92
นาใหการพฒนาและการดดแปลงเทคโนโลยเกดข นในหมประชาชนเอง โดยอาศยกระบวนการจดระเบยบชมชน (อาจเปนเมองหรอชนบท) บนพ นฐานความเชอทวา เทคโนโลยจะตองมววฒนาการอนเนองมาจากการทดลองและตดสนใจดวยตวของประชาชนเองวาเทคโนโลยชนดใดทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของพวกเขาอยางแทจรง การพฒนาเทคโนโยลแบบมสวนรวมจงมจดมงหมายทจะยกระดบจตสานกแหงการวเคราะหวจารณของชมชนตอเทคนควทยาการใด ๆ ทดารงอย วามความเหมาะสมสอดคลองกบพวกเขาหรอไม มพลงความสามารถทจะพฒนาหรอคดคนดดแปลงเทคโนโลยไดดวยตวเองอยางไร โดยอาศยกระบวนการทดลอง 4 ประการ คอ 1) พยายามดดแปลงเทคโนโลยทมอย ซงไมคอยเหมาะสมสอดคลอง ใหกลายเปนสงท เหมาะสมใชการไดจรง (หรอทาใหกะทดรดลง) 2) พทกษเทคโนโลยด งเดมของทองถน คดคนและปรบปรงใหกาวหนายงข น 3) ทดสอบเทคโนโลยทไดชอวามความเหมาะสมสาหรบทอนๆ มาแลว ท งน จะไดวดคณประโยชนวามความเหมาะสมกบชมชนหรอไม 4) ใชการประชมถกเถยงความรทางดานเทคนค ใหการขยายความคด และเพมพนจตสานกแหงการวเคราะหวจารณ การพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวมจะทาใหชมชนพงตนเองไดมากข น ลดการพงพาจากภายนอกลง กอใหเกดความรเรมสรางสรรคทจะพฒนาและดดแปลง ใหเกดเทคโนโลยทเหมาะสมข น โดยอาจขจดแบบทไมเขาทาท งหลายใหหมดไป ซงแบบทไมเขาทาน น บางคร งกอาจเปนเทคโนโลยด งเดมของชมชนเองหรอทนาเขามาจากทอน สาหรบกระบวนการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวมน ประกอบดวยข นตอนหลก ๆ 6 ข นตอน คอ 1) ข นตอนการแจกแจงช ปญหาและวเคราะหปญหา 2) ข นตอนการรวบรวมแนวการแกปญหาทชมชนรบรหรอคดไดท งหมดมาจดวางเปรยบเทยบและแนะนาเทคโนโลยอนๆ ทพอเปนไปไดสาหรบการแกปญหามาใหลองเปรยบเทยบดดวย แมอาจจะไมใชเทคโนโลยทมาจากประสบการณของชมชนเองกตาม 3) ข นตอนการกระตนใหเกดการทดลองในแนวการแกปญหาทชมชนเลอกสรรเอง 4) ข นตอนการอานวยความสะดวกใหกบกระบวนการทดลอง 5) ข นตอนการประเมนผล 6) ข นตอนวางแผนใหมสาหรบการนาเทคโนโลยไปใชงานจรงๆ (โดยเรมจากข นตอนท 2 มาตามลาดบ แตถาการทดลองปรากฏผลออกมาวาเทคโนโลยประเภทน น ๆ ใชการไมได กใหกลบไปเรมตนใหมทข นตอนท 1 หรอ 2 แลวแตกรณ) การพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม นกพฒนา (อาจหมายถง คร พฒนากร หรออน ๆ) จะตองตระหนกถงความจาเปนทจะตองผนวกตวเองเขาเปนสวนหนงของชมชนทตนเองทางานดวยอยางเตมทเพอทาความคนเคย จนมฐานะเปนสมาชกคนหนงของชมชน จะตองคอยดดซบกบชมชน ไมวาจะเปนวฒนธรรม ลกษณะนสย ความตองการ ความใฝฝนทะเยอทะยาน ตลอดจนปญหาตางๆ ของชมชน และรวบรวมขอมลตาง ๆ ทจะเกยวพนโดยตรงกบงานทจะตองทาใหกบชมชนน น ในแตละข นตอนน นนกพฒนามบทบาทดงน คอ ข นตอนท 1 คอ การแจกแจงช ปญหา นกพฒนาตองเกบรวบรวมความคดเหนเกยวกบปญหาหลก ๆ ทชมชนเผชญอย เปนปญหาทสามารถนาเทคโนโลยมาแกไขได โดยประเดนปญหาตาง ๆ เหลาน นจะถกนามาแจกแจงเพอเปรยบเทยบกน หากประเดนใดทเหนวามผลกระทบตอคนสวนใหญในชมชนกจะถอเปนประเดนปญหาสาคญ จากน นคอยคนหาประเดนปญหาสาคญรองลงไป ข นตอนท 2 นกพฒนาตองพยายามรวบรวมแนวทางการแกปญหาทเปนไปไดท งหมดเทาทผคนในชมชนไดสบทอดหรอรบรกนมา ซงอาจไดมาจากการสนทนาในวงเลก โดยใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลยอน ๆ ทอย
93
นอกเหนอประสบการณความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวย ในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชน จะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอกตาง ๆ ดวยตนเอง และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอน ๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะ ๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนตดสนใจเลอกเทคโนโยลทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง ข นตอนท 3 นกพฒนาตองกระตนใหมการทดลองปฏบตตามทางเลอกทชมชนเลอกน น โดยพยายามชกจงชาวบานทใหความสนใจมาพบปะหารอกนอยางเปนการเปนงาน เพอรวมกนวางแผนในรายละเอยดของการทดลอง มการแบงงานความรบผดชอบออกไป เพอใหการทดลองปรากฏผลในชวงการทดลองปฏบต นกพฒนาตองคอยอานวยความสะดวกใหกบชมชนตามข นตอนตอไป ข นตอนท 4 นกพฒนาตองพยายามทาใหการทดลองดาเนนไปอยางถกตองตามหลกการทรวมกนวางไว แตพยายามหลกเลยงการใหความชวยเหลอใด ๆ ทไดอยางงาย ๆ หรอสาเรจรปเกนไป ตราบใดทการทดลองดาเนนตอไปได นกพฒนาคอยใหกาลงใจและกระตนให เกดการประดษฐคดคนทสอดคลองและปฏบต ไดจรง ขณะเดยวกนกบนทกผลท งหมดไวใหเปนระบบประมวลผลข นมาอยางงาย ๆ เพอใหทกคนไดแลกเปลยนความคดเหนและวเคราะหหาปญหาในประเด นตาง ๆ อนจะนาไปสข นตอนตอไป ข นตอนท 5 การประเมนผล ซงโดยมากแลวจะถอเกณฑดานความคมคาจากการลงทนเปนหลก วาแนวทางใดใชทนนอยกวา แตใหประโยชนมากกวาและคมคากวา เชน การขดบอเล ยงปลาขนาดเลกใหรายไดดกวาบอปลาขนาดใหญททาดวยอฐโบกซเมนตเมอเปรยบเทยบกบทนทลงไปแลว เปนตน เมอการทดลองประสบผลสาเรจ ชาวบานมความพรอมและตดสนใจทจะนาไปใชจรงกจาเปนตองอาศยการวางแผนใหมอยางรอบคอบ ข นตอนท 6 เพอใหการดาเนนงานเปนไปดวยด ระหวางการดาเนนงานกสงเสรมใหมการประชมถกเถยงกนอยเปนระยะ ๆ เพอทาใหเทคโนโลยทนาไปใชน นไดรบการพฒนาใหดข นไปอก จะเปนประโยชนตอชมชน ปองกนไมใหเกดการผกขาดโดยคนกลมนอย การพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม มขอควรคานงถงดงตอไปน คอ (1) ปจจยดานการสะทอนกลบของปญหาจากการดาเนนงาน (action-reflection) ซงจดในรปของการถกเถยงอภปรายกนเปนวาระพเศษหลงจากการดาเนนงานในข นตอนหนงๆ เสรจส นลง กจกรรมน จะชวยพฒนาความสามารถของชมชนใหเกดความคดรวบยอด รจกจบกฎเกณฑทางทฤษฎจากกจกรรมตาง ๆ ทดาเนนกนมาเกดการอธบายตความปรากฏการณดานตาง ๆ ดวยเหตดวยผล มโอกาสพดกนถงสงทอยในใจของแตละคน ไมวาจะเปนทศนคต วถชวต ความเชอ ความกลว รวมท งความรบรทอาจเพมพนข นหรอชะงกงนจนตองเกบไปไตรตรองในใจ ตลอดจนการมโอกาสแสดงความคดเหนสนบสนนคลอยตามกนหรอขดแยงกน สงตาง ๆ เหลาน จะทาใหชมชนเขาใจถงภาวะแหงการรวมพลงทางานของกลม เกดการตระหนกถงสงใดทควรสนบสนน สงใดทควรคดคาน การมโอกาสประชมปรกษาหารอกนหลงการดาเนนกจกรรมหนง ๆ จะชวยพฒนาทศนคตและคานยมของชมชนในดานความเชอมนในตนเองใหสงข น ชวยลดความคดทจะพงพาจากภายนอกใหนอยลง ประสบการณทเกดข น จะเปนสวนหนงของการเรยนรถงเครองมอทจะนามาใชแกปญหาใด ๆ กอใหเกดพลงแหงความสามารถทจะแกปญหาไดดวยตนเอง (2) การประชมถกเถยงอภปรายกนของชมชน อาจไดผลสรปวา เทคโนโลยทมอยเดมมความเหมาะสมหรอไม เทคโนโลยทนาเขามาจากทอนมความเหมาะสมหรอไม แลวแตกรณ ข นอยกบการพจารณาและการตดสนใจของชมชน ซงจะมผลทาใหเทคโนโลยทไมเหมาะสมกบชมชนถกยกเลกไปในทสด หากเปน
94
เทคโนโลยทเหมาะสมกจะไดรบการยอมรบและถกนาไปใชอยางกวางขวางเรอยไป นนคอ ถายงทาใหเทคโนโลยทเหมาะสมกบชมชนเกดข นไดมากเทาใด กจะทาใหเทคโนโลยทไมเหมาะสมถกขจดออกไปมากเทาน น (3) บทบาทของนกพฒนามความสาคญเปนอยางยง หากนกพฒนาน นอยภายใตการครอบงาของแนวความคดแบบราชการ หรอการรบใชผลประโยชนของชนช นนา ซงมลกษณะยดเยยด ครอบงา และการใหบรการทางความรตอชมชนมากกวาการแลกเปลยนความคดเหนอยางเสมอภาคกน อาจจะนาไปสการเผยแพรเทคโนโลยทไมเหมาะสมออกไปโดยไมต งใจได เพราะชาวบานมแนวโนมทจะเชอฟงนกพฒนาเปนทนเดมอยแลว ดงน น นกพฒนาจะตองทาตวใหมบทบาทเปน "ตวกระตน" ใหเกดกระบวนการเปลยนแปลง ชวยขจดลดทอนอปสรรคในการดาเนนงานของชมชน และหนนชวยทางความคดสรางสรรคทมความเปนไปไดตาง ๆ ในการมสวนรวมกบชาวบานน น นกพฒนาจะตองใหความสนใจตอการตดสนใจของชมชนวา เปนการตดสนใจตามความรสกของอารมณหรอไม เพราะบอยคร งทสงทชมชนตองการน นเปนเพยงสงทตองการตามความรสกเทาน น (felt need) มใชสงทตองการทแทจรง (real need) ดงน นนกพฒนาจะตองคอยกระตนใหชมชนขบคดอยเสมอวา ปญหาทแทจรงคออะไร อยากไดอะไร กรณทสอง การพฒนาแนววฒนธรรมชมชน ตามทศนะของ กาญจนา แกวเทพ ไดใหแนวคดทนาสนใจวา "จะไมนาเสนอวาเราคอคาตอบทกอยางในการแกปญหาของการพฒนา" หรอ "เราคอ ถนนเสนเดยวทตดตรงไปสเปาหมายแหงความสาเรจในการพฒนา" จากแนวคดดงกลาว ทาใหกรอบความคดและความเชอพ นฐานบางประการเกยวกบการพฒนาเปลยนไป คอ เดมเมอนกพฒนาเขาไปในหมบาน สงทนกพฒนามอยในสมองคอ หมบานทเรากาลงเขาไปกาลงมปญหา ไมวาจะเปนปญหาความยากจน ขาดขาว มหน สน ความเจบปวย แลวกจะมคาถามวา ชาวบานมปญหาอะไร แลวกจะเสนอวธการและรปแบบการแกปญหาให เชน หากขาดขาวกเสนอใหต งธนาคารขาว เปนตน กจะเปลยนไปเปนการต งคาถามวาหมบานมปญหาอะไร เคยแกปญหาน นอยางไร มเงอนไขหรอเพราะเหตใดจงทาใหไมสามารถแกปญหาน นไดอยางเตมท ชาวบานมอะไรอยบางแลวในวฒนธรรมชมชนทมอย และจะเอามาใชประโยชนไดอยางไร ซงหากเปรยบเทยบกนแลวแนวคดเดมดเหมอนจะเชอวาชาวบานมแตดานทเปนปญหาเทาน น สวนดานทเปนวธแกปญหาน นวางเปลา ตองนาเอาจากขางนอกเขาไป สวนแนวคดใหมน นเชอวาในวฒนธรรมชมชนน นไมวางเปลา ในน นบรรจดวยพลงความสามารถ พลงภมปญญา พลงสรางสรรคทจะแกปญหาชมชน การพฒนาชนบทแบบวฒนธรรมชมชนตองคานงถงการพฒนาจากลางข นบน (bottom-up) ซงตรงขามกบการพฒนาแบบบนลงลาง (top-down) แตลกษณะการพฒนาแบบลางข นบนน นมหลายมต คอ มตแรก เรมดวยความตองการวาจะพฒนาอะไรน นจะตองถกกาหนดมาจากฝายของชาวบานเอง โดยนกพฒนาไมจาเปนตองเตรยมเอาไวลวงหนาวาทกหมบานตองมปญหาทางเศรษฐกจ ตองทาธนาคารขาวหรอธนาคารปย หากหมบานใดมความสนใจทจะรวมกลมกนเพอร อฟนธรรมเนยมประเพณของตนกตองเรมตนจากความตองการอนน น เพราะลาดบความตองการบงบอกถงระดบความสาคญของสงทชาวบานปรารถนาอยางแทจรง ซงอาจไมใชเรองเกยวกบเศรษฐกจกได มตทสอง การกาหนดรปแบบวธการในการตอบสนองความตองการหรอวธการแกปญหา จาเปนตองใชวธการของชาวบานดวยกนจากคาถามทวาแตกอนน นชมชนเคยมวธการในการเผชญปญหาน นอยางไรบาง ถอวาความรในการแกปญหาดงกลาวเปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษของชมชน จะตองไมโยนท งไป มตท
95
สาม หลงจากรบรความตองการของชาวบานและไดศกษาสารวจวธการแกปญหาทเคยมอยในวฒนธรรมชมชนแลว ในข นตอนการวางแผนเพอแกปญหาจะตองใชวฒนธรรมชมชนน นเอง เปนตวต งเปนจดเรมตน โดยอาจจะประสานกบความรทนาไปจากภายนอก เชน แมวาจะจาเปนตองทาธนาคารขาวกตองทา แตธนาคารขาวในแตละชมชนอาจไมเหมอนกนตามวฒนธรรมชมชนแตละแหงน น เปนตน การนาเอาแนวคดการพฒนาอก 2 แนวคด คอ แนวคดการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวมและแนวคดการพฒนาแนววฒนธรรมชมชนมากลาวถงขางตนน ทาใหเกดภาพความเขาใจในเรองแนวคดของการวจยเชงปฏบตแบบมสวนรวมอยางเปนรปธรรมมากข น สามารถนาไปประยกตใชไดอยางเหมาะสมข น โดยเฉพาะการวจยในหนวยงานทางการศกษา ซงผวจยอาจนกภาพของชาวบานและชมชนเปนภาพของคณะครอาจารยและโรงเรยนแทน โดยเฉพาะอยางยง การเปรยบเทยบแนวคดเกยวกบการพฒนาชมชนแบบเกาและแบบใหมตามทศนะของกาญจนา แกวเทพ กบการแบงระดบของการวจยเชงปฏบตการออกเปนสามระดบในลกษณะทเปนเสนตอเนอง (continuum) ดงกลาวขางตนน น อาจนามาเปรยบเทยบไดถงความคลายคลงกนของการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนคกบแนวคดการพฒนาแบบเดม และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบแนวคดการพฒนาแบบใหม โดยมการวจยเชงปฏบตการแบบปฏบตอยกงกลาง ดงภาพประกอบ
ภาพท 7 แนวคดการพฒนาชมชนแบบเดมและแบบใหมกบการวจยเชงปฏบตการสามระดบ
ภำพท 2.7 การเปรยบเทยบแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
แบบเดม แบบใหม (แบบบนลงลำง) (แบบลำงขนบน)
เสนตอเนอง (continuum)
กำรวจยเชงปฏบตกำร
แบบเทคนค
ผวจยทาตวเปนผเชยวชาญจากภายนอก ทนาแนวคด นาแผนงานหรอนาโครงการ ทตนเองคดหรอจดทาข น ไปใหผรวมวจยเปนผ
ปฏบต
กำรวจยเชงปฏบตกำร
แบบปฏบต
ผวจยมสวนรวมมากข น ไมนาเอาแนวคด แผนงาน โครงการของตนไปใหปฏบต แตจะทาหนาทเปนทปรกษา เปนผกระตน ต งประเดน
และกากบใหมการรวมกนคด ปฏบต สงเกตผลและสะทอนผล
กำรวจยเชงปฏบตกำร
แบบมสวนรวม
ผวจยมสวนรวมในการวจยน นกบผรวมวจย ในลกษณะเปนความ
รวมมอกน ทท งผวจยและผรวมวจยตางมสถานะทเทาเทยมกนในการรวมกนคด ปฏบต สงเกตผล และ
สะทอนผล
ภายในชมชนน วางเปลา สารวจพบวาชมชนมปญหานกพฒนาเทวธการแกปญหาจากภายนอกลงไปเลย
ภายในชมชนน ไมวางเปลา มศกยภาพและพลงสรางสรรคในการแกปญหาอยแลวนกพฒนา เรมทางานตอจากทเขามอย
96
นอกจากน น วโรจน สารรตนะ ไดสงเคราะหหลกการ จรรยาบรรณ และบทบาทของผวจยจากผลงานของ McTaggart (1991); Webb (1991); Kemmis and McTaggart (1992); Zuber-Skerritt (1992); Arhar, Holly, &Kasten (2001); McMillan and Wergin, (2002); Mills (2007); Coghlan and Brannick (2007); James, Milenkiewicz and Bucknam (2008) เปนตน ไดขอสรปเปนหลกการ 10 ประการ จรรยาบรรณ 10 ประการ และบทบาทของผวจย 10 ประการ ไวสาหรบการวจยเชงปฏบตแบบมสวนรวมดวยดงน (1) หลกการ 10 ประการ มดงน 1) บรบทเฉพาะ 2) ทกษะทหลากหลาย 3) มงการเปลยนแปลง 4) มงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล 5) รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน 6) วเคราะห วพากษและประเมนตนเอง 7) ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญและการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง 8) เรยนรจากการกระทา ท งสาเรจและไมสาเรจ เกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ 9) การมบนทกของผรวมวจยทกคน เชน การเปลยนแปลงในกจกรรมและการปฏบต การเปลยนแปลงในคาอธบายสงทปฏบต การเปลยนแปลงในความสมพนธทางสงคมและรปแบบองคการ การพฒนาตนเองจากการรวมในการวจยเปนตน 10) นาไปสการปฏบตหรอการพฒนาทยงยน (2) จรรยาบรรณ 10 ประการ มดงน 1) ผวจยตองรบผดชอบตอการรกษาความลบ 2) ผรวมวจยเขาถงขอมลตางๆอยางเสมอภาคกน 3) ทศทางการวจยและผลลพธทคาดหวงเกดจากการตดสนใจรวมกน 4) ใหผรวมวจยมสวนรวมในการออกแบบกระบวนการวจยมากทสด 5) มการปรกษาหารอรวมกน และขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย 6) การสงเกตหรอการตรวจสอบเอกสารเพอจดมงหมายอนตองไดรบการอนญาตกอน 7) ผลการดาเนนงานจะยงคงปรากฏใหเหนและเปดโอกาสใหผอนใหขอเสนอแนะได 8) ไมละเมดลขสทธงานเขยนหรอทศนะของคนอนโดยขาดการเจรจาตอรองกอนการจดพมพเผยแพร 9) ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรกรวมท งขอเสนอแนะและผลประโยชน 10) ผรวมการวจยตางมอทธพลตอการทางานแตผทไมประสงคมสวนรวมตองไดรบการยอมรบและเคารพในสทธสวนบคคล (3) บทบาทของผวจย 10 ประการ มดงน 1) เปนคร 2) เปนผนา 3) เปนผฟงทด 4) เปนนกวางแผน 5) เปนนกออกแบบ 6) เปนนกวเคราะห 7) เปนนกสงเคราะห 8) เปนนกสงเกตการณ 9) เปนนกรายงานผล 10) เปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวก นอกจากน น ไดกลาวถงวา การวจยเชงปฏบตแบบมสวนรวมเปนวธการวจยภายใตทฤษฎสงคมเชงวพากษ (critical social theory) เปนการวจยทใชวธวทยาศาสตรบางสวน แตใชวธปฏบตการแบบมสวนรวม ระหวางผวจยกบผรวมวจย มลกษณะทนามาทาความเขาใจในแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ดงน (1) ปฏเสธวธคดแบบปฏฐานนยมทแยกตวผแสวงหาออกจากความรและความจรง (2) เปาหมายของการแสวงหาความรและความจรงไมใชตวความรและความจรงน น ๆ แตคอการนาความรและความจรงท ไดมาไปใช ในการแกปญหาและสรางการเปลยนแปลง (3) เปนลกษณะของสานกคดปฏบตนยม (pragmatism) จดเนนไมไดอยทผลลพธแบบตายตวแตอยทองคประกอบตาง ๆ อาท วธการการปรบเปลยน ฯลฯ ทเกดข นในกระบวนการแสวงหาความรและความจรง (4) กระบวนการแสวงหาความรและความจรง เรมตนทการต งคาถามหรอมองไปทปญหาทเกดข นแลวจงสรางกระบวนการทนาไปสการตอบคาถามหรอแกปญหาน น ๆ เปนปญหาในเชงปฏบต (practical problem) ไมใชปญหาหรอคาถามในเชงปรชญา (5) ในกระบวนการแกปญหาน นจะเกดปญหาหรอคาถามอน ๆ ข น ผลลพธของคาถามแรกจะเปนพ นฐานในเชงวธการและทฤษฎสาหรบการตอบคาถาม
97
ใหมทเกดข น (6) กระบวนการแสวงหาความรไมไดมเปาหมายในการแสวงหาคาตอบแบบเบดเสรจ หากเปนกระบวนการเรยนรทนาไปสการแกปญหาในเชงปฏบตใหดยงข น และเพอนาไปสการแกปญหาในสงคมทกาลงเปลยนแปลงและซบซอนยงข น ดงน นความรภายใตวธคดปฏบตนยมจงหมายถงการเรยนรเพอรอนจะนาไปสการคดวธการแกปญหาทดยงข น และนกคดปฏบตนยมกไมตดสนสงทตนคนพบตอคาถามหรอปญหาหนง ๆ วาถกหรอผด แตจะเรยกสงน นวาความจรงชวขณะ (temporary truth) ท งน เพราะเมอเวลาผานไปและสงคมเปลยนไปคาตอบทเกดข น ณ เวลาหนงกจะลาสมยและไมใชคาตอบสาหรบเวลาใหมทตามมา (7) กระบวนการตอบคาถามหรอแกปญหาทสาคญเปนกระบวนการทต งอยบนการไมเหนพองรวมกน (disagreement) หรอทเรยกวา dialectic inquiry หรอกระบวนการเขาถงความรแบบวภาษวธ โดยวธการเชนน เปนวธการทใหนกวจย 2 กลมศกษาในสงเดยวกน จากน นจงใหท งสองวจารณซงกนและกน วธการน จะทาใหท งสองกลมไดมองเหนตาแหนงแหงทในเชงญาณวทยาของตน กลาวคอท งสองจะมองเหนสมมตฐานและโลกทศนทกากบกระบวนการแสวงหาความร รวมท งมองเหนขอจากดและจตสานกทผดพลาด (false consciousness) ในวธการของตน กระบวนการเชนน จงไมมจดส นสด (endpoint) หากเปนการเรยนรกระบวนการในการแกไขปญหาหรอแสวงหาคาตอบใหดยงข นไป และดวยวธคดเชนน เอง ททาใหนกคดสานกปฏบตนยมและทฤษฎสงคมเชงวพากษเหนวากระบวนการเขาถงความรน นไมสามารถแยกขาดจากตวนกวจยและบรบททางสงคม (8) ภววทยาของทฤษฎสงคมเชงวพากษเปนภววทยาทเหนวาความรและความจรงน นไมไดไรเดยงสาแตมลกษณะอตวสย (subjective) ซงหมายถงวาความรและความจรงไมไดปลอดจากระบบคณคาทผเชอทวาภาวะของผแสวงหาความรและความจรงสงผลตอความรและความจรงน น ๆ แสวงหาเชอถอ ดงน นญาณวทยาของทฤษฎสงคมเชงวพากษจงเปนญาณวทยาทยนอยบนความเชอทวาภาวะของผแสวงหาความรและความจรงสงผลตอความรและความจรงน น ๆ นอกจากน น ในกรณกระบวนทศนทเปนรากฐานการแสวงหาความร/ความจรงตามทฤษฎหลงสมยใหมนยม (theories of postmodernism) น นมลกษณะสาคญทนามาเพอทาความเขาใจแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ดงน (1) สงทรบรวาเปนความรและความจรงในโลกน คอสงทถกประกอบสรางข นมาดวยอดมการณ (ideology) และกระบวนการชดหนง ๆ (2) ความรทพงประสงคคอความรทมลกษณะเฉพาะทองถน หลากหลาย วเคราะหระดบจลภาคเปนเรองเลาในขอบเขตแคบ ๆ เปลยนโลกทศนตอความรจากวทยาศาสตรแบบกลไกของ Isaac Newton ทเหนวาจกรวาลมความคงท เปนโลกทเปลยนแปลงตลอดเวลา ดงน นความรอยางดทสดจงเปนความรแบบชวคราวทตองปรบเปลยนอยเสมอ แมแตในวทยาศาสตรธรรมชาตเอง ความรในยคหลง ๆ กแสดงใหเหนชดวาความคดแบบ Isaac Newton ไมใชสงทถกอกตอไปแลว (3) หลงสมยใหมไมเชอเรอง ภววทยา ไมมสงทเรยกวาธรรมชาตของความรและความจรง ความรและความจรงลวนเปนสงประกอบสรางทางสงคมทข นอยกบเวลาและสถานทและอดมการณ (ideology) ทแตกตางหลากหลาย ดงน นภายใตวธคดน จงไมมกระบวนทศนอกตอไป ไมมความร มแตความเปนจรงทหลากหลาย จากขอวพากษตอการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนคและทศนะตอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จากแนวคดการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม จากแนวคดการพฒนาแนววฒนธรรมชมชน จากหลกการ จรรยาบรรณ และบทบาทของผวจย จากทฤษฎสงคมเชงวพากษ (critical social theory) และทฤษฎหลงสมยใหมนยม (theories of postmodernism) ซงเปนความเขาใจพ นฐานเพอความเขาใจในการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมดงกลาวขางตน วโรจน สารรตนะ (2558)
98
ไดนาเสนอข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 10 ข นตอน (สมมตม 2 วงจร หากมมากกวากเรมตนวงจรใหมเหมอนกบวงจรท 2 ไปจนส นสด) ดงภาพประกอบ
.
ภำพท 2.8 กรอบแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตามทศนะของวโรจน สารรตนะ
คานงถง 10 หลกการของผวจย
1. ในบรบทเฉพาะ 2. ทกษะทหลากหลาย 3. มงการเปลยนแปลง 4. มงการกระทาเพอบรรลผล 5. รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจย 6. วเคราะห วพากษและประเมน
ตนเอง 7. เรยนรจากการกระทา ท งทสาเรจ
และไมสาเรจ เกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ
8. ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญและการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชน
9. การมบนทกของผรวมวจยทกคน - การเปลยนแปลงในกจกรรมและ
การปฏบต - การเปลยนแปลงในคาอธบายถง
สงทปฏบต - การเปลยนแปลงใน
ความสมพนธทางสงคมและรปแบบองคการ
- การพฒนาตนเองจากการรวมในการวจย
10. นาไปสการพฒนาทยงยน
คานงถง 10 จรรยาบรรณของผวจย
1. รกษาความลบ 2. ผรวมวจยเขาถงขอมลตางๆไดอยาง
เสมอภาคกน 3. ทศทางการวจยและผลลพธท
คาดหวงจากการตดสนใจรวม 4. ผรวมวจยมสวนรวมในการ
ออกแบบกระบวนการวจย 5. มการปรกษาหารอ ขอเสนอแนะ
ไดรบการเหนชอบจากทกฝาย 6. การสงเกตหรอการตรวจสอบ
เอกสารเพอจดมงหมายอนตองไดรบการอนญาตกอน
7. ผลการดาเนนงานจะยงคงปรากฏใหเหนและเปดโอกาสใหผอนใหขอเสนอแนะได
8. ไมละเมดลขสทธงานเขยนหรอทศนะของคนอนโดยขาดการเจรจา
9. ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรกรวมท งขอเสนอแนะและผลประโยชน
10. ผรวมการวจยตางมอทธพลตอการทางานแตผทไมประสงคมสวนรวมตองไดรบการยอมรบและเคารพในสทธสวนบคคล
คานงถง 10 บทบาทของผวจย
เปนคร เปนผนา เปนผฟงทด เปนนกวางแผน เปนนกออกแบบ เปนนกวเคราะห เปนนกสงเคราะห
เปนผสงเกตการณ เปนนกรายงานผล เปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวก
ผลกำรวจย
บรรยายถงปรากฏการณการวจย และนาเสนอผลการเปลยนแปลง ผลการเรยนร และความรใหมจากการปฏบต
จดเรมตน
สรางความคนเคย
คานงถง 1) ขอวพากษตอการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนคและทศนะตอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 2) แนวคดการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวม และแนวคดการพฒนาแนววฒนธรรมชมชน3) ปรชญาของทฤษฎสงคมเชงวพากษ
และทฤษฎหลงสมยใหม
วางแผน
ปฏบต
สงเกต
สะทอนผล
วางแผน
ปฏบต สะทอนผล
สงเกต
99
ขนตอนท 1 กำรเตรยมกำร (preparation) เพอสรางความคนเคยและเสรมพลง อานาจเชงวชาการ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมสามารถทาไดในหลายระดบ เชน ระดบช นเรยน ระดบชวงช นเรยน ระดบโรงเรยน หรอระดบชมชน แตการวจยทางการบรหารการศกษา นยมทาในระดบโรงเรยน ทมปญหาทจะตองแกไขหรอพฒนาอยในระดบสง มหลกฐานหรอขอมลเชงประจกษยนยนหรออางอง จากน นจงลงพ นทเพอสรางความคนเคยใหเกดข นกอน
เนองจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตองมผรวมวจย (participants) จานวน หนง ทจะตองเปนไปดวยความสมครใจ ดงน น เพอใหระบไดวาผรวมวจยคอใคร มจานวนเทาใด ผวจยควรนาเอาแนวคดและแนวปฏบตการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมช แจงตอผรวมวจยใหรบรและเขาใจ เพอใหการตดสนใจเขารวมวจยเปนไปดวยความสมครใจ ตามจรรยาบรรณทวา “ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรก รวมท งขอเสนอแนะและผลประโยชนใหแกผรวมวจยทราบ” คานงถงหลกการ “ผทไมประสงคมสวนรวมตองไดรบการยอมรบและเคารพในสทธสวนบคคล”
การลงพ นทเพอสรางความคนเคย ผวจยควรแสดงบทบาทการเปน “ผสงเสรม สนบสนนและอานวยความสะดวก” รวมท งบทบาทอน ๆ ตามทกาหนดไว 10 บทบาทดงกลาวขางตน ใหเหมาะสมกบสถานการณและไมใหเสยหลกความมสถานะทเทาเทยมกน ควรหลกเลยงรปแบบการทางานแบบ ปรามดหรอแบบสายการบงคบบญชา ไมควรกาหนดตาแหนงหรอสถานะใดๆ ทจะทาใหเกดการแบงช นวรรณะ ทกคนจะมความเสมอภาคเทาเทยมกน นงประชมสนทนากบแบบโตะกลม ( round table) ดงแนวคดหนงของการพฒนาเทคโนโลยแบบมสวนรวมทนามากลาวถงขางตน ทกลาววา “...ผวจยจะตองตระหนกถงความจาเปนทจะตองผนวกตวเองเขาเปนสวนหนงของชมชนทตนเองทางานดวยอยางเตมทเพอทาความคนเคย จนมฐานะเปนสมาชกคนหนงของชมชน จะตองคอยดดซบกบชมชน ไมวาจะเปนวฒนธรรม ลกษณะนสย ความตองการ ความใฝฝนทะเยอทะยาน ตลอดจนปญหาตาง ๆ ของชมชน และรวบรวมขอมลตาง ๆ ทจะเกยวพนโดยตรงกบงานทจะตองทาใหกบชมชนน น...”
นอกจากน น ผวจยควรมการเสรมพลงดานวชาการทเปนความรเชงเทคนค ใหกบผรวม วจยในเรองตาง ๆ เพอใหการดาเนนการวจยเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล เชน (1) แนวคดและแนวปฏบตการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตามหลกการทกลาวถงขางตน คอ “ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรก รวมท งขอเสนอแนะและผลประโยชนใหแกผรวมวจยทราบ” (2) แนวคดและแนวปฏบตเชงเทคนค เชน การวางแผนปฏบตการ การระดมสมอง การนาแผนสการปฏบต การสงเกตผลการปฏบตงาน การสะทอนผลการปฏบตงาน การบนทกขอมลภาคสนาม การถอดบทเรยน และอน ๆ เปนตน
ขนตอนท 2 กำรวำงแผน (planning) เพอแกปญหา เนองจากการวจยเชงปฏบตการ แบบมสวนรวม มงเนนการแกปญหา (problem solving) ผวจยควรแสดงบทบาทการเปนผมสวนรวม เปนผสงเสรมสนบสนนและเปนผอานวยความสะดวกใหผรวมวจยไดรวมกนวเคราะหสภาพของงานทเปนปญหา เพอระบสภาพทเคยเปนมา สภาพปจจบน สภาพปญหา สภาพทคาดหวง ทางเลอกทหลากหลายเพอการแกปญหา การเลอกทางเลอกเพอแกปญหาโดยใหผรวมวจยรวมกนวเคราะหและกาหนดประเดนตาง ๆ ดงกลาวตามประสบการณและทนความรทมอยเดมของพวกเขากอน จากน นจงจะนาเอาแนวคดเชงวชาการทผวจยศกษาไวในบทท 2 นาเขาสวงสนทนากบพวกเขา ซงอาจมผลใหพวกเขา
100
นาเอาแนวคดเชงวชาการน นไปปรบแกหรอบรณาการเขากบสงทพวกเขารวมกนคดและกาหนดข น ท งน เปนไปตามหลกการ “ดงศกยภาพจากภายในหรอใหมการระเบดจากภายใน (inside-out) กอน แลวเสรมดวยศกยภาพจากภายนอก (outside-in)” และตามหลกการทวา “ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญ และการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง” และตามความเชอทวา “แนวคดใหมในการพฒนาน น เชอวาในวฒนธรรมชมชนน น ไมวางเปลา ในน นบรรจดวยพลงความสามารถ พลงภมปญญาและพล งสรางสรรคทจะแกปญหาชมชน” และ “ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลยอน ๆ ทอยนอกเหนอประสบการณ ความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวย ในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชน จะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ ดวยตนเอง และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอนๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนเปนผตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง…”
หากพจารณาจากหลกการดงกลาว ในข นตอนการวางแผนควรประกอบดวยกจกรรม การทางาน 3 ระยะดงน ระยะท 1 การดงศกยภาพของผรวมวจยออกมาใหเตมทอาจใชเวลา 1-2 วน ใหพวกเขาไดรวมกนระดมสมองคดอยางเตมทโดยอาศยความรและประสบการณพ นฐานทเขามและเคยทากนมาเพอกาหนดสภาพทเคยเปนมา สภาพปจจบน สภาพปญหา สภาพทคาดหวงทางเลอกทหลากหลาย การเลอกทางเลอกเพอแกปญหา เพอจดทาเปนแผนปฏบตการ (action plan) ของสวนรวม ทประกอบดวยโครงการจานวนหนง และอาจใหแตละรายจดทาแผนพฒนาสวนบคคล ( individual development plan: IDP) ดวย กจะทาใหการแกปญหามความสมบรณยงข น เพราะโครงการจานวนหนงน นอาจไมครอบคลมถงสงทควรทาในบางกรณได และบางโครงการกจาเปนตองมแผนพฒนาสวนบคคลรองรบเพอการนาไปปฏบตดวย ระยะท 2 การพฒนาแนวคดเชงวชาการใหแกผรวมวจย อาจใชเวลา 1-2 วน โดยผวจยนาเอาแนวคดทศกษาไวในบทท 2 ไปถายทอดใหผรวมวจยไดรบรและเขาใจถงแนวทางการแกปญหาในเชงทฤษฎตามประโยชนของทฤษฎทวา “..ชวยช นาการตดสนใจ ชวยใหมองภาพองคการไดชดเจนข น ชวยใหตระหนกถงสภาพแวดลอมขององคการ ชวยเปนแหลงของความคดใหม ชวยกาหนดกรอบของปรากฏการณทมความสมพนธกน ชวยจาแนกแยกแยะปรากฏการณ ชวยสรางสงใหม ๆ ชวยทานายปรากฏการณ” นอกจากการถายทอดแนวคดเชงวชาการแลว อาจเชญวทยากรมาใหความรเพมเตม อาจใหศกษาคนควาเพมเตม อาจใหศกษาดงานสถานศกษาทเปนตนแบบ เพอใหผรวมวจยเกดวสยทศนและความรความเขาใจในแนวทางการแกปญหาในเรองททาวจยอยางหลากหลาย ระยะท 3 การบรรจบกนของธารสองสาย สายประสบการณและสายวชาการ (ภาคปฏบตและภาคทฤษฎ) โดยจดกจกรรมใหมการบรณาการความรเชงวชาการทไดรบ (ในระยะท 2) เขากบสงทพวกเขารวมกนคดและกาหนดเปนแผนปฏบตการและแผนพฒนาสวนบคคล (ในระยะท 1) ตามหลกการทวา “...ทฤษฎหากไมนาไปปฏบตกเปลาประโยชน การปฏบตหากไมมทฤษฎมาเสรมดวย กเสมอนคนตาบอด ไปไหนไดไมไกล วนเวยนอยแตวธการเดม ๆ...” กจกรรมน อาจใชเวลา 1-2 วน ซงผลจากการบรณาการรวมกน อาจเปนอยางใดอยางหนงดงน 1) ยนยนเอาตามสงทพวกเขากาหนดในระยะท 1 หรอ 2) เปลยนความคดใหม ยดเอาตามแนวทางวชาการทผวจยนาไปถายทอดให หรอ 3) บรณาการเขาดวยกนระหวางสงทพวกเขาคดแตแรกและทฤษฎใหมทพวกเขาไดรบเสรมเพมเตมเพอกาหนดเปน
101
แผนปฏบตการและแผนพฒนาสวนบคคลใหมข นมา โดยแผนปฏบตการ (action plan) ของสวนรวม และแผนพฒนาสวนบคคล (individual development plan) มองคประกอบอะไรบางข นกบผวจยและรวมวจยจะรวมกนกาหนด แตอยางนอยควรประกอบดวยจดมงหมายและวธการ(ends and means) ในการแกปญหาน นวาจะทาเพออะไร (what) และจะทาอยางไร (how)
แนวคดการบรรจบกนของธารสองสายน หากพจารณาหลกการจดการความร(knowledge management) ผวจยจะเปนเสมอนตวแทนของคนทมความรเชงวชาการหรอความรท ชดแจง (explicit knowledge) ขณะทผรวมวจยเปนเสมอนตวแทนของกลมคนทมความรจากประสบการณทสะสมมาเปนความรทฝงตว (tacit knowledge) จงเปนการผสมผสานกบระหวางความรเชงวชาการกบความรจากประสบการณ หรออกนยหนงคอการผสมผสานกนระหวางภาควชาการกบภาคปฏบตเปนสายธารสองสายทมาบรรจบกน คอ สายธารเชงวชาการหรอเชงทฤษฎทไดจากนกวจย กบสายธารเชงประสบการณทสะสมอยในตวของผรวมวจย จากแนวคดดงกลาว มขอทผวจยควรคานง 4 ประการ คอ (1) การศกษาและนาเสนอแนวคดเชงวชาการในบทท 2 จะตองนาเสนอไวอยางมจดมงหมาย อยางมความหมาย และอยางมประโยชนทจะทาใหผวจยมความรอบรและความไวเชงทฤษฎ (theoretical sensitivity) ตอการนาไปรวมเสวนากบผรวมวจย ไมใชทบทวนมาไวอยางเปนไมประดบงานวจยหรอห งพระประจางานวจยทไมมการมาเซนไหวเหลยวแลอก (2) ผวจยจะตองสรางทศนคตทดใหเกดข นกบผรวมวจยและผเกยวของวา ทฤษฎกบการปฏบตเปนสงทไปดวยกนได ไมไดเปนเสนขนานทไมมวนบรรจบกน เหมอนกบคาพดทมกพดกนวา “ทฤษฎจดปฏบตไมได หรอ ทฤษฎกคอทฤษฎ ปฏบตกคอปฏบต” เปนตน ตองสรางความตระหนกวาทฤษฎจะชวยยนระยะทางการลองถกลองผดใหส นลงได ดงประโยชนของทฤษฎทกลาวถงขางตน นอกจากน นผวจยอาจสรางแนวคดใหผรวมวจยไดเขาใจและตระหนกถงความสมพนธเชงบวกตอกนระหวางการวจย ทฤษฎ และการปฏบต หรอนกวจย นกทฤษฎ และนกปฏบต หากทาใหเกดข นได กจะทาใหการดาเนนงานวจยเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผลยงข น (3) การนาเสนอแนวคดเชงวชาการตองเปนไปหลงจากทปลอยใหผรวมวจยไดรวมกนคดอยางเตมทกอน โดยหากนาเสนอกอน มแนวโนมทผรวมวจยจะยอมรบเอาแนวคดเชงวชาการน นไปใชเลยมอยสง อาจเปนเพราะความเคยชนกบการเปนผถกกระทา (passive) หรอเปนผตาม (follower) ในระบบบรหารแบบสงการหรอแบบบนสลาง (top-down approach) ทฝงรากมานาน หรออาจเปนเพราะแนวโนมทจะเชอฟงผวจยเปนทนเดมอยแลว ซงจะทาใหการวจยมแนวโนมเปนการวจยเชงปฏบตการแบบเทคนค (Technical Action Research) มากกวาจะเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) หรอมแนวโนมทอทธพลของความรเชงวชาการ (explicit knowledge) ทสาเรจรปจากภายนอกจะมมาก จนความรสวนตวทสะสมจากประสบการณ (tacit knowledge) ของผรวมวจยไมไดถกนาออกมาใช (4) การนาเสนอแนวคดเชงวชาการของผวจยจะตองนาเสนอแบบไมยดเยยด ไมช นา หรอไมใหมอทธพลตอการนาไปปฏบตของผรวมวจย แตตองคานงถงการเปนทางเลอก การเปนตวเสรม โดยยดหลกการ “ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญ และการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง” และตามแนวคดทวา “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลย อน ๆ ทอยนอกเหนอประสบการณ ความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวย ในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชน จะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอก
102
ตาง ๆ ดวยตนเอง และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอนๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะ ๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนเปนผตดสนใจเลอกเทคโนโยลทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง…”
ขนตอนท 3 กำรปฏบต (acting) เพอการเปลยนแปลง การเรยนร และความรใหม ผวจยยงคงมบทบาทการเปนผมสวนรวม การเปนผสงเสรมสนบสนน และการเปนผอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนปฏบตการ (action plan) ของสวนรวม และแผนพฒนาสวนบคคล (individual development plan) ทกาหนดไวน น โดยมงใหบรรลผลตามวตถประสงคทกาหนด ตามหลกการ “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล”พยายามไมใหความชวยเหลอใด ๆ ทไดอยางงาย ๆ หรอสาเรจรปเกนไป คอยใหกาลงใจและกระตนใหเกดการปฏบตอยางจรงจง พจารณาถงการใชทรพยากรตาง ๆ ทางการบรหาร คอ คน เงน วสดอปกรณ และการจดการ ในการนาแผนสการปฏบต เชน การจดทมงาน การแบงงาน การมอบอานาจหนาท การกาหนดบทบาทและความรบผดชอบ การกาหนดเครอขายการตดตอสอสาร ท งในแนวต งและแนวนอน ท งภายในโรงเรยนและระหวางโรงเรยนกบชมชน การจดระบบการตดตามผล เปนตน
ขนตอนท 4 กำรสงเกต (observing) เพอบนทกผลการปฏบต การสงเกตเพอบนทก ผลการปฏบต ใหกระทาในทกข นตอนทผานมา ต งแตข นตอนการเตรยมการ มาจนถงข นตอนการปฏบต ไมไดหมายถงการสงเกตเฉพาะในข นตอนการปฏบต (acting) เทาน น โดยอาจใชเทคนควธและเครองมอตาง ๆ อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางผสมกนตามสถานการณและความเหมาะสม เชน การสงเกตแบบมสวนรวมและการบนทก การสมภาษณแบบเปนทางการและไมเปนทางการ แบบสอบถามความเหน แบบวดทศนคต แบบทดสอบมาตรฐาน เอกสาร เครองบนทกเสยง เครองบนทกภาพ หรอวตถสงของ เปนตน ซงประเดนในการสงเกตเพอบนทกผลการปฏบตน น นอกจากจะเปนเรองเกยวกบความกาวหนา ปญหาและอปสรรคในการดาเนนงาน ยงเปนเรองทเกยวกบผลทเกดข นจากการดาเนนงานในแตละข นตอนดวย เปนผลในเรองทเกยวกบการเปลยนแปลงในผลลพธทคาดหวง (change) รวมท งการเรยนร (learning) และความรใหมทเกดข น (emerging of new knowledge) ในระดบตวบคคล ระดบกลม และระดบหนวยงาน
ขนตอนท 5 กำรสะทอนผล (reflecting) เพอนาไปสการวางแผนในวงจรใหม อาจนาเอาเทคนคการถอดบทเรยน (lesson distilled) มาใชเปนเทคนคการทบทวนหรอสรปประสบการณการทางานในแงมมตาง ๆ เพอใหเหนถงรายละเอยดของเหตปจจยท งภายในภายนอก ซงทาใหเกดผลอยางทเปนอย ท งทสาเรจหรอไมสาเรจ เนนการระดมสมอง พดคย เลาเรอง สงเคราะห จบประเดนกระบวนการทางานเชงบทเรยนหรอประสบการณ หรออาจกลาวไดวาการถอดบทเรยนมจดมงหมายเพอสบคนความรจากการปฏบตงานโดยใชวธการสกดความรและประสบการณจากผรวมวจย พรอมท งบนทกรายละเอยดข นตอนการปฏบตงาน ผลการปฏบตงาน การเรยนรและความรใหม ๆ ทเกดข นระหวางการปฏบตงานท งทสาเรจหรอไมสาเรจ เพอเปนขอเสนอแนะในการปรบปรงการปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย และสามารถเผยแพรศกษาเรยนรไดหรอกลาวในอกนยหนงวา การถอดบทเรยน หมายถง กระบวนการดงเอาบางสงบางอยางออกมาจากบทเรยนทมอย จากสงทเราทา เพอใหไดงานทเปนความสาเรจ (best practice) รวมท งความไมสาเรจ (bad practice) ปจจยททาใหเกดความสาเรจหรอไมสาเรจ และแนวทางแกไขปญหาอปสรรคทเกดข น ซงการถอดบทเรยนโดยทวไปม 2
103
รปแบบ ดงน (1) การถอดบทเรยนเฉพาะประเดน เพอการเรยนรระหวางการปฏบตงาน ดาเนนการทนทหลงจากทากจกรรมในโครงการเสรจ หรอหากเปนชดกจกรรมกดาเนนการหลงจากกจกรรมยอยเสรจ และสามารถนาผลการถอดบทเรยนน น ๆ ไปใชประโยชนในการพฒนาโครงการใหประสบความสาเรจในอนาคต (2) การถอดบทเรยนท งโครงการ หลงส นสดโครงการท งระบบ เปนกระบวนการวเคราะหการปฏบตงานและบทเรยนความรทลกซ ง และประกอบดวยรายละเอยดจานวนมาก โดยเรมต งแตความเปนมาของโครงการ กระบวนการดาเนนงาน และผลลพธเมอส นสดโครงการ การถอดบทเรยนท ง 2 รปแบบ ตองใชการวเคราะหเชงลก เชน วเคราะหดวย SWOT เพอศกษาปจจยและเงอนไขทนาไปสผลของการดาเนนโครงการ
การถอดบทเรยนมหลายเทคนค เชน การวเคราะหหลงการปฏบต (after action review) การเลาเรอง (story telling) การทาแผนทความคด (mind map) การสมภาษณ การใชแบบสอบถาม ซงอาจใชหลายวธรวมกนกรณเทคนคการวเคราะหหลงการปฏบต (after action review) ทาทนทหลงเสรจกจกรรม เหมาะกบการถอดบทเรยนระหวางปฏบตงานในโครงการ โดยผมสวนรวมในกจกรรมทกคน อาศยคาถามดงน คาดหวงอะไรจากงานคร งน สงทบรรลความคาดหวงคออะไร เพราะอะไร สงทยงไมบรรลความคาดหวงคออะไร เพราะอะไร ถามงานแบบน อก เราจะปรบปรงขอใดบาง อยางไร ภายใตหลกการ 1) เปนธรรมชาต สบาย ๆ อาจนงเกาอ หรอปเสอนงในทาทสบายทสด 2) เรยบงาย แตมแบบแผน (สมพนธกน แตมชองวางใหกน) 3) เหนหนากนทกคน (เหนรอยย ม อดมการณ และการพดคย) และ4) เหนขอมลเหมอนกนไปพรอม ๆ กน
ขนตอนท 6 กำรวำงแผน (planning) ในวงจรใหม เชนเดยวกบข นตอนท 2 ผวจย ควรเนนบทบาทการเปนผมสวนรวม การเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการวางแผน ใหมการศกษาวเคราะหสภาพปจจบนของการพฒนางาน เพอระบปญหา สาเหตของปญหา ทางเลอกเพอการแกปญหา ประเมนและเลอกทางเลอกเพอการปฏบตกนใหม โดยนาขอมลสารสนเทศทไดจากการสะทอนผลในข นตอนท 5 มารวมพจารณาดวย ซงจะทาใหไดแผนปฏบตการ (action plan) และแผนพฒนาสวนบคคล (individual development plan) ใหมข นมาชดหนง ซงอาจมบางอยางทาตอเนอง บางอยางตองหยดไป หรอมบางอยางเพมเตมเขามา
ขนตอนท 7 กำรปฏบต (acting) เพอแกปญหากนใหม เชนเดยวกบข นตอนท 3 ผวจยควรเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนปฏบตการและแผนพฒนาสวนบคคลทกาหนดใหมน น โดยมงใหบรรลผลตามวตถประสงคทกาหนด ใหมการบนทกผลการดาเนนงานท งของผวจยและผ รวมวจย และจดใหมการพบปะสนทนาแลกเปลยนความคดเหนกนเปนระยะ ๆ โดยคานงถงหลกการ ดงกลาวในข นตอนท 3
ขนตอนท 8 กำรสงเกต (observing) เพอสะทอนผลกนใหม เชนเดยวกบข นตอนท 4 ผวจยควรเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสงเกตผลทเกดข นจรง (actual effects) จากการปฏบตตามแผนปฏบตการและแผนพฒนาสวนบคคลทกาหนดข นใหมในข นตอนท 7
ขนตอนท 9 กำรสะทอนผล (reflecting)เพอสรปผลและถอดบทเรยนกนใหม เชนเดยวกบข นตอนท 5 ผวจยควรเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสะทอนผลมจดมงหมายและวธดาเนนการตามทกลาวข นตอนท 5
104
ขนตอนท 10 กำรน ำเสนอผลกำรวจยในบทท 4 1) กำรเลำเรองจำกงำนทท ำ (stories at work)ตามความจรงและเปนกลาง
(factual and neutral manner) ของแตละข นตอน จากข นตอนท 1 – 9 วาทาอะไร ไดผลเปนอยางไรโดยอาจมภาพถาย ขอมล คาสมภาษณ หรอหลกฐานอน ๆ แสดงประกอบใหเหนชดเจนข นได (ไมตายตว อาจนาเสนอรปแบบอนทเหนวาเหมาะสมกวา) การนาเสนอผลการวจย ผวจยควรจดทาเปนระยะ ๆ หรอหลงเสรจส นการทาวจยแตละข นตอน ไมรอจนกวาเสรจส นท ง 10 ข นตอน มฉะน นจะเกดสภาพของภเขาขอมล หรอสภาพไดหนาลมหลง อาจมผลทาใหนาเสนอขอมลไมครบถวนสมบรณตามทปฏบตจรง มความสบสน อนเนองจากความเรงรดของเวลา ความเหนอยลา ความหลงลม
