archive.lib.cmu.ac.th › full › T › 2556 › hort40356kh_ch2.pdf · ตรวจเอกสาร - Chiang Mai University2014-08-27 · 3 บทที่ 2. ตรวจเอกสาร.

3

บทท 2

ตรวจเอกสาร

แตงกวาญปน (Cucummissativus L.) มชอสามญวาJapanese cucumber (นฤเนตร, 2552)

จดอยในวงศ Cucurbitaceae(Decotean, 2000)เชนเดยวกบแตงกวา (cucumber) ทวไปโดยมลกษณะ

แตกตางจากแตงกวาพนธอนๆ ในดานขนาด รปรางและสของผลแตงกวามถนก าเนดทอนเดย

จากนนมการแพรกระจายเขาสประเทศจนอยางรวดเรว โดยมการปลกในแถบเอเชยกลางและเอเชย

ตะวนออกรวมถงทวปอฟรกา จากนนชาวกรกและโรมนไดน าไปเผยแพรในทวปยโรปและตอมาม

การน าไปปลกในแถบอเมรกา (นครนทรทพย, 2550)

ลกษณะทางพฤกษศาสตรของแตงกวา

แตงกวาจดเปนพชฤดเดยวอยในกลมพชอวบน า(herbaceous) มลกษณะทางพฤกษศาสตร

ของสวนตางๆ ดงน

1.ล าตน ในชวงแรกของการเจรญเตบโตล าตนของแตงกวาจะตงตรงจากนนเจรญเปนเถา

โดยมความยาวอยท120-240เซนตเมตรแตกกงแขนงยาว 60-150เซนตเมตรแตงกวาแตกกงแขนง

แบบ sympodial type โดยแตละขอของกงแขนงจะมตาขางซงเปนเนอเยอเจรญส าหรบกงและผล

ใหมอยตรงขามกบใบ สวนของล าตนมลกษณะขรขระ เมอตดตามขวางจะมรปทรงสามเหลยม แต

ละขอมใบเดยวโดยมขนาดใบ 10-20 เซนตเมตร ส าหรบแตงกวาญปนมขนาดใบ 20-40 เซนตเมตร

มอเกาะบนกานใบยาว 7-20 เซนตเมตร ขอบใบมรอยหยกหาเหลยม สวนกลางใบเปนสวนทกวาง

ทสดและมขนปกคลมบนผวใบ ในขอท 3 ถง 5 มมอเกาะดานลางของกานใบ เมอมอเกาะเจรญบน

วตถจะพนหมนเวยนรอบวตถนน เมอปลกแบบเลอยในแปลงปลกในสภาพทมความชนเหมาะสม

รากพเศษจะเจรญออกมาจากขอของล าตนได(Fujieda, 1994)

4

2. รากของแตงกวาโดยทวไปจะแผออกในแนวราบและแนวดง มความยาวประมาณ 1 เมตร และ

กระจายอยในระดบลกไมเกน 30 เซนตเมตร รากแขนงอาจยาวประมาณ 15-30 เซนตเมตร ซงเจรญ

ดกวารากแกวและท างานทดแทนรากแกวได (Weaver and Bruner, 1927)

3. ดอกแตงกวาญปนมดอกเพศผและดอกเพศเมยแยกกน แตอยบนตนเดยวกน โดยดอก

เพศเมยจะเจรญบนเถาหลกและเถาแขนง มเกสรตวผทไมสมบรณ มกลบดอก 5 กลบ สเหลอง กาน

เกสรเพศเมยอวบและสน สวนยอดเกสรเพศเมย (stigma) แบงออกเปน 3 สวน รงไขมชองวางสาม

ชอง ตอมน าหวาน (nectary) มลกษณะเปนวงแหวนรอบฐานกานเกสรเพศเมย สวนดอกเพศผมกาน

ดอกเรยวเลก ไมมรงไข มกลบเลยง 5 กลบ กลบดอกสเหลอง มกานเกสรเพศผ 3 กาน ซงมอบเรณ

(anther) 2 อนอย 2 กาน และมอบเรณ 1 อนอก 1 กาน ดอกเพศผมกจะเจรญทขอเปนกลม กลมละ 3-

5 ดอก การแสดงเพศดอกของแตงกวาขนอยกบสภาพแวดลอม โดยพบวาแตงกวาทมดอกเพศผและ

ดอกเพศเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกนในสภาพแวดลอมทเหมาะสม เชน อณหภม 27 องศา

เซลเซยส ความยาวแสงมากกวา 14 ชวโมงตอวน หากอากาศรอน ไนโตรเจนสง และปรมาณน า

ไดรบเหมาะสมจะท าใหเกดดอกเพศผเปนสวนใหญ แตหากสภาพแวดลอมไมเหมาะสมจะท าให

เ กดดอกเพศเมยมากกวา แตสาเหตทท าใหตนมแตเฉพาะดอกตวเ มยไมไดเปนผลจาก

สภาพแวดลอมเพยงอยางเดยว (Atsmon and Galun, 1960)

4. ผลของแตงกวาเปนแบบ false berry หรอ pepoมลกษณะเปนทรงกระบอกยาว ส ขนาด

และรปรางขนอยกบสายพนธ ขณะทยงออนสวนผวดานนอกมหนามและมเปลอกสเขยว เมอโต

เตมทอาจมสเขยวอยหรอกลายเปนสเหลองหรอขาว (Elizabeth et al., 2001)

