โดย ภัทรธีรา เพ็ชรบัวศักดิ์...คำสำค ญ: การประด ษฐ ดอกไม ไทย / การร อยดอกไม

โครงการออกแบบชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต

โดย นางสาว ภทรธรา เพชรบวศกด

ศลปนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปบณฑต ภาควชาออกแบบผลตภณฑ

คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2558

สำนกหอ

สมดกลาง

โครงการออกแบบชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต

โดย นางสาว ภทรธรา เพชรบวศกด

ศลปนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปบณฑต ภาควชาออกแบบผลตภณฑ

คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2558

สำนกหอ


THE DESIGN PROJECT OF APPLIED THAI-FLORAL WEAVING ART KIT

By Ms. Patteera Petchbuasak

Art Thesis Submitted in Partial Fulfilment of the Requirements for the Degree Bachelor of Fine Arts

Department of Product Design Faculty of Decorative Arts, Silpakorn University

Academic Year 2015

สำนกหอ


คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหศลปนพนธเรอง “ชดอปกรณประดษฐ

ดอกไมไทยแบบประยกต” เสนอโดย นางสาวภทรธรา เพชรบวศกด เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปบณฑต ภาควชาออกแบบผลตภณฑ

…………………………………………. (ผชวยศาสตราจารย เอกพงษ ตรตรง) คณบดคณะมณฑนศลป วนท........เดอน......................พ.ศ, ........

อาจารยทปรกษาศลปนพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.จรวฒน วงศพนธเศรษฐ

คณะกรรมการตรวจสอบศลปนพนธ

……………………………… ประธานกรรมการ (อาจารย ชาคร ผาสวรรณ) .………/………../………..

……………………………… กรรมการ ……………………………… กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ลย กานตสมเกยรต) (ผชวยศาสตราจารย ดร.จรวฒน วงศพนธเศรษฐ) .………/………../……….. .………/………../………..

……………………………… กรรมการ ……………………………… กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.รฐไท พรเจรญ) (ผชวยศาสตราจารย อนทรธน ฟารมขาว) .………/………../……….. .………/………../………..

……………………………… กรรมการ ……………………………… กรรมการ (อาจารย ปต คปตะวาทน) (อาจารย ดร.ชดชย ควรเดชะคปต) .………/………../……….. .………/………../………..

สำนกหอ


04550122: ภาควชาออกแบบผลตภณฑ คำสำคญ: การประดษฐดอกไมไทย / การรอยดอกไมแบบประยกต / ดอกไมไทยโมเดรน ภทรธรา เพชรบวศกด: โครงการออกแบบชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต. อาจารยทปรกษาศลปนพนธ: ผชวยศาสตราจารย ดร.จรวฒน วงศพนธเศรษฐ

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาเอกลกษณของงานประดษฐดอกไมไทย ซงเปนแรงบนดาลใจใหเกดโครงการศลปนพนธ “ชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต” มงทจะออกแบบชดอปกรณทจะตอบสนองความตองการในการใชงานงานประดษฐดอกไมไทยในโอกาส

ตางๆ ตามวฒนธรรมและประเพณอนดงามของไทยเรา และเผยแพรและสบสานศลปะของไทยนสเยาวชนรนใหมโดยยงสอดคลองกบการดำเนนชวตในสงคมปจจบน วธการดำเนนการศกษา โดยการศกษาสำรวจจากเอกสารทเกยวของ และเกบขอมลความตองการหลกของกลมเปาหมาย ทมาและการใชสอยงานประดษฐดอกไม วธการ สวนประกอบ อปกรณ และขนตอนตางๆในการประดษฐดอกไมไทยแบบเดม รวมไปถงโอกาสและการนำไปใชของคนยคกอนและยคปจจบน ผลของการศกษาพบวา วธการประดษฐดอกไมไทยแบบเดมนน มความละเอยดซบซอนและยากสำหรบผไมมประสบการณ ดงนนจงเกดการออกแบบวธการประดษฐดอกไมไทยขนมาใหม โดยคำนงถงความเขาใจ ความสะดวก และการรนระยะเวลาในการประดษฐ โดยใหรปลกษณภายนอกดทนสมยขน แตยงคงกลนอายของงานประดษฐดงเดมไว ผลงานทไดออกมานนประกอบดวย ชดอปกรณการรอยพวงมาลย ชดอปกรณการจดพาน

พม ชดอปกรณการประดษฐเครองแขวนดอกไมสด และปอปอพดสเพลสำหรบตงโชวสนคา โดยอปกรณเหลาน ชวยลดขนตอนในการประดษฐผลงาน และงายสำหรบผทไมมความรเกยวกบการประดษฐดอกไมไทยมากอน ขอเสนอแนะ ในอนาคต อาจปรบปรงผลตภณฑใหรองรบการ

ประดษฐลวดลายทออนชอยและประณตของไทยดงเดมไดมากกวาน เปนตน

_______________________________________________________________________________ ภาควชาออกแบบผลตภณฑ คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา .......................................... ปการศกษา 2558 ลายมอชออาจารยทปรกษาศลปนพนธ ...........................................

ง

สำนกหอ


04550122: DEPARTMENT OF PRODUCT DESIGN KEY WORD: THAI FLORAL WEAVING ART/ APPLIED THAI FLORAL WEAVING ART/ MODERN THAI FLORAL ART PATTEERA PETCHBUASAK: THE DESIGN PROJECT OF APPLIED THAI FLORAL WEAVING ART KIT. ART THESIS ADVISOR: ASST. PROF. JIRAWAT VONGPHANTUSET, Ph.D.

ABSTRACT

The objectives of this research is to study the characteristics of Thai-Floral weaving art which is an inspiration for “ The Design Project of Applied Thai-Floral Weaving Art Kit ”. The purpose of this project is to design the art kit in order to respond the needs to use in various in Thai cultural occasions reflecting Thai culture and tradition. In addition, this beautiful Thai art will be presented to our young generations and applied to the current lifestyles and living of people in this generation. Research methodology is studying the related document and collecting information including needs of targeted users, history and methods of Thai floral art, required parts and tools. The information collected also includes the process for producing Thai traditional floral arts and occasions which these can be used, both in the past and current. Result of this research shows that the methods to produce original Thai traditional floral arts is complicated and may be too difficult for those without experience. Therefore, the design method is created which aims to ease the understanding and provides more convenience and shorter time for producing. However, this Thai floral art is designed to gives more modern look, but at the same time, preserve our thai tradition. Product of this research includes Thai garland tools kit, Thai pedestal tools kit, Thai hanging mobile tools kit and a pop-up display package. With all these tools, producing time will be reduced and the process will be easier for those without experience in producing original Thai floral arts. Recommendation for the future is that we may adjust the product to serve the production process for products with more complicated and delicate style.

_______________________________________________________________________________ Department of Product Design Decorative Arts, Silpakorn University Student’s signature .......................................... Academic Year 2558 Art Thesis Advisor’s signature …………………………………….

จ

สำนกหอ


กตตกรรมประกาศ

โครงการศลปนพนธเรอง “ชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต” สามารถดำเนนงานและลลวงไปไดดวยดจนประสบความสำเรจตามทประสงคตงใจไว เพราะดวยความอนเคราะห จาก ผชวยศาสตราจารย ดร.จรวฒน วงศพนธเศรษฐ อาจารยทปรกษาศลปนพนธ ซงไดใหคำปรกษาขอชแนะ และความชวยเหลอ ขอกราบขอบพระคณคณาจารยกรรมการตรวจศลปนพนธ

ทกทาน ทใหความกรณาแกไขขอบกพรองตางๆ ขอบคณพอนๆภาควชาออกแบบผลตภณฑ รน 37 ทกคนทเออเฟอความชวยเหลอมาโดยตลอด เจาหนาทโรงปฏบตงานทกคนทใหความร และนาย วรภทร พนาพทกกล ทใหกำลงใจและความชวยเหลอระหวางการทำผลงานตนแบบ รวมถงผมพระคณทกทานทไมไดเอยนามไว ณ ทน สดทายน กราบขอบพระคณบดามารดา ทใหการสนบสนนและเปนกำลงใจอยางตอเนองกบผศกษา

ฉ

สำนกหอ


สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ........................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ .................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ........................................................................................................... ฉ สารบญ .......................................................................................................................... ช สารบญภาพ ................................................................................................................... ญ สารบญตาราง ................................................................................................................ ฏ สารบญแบบ ................................................................................................................... ฐ บทท 1 บทนำ ................................................................................................................. 1 ทมาและความสำคญของโครงการ ............................................................ 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ........................................... 2 สมมตฐานของการศกษา .......................................................................... 2 ขอบเขตของการศกษา .............................................................................. 2 ขนตอนการศกษา ..................................................................................... 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ........................................................................ 3 2 วรรณกรรมทเกยวของ ........................................................................................... 4 ประวตความเปนมา .................................................................................. 4 ศลปะการรอยมาลย ................................................................................. 5 - ประโยชนของมาลย ................................................................... 6 - ประเภทของมาลย ..................................................................... 8 - สวนประกอบของมาลย .............................................................. 10 - ความหมายของคำตางๆทใชในการทำงานมาลย .......................... 10 - วสดอปกรณในการรอยมาลย ..................................................... 12 - ขนตอนตางๆในการรอยมาลย .................................................... 13 - ดอกไมและใบไมสำหรบรอยมาลย............................................... 21 ศลปะงานเครองแขวนดอกไมสด................................................................ 23 - ประวตของงานเครองแขวนดอกไมสด ......................................... 24 - งานเครองแขวนดอกไมสดแบบตางๆ .......................................... 25

ช

สำนกหอ


ศลปะงานพานพมดอกไมสด .................................................................................. 30 - ความหมายของการจดพาน ......................................................... 31 - วสดอปกรณในการจดพาน .......................................................... 31 - ดอกไมและในไมในการจดพาน ................................................... 32 - ประเภทของการจดพานพมในวฒนธรรมไทย ................................ 32 - ขนตอนในการจดพานพมดอกไมสด ............................................. 34 - ประโยชนของพานพมดอกไมสด .................................................. 35 ศลปะการจดโตะหมบชา ........................................................................... 36 - ความหมายของโตะหมบชา ........................................................ 36 - วตถประสงคของการจดโตะหมบชา ............................................. 36 - การจดตงโตะหมบชา .................................................................. 37 - วธการจดโตะหมบชาในพธทางพทธศาสนา ...................................... 37 - ดอกไมสำหรบการบชาพระบนโตะหมบชา ........................................ 40 3 วธดำเนนการวจย .................................................................................................. 42 ขนตอนการวเคราะหขอมลและสรปผลของการวเคราห ................................ 42 - วเคราะหกลมเปาหมาย .............................................................. 42 - วเคราะหโอกาสทไดใช ............................................................... 43 - วเคราะหรปแบบการประดษฐดอกไมไทย .................................... 43 - วเคราะหรปแบบการรอย ............................................................ 44 - ผลตภณฑ / ภมปญญาใกลเคยง ................................................. 46 - วเคราะหการลดการใชดอกไม ..................................................... 47 - วเคราะหวธการททำใหดทนสมยขน ............................................. 48 - วเคราะหวสดทสามารถนำมาใชได .............................................. 48 - วเคราะหการพบเกบเพอชวยในการประหยดพนท ......................... 49 - ความเหนของกรรมการศลปนพนธ ............................................... 50

ขนตอนการออกแบบราง ........................................................................... 51 - การประดษฐมาลย ..................................................................... 51 - การประดษฐพานพม .................................................................. 51 - การประดษฐเครองแขวน ............................................................ 52 - แนวทางการออกแบบ ................................................................. 53 - ความเหนของกรรมการศลปนพนธ ............................................... 55 ขนตอนการพฒนาแบบ ............................................................................. 56 - แนวทางการพฒนาแบบ ............................................................. 56

ซ

สำนกหอ


- สรปผลการพฒนาแบบ ............................................................... 61

- ความเหนของกรรมการศลปนพนธ ............................................... 61

4 ผลงานออกแบบ .................................................................................................... 62

ผลงานตนแบบ (Prototype) ...................................................................... 62

ภาพผลงานตนแบบ ...................................................................... 62

รายละเอยดผลงาน ....................................................................... 62

ประโยชนใชสอยและการใชงานผลตภณฑ ................................................. 63

มาลย .......................................................................................... 63

พานพม ....................................................................................... 64

เครองแขวน ................................................................................. 65

บรรจภณฑ .................................................................................. 66

5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ ............................................................................. 67

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ จากกรรมการตรวจศลปนพนธ ............... 67

รายการอางอง .................................................................................................................. 68

ภาคผนวก ........................................................................................................................ 69

ภาพแผนนำเสนอ (Plate) ...................................................................................... 70

ตวอยางแบบสอบถาม แบบสมภาษณ ................................................................... 72

เขยนแบบเพอการผลต (Working Drawing) ........................................................... 76

ประวตผวจย ..................................................................................................................... 90

ฌ

สำนกหอ


สารบญภาพ

ภาพท หนา 2.1 หมอมศรพรหมมา กำลงรอยมาลย ............................................................................. 25 2.2 เครองแขวนแบบตาขายหนาชาง ................................................................................ 26 2.3 เครองแขวนแบบ กลนตะแคง .................................................................................... 26 2.4 เครองแขวนแบบ วมานแทน ....................................................................................... 27 2.5 เครองแขวนแบบ พดหนานาง ..................................................................................... 27 2.6 เครองแขวนแบบ กลนจระเข ....................................................................................... 28 2.7 เครองแขวนแบบ พกลน ............................................................................................. 28 2.8 เครองแขวนแบบ บนไดแกว ....................................................................................... 29 2.9 เครองแขวนแบบ พวงแกว ......................................................................................... 29 2.10 ภาพตวอยางขนตอนการจดพานพมดอกไมสด ............................................................ 35 2.11 ภาพการจดโตะหม 2 ................................................................................................. 38 2.12 ภาพการจดโตะหม 4 ................................................................................................. 38 2.13 ภาพการจดโตะหม 5 และ 6 ...................................................................................... 39 2.14 ภาพการจดโตะหม 7 และ 9 ...................................................................................... 39 3.1 ภาพแสดงการรอยดอกไม .......................................................................................... 44 3.2 ภาพแสดงการพบกลบดอกไม ..................................................................................... 45 3.3 มาลยดอกมะลอนเดย ................................................................................................ 46 3.4 มาลยอนเดย ............................................................................................................. 46 3.5 โครงตนดอก .............................................................................................................. 47 3.6 โครงตนดอกปกดอกไม ............................................................................................... 47 3.7 แนวคดการลดการใชดอกไม 1-2-3 ............................................................................. 48 3.8 ภาพแบบรางท 1 ....................................................................................................... 53 3.9 ภาพแบบรางท 2 ....................................................................................................... 54 3.10 ภาพโมเดลตวอยางการตงหงพระ .............................................................................. 55 3.11 ภาพโมเดลมาลยและผลลพทวธการปก ..................................................................... 56 3.12 ภาพโมเดลมาลยและผลลพทการใชวสดอนรวม ......................................................... 56 3.13 ภาพโมเดลของพานพมดงเดม ................................................................................... 57 3.14 ภาพโมเดลของพานพมดไซนใหม .............................................................................. 57 3.15 ภาพโมเดลและผลลพทของเครองแขวน ..................................................................... 58 3.16 ภาพแบบรางเพมเตม ................................................................................................ 58

ญ

สำนกหอ


3.17 ภาพแบบรางเพมเตม ................................................................................................ 59 3.18 ภาพโมเดลทางเลอกบรรจภณฑ ................................................................................. 60 3.19 ภาพโมเดลบรรจภณฑทเลอกจดทำขนาด 1:1 ............................................................. 60 4.1 ภาพผลงานตนแบบการออกแบบสดทาย .................................................................... 62 4.2 ภาพขนตอนการปกมะล : รอยมาลย ........................................................................... 63 4.3 ภาพขนตอนการยดกลบดอกไม : รอยมาลย ................................................................. 64 4.4 ภาพขนตอนการประกอบโครงพานพม ......................................................................... 64 4.5 ภาพอปกรณเครองแขวน ............................................................................................ 65 4.6 ภาพขนตอนการประดษฐเครองแขวน .......................................................................... 65 4.7 ภาพบรรจภณฑพรอมขาย .......................................................................................... 66 4.8 ภาพบรรจภณฑทกางออก .......................................................................................... 66 4.9 ภาพบรรจภณฑหลงจากกางออกมาเปนชนแสดง ......................................................... 66

ฎ

สำนกหอ


สารบญตาราง

ตารางท หนา 3.1 เปรยบเทยบการประดษฐดอกไมแบบตางๆ ................................................................. 44 3.2 แสดงแนวคดการลดการใชดอกไม ............................................................................. 47 3.3 การแสดงแนวคดการเปลยนรปแบบ .......................................................................... 48 3.4 การเปรยบเทยบวสด ................................................................................................. 48 3.5 การเปรยบเทยบการพบเกบ ....................................................................................... 49 3.6 เปรยบเทยบวธการประดษฐมาลย .............................................................................. 51 3.7 เปรยบเทยบวธการประดษฐพานพม ........................................................................... 51 3.8 เปรยบเทยบวธการประดษฐพานพม ........................................................................... 52

ฏ

สำนกหอ


สารบญแบบ

แผนท หนา

1 Isometric รวมทกชน ........................................................................................... 77

2 Orthographic มาลย .......................................................................................... 78

3 Orthographic พานพม ........................................................................................ 79

4 Assembly พานพม ............................................................................................. 80

5 Orthographic เครองแขวน 1 ............................................................................... 81

6 Assembly เครองแขวน 1 ..................................................................................... 82

7 Orthographic เครองแขวน 2 ............................................................................... 83

8 Assembly เครองแขวน 2 ..................................................................................... 84

9 Detail Drawing No.1 .......................................................................................... 85




13 Detail Drawing No.5 ………………………………………………………………… 89

ฐ

สำนกหอ


บทท 1 บทนำ

1.1 ทมาและความสำคญของโครงการ บรรพบรษของไทยเรามชอเสยงในงานดานศลปะการประดษฐอยางมากมาย โดยเฉพาะ การประดษฐตกแตงพวงดอกไม ใบไม ผลไม และวสดอน ๆ เปนทขนชอมานานแตโบราณกาล

แลว งานฝมอ ดานการประดษฐดอกไม ศลปะการรอยดอกไมเปนงานทแสดงถงการประดษฐดอกไมดวยวธการตางๆ โดยความคดสรางสรรค เชน การเยบแบบ การรอยดอกไม การกรองดอกไม ฯลฯ วธการตางๆ ดงทกลาวมานทำใหเกดผลงานหลากหลาย และนำไปใชประโยชนตางๆ กน เชนนำไปตกแตงงานดอกไมสดอนๆ คอ กรวย อปชฌาย ทคลมไตร เครองแขวนตางๆ พานดอกไมสด อนเปนความงามทแสดงออกถงความนมนวล ละเมยดละไม ความมสมาธ และงานดอกไมสดกมหลายแบบแตละชนดกมหนาทใชสอยแตกตางกนไปตามโอกาสและความ

เหมาะสม ในสมยรตนโกสนทรทกรชกาล ศลปะการรอยดอกไมเปนทนยมนามาประดษฐ ในงานตาง ๆ แทบทกงาน โดยเฉพาะงานพธตางๆ เชน งานพธหมน งานรดนำดำหวผใหญ งานขนบานใหม เปนตน ทำใหเกดการสรางสมพนธระหวางคนในครอบครว และยงรวมไปถงคนในชมชน มความสนทสนม สมครสมานสามคคชวยเหลอเกอกลกน งานดอกไมสด จงมความผกพนและมความสำคญอยางยง ในวถการดำเนนชวตของสงคมไทย ผลงานทเกดจากการรอยดอกไมนจงถอไดวาเปนเอกลกษณ และวฒนธรรมประจำชาตไทยทบรรพบรษไดคดประดษฐขน เพราะไมใชเพยงความสวยสดงดงามตระการตาเทานน หากยงสะทอนใหเหนถงความเจรญรงเรอง วฒนธรรม

อนดงาม และความเปนเอกลกษณของชาต และไดมการพฒนาทสบตอมาจากอดตจนถงปจจบน

น ดงนนลกหลานไทยควรจะอนรกษรกษาและพฒนามรดกทมคณคาน ใหเปนเอกลกษณประจำ

ชาตไทยสบตอกนไป ดวยความคนเคยกบงานรอยดอกไม หรอพวงมาลย ทใชในงานโอกาสตางๆ รวมทงความนยมทยงมอยจนถงปจจบน จงมคนจำนวนไมนอยทยงใชการจดแตงดอกไมรปแบบไทยอยในชวตประจำวน ดวยเอกลกษณของงานดอกไมไทยเปนแรงบนดาลใจททำใหผศกษามความตองการท

