RESTORATIVE JUSTICE การนาหลักความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ มาใช้ในกระบวนการยุติธรรมไทย ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.กิตติพงษ์ กิตยารักษ์ | 20 มิถุนายน 2562
RESTORATIVE JUSTICE
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในกระบวนการยตธรรมไทย
ศาสตราจารยพเศษ ดร.กตตพงษ กตยารกษ | 20 มถนายน 2562
RESTORATIVE JUSTICEความยตธรรมเชงสมานฉนท
2
Source: www.thaicriminology.com
ระยะท 1 ระยะท 2
ในระยะท 1 (1974-1996) จ านวนผตองขงเพมขนในอตราเฉลย 2.43% ตอป
Alarming Trend:
ในระยะท 2 (1997-2017) จ านวนผตองขงเพมขนในอตราเฉลย 4.43% ตอป
Asian Financial Crisis
390,000
สถตจ านวนผตองขงทงหมดในประเทศไทย (1974-2017)
3
จ านวนผตองขงมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง
4Source: www.prisonstudies.org
เมอเทยบตามสดสวนตอจ านวนประชากร ประเทศไทยมผถกคมขงคดเปนสดสวน 478 คนตอประชากร 1 แสนคน หรอเปนอนดบท 8 ของโลก
Alarming Trends: ประเทศไทยมจ านวนผตองขงมาก…เปนอนดบ 6 ของโลก เปนอนดบ 1 ของภมภาค ASEAN ประเทศไทยมผตองขงหญงมากเปน อนดบ 1 ของภมภาค ASEAN(ขอมล ณ ป 2017)
สถตการด าเนนคดอาญาของไทย
5
ต ารวจจบกม อยการรบพจารณา อยการสงฟอง
748,
222
คด
613,
406
เรอง
581,
254
เรอง
(สถต ป 2556)
สถตการด าเนนคดอาญาของญปน
6
เปรยบเทยบสถตการด าเนนคดอาญาของไทยกบญปน
7
581,254 95%
32,152 5%
ไทย
83,988 8%
671,654 67%
245,529 25%
ญปนFormal
prosecution
สงฟอง
สงไมฟอง
Non-prosecution
Summary prosecution
เปนการผกขาดโดยรฐมากเกนไป ประชาสงคมและชมชนขาดการมสวนรวม
เนนการลงโทษผกระท าผด ไมใหความส าคญกบการเยยวยาผเสยหายหรอเหยออาชญากรรมเทาทควร
มการน าขอพพาทเขาสระบบยตธรรมมากเกนไปจนเกดปญหาคดลนศาล
ใชโทษจ าคกมากเกนไป ท าใหเกดปญหาคนลนคก และผกระท าผดไมไดรบการฟนฟทเหมาะสม ไมสามารถกลบเปนพลเมองดและคนสสงคมได
สภาพปญหาของกระบวนการยตธรรม
8
เปนการด าเนนการในระบบกลาวหาซงมลกษณะเปนการตอส ท าใหตองมผแพและผชนะ
ผกระท าผดตองถกลงโทษในรปแบบทมผลตอการพฒนาตนเองในอนาคต
ขอจ ากดของระบบการด าเนนคดอาญา
ผเสยหายหรอเหยออาชญากรรมไมมโอกาสในการมสวนรวม
ครอบครว ชมชน ไมมโอกาสมสวนรวม
9
หลกความยตธรรมเชงสมานฉนทเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอก ท ใหความส าคญกบการบรรเทาผลรายท เกดขนจากการกระท าความผดส าหรบทกฝาย
ความหมายของหลกความยตธรรมเชงสมานฉนท
10
โดยเนน• การเยยวยาชดใชความเสยหายใหผเสยหาย • การสรางความส านกผดและความรบผดชอบของ
ผกระท าผดในการกระท าของตน ซงมแนวทางในการบรรลวตถประสงคดงกลาวโดยเปดโอกาสใหผเสยหาย ผกระท าผด และในกรณทเหมาะสม ญาตพนอง ผเกยวของ รวมทงผแทนของชมชน ไดพบปะเจรจากนเพอหาทางออกรวมกนในการแกปญหา
ความหมายของหลกความยตธรรมเชงสมานฉนท
11
UNODC’s Handbook on Restorative Justice Programme (2006)
12
"Restorative justice programme" means any programme that uses restorative processes or aims to achieve restorative outcomes.