ลกษณะสภาพพนทและสภาพภมอากาศของศนยพฒนาโครงการหลวงหวยลก

ศนยพฒนาโครงการหลวงหวยลกมความสงจากระดบน าทะเล 550-560 เมตร

(นฤเนตร, 2552) เปนพนทราบ มความลาดเทรอยละ 2 สณฐานภมประเทศเปนแบบ graded residual

hill (นฤเนตร, 2552) วตถตนก าเนดดนเปนเศษหนเชงเขาของหนปน หนดนเนอปน มความพรน

ของดนรอยละ 42-50 แหลงน าชลประทานทใชในการผลตทางการเกษตรของศนยฯ และเกษตรกร

มสารประกอบของคารบอเนตและไบคารบอเนต ซงท าใหพชไดรบน าในสภาพทเปนดางจด ท าให

5

เกดปญหาแกพชในเรองของการน าธาตอาหารดนไปใช (พงษสนตและคณะ, 2554) ดนมคาความ

เปนกรดเลกนอย (pH 5.5-6.8) มปรมาณธาตอาหารหลกและรองสงมาก (นครนทรทพย, 2550)

ลกษณะสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการผลตแตงกวาโดยทวไป

สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการผลตตอการผลตแตงกวาคอ อณหภม ความชนสมพทธ

และความเขมของแสงสง ตลอดจนมความชนและธาตอาหารในดนพอเพยงและสม าเสมอ ใน

สภาพแวดลอมทเหมาะสมดงกลาวประกอบกบปราศจากโรคและแมลง ตนแตงกวาจะเจรญเตบโต

อยางรวดเรวและใหผลผลตสงซงจ าเปนตองมการตดแตงกง เพอใหใบไดรบแสงเตมท ถาหากมการ

ตดผลมากเกนไป อาจจะท าใหอาหารไปเลยงผลไมเพยงพอ ท าใหผลมคณภาพต าจงควรปลดผลทง

ใหมจ านวนเหมาะสม (นพนธ, 2543) ในกรณทตนมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว ล าตนมขนาด

ใหญ บดหรอแตก ใบมขนาดใหญ มอเกาะยาว ใบสเขยวเขม ตดผลจ านวนมาก ดอกขนาดใหญ ส

เหลองเขม แสดงวาอตราการเจรญสงเกนไป ในทางตรงขามถาหากสภาพแวดลอมไมเหมาะสม ขาด

น า ขาดธาตอาหาร พชจะชะงกการเจรญเตบโต

อณหภม เปนปจจยส าคญทมอทธพลตอการเจรญเตบโตของตนพช การเจรญของดอก การ

ตดและการเจรญของผล ตลอดจนคณภาพของผล การเจรญเตบโตของแตงกวาญปนขนอยกบ

อณหภมเฉลยในแตละวน หากอณหภมเฉลยสง อตราการเจรญเตบโตเพมขนอยางรวดเรว หากม

การเปลยนแปลงของอณหภมในชวงกลางวนและกลางคนสง ความสงของตนเพมขนแตขนาดของ

ใบลดลง Ohsens (1991) รายงานวาอตราการเจรญเตบโตของพชสงทสดเมออณหภมเฉลยกลางวน

และกลางคนอยในชวง 28 องศาเซลเซยส และผลผลตสงทสดเมออณหภมกลางคนอยในชวง 19-20

องศาเซลเซยส อณหภมกลางวนอยในชวง 20-22 องศาเซลเซยส ส าหรบการปลกแตงกวาใน

ประเทศไทย นพนธ (2543) รายงานวาอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของแตงกวาอย

ระหวาง 18-24 องศาเซลเซยส

การเจรญเตบโตของแตงกวาขนอยกบแสงซงเปนปจจยส าคญในกระบวนการสรางอาหาร

ในสภาพทมความเขมแสงต าประมาณ 5,500 ลกซ อตราการสรางอาหารในชวงกลางวนต าและการ

ใชอาหารในตอนกลางคนสง ท าใหผลรวงมากและ ผลผลตต า สวนเมลดทเพงงอกนนตองการแสง

ประมาณ 12-14 ชวโมงตอวน (Yu et al., 2002)

6

โดยทวไปแตงกวาญปนตองการความชนสมพทธสงในชวงของการเจรญเตบโต แตในบาง

กรณอาจเกดการระบาดของโรคพชได นอกจากนยงท าใหพชมการคายน าต า สงผลใหมการดด

สารละลายและธาตอาหารของพชต า โดยเฉพาะแคลเซยมซงพชจ าเปนตองใชส าหรบการเจรญของ

ใบออนและผล ดงนนความชนสมพทธในอากาศควรต ากวารอยละ 95 เพราะเมอสภาพความชนใน

อากาศสงท าใหเกดโรคทางใบไดงาย ขณะทสภาพความชนในอากาศต า เหมาะสมส าหรบการ

เจรญเตบโตของตน และยงเหมาะสมส าหรบการผสมเกสรและการเจรญของผล เนองจากเปนสภาพ

ทเหมาะสมตอการเปดของอบเรณและการท างานของแมลง (นพนธ, 2543) แตกมขอเสยคอเกดการ

ระบาดของโรคราแปงและการระบาดของแมลงปากดด (Bakker et al., 1987)

ธาตอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของแตงกวาญป น

การปลกแตงกวาญปนใหไดผลผลตทมคณภาพและปรมาณทตองการนนขนอยกบการ

จดการธาตอาหารพชอยางสมดลระหวางการเจรญเตบโตทางล าตน ใบ ดอก และผล ความสมดล

ของธาตอาหารสามารถสงเกตไดจากขนาดของล าตน ขนาดและสของใบ จ านวนและการเจรญของ

ดอกและผล ขนาดเสนผานศนยกลางของล าตนทเหมาะสมเทากบ 1.5 เซนตเมตร กงแขนงมขนาด

เสนผานศนยกลาง 1 เซนตเมตร มผลทกขอและเจรญอยางรวดเรว โดยมระยะเกบเกยวประมาณ 7

วนหลงจากผสมเกสร ในกรณทเถาหรอล าตนมขนาดใหญกวา 1.5 เซนตเมตร แสดงวาอตราการ

เจรญทางล าตนสงเกนไป ท าใหเกดผลหลายผลตอขอจนอาหารไมเพยงพอตอการเจรญทางผล อาจ

ท าใหรากหยดชะงกการเตบโตและผลรวง ส าหรบผลผลตและระยะเวลาในการเกบเกยวผลผลต

ขนอยกบสภาพแวดลอมและการจดการน า รวมทงการใหปยเคม ชนด ปรมาณ และเวลาทใสปยนน

มอทธพลตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตแตงกวาญปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงการปลก

ในโรงเรอน แมวาแตงกวาญปนเปนพชทตองการธาตอาหารมาก แตการใสปยมากเกนไปจะเปน

อนตรายตอราก เนองจากเปนพชทออนแอตอความเคมของสารละลาย ซงการเจรญเตบโตและ

ผลผลตจะลดลงเมอคาการน าไฟฟา (electrical conductivity: EC) ของสารละลายทใสลงไปสงขน

ดงนนควรมการตรวจสอบอยางสม าเสมอ (Graifenberget al., 1986; Papadopoulos, 1994)

7

การปลกแตงกวาญป นในระบบไรดน

การปลกพชในระบบไรดน (soilless culture) สามารถเรยกเปนภาษาไทยไดหลายชอ เชน

การปลกพชโดยไมใชดน การปลกพชในสารละลายธาตอาหารพช หรอการปลกพชในวสดปลกท

ไมใชดนทมธาตอาหารพช เปนตน แตการปลกพชในระบบไรดนอาจจ าแนกไดตามลกษณะหรอ

วธการปลกได 2 แบบ คอ substrate culture และ hydroponics (ดเรก, 2550) การปลกพชในวสดปลก

ทไมใชดนหรอ substrate culture ทใชในการวจยนเปนการปลกพชลงไปในวสดประเภทตางๆ ทงท

เปนอนทรยวตถและไมใชอนทรยวตถ โดยพชสามารถเจรญเตบโตบนวสดปลกจากการไดรบ

สารละลายธาตอาหารพชทางรากพช วสดทจะใชในการป ลกตองมความเหมาะสม กบการ

เจรญเตบโตของพชชนดนน

วสดส าหรบการปลกพชในวสดปลกไรดน

วสดปลกทเปนอนทรยวตถ ไดแก ฟางขาว ขยและกาบมะพราว แกลบ และเปลอกถว

ส าหรบวสดปลกทเปนอนนทรยวตถ อาจเปนวสดทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน ทราย กรวด หน

ภเขาไฟ หรอเปนวสดทผานระบบการใชความรอน เชน เมดดนเผา ใยหน (rock wool) และยงม

วสดทสงเคราะห เชน เมดโฟม แผนฟองน า (อานฐ, 2548) ซงวสดปลกทใชตองเลอกตามความ

เหมาะสมของพชหรอความเหมาะสมในแตละพนทปลก ในพนทของมลนธโครงการหลวงใชกาบ

มะพราวสบ เนองจากมน าหนกเบาและราคาไมแพง ซงเหมาะสมกบการปลกผกกนผลตางๆ เชน

มะเขอเทศ พรกหวาน แตงกวา และเมลอน กาบมะพราวสบเปนวสดทมมากตามแถบชายฝงทะเล

และมกมปญหาในเรองความเคมสงจงควรน าไปแชน าเพอลางความเคมกอนน าไปใช (อานฐ, 2548)

ในสวนของการระบายน าและอากาศนน กาบมะพราวสบเปนวสดทมการอมน าสงมาก เมอมการให

น ามากเกนความตองการของพชจะมปญหาในเรองของการระบายน าได และสงผลถงการระบาย

อากาศทรากพช เพราะเมอมน ามากเกนไปจะมความหนาแนนของวสดสง(อานฐ, 2548)