จะพฒนาการประดษฐงานดอกไมไทยขน ดวยรปแบบวธการททนสมยและผสมผสานกบวธการรอยดอกไมเดม ทจะชวยใหรปลกษณเหมาะกบการใชในสงคมยคใหม แตคงความงดงามและเอกลกษณไวอยากครบถวน โดยผลตภณฑนจะชวยในการนำเสนอศลปะการรอยดอกไมของไทย

แบบตดทอน และประยกตใชไดกบงานศลปะดอกไมแบบตางๆไดดวยกรรมวธการประดษฐทงายขน รวดเรว และเตมไปดวยการสรางสรรค ทงยงเปนการคงความสดใหมของดอกไม จากการลดขนตอนรวมถงการเตรยมดอกไมดวยระยะเวลาอนสนลง ใชในการจดแตงดอกไมไทยในงาน

1

สำนกหอ


สำคญตางๆในชวตประจำวน และเพอพฒนา สงเสรม และอนรกษณวฒนธรรมศลปะดอกไมอนม

คณคาของไทยอกดวย

1.2 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา

1. ศกษาศลปะการประดษฐดอกไมไทยและความสมพนธกบวฒนธรรม

2. สงเสรมการอนรกษณและเผยแพรศลปะการประดษฐดอกไมไทย

3. วเคราะหขอมลทไดจากกระบวนการศกษานำมาเปนแนวความคดเพอการออกแบบชด

ผลตภณฑการประดษฐดอกไมไทยภายในบาน

1.3 สมมตฐานของการศกษา

1. อนรกษณและสบทอดการใชงานประดษฐดอกไมไทยในวถการใชชวตของคนไทย

2. เปนตนแบบผลตภณฑเพอสงเสรมภาพลกษณททนสมยของงานประดษฐดอกไมไทย

1.4 ขอบเขตของการศกษา

เพอใหการศกษาในครงนบรรลวตถประสงค จงไดกำหนดขอบเขตของการศกษาไวดงน

1. ศกษาศลปะการประดษฐดอกไมไทย โดยทำการศกษาเฉพาะ งานมาลย งานพานพม

และงานเครองแขวน มประเดนการศกษาดงตอไปน

1.1 ประเภทของงานประดษฐดอกไม

1.2 วสดอปกรณ

1.3 ขนตอนตางๆในการประดษฐ

1.5 ขนตอนการศกษา

1. การรวบรวมขอมล

1.1 จากเอกสารขนตน, หนงสอในหองสมด, ขอมลจาก World Wide Web

1.2 ศกษาจากสถานทจรง

1.3 สมภาษณผทมความเกยวของ

2. ดำเนนการศกษา

3. การวเคราะหขอมลและผลของการวเคราะห

4. สรป, อภปรายผล และขอเสนอแนะ

2

สำนกหอ


1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ผศกษาคาดหวงวาการศกษาครงนจะสามารถนำเนอหาตางๆ ทไดจากการศกษาไปใชประโยชนไดแก 1. นำเนอหาทเกยวกบศลปะการประดษฐดอกไมไทย ไปออกแบบผลงานชดประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต ใหตอบสนองความตองการของผบรโภค 2. ไดชวยสบสานและอนรกษณศลปะไทยอกแขนงหนง ทมความสำคญและผกพนกบชาวไทยมาเปนเวลานาน

3

สำนกหอ


บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

2.1 ประวตความเปนมางานประดษฐดอกไมไทย 1

บรรพบรษของไทยเรามชอเสยงในงานดานศลปะการประดษฐอยางมากมาย โดยเฉพาะการประดษฐตกแตงพวงดอกไม ใบไม ผลไม และวสดอน ๆ เปนทขนชอมานานแตโบราณกาลแลว แตไมปรากฏแนชดวาไดมการเรมตนมาแตในสมยใดแน คงเนองมาแตไมมการจดบนทกเปนลายลกษณอกษรไวนนเอง จงไมมหลกฐานใด ๆ ใหอนชนรนหลงไดสบคน ตอมาในสมยสโขทยเปนราชธาน แตครงสมยพระเจาอรณมหาราช คอพระรวงเปนพระเจาแผนดนมพระสนมเอก คอ ทาวศรจฬาลกษณ หรอนางนพมาศ ซงเปนผทมความสามารถในงานดานฝมอในการประดษฐดอกไมสดเปนเลศ ในสมยนนตามหลกฐานทอางถงในพระราชนพนธเรอง พระราชพธ 12 เดอน ตอนหนงทกลาวถงทาวศรจฬาลกษณ ไดคดตกแตงโคมลอยใหงดงามวจตรกวาโคมของพระสนมอนทงปวง โดยการนำเอาดอกไมตางๆ มาประดษฐตกแตง และยงไดเอาผลไมมาทำการแกะสลกตกแตงประกอบไปดวย แตกมไดมการอางถงวา ในการตกแตงครงนนมการรอยมาลยมาประดบตกแตงดวยหรอไม และในหลกฐานทอางถงตอนหนงวา ในเดอนเมษายนมพระราชพธสนามใหญบรรดาเจาเมอง เศรษฐ คหบดเขาเฝาถวายบงคมสมเดจพระรวงเจา เพอถวายเครองราชบรรณาการ พระสนมกำนลตาง ๆ กรอยกรองดอกไมเปนรปสตวตาง ๆ ใสเมยงหมากถวายใหสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแกผมาเฝาและในครงนนนางนพมาศกรอยดอกไมสเหลองเปนรปพานทองสองชนรองขน มระยาระบายงดงามในขนใสเมยงหมาก แลวรอยดอกไมเปนตาขายคลมขนอกทหนงเปนทเจรญตาและถกกาละเทศะอก สมเดจพระรวงเจาจงทรงบญญตวาถาชาวไทยทำการรบแขกเปนการสนามใหญ มการอาวาหมงคล หรอววาหมงคล เปนตน ใหรอยกรองดอกไมเปนรปพานขนหมากดงน และใหเรยกวา พานขนหมาก ในสมยรตนโกสนทรทกรชกาล งานฝมอดานการประดษฐดอกไมกเปนทขนชอลอชามาก และกเปนทนยมประดษฐในงานตางๆ แทบทกงาน โดยเฉพาะงานพธตางๆ ในสมยรชกาลท 5 มพระราชนยมการทำดอกไมของไทยเปนอยางยง ไมวาจะมงานราชพธใด ๆ เจานายฝายในตองประกวดกนจดแตงดอกไมมาถวายใหทรงใชในงานนนๆเสมอ พระมเหสเทวทกตำหนกใฝพระทยในการจดแตงดอกไมไปตามๆกน แตละพระองคกมชอเสยงในทางตางๆ กน สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถพระพนปหลวง ครงยงดำรงพระอสรยยศเปนพระบรมราชนนาถโปรดเกลาฯ ให

______________________ 1 kalasinpit, ประวตความเปนมาเกยวกบมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kalasinpit.ac.th/vichakarn

4

สำนกหอ


ฝกหดอบรมขาหลวงและครโรงเรยนราชนใหรจกทำดอกไมแหงลยนแบบดอกไมสดดวย ทรงสง

เสรมฟนฟการทำดอกไมเปนอนมาก พระองคเองกทรงใชเวลาวางประดษฐดดแปลงการทำดอกไมแบบเกาใหแปลกพสดารออกไปอก มพระนามเลองลอในการรอยพวงมาลย ซงแตเดมมาลยไทยนยมรอยมาลยดวย ดอกมะล และเปนมาลยสขาวกลมธรรมดาเทานน และพลกแพลงตางกนไปบางกเปนมาลยเกลยว คอ มลวดลายเปนเกลยวขนไป

สมเดจพระพนปหลวงไดทรงคดรอยมาลยดวยดอกไมตางๆ และใชใบไมแทรกทำใหมลวดลายและสตางๆ กนอยางงดงาม และพลกแพลงทำรปตางๆ กนดวย และในงานพระศพสมเดจพระปยมาวดศรพชรนทรมาตา ซงเปนพระมารดาของสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระพนปหลวงและสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทวพระพนวสสาอยยกาเจาพระองคน พระศพประดษฐานอย ณ วงสะพานถาน ( คอ ทตลาดบำเพญบญเวลาน ) สมเดจพระพนปหลวง มพระราชเสาวณยดำรสใหทาววรคณานนท ( ม.ร.ว.ปม มาลากล ) จดทำมาลยไปประดบพระศพ เชน ตกแตงตามฉตรรดพระโกษและแขวนตามประต หนาตาง ตามประเพณงานใหญๆ ของเจานายตลอดงานน มาลยทตกแตงเปลยนส เปลยนรป เปลยนแบบเรอยๆ มา จงนบไดวาตงแตบดนน การรอยมาลยไดมการววฒนาการกาวหนากวาเดมเปนตนมาหลายแบบ และในระหวางนนทานเจาคณประยรวงศกไดจดทำมาลยครยขนมา ทาววรคณานนทเปนผมชอเสยงวาเปนเจาของมาลยงามหลายแบบ และความรความชำนาญในเรองรอยมาลยนกไดสบตอมาจนถง ม.ล.ปอง มาลากล ผซงมความสามารถในเรองการทำดอกไมสดและดอกไมแหงเปนอยางยง

2.2 ศลปะการรอยมาลย

มาลย หมายถง ดอกไมประดษฐแบบไทยลกษณะหนง โดยการนำดอกไม กลบดอกไม ใบไม และสวนตาง ๆ ของดอกไมทรอยได มารอยเปนพวง มลกษณะตาง ๆ กนมากมายหลายแบบ ตงแตแบบดงเดมจนถงแบบสมยใหม ซงกดดแปลงมาจากแบบดงเดมนนเอง

5

สำนกหอ


2.2.1 ประโยชนของมาลย 2

มาลยมมากมายหลายชนด แตละชนดกมหนาทใชสอยตาง ๆ กนไปตามโอกาสและความเหมาะสม ดงนนกจะกลาวรวม ๆ กน มาลยชนดตาง ๆ มประโยชนดงนคอ

1.ใชสำหรบคลองคอเปนเกยรตแกเจาของงาน เชน เจาบาว-เจาสาว ในงานแตงงาน ผบงคบบญชา หรอผมารวมงานคนใหมในงานเลยงรบผมาใหม หรอผทจะยายไปปฏบตหนาทยงททำงานอนในงานเลยงสงผทจะจากไปยงทอน ถาจดงานเปนพธกมกจะนยมใชมาลยสองชายชนดสำหรบคลองคอ เพอเปนการแสดงถงการใหเกยรตแกบคคลนน ๆ เปนสำคญ

2.ใชสำหรบคลองคอเพอแสดงความยนดหรอตอนรบแขก เชน การตอนรบแขกตางประเทศ อาจใชมาลยสองชายสำหรบคลองคอ ในตอนทไปรบทสนามบนเพอเปนการบงบอกหรอแสดงออกถงความยนดทบคคลนน ๆ ไดมาเยยมเยอน

3.ใชสำหรบคลองคอ หรอสวมคอเพอแสดงความยนด หรอเปนเกยรตแกผมชยชนะในการประกวดตาง ๆ เชน การประกวดความงาม การประกวดรองเพลง หรอการประกวดการแสดงตาง ๆ ฯลฯ สวนใหญมกนยมใชมาลยสองชาย หรออาจเปนมาลยพวงดอกไมสวยๆกได 4.ใชสำหรบคลองคอ หรอสวมคอเพอแสดงความยนด หรอเปนเกยรตแกผมชยชนะในการแขงขนตาง ๆ เชน การแขงขนกฬา กรฑา และการละเลนตาง ๆ สวนใหญนยมใชมาลยสองชาย หรอมาลยสำหรบสวมคอเชนกน

5.ใชสำหรบมอบใหกบบคคลผมชอเสยง เพอเปนการรบขวญ หรอเพอเปนการแสดงออกซงความรกและศรทธา ความนยมชมชอบ เชน บคคลสำคญ บคคลดเดน หรอดาราทเปนขวญใจประชาชน สวนใหญนยมใชมาลยสองชายสำหรบสวมคอ หรอมาลยคลองมอ

6.ใชสำหรบทลเกลาฯ ถวายในการรบเสดจในการเขาเฝาตามโอกาสทเหมาะสม สวนใหญกนยมใชมาลยคลองมอ ทเรยกวา มาลยขอพระกร 7.ใชสำหรบมอบใหแกประธานหรอแขกผใหญในงาน เชน งานรดนำสงขแกคบาวสาว งานมอบประกาศนยบตร งานมอบทนตาง ๆ ซงมกจะใชมาลยคลองมอหรอมาลยมอถอ

8.ใชสำหรบเปนของชำรวยแกแขกทมาในงาน เชน งานรดนำสงขแกคบาวสาวในงานมงคลสมรสทนยมใชคอ มาลยชำรวยขนาดเลกกระจมกระจมหรอมาลยตวสตวขนาดเลกกนารกและสวยงามด

______________________ 2 kalasinpit, ประโยชนของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kalasinpit.ac.th/vichakarn

6

สำนกหอ


9.ใชสำหรบสวมคอในงานประเพณพนบานของไทยบางทองถน เชน ภาคเหนอจงหวดเชยงใหม นยมใชมาลยพวงดอกมะลสวมคลองทคอ เชน งานเลยงขนโตก งานทำบญในวนสงกรานต ประเพณรดนำดำหวผใหญ ฯลฯ ซงผทมารวมในงานนนตางกสวมมาลยพวงดอกมะล ซงกเปนเอกลกษณแบบไทยทดและนาภาคภมใจอยางหนงเชนกน เพราะนอกจากจะสวยงามดแลวยงสงกลนหอมชวยสรางบรรยากาศในงานนน ๆ ใหสดชน สนกสนานยงขนอกดวย

10.ใชแขวนประต หนาตาง หรอเพดานตามชองแคบ ๆ แทนเครองแขวนชนดเลก เชน มาลยโซ มาลยเปย

11.ใชหอยแทนเฟองดอกรก เชน มาลยแบน มาลยกลม มาลยตวหนอน และมาลยร 12.ใชบชาพระพทธรปหรอสงศกดสทธตาง ๆ เชน มาลยชายเดยว หรอมาลยสองชาย จะใชขนาดพวงเลกใหญขนาดใดยอมแลวแตความเหมาะสมเปนสำคญ

13.ใชแขวนหรอหอยประดบเครองดนตรไทยในเวลาทจะเลน นอกจากนนยงเปนการกราบระลกถงครบาอาจารยผทใหความรและอกประการหนงกเปนมงขวญกำลงใจอกดวย ทนยมใชกคอมาลยซก หรอมาลยกลมขนาดเลกมอบะหอยเปนชาย

14.ใชในการประกอบทารำของการรำไทยบางชด เชน ฟอนมาลย รจนาเสยงพวงมาลย หรอชดเจาเงาะรจนา ฯลฯ ซงกนยมใชมาลยชายเดยวพวงขนาดเลก อาจจะเปนมาลยซกหรอมาลยกลมกได 15.ใชในพธบวงสรวงเทพยดาตาง ๆ เชน พธบวงสรวง พธแกบน มกจะนยมใชมาลยชายเดยว มาลยสองชาย หรอมาลยพวงดอกไมกได เชน มาลยสามส มาลยเจดสเจดศอก

16.ใชสำหรบตกแตงรดมวยผม เชน มาลยซกดอกมะล หรอมาลยซกกลบกหลาบ

17.ใชประดษฐเปนดอกไมสำหรบจดแจกน หรอจดตกแตงสถานทตาง ๆ เชน มาลยตมใสกานแขงมาลยซกผกมดเปนดอกไม 18.ใชในการคารวะผทเคารพนบถอ ทไดลวงลบไปแลว เชน หอยคลองกรอบรป ซงมกจะนยมใชมาลยสองชายรบบนสดำหรอขาว 19.ใชในการประดบตกแตงงานดอกไมสดตาง ๆ เชน มาลยกลม มาลยแบน มาลยตวหนอน มาลยลกโซ ฯลฯ 20.ใชในการตกแตงสงตาง ๆ บางโอกาส เชน รดฐานพระพทธรป รดธปเทยนแพ รดเอวโกศ ฯลฯ สวนใหญนยมใชมาลยซก มาลยกลม และมาลยแบน 21.ใชแขวนหรอหอยหนารถ หวเรอ รปปนอนสาวรยบคคลสำคญ หรอสงทเคารพบชาตาง ๆ สวนใหญนยมใชมาลยสองชายหรอมาลยชายเดยว 22.ใชในการตกแตงประดบเวท หรอสถานทในงานพธ เชน ตกแตงเวททประทบในงานพระราชทานปรญญาบตร ตกแตงโตะอาหารในงานเลยงรบรองพธใหญ ๆ ตกแตงโตะอาหารใน

7

สำนกหอ


งานเลยงฉลองมงคลสมรส ฯลฯ สวนใหญทนยมใช คอ มาลยกลม มาลยแบน มาลยร มาลยตวหนอน และมาลยตม

2.2.2 ประเภทของมาลย 3

1. ถาแบงตามหนาทใชสอยมดงน - มาลยชายเดยว หมายถง มาลยทมลกษณะเปนพวงกลมมอบะหอยเปนชายเพยงพวงเดยว ซงบางคนอาจเรยกวา มาลยมอ มาลยขอมอ หรอมาลยคลองแขนกได ถาใชในการทลเกลาฯถวายกเรยกวา มาลยขอพระกร มาลยชายเดยวนใชสำหรบคลองมอ คลองแขน หรอบชาพระ - มาลยสองชาย หมายถง มาลยทนยมผกตอกบรบบน หรอโบวทงสองชาย และมอบะหอยชายมาลยขางละพวง มาลยสองชายน ใชสำหรบคลองคอบคคลสำคญในงานนนๆ ใชแขวนหนารถ หรอหวเรอกได บางคนเรยกมาลยประเภทนวา มาลยคลองคอ ถาใชคลองคอเจาบาวเจาสาว เรยกวา มาลยบาวสาว

- มาลยชำรวย หมายถง มาลยขนาดเลกๆ นารกกระจมกระจม สำหรบมอบใหกบบคคลจำนวนมากเปนของชำรวย ตอบแทนการขอบคณทมารวมงานนน ๆ

2. ถาแบงตามลกษณะรปแบบของการรอย มดงนคอ

- มาลยซกหรอ มาลยเสยว หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเพยงครงวงกลม หรอนอยกวานน

- มาลยกลม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนวงกลมรปทรงตามยาวตรง และขนานกนไปตลอดเขม

- มาลยแบน หมายถง มาลยทมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรปยาวตามกลบ ปลายกลบของดานตรงขามยาวประมาณจดแนวเสนรอบวง แตปลายกลบของดานขวางและดานตรงขามแคบ

- มาลยร หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรปร รปทรงตามยาวตรงขนไปตลอดเขม

- มาลยสามเหลยม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรสามเหลยมดานเทา รปทรงตามยาวทงสามดานตรงขนไปตลอดเขม

______________________ 3 สมาล ตณฑยย, ประเภทของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://www.snr.ac.th/

elearning/sumalee/lesson2-1.htm

8

สำนกหอ


- มาลยสเหลยม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวาง เปนรปสเหลยมจตรส รปทรงตามยาวทงสดานตรงขนไปตลอดเขม

- มาลยตม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรปวงกลมขนาดเลก

แลวคอยๆใหญขนทละนอย ชวงกลางปองโคงมนแลวคอยๆ ลดใหเลกลงทละนอยจนมขนาดเทากบตอนขนตน รปทรงตามยาวหวทายเรยวชวงกลางโคงมน

- มาลยตวหนอน หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนวงกลม จากเลก

แลวคอยๆใหญขนทละนอยชวงกลางปองโคงมน แลวคอยๆ ลดลงจนกระทงเลกเทากบตอนขนตน รปทรงตามยาวหวทายเรยวชวงกลางปองโคงมน คลายมาลยตมแตยาวกวา

- มาลยตวหนอนค หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรปกลมเลกแลวคอยๆใหญขน ชวงกลางปองโคงมนแลวคอยๆลดใหเลกลง จนกระทงเทากบตอนขนตน ซงคลายกบมาลยตม รปทรงตามยาวเหมอนมาลยตมสองตม รอยตอในเขมเดยวกนนนเอง

- มาลยสามกษตรย หมายถง มาลยทรอยดวยดอกบานไมรโรยกรองเปนชน ๆ ขนาดเทากนทกชน รอยคลองตอกนสามวงโดยใชดอกบานไมรโรยสามส คอ สแดง ชมพ และขาว

