ค ม อ ก า ร ว น จ ฉ ย แ ล ะ ต ร ว คู มูือืweb1.dep.go.th/sites/default/files/files/services/...ค าน า พระราชบ

โดย

คมอคมอคมอกระทรวงสาธารณสขกระทรวงสาธารณสขสถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาตสถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาตกรมการแพทยกรมการแพทยกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

กระทรวงสาธารณสขสถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาตกรมการแพทยกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

การวนจฉยและตรวจประเมนความพการการวนจฉยและตรวจประเมนความพการตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

การวนจฉยและตรวจประเมนความพการตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

คมอการวนจฉยและตรวจประเมนความพการ ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

AA

คมอการวนจฉยและตรวจประเมนความพการ

ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

โดย• กระทรวงสาธารณสข• สถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย• กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

BB

คมอการวนจฉยและตรวจประเมนความพการ ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

เลขมาตรฐานสากล ISBN 978-616-7192-22-2

ทปรกษา อธบดกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

ประธานราชวทยาลยจกษแพทยแหงประเทศไทย

ประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย

ประธานราชวทยาลยโสต ศอ นาสกแหงประเทศไทย

ประธานราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรฟนฟแหงประเทศไทย

ประธานราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย

นายกสมาคมโสตสมผสวทยาและการแกไขการพดแหงประเทศไทย

บรรณาธการ แพทยหญงดารณ สวพนธ

กองบรรณาธการ แพทยหญงยงสมาลย เจาะจตต

แพทยหญงวชรา รวไพบลย

สนย สายสพฒนผล

หฤทย ศรสนอดมกจ

บญธาต โสภา

ศลพนธ โสลนดา

ภชราภรณ กองเกด

รปเลม ณรงส กงแสง

จดพมพโดย กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

อาคาร ๖๐ ป กรมประชาสงเคราะห ๒๕๕ ถ.ราชวถ

เขตราชเทว กรงเทพฯ ๑๐๔๐๐

โทรศพท ๐-๒๓๕๔ ๓๓๘๘ www.dep.go.th

คานา พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ ประกอบกบประกาศกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง

ประเภทและหลกเกณฑความพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.

๒๕๔๐ และมประกาศใชเมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๕๒ โดยแบงประเภทของความพการออกเปน ๖ ประเภท

ประกอบดวย ความพการทางการเหน ความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย ความพการทางการ

เคลอนไหวหรอทางรางกาย ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรมหรอออทสตก ความพการทางสตปญญา

และความพการทางการเรยนร ทงนในประกาศฯ ฉบบดงกลาว ไดระบใหผประกอบวชาชพเวชกรรม

เปนผตรวจวนจฉยและออกเอกสารรบรองความพการ เพอประกอบคาขอมบตรประจาตวคนพการตาม

มาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ เวนแตนายทะเบยน

กลางหรอนายทะเบยนจงหวดแลวแตกรณ เหนวาบคคลนนมสภาพความพการทสามารถมองเหนได

โดยประจกษจะไมตองใหมการตรวจวนจฉยกได การออกเอกสารรบรองความพการจงเปนประตดานแรก

ของคนพการในการเขาถงสทธตางๆ เชน สทธทางการแพทย ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข

เรองการบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการแพทยและคาใชจายในการรกษาพยาบาล คาอปกรณ

เครองชวยความพการ และสอสงเสรมพฒนาการสาหรบความพการ พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยเฉพาะประโยชน

ทจะไดจากการจดสวสดการทางสงคม การจดสงอานวยความสะดวก โอกาสเขาทางาน และการศกษา

ซงคนพการจะไดรบสทธเพมขน ตามระเบยบของคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

แหงชาต วาดวยหลกเกณฑวธการและเงอนไขยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ และการออกบตร

การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ การขอสละสทธคนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ

พ.ศ. ๒๕๕๒

สถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย กระทรวง

สาธารณสข กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตและ

ราชวทยาลยแพทยทเกยวของ จงรวมกนจดทาคมอการวนจฉยและตรวจประเมนความพการสาหรบแพทยขน

โดยมวตถประสงคหลกเพอใหแพทยและบคลากรทางการแพทยมความร ความเขาใจ และสามารถ

ตรวจประเมนและวนจฉยความพการไดอยางถกตองและเปนไปในแนวทางเดยวกน เพอใหคนพการ

สามารถนาเอกสารรบรองความพการไปเปนหลกฐานประกอบการขอมบตรประจาตวคนพการและ

ขนทะเบยนคนพการเพอใหคนพการไดรบสทธประโยชนดานตางๆ ตอไป

คณะผจดทา

สารบญ หนาเจตนารมณและจดเปลยนของชวตคนพการไทย ๑

ตาม พรบ.สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖

๑. ความเปนมา ๑

๒. สาระสาคญแหงสทธคนพการ ๑

๓. การจดทาบตรประจาตวคนพการเพอการเขาถงสทธตามกฎหมาย ๗

การกาหนดนยามความพการดวยแนวคด ICF ๑๑

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเหน ๑๗

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย ๒๗

๔.๑ การตรวจประเมนและการวนจฉยความพการทางการไดยน ๒๗

๔.๒ การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางดานการสอความหมาย ๓๑

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย ๔๓

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม ๕๓

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางสตปญญา ๖๓

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเรยนร ๗๙

๑

๒๓๔

๕๖๗๘

สารบญ หนาการตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางออทสตก ๙๕

ภาคผนวก

๑๐.๑ ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ๙๙

เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ พ.ศ. ๒๕๕๒

๑๐.๑ ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ๑๐๕

เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

๑๐.๒ ประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ๑๐๙

เรอง แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ

๑๐.๓ ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต ๑๑๓

วาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ

การออกบตร และการกาหนดเจาหนาทผมอานาจออกบตรประจาตวคนพการ

การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ

และอายบตรประจาตวคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖

๑๐.๔ คาสงกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยท ๒๙๓ /๒๕๕๖ ๑๒๑

เรอง แตงตงคณะกรรมการจดทาคมอการตรวจประเมนและวนจฉยความพการ

เพอการออกบตรประจาตวคนพการ

๙๑๐

เจตนารมณและจดเปลยนของชวตคนพการไทย ตาม พรบ.สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖

๑. ความเปนมา พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ฑ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖

และประกอบกบไดมอนสญญาวาดวยสทธคนพการซงประเทศไทยเขาเปนภาค เมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๑ กาหนด

สาระสาคญแหงสทธของคนพการ เพอใหสามารถพงตนเองและไดรบการยอมรบใหเปนสวนหนงของชมชน มสวนรวม

ในชมชนมโอกาสเลอกสถานทอยอาศยโดยเสมอภาคกบผอน สามารถเขาถงบรการระดบตาง ๆ ในชมชน รวมถง

ความชวยเหลอในสงทจาเปนตอการดารงชวตการปองกนการถกทอดทงและใหคนพการมสภาพความเปนอยทดและมระบบ

การคมครองทางสงคมปราศจากการเลอกปฏบต รวมทงการใหคนพการและครอบครวทมฐานะยากจนไดเขาถง

ความชวยเหลอจากภาครฐในเรองคาใชจายทจาเปน การฝกอบรม การใหคาแนะนา การชวยเหลอการเงนและการดแล

เพอบรรเทาปญหาได ซงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.๒๕๕๐ ไดตราขนโดยมเจตนารมณ

ในการกาหนดแนวทางและปรบปรงวธการในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการใหมความเหมาะสมยงขน

และกาหนดบทบญญตเกยวกบสทธประโยชนและความคมครองคนพการ เพอมใหมการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม

เพราะเหตทางรางกายหรอสขภาพ รวมทงใหคนพการมสทธไดรบสงอานวยความสะดวก อนเปนสาธารณะและความชวยเหลอ

จากรฐ ตลอดจนกาหนดใหรฐตองสงเคราะหคนพการใหมคณภาพชวตทดและพงตนเองได

๒. สาระสาคญแหงสทธคนพการ ตามมาตรา ๒๐ แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ กาหนดสทธคนพการใหสามารถเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ

ตลอดจนสทธสวสดการและความชวยเหลออนจากรฐ โดยมรายละเอยดและสาระสาคญแหงสทธคนพการตามกฎหมาย

ในเรองตางๆ สรปได ดงน

๒.๑ สทธการมสวนรวมและการพฒนาศกยภาพองคกรใหเขมแขง โดยการกาหนดรปแบบใหคนพการ

และองคกรของคนพการรวมทงองคกรเพอคนพการไดเขามามสวนรวมอยางเตมท และมสทธไดรบการพฒนาอยางเขมแขง

โดยสงเสรมใหคนพการและองคกรทเกยวของเขามาเปนองคประกอบหนงของคณะกรรมการ/คณะอนกรรมการทจดตง

ตามกฎหมาย เพอใหคนพการไดมามสวนรวมในการขบเคลอนกฎหมายการรวมตดสนใจเชงนโยบายและวธปฏบตตางๆ

ตลอดจนใหคนพการไดรบการยอมรบและมสวนรวมทางสงคมอยางเตมท การรบจดแจงองคการคนพการแตละประเภทท

๑

๒

กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ การสนบสนนงบประมาณจากกองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

แกองคกรคนพการในการพฒนาศกยภาพดานตางๆ แกคนพการ การสนบสนนสมาคมคนพการทกประเภทแหงประเทศไทย

ตามมาตรา ๒๗ ในดานคาใชจายในการบรหารจดการจากกองทนเพอใหองคกรผแทนของคนพการทกประเภทไดรบ

การสนบสนนงบประมาณจากรฐในการเขามามสวนรวมในการบงคบใชกฎหมายไดอยางมประสทธภาพและสามารถดาเนนการได

อยางเขมแขง การรบรองมาตรฐานองคกรทเกยวของกบคนพการเพอกาหนดคณลกษณะคณภาพทพงประสงคและตองการ

ใหเกดขนเพอใชเปนหลกในการสงเสรม สนบสนน รบรอง ตดตามประเมนผลและประกนคณภาพในการสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการขององคกรดานคนพการหรอองคกรอนทใหบรการแกคนพการใหมความเหมาะสมยงขน

๒.๒ สทธการเขาถงสวสดการสงคม ตามพระราชบญญตน กาหนดไวในมาตรา ๒๐ (๕) (๗) (๙) และ (๑๐) และ

มาตรา ๒๐ วรรคสาม และวรรคส กาหนดใหคนพการมสทธเขาถงและใชประโยชนไดจากสวสดการและความชวยเหลออน

จากรฐในเรองตางๆ เพอใหการคมครองสทธคนพการดานสวสดการสงคมเปนไปอยางทวถงในเรองตางๆ ดงน

๒.๒.๑ สทธทจะไดรบการบรการลามภาษามอ โดยกาหนดใหคนพการทางการไดยนมสทธยนคาขอ

เพอขอรบบรการลามภาษามอในกรณตางๆ ไดแก การใชบรการทางการแพทยและการสาธารณสข การสมครงานหรอ

การตดตอประสานงานดานการประกอบอาชพ การรองทกข การกลาวโทษหรอเปนพยานในชนพนกงานสอบสวนหรอ

พนกงานเจาหนาทตามกฎหมายอน การเขารวมประชม สมมนาหรอฝกอบรม รวมทงเปนผบรรยายโดยหนวยงานภาครฐ

หรอองคกรภาคเอกชนเปนผ จดซงคนพการทางการไดยนเขารวมดวย และบรการอนใดตามทคณะอนกรรมการ

ประกาศกาหนด

๒.๒.๒ สทธทจะไดรบเงนสวสดการเบยความพการ เพอใหคนพการไดรบความชวยเหลอและเอออานวย

ใหคนพการมชวตและสภาพความเปนอยทด เนองจากคนพการมคาใชจายในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไป

มสวนรวมทางสงคมมากกวาบคคลทวไป ตามระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตวา

ดวยหลกเกณฑและวธการจดสวสดการเบยความพการ พ.ศ.๒๕๕๒ และทแกไขเพมเตม ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๕๓ และระเบยบ

กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร หรอเมองพทยาทเกยวของกบการจายเบยความพการใหแกคนพการทมภมลาเนาหรอ

ถนทอยในเขตพนทองคกรปกครองสวนทองถน โดยจายเบยความพการใหแกคนพการทมคณสมบตครบทกคน สาหรบอตรา

การจายเงนเบยความพการตามระเบยบนใหจายเปนรายเดอนๆ ละ ๘๐๐ บาท โดยเรมจายทองคกรปกครองสวนทองถน

ตามทะเบยนบานของคนพการตงแตปงบประมาณ ๒๕๕๘ เปนตนไป

๒.๒.๓ สทธทจะไดรบการจดใหมผชวยคนพการ โดยกาหนดการจดใหมผชวยคนพการโดยมวตถประสงค

เพอใหความชวยเหลอคนพการเฉพาะบคคลเพอใหสามารถปฏบตกจวตรทสาคญในการดารงชวต เชน การปฏบตภารกจใน

ชวตประจาวน หรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมของคนพการซงมความจาเปนมากตอการดารงชวตประจาวนหรออยรวมกบ

บคคลทวไปในสงคมไดภายในระยะเวลาหนงตามความจาเปน ซงตองจดใหมการรบจดแจงเปนผชวยคนพการหรอประสาน

การดาเนนงานกบสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดโดยคนพการทยนคาขอใหมผชวยคนพการตองม

บตรประจาตวคนพการ มความจาเปนตองมผชวยคนพการ เพอใหสามารถปฏบตกจวตรทสาคญในการดารงชวตได และ

๓

ไมไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานอนหรอไดรบแตไมเพยงพอ โดยหลกการพจารณาใหคนพการตองมผชวยคนพการ

จะตองปรากฏขอเทจจรงวาบคคลนนมสภาพความพการมากจนไมสามารถปฏบตกจวตรทสาคญในการดารงชวต

ไดดวยตนเอง หากไมไดปฏบตกจวตรเหลานจะสงผลกระทบอยางสาคญและเดนชดตอการดารงชวต สขภาพ อนามย

ภาวะจตใจ อารมณ พฤตกรรม สภาพความเปนอยและศกดศรความเปนมนษยและกรณคนพการมฐานะยากจนมาก

ใหพจารณาใหบรการผชวยคนพการเปนลาดบแรก

๒.๒.๔ สทธทจะไดรบการปรบสภาพแวดลอมทอยอาศยใหแกคนพการ โดยการเพมเตม ปรบปรง

เปลยนแปลงหรอดดแปลงสวนหนงสวนใดหรอหลายสวนหรอทงหมดของทอยอาศย โดยอาศยการออกแบบ การซอมแซม

การกอสราง การใชเทคโนโลยหรอวธการอนใดเพอขจดอปสรรคหรอจดใหคนพการสามารถดารงชวตในทอยอาศยนนไดโดย

สะดวกและเหมาะสมกบสภาพความพการ รวมถงเพอความปลอดภยและสขอนามยในการใหความชวยเหลอใหคานงถง

ความลาบาก ความมนคงปลอดภยในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนและสทธของคนพการจะตองเขาถงและการใช

ประโยชนจากทอยอาศยดงกลาวและกรณคนพการมฐานะยากจนมากใหพจารณาใหบรการเปนลาดบแรก สาหรบอตราการ

ปรบสภาพแวดลอมใหเปนไปตามความจาเปนและเหมาะสมหรอตามอตราทางราชการประกาศกาหนดและเปนการดาเนน

การกบกลมเปาหมายทไมซาซอนกบงบประมาณทไดรบการสนบสนนจากรฐ เวนแตงบประมาณจากรฐไมเพยงพอกบ

ความจาเปนของคนพการรายนนใหตงงบประมาณสมทบได

๒.๒.๕ สทธทจะไดรบความชวยเหลอเนองจากเปนคนพการทไมมผดแล โดยมวตถประสงคเพอให

คนพการทไมมบดามารดา บตร สาม ภรรยา ญาต พนอง หรอบคคลในครอบครวทรบคนพการไวดแลหรออปการะเลยงด

ไดรบสวสดการในเรองตางๆ ไดแก การชวยเหลอเปนเงนหรอสงของ การจดหาครอบครวอปการะ การสงเขาอปการะใน

สถานสงเคราะห การจดใหมผชวยคนพการ การชวยเหลอเรองอนๆ สาหรบคนพการทจะไดรบสทธในเรองนตองมบตรประจาตว

คนพการ ไมมผอปการะเลยงดหรอมแตไมสามารถเลยงดได ไมมทอยอาศยเปนหลกแหลงหรอทอยอาศยไมมนคงหรอ

ไมเหมาะสม ไมสามารถประกอบอาชพเลยงตวเองได และไมไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานอน หรอไดรบแตไมเพยงพอ

รวมทงการสนบสนนสถานสงเคราะหเอกชนทรบอปการะคนพการทไมมผดแลไดรบเงนอดหนนจากรฐดวย

๒.๒.๖ สทธผดแลคนพการ คาวา “ผดแลคนพการ” ตามกฎหมายหมายถง บดา มารดา บตร สาม ภรรยา

ญาต พนอง หรอบคคลอนใดทรบดแลหรออปการะคนพการ โดยผดแลคนพการมสทธไดรบความชวยเหลอในเรองตางๆ

ไดแก การบรการใหคาปรกษา แนะนาฝกอบรมทกษะการเลยงดคนพการใหไดมาตรฐานตามหลกวชาการและวชาชพ

การจดการศกษา โดยสงเสรมการเรยนรและพฒนาทกษะเพอการพฒนาคณภาพชวตคนพการ การสงเสรมการประกอบอาชพ

อสระ การทางานในสถานประกอบการ การฝกอาชพ การสนบสนนเงนทนประกอบอาชพ การมงานทา การใหสมปทาน

หรอสถานทจาหนายสนคา การจดจางแบบเหมางานและการใหความชวยเหลออนๆ เพอประโยชนในการสงเสรมและ

พฒนาคณภาพชวตคนพการ รวมทงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลรษฎาภร (ฉบบท ๓๗) พ.ศ.๒๕๕๒ บญญตวาให

เพมเตมความตอไปนเปน (ฎ) ของ (๑) ในมาตรา ๔๗ แหงประมวลรษฎาภร (ฎ) คาอปการะเลยงดบดามารดาสามหรอภรยา