พรชย และวบลย (2531) ไดท าการศกษาเบองตนของการปลกพชในระบบไรดน โดยการ

ใชทราย ขยมะพราว และกาบมะพราวสบเปนวสดปลก โดยปลกเปนแปลงยาวและใชพลาสตกเปน

แนวกน พบวาสามารถปลกพชผกไดหลายชนด และไดผลผลตเปนทนาพอใจ

8

อทธสนทร (2538) ไดเปรยบเทยบวสดปลกทใชกนในตางประเทศไดแก แทงฟองน าอด

จากประเทศเบลเยยม แทงใยหนจากประเทศเนเธอรแลนด กบวสดปลกทหางายในประเทศไทย

ไดแก แกลบสด ถานแกลบ ขยมะพราว ทราย และวสดผสมระหวางแกลบสดผสมทราย (อตราสวน

1:1) ถานแกลบผสมทราย (อตราสวน 1:1) และขยมะพราวผสมทราย (อตราสวน 1:1) พบวา วสด

ผสมและวสดชนดเดยวมผลตอการเจรญเตบโตของพชใกลเคยงกน ยกเวนการน าเอาขยมะพราว

อยางเดยวมาปลกพช ทมการเจรญเตบโตไมดเนองจากรากพชไดรบน ามากเกนไป จงควรมการให

น าตามความตองการของพชเทานน และเมอทดลองปลกพชมาเปนระยะเวลา 1 ป พบวาแทงใยหนม

การสลายตวคอนขางมาก สวนวสดประเภทตางๆ ทมการผสมทรายจะมการหดตวไมมากนก และ

ยงสามารถใชเปนวสดในการปลกพชตอไปได ในสวนของแทงฟองน าอดจะไมมการสลายตวและ

สามารถน ามาใชเปนวสดปลกไดตอไป ส าหรบการระบายน าของวสดปลก ในสวนของแกลบจะม

การระบายน าทดเกนไปในชวงแรกของการปลก ท าใหพชเจรญเตบโตไมดเทาทควร ส าหรบขย

มะพราวมความสามารถในการอมน าดเกนไปและมการสลายตวมากหลงจากปลกพช สวนถาน

แกลบเปนวสดทใชไดผลดมาก ไมวาจะเปนวสดปลกแบบชนดเดยวหรอเปนวสดปลกทผสมกบ

ชนดอน แตถานแกลบมฤทธทเปนดางจงควรมการแชน ากรดและปรบคา pH กอนน าไปใช ดงนน

แนวทางในการพจารณาวสดปลกทใชในประเทศไทยจงควรเปนวสดปลกทหางาย เชน แกลบ

ถานแกลบ ขยหรอกาบมะพราวสบ หรอวสดทมการผสมในอตราทพอเหมาะกบพชหรอพชทปลก

Maree (1984) ไดท าการปลกแตงกวาโดยใชขเลอยเปนวสดปลก บรรจลงในภาชนะถงแบบ

ตง โดยการเปรยบเทยบวสดปลกแตละชนดระหวางขเลอยและเปลอกไมสบ พบวาผลผลตเฉลยตอ

ตนทไดไมมความแตกตางกนทางสถต คอในพนธ Pepinexทปลกลงในเปลอกไมสบ จะใหผลผลต

เฉลยเทากบ 33.6 ผล/ตน และในพนธ Pepirovaใหผลผลตท 30.25 ผล/ตน สวนวสดปลกทเปนข

เลอยพบวาพนธ Pepinexใหผลผลตเฉลยเทากบ 34.8 ผล/ตน และในพนธ Pepirovaใหผลผลตเฉลย

เทากบ 34.15 ผล/ตน

พสมย และวโรจน (2535) ไดทดลองน าวสดปลกทหางายในประเทศไทย เชน แกลบ ขย

มะพราว และทรายมาผสมกน ในอตราสวนตางๆ เพอใหไดวสดปลกทเหมาะสมตอแตงกวาทปลก

ในระบบปลกแบบไรดน พบวาการใชแกลบผสมทรายในอตราสวน 3:1 มแนวโนมทจะใหผลผลต

9

แตงกวาสงทสด เมอเปรยบเทยบกบแกลบผสมทราย ในอตราสวน 1:1 และแกลบผสมขยมะพราว

ในอตราสวน 1:1

คาระดบความเขมขนของสารละลายธาตอาหาร

การปลกพชในระบบไรดนตองมการจดการสารละลายธาตอาหารใหแกพช โดยปยท

น ามาใชส าหรบเปนสารละลายธาตอาหารแกพชนนมกอยในรปของสารประกอบทางเคมทแตกตาง

กน (ดเรก, 2550) และประกอบธาตอาหารทจ าเปนส าหรบความตองการของพช การใหสารละลาย

แกพชนน ตองเหมาะสมกบความตองการของพช โดยดจากปจจยตางๆ ไดแก ระบบการปลก ชนด

พช วสดทใช คาความเปนกรด-ดาง เนองจากการใหธาตอาหารทไมเหมาะสมแกพชจะท าใหพชเกด

อาการขาดธาตอาหารและแสดงอาการผดปกตขนได ซงสาเหตของการเกดอาการผดปกตของพชท

เกยวของกบธาตอาหารนนเกดจากหลายปจจย เชน พชไดรบธาตอาหารชนดใดชนดหนงหรอหลาย

ชนดไมเพยงพอ ขาดธาตอาหารอยางตอเนอง สภาพความเปนกรดดางของวสดปลกไมเหมาะสม

และการใหธาตอาหารในระดบทไมสมดล (โสระยา, 2548)

Tuna et al. (2005) ไดศกษาการปลกมะเขอเทศภายใตสภาพทมคาความเปนเกลอสง โดย

ไดเปรยบเทยบสารละลายธาตอาหารทมคาความเปนเกลอของโซเดยมคลอไรดสง (75 มลลโมล)

กบสารละลายทมคาความเปนเกลอสงและเตมแคลเซยมซลเฟตในสารละลาย พบวา มะเขอเทศท

เจรญเตบโตภายใตสารละลายทมคาความเปนเกลอสงมน าหนกแหงและคาเฉลยของน าหนกผลท

ลดลง แตเมอเตมแคลเซยมซลเฟตในสารละลายไดสงผลท าใหพชมอตราการเจรญเตบโตภายใต

สภาพทมความเปนเกลอดขน รวมถงปรมาณผลผลตและความสามารถในการใหซมผานเนอเยอ

ของสารตางๆ ดขน

Mengel and Kirkby (1982) รายงานวา สารละลายทม K+, NH4+, Ca2+, Mn2+และ H+ละลาย

อยสง พชจะดด Mg2+ลดลง จงอาจพบอาการขาดธาตแมกนเซยมไดเสมอ

ธาตอาหารทใชในการเตรยมสารละลายธาตอาหารอยในรปของแมปย ซงแมปยแตละตวม

ความสามารถในการละลายน าแตกตางกนออกไป ซงควรค านงถงความเปนกรด-ดาง และคาการน า

ไฟฟาในระดบทเหมาะสม ในการปลกพชในระบบไรดน พชน าธาตอาหารพชไปใชในรปแบบ

10

ตางๆ เชน ธาตไนโตรเจนน าไปใชในรปของไนเตรท (NO-3) และแอมโมเนยม(NH+

4) ฟอสฟอรส

ในรปแบบของ H2PO-4และ HPO2-

4และโพแทสเซยมในรปแบบของ K+(โสระยา, 2548)