UN’s Definition of Restorative Justice
13
UN’s Definition of Restorative Justice
"Restorative process" means any process in which the victim, the offender and/or any other individuals or community members affected by a crime actively participate together in the resolution of matters arising from the crime, often with the help of a fair and impartial third party. Examples of restorative process include mediation, conferencing and sentencing circles.
14
UN’s Definition of Restorative Justice
"Restorative outcome" means an agreement reached as the result of a restorative process. Examples of restorative outcomes include restitution, community service and any other programme or response designed to accomplish reparation of the victim and community, and reintegration of the victim and/or the offender.
15
หลกการพนฐาน
Conventional Criminal Justice Restorative Justice
1. การกระท าผดอาญาถอเปนการกระท าละเมดตอรฐ
2. การกระท าผดอาญาเปนการละเมดตอกฎหมาย ถอเปนการละเมดอ านาจรฐ จงตองน าตวผกระท าผดมาลงโทษ
1. การกระท าผดอาญาเปนการท าลาย สมพนธภาพทดระหวางบคคลและความสมานฉนทในสงคม
2. การกระท าผดอาญากอใหเกดผลกระทบหรอความเสยหาย (harm) จงจ าเปนตองมการเยยวยาหรอฟนฟ (Restore)
16
หลกการพนฐาน
Conventional Criminal Justice Restorative Justiceวตถประสงคหลก ตองการน า “ผกระท าผด” มาลงโทษ โดยมงผลในการแกแคนทดแทน (retribution) สรางความขมขยบยง (deterrence) และตดโอกาสไมใหกระท าความผดอก (incapacitation)
วตถประสงคหลก ตองการฟนฟ (restore) ความเสยหายหรอผลกระทบจากการกระท าผด ใหทกฝายทไดรบผลราย ซงรวมทง “ผเสยหาย” หรอ “เหยออาชญากรรม” “ผกระท าผด” และ “ชมชน” เพอใหมการชดใช (restitution) การแกไขฟนฟ (rehabilitation) และการกลบเขาสสงคม(integration)
3. 3.
17
The Thailand Institute of Justice
หลกการพนฐาน
Conventional Criminal Justice Restorative Justice
• การกระท า เปนความผดตอกฎหมายเรองใด
• ใครเปนผกระท า
•จะน าผกระท าผดมาลงโทษไดอยางไร
• “ความเสยหาย” หรอ “ผลกระทบ”ทเกดขนคออะไร
• จะแกไขเยยวยาไดอยางไร
• ใครจะเปนผแกไขเยยวยา และดวยวธอยางไร
4. ค าถามพนฐาน 3 ขอ : 4. ค าถามพนฐาน 3 ขอ :
18
ลกษณะและรปแบบการน ามาใช
การประชมประสาน
สมพนธภาพ
การประชมกลมครอบครว
คณะกรรมการชมชน
การพพากษาโดยประชมลอมวง
Victim-offender Mediation Family Group Conference
Sentencing Circle Community Reparative Board
19
Victim-offender Mediation
VICTIM OFFENDER
MEDIATOR
20
Family Group ConferenceFAMILY MEMBERS
21
Sentencing Circle
22
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
กอนเขาสกระบวนการยตธรรม: การไกลเกลยประนอมขอพพาทในชมชน
ชนต ารวจ : ประกอบการตกเตอน/ปรบ
ชนอยการ : ประกอบการชะลอการฟอง
ชนศาล : ประกอบเปนเงอนไขในการก าหนดค าพพากษา
หลงมค าพพากษาแลว : ประกอบเงอนไขการพกการลงโทษ
ขนตอนใดบาง?