2) กำรเปลยนแปลง (change) ท งทสาเรจและไมสาเรจ ท งทคาดหวงและไมคาดหวง ซงไมควรกาหนดความคาดหวงการเปลยนแปลงเฉพาะในระดบโครงการทบรรจในแผนปฏบตการ (action plan) และแผนพฒนาสวนบคคล (individual development plan) เทาน น แตควรกาหนดความคาดหวงในลกษณะทเปนผลกระทบหรอผลลพธตอเนองในระดบท เปนภาพรวมท งสถานศกษาดวย เนองจากเปนการวจยในระดบโรงเรยน (school-wide) เชน 1) การเปลยนแปลงในคน วฒนธรรมองคการ และบรรยากาศองคการ 2) การเปลยนแปลงในโครงสรางองคการ 3) การเปลยนแปลงในเทคโนโลย 4) การเปลยนแปลงในกระบวนการและระบบการทางาน เปนตน หรออน ๆ แลวแตจะกาหนดอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง ท งน การเปลยนแปลงในตวคนน น ควรคานงถงท งระดบตวบคคล (self) ระดบกลม (group/team) และระดบองคการ (entire organization) ดวย โดยพจารณาท งดานความร ความเขาใจ ทกษะ ทศนคต พฤตกรรม และการนาไปใชประโยชน นอกจากน น เนองจากการดาเนนการใด ๆ ในสถานศกษา มงไปทเปาหมายสดทาย (ultimate goal) คอ นกเรยน ดงน นหากการวจยสงผลถงนกเรยนดวย จงควรพจารณาถงการเปลยนแปลงในนกเรยนดวยวามอะไรบาง
3) กำรเรยนร (learning) ทเกดข นในระดบบคคล ระดบกลม และระดบหนวยงาน เปนการเรยนรจากการกระทา (action learning) หรอการเรยนรเชงประสบการณ (experiential learning) จากการรวมกนแกปญหาน นๆ ในทกข นตอนจากการวจย วามอะไรบาง เนนการเรยนรเพอทจะรอนจะนาไปสการคดวธการแกปญหาทดยงข น
การเรยนรจากการกระทา (action learning) ถอเปนจดมงหมายสาคญจากการวจยเชง ปฏบตการแบบมสวนรวม หากงานวจยไมมคาตอบเกยวกบการเรยนร (learning) ทเกดข น มแตคาตอบเกยวกบการเปลยนแปลง (change) การกระทาน นกเปนเพยงการบรหารจดการหรอการพฒนาแบบปกตทวไป ททาแลวทาเลย ผานแลวผานเลย ทแมจะมวงจรการทางานคลายคลงกนกตาม การเรยนรจากการกระทา (action learning) มพฒนาการจากชวงแรกของศตวรรษท 20 John Dewey นกการศกษา
105
ชาวอเมรกนซงเปนผคดคนวธสอนแบบแกปญหา และเปนผเสนอแนวคดทวา การเรยนรเกดจากการลงมอกระทาดวยตนเอง (learning by doing) จากแนวคดน ไดนาไปสทฤษฎการเรยนรแบบสรางสรรคนยม (constructivist learning theory) ถอเปนแนวคดทสอดคลองกบการจดการศกษาในศตวรรษท 21 มากทสด ซงในกลมน มความเชอวา มวธการแสวงหาความรและคาตอบในสงตาง ๆ ดวยหลกการทวาใชไดหรอไม ถาใชไดกคอทาได หมายความวา “เปนความจรง” เปนการคดทแสวงหาวธการกระทา นามาใชใหเกดผลตามทกาหนดไว (workability) เปนประโยชนเมอนามาปฏบตไดจรงประยกตไดจรง (adaptability) การเรยนรจะเกดข นเมอผเรยนไดสรางความรทเปนของตนเองข นมาจากความรทมอยเดมหรอจากความรทรบเขามาใหมทเกดจากความเขาใจของตนเองและมสวนรวมในการเรยนรมากข น (active learning) รปแบบการเรยนรทเกดจากแนวคดน มอยหลายรปแบบไดแก เรยนรแบบรวมมอ (cooperative learning) เรยนรแบบชวยเหลอกน (collaborative learning) เรยนรโดยการคนควาอสระ (independent investigation method) รวมท งเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (problem-based learning)
การเรยนรจากการกระทาในการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมครอบคลมในทก รปแบบของการเรยนรดงกลาวขางตน เพราะเปนการเรยนรทมท งจากการรวมมอ จากการชวยเหลอกน จากการคนควาอยางเปนอสระ และจากการใชปญหาเปนฐาน ในการระบวาอะไรคอการเรยนรจากการกระทา อาจต งคาถามวา สงทฉนจะทาใหตางไปในคร งหนาคออะไร (What will I do differently next time?) ในลกษณะเปนบทเรยนทไดรบจากการวจยในคร งน ถงสงทควรทาหรอไมควรทาจากส งททาหรอไมทาในคร งน เชน เรยนรวาหากจดทาแผนเพอแกปญหาน อก จะไมทาอะไรบางอยางดงเชนททาในคร งน แตจะทาอะไรบางอยางเนองจาก .....”เปนตน ท งน การเรยนรจากการกระทาไมหมายถงความรในสงใดสงหนงในลกษณะ “ร.....” จากการทผวจยไดรบการฝกอบรมใหม เชน รเทคนคการวางแผน รเทคนคการทางานกบคนอน รวธการเกบขอมลเชงคณภาพ เปนตน
4) ควำมรใหม (new knowledge)เปนความรใหมจากการปฏบต ไมใชความรจากการอานตารา จากการฝกอบรม ถอเปนจดมงหมายสาคญจากการว จยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เชนเดยวกน หากงานวจยไมมคาตอบเกยวกบความรใหม (new knowledge) มแตคาตอบเกยวกบการเปลยนแปลง (change) การกระทาน นกเปนเพยงการบรหารจดการหรอการพฒนาแบบปกตทวไป ททาแลวทาเลย ผานแลวผานเลย แมจะมวงจรการทางานคลายคลงกนกตาม ความรใหมทเกดข นเปนความรชวคราวชวขณะในบรบทหนง ๆ ซงหากพจารณาความรภายใตวธคดปฏบตนยมดงกลาวในตอนตน กหมายถงการเรยนรเพอทจะรอนจะนาไปสการคดทดยงข นซงนกคดปฏบตนยมจะไมตดสนสงทคนพบตอวธการแกปญหาทดปญหาหนง ๆ วาถกหรอผดแตจะเรยกสงน นวาความจรงชวขณะ (temporary truth) เพราะเมอเวลาผานไปและสงคมเปลยนไปคาตอบทเกดข น ณ เวลาหนงกจะลาสมย ไมใชคาตอบสาหรบเวลาใหมทตามมา
ความรใหมเกดจากการปฏบตงานรวมกน ดงน น การนาเสนอวาอะไรคอความรใหม จากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จงกาหนดไดจากการพจารณารวมกนของผวจยและผรวมวจยในข นตอนการสะทอนผล เชน พจารณาวา จากการบรณาการในแนวคดระหวางนกวจยทมความรเชง
106
ทฤษฎกบผรวมวจยทมความรเชงประสบการณในพ นท เพอแกปญหาทเกดข นในแตละข นตอนของการทางานหรอโดยภาพรวมทกข นตอน ไดกอใหเกดความรใหมอะไรทแตกตางไปจากทฤษฎหรอแตกตางไปจากทเคยทากนมาแตเดม เปนความรใหมเกยวกบวธการทนามาใชแกปญหาเชงบรณาการระหวางทฤษฎของผวจยและประสบการณของผรวมวจย ไมใชความรใหมเกยวกบวธดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จากแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตามทศนะของวโรจน สารรตนะ (2558) ดงกลาวขางตน ผวจยไดนามาใชเปนแนวทางในการดาเนนการวจยในคร งน มประเดนสาคญเพอกาหนดเปนขอตกลงเบ องตนสาหรบการวจยคร งน
1) การกาหนดวตถประสงคการวจย ผวจยจะมงศกษา คอ เพอศกษาผลการเปลยนแปลงการเรยนร และองคความรใหมทเกดข นจากการพฒนาสงเสรมความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ดวยกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
2) การกาหนดตวสอดแทรกในการวจยคร งน ผวจยกาหนดเฉพาะตวสอดแรกหลก (Main Intervention) ไมกาหนดตวสอดแทรกเสรม (Additional Intervention) หรอเปนเงอนไขสอดแทรก (Intervening Condition) ดวย โดยจะใหความสนใจไปทแผนปฏบตการ (Action Plan) และแผนพฒนาสวนบคคล (Individual Development Plan : IDP) ในเรองการพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ทมงจะพฒนาซงเปนตวสอดแทรกหลก
3) การกาหนดสถานทเพอการวจยและผรวมวจย สถานทวจยคอโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ตาบลหนองบว อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน และผบรหาร/คร และบคลากรทางการศกษา 11 คน
4) การกาหนดวงจรการวจยและระยะเวลา ผวจยกาหนดวงจรการวจย 2 วงจร วงจรแรกดาเนนการในภาคเรยนท 2 ชวงเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2559 ถงเดอนมนาคม 2560 ปการศกษา 2559 วงจรทสองดาเนนการในภาคเรยนท 1 ชวงเดอนพฤษภาคม 2560 ถงเดอนกนยายน 2560 ปการศกษา 2560
ความคดสรางสรรคถอเปนสงทสาคญยงในการพฒนากระบวนการจดการเรยน การสอนสมยใหมทมจดมงหมายทการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน ในยคสงคมความรแหงศตวรรษท 21 น ปญหาการขาดการพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ในกระบวนการเรยนการสอน เปนประเดนปญหาทมความจาเปนเรงดวนตองแกไขใหทนตอสถานการณการเปลยนแปลงของสงคม ดงน น การใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) การพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ เพอจดการความหลากหลายของผมสวนไดสวนเสยทตองการแกไขดวยกระบวนการการมสวนรวมโดย 1) คานงถงรปแบบการวจยทเนนความเปนศาสตรเชงวพากษ 2) ดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 2 วงจร วงจรละ 1 ภาคเรยน 3) ใหความสาคญกบกรอบแนวคดเชงทฤษฎ 4) ทฤษฎกบการปฏบตเปนสงทไปดวยกนได ไมไดเปนเสนขนานทไมมวนบรรจบกน 5) แสดงบทบาทการสงเสรมสนบสนนการเสรมพลงทางวชาการ (Academic Empowerment) แกผรวมวจย 6) ผวจยเนนบทบาทเปนผมสวน
107
รวมและเปนผสงเสรมสนบสนน และเปนผอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนเชงปฏบตการทกาหนดไว 7) ใหมการบนทกผลการดาเนนงานท งของผวจยและผรวมวจย
5. บรบทโรงเรยนบำนนำฝำยนำโพธ โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ กอต งเมอวนท 14 มถนายน 2501 โดยแยกออกมาจากโรงเรยนบานบะยาว โดยในตอนแรกเปดทาการสอนในระดบช นประถมศกษาปท 1-4 มนายเผดจ ทพขวา เปนครใหญคนแรก จนกระทงปการศกษา 2540 จงไดเปดเปนโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาโดยเปดสอนในระดบช นมธยมศกษาปท 1-3 โรงเรยนบานนาฝายนาโพธต งอยทบานนาฝาย หมท 5 ตาบลหนองบว อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน รหสไปรษณย 40270มพ นทท งหมด 11 ไร 33 งาน ในปงบประมาณ 2558-2559 (พ.ค.58 – เม.ย. 59) โรงเรยนไดรบการจดสรรงบประมาณจากภาครฐ รวมท งส น 2,361,736 บาท แยกเปน หมวดเงนเดอนละคาจาง 1,176,876 คดเปนรอยละ 49.83 หมวดคาตอบแทนใชสอยและวสด 15,000 บาท คดเปนรอยละ 0.64 และหมวดเงนอดหนนทวไป 1,169,860 บาท คดเปนรอยละ 49.53 โรงเรยนบานนาฝายนาโพธไดรบการประเมนคณภาพภายนอกรอบ 3 จาก สมศ. เมอวนท 30-31 มกราคม 2555 ถงวนท 1 กมภาพนธ 2555 จากบรษทมตรประเมน ซงมผลการประเมนดงน ในภาพรวมสถานศกษาจดการศกษาข นพ นฐาน ระดบการศกษาปฐมวย 2-5 ป สมควรไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา สรปการประเมนคณภาพภายนอกระดบการศกษาปฐมวย ประเภทโรงเรยน ผลรวมคะแนนประเมนสถานศกษา 82.59 มคณภาพระดบ ด ในภาพรวมสถานศกษาจดการศกษาข นพ นฐาน ระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน สมควรไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา สรปการประเมนคณภาพภายนอกระดบการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน ประเภทโรงเรยน ผลรวมคะแนนประเมนสถานศกษา 81.56 มคณภาพระดบ ด การพฒนาคณภาพการจดการศกษาตามมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา โรงเรยนไดกาหนดเปาหมายและทศทางการพฒนาคณภาพการจดการศกษาดงน
วสยทศน (VISION) พฒนาแหลงเรยนร มงสเทคโนโลย เดกเกงและเปนคนด มคณภาพตามเกณฑ
พนธกจ (MISSION) 1. ส ง เสรมและพฒนาการบรหารจดการและบรการทางการศกษาใหม
ประสทธภาพและเกดประสทธผล 2. จดกจกรรมสงเสรมและพฒนาผเรยนใหเปนคนด คนเกง มความสขในการ
ดารงชวต มความสามารถทางเทคโนโลยทางการศกษา มความรและมคณภาพตามเกณฑมาตรฐาน
3. สงเสรมและพฒนาโรงเรยนใหมแหลงเรยนรท งในและนอกหองเรยนทเอ อตอการเรยนรและบรการ
108
4. สงเสรมใหโรงเรยนมการแสวงหาความรวมมอจากทกภาคสวนเพอพฒนาคณภาพการศกษา
เปำหมำย (GOAL) 1. โรงเรยนสามารถบรหารจดการและบรการทางการศกษาอยางมประสทธภาพ
และเกดประสทธผล 2. ผเรยนเปนคนด เปนคนเกง และมความสขในการดารงชวต และมคณลกษณะท
พงประสงคตามมาตรฐานทกาหนด 3. ผเรยนมความสามารถทางเทคโนโลยทางการศกษา มความรและมคณภาพตาม
เกณฑมาตรฐาน 4. โรงเรยนสามารถพฒนาแหลงเรยนรท งในและนอกหองเรยนใหเอ อตอการเรยนร
และบรการ 5. โรงเรยนสามารถประสาน สงเสรมและแสวงหาความรวมมอจากทกภาคสวน
เพอพฒนาคณภาพการศกษา
กลยทธ (STRATEGY) 1. มงเนนคณภาพการจดการเรยนการสอน 2. พฒนาระบบบรหารจดการและบรการทางการศกษา 3. มงเนนใชเทคโนโลยเพอการศกษา 4. สงเสรมความเปนผนาดานแหลงเรยนร 5. สงเสรมแสวงหาความรวมมอเพอพฒนาคณภาพการศกษา
อตลกษณของสถำนศกษำ “รกสะอาด มวนย”
เอกลกษณของสถำนศกษำ “โรงเรยนผนาแหลงเรยนร”
โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ เปนโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาจดการเรยนการสอนออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบช นกอนประถมศกษา ระดบช นประถมศกษา และระดบช นมธยมศกษาตอนตน มบคลากรคร 17 คน พนกงานราชการ 2 คน ครพเล ยงเดกพการ 1 คน จานวนนกเรยนท งส น 207 คน ในปการศกษา 2558 น โรงเรยนบานนาฝายนาโพธไดรบคดเลอกจากสานกงานเขตพ นทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 เปนโรงเรยนแกนนาปฏรปการเรยนรสผเรยน โรงเรยนแกนนาจดการเรยนการสอนรปแบบ BBL และโรงเรยนนารองการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” และโรงเรยนมความพรอมในการพฒนาการเรยนการสอนโดยเนนใน 3 สาระหลกคอ กลมสาระการเรยนรคณตศาสตรโดยการสอนแบบ Open Approach หรอ Lesson Stydyกลมสาระการเรยนรภาษาไทยโดยการสอนแบบ BBL และกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรโดยการสอนแบบสบเสาะหาความร โดยใชกระบวนการกลมแกปญหาแบบรวมมอ นอกจากน
109
สภาพแวดลอมของโรงเรยนสะอาด รมรนสวยงามมแหลงเรยนรภายใน เชน หองสมด หองปฏบตการคอมพวเตอร หองปฏบตการวทยาศาสตร และหองเรยนในระดบช นตาง ๆ แหลงเรยนรภายนอก เชน สวนเกษตร อางเล ยงปลา สวนวรรณคด เรอนไทย ปายนเทศ ซมรกการอาน แหลงเรยนรในชมชน เชน วดปาฝายพญานาค สวนปาชมชน กลมเกษตรปลกผก ปลกแกวมงกร ปลกขาว ปลกออย ฟารมเล ยงไก กลมแมบานทอผา เล ยงไหม ประดษฐดอกไม การถนอมอาหาร และขนมในทองถน เปนตน นอกจากน โรงเรยนยงมจดเนนทสาคญคอ ครผสอนเปนผมความรความสามารถ มประสบการณในการจดการเรยนการสอน สามารถจดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ สภาพหองเรยนมความเหมาะสม สวยงาม และเอ อตอการจดประสบการณการเรยนร สามารถเปนแบบอยางทดได มสอการเรยนรอยางเหมาะสม นกเรยนอยในระเบยบวนย มความ เพยรพยายาม สนใจใฝเรยนรในสงแปลกใหมและใหความรวมมออยางดยง จากผลการประเมนคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนในปการศกษา 2558 เปนทนาสงเกตวา อยในระดบทไมนาพอใจ ซงปจจยทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยนข นอยกบองคประกอบการบรหารจดการศกษาในแตละระดบช น การจดการเรยนการสอนของคร การนเทศ ตดตามผล ปจจยทเกยวของกบตวผเรยน รวมท งบรบททเกยวของอน ๆ ท งน ภารกจของโรงเรยนในการจดการศกษา คอ การพฒนาคณภาพการศกษาทมงเปาหมายทผลสมฤทธทางการเรยน คณภาพการศกษาเปนเปาหมายสาคญของการจดการเรยนรในศตวรรษท 21โรงเรยนบานหนาฝายนาโพธเลงเหนความสาคญในหวใจของการปฏรปการศกษานนคอ การปฏรปการเรยนรของผเรยนและครผสอน และโรงเรยนไดเรงปรบปรงและพฒนาสถานศกษาอยางตอเนองตามเจตนารมณในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต โดยดาเนนการขบเคลอนสถานศกษาใหไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา พฒนาผลสมฤทธทางการเรยน โดยเฉพาะดานการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ รวมถงการยดกลมความสามารถของผเรยนซงควรไดรบการฝกการคดวเคราะห สงเคราะห คดอยางมวจารณญาณ และคดสรางสรรค
6. งำนวจยทเกยวของ 1) งำนวจยในประเทศ
ชตมา วงษพระลบ (2549 อางถงในศสยมน สงเว, 2550) ไดทาการศกษาความคดสรางสรรคทางภาษาของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนสาธต มหาวทยาลยขอนแกน (มอดนแดง) โดยวธการจดการเรยนรแบบบรณาการแบบสหวทยาการ จานวน 106 คนแบงออกเปนกลมทดลอง จานวน 53 คน ทไดรบการจดการเรยนรแบบบรณาการแบบสหวทยาการตามข นตอนการเรยนรภาษาเพอการสอสาร และกลมควบคม จานวน 53 คน ไดรบการจดการเรยนรตามข นตอนการจดการเรยนรภาษาเพอการสอสาร ผลการวจยพบวากอนดาเนนการทดลองนกเรยนท งกลมทดลอง และกลมควบคมมความคดสรางสรรคทางภาษาไมแตกตางกน หลงการทดลองนกเรยนกลมทดลองทไดรบการจดการเรยนรแบบบรณาการแบบสหวทยาการมความคดสรางสรรคทางภาษาสงกวานกเรยนกลมควบคมทไดรบการจดการเรยนรตามข นตอนการจดการเรยนรภาษาเพอการสอสารอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ในดานความยดหยน และทระดบ .05 ในดานความคดคลองและความคดรเรม
110
วาณ สวรรณโข (2550 อางถงในกลยาณ ภมเพง, 2552) ไดทาวจยในช นเรยนเรองการพฒนาแผนการจดการเรยนรวชาภาษาองกฤษทเนนกระบวนการคดสรางสรรคและทกษะทางภาษา สาหรบนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 พบวานกเรยนมความคดสรางสรรคทางภาษาดข น สภาวด ศรธรรมศาสน (2551 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดศกษาผลการจดกจกรรมการเรยนรแบบ 5E ทเนนพฒนาความคดสรางสรรคทางคณตศาสตร สาหรบนกเรยนช นมธยมศกษาปท 3 โดยใชรปแบบการวจยเชงทดลองแบบ One-Shot Case Study ผลวจยพบวา นกเรยนจานวนรอยละ 56.67 ไดคะแนนความคดสรางสรรคทางคณตศาสตรรอยละ 50 ซงตากวาเกณฑทกาหนดไว และนกเรยนรอยละ 73.33 มผลสมฤทธทางการเรยนต งแตรอยละ 70 ข นไป ผานเกณฑทกาหนดไว สพรรณการ สทธหลวง (2551) ศกษาความสามารถดานการเขยนภาษาองกฤษ เชงสรางสรรคของนกเรยนระดบกาวหนาหลงจากเรยนดวยกจกรรมการเรยนรหมวกคด 6 ใบ ของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนมธยมปากลาง ผลการศกษาพบวา ความสามารถดานการเขยนภาษาองกฤษเชงสรางสรรคมพฒนาการทดข น และผานเกณฑการประเมนความสามารถในการเขยนเชงสรางสรรคระดบคณภาพปานกลาง และความคดเหนของผเรยนทเรยนเกยวกบบรรยากาศช นเรยนหลงการทดลองพบวาบรรยากาศ ช นเรยนมความเหมาะสมมากกวากอนการทดลอง สมพร หลมเจรญ (2552 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดวจยการพฒนาหลกสตรเสรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรค สาหรบนกเรยนชวงช นท 2 ผลการวจยพบวา องคประกอบของความคดสรางสรรคทสงเสรมใหนกเรยนเกดความสรางสรรคในคร งน ประกอบดวยคณลกษณะ 2 มต คอ 1) มตดานการคด ไดแก ความคดคลองแคลว ความคดยดหยน และความคดรเรม และ2) มตดานจตใจและบคลกภาพ ไดแก ความอยากรอยากเหน และความเชอมนในตนเอง หลกสตรเสรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคสาหรบนกเรยนชวงช นท 2 ทพฒนาข นในคร งน เปนหลกสตรทไมยดเน อหาเปนหลก (content free) มสาระสาคญประกอบดวย แนวคดหลกการ วตถประสงค โครงสรางของหลกสตร การจดกจกรรมการเรยนร สอการเรยนร และการวดและประเมนผล ในการพฒนาเพอใหเกดความคดสรางสรรคท งสองมต ผวจยไดนาหลกสตรไปเปนแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรโดยมโครงสรางเน อหา 4 หนวยการเรยนร และใชระยะเวลารวมท งส น 29 ชวโมง กจกรรมหลกทใชในการจดการเรยนรใชเทคนคการระดมพลงสมอง และกจกรรมการสอนสบสวนสอบสวนแบบองอรยสจส การตรวจสอบประสทธภาพของหลกสตร ผวจยใชวธการวจย เชงทดลอง โดยใชแผนแบบการทดลองแบบ randomized pretest-posttest control group design กบนกเรยนช นประถมศกษาปท 5 จานวน 2 หองเรยน ซงเลอกมาโดยการใชกระบวนการสม กลมตวอยางมจานวนหองเรยนละ 30 คน กาหนดเปนกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชวธการสม ผลการวจยพบวา นกเรยนกลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความคดสรางสรรคสงกวานกเรยนกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และนกเรยนกลมทดลองมระดบความคดเหนตอหลกสตรเสรมอยในระดบดมาก ผลการประเมนหลกสตรเสรม พบวา มประสทธภาพตามเกณฑทกาหนด หลงการทดลองผวจยไดดาเนนการปรบปรงแผนการสอน ดวยระยะเวลาและดานภาษาในคาช แจงในแผนการสอนบางหนวยเพอใหเหมาะสมยงข น แลวจดทาเปนหลกสตรเสรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคฉบบสมบรณ
111
สนนทา อนคาเช อ (2552) ไดศกษาพฒนาการความสามารถในการเขยนภาษาองกฤษ เชงสรางสรรค โดยใชแนวการสอนแบบมงประสบการณภาษา ของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนชลประทานผาแตก ผลการศกษาพบวา นกเรยนมพฒนาการความสามารถทางการเขยนภาษาองกฤษ เชงสรางสรรคทดข นเปน ดวยแนวการสอนแบบมงประสบการณ กนกวรรณอตไพบลย (2552 อางถงในกลยาณ ภมเพง, 2552) ไดพฒนางานเขยนเชงสรางสรรคทางภาษาดวยวธการจดการเรยนรแบบ Synecticsของโรงเรยนช นประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานบะยาว จงหวดขอนแกน ผลการวจย พบวา 1) การพฒนารปแบบการจดกจกรรมการเรยนรดวยวธการจดการเรยนรแบบ Synecticsประกอบดวยข นตอนทสาคญ 6 ข นตอน คอ ข นท 1 บรรยายสถานการณปจจบน ข นน ครบรรยายสถานการณหรอหวขอตามทนกเรยนมองเหน ข นท 2การเปรยบเทยบทางตรง ข นน นกเรยนเปรยบเทยบทางตรง แลวเลอกอนทดทสดมาอธบายใหกวางขวางข น ข นท 3 การเปรยบเทยบกบตนเอง ข นน นกเรยนเปรยบเทยบสงทเลอกในข นท 2 กบตนเอง ข นท 4 การหาคคาทมความหมายขดแยงกน จากการบรรยายข นท 2 และข นท 3 นกเรยนคดหาคาทมความหมายคานกนมาหลายๆคแลวเลอกคทดทสด ข นท 5 การเปรยบเทยบทางตรง ข นน นกเรยนคดหาการเปรยบเทยบทางตรง โดยใชคาทเลอกในข นท 4 ข นท 6 ตรวจสอบปญหาเรมแรกอกคร ง ข นน ครใหนกเรยนหนกลบมาสารวจปญหาเรมแรกแลวใชการเปรยบเทยบข นสดทาย โดยใชประสบการณท งหมดทไดจากการจดการเรยนรโดยใช รปแบบการสอน Synecticsเขาชวย 2) ผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระการเรยนรภาษาไทย ทกษะการเขยนเชงสรางสรรคของนกเรยนช นประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานบะยาว จงหวดขอนแกน พบวา คาเฉลยรอยละของคะแนนมพฒนาการดข นเรอยๆ จากวงจรท 1-3 ดงน 71.18, 73.24, 76.18 รอยละของนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนกลมสาระการเรยนรภาษาไทย ทกษะการเขยนเชงสรางสรรค ต งแตรอยละ 70 ข นไป วงจรท 1 รอยละ 70.59 วงจรท 2 รอยละ 76.47 วงจรท 3 รอยละ 82.35 3) นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงข นกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ท ง 3 วงจร 4) นกเรยนมความพงพอใจตอการเรยนกลมสาระการเรยนรภาษาไทยดวยวธการจดการเรยนรรปแบบการสอน Synecticsในระดบ "พงพอใจมากทสด" มาลน เกสรพนธ (2553 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดศกษาผลการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดทฤษฎซนเนคตกสกบการใชเทคนคการระดมสมองเพอพฒนาความคดสรางสรรคและทกษะการวาดภาพระบายสของนกเรยนชวงช นท 1 พบวา นกเรยนเรยนรตามแนวทฤษฎซนเนคตกสมคะแนนเฉลยความคดสรางสรรคและทกษะการวาดภาพระบายสหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยมคะแนนเฉลยความคดสรางสรรคเพมข นเทากบ 13.33 คดเปนรอยละ 22.22 และมคะแนนเฉลยทกษะการวาดภาพระบายสเพมข นเทากบ 4.34 คดเปนรอยละ 20.64 นกเรยนทเรยนโดยใชเทคนคการระดมสมองมคะแนนเฉลยทกษะการวาดภาพระบายสหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยมคะแนนเฉลยความคดสรางสรรคเพมข นเทากบ 13.75 คดเปนรอยละ 22.92 และมคะแนนเฉลยทกษะการวาดภาพระบายสเพมข นเทากบ 4.25 คดเปนรอยละ 20.24 นษฐานนท ไทยเจรญศร (2553 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดศกษาผลของการใชเทคนคระดมสมองตามแนวคดของ Osborn ทมตอความคดสรางสรรคทางภาษาของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนสนตราษฎรวทยาลย เขตราชเทว กรงเทพมหานคร ผลการวจย
112
พบวานกเรยนมความคดสรางสรรคทางภาษามากข น หลงจากทไดรบการฝกความคดสรางสรรคทางภาษาดวยเทคนคระดมสมองตามแนวคดของ Osborn อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทไดรบการฝกความคดสรางสรรคทางภาษาดวยเทคนคระดมสมองตามแนวคดของ Osborn มความคดสรางสรรคทางภาษาเพมข นมากกวานกเรยนทไดรบการฝกความคดสรางสรรคทางภาษาดวยการสอนแบบปกต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จทาทพย อนตะ (2554 อางถงในชามาศ ดษฐเจรญ, 2556) ศกษาผลการพฒนาความคดสรางสรรคทางคณตศาสตรของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 โดยการจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมความคดสรางสรรคทางคณตศาสตร และเพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรหลงการเรยนโดยการสงเสรมความคดสรางสรรคทางคณตศาสตร ประชากรทใชในการศกษาคร งน ไดแก นกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โรงเรยนบานกองลอย อาเภอฮอด จงหวดเชยงใหม จานวน 28 คน เครองมอทใชในการศกษา คอ แผนการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรคณตศาสตรพ นฐานตามรปแบบของแฟรงค วลเลยมส จานวน 4 แผน แบบวดความคดสรางสรรคทางคณตศาสตรของศศธร เวยงอนทร (2547) จานวน 8 ฉบบ แบบสงเกตพฤตกรรมความคดสรางสรรคทางคณตศาสตร และแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตร เรองความสมพนธระหวางรปเลขาคณตสองมตและสามมต ซงเปนแบบทดสอบแบบปรนย 5 ตวเลอก จานวน 20 ขอ วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวา ความคดสรางสรรคทางคณตศาสตร โดยการจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมความคดสรางสรรคทางคณตศาสตรของนกเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยน และผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรหลงการเรยนโดยการสงเสรมความคดสรางสรรคทางคณตศาสตรเทากบรอยละ 78.57 สงกวาเกณฑรอยละ 70 ทกาหนดไว ธญญาพร กองขนธ (2554 อางถงในชามาศ ดษฐเจรญ, 2556) ทาการศกษาผลการพฒนากจกรรมการเรยนร เรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โดยใชการจดกจกรรมการเรยนรแบบ 4 MAT ทมตอผลสมฤทธทางการเรยน และความคดสรางสรรคของนกเรยน ช นประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานโคกมวง (ดาประชาอทศ) อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง โดยใชรแปแบบการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ผลการวจยพบวา 1) ผลการพฒนากจกรรมการเรยนร เรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โดยใชการจดกจกรรมการเรยนรแบบ 4 MAT ของนกเรยน พบวาผเรยนแตละคนทมลกษณะการเรยนรทแตกตางกน นกเรยนไดมโอกาสในการเรยนรจากการทากจกรรมตามความถนดและความสนใจและไดใชทกษะการคดคนดวยตนเอง ทาใหนกเรยนสนกและเกดความสขในการเรยน นอกจากน นกเรยนยงไดรบประสบการณจากการแลกเปลยนเรยนรและเฝาสงเกตพฤตกรรมการเรยนรของกนและกนขณะทากจกรรมกลม ซ งสามารถนาไปประยกตใช ในการพฒนาตนเองได 2) ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน พบวา นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยรอยละ 85.37 และมจานวนนกเรยนทผานเกณฑคดเปนรอยละ 100 ซงถอวาผานเกณฑทกาหนด 3) ความคดสรางสรรคของนกเรยน พบวา นกเรยนมคะแนนความคดสรางสรรคเฉลยรอยละ 84.72 และมจานวนนกเรยนทผานเกณฑคดเปนรอยละ 88.89 ซงถอวาผานเกณฑทกาหนด
113
หยาดอรณ ชาตสมบรณและคณะ(2554) ไดทาการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการคดสรางสรรคทางคณตศาสตรของ นกเรยนช นประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานทาเรอมตรภาพท 30 สงกดองคการบรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราชทไดรบการจดการเรยนรแบบวฏจกรการเรยนร (4 MAT)กบการจดการเรยนรตามปกตผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการคดสรางสรรคทางคณตศาสตรของนกเรยนช นประถมศกษาปท 5ทไดรบการจดการเรยนรแบบวฏจกรเรยนร (4 MAT) กบการจดการเรยนรตามปกตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 พชรภรณสยวงษ (2556 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดพฒนากจกรรมการเรยนรคณตศาสตรตามรปแบบการจดการเรยนรคอนสตรคตวสตโดยใชเทคนคระดมสมองทสงเสรมทกษะความคดสรางสรรค เรองการประยกตของสมการเชงเสนตวแปรเดยว สาหรบนกเรยนช นมธยมศกษาปท 2 โดยใชการวจยเชงปฏบตการ แบงออกเปน 2 วงจร นกเรยนในวงจรท 1 รอยละ 72.22 ของจานวนนกเรยนท งหมดมคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยคดเปนรอยละ 72.65 และนกเรยนในวงจรท 2 รอยละ 88.89 ของจานวนนกเรยนท งหมด มคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยคดเปนรอยละ 79.30 ซงเปนไปตามเกณฑทกาหนดไว คอ ใหมจานวนนกเรยนไมนอยกวารอยละ 70 มคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรต งแตรอยละ 70 ข นไป นกเรยนมความคดสรางสรรคโดยแยกเปนความคดคลอง คดยดหยน และคดรเรม ความสมพนธระหวางความคดสรางสรรคกบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนในวงจรท 1 และ 2 ทกษะความคดสรางสรรคแตละดานกบคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนไมมความสมพนธกน และพบวาสมประสทธสหสมพนธของทกษะความคดสรางสรรคแตละดาน และทกษะความคดสรางสรรคของนกเรยนท ง 2 วงจร มความสมพนธกนทางบวกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จนตนา รงเรอง (2557) ไดศกษาผลการใชชดกจกรรมฝกทาโครงงานวทยาศาสตร ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนโครงงานวทยาศาสตรและความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร ของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1กลมโรงเรยนขยายโอกาส สานกงานเขตภาษเจรญ กรงเทพมหานครผลการวจย พบวา นกเรยนช นมธยมศกษาปท 1 ในโรงเรยนขยายโอกาส สงกดสา นกงานเขตภาษเจรญกรงเทพมหานคร หลงการใชชดกจกรรมฝกทาโครงงานวทยาศาสตร มคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนโครงงานวทยาศาสตร เฉลยรอยละ 83.05 สงกวาคะแนนตามเกณฑการประเมนทกาหนดไวรอยละ 80 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนหลงเรยนโดยใชชดกจกรรมฝกทาโครงงานวทยาศาสตร สงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 วาทน บรรจง (2557) ทาการศกษาผลการจดประสบการณศลปะโดยบรณาการแนวคดเชงออกแบบทมตอความคดสรางสรรคของเดกอนบาลกลมทดลองกอนและหลงการทดลอง และศกษาผลการจดประสบการณศลปะทมตอความคดสรางสรรคของเดกอนบาลหลงการทดลองระหวางกลมทดลองทใชแผนการจดประสบการณศลปะโดยบรณาการแนวคดเชงออกแบบกบกลมควบคมทใชแผนการจดประสบการณศลปะแบบปกต กลมตวอยางทใชในการวจย คอ เดกอนบาลช นปท 3 ทกาลงศกษาภาคการศกษาปลาย ปการศกษา 2556 โรงเรยนอนทโมลประทาน อาเภอเมอง จงหวดสงหบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน จานวน 40 คน โดยแบงเปนกลม
114
ทดลอง จานวน 20 คนและกลมควบคม จานวน 20 คน ระยะเวลาทใชการวจย 12 สปดาห เครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบความคดสรางสรรค TCT-DP วเคราะหขอมลโดยหาคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาทผลการวจย พบวา 1) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความคดสรางสรรคสงกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 2) หลงการทดลอง กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความคดสรางสรรคสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ชลรชต ประกงและคณะ (2558) ไดพฒนาบทเรยนบนเวบตามกระบวนการสอนแบบซนเนคตกสรวมกบเทคนคการเรยนรแบบเพอนคคด ทสงเสรมความคดสรางสรรค วชาการสรางงานแอนเมชน ช นมธยมศกษาปท 2โรงเรยนนาวงวทยา อาเภอเมอง จงหวดอานาจเจรญเพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนระหวางกอนเรยนและหลงเรยนของนกเรยนทเรยนดวยบทเรยนบนเวบทพฒนาข น และเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและความคดสรางสรรคระหวางกลมนกเรยนทเรยนดวยบทเรยนบนเวบทพฒนาข นกบกลมนกเรยนทเรยนดวยวธการเรยนการสอนแบบปกต ผลการวจยพบวา คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนระหวางการทดสอบหลงเรยนและกอนเรยนเพมข นอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 คาความแปรปรวนหลายตวแปร (1-way MANOVA) ของผลสมฤทธทางการเรยนและความคดสรางสรรคระหวางกลมผเรยนทเรยนดวยบทเรยนทพฒนาข นกบกลมผเรยนทเรยนดวยวธการเรยนการสอนแบบปกต แตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นงนช เอกตระกล ( 2558 ) ไดศกษาการพฒนาการจดการเรยนรแบบ STEM เพอเพมผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการคดแกปญหาอยางสรางสรรค (CPS)ของนกเรยนช นประถมศกษาปท 6 โรงเรยนอสสมชญธนบร ผลการวจยพบวา รปแบบการจดการเรยนรแบบSTEM Education สาหรบนกเรยนช นประถมศกษาประกอบดวยการจดการเรยนการสอนทบรณาการใน 4 กลมสาระไดแกกลมสาระวชาวทยาศาสตร (Science ), เทคโนโลย (Technology ), วศวกรรมศาสตร (Engineering ) และ คณตศาสตร (Mathematics) มาผสมผสานกนอยางลงตว เพอพฒนาใหผเรยนเกดทกษะทจาเปนในศตวรรษท 21 ทเนนใหผเรยนเกดการเชอมโยงความรของตนไปสแนวทางในการแกปญหาโดยมกระบวนการคดอยางเปนระบบ และประสทธผลของรปแบบการจดการเรยนรแบบSTEM Education สาหรบนกเรยนช นประถมศกษาปท 6 เรองไฟฟา พบวาคะแนนเฉลผลสมฤทธทางการเรยนและการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนหลงเรยนแบบการจดการเรยนรแบบSTEM Education มคะแนนสงกวาคะแนนเฉลยของนกเรยนกอนเรยนแบบการจดการเรยนรแบบSTEM Education ฐตรตน คลองด (2559) ไดศกษาผลการจดการเรยนการสอนแบบโครงงานเปนฐานในรายวชากระบวนการความคดสรางสรรคสรางสรรค กลมตวอยางทใชในการวจยไดมาโดยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) เปนนกศกษาระดบปรญญาตรทเรยนตามแผนการเรยนของคณะครศาสตร ในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2557 ทลงทะเบยนเรยนในรายวชากระบวนการความคดสรางสรรค จานวน 30 คนผลการวจยพบวา 1) กระบวนการจดการเรยนรโดยสอนแบบโครงงานเปนฐานเพอพฒนาความคดสรางสรรค ประกอบดวย.ข นการคดและเลอกหวขอเรองโครงงาน การวางแผนโครงงาน การปฏบตโครงงาน การเขยนรายงาน การนาเสนอผลงานการ
115
แสดงผลงาน การจดกระบวนการเรยนรดงกลาว สงผลใหกลมตวอยางมความร ความเขาใจในกระบวนการการสอนแบบโครงงานเปนฐานไดอยางเปนระบบ มประสทธภาพและพฒนาความคดสรางสรรคของตนเอง 2) ผลสมฤทธทางการเรยนของกลมตวอยางโดยการสอนแบบโครงงานเปนฐาน พบวา เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงเรยนพบวา คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยน และคะแนนความคดสรางสรรคอยในระดบดมาก
2) งำนวจยตำงประเทศ Hun (2000 อางถงในศรญญา ดวงคาจนทร, 2557) ไดศกษาเดกนกเรยนช นประถมศกษาปท 2 จานวน 109 คน เพอตรวจสอบเชงประจกษ (1) ความสมพนธระหวางการปฏบตใน 3 ดานของเดกเหลาน และ(2) ความสมพนธระหวางทกษะการคดเชงสรางสรรคทวไปของเดกกบการปฏบตเชงสรางสรรคของเดกใน 3 ดาน วธการศกษาทาการประเมนการปฏบตเชงสรางสรรคของเดก ๆ ใน 3 ดาน (ภาษา ศลปะ และคณตศาสตร) โดยการเลานทาน การทาภาพศลปะแปะตดและงานสรางสรรคปญหาคณตศาสตร แลวใหกรรมการผเชยวชาญ 9 คนตดสน ทาการวดทกษะการคดเชงสรางสรรคทวไปของเดกโดยใชแบบทดสอบการคดยอย 2 ฉบบ คอ แบบทดสอบการคดสรางสรรค Wallach Koganและแบบทดสอบการคดทแยกยอยออกไปของโลกจรง ผลการวจยคร งน สนบสนนวา ความคดเชงสรางสรรคในเดกเลกคอนขางจะจาเพาะดาน เดกๆแสดงความสามารถเชงสรางสรรคขามกลมสาขาวชาตาง ๆ มากกวาความคดเชงสรางสรรคอยางเดยวกนในสาขาทหลากหลาย ซงแสดงวามความแปรผนระหวางแตละบคคลมากพอสมควรในความสามารถเชงสรางสรรคในแตละดาน แบบวดการคดทแยกยอยออกไปไมไดมอานาจในการพยากรณการปฏบตเชงสรางสรรคอยางนอยทสด 2 ใน 3 ดานทไดประเมนแลว แสดงใหเหนวาเปนไปไมไดทจะพยากรณความสามารถเชงสรางสรรคของเดกทเชอมนไดในเพยงดานเดยวซงตองอาศยความสามารถเชงสรางสรรคของเดกในดานอน ๆ ดวย หรอตองอาศยความสามารถในการคดทแยกยอยออกไปโดยรวมของเดก Weihua (2003 อางถงในศสยมน สงเว, 2550) ไดทาการศกษาปจจยดานลกษณะสวนบคคล และสภาพแวดลอมทมผลตอความคดสรางสรรคของนกเรยนจน ลกษณะสวนบคคลแบงออกเปนความฉลาด, บคลก และอารมณ สภาพแวดลอมทางสงคมแบงเปน ครอบครว และโรงเรยน ในการศกษาดานลกษณะสวนบคคลใชแบบสอบถาม และแบบทดสอบกบกลมตวอยาง 357 คน ซงเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย และดานสภาพแวดลอม ไดเกบขอมลจากนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายจานวน 180 คน ซงเรยนทางดานศลปะ และวรรณคด ผลการวจยพบวา ลกษณะสวนบคคลมผลตอความคดสรางสรรค สวนดานสภาพแวดลอมนกเรยนจะมความคดสรางสรรคถาการจดสภาพแวดลอมมความเหมาะสม Song N (2005 อางถงในปรญญทนนชยบตร, 2553) ไดศกษาการเปรยบเทยบคะแนนของเชาวนปญญาและความคดสรางสรรคของนกเรยนเอเชยอเมรกนทมความสามารถพเศษ กบนกเรยนผวขาวทมความสามารถพเศษทเรยนอยระหวางเกรด 4 ถงเกรด 6 โดยวดความคดสรางสรรคและเชาวนปญญา และยงไดศกษาเพมเตมถงความแตกตางทางพนธกรรม โดยศกษาจากนกเรยนเอเชยอเมรกน จานวน 71 คน และนกเรยนผวขาว จานวน 75 คน การวดเชาวนปญญาใชแบบวด The standard Progressive Matrices (SPM) การวดความคดสรางสรรคใชแบบวด The Torrance Test of Creative Thinking (TTCT) Form A สถตทใชคอ แอนโควา (Ancova) และคา
116
สหสมพนธของเพยสน (Pearson Product Moment Correlation) จากการศกษาพบวาไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต หรอในทางปฏบตในการวดเชาวนปญญาและความคดสรางสรรคดานเชอชาต หรอพนธกรรม และยงพบอกวาไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตหรอในทางปฏบตระหวางนกเรยนเอเชยอเมรกนกลมยอย Hummell, LLuara (2006 อางถงในกลยาณ ภมเพง, 2552) ไดศกษาการทางานกลมของนกเรยนโดยใชรปแบบการสอน Synecticsพบวา เปนรปแบบทพฒนาใหนกเรยนมความคดสรางสรรคโดยใชเทคนคการระดมสมองทาใหนกเรยนหลายระดบช นมผลสมฤทธทางการเรยนสงข น จากงานวจยดานความคดสรางสรรคสรปไดวาการใชรปแบบการจดการเรยนรแบบตางๆสามารถสงเสรมใหผเรยนพฒนาความคดสรางสรรค อกท งความคดสรางสรรคยงเปนตวแปรทมอทธพลในรปทเปนสาเหตทางตรงตอผลสมฤทธทางการเรยน และความคดสรางสรรคสามารถฝกฝนพฒนาได โดยผสอนควรคานงถงการจดกจกรรมทหลากหลาย ทสามารถกระตนใหผเรยนไดแสดงออกถงความคดสรางสรรคไดอยางเตมท
7. กรอบแนวคดในกำรวจย จากหลกการ แนวคด และทฤษฎการเรยนรเชงสรางสรรค และสภาพปญหาของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ จงควรทจะมการพฒนาดวยกระบวนการการมสวนรวมของผมสวนไดเสย ดวยระเบยบวธวยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยคานงถงเรองตอไปน 1) สภาพแวดลอม 2) ครและบคลากรทางการศกษา3)การบรหารงานวชาการและการพฒนาหลกสตร 4) การมสวนรวมและสนบสนนทกภาคสวน 5) การบรหารทวไปดงน นเพอใหบรรลผลในวตถประสงคของการวจยทกลาวถงในบทท 1 คอ (1)เพอศกษาผลการดาเนนงานในข นตอนตาง ๆ ของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทกาหนด (2)เพอศกษาผลการเปลยนแปลงตามสภาพทคาดหวง (3)เพอศกษาประสบการณการเรยนรทเกดข นในคณะครและนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ และ(4)เพอศกษาองคความรใหมทเกดข นจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมผวจยจงไดกาหนดกรอบแนวคดเพอการการพฒนาดงน
ปญหาการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธทตองการแกไขดวยกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย
กระบวนการแกปญหา 2 วงจร 10 ขนตอน ของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
- การจดการความหลากหลายของผมสวนไดสวนเสย - ระเบยบวธวจยแบบ PAR - ทฤษฎการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค
การเตรยมการ
ผลการด าเนนงานในขนตอนตางๆของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทก าหนดเปนอยางไร? การด าเนนงานนนกอใหเกดการเปลยนแปลง เกดการเรยนร และไดความรใหมอะไรบาง?