โดยทวไปการเตรยมสารละลายส าหรบการปลกพชในระบบไรดนจะท าเปนรปแบบของ

แมปยเขมขน (stock solution) และแยกสารละลายธาตอาหารออกเปนสองชดคอ A และ B

เนองจากแมปยทมแคลเซยมเปนองคประกอบหลกเมอรวมตวกบแมปยทมซลเฟตเปนองคประกอบ

จะเกดการตกตะกอนเปนแคลเซยมซลเฟตซงพชไมสามารถน าไปใชไดจงตองมการแยกสารละลาย

ออกเปน 2 ชด (โสระยา, 2548) ส าหรบการก าหนดคาความเขมขนของสารละลายขนอยกบชนดพช

และระยะการเจรญเตบโตของพช โดยหนวยวดคาระดบความเขมขนของสารละลายเทยบเปนคา

การน าไฟฟา (electrical conductivity: EC) ซงมหนวยเปน มลลซเมนตอเซนตเมตร (mS/cm) หรอ

เดซซเมนตอเมตร (dS/m) การควบคมระดบคาความเขมขนของสารละลายหรอคาการน าไฟฟาเปน

การควบคมระดบความเขมขนของเกลอหรอปยในสารละลายเพอใหพชไดรบปรมาณธาตอาหาร

ตามทก าหนด โดยการวดคาการน าไฟฟาจะเปนการวดความสามารถของสารละลายทให

กระแสไฟฟาไหลผานโดยใชเครองมอทเรยกวา EC meter คา EC มผลตอการเจรญเตบโตของพช

การใหสารละลายธาตอาหารพชจ าเปนตองเพมคา EC ตามความตองการของพช โดยคอยๆ เพมคา

EC ตามอตราการเจรญเตบโตจนถงจดหนงทพชใหผลผลตสงสด ซงจดนเรยกวา “ระดบทความ

เขมขนของปยนอยทสดทจะใหผลผลตสงสด”(optimal nutrient level) ซงคาระดบดงกลาวจะ

แตกตางกนไปตามชนดพช ในกรณของแตงกวาญปนทปลกในระบบวสดปลกไรดนในชวงใหผล

ผลตจะใหสารละลายธาตอาหารทมคา EC ระดบ 3.0 มลลซเมนตอเซนตเมตร(นฤเนตร, 2552)

Trajkova and Papadantonakis (2006) กลาววา โดยปกตการใหสารละลายธาตอาหารแก

แตงกวาทปลกในระบบ substrate culture ในชวงของการเจรญเตบโตอยท 2.1 mS/cm การปลก

มะเขอเทศในโรงเรอน ซงสวนใหญจะใชการปลกในระบบการปลกในระบบ substrate culture นน

ระดบความเขมขนของสารละลายหรอคา EC จะอยในชวง 2-5 mS/cm (Li et.al, 2000)

การเพมความเขมขนของสารละลายหรอคา EC มากเกนคา optimal nutrient level แลวจะ

ไมมผลท าใหผลผลตเพมขน และเมอเพมคา EC มากขนไปอกจนถงระดบหนงทเรยกวา “ระดบท

ความเขมขนของปยมากทสดทใหผลผลตสงสด” (salinity threshold value) จะท าใหผลผลตเรม

ลดลง ซงความสามารถของพชแตละชนดทจะทนตอสภาพความเปนเกลอในสารละลายและวสด

11

ปลกไมเหมอนกนและการเพมคา EC เกนความตองการของพชสามารถเกดความเปนพษแกพชได

ดงนนการสะสมของเกลอในบรเวณรากพชจงเปนปญหาหลกทส าคญส าหรบการปลกพชในระบบ

วสดปลกไรดน (substrate culture)(Maganet al, 2008)

Savvas and Lenz (1999) ไดศกษาผลของการเพมระดบคาความเปนเกลอในการปลกมะเขอ

มวง โดยเพมระดบคา EC จากระดบคาท 2.1 mS/cm ขนไปท 4.7 mS/cm โดยในแตละกรรมวธจะ

เพมโซเดยมคลอไรดอยางละ 25 มลลโมล เพอวเคราะหผลตอการเจรญเตบโต ผลผลต และคณภาพ

ผลผลตพบวา ในแตละกรรมวธความเขมขนของสารละลายไมมผลในดานการเจรญเตบโตและ

จ านวนผลตอตน ในขณะทคณภาพของผลลดลงอยางเหนไดชด โดยน าหนกผลลดลง และผลผลต

เกรด 1 มเปอรเซนตผลผลตลดลงเมอเพมคา EC ทระดบ 4.7 mS/cm

การสะสมคาความเปนเกลอในสารละลายธาตอาหารมผลตอการดดน าและธาตอาหารของ

พช การเพมคา EC ในสารละลายเปนการเพมความเขมขนของธาตอาหารบรเวณรากพช แตการท

พชจะสามารถดดธาตอาหารหรอน าไปใชไดอยางเตมทขนอยกบหลายปจจย ซงความสามารถใน

การดดธาตของพชอาจนอยลงและสงผลใหผลผลตนอยลง หากคา EC สงเกนกวาระดบทพชชนด

นนตองการ (ดเรก, 2550)