- มาลยพวงดอกไม หมายถง มาลยทรอยดวยดอกไมเรยงตอกนเปนสายยาวแลวนำมาผกมดตอกนเปนวง

3. แบงตามลกษณะโครงรางโดยทวไปมดงน - มาลยตวสตว หมายถง มาลยทรอยใหเปนรปรางลกษณะคลายตวสตว เชน หน กระรอก กระแต กระตาย ชะน ฯลฯ

- มาลยลกโซ หมายถง มาลยทรอยจากมาลยกลมหรอมาลยซก แลวนำเอามาผกคลองตอกนตงแตสองวงขนไป ใหมลกษณะเปนหวงๆ คลองกนคลายโซ - มาลยเปย หมายถง มาลยทรอยจากมาลยกลม และมาลยตม นำมาประกอบเขาเปนพวง โดยเอามาลยกลมผกตอกนเปนวงอยตรงกลาง สวนบนและลางรอยตอดวยมาลยตมดานละ 1 ตม

- มาลยเถา หมายถง มาลยทรอยจากมาลยซกแลวนำมาผกตอกนเปนวงกลม วงละขนาดตงแตขนาดใหญและคอย ๆเลกลงตามลำดบ โดยวางเรยงซอนกนลกษณะเปนเถา - มาลยครย หมายถง มาลยทรอยจากมาลยกลมขนาดใหญ มอบะหอยตงตงคลายระบายเปนครยโดยรอบทงดานในและดานนอก ใชสำหรบสวมสะพายจากไหลขวามาซายคลายกบการหมสไบเฉยงเมอนงจงกระเบนนนเอง

- มาลยดอกกลวยไม หมายถง มาลยทรอยดวยดอกกลวยไมลวนๆ เปนสวนของตวมาลย ไมตองรอยดอกอยางอนแซมเปนลวดลายใดๆทงสน

9

สำนกหอ


2.2.3 สวนประกอบของมาลย 4

1.ตวมาลย อาจใชเปนมาลยกลม มาลยแบน มาลยร มาลยสามเหลยม มาลยสเหลยม มาลยตม ฯลฯ

2.อบะ ทนยมใชหอยประดบพวงมาลย ไดแก อบะแขก อบะพ และอบะตงตง ( สำหรบหอยมาลยตม )

3.ซก ทใชผกรดรอยตอระหวางตวมาลยกบอบะนน ควรเปนซกทมขนาดสดสวนทเหมาะสมกบตวมาลย แตกไมควรเลกจวหรอใหญโตเทอะทะเกนไป ซงมองดแลวจะทำใหสดสวนของพวงมาลย ไมดเทาทควร 4.รบบน นบวาเปนสวนประกอบอยางหนง สำหรบพวงมาลยทใชคลองคอ มาลยชำรวย มาลยมอถอทใหแกประธานหรอแขกผใหญ ( ในบางแบบ )

2.2.4 ความหมายของคำตาง ๆ ทใชในการทำงานมาลย 5

1. เขมมาลย เปนเขมเหลกยาวประมาณ 12 – 14 นว ปลายแหลมม 2 ขนาด ขนาดเลกใชกบงานละเอยด สวนขนาดใหญใชกบงานดอกไมดอกใหญหรอดอกไมทมกลบใหญ ๆ เวลาซอควรตองเลอกใหเหมาะสมกบงานนน ๆ ดวย

2. เขมสนหรอเขมมอ หมายถง เขมสนธรรมดาใชสำหรบเยบดอกขา เยบโบว หรอรอยอบะกได ปกตมกจะใชเบอร 8 และเบอร 9

3. ดาย ดายทใชในงานมาลยม 2 ขาด คอ ขนาดใหญ และขนาดเลก

- ดายรอยมาลย ใชเสนใหญ ( สขาว ) ควรใชดายค - ดายรอยอบะ ใชเสนเลก ( สขาว ) เบอร 40 หรอ เบอร 60

- ดายสำหรบเยบหรอมดดอกขา ใชเสนเลก ควรใชสเดยวกบกลบดอกไมทใชทำตมดอกขา

4. ดอกตม เปนสวนประกอบอยางหนงของอบะทอยสวนลางสด เชน ดอกกหลาบตม ดอกจำป ดอกจำปา ดอกบานไมรโรย ดอกชบาหน ดอกกลวยไม หรอดอกขาประดษฐ ฯลฯ

______________________ 4 ชางรอยมาลย, สวนประกอบของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm 5 ชางรอยมาลย, ความหมายของคำตาง ๆ ทใชในการทำงานมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm

10

สำนกหอ


5. ดอกขา เปนดอกไมทประดษฐใหมลกษณะคลายดอกขาใชแทนดอกตมของอบะ อาจประดษฐจากกลบกหลาบ ดอกพด ดอกมะล ฯลฯ

6. อบะ เปนสวนทใชสำหรบหอยชายมาลย เพอใหเกดความสวยงาม นารกยงขน

7. ซก เปนมาลยประเภทหนงทมลกษณะรปทรงตามขวางเพยงเสยวหนงถงครงวงกลม สำหรบนำไปผกรดเปนมาลยลกโซ หรอสำหรบผกปดรอยตอของมาลยเพอใหเกดความสวยงามยงขน

8. แปน หมายถง สวนทเปนทสำหรบรองรบดอกไมทรอยอยในเขมมาลย และยงใชสำหรบปดทายของการรอยมาลยเมอจบเขมแลวเปนการชวยกนมใหดอกไมชนสดทายรวนหรอหลดลวงไปไดงาย ในขณะทำการรดมาลยออกจากเขม 9. สงกลบหรอสงกาน หมายถง ความยาวชวงระยะระหวางปลายกลบ หรอปลายดอกถงจดทเขมแทง

10. หนาเรยบ หมายถง การสงกลบหรอสงกานดอกใหปลายเสมอกน มองดแลวไดระดบเรยบรอยสวยงาม ไมสง ๆ ตำ ๆ หรอโคงเวาเปนคลน

11. กรอง หมายถง วธการประดษฐดอกไมวธหนง โดยการนำเอาดอกไมบางชนด เชน ดอกบานไมรโรยมาเฉอนใหเปนแวนบาง ๆ ดวยมดคม ๆ แลวนำมารอยดวยเขมทละแวนวอนกนจนยาวพอตองการทจะนำไปใชในงานนน ๆ ซงวธการนเรยกวา กรองดอกบานไมรโรย

12. ประคำดอกรก หมายถง วธการประดษฐดอกรกใหมรปรางลกษณะกลม ๆ คลายลกประคำ โดยการเลอกดอกรกสเดยวกน ขนาดดอกเทากนจำนวน 2 ดอก ผาตามกลบทงหาสกเลกนอยแลวนำมาประกบกน ประคำดอกรกนสามารถจะนำมาเรยงเถาแลวรอยเปนสายอบะกได 13. แตงตว หมายถง การนำสวนตาง ๆ ของมาลยมาประกอบเขาดวยกนจนสำเรจตามลำดบขนตอนใหมรปรางครบถวนถกตองไดสดสวน และสวยงามตามแบบของมาลยประเภทนน ๆ

14. วาสลน เปนนำมนชนดหนงใชสำหรบทาเขมมาลยกอนรอย ขณะรอยเพอใหการรดมาลยออกจากเขมไดงาย สะดวกขน และสำหรบไวทาเขมมาลยททำความสะอาดเรยบรอยแลว ซงเปนการรกษาเขมอยางถกวธดวย

15. รบบนหรอโบว หมายถง สวนทจะใชผกตดกบมาลยสำหรบคลองคอ หรอใชมอถอกได อาจเปนรบบนททำจากผา ไนลอน ฟาง พลาสตก หรอรบบนเงน รบบนทอง

11

สำนกหอ


2.2.5 วสดและอปกรณในการรอยมาลย

วสดอปกรณตาง ๆ ทสำคญและจำเปนในการรอยมาลย มดงตอไปน 1.ดอกไม ดอกไมทใชในการรอยมาลย ไดแก กหลาบ มะล เฟองฟา บานบร กลวยไม ผกากรอง(ดอกตม ) กะเมง พด พทธชาด เขยวกระแต หางนกยง( ดอกตม ) ดอกหญา พงพวย เลบมอนาง มากาเรต( ดอกตม ) เบญจมาศนำ( ดอกตม ) บานไมรโรย ประทด พกล ดอกรก ฯลฯ

2.ใบไม ใบไมทใชรอยมาลย ไดแก ใบกระบอ ใบแกว ใบมะยม ใบพงพวย ใบจามจร ใบดอนหญาขาว ใบดอนหญาแดง ใบหมากผหมากเมย ใบชบา ใบโกสน ฯลฯ

3.เขมมาลย มสองขนาด คอ ขนาดเลกและขนาดให แตกตางกนไมมากนก ควรจะเลอกใชใหเหมาะสมกบงาน ถางานรอยดอกไมเลกๆ หรอกลบเลกๆ กควรใชเขมมาลยขนาดเลก แตถารอยดอกไมดอกใหญ หรอดอกไมทมกลบใหญ ๆ กควรใชเขมมาลยขนาดใหญและยาวกวา

4.เขมสนหรอเขมมอ ปกตใชเบอร 8 , เบอร 9อยางชนดยาว เพราะเปนขนาดทเหมาะสมทสด

5.ดาย มสองขนาด คอ ใหญและเลก ขนาดใหญสำหรบรอยมาลย ขนาดเลกสำหรบรอยอบะเยบหรอมดดอกขา และเยบรบบนหรอโบว 6.ใบตอง สำหรบไวปพนกอนวางดอกไม ใบไม หอดอกไม และทำแปน

7.กระดาษทราย สำหรบไวขดเขมมาลย เขมมอเมอมสนมเกาะ ควรเลอกใชเบอร 0 เพราะมความละเอยดทสด

8.มดเลก มดบางคม ๆ สำหรบไวตดดอกไม เชน ดอกบานไมรโรย

9.กรรไกร ควรม 2 ขนาด คอ ขนาดเลกและขนาดกลาง

- ขนาดเลกปลายแหลมคม ใชสำหรบตดกลบดอกไม ใบไม - ขนาดกลาง สำรบตดใบตองและดายในบางโอกาส

10.คม สำหรบไวจบเขมมาลย ขณะททำการรดมาลยออกจากเขม

11.นำมนวาสลน สำหรบไวทาเขมมาลยกอนรอย ขณะรอยและกอนจะรดมาลยออกจากเขม ( ควรทาตงแตจากใตแปนใบตองมายงกนเขมตรงรอยดาย ) 12.กะละมง สำหรบไวพกดอกไม ใบไม 13.ถาด สำหรบใสดอกไม ใบไม และอปกรณในการรอยมาลย

14.แกวนำหรอขนนำเลก สำหรบใสนำไวพรมดอกไมขณะรอย

15.ทฉดนำ ควรใชชนดทปรบใหเปนละอองฝอย ๆ ได สำหรบไวพรมดอกไม ใบไมจำนวนมาก

16.ผาขาวบาง สำหรบไวคลมดอกไมเพอใหสดอยไดนาน

12

สำนกหอ


2.2.6 ขนตอนตาง ๆ ในการรอยมาลย 6

1. การเตรยมเขมมาลย

- ตรวจดเขมมาลยวาตรงหรอไม ถามสวนใดโคงงอจะตองคลงใหตรงเสยกอน โดยวางเขมมาลยลงบนพนเรยบแลวใชไมเรยบ ๆ วางทบเขม คลงไปมาแบบเดยวกบการคลงลวดในการทำดอกไมแหงนนเอง - ตรวจดวาเขมเปนสนมหรอไม ถาเปนตองใชกระดาษทรายชนดละเอยดเบอร 0 ขดใหสะอาดเสยกอน - ใชนำมนวาสลนทาเขมใหลน แลวเชดใหสะอาด

2. การเตรยมแปนใบตอง

กอนอนจะตองสำรวจดวาจะรอยมาลยอะไรบาง จำนวนกเขม กควรทำแปนใหครบ โดยถอหลกเกณฑวาการรอยมาลย 1 เขม จะตองใชแปนใบตอง 2 อน ขนาดเทากน คอ ขนาดใหญกวามาลยทจะรอยเลกนอย

3. การถอเขมมาลย

จะตองถอเขมดวยมอซาย ควรถอใหถนดแนนและมนคง จะอยระหวาง 3.5 นว นบจากกนเขมขนมา เวลาจะพบกลบดอกไมในการรอยมาลยจะตองใชมอขวาพบ เพราะวามอซายยงตองถอเขมอย แตใชวธดงนคอ ใชนวนางและนวกอยมอซายจบเขมปดเขมใหเหออก แลวใชมอซายเพยงหวแมมอและนวชชวยมอขวา จบปลายกลบดอกทพบไวเทานน

4. การปลดกลบกหลาบ

นบวาเปนสงสำคญอยางหนงทจะตองทำใหถกวธ เพอใหกลบทปลดออกมาแลวจะไดไมบอบชำซงจะชวยคงความสวยสดอยไดนานทเดยว มขนตอนละวธการดงนคอ ใชมอซายจบกานดอกกหลาบควำลง มอขวาจบกลบกหลาบชนบนแลวคอยดงเขาหาตว หมนกานกหลาบออกขางนอกอยางชาๆ กลบกหลาบกจะหลดออกโดยไมบอบชำตามทตองการ

5. การพบกลบดอกไม ดอกไมบางอยางทใชรอยมาลย มวธการพบกลบดงน ________________________ 6 ชางรอยมาลย, ขนตอนตาง ๆ ในการรอยมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm

13

สำนกหอ


- การพบกลบโดยพบเอาโคนกลบออกขางนอกในเวลารอย เชน การพบกลบกหลาบ ควรเลอกกลบกหลาบทมโคนกลบสวยไมมรอยเวาแหวง ถอโคนกลบขนขางบน พบทบครงตามยาวของกลบ ( เอาดานสเขมไวขางใน ) แลวพบทบกลบกลบออกมาทงสองขาง การพบกลบวธนเมอรอยแลวมองดจะสงเกตไดวากลบคอนขางเรยวแหลม

- การพบกลบโดยพบเอาปลายกลบออกขางนอกในเวลารอย เชน กลบกหลาบควรเลอกกหลาบกลบไมใหญนก และควรเปนกลบขนาดเดยวกน โดยพบทบครงเอาดานสเขมเขาขางในแลวพบทบกลบออกทงสองขาง การพบกลบแบบนเมอรอยแลวมองดจะสงเกตไดวามาลยสเขม และมลกษณะกลบกลมมนกวาการพบกลบแบบแรก - การพบกลบดอกไมโดยวธพบแบบเอาปลายกลบออกขางนอกอกแบบหนง คอ มวนกลบทางดานรมขวามอเขามาเปนรปหลอดกลม ๆ การพบกลบแบบนอาจใชสำหรบรอยแตงลวดลาย เชน กลบกหลาบ กลบบานบร กลบกลวยไมมาดาม ฯลฯ เพอใหเกดลวดลายทเดนและแปลกออกไปจากกลบทรอยเปนพนของมาลยนน ๆ

การพบกลบดอกไมและใบไมยอมขนอยกบชนด ลกษณะและรปทรงของดอกไมและใบไมทเรามอยวาเหมาะสมกบการพบแบบใดมากทสด กควรใชวธการพบแบบนน ๆ ตามโอกาสอนสมควรดวย เพราะดอกไม ใบไมแตละทองถนแตละฤดกาลนนยอมหาไดงายและยากไมเหมอนกน

6. การทำแปนใบตอง

ขนาดของแปนใบตองนนขนอยกบมาลยทจะรอย ควรใหแปนใบตองมขนาดใหญกวามาลยทจะรอยเลกนอย ไมควรใหใหญหรอเลกมากเกนไป เพราะจะทำใหเกดความไมเหมาะสมและไมสะดวกในตอนทจะรดมาลยออกจากเขม วธการพบแปนใบตองมขนตอนดงตอไปน - ฉกใบตองขนาดเทากน 2 ชน ( ขนาดกวาง 1.5 นว ) ตดหวและปลายใหเรยบรอย วางซอนทางดานแขงทำมมฉากซงกนและกน - พบรมใบตองดานแขงชนท 1 ทบเขามาเปนรปสเหลยมจตรสเทากบขนาดความกวางของใบตองทฉกไว - พบรมใบตองชนท 2 ทบลงมาเปนรปสเหลยมจตรสเทากบความกวางของใบตอง เชนกน - มอขวาจบใบตองชนท 1 ดานขวามอทบมาทางซาย - ใชมอขวาจบใบตองชนท 2 ทบขนไปทางดานบน - กลบใบตองหงายขนใชมอขวาจบชนท 1 ทบมาทางซาย - จบใบตองชนท 2 ทบลงมาดานลาง - กลบใบตองหงายขน มอขวาจบชนท 2 ทบลงมา และมอซายจบชนท 1 ทบลงมาทางขวา

14

สำนกหอ


- กลบใบตองหงายขน ตดปลายใบตองชนท 2 สวนทเหลอทงไป ( ถาใบตองชวงยาวเกนไป ) - ตดรมทงสองของปลายใบตองชนท 1ใหเลกลงนดหนอย เพอสะดวกและงายตอการสอดเกบปลายใหเรยบรอย

7. วธการรอยมาลย

กอนทจะรอยมาลยจะตองใสหรอรอยแปนใบตองกอน 1 แปน อยในระดบเหนอมอทจบเขมมาลย ใชวาสลนทาเขมใหลนแลวจงเรมรอยกลบแรก โดยตองรอยจากทางดานซายสดแลวกลบตอ ๆ มา คอยหมนตามเขมนาฬกา แตละชนกควรใหสบหวางกนดวยขณะรอย ตองหมนทาวาสลนทเขมดวย โดยเฉพาะดอกไมใบไมทมยางมาก ๆ และตองพรมนำบางตามความเหมาะสม เมอรอยจบเขมแลว จะตองใสหรอรอยแปนใบตองปดทบอก 1 แปน

- มาลยซกหรอเสยว หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเพยงครงวงกลมหรอนอยกวา ซงมหลายขนาดดวยกน เชน มาลยซกสามหลก มาลยซกหาหลก มาลยซกเจดหลก และ มาลยซกเกาหลก

ดอกไมทนยมใชรอยมาลยซกโดยทวไป ไดแก ดอกกหลาบ ดอกพด กลบดอกรก แกนกลางดอกรก เปลอกดอกรก และดอกมะล ดอกไม ใบไมทนยมรอยเปนลายมาลยซก ไดแก ดอกกะเมง ดอกผกากรอง ( ดอกตม ) และใบไมตาง ๆ ทใชสำหรบรอยมาลย

วธการรอยมาลยซก มหลกสำคญดงน 1) จะตองเรมตนรอยจำนวนกลบมาก และจบการรอยดวยจำนวนกลบนอยเสมอ เชน มาลยซกเจดหลก จะตองเรมรอยแถวแรก = 4 กลบ แถวท 2 = 3 กลบ 2) แตละแถวจะตองรอยใหกลบสบหวางกนเสมอ 3) พยายามเลอกกลบขนาดเทา ๆ กน และเวลารอยจะตองสงกลบใหเทากนทกกลบและทกแถวดวย เมอเวลารอยเสรจแลว จะเหนเปนแนวหรอแถวตามยาวขนไปอยางชดเจนเปนระเบยบสวยงาม ซงเรยกวาหลกนนเอง - มาลยตม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนรปกลม โดยเรมตนจะเปนวงกลมขนาดเลกแลวคอยๆใหญขน หรอกวางขนทละนอยมาถงประมาณชวงกลางแลวคอยๆลดลงทละนอย ใหมขนาดเทากบตอนแรกๆ จนกระทงเหมอนตอนขนตน สวนลกษณะรปทรงตามยาวนนคลายดอกบวตม ชวงหวทายเรยว ตรงกลางปองโคงมน มาลยตมม 2 แบบ คอ แบบมลาย