- การเปลยนแปลงตามจดมงหมายท คาดหวงรวม - การเรยนรจากการกระท าในระดบตวบคคล ระดบกลม และระดบองคการ - ความรใหมจากการใชแนวคดหลก - ขเสนอแนะในการวจยครงตอไป
ภาพท 2.9 กรอบแนวคดในการวจยเรองการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอสงเสรมความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
118
บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย
การวจยน เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (participatory action
research: PAR) รปแบบการวจยทเนนความเปนศาสตรเชงวพากษ (critical science) นาเสนอผลการวจยองกบแนวคดเชงวพากษ (critical approach) แสดงหลกฐานประกอบ ท งขอมล สถต ภาพถาย เอกสาร หรอรวมถงสงอน ๆ ทไดรวมกนคด รวมกนปฏบต รวมกนสงเกตผล และรวมกนสะทอนผลการเปลยนแปลง ท งทสาเรจและไมสาเรจ และการเรยนรทเกดข นท งในระดบบคคล ระดบกลมผรวมวจย และระดบองคการโดยยดถอหลกทกาหนดไวในบทท 2 ดงน
1) ดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 2 วงจร วงจรละ 1 ภาคเรยน โดยมข นตอนการวจย10 ข นตอน ยดถอหลกการ 10 ประการ จรรยาบรรณ 10 ประการ และบทบาทของนกวจย 10 ประการ ตามทกลาวในบทท2 โดยเฉพาะจรรยาบรรณเกยวกบการแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรกรวมท งขอเสนอแนะ และผลประโยชนใหแกผรวมวจยทราบ และจรรยาบรรณผรวมการวจยตางมอทธพลตอการทางาน แตผทไมประสงคมสวนรวมตองไดรบการยอมรบและเคารพในสทธสวนบคคลเพราะเปนจรรยาบรรณทเกยวของกบสทธสวนบคคล
2) ใหความสาคญกบกรอบแนวคดเชงทฤษฎ ทจะตองทบทวนข นมาอยางมจดมงหมายอยางมความหมาย และอยางมประโยชนทจะทาใหผวจยมความไวเชงทฤษฎตอการนาไปใชอธบายปรากฏการณหรอการใหคาแนะนาตอผรวมวจย ในลกษณะทไมใชเปนการยดเยยด ไมใหเปนตวช นาหรอไมใหมอทธพลตอการนาไปปฏบตของผรวมวจย แตจะตองคานงถงการเปนทางเลอก การเปนตวเสรม
3) การสรางทศนคตทดใหเกดข นกบผรวมวจยและผเกยวของวา ทฤษฎกบการปฏบตเปนสงทไปดวยกนได ไมไดเปนเสนขนานทไมมวนบรรจบกน สรางกรอบแนวคดใหผรวมวจยและผเกยวของไดเขาใจและตระหนกถงความสมพนธเชงบวกในลกษณะสามเสาระหวาง “การวจย” “ทฤษฎ” และ “การปฏบต” หรอ“นกวจย” “นกทฤษฎ” และ “นกปฏบต”
4) แสดงบทบาทการสงเสรมสนบสนนการเสรมพลงทางวชาการ (Academic Empowerment) แกผรวมวจย โดยหากมการตดสนใจรวมกนจากผรวมวจยวามความประสงคทจะศกษาหาความรความเขาใจหรอเพมพนโลกทศนเพมเตม เชน การศกษาดงานของบคคลหรอหนวยงานททาประสบผลสาเรจ การจดอบรมสมมนา การเชญวทยากร เปนตน ผวจยจะทาหนาทสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกในการจดกจกรรมตาง ๆ เหลาน นใหแกผรวมวจยดวย
5) ผวจยเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนเชงปฏบตการทกาหนดไว โดยมงใหบรรลผล
119
ตามวตถประสงคทกาหนดตามหลกการ“มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล” พยายามไมใหความชวยเหลอใด ๆ ทไดอยางงาย ๆ หรอสาเรจรปเกนไป
6) ใหมการบนทกผลการดาเนนงานท งของผวจยและผรวมวจย โดยคานงถงหลกการบนทก 1) การเปลยนแปลงในกจกรรมและการปฏบต 2) การเปลยนแปลงในคาอธบายถงสงทปฏบต 3) การเปล ยนแปลงในความสมพนธทางสงคมและรปแบบองคการ 4) การพฒนาตนเองจากการรวมในการวจย และจดใหมการพบปะสนทนาแลกเปลยนความคดเหนกนเปนระยะ ๆ ตามหลกการรบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน การวเคราะหวพากษและประเมนตนเอง ตลอดจนเกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ
วธดาเนนการวจยคร งน ประกอบดวย สถานทหรอพ นททดาเนนการวจย ผรวมวจยและบทบาทของผรวมวจย ข นตอนการวจย เครองมอทใชในการวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และการเขยนรายงานผลการวจยตามรายละเอยด ดงน
1) สถำนทหรอพนททด ำเนนกำรวจย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเรอง “การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอ
ความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ” เปนการวจยในระดบโรงเรยน (school-wide) ทไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling) ตามคณลกษณะ 3 ประการ คอ 1) เปนโรงเรยนทยงไมไดนาวธการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคมาใชเปนสวนเสรมในการจดการเรยนการสอน 2) เปนโรงเรยนททมความประสงคจะพฒนากระบวนการจดการเรยนการสอนดวยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอความคดสรางสรรคของนกเรยน 3) เปนโรงเรยนทอยในเขตความรบผดชอบของผวจย จงมความสะดวกและความเปนไปไดตอการทจะเขาไปเกบขอมลในการเตรยมการ การวางแผน การสงเกต การสมภาษณ และการบนทกภาพหรอเสยงในกจกรรมทดาเนนการ สามารถเขาไปปฏบตภาคสนามไดตลอดระยะเวลาททาการวจย
2) ผรวมวจย และบทบำทของผรวมวจย เนองจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมน จดทาข นในระดบโรงเรยนบานนาฝาย
นาโพธผวจยจงไดกาหนดผรวมวจย (research participants) โดยยดเกณฑในการคดเลอกผมสวนรวมในการวจย คอ เปนบคคล กลมบคคล และหนวยงานทเกยวของท งในโรงเรยนและนอกโรงเรยนทมสวนรวมในการดาเนนการสงเสรม สนบสนนและรวมปฏบตงานโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ 2) บคลากรในโรงเรยน ประกอบดวย ผบรหารโรงเรยนและครสมครใจเขารวมงานวจย จานวนท งส น 11 คน (ดรายชอในภาคผนวก)
120
3) ขนตอนกำรวจย การวจยคร งน ม 2 วงจร 10 ข นตอน ในป พ.ศ.2559 และ ป พ.ศ.2560 (ภาคเรยนท 2
ปการศกษา 2559 และภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2560) ระหวางเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2559 –กนยายน พ.ศ.2560 ไดดาเนนการในแตละข นตอน ดงน
ขนตอนท 1 กำรเตรยมกำร (Preparation)แบงออกเปน 3 ระยะโดยแตละระยะประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ดงรายละเอยดดงน
ระยะท 1 การสรางความเปนกนเองกบผรวมวจย มวตถประสงค เพอ 1) เสรมสรางความเปนกนเองความรวมมอ สมพนธภาพอนดใหเกดข น 2) เสรมสรางความกล าคด กลาแสดงทศนะ 3) ลดความขดแยงทจะเกดข นในอนาคต ประกอบดวย 1 กจกรรม คอ การจดกจกรรมพบปะพดคยรบประทานอาหารกลางวนรวมกน โดยดาเนนการในเดอนพฤศจกายนพ.ศ.2559
ระยะท 2 การใหความรเบ องตนสาหรบการวจย (ระเบยบวธวจยทใชและแนวคดเชงเทคนค) ประกอบดวย 2 กจกรรม คอ 1) การเปดตวโครงการวจยและนาเสนอกรอบแนวคดการวจย มวตถประสงคเพอสรางความคนเคย ความรสกเปนเพอนรวมงาน และเปนผรวมการวจย เสรมพลงดานความรความเขาใจเกยวกบวธการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยดาเนนการในวนท เดอนธนวาคม พ.ศ.2559 และ2) การเตรยมความพรอมเบ องตนใหกบผ ร วมวจย มวตถประสงคเพอใหผรวมวจยมความร ความเขาใจเกยวกบระเบยบวธการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและแนวคดเชงเทคนค ทสาคญสามารถนาแนวคดเชงเทคนคทไดมาประยกตใชในการดาเนนงาน โดยดาเนนการในเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2559
ระยะท 3 การปลอยใหผรวมวจยรวมกนคด รวมกนวางแผนอยางเตมทกอน โดยใชความรสวนบคคลทมอยเดม (Tacit Knowledge) ประกอบดวย 2 กจกรรม คอ 1) กจกรรมรวมคดและวางแผนจากความรสวนบคคลทมอยเดม มวตถประสงคเพอ 1) เปนการดงศกยภาพของผรวมวจยออกมาอยางเตมทกอน เพอใหทราบถงพ นฐานของแตละคนทมอย อกท งยงอาจไดความรใหมๆทซอนอยในตวผวจยแตละคน เพราะหากใหความรทางทฤษฎไปแลวอาจเปนการปดก นความคดภายในของเขาได และทสาคญสามารถใชเปนตวช วดพฒนาการของแตละคนได โดยดาเนนการในวนท เดอนธนวาคม พ.ศ.2559 และ2) จดทาปฏทนการดาเนนงานมวตถประสงค คอเพอเปนแนวทางในการดาเนนการวจยท ง 10 ข นตอน เพอถอดบทเรยนทไดจากการปฏบตกจกรรมรวมกนโดยดาเนนการในเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2559
ขนตอนท 2 กำรวำงแผน (Planning)ประกอบดวย 2 กจกรรม คอ 1) การวเคราะหสภาพแวดลอมการเรยนรทตองการพฒนาหรอตองการเปลยนแปลง มวตถประสงคเพอใหผรวมวจยไดรวมกนวเคราะห “การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธทเคยเปนมา”, สภาพปญหาทสาคญเกยวกบการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธในปจจบน”, “สภาพแวดลอมของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธทคาดหวงจากการแกปญหาดวยการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค” โดยดาเนนการในเดอนธนวาคม 2559 และ 2) การจดทาแผนปฏบตการ
121
มวตถประสงคเพอรวมกนจดทาแผนปฏบตการเพอเปนแนวทางในการพฒนา โดยดาเนนการในเดอนธนวาคม 2559
ขนตอนท 3 กำรปฏบตกำร (Acting)ประกอบดวย 3 กจกรรม คอ 1) จดทาเครองมอในการวจย มวตถประสงคเพอรวมกนจดทาเครองมอในการวจยเพอใชในการเกบรวบรวมขอมลจากการปฏบตงาน โดยดาเนนการในเดอนมกราคม-มนาคม 2560 2) การประเมนผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ กอนนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต มวตถประสงคเพอประเมนผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนกอนการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต ดวยเครองมอทผวจยและผรวมวจยไดรวมกนจดทาข น เพอนาขอมลทไดไวเปรยบเทยบกบขอมลการดาเนนงานในระยะ ตอ ๆ ไป โดยดาเนนการในเดอนมกราคม 2560 3) การนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต มวตถประสงคเพอรวมกนลงมอปฏบตตามแผนปฏบตการทไดจากการจดกระทารวมกน โดยดาเนนการในเดอนมกราคม – มนาคม 2560
ขนตอนท 4กำรสงเกตผล (Observing) ประกอบดวย 3 ข นตอนคอ 1) ข นตอนการกาหนดรปแบบและวธการสงเกตผลมวตถประสงคเพอรวมกนกาหนดรปแบบการสงเกตผลตามสภาพจรงของผลการดาเนนงานทคาดหวงและไมคาดหวงจดเดนจดบกพรองและขอเสนอแนะเพอการปรบปรงแกไขดาเนนโครงการ/กจกรรมและรวมกบสรปสงทกระทาสาเรจไมสาเรจสงทควรปรบปรงแกไขและการเปลยนแปลงการเรยนรและความรใหมทเกดข นโดยดาเนนการเดอนมกราคม – มนาคม 2560 2) ข นตอนการสงเกตและเสนอรายงานผลมวตถประสงคเพอใหมการสงเกตผลและรายงานผลของความพงพอใจของผวจยและผรวมวจยผวจยแบงออกเปน 2 สวน คอ 1) สวนรายละเอยดของโครงการ 2) สวนรายละเอยดของแผนพฒนาบคลากรรายบคคลโดยดาเนนการในเดอนมกราคม 2560 3) ข นตอนการประเมนและสรปผลมวตถประสงคเพอรวมกนสรปผลการสงเกตผลและขอมตเหนชอบ และความพงพอใจ ของแตละโครงการ โดยดาเนนการในเดอนมนาคม 2560
ขนตอนท 5 กำรสะทอนผล (Reflecting) ประกอบดวย 1 ข นตอนยอยดงน คอ 1) การสะทอนผลการปฏบตงานโครงการหลงการปฏบตแลวเสรจมวตถประสงคเพอสะทอนผลการดาเนนงานทผานมาท งหมดเพอใหทราบถงสงททาสาเรจทาไมสาเรจสงทควรปรบปรงแกไขและการเรยนรทเกดข นโดยดาเนนการในเดอนเมษายน 2560
ขนตอนท 6 กำรวำงแผนใหม (Re-Planning) ประกอบดวย 2 กจกรรม คอ 1) การศกษาวเคราะหสภาพปจจบนของการพฒนางานมวตถประสงคเ พอทบทวนขอมลการดาเนนงานในทกข นตอนทผานมาพรอมท งไดนาเสนอผลการประเมนเปรยบเทยบความกาวหนาในการดาเนนงานตามผลการประเมนท งกอนและหลงการนาแผนลงสการปฏบตมาเปรยบเทยบกนเพอช ใหเหนขอมลเกยวกบสภาพการเปลยนแปลงของการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธตามตวช วดทผวจยและผรวมวจยไดรวมกนพฒนาข นซงกาหนดไว 6 ดานโดยใชเครองมอการวจยฉบบท 3 (แบบประเมนการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ) ใหแกผรวมวจย
122
ไดรบทราบรวมท งนาเสนอใหเหนถงสงทบรรลความคาดหวงและส งทยงไมบรรลความคาดหวงกอนทจะรวมกนวเคราะหสภาพปจจบนปญหาและสาเหตของปญหาเพอนาไปกาหนด“สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา” “การระบทางเลอกทหลากหลาย” “การประเมนและเลอกทางเลอก” และ2)การจดทาแผนปฏบตการใหมมวตถประสงคเพอนาทางเลอกทผวจยและผรวมวจยไดรวมกนประเมนนามาจดทาแผนปฏบตการใหมโดยท ง 2 กจกรรมดาเนนการในเดอนเมษายน 2560
ขนตอนท 7 กำรปฏบตใหม (Re-acting) ประกอบดวย 3 กจกรรมคอ 1) การสรางแรงบนดาลใจการสรางขวญกาลงใจกอนการปฏบตใหมมวตถประสงคเพอเปนการสรางแรงกระตนสรางแรงบนดาลใจและสรางขวญกาลงใจใหผรวมวจยเกดความกระตอรอรนใครทจะพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของตนใหสาเรจเพอผลสมฤทธทางการเรยนรของลกศษยทกคนโดยดาเนนการในเดอนพฤษภาคม-มถนายน 2560 2) การกาหนดแนวปฏบตรวมกนมวตถประสงคเพอ
7.1) รวมกนวางแนวปฏบตเพอใหแผนปฏบตการใหมบรรลตามจดมงหมาย 7.2) รวมกนพจารณาทบทวนแกไขเครองมอการวจยเพอใชในการเกบรวบรวม
ขอมลจากการปฏบตงานใหมโดยดาเนนการในเดอนพฤษภาคม 2560 3) การนาแผนลงสการปฏบตใหมมวตถประสงคเพอรวมกนลงมอปฏบตตามแผนปฏบตการใหมทไดจากการจดทารวมกนโดยดาเนนการในเดอนพฤษภาคม - มถนายน 2560
ขนตอนท 8 กำรสงเกตผลใหม (Re-observing) ประกอบดวย 3 ข นตอน คอ 1) ข นตอนการกาหนดรปแบบและวธการสงเกตผลมวตถประสงคเพอรวมกนกาหนดรปแบบการสงเกตผลตามสภาพจรงของผลการดาเนนงานทคาดหวงและไมคาดหวงจดเดนจ ดบกพรองและขอเสนอแนะเพอการปรบปรงแกไขดาเนนโครงการ/กจกรรมและรวมกนสรปสงทกระทาสาเรจไมสาเรจสงทควรปรบปรงแกไขและการเปลยนแปลงการเรยนรและความรใหมทเกดข น 2) ข นตอนการสงเกตและเสนอรายงานผลมวตถประสงคเพอใหมการสงเกตผลและรายงานผลของความพงพอใจของผวจยและผรวมวจยผวจยแบงออกเปน 2 สวน คอ 1) สวนรายละเอยดของโครงการ 2) สวนรายละเอยดของแผนพฒนาบคลากรรายบคคล3) ข นตอนการประเมนและสรปผลมวตถประสงคเพอรวมกนสรปผลการสงเกตผลและขอมตเหนชอบและความพงพอใจของแตละโครงการโดยดาเนนการในเดอนพฤษภาคม - มถนายน 2560
ขนตอนท 9 กำรสะทอนผลใหม (Re-reflecting) ประกอบดวย 2 ข นตอนยอยดงน 1) การสะทอนผลการปฏบตงานโครงการหลงการปฏบตแลวเสรจมวตถประสงคเพอนาเสนอรายงานทอาจารยผรบผดชอบหลกสตรแตละสาขาวชาไดสรปและสงเคราะหความรมาแลวใหทประชมรวมพจารณาและรบรองวาสาเรจจรงหรอไมทราบถงสงททาสาเรจทาไมสาเรจสงควรปรบปรงแกไขการเปลยนแปลงการเรยนรใหมรวมถงความรใหมโดยดาเนนการในเดอนกรกฎาคม 2560 2) การสะทอนผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธหลงนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตแลวเสรจมวตถประสงคเพอนาเสนอผลการ
123
ประเมนผลการการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธหลงนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตแลวเสรจในวงจรท 2 โดยใชเครองมอการวจยฉบบท 3 (แบบประเมนการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ) และนามาเปรยบเทยบกบผลการประเมนผลการการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธกอนนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตซงไดดาเนนการไปต งแตข นตอนท 3 การปฏบตใหผรวมวจยไดรบทราบและลงมตใหความเหนชอบโดยดาเนนการในเดอนกรกฎาคม 2560
ขนตอนท 10 กำรสรปผล (Conclusion)ประกอบดวย 1 กจกรรมคอการถอดบทเรยน (Lesson Distilled) มวตถประสงคเพอรวมกนทบทวนหรอสรปประสบการณการทางานทผานมาในแงมมตาง ๆ โดยการศกษาทบทวนผลการดาเนนงานในข นตอนท 1 ถง 9 รวมท งเพอหาขอสรปในประเดนเกยวกบการเปลยนแปลงจากการปฏบตจรงการเรยนรจากการปฏบตจรงและความรใหมจากการปฏบตจรงโดยดาเนนการในเดอนกนยายน 2560
4. เครองมอทใชในกำรวจย ในการวจยคร งน ผวจยไดกาหนดเครองมอเพอใชในการวจยตามกรอบแนวคดของ Mills (2007) ซงจาแนกเปนสามกลมดงน 1) แบบสงเกต (Observation form) ม 1 ฉบบคอเครองมอการวจยฉบบท 4 แบบรายงานความกาวหนาของโครงการ 2) แบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) และเปนแบบสมภาษณกลม (Focus Group Interview) ม 1 ฉบบ เครองมอการวจยฉบบท 2 แบบสมภาษณ 3) แบบตรวจสอบหรอบนทก (Examining/records) เชนบนทกอนทน (Journal) แผนท (Maps) เครองบนทกเสยงและบนทกภาพ (Audiotapes and Videotapes) หลกฐานสงของ (Artifacts) บนทกภาคสนาม (Field notes) เครองมอการวจยฉบบท 1 แบบบนทกการประชมเครองมอการวจยฉบบท 3 แบบประเมนการพฒนากระบวนการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธเครองมอการวจยฉบบท 5 แบบประเมนโครงการเครองมอการวจยฉบบท 6 แผนพฒนาบคลากรรายบคคล (Individual Development Plan: IDP)
5. กำรเกบรวบรวมขอมล ผวจยและผรวมวจยตางมบทบาทหนาทในการเกบรวบรวมขอมล ในสวนทเกยวของกบตนเองโดยเรมจากการปฏบตภาคสนามในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ระหว างเดอนพฤศจกายน2559 ถง เดอนกนยายน2560 (แบงออกเปน 2 ภาคเรยน ภาคเรยนละ 1 วงจร) โดยแบงเวลาในการปฏบตงานตามตารางกาหนดวนและเดอน เพอใหเหนสภาพขอเทจจรงท งในสวนทเหนชดเจนและแฝงเรนจากข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท ง 10 ข นตอน โดยใชเครองมอทหลากหลายดงกลาวในหวขอท 4
124
6. กำรวเครำะหขอมล ขอมลทไดรบจากเครองมอทเลอกใชในการวจยทไดจากการจดกจกรรมตางๆท ง 10 ข นตอนจะนามาวเคราะหรวมกนเปนระยะ ๆ โดยประยกตใชตามแนวคดของอมราพงศาพชญ (2526) มดงน
6.1) จดทาขอมลใหเปนหมวดหมตางๆโดยพจารณาถงวตถประสงคของการวจยเปนหลกในการแบงปรากฏการณและหาความถของปรากฏการณทเกดข นโดยแบงสถานการณออกเปน 6 สถานการณคอ 6.1.1) การกระทา (Acts) คอการใชชวตประจาวนการกระทาหรอ
พฤตกรรมตาง ๆ ของบคลากรทใชในการวจย 6.1.2) กจกรรม (Activities) คอการกระทาหรอพฤตกรรมทเปน
กระบวนการทมข นตอนและมลกษณะตอเนอง 6.1.3) ความหมาย (Meaning) คอคาอธบายของบคคลเกยวกบการกระทา
หรอกจกรรมเพอทราบโลกทศนความเชอทศนคตของชมชน 6.1.4) ความสมพนธ (Relationship) คอความสมพนธระหวางบคคลใน
ชมชนท เกยวของจะไดทราบความสมพนธความขดแยงความเกยวของของบคลากร
6.1.5) การมสวนรวมในกจกรรม (Participation) คอการปรบตวบคคลการใหความรวมมอและยอมเปนสวนของโครงสรางกจกรรมบรการพรอมจะเปนพวกเดยวกนจะทราบความขดแยงและความราบรนไดชดเจน
6.1.6) สภาพสงคม (Setting) คอภาพรวมทกแงมมทสามารถบนทกจากภาคสนามเกยวกบกจกรรมใน 10 ข นตอนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
6.2) จดแบงขอมลจากการบนทกภาคสนามของการวจยในสวนทเปนขอความแบบพรรณนาเหตการณเกยวกบกจกรรมใน 10 ข นตอนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
6.3) การวเคราะหขอมลทาใหเปนสภาพปจจบนจากขอความพรรณนาเหตการณเกยวกบกจกรรมใน 10 ข นตอนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมโดยนารายงานการวเคราะหขอมลของวตถประสงคของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทวเคราะหแลวไปใหบคลากรทเกยวของไดรบทราบชวยยนยนตรวจแกไขผลการวเคราะหและใหคาแนะนาเพอปรบปรงรายงานใหถกตองสมบรณมากข นการตรวจสอบขอมลจะใชบคลากรหลายคนในเหตการณของกจกรรมสวนการวเคราะหขอมลทเปนเชงปรมาณผวจยกใชคาสถตพ นฐานคอคารอยละและคาเฉลยเพอใหเปนขอมลเพอเปรยบเทยบกบเปาหมายหรอแสดงใหเหนการเปลยนแปลงทเกดข น
125
7. กำรเขยนรำยงำนกำรวจย เขยนและนาเสนอรายงานการวจยในรปแบบองแนวคดเชงวพากษ ( critical approach) แสดงหลกฐานประกอบ ท งขอมล สถต ภาพถาย เอกสาร หรออน ๆ ถงสงทไดรวมกนคด รวมกนปฏบต รวมกนสงเกตผล และรวมกนสะทอนผล วาไดผลเปนอยางไร ท งทสาเรจและไมสาเรจ เกดประสบการณการเรยนรหรอมทฤษฏใหมหรอองคความรใหมอะไรข นมาบางจากการปฏบต ท งในระดบบคคล กลมบคคล และโรงเรยนบานนาฝายนาโพธมขอเสนอแนะอะไรและอยางไรสาหรบบคคลอนหรอหนวยงานอนทตองการจะพฒนาหรอแกไขปญหางานน น ๆ ดงน นการนาเสนอผลงานวจยมลกษณะเปนการพรรณนาหรอบรรยายเชงวพากษ (critical description) จากการปฏบตจรงท ง 2 วงจร 10 ข นตอน โดยในชวงแรกของแตละข นตอนจะนาเสนอเหตการณทเกดข นในลกษณะการเลาเรอง (storytelling) ตามความเปนจรงและเปนกลาง (factual and neutral manner) การเปลยนแปลงจากการปฏบตจรงประสบการณการเรยนรจากการปฏบต และองค ความรจาก การปฏบตจรง
126
บทท 4 ผลกำรด ำเนนกำรวจย
การวจยเรองการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ดาเนนการในชวงป พ.ศ. 2559 – 2560 รวม 2 วงจร10 ข นตอน โดยเรมจากข นตอนท 1 การเตรยมการ (Preparation) เมอเดอนพฤศจกายน2559 และส นสดการดาเนนการในข นตอนท 10 การสรปผล (Conclusion) ในเดอนกนยายน 2560 รวมระยะเวลา 9 เดอน แสดงลาดบข นตอนดงภาพท 4.1
ภำพท 4.1 แสดงข นตอนและระยะเวลาในการดาเนนการวจย
ขนตอนท 1 การเตรยมการ (Preparation)
พฤศจกายน 2559
ขนตอนท 5 สะทอนผล (Reflecting)
เมษายน2560 ตลาคม 2559
ขนตอนท 4 สงเกตผล (Observing) มกราคม-มนาคม2560
ขนตอนท 3 ปฏบตการ (Acting) มกราคม-มนาคม2560
ขนตอนท 2 การวางแผน (Planning)
ธนวาคม 2559
ขนตอนท 6 การวางแผนใหม(Re-planning)
เมษายน 2560 มถนายน - กรกฎาคม 2559
ขนตอนท 10 การสรปผล (Conclusion) สงหาคม-กนยายน 2560
ขนตอนท 9 สะทอนผลใหม (Re-reflecting) กรกฎาคม 2560
ขนตอนท 8 สงเกตผลใหม (Re-observing) พฤษภาคม-มถนายน2560
ขนตอนท 7 ปฏบตการใหม(Re-acting) พฤษภาคม-มถนายน2560
วงจรท 1 วงจรท 2
127
ท งน การสรปผลการวจยจะเปนการนาเสนอผลการปฏบตจรงท ง 2 วงจร 10 ข นตอนโดยใชแนวคดของวโรจนสารรตนะ (2558) ซงเปนการนาเสนอรายงานทมการแสดงหลกฐานประกอบท งขอมลภาพถายบทวเคราะหขอมลหรอหลกฐานอน ๆ มาแสดงประกอบการเลาเรองเหตการณในแตละข นตอนเพอใหมความชดเจนและมองเหนเปนรปธรรมถงสงทไดรวมกนคดรวมกนปฏบตรวมกนสงเกตผลและรวมกนสะทอนผลน นวาไดผลเปนอยางไรท งทสาเรจและไมสาเรจทากนอยางไรทาไมเปนเชนน นเกดการเรยนรหรอความรใหมอะไรข นมาบางจากการปฏบตท งในระดบบคคลระดบกลมบคคลและระดบองคกรมขอเสนอแนะอะไรและอยางไรสาหรบบคคลอนหรอหนวยงานอนทตองการจะพฒนาหรอแกปญหางานน น ๆ ดงน นผลการวจยจะมลกษณะเปนการพรรณนาหรอการบรรยายเชงวพากษ (Critical Description) โดยนาเสนอตามลาดบ ประกอบดวย 1) ผลการดาเนนงาน 2 วงจร 10 ข นตอน ซงในแตละข นตอนจะนาเสนอเหตการณทเกดข นในลกษณะการเลาเรอง (Story Telling) ตามความเปนจรงและเปนกลาง(Factual and neutral manner)ของแตละข นตอน 2) ผลการเปลยนแปลง (Change) ทเกดจากการปฏบตจรง 3) ผลการเรยนรจากการปฏบต (Learning by doing) ทเกดข นในตวบคคล กลมบคคล และโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ และ4)ความรใหม(New Knowledge) จากการปฏบตทเกดข น ตามลาดบดงน
วงจรท 1 ขนตอนท 1 กำรเตรยมกำร(Preparation) ในข นตอนการเตรยมการ(Preparation) มกจกรรมและการดาเนนงานแบงออกเปน 4
กจกรรม คอ 1) การสรางความเปนกนเอง โดยมการพดคยและเล ยงอาหารผทเขารวมเปนผรวมวจย 2) การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย 3) การจดทาแผนดาเนนงาน และ4) การสรปผลการดาเนนงาน โดยการจดประชมดาเนนกจกรรมรวมกน ท ง 4 กจกรรมมระยะเวลาดาเนนการในเดอน พฤศจกายน 2559 กาหนดการดงตาราง
128
ตำรำงท 4.1 การดาเนนงานข นตอนการเตรยมการ
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค แนวคดทยดถอ
20 พ.ย. 2559
การสรางความเปนกนเอง
(1)สรางความคนเคยเปนกนเองแบบเพอนรวมงาน (2) สงเสรมความรวมมอในการดาเนนการวจย
แนวคด “...ผวจยจะตองตระหนกถงความจาเปนทจะตองผนวกตวเองเขาเปนสวนหนงของชมชนทตนเองทางานดวยอยางเตมทเพอทาความคนเคย จนมฐานะเปนสมาชกคนหนงของชมชน จะตองคอยดดซบกบชมชนไมวาจะเปนทางวฒนธรรม ลกษณะน ส ย ค ว า ม ต อ ง ก า ร ค ว า ม ใ ฝ ฝ นทะเยอทะยานตลอดจนปญหาตาง ๆ ของชมชนและรวบรวมขอมลตางๆ ทจะเกยวพนโดยตรงกบงานทจะตองทาใหกบชมชนน น...”