บตรชอบดวยกฎหมายหรอบตรบญธรรมของผมเงนได บดามารดาหรอบตรชอบดวยกฎหมายของสามหรอภรยาของผมเงนได

หรอบคคลอนทผมเงนไดเปนผดแลตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการคนละหกหมนบาท

๔

โดยบคคลทอยในความอปการะเลยงดตองเปนคนพการซงมบตรประจาตวคนพการตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมและ

พฒนาคณภาพชวตคนพการหรอเปนคนทพพลภาพ มรายไดไมเพยงพอตอการยงชพและอยในความอปการะเลยงดของ

ผมเงนได ทงน ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไข รวมทงจานวนคนพการและคนทพพลภาพในความอปการะเลยงดของ

ผมเงนไดทอธบดประกาศกาหนดวรรคสองบญญตวาการหกลดหยอยบตรบญธรรม ใหหกไดในฐานะบตรบญธรรมเพยง

ฐานะเดยวโดยใหหกลดหยอนสาหรบเงนไดพงประเมนประจาป พ.ศ. ๒๕๕๙ ทจะตองยนแบบรายการในป พ.ศ. ๒๕๖๐

เปนตนไป

๒.๓ สทธการเขาถงสงอานวยความสะดวก เทคโนโลยและการสอสารของคนพการ ตามมาตรา ๒๐ กาหนดให

คนพการไดเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะและความชวยเหลออนจากรฐ ในเรอง

การชวยเหลอใหเขาถงนโยบาย แผนงาน โครงการ กจกรรม การพฒนาและบรการอนเปนสาธารณะ ผลตภณฑทมความจาเปน

ตอการดารงชวต การเขาถงขอมลขาวสาร การสอสารบรการโทรคมนาคม เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร และ

เทคโนโลยสงอานวยความสะดวกเพอการสอสารสาหรบคนพการทกประเภท ตลอดจนบรการสอสาธารณะจากหนวยงานของรฐ

หรอเอกชนทไดรบงบประมาณสนบสนนจากรฐ ตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทรฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสารกาหนดในกฎกระทรวง การมสทธทจะนาสตวนาทาง เครองมอหรออปกรณนาทาง หรอเครอง

ชวยความพการใดๆ ตดตวไปในยานพาหนะหรอสถานทใดๆ เพอประโยชนในการเดนทางและการไดรบสงอานวยความ

สะดวกอนเปนสาธารณะ โดยไดรบการยกเวนคาบรการ คาธรรมเนยมและคาเชาเพมเตมสาหรบสตว เครองมอ อปกรณหรอ

เครองชวยความพการดงกลาว การกาหนดใหเจาของอาคาร สถานท ยานพาหนะ บรการขนสง หรอผใหบรการสาธารณะอน

ซงไดจดอปกรณ สงอานวยความสะดวกหรอบรการตามขางตน มสทธไดรบการลดหยอนภาษหรอยกเวนภาษเปนรอยละ

ของจานวนเงนคาใชจายตามทกฎหมายกาหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมและรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยออกกฎกระทรวง เพอกาหนดลกษณะหรอการจด

ใหมอปกรณสงอานวยความสะดวก หรอบรการในอาคาร สถานท ยานพาหนะ บรการขนสง หรอบรการสาธารณะอน

ใหคนพการสามารถเขาถงและใชประโยชนได ซงในกรณสงอานวยความสะดวกภายในอาคารใหเปนไปตามกฎกระทรวง

พ.ศ. ๒๕๔๘ รวมทงคณะรฐมนตรมมตเมอวนท ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๕๒ เหนชอบใหหนวยราชการจดทาสงอานวยความสะดวก

ใหคนเขาถงได โดยใหโรงพยาบาลจดทาสงอานวยความสะดวกใหครบถวนสมบรณ ตามกฎกระทรวง พ.ศ. ๒๕๔๘

ซงออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.๒๕๒๒ และทแกไขเพมเตม ใหหนวยราชการประกอบไปดวย

ศาลากลางจงหวด ทวาการอาเภอ/สานกงานเขต ททาการองคกรปกครองสวนทองถน สถาบนการศกษา และสถานตารวจ

ทวประเทศ จดทาสงอานวยความสะดวกขนพนฐาน ไดแก ทางลาด หองนา ทจอดรถ ปาย และสญลกษณ และบรการขอมล

ใหสาเรจภายในป ๒๕๕๔

๒.๔ สทธทจะไดรบบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทย ตามมาตรา ๒๐ (๑) กาหนดให

คนพการมสทธ เขาถงและใชประโยชนไดจากสงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ ตลอดจนสวสดการและความชวยเหลอ

อนจากรฐในเรองการบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทยและคาใชจายในการรกษาพยาบาล คาอปกรณ

เครองชวยความพการและสอสงเสรมพฒนาการ เพอปรบสภาพทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม พฤตกรรม สตปญญา

การเรยนร หรอเสรมสรางสมรรถภาพใหดขน ซงกระทรวงสาธารณสขไดออกประกาศ เรอง การบรการฟนฟสมรรถภาพ

๕

โดยกระบวนการทางการแพทยและคาใชจายในการรกษาพยาบาล คาอปกรณเครองชวยความพการและสอสงเสรม

พฒนาการสาหรบคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๒ เพอกาหนดสทธและแนวทางการใหบรการเพอใหเปนไปตามกฎหมายดงกลาว

โดยมศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต เปนหนวยประสานงานและสนบสนนงานดานวชาการ

เทคนควธการดานการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย การวจยพฒนานวตกรรม รวมทงจดหาอปกรณเครองชวยความพการ

ทมมลคาสง เฉพาะกรณทกฎหมายและระเบยบของหนวยงานของรฐมไดกาหนดไว

๒.๕ สทธทางการศกษา ตามมาตรา ๒๐ (๒) กาหนดใหคนพการมสทธเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอานวย

ความสะดวกอนเปนสาธารณะ ตลอดจนสวสดการและความชวยเหลออนจากรฐในเรองการศกษาตามกฎหมายวาดวย

การศกษาแหงชาตหรอแผนการศกษาแหงชาตตามความเหมาะสมในสถานศกษาเฉพาะหรอในสถานศกษาทวไปหรอการศกษา

ทางเลอกหรอการศกษานอกระบบ โดยใหหนวยงานทรบผดชอบเกยวกบสงอานวยความสะดวก สอบรการและความชวยเหลอ

อนใดทางการศกษาสาหรบคนพการ ใหการสนบสนนตามความจาเปนและเหมาะสมอยางทวถง ซงกระทรวงศกษาธการ

จะเปนเจาภาพหลกในการประสานการขบเคลอนงานดงกลาว โดยมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และ

พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๑ และทแกไขเพมเตม ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๕๖ เปนเครองมอ

ในการปฏบตงานใหเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะมาตรา ๘ ไดกาหนดวา สถานศกษาใดปฏเสธไมรบคนพการ

เขาศกษาใหถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามกฎหมาย ทาใหกฎหมายนเกดความเชอมโยงกบพระราชบญญต

สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ดวย

๒.๖ สทธทจะไดรบการสงเสรมอาชพและการกาหนดสดสวนการจางงาน ตามมาตรา ๒๐ (๓) กาหนดใหการ

คมครองแรงงานมาตรการเพอการมงานทา ตลอดจนไดรบการสงเสรมการประกอบอาชพอสระและบรการสอสงอานวย

ความสะดวกเทคโนโลยหรอความชวยเหลออนใด เพอการทางานและประกอบอาชพของคนพการโดยมวตถประสงคเพอ

พฒนาศกยภาพคนพการจากภาระทางเศรษฐกจทตองอยในความอปการะของผดแลคนพการหรอความชวยเหลอจากรฐ

เปนพลงสาคญในการพฒนาทางเศรษฐกจซงมาตรา ๓๓ กาหนดใหนายจางหรอเจาของสถานประกอบการและหนวยงาน

ของรฐตองรบคนพการเขาทางานตามอตราทกาหนดไวในกฎกระทรวง ทงนเพอสรางโอกาสการมงานทาของคนพการ

ลดภาระการอปการะเลยงดจากครอบครวและสงคม ตามมาตรา ๓๔ กาหนดวาใหนายจางหรอเจาของสถานประกอบการ

ทมไดรบคนพการเขาทางานตามจานวนทกาหนด ใหสงเงนเขากองทนสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการตามอตราทกาหนด

ในกฎกระทรวง ถามไดสง สงลาชา หรอสงเงนไมครบถวนใหเสยดอกเบยในอตรารอยละเจดครงตอปของจานวนเงนทยง

ไมไดสงเขากองทนซงนายจางหรอเจาของสถานประกอบการซงรบคนพการเขาทางานหรอสงเงนเขากองทนตามวรรคหนง

มสทธไดรบการยกเวนภาษเปนรอยละของจานวนเงนคาจางทจายใหแกคนพการหรอเงนทสงเขากองทนแลวแตกรณ ทงน

ตามทกฎหมายกาหนด รวมทงมาตรา ๓๕ กาหนดแนวทางในการใหสมปทานจดสถานทจาหนายสนคาหรอบรการจดจาง

เหมาชวงงานฝกงานหรอใหการชวยเหลออนใดแกคนพการหรอผดแลคนพการแทนการจางงานตามระเบยบทคณะกรรมการ

กาหนด นอกจากนน มาตรา ๓๖ ยงใหอานาจแกอธบดออกคาสงเปนหนงสอใหอายดทรพยสนของนายจางหรอเจาของ

สถานประกอบการซงไมสงเงนทจะตองสงแกกองทนดวยและมาตรา ๓๙ ยงกาหนดใหกรมมอานาจออกประกาศโฆษณา

ขอมลการปฏบตหรอไมปฏบตตามตอสาธารณะอยางนอยปละหนงครง เพอใหเกดมาตรการลงโทษทางสงคม (Social

sanctions) ซงในตางประเทศจะไดผลมากทสด อยางไรกตาม กฎหมายยงไดกาหนดมาตรการเชงบวกเพอใหสทธประโยชน

๖

ในกรณปฏบตตามกฎหมาย เชน นายจางหรอเจาของสถานประกอบการทจางคนพการเขาทางานมากกวารอยละหกสบของ

ลกจางในสถานประกอบการนน โดยมระยะเวลาจางเกนกวาหนงรอยแปดสบวนในปภาษใดมสทธไดรบยกเวนภาษเงนไดใน

ปนน ทงนตามทกฎหมายกาหนด การรบคนพการเขาทางานหรอสงเงนเขากองทนมสทธไดรบยกเวนภาษเปนรอยละของ

จานวนคาจางทจายใหแกคนพการหรอเงนทสงเขากองทนแลวแตกรณ ทงน ตามทกฎหมายกาหนดและในกรณทรฐหรอ

หนวยงานของรฐจะพจารณาใหสมปทาน การสงเสรมการลงทนการประกาศเกยรตคณ สนเชอ รางวล เครองราชอสรยาภรณ

หรอสทธประโยชนอนใดแกนายจางหรอสถานประกอบการใดซงเปนการปฏบตตามกฎหมายมาประกอบการพจารณาดวย

๒.๗ สทธทจะไดรบการขจดการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอคนพการ ตามมาตรา ๖ กาหนดใหคณะกรรมการ

สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตโดยมนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการมอานาจกาหนดวนจฉยและ

มคาสงเพกถอนการกระทาหรอหามมใหกระทาการทมลกษณะเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอคนพการ โดยคาสง

ของคณะกรรมการถอเปนทสด ตอมาคณะกรรมการไดมระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต

วาดวยหลกเกณฑและวธการรองขอและการวนจฉยเกยวกบการกระทาในลกษณะทเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอ

คนพการ พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยกาหนดใหมคณะอนกรรมการขจดการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอคนพการเพอทาหนาทเสนอ

แนะนโยบาย แนวทางและมาตรการเกยวกบการขจดการเลอกปฏบต เสรมสรางความตระหนกรถงสทธตางๆ ทคนพการ

พงไดรบอยางเทาเทยมกบบคคลทวไปตามกฎหมายไกลเกลยกรณพพาทกอนมการวนจฉยการรองขอ รวบรวมขอเทจจรง

และจดทาการวนจฉยในกรณพพาทเกยวกบการทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐ องคกรเอกชนหรอบคคลใดกระทา

การซงมลกษณะเปนการเลอกปฏบตแลวเสนอการวนจฉยนนตอคณะกรรมการเพอวนจฉยและมคาสงชขาดในกรณพพาท

นน และระเบยบยงไดกาหนดวธการรองขอโดยใหคนพการทไดรบความเสยหายหรอจะไดรบความเสยหายจากการกระทา

ทมลกษณะการเลอกปฏบตหรอผดแลคนพการในกรณคนพการเปนผเยาว คนเสมอนไรความสามารถหรอคนไรความสามารถ

หรอในกรณทคนพการมสภาพความพการถงขนไมสามารถไปรองขอดวยตนเองได หรอองคกรดานคนพการหรอบคคลทได

รบมอบอานาจจากคนพการหรอผดแลคนพการใหดาเนนการรองขอแทน โดยรองขอเปนหนงสอหรอสงทางไปรษณยหรอ

ดวยวาจาหรอดวยวธการอนใดเพอใหคณะกรรมการดาเนนการวนจฉยและมคาสง สาหรบสถานทยนคาขอ โดยใน

กรงเทพมหานครใหรองขอตอกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ หรอหนวยงานอนตามทอธบดประกาศกาหนด

สวนจงหวดอนใหรองขอตอสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดหรอหนวยงานอนตามทผวาราชการ

จงหวดประกาศกาหนด

๒.๘ สทธทจะไดการชวยเหลอทางกฎหมาย โดยมวตถประสงคเพอประโยชนในการเขาถงและใชประโยชนจาก

สทธตามกฎหมาย ทงคดแพง คดอาญา คดปกครอง คดแรงงาน และคดทรพยสนทางปญญา ซงคนพการจะไดรบความชวย

เหลอในดานการใหคาปรกษาหารอทางกฎหมาย การใหความรทางกฎหมาย การจดทานตกรรมสญญา การไกลเกลยหรอ

การประนประนอมยอมความ การจดหาทนายความ การใหความชวยเหลออนๆ ในทางคด

๗

๓. การจดทาบตรประจาตวคนพการเพอการเขาถงสทธตามกฎหมาย ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๑๙ กาหนดวาเพอประโยชน

ในการไดรบสทธตามมาตรา ๒๐ คนพการอาจยนคาขอมบตรประจาตวคนพการตอนายทะเบยนกลางหรอนายทะเบยน

จงหวด ณ สานกงานทะเบยนกลาง สานกงานทะเบยนจงหวดหรอสถานทอน ตามระเบยบทคณะกรรมการกาหนด และ

วรรคสอง กาหนดวาในกรณทคนพการเปนผเยาว คนเสมอนไรความสามารถหรอคนไรความสามารถหรอในกรณทคนพการ

มสภาพความพการถงขนไมสามารถไปยนคาขอดวยตนเองได ผปกครอง ผพทกษ ผอนบาล หรอผดแลคนพการ แลวแตกรณ

จะยนคาขอแทนกได แตตองนาหลกฐานวาเปนคนพการไปแสดงตอนายทะเบยนกลางหรอนายทะเบยนจงหวด แลวแตกรณ

ดวย และวรรคสามกาหนดใหการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ การออกบตร การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลง

สทธการขอสละสทธของคนพการ และอายบตรประจาตวคนพการใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะ

กรรมการกาหนดในระเบยบซงคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตไดมระเบยบวาดวยหลกเกณฑ

วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ การออกบตร และการกาหนดเจาหนาทผมอานาจออกบตร

ประจาตวคนพการ การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ และอายบตรประจาตว

คนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖

๓.๑ คณสมบตและสถานทใหบรการออกบตรประจาตวคนพการ กาหนดใหคนพการเฉพาะทมสญชาตไทย

เทานนใหยนคาขอมบตรประจาตวคนพการได สวนกรณบคคลซงยงมไดแจงเกด หรอเปนเดกถกทอดทง ทาใหไมทราบแนชด

วาเปนบคคลทมสญชาตไทยหรอไม จงใหดาเนนการตามขนตอนของกฎหมายวาดวยทะเบยนราษฎรกอน สวนสถานท

ใหบรการออกบตรประจาตวคนพการ คนพการผอาศยอยในกรงเทพมหานคร สามารถยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ

ตอศนยบรการคนพการกรงเทพมหานคร กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ หรอหนวยงานภาครฐอนตามท

อธบดประกาศกาหนด คนพการอยในจงหวดอน สามารถยนคาขอมบตรประจาตวคนพการตอสานกงานพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยจงหวดหรอหนวยงานภาครฐอนตามทผวาราชการจงหวดประกาศกาหนด

๓.๒ การยนคาขอแทนคนพการ ใหดาเนนการไดในกรณคนพการเปนผเยาว คนเสมอนไรความสามารถหรอ

คนไรความสามารถ หรอกรณทคนพการมสภาพความพการถงขนไมสามารถไปยนคาขอดวยตนเองได โดยใหผปกครอง

ผพทกษ ผอนบาล หรอผดแลคนพการ แลวแตกรณ จะยนคาขอแทนกได

๓.๓ เอกสารทเกยวของกบการยนคาขอ ไดแก

๑) สาเนาบตรประจาตวประชาชน สาเนาบตรประจาตวขาราชการ หรอสาเนาสตบตรของคนพการ

๒) สาเนาทะเบยนบานของคนพการ

๓) รปถายขนาด ๑ นว ถายมาแลวไมเกน ๖ เดอน จานวน ๒ รป

๘

๔) เอกสารรบรองความพการ ซงรบรองโดยผประกอบวชาชพเวชกรรมของสถานพยาบาลของรฐหรอ

สถานพยาบาลเอกชนทอธบดประกาศกาหนด เวนแตกรณสภาพความพการทเหนไดโดยประจกษตามประกาศกรม เรอง

แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ ไมตองมเอกสารรบรองความพการ ทงน

ใหเจาหนาทผขอรบคาขอถายภาพสภาพความพการไวเปนหลกฐาน

๕) กรณบคคลอนยนคาขอแทนคนพการใหนาสาเนาบตรประจาตวประชาชนหรอสาเนาทะเบยนบานของบคคล

นนและหลกฐานอนทแสดงใหเหนวาไดรบมอบอานาจจากคนพการหรอมสวนเกยวของกบคนพการเนองจากเปนผปกครอง