และแบบไมมลาย

วธการรอยมาลยตม มหลกสำคญดงตอไปน

15

สำนกหอ


1) จะตองเรมตนรอยดวยดอกเลก หรอกลบเลกกอนควรสงกานหรอสงกลบสนทสด และชนตอๆไป ควรสงกานใหยาวขนทละนอย ๆ จนถงชองราวประมาณครงเปนชวงทมความปองโตเตมท เทากบขนาดทตองการ ( ชอง 2 – 3 แถว ตรงกลาง ) แลวคอยๆ สงกานสนลงทละนอย ยอนกลบมาเทากบขนาดตอนขนตน 2) ความยาวของมาลยตมประมาณ 2.5 นว – 3.5 นว ตองระวงอยารอยใหยาวนก เพราะมองดแลวจะกลายเปนมาลยตวหนอนไป 3) การขนตนมาลยตมนน จำนวนดอกหรอกลบไมแนนอนยอมขนอยกบขนาดของดอกหรอกลบดวยวา มขนาดเลกหรอใหญ ถาดอกใหญหรอกลบใหญกขนจำนวนกลบนอยแลวคอย ๆ เพมขนตามความเหมาะสมในชนตอๆไป เชน ถาดอกพดตม ดอกมะลตม( ขนาดเลก ) หรอกลบกหลาบ จะขนตนประมาณ 5 ดอก หรอ 5 กลบ แตถาเปนดอกบานไมรโรยจะขนตนเพยง 1 ดอกเทานน - มาลยกลม หมายถง มาลยทรอยใหมลกษณะรปทรงตามขวางเปนวงกลม และรปทรงตามยาวตรง และขนานกนไปตลอดเขม นยมรอยตงแตขนาด 6 กลบขนไป จนถง 12 กลบ หรอมากกวานกได ยอมแลวแตชนดของดอกไม ถาดอกเลกหรอกลบเลกกจะใชจำนวนกลบมาก แตถาดอกไมดอกใหญหรอกลบใหญกใชจำนวนกลบนอย มาลยกลมม 2 แบบ คอ

แบบมลาย(มาลยเกลยง) และแบบไมมลาย(มาลยยกดอก)

วธการรอยมาลยกลม มหลกทสำคญดงน 1) คดเลอกดอกหรอกลบดอกใหขนาดเทา ๆ กน 2) การสงกลบหรอกานดอก จะตองใหยาวเทา ๆ กนทกกลบ หรอทกดอกทงในแถวเดยวกนและระหวางแถวดวย เพอใหมาลยทรอยเสรจแลวนนมสดสวน และรปทรงสวยงาม ดงนนในการรอยดอกไมแตละดอกหรอแตละกลบ ควรจะตองวดกานกานกอนแทงใสเขม 3) รอยแถวแรก หรอชนแรกใหเปนวงกลม จดระยะหางแตละกลบใหเทากน โดยเรมรอยกลบแรกเรยงจากซายวนไปทางขวา ( ตามเขมนาฬกา ) จนครบจำนวนกลบตามตองการ 4) รอยแถวท 2 โดยวางกลบใหสบหวางกบกลบในแถวแรกทกกลบจนครบ จำนวนกลบเทากบแถวท 1 และแถวตอ ๆ ไปกทำเชนเดยวกน ขอควรระวง คอ ทก ๆ แถวจะตองมจำนวนกลบเทากนและสบหวางกนทกแถวดวย ถาแถวใดจำนวนกลบลดนอยลงหรอเพมขนแสดงวาจะตองรอยสบหวางผด 5) มาลยกลมแบบไมมลาย รอยเรยงวนโดยรอบเขม ควรจดระยะหางแตละกลบใหเทากน เมอรอยครบจำนวนกลบในแถวท 1 ตามตองการ แลวกเรมรอยแถวท 2 โดยกลบแรกของแถวท 2 น จะตองอยระหวางกลบสดทาย และกลบท 1 ของแถวท 1และกลบตอ ๆ ไป กรอยใหสบหวางเชนกนทกแถว และจำนวนกลบของแตละแถวกตองเทากนดวย

16

สำนกหอ


6) มาลยกลมแบบมลาย ถาลายดานเดยวจะขนตนจำนวนกกลบกได แตถาเปนมาลยกลมแบบมลายสองดาน จะตองขนจำนวนกลบคเสมอ นยมขน 8 หรอ 10 กลบ หรอมากกวานน ( ถาเปนมาลยทมขนาดใหญ ) วธการรอยกเรยงวนโดยรอบเขมเชนกน พอถงลวดลายกรอยกลบทมสตางไปจากสกลบทรอยเปนพนอยเดมแลวนนเอง จะรอยลายอะไรนนขนอยกบความตองการ หรอเหนวาสวยงามเหมาะสมเปนสำคญ

- มาลยกลบดอกรก

กลบดอกรกทผาออกเปนกลบๆ หนงดอกจะได 5 กลบ นยมนำมารอยมาลยกลม ขอสำคญควรจะตองเลอกดอกรกดอกใหญๆ เพอจะไดกลบดอกทใหญยาวและมสขาว ตองตดแกนในดอกรกออก ควรระวงอยาใหกลบดอกรกฉกขาดหรอชำและแกนในหรอแกนกลางดอกรกน เกบไวรอยมาลยซกตอไป วธการรอยมาลยกลบดอกรก มหลกทสำคญดงน การรอยมาลยกลบดอกรกน จะคอนขางยาก เพราะวา กลบมขนาดเลก และมความลนจบยากหนอย แตกตองใชความพยายามและความอดทนของผรอยอยางยงจงจะประสบผลสำเรจดวยด 1) จบกลบดอกรกเอาดานทมสวนโคงเขาหาตวผรอย แลวรอยแทงเขมตรงสวนกระพงทใหญทสด โดยรอยรอบเขมจำนวน 6 กลบ เวนระยะหางโดยรอบทกกลบใหเทากน 2) รอยแถวท 2 วางกลบใหสบหวางกบแถวท 1 สงกลบใหปลายเทากนทกกลบและทกแถวดวย 3) ตองรอยใหหวไปทางเดยวกนทกกลบ

- มาลยดอกบานไมรโรย

ดอกบานไมรโรย เปนดอกไมทมขนาดดอกใหญ มความทนทานไมเหยวงายสามารถนำมารอยมาลยกลมไดเชนกน แตนยมรอยเปนมาลยคลองมอ หรอมาลยสำหรบแขวนหอยโยงตกแตงสถานทตาง ๆ อาจรอยเปนมาลยกลมธรรมดาไมมลายกได หรอจะรอยแบบมลายกได แตตองเปนลายทไมซบซอนนก เพราะวาดอกบานไมรโรยกตองใชดอกบานไมรโรยเปนลาย แตใชสทตางกบดอกทรอยเปนพน ดงนนจะรอยลวดลายมากและซบซอนไมได สวนใหญถารอยลายกมกจะใชลายเกลยว หรอลายขนมเปยกปนเทานน วธการรอยมาลยดอกบานไมรโรย มหลกทสำคญดงน 1) เลอกดอกขนาดกลางใหเทา ๆ กนทกดอกไมตดกานสนตองเกบกานไวสำหรบรอยดวย ตดใบออก

17

สำนกหอ


2) รอยวนโดยรอบเขม แตละดอกวางใหชดกนพอดประมาณ 6 ดอก แถวตอไปกรอยจำนวนดอกเทากน และวางดอกใหสบหวางกน รอยเชนนตลอดไปจนกระทงไดความยาวตามตองการ - มาลยดอกพด

ดอกพด เปนดอกไมทมสขาวบรสทธ มองดแลวขาวสะอาดตา นอกจากนยมรอยเปนมาลยซกแลว ยงสามารถนำมารอยเปนมาลยกลมไดเชนกน ดอกพดตมมขนาดดอกทเลกดงนนถารอยมาลยกลม จงตองใชจำนวนดอกมากกวาดอกไมหรอกลบดอกไมชนดอนๆ โดยรอบเขมมกจะใชประมาณ 12 – 13 ดอก ยอมขนอยกบขนาดของดอกวาเลกหรอใหญ ในแตละแถวนนกตองใชจำนวนดอกเทากน ในการรอยมาลยกลมนควรใชดอกขนาดกลาง การรอยมาลยดอกพดลวน ๆ นคอนขางยากเชนกน เพราะเปนงานทตองการความละเอยดและอดทนพอสมควร เพอทจะใหไดมาลยทสวยเรยบเสมอกน วธการรอยมาลยดอกพด มหลกทสำคญดงน 1) คดเลอกดอกทมขนาดเทา ๆ กน โรยดวยแปงมนเลกนอยโดยทวเพอซบยางจะไดสะดวกในการรอย และยงชวยใหดอกพดไมเหลองเรวอกดวย 2) รอยดอกแรกจากซายเรยงไปตามเขมนาฬกาจนครบหนงรอบ เรยกวา 1 แถว( ประมาณ

12–13 ดอก) 3) รอยแถวท 2 จำนวนดอกเทากบแถวท 1 โดยรอยแตละดอกใหสบหวางกบดอกในแถวท 1 ดวย 4) รอยแตละแถวใหดอกสบหวางกนทก ๆ แถว จนกระทงไดความยาวตามตองการ

8. วธการทำดอกขา

ดอกขา คอ ดอกไมทประดษฐจากกลบดอกไมใหมรปรางลกษณะเปนตมคอนขางยาวปลายรแหลมคลายกบดอกขาจรง ใชสำหรบทำดอกตมของอบะ

ดอกไมทนยมใชทำดอกขา ไดแก กหลาบ พด มะล ดอกไมอนบางชนด กสามารถนำมาทำดอกขาได แตวายงไมเปนทนยมอยางแพรหลาย เนองจากวาใชเวลาในการประดษฐมาก หรอทำแลวไมคงทนตอการใชเทาทควร วธการทำดอกขาม 2 วธ - การทำดอกขาโดยวธการเยบ เปนวธททำไดงายเพราะมความมนคงไมหลดงายในขณะทำ เหมาะสำหรบผทหดทำใหม ใชฝกหดทำใหเกดความชำนาญกอนโดยไมทอแทใจ มวธการและขนตอนดงน

18

สำนกหอ


1) ตดใบตองกวางประมาณ 2 นว ยาว 2 นว จำนวน 1 ชน นำกลบกหลาบขนาดเลกวางทาบทมมซายดานบนของใบตอง แลวใชนวหวแมมอซายคอย ๆ มวนใบตองเขามาใหเปนหลอดกลม 2) ใชเขมเยบใหกลบชนท 1 ตดกบมวนใบตอง ใชดายพนรอบแลวเยบใหแนนอกครงหนง 3) เรมนำกลบชนท 2 จำนวน 2 กลบ โดยการพบกลบกระพง ( ขวาทบซาย ) แลวนำมาวางประกบเขาหากลบชนท 1 กลบชนท 2 น ตองลดลำดบปลายกลบตำลงมากวาปลายกลบชนท 1 เลกนอย ใชดายพนแลวเยบอกครง จงใสกลบท 2 ใหวางดานตรงขามกบกลบแรกของชนท 2 โดยใหลกษณะกลบประกบเขาหากนใชดายพนแลวเยบใหแนน 4) การเยบกลบชนท 3 ใชวธการพบและเยบกลบเชนเดยวกบชนท 2 แตใชจำนวนกลบ 3 กลบ โดยพยายามวางใหสบหวางและเลยงหวางบาง แตทง 3 กลบใหวางประกบโดยรอบชนท 2 ลดลำดบปลายกลบใหตำกวาปลายกลบชนท 2 เลกนอยพอสวยงาม

5) การเยบกลบชนท 4 ใชจำนวน 4 กลบ ใชวธการพบและเยบเชนเดยวกบชนท 2 และ 3 วางกลบประกบเขากบชนท 3 โดยวางใหสบหวางและเลยงหวางกนบาง เวนระยะกลบทง 4 ใหเทากน เรยงรอบชนท 3 ลดลำดบปลายกลบใหตำลงมากวาปลายกลบของชนท 3 เลกนอย เมอทำครบจำนวนกลบตามตองการแลว เยบใหแนนแลวตดดายทเหลอออก จากนนกตดกานสวนทเปนใบตอง ควรตดหางจากรอยเยบดายลงมาประมาณ ½ ซ.ม. การทำดอกขาวธน สวนมากใชประมาณ 4 นว ถาตองการดอกเลกกใชกลบ 3 ชน แตถาตองการดอกใหญกเพมเปน 4 – 5 ชน - การทำดอกขาโดยวธการมด เปนวธททำไมยากนก เหมาะสำหรบผทชำนาญแลว หรอผทตองทำจำนวนมาก เพราะจะสะดวกและรวดเรวกวาวธการเยบ แตวธนจะเปนการยากและลำบากใจแกผหดทำให ๆ เพราะวาถามดแนนเกนไปกลบกจะฉกขาด แตถามดหลวมกลบดอกกจะหลด หรอเคลอนทได จะทำใหรปทรงของดอกขาไมสวยเทาทควร การมดดอกขามวธทำตามขนตอนดงน 1) ตดใบตองกวางประมาณ 2 นว ยาว 4 นว จำนวน 1 ชน ใชนวหวแมมอกบนวชของมอขวาจบปลายใบตองดานบนรมขวามอ มวนเฉยงลงมาเปนลกษณะรปกรวยยอดแหลมมวนไปจนกระทงสด ใบตองอกดานหนง 2) เลอกกลบกหลาบขนาดเลกจำนวน 2 กลบ นำกลบท 1 พบกระพง ( ขวาทบซาย ) ประกบเขากบยอดแหลมของกรวยใบตองในขอ 1 ใชดายมดใหแนนโดยใชวธทำดายเปนหวงคลองแลวมดใหแนน

19

สำนกหอ


อกกลบหนงกทำเชนเดยวกน แตวางกลบประกบตรงขามกบกลบแรกวางปลายกลบทงสองใหเทากนและชดกน 3) เลอกกลบกหลาบขนาดกลางจำนวน 3 กลบ พบกลบเปนกระพงวางประกบกบกลบชนแรก แตลดปลายกลบลงมาตำกวาปลายกลบของชนท 1 เลกนอย มดใหแนน ทำเชนเดยวกนนทง 3 กลบโดยรอบ ชนแรกควรวางระยะหางแตละกลบใหเทากนดวย ( กลบแรกควรวางใหสบหวางกบชนแรก ) 4) เลอกกลบกหลาบขนาดใหญจำนวน 4 กลบ พบกลบใหเปนกระพงวางประกบโดยรอบกลบชนท 2 กลบแรกวางใหสบหวางกบชนท 2 ลดปลายกลบใหตำลงมากวาปลายกลบชนท 2 เลกนอย ใชดายพนและมดใหแนนกลบตอ ๆ ไปทำเชนเดยวกน ควรเวนระยะหางระหวางแตละกลบใหเทากน เรยงตอกนโดยรอบ มดใหแนน จากนนกตดปลายไดทเหลอออก แลวตดกานสวนทเปนใบตอง ควรตดหางจากรอยไดทมดไวลงมาประมาณ ½ ซ.ม. ถาตองการดอกขาทใหญกวานกเพมจำนวนชนใหมากกวานเปน 4 ชน และชนท 4 กใชกลบขนาดใหญจำนวน 4 กลบ วางใหสบหวางกบกลบในชนท 3 ลดปลายกลบตำลงมากวาชนท 3 เลกนอยพอสวยงาม

9. วธการรดมาลยออกจากเขม

- พรมนำดอกไมใหทวเขมกะวาใหเปยกถงเขม ( ถาเปนดอกพดไมตองพรมเพราะดอกพดจะบานงาย ) - ทานำมนวาสลนตงแตใตแปนใบตองจนถงกนเขม - คนหนงจบคมหนบเขมมาลยดานปลายเอาไวใหมนคง อกคนหนงใชมอขวาจบเขมหลวม ๆ ดวยนวหวแมมอกบนวช แตใชนำหนกจากนวกดลงบนแปนใบตองทปดคลมมาลยอย สวนมอซายจบเขมหลวม ๆ ใตแปนดวยนวหวแมมอกบนวช ดนแปนใบตองขนเลกนอย พรอมกบเอานวกลางละนวนางเขาหนบประกบเขมไวดวย เพอกนมใหมาลยรวนเสยรปทรงและลวดลาย - ตกลงใหสญญาณซงกนและกนทงสองคนวาจะดงเขมและรดมาลยพรอมๆกน เมอมาลยหลดออกพนเขมแลวใหหยดดงได แตคนทดงหรอรดมาลยยงจะตอง คอยๆประกอบมาลยอยระหวางชวงกลางของดาย แลวจดดอกใหเรยงเขาทเดมใหเรยบรอยดวย - ถารดมาลยออกจากเขมแลว เกดการหดหรอเบยดแนนเกนไป กควรตกแตงปรบรปทรงใหดขน โดยใชวธถอปลายดายขางละมอทง 2 คน แลวขยบเขยอนดงดายไปมาเลกนอย มาลยกจะคลายขยายตวออกไดแตไมควรดงมาก จะทำใหมาลยยดยานเกนไปกเสยรปทรงไดเชนกน

20

สำนกหอ


10. วธการแตงตวมาลย

เมอรอยมาลยครบทกสวนแลวจงนำสวนประกอบตาง ๆ นนมาผกมดเขาดวยกนจนกระทงสำเรจเปนพวงทสมบรณ ซงมหลกทวไปดงน - สำรวจและตกแตงตวมาลยใหเรยบรอย - ผกอบะกบตวมาลย - ผกมาลยซกปดรอยตอระหวางอบะกบมาลย - ผกมาลยกบรบบน ( ถาเปนมาลยทผกกบรบบน เชน มาลยสองชาย มาลยชายเดยวผกกบรบบนสำหรบถอ และมาลยชำรวย )

11. การเกบรกษามาลยททำเสรจแลว

มาลยททำเสรจเรยบรอยแลว ถายงไมถงเวลาทจะใชกควรจะตองมวธการเกบรกษาทดเพอใหพวงมาลยสดสวยอยไดนานเทาทควร ซงมหลายวธดวยกนคอ - วางในถาดทรองดวยใบตอง แลวคลมดวยผาขาวบางชบนำบดใหหมาด ๆ เกบไวในทเยนแตลมไมโกรก วธนนยมใชกบการเกบระยะเวลาไมนานนก - ใสถงพลาสตกวางหรอแขวนไวในทเยน แตลมไมโกรก วธการนนยมใชกบการเกบในระยะเวลานานกวาวธการแรก - ใสถงพลาสตกเกบไวในชองเกบผกสดของตเยน วธการนใชกบวธการเกบในระยะเวลานานสกหนอย เชน การเกบนานหลาย ๆ ชวโมงหรอการเกบคางคน

2.2.7 ดอกไมและใบไมสำหรบรอยมาลย

1. ชนดของดอกไมและใบไมทใชรอยมาลย

ดอกไมทใชรอยทงดอก ไดแก ดอกพดตม มะลตม บานไมรโรย พทธชาด ดอกรก เลบมอนาง เขยวกระแต ชบาหน ประทด ฯลฯ

ดอกไมทใชกลบรอย ไดแก กหลาบ บานบร หงอนไก รกเร เฟองฟา แพงพวย ฯลฯ

ใบไมทใชรอยมาลย ไดแก ใบกระบอ ใบโกสน ใบแกว ใบมะยม ชบาดาง ใบตองออน กาบพลบพลง ใบกามป ฯลฯ

2. การเกบรกษาดอกไมและใบไม การเกบดอกไมจากตน ควรเกบตอนเชาตรกอนพระอาทตยขน หรอตอนพลบคำ การตดใบตองควรตดทงไวลวงหนากอนใชเพอใหใบตองนม โดยผงไวในทรม

- ดอกพดตม ใหลางดวยนำแกวงสารสม ใสตะแกรงเกลยไวในทรม

21

สำนกหอ


- ดอกกหลาบ ตดกานกหลาบเฉยง ๆ ในนำเพอชวยใหกานดดนำไดมากขน ควรใชกรรไกรคม ๆ ตดแลวหอกานดวยใบตองแชนำทสะอาด ๆ ไววางในทอากาศโปรงเยน ไมมลมโกรก คอยพรมนำอยเสมอ

- ดอกรก อยาพรมนำ ใสตะแกรงคลมดวยผาขาวบางทพรมนำพอชน

- ดอกพทธชาดและดอกเขยวกระแต หอรวมกนแนน ๆ ใสกระทงไวไมตองพรมนำ วางไวในทเยน

- ดอกบานไมรโรย ไมตองแกมดออก ตดกานใหเทากนแลวแชกานไวในนำ พรมนำทดอก ใชผาขาวบางพรมนำใหชมปดไว - ดอกจำปดอกจำปา เดดเกสรขางในออก ดอกจะไมบาน ใสกระทงหรอถาตองการรกษารปทรงใหเรยงดอกหอดวยใบตองแนนแลวพรมนำ หรอใชผาขาวบางพรมนำคลมไว - ดอกกลวยไม ไมควรพรมนำทดอก เพราะจะทำใหดอกเปลยนส เชน ดอกแวนดาสมวง จะกลายเปนสขาว 3. การเลอกดอกไม ใบไม และวสดตกแตง