ในการปลกพชในวสดปลกไรดนนนความเหมาะสมของระดบคา EC ขนอยกบชนดพช

และระยะการเจรญเตบโต โดยแตงกวาญปนทปลกในระบบปลกแบบไรดนของมลนธโครงการ

หลวงไดก าหนดคาระดบ EC ตามระยะการเจรญเตบโตดงน

สปดาหท 1 ใชคา EC เทากบ 1.5 มลลซเมนตอเซนตเมตร

สปดาหท 2 ใชคา EC เทากบ 2.0 มลลซเมนตอเซนตเมตร

สปดาหท 3 ใชคา EC เทากบ 2.5 มลลซเมนตอเซนตเมตร

สปดาหท 4 เปนตนไปใชคา EC เทากบ 3.0 มลลซเมนตอเซนตเมตร(นฤเนตร, 2552)

โดยปกตแลวปจจยทสงผลตอการดดธาตอาหารหรอสารละลายยงมอกหลายดาน เชน ชนด

ของพช ระยะการเจรญเตบโตของพช ความเขมของแสงรวมถงสภาพอากาศ (ดเรก, 2550) ในชวงท

พชไดรบอณหภมสง พชตองคายน ามากเพอลดความรอน ท าใหพชมความตองการดดน ามากกวา

ธาตอาหาร ดงนนสารละลายธาตอาหารจงตองมความเขมขนนอยลง ในทางตรงขามขณะทพช

ไดรบแสงนอย อณหภมต า หรอสภาพทมความชนสง พชตองการน านอยจงสามารถเพมความ

12

เขมขนของธาตอาหารใหมากขนได โดยปกตแลวแตงกวาญปนสามารถทนตออณหภมไดสงทสด

ในชวงเวลากลางวนประมาณ 35 องศาเซลเซยส แตโดยสภาพการปลกทแทจรงไมควรใหพชไดรบ

อณหภมทสงเกนกวา 30 องศาเซลเซยส เนองจากการดดธาตอาหารของพชตองการใชออกซเจนทม

อยในสารละลาย ถาอณหภมสงความตองการใชออกซเจนของพชจากสารละลายธาตอาหารจะมาก

ขนไปดวย แตการละลายตวของออกซเจนในสารละลายธาตอาหารนอยลง ท าใหไมเพยงพอแก

ความตองการของพชได ซงออกซเจนมความส าคญตอขบวนการหายใจและขบวนการออกซเดชน

ในพช ท าใหเกดการเจรญเตบโตของรากซงหากออกซเจนลดลงจะยบย งการเตบโตของรากพช(นฤ

เนตร, 2552)และสงผลใหพชเกดอาการเหยวและการเจรญเตบโตลดลง Baas et al. (2001) ได

รายงานวา ออกซเจนมประโยชนตอการเจรญของรากในพชทปลกในระบบการปลกแบบไรดน ถา

พชมการขาดออกซเจนจะท าใหรากพชมอตราการเจรญนอยลง การดดน าและไอออนลดลงและ

สงผลท าใหผลผลตเกดการสญเสยเชนเดยวกนกบการรายงานของ Urrestarazu and Mazuela (2005)

ไดกลาววา การขาดออกซเจนในบรเวณรากของพชทปลกในระบบการปลกแบบไรดนจะสงผลให

การดดน าและธาตอาหารมอตราทนอยลงและมผลตอการหายใจในระบบรากดวย Morardet al.

(2000) ไดศกษาผลของการขาดออกซเจนในระบบรากของมะเขอเทศทปลกในระบบการปลกแบบ

ไรดน โดยศกษามะเขอเทศในระยะตดดอก พบวาพชมอตราการดดน าและดดธาตอาหารนอยลง

อยางรวดเรว เมอรากมะเขอเทศอยในภาวะของการขาดออกซเจน โดยอตราการดดน าจะลดลง 20-

30% หลงจากนนพชจะไมสามารถดดธาตอาหารไดยกเวนธาตไนโตรเจนทพชยงน าไปใชได โดย

การดดธาตโพแทสเซยมไดรบผลกระทบตอภาวะขาดออกซเจนมากทสด

ส าหรบคาความเปนกรดดาง (pH) ของสารละลายมผลตอการทพชจะดดธาตอาหารนนไป

ใชไดมากนอยเพยงใด สารละลายท มคาความเปนกรดสงท าใหเกดอนตรายแกรากพชได ใน

ขณะเดยวกนสารละลายทเปนดางมากเกนไปจะท าใหเกดการดดธาตเหลก ฟอสฟอรส และ

แมงกานสผดปกต พชสวนใหญเจรญเตบโตไดดในสารละลายทมคาความเปนกรดดางระหวาง

5.5-6.5 การปรบคาความเปนกรดดางใหสงขนควรน า โพแทสเซยมไฮดรอกไซด (KOH)

โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) หรอ โซเดยมไบคารบอเนต (NaHCO3) มาใช หากตองการปรบคา