ผพทกษ ผอนบาล หรอผดแลคนพการแลวแตกรณ

๓.๔ การใชดลยพนจในการออกบตรประจาตวคนพการ โดยเจาหนาทรบผดชอบในหนวยทรบคาขอตรวจสอบ

ความถกตองของเอกสาร และสอบขอเทจจรงตามแบบทอธบดกาหนดแลวเหนวาเปนคนพการตามความหมายในมาตรา ๔

และใหระบรายละเอยดเกยวกบประเภทและหลกเกณฑความพการไดแลว จงเสนอความเหนตอนายทะเบยนเพอออกบตร

ประจาตวคนพการแกผยนคาขอ ทงน กฎหมายไดยกเลกระดบความพการทสามารถจดทาบตรประจาตวคนพการได โดย

ใชการพจารณาจากความผดปกตหรอความบกพรอง ซงสงผลใหบคคลมความยากลาบากหรอมขอจากดในการใชชวตประจา

วนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม หากนายทะเบยนมคาสงไมออกบตรประจาตวคนพการใหแกผใดนน ตองแจงคาสงพรอม

เหตผลเปนหนงสอแกผยนคาขอภายในสามสบวน นบแตวนทไดรบคาสงไมใหมบตรประจาตวคนพการดงกลาว

๓.๕ สทธการอทธรณ ในกรณคนพการทไมไดรบความเหนชอบใหมบตรประจาตวคนพการหรอไมไดรบความ

เหนชอบใหมบตรประจาตวคนพการใหม อาจยนอทธรณเปนหนงสอตอนายทะเบยนกลางหรอนายทะเบยนจงหวดซงเปน

สถานทยนคามบตรประจาตวคนพการนน ภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคาสงไมใหมบตรดงกลาว โดยใหนายทะเบยน

พจารณาคาอทธรณใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบคาอทธรณดงกลาว แลวใหแจงผลการพจารณาอทธรณ

พรอมเหตผลเปนหนงสอตอผอทธรณทราบตอไป คาวนจฉยของนายทะเบยนใหเปนทสด

๓.๖ อายบตรประจาตวคนพการ ใหบตรประจาตวคนพการมอายแปดปนบแตวนทออกบตร และความในมาตรา

๔๑ กาหนดใหถอวาบตรประจาตวคนพการทออกตามพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. ๒๕๓๔ เปนบตร

ประจาตวคนพการตามระเบยบนจงใชไดจนหมดอายแลวจงยนคาขอบตรประจาตวคนพการฉบบใหมตอไป

๓.๗ การออกบตรประจาตวคนพการฉบบใหมแทนบตรเดม ในกรณบตรประจาตวคนพการหมดอาย ชารด

สญหาย หรอมการเปลยนแปลงในสาระสาคญเกยวกบคนพการ ใหคนพการหรอบคคลททาการแทนยนคาขอตอนายทะเบยน

เพอขอมบตรประจาตวคนพการใหมได โดยกรณบตรประจาตวคนพการหมดอายใหคนพการหรอบคคลทมอานาจยนคาขอแทน

ยนคาขอมบตรประจาตวคนพการตอเจาหนาทเพอออกบตรใหมภายใน ๓๐ วน กอนบตรประจาตวคนพการเดม

หมดอาย

๙

๓.๘ การยกเลกบตรประจาตวคนพการ ในกรณคนพการทมบตรประจาตวคนพการถงแกความตาย หรอไดรบ

การแกไขฟนฟจนไมมสภาพความพการ หรอมความประสงคจะยกเลกการมบตรประจาตวคนพการ ใหผมบตรประจาตว

คนพการหรอบคคลททาการแทนแจงตอนายทะเบยนเพอจาหนายออกจากทะเบยนบตรประจาตวคนพการตอไป

๓.๙ การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธของคนพการทมบตรประจาตวคนพการ เนองจากการม

บตรประจาตวคนพการจะทาใหคนพการสามารถยนคาขอใชสทธเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอานวยความสะดวก

อนเปนสาธารณะ ตลอดจนสวสดการและความชวยเหลออนจากรฐตามมาตรา ๒๐ หรอตามกฎหมายอนกาหนด โดยให

คนพการหรอบคคลททาการแทนอาจยนคาขอใหมการกาหนดสทธหรอเปลยนแปลงสทธตอหนวยงานของรฐ ซงมอานาจ

หนาทตามมาตรา ๒๐ หรอตามกฎหมายอนกาหนด หรอตามทคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

แหงชาตกาหนด

๓.๑๐ การสละสทธประโยชนของคนพการตามกฎหมาย กรณคนพการจะขอสละสทธ รวมทงกรณคนพการ

ทมบตรประจาตวคนพการแลว ถาคนพการมความประสงคทจะสละสทธนน ใหคนพการยนคาขอเปนหนงสอเพอขอ

สละสทธตอหนวยงานของรฐซงคนพการยนคาขอนนได

๑๐

การจดทาคานยามความพการ ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ องกรอบแนวคด International Classification of Functioning, Disability

and Health (ICF) ซงเปนหนงใน Family of International Classification ขององคกรอนามยโลก เพอใหเปนไปตาม

มาตรฐานสากลบทความนจงเนนการทาความเขาใจกรอบแนวคด ICF โดยเรมจาก ประเภทของกรอบแนวคดดานความพการ

ตามดวยกรอบแนวคดแบบ ICF เปนอยางไร และปดทายดวยการนาแนวคด ICF มาใชในการกาหนดนยามความพการ

ทางกฎหมาย

๑. กรอบแนวคดดานความพการ ในชวงกอนป พ.ศ. ๒๕๔๔ กรอบแนวคดหลกดานความพการม ๒ รปแบบ รปแบบแรกคอ แนวคดทางการแพทย

(Medical model) เรมในป พ.ศ. ๒๕๒๓ ซงคดวาความพการเปนกระบวนการทเปดจากพยาธสภาพและโรค ทาใหเกด

ความบกพรองของรางกาย (Impairment) เชน การตดเชอโปลโอทาใหอวยวะบกพรอง คอกลามเนอแขนและขาออนแรง

แลวสงผลไปสการสญเสยสมรรถภาพในการทากจกรรมตางๆ (Disability) ไดแก เดนเองไมไดตองใชไมคายนชวย ผลทตามมา

คอเกดความเสยเปรยบหรอดอยโอกาสในการดารงชวตในสงคม (Handicap) เชน เดกคนนนไมสามารถกลบไปรวมชนเรยน

เดมได เนองจากหองเรยนอยชน ๓ มการเดนเรยน เปนตน การดแลคนพการกลมนจงเนนไปทการฟนฟสมรรถภาพ

เฉพาะตวของคนนนใหบรรลความสามารถสงสดทพงจะทาได เชน อมพาตครงทอนลางจะตองฝกฝนใหมกาลงกลามเนอแขนมากๆ

เพอใหสามารถเคลอนยายตนเองได ใสเหลกดามขาเพอเดนระยะทางไกลๆ ได เปนตน ดงแผนภมท ๑

การกาหนดนยามความพการดวยแนวคด ICF*๒

*แพทยหญงอบลวรรณ วฒนาดลกกล นายแพทยชานาญการพเศษ หวหนากลมงานเทคโนโลยสารสนเทศและสนบสนนวชาการศนยสรนธร

เพอการฟนฟสมรถภาพทางการแพทยแหงชาต

แผนภมท ๑ กรอบแนวคดดานคนพการในรปแบบ Medical model

สาเหตการเกดโรคและภาวะเจบปวย

เกดพยาธสภาพ

เปนโรค

ความบกพรองหรอสญเสยอวยวะ Impairment

ความสญเสยสมรรถภาพ Disability

ความดอยโอกาสในสงคม Handicap

• ๑-prevention

• ๒-prevention

• ๓-prevention

• ๔-prevention

๑๒

รปแบบทสองเปนแนวคดทางสงคม (Social model) กลาวคอ คนพการเปนความหลากหลายอยางหนงของ

รางกายมนษยเทานน ความพการจงมใชปญหาระดบบคคล ทวาเกดจาก “สงคม” ทไมสามารถจดการใหคนทมความหลาก

หลาย อยรวมกนได เปนปญหาทเกดจากเงอนไขหลายๆ อยางของสงคม เชน ทศนคตทวาคนพการมความหลากหลายนอย

จงไมรบคนพการเขาทางานทงทความพการนนไมเปนอปสรรคตองานนน ทศนคตวาคนพการนาสงสารตองไดรบการดแล

อยาไปลาบากทาอะไรเองเลย จงทาใหญาตคอยทาทกอยางให ทงๆ ททาเองได หรอความไมรและไมไดคดรอบคอบทาให

การสรางทางขนอาคารมแตบนได ผสงอายหรอผทเดนไมไดไมสามารถใชอาคารนได เปนตน หลายทานคงเคยมประสบการณ

วาคนพการบางคนขณะอยโรงพยาบาลสามารถฝกฝนจนทากจกรรมไดเองทกอยาง แตกลบบานยงใหคนอนปอนขาวให หรอ

กลบไปบานไมเคยไดเขนรถเขนไปไหนเลยเพราะบานไมมทางลาด จะเหนวาการจะลดความพการโดยยดแนวคดดานใดดานหนง

จะไมสามารถแกปญหาความพการได ในป พ.ศ. ๒๕๔๔ องคการอนามยโลกจงเสนอแนวคด Biopsychosocial model

วาความพการนนเปนผลรวมของความผดปกตของรางกายและจากปจจยแวดลอม ทงนไดจดกลมองคประกอบของ ICF

เปนรหสขอมลรวมเปนบญชสากลเพอการจาแนกการทางาน สขภาพและความพการหรอ International Classification

of Functioning, Disability and Health (ICF) ขนเพอนาเสนอภาษามาตรฐานทสามารถสอสารไดทวโลก

๒. International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) ICF เปนกลมรหสขอมลทบงชสภาวะสขภาพและความเปนอยของคนคนหนงอยางครอบคลมและนาไปสการ

วางแผนการดแลทตอบสนองตอความตองการของคนพการไดตรงจดกวาการระบโรคตาม International Classification

of Diseases and Related Health Problem (ICD) เชน ผปวย ๒ รายไดรบการวนจฉยตาม ICD วา Right hemiplegia,

Cerabral infarction เหมอนกน คนแรก มอาย ๗๐ ป พดไมได ลกนงเองไมไดและตองการกลบไปดแลตอทบาน แตอกคนหนง

อาย ๔๕ ป พดไดแตนกคาพดชา ลกยนพอได และมเปาหมายจะกลบไปทางานตามเดม เนองจากยงมลกทตองดแลอก

๒ คน จะเหนวาแมวาจะวนจฉยตาม ICD เหมอนกนแตขอมลดานกจกรรมทสามารถทาได ขอมลครอบครว สงแวดลอมนน

ตางกน ขอมลทเพมมานนเปนขอมลทไดจาก ICF ซงมกรอบแนวคดดงแผนภมท ๒ และคาอธบาย ดงน

๑๓

แผนภมท ๒ กรอบแนวคดในการประเมนแบบ ICF

ICF แสดงสภาวะสขภาพของบคคลในแตละองคประกอบ ดงน

๑. การทางานของรางกายและโครงสรางของรางกาย (Body function & Structure) การสญเสยของรางกาย

สวนนทาใหเกด “ความบกพรอง” (Impairment) หรอการสญเสยการทางานของรางการหรอโครงสรางของรางกาย ทงน

องคการอนามยโลกเลอกใชคาวา Body function and Structure แทนคาวา Impairment เพอลดการใชคาในเชงลบ

๒. กจกรรม (Activity) หมายถง การปฏบตกจกรรมของแตละบคคลการสญเสยความสามารถสวนนจะกอใหเกด

“ขอจากดในการทากจกรรม” (Activity limitation) หรอความยากลาบากในการทากจกรรมของแตละบคคล คาน

ถกนามาใชเพอลดการสอสารไปในทางลบของคาเดมซงใชวา “ความดอยสมรรถภาพ” (Disability)

๓. การมสวนรวม (Participation) หมายถง ความสามารถในการเขารวมกจกรรมทางสงคม การสญเสยความ

สามารถสวนนจะกอใหเกดปญหาทบคคลประสบในการเขารวมกจกรรมทางสงคม ซงใชคาวา “อปสรรคในการมสวนรวม”

(Participation restriction) คานถกนามาใชทดแทนคาเดมวา “ความเสยเปรยบทางสงคม” (Handicap)

๔. สภาวะสขภาพของบคคล อาจไดรบผลกระทบจาก “ปจจยดานสงแวดลอม” (Environmental factors) เชน

ชมชน สถานท อปกรณชวย และ “ปจจยภายในตวบคคล” (Personal Factors) เชน ความกระตอรอรน สภาวะทางจต

(Spiritual functions) ดงนนการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย จงไมเพยงแตดาเนนการตอรางกายผปวยโดยตรงเทานน

ยงตองปรบปจจยดานสงแวดลอม และปจจยภายในจตใจดวย เชน การใหคาปรกษา การใหอปกรณ/เทคโนโลยเครองชวย

คนพการ การปรบสถานททางาน เปนตน

๑๔

ตวอยาง เชน

• ชาย อาย ๑๘ ป

• Body function

ม Sensorineural hearing loss ตงแตอาย ๑๘ เดอน เนองจากยา ตรวจวดการไดยน พบวา Right ear =

๗๕ dB Left ear = ๘๐ dB รหส ICF : b ๒๓๐

• Limitaton of activity

d ๓๑๐ ไมสามารถรบขอความทเปนภาษาพด : Limitation in receptive communication

d ๓๓๐ การพด

• Limitation of participation

d ๓๕๐ การสนทนา

d ๓๖ การใชอปกรณสอสาร เชน การพดโทรศพท

d ๗๑๐ ปฏสมพนธระหวางบคคลขนพนฐานทาไมได เชน ไปโรงพยาบาล แตไมถกเรยกตรวจเพราะพยาบาล

ใชวธประกาศเรยกดวยเสยง

d ๗๒๐ ปฏสมพนธระหวางบคคลขนซบซอน เชน ไมสามารถอธบายอาการทเปนปญหาใหแพทยเขาใจได

• Environment

ขอจากดดาน d ๓๖ และ d ๗๑๐ สามารถลดลงไดจาก e ๑๒๕ ผลตภณฑและเทคโนโลยทใชในการสอสาร

จะเหนวาปจจบนการใชระบบสงขอความทางโทรศพทมอถอชวยใหคนหหนวกสามารถสอสารโดยไมตองพบ

หนากนไดนอกจากนบางประเทศยงมระบบการจดหาโทรศพททใชพมพและมผอานออกเสยงให เพอใหปลายทางไดยนเสยง

ในสวนของ d ๗๑๐ การใชระบบควทมเสยงเรยกและตวเลขแสดงไปพรอมกนจะลดขอจากดเรองการไมรวาถงควแลวได

ขอจากดดาน d ๗๒๐ สามารถลดลงไดดวย e ๕๗๕ บรการระบบและนโยบายของความชวยเหลอทวไป

ทางสงคม เชน คนพการอาจเบกคาจางลามเพอไปกบคนพการ โดยรฐสนบสนน เปนตน

๑๕

ตวอยาง หวขอรหสในองคประกอบดาน Activities and Participation (d)

๑ Learning & Applying knowledge

๒ General task and Demands

๓ Communication

๔ Mobility

๕ Self care

๖ Domestic life areas

๗ Interpersonal interactions

๘ Major life areas

๙ Community, Social & Civic life

สามารถอานเพมเตมไดท www.who.int/classification/icf

๓. การนยามความ “พการ” ในทางกฎหมาย เมอเปรยบเทยบการใหความหมายของคาวา “พการ” ตามพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ

พ.ศ. ๒๕๓๔ และพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒)

พ.ศ. ๒๕๕๖ แตกตางกนดงน

พระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. ๒๕๓๔

“มาตรา ๔ คนพการ หมายความวา คนทมความผดปกตหรอบกพรองทางรางกาย ทางสตปญญาหรอจตใจตาม

ประเภทและหลกเกณฑทกาหนดในกฎกระทรวง

เนนทการประเมน ความผดปกตหรอบกพรอง ดงนนแพทยจงประเมนความผดปกตของรางกายเปนหลกซงม

ความหมายเชนเดยวกบ Body function and Structure ตามแนวคดของ ICF นนเอง เชน Visual acuity, Visual field,

Level of hearing loss, Level of weakness of body and limbs, IQ เปนตน อยางไรกตามในทางปฏบต มการนา

ระดบความสามารถในการทากจกรรมประจาวนมาประกอบดวย โดยเฉพาะในกรณททางแพทยไมมตวชวดทชดเจน เชน

การออนแรงของขาหลายๆ สวน อาจใชเกณฑวาออนแรงจนไมสามารถเดนไดระยะทาง ๑๐ กาว การมปญหาทางจตและ

พฤตกรรมจนไมสามารถดแลตนเองไดหรออยรวมกบผอนในสงคมได เปนตน ในพระราชบญญตฉบบนแบงความรนแรงเปน

๕ ระดบ และใชเกณฑใหเฉพาะรายทมความรนแรงระดบปานกลางถงมากเทานนทมสทธเปนคนพการตามกฎหมายฉบบน

รายทบกพรองนอยยงไมเขาเกณฑน แมวาอาจมปญหาในการเขาสสงคม เชน หลงคอม ตวเตยแคระ

“พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐” มาตรา ๔ “คนพการ” หมายถงบคคล

ซงมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการเหน

การไดยน การเคลอนไหว การสอสาร อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอความบกพรองอนใด ประกอบกบม

อปสรรคในดานตางๆ และมความจาเปนเปนพเศษทจะตองไดรบความชวยเหลอดานใดดานหนง เพอใหสามารถ

ปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป ทงนตามประเภทและหลกเกณฑท

รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประกาศกาหนด

๑๖

จะเหนวา พระราชบญญตฉบบนจะพจารณาความพการจาก ขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน

และขอจากดในการเขาไปมสวนรวมทางสงคม อนเปนผลมาจาก ความบกพรอง ซงสอดคลองกบแนวคด Biopsychosocial

model ในทางปฏบตแพทยสามารถรบรองความบกพรองได แตอาจใหความเหนวามขอจากดในการปฏบตกจกรรม

ในชวตประจาวนไดเพยงบางสวน และไมสามารถระบขอจากดในการเขาไปมสวนรวมของสงคมได เนองจากขอจากดเหลาน