26 พ.ย. 2559
การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย
(1)สรางความรความเขาใจและเทคนคเกยวกบการวจยเชงปฏบตการ แบบมสวนรวมเพอนาไปใชในการดาเนนงาน
หลกการ “ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเรมแรก รวมท งขอเสนอแนะ และผลประโยชนให แกผรวมวจยทราบ”
27 พ.ย. 2559
1) การจดทาแผนดาเนนงาน 2) การสรปผลการดาเนนงาน
(1) เปนแนวทางในการดาเนนการวจยท ง 10 ข นตอน (2) สรปผลการทากจกรรมรวมกน
หลกการ “รบ ฟงขอคด เหนจากผ ร วมประเมน” และ “เกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ”และจรรยาบรรณ “ม ก า รป ร ก ษ า ห า ร อ ก น ท ก ฝ า ย แ ล ะขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย
129
ท งน ในการดาเนนการดงกลาวขางตนสามารถนามาบรรยายเพอแสดงใหเหนถงลาดบเหตการณและรายละเอยดรวมท งผลลพธทเกดข นไดดงตอไปน กจกรรมท 1 การสรางความเปนกนเองโดยดาเนนการในวนท 20 พฤศจกายน 2559 เวลา 09.00-12.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธมวตถประสงคเพอสรางความคนเคยเปนกนเองแบบเพอนรวมงานและสงเสรมความรวมมอในการดาเนนการวจย โดยมแนวคดทยดถอ คอแนวคด “...ผวจยจะตองตระหนกถงความจาเปนทจะตองผนวกตวเองเขาเปนสวนหนงของชมชนทตนเองทางานดวยอยางเตมทเพอทาความคนเคย จนมฐานะเปนสมาชกคนหนงของชมชน จะตองคอยดดซบกบชมชนไมวาจะเปนทางวฒนธรรม ลกษณะนสย ความตองการ ความใฝฝนทะเยอทะยานตลอดจนปญหาตาง ๆ ของชมชนและรวบรวมขอมลตาง ๆ ทจะเกยวพนโดยตรงกบงานทจะตองทาใหกบชมชนน น...” โดยผวจยไดเชญผรวมวจยท ง 11 คน ไดพบปะพดคยกนโดยใหผรวมวจยซกถามขอสงสยหรอประเดนทจะดาเนนการวจยรวมท งกจกรรม โครงการทจะรวมกนดาเนนการ ซงทกคนไดแสดงความคดเหนรวมกนเปนอยางดและขอใหจดเวลาดาเนนกจกรรมทสอดคลองกบการจดการเรยนการสอน เนองจากวาภาระงานประจาของทกคนกยงคงมอย ซงผวจยได ใหรวมกนพจารณาในการดาเนนกจกรรมคร งตอไปวาจะระบวนเวลาใด อยางไร
ภำพท 4.2 กจกรรมสรางความเปนกนเอง
กจกรรมท 2 การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย โดยดาเนนการในวนท 26 พฤศจกายน2559 เวลา 08.30-16.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอสรางความรความเขาใจและเทคนคเกยวกบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอนาไปใชในการดาเนนงาน โดยการจดอบรมเตรยมความพรอมเบ องตนใหกบผรวมวจย กจกรรมเรมต งแตเวลา 08.30 น. ซงประกอบดวย การลงทะเบยน การทกทายผรวมวจยและแจงกาหนดการจากน นเวลา 09.30 น. เปนการใหความรเกยวกบระเบยบวธการวจย โดยวทยากรคอนางอจจชญา สงวนศรพสทธ โดยการดาเนนการดงภาพท 4.3
130
ภำพท 4.3 นางอจจชญา สงวนศรพสทธ วทยากร
ซงวทยากรไดเตรยมเอกสารมาแจกใหผเขารวมอบรมมเน อหาเกยวกบการอบรมความรเบ องตนเกยวกบการวจย กระบวนการข นตอนการวจยเครองมอการวจย (แบบสอบถาม, แบบสงเกต, แบบประเมน และแบบสมภาษณ)เทคนควธการทใชในการทาวจย(เทคนคการระดมสมอง, เทคนคการเขยนแผนปฏบตการและการนาแผนลงสการปฏบต , เทคนคการเขยนโครงการ, เทคนคการถอดบทเรยน, เทคนคกจกรรมการสรปผล, เทคนคการสงเกต และเทคนคการบนทกขอมลภาคสนาม)จากน นวทยากรไดเปดโอกาสใหผรวมวจยซกถามและรวมแสดงความคดเหนกอนการอบรม แตไมมผใดสอบถามวทยากรจงเรมบรรยาย จนกระทงเวลา 11.30 น. วทยากรไดสรปการบรรยายอกคร งและสอบถามถงความรความเขาใจของผรวมวจยพอทาใหทราบไดวา ผรวมวจยมความรความเขาใจในระดบหนงซงตองลงมอทาจรง ๆ จงจะทาใหเกดความเขาใจมากยงข น วทยากรจงกลาวขอบคณผรวมวจยและจบการบรรยาย จากน นผวจยไดใหพกรบประทานอาหารเทยงกอนการอบรมในภาคบายตอไป สาหรบในภาคบายเรมเวลา 13.00 น. เปนหวขอ “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม”ซงวทยากรโดย นางอจจชญา สงวนศรพสทธไดนาเสนอถงความหมาย ความสาคญ ข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทจะใชในการวจยคร งน นนกคอ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมตามแนวคดของวโรจน สารรตนะ แบงเปน 2 วงจร จานวน 10 ข นตอน รวมท งตองมจรรยาบรรณ 10 ประการ ยดแนวคด 10 ประการ รวมท งสรางความตระหนกใหเกดข นกบผรวมวจย เกยวกบความสาคญของ “การวจย” กบ “การปฏบต" ”และ “นกวจย” กบ “นกปฏบต” โดยการดาเนนการดงภาพท 4.4
ภำพท 4.4 ทมผรวมวจยเขารบการอบรม
การวจยคอสบคนหาความจรงโดยใชเทคนคหรอ
วธการตางๆ เพอใหไดมาซงขอมลทตองการ
131
ซงบรรยากาศโดยรวมผรวมวจยตางต งอกต งใจฟงมาก มยกมอสอบถามถงข นตอนในการดาเนนการวจยแบบเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและตางพากนพดคยถงข นตอนของการวจยทมจานวนหลายข นตอน มการใชระยะเวลาคอนขางยาวนาน และตองมการมารวมกนทา รวมกนคดวางแผนคอนขางบอยทาใหแตละคนน นคอนขางวตกกงวลเพราะเกรงวาจะมารวมทางานไมครบทกคร งหรอไมไดเตมทเทาทควร เพราะภารกจในงานสอนหรองานโรงเรยนคอนขางมาก ผวจยจงอธบายถงการทางานวาถงแมจะมการมาทางานรวมกนคอนขางบอยคร ง แตจะใหแตละคนมความพรอมมากทสดจงจะมการนดประชมหรอรวมกน และพยายามใหงานทจะทาน นออกมาจากความรวมมอของทกคนทสามารถบรณาการเปนกจกรรมในการจดการเรยนรในไปในตวเพอใหไมเกดผลกระทบตอกจกรรมหลกของโรงเรยนและงานประจาของแตละคน และจะขอความเหนทกคนในทประชมกอนทกคร งวาจะมการนดประชมกนเมอใดเพอใหทกคนไดจดเวลาและวางแผนการเดนทางได และในชวงการทากจกรรม/โครงการในข นตอนท 3 น น ไมจาเปนตองมาครบทกคน เพราะมการแบงทมกนทางาน บางกจกรรม/โครงการของทมทซ ากนสามารถทารวมกนได หรอทาคนละกจกรรม/โครงการ แตสามารถดาเนนการในวนเดยวกนหรอพรอมกนกได กจกรรมท 3 การจดทาแผนดาเนนงานและการสรปผลการดาเนนงาน โดยจดประชมเชงปฏบตการในวนท 27 พฤศจกายน 2559 เวลา 09.00-12.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธมวตถประสงคเพอเปนแนวทางในการดาเนนการวจยท ง 10 ข นตอน และสรปผลการดาเนนงานรวมกนในข นตอนท 1 โดยกจกรรมท งสองมรายละเอยดดงน 1) การจดทาแผนดาเนนงาน กจกรรมน เรมตนจากผวจยทาการทบทวนกรอบแนวคดในการวจยเรอง “การพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน” ผนวกกบการดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จานวน10 ข นตอนใหแกผรวมวจยไดรบรรวมกนกอนทจะมการระดมสมองเพอรวมกนจดทาแผนดาเนนงานทจะใชเปนแนวทางในการดาเนนการวจยในคร งน ซงทาใหไดแผนดาเนนงาน 1 ชด ประกอบดวย 5 สวน คอ ชอข นตอนกจกรรม ระยะเวลาดาเนนการ งบประมาณ ทมาของงบประมาณ ดงมรายละเอยดในตารางท 4.2
132
ตำรำงท 4.2 แผนดาเนนงานเพอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ข นตอนท กจกรรม ระยะเวลาดาเนนการ
งบประมาณ ทมา
งบประมาณ 1. การเตรยมการ(Preparation)
(1) การสรางความเปนกนเอง (2) การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย (3) การจดทาแผนดาเนนงาน (4) การสรปผลการดาเนนงาน
พฤศจกายน2559
15,000 ทนสวนตวผวจย
2. การวางแผน (Planning)
(1) การระดมสมอง (2) การถายทอดแนวคด (3) การจดทาแผนปฏบตการ(Action Plan) (4) การสรปผลการดาเนนงาน
ธนวาคม2559 5,000 ทนสวนตวผวจย
3. การปฏบตการ(Acting)
(1) การกาหนดเทคนคและเครองมอวจย (2) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (3) การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรคกอนนาแผนลงสการปฏบต (4) การนาแผนลงสการปฏบต
มกราคม-มนาคม2560
20,500
ทนสวนตวผวจย/
งบประมาณโรงเรยน
4. การสงเกตผล (Observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
มกราคม-มนาคม 2560
2,000
ทนสวนตวผวจย
133
ตำรำงท 4.2 แผนดาเนนงานเพอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (ตอ)
ข นตอนท กจกรรม ระยะเวลาดาเนนการ
งบประมาณ ทมา
งบประมาณ 5. การสะทอนผล (Reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต (2) การสรปผลการดาเนนงาน
เมษายน 2560 2,000
ทนสวนตวผวจย
6. การวางแผนใหม (Re-planning)
(1) การสรางขวญและกาลงใจ (2) การกาหนดแนวทางแกไขปญหา (3) การจดทาแผนปฏบตการใหม (4) การสรปผลการดาเนนงาน
เมษายน 2560 3,000
ทนสวนตวผวจย
7. การปฏบตใหม (Re-acting)
(1) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (2) การนาแผนลงสการปฏบต
พฤษภาคม –มถนายน 2560
15,000
ทนสวนตวผวจย
8. การสงเกตผลใหม (Re-observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
พฤษภาคม –มถนายน 2560
3,000
ทนสวนตวผวจย
9. การสะทอนผลใหม (Re-reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2 (2) การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต (3) การสรปผลการดาเนนงานในข นตอนท 9
กรกฎาคม-สงหาคม2560
2,000
ทนสวนตวผวจย
10. การสรปผล (Conclusion)
รวมกนทบทวนและสรปประสบการณการทางานทผานมา
กนยายน 2560
3,500
ทนสวนตวผวจย
134
กจกรรมท 4 การสรปผลการดาเนนงาน โดยจดประชมเชงปฏบตการในวนท 27 พฤศจกายน 2559 เวลา 13.00-14.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอสรปผลการดาเนนงานรวมกนในข นตอนท 1 โดยกจกรรมท งสองมรายละเอยดดงน การสรปผลการดาเนนงาน เปนกจกรรมทดาเนนการตอเนองจากกจกรรมการจดทาแผนดาเนนงาน มวตถประสงคเพอสรปผลทไดจากการปฏบตกจกรรมรวมกนเมอส นสดกระบวนการดาเนนงานของข นตอนท 1 ผวจยและผรวมวจยไดนาเอาผลการบนทกจากการสงเกต บนทกการประชม โทรศพทมอถอ (สาหรบถายภาพและเกบภาพ) และเครองคอมพวเตอรซงเกบขอมลตาง ๆ ต งแตเรมดาเนนการมานาเสนอเพอใหผรวมวจยได วพากษ วเคราะห อภปรายรวมกนเพอใหไดขอมลทถกตองททกคนรบรรวมกน ผวจยและผรวมวจยยงไดนาเอาเทคนคการวเคราะหหลงการปฏบต (After Action Review: AAR) มาใชโดยอาศยขอคาถามในการถอดบทเรยนดงน คอ1)สงทคาดหวงจากการดาเนนงานในคร งน คออะไร 2)ผลทเกดข นบรรลความคาดหวงหรอไมเพราะอะไร3)การเรยนรทเกดข นจากการปฏบตคออะไร 4)ความรใหมทเกดข นในคร งน มอะไรและ5) ขอเสนอแนะในการปฏบต คร งตอไปควรทาอยางไรภายใตหลกการคอ (1) เปนธรรมชาต สบาย ๆ อาจนงเกาอ หรอปเสอนงในทาทสบายทสด (2) เรยบงายแตมแบบแผน (สมพนธกนแตมชองวางใหกน) (3) เหนหนากนทกคน (เหนรอยย ม อดมการณ และการพดคย) และ(4) เหนขอมลเหมอนกนไปพรอมๆกน (ตรวจสอบ/สอบถามและเพมเตมได) ผลจากการดาเนนกจกรรมไดขอสรปรวมกนดงน
135 ตำรำงท 4.3 สรปผลการดาเนนงานของข นตอนการเตรยมการ
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การกาหนดผรวมวจย
บรรลความคาดหวง เพราะไดผรวมวจยจานวน 11 คน เปนไปตามทคาดหวงไว
ในการกาหนดผรวมวจยหากไดบคคลทมสวนเกยวของหรอมสวนไดเสยกบงานทตองการพฒนาเปนหลกจะทาใหการพฒนางานบรรลเปาหมายไดเรวเนองจากมประสบการณในงานอยแลว
มประสบการณในการพดเพอชกจงหรอโนมนาวใหคนมาเขารวมในการพฒนางานจะตองเขาหาตวตอตวและออนนอมดวย
ในการกาหนดผรวมวจยหากนาเสนอในทประชมทคณะครทกคนมารวมกนจะทาใหไดผรวมวจยหลากหลายประสบการณทางาน
การสรางความเปนกนเอง
บรรลความคาดหวง เพราะผรวมวจยมความเปนกนเอง พดคยแสดงความรสก ความคดเหนไดมากกวาปกต
ผวจยจะตองเปนผฟงใหมากข น เกบรายละเอยดและใสใจทกคาพดของผรวมวจยเพอนามาปรบพฤตกรรมผวจยเองและจะตองอานวยความสะดวกใหผรวมวจยใหมากทสดในการทางาน
การสรางมตรภาพความเปนเพอนรวมงาน ควรทาสมาเสมอหรอทกโอกาสทเปนไปไดเพอใหเกดความสนทสนมและเปนกนเองยงข น
ผวจยตองหมนสงเกตพฤตกรรมผรวมวจยเพราะความขดแยงเกดข นไดตลอดเวลา
136 ตำรำงท 4.3 สรปการดาเนนกจกรรมสะทอนผลการดาเนนงานของข นตอนการเตรยมการ(ตอ)
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย
บรรลความคาดหวง เพราะผรวมวจยไดรวมอบรมมการแสดงความคดเหนและสอบถามถงข นตอนการทาวจย
การนาเสนอเน อหาเชงวชาการ จะตองมเอกสารประกอบและควรมการยกตวอยางประกอบการอธบายจะทาใหมองเหนภาพและเขาใจงายข น
การพดคยโดยพดภาษาถนจะทาใหรสกเปนกนเองและสอสารกนไดงาย
ควรมการบนทกขอมลเปนระยะ ๆ เพอกนการลมโดยใชโทรศพทในการชวยบนทกได
การจดทาแผนดาเนนงานและการสรปผลการดาเนนกจกรรม
บรรลความคาดหวง เพราะสามารถกาหนดแผนการทางานท ง 10 ข นตอน และผรวมวจยไดแสดงความคดเหนรวมกนแบบเปนกนเอง
การจดทาแผนดาเนนงานควรใหผรวมวจยไดแสดงความคดเหนตามประสบการณเดมทมกอนแลวคอยรวมกนสรปโดยผวจยคอยสอดแทรกเน อหาบางอยางเพมเตมเขาไปจะทาใหผรวมวจยเกดความภมใจและความกระตอรอรนในการดาเนนงานมากกวาทจะช แนะใหทาตาม
ผรวมวจยทเคยมการวางแผนการทางานมากอนจะทาใหออกแบบแผนการดาเนนงานไดคอนขางรวดเรวและสามารถนาพาเพอน ๆ ออกแบบแผนการดาเนนงานไดเรว
ควรใหผรวมวจยทกคนไดแสดงความคดเหนและคอยสงเสรมใหเกดการทางานรวมกนใหมากทสด
137 ขนตอนท 2 กำรวำงแผน (Planning)
ในข นตอนการวางแผน มการดาเนนกจกรรมจานวน 4 กจกรรม คอ 1) การระดมสมอง มวตถประสงคเพอวเคราะหสภาพของงานและกาหนดประเดนปญหา 2) การถายทอดแนวคด เพอนาเสนอแนวคด หลกการ ทฤษฎในบทท 2 ใหแกผรวมวจยไดรบร เขาใจถงแนวทางการแกปญหาในเชงทฤษฎ และชวยใหผรวมวจยสามารถตดสนใจและมองภาพไดชดเจนข น 3) การจดทาแผนปฏบตการ (Action Plan) มวตถประสงคเพอกาหนดแนวทางในการดาเนนงานข นตอนตาง ๆ และ 4) การสรปผลการดาเนนงาน มวตถประสงคเพอรวมกนสรปผลการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ในข นตอนท 2 โดยท ง 4 กจกรรมน มการดาเนนการในเดอน ธนวาคม 2559 สรปไดดงตารางท 4.4
ตำรำงท 4.4 การดาเนนงานข นตอนการวางแผน (Planning)
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค หลกการทยดถอ 3 ธ.ค. 2559
การระดมสมอง
วเคราะหสภาพของงานและกาหนดประเดนปญหา
“ดงศกยภาพจากภายในหรอใหมการระเบดจากภายใน (Inside-out) กอน...” “ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญ และการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง”และ“แนวคดใหมในการพฒนาน น เชอวาในวฒนธรรมชมชนน นไมวางเปลา ในน นบรรจดวยพลงความสามารถ พลงภมปญญา และพลงสรางสรรคทจะแกปญหาชมชน”และ “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท …”
4 ธ.ค. 2559
การถายทอดแนวคด
นาเสนอแนวคด หลกการ ทฤษฎในบทท 2 ใหแกผรวมวจยไดรบร เขาใจถงแนวทางการแกปญหาในเชงทฤษฎ และชวยใหผรวมวจยสามารถตดสนใจและมองภาพไดชดเจนข น
ทฤษฎ “..ชวยช นาการตดสนใจ ชวยใหมองภาพองคการไดชดเจนข น ชวยใหตระหนกถงสภาพแวดลอมขององคการ ชวยเปนแหลงของความคดใหม ชวยกาหนดกรอบของปรากฏการณทมความสมพนธกน ชวยจาแนกแยกแยะปรากฏการณ ชวยสรางสงใหม ๆ ชวยทานายปรากฏการณ”
138 ตำรำงท 4.4 การดาเนนงานข นตอนการวางแผน (Planning) (ตอ)
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค หลกการทยดถอ 11 ธ.ค. 2559
1)การจดทาแผนปฏบตการ (Action Plan)
กาหนดแนวทางในการดาเนนงานข นตอนตางๆ
แนวคดทวา “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลยอน ๆ ทอยนอกเหนอประสบการณ ความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวย ในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชน จะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอกตาง ๆ ดวยตนเอง และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอน ๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะ ๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนเปนผตดสนใจเลอกเทคโนโยล ทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง…”
11 ธ.ค. 2559
2) การสรปผลการดาเนนงาน
รวมกนสรปผลการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ในข นตอนท 2
ยดหลกการ “รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน” และจรรยาบรรณ “มการปรกษาหารอรวมกน และขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย”
โดยมรายละเอยดในการดาเนนกจกรรม ดงน กจกรรมท 1 การระดมสมอง โดยจดประชมข นในวนท 3 ธนวาคม 2559 เวลา 09.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอวเคราะหสภาพของงานและกาหนดประเดนปญหาของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยผวจยไดปลอยใหผรวมวจยไดรวมกนวเคราะหสภาพการดาเนนงานของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ทผานมาและรวมกนกาหนดความตองการในการพฒนาหรอตองการเปลยนแปลงใหงานน นเปนไปในทศทางทดข น โดยรวมกนระบ “สภาพทเคยเปนมา”“สภาพในปจจบน” “สภาพปญหาทสาคญ” “สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา” “ทางเลอกทหลากหลายเพอการแกปญหา” “การประเมนและเลอกทางเลอกเพอปฏบตการแกปญหา” โดยการดาเนนกจกรรมน ยดแนวคดและหลกการ “ดงศกยภาพจากภายในหรอใหมการระเบดจากภายใน (Inside-out) กอน แลวเสรมดวยศกยภาพจากภายนอก (Outside-in)” และตามหลกการทวา
139 “ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญ และการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง” และตามความเชอทวา “แนวคดใหมในการพฒนาน น เชอวาในวฒนธรรมชมชนน น ไมวางเปลา ในน นบรรจดวยพลงความสามารถ พลงภมปญญา และพลงสรางสรรคทจะแกปญหาชมชน” และ “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท …” ซงจากการวเคราะหผลการดาเนนงานสรปไดดงตอไปน
โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ต งอยทบานนาฝาย หมท 5 ตาบลหนองบว อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน รหสไปรษณย 40270 มพ นทท งหมด 11 ไร 33 งาน กอต งเมอวนท 14 มถนายน 2501 โดยแยกออกมาจากโรงเรยนบานบะยาว ในตอนแรกเปดทาการสอนในระดบช นประถมศกษาปท 1-6 มนายเผดจ ทพขวา เปนครใหญคนแรก จนกระทงปการศกษา 2540 จงไดเปดเปนโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาโดยเปดสอนในระดบช นมธยมศกษาปท 1-3
วสยทศน (Vision) พฒนาแหลงเรยนร มงสเทคโนโลย เดกเกงและเปนคนด มคณภาพตามเกณฑ
พนธกจ (Mission) 1. สงเสรมและพฒนาการบรหารจดการและบรการทางการศกษาใหมประสทธภาพและเกด
ประสทธผล 2. จดกจกรรมสงเสรมและพฒนาผเรยนใหเปนคนด คนเกง มความสขในการดารงชวตม
ความสามารถทางเทคโนโลยทางการศกษา มความรและมคณภาพตามเกณฑมาตรฐาน 3. สงเสรมและพฒนาโรงเรยนใหมแหลงเรยนรท งในและนอกหองเรยนทเอ อตอการเรยนร
และบรการ 4. สงเสรมใหโรงเรยนมการแสวงหาความรวมมอจากทกภาคสวนเพอพฒนาคณภาพ
การศกษา
เปำหมำย (Goal) 1. โรงเรยนสามารถบรหารจดการและบรการทางการศกษาอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล 2. ผเรยนเปนคนด เปนคนเกง และมความสขในการดารงชวต และมคณลกษณะทพงประสงคตามมาตรฐานทกาหนด 3. ผเรยนมความสามารถทางเทคโนโลยทางการศกษา มความรและมคณภาพตามเกณฑมาตรฐาน 4. โรงเรยนสามารถพฒนาแหลงเรยนรท งในและนอกหองเรยนใหเอ อตอการเรยนรและบรการ 5. โรงเรยนสามารถประสาน สงเสรมและแสวงหาความรวมมอจากทกภาคสวนเพอพฒนาคณภาพการศกษา
140 กลยทธ (Strategy)
1. มงเนนคณภาพการจดการเรยนการสอน 2. พฒนาระบบบรหารจดการและบรการทางการศกษา 3. มงเนนใชเทคโนโลยเพอการศกษา 4. สงเสรมความเปนผนาดานแหลงเรยนร 5. สงเสรมแสวงหาความรวมมอเพอพฒนาคณภาพการศกษา
อตลกษณของสถำนศกษำ รกสะอาด มวนย
เอกลกษณของสถำนศกษำ โรงเรยนผนาแหลงเรยนร
สภำพทเคยเปนมำของโรงเรยนบำนนำฝำยนำโพธ โรงเรยนบานนาฝายนาโพธไดรบการประเมนคณภาพภายนอกรอบ 3 จาก สมศ. เมอวนท
30-31 มกราคม 2555 ถงวนท 1 กมภาพนธ 2555 จากบรษทมตรประเมน ซงมผลการประเมนดงน ในภาพรวมสถานศกษาจดการศกษาข นพ นฐาน ระดบการศกษาปฐมวย 2 -5 ป สมควรไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา สรปการประเมนคณภาพภายนอกระดบการศกษาปฐมวย ประเภทโรงเรยน ผลรวมคะแนนประเมนสถานศกษา 82.59 มคณภาพระดบ ด ในภาพรวมสถานศกษาจดการศกษาข นพ นฐาน ระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน สมควรไดรบการรบรองมาตรฐานการศกษา สรปการประเมนคณภาพภายนอกระดบการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน ประเภทโรงเรยน ผลรวมคะแนนประเมนสถานศกษา 81.56 มคณภาพระดบ ด
สภำพในปจจบนของโรงเรยนบำนนำฝำยนำโพธ จากผลการประเมนคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนในปการศกษา 2558 อยในระดบทไมนาพอใจ ซงปจจยทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยนข นอยกบองคประกอบการบรหารจดการศกษาในแตละระดบช น การจดการเรยนการสอนของคร การนเทศ ตดตามผล ปจจยทเกยวของกบตวผเรยน รวมท งบรบททเกยวของอนๆ ท งน ภารกจของโรงเรยนในการจดการศกษา คอ การพฒนาคณภาพการศกษาทมงเปาหมายทผลสมฤทธทางการเรยน ซงเมอดจากผลสมฤทธทางการเรยน (O-net) ในระดบตาง ๆ มดงตอไป 1. ผลกำรสอบ O-NETของนกเรยนชนประถมศกษำปท 6 ปกำรศกษำ 2558 (1) กลมสำระกำรเรยนรภำษำไทย คาเฉลยกลมสาระการเรยนรภาษาไทย ช นประถมศกษาปท 6 มคาเฉลยเทากบ 53.67 ซงสงกวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 49.33) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ วรรณคดและวรรณกรรม เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ38.89
141 (2) กลมสำระกำรเรยนรคณตศำสตร คาเฉลยกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร ช นประถมศกษาปท 6 มคาเฉลยเทากบ 42.33 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 43.44) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ การวเคราะหขอมลและความนาจะเปน เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 30.00 (3) กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร คาเฉลยกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ช นประถมศกษาปท 6 มคาเฉลยเทากบ 45.93 ซงสงกวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 42.59) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ พลงงาน เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 36.00 (4) กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำและวฒนธรรม คาเฉลยกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมช นประถมศกษาปท 6 มคาเฉลยเทากบ 48.00 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 49.18) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ ประวตศาสตร เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 32.00 (5) กลมสำระกำรเรยนรภำษำตำงประเทศ (ภำษำองกฤษ) คาเฉลยกลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ) ช นประถมศกษาปท 6 มคาเฉลยเทากบ 34.83 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 40.31) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ ภาษากบความสมพนธกบชมชนและโลก เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 28.33 โดยสามารถสรปภาพรวมไดดงตารางท 4.5
ตำรำงท 4.5 ผลการสอบ O-NET ของนกเรยนช นประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2558
กลมสาระการเรยนร
คาเฉลยระดบประเทศ
คาเฉลยของโรงเรยน
ผลเทยบกบคาเฉลยระดบประเทศ
เรองทควรเรงพฒนา
ภาษาไทย 49.33 53.67 สงกวา วรรณคดและวรรณกรรม คณตศาสตร 43.44 42.33 ตากวา การวเคราะหขอมลและความ
นาจะเปน วทยาศาสตร 42.59 45.93 สงกวา พลงงาน สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม
49.18 48.00 ตากวา ประวตศาสตร
ภาษาตางประเทศ (ภาษา องกฤษ)
40.31
34.83 ตากวา ภาษากบความสมพนธกบชมชนและโลก
142 2. ผลกำรสอบ O-NET ของนกเรยนชนมธยมศกษำปท 3 ปกำรศกษำ 2558
(1) กลมสำระกำรเรยนรภำษำไทย คาเฉลยกลมสาระการเรยนรภาษาไทย ช นมธยมศกษาปท 3 มคาเฉลยเทากบ 40.39 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 42.64) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ การฟง การพด เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 26.63
(2) กลมสำระกำรเรยนรคณตศำสตร คาเฉลยกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร ช นมธยมศกษาปท 3 มคาเฉลยเทากบ 26.64 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 32.40) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ ทกษะกระบวนการทางคณตศาสตร เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 21.74
(3) กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร คาเฉลยกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ช นมธยมศกษาปท 3 มคาเฉลยเทากบ 34.43 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 37.63 เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ สารและสมบตของสาร เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 28.99
(4) กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำและวฒนธรรม คาเฉลยกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ช นมธยมศกษาปท 3 มคาเฉลยเทากบ 41.83 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 46.24) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ เศรษฐศาสตร เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 36.52
(5) กลมสำระกำรเรยนรภำษำตำงประเทศ(ภำษำองกฤษ) คาเฉลยกลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ) ช นมธยมศกษาปท 3 มคาเฉลยเทากบ 25.13 ซงตากวาคะแนนเฉลยระดบประเทศ (ระดบประเทศ 30.62) เมอพจารณารายสาระการเรยนร พบวา สาระการเรยนรทสถานศกษาควรเรงพฒนาตามลาดบ คอ ภาษาและวฒนธรรม เนองจากมผลการทดสอบทมคาเฉลยเทากบ 22.28 โดยสามารถสรปเปนตารางไดดงตารางท 4.6
143 ตำรำงท 4.6 ผลการสอบ O-NET ของนกเรยนช นมธยมศกษาปท 3 ปการศกษา 2558
กลมสาระการเรยนร
คาเฉลยระดบประเทศ
คาเฉลยของโรงเรยน
ผลเทยบกบคาเฉลยระดบประเทศ
เรองทควรเรงพฒนา
ภาษาไทย 42.64 40.39 ตากวา การฟง การพด คณตศาสตร 32.40 26.64 ตากวา ทกษะกระบวนการทาง
คณตศาสตร วทยาศาสตร 37.63 34.43 ตากวา สารและสมบตของสาร สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม
46.24 41.83 ตากวา เศรษฐศาสตร
ภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ)
30.62 25.13 ตากวา ภาษาและวฒนธรรม
เมอมการนาเสนอส นสดลงผวจยไดปลอยใหผรวมวจยไดรวมกนเสนอแนวคดและพจารณารวมกนในการกาหนด “สภาพปญหาทสาคญ”“สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา”“ทางเลอกทหลากหลายเพอการแกปญหา”“การประเมนและเลอกทางเลอกเพอปฏบตการแกปญหา”โดยปลอยใหผรวมวจยรวมกนวเคราะหและกาหนดประเดนตางๆดงกลาวตามทนความรเดมและประสบการณของผรวมวจยแตละคน ซงผรวมวจยทกคนตางพากนเหนดวยทจะทาการพฒนางานของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยผรวมวจยตกลงทจะเอาผลการประเมนของระดบมธยมศกษามาเปนแนวทางในการกาหนดปญหาและหาแนวทางการแกไขปญหา เนองจากวาผรวมวจยสวนมากเปนครผสอนระดบมธยมศกษาในการรวมทากจกรรมจะสะดวกและสามารถทาไปพรอมกบการจดการเรยนการสอนไดโดยไมตองขาดสอน โดยทกคนรวมกนกาหนดและจดทาเปนกจกรรมหรอโครงการ เพอพฒนาผเรยนใหมความคดสรางสรรค สามารถทจะเรยนรโดยประยกตองคความรจากรายวชาทเรยนมาผนวกเขากบกจกรรมตาง ๆ เพอใหเกดการคดสรางสรรค ทางานอยางสรางสรรคและพฒนาตนเองใหเกดการเรยนรรวมกบบคคลอนได สามารถทจะนาไปสการพฒนาองคความรและทกษะของนกเรยนเพอยกระดบผลสมฤทธตอไป โดยผรวมวจยไดรวมกนศกษาวาในการสงเสรมความคดสรางสรรคใหเกดข นในตวผเรยนน นมองคประกอบอะไรบางทจะตองพฒนา เพอใหเกดกจกรรมหรอโครงการทเหมาะสมและกอใหเกดการทางานอยางสรางสรรค ซงสรปไดดงน
144 ตำรำงท 4.7 ปญหาของการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยน ในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
องคประกอบ ปญหา 1. คร - ครไมมองคความรในการจดการเรยนการสอนทสงเสรมความคด
สรางสรรคของผเรยน -ครไมมทกษะหรอไมสนใจในการจดกจกรรมทสงเสรมความคดสรางสรรค -ครไมมการบรณาการรายวชาทเรยนกบการทากจกรรมอน
2. กระบวนการเรยนร - ไมมกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน - กจกรรมเนนทาเพอการเขารวมการประกวดแขงขน - มเฉพาะกจกรรมทเปนไปตามรายวชาไมมการบรณาการระหวางรายวชา - กระบวนการเรยนไมเอ ออานวยตอการเรยนรแบบคดสรางสรรค - กจกรรมการเรยนการสอนเนนทาตามหนงสอเรยนเปนสวนมาก -ผเรยนไมมโอกาสแสดงความคดเหนในเรองทอยากเรยนร
3. ผเรยน - ผเรยนถกเนนใหทาเพอการประกวดแขงขนซงนกเรยนตองทองจาบท ทาใหไมมแนวคดทเปนของตนเอง - กจกรรมเนนสงเสรมเดกทเกงใหไดเขาแขงขนแตไมสนใจเดกคนอน ๆ ใหมกจกรรมทาเพอสงเสรมการคดสรางสรรค - นกเรยนไมใหความสนใจในการทากจกรรมอน ๆ นอกเหนอจากรายวชาทจาเปนตองเรยน เพราะไมมการสงเสรม -ผเรยนไมไดรบการสงเสรมใหทากจกรรมทเกดจากความคดหรอความสนใจของตนเอง
ซงจากการรวมกนระดมสมอง พดคยกนทาใหสามารถสรปความตองการทจะพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ดงภาพท 4.5
145
ภำพท 4.5 สภาพงานทตองการพฒนา
จากน นผรวมวจยจงมการระดมความคดชวยกนในการกาหนด “สภาพปญหาทสาคญ” “สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา”“ทางเลอกทหลากหลายเพอการแกปญหา”“การประเมนและเลอกทางเลอกเพอปฏบตการแกปญหา” ซงไดรวมกนคดและชวยกนบนทกขอมลไวในสมดบนทกของแตละคน และกาหนดใหมการนาเสนอในการประชมในคร งตอไป เพอใหโอกาสแตละคนไดคดทบทวนถงประเดนปญหาทตองการพฒนาจรง ๆ
กจกรรมท 2 การถายทอดแนวคด โดยจดข นในวนท 4 ธนวาคม 2559 เวลา 09.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคนาเสนอแนวคด หลกการ ทฤษฎในบทท 2 ใหแกผรวมวจยไดรบร เขาใจถงแนวทางการแกปญหาในเชงทฤษฎ และชวยใหผรวมวจยสามารถตดสนใจและมองภาพไดชดเจนข น โดยผวจยไดนาเสนอเสนอแนวคดในบทท 2 ทไดศกษามาถายทอดใหผรวมวจยฟง โดยยดหลกการทวา “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลยอนๆทอยนอกเหนอประสบการณความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวย ในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชนจะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ ดวยตนเองและยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอน ๆ ใหมากกวาน นจนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะ ๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนเปนผตดสนใจเลอกเทคโนโยลทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง…”
หลงจากนาเสนอแนวคด ทฤษฎตาง ๆ แลวกเปดโอกาสและใหเวลาผรวมวจยไดรวมกนคด ปรบปรง เพมเตม หรอเปลยนแปลงขอมล จากทขอมลเดมทเคยคดและบนทกไวเมอกอนหนาน เมอเสรจส นการดาเนนกจกรรม สามารถสรปไดดงตารางท 4.8
พฒนา คร
พฒนากระบวนการ
เรยนร
พฒนา ผเรยน
ทกษะการคดสรางสรรคของ
นกเรยน
146 ตำรำงท 4.8 สรปกจกรรมทจะดาเนนการพฒนางานกระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคของนกเรยน
ท ปญหาดาน สภาพปญหา แนวทางเพอการแกปญหา ทางเลอกเพอปฏบตการ
แกปญหา ชอโครงการ/กจกรรมเพอ
จดทาแผนปฏบตการ 1 คร - ครไมมองคความรในการจดการเรยนการ
สอนทสงเสรมความคดสรางสรรคของผเรยน -ครไมมทกษะในการจดกจกรรมนอกหองเรยนทสงเสรมความคดสรางสรรคหรอการบรณาการรายวชาทเรยนกบการทางานนอกหองเรยน
-จดอบรมใหแกครเกยวกบการเรยนการสอนแบบคดสรางสรรค -จดใหครไดศกษาดงานสถานศกษาทมกจกรรมสงเสรมผเรยนแบบคดสรางสรรค -จดหาคมอเกยวกบการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคใหครไดศกษาคนควาดวยตนเอง
-จดอบรมใหแกครเกยวกบการเรยนการสอนแบบคดสรางสรรค
โครงการพฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค -กจกรรม “อบรมใหความร” “อบรมทกษะปฏบต” และ “ศกษาดงาน”
2 กระบวนการเรยนร
- ไมมกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน - กจกรรมเนนทาเพอการเขารวมการประกวดแขงขน - มเฉพาะกจกรรมทเปนไปตามรายวชาไมมการบรณาการระหวางรายวชา
-สารวจความตองการของผเรยน โดยใชแบบสอบถาม เปนคาถามปลายเปด -ประชมผมสวนเกยวของจดทารางแผนปฏบตการ
-สารวจความตองการของผเรยน โดยใชแบบสอบถาม เ -ประชมวเคราะหขอมล -ประชมจดทาแผนปฏบตการ
โครงการพฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค -จดทาแบบสอบถาม -สารวจความคดเหนผเรยน
147 ตำรำงท 4.8 สรปกจกรรมทจะดาเนนการพฒนางานกระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคของนกเรยน (ตอ)
ท ปญหาดาน สภาพปญหา แนวทางเพอการแกปญหา ทางเลอกเพอปฏบตการแกปญหา
ชอโครงการ/กจกรรมเพอจดทาแผนปฏบตการ
2 กระบวนการเรยนร (ตอ)
- กระบวนการเรยนไมเอ ออานวยตอการเรยนรแบบคดสรางสรรค - กจกรรมการเรยนการสอนเนนทาตามหนงสอเรยนเปนสวนมาก -ผเรยนไมมโอกาสแสดงความคดเหนในเรองทอยากเรยนร
-ประยกตแผนปฏบตการประจาปการศกษาจากสถานศกษาแหงอน -สารวจความตองการของผเรยน โดยใชแบบสอบถาม เปนคาถามปลายเปด
-การวเคราะหขอมล -การจดทาแผนปฏบตการ
3 ผเรยน - ผเรยนถกเนนใหทาเพอการประกวดแขงขนซงนกเรยนตองทองจาบท ทาใหไมมแนวคดทเปนของตนเอง - กจกรรมเนนสงเสรมเดกทเกงใหไดเขาแขงขนแตไมสนใจเดกคนอนๆ ใหมกจกรรมทา - นกเรยนไมใหความสนใจในการทากจกรรมอนๆนอกเหนอจากรายวชาทจาเปนตองเรยน เพราะไมมการสงเสรม
-จดกจกรรมทเนนการบรณาการระหวางรายวชาโดยใชของสถานศกษาแหงอน -ครเปนผกาหนดกจกรรมเพอใหนกเรยนไดปฏบต -ใหนกเรยนรวมกนคดและเสนอกจกรรมทตองการทา -กาหนดใหนกเรยนเขารวมในกจกรรมทสนใจ
-กาหนดใหนกเรยนเขารวมในกจกรรมทสนใจ
-โครงการพฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค -กจกรรม ดงน -งานปนสรางสรรค -การวาดภาพสรางสรรค - ICT สรางสรรค - หนงส นสรางสรรค -ของเลนเชงวทย
148 จากน นผวจยและผรวมวจยไดมการกาหนดสภาพทคาดหวงจากการดาเนนกจกรรมเพอแกไขปญหาทกาหนดไวท งหมด โดยมการกาหนดสภาพทคาดหวงจาการดาเนนกจกรรม ซงสรปไดดงน
ภำพท 4.6 สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา
โดยผวจยและผรวมวจยมการกาหนดเกณฑการประเมนสาหรบประเมนผลสภาพทคาดหวงจากการแกปญหา ดงน
ตำรำงท 4.9 เกณฑการประเมนสาหรบวดสภาพทคาดหวงจากการแกปญหา
ระดบคะแนน แปลความหมาย 4.00 - 5.00 ดมาก
3.00 - 3.99 ด
2.00 - 2.99 ปานกลาง
1.01 -2.00 พอใช
0 - 1.00 ควรปรบปรง
พฒนา
คร
ผเรยน กระบวนการ
เรยนร
สภาพทคาดหวงจากการแกปญหา
ผานเกณฑการประเมนทผวจยและผรวมวจยก าหนดขน ตงแตระดบด หรอ 3.00 คะแนน
ขนไป
149
กจกรรมท 3 การจดทาแผนปฏบตการ (Action Plan) จดข นในวนท 11 ธนวาคม 2559 เวลา 09.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอแบงกลมการทางานและจดทาแผนปฏบตการทจะใชเปนแนวทางในการพฒนางาน โดยมการนาเสนอขอมลพรอมกบแจกเอกสารต งแตเรมข นตอนการวางแผน ซงทประชมไดรวมกนจดแบงทมงานโครงการทจะรบผดชอบในการดาเนนโครงการโดยใชวธใหเลอกตามความถนด ความสนใจและใกลกบงานทตนรบผดชอบ โดยเกลยใหมจานวนคนในแตละโครงการเทาๆกน โดยเนนใหทางานโครงการตามแผนการทางานกอนเปนอนดบแรก และในแตละโครงการกมการกาหนดหวหนาทม 1 คนเพอทาหนาทเปนท งผนา ผประสาน ผดแลและผรวมทางานดวย จากน นแตละทมกมการแบงงาน การมอบอานาจหนาท การกาหนดบทบาทและความรบผดชอบ โดยแยกเปนกลมตามทรบม อบหมายซ งสรปได ดงตารางท 4.10
ตำรำงท 4.10 การแบงทมรบผดชอบโครงการ
ทมท หวหนาทม รองหวหนาทม ทมงาน 1 นายสนทร เจรญสข นายสายณห วนนา นางมาลษา วนนา
นางนฤมล มาสภา 2 นายสรเทพ แมนเมอง นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน นายนสกร มะลาศร
นางสาวอรทย ทองตาแสง 3 นายอาทตย บงง ม นางประหยด ละทยนล นางสาวอภญญา ธนนทา
นางอจจชญา สงวนศรพสทธ
หลงจากน นแตละทมกลงมอเขยนแผนการดาเนนโครงการ เสรจแลวใหแตละทมไดนาเสนอแผนงานโครงการใหผรวมวจยทกคนไดรบทราบ และใหมการแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบแผนงานโครงการ ซงแตละโครงการมสวนประกอบทสาคญคอ หลกการและเหตผล วตถประสงค เปาหมาย กจกรรมและระยะเวลาในการดาเนนงาน สถานทดาเนนงาน งบประมาณ ผรบผดชอบโครงการ ผลทคาดวาจะไดรบ และวธการประเมนผลโครงการ โดยมรายละเอยดของแตละโครงการ ดงน
150 โครงกำรท 1 โครงกำรพฒนำทกษะครเพอกำรจดกำรเรยนรเพอควำมคดสรำงสรรค
หลกกำรและเหตผล ปจจบนในการจดการศกษาเนนใหความสาคญกบการเรยนร โดยฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกปญหา จดการเรยนรใหเกดทกเวลาทกสถานท พฒนาผเรยนอยางเตมศกยภาพสอดคลองกบ สถาบนการศกษาทตองเตรยมคนเขาสประชาคมอาเซยนและการพฒนาคนในศตวรรษท 21 ทตองการผเรยนทมคณลกษณะ คอ ความคดสรางสรรคและนวตกรรม การสอสารกบผรวมงาน การมทกษะชวต การคดเชงวพากษ การแกปญหาและตดสนใจ การใชงานเทคโนโลย ในปจจบนการจดกจกรรมการเรยนการสอนของผสอนตองเลอกรปแบบกจกรรมการเรยนการสอนทหลากหลายเหมาะสมสาหรบผเรยนโดยคานงถงความแตกตางระหวางบคคล จดการเรยนการสอนแบบเนนผ เรยนเปนสาคญ เนนใหผเรยนไดสรางความรดวยตวเอง ต งแตการเลอกและวางแผนการทางานอยางเปนลาดบข นตอน เลอกใชเครองมอ การออกแบบการทดลอง การสารวจลงมอปฏบต บนทกผล แปลผล นาเสนอผลงาน ผเรยนมโอกาสไดแสดงออกอยางอสระ ไดคดอยางหลากหลาย ผ เรยนไดลงมอปฏบตจรง เปนการเรยนรทผเรยนไดคดอยางสรางสรรค ไดเรยนรจากการปฏบต ไดรบประสบการณตรง ทากจกรรมตามความสามารถ ความถนดและความสนใจของตนเองและมความสขในการเรยนร นอกจากน การทางานเปนทมทาใหผเรยนไดมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ไดฝกประเมนตนเอง รจกตนเอง เหนคณคาของตนเองและยอมรบผอน การจดการเรยนการสอนในปจจบนจาเปนตองปรบเปลยนรปแบบการเรยนการสอน เพอเพมทกษะกระบวนการคด โดยเฉพาะการคดสรางสรรคทนบวนจะมความจาเปนตอการดารงชวตทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมฐานความร และการนามาซงการสรางสรรคงานใหม ๆ ทเปนประโยชนเพอเปนการยกระดบคณภาพของนกเรยนใหสามารถแขงขนในตลาดแรงงานของประเทศได และประการทสาคญจากการปฏรปการเรยนรในทกระดบช น การจดการเรยนการสอนจะตองยดผเรยนเปนศนยกลางทเนน “การเรยนร” มากกวา “การสอน” โดยมงใหผเรยนรจกการเรยนรดวยตนเอง มความสามารถคดอยางมวจารณญาณโดยเฉพาะอยางยงมความคดสรางสรรค โดยสถาบนตางๆทภาครฐและภาคเอกชนจาเปนจะตองปรบเปลยนรปแบบการเรยนการสอนใหมความหลากหลายและสามารถตอบสนองความแตกตางของผเรยน เพอใหครสามารถจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนสงเสรมใหผเรยนมการคดสรางสรรคท งในการเรยนและการทางานรวมกบผอนได ครจะตองเปนผมความร มความชานาญและทกษะในการจดกจกรรมการเรยนการสอน จงจาเปนตองไดรบการพฒนาท งทางดานองคความรและทกษะในการจดกจกรรมแบบการคดสรางสรรค
151 วตถประสงค
1. เพอใหครมความร ความเขาใจทถกตองในการพฒนาทกษะการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรคของครและนกเรยน
2. เพอใหครสามารถออกแบบและจดกจกรรมการเรยนรทเนนการพฒนาการคดสรางสรรคของนกเรยน เปำหมำย
โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ผานเกณฑการประเมนทผวจยและผรวมวจยกาหนดไว มระดบคณภาพ ต งแตระดบ “ด” หรอ “3” ข นไป
กจกรรมและระยะเวลำกำรด ำเนนงำน
ท กจกรรม ระยะเวลาดาเนนงาน
ม.ค. 60 ก.พ. 60 ม.ค. 60
1 อบรมใหความรการสอนเพอการคดสรางสรรค
2 อบรมทกษะปฏบต (เขยนแผนปฏบตการ)
3 ศกษาดงาน
สถำนทด ำเนนงำน หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน
งบประมำณ งบประมาณสวนตวของผวจย รวมท งส น จานวน 16,000 บาท เพอใชเปนคาใชจาย ดงน
ท กจกรรม งบประมาณ แหลงทมา 1 อบรมใหความรการสอนเพอการคดสรางสรรค 5,000 สวนตวผวจย 2 อบรมทกษะปฏบต (เขยนแผนปฏบตการ) 1,000 สวนตวผวจย 3 ศกษาดงาน 10,000 สวนตวผวจย
ผรบผดชอบโครงกำร
ทมท 1 ประกอบดวย 1. นายสนทร เจรญสข หวหนาทม
2. นายสายณห วนนา รองหวหนาทม 3. นางมาลษา วนนา ทมงาน 4. นางนฤมล มาสภา ทมงาน
152 ผลทคำดวำจะไดรบ
1. ครมความร ความเขาใจทถกตองในการพฒนาทกษะการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรคของครและนกเรยน
2. ครสามารถออกแบบและจดกจกรรมการเรยนรทเนนการพฒนาการคดสรางสรรคของนกเรยน
วธกำรประเมนผลโครงกำร ใชแบบบนทกการสงเกต แบบสมภาษณ และแบบประเมนโครงการ
โครงกำรท 2 โครงกำรพฒนำกระบวนกำรเรยนรเพอควำมคดสรำงสรรคของนกเรยน
หลกกำรและเหตผล
กระทรวงศกษาธการ มนโยบายเรงปฏรปการเรยนรท งระบบใหสมพนธเชอมโยงกนเพอยกระดบคณภาพการศกษาและพฒนาศกยภาพของผ เรยน โดยเฉพาะอยางยงการสรางเสรมสมรรถนะและทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ดานทกษะการเรยนรและความคดสรางสรรค (Learning and creative Skills) ดงน น เพอสนองนโยบายการจดการเรยนรของผเรยนใหมคณลกษณะ ความสามารถและทกษะทสอดคลองกบศตวรรษท 21 ดานทกษะการเรยนรและความคดสรางสรรค โดยการจดทาแผนปฏบตการของโรงเรยน และนารปแบบการจดการเรยนรสช นเรยนใหผเรยนไดพฒนาการเรยนรตลอดจนเรยนรอยางมความสข จงไดจดทาโครงการพฒนากระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนเพอเปนการยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนและเตรยมผเรยนใหสอดคลองกบศตวรรษท 21 ดานทกษะการเรยนรและความคดสรางสรรค (Learning and creative Skills) ประจาปการศกษา 2560 ข น
วตถประสงค 1. เ พอสงเสรมสถานศกษาพฒนาผ เรยนใหมคณลกษณะ ความสามารถและท กษะ ทสอดคลองกบศตวรรษท 21 ดานทกษะการเรยนรและความคดสรางสรรค (Learning and creative Skills) 2. เพอจดทาแผนปฏบตการของโรงเรยน พฒนาการจดการเรยนรท งระบบสการยกระดบคณภาพและผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนใหไดมาตรฐาน
เปำหมำย โรงเรยนบานนาฝายนาโพธผานเกณฑการประเมนทผวจยและผรวมวจยกาหนดไว มระดบ
คณภาพ ต งแตระดบ “ด” หรอ “3” ข นไป
153 กจกรรมและระยะเวลำกำรด ำเนนงำน
ท กจกรรม ระยะเวลาดาเนนงาน
ม.ค. 60 ก.พ. 60 ม.ค. 60
1 สารวจความตองการของผเรยน
2 วเคราะหขอมล
3 ประชมจดทาแผนปฏบตการ
สถำนทด ำเนนงำน
โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ จงหวดขอนแกน
งบประมำณ งบประมาณสวนตวของผวจย รวมท งส น จานวน 3,000 บาท เพอใชเปนคาใชจายในการ
ดาเนนกจกรรม ดงน ท กจกรรม งบประมาณ แหลงทมา
1 สารวจความตองการของผเรยน - -
2 วเคราะหขอมล 1,000 สวนตว 3 ประชมจดทาแผนปฏบตการ 2,000 สวนตว
ผรบผดชอบโครงกำร
ทมท 2 ประกอบดวย 1. นายสรเทพ แมนเมอง หวหนาทม
2. นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน รองหวหนาทม 3. นายนสกร มะลาศร ทมงาน 4. นางสาวอรทย ทองตาแสง ทมงาน
ผลทคำดวำจะไดรบ 1. มการวางแผนในการบรหารจดการศกษาของโรงเรยน 2. มการบรหารจดการศกษาของโรงเรยนโดยใชหลกการมสวนรวมของบคลากร 3. มแผนปฏบตการทเกดจากการทางานรวมกนของบคลากร
วธกำรประเมนผลโครงกำร ใชแบบบนทกการสงเกต แบบสมภาษณ และแบบประเมนโครงการ
154 โครงกำรท 3 โครงกำรพฒนำผเรยนเพอพฒนำควำมคดสรำงสรรคของนกเรยน
หลกกำรและเหตผล การสงเสรมและสนบสนนนกเรยนทมความสามารถในการประดษฐคดคนสงทเปนประโยชนแกสงคมและประเทศชาต สอดคลองกบนโยบายทางการศกษาทวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองโดยเนนผเรยนเปนสาคญ การจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาตนเองตามธรรมชาต มการคดอยางเปนระบบ และวยเดกเปนวยแหงการเรยนรสงใหมๆ รอบตว เดกจะเกดการเรยนรผานการเลน การลงมอปฏบตจรงดวยตนเอง และกระบวนการเรยนรทเปยมไปดวยจนตนาการ ความสข สนกสนาน ตนเตน ประทบใจ การเลนทแฝงความคดสรางสรรคมากทสด กคอกจกรรมศลปะ เชน การวาดภาพระบายส การประดษฐเศษวสด รวมถงกจกรรมการปน ซงเปนกจกรรมทสอดคลองกบวถชวตของเดกไทย การนากระดาษเกา ๆ หรอวสดเหลอใชใกลตวกสามารถนามาทาศลปะได สามารถทาไดหลายรปแบบและทาไดงาย วสดทใชกหาไดงายและราคาถก แทนทจะนาเศษวสดทใชแลวท งไปโดยเปลาประโยชน อกท งยงชวยสงเสรมใหเดกเหนคณคาการประยกตใหเศษวสดใกลตว ชวยรกษาสงแวดลอม เกดความภาคภมใจตอผลงานของตนเอง สงเสรมใหเดกเรยนรดวยการลงมอกระทา มสวนรวมท งความคด จตใจ สมอง เกดความประทบใจ เรยนรดวยความเขาใจ จะทาใหเดกคอยๆ เกดความคด สรางจนตนาการ นาไปสการคดคน การแกปญหาและสรางสรรคงานใหมได โครงการนกประดษฐคดสรางสรรคไดจดทาข นมาเพอสงเสรมใหผเรยนนาความรทไดมาประยกตสรางสงประดษฐใหม ๆ โดยใชกระบวนทางวทยาศาสตรตามศกยภาพของผเรยนเอง ของเลนเปนอปกรณทกอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลน ขณะทเลนสามารถอาศยความสนกสนาน สอดแทรกความรทางวทยาศาสตรได นกเรยนไดเรยนไดอธบายการทางานของของเลน ทาใหเขาใจวทยาศาสตรอยางแทจรง การใหโอกาสแกนกเรยนในการประดษฐของเลนใหม ๆ กเปนการฝกความคดสรางสรรคใหออกมาเปนรปธรรมยงข น นอกจากน การเลน ของเลนหรอการประดษฐของเลน ยงชวยใหเกดทกษะในการใชเครองมอตาง ๆ รวมท งทกษะการแกปญหา ซงนกเรยนจะประสบปญหาตางๆ มากมาย ในระหวางการลงมอประดษฐของเลน และนเปนโอกาสทดสาหรบคร ในการสอนวทยาศาสตรท งเน อหาและกระบวนการตาง ๆ ไปพรอม ๆ กน ขณะเดยวกนกเกดความสนกสนานเพลดเพลนดวย
วตถประสงค 1. นกเรยนสามารถคด เขยนและทากจกรรมตางๆ อยางสรางสรรค 2. นกเรยนไดเรยนรเหนคณคาในตนเอง มความมนใจ กลาแสดงออกอยางสรางสรรคและ
เหมาะสม
เปำหมำย โรงเรยนบานาฝายนาโพธ ผานเกณฑการประเมนทผ วจยและผรวมวจยกาหนดไว มระดบ
คณภาพ ต งแตระดบ “ด” หรอ “3” ข นไป
155 กจกรรมและระยะเวลำกำรด ำเนนงำน
ท กจกรรม ระยะเวลาดาเนนงาน
ม.ค. 60 ก.พ. 60 ม.ค. 60
1 งานปนสรางสรรค
2 การวาดภาพสรางสรรค
3 ICT สรางสรรค
4 หนงส นสรางสรรค
5 ประดษฐเลนเชงวทย
สถำนทด ำเนนงำน
โรงเรยนบานาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน
งบประมำณ งบประมาณสวนตวของผวจย รวมท งส น จานวน 15,000 บาท เพอใชเปนคาใชจายในการ
ดาเนนกจกรรม ดงน ท กจกรรม งบประมาณ แหลงทมา
1 งานปนสรางสรรค 5,000 สวนตวของผวจย
2 การวาดภาพสรางสรรค 5,000 สวนตวของผวจย
3 ICT สรางสรรค - 4 หนงส นสรางสรรค - 5 ประดษฐเลนเชงวทย 5,000 สวนตวของผวจย
ผรบผดชอบโครงกำร
ทมท 3 ประกอบดวย 1. นายอาทตย บงง ม หวหนาทม
2. นางประหยด ละทยนล รองหวหนาทม 3. นางสาวอภญญา ธนนทา ทมงาน 4. นางอจจชญา สงวนศรพสทธ ทมงาน
ผลทคำดวำจะไดรบ 1. นกเรยนสามารถคด เขยนและทากจกรรมตาง ๆ อยางสรางสรรค 2. นกเรยนไดเรยนรเหนคณคาในตนเอง มความมนใจ กลาแสดงออกอยางสรางสรรคและเหมาะสม
156 วธกำรประเมนผลโครงกำร
ใชแบบบนทกการสงเกต แบบสมภาษณ และแบบประเมนโครงการ
กจกรรมท 4 การสรปผลการดาเนนงาน จดข นในวนท 11 ธนวาคม 2559 เวลา 11.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ เพอเปนการทบทวนวธการดาเนนงานทผานมาต งแตการประชมเชงปฏบตการรวมคดและวางแผนวเคราะหสภาพงาน การจดประชมนาเสนอแนวคดในบทท 2 ถายทอดใหผรวมวจย การจดประชมเชงปฏบตการจดทาแผนปฏบตการ และการจดกจกรรมการสรปผลการดาเนนกจกรรม โดยผวจยและผรวมวจยไดนาเอาผลการบนทกจากการสงเกต บนทกการประชม และเครองคอมพวเตอรซงเกบขอมลภาพ มานาเสนอเพอใหผรวมวจยได วพากษ วเคราะห อภปรายรวมกนเพอใหไดขอมลทถกตองททกคนรบรรวมกน โดยอาศยขอคาถามในการถอดบทเรยนเชนเดยวกบข นตอนท 1 ผลจากการดาเนนกจกรรมไดขอสรปรวมกนดงตารางท 4.11
157 ตำรำงท 4.11 ผลสรปการดาเนนกจกรรมข นตอนการวางแผน
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การระดมสมอง
บรรลความคาดหวง แตละทมสามารถกาหนดปญหาสาคญทจะทาการพฒนาได
การปลอยใหผรวมวจยชวยกนคดและวางแผนหากจดในสานกงานจะดกวาขางนอกเพราะหากตองการขอมลอะไร สามารถหาไดทนทไมตองวงไปมา
ปญหาการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรคของนกเรยน พบวามปญหา 3 องคประกอบ คอ ปญหาจากคร ปญหาจากกระบวนการจดการเรยนรและปญหาจากผเรยน
ผวจยควรปลอยใหผรวมวจยสบคนแสวงหาขอมลใหเตมทกอนจากน นคอยเพมขอมลทขาดใหเพยงพอ
การถายทอดแนวคด
บรรลความคาดหวง เพราะผรวมวจยสามารถกาหนดกจกรรมและสภาพทคาดหวงจากการดาเนนกจกรรมได
การนาเสนอทางเลอกเพอการแกปญหาทควรใหทกคนเสนอแนวคดเพอใหไดขอมลทหลากหลายและมความเปนไปได
ทมวจยไดระดมความคดเพอนาไปสการบรณาการระหวางปญหาทตองการแกไขกบแนวทางการแกไขเชงวชาการ เพอใหสามารถนาไปกาหนดกจกรรมเพอแกปญหา
การนาเสนอแนวคดในบทท 2 ตอผรวมวจยควรเปนความรทหลากหลายเพอใหเกดการเปรยบเทยบขอมลและควรปลอยใหผรวมวจยไดแสดงความคดเหนใหมากทสดและพยายามใหทกคนแสดงความคดเหน
158 ตำรำงท 4.11 ผลสรปการดาเนนกจกรรมข นตอนการวางแผน (ตอ)
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การจดทาแผนปฏบตการ
บรรลความคาดหวง เพราะผรวมวจยสามารถกาหนดกจกรรมเพอการแกปญหา
-ผรวมวจยมการจดทาโครงการเพอแกปญหารวมท งมการแบงกลมรบผดชอบการดาเนนโครงการทเกดจากการตกลงรวมกน
ไดโครงการเพอใชปฏบตเพอแกไขปญหาทคนพบ จานวน 3 โครงการ ประกอบดวย โครงการพฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคโครงการพฒนากระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนและโครงการพฒนาผเรยนเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยน
-ควรกระตนใหผรวมวจยแสดงความคดเหนใหมากทสดเพอใหไดขอมลหรอแนวทางทหลากหลาย
การสรปผลการดาเนนกจกรรม
บรรลความคาดหวง เพราะสามารถสรปผลการดาเนนงานข นตอนท 2 ได
-ผรวมวจยมการแสดงความคดเหนมากยงข นเนองจากเคยผานการถอดบทเรยนในข นตอนท 1 มาแลว
การมเลขานการทมวจย ทาใหมผรบผดชอบจดการประชมและขอมลทาใหไมหลงลม และทกทมควรมการจดบนทกรายละเอยดการทางานของทมตนเองดวย
การบนทกขอมลอาจบนทกในรปแบบเสยงโดยใชโทรศพท ซงสามารถสงใหกนทางไลนหรอเมลไดงายและสามารถจดเกบไวในโทรศพทเพอเปดฟงไดตลอดเวลา
159 ขนตอนท 3 กำรปฏบต(Acting) ในข นตอนการปฏบต (Acting) มกจกรรม 4 กจกรรม คอ 1) การกาหนดเทคนคและเครองมอวจย 2) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม 3) การประเมนสภาพการดาเนนงานกอนนาแผนลงสการปฏบต และ4) การนาแผนลงสการปฏบต โดยมการดาเนนการระหวางเดอนมกราคม–มนาคม 2560 กาหนดแผนการดาเนนกจกรรม ดงน
ตำรำงท 4.12 ตารางการดาเนนงานข นตอนการปฏบต (Acting)
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค แนวคดทยดถอ 23 ธ.ค. 60 การกาหนด
เทคนคและเครองมอวจย
เพอกาหนดเทคนคและเครองมอวจยทใชในการดาเนนกจกรรม
หลกการ “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล”
23 ธ.ค.60 การกาหนดแนวทางปฏบตรวม
เพอรวมกนกาหนดเครองมอทจะใชในการวจยและวางแนวทางปฏบตโครงการ
หลกการ “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล”
26 ธ.ค.60 การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอความ คดสรางสรรค กอนนาแผนลงสการปฏบต
เพอใหทราบสภาพการจดการเรยนรแบบสงเสรมความคดสรางสรรคกอนนาแผน สการปฏบต
หลกการ “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล”
3 ม.ค. 60 การนาแผนลงสการปฏบต
ดาเนนกจกรรมตามแผนทวางไว
“การเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนปฏบตการ (action plan) พยายามไมใหความชวยเหลอใด ๆ ทไดอยางงายๆ หรอสาเรจรปเกนไป คอยใหกาลงใจและกระตนใหเกดการปฏบตอยางจรงจง”
160 โดยมรายละเอยดในการดาเนนกจกรรม ดงน กจกรรมท 1การกาหนดเทคนคและเครองมอวจย จดข นในวนท 23 ธนวาคม 2559 เวลา 10.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอรวมกนกาหนดเทคนค ทจะใชในการวจยและเครองมอทจะใชในการวจย โดยใหผรวมวจยไดวเคราะหและพจารณาวาในการนาแผนดาเนนงานสการปฏบตน นจะใชเทคนคและเครองมออะไรในการประเมนผลการดาเนนงานและเกบรวบรวมขอมล จากน นชวยกนออกแบบเครองมอวจย ซงสรปเครองมอทจะใชในการวจยท งส น 5 ฉบบ ดงตาราง
ตำรำงท 4.13 เครองมอการวจยทผวจยและผรวมวจยไดรวมกนจดทาข น
ฉบบท เครองมอ วตถประสงค ชวงเวลาทใชงาน 1 แบบบนทกการ
ประชม ใชสาหรบบนทกการประชม ใชในวนทมการจด
ประชม 2 แบบสมภาษณ ใชสมภาษณหวหนาทมเกยวกบผล
การดาเนนงานข นตอนตาง ๆ หลงดาเนนการ
3 การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค
ใชประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของผรวมวจย และใชสาหรบเปน Guide Line นาไปส Action Plan
กอนดาเนนงาน, หลงดาเนนงาน
4 แบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ
ใชสาหรบตดตามและตรวจสอบความกาวหนาในการดาเนนงานโครงการเปนระยะ ๆ
ระหวางดาเนนการ
5 แบบประเมน โครงการ
ใชสาหรบสรปและประเมนผลการดาเนนโครงการตามวตถประสงคและเปาหมายทไดกาหนดไวหลงการดาเนนโครงการเสรจส น
หลงดาเนนการ
โดยผรวมวจยไดตกลงกนวาจะไมสงเอกสารใหผเชยวชาญทาการตรวจเนองจากวาเปนเครองมอทจดทาข นตามแนวคดและความเหนของทมงานวจยหากใหผเชยวชาญตรวจสอบอาจทาใหเกดการไขวเขวและไมตรงประเดนตามทผรวมวจยจะดาเนนการพฒนา และสรปวาใหผวจยทาหนาทจดพมพตนฉบบพรอมถายสาเนาเอกสารแยกเปนชด ๆ ไว ตามจานวนทตกลงกนไวเพอใหสามารถนาไปใชประเมนผลการดาเนนงานไดตลอดเวลาหากมผรวมวจยตองการใชเอกสาร มการดาเนนการ ดงภาพ
161
ภำพท 4.7 การประชมกาหนดเทคนคและเครองมอวจย กจกรรมท 2 การกาหนดแนวทางปฏบตรวม จดข นในวนท 23 ธนวาคม 2559 เวลา 13.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอตกลงรวมกนในการแบงทมงานเพอทจะรบผดชอบโครงการเพอนาไปสการปฏบต โดยผวจยและผรวมวจยไดรวมกนวางแนวปฏบตใหบรรลเปาหมาย โดยยดหลกการและแนวคดทวา “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล” โดยไดมการระดมความคดเหน พดคยถงการหาวธการหรอแนวทางในการปฏบตงานรวมกน เนองจากมโครงการทตองดาเนนการสการปฏบตจานวน 3 โครงการจงมการตกลงกนเพอดาเนนการปฏบตกจกรรมโดยในข นตอนท 2 ไดมการแบงทมรบผดชอบโครงการรวมท งการแตงต งหวหนาทมแลว ในข นตอนน จงมการแบงหนาทของแตละตาแหนงในแตละทม โดยแตละทมมการแบงกลมกนพดคยกนเพอกาหนดแนวทางการดาเนนการในโครงการทรบผดชอบ จากน นมาตกลงรวมกนในบางประเดนทจะตองทาใหเปนไปในทศทางเดยวกน คอ การประเมน โดยสรปรวมกนวาหวหนาทมใหเปนผประเมนและตดตามผลการดาเนนโครงการดวยโดยเรยกวา “ผประเมนโครงการ” สวนทมงานมหนาทในการดาเนนโครงการรวมกบหวหนาทมเพอใหโครงการทรบผดชอบบรรลเปาหมาย สาหรบการตดตามการดาเนนโครงการน นแบงออกเปน 2 ระยะ คอ ระยะท 1การตดตามและประเมนผลระหวางการดาเนนโครงการ ระยะท 2 การตดตามและประเมนผลเมอส นสดการดาเนนโครงการ ซงการดาเนนกจกรรมน สรปไดดงตารางท 4.14
162 ตำรำงท 4.14 การจดทมงานโครงการเพอนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต
ท ชอโครงการ ชอทม ทมงานโครงการ ผประเมนโครงการ 1 โครงการพฒนาทกษะคร
เพอการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค
1 นายสายณห วนนา นางมาลษา วนนา นางนฤมล มาสภา
นายสนทร เจรญสข
2 โครงการพฒนากระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยน
2 นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน นายนสกร มะลาศร นางสาวอรทย ทองตาแสง
นายสรเทพ แมนเมอง
3 โครงการพฒนาผเรยนเพอความคดสรางสรรคของนกเรยน
3 นางประหยด ละทยนล นางสาวอภญญา ธนนทา นางอจจชญา สงวนศรพสทธ
นายอาทตย บงง ม
จากน นจงมการตกลงกนวาในวนท 26 ธนวาคม 2559 ใหมการใชเครองมอฉบบท 3 แบบประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรค เพอใหผวจยและผรวมวจยไดทาการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ใน 3 ดาน ซงไดแก ดานคร ดานกระบวนการเรยนร และดานผเรยน
กจกรรมท 3 การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค จดข นในวนท 26 ธนวาคม 2559 เวลา 11.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอศกษาสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธกอนนาแผนสการปฏบต โดยผวจยไดแจกแบบประเมนใหกบผรวมวจยทกคนไดทาการประเมนตามสภาพและความเปนจรงทดาเนนการอยในปจจบน จากน นทาการเกบรวบรวมแลวนามาวเคราะหขอมลจากการใชเครองมอดงกลาว สรปไดดงตารางท 4.15
163 ตำรำงท 4.15 ผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝาย นาโพธ กอนการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต
หมายเหต เกณฑความคาดหวงทผวจยและผรวมวจยกาหนดไว คอ ระดบดหรอ 3.00 คะแนนข นไป
จากตารางท4.15 ผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ กอนการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต พบวา คะแนนสรปทกดานอยในระดบควรปรบปรง ( x =2.19) เมอแยกเปนงานเรยงลาดบจากมากไปนอย ดงน ดานการจดการเรยนร มคะแนนอยในระดบควรปรบปรง ( x =1.64) ดานผเรยนมคะแนนอยในระดบควรปรบปรง ( =1.46) และดานคร มคะแนนอยในระดบควรปรบปรง ( =1.36)
x
x
องคประกอบ ขอท รายการประเมน ระดบคะแนนการประเมน x S.D การแปลผล
คร 1 องคความรในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
1.42 0.51 ควรปรบปรง
2 ทกษะ/เทคนคในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
1.33 0.49 ควรปรบปรง
3 สามารถบรณาการความร/ทกษะ/เทคนคการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคในการจดการเรยนรในรายวชาทรบผดชอบ
1.33 0.49 ควรปรบปรง
คำเฉลยดำนคร 1.36 0.50 ควรปรบปรง การจดการเรยนร
1 มกระบวนการจดการเรยนรทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
1.75 0.45 ควรปรบปรง
2 มกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
1.58 0.51 ควรปรบปรง
3 ผเรยนและผสอนมการบรณาการรวมกนในการจดกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
1.58 0.51 ควรปรบปรง
คำเฉลยดำนกำรจดกำรเรยนร 1.64 0.49 ควรปรบปรง นกเรยน 1 นกเรยนมสวนรวมในกระบวนการจดการ
เรยนร 1.50 0.52 ควรปรบปรง
2 นกเรยนไดทากจกรรมทสงเสรมการทางานแบบคดสรางสรรค
1.42 0.51 ควรปรบปรง
คำเฉลยดำนนกเรยน 1.46 0.52 ควรปรบปรง คำเฉลย 3 ดำน 1.49 0.50 ควรปรบปรง
164 กจกรรมท 4 การนาแผนลงสการปฏบต ดาเนนการระหวางวนท 3 มกราคม - 31 มนาคม 2560 รวมระยะเวลาจานวน 3 เดอน มวตถประสงคเพอนาแผนปฏบตการทเปนโครงการจานวน 3 โครงการทกาหนดไวไปสการปฏบตตามกจกรรม โดยท ง 3 ทม มการนาโครงการและกจกรรมทกาหนดไวตามแผนปฏบตการไปดาเนนการในโรงเรยน โดยมการพดคยและขอความรวมมอจากทมอนรวมท งบคลากรอนในโรงเรยนทเกยวของมารวมในบางกจกรรมดวย ซงมรายละเอยดการดาเนนงานแตละโครงการดงตอไปน โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรครบผดชอบโดยทม 1 ซงมสมาชกจานวน 4 คน ประกอบดวย นายสนทร เจรญสข, นายสายณห วนนา, นางมาลษา วนนา และนางนฤมล มาสภา มกจกรรมจานวน 3 กจกรรม คอ 1) อบรมใหความร 2) อบรมทกษะฝกปฏบต และ3) ศกษาดงาน โดยในแตละกจกรรมมรายละเอยดของการดาเนนงานดงตอไปน 1) อบรมใหความร จดข นในวนท 21 มกราคม 2560 ณ หองประชมโรงเรยนบาน นาฝายนาโพธ โดยทม 1 ไดประสานวทยากรคอนายสนทร เจรญสข ผอานวยการโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มาใหความรกบครเกยวกบการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรค โดยภาคเชาเปนเรองการ คดสรางสรรค และแนวทางการสงเสรมการคดสรางสรรค สวนภาคบายเรอง กระบวนการจดการเรยนรเพอสงเสรมการคดสรางสรรคและการบณาการกบการจดการเรยนรรายวชา การดาเนนกจกรรม ดงภาพ
ภำพท 4.8 การอบรมใหความรการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรค
2) อบรมทกษะปฏบต จดข นในวนท 22 มกราคม 2560 เวลา 09.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทม 1 ไดเชญผรวมวจยรวมท งบคลากรอนในโรงเรยนไดประชมรวมกนโดยมนายสนทร เจรญสข ผอานวยการโรงเรยนบานนาฝายนาโพธเปนวทยากรอบรมในการฝกปฏบตจดทาแผนปฏบตการและการเขยนโครงการทสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน การดาเนนกจกรรมดงภาพ
165
ภำพท 4.9 การอบรมทกษะปฏบตการเขยนแผน 3) ศกษาดงาน ทม 1 มการจดประชมในวนท 25 มกราคม 2560 ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยผรวมวจยทกคนเขารวมประชมแสดงความคดเหน เกยวกบการศกษา ดงาน โดยสามารถสรปไดวาจะมการศกษาดงานทโรงเรยนลาปลายมาศพฒนา อาเภอลาปลายมาศ จงหวดบรรมย เพราะเดนในเรองการจดการเรยนรแบบสงเสรมการคดแบบสรางสรรค และมกาหนดการไปศกษาดงานในวนท 10 กมภาพนธ 2560 แตเนองจากมกจกรรมเรงดวนเขามาในอาทตยดงกลาวน ทาใหกจกรรมการศกษาดงานตองเลอนออกไปโดยยงไมมกาหนดการทแนนอน
โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยน รบผดชอบโดยทม 2 ซงมสมาชกจานวน 4 คน ประกอบดวย นายสรเทพ แมนเมอง, นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน, นายนสกร มะลาศร และนางสาวอรทย ทองตาแสง มกจกรรมจานวน 3 กจกรรม คอ 1) สารวจตองการของผเรยน 2) วเคราะหขอมล และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการโดยในแตละกจกรรมมรายละเอยดของการดาเนนงานดงตอไปน 1) สารวจความตองการของผเรยน โดยทม 2 มการจดประชมกนเพอจดทาแบบสอบถามผเรยนวาตองการใหจดกจกรรมไปในรปแบบหรอลกษณะใด โดยจดรวมกนกบทม 3 เนองจากวาทม 3 เปนทมรบผดชอบการจดกจกรรมใหกบผเรยน โดยจดประชมข นในวนท 11 มกราคม 2560 เวลา 11.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทม 2 ไดนาเสนอรปแบบของแบบสอบถามแลวใหทกคนไดชวยกนปรบปรงแกไข จากน นไดเรยกประชมนกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 1 -3 จานวน 57 คน ประชมพรอมกนในวนท 12 มกราคม 2560 เวลา 11.30 น. เพอใหทาการตอบแบบสอบถามดงกลาว 2) วเคราะหขอมล จดข นในวนท 17 มกราคม 2560 เวลา 15.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทม 2 ไดเรยกประชมกลมยอยเพอรวมกนสรปแบบสอบถามและ ทาการวเคราะหขอมลจากนกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 1 -3 จานวน 57 คน ซงสามารถสรปความตองการของผเรยนไดดงน
166 ตารางท 4.16 สรปความตองการในการจดกจกรรมเพอการคดสรางสรรคของนกเรยน
ลาดบ กจกรรม จานวนคะแนน (คน) (จากนกเรยน 57 คน)
1 ประดษฐของเลน (เครองรอน) 39 2 วาดอสระ 39 3 โปรแกรมสาเรจรป Movie Maker 37 4 การสรางหนงส น 36 5 ปนอสระ 35 6 ประดษฐงานใบตอง 35 7 การเขยนสรปใจความ 35 8 สนทนาภาษองกฤษ 35 9 ต งวงดนตรสากล 33
3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ จดข นในวนท 22 มกราคม 2560 ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทม 2 ไดเชญทม 1 และ ทม 3 รวมประชมเพอชวยกนจดทาแผนปฏบตการในการดาเนนกจกรรมใหกบนกเรยน โดยนาผลจากการวเคราะหแบบสอบถามมาเปนแนวทางในการดาเนนการวางแผนจดกจกรรมใหเปนไปตามความตองการของนกเรยนเพอใหสอดคลองกบแนวทางการสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน โดยตกลงร วมกนวาจะดาเนนการท งส น 5 กจกรรม เนองจากจากดดวยระยะเวลาทจะใชในการดาเนนการ
โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอความคดสรางสรรคของนกเรยน รบผดชอบโดยทม 3 ซงมสมาชกจานวน 4 คน ประกอบดวย นายอาทตย บงง ม, นางประหยด ละทยนล, นางสาวอภญญา ธนนทา, นางอจจชญาสงวนศรพสทธ มกจกรรมจานวน 5 กจกรรม คอ 1) งานปนสรางสรรค 2) การวาดภาพสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค 4) หนงส นสรางสรรค และ 5) ประดษฐของเลนเชงวทย โดยในแตละกจกรรมมรายละเอยดของการดาเนนงานดงตอไปน 1) งานปนสรางสรรค จดข นในวนท 7 และ 14 กมภาพนธ 2560 เวลา 13.00 น. ณ อาคารหอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทม 3 ไดเรยกประชมนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1-3 ช แจงแนวทางการดาเนนกจกรรมงานปนสรางสรรค โดยใหนกเรยนแตละหองปนดนน ามนตามทตนสนใจโดยมครเปนผคอยสงเกต ใหคาแนะนาในการปน โดยปนแบบเดยวหรอรวมกลมปน ปนเปนช นเดยวหรอปนเปนเรองเปนราวไดตามความสนใจ โดยกาหนดในวนท 14 กมภาพนธ 2560 เวลา 14.00 น. เปนตนไป เปนการแสดงผลงานปนของแตละคน/กลม การดาเนนกจกรรมดงภาพ
167
ภำพท 4.10 กจกรรมการปนสรางสรรค
2) การวาดภาพสรางสรรคจดข นในวนท 21 และ 28 กมภาพนธ 2560 เวลา 13.00 น. ณ อาคารหอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยในวนท 21 กมภาพนธ 2560 ทม 3 ไดเรยกประชมนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1-3 ช แจงแนวทางการดาเนนกจกรรมการวาดภาพสรางสรรคโดยใหเลอกวาดภาพทตองการวาดท งในโรงเรยน ในชมชน หรอสงทตองการวาด จากน นปลอยใหนกเรยนไดวาดตามตองการ โดยในวนท 28 กมภาพนธ 2560 เวลา 14.00 น. เปนตนไป เปนการแสดงผลงานการวาดสรางสรรคของแตละคน การดาเนนกจกรรมดงภาพ
ภำพท 4.11 กจกรรมการวาดภาพสรางสรรค
3) ICT สรางสรรค จดข นในวนท 7 และ14 มนาคม 2560 เวลา 13.00 น. ณ อาคารหอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยในวนท 7 มนาคม 2560 ทม 3 ไดเรยกประชมนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1-3 ช แจงแนวทางการดาเนนกจกรรมICT สรางสรรค โดยใหนกเรยนไดฝกปฏบตการใชโปรแกรมสาเรจรปทางคอมพวเตอรทตองการตามทสรปไดจากแบบสอบถามโดยใชหองเทคโนโลยสารสนเทศของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มการฝกสอนใชโปรแกรม Movie Maker และโปรแกรม Paint โดยมนายอาทตย บงง ม เปนผฝกสอน และในวนท 14 มนาคม 2560 เวลา 13.00 น. เปนตนไปมการสอนทบทวนอกคร ง และใหนกเรยนฝกทาดวยตนเอง โดยครผฝกสอนคอยใหคาแนะนาการดาเนนกจกรรมดงภาพ
168
ภำพท 4.12 กจกรรมฝกใชโปรแกรมสาเรจรปทางคอมพวเตอร
4) หนงส นสรางสรรค จดข นในวนท 21 และ 28 มนาคม 2560 เวลา 13.00 น. ณ หองเทคโนโลยสารสนเทศโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยตอเนองจากการฝกใชคอมพวเตอรและโปรแกรมสาเรจรปตามกจกรรม ICT สรางสรรค ไดกาหนดใหนกเรยนช นมธยมศกษาปท 1-3 ทาหนงส นตามทตองการเรองเกยวกบโรงเรยน เกยวกบชมชน หรอเกยวกบสงทตองจดทาเปนหนงส น โดยกาหนดใหทาเดยวหรอทมได แลวแตความสนใจของแตละคน และใหมการนาเสนอในวนท 28 มนาคม 2560 เวลา 13.00 น. เปนตนไป โดยหนงเรองหนงใชเวลาไมเกน 10 นาท โดยมการดาเนนกจกรรมดงภาพ
ภำพท 4.13 กจกรรมการฝกทาหนงส น
5) ประดษฐของเลนเชงวทย ไมมการดาเนนการเนองจากวา ส นสดระยะเวลาในการดาเนนงานตามโครงการกอน และกจกรรมทดาเนนมาท ง 4 กจกรรม น นคอนขางใชเวลาทาใหทมไมสามารแทรกกจกรรมลงไปใหนกเรยนไดอก ดวยเกรงวาจะทาใหนกเรยนเรงรดการทางานจนไมสรางสรรคหรอเปนไปตามทนกเรยนตองการ (สมาชกในทมงาน (สายณห))เสนอใหดาเนนการตอ เนองจากเปนกจกรรมทนกเรยนสนใจพฒนาตนเองโดยมคณครเปนทปรกษาโดยใชเวลาวาง หลงจากเลกเรยนและชวงวนหยด ซงไมมผลกระทบตอเวลาเรยน สามารถดาเนนกจกรรมไดตอเนองและเปนการฝกซอมทกษะทางวชาการสาหรบการแขงขนศลปหตกรรมในระดบกลมสถานศกษาทกป)
169 ขนตอนท 4 กำรสงเกต (Observing) การสงเกต (Observing) เพอบนทกผลการปฏบตโดยในข นตอนน จะเนนการบนทกผลของการดาเนนการในข นตอนท 3 เปนหลก สวนในข นตอนอนๆ กมการกาหนดใหกระทาในทกข นตอนโดยใชเครองมอ ซงประกอบดวย แบบบนทกการประชม (เครองมอฉบบท 1)แบบสมภาษณ (เครองมอฉบบท 2) แบบประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคกอนนาแผนสการปฏบต (เครองมอฉบบท 3) แบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ (เครองมอฉบบท 4) และแบบประเมนโครงการ (เครองมอฉบบท 5) นอกจากน ยงมการบนทกภาพโดยโทรศพทและเกบไวในเครองคอมพวเตอร สาหรบในข นตอนการสงเกตน โดยในข นตอนการสงเกตน มการดาเนนการ 3 กจกรรม คอ 1) การสงเกตและบนทกผล โดยหวหนาทมรบผดชอบสงเกตการดาเนนโครงการตามทไดรบมอบหมาย 2) การนาเสนอและการสรปผล และ 3) การสรปผลการดาเนนงาน สาหรบรายละเอยดการดาเนนงานในแตละกจกรรม มดงตอไปน
ตารางท 4.17 การดาเนนงานข นตอนการสงเกต (Observing)
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค แนวคดทยดถอ 3 ม.ค. –31 ม.ค. 2560
การสงเกตและ บนทกผล
-สงเกตและบนทกผลการดาเนนโครงการท ง 3 โครงการ
“การบนทกผลการดาเนนงานจากการปฏบตจรง” และยด 10 หลกการวจย 10 จรรยาบรรณ และ 10 บทบาทของผวจย
8 เม.ย. 2560
การนาเสนอ และการสรปผล
-รวมกนใหขอสรปผลการดาเนนงานท ง 3 โครงการ
หลกการ “รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจย”จรรยาบรรณ” มการปรกษาหารอกนและขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย” และ10 หลกการวจย 10 จรรยาบรรณ และ 10 บทบาทของผวจย
8 เม.ย. 2560
การสรปผลการดาเนนงาน
-รวมกนสรปผลการดาเนนงานของข นตอนการสงเกต
รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน และมการปรกษาหารอกน ขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย
การดาเนนการดงกลาวมรายละเอยดรวมท งผลลพธทเกดข น ดงตอไปน กจกรรมท 1 การสงเกตและบนทกผล แตละทมมการมอบใหผประเมนโครงการรบผดชอบสงเกตการดาเนนโครงการและใหมการบนทกผลการดาเนนโครงการในข นตอนท 3 ตามทไดรบมอบหมายจากน นใหมการประชมในแตละทมนาเสนอขอความเหนชอบจากผรวมวจย โดยมระยะเวลาการสงเกตข นตอนการปฏบต ต งแตวนท 3 มกราคม –31 มนาคม 2560 พรอมท งมการบนทกผลการสงเกตระหวางการดาเนนโครงการ โดยใชแบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ (เครองมอฉบบท 4) และการสงเกตเมอส นสดระยะการดาเนนโครงการ ใชแบบประเมนโครงการ
170 (เครองมอฉบบท 5) จากน นมการประชมผรวมวจยเพอนาเสนอผลการสงเกตการดาเนนโครงการของข นตอนท 3 โดยผรบผดชอบประเมนโครงการ (หวหนาทม) ทาการสรปผลการดาเนนกจกรรมในโครงการททมงานตวเองรบผดชอบ แบงเปน 2 ระยะ คอ 1) ระหวางการดาเนนโครงการ โดยทกโครงการมการกาหนดใหสรปการประเมนระหวางการดาเนนโครงการ ในวนท 20 กมภาพนธ 2560 ซงมการดาเนนโครงการมาเปนระยะเวลาสองเดอน และ 2) หลงส นสดระยะเวลาการดาเนนโครงการ โดยทกโครงการมการกาหนดใหมการสงเกตและบนทกผลเมอส นสดระยะเวลาการดาเนนโครงการในวนท 31 มนาคม 2560ซงมการดาเนนโครงการมาเปนระยะเวลา 3 เดอนสรปผลการดาเนนโครงการไดดงตอไปน
โครงกำรท 1 พฒนำทกษะครเพอกำรจดกำรเรยนรเพอกำรคดสรำงสรรคมการดาเนนงานดงน 1) ระหวางการดาเนนโครงการ มความกาวหนาโครงการในภาพรวมเดนไปตามแผนปฏบตการทกาหนดไว โดยทมมการดาเนนประชมเพอวางแผนการดาเนนกจกรรม ซงม 2 กจกรรมดาเนนการเรยบรอย คอ 1) อบรมใหความร มการดาเนนการจดอบรมใหกบผรวมวจยและผทสนใจเรยบรอย 2) อบรมทกษะปฏบต มการจดอบรมเชงปฏบตการโดยเนนใหผเขารวมอบรมทกคนไดฝกปฏบตการจดทาแผนปฏบตการและการเขยนโครงการทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน ซงท ง 2 กจกรรมดงกลาวไดลลวงและประสบผลสาเรจไปไดดวยด สวนกจกรรมท 3 การศกษาดงาน มการดาเนนการเพยงการประชมรวมกนกาหนดโรงเรยนทจะไปศกษาดงาน แตยงไมมการดาเนนการเนองจากวาทางโรงเรยนมภารกจทตองทาเรงดวนเพอรายงานสานกงานเขตพ นทการศกษาประถมศกษาขอนแกนเขต 1 และยงมกจกรรมตอเนองในการประกวดแขงขน ซงหลายทานทอยในทมวจยจาเปนตองไปดาเนนกจกรรมดงกลาว จงทาใหไมมการดาเนนการตอในเรองการประสานงานโรงเรยนทจะดงานและกาหนดการทจะเดนทาง 2) เมอส นสดการดาเนนโครงการ กจกรรมมการดาเนนการเปนไปตามแผนปฏบตการ ซงมท งหมด 2 กจกรรม โดยดาเนนการสาเรจและบรรลวตถประสงค จานวน 2 กจกรรม ประกอบดวย การอบรมใหความร และอบรมทกษะปฏบต มการดาเนนงานแตไมบรรลวตถประสงค จานวน 1 กจกรรม คอ ศกษาดงาน (เลอนออกไปไมมกาหนด)
โครงกำรท 2 พฒนำกระบวนกำรเรยนรเพอกำรคดสรำงสรรค มการดาเนนงานดงตอไปน 1) ระหวางการดาเนนโครงการ มความกาวหนาโครงการในภาพรวมเดนไปตามแผนปฏบตการทกาหนดไว โดยทมงานมการดาเนนการประชมเพอวางแผนการดาเนนกจกรรม ซงท ง 3 กจกรรมมการดาเนนการเสรจส นต งแตเดอน มกราคม 2560 คอ 1) สารวจความตองการของผเรยน มการจดประชมจดทาแบบสอบถามพรอมนาไปใหนกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 1-3 ทาการตอบแบบสอบถาม 2) วเคราะหขอมล สบเนองจากกจกรรมท 1 เมอมการรวบรวมแบบสอบถามครบแลว ไดประชมกนเพอรวมกนวเคราะหและสรปผลการวเคราะหขอมล และ 3) ประชมจดทาแผน ปฏบตการ โดยนาเอาขอมลการวเคราะหจากการดาเนนการของกจกรรมท 2 มาจดทาเปนแผน
171 ปฏบตการ ทาใหไดโครงการทตองนาไปสการปฏบตหลายโครงการและสงตอใหกบทมท 3 เพอนาไปดาเนนการรวมกบนกเรยนตอไป 2) เมอส นสดการดาเนนโครงการ กจกรรมมการดาเนนการเปนไปตามแผนปฏบตการท ง 3 กจกรรม โดยดาเนนการสาเรจและบรรลวตถประสงคทกกจกรรม ประกอบดวย 1) สารวจความตองการของผเรยน 2) วเคราะหขอมล และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ
โครงกำรท 3 พฒนำผเรยนเพอกำรคดสรำงสรรค มการดาเนนงานดงตอไปน 1) ระหวางการดาเนนโครงการ มความกาวหนาโครงการในภาพรวมเดนไปตามแผนปฏบตการทกาหนดไว โดยทมมการดาเนนประชมเพอวางแผนการดาเนนกจกรรมซงสามารถดาเนนการไดต งแตเดอน กมภาพนธ 2560 เปนตนไป เนองจากวาตองรอแผนปฏบตการจากทมท 2 ทสรปผลการตอบแบบสอบถามของนกเรยนมาจดทาเปนกจกรรม/โครงการ ซงมกจกรรมทดาเนนการเสรจส น จานวน 2 กจกรรมประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค โดยมการใหนกเรยนไดปนอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมการแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม 2) การวาดภาพสรางสรรค โดยมการใหนกเรยนไดวาดภาพอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมการแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม และยงไมไดดาเนนการจานวน 3 กจกรรมคอ 1)ICT สรางสรรค กาหนดจดกจกรรมในวนท 7 และ 14 มนาคม 2560) หนงส นสรางสรรค กาหนดจดกจกรรมในวนท 21 และ 28 มนาคม 2560 และ3) ประดษฐของเลนเชงวทยทมงานไมมการกาหนดระยะเวลาในการดาเนนงาน 2) เมอส นสดการดาเนนโครงการ/กจกรรมมการดาเนนการเปนไปตามแผนปฏบตการ จานวน 4 กจกรรม โดยดาเนนการสาเรจและบรรลวตถประสงค จานวน 4 กจกรรม ประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค 2) งานวาดสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค 4) หนงส นสรางสรรค สวนกจกรรมทไมดาเนนการม 1 กจกรรม คอ ประดษฐเลนเชงวทย ทมงานไมมการกาหนดระยะเวลาในการดาเนนงานเนองจากกจกรรมปกตมคอนขางมากและระยะเวลาดาเนนกจกรรมในโครงการน เพยง 2 เดอน ทาใหไมมการดาเนนการใด ๆ
กจกรรมท 2 การนาเสนอและการสรปผลการดาเนนโครงการเพอใหผรวมวจยทกคนไดรวมกนแสดงความคดเหนและสรปผลการดาเนนงานโครงการในข นตอนท 3 โดยมการจดประชม ในวนท 8 เมษายน 2560 เวลา 09.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยมการนาเสนอสรปผลการสงเกตการดาเนนโครงการ ท ง 3 โครงการตามแผนปฏบตการ ซงสามารถสรปรายละเอยดของแตละโครงการไดดงตอไปน
172 โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค 1. ผลการดาเนนโครงการ บรรลวตถประสงค 2 กจกรรม ซงประกอบดวย 1) อบรมใหความร มการดาเนนการจดอบรมใหกบผรวมวจยและผทสนใจเรยบรอย และ 2) อบรมทกษะปฏบต มการจดอบรมเชงปฏบตการโดยเนนใหผเขารวมอบรมทกคนไดฝกปฏบตการจดทาแผนปฏบตการและการเขยนโครงการทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน สวนกจกรรมทไมบรรลวตถประสงค 1กจกรรม คอ ศกษาดงาน มการดาเนนการเพยงการประชมรวมกนกาหนดโรงเรยนทจะไปศกษาดงาน แตยงไมมการดาเนนการเนองจากวาทางโรงเรยนมภารกจทตองทาเรงดวนเพอรายงานสานกงานเขตพ นทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 2. วธการและกจกรรม โครงการตามทไดวางแผนไวในแผนปฏบตการได ดาเนนการตางๆ ครบถวนสมบรณจานวน 2 กจกรรม โดยมการเชญผทไมไดเปนผรวมวจยไดเขารวมกจกรรมดวยเนองจากวาเน อหาในการอบรมน น ครทานอนสามารถนาไปปรบใชในช นเรยนของตนเองได สวนกจกรรมทมการดาเนนงานแตยงไมครบถวนสมบรณม 1 กจกรรม ซงตองมการประชมเพอวางแผนดาเนนการตอไป คอ กจกรรมการศกษาดงาน 3. การเปลยนแปลงทเกดข น หลงจากนาโครงการลงสการปฏบต พบวา มการดาเนนกจกรรมสาเรจ 2 กจกรรม คอ 1) อบรมใหความร ทาใหผรวมวจยและผเขารวมอบรมมความรเกยวกบแนวทางการจดการเรยนรทสงเสรมใหผเรยนมความคดสรางสรรค รวมท งแนวทางการบรณาการเน อหาไปสการปฏบตในช นเรยนซงผเขารบการอบรมดมความมนใจมากยงข น 2) อบรมทกษะปฏบต ใหผรวมวจยและผเขารวมอบรมมทกษะในการเขยนแผนปฏบตการและการเขยนโครงการทสงเสรมการคดสรางสรรคท งของครและสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน 4. การเรยนรทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ผรวมทมทกคนตองมการเอาใจใสและรวมรบผดชอบการทางานรวมกน จงจะทาใหงานน น ๆ ประสบความสาเรจ รวมท งผบรหารโรงเรยนตองเปดใจยอมรบการเปลยนแปลงหรอวธการใหม ๆ ทจะนามาทดลองใชในสถานศกษาเพราะหากผบรหารไมสงเสรมหรอสนบสนนจะทาใหเกดอปสรรคและเกดความลมเหลวไดอยางงายดาย 5. ความรใหมทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ผวจยและผรวมวจยเกดความรและทกษะในการนาองคความรเรองการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคไปสการปฏบตในโรงเรยน 6. การใชทรพยากรทางการบรหาร ในการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตพบวา ผรวมวจยตางใหความรวมมอ คอยชวยเหลอแนะนาและแบงงานกนทา ในการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ทาใหผลการดาเนนกจกรรมเปนทนาพอใจ โดยงบประมาณต งไวท งส น 16,000 บาท ใชไปท งส น 6,000 บาท 7. ปญหา หรออปสรรค ผรวมวจยสวนมากแลวมภาระงานประจาในวนราชการและภาระสวนตวในวนหยด ทาใหการนดหมายทากจกรรมตาง ๆ ไมคอยมความคลองตวเพราะยงไมมการวางแผนและการทางานรวมกนทดนก ทาใหการทากจกรรมในระยะแรก ๆ สมาชกในทมมกจะ ไมครบทม
173 8. จดเดนโครงการ คอ สงเสรมและพฒนาศกยภาพครผสอน การพฒนารายบคคล กระบวนการกลม เกดความรวมมอในการทางาน มความสมพนธอนดระหวางบคลากรในองคกร ทกคนในทมสามารถทางานแทนกนได มทกษะในการนาบทเรยนไปสการปฏบตเปนอยางด 9. จดดอยโครงการ คอ หากผบรหารโรงเรยนขาดภาวะผนาทางวชาการ ไมเหนดวยกบงานวจยและขาดการสนบสนน กระตน สงเสรม สรางขวญและกาลงใจใหกบบคลากร จะทาใหการดาเนนกจกรรมขาดความตอเนองและเกดความลมเหลว 10. ขอเสนอแนะโครงการ คอ การดาเนนกจกรรมตาง ๆ ควรสนบสนนใหครทานอนๆ ทมสวนเกยวของทกคนมสวนรวมดวยใหมากทสดเพราะผลทเกดข นจากการดาเนนกจกรรมเกดข นกบโรงเรยนไมไดอยแตเพยงผวจยและผรวมวจยเทาน น โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค 1. ผลการดาเนนโครงการ บรรลวตถประสงค 3 กจกรรม ซงประกอบดวย 1) สารวจตองการของผเรยน มการจดประชมจดทาแบบสอบถามพรอมนาไปใหนกเรยนระดบช นมธยมศกษา ปท 1-3 ทาการตอบแบบสอบถามพรอมเกบรวบรวมไดครบ 2) วเคราะหขอมล สบเนองจากกจกรรมท 1 เมอมการรวบรวมแบบสอบถามแลว ไดประชมกนเพอรวมกนวเคราะหและสรปผลการว เคราะหขอมลทาใหรถงความตองการดาเนนกจกรรมของนกเรยน ประกอบดวย การปนดนตามจนตนาการ การวาดภาพตามจนตนาการ การเรยนรเกยวกบคอมพวเตอรในโปรแกรม Movie Maker และ Paint และการใชเวลาวางในการประดษฐของเลนตามจนตนาการ และ3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ มการจดทาแผนปฏบตการ ทาใหไดกจกรรมทตองนาไปสการปฏบตจานวน 5 กจกรรม และสงตอใหกบ ทมท 3 เพอนาไปดาเนนการรวมกบนกเรยนตอไป 2. วธการและกจกรรมโครงการตามทไดวางแผนไวในแผนปฏบตการได ดาเนนการตางๆ ครบถวนสมบรณจานวน 3 กจกรรม ทกคนมการแสดงความคดเหนรวมกน แบงงานกนระหวางผเกบขอมล ผประมวลผลขอมลและรวมกนสรปผล ซงทาใหเกดความสมพนธทดดวย 3. การเปลยนแปลงทเกดข นหลงจากนาโครงการลงสการปฏบต พบวา มการดาเนนกจกรรมสาเรจ 3 กจกรรม คอ 1) สารวจตองการของผเรยน ทาใหมการประสานงานกนระหวางสมาชกในทมและนอกทมในการเกบขอมลจากนกเรยน 2) วเคราะหขอมล ทาใหไดขอมลทเปนความตองการของนกเรยนในการเรยนรเรองราวตางๆ และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ ทาใหไดกจกรรมทตองนาไปสการปฏบตและสามารถสงตอใหกบทมท 3 เพอนาไปดาเนนการรวมกบนกเรยนตอไป 4. การเรยนรทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ความสามคคและการทางานทตองประสานงานกนเปนระยะ ๆ เพอใหกจกรรมดาเนนอยางตอเนองไมสะดด 5. ความรใหมทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ความตองการของนกเรยนทตองการใหครหรอโรงเรยนจดกจกรรมทเนนการคดสรางสรรคโดยนกเรยนเลอกทาตามจนตนาการและความตองการโดยครสามารถบรณาการใหเขากบการเรยนในช นเรยนได 6. การใชทรพยากรทางการบรหาร ในการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตพบวาผรวมวจยใหความรวมมอ คอยชวยเหลอ มการแบงงานกนทา รวมท งไดรบความรวมมอจากครและผบรหาร