นบวาเปนสงสำคญอยางหนงทควรคำนงถง เชน การปลดกลบกหลาบไมใหชำจะชวยใหสดอยไดนานทเดยวมขนตอนดงน มอซายจบกานกหลาบควำลง มอขวาจบกลบกหลาบชนบนแลวคอยดงเขาหาตว หมนกานกหลาบออกขางนอกอยางชา ๆ กลบกหลาบกจะหลดออกโดยไมบอบชำตามทตองการ การพบกลบกหลาบโดยพบเอาโคนกลบออกขางนอกเวลารอย การพบกลบกหลาบ ควรเลอกกหลาบทมโคนกลบสวย ไมมรอยเวาแหวง ถอโคนกลบขนขางบน พบทบครงตามความยาวของกลบ ( เอาดานสเขาไวขางใน ) แลวพบกลบกลบออกมาทงสองขาง การพบกลบใบไม ใบไมทใชในการรอยมาลย มวธในการพบกลบในแบบตาง ๆ ขนอยกบชนด ลกษณะ และรปทรงของดอกไมและใบไมทเรามอยวา เหมาะสมกบการพบแบบใดมากทสด กควรใชวธการพบแบบนน ๆ ตามโอกาสอนควรดวย เพราะดอกไม ใบไม แตละทองถนแตละฤดกาลนนยอมหาไดงายและยากไมเหมอนกน

4. ความสดของดอกไม ดอกไมและใบไมทใชในการรอยมาลย ควรตองสดและใหมอยเสมอ ควรไดรบการดแลรกษาทดอยางถกตองตามธรรมชาตของดอกไมชนดนน ๆ ดวย ควรหลกเลยงการจบตองอยางแรง และในระหวางการรอยมาลยนนกควรจบตองดอกไม ใบไมอยางเบามอ เพอจะไดไมเกดรอยชำเหยวเฉางาย สามารถจะคงความสดสวยอยไดนานเทาทควร

22

สำนกหอ


5. ความสวยงามของมาลย

ความสวยงามของมาลยนนยอมจะตองขนอยกบสงตอไปน - สดสวนของมาลย มาลยแตละแบบแตละชนดนนยอมมสดสวนทเฉพาะในพวงนน ๆ ซงไมอาจกลาวเปนตวเลขทกำหนดเปนกฎเกณฑไดตายตวแนนอน แตตองคำนงถงสดสวนเปนสำคญอนดบแรก โดยจะตองคำนงถงขนาดของมาลยตอความยาวของอบะ จำนวนขาของอบะทใช ขนาดของมาลยซกทจะใชรด และสวนประกอบอน ๆ ทกชน ควรจะตองไดสดสวนกนเสมอจงจะเกดความงามได - สสนของมาลย สของดอกไม ใบไมทรอยมาลยกเปนสงสำคญอกประการหนงเชนกน ควรจะเปนสทสดใสไมเศราหมอง ในมาลยแตละชดแตละแบบนน ควรจะใชสทมความกลมกลนเขากนไดในบางสวน แตบางสวนทควรจะเนนใหเกดจดเดน กควรจะใชสทตดกนจะชวยเพมความนาดและสวยงามขนไดอยางมาก เชน มาลยทรอยใสลวดลายตาง ๆ ควรจะเลอกใชสทตดกนเพอจะไดเนนลายใหเดนชดขนอยางชดเจน - ฝมอการรอย ควรจะตองมความประณตตงแตการตดกลบ ( สำหรบดอกไม ใบไมบางชนด )การพบกลบ การสงกลบ การรอยเรยงลำดบไดเรยบเสมอกน การผกมดไวใหเรยบรอย สงเหลานถาทำดวยความประณตจะทำใหเกดความสวยงามไดอกประการหนงเชนกน - ความสดของดอกไม ดอกไมหรอใบไมทใชในการรอยมาลย ควรจะตองสดและใหมอยเสมอ ควรไดรบการดแลรกษาทดอยางถกตองตามธรรมชาตของดอกไมชนดนน ๆ ดวย ควรหลกเลยงการจบตองอยางแรง และในระหวางการรอยมาลยนนกควรจบตองดอกไม ใบไมอยางเบามอ เพอจะไดไมเกดรอยชำเหยวเฉางาย สามารถจะคงความสดอยไดนานเทาทควร

2.3 ศลปะงานเครองแขวนดอกไมสด7

เปนงานประดษฐททำขนเพอใชในการประดบตกแตงอาคาร สถานท และสงเคารพบชา มรปรางเปนชอเปนพวงทรงสรรคขนจากการนำดอกไมเลกๆ มาเรยงรอยรวมกนดวยเสนดาย

ประดษฐเปนเสน ลาย เปนตาขายรปตางๆ ทมอยดวยกน 2 ประเภท คอ แบบสองมต และแบบสามมต แบบสองมต เปนแบบของเครองแขวนทมลกษณะแบน มองไดทง 2 ดาน เชน แบบตาขายหนาชาง แบบบนไดแกว แบบวมานแทน เปนตน ซงสวนใหญจะใชแขวนบรเวณหนาตางท

________________________ 7 ฉตรชย เชดชย, ศลปะงานเครองแขวนดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก https://

sites.google.com/site/chatchaicherdchai/home

23

สำนกหอ


มลมผาน เมอลมพดเขามาในเคหะสถานทประดบดวยเครองแขวนน กจะอบอวลเปนดวยกลนดอกไมทแขวนอยไปดวย ผอยอาศยกเกดความจรงใจกบดอกไมไปดวย

แบบสามมต คอ แบบทสามารถมองไดรอบทศทาง เชน แบบกลนควำ แบบพวงแกว แบบพกลน แบบระยาทรงเครอง เปนตน งานประดษฐแบบนจะใชแขวนประดบภายในบาน เพอใหเกดความสวยงามตอผทมาพบเหน

2.3.1 ประวตความเปนมาของงานเครองแขวน

เครองแขวนดอกไมสดเปนงานศลปทมมาตงแตสมยอยธยา แตงานศลปะ แขนงนกตองเสอมถอยไปเมอคราวเสยกรงเปนครงท 2 จากนนจงเรมถกฟนฟอกครงเมอเรมสรางกรงรตนโกสนทร บคคลสำคญในวงการชางดอกไมในยคนน คอเจาจอมมารดาตาน ธดาเจาพระยาอรรคมหาเสนา(บนนาค) เจาจอมในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ผมฝมอเชงชางดอกไมซงนอกจากจะถวายงานในดานทตนถนดแลว ทานยงไดฝกหดและถายทอดวชาแกพระธดาและพระนดดา ของพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาฉตร กรมหมนสรนทรรกษ ใหเปนชางดอกไมสบวชาตอมาจนกระทงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาอยหวรปแบบของเครองแขวนดอกไมสด ไดรบการพฒนามาตามยคสมยโดยเฉพาะชวงทประเทศของเรามการตดตอคาขายกบชาวตางชาตมากขน รปแบบวฒนธรรมทมาพรอมกบชาวตางชาตกสงอทธพลตอชาวสยามในยคนนอยไมนอย ทำใหเครองแขวนดอกไมสดเรมมการปรบรปแบบใหเขากบสมนนยมมากขนอยางหลกเลยงไมได เชน แบบของโคมจนแบบโคมไฟแบบยโรป เปนตน เครองพวงดอกไมแขวนจงมาการผสมทางวฒนธรรมเปนดวยราชสำนก” อนเนองมาจากในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงมสมาชกในพระราชวงศเปนฝายในจำนวนมาก ซงแตละตำหนกกจะมบาทบรจารกา (ขารบใช) คอยถวายงานใน พระบรมมหาราชวงจงเปนเสมอนชมชนอกชมชนหนงกวาไดเจานายฝายในกมงทจะประดษฐงานดอกไมไปถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอถวายเปนพทธบชาแดพระแกวมรกต หรอประดบตามพระทนงองคตางๆ ขาราชสำนกบางทาน พอออกจากวง กนำวชาเหลานตดตวไปทำใหงานดอกไมสด ไมไดอยในวงหลวงอกตอไป

24

สำนกหอ


ภาพท 2.1 ในภาพ หมอมศรพรหมมา กำลงรอยมาลย

จากอดตจนถงปจจบน ภมปญญาในวชาเชงชางของไทยลวนมบอเกดมาจากราชสำนก เรยกไดวา

“ความเจรญรงเรองของงานชางไทย มบอเกดจากในจวบจนรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว งานประดษฐดอกไมสดไดรบความนยมและเจรญอยางสงสด ดงจะเหนไดจาก เมอมพระราชพธตางๆ กจะมการจดประกวดฝมอทำเครองแขวนกนเปนกจจะลกษณะเครองเเขวนบางขนดเชนระยา

พวงเเกวได ไอเดยมาจากการทำเลยนเเบบ โคมไฟระยา โคมเเกวเจยระไน โดยเฉพาะอยางยงพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาโสมาวดศรรตนราชธดา กรมหลวงสมรรตนสรเชษฐ พระเชษฐภคนในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาอยหว ทรงมพระปรชาในการดษฐเครองแขวนดอกไมสดเปนอยางยง เมอมงานสำคญกจะทรงประดษฐดอกไมไปประดบตามงานนนๆ

งานเครองแขวนดอกไมสด เปนหตถศลปอนวจตรของไทย เปนศลปอกแขนงหนง ทเชดหนาชตาของแผนดน กอใหเกดความภาคภมใจในหตถศลปอนทรงคณคา ทไดบมเพาะภมปญญามาอยางตอเนองจากรนสรน

2.3.2 รปแบบงานเครองแขวนแบบตางๆ 8

1. เครองแขวนแบบตาขายหนาชาง

สนนฐานวา เปนเครองแขวนทคดขนมาเปนแบบแรก เพราะโครงสรางเปนแบบเสนตรงเสนเดยว ไมสลบซบซอน นอกจากใชแขวนประดบสถานทแลว ยงใชคลมหนาผากชางสำคญเวลาเขาพธ เชน พธถวายชางสำคญ หรอสมโภชชาง เปนตน

________________________ 8 ฉตรชย เชดชย, รปแบบงานเครองแขวนแบบตางๆ, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก https://

sites.google.com/site/chatchaicherdchai/home

25

สำนกหอ


ภาพท 2.2 เครองแขวนแบบตาขายหนาชาง

2. เครองแขวนแบบ กลนตะแคง

ลกษณะคลายดาวหกแฉกหรอรปหกเหลยม ตกแตงอบะตามมม นยมรอยทงดอกรกและดอกพดใชแขวนประดบสถานท เพอเพมความสวยงามสดชน ประดษฐสสนไดตามความเหมาะสม

ภาพท 2.3 เครองแขวนแบบ กลนตะแคง

26

สำนกหอ


3. เครองแขวนแบบ วมานแทน

ลกษณะเปนกรอบสเหลยมสองชน คลายชองหนาตาง มตาขายหนาชาง เปนรปสเหลยมหนาจวอยสวนบนตรงมมของกรอบสเหลยมมดอกเยบแบบทดทง 4 มม ใชสสนสดใสใหเดนสะดดตา วมานแทนบางทานเรยกวา ชองวมาน

ภาพท 2.4 เครองแขวนแบบ วมานแทน

4. พดหนานาง

ลกษณะคลายพดหนานาง หรอตาลปตรของพระภกษ ตวพดรอยเปนสายดวยดอกพดแผรศมออก

คลายพดใบลาน สวนบนและลางตกแตงดวยอบะและตงตง เหมาะสำหรบแขวนประดบชองประต หนาตางหรอตามฝาฝนง

ภาพท 2.5 เครองแขวนแบบ พดหนานาง

27

สำนกหอ


5. กลนจระเข รปรางคลายจระเข ประกอบดวยรปสเหลยมขนมเปยกปน สามอนซอนทบกน โดยอนกลางมขนาดใหญกวาอนบนและลางเลกนอย ใชเสนรอบรปทเกดขนใหม บรรจลายและตกแตงตามมมดวยอบะใหดวจตร

ภาพท 2.6 เครองแขวนแบบ กลนจระเข

6. พกลน

เปนพวงดอกไมมลกษณะคลายพ คอ ตรงกลางปอง หวและเทาเรยว ใชแขวนหองเพอความสวยงาม และสงกลนหอมอบอวลของดอกไมสด พกลนมหลายขนาดตงแต 3-7 ชน ในงานมงคลใชพกลนจำนวนชนเปนเลขค และใชจำนวนชนเปนเลขคสำหรบงานศพ

ภาพท 2.7 เครองแขวนแบบ พกลน

28

สำนกหอ


7. บนไดแกว

ลกษณะคลายขนบนได 3 ขน นำมาผกโยงกนดวยสายรอยดานขาง และสายรอยไขวกากบาท ตกแตงดวยตงตง ใชดอกไมสขาวนวลทงหมด เพอใหความรสกคลายบนไดแกว ซงเชอกนวาเปนบนไดเนรมต โดยเทวฤทธแหงทาวโกลย รบองคพระพทธเจาเสดจลงจากดาวดงส

ภาพท 2.8 เครองแขวนแบบ บนไดแกว

8. บนไดเงน

ลกษณะคลายบนไดแกว แตกตางกนทสสนของดอกไม ซงใชดอกสฟาคราม ขาว นวล อมเทาบาง และลวดลายตกแตงทแปลกออกไป ตามพทธประวตนน พรหมทงหลายใชบนไดเงน ตามสงเดจพระพทธเจาลงจากดาวดงส โดยทานทาวมหาพรหม ทรงกนเศวตฉตรถวาย

ภาพท 2.8 เครองแขวนแบบ บนไดแกว

29

สำนกหอ


9. พวงแกว โครงสรางเปนรป 6 เหลยมดานเทา สามอนรอยอบะดอกจำปประดษฐ ผกใหไดขนาดลดหลนกนเปนชน ประดบเฟองแบบกนก ตามมมหอยอบะแขกดอกจำปประดษฐ ตดทดหรปดาว

สวนบนรอยดอกรกเปนสายผกรวบตดกน หอยอบะแขกตรงกลาง

ภาพท 2.9 เครองแขวนแบบ พวงแกว

2.4 ศลปะงานพานพมดอกไมสด9

การประดษฐพานพมดอกไมสดนน เปนการนำดอกไมมาตดแตงหรอปรบเปลยน แลวนำมาประดษฐใหเกดรปทรงพมทตองการ ซงรปทรงพมนมทมาจากรปทรงของดอกบว ในอดตพานพมนนยงไมเปนทนยมนก การใชดอกไมเพอเปนพทธบชาจงใชดอกบวและในสมยตนรชกาลท 5

งานดอกไมใบตองมความรงเรองมาก มการใชประดษฐดอกไมเพอใชในพระพทธศาสนา และพระราชพธตางๆ พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงทพยรตนกรตกสน ทรงคดเกลาผลมะละกอและหวมนเทศเปนรปดอกบว แลวพนกลบดอกไม ใบไม ดอกไมตดกหลาบเปนพมเลกๆทงดงาม จากหลกฐานดงกลาว อาจกลาวไดวาการประดษฐพานพมทใชหนพานพมเปนปทรงดอกบว หรอพานพม

นาจะมขนมาตงแตสมยรชกาลท 5

________________________ 9 เดลนวส, ศลปะงานพานพมดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.dailynews.co.th/article/252066

30

สำนกหอ


2.4.1 ความหมายของการจดพาน

การจดพาน หมายถง การตกแตงดอกไม ใบไม กลบดอกไม กลบใบไม หรอสวนอน ๆ

ของพช ใหมรปทรงตาง ๆ อยบนพานอยางสวยงาม สามารถทจะนำไปใชไดหลายโอกาส ไมวา จะเปนงานมงคลหรออวมงคลกตาม

2.4.2 วสดและอปกรณทใชในการจดพาน หมายถง วสดและอปกรณตางๆ ทใชในการจดพานกเปนสงสำคญอยางหนงทจะชวยใหงานดำเนนไปดวยความเรยบรอยรวดเรวและมประสทธภาพทด ดงนน การจดพานทกครง ควรจะตองเตรยมวสดอปกรณตางๆดงน 1. หน เปนทสำหรบยดเกาะดอกไมใบไม และสวนอนๆของพช ทใชในการจดพานนนๆ มอยหลายชนด เชน ดนเหนยว ขเลอย โฟม โฟมปกดอกไมสด กานผกตบชวา

2. ไมกลด สำหรบเรยงดอกไมใหตดกบหน โดยทวไปมอย 2 ขนาด ไดแก ขนาดสนและขนาดยาว ควรเลอกใชตามความเหมาะสมกบงานททำ

3. ตะปเขม สำหรบปกดอกไม หรอใบไมบางชนดใหตดกบหน โดยทวไปจะมขนาดเลกจวและสน กบขนาดยาว ซงจะใหญกวาเลกนอย ควรเลอกใหเหมาะสมกบกบดอกไม ใบไม และขนาดของพม

4. ลวดตวย สำหรบปกดอกไม ใบไมบางชนด เพอใหตดกบหน

5. ไมเสยบลกชน สำหรบปกทำเปนยอดในแบบทมยอด เปนไมไผเหลาใหแหลมเลก และยาวพอทจะเสยบลงในพมและตอขนไปถงยอดบนสด

6. มดบาง สำหรบตดหรอเฉอนดอกบานไมรโรย หรอตดกอนโฟม ปกดอกไม ใหเปนรปทรงทตองการ 7. คตเตอร สำหรบตด หรอเฉอนสงตาง ๆ ตามความตองการ หรอเฉอนเหลาหนโฟม ใหเปนรปทรง

8. กระดาษทรายสาหรบขดหนโฟมใหเรยบเสมอกนและไดรปทรงตามความตองการ จะใชชนดขดไม หรอขดเหลกกได แตควรเปนกระดาษทรายละเอยด

9. พาน สำหรบใชเปนภาชนะรองรบพมดอกไมสดทจดทำขน จะเปนลกษณะพานรฐธรรมนญ มทงชนดทเปนโลหะ หรอพลาสตกกได 10. กรรไกร สำหรบตดสงตางๆ เชน กลบดอกไม ใบไม หรอใบตอง ทมขนาดเลกและขนาดใหญ เลอกใชตามความเหมาะสม

11. ถาด สำหรบใสวสดอปกรณ ตามความตองการ 12. ผาขาวบาง สำหรบชบนำเพอเพอคลมดอกไม ทงกอนทำและทำเสรจแลว

31

สำนกหอ


ทฉดนำ สำหรบฉดนำใหดอกไม ใบไม เพอความชมชนและรกษาดอกไม ใบไม ใหสด

และยดอายการใชงาน

13. ผาเชดทำความสะอาด ควรใชผาขนหนอยางบาง ซงดดซมนำไดด 14. ถงขยะ สำหรบใสเศษสงของและเศษดอกไม ใบไมทไมใชแลว ปจจบนนยมสวมถงพลาสตกไวภายใน เพอสะดวกในการเกบทง

2.4.3 ดอกไมและใบไมทใชในการจดพาน

1. ดอกบานไมรโรย เปนดอกไมทคนไทยรจจกคนเคยเปนอยางด สามารถนำมาจดพานพมทคงเอกลกษณความเปนไทยไดเปนอยางด กอนใชตองกรองใหดอกเทากน เปน 3 ขนาด ไดแก ใหญ กลาง เลก ม 3 สธรรมชาต ไดแก ชมพเขม ชมพออน และสขาว ควรเลอกดอกทตดจากตนใหมๆ สงเกตไดจากดอกทยงมความสด กลบแขงสสด กานดอกแขงสเขยวสด เลอกใชดอกทมอายขนาดกลาง ไมเลอกดอกออนหรอดอกแกเกนไป ถาดอกออนจะมกลบนอย เหยวเฉาเรว แตถาเปนดอกแกจะมจำนวนชนกลบมาก กลบดอกแขง กลบดอกชนนอกๆจะมสซด หรอสขาว แหง และกระดาง แลดไมสดใส ถากานยาวใหเรยงเปนระเบยบ มดรวมกนเปนกำ นำกานแชนำ ถากานสนใชผาขาวบางชบนำหมาดๆหอไว หรอใชถงพลาสตก รดปากถงใหแนนแลวเกบในตดยนชนลางชองเกบผก

2. ดอกกหลาบ เปนดอกไมชนดทเรยกวาดอกเดยว มทงดอกตม ดอกแยม และดอกบาน

ควรคดขนาดตดกานใหพอดทจะปกลงในกอนโฟมปกดอกไม ชนดกานยาวควรเลอกทตดจากตนใหมๆ ดอกยงไมถกตกแตง หรอดงกลบออก ใหเลอกกลบดอกสสดใสตามธรรมชาต กลบไมมรอยชำ ไมมรอยแมลงหรอหนอนเกาะกดกนเปนรพรน มกลบดอกอยครบ กานอวบเเขงสเขยวสด กานดอกสด แขงแรง คอดอกตงตรง ไมออนหรอโคงงอ ใบทตดอยกบกานควรตองสดดวย