ผนแปรไปตามสงแวดลอม อยางไรกด แพทยอาจใชดลยพนจขยายเกณฑในการตดสนวาบคคลนนพการกวางกวาเกณฑเดมได

กลาวคอหากแพทยเหนวาความบกพรองนนไมเปนขอจากดในการปฏบตกจวตรประจาวนแตมผลตอการเขาไปมสวนรวม

ของสงคม เชน แผล Burn ทใบหนาจนไมสามารถกลบไปทางานได กอาจใหประเมนวามความบกพรองของรางกายและ

ใหความจาเปนวาจะมขอจากดในการทากจวตรประจาวนหรอกจกรรมในสงคมประเดนใดไดบาง จะเหนวาในพระราชบญญต

ฉบบน การใหนยามความพการทกวางขนนอาจไมมประโยชนในทางการบรการการแพทยมากนก แตจะมประโยชนในการ

จดสวสดการทางสงคมเพอการดารงชวตประจาวนและการดารงชวตในสงคมทดขน เชน การมลามภาษามอชวยสอสาร

การไดลดภาษ การมโควตาเขาทางานทมากขน การไดรบสทธและโอกาสในการเรยน การเดนทางไปสถานทตางๆ

ไดมากขน

คานยามตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ความพการทางการเหน ครอบคลม ๒ ลกษณะ ดงน

๑. คนตาบอด หมายถง คนทมสายตาขางทดกวา เมอไดรบการตรวจแกไขดวยแวนตาแลว (Best corrected

distance visual acuity) สามารถเหนไดนอยกวา ๓ สวน ๖๐ เมตร (๓/๖๐) หรอ ๒๐ สวน ๔๐๐ ฟต (๒๐/๔๐๐) จนถง

มองไมเหนแมแตแสงสวาง หรอมลานสายตาแคบกวา ๑๐ องศา

๒. คนตาเหนเลอนราง หมายถง คนทมสายตาขางทดกวา เมอไดรบการตรวจแกไขดวยแวนตาแลว (Best

corrected distance visual acuity) สามารถเหนไดตงแต ๓ สวน ๖๐ เมตร (๓/๖๐) หรอ ๒๐ สวน ๔๐๐ ฟต (๒๐/๔๐๐)

ไปจนถงนอยกวา ๖ สวน ๑๘ เมตร (๖/๑๘) หรอ ๒๐ สวน ๗๐ ฟต (๒๐/๗๐) หรอ มลานสายตาแคบกวา ๓๐ องศา

ลงไปจนถง ๑๐ องศา

หลกเกณฑการวนจฉยความพการทางการเหน ไดแก ๑. คนพการทางการเหน ครอบคลม คนตาเหนเลอนรางและคนตาบอด ไดแก

• คนทมสายตาขางทดกวาเมอไดรบการตรวจแกไขดวยแวนตาแลวมองเหนนอยกวา ๖/๑๘ หรอ ๒๐/๗๐

ลงไป จนถงมองไมเหนแมแตแสงสวาง หรอ

• คนทมลานสายตาแคบกวา ๓๐ องศา

๒. ตองสนสดการรกษาพยาบาลตามปกต และไดรบตรวจแกไขดวยแวนตา (Refraction) แลว แตความผดปกต

หรอความบกพรองดงกลาวยงคงมอย คนพการตามกฎหมายประเภทน จงหมายถง คนทมความผดปกตทางการเหนภายใต

เงอนไขตอไปน

• เมอการอกเสบไดรบการรกษาแลวอยางนอย ๓ เดอน

• หลงการผาตดเปนเวลาไมนอยกวา ๖ เดอน

• ในรายทมความผดปกตของ Extraocular muscle, Traumatic cataract, Traumatic vitreous

haemorrhage ใหลงความเหนหลงไดรบอนตรายตอตาเปนเวลาไมนอยกวา ๑๒ เดอน

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเหน*๓

* แพทยหญงขวญใจ วงศกตตรกษ นายแพทยเชยวชาญ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๑๘

หมายเหต

ตงแตป พ.ศ.๒๕๔๖ องคการอนามยโลก ไดแบงภาวะบกพรองทางการเหน (Visual Impairment : VI) โดยใช

ระดบสายตาไกลทวดดวยตาเปลาหรอใสแวนตาทใชอยในชวตประจาวน (Presenting distance visual acuity) โดยม

วตถประสงคเพอรวมเอาภาวะสายตาผดปกต (Refractive error) เขามาเปนสาเหตของภาวะบกพรองทางการเหน (Visual

Impairment : VI) ทจาเปนตองไดรบการวนจฉยและแกไข แตเนองจากภาวะสายตาผดปกต (Refractive error) เปนภาวะ

ทสามารถแกไขไดดวยการตรวจวดสายตาและประกอบแวนตา จงถอเปนปญหาทยงไมสนสดการรกษา ดงนนคนกลมน

จงไมเปนคนพการทางการเหนตามหลกเกณฑ การวนจฉยความพการทางการเหนตามประกาศของกระทรวงการพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย

คนพการทางการเหนตามกฎหมาย ไมครอบคลมบคคลตอไปน

๑. มตาพการหรอตาบอดเพยง ๑ ขาง

๒. มตาบอดส

๓. มตาเข ตาเหล

แนวทางการซกประวต การซกประวตทดควรมเนอหาครอบคลมดงน

๑. ประวตการวนจฉย สาเหตของการสญเสยสมรรถภาพทางการเหนในการตรวจครงลาสด

๒. ประวตการตรวจตาและการไดรบการรกษาในปจจบนและทผานมา ทงการใชยา และการผาตด

๓. ประวตการไดรบการชวยเหลอหรอการฟนฟสมรรถภาพสายตากอนหนาน เชน อปกรณชวยการมองเหนทใชอย

รวมถงกรณทมแวนสายตาใชอย และความพงพอใจกบอปกรณดงกลาว

๔. ประวตความผดปกตทางสายตาในครอบครว เชน มโรคบางอยางในครอบครวทพบ ในทกรนของสมาชก

ในครอบครว ไดแก ตอหน ตอกระจก ตาบอด ฯลฯ

๕. ประวตความเจบปวยจากโรคตางๆ ทงทเกยวของและไมเกยวของกบการสญเสยสมรรถภาพทางการเหนของ

ผปวย

ในการซกประวตเพอหาความผดปกตทางการเหน โดยเฉพาะในเดกเลกใหถามถงหรอสงเกตอาการตอไปน

๑. เดกอาย ๒ เดอน ถายงไมจองหนา ใหสงสยวาเดกจะมสายตาผดปกต

๒. ดลกษณะ ขนาด และตาแหนงของดวงตาทผดปกต

๓. มพฤตกรรมชอบขยตา กระพรบตาบอย ๆ

๔. ดอะไร ตองเพงใกลตาผดปกต

๕. มอาการปวดตา ปวดศรษะ หลงจากการใชสายตา

๖. มอาการตาไมสแสง นาตาไหล เมอออกทแจงจะหรตาลง

๗. ในการอานหรอเขยนหนงสอมแนวโนมทจะสบสนกนระหวางอกษรทคลายกน เชน ด กบ ค บ กบ ม ช กบ ซ

ฯลฯ หรอมกจะหลงตาแหนงหรอบรรทด เชน อานขามขอ หรอขามบรรทด ฯลฯ ซงเปนอาการของผมลานสายตาผดปกต

๑๙

แนวทางการตรวจรางกาย

ผประกอบวชาชพเวชกรรมสามารถใหการวนจฉยภาวะความพการทางการเหนโดยการตรวจวดสายตา (Visual

acuity: VA) หรอ ลานสายตา (Visual field: VF) (รปท ๑)

ตารางท ๑

พจารณาทสายตา พจารณาทลานสายตา ลกษณะความพการ

นอยกวา ๖/๑๘ เมตร หรอ ๒๐/๗ ฟต แตยง

สามารถอาน๓/๖๐เมตร หรอ ๒๐/๔๐๐ ฟตได

นอยกวา ๓/๖๐ เมตร หรอ ๒๐/๔๐๐ ฟต

ไปจนถงไมเหนแมแตแสงสวาง

แคบกวา ๓๐ องศา จนถง ๑๐ องศา

แคบกวา ๑๐ องศา จนถง ๐ องศา

ตาเหนเลอนราง

ตาบอด

รปท ๑ เปรยบเทยบการสญเสยสายตาและการสญเสยลานสายตา

สญเสยสายตา สายตาปกต สญเสยลานสายตา

การตรวจวดสายตา (Visual Acuity measurement) การตรวจวดสายตาเพอวนจฉยภาวะความพการทางการเหน ทาโดยการวดสายตาระยะไกล (Distance

VA measurement)

อปกรณทใชในการวดสายตา

๑. ไฟฉาย

๒. แผนวดสายตาในระยะไกลมาตรฐานชนดตางๆ (รปท ๒,๓,๔)

๓. ทปดตา (Occluder) (รปท ๕)

๔. ททดสอบสายตาดวยร (Pinhole) (รปท ๕)

๒๐

รปท ๒ Snellen chart

รปท ๔ Picture chart

รปท ๓ E chart

รปท ๕ Occluder และ Pinhole

แนวทางการวดสายตา ในเดกเลก (อายแรกเกด - ๒ ป) อาจทาไดโดยการสงเกตพฤตกรรมทางการเหน ดวาเดกไมจองหนา หรอไมมอง

ตามแสงไฟ มความผดปกตของลกตา เชน ตาแกวง (Nystagmus) รมานตาไมมปฏกรยาตอแสง บงชวาเดกอาจมความผดปกต

ซงควรสงตอเพอรบการประเมนโดยจกษแพทย

เดกกอนวยเรยน (อาย ๒ ป - ๔ ป) สามารถประเมนการเหนดวยไฟฉาย โดยถอไฟฉายหางจากหนาเดกประมาณ

๓๐ - ๕๐ ซม. เคลอนไฟฉายไปในทศทางตาง ๆ ถาเดกสามารถมองตามไฟฉายไปในทศทางตาง ๆ ไดแสดงวาการมองเหนปกต

ถาเดกไมสามารถมองตามไฟฉาย ใหสงสยวาอาจมความผดปกต ซงควรสงตอเพอรบการประเมนโดยจกษแพทย

๒๑

เดกวยเรยน (อายตงแต ๔ ป) ในเดกวยนสามารถใชแผนวดสายตาในระยะไกลมาตรฐานทเปน E Chart หรอ

Picture chart หรอใชการนบนวมอผตรวจในระยะตางๆ ถาเดกนบไมไดใหชนวขนตามผตรวจ โดยทาซา ๓- ๕ ครง

เพอยนยนความถกตอง

เดกโตและผใหญ ตรวจโดยใชแผนวดสายตาในระยะไกลมาตรฐาน (Snellen chart) หรอ E chart ในรายทไมร

หนงสอ

วธการวดสายตาโดยใชแผนวดสายตาในระยะไกลมาตรฐาน

ใชการวดทระยะ ๖ เมตร หรอ ๒๐ ฟต จากแผนวดสายตาในหองตรวจทมแสงสวางพอเหมาะและปราศจาก

แสงสะทอน (Glare) โดยตรวจวดตาทละขาง เรมจากขางขวาตาม ดวยขางซาย ใช Occluder ปดตาอกขางขณะทวด

และทดสอบดวย Pinhole อกครงเพอดการเปลยนแปลงทเกดขน ระดบสายตาทดขนจากการใช Pinhole หมายถง

สามารถแกไขไดดวยการตรวจวดสายตาประกอบแวน (Refraction) โดยรายงานผลทงสองอยางดงน

- ๖/๖๐ หรอ ๒๐/๒๐๐ และหลงทดสอบดวย Pinhole ๒๐/๑๐๐ หรอ ๓/๓๖ ในแตละขางตามลาดบ

- ในกรณทระยะดงกลาว ไมเหนแมแตบรรทดบนหลงการใช Pinhole แลว (VA< ๖/๖๐ หรอ ๒๐/๒๐๐)

ใหวดในระยะ ๓ เมตร หรอ ๑๐ ฟตแทน โดยดวาสามารถอานบรรทดบนหลงการใช Pinhole แลว

วธการแปลผล โดยพจารณาจากสายตาขางทดกวา ดงน

- ถาทระยะ ๖ เมตร หรอ ๒๐ ฟต สามารถอานบรรทดท ๖/๑๘ เมตร หรอ ๒๐/๗๐ ฟตได หลงการใช

Pinhole แลว หมายความวา ไมมความพการตามประกาศฯ

- ถาทระยะ ๖ เมตร หรอ ๒๐ ฟต ไมสามารถอานบรรทดท ๖/๑๘ เมตร หรอ ๒๐/๗๐ ฟตได หลงการใช

Pinhole แลว แตเมอวดทระยะ ๓ เมตร หรอ ๑๐ ฟต สามารถอานบรรทดบนสด (บรรทดท ๖/๖๐ เมตร หรอ ๒๐/๒๐๐ ฟต)

หลงการใช Pinhole แลวได หมายความวา มระดบสายตาดกวา ๓/๖๐ เมตร หรอ ๒๐/๔๐๐ ฟต หมายความวา

มความพการตามประกาศฯ ลกษณะตาเหนเลอนราง

- ถาวดทระยะ ๓ เมตร หรอ ๑๐ ฟต ไมสามารถอานบรรทดบนสด (บรรทดท ๖/๖๐ เมตร หรอ ๒๐/๒๐๐ ฟต)

หลงการใช Pinhole แลวได หมายความวา มระดบการเหนนอยกวา ๓/๖๐ เมตร หรอ ๒๐/๔๐๐ ฟต หมายความวา

มความพการตามประกาศฯ ลกษณะตาบอด

การวดลานสายตา (Visual Field testing) ในรายทการตรวจวดสายตาไมผดปกต แตมประวตหรออาการทบงชวาอาจมลานสายตาผดปกต เชน มกเดนชน

สงของ ในการอานหนงสอมกอานขามขอหรอขามบรรทด ซงเปนอาการแสดงของโรคตอหน โรคของจอตา โรคของประสาทตา

หรอโรคของสมอง ใหทาการวดลานสายตาเพมเตม

๒๒

อปกรณทใชในการวดลานสายตา การวดลานสายตา ทาโดยการใชอปกรณหรอเครองมอสาหรบวดลานสายตา (Perimeter) ซงปจจบนมววฒนาการ

ทงชนดควบคมดวยมอและชนดทควบคมดวยคอมพวเตอร ซงสามารถเปลยนขนาดและความสวางของภาพทใชกระตน

(Stimuli) สามารถตรวจซาในจดเดม เนองจากทกอยางจะถกบนทกเขาระบบคอมพวเตอร

อปกรณหรอเครองมอสาหรบวดลานสายตา (Perimeter) ไดแก

๑. Tangent screen (รปท ๖)

๒. Arch perimeter (รปท ๗)

๓. Automated perimeter (รปท ๘)

ลานสายตาปกต ประกอบดวย

- ลานสายตาสวนรม (Peripheral VF) โดยวดรศมการเหนจากจดกงกลางลานสายตา ซงมคาในแตละแนวรศม

(Meridian) ไมเทากน (รปท ๙)

- ลานสายตาสวนกลาง (Central VF) โดยวดรศมการเหนจากจดกงกลางลานสายตา ๓๐ องศาในทกแนวรศม

(Meridian) (รปท ๑๐)

รปท ๖ Tangent screen รปท ๗ Arch perimeters

๒๓

รปท ๘ Automated perimeter

รปท ๑๐ Central VF

รปท ๙ Peripheral VF

วธการแปลผล โดยพจารณาจากตาขางทดกวา ดงน

- ถามการเสยลานสายตาสวนรมทงหมด แตยงมลานสายตาสวนกลางปกต หมายความวา ไมมความพการ

ตามประกาศฯ

- ถามการเสยลานสายตาสวนกลางในรศม ๑๐ ถง ๓๐ องศาจากจดกงกลางลานสายตา หมายความวา

มความพการตามประกาศฯ ลกษณะตาเหนเลอนราง

- ถามการเสยลานสายตาสวนกลางในรศม ๑๐ องศาจากจดกงกลางลานสายตา หมายความวา มความพการ

ตามประกาศฯ ลกษณะตาบอด

- ในกรณทมการเสยลานสายตาเปนบางพนท (Scotoma) ทงในลานสายตาสวนรม (Peripheral VF) และ/หรอ

ลานสายตาสวนกลาง (Central VF) หรอเสยเฉพาะลานสายตาสวนรมอยางเดยว ถอวาไมมความพการตามประกาศฯ

๒๔

แนวทางการประเมนความพการทางการเหนทเหนไดโดยประจกษ นายทะเบยนกลางหรอนายทะเบยนจงหวด สามารถใหการวนจฉยภาวะความพการทางการเหนได ถาตรวจพบ

สงตอไปน

๑. ไมมลกตาทงสองขาง (รปท ๑๑)

๒. มลกษณะของตาผดปกตชดเจนทงสองขาง เชน

๒.๑ ไมมลกตาดา (รปท ๑๒)

๒.๒ ลกตาสขาวขน (รปท ๑๓)

๒.๓ ลกตาฝอ (รปท ๑๔)

กรณทมลกษณะความพการนอกเหนอจากทกาหนดไว ใหสงคนพการไปขอเอกสารรบรองความพการจาก

ผประกอบวชาชพเวชกรรม

การพจารณาเพอออกเอกสารรบรองความพการในความพการทางการเหน ไมอนญาตใหพจารณาจากภาพ

โปสการดหรอรปถายของผปวย

รปท ๑๑ ไมมลกตา

รปท ๑๓ ลกตาสขาวขน

รปท ๑๒ ไมเหนลกตาดา

รปท ๑๔ ลกตาฝอ

๒๕

แนวทางการดแลคนพการทางการเหนเบองตน - เดกตาบอด/สายตาพการ วย ๐ - ๖ ป ควรแนะนาใหผปกครองสนใจในพฒนาการตางๆ เชนเดยวกบเดกปกต

หดใหสามารถชวยเหลอตนเอง ปองกนอบตเหต ใหความรก ความอบอน ความเหนใจ เพราะเดกอาจมพฒนาการชากวา