ความเปนกรดดางใหลดลง ควรเตมกรดซลฟรก (H2SO4) กรดไนตรก(HNO3) หรอกรดไฮโดร

คลอรก (HCL) และควรมการวดคาความเปนกรด-ดางของสารละลายธาตอาหารกอนท าการให

13

สารละลายทกครง Benoit (1992) รายงานวา การปลกพชในระบบปลกแบบไรดน ตองปรบความ

เปนกรดดางของวสดปลก ใหอยในชวง 5.5-6 โดยใชกรดไนตรกเจอจาง 0.5 เปอรเซนต แชวสด

ปลกทงไวประมาณ 24 ชวโมง จงระบายออก

ในสวนของคณภาพน าส าหรบการเตรยมสารละลายน น น าทสะอาดและมประจต า

เหมาะสมส าหรบการเตรยมสารละลายธาตอาหาร (โสระยา, 2548) คณภาพของน าขนกบแหลงน า

ทน ามาใชในการเตรยมสารละลาย ส าหรบแหลงน าทใชในการเกษตรทศนยพฒนาโครงการหลวง

หวยลกเปนแหลงทมน ามความเปนดางสง จงตองมการปรบคาความเปนกรดดางกอนน าไปใช

(พงษสนตและคณะ, 2554) นอกจากนแหลงน าเปดโดยทวไปจะมเกลอละลายอยในน า เกลอทพบ

ในน าไดแก เกลอแกง (NaCl) แมกนเซยมซลเฟตแคลเซยมซลเฟต โพแทสเซยมคลอไรด และ

โซเดยมคารบอเนต ซงศนยพฒนาโครงการหลวงหวยลกมการตรวจพบสารประเภทไบคารบอเนต

และคารบอเนตปะปนอยในระบบน าชลประทาน (พงษสนตและคณะ, 2554) ท าใหคาความเปน

กรดดางสงจ าเปนตองใชกรดไนตรกในการปรบคาความเปนกรดดาง โดยกรดไนตรกจะเขาไป

ก าจดไบคารบอเนตใหเปนคารบอนไดออกไซดและน า จากนนจะไดเกลอไนเตรทของแคลเซยม

และแมกนเซยม (ดเรก, 2550) ซงอาจจะตองลดปรมาณของแคลเซยมและแมกนเซยมจากสตร

สารละลายทใหแกพช

Savvaset al. (2007) ไดศกษาในเรองของความถของการใหสารละลายในระบบการปลก

พชไรดนเพอลดปญหาการสะสมความเปนเกลอในสารละลาย โดยการใชโซเดยมคลอไรดความ

เขมขน 2 ระดบ คอท 0.8 และ 6 โมลตอลตร เพอใหเกดการสะสมเกลอในสารละลายและผสมลงไป

ในระบบใหน าทมความถ 2 ระดบคอ ต าและสง ทดสอบกบพชแตงกวาและพรกหวานพบวา แมจะ

ใชความถของการใหน าสงหรอต าแตเมอใหโซเดยมคลอไรดในระดบทสงแลวเปอรเซนตการ

สญเสยของผลผลตยงมปรมาณทสงในพชทง 2 ชนด แตเมอในสารละลายมระดบคาความเปนเกลอ

ในปรมาณนอยแมจะมความถของการใหสารละลายสงเปอรเซนตทสญเสยยงมปรมาณนอยใน

ระดบทไมแตกตางกบความถของการใหสารละลายต าและพบวาน าหนกผลผลตเฉลยของกรรมวธท

มคาความเปนเกลอนอยยงสงกวากรรมวธทมคาความเปนเกลอมากเชนเดยวกน

14

บทบาทของโพแทสเซยมทมผลตอการเจรญเตบโตและผลผลตของพช

โพแทสเซยมเปนธาตอาหารพชทจ าเปนและตองการในปรมาณมาก (macro element) พบ

มากบรเวณสวนออนของพช เชน เนอเยอเจรญบรเวณยอด ปลายราก ตาขาง ใบออน เนอใบ ใจกลาง

ของตน และในทออาหาร (นพดล, 2538) ธาตโพแทสเซยมเปนธาตทเคลอนยายไดสะดวกในพช

เนองจากเปนธาตทไมไดเปนสวนประกอบของโครงสรางโมเลกลเหมอนธาตไนโตรเจนหรอ

แคลเซยม แตจะชวยเอนไซมในการเรงปฏกรยาเคมของเซลล ชวยในปฏกรยาสงเคราะห

คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน รวมถงชวยใหรากพชดดซมธาตไนโตรเจนใหเรวขน รปของ

โพแทสเซยมทเปนประโยชนตอพชคอ K+พชดดไอออนนดวยกลไกทมการคดเลอกอยางเขมงวด

(highly selective) เมอโพแทสเซยมอยในพชโพแทสเซยมสามารถเคลอนยายไดภายในเซลล

ระหวางเซลลในเนอเยอ และเคลอนยายระยะไกลทางทอน าและทออาหาร ในเชงปรมาณธาตนมใน

พชมากกวาแคตไอออนอนๆ จงเปนธาตทลดศกยออสโมซส(osmotic potential) ภายในเซลลและ

เนอเยอของพชทไมทนเคม (ยงยทธ, 2543)

โพแทสเซยมมบทบาทส าคญในการสงเคราะหโปรตนคอนขางสง ยงมบทบาทใน

กระบวนการสงเคราะหแสงอยางนอย 3 ขนตอนคอ การควบคมใหปากใบเปดเมอมแสงจงชวยให

คารบอนไดออกไซดเขาสใบ สงเสรมการสงเคราะห ATP ในกระบวนการโฟโตฟอสฟอรเลชน

และมบทบาทในการคงสภาพโครงสรางของคลอโรพลาสตและโพรพลาสทดทเหมาะสมกบ

กจกรรมการตรงคารบอนไดออกไซด (ยงยทธ, 2543)