23
24
Restorative Practices at Paroles
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชความผดประเภทใดบาง?
• ความผดรายแรง?
• ความผดทเดกเปนผกระท า
• ความรนแรงในครอบครว (Domestic Violence)
• ความผดทกระท าโดยประมาท
• ความผดเลก ๆ นอย ๆ อน ๆ เพอหลกเลยงการจ าคกระยะสน
• ฯลฯ25
ความยตธรรมเชงสมานฉนทในสอตาง ๆ
26
คดยอมความไมไดหรอยอมความได
แตผเสยหายไมถอนค ารองทกข
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
พนกงานคมประพฤตสบเสาะและพนจดวยกระบวนการ
ยตธรรมเชงสมานฉนทและเยยวยาความเสยหาย
ประมวลขอมล/วเคราะหเสนอความเหน
ผเสยหายถอนค ารองทกขตอเจาพนกงานต ารวจ
อยการ หรอ ศาล
ศาลจ าหนายคดไมเปนไปตาม
ขอตกลงศาล
พพากษาเปนไปตามขอตกลง
ศาลสงสบเสาะและพนจ
เจาพนกงานต ารวจสอบสวน/จบกม
อยการฟอง
คดยอมความได
ผกระท าผดในขนตอนการสบเสาะและพนจ
27
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
• มการจดท าคมอการปฏบตงานและหลกสตรฝกอบรม Facilitator โดยม IIRP เปนผด าเนนการ
• เรมด าเนนการทวประเทศตงแต 1 มถนายน 2546• มการด าเนนการกวา 5,500 คด• ศาลจงหวดนนทบรแผนกคดเยาวชนและครอบครวเรม
น ามาใชในรปแบบการประชมกลมเยยวยา (Healing Conference)
ในกรณเดกกระท าผด
28
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
• จดตงระบบไกลเกลยคดอาญาในศาล รวมถงการจดตงศนยไกลเกลยขอพพาท• ศกษาการเบยงเบนคดโดยใชรปแบบของหลกความยตธรรมเชงสมานฉนท
น าไปสการจดตงศนยสมานฉนทและสนตวธ ตอมาไดเปลยนชอเปน “ศนยคมครองสทธและเสรภาพ”
• สงเสรมใหประชาชนมความรความเขาใจในหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทตลอดจนสทธและหนาทตามกฎหมาย
ศาลยตธรรม
29
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
• พฒนาบคลากร : อบรมผพพากษาหวหนาศาลและผพพากษาศาลเยาวชน, ผพพากษาสมทบ, ผอ านวยการประจ าส านกอ านวยการศาลเยาชนและครอบครว, ประสานการประชม
• จดใหมโครงการและคณะท างานศาลน ารองในการน ามาตรการพเศษแทนการด าเนนคดมาใช มจ านวนศาลทเขารวมโครงการ 27 ศาล พรอมทงจดใหมการท าคมอปฏบตงาน
ศาลเยาวชนและครอบครว
30
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใช
• จดตงศนยใหค าปรกษาเพอแนะน าและชวยเหลอผเสยหายและครอบครวในคดอาญา (Advisory and Care Center for Victims and Families in Criminal Cases) เพอสงเสรมใหผเสยหายมความเขาใจในความยตธรรมเชงสมานฉนท
• มการใชมาตรการพเศษมากขน (จาก 57 คดตอป ขยายเปน 519คดตอป ภายในเวลา 5 ป)
• มากกวา 80% ของคดทใชมาตรการพเศษ สามารถจดท าแผนบ าบดฟนฟไดส าเรจ
ศาลเยาวชนและครอบครว
31
สรป
การอ านวยความยตธรรมในแนวสมานฉนทเปนสงทน ามา “เสรม” มใชน ามา “แทนท” กระบวนการยตธรรมในปจจบน
เปนแนวทางทสอดคลองกบขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมดงเดมของไทยทมอยแลว มใชเปนเรองใหม
เปนเรองทแนวปฏบตเกดกอนทฤษฎ
เปนแนวทางทก าลงอยระหวางการพฒนา ยงไมมรปแบบตายตว จงสามารถพฒนารปแบบและแนวทางทเหมาะสมส าหรบประเทศไทย
32
สรป
เปนแนวทางทสามารถน าไปสการแกหรอบรรเทาปญหาพนฐานของกระบวนการยตธรรมไทย
ลดบทบาทรฐ เพมบทบาทชมชนเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอกทสงผลในการลดปรมาณคดในระบบเปนแนวทางทมองรอบดานโดยใหความส าคญกบการแกปญหาใหกบผเสยหาย ผกระท าผดและชมชน
33
ขอเสนอแนะ
สมควรมการน าไปใชในทกขนตอนของกระบวนการยตธรรม
ควรใหความส าคญในการฝกอบรมทกษะของ facilitators และบคคลากรในกระบวนการยตธรรมใหเขาใจในปรชญาและแนวทางกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทอยางแทจรง
สมควรสงเสรมใหมการน าเอาแนวทางนไปใชในระบบการจดการขอขดแยงในเรองอนๆ โดยเฉพาะในโรงเรยน
34
ขอบคณครบ
การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในกระบวนการยตธรรมไทย
ศาสตราจารยพเศษ ดร.กตตพงษ กตยารกษ | 20 มถนายน 2562
Back up
37
ขอมล ณ วนท 1 มนาคม 2560
มาตรฐาน เกลยยาย เตมท ความจผตองขง ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม
1) เรอนจ า/ทณฑสถาน (131 แหง) 100,553 16,406 116,959 190,837 33,985 224,822 200,954 38,879 239,8332) ทณฑสถานเปด (5 แหง) 762 0 762 1,449 0 1,449 1,449 0 1,4493) เรอนจ าชวคราว (32 แหง) 1,728 133 1,861 3,271 275 3,546 3,271 275 3,546
รวมความจทงหมด 103,043 16,539 119,582 195,557 34,260 229,817 205,674 39,154 244,828หมายเหต1. ความจผตองขง ไมรวมความจของทณฑสถานโรงพยาบาลราชทณฑ (560 เตยง), สถานกกกน และสถานกกขง และสถานพยาบาลภายในเรอนจ า 2. พนทนอน หมายถง พนทภายในหองขง โดยไมรวมพนทหองน า3. การค านวณความจ
- ความจมาตรฐาน คดจากพนทนอน (ทงชายและหญง หารดวย .25 ตร.ม./คน)- ความจเกลยยาย คดจากพนทนอน (ชาย หารดวย 1.2 ตร.ม/คน) (หญง หารดวย 1.1 ตร.ม./คน)- ความจเตมท คดจากพนทนอน รวมชนลอย (ชาย หารดวย 1.2 ตร.ม./คน) (หญง หารดวย 1.1 ตร.ม./คน)
ความจมาตรฐาน 119,582 คน
ความจเกลยยาย 229,817 คน
จ านวนผตองขง 286,861 คน
ความจเตมท 244,828 คน
สถานการณผตองขงลนเรอนจ า (Overcrowding)
สถานการณผตองขงลนเรอนจ า (Overcrowding)
38
การค านวณความจ - ความจมาตรฐาน คดจากพนทนอน (ทงชายและหญง หารดวย .25 ตร.ม./คน)- ความจเกลยยาย คดจากพนทนอน (ชาย หารดวย 1.2 ตร.ม/คน) (หญง หารดวย 1.1 ตร.ม./คน)- ความจเตมท คดจากพนทนอน รวมชนลอย (ชาย หารดวย 1.2 ตร.ม./คน) (หญง หารดวย 1.1 ตร.ม./คน)
ขอมล ณ วนท 1 มนาคม 2560
ความจมาตรฐาน 119,582 คน
ความจเกลยยาย 229,817 คน
จ านวนผตองขง 286,861 คน
ความจเตมท 244,828 คน
39
40
41