เดกปกต เพอเตรยมเดกใหพรอมสาหรบการเขาเรยนหนงสอตอไป

- เดกตาบอด/สายตาพการ วยเรยน ๗ - ๑๔ ป สามารถสงเขาเรยนได ในโรงเรยนทมอยทกภาค เพอให

เดกพฒนาสงคม และเตรยมพรอมในการฝกฝนอาชพ

- คนตาบอด/สายตาพการ วยหนมสาว ควรไดรบการฝกฝนอาชพ โดยการแนะนาศนยฝกอาชพคนตาบอด

เพอรบบรการ

- คนตาบอด/สายตาพการ วยสงอาย ดานจตใจ ตองแนะนาใหญาตดแล ใหความชวยเหลอดวยความรก

ความเหนใจ และใหเกยรต พรอมทงพยายามใหพงตนเองมากทสด จดกจกรรมใหรสกวาตนเอง มคณคาตอครอบครวและ

สงคม

- ใหคาแนะนาเรองการขนทะเบยนคนพการ เพอใหคนพการไดรบสทธตาง ๆ ตามทกฎหมายกาหนด และ

ใชประกอบการวางแผนชวยเหลอในอนาคต

การสงตอเพอการรกษา หรอฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย เนองดวยการรกษา หรอฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยของคนพการทางการเหน รวมทงการใชเครองชวยสายตา

เลอนราง (Low vision aids) จาเปนตองทาโดยจกษแพทยหรอพยาบาลเวชปฏบตทางจกษ ถาผประเมนเปนแพทยทวไป

ควรพจารณาสงตอไปรบการตรวจรกษา/ประเมนจากจกษแพทย ในกรณตอไปน

๑. ในการตรวจประเมนเดกเลกหรอเดกกอนวยเรยน ซงยงไมสามารถตรวจวดไดดวยแผนวดสายตามาตรฐาน

ตองใชบคลากรและเครองมอ/อปกรณพเศษในการตรวจ

๒. ในกรณทแพทยผประเมนมความเหนวาอาจจะสามารถใหการรกษาทางการแพทยใหดขนได

๓. ในกรณทเปนคนพการทางการเหน และตองการขอรบเครองชวยสายตาเลอนราง (Low vision aids) โดยตอง

ไปดาเนนการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ เพอใหไดบตรประจาตวคนพการกอนไปขอรบบรการ

กรณตวอยางและขอควรพจารณาเปนกรณพเศษ ๑. มความพการทางการเหน ๑ ขาง และการเหนของขางทเหลออยในเกณฑปกต ไมถอวาเปนคนพการทางการเหน

เพราะตามหลกเกณฑการวนจฉยความพการทางการเหนจะใชระดบสายตาขางทดกวามากาหนดความพการ ถาตาขางทดกวา

ยงสามารถเหนเปนปกต แมวาตาอกขางจะมองไมเหนเลยกไมถอวาเปนคนพการทางการเหน คนทมตาปกตหนงขาง

จะสามารถใชชวตประจาวน ประกอบอาชพตางๆ หรอแมแตสามารถขอใบอนญาตขบขรถยนตได

๒๖

๒. คนทมสายตาผดปกตมากไมวาจะเปนสายตาสน สายตายาว หรอสายตาเอยง ถายงสามารถตรวจวดสายตา

ประกอบแวนแลวทาใหระดบการเหนอยในเกณฑปกต ไมถอวาเปนคนพการทางการเหน

๓. ถาคนทมสายตาสนมากๆ แลวไมไดนาแวนสายตาของตวเองมาดวย สามารถตรวจประเมนความพการโดยการ

วดสายตา และใช Pinhole ตามวธการปกต

๔. กรณผมาตรวจประเมนแกลงมองไมเหน (Malingerer) อาจตองใชวธการหรอเครองมอในการวดระดบการเหน

แบบอน ถาแพทยผประเมนสงสยวาเปนการแกลง แนะนาใหสงตอเพอรบการประเมนโดยจกษแพทย

๔.๑ การตรวจประเมนและการวนจฉยความพการทางการไดยน* คานยาม ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ความผดปกตหรอความบกพรองทางการไดยน ครอบคลม ๒ ลกษณะ ดงน

๑. หหนวก หมายถง การทบคคลมความบกพรองในการไดยน เมอตรวจการไดยนผานทางอากาศ โดยใชความถท

๕๐๐, ๑๐๐๐, ๒,๐๐๐ และ ๔,๐๐๐ เฮรตซ ในหขางทไดยนดกวา จะสญเสยการไดยนเฉลยทความดงของเสยง

๘๑ เดซเบลขนไป

๒. หตง หมายถง การทบคคลมความบกพรองในการไดยน เมอตรวจวดการไดยนผานทางอากาศ โดยใชความถท

๕๐๐, ๑๐๐๐, ๒,๐๐๐ และ ๔,๐๐๐ เฮรตซ หขางทไดยนดกวา จะสญเสยการไดยนเฉลยทความดงของเสยง ๔๑ เดซเบล

จนถง ๘๐ เดซเบล

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองทางการไดยน

คนพการทางการไดยน ไดแก คนทไดยนเสยงความถ ๕๐๐, ๑๐๐๐, ๒,๐๐๐ และ ๔,๐๐๐ เฮรตซ ในหขางทด

กวาทความดงเฉลย ตงแต ๔๑ เดซเบลขนไป จนไมไดยนเสยง

ความผดปกตหรอความพการประเภทน ครอบคลม ๒ ลกษณะ คอ

๑. หหนวก

๒. หตง

หวขอพจารณา คอ

๑. การไดยนเสยง

๒. การเขาใจภาษาพด

คนพการทางการไดยนตามกฎหมาย ไมครอบคลมบคคลตอไปน

๑. หตง ๑ ขาง

๒. หหนวก ๑ ขาง

๓. การสญเสยการไดยนทอยระหวางการรกษา หรอยงไมสนสดการรกษา

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย๔

* นายแพทยมานส โพธาภรณ นายแพทยเชยวชาญ โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๒๘

แนวทางการซกประวต บคคลทมความผดปกตทางการไดยนหรอการสอความหมาย อาจมอาการนาหรอประวตปจจบน ดงตอไปน

• ในเดกเลกมพฒนาการทางดานการพด และภาษาชากวาเดกในวยเดยวกน

• ไมสนองตอบตอเสยงในสงแวดลอม เชน เสยงเรยกจากดานหลง เสยงของตก เสยงกรงประต ฯลฯ

• อาจสนองตอบเฉพาะตอเสยงดง ๆ บางรายพดเสยงดงหรอชอบตะโกน นอกจากนนอาจจองหนาและปากผพด

• ในเดกโต อาจเหนวาไมทาตามคาสง พดไมชด พดดวยไมรเรองและไมโตตอบ ในคนทไดยนปกตแตมปญหา

ในการพด จะพบวาเขาใจสงทพดทาตามสงไดแตไมพด

แนวทางการตรวจรางกาย ใหตรวจลกษณะใบหและรหวามความผดปกตหรอไม ตรวจรหวามขหอดตนหรอไม ถามตองทาความสะอาดห

กอนทาการตรวจการไดยน

การตรวจการไดยนเบองตน เพอการคดกรองหาความผดปกตทางการไดยน และใหการรกษาไดรวดเรว ควรวนจฉย

ไดกอนอาย ๒ ป การตรวจมหลายวธ ในกรณทไมมเครองตรวจวดการไดยน ผประเมนอาจใชวธดงตอไปน เพอคดกรองเบองตน

ยกเวนในรายทมความผดปกตของการใชภาษาพดอยางชดเจน ควรสงตรวจการไดยนโดยวธมาตรฐาน

ผใหญ ๑.๑ ใชนวมอถกนเบา ๆ ขางหทละขาง (ระดบเสยงประมาณ ๔๐ - ๔๕ เดซเบล) ถาขางใดไมไดยนเสยงถนว

ใหสงสยวามความผดปกตของการไดยนของหขางนน

๑.๒ ใหผรบการทดสอบยนหนหลงใหหางจากผทดสอบประมาณ ๓ กาว แลวผทดสอบเรยกชอบคคลนนดวย

เสยงกระซบ เสยงพดธรรมดาจนถงเสยงตะโกน (ระดบเสยงประมาณ ๗๐ เดซเบล) ถาใชเสยงพดธรรมดาและ/หรอ

เสยงตะโกนแลวไมไดยน ใหสงสยวาคนนนมความผดปกตของการไดยน

๑.๓ การพดคย ซกถามประวตทว ๆ ไปโดยใชเสยงพดธรรมดา และหลกเลยงใหผถกทดสอบอาน รมฝปาก

หากผถกทดสอบตองถามซาบอย ๆ หรอไมเขาใจ ใหสงสยวาคนนนมความผดปกตของการไดยน

๑.๔ ทดสอบโดยใชสอมเสยง หากพบความผดปกต จาเปนตองไดรบการตรวจการไดยนมาตรฐาน หรอ

อาจประมาณการจากความสามารถในการฟงในชวตประจาวน ดงน

๒๙

เดก อายนอยกวา ๖ เดอน

หากมภาวะเสยงตอการสญเสยการไดยน ควรแนะนาใหผปกครองพาเดกเขารบการตรวจคดกรองการไดยน

โดยใชเครองตรวจเสยงสะทอนจากหชนใน (Otoacoustic emission) และตดตามการตรวจวนจฉย

อายมากกวา ๖ เดอน - ๒ ป

อาจใชการตรวจโดย เรมจากเสยงกระซบ เสยงพดธรรมดา จนถงเสยงตะโกน การทดสอบตองระวงไมใหเดกเหน

อปกรณ หรอเรยกดานหลงโดยมผสงเกตสหนา หรอการตอบสนองอยดานหนา ควรทาการทดสอบ ๒-๓ ครง หากเดก

ไมตอบสนอง หรอตอบสนองไมสมาเสมอ แนะนาใหรบการตรวจทสถานพยาบาล ทใหบรการตรวจการไดยนสาหรบเดก

อาย ๒ ปขนไป

ใหทาตามคาสงงาย ๆ เชน กอดอก ยกมอ สวสด โดยพดดวยเสยงดงธรรมดา หากเดกทาไมได หรอไมตอบสนอง

ใหใชวธเดยวกบเดกอาย ๖ เดอน - ๒ ป

การไดยน (หขางทดกวา) ความสามารถในการฟง

หปกต (ไมเกน ๒๕ เดซเบล)

หตงนอย (๒๖ - ๔๐ เดซเบล)

หตงปานกลาง (๔๑ - ๖๐ เดซเบล)

หตงมาก (๖๑ - ๘๐ เดซเบล)

หตงรนแรงและหหนวก (ตงแต ๘๑ เดซเบล ขนไป)

ไมมปญหาในการรบฟงคาพด

ไดยนและเขาใจคาพดในระดบความดงปกตในระยะ ๑ เมตร

ไดยนและเขาใจคาพด ตองพดซาหรอใชเสยงดงกวาปกต

ในระยะ ๑ เมตร

ไดยนบางคาเมอตะโกน

ไมไดยนและไมเขาใจเมอตะโกน

ตารางท ๒

ดดแปลงจาก http://www.who.int/pbd/deafness/hearing_impairment_grades/en/index.html

๓๐

แนวทางการใชเครองมออปกรณในการประเมนและตรวจวนจฉย ความบกพรองทางการไดยน ผใหญ ๑. ใช portable audiometer ใชเพอคดกรองการไดยนเบองตน

๒. ใชเครองตรวจวดการไดยนมาตรฐาน (diagnostic audiometer) ชนดตงโตะในหองเกบเสยงมาตรฐาน

เปนวธทดทสดในการวนจฉยความผดปกตและแบงระดบ เพอประเมนความพการตามกฎหมาย หากไมมหองเสยงมาตรฐาน

อาจใชหองเงยบซงมเสยงรบกวนไมเกนเกณฑมาตรฐานสากล และตอง calibrate เครองทกป กรณมการสญเสยการไดยน

จาเปนตองไดรบการตรวจวนจฉยโดยใชเครองมอพเศษ เชน acoustic immittance measurement (tympanometry),

Auditory Brainstem Response (ABR) และตองไดรบการวนจฉยจาก โสต ศอ นาสกแพทย

๓. กรณผปวยแกลงทาเปนไมไดยน (malingering) เชน ตองการใบรบรองเพอยกเวนการเกณฑ ทหาร หรอผปวย

คดฟองรอง ตองไดรบการตรวจแบบมาตรฐาน และสรปผล โดยโสต ศอ นาสกแพทย

เดกเลก ๑. ใชเครองตรวจเสยงสะทอนจากหชนใน (otoacoustic emission) เพอคดกรองการไดยน หากการตรวจ

คดกรองไมผาน จาเปนตองไดรบการตรวจแบบวนจฉยดวยเครองมอพเศษ เชน Acoustic immittance measurement

(Tympanometry), Auditory Brainstem Response (ABR), Auditory Steady State Response (ASSR)

๒. กรณมพยาธสภาพในหชนกลาง ตองไดรบการดแล/ตดตามการรกษาจาก โสต ศอ นาสกแพทย/กมารแพทย

กรณตรวจพบการสญเสยการไดยน

๓. เดกอายตากวา ๑๘ เดอน ควรไดรบการพจารณาเกยวกบ Auditory maturation และไดรบการยนยน

ผลตรวจมากกวา ๑ ครง

๔. การวนจฉยความผดปกตของการไดยนในเดก ควรไดรบการตรวจโดยใชเครองมอพเศษ เชน Visual

reinforcement audiometry, conventional play audiometry โดยนาสงทไดจากการตรวจ มาประมวลผลรวมกน

และตองไดรบการวนจฉยจาก โสต ศอ นาสกแพทย เพอพจารณาใหการรกษา

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ สภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ คอ บคคลทไมมรหทงสองขาง การออกเอกสารรบรองความพการ

ในความพการทางการไดยน ไมสามารถพจารณาจากรปถายของผปวย

๓๑

แนวทางการรกษาและฟนฟสมรรถภาพ ๑. อปกรณชวยการไดยน ไดแก

๑.๑ เครองชวยฟง (Hearing aid)

๑.๒ ประสาทหเทยม (Cochlear implant) ในกรณหตงรนแรง หรอหหนวก (ตงแต ๘๑ เดซเบลขนไป)

ทไมไดรบประโยชนจากเครองชวยฟง (ผใหญเขาใจคาพดนอยกวารอยละ ๕๐ เดกไมพฒนาภาษาและการพด) ทงน ผปวย/

ญาต/ผปกครอง ตองรบทราบขอมลเบองตนเกยวกบประสาทหเทยม ประสงคจะไดรบการผาตดและใชชวตกบอปกรณ

๒. การฟนฟสมรรถภาพคนหพการทใชเครองชวยการไดยน

การออกเอกสารรบรองความพการทางการไดยนโดยแพทย

๑. ทาการโดย โสต ศอ นาสกแพทย ยกเวนกรณไมมรหทงสองขาง

๒. การตรวจการไดยนทใชประเมน ตองเปนการตรวจการไดยนตามมาตรฐานวชาชพ

๓. กรณไมมใบห ไมถอวาเปนความพการทางการไดยน

เอกสารอางอง World Health Organization (WHO). Grades of hearing impairment.

http://www.who.int/pbd/deafness/hearing_impairment_grades/en/index.html

๔.๒ การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางดานการสอความหมาย* คานยามตามประกาศกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ความพการทางการสอความหมาย หมายถง การทบคคลมขอจากดในการสอสารในชวตประจาวน หรอไมสามารถ

มสวนรวมในการมปฏสมพนธทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองทางการสอความหมาย เชน ผปวยไรกลองเสยง

ผปวยเดกสมองพการ (Cerebral Palsy) ทมปญหาการพดแบบ dysarthria ระดบรนแรง ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

และผปวยทไดรบอบตเหตทางสมองทมปญหาการสอสารแบบ aphasia, dysarthria หรอ apraxia และผปวยกลมทมเสอม

(degenerative change) ของระบบประสาท เชน ผปวยโรค Parkinson เปนตน

* ดร.ศรวมล มโนเชยวพนจ สมาคมโสตสมผสวทยาและการแกไขการพดแหงประเทศไทย

นางสมจต รวมสข นกกจกรรมบาบดชานาญการ ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๓๒

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองทางการสอความหมาย ครอบคลม ๓ ลกษณะ ดงน

๑. พดไมได

๒. พดแลวผอนฟงไมเขาใจ เชน พดไมชด พดไมรเรอง พดไมคลอง พดแลวไมมเสยง เปนตน

๓. ฟงคาพดผอนไมเขาใจ

แนวทางการซกประวต แบบซกประวต (ภาคผนวก ๑)

แนวทางการตรวจรางกาย การประเมนโครงสรางและการทางานของอวยวะทใชในการพดและการกลน ไดแก

- รมฝปาก

- ลน

- ฟน

- ขากรรไกร

- เพดานแขงและเพดานออน

แนวทางการประเมน (ภาคผนวก ๒)

การประเมนการทางานประสานกนของอวยวะทใชในการพดขณะออกเสยงพดโดยใหผปวยออกเสยง ปา ตา กา ซาๆ

และออกเสยง ปา ปา ปา ปา ปา ปา ปา ปา ตอหนงชวงลมหายใจ และออกเสยง ลา ลา ลา ลา เพอดการทางานของลน

กรณผปวยทเปนเปนโรคททาใหระบบประสาทมาเลยงกลามเนอ หรออวยวะทใชในการพด พการถาวรหลงจาก

เปนมาแลว ๑ ป สามารถทาการประเมนไดโดย

๑. โดยการ ด /การคลา อวยวะทใชในการพด/การกลน เปรยบเทยบกบคนปกต ถาพบวา ผปวยมการผาตด

กลองเสยงแลวไมมกลองเสยงทาใหพดแลวไมมเสยงออกมา พดแลวเหมอนเสยงกระซบ ใหถอวามความพการดานการ

สอความหมาย พจารณาใหอปกรณเครองชวยพด หรอผปวยทไดรบการผาตดอวยวะทเกยวของกบการพดออกไปแบบถาวร

ซงไมสามารถฝกพดหรอฟนฟใหมการสอสารไดอยางปกต เชน การตดลนออกบางสวนหรอทงหมด หรอตดขากรรไกร

บนหรอลาง

๒. สงเกตการทางานของอวยวะ ขณะเคลอนไหว สดชวงหรอไม หรอมขอจากดในการเคลอนไหวอวยวะทาใหม

ผลตอการพดไมชด หรอพดไมไดหรอไม (ภาคผนวก ๒)