สรปการเลอกดอกไมและใบไม ควรเลอกลกษณธของดอกไมใบไม ทใชในการจดพานตามแบบทกำหนด โดยการเลอกจะตองเลอกใหสามารถใชงานไดอยางด มประสทธภาพมากทสด

การเกบรกษาดอกไม และใบไม ควรคำนงถงดอกไมและใบไมสด ทใชในการจดพาน การดแลเกบรกษาระหวางรอใช ขณะทกำลงใชแตยงใชไมหมด ตองมวธการเกบรกษาทถกตอง เพอชวยถนอมดอกไมใบไมใหมอายความสดอยไดยาวนานทสดเทาทจะทำได

2.4.4 ประเภทของการจดพานในวฒนธรรมไทย

สามารถจำแนกไดหลายลกษณะ เนองจากรปแบบของพานไมมรปแบบวสดเฉพาะสำหรบการจดพาน ดงนนการจดพานจงจำแนกออกเปน 3 ลกษณะ ดงน 1. แบงตามเทคนคการปกพนฐาน

32

สำนกหอ


- พานปกเสรมรปทรง หมายถง การจดพานใหมขนาดใหญกวาหนพานหรอทยด กลาวคอ

การนำดอกไมมาตอกานใหมความยาวทเหมาะสมตอรปแบบของการจดพาน แลวปกลงในหนพานหรอทยด โดยมสวนกานพนจากทยด หรอ หนพาน เพอใหรปทรงของหนพานเปนลกษณะตามตองการ ลกษณะการปกจะเรมจากสวนยอดพานลงมาสวนฐานพาน ในขณะปกตองเพมความยาวของกานทเสยบดอกไมใหยาวออกตามรปทรงของพนพาน

- พานปกเสมอรปทรง หมายถง การจดพานใหมขนาดเสมอหรอใกลเคยงกบหนพาน

กลาวคอ การนำดอกไมมาตอกานใหมความยาวพอสมควร แลวปกลงในหนพานโดยใหโคนดอกไมเสมอหนพาน เพอใหไดรปทรงของพานเปนไปตามลกษณะรปทรงของหนพานทสรางขน

หรอการนำกลบดอกไมใบไมใบตองมาวางทาบกบหนพาน แลวปกดวยไมกลด ตะปเขม ลวดตวย ลงในหนพาน เพอใหไดรปทรงของพานเปนไปตามลกษณะรปทรงของหนพานทสรางขน

- พานปกเพมรปทรง หมายถง การจดพานโดยการเพมดอกไมและวสดทใชเปนหนพานพรอมกนจนไดรปทรงของพาน กลาวคอ การนำดอกไมมาตอกานใหมความยาวทเหมาะสมตอรปแบบของการจดพาน แลววางดอกไมใหเสมอกบปากพาน แลวนำวสดทใชทำหนพานมากลบกานทตอจากดอกไมใหมด แลวจงปกดอกไมพรอมกบนำวสดมากลบทยด ทำเชนนจนไดรปทรงของพานตามตองการ 2. แบงตามหนาทใชสอย

- พานไหวคร หมายถง พานทใชมอบใหครในพธรไหวคร จะตองประกอบดวย พนาดอกไม พานธปเทยน หรออาจจดรวมเปนพานเดยวกนกได

- พานบชาพระ หมายถง รปแบบของพานดอกไมทนำมาใชเปนเครองบชาได - พานตงประดบ หมายถง รปแบบของพานดอกไมทนำมาใชเปนพานตงประดบ เพอเสรมบรรยากาศแบบไทยได แตตองคำนงถงสถานท พนทในการจดวางพานดวย

3. แบงตามแบบของรปทรงการจดพาน

- แบบโบราณ หรอแบบประณตศลป หมายถง รปแบบทนยมจดกนมาทกสมย จนเปนเอกลกษณของแบบการจดพาน รวมทงวธการของประดษฐมความประณตละเมยดละไม

- แบบรวมสมย หรอแบบประยกตศลป หมายถง รปทพฒนาจากแบบโบราณ เพอตอบสนองความตองการทางดานความคดสรางสรรคและวธการประดษฐใหทนตอสถานการณในปจจบน แตยงคงความเอกลกษณ คณคา และคณประโยชนของการจดพาน

33

สำนกหอ


2.4.5 ขนตอนในการจดพานพมดอกไมสด10

1. ขนเตรยม หมายถง การเตรยมทำบางสงบางอยางไวลวงหนา เพอใชในขนทำหารจดพานตอไป ดงน - การออกแบบ การจดพานพมแตละครงควรออกแบบไวลวงหนา เพอใหไดลวดลายตามแบบทออกไว - เตรยมหน การจดพานพมแตละครงจะตองเตรยมหนพานไวลวงหนากอนปกเสมอ เพอจะทำใหการจดพานรวดเรวขน หนพานทำจากวสดหลายชนด ไดแก ดนเหนยว ทราย ขเลอย ตนกลวย ผกตบชวา โฟมปกดอกไมสด หนโฟมสำเรจรป เปนตน การทำหนพานทำไดหลายวธ เชน

การปน การกอ การเกลา

- เตรยมดอกไมและใบไม การจดพานตามแบบในแตละครง ตองมรการเตรยมดอกไม หรอใบไม สำหรบการจดพานไวลวงหนา ซงมอยหลายวธ ดงน 1) คดเลอกขนาดของดอกไม เชน ดอกรก คดขนาดของดอกไมแลวแบงไวเปนพวกๆตามลำดบ คอ ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ 2) ตดแตงขนาดดอกไม เชน ดอกบานไมรโรย ตองตดกลบออกใหแตละดอกมขนาดเทาๆกน

3) ตดใบไม เพอใชพบกลบสำหรบจดพานบางแบบ ควรตดตามขนาดทตองการไวลวงหนา

4) เสยบไมกลดหรอไมไผ เพอตอกานดอกสำหรบปก โดยเสยบกงกลางของดอกไม 5) ประดษฐดอกไมชนดใหม เชน การประดษฐดอกขาจากดอกกหลาบ ดอกดาวเรอง ดอกกลวยไม ดอกบานบร เปนตน

6) เยบแบบเปนรปตางๆ เพอใชเปนสวนประกอบของพานบางแบบ

7) ประดษฐสงอนๆ ทเปนสวนประกอบของพานบางแบบ เชน รอยอบะ รอยตาขาย รอยเฟอง รอยมาลย ฯลฯ

8) ยอมสดอกไม การจดพานบางแบบทตองการใหมสสนสวยงามและตดทน สามารถนำมายอมสตามทตองการกอนการจดพาน วสดทนยมยอมส ไดแก การยอมสดอกบานไมรโรย กาบพลบพง กลบกลวยไม ฯลฯ

________________________ 10 วทยาลยอาชวะฉะเชงเทรา, ขนตอนในการจดพานพมดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://www.cvc-cha.ac.th/A_suwanee/อ.เปด%2011%20มค.%2054/8.%20หนวยท%203.doc

34

สำนกหอ


2. ขนทำ หมายถง ขนตอนในการปกหรอจดแตง จนสำเรจเปนรปทรงตามแบบทกำหนด

ซงทำไดหลายวธ ดงน - การปก หมายถง การยดดอกไมหรอใบไมใหตดกบหนพาน โดยปกดวยไมกลด ไมไผ ลวดตวย หรอเขมหมด การปกสามารถปกไดหลายวธ แลวแตความเหมาะสมของการจดพานแตละแบบเชน การปกจากดานบนลงมาดานลาง การปกจากดานลางขนไปดานบน การปกลวดลายกอนแลวจงปกพน

- การจด หมายถง การวางดอกไมหรอใบไม พรอมจดแตงใหไดรปทรงไปพรอมๆกน เชน

การจดพานดวยขเลอย โดยใชขเลอยกลบทบกานดอกทละชน จนไดรปทรงทตองการ - การปกและจด หมายถง การปกและจดไปพรอมๆกน การจดพานโดยใชดนเหนยวเปนแกน หรอเปนหน การใชหนโฟมปกดอกไม เปนตน

3. ขนเกบรกษา หมายถง ขนตอนสดทาย เมอจดพานพมเสรจเรยบรอยแลว จะตองเกบรกษาในระหวางรอการใชงาน ซงตองเกบรกษาใหดและถกตอง เพอคงสภาพใหสดและอยไดนาน ทำไดหลายวธ ดงน - ใชผาขาวบาวชบนำสะอาดบดหมาดๆคลมไว - ใชถงพลาสตกครอบแลวผกปากถงใหเรยบรอย

- ใชผาขาวบางชบนำบดหมาดๆหรอใชถงพลาสตกครอบไวและปดปากถง เกบในตเยน

ภาพท 2.10 ภาพตวอยางขนตอนการจดพานพมดอกไมสด

2.4.6 ประโยชนของพานพมดอกไมสด

การจดพานพมในปจจบนนนมความจำเปนอยางยง และใชในหลายๆโอกาส ดงน 1. เพอใชเปนเครองบชามรพธทางศาสนา

2. เพอใชเปนเครองราชสกการะพระบรมราชานสรณในวนสำคญของพระมหากษตรย 3. เพอใชถวายพระพรในวนเฉลมพระชนมพรรษาพระมหากษตรยไทย

35

สำนกหอ


4. เพอใชในพธไหวคร

5. เพอใชในการประกอบพธกรรมตางๆ เชน บวงสรวงเทพยดา

6. เพอใชประดบตกแตงสถานทเพอชวยสรางบรรยากาศแบบไทย

2.5 การจดโตะหมบชา 11

2.5.1 โตะหมบชา คอ กลมหรอชดของโตะทใชตงพระพทธรป หรอ สงอนเปนทเคารพสกการะ เชน

พระบรมฉายาลกษณ พระบรมสาทสลกษณ หรอพระบรมรปหลอของพระมหากษตรย พระ

ฉายาลกษณ หรอพระสาทสลกษณ ของพระบรมวงศานวงศ หรอรปของบรรพบรษ ประกอบดวย

เครองบชา อนเปนการแสดงออกซงความเคารพอยางสงของผทสกการะ และเปน การแสดงถง

ความกตญญทพงมตอผมอปการคณซงเปนวฒนธรรมอนดงาม ทมคณคายงของสงคมไทย

2.5.2 วตถประสงคของการจดโตะหมบชา

การจดโตะหมบชา เพอเปนทประดษฐานพระพทธรป พรอมทง ตงเครองบชาตามคตนยม

ของชาวพทธตามทปรากฏในพทธประวตวา เมอพทธบรษทมความประสงคจะบาเพญกศลอยาง

หนงอยางใด มกจะนมนต พระสงฆโดยมพระพทธเจาเสดจมาเปนประธานสงฆในงานกศลนน ๆ

ดงนน เพอใหมความสมบรณในพระรตนตรย คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ตามคตนยม

ดงกลาว ในการจดงานทเกยวกบศาสนพธทางพระพทธศาสนา พทธศาสนกชนจงนยมอญเชญ

พระพทธรปมาประดษฐานเปนนมตแทน องคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาในพธนน ๆ ดวย เพอให

มพระรตนตรย ครบบรบรณ พทธศาสนกชนจงไดมการตงโตะหมบชาและอญเชญพระพทธรป

ประดษฐานบนโตะหมบชาโตะสงสดแถวกลาง พรอมทงตงเครองบชา ทโตะในลาดบทรองลงมา

ตามความเหมาะสม ซงสมเดจพระมหาวรวงศ (วน ธมมสารเถร) วดราชผาตการาม ไดใหความ

หมายของ “รตนะ” วา “เพราะพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ เปนสงทควรกระทาความยาเกรง

ใหเกดขนแกพทธศาสนกชน เพราะมคามาก เพราะชงไมได เพราะเหนไดยาก เพราะสงสมได

เฉพาะคนด ถาไมเคารพนบถอยาเกรงกไมเปนรตนะ ถาทา มกงายกบพระรตนตรยกไมเปน

รตนตรย ถาคนพาลคนชวนบถอกไมเปน รตนะ”** ดงนน เพอใหเกดความยาเกรงในพระรตนตรย

ดงกลาว บรรพบรษ ของเราทมความเคารพในพระรตนตรยแตโบราณ จงไดปฏบตสบกนมาเมอม

พธการตาง ๆ ทงทเปนศาสนพธหรอการประกอบพธทตองการความเปน สรมงคล ไดมการจดตง

________________________ 11 กรมการศาสนา, การจดโตะหมบชา, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://province.m-

culture.go.th/kamphangphet/secstion9/secstion9(4)/9-1-1/08.pdf

36

สำนกหอ


โตะหมบชาในพธการนน ๆ เปนประเพณสบตอกนมา ไมวาจะเปนงานพระราชพธ รฐพธ หรอราษฎรพธ ทงงานพธทาบญ ทเปนงานมงคลและงานอวมงคล ลวนนยมตงโตะหมบชาทงสน ดงนน เมอมการอญเชญพระพทธรปมาประดษฐาน ควรจดสถานททประดษฐาน ใหเหมาะสมและมความสงางาม บรรพบรษไทยจงไดมการพฒนาและจดแปลง จากมาหมมาเปนโตะหมบชาเพอความสะดวกในการเคลอนยายและใหม ความสวยงาม ซงตอมาการจดโตะหมบชาถอเปนเอกลกษณทางวฒนธรรม ของชาตไทย และเปนมรดกทางภมปญญาและแนวคดในการแสดงออกถง ความเคารพสกการะตอสงอนเปนทเคารพนบถอแหงตนของบรรพบรษไทย ซงลกษณะการตงโตะหมนนไดพฒนาจากการจดตง โดยมวตถประสงค เพยงเพอเปนทประดษฐานพระพทธรป ในงานพธทางพระพทธศาสนา ตอมามการจดตงโตะหมบชาเพอวตถประสงคอน แตทงนกเปนไปดวยความเคารพ สกการะในสงทนามาประดษฐานบนโตะหมทงสน

2.5.3 การจดตงโตะหมบชา

ในปจจบน นยมจดตงโตะหมบชาในกจกรรมตาง ๆ ดงน 1. การตงโตะหมบชาในพธทางพระพทธศาสนา

2. การตงโตะหมบชาในพธถวายพระพร 3. การตงโตะหมบชาในพธรบพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ หรอของพระราชทาน

4. การตงโตะหมบชาในการรบเสดจฯ หรอตามเสนทางเสดจฯ

5. การตงโตะหมบชาในพธถวายสกการะเนองในวนสาคญเกยวกบสถาบนพระมหากษตรย 6. การตงโตะหมบชาในการประชมหรอสมมนา

7. การตงโตะหมบชาเพอการประกวด

อนง สาหรบการจดสถานทบชาทบาน จะเปนการจดสถานทบชาไมเปนพธการมากนก แตควรจะมสถานทบชาพระไวในบานในฐานะทเปน พทธศาสนกชน ซงบางบานจะใชสถานทบชาพระทมลกษณะเปนหงพระ (คอการใชเหลกหรอไมทมลกษณะมมฉากตดกบฝาผนงและมพนดานบน แลวนาพระพทธรปประดษฐานไวบนหง พรอมดวยเครองบชาหลก ไดแก ดอกไม ธป และเทยน) แตบานทมสถานทกวางพอกควรใชโตะหมบชา เปนทประดษฐานพระพทธรป พรอมดวยเครองบชา ชดโตะหมบชาทนยมใช เปนโตะหมสาหรบบชาพระในบาน คอ โตะหม ๕ และหม ๗

2.5.4 วธการจดโตะหมบชาในพธทางพระพทธศาสนา

จะมการจดตง โตะหมบชาตามแบบอยางดงตอไปน

37

สำนกหอ


ภาพท 2.11 ภาพการจดโตะหม 2

ภาพท 2.12 ภาพการจดโตะหม 4

38

สำนกหอ


ภาพท 2.13 ภาพการจดโตะหม 5 และ 6

ผงการจดโตะหม ๕ เครองบชาประกอบดวย

1. กระถางธป 1 กระถาง

2. เชงเทยน 3 ค 3. พานดอกไม/พานพม 5 พาน

4. แจกน 1 ค

ภาพท 2.14 ภาพการจดโตะหม 7 และ 9

39

สำนกหอ


ผงการจดโตะหม ๗ เครองบชาประกอบดวย




ผงการจดโตะหม ๙ เครองบชาประกอบดวย




2.5.5 ดอกไมสำหรบบชาพระสงฆบนโตะหมบชา 12

ดอกไมเมออยในทเกดของมน ยอมงดงามตามควรแกสภาพของพนธไมนนๆ ครนนำมากองรวมกนมไดจดสรรกหาความเปนระเบยบไมได ไมนาด ไมนาชมแตหากชางดอกไมผชาญฉลาดนำมาจดสรรใสแจกน หรอจดใสพานใหเปนระเบยบ ยอมเกดความเรยบรอย สวยงามนาดนาชม

พระภกษสงฆสาวกของพระสมมาสมพทธเจาทงหลายกเชนกน เมอยงเปนคฤหสถ ยอมมกรยามารยาททางกาย วาจา ใจ เรยบรอยตามสมควรแกภมชนแหงตระกลของตนๆ หยาบบาง ปานกลางบาง ละเอยดบาง ครนคฤหสถเหลานนมศรทธาเขามาบวชอยรวมกน พระสมมาสมพทธเจาเปรยบดงชางทำดอกไมผชาญฉลาด ทรงวางพระธรรมวนยไวเปนแบบแผนประพฤตปฏบต จดใหพระภกษสงฆสาวกเหลานนอยในระเบยบเดยวกน จงเกดความเปนระเบยบเรยบรอยนาเคารพสกการบชา

ดอกไม นยมใหเพยบพรอมดวยลกษณะ 3 ประการ คอ สสวย กลนหอม กำลงสดชน จงนยมจดเปลยนใหสดอยเสมอ อนจะแสดงใหเหนถงความสดชนความเจรญรงเรอง ไมนยมปลอยใหเหยวแหงเพราะความเหยวแหงเปนนมตหมายของความหดหใจ ความเสอมโทรม

ประเทศไทยจดเปนประเทศทมดอกไมหลากหลายพนธประเทศหนง ทงทเปนพนธไมลมลกและ ทยนตน ความงดงามของดอกไมหลากหลายจำพวกนปรากฎในงานวรรณกรรมหลาย

________________________ 12 กรมการศาสนา, ดอกไมสำหรบบชาพระสงฆบนโตะหมบชา, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://province.m-culture.go.th/kamphangphet/secstion9/secstion9(4)/9-1-1/08.pdf

40

สำนกหอ


เรอง ดอกไมบางชนดนอกจากจะมกลนหอมและมความงามตามธรรมชาตแลวยงมสรรพคณทางดานสมนไพรและเกยวพนกบความเชอทางพทธศาสนา นนคอ ดอกบว ซงมความสำคญและสมพนธกบสงคมไทยมาชานาน

จากการทดอกไมมความสวยงามตามธรรมชาตและมความหอมนาชนใจ ทำใหพทธศาสนกชนนยมนำดอกไมมาถวายพระเปนพทธบชาและนำไปสการประดษฐเครองดอกไมสดเปนรปแบบตางๆ ทงทเปนพวงมาลย กระเชา และพวงมาลา เพอใหเลอกใชตามวาระโอกาส อาจกลาวโดยรวมไดวาดอกไมเปนผลผลตจากธรรมชาตททรงคณคาและมความเกยวของกบวฒนธรรมไทยทงในเรองความเชอและศลปะอยางนาสนใจยง

1. ความเชอเรองดอกไมทใชถวายบชาพระ 9 ชนด ไดแก - ดอกบว พบแตความสำเรจ เปนไมมงคลเปยมดวยคณคาและเปนสญลกษณแหงความบรสทธ พลงสรางสรรค ซงเปนดอกไมทมความนยมมากทสด

- ดอกดาวเรอง พบแตความรงเรองเสรมใหชวตเจรญกาวหนา มเงนมทอง

- ดอกพด จะสงผลใหมความเจรญ มนคง แขงแรงสมบรณ ควรใชเปนดอกพดชนดสขาว

- ดอกมะล พบแตความสขสดชน ไมวาจะเปนมะลซอนหรอมะลลา กเปนสรมงคลในดานทำให คนในบานมความบรสทธ มความรกความคดถงแกบคคลทวไป

- ดอกรก พบแตความรกทเปยมดวยความสข

- ดอกกหลาบ พบแตความมเสนหแกผพบเหน

- ดอกกลวยไม พบแตความสำเรจ เปนสญลกษณทสอถงมตรภาพ ความงดงาม ความบรสทธ - ดอกบานไมรโรย จะชวยเสรมดานความรกของผอยอาศยและครกใหผกพนมนคงตอกน