174 โรงเรยนเปนอยางดในการดาเนนกจกรรมตาง ๆ โดยงบประมาณต งไวท งส น 3,000 บาท ใชไปท งส น 3,000 บาท 7. ปญหา หรออปสรรคผรวมวจยสวนมากแลวมภาระงานประจาในวนราชการและภาระสวนตวในวนหยด ทาใหการนดหมายทากจกรรมตาง ๆ ในระยะแรก ๆ จงยงไมคอยมความคลองตวเพราะตางคนตางยงไมเขาใจกน ทาใหการทากจกรรมในระยะแรก ๆ สมาชกในทมมกจะไมคอยมาครบทกคน 8. จดเดนโครงการ คอ ไดกจกรรมหรอโครงการทเกดจากความตองการของผเรยน 9. จดดอยโครงการ คอ หากไมมผทเกงการวเคราะหขอมล อาจทาใหไดขอมลทบดเบอนความจรง 10. ขอเสนอแนะโครงการ คอ การดาเนนกจกรรมตาง ๆ ควรสนบสนนใหครทานอน ๆ ทมสวนเกยวของทกคนมสวนรวมดวยใหมากทสดเพราะผลทเกดข นจากการดาเนนกจกรรมเกดข นกบโรงเรยนไมไดอยแตเพยงผวจยและผรวมวจยเทาน น โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค 1. ผลการดาเนนโครงการ บรรลวตถประสงคจานวน 4 กจกรรม ซงประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค มการใหนกเรยนไดปนอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมการแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม 2) การวาดภาพสรางสรรค มการใหนกเรยนไดวาดภาพอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมการแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม 3) ICT สรางสรรค กาหนดใหมการเรยนรโปรแกรม Movie Maker และ Paint จานวน 2 วน และ 4) หนงส นสรางสรรค กาหนดใหนกเรยนนาความรทไดแลวจากการเรยนมาสรางเปนหนงส นตามทนกเรยนคดและจนตนาการพรอมท งมการแสดงผลงาน สวนกจกรรมทไมดาเนนการม 1 กจกรรม คอ ประดษฐของเลนเชงวทย ทมงานไมมการกาหนดระยะเวลาในการดาเนนงานเนองจากกจกรรมปกตมคอนขางมากและระยะเวลาดาเนนกจกรรมในโครงการน เพยง 2 เดอน ทาใหไมมการดาเนนการใด ๆ 2. วธการและกจกรรม โครงการตามทไดวางแผนไวในแผนปฏบตการได ดาเนนการจานวน 4 กจกรรม โดยมการขอความรวมมอดาเนนบางกจกรรมจากครมาชวยดาเนนการดวย ซงไดรบความรวมมอจากท งผรวมวจยในทม นอกทมรวมท งครและผบรหารโรงเรยนดวย 3. การเปลยนแปลงทเกดข น หลงจากนาโครงการลงสการปฏบต พบวา มการดาเนนกจกรรมสาเรจ 4 กจกรรม คอ ประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค มการใหนกเรยนไดปนอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมการแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม ทาใหไดผลงานปนทเกดจากความคดและจนตนาการของนกเรยน และยงเปนการแสดงผลงานใหเพอนตชมเพอนาไปปรบปรงการทางานคร งตอไป 2) การวาดภาพสรางสรรค มการใหนกเรยนไดวาดภาพอยางอสระตามความคดและจนตนาการพรอมมแสดงผลงานในสปดาหท 2 ของการทากจกรรม ทาใหไดผลงานวาดทเกดจากความคดและจนตนาการของนกเรยน และยงเปนการแสดงผลงานใหเพอนตชมเพอนาไปปรบปรงการทางานคร งตอไป 3) ICT สรางสรรค นกเรยนมทกษะทางคอมพวเตอรมากยงข น เกดความสนกสนานในการเรยนร และ4) หนงส นสรางสรรค ไดตวอยางหนงส นทเกดจากแนวคดและ
175 จนตนาการของนกเรยน และยงไดพฒนานกเรยนในการทางานรวมกบผอนไดเปนอยางด สวนกจกรรมทไมดาเนนการม 1 กจกรรม คอ ประดษฐเลนเชงวทย ซงตองมการดาเนนการในคร งตอไป 4. การเรยนรทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ กจกรรมทจาเปนตองใหผมความรทเปนเทคนคเฉพาะและตองมความเชยวชาญ เชน การสอนการใชโปรแกรมคอมพวเตอร ควรมการประสานกบครผมทกษะไวลวงหนา 5. ความรใหมทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ผวจยและผรวมวจยเกดความรและทกษะในการใชงานโปรแกรมทางคอมพวเตอรเชนเดยวกบนกเรยน ซงตองมการฝกทดลองใชงานบอยๆ เพอใหเกดความชานาญจงควรสงเสรมใหนกเรยนใชเวลาวางมาเรยนรใหมากข น 6. การใชทรพยากรทางการบรหาร ในการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบตพบวาทกคนใหความรวมมอ คอยชวยเหลอ มการแบงงานกนทา รวมท งการขอความรวมมอจากครและผบรหารโรงเรยนซงไดรบการชวยเหลอเปนอยางด โดยงบประมาณต งไวท งส น 15,000 บาท ใชไปท งส น 10,000 บาท 7. ปญหา หรออปสรรคผรวมวจยสวนมากแลวมภาระงานประจาในวนราชการและภาระสวนตวในวนหยด ทาใหการนดหมายทากจกรรมตาง ๆ ในระยะแรก ๆ จงยงไมคอยมความคลองตวเพราะตางคนตางยงไมเขาใจกน ทาใหการทากจกรรมในระยะแรก ๆ สมาชกในทมมกจะไมคอยมาครบทกคน และอกประเดนคอ การสอนโปรแกรมทางคอมพวเตอร หากครไมมทกษะดานคอมพวเตอรจะทาใหกจกรรมลมเหลวได 8. จดเดนโครงการ คอ นกเรยนเกดความตนตวในการเรยนรเรองราวใหมๆ 9. จดดอยโครงการ คอ ตองตดตอประสานหาครทมทกษะเฉพาะเพอมาเปนผจดกจกรรมใหแกนกเรยนและหากนกเรยนตอหองมากเกนไปจะทาใหผสอนดแลไมทวถง 10. ขอเสนอแนะโครงการ คอ ควรใหมผสอนจานวน 2 คนข นไป เพอทครคนหนงสอนผานโปรเจคเตอร อกทานหนงชวยดแลนกเรยนภายในหองเรยนรายบคคล กจกรรมท 3 การสรปผลการดาเนนงาน จดประชมในวนท 8 เม.ย. 2560 เวลา 13.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยดาเนนการตอจากกจกรรมท 2 ซงเมอผรวมวจยรบประทานอาหารกลางวนเรยบรอยแลว ผรวมวจยทกคนจงไดรวมกนสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 4 ซงสามารถสรปไดดงตาราง
176 ตำรำงท 4.18 ผลการสรปผลการดาเนนงานข นตอนการสงเกต
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การสงเกตและบนทก
บรรลความคาดหวง เพราะไดนาเสนอผลการสงเกตการดาเนนงานท ง 3 โครงการ
การสงเกตควรมการบนทกขอมลท งเอกสารภาพถาย บนทกเสยงดวยโทรศพทเพอใหสามารถสงใหกนได
เกดประสบการณในการสงเกต ผสงเกตรจกทจะปรบเทคนคและวธการสงเกตเพอใหสามารถเกบขอมลไดครบถวนและหลากหลายและมทกษะการใชไลนกนมากข น
ควรสงเสรมใหทมแกนนาเรยบเรยงประเดนสาคญ ๆ ในการนาเสนอ
การรายงานและการสรป ผลการดาเนนโครงการ
บรรลความคาดหวงเพราะมการสรปผลการการดาเนนโครงการหลงเสรจส นโครงการ
ควรสงเอกสารประกอบการประชมใหผรวมวจยลวงหนากอนการประชมเพอใหมการเตรยมความพรอมและสามารถนาเสนอไดตรงประเดนและรวดเรว
ความรและทกษะในการใชงานโปรแกรมทางคอมพวเตอร ซงสะดวก รวดเรวและถกตองแมนยา
ควรมการจดอบรมโปรแกรมคอมพวเตอรใหผรวมวจยทกคนรวมท งฝกทดลองใชงานเพอใหเกดความชานาญกอนใชงานจรง
ก า ร ส ร ป ผ ลการดาเนนงาน
บรรลความคาดหวง เพราะมการสรปผลการดาเนนงานข นตอนท 4
ไมควรเรงรดใหมการสรปผล ควรใหเวลาผรวมวจยไดคดทบทวนอยางเตมท
การดาเนนงานใดซ าจะทาใหเกดความรและทกษะมากข น ทาใหมการตอบสนองและตอบคาถามไดเรวข น
-
177 ขนตอนท 5 กำรสะทอนผล (Reflecting) ข นตอนการการสะทอนผล (Reflecting) เพอนาไปสการวางแผนในวงจรใหม โดยมการดาเนนการ 2 กจกรรม คอ 1) การสรปผลการดาเนนโครงการ (โครงการของข นตอนท 3) และ2) การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 5 สาหรบรายละเอยดการดาเนนงานในแตละกจกรรม มดงตอไปน
ตารางท 4.19 การดาเนนงานข นตอนการสะทอนผล (Reflecting) วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค แนวคดทยดถอ
20 เม.ย. 2560 การสรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต
-สรปผลการดาเนนการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต
“หลกการรบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน วเคราะห วพากษ และประเมนตนเอง ตลอดจนการเกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ” และภายใตหลกการ“1) เปนธรรมชาต สบายๆ อาจนงเกาอ หรอปเสอนงในทาทสบายทสด 2) เรยบงาย แตมแบบแผน (สมพนธกน แตมชองวางใหกน) 3) เหนหนากนทกคน (เหนรอยย ม อดมการณ และการพดคย) และ 4) เหนขอมลเหมอนกนไปพรอมๆ กน (ตรวจสอบ/สอบถามและเพมเตมได)”
การสรปผลการดาเนนงาน
-รวมกนสรปผลการดาเนนงานทผานมาในวงจรท 1
ซงท ง 2 กจกรรมผวจยเนนใหผรวมวจยไดรวมกนระดมสมอง พดคย เลาเรอง วเคราะห สงเคราะห บนทกรายละเอยดข นตอนการปฏบตงาน ผลการปฏบตงาน การเรยนร และความรใหมทเกดข นท งทสาเรจหรอไมสาเรจ เพอใชเปนขอเสนอแนะในการปรบปรงการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายในคร งตอไป สาหรบการสะทอนผลจะอาศยคาถาม คอ 1) สงทคาดหวงจากงานคร งน คออะไร 2) สงทบรรลความคาดหวงคออะไร เพราะอะไร 3) สงทยงไมบรรลความคาดหวงคออะไร เพราะอะไร 4) หากมการดาเนนงานแบบน อก ควรจะปรบปรงขอใด อยางไร และ 5)จากการปฏบตงานต งแตตนกอใหเกดการเรยนรและความรใหมอะไรบาง การดาเนนการดงกลาวขางตนแสดงใหเหนถงลาดบเหตการณและรายละเอยดรวมท งผลลพธทเกดข น ดงน กจกรรมท 1 การสรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต จดประชมในวนท20 เมษายน 2560 เวลา 09.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยผรวมวจยไดรวมกนวเคราะห สรปผลยนยนผลการดาเนนโครงการกจกรรมตามแผนปฏบตการ และสะทอนผลการดาเนนโครงการและกจกรรมในข นตอนท 3 ซงสรปไดดงตอไปน
178 ตำรำงท 4.20 สรปการสะทอนผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต
โครงการ กจกรรม สงทคาดหวง ผลการปฏบต ขอเสนอแนะการดาเนนงานคร งตอไป โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค
1) อบรมใหความร ผรวมวจยมความรเกยวกบการสงเสรมการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรคใหแกนกเรยน
ผรวมวจยมความรเกยวกบแนวคด หลกการ วธการในการจดกจกรรมการเรยนรเพอการคดสรางสรรคใหแกนกเรยน
ควรมแบบทดสอบความรบางเลกนอยหรอใหยกมอตอบเพอตรวจระดบความเขาใจของผรวมวจยทกคน
2) อบรมทกษะปฏบต
ผรวมวจยสามารถเขยนแผนปฏบตการหรอโครงการทสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน
ผรวมวจยสามารถเขยนโครงการทสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยนได
ควรใหผรวมวจยทกคนออกแบบโครงการทควรสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน เพออาจนาไปปฏบตจรงได
3) ศกษาดงาน มการศกษาดงานโรงเรยนทมการสงเสรมการทากจกรรมเพอการคดสรางสรรคของนกเรยนเพอนามาเปนแนวทางในการดาเนนการในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
ไมมการดาเนนการ ควรมการประชมกนเพอรวมกาหนดวนลวงหนาและควรมแผนเตรยมการเผอกรณเกดเหตททาใหไมไดดาเนนการ เชน กาหนดวนเดนทางไปศกษาดงานไว 2 วน ทมระยะหางๆกน หากวนแรกทกาหนดไวไมไดไปกจะไดมวนสารองไวดวย
179 ตำรำงท 4.20 สรปการสะทอนผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต (ตอ)
โครงการ กจกรรม สงทคาดหวง ผลการปฏบต ขอเสนอแนะการดาเนนงานคร งตอไป โครงการท 2พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค
1) สารวจตองการของผเรยน
นกเรยนช นมธยมศกษาปท 1-3 ไดทาการตอบแบบสอบถามทกคน
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 ทกคนไดทาการตอบแบบสอบถาม
ควรใหมแบบสมภาษณ 1-2 ขอจะทาใหไดขอมลมากข น
2) วเคราะหขอมล ไดขอมลทเปนความตองการของนกเรยนจากการตอบแบบสอบถาม
ไดขอมลกจกรรมซงเกดจากความตองการของนกเรยน
ควรมการสรปผลการวเคราะหและประกาศใหนกเรยนทราบดวย
3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ
ไดกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยนโดยกจกรรมเหลาน นมาจากผลการวเคราะหความตองการของนกเรยน
มกจกรรมทจะนาไปใหนกเรยนปฏบต จานวน 5 กจกรรม ประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค 2) การวาดภาพสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค 4) หนงส นสรางสรรค และ 5) ประดษฐของเลนเชงวทย
180 ตำรำงท 4.20 สรปการสะทอนผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต (ตอ)
โครงการ กจกรรม สงทคาดหวง ผลการปฏบต ขอเสนอแนะการดาเนนงานคร งตอไป โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค
1) งานปนสรางสรรค
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 ไดทากจกรรมงานปนดนเหนยวตามความคดหรอจนตนาการ
นกเรยนทกคนไดทางานปนตามจนตนาการโดยมท งเดยวและทมและยงไดแสดงผลงานของนกเรยนดวย
ควรจดใหมการนาเสนอผลงานของนกเรยนโดยนกเรยนเองเพอสงเสรมทกษะการแสดงออก การพดและการนาเสนอ
2) การวาดภาพสรางสรรค
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 ไดทากจกรรมการวาดภาพตามความคดหรอจนตนาการ
นกเรยนทกคนไดวาดภาพตามจนตนาการโดยมท งเดยวและทมและยงไดแสดงผลงานของตนเองดวย
ควรจดใหมการนาเสนอผลงานของนกเรยนโดยนกเรยนเองเพอสงเสรมทกษะการแสดงออก การพดและการนาเสนอ
3)ICT สรางสรรค
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 ไดฝกใชคอมพวเตอรโปรแกรม Movie Maker และ Paint
นกเรยนทกคนมทกษะในการใชงานโปรแกรมคอมพวเตอร Movie Maker และ Paint
ควรจดใหมการนาเสนอผลงานของนกเรยนโดยนกเรยนเองเพอสงเสรมทกษะการแสดงออก การพดและการนาเสนอ
4) หนงส นสรางสรรค
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 สามารถผลตหนงส นตามความคดหรอจนตนาการได
นกเรยนทกคนมผลงานหนงส น ท งเดยวและทม ทสรางสรรคข นตามจนตนาการและยงไดแสดงผลงานของตนเองดวย
ควรจดใหมการนาเสนอผลงานของนกเรยนโดยนกเรยนเองเพอสงเสรมทกษะการแสดงออก การพดและการนาเสนอ
5) ประดษฐของเลนเชงวทย
นกเรยนช นมธยมศกษาปท1-3 สามารถประดษฐเครองรอนตามจนตนาการได
ไมไดมการดาเนนการ -
181 จากการรวมวเคราะหสรปผลการเปลยนแปลงในการปฏบตกจกรรมและผลการดาเนนงานวาบรรลเปาหมายหรอไมเมอเทยบกบความคาดหวง ซงมท งหมด 11 กจกรรม กจกรรมทบรรลความคาดหวง มจานวน 9 กจกรรม ไดแก 1) อบรมใหความร 2) อบรมทกษะปฏบต 3) สารวจตองการของผเรยน 4) วเคราะหขอมล 5) ประชมจดทาแผนปฏบตการ 6) งานปนสรางสรรค 7) การวาดภาพสรางสรรค 8) ICT สรางสรรค และ9) หนงส นสรางสรรค สวนกจกรรมทยงไมบรรลความคาดหวง มจานวน 2 กจกรรม ไดแก 1) ศกษาดงาน และ 2) ประดษฐของเลนเชงวทย
กจกรรมท 2 สรปผลการดาเนนงาน เพอใหทกคนไดรวมกนสรปผลการดาเนนงานทผานมา จากน นเปนการนาเสนอการสะทอนผลการดาเนนงานของข นตอนท 5 การสะทอนผล ดงตอไปน
182 ตำรำงท 4.21 สรปผลการสะทอนผลการดาเนนงานข นตอนการสะทอนผล1
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
สรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต
บรรลความคาดหวง เพราะมการสรปผลการดาเนนโครงการท ง 3 โครงการ
การดาเนนโครงการใดๆ น นจะมท งกจกรรมทประสบผลสาเรจและไมประสบผลสาเรจ ซงผมสวนเกยวของตองยอมรบและนาไปพฒนาในการดาเนนกจกรรมคร งตอไป
แนวทางการสงเสรมการคดสรางสรรคควรใหผเรยนเขามามสวนรวมในการออกแบบเพอใหตรงตามความตองการของผเรยนและเปนไปตามหลกการสงเสรมแนวคดสรางสรรคอยางแทจรง
ควรสงเกตพฤตกรรมผรวมวจยเกยวกบการรบรผลของการ กระทาดวย
สรปผลการดาเนนงาน
บรรลความคาดหวง เพราะมการรวมกนสรปผลจากการดาเนนงานข นตอนการสะทอนผล
ขอมลการสะทอนผลการดาเนนโครงการมความสาคญตอการดาเนนงานตอไป จงควรดาเนนการดวยความรอบคอบ ตองใหทกคนไดแสดงความคดเหนใหมากทสด
-ผวจยและผรวมวจยไดรถงเทคนค วธการในการระดมความคดรวมกนเพอหาแนวทางการแกไขปญหาและการสรปผลการทางานอยางเปนระบบและชดเจน
ผวจย ควรสงเกตพฤตกรรมผรวมวจย คอยใหกาลงใจ คาแนะนาและคอยกระตนใหเกดการทางานแบบรวมมอกนอยตลอดเวลา
183 วงจรท 2 ขนตอนท 6 กำรวำงแผน ใหม (Re-planning)
ในข นตอนการวางแผนใหม (Re-Planning) น มกจกรรมและการดาเนนงานแบงออกเปน 4 กจกรรม คอ 1) การสรางขวญและกาลงใจ เพอใหกาลงใจและกระตนใหผรวมวจยเกดความกระตอรอรนในการทากจกรรมตอไป 2) การกาหนดแนวทางแกไขปญหา เพอหาแนวทางแกไขปญหาทยงดาเนนการไมสาเรจ 3) การจดทาแผนปฏบตการใหม เพอใชเปนแนวทางในการดา เนนกจกรรมเพอแกไขปญหา และ 4) การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 6 กาหนดการดงตาราง
ตารางท 4.22 การดาเนนงานข นตอนการวางแผนใหม
วน/เดอน/ป กจกรรม วตถประสงค แนวคดทยดถอ
24 เม.ย. 2560
การสร า งขวญและกาลงใจ
เพอใหกาลงใจและกระตนใหผรวมวจยเกดความกระตอรอรนในการทากจกรรมตอไป
“ตระหนกในศกยภาพ ความเชยวชาญ และการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง”
การกาหนดแนวทางแกไขปญหา
วเคราะหและกาหนดประเดนสภาพของงาน
ผวจยยงเนนบทบาทการเปนผมสวนรวม การเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหแกผรวมวจยเชนเดม
การจดทาแผนปฏบตการใหม
จดทาแผนปฏบตการทจะใชเปนแนวทางในการดาเนนงาน
แนวคดทวา “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท . ..และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอนๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอย เปนระยะๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปล อย ให ช มชน เป นผ ต ดส น ใจ เล อก เทคโนโลยทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสดมาชดหนง…”
การสรปผลการดาเนนงาน
สรปผลทไดจากการปฏบตกจกรรมรวมกนในข นตอนท 6
โดยมรายละเอยดในการดาเนนกจกรรม ดงน กจกรรมท 1 การสรางขวญและกาลงใจ โดยมการนดหมายประชมกนในวนท 24 เมษายน 2560 เวลา 09.30 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยใหผวจยนาเสนอผลการดาเนนงานในวงจรท 1 โดยเฉพาะผลการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต สรปถงกจกรรมทดาเนนการสาเรจแลวและกจกรรมทยงไมดาเนนการ จากน นใหผรวมวจยไดพดคยกนถงผลการดาเนนงานทผานมาและปญหาทเกดข นโดยเฉพาะในสวนของกจกรรมทยงไมดาเนนการ ซงผวจ ยได
184 กลาวขอบคณผรวมวจยทกคนทรวมกนทางานจนสามารถผานวงจรท 1 มาไดดวยดและพดกระตนใหผรวมวจยเกดแรงบนดาลใจในการลงมอกระทาในวงจรท 2 โดยกลาววาหากการดาเนนกจกรรมสามารถทาไดสาเรจทกกจกรรมยอมสงผลดตอผลการบรหารการศกษาของโรงเรยนเองดวยวา ผลงานการวจยน น ทางโรงเรยนเองสามารถนาไปเปนผลงานเพอรบการตรวจประเมนจากหนวยงานตาง ๆ ไดดวย เมอทกคนไดสรปปญหาทยงดาเนนการไมสาเรจไดแลวกตางพากนพดถงแนวทางในการทจะหาวธแกไขปญหาหรอนากจกรรมน น ๆ มาดาเนนการตอไป จากน นจงมการพกรบประทานอาหารวางและตางพดคยหยอกลอกนไปพลาง
กจกรรมท 2 การกาหนดแนวทางแกไขปญหา เมอทกคนไดพกอรยาบถและรบประทานอาหารวางแลว ผวจยไดนาขอมลทไดจากการสรปผลในข นตอนท 5 มาใหผรวมวจยไดรวมพจารณา ซงสรปเปนภาพรวม ไดดงตารางท 4.23
ตำรำงท 4.23 ผลสรปในภาพรวมของการนาแผนลงสการปฏบต (Acting) ในวงจรท 1 ท ชอโครงการ ผลการปฏบต 1 พฒนาทกษะครเพอการ
จดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค
-บรรลความคาดหวง 2 กจกรรม คอ 1) อบรมใหความรและ 2) อบรมทกษะปฏบต -ไมบรรลความคาดหวง 1 กจกรรม คอ ศกษาดงาน
2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค
-บรรลความคาดหวงท งสามกจกรรม 3 กจกรรม คอ 1) สารวจตองการของผเรยน 2) วเคราะหขอมล และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการ
3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค
-บรรลความคาดหวง จานวน 4 กจกรรม คอ 1) งานปนสรางสรรค 2) การวาดภาพสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค และ4) หนงส นสรางสรรค -ไมบรรลความคาดหวง 1 กจกรรม คอ ประดษฐของเลน เชงวทย
จากตารางท 4.23 พบวาการนาแผนลงสการปฏบต (Acting) ของวงจรท 1 มท งส น
3 โครงการ รวมท งส น 11 กจกรรม กจกรรมทบรรลความคาดหวงมจานวน 9 กจกรรม ไดแก 1) อบรมใหความร 2) อบรมทกษะปฏบต 3) สารวจตองการของผเรยน4) วเคราะหขอมล 5) ประชมจดทาแผนปฏบตการ 6) งานปนสรางสรรค 7) การวาดภาพสรางสรรค 8) ICT สรางสรรค และ9) หนงส นสรางสรรค สวนกจกรรมทยงไมบรรลความคาดหวง มจานวน 2 ก จกรรม ไดแก 1)ศกษาดงาน และ2) ประดษฐของเลนเชงวทย ซงผรวมวจยตางพากนพดคยกนถงประเดนทวาโครงการหรอกจกรรมทดาเนนการแลวในวงจรท 1 ซงดาเนนการเสรจส นไปแลวน น จะมกจกรรมใดทควรดาเนนการตอหรอไมดาเนนการตอในการดาเนนการวงจรท 2 และกจกรรมทยงดาเนนการไมสาเรจควรมการวางแผนอยางไรตอไปเพอใหเกดผลสาเรจ ซงสามารถสรปไดดงตาราง
185 ตำรำงท 4.24 สรปผลการพจารณาการดาเนนกจกรรมตอเนอง
ท กจกรรม การดาเนนกจกรรม 1 อบรมใหความร ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจากผรวมวจยไดเสนอแนวทาง
ในการพฒนาตนเอง โดยเขารบการพฒนาจากองคกรทเกยวของทางการศกษา เชน เขารวมโครงการพฒนาครท งระบบของ สพฐ., กจกรรม PLC, โครงการพฒนาครมออาชพ เพอพฒนาตนเองใหมความร และเทคนควธการใหม ๆ ในการพฒนากระบวนการคดสรางสรรคของผเรยน
2 อบรมทกษะปฏบต ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก ผรวมวจยจะแสวงหาความรและทกษะในการดาเนนการจดทาแผนงาน/โครงการเพอสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน โดยการอบรมทกษะปฏบตจากองคกรตาง ๆ ทเกยวของเพอนามาพฒนากระบวนการจดการเรยนการสอน
3 สารวจตองการของผเรยน
ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก ผรวมวจยจะดาเนนการสารวจความตองการและจดเกบแบบสารวจความตองการของนกเรยนทกปการศกษา
4 วเคราะหขอมล ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก ผรวมวจยจะศกษาขอมลความตองการของนกเรยนทตองการใหครจดกจกรรมการเรยนการสอนทกปการศกษา
5 ประชมจดทาแผนปฏบตการ
ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก ผรวมวจยจะดาเนนการจดทาแผนปฏบตการ โดยการแกไขปรบปรงแผนปฏบตการทไดรวมกนจดทาไวเรยบรอยแลว หรอสรางแผนปฏบตการข นมาใหมทกปการศกษา
6 งานปนสรางสรรค ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก นกเรยนใหความสนใจ ชนชอบและสามารถฝกความคดสรางสรรคของนกเรยนได รวมท งสงเสรมการแสดงออก การพด และการทางานรวมกน โดยนกเรยนจะใชเวลาวางในคาบบายมาออกแบบและทากจกรรม
7 การวาดภาพสรางสรรค
ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก นกเรยนมความสนใจและสามารถใชเวลาวางในการวาดและออกแบบภาพวาดใหมๆ รวมท งสงเสรมการแสดงออก การพด และการทางานรวมกน โดยนกเรยนจะใชเวลาวางในคาบบายมาออกแบบและทากจกรรม
8 ICT สรางสรรค ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก โดยทางโรงเรยนไดบรรจไวเปนกจกรรมลดเวลาเรยน เพมเวลาร ซงนกเรยนใชเวลาวางในการฝกทกษะและสามารตอยอดไปกจกรรมคอมพวเตอรอนๆ ได อาท หนงสรางสรรค
186
ท กจกรรม การดาเนนกจกรรม 9 หนงส นสรางสรรค ดาเนนการเปนกจกรรมตอเนอง เนองจาก เปนกจกรรมททาให
นกเรยนใชเวลาวางในการรวมกลมกนทางานและสามารถตอยอด ออกแบบหนงส นเกยวกบ โรงเรยนซงสามารถทจะนาไปประกอบการประเมนผลการจดการเรยนรนอกเวลาเรยนได
10 ศกษาดงาน ไมดาเนนการตอ เนองจากผรวมวจยหลายทานตดภารกจในการดาเนนกจกรรมอน ๆ ของโรงเรยนและเปนชวงทโรงเรยนเตรยมการเขารวมการประกวดกจกรรมทางวชาการของสานกงานเขตพ นทการศกษาประถมศกษา ขอนแกน เขต 1
11 ประดษฐของเลนเชงวทย
ดาเนนกจกรรมตอเนองจาก เปนกจกรรมทนกเรยนใหความสนใจและยงมความตองการทจะทา อกท งเปนกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของนกเรยน
โดยผรวมวจยทกคนไดสรปวาจะนากจกรรมประดฐของเลนเชงวทย มาดาเนนการตอในวงจรท 2 และไดมการกาหนดใหมกจกรรมเพมอก 1 กจกรรม คอ การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม โดยจดใหมการประชมนกเรยนเพอใหนกเรยนไดสรปรวมกนวาจากการทากจกรรมทผานมาน นเกดประโยชนและสงผลตอผเรยนอยางไร โดยทกคนไดรวมกนวเคราะหสภาพปญหาและสาเหตของปญหา และรวมกนกาหนดสภาพทคาดหวงจากการแกปญหา ทางเลอกเพอการแกปญหา และทางเลอกทนาไปใชในการแกปญหา เมอดาเนนการเสรจส นในกจกรรมท 2 น เปนเวลาเทยงวนพอด ผวจยจงไดเชญทกคนรวมรบประทานอาหารเทยงรวมกนเพอเปนการสรางขวญและกาลงใจ สรางแรงกระตน และใหทกคนไดเกดความสบายใจ ไมสรางแรงกดดนใหกบตนเองและทมวจย
ภำพท 4.14 การรวมรบประทานอาหาร
สาหรบสรปผลการวเคราะหเพอหาทางเลอกทนาไปใชในการแกปญหา สามารถสรปได ดงตาราง
187 ตำรำงท 4.25 สรปผลการวเคราะหเพอหาทางเลอกทนาไปใชในการแกปญหา
ท กจกรรม สภาพปญหาและสาเหตของปญหา สภาพทคาดหวงจากการ
แกปญหา ทางเลอกเพอการแกปญหา
ทางเลอกทนาไปใชในการแกปญหา
1 ประดษฐของเลนเชงวทย
-นกเรยนไมมของเลนทเกดจากการประดษฐดวยฝมอตนเองและเปนของเลนทตนเองตองการจะสรางข น
นกเรยนใชเวลาวางเพอทางานสรางสรรคของเลนทเปนไปตามความตองการของตนเอง
ทางโรงเรยนจดเตรยมวสดใหบางสวนแลวนกเรยนลงมอประดษฐของเลนรวมกน
ทางโรงเรยนจดเตรยมวสดใหบางสวนแลวนกเรยนลงมอประดษฐของเลนรวมกน คอ เครองรอนพลงยาง (ผลสารวจจากแบบสอบถาม)
2 การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม
-ไมทราบปญหา อปสรรคหรอความตองการในการทากจกรรมจากนกเรยน -ไมมการสรปผลการดาเนนกจกรรมทสะทอนจากการปฏบตของนกเรยน
ไดขอมลเพอนาไปปรบปรงหรอพฒนาการดาเนนกจกรรมในคร งตอไป
จดประชมนกเรยนแลวใหตอบแบบสอบถามผลการดาเนนกจกรรม
จดประชมนกเรยนแลวใหตอบแบบสอบถามผลการดาเนนกจกรรม
188 กจกรรมท 3 การจดทาแผนปฏบตการใหม เมอรบประทานอาหารกลางวนเสรจแลว ผรวมวจยขอใหดาเนนกจกรรมตอเนอง เพอจะไมไดเดนทางมาหลายวนเพราะภารกจอน ๆ กมคอนขางมาก จงมการดาเนนการตอเนองจากกจกรรมท 2 ทนทและเปนการปองกนการลมขอมล ตาง ๆ อกดวย โดยผรวมวจยไดรวมกนกาหนดแผนปฏบตการ (Action Plan) ซงสามารถสรปได ดงภาพ
ภำพท 4.15 แผนปฏบตการของข นตอนท 6
สภำพงำนปจจบน
สภำพปญหำ
สภำพทคำดหวง
ทำงเลอกทหลำกหลำยเพอกำรแกปญหำ
แผนปฏบตกำรใหม
ทำงเลอกทเลอกเพอแกปญหำ
-กจกรรมท 1 ประดษฐของเลนเชงวทย ดาเนนการทกวนองคาร เวลา 13.00 น. เปนตนไป ม 2 ช น คอ ช นท 1 เครองรอนพลงยาง ดาเนนการในเดอนพฤษภาคม 2560 และรถพลงงานยาง ดาเนนการ ในเดอนมถนายน 2560 - กจกรรมท 2 การประเมนกจกรรม โดยใหนกเรยนทเขารวมทากจกรรมไดทาการตอบแบบสอบถามถงผลการทากจกรรมทผานมา โดยท งสองกจกรรมดาเนนการในเดอนพฤษภาคม-มถนายน 2560 ซงเปนชวง เปดเทอมใหมจะยงไมคอยมกจกรรมพเศษจาก สพฐ. และทางโรงเรยนยงไมเรงทากจกรรมททางโรงเรยนไดกาหนดไว
189 สาหรบเครองมอผรวมวจยตกลงใหใชแบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ(เครองมอฉบบท 4) และแบบประเมนโครงการ (เครองมอฉบบท 5) ใหมการปฏบตตามแผนปฏบตการใหม การสงเกตและการประเมนผลการดาเนนกจกรรมในระหวางวนท 16-31 พฤษภาคม 2560 กจกรรมท 4 การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 6 ดาเนนการตอเนองจากกจกรรม ท 3 โดยผรวมวจยไดพดคย และแลกเปลยนทศนะตาง ๆ จนสามารถสรปผลการดาเนนกจกรรมรวมกนสรปผลได ดงตาราง
190 ตำรำงท 4.26 การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนการวางแผนใหม
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การสรางขวญและกาลงใจ
บรรลความคาดหวง เพราะสามารถสรปหาแนวทางแกไขปญหาทเกดข นได
การทางานมท งประสบผลสาเรจและความลมเหลว ทมจะตองใหกาลงใจกนและกนเพอใหงานเดนหนาตอไปได
คนทกคนอยากใหตนเองหรอทมประสบผลสาเรจในการทางาน ดงน นหากมการกระตนหรอสงเสรมใหเกดแรงฮดกจะทาใหงานน นๆ สาเรจได
การมเอกสารประกอบการทางาน รวมท งรวบรวมเอกสารประกอบไวจะชวยปองกนการหลงลม
การกาหนดแนวทางแกไขปญหา
บรรลความคาดหวง เพราะสามารถสรปหาแนวทางแกไขปญหาทเกดข นได
การใหกาลงใจแกกนและกนเปนสงสาคญสาหรบทมงานทกทม
การทางานทเคยมประสบการณมาบางแลวจะทาใหทมมทกษะและสามารถดาเนนการไดรวดเรวและชดเจนข น
ผวจยควรใหกาลงใจและกระตนใหผรวมวจยเกดความกระตอรอรนในการดาเนนงานคร งใหม
การจดทาแผนปฏบตการใหม
บรรลความคาดหวง เพราะสามารถกาหนดแผนปฏบตการใหมได
การทางานลมเหลว หากรปญหา อปสรรคและหาวธแกไขยอมนาไปสความสาเรจได
การคดสรางสรรคหากไดขอมลการทากจกรรมจากนกเรยนดวยอาจจะสงผลดตอการดาเนนกจกรรมในคร งตอไป
ควรใหผรวมวจยไดแสดงความคดเหนใหมากทสดและยอมรบกนและกน
การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 6
บรรลความคาดหวง เพราะสรปผลการดาเนนงานในข นตอนน รวมกนได
ทกคนมประสบการณรวมกนในการทางานทาใหมองภาพตาง ๆ ไดชดเจนรวดเรว
การทางานบางอยางใหบรรลเปาหมายบางคร งจาเปนตองขอความรวมมอบคคลท งในทมและนอกทมหรอแมแตนอกองคกรดวย
การเกบขอมลควรใหทกคนไดแสดงความคดเหนและรวมกนสรปผลเพอใหเกดการยอมรบจากทกคน
191 ขนตอนท 7 กำรปฏบต ใหม (Re-Acting)
ในข นตอนน ผวจยยงเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหผรวมวจยไดมการปฏบตตามแผนปฏบตการทกาหนดข นใหมน น ในข นตอนน มการดาเนนการ 2 กจกรรม คอ 1) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม เพอรวมกนวางแนวปฏบตใหการดาเนนกจกรรมบรรลเปาหมายทกาหนดไว และ 2) การนาแผนลงสการปฏบต เพอแกไขปญหาของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธใหดข น สรปไดดงตาราง
ตำรำงท 4.27 ตารางการดาเนนงานข นตอนการปฏบตใหม
วน/เดอน/ป กจกรรม สภาพทคาดหวง หลกการทยดถอ 15 พ.ค. 2560
1) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม
1) มการกาหนดทมงานโครงการ 2) มการแตงต งทมตดตามและประเมนโครงการ
หลกการ “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล” เนนบทบาท “การเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการปฏบตตามแผนปฏบตการ (action plan) พยายามไมใหความชวยเหลอใด ๆ ทไดอยาง งาย ๆ หรอสาเรจรปเกนไป คอยใหกาลงใจและกระตนใหเกดการปฏบตอยางจรงจง”
16-31 พ.ค. 2560
3) การนาแผนลงสการปฏบต
มการดาเนนกจกรรมท ง 2 กจกรรมและสาเรจ
โดยรายละเอยดผลการดาเนนกจกรรมดงตอไปน กจกรรมท 1 การกาหนดแนวทางปฏบตรวม จดข นในวนท 15 พฤษภาคม เวลา 14.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ มวตถประสงคเพอรวมกนวางแนวปฏบตใหบรรลเปาหมาย โดยยดหลกการ แนวคด “มงการเปลยนแปลง และมงใหเกดการกระทาเพอบรรลผล”กจกรรมน เรมตนโดยผวจยและผรวมวจยจดใหมการระดมสมองและอภปรายรวมกนในการหาแนวทางในการปฏบตงานรวมกน โดยมกจกรรมทตองดาเนนการ 2 กจกรรม จงมการตกลงกนเพอดาเนนการปฏบตกจกรรมโดย 1) การแบงทมงานโครงการ มวตถประสงคเพอมอบหมายภารกจในการดาเนนโครงการใหกบผรวมวจยในแตละทมงานโครงการ ซงผวจยและผรวมวจยรวมกนอภปรายและตกลงกนเกยวกบการจดทมงานโครงการเพอนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต โดยใหยบรวมเหลอเพยง 2 ทม และรบผดชอบทมละ 1 กจกรรม จากน นไดรวมกนแตงต งทมตดตามและประเมนผลโครงการ โดยเรยกวา “ผประเมนโครงการ” ใหมหนาทในการตดตามและประเมนผลการดาเนนโครงการหรอกจกรรม ซงแบงออกเปน 2 ระยะ คอ ระยะท 1 การตดตามและประเมนผลระหวางการดาเนน
192 โครงการ โดยประเมนในวนท 31 พฤษภาคม 2560 ระยะท 2 การตดตามและประเมนผลเมอส นสดการดาเนนโครงการ ประเมนในวนท 15 มถนายน 2560 ซงทมงานสามารถสรปไดดงตาราง
ตารางท 4.28 สรปทมงานดาเนนกจกรรมในวงจรท 2
ท ชอโครงการ ทมงานโครงการ ผประเมนโครงการ 1 ประดษฐของเลนเชงวทย นายสายณห วนนา
นางมาลษา วนนา นางนฤมล มาสภา นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน นายนสกร มะลาศร
นายสนทร เจรญสข
2 การประเมนกจกรรม นายสรเทพ แมนเมอง นางประหยด ละทยนล นางสาวอภญญา ธนนทา นางอจชญา สงวนศรพสทธ นางสาวอรทย ทองตาแสง
นายอาทตย บงง ม
กจกรรมท 2 การนาแผนลงสการปฏบต ดาเนนการระหวางวนท 15 พฤษภาคม–30มถนายน 2560 รวมระยะเวลาจานวน 1 เดอนครง มวตถประสงคเพอดาเนนกจกรรมตามแผน ปฏบตการใหมทกาหนดรวมกนไปปฏบตใหเกดผลสาเรจ โดยท ง 2 ทม มการดาเนนกจกรรมซงมรายละเอยดดงน
กจกรรมท 1 ประดษฐของเลนเชงวทย ทมรบผดชอบดาเนนการ ประกอบดวย นายสนทร เจรญสข, นายสายณห วนนา, นางมาลษา วนนา, นางนฤมล มาสภา, นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน และนายนสกร มะลาศร มการดาเนนกจกรรมคอ ทมไดประชม รวมนกเรยนในวนท 1 พฤษภาคม 2560 ณ หอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทางทมไดจดเตรยมวสดเทาทจาเปนไวให ซงประกอบดวย ฟวเจอรบอรด คตเตอร ไมบรรทด กาว กรรไกร ดาย เชอก สวนไมไผททาเปนสวนประกอบน น นกเรยนเปนผเตรยมมาแลวอธบายข นตอนการทาเครองรอนพลงยางจากน นใหนกเรยนแบงกลมกนทาโดยหากทมใดหรอของใครยงไมเสรจใหนากลบไปทาทบานหรอใชเวลาวางวนอนทาเพมเตมได โดยนดหมายใหมการทดสอบการบนในวนท 30พฤษภาคม 2560 หากใครไมพอใจผลงานตนเองสามารถทาเพมเตมไดโดยการทดสอบการบนของเครองรอนมการทดสอบเดยวดวยแลวใหนกเรยนประเมนผลงานตนเองวาพงพอใจมากนอยเพยงใด
193
ภำพท 4.16 การทาเครองรอนพลงยาง สวนในเดอนมถนายน 2560 มการจดทาของเลนเชงวทยอก 1 ช น คอ รถพลงงานยาง โดยทางทมไดจดเตรยมวสดเทาทจาเปนไวให ซงประกอบดวย คตเตอร ไมบรรทด กาว กรรไกร ยางรดวงเลก ไมเสยบลกช น สวนฝาขวด ขวดน า นกเรยนเปนผเตรยมมาจากบาน ตามจานวนทตนเองจะออกแบบเปนรถพลงงานยางจากน นทมมการอธบายข นตอนการทารถพลงงานยาง แลวปลอยใหนกเรยนแบงกลมกนทาตามความพอใจ โดยจะมครคอยดแลกากบและคอยใหคาช แนะ โดยหากทมใดหรอของใครยงไมเสรจใหนากลบไปทาทบานหรอใชเวลาวางวนอนทาเพมเตมได โดยนดหมายออกแบบและสรางรถพลงงานยางในวนองคารท 6 มถนายน 2560 เวลา13.00 น. เปนตนไป ใหมการทดสอบการวงของรถพลงงานยางในวนท 12 มถนายน 2560
ภำพท 4.17 การทารถพลงงานยาง
194
กจกรรมท 2 การประเมนกจกรรม ทมรบผดชอบดาเนนการ ประกอบดวย นายอาทตย บงง ม, นายสรเทพ แมนเมอง, นางประหยด ละทยนล, นางสาวอภญญา ธนนทา, นางอจจชญา สงวนศรพสทธ และนางสาวอรทย ทองตาแสง โดยทมไดมการประชมกนออกแบบแบบสอบถามนกเรยนเกยวกบความพงพอใจในการทากจกรรมทผานมา และจดเตรยมจานวนชดใหเพยงพอกบนกเรยนไว โดยเมอทมไดรบแจงจากทมประดษฐของเลนเชงวทยวาไดดาเนนการทากจกรรมเรยบรอยแลวจงมการเรยกประชมนกเรยน ในวนท 20 มถนายน 2560 เวลา 13.00 น. ณ หอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ พรอมช แจงวา ในระดบช นมธยมศกษาปท 1 ใหตอบแบบสอบถามเฉพาะกจกรรมทมสวนรวมคอประดษฐของเลนเชงวทย เทาน นเนองจากเพงเขามาศกษาและรวมทากจกรรม สวนนกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 2-3 ใหประเมนจานวน 5 กจกรรม ประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค 2) การวาดภาพสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค 4) หนงส นสรางสรรค และ5) ประดษฐของเลนเชงวทย ซงสรปผลการวเคราะหขอมลจากการตอบแบบสอบถามของนกเรยน โดยมระดบคณภาพ คอ 5=พงพอใจมากทสด, 4=พงพอใจมาก, 3=พงพอใจปานกลาง, 2=พงพอใจนอย และ 1=พงพอใจนอยทสด สรปผลไดดงตารางท 4.29
ตำรำงท 4.29 สรปผลการประเมนความพงพอใจในการทากจกรรมของนกเรยน (จานวนคน)
ท รายการประเมน 5 4 3 2 1 กจกรรมงำนปนสรำงสรรค 1 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนมความกระตอรอรน
ในการเรยน 55 2
2 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนเกดความคดทหลากหลาย
53 2 2
3 กจกรรมการเรยนรทาใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน
50 4 3
4 กจกรรมการเรยนรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนความรความคด
54 3
5 กจกรรมการเรยนรสงเสรมและพฒนาการคดสรางสรรค 44 12 1 6 การจดการเรยนรทาใหนกเรยนนาวธการเรยนรไปใชใน
วชาอน ๆ 40 8 9
7 กจกรรมการเรยนการสอนน ทาใหไดทางานรวมกบผอน 51 4 2 กจกรรมกำรวำดภำพสรำงสรรค 1 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนมความกระตอ
รอรนในการเรยน 40 14 3
2 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนเกดความคดทหลากหลาย
40 12 5
195
ท รายการประเมน 5 4 3 2 1 3 กจกรรมการเรยนรทาใหนกเรยนมโอกาสแสดงความ
คดเหน 39 15 3
4 กจกรรมการเรยนรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนความรความคด
40 9 8
5 กจกรรมการเรยนรสงเสรมและพฒนาการคดสรางสรรค 41 16 6 การจดการเรยนรทาใหนกเรยนนาวธการเรยนรไปใชใน
วชาอนๆ 33 9 15
7 กจกรรมการเรยนการสอนน ทาใหไดทางานรวมกบผอน 45 6 6 กจกรรม ICT สรำงสรรค 1 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนมความกระตอรอรน
ในการเรยน 51 4 2
2 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนเกดความคดทหลากหลาย
40 4 3
3 กจกรรมการเรยนรทาใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน
46 10 1
4 กจกรรมการเรยนรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนความรความคด
42 10 5
5 กจกรรมการเรยนรสงเสรมและพฒนาการคดสรางสรรค 48 8 1 6 การจดการเรยนรทาใหนกเรยนนาวธการเรยนรไปใชใน
วชาอน ๆ 51 3 3
7 กจกรรมการเรยนการสอนน ทาใหไดทางานรวมกบผอน 50 2 5 กจกรรมหนงสนสรำงสรรค 1 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนมความ
กระตอรอรนในการเรยน 51 6
2 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนเกดความคดทหลากหลาย
42 10 5
3 กจกรรมการเรยนรทาใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน
51 3 3
4 กจกรรมการเรยนรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนความรความคด
50 15 2
5 กจกรรมการเรยนรสงเสรมและพฒนาการคดสรางสรรค 46 8 3 6 การจดการเรยนรทาใหนกเรยนนาวธการเรยนรไปใชใน
วชาอน ๆ 49 6 2
7 กจกรรมการเรยนการสอนน ทาใหไดทางานรวมกบผอน 45 7 5
196
ท รายการประเมน 5 4 3 2 1 กจกรรมประดษฐของเลนเชงวทย 1 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนมความกระตอรอรน
ในการเรยน 51 3 3
2 บรรยากาศของการเรยนทาใหนกเรยนเกดความคดทหลากหลาย
50 3 4
3 กจกรรมการเรยนรทาใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน
51 5 1
4 กจกรรมการเรยนรสงเสรมใหนกเรยนไดแลกเปลยนความรความคด
53 2 2
5 กจกรรมการเรยนรสงเสรมและพฒนาการคดสรางสรรค 51 4 2 6 การจดการเรยนรทาใหนกเรยนนาวธการเรยนรไปใชใน
วชาอน ๆ 52 4 1
7 กจกรรมการเรยนการสอนน ทาใหไดทางานรวมกบผอน 54 2 1 ขนตอนท 8 กำรสงเกต ใหม (Re-observing) ในข นตอนน ผวจยยงเนนเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสงเกตผลทเกดข นจรง (Actual Effects) จากการปฏบตตามแผน ปฏบตการ โดยมการดาเนนการ 3 กจกรรม คอ 1) การสงเกตและบนทกผล โดยหวหนาทมรบผดชอบสงเกตการดาเนนกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย พรอมท งมการบนทกผลการสงเกต ซงมระยะเวลาการสงเกตระหวางวนท 1 พฤษภาคม – 30มถนายน 2560 รวมระยะเวลาจานวน 2 เดอน 2) การนาเสนอและสรปผล เพอใหหวหนาทมไดนาเสนอผลการสงเกตตอทประชม และใหผรวมวจยทกคนไดรวมกนสรปผลการดาเนนโครงการตามแผนปฏบตการ และ 3) การสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 8 เพอรวมกนสรปผลการดาเนนการข นตอนการสงเกตใหม การดาเนนกจกรรมสรปไดดงตาราง
197 ตำรำงท 4.30 การดาเนนงานข นตอนการสงเกตใหม
วน/เดอน/ป กจกรรม สภาพทคาดหวง หลกการทยดถอ 15 พ.ค.– 15 ม.ย. 2560
การสงเกตและสรปผลการสงเกต
มผลการบนทกการสงเกตการดาเนนกจกรรมท ง 2 กจกรรม
“การบนทกผลการดาเนนงานจากการปฏบตจรง” และยด 10 หลกการวจย 10 จรรยาบรรณ และ 10 บทบาทของผวจย
8 ม.ย. 60 การนาเสนอและการสรปผล
มสรปผลการสงเกตการดาเนนกจกรรมทผรวมวจยไดใหความเหนชอบ
หลกการ “รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจย” จรรยาบรรณ “มการปรกษาหารอกนและขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย” และ10 หลกการวจย 10 จรรยาบรรณ และ 10 บทบาทของผวจย
10 ม.ย. 60 การสรปผลการดาเนนงาน
มการรวมกนทากจกรรมถอดบทเรยนจากการดาเนนงานข นตอนการสงเกต
รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน และ มการปรกษาหารอกน ขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย
เหตการณและรายละเอยดรวมท งผลลพธทเกดข น มรายละเอยดดงตอไปน