๓. การทดสอบแรงตานโดยการใชไมกดลนดนลน หรอใชมอดน หรอใหผปวยเปาลมออกจากปาก สามารถทาไดหรอไม

๓๓

แนวทางการประเมนดานภาษาและการพด ๑. การทดสอบความสามารถทางภาษาและการพด เปนการทดสอบแบบคดกรอง ๖ ดานไดแก

๑.๑ ดานการพดเอง

๑.๒ การเรยกชอคา

๑.๓ การพดตาม

๑.๔ ดานการเขาใจภาษา

๑.๕ ดานการอาน

๑.๖ ดานการเขยน

(ภาคผนวก ๒)

หมายเหต : ผปวยอาจมความบกพรองของความสามารถทางภาษาและการพดดานใดดานหนง หรอหลายดานรวมกน ทาให

มความผดปกตอยางใดอยางหนงใน ๓ ลกษณะขางตน ถอวามความบกพรองทางดานการสอความหมาย

๒. การประเมนการพดรเรอง (Intelligibility test) โดยวธการใหอานบทความในผปวยทอานได (ภาคผนวก)

ถาผปวยอานไมไดประเมนจากการอานคา การพดตอบคาถามหรอการเลาเรองจากภาพ ถาผปวยอานหรอพดแลวผฟง

ฟงไมรเรองมากกวารอยละ ๕๐ ถอวามความบกพรองดานการพดแลว ผอนฟงไมรเรอง ไมเขาใจ

แนวทางการใชเครองมออปกรณในการประเมนและตรวจวนจฉยความบกพรอง ประเมนโดยใชแบบทดสอบคดกรองความสามารถทางภาษาและการพด (ภาคผนวก ๒) หากมนกแกไขการพด

เปนผประเมน ควรประเมนโดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน เชน แบบทดสอบ The Porch Index of Communicative

Ability (PICA) (Thai version) แบบทดสอบ Thai Aachen Aphasia Test (THAI AAT) (Thai version) แบบทดสอบ

The Thai Adaptation of Western Aphasia Battery Test (WAB) (Thai version) แบบทดสอบโทเคน (Token test)

(Thai version) แบบประเมนความชดเจนของเสยงพด Intelligibility Speech Assessment หรอแบบทดสอบความชดเจน

ของเสยงพด Articulation Test เปนตน

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ ไมสามารถพจารณาไดจากเกณฑความพการเชงประจกษ ตามประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการ

การพจารณาเพอออกเอกสารรบรองความพการทางสอความหมาย ไมสามารถพจารณาจากภาพโปสการด หรอ

รปถายของผปวย

หมายเหต : การออกเอกสารรบรองความพการทางดานการสอหมายออกโดยแพทยพรอมหลกฐานการประเมนและ/หรอ

ขอเสนอแนะจากนกเวชศาสตรการสอความหมาย (นกแกไขการพด) ของโรงพยาบาลรฐบาล สถานพยาบาลและ/หรอ

หนวยงานของรฐบาล

๓๔

แนวทางการรกษาและฟนฟสมรรถภาพ ๑. ฝกการสอสารเบองตนเพอบอกความตองการได

๒. ฝกการฟงเขาใจคาพด การสนทนา

๓. การฝกกระตนการรบรดานเวลา สถานท และบคคล

๔. ฝกการนกชอสงตาง ๆ ทใชในชวตประจาวน

๕. การบรหารกลามเนอของอวยวะทใชในการพด

๖. ฝกการพฒนาการทางานของอวยวะทใชในการพด

๗. การฝกการหายใจ เพอใชในการเปลงเสยงและควบคมจงหวะในการพด

๘. การฝกออกเสยงสระตางๆ และคาทออกเสยงไดงาย

๙. การฝกแกไขเสยงพด พยญชนะ สระ วรรณยกต ใหชดเจนรวมถงสทสมพนธในการพด

๑๐. การฝกเขยนใหงายขน

๑๑. การฝกอานใหงายขน

๑๒. การฝกการสอสารทางเลอกอน เชน การใชภาพสอสาร

๑๓. การฝกดานการคด การจา ความสามารถในระดบ การสนทนา และบคลกภาพในการเขาสสงคม

แนวทางการพจารณาอปกรณเครองชวยความพการดานการสอความหมาย กรณผปวยผาตดกลองเสยงออกทงหมด พดไมมเสยงทกราย พจารณาใหเครองชวยพด พรอมแบตเตอร

(Electrolarynx) และกรณทผปวยยงพดไมได แตเขยนได ฟงเขาใจ พจารณาใหเครองชวยเปน Augmentative and

Alternative communication (AAC) ใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย

แนวทางการสงตอ

กรณพบผปวยทมความพการดานสอความหมาย สามารถแนะนาสงตอผปวยไปรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

ทโรงพยาบาลตางๆ ทวประเทศ หรอสถานพยาบาลใกลบานทมนกเวชศาสตรการสอความหมาย (นกแกไขการพด) อย

เอกสารอางอง - มาตรฐานการประกอบโรคศลปะสาขาการแกไขความผดปกตของการสอความหมาย โดยคณะกรรมการวชาชพ

สาขาการแกไขความผดปกตของการสอความหมาย สานกสถานพยาบาล และการประกอบโรคศลปะ กรมสนบสนนบรการ

สขภาพ กระทรวงสาธารณสข

- จรรยาบรรณเกณฑมาตรฐานวชาชพโสตสมผสวทยาและการแกไขการพด สมาคมโสตสมผสวทยาและการแกไข

การพดแหงประเทศไทย

- www.thaisha.or.th

ภาคผนวก๑. แบบซกประวตผปวยทมความบกพรอง

ทางการสอความหมาย

๓๖

แบบซกประวตผปวยวนท.......................................................

ขอมลทวไป

ชอ/สกล............................................................................................ HN................................................................................

เพศ ( ) ชาย ( ) หญง อาย............ป วน/เดอน/ปเกด .....................................................................................................

ทอย .......................................................................................................................................................................................

หมายเลขโทรศพท....................................................................... สถานะภาพ............................... จานวนบตร................คน

ภาษาทใชในปจจบน ( ) ภาษาไทยกลาง ( ) ภาษาทองถน ( ) ใชทงสองภาษา

( ) ภาษาแม

มอทถนดในการ เขยน ( ) มอขวา ( ) มอซาย

การศกษาชนสงสด ................................................................................................................................................................

อาชพและลกษณะงาน ..........................................................................................................................................................

โรคประจาตว .........................................................................................................................................................................

ประวต สบบหร ( ) เคย ( ) ไมเคย

สรา ( ) ดม ( ) ไมดม

วนทเรมปวย ............................ เดอน ............................................................. พ.ศ. ............................................................

การเจบปวยในปจจบน ...........................................................................................................................................................

ตาแหนงพยาธสภาพ ..............................................................................................................................................................

รางกายซกทเปนอมพาต ( ) ซกซาย ( ) ซกขวา

อาการเจบปวย ( ) รนแรงมาก ( ) ปานกลาง ( ) เลกนอย ( ) หายแลว

ลานสายตา ( ) ปกต ( ) ผดปกต

การไดยน ( ) ปกต ( ) สญเสยการไดยน

เคยไดรบการฝกพดมากอนหรอไม ........................................................................................................................................

ผลของการฝกพด ( ) เหมอนเดม ( ) เปลยนแปลง

การประเมนคดกรองการพดรเรอง ........................................................................................................................................

ผเกบขอมล ..................................................................................

ผใหขอมล ....................................................................................

ภาคผนวก๒. รายละเอยด วธการประเมนการคดกรอง

ทางภาษาและการพด

๓๘

๑. รายละเอยด วธการประเมนการคดกรองทางภาษาและการพด ๑. การทดสอบดานการพดเอง

- สงเกตการพดคย เชน ถามชอ นามสกล อาย

- การตอบคาถาม ปลาย ปด เปนการตอบรบหรอปฏเสธ เชน กนขาวหรอยง

- การทดสอบคาถาม ปลาย เปด เชน ทางานทไหน กนขาวกบอะไร มากบใคร เปนตน

- การพดแสดงความเหน เชน วนน ทาอะไร มาบาง บอกมา ๓ อยาง

- การพดแสดงความตองการหรอบอกความรสก

- การบอกเหตผลงาย ๆ

ถาผปวยไมพดโตตอบหรอใชทาทางในการสอความหมาย เชน พยกหนา สายหนา หรอพดแลวฟงไมเขาใจ หรอ

อาจตอบแตไมถกตองเปนสวนใหญ ถอวามความบกพรองดานการพดเอง

๒. การเรยก (บอก) ชอคาศพท

- ใหเรยก (บอก) คาศพททใชในชวตประจาวน

- ใหเรยก (บอก) คาศพท สงของ อาหาร เชน เสอ กางเกง รองเทา นา ขาว สม ฯลฯ

- ใหเรยก (บอก) คาศพท ทเปนชอคนในครอบครว

ถาผปวยใชเวลาในการคดนานกวาปกต หรอตอบไมถกตองเปนสวนใหญ ถอวามความบกพรองดานการนกชอคาศพท

๓. การพดตาม

- ใหพดตามระดบคาหนงพยางค เชน ชาง ง ห รา คร ปลา พระ

- ใหพดตามระดบคาสองพยางค เชน รองเทา เกาอ อาบนา

- ใหพดตามระดบวล เชน กนไขไก คนเขนรถ เดกโงเงา จงจกเกาะจาน เปนตน

- ใหพดตามระดบประโยค เชน ฉนไปตลาด เดกชายเลยงลกหมา หนารอนนเราไมไดไปเทยวทไหน

ถาผปวยพดตามระดบวล หรอประโยค สลบกน หรอพดไมครบ หรอพดตามระดบคาไมไดเลย ถอวามความบกพรอง

ดานการพดตาม

๔. การฟงเขาใจคาพด คาสง

การทาตามคาสง ๑ ขนตอน เชน หลบตา ยกมอขน ใหช อวยวะ บนใบหนา เชน ชตา

การทาตามคาสง ๒ ขนตอน เชน ใหชหนาตางและประต ตามลาดบ

การทาตามคาสง ๓ ขนตอน เรยงลาดบ เชน ให ช โตะ เกาอ และประตตามลาดบ หรอใหเลอกหยบปากกา

มาใสในมอขวาของฉน

ถาผปวยทาตามคาสง ๒ ขนตอนไมได หรอถาทาตามคาสง ๓ ขนตอนไดแตไมถกขนตอน ถอวามความบกพรอง

ดานการฟงเขาใจคาพด

๓๙

๕. การอาน

- ใหจบคคาศพทกบภาพ

- ใหอานแลวทาตามคาสง หรออานเรองแลวตอบคาถาม เพอดวา อานเขาใจ/อานไมเขาใจ

- ถาผปวยไมสามารถอานได (อานออกเสยงหรออานในใจ) ถอวามความบกพรองดานการอาน

๖. การเขยน

- ใหเขยนชอ ทอย

- ใหเขยนบรรยายภาพเปนประโยค

- สงเกตโดยใหเขยนเองถาทาไมไดให เขยนตามสง หรอถาไมไดอกใหเขยนตามแบบทาได หรอไมได

- ถาผปวยเขยนไมไดระดบใดระดบหนง (ใชมอขางทดหรอขางทถนดเขยน) ถอวามความบกพรองดานการเขยน

*หมายเหต : ขอ ๕ และขอ ๖ จะประเมนตอเมอผปวยอานออกและเขยนไดมากอนปวย

๒. รายละเอยดวธการประเมน การทางานของอวยวะทใชในการพด ขณะเคลอนไหว - ใหอาปากแลว ปดปาก (อาจใหออกเสยง อา รวมดวย)

- ใหหอปาก ยงฟน (อาจใหออกเสยง อ และอ รวมดวย)

- ขยบลนแตะมมปาก ซาย-ขวา

- ยกปลายลน ขนแตะปมเหงอกหลงฟนบน

- แลบลน เขา ออก เรวๆ

- แลบลน ใหยาวทสด

- ถาผปวยไมสามารถทาได หรอทาไดแตไมสดชวง หรอเคลอนไหวชากวาปกต ทาใหมผลตอการพดไมชดมาก

ถอวามความบกพรองในการทาหนาทของอวยวะทใชในการพด/และ/หรอการกลน ทาใหมความผดปกต กลาวคอ พดแลว

ผอนฟงไมเขาใจมากวารอยละ ๕๐

๓. การประเมนดานชดเจนของเสยงพด แบบทดสอบความชดเจนของเสยงพด (Articulation Test) โดยใหอานบทความ ดงตอไปน

ฝนฟามวแวววาจะตก ยายฉมชวนหนแจวแจวเรอไปหากานนแฉงทบางบอ หนแจวพอกหนาปะแปงดวยดนสอ

พองดงามด พอถงทฝงหมาตดตามตอนหนาตอนหลง ปาเยอนเอะอะเอดตะโรแลวยมเบกบาน เจาแกวหลานรกรมาทกทาย

ผใหญพดคยหวเราะขบขน สองคนซกซนเลนซอนหา หนแจวตกตนไมรองไหงอแง ยายฉมวาแยจบกนกบยงไมพง

หรออาจใชแบบทดสอบความชดเจนมาตรฐานอนๆ ทครอบคลมครบเสยงภาษาไทยทกเสยง ทหนวยงานททาการ

ประเมน/นกเวชศาสตรการสอความหมาย (นกแกไขการพด) ใชในงานบรการประจา เชน แบบทดสอบความชดเจนของเสยงพด

ระดบคาทเปนรปภาพสาหรบเดก หรอผทไมไดเรยนหนงสอ หรออานไมได

๔๐

๔. การประเมนการพดรเรอง แบบประเมนความชดเจนของเสยงพด (Intelligibility Speech Assessment) โดยใหอานคา ๓๖ คา ดงตอไปน

ปวดหว นาตก ฟตบอล รถไฟ พทรา นารก

ยศศกด ดอกไม เดกชาย เอาใจ รถยนต นกยง

เลกนอย ชอนสอม จอดปาย พนอง นกเขา ยแหย

ฝนตก ชกมวย วนวาย นกเรยน พระพทธ ปกครอง

เสอผา งานบาน เคราะหราย มดแดง พอแม พดลม

นกแกว มะมวง กระตาย เทากน ไฟฟา มานง

หรออาจใชแบบทดสอบความชดเจนมาตรฐานอน ๆ ทหนวยงานททาการประเมน/นกเวชศาสตรการสอความ

หมาย (นกแกไขการพด) ใชในงานบรการประจา

๕. การทดสอบ Apraxia of speech ๕.๑ ใหผปวยทาตามคาสงตอไปน

๑. แลบลนออกมา ๖. ทาแกมปอง

๒. เปาลม ๗. ยงฟน

๓. อาปากกวาง ๘. เมมปาก

๔. กระเดาะลน ๙. แกวงลนไปมาซาย-ขวา

๕. ทาปากจ ๑๐. เลยรมฝปากใหทว

*สงเกตวาผปวยสามารถทาไดทนท ตองทวนคาสง หรอตองเลยนแบบ หรอไมสามารถทาได

๕.๒ ใหผปวยพดคา วล และประโยค เหลานตาม:

สถาปตยกรรม คมนาคม ทศนยภาพ ปทมาวด พจารณา

ยา ยาสฟน ยาสฟนสมนไพร

แม แมนา แมนาเจาพระยา

นา นาฬกา นาฬกาขอมอ

ถวย ถวยแกง ถวยแกงจด

โรง โรงละคร โรงละครแหงชาต

ปลาตายบอนาแหง

เขาจะดนรนดนดนไปถงไหน

ศรสชนาลยเปนเมองเกาแตโบราณ

อสราเอลเปนประเทศอตสาหกรรม

รถไฟเปนรฐวสาหกจ

๔๑

*สงเกตวาผปวย พดตามไดถกตอง แกไขการพดเองเมอพดผด พยายามพดแตไมมเสยง ออกเสยงผด

โดยไมตระหนกเสยงทออกผด หรอไมมการตอบสนองเลย

สรป การประเมนทง ๒ รายการน หากผปวยทาไดนอยกวารอยละ ๕๐ ถอวามความบกพรองทางการพดชนด Apraxia

คานยามตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ๑. ความพการทางการเคลอนไหว หมายถง การทบคคลมขอจากดในการปฎบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอ

การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรอง หรอการสญเสยความสามารถของอวยวะ

ในการเคลอนไหว ไดแก มอ เทา แขน ขา อาจมาจากสาเหต อมพาต แขนขาออนแรง แขนขาขาด หรอภาวะเจบปวยเรอรง

จนมผลกระทบตอการทางาน มอ เทา แขน ขา

๒. ความพการทางรางกาย หมายถง การทบคคลมขอจากดในการปฎบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอ

การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองหรอความผดปกตของศรษะ ใบหนา ลาตว

และภาพลกษณภายนอกของรางกายทเหนไดอยางชดเจน

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองทางการเคลอนไหว ครอบคลม ดงตอไปน ๑. แขนหรอขาออนแรง หรอมการเคลอนไหวทผดปกต จากสาเหตตาง ๆ เชน อมพาตจากโรคหลอดเลอดสมอง

อบตเหตทางสมอง อบตเหตไขสนหลง มะเรง โรคตดเชอทสมองหรอไขสนหลง ภาวะผดปกตทางสมองหรอไขสนหลง

ตงแตกาเนด

๒. แขนขาขาดจากสาเหตตาง ๆ เชน เบาหวาน อบตเหต มะเรง แขนขาขาดหายตงแตกาเนด

๓. โรคขอ หรอกลมอาการปวด เชน รมาตอยด ขอเขาเสอม

๔. ภาวะเจบปวยเรอรง เหนอยงาย จนมผลกระทบตอการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน เชน โรคหวใจ

โรคไตวาย โรคปอด

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองทางรายกาย ครอบคลมลกษณะ ดงตอไปน ภาพลกษณภายนอกรางกายทเหนชดเจน จนมผลกระทบตอการปฎบตกจวตรประจาวนหรอเขาไปมสวนรวม

ทางสงคม เชน

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย*๕

* พญ.ดารณ สวพนธ / พญ.ยงสมาลย เจาะจตต ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

รศ.พญ.กมลทพย หาญผดงกจ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

๔๔

๑. คนแคระ รปรางเตยเลก ลาตวและความยาว แขนขาไมไดสดสวน (Disproportional Achondroplasia)