- ดอกจำปา นำโชคมาสครอบครว

41

สำนกหอ


บทท 3

วเคราะหขอมลและสรปผล

3.1 การวเคราะหขอมลและสรปผลของการวเคราะห (ตรวจครงท 1 ต.1) หลงจากทไดศกษาในประเดนตางๆ ตามขนตอนการศกษา สามารถนำขอมลทไดมาวเคราะห และสรปผลทไดจากการวเคราะหขอมล โดยนำงคความรไปใชในกระบวนการออกแบบชดอปกรณการประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต เพอใหตรงตามวตถประสงคและแนวคดของการใชงานของผลตภณฑ ดงตอไปน

3.1.1 วเคราะหกลมเปาหมาย 1. ผบรโภคดอกไม พบวา ผบรโภครอยละ 83 เปนเพศหญง และผบรโภคสวนใหญรอยละ 34 อยในชวงอาย 20-28 ปจะบรโภคดอกไมมากทสด ซงเปนผบรโภคในวยทำงานและ มรายไดประจำ ประมาณ 5,000-10,000 บาทตอเดอน ผบรโภคกลมนซอดอกไมประมาณเดอนละครง จำนวนเงนทซอดอกไมใน 1 เดอน ประมาณ 50 บาท 2. ปจจยทมผลตอการพจารณาเลอกบรโภคดอกไม พบวา - ดอกกหลาบ ผบรโภคจะใหความสำคญในเรองรปทรงดอกสวยงามมากทสด รองลงมา คอ สสนดอกสดใส และการหาซอไดสะดวก - ดอกมะล ผบรโภคจะใหความสำคญในเรองกลนหอมมากทสด รองลงมา คอ การหาซอไดสะดวก และราคาไมแพง - กลวยไมนน ผบรโภคจะใหความสำคญในเรองรปทรงดอกสวยงามมากทสด รองลงมา คอ สสนดอกสด และอายการปกแจกนนาน - ดอกดาวเรอง ผบรโภคจะใหความสำคญในเรองสสนดอกสดใสและการหาซอไดสะดวกมากทสด รองลงมา คอ รปทรงดอกสวยงามและราคาไมแพง 3. ขอมลจากแบบสอบถาม สรปขไดดงน - กลมเปาหมายมความสามารถในการประดษฐดอกไมไทยนอย หรอไมเคยไดรบการฝกฝนเลย - มความสนใจและตองการทำเปนงานอดเรก คอนขางมเวลาวาง - สวนมากมความเชอวาการทำงานทมความประณต ตงใจ ดวยตนเอง จะสงผลใหอานสงสนนเกดกบผใหอยางมาก

42

สำนกหอ


3.1.2 วเคราะหโอกาสทไดใช จากกลมเปาหมายของผลตภณฑทใชในครวเรอน ทำใหสามารถแบงโอกาสทใชไดดงตอไปน 1. งานประเพณ - วนปใหม - วนสงกรานต - วนพระ (วนพระเลก,วนพระใหญ, วนเขา-ออกพรรษา) - วนพอ, วนแม 2. ไหวพระ - การจดหงพระ/ ไหวพระในบาน - การใสบาตร - การไปวด 3. ไหวสงศกดสทธ/ ศาลพระภม 4. ใหเกยรต ผอาวโส - แสดงความยนด ตอนรบ - แสดงความขอบคณ - แสดงความเคารพ - แสดงการขอโทษ 5. ของชำรวย

สรปแนวทางจากการศกษาโอกาสทไดใชงานประดษฐดอกไมไทยในครวเรอน สามารถแบงประเภทการใชงานไดเปน 4 ประเภท คอ พวงมาลย, พานพม, เครองแขวน, แจกนดอกไม(เปนแนวทางการประยกตการประดษฐดอกไมไทยเพมเตมเขาไป)

3.1.3 วเคราะหรปแบบการประดษฐดอกไมไทย 1. มาลยไทย การรอยมาลยไทยจำเปนตองรอยทละดอก ใหเรยงสลบกนไปเปนลวดลายตางๆ ใหกลนหอมจากดอกไมสดทนำมาใช ตองใชเวลาและความชำนาญเปนอยางมาก 2. พานพม การทำพานพมนยมใชดอกไมสดมาตดแตงและประดษฐเปนรปทรงพมทตองการ สวนมากใชการปกดอกไมลงบนหนทละดอก จงสามารถสรางสสนและลวดลายทตองการได 3. เครองแขวน การทำเครองแขวน เปนการนำดอกไมมารอยประกอบกนเปนพวงแบบตางๆ สวนทตองใชความชำนาญคอการรอยตาขาย ซงเปนสวนทสามารถสรางลวดลายตางๆได

43

สำนกหอ


ตารางท 3.1 เปรยบเทยบการประดษฐดอกไมแบบตางๆ

3.1.4 วเคราะหรปแบบการรอย จากการประดษฐดอกไม ทำใหสามารถสรปรปแบบการรอยดอกไมไดดงน โดยแบงเปน 2 ลกษณะตามลกษณะดอกไม ดงน 1. ดอกไมแบบมกานดอก

ตงฉาก แนวเดยวกน พน/มด ปก เยบ

ภาพท 3.1 ภาพแสดงการรอยดอกไม

รปแบบการประดษฐ

ดอกไม

จดเดน จดดอย สามารถปรบปรงได

พวงมาลย - ประณต ละเอยด - สรางลวดลายเองได - มกลนหอม

- ใชดอกไมเยอะ - ใชเวลาทำนาน - ระยะเวลาการใชงาน

สน

- ลดการใชดอกไม - เปลยนวธการ

ประดษฐใหใชเวลา

ทำนอยลง

พานพม - ประณต ละเอยด - สรางลวดลายเองได - มกลนหอม

- ใชดอกไมเยอะ - ใชเวลาทำนาน - รปทรงเดม นาเบอ - เกดขยะจากการใช

หนปก



ทำนอยลง - ใชหนแบบนำมาใช

ซำได

เครองแขวน - ประณต ละเอยด - มลวดลายเฉพาะตว - มกลนหอม

- ใชดอกไมเยอะ - ใชเวลาทำนาน - วธทำยาก มหลายขน

ตอน



ทำนอยลง

44

สำนกหอ


- การรอยในแนวตงฉากกบกานดอก พบในการรอยมาลยแบบตางๆ ความยาก คอ การรอยใหตรงกานดอกทเลก และการกะระยะใหตวดอกยนออกมาจากศนยกลางเทาๆกน หรอตามระยะทกำหนด - การรอยในแนวเดยวกบกานดอก พบในการรอยตาขายของเครองแขวนและอบะ ความยาก คอ การแทงเขมใหตรงในแนวยาวตามกานดอก ตองใชความละเอยดมาก จงตองใชเวลาและสมาธมากสำหรบมอใหม - การพน/มด ดอกใหเปนพม พบในการทำดอกขา วธนสามารถทำไดรวดเรว ความยาก คอ การกะระยะของการลดหลนกนมาในแตละชนของดอกไมใหมความสวยงาม - การปกลงบนหน พบในการทำพานพม วธนสามารถทำไดงาย ความยาก คอ การจดเตรยมดอกไมกบไมกลดเพอเพมความแขงใหกานดอก ทำใหใชเวลามาก และตำแหนงการปกลวดลายตางๆ อาจตองใชความชำนาญในการรางแบบ - การเยบแบบวงกลม พบในการทำเครองแขวนแบบพกลน ความยาก คอ การเยบกานดอกซงมขนาดเลกใหตดกบใบตอง โดยเรยงเปนวงกลม ซอนกนหลายชน ใชเวลาทำนาน

สรปแนวทาง จากการวเคราะหวธการประดษฐดอกไมแบบมกานดอกแลว สรปไดวาการปกตามแบบเปนวธทงาย และเหมาะสมกบบคคลทไมมความสามารถหรอเชยวชาญในการ

ประดษฐดอกไมไทยมากทสด 2. กลบดอกไม - การพบกลบดอกไม การใชกลบดอกไมในการประดษฐ จะตองมการพบกลบดอกไมกอนใช ดงรป การพบกลบดอกไม พบในงานรอยมาลยเปนสวนมาก ความยาก คอ การจบพบกลบดอกไมใหตรงกนดวยความออนโยน และตำแหนงแทงเขมประมาณ 1 ใน 3 ของความยาวกลบ

กางกลบดอกออก พบครง พบตวดออกไปทางดานนอก

ภาพท 3.2 ภาพแสดงการพบกลบดอกไม

45

สำนกหอ


3.1.5 ผลตภณฑ / ภมปญญาใกลเคยง 1. มาลยอนเดย ชาวอนเดยมความเชอเรองสงศกดสทธ สงเหนอธรรมชาตมาตงแตโบรำโบราณ ดงนนการประดษฐ สงสกการะบชา จงมใหเหนมาชานาน ตงแตในอดต ชาวอนเดยยงคงยดถอการทำมาลยแบบโบราณ โดย"การมด" โดยการใชเชอกกลวย และดอกไม นำมาเรยงรอย มดจนแนนเปนพวง ซงในปจจบนกยงมใหเหนอย

ภาพท 3.3 มาลยดอกมะลอนเดย ภาพท 3.4 มาลยอนเดย

วธการทำมาลยอนเดย 1) มอหนงจบปลายเชอกอกมอจบดอกไม 1 คหนคนละดาน จบดายไวดานลาง ใชนวโปงกดไวดานบน 2) พนดานรอบกานดอก 2-3 รอบ มดปมคลองดอกไมไว 3) พนดอกไมตอไปเรอยๆจนกวาจะไดความยาวทตองการ

สรปแนวทาง ใชการมดรวบใหเปนชอ มความรวดเรว เนนปรมาณทมากใหเพยงพอตอ

ความตองการขาดความประณตในผลงาน ใชดอกไมเยอะ

2. เครองสกการะลานนา เครองสกการะของชาวลานนานนบงบอกถงความคดทลกซงของชาวลานนาในการมองเหนคณคาของสงทควรบชา โดยการนอมนำสงของทมคณคาอนควรแกการ

บชาทมอยตามธรรมชาตและเตมไปดวยความงดงาม ตนดอกหรอพมดอก เปนตนทใชไมหรอทองเหลองมาทำพมเปถาวรไว ลกษณะ ๓ เหลยมมโพรงอยตรงกลางสำหรบเอาดอกไมสอดเขาไปโดยมากจะนำเอาใบเลบครฑ

บาง ใบดอกใหม หรอชะบาบาง มาอดใสจนเตมแลวตดจนราบเรยบทง ๓ ดาน ในกรณนชาวบาน

จะนำเอาดอกไมมหลายชนดมารวมกนทำเปนตนดอกกไดสวนมามกจะนำดอกไมมกลนหอมมา

ประดบเชน ดอกเกรดถวาหรอดอกพดชอนนนเอง

46

สำนกหอ


ภาพท 3.5 โครงตนดอก ภาพท 3.6 โครงตนดอกปกดอกไม

สรปแนวทาง ใชวธการปกลงบนแบบ มความรวดเรวในการจดทำ ลดการใชปรมาณดอกไมโดยใชวสดอนเพมเตมเพอเสรมความงาม ใชความชำนาญนอยลง กสามารถนำวธนไปประยกตใชวธปกไดกบการประดษฐหลากหลายแบบ

3.1.6 วเคราะหการลดการใชดอกไม เนองดวยปญหาปจจบน ดอกไมสดมราคาสงขนจากเมอกอน ทำใหการลดการใชดอกไมเปนปจจยหนงทควรคำนงถง จงไดแจกแจงวธการลดการใชดอกไมดงน

ตารางท 3.2 แสดงแนวคดการลดการใชดอกไม

วธการ ขอด ขอเสย ชนดการประดษฐท

เหมาะสม

1. การเวนชองวาง ลดพนทการใชดอกไม ดโลง นำเสนอดอกไมนอยลง

การทำตาขายเครอง

แขวน

2. เพมของประดบระหวางดอกไม

ลดพนทการใชดอกไม ไมดงเดม มวสดอนมาปน การรอยมาลย

3. ทำแบบการปกดอกไม ควบคมจำนวนดอกไมท

ใชได

ไมสามารถสรางสรรคผล

งานไดเอง

พานพม

47

สำนกหอ


ภาพท 3.7 แนวคดการลดการใชดอกไม 1-2-3

3.1.7 วเคราะหวธการททำใหดทนสมยขน เพอใหสอดคลองกบการใชชวต และสอดคลองกบการตกแตงบานในสมยปจจบน จงจำเปนตองมการปรบเปลยนรปลกษณของผลตภณฑ ไดดงน

ตารางท 3.3 การแสดงแนวคดการเปลยนรปแบบ

3.1.8 วเคราะหวสดทสามารถนำมาใชได

วธการ ขอด ขอเสย

1. ใชรปรางรปทรงเรขาคณต แปลกตา เปนระเบยบ ภาพลกษณเดมถกเปลยน

2.การเปลยนเปน 2 มต ประหยดพนท ไมสามารถดไดรอบดาน

3. การใชวสดใหมมาผสม ใหความรสกใหม แปลกตา เสยเอกลกษณบางสวนไป

วสด ลกษณะเบองตน ขอด ขอเสย

พลาสตดมน มนวาว นำหนกเบา ดดงอไดเลกนอย สะทอน

สามารถโคงงอไดตามรปทรงทตองการ

ลนตอการจบ

พลาสตกดาน พนผวดาน นำหนกเบา ดดงอไดเลกนอย

สามารถโคงงอไดตามรปทรงทตองการ

พลาสตกใส โปรงใส นำหนกเบา ดดงอไดเลกนอย

หลอกตาได สามารถโคงงอไดตามรปทรงท

ตองการ

ยากตอการมองเหน

ทองเหลอง สทอง กำหนดพนผวได มนำหนกมาก

ดมราคา แขงแรง หนกแนน

นำหนกมากเกนไปสำหรบงานบางชนด

48

สำนกหอ


ตารางท 3.4 การเปรยบเทยบวสด

3.1.8 วเคราะหการพบเกบเพอชวยในการประหยดพนท การพบเกบและกางออกเปนอกหนงแนวทางของการจดการพนทสำหรบผลตภณฑทจะออกแบบ ทตองการพนทใชสอยทงการเปลยนแปลงรปทรงของผลตภณฑ การเกบของ หรอพนทใชสอยสำหรบงานประดษฐ จงไดทำการวเคราะหการใชงานของวธการตางๆไดดงน

แกว โปรงใส แตกไดงาน มนำหนกมาก แขง

หลอกตาได แขง

ยากตอการมองเหน เสยงตอการแตกและเปน

อนตราย

ภาพประกอบ วธการ วเคราะหการใชงาน

พบแบบซอนกน ใชซอนกนสำหรบชนสวนทใหญเลกไมเทากน แตมรปรางเดยวกน

พบแบนแบบ origami ใชสำหรบกางออกเปนทรงกลม สำหรบรปรางทมขนาดเทากน

ยอ-ขยาย ขยายออกเปนทรงกลมทใหญขน ปรมาตรมากขน

ดานในกลวง รปรางเปลยนไปจากเดมดวยกลไกการยอขยาย

หบ-กระจายตว ขยายรศมออกรอบๆดาน พบหบเปนแนวตง ดานบนเปนอสระออกจากกน จดหมนอยดาน

ลาง

กาง-หบ ขยายรศมออกรอบๆดาน พบหบเปนแนวตง ดานบนยดตดกนเปนหนาตด จดหมนอยตรง

กลาง

กางเพมระดบ ใชปรบรดบความสงเพอการใชงานบางอยางทตองการระดบความสงแตกตางกน

49

สำนกหอ


ตารางท 3.5 การเปรยบเทยบการพบเกบ

3.1.9 ความเหนของกรรมการศลปนพนธ

จากวธการการประดษฐดอกไมทเสนอไป ทางกรรมการศลปนพนธมความเหนวา ควรนำเสนอออกมาเปนกลไกทสามารถใชไดงาย และมวธการรวมในวธการประดษฐของงานดอกไมทง 3 แบบ

กางขนเปนชน ดงขนเพอเพมปรมาตรในแนวตง พบเกบเปนกระเปาเพอการขนยายทสะดวก

กางเปนพนทการใชงานเพม กางออกในรปแบบตางๆเพอเปลยนเปนพนทใช

งาน - กางขาออกเพอเพความสง - ขยายดานขางเพอเพมพนท

50

สำนกหอ


3.2 การออกแบบราง (ตรวจครงท 2 ต.2) ภาพรางและหนจำลองการออกแบบอปกรณและผลตภณฑทเกยวของในรปแบบตางๆ เพอนำเสนอวธการใชงาน ขอไดเปรยบ ขอเสยเปรยบ ในการตอบสนองตอความตองการในแบบตางๆ

3.2.1 การประดษฐมาลย

ตารางท 3.6 เปรยบเทยบวธการประดษฐมาลย

3.2.2 การประดษฐพานพม

ภาพประกอบ วธการประดษฐ คำอธบาย ขอด ขอเสย

วธการปก เปนการปกลงบนแบบรปดาว แลวรอยรวมกนทหลงเปนชนๆ

- ปกงายกวารอย - มแพทเทนใน

การปกให - การยาวชวน

เพมปรมาตรใหดฟ

- อปกรณชนเลกๆเยอะ

ใชวสดอนรวมดวย ใชวสดใหมเพมลงไปในพวงมาลย

- ดแปลกใหม - ลดการใช

ดอกไมจรงไดเยอะ

- ดไมดงเดม เปลยนไปจากรปแบบพวงมาลยมาตรฐาน

วธการหนบ ใชวธการหนบกลบดอกไมกบอปกรณแทนวธการรอย

- สามารถพบแลวหนบไดเลย

- หนบไดทละกลบ

- สามารถมองเหนอปกรณ


วธการพบแบบทบ ขนรปดวยการพบกระดาษแบบออรกาม ทบ และใชการปกลงบนหน

- สามารถพบแบนได

- รปฟอรมดทนสมย

- ดทบตน - มตำแหนงปก

ดอกไมนอย - มการใชรปทรง

นในหลายงานออกแบบ

51

สำนกหอ


ตารางท 3.7 เปรยบเทยบวธการประดษฐพานพม

3.2.3 การประดษฐเครองแขวน

วธการพบแบบโปรง ขนรปดวยการพบกระดาษแบบออรกาม ฉลลายใหโปรง ปกดอกไมระหวางชอง หรอหอยไวดานใน

- สามารถพบแบนได

- รปฟอรมดทนสมย และแปลกตาสำหรบพานพม

- ความแขงแรงนอย

- มตำแหนงปกดอกไมนอย

- มการใชรปทรงนในหลายงานออกแบบ

วธการปก 2 มต เปนการนำรปฟอรมของพานพมมาทำเปนงาน2 มต โดยใชวธปกดอกไมไวตรงกลางชองวาง ทมการสานในลกษณะของงานตาขาย ใหมลกษณะทเออกน

- สามารถทำใหเกดขนไดหลายรปรางตามทตองการ

- มความแบน เกบรกษาไดงาย

- ตดทอนเยอะ - ขาดกลนอาย

ของแบบเดม - ผใชไมเขาใจ

การใชงาน

วธการขดกน เปนการนำรปฟอรม 2 มต มาขดกนขนใหเปนรปทรง ปกดอกไมตามขอบของชนงาน หรอหอยตรงกงกลาง

- สามารถถอดประกอบกนไดงาย

- ออกแบบรปรางรปทรงไดหลากหลาย และงายตอการผลต

- ดแบน ไมมมวล - ฟอรมสดทายด

โลงเกนไป


วธการรอยเปนกาน ใชพลาสตกใสเปนแกนรอย เสยบดอกไมเปนกานๆตามแบบ งอแลวเสยบแทงพลาสตกเขารตามกรอบ ใหดอกไมขดกนเปนลายเอง

- เปลยนวธการทำใหงายขน

- แยกทำเปนสวนๆ

- ประกอบทเดยว

- เกดความหนาของการซอนทบกน

52

สำนกหอ


ตารางท 3.8 เปรยบเทยบวธการประดษฐพานพม

3.2.4 แนวทางการออกแบบ 1. เพอเออกบพนทในการประดษฐ

ภาพท 3.8 ภาพแบบรางท 1

แนวทางการออกแบบท 1 ออกแบบจากวธการคำนงถงวธการประดษฐดอกไมเปนหลก เปนการจดพนททำงานเพอใหสอดคลองกบความตองการในการประดษฐดอกไมประเภทตางๆ เนนความสะดวกสบาย และการจดเกบอปกรณทเปนสดสวนและเหมาะสมกบชนดอปกรณนนๆ สำหรบสถานทการใชงานนนออกแบบมาใหเหมาะสำหรบการวางใชงานบนโตะโดยเฉพาะ สดทายสามารถพบเกบเปนกระเปาเพอพกพาไปนอกสถานทได