1) การสงเกตและสรปผลการสงเกต โดยมการมอบใหหวหนาทมท ง 2 ทม ซงเปนผประเมนโครงการดวย รบผดชอบในการสงเกตการดาเนนกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย โดยมระยะเวลาการสงเกตข นตอนการปฏบต ต งแตวนท 15 พฤษภาคม – 15 มถนายน 2560 พรอมท งมการบนทกผลการสงเกตระหวางการดาเนนกจกรรม โดยใชแบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ (เครองมอฉบบท 4) และเมอส นสดระยะการดาเนนโครงการ โดยใชแบบประเมนโครงการ (เครองมอฉบบท 5)
2) การสรปผลการสงเกต โดยผประเมนโครงการไดนาเสนอผลการสงเกตตอผรวมวจย และใหผรวมวจยทกคนไดรวมกนแสดงความคดเหนและสรปผลการดาเนนการรวมกนอกคร งหนง โดยมการจดประชมในวนท 8 มถนายน 2560 เวลา 15.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝาย นาโพธโดยมการนาเสนอสรปผลการสงเกตการดาเนนกจกรรมท ง 2 กจกรรมตามแผนปฏบตการใหม สรปผลการดาเนนโครงการแบงเปน 2 ระยะ คอ 1) ระหวางการดาเนนโครงการ โดยทกโครงการมการกาหนดใหประเมนระหวางการดาเนนโครงการในวนท31 พฤษภาคม 2560 ซงมการดาเนนกจกรรมมาเปนระยะเวลาครงเดอน และ 2) หลงส นสดระยะเวลาการดาเนนกจกรรม โดยทกกจกรรมมการกาหนดใหมการสงเกตและบนทกผลเมอส นสดระยะเวลาการดาเนนโครงการในวนท 15 มถนายน 2560 ซงมการดาเนนกจกรรมมาเปนระยะเวลา 1 เดอน สามารถสรปผลการดาเนนกจกรรมไดดงน
198 กจกรรมท 1 ประดษฐของเลนเชงวทย มการดาเนนงานดงน 1) ระหวางการดาเนนงาน มการดาเนนกจกรรม คอ ทม 1 ไดประชมรวมนกเรยนในวนท 1 พฤษภาคม 2560 ณ หอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ โดยทางทมไดจดเตรยมวสดเทาทจาเปนไวให แลวอธบายข นตอนการทาเครองรอนจากน นใหนกเรยนแบงกลมกนทาโดยหากทมใดหรอของใครยงไมเสรจใหนากลบไปทาทบานหรอใชเวลาวางวนอนทาเพมเตมได โดยนดหมายใหมการทดสอบการบนในวนท 30 พฤษภาคม 2560 หากใครไมพอใจผลงานตนเองสามารถทาเพมเตมไดโดยการทดสอบการบนของเครองรอนมการทดสอบเดยวดวยแลวใหนกเรยนประเมนผลงานตนเองวาพงพอใจมากนอยเพยงใด และยงมการจดทาของเลนอก 1 ช นคอ รถพลงงานยาง ซงมการดาเนนกจกรรมตอจากการจดทาเครองรอนพลงยาง 2) เมอส นสดการดาเนนโครงการ กจกรรมมการดาเนนการเปนไปตามแผนปฏบตการ โดยการดาเนนการสาเรจและบรรลวตถประสงค ผเรยนสามารถจดทาเครองรอนพลงยางไดอยางนอยคนละ 1 ช น พรอมมการทดสอบการบนของเครองรอนพลงยางสรางความสนกสนานและความพงพอใจใหแกนกเรยนและมการจดทารถพลงงานยาง อยางนอยคนละ 1 คนซงบางทมนามาตอกนหลายๆ คนคลายรถไฟ พรอมมการทดสอบการวง ซงของเลนเหลาน ยงสงไปใหนองๆ ประถมศกษาและปฐมวยไดเลนอกดวย กจกรรมท 2 การประเมนกจกรรม มการดาเนนงานดงน 1) ระหวางการดาเนนงาน มการดาเนนกจกรรม คอ ทมไดมการประชมกนออกแบบแบบสอบถามนกเรยนเกยวกบความพงพอใจในการทากจกรรมทผานมา และจดเตรยมจานวนชดใหเพยงพอกบนกเรยนไว โดยเมอทมไดรบแจงจากทมประดษฐของเลนเชงวทยวาไดดาเนนการทากจกรรมเรยบรอยแลวจงมการเรยกประชมนกเรยน ในวนท 20 มถนายน 2560 เวลา 13.00 น. ณ หอประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ พรอมช แจงวา ในระดบช นมธยมศกษาปท 1 ใหตอบแบบสอบถามเฉพาะกจกรรมทมสวนรวมคอประดษฐของเลนเชงวทยเทาน นเนองจากเพงเขามาศกษาและรวมทากจกรรม สวนนกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 2-3 ใหประเมนจานวน 5 กจกรรม ประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค 2) การวาดภาพสรางสรรค 3) ICT สรางสรรค 4) หนงส นสรางสรรค และ5) ประดษฐของเลนเชงวทย ซงการทากจกรรมน มการเปลยนแปลงวนดาเนนการจากวนท 15 มถนายน 2560 เปนวนท 30 พฤษภาคม 2560 ดวยวาการดาเนนกจกรรมของทม 1 น นเสรจส นเรว จงมการปรบแผนการดาเนนกจกรรมท 2 ใหเรวข น 2) เมอส นสดการดาเนนโครงการ กจกรรมมการดาเนนการเปนไปตามแผนปฏบตการ โดยการดาเนนการสาเรจและบรรลวตถประสงค ผเรยนไดตอบแบบสอบถามพรอมสงคนใหกบทมนาไปวเคราะหผลสรปความพงพอใจของนกเรยน
กจกรรมท 2 การรายงานและการสรปผลการดาเนนกจกรรม โดยดาเนนการในวนท10 มถนายน2560เวลา 10.00 น. ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ เพอใหผรวมวจยทกคนไดรวมกนแสดงความคดเหนและสรปผลการดาเนนกจกรรมตามแผนปฏบตการใหมในข นตอนท 7 โดยมการนาเสนอสรปผลการสงเกตการดาเนนกจกรรมท ง 3 กจกรรมตามแผนปฏบตการ ซงสามารถสรปรายละเอยดของแตละโครงการไดดงตอไปน
199 กจกรรมท 1 ประดษฐของเลนเชงวทย 1. ผลการดาเนนกจกรรม บรรลวตถประสงค โดยนกเรยนไดประดษฐเครองรอนพลงยางพรอมมการทดสอบการบน และประดษฐรถพลงงานยาง พรอมมการทดสอบการวง 2. วธการและกจกรรม มการประชมนกเรยนพรอมครสาธตการประดษฐเครองรอนพลงยางและรถพลงงานยาง แลวปลอยใหนกเรยนลองทาตามหรอลองออกแบบเพมเตมตามแนวคดของนกเรยนโดยมการแบงกลมการประดษฐเพอใหเกดการชวยเหลอกนออกแบบงาน อกท งเปนการระดมสมองชวยกน 3. การเปลยนแปลงทเกดข น หลงจากนากจกรรมลงสการปฏบต พบวา นกเรยนมความต งใจกระตอรอรน ใหการชวยเหลอซงกนและกนในการออกแบบและประดษฐโดยเดกผชายจะออกแบบและทาเสรจเรวกวาเดกผหญง 4. การเรยนรทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ นกเรยนทกคนตองการความเอาใจใสจากผใหญ จงควรใหการดแลอยางใกลชดและคอยสนบสนนในสงทนกเรยนตองการ 5. ความรใหมทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ผวจยและผรวมวจยเกดความรและทกษะในการประดษฐของเลนงาย ๆ และมองเหนศกยภาพของนกเรยนแตละคนวามพฤตกรรมในสงคมอยางไร มจดเดน จดดอยอะไร 6. การใชทรพยากรทางการบรหาร เนองจากไดรบการสนบสนนเงนงบประมาณจากผวจย จานวน 5,000 บาท ทางโรงเรยนจงจดซ อวสด อปกรณท งหมด 5,000 บาท 7. ปญหา หรออปสรรค นกเรยนระดบช นมธยมศกษาปท 1 มทกษะคอนขางนอย จงตองดแลตวตอตว โดยเฉพาะเดกผหญง 8. จดเดนโครงการ คอ นกเรยนชนชอบกจกรรม มความสนกสนานในการประดษฐและภาคภมใจในผลงาน ซงครใหอสระในการทางานนกเรยนสามารถใชจนตนาการไดอยางเตมท 9. จดดอยโครงการ คอ วสด อปกรณไมคอยเพยงพอ เพราะเดกบางคนทาหลายช น 10. ขอเสนอแนะโครงการ คอ ครควรใหการดแลอยางใกลชด และคอยสนบสนนใหความชวยเหลอในระยะตน ๆ กจกรรมท 2 การประเมนกจกรรม 1. ผลการดาเนนกจกรรม บรรลวตถประสงค โดยนกเรยนไดตอบแบบสอบถามครบ ทกคน 2. วธการและกจกรรม มการประชมนกเรยนแจกแบบสอบถามและใหนกเรยนทา การประเมน 3. การเปลยนแปลงทเกดข น หลงจากนากจกรรมลงสการปฏบต พบวา ไดขอมลและขอเสนอแนะในการนาไปปรบปรงการดาเนนกจกรรมในคร งตอไป 4. การเรยนรทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ควรมการประเมนผลหลงการดาเนนโครงการหรอกจกรรมเพอใหทราบถง ปญหา อปสรรค เพอนาไปปรบปรงงานในคร งตอไป
200 5. ความรใหมทไดจากการนาโครงการสการปฏบต คอ ครมขอมลและมองเหนศกยภาพของนกเรยนแตละคนวามพฤตกรรมในสงคม อยางไร มจดเดน จดดอยอะไร ซงสามารถนาไปปรบพฤตกรรมการเรยนรได 6. การใชทรพยากรทางการบรหาร เนองจากไดรบการสนบสนนจากโรงเรยนจงไมมการใชงบประมาณในสวนน 7. ปญหา หรออปสรรค เนองจากการทากจกรรมทใหนกเรยนประเมนน น เปนกจกรรมครอมระหวางปการศกษา 2559 และ 2560 ทาใหนกเรยนทจบของปการศกษา 2559 (ม.3) ไมไดทาการประเมน และบางกจกรรมนกเรยนของปการศกษา 2560 ไมไดมสวนรวมทากจกรรม จงไมไดประเมน ทาใหไดขอมลทอาจคลาดเคลอนได 8. จดเดนโครงการ คอ ไดผลประเมนทสามารถนาไปปรบปรงงานได 9. จดดอยโครงการ คอ การประเมนครอมปการศกษาทาใหไดขอมลอาจไมครบถวน 10. ขอเสนอแนะโครงการ คอ ควรประเมนเมอดาเนนกจกรรมน นๆ เสรจส นลงไมควรปลอยไวเนนนานเพราะจะทาใหเกดการลมขอมลบางอยางได 3) การสรปผลการดาเนนงาน หลงจากมการสรปผลการดาเนนกจกรรมท ง 2 กจกรรมแลว ผรวมวจยทกคนไดรวมกนสะทอนผลการดาเนนงานของข นตอนท 8 ซงสามารถสรปไดดงตาราง
201 ตำรำงท 4.31 ผลการสรปผลการดาเนนงานข นตอนการสงเกต
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การส ง เกตและบนทก
บรรลความคาดหวง เพราะมผลการบนทกการดาเนนกจกรรมตามแผนปฏบตการใหม
การบนทกขอมลควรศกษารายละเอยดใหครบทกแงมมท งพฤตกรรมผรวมวจย ผบรหารและผเรยน
การบนทกขอมลควรเนนใหตรงประเดนทตองการกอนแลวคอยเพมเตมขอมลอนๆทสงเกตได จะทาใหคลอบคลมและไดผลการสงเกตทหลากหลาย
-การกาหนดการสงเกตอาจแบงเปนหลายๆชวงได จะทาใหไดขอมลทตองการมากข น
การสรปผลการสงเกต
บรรลความคาดหวง เพราะผรวมวจยไดใหความเหนชอบ
-ทมดาเนนมการพดคยเปนกนเองทาใหสามารถจดจาการทางานของตนไดและเพมเตมขอมลไดชดเจนยงข น
ผเรยนทกคนชอบใหคนชนชมและชอบการทางานแบบอสระภายใตการแนะนาทดของผใหญ
ควรนาผลการประเมนของนกเรยนมาใชประโยชนในการพฒนาการวจยดวย
การสรปผลการดาเนนงาน
บรรลความคาดหวง เพราะมการรวมกนสรปผลการดาเนนงาน
ทมมการพดคยกนและสามารถเรยบเรยงคาพดและอธบายไดตรงประเดนมากยงข น
ผรวมวจยมการสรปผลดวยความมนใจและรสกถงความภาคภมใจทสามารถดาเนนกจกรรมผานไปไดดวยด
ควรใหเวลาในการคดวเคราะหไมควรเรงดาเนนการมากนกเพราะจะทาใหไดขอมลไมครบถวน
202 ขนตอนท 9 กำรสะทอนผลใหม (Re-reflecting) ในข นตอนน ผวจยยงเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสรปผล มจดมงหมายและวธดาเนนการตามทกลาวในข นตอนท 5 ข นตอนการสรปผลใหม ดาเนนการในวนท 15 กรกฎาคม 2560 ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ แบงออกเปน 3 กจกรรม คอ 1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2 2) การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต 3) การสรปผลการดาเนนงานในข นตอนท 9 โดยมรายละเอยดเกยวกบการปฏบตงานดงน กจกรรมท 1 การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2 โดยผรวมวจยแตละทมไดรวมกนวเคราะหและสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบต (ข นตอนท 7) ซงสรปผลไดดงตาราง
ตำรำงท 4.32 สรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบต
กจกรรม ผลการดาเนนงาน ขอเสนอแนะหากมการดาเนนการแบบน อก
ประดษฐของเลนเชงวทย
สาเรจ เพราะมการรวมมอกนดาเนนกจกรรมทาใหนกเรยนมการประกอบเครองรอนฯได
ครควรใหการดแลอยางใกลชด และคอยสนบสนนใหความชวยเหลอในระยะตน ๆ
การประเมนกจกรรม
สาเรจ เพราะสามารถใหนกเรยนไดตอบแบบสอบถามเพอรวมใหขอมลยอนกลบหลงทากจกรรม
ควรประเมนเมอดาเนนกจกรรมน น ๆ เสรจส นลงไมควรปลอยไวเนนนานเพราะจะทาใหเกดการลมขอมลบางอยางได
จากน นรวมกนสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2 โดยกอนดาเนนการผวจยไดแจกแบบแสดงความคดเหนการดาเนนโครงการ (เครองมอทจดทาข นเพอตรวจสอบผลการดาเนนโครงการ โดยใหผรวมวจยทกคนไดตอบแบบแสดงความคดเหนตามโครงการทตนเองไดรบผดชอบดาเนนการและเกบนากลบไปวเคราะห ซงสามารถสรปผลการวเคราะหความคดเหนการดาเนนโครงการท ง 3 โครงการ โดยแยกตามแตละกจกรรมไดดงตาราง
203 ตำรำงท 4.33 สรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2
ท รายการ โครงการท 1 โครงการท 2 โครงการท 3
x S.D. แปลผล x S.D. แปลผล S.D. แปลผล 1. การดาเนนโครงการบรรลวตถประสงค 3.75 0.50 ด 4.50 0.58 ดมาก 4.75 0.50 ดมาก 2. การดาเนนกจกรรมมความเหมาะสม 4.25 0.50 ดมาก 4.25 0.50 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 3. ระยะเวลาดาเนนกจกรรมมความเหมาะสม 4.50 0.58 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 4.75 0.50 ดมาก 4. กจกรรมเกดประโยชนตอผเรยน/โรงเรยน 4.75 0.50 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 4.75 0.50 ดมาก 5. ผรวมวจยแตละทมมสวนรวมในการจดกจกรรม 4.25 0.50 ดมาก 4.25 0.50 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 6. ผรวมวจยไดแสดงความคดเหนในการดาเนน
กจกรรมอยางอสระ 4.75 0.50 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก
7. ความพงพอใจผลการดาเนนกจกรรมโดยรวม 4.00 0.00 ดมาก 4.50 0.58 ดมาก 4.75 0.50 ดมาก สรป 4.32 0.44 ดมำก 4.43 0.56 ดมำก 4.64 0.53 ดมำก
หมายเหต เกณฑความคาดหวงทผวจยและผรวมวจยกาหนดไว คอ ระดบดหรอ 3.00 คะแนนข นไป
x
204 จากตารางท 4.33 พบวาโครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค มระดบผลการดาเนนโครงการอยในระดบดมาก ( =4.32) โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค มระดบผลการดาเนนโครงการอยในระดบดมาก ( =4.43) และโครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค มระดบผลการดาเนนโครงการอยในระดบดมาก ( =4.64)
กจกรรมท 2 การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต เพอรวมกนสรปผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรค หลงเสรจส นการนาแผนลงสการปฏบต ซงทางผวจยไดแจกเครองมอการวจยฉบบท 3 แบบประเมนสภาพการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรค หลงจากมการประเมนผลตามกจกรรมท 1 เรยบรอย ใหผรวมวจยไดตอบแบบประเมนดงกลาวเพอใหทราบถงผลการพฒนางานซงกาหนดไว 3 องคประกอบ ดงน คอ 1) ดานคร 2) ดานการจดการเรยนร และ3) ดานนกเรยน เมอมการรวบรวมและประมวลผลเรยบรอยแลว สามารถสรปผลไดดงตาราง
ตำรำงท 4.34 ผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ หลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต
x
x
x
องคประกอบ ขอท รายการประเมน ระดบคะแนนการประเมน
S.D การแปลผล คร 1 องคความรในการจดการเรยนรเพอพฒนา
ความคดสรางสรรค 3.75 0.45 ด
2 ทกษะ/เทคนคในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
3.67 0.49 ด
3 สามารถบรณาการความร/ทกษะ/เทคนคการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคในการจดการเรยนรในรายวชาทรบผดชอบ
3.92 0.67 ด
คำเฉลยดำนคร 3.78 0.54 ด
x
205 ตำรำงท 4.34 ผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ หลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต (ตอ)
หมายเหต เกณฑความคาดหวงทผวจยและผรวมวจยกาหนดไว คอ ระดบดหรอ 3.00 คะแนนข นไป
ผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรแบบคดสรางสรรคของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ หลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต พบวา คะแนนสรปทกดานอยในระดบดมาก ( =4.27)เมอเรยงลาดบจากมากไปนอย ดงน ดานนกเรยน มคะแนนอยในระดบดมาก ( =4.75) ดานการจดการเรยนร มคะแนนอยในระดบดมาก ( =4.39) และดานคร มคะแนนอยในระดบด ( =3.78) ซงทกองคประกอบมระดบคะแนนมากกวา 3.00 คะแนน ซงสงกวาเกณฑความคาดหวงทกาหนดไว
กจกรรมท 3 การสรปผลการดาเนนงาน เพอใหผรวมวจยไดสรปผลการดาเนนงานของข นตอนท 9 โดยรวมกนระดมความคดและใหขอเสนอแนะรวมกน ซงสรปผลไดดงตาราง
x
x
x x
องคประกอบ ขอท รายการประเมน ระดบคะแนนการประเมน
S.D การแปลผล การจดการเรยนร
1 มกระบวนการจดการเรยนรทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.42 0.51 ดมาก
2 มกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.58 0.51 ดมาก
3 ผเรยนและผสอนมการบรณาการรวมกนในการจดกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.17 0.39 ดมาก
คำเฉลยดำนกำรจดกำรเรยนร 4.39 0.47 ดมาก นกเรยน 1 นกเรยนมสวนรวมในกระบวนการจดการ
เรยนร 4.75 0.45 ดมาก
2 นกเรยนไดทากจกรรมทสงเสรมการทางานแบบคดสรางสรรค
4.75 0.45 ดมาก
คำเฉลยดำนนกเรยน 4.75 0.45 ดมาก คำเฉลย 3 ดำน 4.27 0.49 ดมาก
x
206 ตำรำงท 4.35 ผลการสะทอนผลการดาเนนงานข นตอนการสะทอนผล
กจกรรม ผลกำรด ำเนนงำน
ขอเสนอแนะ กำรเปลยนแปลง กำรเรยนร ควำมรใหม
การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสดวงจรท 2
บรรลความคาดหวง เพราะมการนาเสนอผลการดาเนนการตามแผนปฏบตการ
ควรใหทกคนมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเพอรวมสรปผลทเกดจากการกระทาของทม
ควรมการบนทกขอเสนอแนะไวดวยเพอใชในการปรบปรงงานคร งตอไป
ควรมขอเสนอแนะสาหรบการดาเนนกจกรรมในคร งตอไปดวย
การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต
บรรลความคาดหวง เพราะ มสรปผลการปฏบตงานหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต
ควรดาเนนการดวยความรอบคอบและใหทกคนไดแสดงความคดเหนใหมากทสด
ผลการดาเนนโครงการสามารถนาไปปรบปรงการทางานในคร งตอไปซงจะทาใหเกดการวางแผนการทางานทดข น
ควรมสรปรายละเอยดการดาเนนงานข นตอนตางๆของท ง 2 วงจรใหผรวมวจยไดอานดวย
การสรปผลการดาเนนงานในข นตอนท 9
บรรลความคาดหวง เพราะรวมกนสรปผลการดาเนนงาน
การสรปผลการดาเนนงานรวมกนทกคร งทเสรจส นกจกรรมทาใหเกดการเรยนรทจะหาวธทางในการแกไขปญหาทเกดข นได
ผวจยและผรวมวจยพบแนวทางในการพฒนางานและองคกรตนเองสามารถนาเสนอตอผบรหารได
ควรรวมกนทากจกรรมเพอการผอนคลายเนองจากมการดาเนนงานมาเปนระยะเวลานาน
207 ขนตอนท 10 กำรสรปผล (Conclusion) ข นตอนน ผวจยและผรวมวจย ไดรวมกนจดกจกรรมการถอดบทเรยน (Lesson Distilled) โดยมการนดหมายประชมกนในวนท 5กนยายน2560 ณ หองประชมโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ เวลา 9.00 น. มวตถประสงคเพอรวมกนทบทวนการทางานรวมกนทผานมาและรวมกนยนยนสรปประสบการณการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท ง 10 ข นตอน ผลการเปลยนแปลง การเรยนรและความรใหมจากการปฏบต โดยมเอกสาร รปภาพ ผลการวเคราะหขอมลตาง ๆ มารวมในการวพากษเพอสรปผลการดาเนนงานใหตรงตามความเปนจรงและเปนกลางทสด ซงสามารถสรปไดดงตอไปน
10.1 ผลกำรด ำเนนงำนตำมขนตอนกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม ผวจยและผรวมวจยไดสรปรวมกนเกยวกบผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ท ง 10 ข นตอน สามารถสรปไดดงตาราง
208 ตำรำงท 4.36 สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 1. การเตรยมการ(Preparation)
1) การสรางความเปนกนเอง (2) การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย (3) การจดทาแผนดาเนนงาน (4) การสรปผลการดาเนนงาน
มผรวมวจยดวยความสมครใจ 11 คน โดยมการจดอบรมเพมความรใหกบผรวมวจยเกยวกบระเบยบวธวจยและการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและสามารถจดทาแผนดาเนนงาน จานวน 1 ชด
2. การวางแผน (Planning)
(1) การระดมสมอง (2) การถายทอดแนวคด (3) การจดทาแผนปฏบตการ(Action Plan) (4) การสรปผลการดาเนนงาน
สามารถจดทาแผนปฏบตการเพอการแกปญหา จานวน 3 โครงการประกอบดวย โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค และโครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค
3. การปฏบตการ(Acting)
(1) การกาหนดเทคนคและเครองมอวจย (2) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (3) การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค กอนนาแผนลงสการปฏบต (4) การนาแผนลงสการปฏบต
ไดเครองมอเพอใชในการวจย จานวน 5 ฉบบ คอ แบบบนทกการประชม แบบสมภาษณ การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค แบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ และแบบประเมนโครงการและสรปผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค กอนนาแผนลงสการปฏบต ซงแตละโครงการ มผลการประเมนอยในระดบพอใชและนาโครงการท ง 3 โครงการไปสการปฏบต
209 ตำรำงท 4.36 สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (ตอ)
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 4. การสงเกตผล (Observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
-โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 2 กจกรรม ไมสาเรจ 1 กจกรรม -โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคสาเรจท ง 3 กจกรรม -โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 4 กจกรรม ไมสาเรจ 1 กจกรรม
5. การสรปผล (Reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต (2) การสรปผลการดาเนนงาน
-กจกรรมทสาเรจ 9 กจกรรม ประกอบดวย 1) อบรมใหความร 2) อบรมทกษะปฏบต 3) สารวจตองการของผเรยน4) วเคราะหขอมล 5) ประชมจดทาแผนปฏบตการ 6) งานปนสรางสรรค 7) การวาดภาพสรางสรรค 8) ICT สรางสรรค และ 9) หนงส นสรางสรรค -กจกรรมทไมสาเรจ 2 กจกรรม ประกอบดวย 1) ศกษาดงาน และ 2) ประดษฐของเลนเชงวทย
6. การวางแผนใหม (Re-planning)
(1) การสรางขวญและกาลงใจ (2) การกาหนดแนวทางแกไขปญหา (3) การจดทาแผนปฏบตการใหม (4) การสรปผลการดาเนนงาน
ยกเลกการดาเนนกจกรรม ศกษาดงาน และไดแผนปฏบตการใหม จานวน 2 กจกรรม ประกอบดวย 1) ประดษฐของเลนเชงวทย และ 2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม
210 ตำรำงท 4.36 สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (ตอ)
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 7. การปฏบตใหม (Re-acting)
(1) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (2) การนาแผนลงสการปฏบต
นาแผนปฏบตการใหมไปสการปฏบต คอ 1) ประดษฐของเลนเชงวทย และ2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม
8. การสงเกตผลใหม (Re-observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
1) ประดษฐของเลนเชงวทย ดาเนนการสาเรจ 2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม ดาเนนการสาเรจ
9. การสะทอนผลใหม (Re-reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสด วงจรท 2 (2) การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต 3) การสรปผลการดาเนนงานในข นตอนท 9
-โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 3 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก -โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคสาเรจท ง 3 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก -โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 5 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก
10. การสรปผล (Conclusion)
รวมกนทบทวนและสรปประสบการณการทางาน ทผานมา
ไดบทสรปจากการยนยนของผรวมวจย ซงประกอบดวย ผลการดาเนนงานตามกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผลการเปลยนแปลง การเรยนรและความรใหมจากการปฏบต
211
10.2 ผลกำรเปลยนแปลงจำกกำรปฏบต (Change) ผวจยและผรวมวจยไดรวมกนสรปผลการเปลยนแปลงจากการปฏบตและยนยนผลการเปลยนแปลงจาการปฏบต โดยกาหนดความคาดหวงจากการเปลยนแปลงเปน 2 ระดบคอ 1) หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต และ 2) ระดบโรงเรยน รายละเอยดดงตอไปน
(1) กำรเปลยนแปลงระดบหลงน ำแผนปฏบตกำรสกำรปฏบต หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต สามารถสรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ไดดงตาราง
ตำรำงท 4.37 สรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
องคประกอบดาน
รายการประเมน
ผลการดาเนนงานหลงนาแผนสการปฏบตและเกณฑทคาดหวงไวระดบ 3.00
คะแนน บรรลความคาดหวง
คร
องคความรในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
3.75
ทกษะ/เทคนคในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
3.67
สามารถบรณาการความร/ทกษะ/เทคนคการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคในการจดการเรยนรในรายวชาทรบผดชอบ
3.92
การจดการเรยนร
มกระบวนการจดการเรยนรทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.42
มกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน 4.58
ผเรยนและผสอนมการบรณาการรวมกนในการจดกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.17
นกเรยน นกเรยนมสวนรวมในกระบวนการจดการเรยนร 4.75
นกเรยนไดทากจกรรมทสงเสรมการทางานแบบคดสรางสรรค
4.75
212 (2) กำรเปลยนแปลงระดบโรงเรยน หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต สามารถสรปการเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวงในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ไ ดดงตาราง
ตำรำงท 4.38 การเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวง
ระดบ กอนดาเนนการวจย หลงดาเนนการวจย
การเปลยนแปลงทคาดหวง การเปลยนแปลงทไมคาดหวง 1) ภาพรวมระดบ
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบพอใช
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบดหรอ 3.00 คะแนนข นไป
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบดมาก ระดบคะแนน คอ 4.27 และมเสยงสะทอนจากผปกครองนกเรยนทชอบการใหนกเรยนมาทากจกรรมยามบาย นกเรยนรจกใชเวลาวางในการประดษฐของเลน สามารถออกแบบของเลนจากวสดเหลอใช โดยมครดแลใหคาแนะนา ชนชมและใหกาลงใจ พชวยนอง เพอนชวยเพอน มความสมพนธอนดในโรงเรยนนกเรยนไดเรยนรอยางมความสข
2) ระดบบคคล -ระดบผวจย
การทางานในฐานะศกษานเทศก เนนการตรวจประเมน มพฤตกรรมแบบตรวจสอบกากบ ตดตามและประเมนผล
มการทางานรวมกนมากข นในลกษณะเพอนรวมงาน รบฟงขอเสนอแนะและแนวคดของครมากข นมองเหนจดเดนของครแตละคน เขาใจความคดและมมมอง ความคดเหนทแตกตางของคณครมากข น
ผบรหารโรงเรยนใหความสนใจและอนมตงบของทางโรงเรยนสนบสนนการทาโครงการพรอมท งเขามามสวนในการชวยดแลนกเรยนและบรรจบางกจกรรมไวในแผนดาเนนงานในปการศกษาตอไป
213 ตำรำงท 4.38การเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวง (ตอ)
ระดบ กอนดาเนนการวจย หลงดาเนนการวจย
การเปลยนแปลงทคาดหวง การเปลยนแปลงทไมคาดหวง -ระดบคร
ตางคนตางทาหนาทสอน พดคยกนนอยมากเนองจากสอนในรายวชาทตนเองรบผดชอบเสรจกกลบบานหรอทางานทหองตนเอง
ใหความสนใจเพอนครมากข น ปลกตวมารวมชวยดแลนกเรยนและพดคยกนมากข นและทางานเนนใหนกเรยนคดและลงมอปฏบตดวยตนเอง
การทางานของครมการประสานงานกนมากข นไมเพยงแตกบเพอนครดวยกน แตความสมพนธระหวางครและผบรหารโรงเรยนกดข นดวยเนองจากวาผบรหารเองกมาใหความรวมมอกบครในการทากจกรรม
-ระดบนกเรยน(student)
นกเรยนสวนมากไมคอยไดทากจกรรม เรยนเสรจกกลบบาน มเพยงนกเรยนทเดนดานกจกรรมใดๆ เทาน นทจะถกฝกและซอมพเศษ
นกเรยนมความกระตอรอรนในการเรยนรใหความสนใจกบการทากจกรรมรวมกบเพอน ๆ มความพยายามในการเรยนร
นกเรยนมการแสดงขอคดเหน กลาพด กลาแสดงออกมากข น และความสมพนธระหวางครและนกเรยนดเปนกนเองมากข นเนองจากมการดแลในการทากจกรรมแบบเขาถงตวนกเรยน มการใหคาแนะนาเปนรายบคคล
214 10.3 ผลกำรเรยนรจำกกำรปฏบต (Learning) ผวจยและผรวมวจยไดรวมกนสรปผลการเรยนร (Learning) ท เกดข นในตวบคคล กลมบคคล และโรงเรยนทเกดข นจากการปฏบตไดดงน
ตารางท 4.39 สรปผลการเรยนรทเกดจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ระดบ การเรยนรทเกดข น ผวจย ทาใหเกดความเปลยนแปลง ทาใหเกดแนวทางใหมๆในการดาเนนชวตและหนทาง
ใหมๆในการแกปญหาชวตและการทางาน อยาพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกน ทาเหมอนกน เกดการพฒนาตนเองอยางตอเนอง แสวงหาความรจากสอการเรยนร ทหลากหลาย เชน YOUTUBE, FACEBOOK, LINE, BLOG และการศกษาจากผเชยวชาญ
คร เหนวาความคดของทกคนมคณคา และนาไปใชประโยชนได โดยเฉพาะในกระบวนการจดการเรยนรน น ความคดและความตองการของนกเรยน ครควรทาความเขาใจแลวนามาออกแบบกระบวนการจดการเรยนรเพอใหตรงตามความตองการในการเรยนรและครควรเขาใจความรสกของผอนใหมากข นท งผบรหาร ผรวมงาน นกเรยนและผทเกยวของ
โรงเรยน ควรใหกระบวนการเรยนรเกดจากความตองการของผเรยนโดยผสอนตองบรณาการใหเขากบรายวชาน นๆ เพอใหเกดผลของการเรยนรทดงศกยภาพของผเรยนไดอยางเตมทและในการจดการเรยนรใหเกดความสนกสนานควบคความรน น ทกฝายท งผบรหารโรงเรยน ครผสอนและนกเรยนจาเปนตองสงเสรมความรวมมอซงกนและกน
นกเรยน การแสดงความตองการทเหมาะสมสามารถชวยใหเกดการเรยนรตามความตองการและเกดการเรยนรอยางตอเนอง
10.4 ควำมรใหมทเกดขน (New Knowledge) จากทผวจยไดทบทวนหลกการ แนวคด ทฤษฎเกยวกบการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคและจากการดาเนนการวจยรวมกบผรวมวจยทมความรเชงประสบการณในพ นทเพอแกไขปญหาการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝาย นาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ในแตละข นตอนของการดาเนนงานเมอรวมกนวเคราะหและอภปรายรวมกนแลวทาใหเกด “ความร” ทนามาแกไขปญหาทเกดข นในการดาเนนงานใหดข น กอใหเกดเปนความรใหมในการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน และสามารถนาไปเปนแนวทางใหแกโรงเรยนอนได ดงตอไปน
215 1) ดานคร ควรมการพฒนาครใหมความรและทกษะเกยวกบเทคนค วธการ กระบวนการจดการเรยนร การเขยนโครงการ เพอนาไปพฒนากระบวนการจดการเรยนรใหแกนกเรยนตอไป โดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) อบรมใหความร เพอใหครมความร 2) อบรมทกษะปฏบตเพอใหครมทกษะในการนาความรไปสการปฏบต 3) ศกษาดงาน เพอใหคนเรยนรจากการปฏบตทเกดผลสาเรจแลว 2) ดานกระบวนการเรยนร ควรมผสอนนาความรและทกษะทไดรบไปดาเนนการในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหผเรยนมสวนรวมออกแบบกจกรรมการเร ยนรตามความสนใจ ความตองการ โดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) สารวจตองการของผเรยนเพอใหแผนปฏบตการเกดจากความตองการของผเรยน 2) วเคราะหขอมล เพอใหทราบความตองการในการทากจกรรมทผเรยนสนใจ และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการเพอนาขอมลทประมวลผลไดนาไปเขยนเปนแผนปฏบตการหรอโครงการ
3) ดานผเรยน ควรนากจกรรมทเกดจากความตองการจะเรยนรของผเรยนมาใหผเรยนปฏบต โดยครเปนผคอยใหการสนบสนน แนะนาและใหความชวยเหลอตามความตองการของผเรยน โดยอาจทางานเดยวหรองานกลมแลวแตกจกรรม โดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค โดยปลอยใหนกเรยนคดและจนตนาการในการปนเอง 2) การวาดภาพสรางสรรค โดยปลอยใหนกเรยนคดและจนตนาการในการปนเอง 3) ICT สรางสรรค ใหนกเรยนไดเรยนโปรแกรมทสนใจ 4) หนงส นสรางสรรค เปนการประยกตกจกรรมตอจากการเรยนภาคทฤษฎ 5) ประดษฐ ของเลนเชงวทย เพอใหนกเรยนไดคดทาของเลนทตนเองสนใจอย และการสะทอนผลการดาเนนกจกรรม เพอใหทราบถงปญหา ขอเสนอแนะจากนกเรยนซงเปนผลงมอกระทากจกรรมตางๆ ระหวางการสอนและหลงการสอนเพอใหผเรยนไดสะทอนคด และปรบปรงวธการปฏบตงานเพอใหเกดความสาเรจในการพฒนาช นงาน ซงสามารถสรปเปนแผนภาพไดดงภาพท 4.18
216
ภำพท 4.18 ความรใหมทเกดข นจากกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
คร นกเรยน กระบวนการเรยนร
พฒนาครใหมความรและทกษะเกยวกบเทคนค วธการ กระบวนการจดการเรยนร การเขยนโครงการ เพอนาไปพฒนากระบวนกรจดการเรยนรใหแกนกเรยน
ผสอนนาความรและทกษะทไดรบไปดาเนนการในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหผเรยนมสวนรวมออกแบบกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ ความตองการ
ผเรยนปฏบตกจกรรม โดยครเปนผคอยใหการสนบสนน แนะนาและใหความชวยเหลอตามความตองการของผเรยน โดยอาจทางานเดยวหรองานกลมแลวแตกจกรรม
ผลสมฤทธทางการเรยนของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพฒนาความคดสรางสรรค
กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ดวยวงจรแบบเกลยวสวานไมมส นสด (ในงานวจยน ใช 2 วงจร 10 ข นตอน)
บทท 5 สรป อภปรำยผลและขอเสนอแนะ
วตถประสงคของการวจย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเรอง “การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน”มวตถประสงคเพอศกษาผลการเปลยนแปลง การเรยนร และองคความรใหมทเกดข นจากการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธดวยกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
พนทด ำเนนกำรวจย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเรอง “การพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน” เปนการวจยระดบโรงเรยน ดาเนนการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ตามคณลกษณะ 2 ประการคอ ประการทหนงโดยกาหนดแบบเจาะจงอาศยผลการประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน และประการสดทายเปนหนวยงานทผวจยจะสามารถเขาไปปฏบตงานภาคสนามไดตลอดระยะเวลาทจะทาการวจย โดยพจารณาจากความเหมาะสมในดานการคมนาคม ดานความปลอดภย ดานการประสานงานและการตดตอทรวดเรว และความสะดวกและความเปนไปไดตอการทจะเขาไปเกบขอมลในการสงเกต การสมภาษณ และการบนทกภาพ/เสยงในกจกรรมทดาเนนการ ซงผลจากการเลอกไดสถานททจะดาเนนการวจย คอ โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน
ผรวมวจย ผวจยไดกาหนดผรวมวจยโดยยดการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน รวมท งส นจานวน 11 คน จาแนกเปนผบรหาร จานวน 1 คน และเปนครทสอนระดบมธยมศกษาตอนตน จานวน 10 คน ซงท งหมดประกอบดวย นายสนทร เจรญสข, นายสายณห วนนา, นางมาลษา วนนา, นางนฤมล มาสภา, นายสรเทพ แมนเมอง, นางสาวกนกวรรณ แกวดอนหน, นายนสกร มะลาศร, นางสาวอรทย ทองตาแสง, นายอาทตย บงง ม, นางประหยด ละทยนล และนางสาวอภญญา ธนนทา โดยผวจยกบผรวมวจยมบทบาทมสถานะทเทาเทยมกนในการรวมกนคดปฏบตสงเกตผลและสะทอนผลของการวจยท ง2 วงจร 10 ข นตอน
เครองมอทใชในกำรวจย ในการวจยผวจยไดกาหนดเครองมอเพอใชในการวจยตามกรอบแนวคดของ Mills (2007) ซงจาแนกเปน 3 กลม ดงน 1) แบบสมภาษณเชงลก (In-depth interview) แบบสมภาษณกลม (Focus Group Interview) ม 1 ฉบบ (เครองมอการวจยฉบบท 2) แบบสงเกต(Observation Form) ม 2 ฉบบ (เครองมอการวจยฉบบท 4 และเครองมอการวจยฉบบท 5) แบบตรวจสอบหรอบนทก (Examining/Records) เชน เครองบนทกเสยงและบนทกภาพ (Audiotapes and Videotapes) หลกฐานสงของ (Artifacts) บนทกภาคสนาม (Field notes) ม 2 ฉบบ (เครองมอการวจยฉบบท 1 และเครองมอฉบบท 3)
218 ขนตอนกำรวจย กระบวนการการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนร วมเพอการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกนน ผวจยไดดาเนนการวจยโดยใชข นตอนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) ตามแนวคดของวโรจน สารรตนะ (2558) ทมวงจรการปฏบตของกจกรรมวางแผน (Plan) การปฏบต (Act) การสงเกต (Observe) และการสะทอนผล (Reflect) จานวน 2 วงจร มข นตอนการดาเนนการวจยท งกอนและหลงการดาเนนงานใน 2 วงจรดงกลาวเปน 10 ข นตอน ดงน (1) การเตรยมการ (Preparation) (2) การวางแผน (Planning) (3) การปฏบต (Acting) (4)การสงเกต (Observing) (5)การสะทอนผล (Reflecting) (6)การวางแผนใหม (Re – Planning) (7)การปฏบตใหม (Re-Acting) (8) การสงเกตผลใหม (Re-Observing) (9) การสะทอนผลใหม (Re-reflecting) (10) การสรปผล (Conclusion)ดงมผลการวจยทสรปไดดงตอไปน ตามลาดบ
5.1 สรปผลวจย 5.1.1 ผลกำรด ำเนนกำรวจยตำมขนตอนกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม ผลจากการจดกจกรรมการถอดบทเรยนโดยผวจยและรวมวจยไดดาเนนการมาต งแตในข นตอนท 1เปนตนมา ทาใหไดมาซงขอทจะสรปผลรวมกนเกยวกบผลการดาเนนงาน พรอมท งแสดงความเหนรบรองในประชมพรอมกนของผรวมวจยในข นตอนท 1–10ดงน
219 ตำรำงท 5.1 สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 1. การเตรยมการ(Preparation)
1) การสรางความเปนกนเอง (2) การเสรมพลงความรใหกบผรวมวจย (3) การจดทาแผนดาเนนงาน (4) การสรปผลการดาเนนงาน
มผรวมวจยดวยความสมครใจ 11 คน โดยมการจดอบรมเพมความรใหกบผรวมวจยเกยวกบระเบยบวธวจยและการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและสามารถจดทาแผนดาเนนงาน จานวน 1 ชด
2. การวางแผน (Planning)
(1) การระดมสมอง (2) การถายทอดแนวคด (3) การจดทาแผนปฏบตการ(Action Plan) (4) การสรปผลการดาเนนงาน
สามารถจดทาแผนปฏบตการเพอการแกปญหา จานวน 3 โครงการประกอบดวย โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรค และโครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค
3. การปฏบตการ(Acting)
(1) การกาหนดเทคนคและเครองมอวจย (2) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (3) การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค กอนนาแผนลงสการปฏบต (4) การนาแผนลงสการปฏบต
ไดเครองมอเพอใชในการวจย จานวน 5 ฉบบ คอ แบบบนทกการประชม แบบสมภาษณ การประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค แบบบนทกการสงเกตความกาวหนาโครงการ และแบบประเมนโครงการและสรปผลการประเมนสภาพการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค กอนนาแผนลงสการปฏบต ซงแตละโครงการ มผลการประเมนอยในระดบพอใชและนาโครงการท ง 3 โครงการไปสการปฏบต
220 ตำรำงท 5.1 สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (ตอ)
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 4. การสงเกตผล (Observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
-โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 2 กจกรรม ไมสาเรจ 1 กจกรรม -โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคสาเรจท ง 3 กจกรรม -โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 4 กจกรรม ไมสาเรจ 1 กจกรรม
5. การสรปผล (Reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการไปสการปฏบต (2) การสรปผลการดาเนนงาน
-กจกรรมทสาเรจ 9 กจกรรม ประกอบดวย 1) อบรมใหความร 2) อบรมทกษะปฏบต 3) สารวจตองการของผเรยน4) วเคราะหขอมล 5) ประชมจดทาแผนปฏบตการ 6) งานปนสรางสรรค 7) การวาดภาพสรางสรรค 8) ICT สรางสรรค และ 9) หนงส นสรางสรรค -กจกรรมทไมสาเรจ 2 กจกรรม ประกอบดวย 1) ศกษาดงาน และ 2) ประดษฐของเลนเชงวทย
6. การวางแผนใหม (Re-planning)
(1) การสรางขวญและกาลงใจ (2) การกาหนดแนวทางแกไขปญหา (3) การจดทาแผนปฏบตการใหม (4) การสรปผลการดาเนนงาน
ยกเลกการดาเนนกจกรรม ศกษาดงาน และไดแผนปฏบตการใหม จานวน 2 กจกรรม ประกอบดวย 1) ประดษฐของเลนเชงวทยและ 2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม
221 ตำรำงท 5.1สรปผลการดาเนนงานตามข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (ตอ)
ข นตอนท กจกรรม ผลการดาเนนงาน 7. การปฏบตใหม (Re-acting)
(1) การกาหนดแนวทางปฏบตรวม (2) การนาแผนลงสการปฏบต
นาแผนปฏบตการใหมไปสการปฏบต คอ 1) ประดษฐของเลน เชงวทย และ2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม
8. การสงเกตผลใหม (Re-observing)
(1) การสงเกตและบนทกผล (2) การนาเสนอและการสรปผล (3) การสรปผลการดาเนนงาน
1) ประดษฐของเลนเชงวทย ดาเนนการสาเรจ 2) การสะทอนผลการดาเนนกจกรรม ดาเนนการสาเรจ
9. การสะทอนผลใหม (Re-reflecting)
(1) การสรปผลการนาแผนปฏบตการใหมลงสการปฏบตและสรปผลการดาเนนโครงการเมอส นสด วงจรท 2 (2) การสรปผลการประเมนหลงการนาแผนปฏบตการลงสการปฏบต 3) การสรปผลการดาเนนงานในข นตอนท 9
-โครงการท 1 พฒนาทกษะครเพอการจดการเรยนรเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 3 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก -โครงการท 2 พฒนากระบวนการเรยนรเพอการคดสรางสรรคสาเรจท ง 3 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก -โครงการท 3 พฒนาผเรยนเพอการคดสรางสรรค สาเรจ 5 กจกรรม ผลการประเมนอยในระดบดมาก
10. การสรปผล (Conclusion)
รวมกนทบทวนและสรปประสบการณการทางานทผานมา
ไดบทสรปจากการยนยนของผรวมวจย ซงประกอบดวย ผลการดาเนนงานตามกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผลการเปลยนแปลง การเรยนรและความรใหมจากการปฏบต
222 จากตารางสรปไดวา การพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกนดวยกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม จานวน 2 วงจร 10 ข นตอน ดาเนนการบรรลวตถประสงคทกข นตอน