แมวาพชแตละชนดจะมความตองการธาตโพแทสเซยมในปรมาณทแตกตางกน แตถาพช

ไดรบธาตโพแทสเซยมนอยเกนไปจะท าใหพชแสดงอาการขาดแคลนขนไดคอ ท าใหเกดการ

เจรญเตบโตนอยลง ท าใหพชมอาการผดปกต และสงผลถงผลผลตตอไป พชทมอาการขาดธาต

โพแทสเซยมจะมความตานทานตอโรคพชต า เนองจากมการเปลยนแปลงกจกรรมในเรองของ

เอนไซมในพชมาก ความแปรปรวนดานชวเคมดงกลาวยงสงผลใหคณภาพดานโภชนาการของ

อาหารทผลตจากพชชนดนนลดลงภายหลงกระบวนการผลต ซงพชประเภทผลและประเภทหวม

ความตองการธาตอาหารชนดนมาก(นครนทรทพย, 2550)

เนองจากเซลลพชมโพแทสเซยมไอออนมากกวาไอออนอนๆ จงท าใหโพแทสเซยมม

บทบาทส าคญในเรองของการขยายขนาดเซลล การปดและเปดปากใบ และการเคลอนไหวของ

15

อวยวะพช (ยงยทธ, 2543) การขยายขนาดของเซลลม 2 ขนตอนคอ 1) การปรบใหผนงเซลลมความ

ยดหยน โดย IAA (indole acetic acid) และ 2) การเพมความเขมขนของสารละลายภายในเซลลเพอ

ความตางศกยออสโมซส กอนทเซลลพชจะมการขยายขนาดจะมการสะสมของโพแทสเซยม เพอ

ควบคมใหความเปนกรดดางในไซโตพลาสซมมความสมดลและลดศกยออสโมซสในแวคควโอล

โดยพชยงสามารถสงเคราะหกรดอนทรยและน าตาลรดวซ (reducing sugars) เขามาเสรมเพอลด

ศกยออสโมซสใหเหมาะสมกบการขยายขนาดของเซลล การเคลอนยายโพแทสเซยมไอออนเขาส

เซลลขนอยกบอทธพลของ IAA เนองจาก IAA สงเสรมการเคลอนยายของอเลคตรอนใน

พลาสมาเมมเบรนเพอใหเกดความสมดล เมอมการใชธาตโพแทสเซยมรวมกบการใชไซโตไคนน

จะท าใหเกดการขยายขนาดของเซลลถง 4 เทาเมอเปรยบเทยบกบการขาดธาตโพแทสเซยม

โพแทสเซยมไอออนและแอนไอออนในแวคควโอ มบทบาทรวมกนในการขยายขนาดของเซลล ซง

ในพชแตละชนดใชน าตาลและสารอนทรยโมเลกลเลกเปนตวถกละลายเพอเพมความเตงส าหรบ

การขยายขนาดของเซลลแตกตางกนไป ส าหรบบทบาทของโพแทสเซยมในพชหวนน กอนเรม

สะสมอาหารจะมโพแทสเซยมและกรดอนทรยเปนตวถกละลายส าคญทควบคมศกยออสโมซส แต

เมอเรมสะสมอาหารความเขมขนของน าตาลรดวซจะคอยๆ เพมขนขณะเดยวกนโพแทสเซยม

ไอออนและกรดอนทรยกลดลงตามล าดบ (ยงยทธ, 2543)

ในระบบการปลกพชไรดนของผกประเภทผล ธาตโพแทสเซยมมความส าคญและมความ

ตองการในปรมาณทสงมาก (Voogt, 2002) โพแทสเซยมมผลตออายการเกบรกษาผลตผล

มะเขอเทศ พรกหวาน และแตงกวาใหมอายการเกบรกษาทยาวนานขน ชวยปองกนการเกดโรค

blossom end rot (โรคกนเนา) หรอ BER ของมะเขอเทศ พรกหวาน และมะเขอมวง รวมถงอาการ

ปลายใบไหมทยอด (tip burn) ในผกวงศสลด โพแทสเซยมท าใหเกดการลดลงของโรคใบจดใน

มะเขอเทศและพรกหวาน การดดธาตโพแทสเซยมของผกประเภทผลชวยเพมความแขงแรงแกพช

รวมถงการพฒนาผลและชวยลดอตราการดดแคลเซยมของพช (Voogt, 2002) และสามารถลด

ปญหาของการสะสมคาความเปนเกลอได (Sonneveld and Welles, 1988)

Voogt (2002) ศกษาผลของการใชโพแทสเซยมรวมกบแคลเซยมในสารละลายธาตอาหาร

ตออายการเกบรกษาผลมะเขอเทศทปลกในระบบปลกแบบไรดน ระดบของน าตาลในผลผลต การ

เกดจดสทองในผลตผล และการเกดของโรคกนผลเนา พบวาการเพมปรมาณของโพแทสเซยมและ

16

แคลเซยมในสารละลายสามารถเพมอายการเกบเกยวและคณภาพของมะเขอเทศ โดยอายวน

จ าหนายมการเพมขนตามอตราการใชโพแทสเซยมรวมกบแคลเซยม เชนเดยวกนกบปรมาณน าตาล

ในผลตผลเพมขนตามอตราของธาตอาหารทง 2 ชนด ส าหรบอตราการเกดจดสทองในผลมะเขอ

เทศมอตรานอยลงเมอมการใชโพแทสเซยมรวมกบแคลเซยมมากขน แตพบวาเปอรเซนตการเกด

โรคกนผลเนาสงกวาเดมเมอมการเพมปรมาณของปยทง 2 ชนด