ใชวสดอนรวมดวย มโครงตาขายใส

สำเรจรปยด

เรยบรอยกบกรอบ นำดอกไมไปทาบ แลวลอกดวยตวยด

ใสตวซ ทละดอก ตามแพทเทน

- วธการงายขน - สามารถทำได

หลากหลาย

ลาย

- แยกทำทละดอก เยอะ

- อปกรณชนเลก

เยอะ

53

สำนกหอ


ขอด : ชวยใหจดทำการประดษฐดอกไมไดสะดวกขนเลกนอย ขอเสย : ความสวยงามนอย และคอนขางไมจำเปน เนองจากวธการประดษฐดอกไมแบบประยกตนนคอนขางจะทำงายอยแลว 2. เพอเออกบการตงโชวงานประดษฐ และพระพทธรป

ภาพท 3.9 ภาพแบบรางท 2

แนวทางการออกแบบท 2 การออกแบบเนนโครงสรางเพอการตงโชวของงานประดษฐดอกไม ทงพานพมและพวงมาลย และยงเสรมจดทตงสำหรบพระพทธรปไดดวย วธใชโดยการกางพนทออกมาเพมเตม โดยแตละจดจะมทเกบอปกรณและอำนวยความสะดวกเลกนอยในการจดทำ เปนการใชประโยชนจากบรรจภณฑใหมฟงกชนทมประโยชนเพมเตมจากกเดม ทเปนเพยงพนทในการทำงานเทานน

ขอด : สามารถใชประโยชนจากบรรจภณฑไดมากขน ทำใหความสวยงามเปนปจจยสำคญในการ

ออกแบบ ขอเสย : การอำนวยความสะดวกระหวางการประดษฐลดลง มขนาดทใหญเพอรองรบการกางเปน

หงพระ

54

สำนกหอ


ภาพท 3.10 ภาพโมเดลตวอยางการตงหงพระ


จากวธการประดษฐดอกไมทนำเสนอกรรมการศลปนพนธไปนน มความคดเหนใหแกไขดงตอไปน 1. วธการรอยพวงมาลยอาจยงไมสามารถทำไดจรง ใหทดลองตอไป 2. อปกรณทใชวสดอนเพมเตมจากพวงมาลยเดมยงไมเหนภาพชดเจน 3. พานพมแบบขดกน ดไมมมวล ดเปนแผนเกนไป ไมสวย 4. พานพมแบบพบขนรปดวยวธการพบออรกาม กรรมการเหนชอบดวย แตภาพลกษณจะคลายกบงาน ‘ พบเพยบเรยบรอย ’ เกนไป ใหไปปรบแก และใหนำเสนอผลงานพานพมแบบดงเดมไดดวย 5. วธการประดษฐเครองแขวนมความนาสนใจ งายตอการใชใหนำไปพฒนาตอ 6. จากแนวทางการออกแบบทง 2 แบบทนำเสนอไปนง กรรมการศลปนพนธสวนมากเหนวา ยงไมเหนความจำเปนของกลองเครองมอทนำเสนอมา

55

สำนกหอ


3.3 การพฒนาแบบ (ตรวจครงท 3 - ต.3) 3.3.1 แนวทางการพฒนาแบบ 1) การประดษฐมาลย จากเทคนคการประดษฐมาลยทกลาวมาขางตน ไดนำวธการปกและการใชวสดอนรวมดวย มาพฒนาเพอผลลพททดขน - ทดลองวธการปก เปนการปกดอกมะลลงไปในแตละแฉกของผลตภณฑ ทำใหไดผลลพททออกมากลมเทากนทกวง

ภาพท 3.11 ภาพโมเดลมาลยและผลลพทวธการปก

- ทดลองการใชวสดรวม เปนการยดกลบดอกไมเขาไปในโครงตาขายพลาสตก เพองายตอการทำกวาแบบรอยกลบตามเดม และเปนการเพมสสนใหพวงมาลย

ภาพท 3.12 ภาพโมเดลมาลยและผลลพทการใชวสดอนรวม

56

สำนกหอ


2) การประดษฐพานพม จากเทคนคการประดษฐพานพมทกลาวมาขางตน ไดแบงผลลพทออกเปน 2 สวนเพอการพฒนาตนแบบ

- ไดผลลพทแบบดงเดม เพมพนทการปกใหถขน เพอรองรบการปกทงพานแบบเดม โดยทดานในยงคงความเปนแฉกทขดกนเพอรองรบการปกรปแบบใหม

ภาพท 3.13 ภาพโมเดลของพานพมดงเดม

- ไดผลลพทแบบดไซนใหม

ภาพท 3.14 ภาพโมเดลของพานพมดไซนใหม

57

สำนกหอ


3) การประดษฐเครองแขวน จากเทคนคการประดษฐเครองแขวนทกลาวมาขางตน ไดนำวธการรอยเปนกาน มาพฒนาเพอผลลพททดขน

ภาพท 3.15 ภาพโมเดลและผลลพทของเครองแขวน

4) การพฒนาแบบบรรจภณฑ

ภาพท 3.16 ภาพแบบรางเพมเตม

58

สำนกหอ


ภาพท 3.17 ภาพแบบรางเพมเตม

แบบรางการพฒนาบรรจภณฑ จดประสงคเพอใหเหมาะกบบานสมยใหม และมประโยชนทครบถวนเกยวกบการใชสอยและการจดเกบ

59

สำนกหอ


ภาพท 3.18 ภาพโมเดลทางเลอกบรรจภณฑ

ภาพท 3.19 ภาพโมเดลบรรจภณฑทเลอกจดทำขนาด 1:1

บรรจภณฑชนนสามารถกาง (ปอปอพ) ออกมาเปนชนวางพวงมาลย พานพม และพระพทธรปเพอบชาได พรอมทงดานลางเปนลนชก 2 ชน เพอเกบอปกรณในการจดทำงานประดษฐดอกไมสดทง 3 แบบ รวมถงมพนทวางรองรบการเกบพระเครอง หรอเครองบชาตางๆอกดวย

60

สำนกหอ


3.3.2 สรปผลการพฒนาแบบ

พฒนารปแบบการจดทำของชนงานประดษฐดอกไมสดทง 3 แบบ โดยออกแบบวธการ

การประดษฐใหมทงหมด รวมถงออกแบบบรจภณฑเพอใหเออกบการประดษฐชนงานและการใช

งานในบาน


จากการพฒนาแบบงานประดษฐดอกไมทง 3 แบบ พรอมกบบรรจภณฑนน กรรมการ

ศลปนพนธมความเหนใหแกไข ดงน

1. เหนดวยกบการใชวสดอนในพวงมาลย ดโดดเดนและแปลกตา ใหดเรองวธการผลต

จรง

2. วธการประดษฐพานพมนนยงไมสะดวกพอเมอเทยบกบวธการแบบเดม และผลงานท

ออกมายงไมนาจะดเทาวธการเดม

3. วธการประดษฐเครองแขวนดแลว แตควรปรบแกใหรปลกษณดมสเนหมากกวาน

4. โดยรวมแลว งานประดษฐทง 3 อยายงดแยกชนกน ใหปรบแกเรอง cooperate

identity มากกวาน

5. บรรจภณฑยงดใหญเทอะทะ และไมมความจำเปน

61

สำนกหอ


บทท 4

ผลงานออกแบบ

4.1 ผลงานตนแบบ (Prototype)

4.1.1 ภาพผลงานตนแบบ

ภาพท 4.1 ภาพผลงานตนแบบการออกแบบสดทาย ( ภาพซาย : ภาพผลงานทงหมด, ภาพขวาบน : ภาพระยะใกล, ภาพขวาลาง : ภาพผลงานภายในบรรจภณฑ)

4.1.2 รายละเอยดผลงาน

ผลงานการออกแบบทงหมดประกอบดวยสวนตางๆ ดงน

1. พวงมาลย ประกอบดวยงานออกแบบ 2 สวน

- โครง 8 แฉก สำหรบเสยบดอกมะล มรตรงกลางสำหรบรอยใหเปนพวง

- โครงพลาสตกโคง สำหรบใสกลบดอกไม เปนสวนทออกแบบใหมสำหรบมาลย

2. พานพม ประกอบดวยชนสวนทงหมด 5 สวน

- พลาสตกโครงฐานพาน สำหรบพบมาเปนโครงสรางรปพานรองรบอยดานลาง

62

สำนกหอ


- พลาสตกรองพาน เปนสวนไวสำหรบยดโครงฐานใหอยทรง ยดแกนกลาง และสวนพลาสตกปกดอกไม ทงหมดใหเปนชนเดยว - แกนกลางพม เปนสวนยดพลาสตกปกดอกไมใหเปนทรง - พลาสตกปกดอกไม เปนสวนทโคงงอใหเปนรปทรงของพานพม มไวเพอปกดอกไมชนดตางๆตามแบบ - ยอด เปนสวนยดสวนปลายของพลาสตกปกดอกไมเขาดวยกนกบแกนกลาง 3. เครองแขวน ประกอบดวยสวนหลก 4 สวน และสวนเสรม 2 สวน - โครงสามเหลยม สำหรบเปนโครงในการสรางตาขายของเครองแขวน - กานรอยดอกไม เปนสวนทใชสำหรบรอยดอกไม ปกรวมกบโครงเพอใหเกดลายถก ลายสานทสวยงาม มทงหมด 4 ความยาวดวยกน - โซ ใชสำหรบคลองเครองแขวน - ตงตง เปนสวนทใชแทนการรอยอบะแบบเดม สามารถใชหอยดอกไมไดตรงสวนปลาย ใชรวมกบโครงสามเหลยมในการประยกตเปนเครองแขวนแบบตางๆ - โครงวงกลม ใชสำหรบยดโครงสามเหลยม 4 ชนเขาดวยกน ใหกลายเปนเครองแขวนแบบสามมต - โครงพลาสตกทรงกระบอก ใชสำหรบหอยตอมาจากโครงวงกลม สำหรบใสกลบดอกไมเเพอเพมสสนและกลนหอม 4. บรรจภณฑ เปนสวนสำหรบเกบอปกรณทงหมดเขาดวยกน ทงเพอการเกบรกษาและการจำหนาย และยงสามารถกางออกมาเปนดสเพลเพอการตงโชวไดอกดวย

4.2 ประโยชนใชสอยและการใชงานผลตภณฑ 4.2.1 มาลย

ภาพท 4.2 ภาพขนตอนการปกมะล : รอยมาลย

1. นำโครง 8 แฉกดงภาพ มาปกดอกมะลเขาไปทละดอกจนครบทกดาน โดยใหโคนดอกมะลอยชดกบปลายโครงทสด นำโครงทปกดอกมะลครบแลวมารอยเขาดวยกนเปนพวง

63

สำนกหอ


ภาพท 4.3 ภาพขนตอนการยดกลบดอกไม : รอยมาลย

2. นำโครงพลาสตกโคงดงภาพ พรอมกบดอกไมทมสสนตางๆ นำมาใสลงไปภายในโครงผานชองวางระหวางโครงจนเตม ทำใหไมสามารถเหนโครงทอวงกลมดานในได จากนนนำเชอกมารอยผานรเขาดวยกนเปนพวง

4.2.2 พานพม

ภาพท 4.4 ภาพขนตอนการประกอบโครงพานพม

1. พบแผนพลาสตกขนเปนโครงสรางพานรองรบ 2. สอดแผนรองฐานเขาไปเพอยดโครงพลาสตกใหเปนรปทรง 3. ปกยดกานแกนกลางกบแผนฐาน 4. ปกแผนพลาสตกปกดอกไม เขาชองทแผนฐานดงรป ทำจนครบ 6 แผน

64

สำนกหอ


5. งอปลายแผนพลาสตกปกดอกไมขนมา สอดเขาไปผานแกนกลางใหเปนฟอรมจนครบทกดาน 6. ปดยอดดวยสวนยดทออกแบบมา เพอกนไมใหแผนพลาสตกปกดอกไมเลอนหลด

4.2.3 เครองแขวน

ภาพท 4.5 ภาพอปกรณเครองแขวน

ภาพท 4.6 ภาพขนตอนการประดษฐเครองแขวน

1. รอยดอกไมผานกานพลาสตกตามแบบตางๆ 2. งอ และยดกานพลาสตกเขากบโครงสามเหลยมดวยการสอดเขาไปในรทง 2 ดาน จนครบทกกาน 3. จดระเบยบดอกไมใหเรยบรอย ใหขดกนพอดสวยงาม

65

สำนกหอ


4.2.3 บรรจภณฑ

ภาพท 4.7 ภาพบรรจภณฑพรอมขาย ภาพท 4.8 ภาพบรรจภณฑทกางออก

บรรจภณฑกลองหลก พนดวยสายคาดกลองทมโลโกแบรนดอยตรงกลาง ภายในบรรจอปกรณทงหมด 3 สวนหลกๆ เมอกางออกมา ( ภาพท 4.8 ) ดานซายมอทงหมดจะเปนพนทในการเกบอปกรณทใชในการประดษฐพานพม สวนดานขวาจะเปนพนทเกบอปกรณของการประดษฐพวงมาลยและเครองแขวนอยดวยกน บรรจภณฑกลองเสรม ( ภาพท4.7: ดานซาย ) ภายในบรรจโครงวงกลมและโครงพลาสตกทรงกระบอก สำหรบการประดษฐเครองแขวนแบบสามมต

ภาพท 4.9 ภาพบรรจภณฑหลงจากกางออกมาเปนดสเพล

บรรจภณฑกลองหลก เมอกางออกมาแลว ดานหลงจะกลายเปนปอปอพสำหรบวางพวงมาลย และเปนฐานสำหรบวางพานพมดวยดงรป

66

สำนกหอ


บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

5.1 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ จากกรรมการตรวจศลปนพนธ

ชดอปกรณประดษฐดอกไมไทยแบบประยกต เพอสงเสรมวฒนธรรมและศลปะการ

ประดษฐดอกไมไทยสำหรบคนรนใหม ผลงานทไดออกมาประกอบดวย ชดอปกรณการรอยพวง

มาลย ชดอปกรณการจดพานพม ชดอปกรณการประดษฐเครองแขวนดอกไมสด และปอปอพดสเพลสำหรบตงโชวสนคา โดยอปกรณเหลาน ชวยลดขนตอนในการประดษฐผลงาน และงายสำหรบผทไมมความรเกยวกบการประดษฐดอกไมไทยมากอน เปนการสรางทศนคตทดตองานประดษฐดอกไมไทย และถกปรบเปลยนใหเขากบยคสมยเพอใหกลมกลนกบวถชวตของคนไทยในปจจบน ทงยงสามารถเปนการสบสานศลปะวฒนธรรมของไทยในระยะยาวไดอกดวย โครงการออกแบบนสามารถตอบวตถประสงคทตงไวไดทกขอ

ขอเสนอแนะจากกรรมการศลปนพนธ ผลตภณฑสำหรบประดษฐพานพมอาจมความแขง

แรงมากกวาน เพอชวยในการคงอยของรปรางพานพม และรบนำหนก และควรมชองปกดอกไมใหถขน รองรบการทำลวดลายแบบตางๆใหมากกวาน บรรจภณฑควรมความแขงแรงขนเพอรบนำ

หนกของดอกไมประดษฐไดดยงขน

67

สำนกหอ


รายการอางอง

1 kalasinpit, ประวตความเปนมาเกยวกบมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kalasinpit.ac.th/vichakarn 2 kalasinpit, ประโยชนของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kalasinpit.ac.th/vichakarn 3 สมาล ตณฑยย, ประเภทของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://www.snr.ac.th/

elearning/sumalee/lesson2-1.htm 4 ชางรอยมาลย, สวนประกอบของมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm 5 ชางรอยมาลย, ความหมายของคำตาง ๆ ทใชในการทำงานมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถง

ไดจาก http://www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm 6 ชางรอยมาลย, ขนตอนตาง ๆ ในการรอยมาลย, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.kr.ac.th/ebook/pornpen/b1.htm 7 ฉตรชย เชดชย, ศลปะงานเครองแขวนดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก https://

sites.google.com/site/chatchaicherdchai/home 8 ฉตรชย เชดชย, รปแบบงานเครองแขวนแบบตางๆ, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก https://

sites.google.com/site/chatchaicherdchai/home 9 เดลนวส, ศลปะงานพานพมดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://

www.dailynews.co.th/article/252066 10 วทยาลยอาชวะฉะเชงเทรา, ขนตอนในการจดพานพมดอกไมสด, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถง

ไดจาก http://www.cvc-cha.ac.th/A_suwanee/อ.เปด%2011%20มค.%2054/8.%20หนวยท%203.doc 11 กรมการศาสนา, การจดโตะหมบชา, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก http://province.m-

culture.go.th/kamphangphet/secstion9/secstion9(4)/9-1-1/08.pdf 12 กรมการศาสนา, ดอกไมสำหรบบชาพระสงฆบนโตะหมบชา, เขาถงเมอ 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงได

จาก http://province.m-culture.go.th/kamphangphet/secstion9/secstion9(4)/9-1-1/08.pdf

68

สำนกหอ


ภาคผนวก

69

สำนกหอ


ภาพแผนนำเสนอ

ภาพแผนนำเสนอ 1 : แสดงทมาและแนวคดของโครงการ พรอมภาพสมบรณ

ภาพแผนนำเสนอ 2 : แสดงวธการใชงานของผลตภณฑ

70

สำนกหอ


ภาพแผนนำเสนอ 3 : แสดงภาพบรรจภณฑ และอธบายวธการใชงาน

71

สำนกหอ


ตวอยางแบบสอบถาม แบบสมภาษณ

ภาพตวอยางแบบสอบถาม หนาท 1

72

…………..

1. ( 0)

............ ................. .................

2.

สำนกหอ



73

3.

4.

5. ( 0)

.......... ............... ...............

6. ( , , ) ( 0)

( ) ............ ( ) ...........

.............

สำนกหอ



74

7. ( 1 )

8.

( )

9. / ( )

( )

สำนกหอ



75

10. ( )

( 0) .............

.................

.................

11. ( 1 )

12.

10 5 10 1 5 6 1 1-6

13.

สำนกหอ


เขยนแบบเพอการผลต

(Working Drawing)

76

สำนกหอ


Scale 1:2

Drawing No.1

Unit of mm.Advisor : Jirawat W.

No. : 04550122

Date : 10 . 05 . 2016

Name : Patteera P. Isometric

Overall

The Design Project of Applied Thai-Floral Weaving Art Kit

Silpakorn University

Faculty of Decorative Arts

Department of Product Design

สำนกหอ


106.55

40.50

105

A

A

80

SECTION A-A

Scale 1:2

Drawing No.2


No. : 04550122

Date : 10 . 05 . 2016

Name : Patteera P. Orthographic

Garland


Silpakorn UniversityFaculty of Decorative Arts


สำนกหอ


33

0

40

1

90

.50

9

9.5

0

194

A

ASECTION A-A

SCALE 1 : 5

Scale 1:5

Drawing No.3


No. : 04550122

Date : 10 . 05 . 2016


Pedestal




สำนกหอ


36

0

90

42

5

A

ASECTION A-A

SCALE 1 : 5

Scale 1:5

Drawing No.5


No. : 04550122

Date : 10 . 05 . 2016


Hanging Mobile




สำนกหอ


18

0

36

0

222

1

50

81°

A

ASECTION A-A

Scale 1:5

Drawing No.7


No. : 04550122

Date : 10 . 05 . 2016


Hanging Mobile 2




สำนกหอ


ประวตผวจย

ชอ - นามสกล นางสาว ภทรธรา เพชรบวศกด Miss Patteera Petchbuasak วนเดอนปเกด 19 มกราคม 2536 ทอย 79/343 หมบาน ธารารมณ ซอย 10 ถนนรามคำแหง 150 แขวงสะพานสง เขตสะพานสง กรงเทพฯ 10240 โทรศพท 02-001-6601 / 085-923-9097

ประวตการศกษา 2555 ระดบมธยมศกษา โรงเรยน บดนทรเดชา (สงห สงหเสน) กรงเทพฯ 2559 ระดบอดมศกษา สำเรจการศกษาปรญญาศลปบณฑต ภาควชาออกแบบผลตภณฑ คณะมณฑนศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กรงเทพฯ

90

สำนกหอ


โดย ภัทรธีรา เพ็ชรบัวศักดิ์...คำสำค ญ: การประด ษฐ ดอกไม ไทย / การร อยดอกไม

Documents