5.1.2 ผลกำรเปลยนแปลงจำกกำรปฏบต (Change) ผวจยและผรวมวจยไดรวมกนสรปผลการเปลยนแปลงจากการปฏบตและยนยนผลการเปลยนแปลงจาการปฏบต โดยกาหนดความคาดหวงจากการเปลยนแปลงเปน 2 ระดบคอ 1) หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต และ2) ระดบโรงเรยน รายละเอยดดงตอไปน
(1) กำรเปลยนแปลงหลงน ำแผนปฏบตกำรสกำรปฏบต หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต สามารถสรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ไดดงตาราง
ตำรำงท 5.2 สรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
องค ประกอบ
ดาน รายการประเมน
ผลการดาเนนงานหลงนาแผนสการปฏบต
คะแนน บรรลความคาดหวง
คร
องคความรในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
3.75
ทกษะ/เทคนคในการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรค
3.67
สามารถบรณาการความร/ทกษะ/เทคนคการจดการเรยนรเพอพฒนาความคดสรางสรรคในการจดการเรยนรในรายวชาทรบผดชอบ
3.92
การจดการเรยนร
มกระบวนการจดการเรยนรทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.42
มกจกรรมทเนนสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน 4.58 ผเรยนและผสอนมการบรณาการรวมกนในการจดกจกรรมทสงเสรมการคดสรางสรรคของผเรยน
4.17
223 ตำรำงท 5.2 สรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ(ตอ)
หมายเหต เกณฑการประเมนทคาดหวงไว คอ 3.00คะแนนข นไป
ซงสรปผลการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ท งสามองคประกอบ คอ ดานคร ดานกระบวนการเรยนรและดานผเรยนบรรลเกณฑการประเมนทคาดหวงไว คอ ระดบ 3.00 คะแนนข นไป
(2) กำรเปลยนแปลงระดบโรงเรยน หลงนาแผนปฏบตการสการปฏบต สามารถสรปการเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวงในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ไดดงตาราง
องค ประกอบ
ดาน รายการประเมน
ผลการดาเนนงานหลงนาแผนสการปฏบต
คะแนน บรรลความคาดหวง
นกเรยน นกเรยนมสวนรวมในกระบวนการจดการเรยนร 4.75 นกเรยนไดทากจกรรมทสงเสรมการทางานแบบคดสรางสรรค
4.75
224 ตำรำงท 5.3 การเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวง
ระดบ กอนดาเนนการวจย หลงดาเนนการวจย
การเปลยนแปลงทคาดหวง การเปลยนแปลงทไมคาดหวง
1)ภาพรวมระดบโรงเรยน
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบพอใช
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบดหรอ 3.00 คะแนนข นไป
โรงเรยนมผลการประเมนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนอยในระดบดมาก ระดบคะแนน คอ 4.27 และมเสยงสะทอนจากผปกครองนกเรยนทชอบการใหนกเรยนมาทากจกรรมยามบาย ไมปลอยเดกใหเลนโดย ไม ใสใจ
2) ระดบบคคล -ระดบผวจย
การทางานในฐานะศกษานเทศก เนนการตรวจประเมน มพฤตกรรมแบบสอบสวน
มการทางานรวมกนมากข นในลกษณะเพอนรวมงาน รบฟงขอเสนอแนะและแนวคดของครมากข น
ผบรหารโรงเรยนใหความสนใจและอนมตงบของทางโรงเรยนสนบสนนการทาโครงการพรอมท งเขามามสวนในการชวยดแลนกเรยนและบรรจบางกจกรรมไวในแผนดาเนนงานในปการศกษาตอไป
225 ตำรำงท 5 .3 การเปลยนแปลงทคาดหวงและการเปลยนแปลงทไมคาดหวง
ระดบ กอนดาเนนการวจย หลงดาเนนการวจย
การเปลยนแปลงทคาดหวง การเปลยนแปลงทไมคาดหวง
-ระดบคร
ตางคนตางทาหนาทสอน พดคยกนนอยมากเนองจากสอนในรายวชาทตนเองรบผดชอบเสรจกกลบบานหรอทางานทหองตนเอง
ใหความสนใจเพอนครมากข น ปลกตวมารวมชวยดแลนกเรยนและพดคยกนมากข นและทางานเนนใหนกเรยนคดและลงมอปฏบตดวยตนเอง
การทางานของครมการประสานงานกนมากข นไมเพยงแตกบเพอนครดวยกน แตความสมพนธระหวางครและผบรหารโรงเรยนกดข นดวยเนองจากวาผบรหารเองกมาใหความรวมมอกบครในการทากจกรรม
-ระดบนกเรยน(student)
นกเรยนสวนมากไมคอยไดทากจกรรม เรยนเสรจกกลบบาน มเพยงนกเรยนทเดนดานกจกรรมใดๆ เทาน นทจะถกฝกและซอมพเศษ
นกเรยนมความกระตอรอรนในการเรยนรใหความสนใจกบการทากจกรรมรวมกบเพอนๆ มความพยายามในการเรยนร
นกเรยนมการแสดงขอคดเหน กลาพด กลาแสดงออกมากข น และความสมพนธระหวางครและนกเรยนดเปนกนเองมากข นเนองจากมการดแลในการทากจกรรมแบบเขาถงตวนกเรยน มการใหคาแนะนาเปนรายบคคล
226 5.1.3 ผลกำรเรยนรจำกกำรปฏบต (Learning) ผวจยและผรวมวจยไดรวมกนสรปผลการเรยนร (Learning) ท เกดข นในตวบคคล กลมบคคล และโรงเรยนทเกดข นจากการปฏบตไดดงน
ตำรำงท 5.4 สรปผลการเรยนรทเกดจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ระดบ การเรยนรทเกดข น ผวจย ทาใหเกดความเปลยนแปลง ทาใหเกดแนวทางใหมๆในการดาเนนชวตและหนทาง
ใหมๆในการแกปญหาชวตและการทางาน อยาพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกน ทาเหมอนกน
คร เหนวาความคดของทกคนมคณคา และนาไปใชประโยชนได โดยเฉพาะในกระบวนการจดการเรยนรน น ความคดและความตองการของนกเรยน ครควร ทาความเขาใจแลวนามาออกแบบกระบวนการจดการเรยนรเพอใหตรงตามความตองการในการเรยนรและครควรเขาใจความรสกของผอนใหมากข นท งผบรหาร ผรวมงาน นกเรยนและผทเกยวของ
โรงเรยน ควรใหกระบวนการเรยนรเกดจากความตองการของผเรยนโดยผสอนตองบรณาการใหเขากบรายวชาน นๆ เพอใหเกดผลของการเรยนรทดงศกยภาพของผเรยนไดอยางเตมทและในการจดการเรยนรใหเกดความสนกสนานควบคความรน น ทกฝายท งผบรหารโรงเรยน ครผสอนและนกเรยนจาเปนตองสงเสรมความรวมมอซงกนและกน
นกเรยน การแสดงความตองการทเหมาะสมสามารถชวยใหเกดการเรยนรตามความตองการและเกดการเรยนรอยางตอเนอง
5.1.4 ควำมรใหมทเกดขน (New Knowledge) จากทผวจยไดทบทวนหลกการ แนวคด ทฤษฎเกยวกบการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคและจากการดาเนนการวจยรวมกบผรวมวจยทมความรเชงประสบการณในพ นทเพอแกไขปญหาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน โดยอาศยการพฒนากระบวนการจดการเรยนร ในแตละข นตอนของการดาเนนงานเมอรวมกนวเคราะหและอภปรายรวมกนแลวทาใหเกด “ความร” ทนามาแกไขปญหาทเกดข นในการดาเนนงานใหดข น กอใหเกดเปนความรใหมในการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยนใน โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน และสามารถนาไปเปนแนวทางในการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนใหแกโรงเรยนอนได ดงตอไปน 1) ดานคร ควรม พฒนาคร ใหมความรและทกษะเกยวกบเทคนค วธการ กระบวนการจดการเรยนร การเขยนโครงการ เ พอนาไปพฒนากระบวนการจดการเรยนรใหแกนกเรยนตอไป โดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) อบรมใหความร เพอใหครมความร 2) อบรมทกษะปฏบตเพอใหครมทกษะในการนาความรไปสการปฏบต 3) ศกษาดงาน เพอใหคนเรยนรจากการปฏบตทเกดผลสาเรจแลว
227 2) ดานกระบวนการเรยนร ควรมผสอนนาความรและทกษะทไดรบไปดาเนนการในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหผเรยนมสวนรวมออกแบบกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ ความตองการ โดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) สารวจตองการของผเรยนเพอใหแผนปฏบตการเกดจากความตองการของผเรยน 2) วเคราะหขอมล เพอใหทราบความตองการในการทากจกรรมทผเรยนสนใจ และ 3) ประชมจดทาแผนปฏบตการเพอนาขอมลทประมวลผลไดนาไปเขยนเปนแผนปฏบตการหรอโครงการ
3) ดานผเรยน ควรนากจกรรมทเกดจากความตองการจะเรยนรของผเร ยนมาใหผเรยนปฏบต โดยครเปนผคอยใหการสนบสนน แนะนาและใหความชวยเหลอตามความตองการของผเรยน โดยอาจทางานเดยวหรองานกลมแลวแตกจกรรมโดยควรมกจกรรมประกอบดวย 1) งานปนสรางสรรค โดยปลอยใหนกเรยนคดและจนตนาการในการปนเอง 2) การวาดภาพสร างสรรค โดยปลอยใหนกเรยนคดและจนตนาการในการปนเอง 3) ICT สรางสรรค ใหนกเรยนไดเรยนโปรแกรมทสนใจ 4) หนงส นสรางสรรค เปนการประยกตกจกรรมตอจากการเรยนภาคทฤษฎ 5) ประดษฐของเลนเชงวทย เพอใหนกเรยนไดคดทาของเลนทตนเองสนใจอย และการสะทอนผลการดาเนนกจกรรมเพอใหทราบถงปญหา ขอเสนอแนะจากนกเรยนซงเปนผลงมอกระทากจกรรมตาง ๆ ซงความรใหม ทเกดจากการลงมอปฏบต สามารถสรปเปนแผนภาพไดดงภาพท 5.1
228
ภำพท 5.1 ความรใหมทเกดข นจากกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ผลสมฤทธทางการเรยนของโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ
คร นกเรยน กระบวนการเรยนร
พฒนาครใหมความรและทกษะเกยวกบเทคนค วธการ กระบวนการจดการเรยนร การเขยนโครงการ เพอนาไปพฒนากระบวนกรจดการเรยนรใหแกนกเรยน
ผสอนนาความรและทกษะทไดรบไปดาเนนการในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหผเรยนมสวนรวมออกแบบกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ ความตองการ
ผเรยนปฏบตกจกรรม โดยครเปนผคอยใหการสนบสนน แนะนาและใหความชวยเหลอตามความตองการของผเรยน โดยอาจทางานเดยวหรองานกลมแลวแตกจกรรม
แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพฒนาความคดสรางสรรค
กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ดวยวงจรแบบเกลยวสวานไมมส นสด (ในงานวจยน ใช 2 วงจร 10 ข นตอน)
229 5.2 กำรอภปรำยผล 5.2.1 ผลกำรด ำเนนงำนตำมขนตอนกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม การพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรค ของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกนดวยกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบม สวนรวม จานวน 2 วงจร 10 ข นตอน ดาเนนการบรรลวตถประสงคทกข นตอน เนองจากผรวมวจยมสวนรวมดาเนนการในทกข นตอนของการวจย โดยรวมกนคด วางแผนและดาเนนการตามแผนทไดวางไวเพอแกไขปญหาทเกดข นกบโรงเรยนของตนเอง โดยผวจยเปนฝายอานวยความสะดวกและคอยสงเสรมใหเกดการคดและลงมอปฏบตอยางจรงจง ซงสอดคลองกบทศนะของวโรจน สารรตนะ (2558) ทกลาวไววาผวจยควรแสดงบทบาทเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวก ซงหากจะพดใหถกตองกคอผรวมวจยเปนผลงมอกระทาดวยตนเองท งหมดทาใหเกดความรสกมสวนรวม เปนเจาของและความภาคภมใจในผลสาเรจจงมความกระตอรอรนในการหาแนวทางดาเนนงานใหกจกรรมบรรลวตถประสงค ตามความเชอ “แนวคดใหมในการพฒนาน น เชอวาในวฒนธรรมชมชนน น ไมวางเปลา ในน นบรรจดวยพลงความสามารถ พลงภมปญญา และพลงสรางสรรคทจะแกปญหาชมชน” และ “…ใหโอกาสแกชมชนทจะเสนอแนวทางการแกปญหาน นดวยตนเองอยางเตมท จากน นนกพฒนากเสนอเทคโนโลยอน ๆ ทอยนอกเหนอประสบการณ ความรบรของชมชนเขาสวงสนทนาดวยในระยะแรก ๆ ใหเสนอแบบงาย ๆ แตจะไมสรปวาแบบน นแบบน เทาน นทจะชวยแกปญหาใหชมชน จะปลอยใหชมชนคดเปรยบเทยบทางเลอกตาง ๆ ดวยตนเอง และยงไมกลาวพาดพงถงเทคโนโลยอน ๆ ใหมากกวาน น จนกวาจะมการถามไถเพมเตม ซงนกพฒนาจะตองคอยใหขอมลอยเปนระยะ ๆ เมอเสนอขอมลเปรยบเทยบใหอยางเตมทแลว กปลอยใหชมชนเปนผตดสนใจเลอกเทคโนโยลทเหนวาเหมาะสมกบตนเองมากทสด…”ดงน นในการจดการเรยนการสอนในรปแบบปกต ครจงควรใหนกเรยนไดมสวนรวมในการออกแบบการจดกจกรรมการเรยนร สงเกตพฤตกรรมการรวมกจกรรมของผเรยน คอยสนบสนน กระตนใหผเรยนไดแสดงศกยภาพของตนเองอยางสรางสรรค ครสรางบรรยากาศทเปนกนเอง สรางสภาพแวดลอมทเหมาะสม โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศในการแสวงหาความรและการตดตอสอสารกบผเรยน
5.2.2ผลกำรเปลยนแปลงจำกกำรปฏบต (Change) ผลการเปลยนแปลงจากการปฏบต (Change) พบวา การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ ท งสามองคประกอบ คอ ดานคร ดานกระบวนการเรยนรและดานผเรยนบรรลเกณฑการประเมนทคาดหวงไว คอ ระดบ 3.00 คะแนนข นไป ครมการประสานงานกนในการทางานมากข นอกท งความสมพนธระหวางครและผบรหารโรงเรยนกดข นดวย ผบรหารโรงเรยนเองใหความสนใจและอนมตงบของทางโรงเรยนสนบสนนการทาโครงการและมการบรรจกจกรรมทดาเนนการ ไปน นไวในแผนดาเนนงานในปการศกษาตอไป เนองจากวาผบรหารไดใหความรวมมอกบครในการทากจกรรมตางๆ และมองเหนวาโครงการทครไดรวมกนทาน นสงเสรมใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนร มการจดบรรยากาศในการเรยนรทสงเสรมใหเกดความสขสนกสนาน สงเสรมใหนกเรยนเกดความคดสรางสรรค มจนตนาการทหลากหลาย ผเรยนมความคด กลาพด กลาแสดงออก ไดลงมอทดลองทาดวยตนเองโดยการลองผด
230 ลองถก และความสมพนธระหวางครและนกเรยนดเปนกนเองมากข นเนองจากมการดแลในการทากจกรรมแบบเขาถงตวนกเรยน มการใหคาแนะนาเปนรายบคคล มความเปนกนเอง ซงเปนการลดความเครยดในการเรยนใหแกนกเรยนดวย ซงสอดคลองกบทศนะของพนม เกตมาน(2550) ทกลาววา การสงเสรมการเรยนรนกเรยน ควรมการสรางแรงจงใจในการเรยนร โดยใหเดกมสวนรวมในการเรยนร มวธการจดประสบการณเรยนรและบรรยากาศในการเรยนสนก เรยนแบบบรณาการ ลดความเครยดในการเรยนทไมจาเปน ฝกใหเดกสงเคราะห คดหาคาตอบทหลากหลาย ไดทดลองพสจนในสงทคดหรอเรยนรและยงสอดคลองกบทศนะของสทธชย ลายเสมา (2557)ทกลาววา ในการจดการเรยนรแบบสงเสรมความคดสรางสรรค น น ผสอนจะตองมอารมณทแจมใส มใจคดสรางสรรค เปนผช แนะแนวทางการแกปญหา รวมแกปญหา ใหเวลาในการคนหาคาตอบของผเรยน โดยตองใชเทคนคตาง ๆ ในการกระตนใหผเรยนหาคาตอบไดอยางรวดเรว ในดานผเรยนควรทจะร จกการยอมรบขอคดเหน ขอเสนอแนะ ขอแนะนาทจาเปนในการเรยนร มความกระตอรอรน กลาแสดงความคดเหน กลานาเสนอสงทแตกตางจากคนอนและรจกแสวงหาความรคาตอบอยางมเหตผล สาหรบการจดการเรยนรแบบสงเสรมความคดสรางสรรค สามารถปรบประยกตใชในสถานศกษาทกช นและทกกลมสาระการเรยนรตามความเหมาะสมและใชในชวตประจาวนกได ซงกจกรรมสามารถจดไดหลากหลายรปแบบ เชน กจกรรมทางภาษา กจกรรมการแสดงออกทางจนตนาการ การวาดรป การเลานทานโดยใชเทคนคตางๆ การเลนสแบบตางๆ งานสรางสรรคจากกระดาษ การประดษฐ รวมท งการฝกแกปญหาในทางสรางสรรค ดงน น ในการจดการเรยนการสอนตามปกตประจาของครในโอกาสตอไป จงควรจดบรรยากาศการเรยนรทสงเสรมการเรยนรทสนกสนาน ลดบทบาทของครโดยใหนกเรยนมสวนรวมในการออกแบบกจกรรมการเรยนรทหลากหลายตามความสนใจและความถนด โดยมครเปนผคอยใหคาปรกษา ช แนะแหลงเรยนร กระตนใหผเรยนกลาพด กลาแสดงออก กลานาเสนอผลงานและใชเทคโนโลยในการสบคน การสรางสรรคผลงาน และการนาเสนอผลงาน นอกจากน ยงพบวา มเสยงสะทอนจากผปกครองนกเรยนทชอบการใหนกเรยนมาทากจกรรมยามบาย ไมปลอยเดกใหเลนโดยไมใสใจทาใหนกเรยนมการแสดงความคดเหน กลาพด กลาแสดงออกมากข น ความสมพนธระหวางครและนกเรยนดเปนกนเองมากข นเนองจากมการดแลในการทากจกรรมแบบเขาถงตวนกเรยน ครมความเอาใจใส มการใหคาแนะนานกเรยนเปนรายบคคลซงสอดคลองกบทศนะของรชน คณานวฒน (2552) ทกลาวไววา ครควรมการปฏบตตนทด ประกอบดวย ใหความรกแกนกเรยนพรอม ๆ ไปกบเน อหาวชาเรยน ครควรแนะนาวธเรยนรใหแกเดก ดแลและเอาใจใสนกเรยนต งใจฟงนกเรยน ครตองรจกต งคาถาม สามารถตอบขอสงสยแกนกเรยนได และควรระลกอยเสมอวานกเรยนแตละคนในช นเรยนมความแตกตางกน ครควรกระตนการตอบสนองการเรยนรและการพฒนาทกษะการสอสารใหแกนกเรยนดวย และสอดคลองกบขอเขยนของสมโชคเฉตระการ (2551) ทกลาวไววา ครยคใหมตองใกลชดกบเดกใหมากทสด เปนทพงของนกเรยนอยางแทจรง ครเปรยบเหมอนพอแมของนกเรยน ควรมความเสยสละและทมเททกสงทกอยาง เพอสรางโอกาสใหกบนกเรยน รวมท งการเปนตวอยางทดกบชมชนนอกจากน ผลการปฏบตยงพบอกวา ผบรหารโรงเรยนบานนาฝายนาโพธใหความสนใจและอนมตงบของทางโรงเรยนสนบสนนการทาโครงการพรอมท งเขามามสวนในการชวยดแลนกเรยนและบรรจบางกจกรรมไวในแผนดาเนนงานในปการศกษาตอไปการทางานของครมการประสานงานกนมากข นไมเพยงแตกบเพอนครดวยกน เทาน น
231 แตความสมพนธระหวางครและผบรหารโรงเรยนกดข นดวยเนองจากวาผบรหารเองกใหความรวมมอกบครในการทากจกรรมตาง ๆ มาคอยใหกาลงใจ ใหคาแนะนาช แนะในการทากจกรรมและคอยกระตนใหครดแลนกเรยนอยางเตมท ซงเปนการสรางขวญและกาลงใจในการทางานแกคร ซงสอดคลองกบขอเขยนของสมหมาย อาดอนกลอย(2556) ทไดกลาววา ในการจดการศกษาในศตวรรษท 21สถานศกษาจะตองพฒนาผเรยนท งในดานความรสาระวชาหลก (Core Subjects) และทกษะแหงศตวรรษท 21 จงเปนภาระทสาคญของผบรหารทจะตองรบผดชอบจดการศกษาใหประสทธภาพ ซงผบรหารจะตองรเทาทนความเปลยนแปลง พฒนาตนเอง คดหายทธศาสตรในการบรหารจดการใหม ๆ ปรบเปลยนรปแบบการทางาน ใหความสาคญกบความสมพนธของผปฏบตงานในองคกร และนอกองคการตองนายทธศาสตรการมสวนรวมและเหตการณมาใชเปนฐานในการแกปญหาตาง ๆ โดยยดหลกคณธรรมในการบรหาร มความเชอมนในตนเองเปนผเรยนรและพฒนาตนเองอยเสมอ รวมท งตองเปนผนาทางและเปนผสนบสนนดวยและสอดคลองกบทศนะของศศรดา แพงไทย (2559) ซงกลาววา ในการจดการศกษาในศตวรรษท 21 ผบรหารมบทบาทสาคญตอการจดการศกษาใหมประสทธภาพ ซงผบรหารจะตองรเทาทนการเปลยนแปลง พฒนาตนเองใหเปนผนายอดเยยมปรบเปลยนองคกรใหทนสมย พฒนาทมงานใหเปนบคคลแหงการเรยนร พฒนากระบวนทศนใหมใหเกดข นในองคกร ขบเคลอนดวยยทธศาสตรการบรหารจดการใหมๆ สงเสรมสนบสนนท งดานงบประมาณสออปกรณอยางเพยงพอ อกท งตองใหความสาคญกบความสมพนธของผปฏบตงานในองคกรดงน น สงทสาคญทสดคอผนาในโรงเรยนหรอผบรหารตองมวสยทศนและควรใหความสาคญกบการสรางโรงเรยนใหเปนชมชนแหงการเรยนร เพอสรางความเปลยนแปลงใหเกดข นในโรงเรยน โดยการสรางปฏสมพนธอนดระหวางโรงเรยนและชมชนจะชวยสงเสรมใหเกดการเชอมโยงระหวางนกเรยน คร ชมชนและผปกครองไดอยางมประสทธภาพ โดยผานกระบวนการเรยนรอยางรวมมอรวมพลงท งในหองเรยน, ความเปนเพอนรวมวชาชพของคร อนเกดจากกจกรรมศกษาผานบทเรยนททกคนทารวมกน และความมสวนรวมในการเรยนรจากผปกครองและชมชน เพอหวงประสานการทางานรวมกน พรอมท งเปดกวางทางความคด และเรยนรในสงเดยวกน เพอพฒนากระบวนการจดการเรยนรใหมประสทธภาพ 5.2.3 ผลกำรเรยนรจำกกำรปฏบต (Learning)
ผลการเรยนรจากการปฏบต (Learning) ทเกดข นกบผวจย ทพบวา การทาใหเกดความเปลยนแปลง การทาใหเกดแนวทางใหม ๆ ในการดาเนนชวตและหนทางใหมๆ ในการแกปญหาชวตและการทางาน คออยาพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกน ทาเหมอนกน ความคดของทกคนมคณคา และนาไปใชประโยชนได โดยเฉพาะในกระบวนการจดการเรยนรน น ความคดและความตองการของนกเรยนเปนสงสาคญสอดคลองกบทศนะของสทธชย ลายเสมา(2557) ทกลาววาการสงเสรมความคดสรางสรรคทาไดท งทางตรงโดยการสอนและฝกอบรม และทางออมสามารถทาไดดวยการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมทสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร เชน การสงเสรมใหใชจตนาการตนเอง สงเสรมและกระตนการเรยนรอยางตอเนอง ยอมรบความสามารถและเหนวาความคดของทกคนมคณคาสามารถนาไปใชประโยชนได มความเขาใจ เหนใจในความรสกของคนอน ไมพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกน ทาเหมอนกน และสนบสนนผคดคนผลงานแปลกใหมไดมโอกาส
232 นาเสนอช นงานน นซงยงสอดคลองกบทศนะของเพญนดา ไชยสายณห (255) ทกลาวไววา การสงเสรมความคดสรางสรรคเพอใหเกดสงใหม ๆ น น จาเปนตองยอมรบความสามารถของแตละบคคล โดยแตละความคดทแตละบคคลแสดงออกมาน นมคณคาและนาไปใชประโยชนได ไมควรเนนหรอใหทกคนคดไปในทางเดยวกน ตองยอมรบความคดทแปลก ๆ เพอนามาปรบประยกตใชในการปฏบตงานจงจะเกดการพฒนาแบบสรางสรรคได และยงสอดคลองกบขอเขยนของกระทรวงศกษาธการ (2552) ทกลาววา การคดสรางสรรคกอใหความตองการแกไขปญหา ซงสรางจากสงทอยรอบ ๆ ตว โดยการศกษา คนควา ทดลอง ซงทาใหเกดจนตนาการ ความคดทแตกตาง ผดแผกและทาทาย นาไปสการสรางสรรคมมมองใหม ๆ การสรางสงแปลกใหม ซงจะตองปลกฝงใหเกดข นในตวผเรยน
ซงผลการเรยนรทเกดข นเชนน ผวจยจะไดเรยนรจากสถานศกษาไดประสบการณในการทางานรวมกบสถานศกษาอนกอใหเกดความเขาใจสถานศกษาไดดข นและเกดแนวคดในการพฒนาตนเองอยางแทจรงเกดการผสมผสาน และการรวมกนในการรวมกนคด รวมกนปฏบต รวมกนสงเกตผล และรวมกนสะทอนผลของความรหรอสงใด ๆ เขาดวยกนอยางมความสมเหตสมผล แลวกอใหเกดสงใหมทมความสมบรณมากข นกวาเดมสามารถนาไปใชเพอ พฒนางานโดยใชกระบวนการวจย เชงปฏบตการแบบมสวนรวม
ผลการเรยนรจากการปฏบต (Learning) ทเกดข นกบผรวมวจย ซงกคอ คร พบวาครเหนวาความคดของทกคนมคณคา และนาไปใชประโยชนได โดยเฉพาะในกระบวนการจดการเรยนรน น ความคดและความตองการของนกเรยนมความสาคญ ครจงควรเขาใจแลวนามาออกแบบกระบวนการจดการเรยนรเพอใหตรงตามความตองการในการเรยนรและครควรเขาใจความรสกของผอนใหมากข นท งผบรหาร ผรวมงาน นกเรยนและผทเกยวของ สอดคลองทศนะของกบอาภรณ ใจเทยง (2560) กลาวไววา การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญน นผสอนทกคนจาเปนตองปรบเปลยนบทบาทของตนเองจากการเปนผบอกความรใหจบไปในแตละคร งทเขาสอนมาเปนผเอ อ อานวยความสะดวก (Facilitator) ในการเรยนรใหแกผเรยนคอเปนผกระตนสงเสรมสนบสนนจดสงเราและจดกจกรรมใหผเรยน เกดการพฒนาใหเตมตามศกยภาพ ความสามารถ ความถนด และความสนใจของแตละบคคล การจดกจกรรมจงตองเปนกจกรรมท ผเรยนไดคดวเคราะห วจารณ สรางสรรคศกษาและคนควาไดลงมอปฏบตจนเกดการเรยนรและคนพบความรดวยตนเองผสอนจงตองสอนวธการแสวงหาความร (Learn how to learn ) มากกวาสอนตวความร สอนการคดมากกวาสอนใหทองจาสอนโดยเนน ผเรยนเปนสาคญมากกวาเนนทเน อหาวชาซงยงสอดคลองกบทศนะของจนทรเพญ ชประภาวรรณ (2559) ทกลาววา ในการเรยนรหากครเปดโอกาสใหเดกไดทดลองทาสงใหม ๆ ทไมเคยทา ลองคนหาคาตอบในสงทสนใจใครรดวยตนเอง หลกเลยงการตาหน ลงโทษ ลอเลยน หรอตดสนผดถก จะเปนการสงเสรมใหเดกเกดความคดสรางสรรคไดและยงสอดคลองกบทศนะของสรพลเอยมอทรพย (2559) กลาววา การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ เปนการจดการเรยนรทคานงถงประโยชนสงสดของผเรยนครพนธใหมและนกเรยนพนธใหม จะตองรวมกนเรยนรพรอมกน คดสรางสรรคสงแปลกใหมรวมกน รวมคดรวมเรยนร โดยคานงเสมอวา ตองใหความสาคญกบผเรยนและคานงถงประโยชนของผเรยนตลอดกระบวนการในการออกแบบการเรยนร ซงผลการเรยนรทเกดข นเชนน ผรวมวจย ซงกคอ คร สามารถรวบรวมองคความรและจดประสบการณการเรยนรตามความสนใจ ความถนด โดยการเชอมโยงเน อหาสาระของศาสตรตาง ๆ ทเกยวของสมพนธกนใหผเรยน
233 เปลยนแปลงพฤตกรรม สามารถนาความร ทกษะ และเจตคตไปสรางงานแกปญหาและใชในชวตประจาวนไดดวยตนเอง สามารถนาผลการวจยไปศกษาทบทวนและดาเนนการพฒนาการจดการเรยนการสอนทสงเสรมความคดสรางสรรคไดอยางตอเนอง เพราะลกษณะท ดประการหนงของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมคอ สงเสรมใหมการพฒนาทตอเนองและยงยน
ผลการเรยนรจากการปฏบต (Learning) ทเกดข นในระดบโรงเรยนบานฝายนาโพธ พบวา ในกระบวนการเรยนรควรใหเกดจากความตองการของผเรยนโดยผสอนตองบรณาการใหเขากบรายวชาเพอใหเกดผลของการเรยนรทดงศกยภาพของผเรยนไดอยางเตมทและในการจดการเรยนรใหเกดความสนกสนานควบคกบความร โดยทกฝายท งผบรหารโรงเรยน ครผสอนและนกเรยนจาเปนตองสงเสรมความรวมมอซงกนและกน เพอใหเกดการเรยนรตามความตองการและเกดการเรยนรอยางตอเนอง สอดคลองกบทศนะของสทธชย ลายเสมา (2557) ทกลาววาความคดสรางสรรคน นเปนความสามารถทมอยในตวมนษยทกคนต งแตเกด เพยงแตมการแสดงออกหรอมพฒนาการมากนอยตางกนไป และยงสามารถพฒนาเพมใหมมากข นดวยการฝกฝนอยางสมาเสมอ การสงเสรมความคดสรางสรรคทาไดท งทางตรงโดยการสอนและฝกอบรม และทางออมสามารถทาไดดวยการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมทสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร เชน การสงเสรมใหใชจ นตนาการตนเอง สงเสรมและกระตนการเรยนรอยางตอเนอง ยอมรบความสามารถและเหนวาความคดของทกคนมคณคาสามารถนาไปใชประโยชนได มความเขาใจ เหนใจในความรสกของคนอน ไมพยายามกาหนดใหทกคนคดเหมอนกน ทาเหมอนกน และสนบสนนผคดคนผลงานแปลกใหมไดมโอกาสนาเสนอช นงานน น นอกจากน ยงสอดคลองกบทศนะของอะกบ สะไหน (2559) ไดกลาววา การสอนเพอพฒนาความคดสรางสรรคน นผสอนจะตองไมลมวาภาวะความรสกปลอดภยมอสระในการทจะแสดงออก เปนสงทสาคญอยางยงสาหรบผเรยน การจดบรรยากาศในช นเรยนกมความสาคญ การจดทนงสาหรบเดกควรมลกษณะยดหยนเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบกจกรรมทจดไมควรยดตดอยกบรปแบบเดยว การจดตกแตงสภาพแวดลอมในช นเรยน ควรมความแปลกใหมมคณคา ทาทายใหนกเรยนไดมสวนรวมแสดงออกอยางกวางขวาง กจกรรมควรมความสนกสนานกระตนใหเกดความคด รวมท งสรางบรรยากาศใหนกเรยนเกดความรสก มคณคา มพลง รสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม เคารพตนเองและผอน โดยครควรตองมเจตคตทดตอนกเรยน ใจกวาง รบฟงปญหาใหความรสกอบอนและเปนกนเองกบนกเรยนและยงสอดคลองกบทศนะของสรพล เอยมอทรพย (2559) ทไดกลาวไววา การเรยนการสอนของครผสอนควรมสภาพทยดหยน เปลยนแปลงไดเสมอ เพราะการทางานทตองเกยวกบคนตองมการเปลยนแปลงไดเสมอ มใชมสภาพทคงทคงตว ดงน นครผสอนจงมบทบาทในการคดกาหนดกจกรรมวธการรปแบบกจกรรมใหเหมาะสม กบท งผ เรยนในแตละคนหรอแตละหองเรยนซงจะตองแตกตางกน และใหเหมาะสมกบจดประสงค โดยสงเสรมใหผเรยนเกดการเรยนร 5 ลกษณะ (เบญจลกษณการเรยนร) ประกอบดวย 1) การเรยนรอยางมความสข 2) การเรยนรจากการไดแสวงหาความร ไดคดและไดปฏบตจรง 3) การเรยนรรวมกบบคคลอน นกเรยนกตองไดรบการฝกฝนใหเรยนรวมกบบคคลอนๆ ในสงคมในหองเรยน ตองมการแลกเปลยนชวยเหลอซงกนและกน 4) การเรยนรแบบองครวม หรอการบรณาการ เปนการเรยนรทสอดคลองกบวถธรรมชาต บรณาการเน อหาทเรยนกบชวตจรง เชอมโยงเขาสดวยกน และ 5) การเรยนรกระบวนการเรยนรของตนเอง เปนการสงเสรมหรอกระตนใหผเรยนไดทบทวนสงทตนเองไดเรยนรไปแลว และพฒนาการเรยนรตอไป
234
ซงผลการเรยนรทเกดข นเชนน โรงเรยนจะเกดประสบการณการเรยนร และเปนการเรยนรจากการปฏบตจรง ตามหลกการเรยนรจากการกระทา (learning by doing) เกดความรวมมอกนระหวางโรงเรยนและผวจย โรงเรยนกรสกวาเปนผรวมคดรวมวางแผนรวมตดสนใจปฏบตการในทสดจะทาใหโรงเรยนรสกเปนเจาของ (sense of belonging) รวมท งเปนเจาของกจกรรมและโครงการทดาเนนการดวย
5.2.4 ควำมรใหมทเกดขน (New Knowledge) ความรใหมทเกดข น (New Knowledge) พบวา การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน จะตองมการพฒนา 3 องคประกอบไปพรอมๆกน โดยมแนวทางการพฒนา 3 ดานคอ คร กระบวนการเรยนร และนกเรยน
ดานท 1 ดานคร ควรมการพฒนาครใหมความรและทกษะเกยวกบเทคนค วธการ กระบวนการจดการเรยนร การเขยนโครงการ เพอนาไปพฒนากระบวนการจดการเรยนร ใหแกนกเรยนตอไป โดยควรมการอบรมหรออบรมเชงปฏบตการหรอการศกษาดงานจากหนวยงานอน ๆ ซงสอดคลองกบทศนะของสารภ ไชยชนะ (2559) กลาววา ในยคปจจบน ครไดเขามามบทบาทในการเรยนรของนกเรยนเปนจานวนมากเพราะครตองเปนผถายทอดความรแกเดกๆ ทตองการโอกาสทางการศกษา ตองการหาสงใหม ๆ เพอทจะพฒนาตนเอง ในการพฒนาสมองของผเรยนใหใชไดอยางเตมศกยภาพผานการจดการเรยนการสอนน น ครควรจดอยางสมดลใหมการพฒนาสมองท งสองซกไปดวยกนในเวลาเดยวกน เพอใหผเรยนเกดความสมดลในการคดและคดไดอยางมประสทธภาพ ครจงตองมการพฒนาตนเองใหมความรและทกษะดวยและยงสอดคลองกบผลการวจยของสานกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (2559) ซงกลาววา ผลจากงานวจยในประเทศไทยในปการศกษาทผานมา พบวา เมอครจดการเรยนการสอนทเอ อตอการสรางความคดสรางสรรคและการคดวเคราะห ท งเดกและตวครเองตางกมพฒนาการในท งสองทกษะ รสกสนกไปกบบทเรยน ท งในแงการเปนผเรยนและการเปนผสอน หองเรยนกลายเปนหองเรยนทมบรรยากาศเปดรบการเรยนรมากข น ดงน นจงทาใหจาเปนอยางยงทตองมการพฒนาครใหมความพรอมเพราะครจะตองทาหนาทหลอหลอม “ทกษะ”ทคงอยและมพฒนาการเกดข นในตวเดกอยางตอเนอง ครจงมหนาทเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนรใหแกผเรยน และสอดคลองกบทศนะของAminah U-sofyusoh (2559) ทกลาววา ..การพฒนาศกยภาพของบคลากรทกคนในสถานศกษามความจาเปนอยางยงตอการบรหารงานสถานศกษาโดยเฉพาะอยางยงผบรหารควรไดรบการพฒนาใหมภาวะผนาและมบคลกภาพประชาธปไตยทเอ อตอการทางานของคร ใหครมเสรภาพในการคด มโอกาสพฒนาคณภาพผลงาน รวมท งการพฒนาศกยภาพในการนาหลกสตรไปใชเพอใหสามารถพฒนาการจดกจกรรมการเรยนรใหสอดคลองกบความสนใจความตองการและระดบพฒนาการของผเรยน และการพฒนาครจะทาใหครน นมทกษะ มความรททนสมย สามารถทจะบรณาการไปสกระบวนการจดการเรยนรตอไปได
ดานท 2 ดานกระบวนการเรยนร ควรมผสอนนาความรและทกษะทไดรบไปดาเนนการในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนโดยใหผเรยนมสวนรวมออกแบบกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ ความตองการ โดยควรมการสารวจตองการของผเรยนเพอใหแผนปฏบตการเกดจากความตองการของ
235 ผเรยน แลวนาไปสการจดทาแผนปฏบตการใหตรงตามความสนใจหรอความตองการในการเรยนรของผเรยน ซงสอดคลองกบทศนะของพนม เกตมาต (2550) ทกลาววา ในการจดการเรยนรจะตองสรางแรงจงใจในการเรยนโดยการใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนร จดประสบการณเรยนรและบรรยากาศในการเรยนใหสนกแบบบรณาการ จดสงแวดลอมท งในและนอกหองเรยนใหเหมาะสม ใหเดกไดคดเอง ลองทาเอง พสจนสงทเขาคดพรอมปลอยใหเขาเรยนรดวยตนเอง และสอดคลองกบขอเขยนของ ทรปลกปญญา(2559) กลาวไววาปจจบนกาวเขาสยคดจทล (digital era) ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ การเขาถงขอมลความรและเรองราวตาง ๆ ทผเรยนสามารถคนควาเรยนรไดดวยตวเอง ครจงไมใชผรของผเรยนอกตอไป ครจงตองเปลยนบทบาทจากครผสอน (teacher) มาเปนผอานวยการเรยนร (facilitator) โดยเนนใหผเรยนมวธหาความรในโลกแหงความรอนมากมายมหาศาลทไมอาจเรยนรไดหมดการเปน“ผอานวยการเรยนร” ทด คอ เปนผจดบรรยากาศการเรยนร เชน การจดช นเรยน สอ เปนตน เปนผแนะแนวทางการเรยนร เพอใหผเรยนไดคนควาหาความรและสรางความรดวยตนเองไดเตมศกยภาพ เปนผเสรมแรงหรอสรางแรงบนดาลใจ เพอใหผเรยนมนใจและพฒนาตนเองเหนคณคาและความหมายของการเรยนร เปนผใชคาถามเปนเครองมอในการพฒนาผเรยน เปนผประเมน ใหขอมลปอนกลบ (feedback) เพอใหผเรยนทราบผลการเรยนรของตน เปนผเรยนรไปพรอมกบศษย ในการศกษาความรเรองใหม ๆ หรอพฒนานวตกรรมและเปนผวจย ศกษาปญหาในช นเรยนและแกปญหาโดยการทาวจยปฏบตการและยงสอดคลองกบทศนะของรสสคนธ มกรมณ (2550) ไดกลาววา เพอใหผเรยนมกาลงใจ ครจะตองมวธการสงเสรมการเรยนร โดยการกาหนดบทบาทใหครมฐานะเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนร ทาหนาทวางแผนจดกจกรรมทเนนผเรยนเปนสาคญ โดยใหผเรยนเปนผคด ลงมอปฏบตจรง แสวงหาความรและคนพบคาตอบดวยตนเองใหมากทสด
ดานท 3 ดานผเรยน ในการปฏบตกจกรรมของผเรยนครตองเปนผคอยใหการสนบสนน แนะนาและใหความชวยเหลอตามความตองการของผเรยน โดยสงเสรมใหมการทากจกรรมท งเดยวและกลม อาท กจกรรมปน/วาดภาพ กจกรรม ICT การทาหนงส น การประดษฐของเลนเชงวทยเปนตน ซงสอดคลองกบทศนะของสภณดา ปสรนทรคา (2551) ไดกลาวไววา การเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning) เปนการเรยนรทมประสทธภาพในการพฒนาบคคลท งดานความร ทศนคต และทกษะไดเปนอยางด เพราะผเรยนแตละคนซงมประสบการณตดตวมา จะสามารถใชประสบการณของตนเองใหเกดประโยชนสงสด หรอแลกเปลยนความคดเหน ตลอดจนทดลองใชความรทเรยนมาไปสการปฏบตไดดน น ตองผานกระบวนการกลม ฉะน นการใหผเรยนไดทางานเปนกลมจะทาใหเกดการแลกเปลยนความรซงกนและกน และชวยกนทางานใหบรรลผลสาเรจไดดวยและยงสอดคลองกบทศนะของดเรก พรสมา (2559) กลาววา ครยค 4.0 จะใชสมรรถนะทครมอยในการทาใหนกเรยนกลายเปนนกเรยน 4.0 ดวยการเพมกจกรรมการเรยนรทจะทาใหนกเรยนไดรบทกษะทจาเปนสาหรบศตวรรษท 21 คอทกษะการคดวเคราะห การแกปญหา การคดสรางสรรค การสรางนวตกรรม การเรยนและการทางานรวมกนเปนทม การมภาวะผนา การสอสาร การใชขอมลและสารสนเทศ การตดตอสอสารทางไกล การใชคอมพวเตอรและปญญาประดษฐ การคดคานวณ การสรางอาชพและการเรยนรดวยตนเอง หรอทพวกเราเรยกกนวา “7Cs” และนอกจากน น ตองจดกจกรรมการเรยนรทบรณาการการพฒนาทกษะทางสงคม คณธรรม จรยธรรม การสรางเสรมสขภาพอนาม ย การรกษา
236 ผลประโยชนของสวนรวม เปนตน ครยค 4.0 จงเนนทการสรางชมชนแหงความสงสย กระตอรอรน อยากเรยนอยากร และอยากไดคาตอบข นในช นเรยน ทาใหบรรยากาศในหองเรยนทกหองเปนหองเรยนแหงความสงสย อยากเรยนอยากร อยากหาคาตอบ และนกเรยนกจะลงมอคนหาคาตอบทตนสงสยและอยากรเปนกลม ผเรยนแตละคนจงไมอยนง แตกระตอรอรนและคดคนหาความรและคาตอบอยตลอดเวลา (Active Learner) ซงจะทาใหนกเรยนและ/หรอครคนพบความรใหม สรางสรรคความรใหม และสรางนวตกรรมใหม
องคความรใหมทไดจากการวจยดงกลาวขางตน ท งดานคร ดานกระบวนการ และดานนกเรยน ผวจยเหนวาการสงเสรมความคดสรางสรรคน นจะตองมการจดบรรยากาศหองเรยน การใหอสระในความคด และไดแสดงออกไดอยางเตมความสามารถ รวมท งการสรางสถานการณใหกบเดกใหมความรสกมนคงและปลอดภย ควรใหกาลงใจถาเดกมการถามตอบไดอยางสรางสรรค และจดกจกรรมทกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรคเชนกน 5.3 ขอเสนอแนะ 5.3.1 ขอเสนอแนะจำกผลกำรวจย 1) จากผลการวจยพบวา ความสาเรจในการพฒนากระบวนการจดการเรยนร เพอความคดสรางสรรคของนกเรยนโรงเรยนบานนาฝายนาโพธสวนหนงเกดจากการใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) โดยคานงถงการบรณาการกนระหวางทฤษฎและประสบการณเดมของผรวมวจยทเกดจากครทกคนไดใชหลกการทางานรวมกน การระดมความคด การยอมรบความคดเหนของทกคนในทม ทกคนมสวนรวมในการพฒนาและแกไขปญหาในทกๆ ข นตอนรวมกน นาไปสการพฒนาการคด วเคราะห สงเคราะห สามารถทจะแกไขปญหาทเกดข นไดดงน น ในการจดการเรยนการสอนในโอกาสตอไป ไมควรยดถอแบบเดมทเคยปฏบตมา เชน ครยงใชระบบการเรยนการสอนทมครเปนศนยกลาง ไมคอยเปดโอกาสใหนกเรยนไดคดคนควาหาคาตอบดวยตนเอง นกเรยนไมกลาแสดงความคดเหนโตแยงกบเพอนหรอคร และไมคอยกลาตอบคาถามวาทาไมหรอเพราะเหตใด แสดงใหเหนวานกเรยนขาดการแสดงความคดสรางสรรค อกท งครผสอนยงใชวธการสอนแบบบรรยายและเนนใหผเรยนทองจาประกอบกบการนาเทคนคใหม ๆ มาใชในการจดการเรยนการสอนไมหลากหลายขาดความยดหยน ทาใหไมสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางสงคมของนกเรยน กจกรรมการเรยนการสอนขาดลาดบข นตอน จงทาใหผเรยนไมเกดการเรยนรอยางตอเนอง 2) ในการนารปแบบการพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ไปใชโดยการใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) จะตองใหความสาคญกบการบรหารโครงการ/กจกรรมเพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว โดยใชเทคนควธการทหลากหลาย เพอใหสามารถดาเนนการไปไดอยางมคณภาพ เปนข นเปนตอน ดวยระบวนการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาความคดสรางสรรค 6 ข นตอน คอ 1) คนพบปญหา 2) เตรยมการและรวบรวมขอมล 3) วเคราะหขอมล 4) ฟมฟกความคด 5) ความคดกระจางชด และ6) ทดสอบความคด โดยเฉพาะในกรณน การกาหนดโครงการและกจกรรมควรสงเสรมใหนกเรยนเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหน ออกแบบและมสวนรวมในการจดการเรยนรในช นเรยน เพอใหเกดจากความตองการ
237 ความสนใจ ความคดและจนตนาการของผ เรยนเอง โดยครคอยเปนผ อานวยความสะดวก ใหคาแนะนา คอยใหคาปรกษาและความชวยเหลอในกรณจาเปนไมควรเปนแบบยดครเปนศนยกลาง ครคอผร ผสอน ผบอก ผตดสนใจ ผออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนทกอยางเพยงผเดยว นกเรยนขาดการมสวนรวมในการออกแบบการเรยนร และการตดสนใจอยางทเคยปฏบตกนมา 3) ในการนาผลการวจยไปใชในการพฒนาควรศกษาหลกการและข นตอนของระเบยบวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมใหเกดความเขาใจกอนรวมถงแนวคดเชงเทคนคตาง ๆ ไมวา จะเปนเทคนคการระดมสมองเทคนคการวางแผนปฏบตงานเทคนคการเขยนโครงการเทคนคการประเมนโครงการเทคนคการถอดบทเรยนเปนตนหรอมการนาวทยากรทมประสบการณในการนาไปใชมาบรรยายกระบวนการพฒนาดวยการใชระเบยบวธวจย เพอใหตวผวจยและผรวมวจยมความรความเขาใจเกยวกบระเบยบวธวจยทใชและเกยวกบแนวคดเชงเทคนคทจะทาใหการดาเนนงานในข นตอนตางๆในระยะตอ ๆ ไปเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผลยงข น
4) มการใช ICT และ Social Media ในการจดการเรยนการสอนโดยการนาเอาแนวคด Social Media มาประยกตใชสาหรบจดการเรยนการสอน ในรปแบบตาง ๆ เชน การสอสารองคความร เน อหาสาระวชาการ บทความ วดโอ รปภาพ และ เสยง สงผานระบบเครอขายอนเทอรเนตไปยงผเรยนซงนบวาเปนกลยทธทสาคญ ของการปรบการเรยนเปลยนการสอน ทาใหเกดการเรยนรในโลกออนไลน ทไมจากดเฉพาะในช นเรยน โดยทท งครและนกเรยน สามารถแชรเน อหา องคความร ขอมล ภาพ และเสยง ผานเครองมอออนไลนตาง ๆ เกดเปนสอสงคมระหวางครกบนกเรยนทจะเรยนรไปดวยกนพรอมๆกน เกดการเรยนรแบบ “Real-time”
5) พฒนาการสอนโดยการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรในวชาชพ (PLC) โดยการรวมมอรวมใจกนของคร ผบรหารโรงเรยน และหนวยงานการศกษาทเกยวของ เพอพฒนาการเรยนรทางวชาชพ โดยมงผลสมฤทธไปทผเรยน เพอใหผเรยนสามารถพฒนาการเรยนรไดดวยตนเอง ผานการวางแผน การมวสยทศนรวมกน การแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน จนเกดเปนวฒนธรรม หรอชมชนของการแลกเปลยนเรยนรในโรงเรยนเพอใหครมการพฒนาตอยอดองคความรอยางตอเนอง และใหกาวทนตอการเปลยนแปลงของโลก
6) จากปญหาทพบวา ครมปญหาดานการจดการเรยนการสอนโดยครยดหลกการสอนทยดถอแบบเดมทเคยปฏบตมา ยดตนเองเปนศนยกลาง จงเปนสงทสถาบนคร ควรผลตครทมองคความรรอบดาน มทกษะปฏบตและมคณภาพดานการจดการเรยนการสอน คานงถงหลกสตร แบบบรณาการ สามารถบรณาการโครงการ/กจกรรมทหลากหลายสอดแทรกไวในกลมสาระ การเรยนรตาง ๆ กอใหเกดเปนหลกสตรสถานศกษาทมประสทธภาพ เหมาะสมกบบรบทของโรงเรยนและชมชน
7) ในงานวจยน ม 3 โครงการ 10 กจกรรม แตโครงการ/กจกรรมทสงเสรมความคดสรางสรรคยงมอกหลากหลายแนวทาง ทนาเสนอไวในงานวจยน เปนเพยงสวนหนงเทาน น ในการพฒนาควรรเรมสรางสรรคโครงการและกจกรรมทเหมาะสมกบบรบทของตนเอง
238 5.3.2 ขอเสนอแนะในกำรท ำวจยครงตอไป 1) การพฒนากระบวนการจดการเรยนรเพอความคดสรางสรรคของนกเรยนในโรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ควรทาวจยปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนาในระดบชวงช นอน ๆ เพอใหเกดประโยชนและองคความรแกครและนกเรยนทก ๆ ระดบชวงช น 2) โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ควรสงเสรมใหครนากระบวนการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมไปใชในการทาวจยในโรงเรยนดวยเพอใหเกดการพฒนากระบวนการจดการเรยนรอยางตอเนองและยงยนครอบคลมทกนกเรยนทกชวงช น 3) โรงเรยนบานนาฝายนาโพธ อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน ควรมการสงเสรมใหบคลากรมการแลกเปลยนเรยนรการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบโรงเรยนอนๆ ท งในและนอกพ นทเพอใหเกดการพฒนาอยางตอเนองและมการสงเสรมการคดสรางสรรคใหเกดข นกบผเรยนทกคน 4) ศกษานเทศกควรใชหลกการ “PAR” เพอนเทศการศกษา เชน การพฒนาแนวคด “การนเทศดวยหลกการ PAR” เพอพฒนาเทคนคการนเทศการศกษาใหเหมาะสมกบบทบาทของศกษานเทศก
5) สานกงานเขตพ นทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ควรมการสงเสรมใหโรงเรยนในสงกดนากระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมไปใชในการทาวจยเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการจดการศกษาอยางเปนระบบและตอเนอง
6) กระทรวงศกษาธการควรใหความสาคญกบการพฒนาใหสถานศกษาทกสงกดสงเสรมนากระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมไปใชในการยกระดบคณภาพการศกษาอยางเปนระบบ รวมท งจดเวทแลกเปลยนเรยนรใหเกดการพฒนาอยางกวางขวางตอไป
Related Documents
![บทที่ 1 บทน ำdspace.spu.ac.th/bitstream/123456789/6465/7/งาน... · 2019. 11. 13. · [1] บทที่ 1 บทน ำ 1.1 ควำมเป็นมำและควำมส](https://static.cupdf.com/doc/110x72/5fdc60368540b87775429d16/aaaaa-1-aaa-a-aa-2019-11-13-1-aaaaa.jpg)