รปรางอวนกลม เนองจากมไขมนสะสมบรเวณลาตวมาก นาตาลในเลอดตา ถาเปนเดกชายมกมอวยวะเพศเลกไมสมวย

การขาดโกรทฮอรโมน (growth hormone) ไมมผลกระทบตอระดบสตปญญาของเดก (แตมกมปญหาดานจตใจ) เรยกภาวะนวา

การเตยแคระ หรอ Achondroplasia (กรณนตองมการตรวจประเมนวา ไมสามารถจะทาการรกษาไดแลว หรอภายหลง

สนสดการรกษา)

๒. หลงคด หรอผดรปอยางรนแรงทเหนเดนชด เมอดดวยตาเปลา มผลกระทบตอภาพลกษณภายนอก

อยางรนแรง (กรณนตองมการตรวจประเมนวาไมสามารถจะทาการรกษาโดยการผาตดไดแลว หรอภายหลงสนสดการรกษา

หรอผาตดแลวยงมหหลงคดมาก หรอผปวยไมยนยอมผาตด)

๓. ใบหนา หรอศรษะทผดรป เชน

- ห ตา จมก ปาก ทผดรป ผดตาแหนง ผดขนาด อาจจากสาเหตอบตเหต ไฟไหม หรอโดนสารเคม เชน นากรด

- ปากแหวงเพดานโหวรนแรง แมผาตดแกไขความพการแลวกยงไมปกต

- ไมมใบห แมเพยงขางเดยว

๔. โรคผวหนงทเหนเดนชดและรกษาไมหาย และมรอยโรคใหเหนไดตลอดเวลา เชน โรคทาวแสนปม

(Neurofibromatosis) เดกดกแด (Lamellar Ichthyosis) คนเผอก (Albanism) ทรนแรง ดางขาวทเปนบนใบหนาทเปน

เกนรอยละ ๕๐ ของใบหนา

แนวทางการตรวจและประเมนความพการ ๑. ตรวจรางกายจากภาพลกษณภายนอก รปราง ใบหนา ศรษะ ลาตว

๒. ตรวจกาลงกลามเนอ ในกรณทมกลามเนอออนแรง

๓. ตรวจการเคลอนไหวของ มอ แขน ขา เทา โดยมการประเมนการทางานของมอ เทา แขน ขา ในการทากจกรรม

หลกในชวตประจาวน (Activities Daily Living : ADL) ดงรายละเอยดตอไปน

๑. การรบประทานอาหาร (ประเมนขางทขาด หรอออนแรง โดยไมมเครองชวยพยงหรอคนชวยใด ๆ)

วธการประเมน

ใหใชมอหรอแขนขางทผดปกต โดยใหผปวยใชมอจบแกวนาทมนาอย ๒ ใน ๓ ของแกว (แกวธรรมดาไมมห)

ยกแกวขนเพอจะดม ถาไมสามารถยกได หรอยกแลวแกวตก หรอยกแลวมอสนนาหกเรยราด ไมสามารถดมนาจากแกวได

ถอวาไมผาน สามารถประเมนวาเปนคนพการได ในกรณนถาแขนหรอมอขาดหาย กใหถอวาเปนคนพการไดเลย

๒. การเดน (ประเมนขาขางทขาด หรอออนแรง โดยไมมเครองพยง หรอคนชวยใด ๆ)

วธการประเมน โดยถาผปวยไมสามารถทาไดเพยง ๑ ขอกพจารณาไดวาเปนคนพการ

๒.๑ เดนไมได

๒.๒ ยนไมได

๔๕

๒.๓ เดนบนพนราบไดไมถง ๑๐ กาว หรอเดนไดในระยะสนไมเกน ๑๐ เมตร แลวมอาการเหนอยหอบมาก

ไมมแรงทจะเดนตอไป ตองนงรถเขนอยตลอดเวลา

๒.๔ เดนไดแตทรงตวไมด เชน ลมบอย เดนกาวสน ๆ และสน เดนแลวเกรงมาก เดนไมมนคง

๒.๕ เดนแลวตวโยกไปมา เนองจากขาสนมากกวา ๕ เซนตเมตร

๒.๖ เดนแลวปลายเทาตก หรอขอเทามขอยดตดมากในทาเขยง

รปตวอยางคนพการทางการเคลอนไหว

รปท ๑๕ ขาลบสองขางเดนเองไมได

ตองมไมคายนชวย

รปท ๑๖ เปนอมพาตนอนตดเตยง เดนเองไมได

รปท ๑๗ ขอเทาและเทาผดรปมาก รปท ๑๘ มอผดรป

๔๖

รปท ๑๙ ตวอยางคนพการทางรางกาย

๔๗

รปท ๒๐ คนหลงคอม

หลกการในการวนจฉยเพอลงความเหนวามความบกพรองหรอความพการทางการเคลอนไหว ประกอบดวย

๑. กรณแขนขาขาด ใหวนจฉยไดทนท

๒. กรณออนแรงของแขนหรอขา จากโรคหลอดเลอดสมอง โรคของสมอง อบตเหตทางสมอง หรอไขสนหลง หรอ

โรคทางระบบประสาท ทงหมดตองไดรบการรกษาและฟนฟอยางตอเนองอยางนอย ๓ เดอน หรออยในดลยพนจของแพทย

ผรกษาและฟนฟ

๓. กรณออนแรงของแขนหรอขาจากโรคเรอรงอน ๆ เชน หวใจลมเหลว ไตวาย COPD ใหทาการรกษา โรคนน ๆ

อยางตอเนองแลวอยางนอย ๖ เดอน และใหแพทยผรกษาเปนผประเมน และออกเอกสารรบรองให

๔. กรณปวดหลง เชน จากโรคหมอนรองกระดกเคลอนทบเสนประสาท ภายหลงจากการรกษาอยางตอเนองแลว

อยางนอย ๖ เดอน ยงคงมอาการปลายเทาตก ปวดมากจนเดนไมได เดนไดไมถง ๑๐ กาว เพราะปวดหรอออนแรง

ตองนงรถเขนอยตลอดเวลา หรอตองใชเครองชวยเดน

๕. กรณขอเขาเสอม ภายหลงรกษาและฟนฟสมรรถภาพอยางตอเนองเปนเวลา ๖ เดอนแลว ยงคงมเขาโกงมาก

เวลาเดนตวจะเอยงไปมา เดนแลวยงปวดเขามาก เดนไดไมถง ๑๐ กาว ตองนงรถเขนอยตลอดเวลาหรอตองใชเครองชวยเดน

ใหแพทยผรกษาและฟนฟเปนผประเมน และออกเอกสารรบรองให

๖. กรณปลายเทาเขยงมากกวาอกขางหนง ซงอาจจะเปนแตกาเนดหรอภายหลง จะตองสน มากกวา ๕ เซนตเมตร

เมอเทยบกบขางทปกต สามารถวนจฉยไดทนท

๔๘

หมายเหต :

- ความพการทงหมดจะตองเปนความพการทถาวร หรอในกรณทยงไมสนสด การรกษาใหอยภายใตดลยพนจ

ของแพทย

- กรณหลงโกงหรอคด จะประเมนเมอไดรบการรกษาและฟนฟอยางตอเนองอยางนอย ๖ เดอนแลว ยงคงม

อาการหลงโกงหรอคด หรอคอมมาก ทาใหเกดอาการปวด เมอย ทรงตวไมด หายใจไมสะดวก การประเมนอาจเปนไปได

ทงความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย

- ดางขาว ตามรางกาย ไมประเมนวาเปนคนพการตามกฎหมาย ยกเวนเหนไดชดเจนมากกวารอยละ ๕๐ ทใบหนา

- กลามเนอ ใบหนาเปนอมพาตครงซก ไมพการตามกฎหมายน

- การดภาพถายเพอประกอบการวนจฉย เพอออกเอกสารรบรองความพการใหอยภายใตดลยพนจของแพทยผนน

เปนผตดสน เชน ในกรณเจาหนาทของโรงพยาบาลเปนผไปเยยมผปวยทบาน และถายภาพดวยตนเอง เปนตน

แนวทางการสงตอเพอประเมนขนตอไป การประเมนความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกายสามารถประเมนไดงายโดยแพทยเวชปฎบตทวไป

ในสถานพยาบาลสามารถประเมนได ในกรณโรคเรอรงหรอการผดปกตทไมชดเจน สามารถสงตอใหแพทยเฉพาะทางดาน

ทเกยวของ เชน แพทยเวชศาสตรฟนฟ แพทยศลยกรรมกระดก อายรแพทย เปนตน

การสงตอมจดประสงคเพอใหคนพการไดรบการรกษาและฟนฟ รวมทงรบอปกรณเครองชวยคนพการ เนองจาก

ความพการบางกรณสามารถรกษาและฟนฟจนกลบมาปกต ในกรณนเมอประเมนแลวไมพบวา มความบกพรอง หรอ

ความผดปกตอก สามารถยกเลกการมบตรประจาตวคนพการไมเปนคนพการตอไป ซงการยกเลกบตรประจาตวคนพการน

อยในความรบผดชอบของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

กรณตวอยางและขอควรพจารณาเปนกรณพเศษ ในรายทวนจฉยยากหรอไมแนใจใหสงตอผเชยวชาญเพอพจารณาตอไป เชน คนทมบางสวนของอวยวะขาด

หรอหายไป แตไมไดมผลกระทบตอการประกอบกจวตรประจาวน หรอการเขาสงคม ตวอยางดงรป

รปท ๒๑ นวมอขาดหรอหายไป

๔๙

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ การประเมนความพการเชงประจกษ หมายถง ความพการทางกายทเหนชด นายทะเบยนจะพจารณาออกบตร

ประจาตวคนพการไดโดยไมตองผานการประเมนจากผประกอบวชาชพเวชกรรม ซงความพการทางการเคลอนไหว

ดงแสดงในภาพ คอ แขนขาดตงแตขอมอขนมา หรอขาขาดตงแตขอเทาขนมาขางเดยวหรอหลายขาง

รปท ๒๒ แขนขาดระดบขอมอ

รปท ๒๔ ขาขาดระดบใตเขา

รปท ๒๓ ขาขาดระดบขอเทา

รปท ๒๕ แขนขาดระดบหวไหล

๕๐

คาถามทพบบอย

ถาม ๑. กรณผรบการประเมนเปนผปวยโรคเรอรง เชน หอบหด, ลมชก, ไตวาย, หวใจวาย ในการประเมนความพการ

จะประเมนอยางไร

ตอบ ในการประเมนความพการจากสาเหตโรคเรอรงตาง ๆ ตองพจารณาวา โรคเรอรงเหลานมผลตอ ความพการประเภทใด

โดยทวไปแลวกจะอยทกลมพการทางการเคลอนไหว เรากตองมาพจารณาวา การรกษาและฟนฟนน มหนทางแกไข

ไดมากทสดแลวหรอยง โดยทวไปใชเวลา ๖ เดอน เพอจะเขาสประเดนวาเปนความพการถาวร แลวใชเกณฑประเมนของ

ความพการทางการเคลอนไหว เชน ความสามารถประกอบ กจวตรประจาวน การเดน

ถาม ๒. ผปวยปากแหวงเพดานโหว (Cleft lip cleft palate) ภายหลงผาตด ยงม scar ไมยอมเขาสสงคม สามารถ

จดทะเบยนคนพการไดหรอไม

ตอบ ในประเดนเขาสสงคมของคนพการทางรางกายทเหนเดนชด จะพจารณาเรองของการประกอบอาชพ, การศกษา

ในประเดนน จงละเอยดออนมาก ควรสงใหสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด เปนผตดสนใจ

แตทางการแพทยอาจใหประเดนดานสงคมเทาทจะหาได และบนทกลงในเอกสารรบรอง ความพการ

ถาม ๓. กรณผปวยนวขาด ตามหลกการวนจฉย นวใดขาด จงถอวามความพการ

ตอบ ในหลกการประเมนตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ใชการประเมน

โดยดจากประกอบกจวตรประจาวน ถาเปนนวมอ กจะใชกจกรรม การยกแกวนาขนดม หรอจบชอนรบประทานอาหาร

โดยประเมนขางทขาด

ถาม ๔. ผปวย Cerebellar ataxia power grade ๕ แตเดนไมได ถอวาเปนคนพการหรอไม

ตอบ ตองเปนการรกษาและฟนฟมาแลวอยางตอเนองอยางนอย ๖ เดอน แลวผปวยไมดขน ยงเดนไมไดถงแมจะม

กาลงกลามเนอด กตองวเคราะหโดยละเอยดวา เดนไมไดจากภาวะอะไร เชน เกรง สน Unstable กจะเขาประเดนของ

ความพการทางการเคลอนไหว สรปไดวา พการ

ถาม ๕. ความผดปกตทางการเคลอนไหวในกลมผปวยโรคเรอรง เชน COPD, หวใจ, ไต ถาเปน deconditioning

นอนตดเตยง ถอวามความพการหรอไม

ตอบ ในกรณโรคเรอรงทเปนมานานอยางนอยตองมการรกษาและ ฟนฟมาอยางนอย ๖ เดอน และหากยงไมสามารถ

ลกเดนได ตองนอนบนเตยง หรอตองนงรถเขน ในกลมนกสามารถลงความเหนวา เปนความผดปกตทางการเคลอนไหวได

๕๑

ถาม ๖. คนไขกระดกตนขาหก หลงผาตดม Limb lengh discrepancy เดนแลวม lateal trunk bending แตไมม

weakness เดน clear floor ได จะจดทะเบยนคนพการไดหรอไม

ตอบ ในรายนควรจะปรกษาแพทยศลยกรรมกระดกวาจะสามารถผาตดแกไขปญหาของขาทสนไดหรอไม ถาไมสามารถ

รกษาได และวดดความยาวขาทสนกวาขาปกตเกน ๕ เซนตเมตร กจะถอวาเปนคนพการได

ถาม ๗. คนไขทรปรางเตย สวนสงประมาณ ๑๒๐-๑๓๐ เซนตเมตร จะถอวาเปนคนพการทางรางกายหรอไม

ตอบ ตองดลกษณะรปรางวา สมสวน ระหวางลาตว ศรษะ รยางค แขนขา ถาไดสดสวนปกต กไมถอวาเปนคนพการ

ตรงกนขามในกรณทรปราง หนาตา แขนขา ไมไดสดสวน พวกนมกมแขนขาทสน ศรษะจะคอนขางใหญ ลาตวสน กจะ

เขาขายของพการทางรางกาย

ถาม ๘. เดกดกแด (lamellar Icthyosis) จะถอวาเปนคนพการทางรางกายไดหรอไม

ตอบ เดกดกแด ตองผานกระบวนการรกษากอน ถารกษาแลวยงคงม Lesion หลงเหลออยมาก มองเหนเดนชด กสามารถ

จดทะเบยนคนพการทางรางกายได

ความหมายและคานยาม ตามระบในประกาศกระทรวง พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม หมายถง การทบคคลมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอ

การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความบกพรองหรอผดปกตทางจตใจหรอสมองในสวนของการ

รบร อารมณ หรอความคด

ความพการประเภทน จงหมายถง กลมโรคทางจตเวชตามหลกเกณฑการวนจฉยในระบบ ICD-๑๐ (The Inter-

national Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems ๑๐th Revision) ทงนโรคจตเวช

นนตองไมใชอาการระยะเฉยบพลนในระบบ ICD-๑๐

ในกรณของโรคสมาธสน (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ซงถอวาเปนความบกพรองในการทางาน

ของสมอง จนสงผลตอการควบคมพฤตกรรม และการมสมาธ แตเนองจากไมรนแรงจนสงผลใหมขอจากดในการปฏบต

กจกรรมในชวตประจาวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม จงยงไมจดเปนคนพการ

แนวทางการซกประวต ควรซกประวตความผดปกตทางดานจตใจ อารมณ พฤตกรรม ความคด และการรบร โดยละเอยด รวมกบ

ประวตการเจบปวยทางรางกาย หรอทางจตเวช ประวตการใชสารเสพตด ประวตสวนตว ประวตครอบครว ประวตทางสงคม

ฯลฯ วาเรมมอาการหรอลกษณะความเจบปวยตงแตเมอไร ทสงผลกระทบตอการใชชวตประจาวน การเรยนหนงสอ

การทางานหรอการเขาสงคม รวมทงการแสดงใหเหนวาถงแมบคคลนนจะไดรบการดแลรกษาอยางเหมาะสมแลว กยงมผล

ทาใหสญเสยสมรรถภาพ สงผลกระทบตอการ ดาเนนกจกรรมชวตประจาวน และการทาหนาทในดานตาง ๆ

แนวทางการตรวจรางกายและตรวจสภาพจต การตรวจรางกายทวไป เพอใหการดแลรกษาเปนลกษณะองครวม และในบางครงจาเปนตองมการตรวจละเอยด

ในบางระบบ เชน ระบบประสาท ระบบตอมไรทอ ฯลฯ ทงนเนองจากโรคทางกายจานวนมากอาจมอาการ และอาการแสดง

คลายโรคทางจตเวช เชน Hyperthyroid, Herpes encephalitis, Wilson’s disease, multiple sclerosis เปนตน

การตรวจสภาพจต (Mental Status Examination) เปนการตรวจสภาพจตในปจจบน เพอหาขอมลอาการและ

อาการแสดงทางจตทสาคญในการประกอบการวนจฉยโรคทางจตเวช เชน อาการประสาทหลอน หแวว อาการหลงผด

หวาดระแวง พดคนเดยว เปนตน

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม*๖

*พญ.ปทมา ศรเวช นายแพทยเชยวชาญ สถาบนจตเวชศาสตรสมเดจเจาพระยา กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

๕๔

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ ไมสามารถพจารณาไดจากเกณฑความพการเชงประจกษ ตามประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการ การพจารณาเพอออกเอกสารรบรองความพการดานจตใจหรอพฤตกรรม ไมสามารถพจารณาจากโปสการดหรอ

รปถายของผปวย

แนวทางการใชเครองมออปกรณในการประเมน และการตรวจวนจฉยความบกพรอง ๑. หลกเกณฑการวนจฉยโรคจตเวชตามระบบ ICD-๑๐ กลมอาการหรอโรคจตเวชทมความรนแรง เรอรง

และรกษาไมหายทาใหมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม

หลงจากไดรบการรกษาและฟนฟสมรรถภาพตามมาตรฐานอยางนอย ๖ เดอนตดตอกน

๒. การทดสอบทางจตวทยา (psychological test) พจารณาตามความเหมาะสม

๓. การตรวจทางหองปฏบตการ เชน การตรวจเลอด ปสสาวะ การถายภาพรงส พจารณาตามความเหมาะสม

๔. การตรวจคลนไฟฟาสมอง (Electroencephalography - EEG) และการตรวจพเศษอนๆ เกยวกบโครงสราง

และการทางานของสมอง พจารณาตามความเหมาะสม

๕. แบบประเมนความพการทางจต พฒนาโดยกรมสขภาพจต (ภาคผนวก ๓)

เมอประเมนการวนจฉยวาเปนโรคทางจตเวชทรนแรง เรอรงและรกษาไมหาย จากนนใชแบบประเมนความพการ

ทางจต มทงหมด ๖ ขอ ประกอบดวย ความสามารถในการเรยนรเบองตน ความสามารถในการทากจวตรประจาวน

การชวยเหลองานบาน ความสามารถในการเขาสงคม ความสามารถในการสอสาร ความสามารถในการเรยน/ประกอบอาชพ

ถาไดคะแนนรวมตงแต ๗ คะแนนขนไป ถอวาเขาเกณฑพการ ทางจตทสามารถออกเอกสารรบรองความพการประเภท ๔

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรอง ๑. มความผดปกตทางจตใจ อารมณ พฤตกรรมความคดหรอการรบร ในกลมโรคทางจตเวชตามหลกเกณฑ

การวนจฉยในระบบ ICD-๑๐ ทรนแรง เรอรง และรกษาไมหาย

๒. มขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม อนเปนผลจาก

ความผดปกตดงกลาว และประเมนดวยแบบประเมนความพการทางจตได คะแนนตงแต ๗ ขนไป

การประเมนการสญเสยสมรรถภาพหรอขอจากด ตองมหลกฐานทสาคญ ประกอบดวย รายงาน และสรปผล

การรกษา การประเมนการทางาน และรายงานความกาวหนาในการฟนฟสมรรถภาพของผปวยในชวงระยะเวลาทยาวนาน

อยางนอย ๖ เดอนตดตอกน

แนวทางการกรอกแบบฟอรมเอกสารรบรองความพการ ระบวามความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม และโรคจตเวชทเกยวของตามระบบ ICD-๑๐ รวมทงสาเหต (ถาม)

และระยะเวลาทเรมปวยจนถงวนออกเอกสารรบรองความพการ

๕๕

แนวทางการรกษา และฟนฟสมรรถภาพ ๑. การรกษาดวยยา การรกษาดวยไฟฟา และการรกษาโรครวมทพบตามมาตรฐานวชาการ

๒. การบาบดมงเนนการปรบตวตอความเจบปวย และ การสามารถทาหนาท/มคณคาในการดารงชวตประจาวน

รวมถงการคนหา และเสรมศกยภาพทเปนกลไกแกไขปญหาทเปนธรรมชาตของคนพการทางจต

๓. การใหคาปรกษา จตบาบด พฤตกรรมบาบด ครอบครวบาบดตามสภาพปญหา และความจาเปนของคนพการ

ทางจตและครอบครว

๔. การใหสขภาพจตศกษาแกคนพการทางจต ผดแลหรอครอบครว เพอปรบตวในการใชชวตอยดวยกน

การสงเกตอาการเตอน/กาเรบของโรค เปนตน

๕. การฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย และทางการศกษา

๖. การฟนฟสมรรถภาพทางสงคม เชน ฝกทกษะทางสงคม การจดการและแกไขปญหา

๗. การฟนฟสมรรถภาพทางอาชพ ไดแก การคนหาความถนด การฝกอาชพ การทดลองจางงาน เปนตน

๘. การเยยมบานและการดแลในชมชน โดยกระตนหรอสงเสรมพลงอานาจการมสวนรวมของคนพการ ครอบครว

และชมชน

แนวทางการพจารณาอปกรณเครองชวยความพการ พจารณาอปกรณเครองชวยความพการ และสอสงเสรมพฒนาการหรอทกษะ ตามสภาพปญหา และความจาเปน

ระบบการสงตอ กรณทควรสงตอคนพการทางจตไปพบจตแพทย

๑. แพทยทวไปสงสยหรอไมมนใจในการวนจฉยโรคจตเวช หรอการรกษาครงแรกของผปวย

๒. กรณตองรบการรกษาเปนผปวยใน แตสถานพยาบาลเบองตนไมสามารถใหการรกษาแบบผปวยในได

กรณตวอยางท ๑

นายสม งงงน อาย ๓๔ ป ไดรบการวนจฉยเปนโรคจตเภทหวาดระแวงมานาน ๑๐ ป อาศยอยกบบดามารดา

มารดาใหประวตวา ผปวยมอาการเกบตวอยแตในหอง มารดาตองคอยกระตนบอย ๆ และใหรางวลเมอผปวยออกมาพดคย

หรอกนขาวรวมกบคนในครอบครว สวนใหญผปวยสามารถดแลกจวตรประจาวนของตนเองไดสะอาดโดยไมตองกระตน

บดามารดาพยายามฝกใหทางานบาน และชวยกจการคาขายทบาน แตผปวยปฏเสธ บอกตนเองไมอยากทา ผปวยสามารถ

กนยาดวยตนเอง และไปพบแพทยตามนดสมาเสมอ

๕๖

คาตอบ

การวนจฉยโรค โรคจตเภท (F ๒๐.๐)

สาเหต ไมทราบ ระยะเวลาเจบปวย ๑๐ ป

ผลคะแนนตามแบบประเมนความพการทางจต (๖ ขอ) เทากบ ๑๓ คะแนน

สรป มความพการทางจตใจและพฤตกรรม

กรณตวอยางท ๒

นายเขยว งงงวย อาย ๓๐ ป มอาการเครยด วตกกงวล นอนไมหลบ ไมมสมาธ หายใจไมอม ไดรบการวนจฉย

เปนโรควตกกงวลมานาน ๑๐ ป อาศยอยกบภรรยา ภรรยาใหประวตวา ชวงเวลา ๑ เดอนทผานมา ผปวยมอาการกงวล

มาก ใจสน กลวตนเองจะเปนลมไมมคนชวย ประมาณ ๒ ครง ทาใหไมอยากไปเทยวทไหน ถาไมมคนในครอบครวไปดวย

แตสามารถทางานได เพราะเปดรานขายกวยเตยวกบภรรยาในตลาดจตจกร

คาตอบ

การวนจฉยโรค โรควตกกงวลและมอาการตนตระหนก (F ๔๑.๑)

สาเหต ไมทราบ ระยะเวลาเจบปวย ๑๐ ป

ผลคะแนนตามแบบประเมนความพการทางจต (๖ ขอ) ไมตองประเมนความพการ เพราะกลมโรควตกกงวล

ไมเขาตามหลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองของคนพการทางจต อกทงโรควตกกงวลไมรนแรง จนสงผลใหมขอจากด

ในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม จงยงไมจดเปนผพการ

สรป ไมมความพการทางจตใจและพฤตกรรม

๕๗

แบบประเมนความพการทางจต (กรณตวอยางท ๑)

ชอ-สกล..นายสม งงงน...........อาย...๓๔..........ป วนทประเมน ๑๔ เมษายน พ.ศ.๒๕๕๗

การวนจฉยโรค…โรคจตเภท………ทอย…๑๐ คลองสาน กรงเทพฯ………………………

๑. ความสามารถในการเรยนรเบองตน

๑. บอกครงเดยวหรอสองครง สามารถทาตามได

X ๒. สอน/สาธตซาๆ จงสามารถทาตามได

๓. สอน/สาธตซาๆ แลวยงไมเขาใจ และทาไมได

๒. ความสามารถในการทากจวตรประจาวน

X ๑. สามารถทากจวตรประจาวนของตนเองได

๒. ตองกระตนในการทากจวตรประจาวนได

๓. ทากจวตรประจาวนของตนเองไมได

๓. การชวยเหลองานบาน (เหมาะสมกบอาย)

๑. สามารถชวยเหลองานบานได

๒. ตองกระตนใหชวยเหลองานบาน

X ๓. ชวยเหลองานบานไมได

๔. ความสามารถในการเขาสงคม

๑. สามารถรวมกจกรรมทางสงคมได

X ๒. มสงคมเฉพาะคนในครอบครว/คนใกลชด เชน เพอน ญาต เปนตน

๓. ไมเขาสงคมหรอชอบแยกตว

๕. ความสามารถในการสอสาร

๑. สนทนาแลกเปลยนความคดเหนกบผอนได (สาหรบเดกตองคานงพฒนาการตามอาย)

X ๒. สนทนารวมกบผอนไดเปนครงคราว (สาหรบเดกตองคานงพฒนาการตามอาย)

๓. ไมสนทนากบใคร

๖. ความสามารถในการประกอบอาชพ/การเรยน

๖.๑ ความสามารถในการประกอบอาชพ

๑. ประกอบอาชพไดและเมอมปญหาสามารถหาทปรกษาได

๒. ประกอบอาชพได แตตองมผดแลใกลชด

X ๓. ไมสามารถประกอบอาชพได

๖.๒ ความสามารถในการเรยน(ถากาลงเรยน)

๑. เรยนได

๒. เรยนไดแตลาบาก

๓. เรยนไมได

สรปผลการประเมนความพการ รวม....๑๓...คะแนน ชอผประเมน…ปทมา ………..…….

ภาคผนวก๓. แนวปฏบตการใชแบบประเมน

ความพการทางจต

๖๐

แนวปฏบตการใชแบบประเมนความพการทางจต แบบประเมนสามารถใชไดทงเดกและผใหญ ไมใชแบบประเมนอาการทางจต (Symptoms Checklist) และ

ตองใชหลงจากใหการวนจฉยโรคจตเวชตามระบบ ICD-๑๐ ทเขาเกณฑในการประเมน ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม

๑. วตถประสงค

เพอใหคนพการทางจตไดรบสทธประโยชนตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต คนพการ

พ.ศ.๒๕๕๐

๒. ความหมาย

คนพการทางจต หมายถง บคคลทมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม เนองจาก

มความบกพรองทางจตใจ พฤตกรรมตามระบบ ICD-๑๐ ประกอบกบมอปสรรคในดานตาง ๆ และมความจาเปนเปนพเศษ

ทจะตองไดรบการชวยเหลอดานหนงดานใด เพอใหสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม

ไดอยางบคคลทวไป ทงน ตามประเภทและหลกเกณฑทรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ประกาศกาหนด

๓. วธการประเมน

๓.๑ ผใชแบบประเมนความพการ ไดแก เจาหนาทสาธารณสข (ในสถานอนามย ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาล

ชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนยหรอมหาราช) นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา พยาบาลจตเวช นกกจกรรมบาบด

แพทย โดยจะตองพจารณาถงความเหมาะสมตามวยของผถกประเมน และใหตรงกบสมรรถภาพ (ความสามารถ) ของผปวย

มากทสด

๓.๒ ผตอบแบบประเมนความพการ คอ ผดแล ผปวย และขอมลจากการสงเกตของผประเมน

๔. เกณฑในการประเมน ถาไดคะแนนรวมตงแต ๗ คะแนนขนไป ถอวาเขาเกณฑความพการ

การคดคะแนนในแตละขอ มดงน

ตอบขอ ๑ ได ๑ คะแนน

ตอบขอ ๒ ได ๒ คะแนน

ตอบขอ ๓ ได ๓ คะแนน

๕. ในกรณทประเมนแลวพบวาเขาเกณฑความพการ ใหสงตอแพทยในการออกหนงสอรบรองความพการ

ประเภท ๔ เพอผปวยมสทธไปขอทาบตรประจาตวคนพการ ตามมาตรา ๑๙ ของพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพ

ชวตคนพการ พ.ศ.๒๕๕๐ และเขาถงสทธประโยชนในการฟนฟสมรรถภาพคนพการทางจต

คาชแจงเกยวกบการใชแบบประเมนความพการทางจต แบบประเมนน เปนแบบประเมนความพการทางจต ทใชไดทงเดกและผใหญ จงตองพจารณาถงความเหมาะสม

ตามวยของผถกประเมน และตรงกบความสามารถของผปวยมากทสด สาหรบขอท ๖ ใหเลอกตอบ ถาเปนผใหญใหทาขอ

๖.๑ ความสามารถในการประกอบอาชพ

ถาเปนเดกใหทาขอ ๖.๒ ความสามารถในการเรยน

๖๑

อธบายคาจากดความของแตละขอ เพอความชดเจนในการประเมน ดงตอไปน

๑. ความสามารถในการเรยนรเบองตน ไดแก การเรยนรดานอน ๆ ในชวตประจาวน/ ในสงคมทมใชการเรยนร

วชาการในโรงเรยน (เหมาะสมตามวย) คอ บคคลนนสามารถรบร มสมาธ มความเขาใจจนสามารถปฏบตไดหลงจากไดรบ

การฝก/การแนะนา

๒. ความสามารถในการทากจวตรประจาวน ไดแก การดแลตนเอง การรกษาสขอนามยสวนบคคล การทา

กจกรรมอนๆ ในชวตประจาวน เชน อาบนา รบประทานอาหาร เปลยนเสอผา ฯลฯ

- กรณตองกระตนในการทากจวตรประจาวน คอ ทาไดเองแตตองมคนชวยกระตนบาง

- สวนการทากจวตรประจาวนของตนเองไมได หมายถง จะตองมคนชวยเหลอ

๓. การชวยเหลองานบาน ไดแก งานทไดรบมอบหมายทบาน ไมรวมถงการประกอบอาชพ เชน กวาด-ถบาน

ประกอบอาหาร ลางชาม ฯลฯ กรณชวยเหลองานบานไมได คอ แมกระตนแลวกยงชวยเหลองานบานไมได

๔. ความสามารถในการเขาสงคม ไดแก การปรบตวกบคนอน การอยรวมกบผอน การผกมตร การสนทสนม

กบผอน ผานการเลน การเรยน หรอการทากจกรรมรวมกบผอนไดอยางเหมาะสม เชน การเขาวด/มสยด การรวมงาน

ตามประเพณ ไดแก งานปใหม งานสงกรานต เปนตน

๕. ความสามารถในการสอสาร ไดแก พฒนาการทางการพดและใชภาษาทเหมาะสมกบอาย เชน อาย ๑ ขวบครง

เรมพดเปนคา ๆ อาย ๓ ขวบ พดเปนประโยค สาหรบผใหญ สามารถสนทนาและแลกเปลยนความคดเหนกบผอนได

๖. ความสามารถในการประกอบอาชพ/การเรยน ใหเลอกประเมนใหเหมาะสมตามบทบาทของผถกประเมน

ถายงเรยนอยกใหประเมนการเรยน ถาทางานแลวกใหประเมนการประกอบอาชพ กรณเรยนและทางานพรอมกน ใหประเมน

สงทกระทาเปนหลกใหญ

สาหรบกรณเดก-วยรนทอยในวยเรยน ประเมนความสามารถดานการเรยนทเปนผลมาจากระดบสตปญญา

ภาวะบกพรองดานการเรยนร ชวงสมาธ ไมนบรวมการขาดโอกาสทางการศกษา ฐานะยากจน ไมไดรบการศกษา

๖.๑ ความสามารถในการประกอบอาชพ เปนความสามารถในการทางานทไมใชงานบาน จะมคาตอบแทน

หรอไมกได เชน ชวยครอบครวทาไร ทานา คาขาย เปนตน

๖.๒ ความสามารถในการเรยน กรณเรยนไดแตลาบาก หมายถง เรยนไดแตตองไดรบการชวยเหลอ

๖๒

แบบประเมนความพการทางจต

ชอ-สกล...............................................อาย.............ป วนทประเมน ….…………….……….....…

การวนจฉยโรค……………………ทอย……………………………………………………………

๑. ความสามารถในการเรยนรเบองตน

๑. บอกครงเดยวหรอสองครง สามารถทาตามได

๒. สอน/สาธตซา ๆ จงสามารถทาตามได

๓. สอน/สาธตซา ๆ แลวยงไมเขาใจ และทาไมได

๒. ความสามารถในการทากจวตรประจาวน

๑. สามารถทากจวตรประจาวนของตนเองได

๒. ตองกระตนในการทากจวตรประจาวนได

๓. ทากจวตรประจาวนของตนเองไมได

๓. การชวยเหลองานบาน (เหมาะสมกบอาย)

๑. สามารถชวยเหลองานบานได

๒. ตองกระตนใหชวยเหลองานบาน

๓. ชวยเหลองานบานไมได

๔. ความสามารถในการเขาสงคม

๑. สามารถรวมกจกรรมทางสงคมได

๒. มสงคมเฉพาะคนในครอบครว/คนใกลชด เชน เพอน ญาต เปนตน

๓. ไมเขาสงคมหรอชอบแยกตว

๕. ความสามารถในการสอสาร

๑. สนทนาแลกเปลยนความคดเหนกบผอนได (สาหรบเดกตองคานงพฒนาการตามอาย)

๒. สนทนารวมกบผอนไดเปนครงคราว (สาหรบเดกตองคานงพฒนาการตามอาย)

๓. ไมสนทนากบใคร

๖. ความสามารถในการประกอบอาชพ/การเรยน

๖.๑ ความสามารถในการประกอบอาชพ

๑. ประกอบอาชพได และเมอมปญหาสามารถหาทปรกษาได

๒. ประกอบอาชพได แตตองมผดแลใกลชด

๓. ไมสามารถประกอบอาชพได

๖.๒ ความสามารถในการเรยน

๑. เรยนได

๒. เรยนไดแตลาบาก

๓. เรยนไมได

สรปผลการประเมนความพการ รวม............คะแนน ชอผประเมน………………………..…….

นยามภาวะบกพรองทางสตปญญา (Intellectual Disability) หมายถง ภาวะทมความบกพรองทางสตปญญาสงผลใหบคคลมขอจากดในการเรยนการทางาน และการปฏบต

กจกรรมในชวตประจาวน หรอการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลจากการมพฒนาการชากวาปกต หรอมระดบ

เชาวนปญญาตากวาบคคลทวไป โดยความผดปกตนนแสดงในชวงทสมองมการพฒนา (Developmental period) และ

ไมดขนจากการไดรบการการฝกฝน และ/หรอกระตนพฒนาการทเหมาะสมอยางนอย ๖ เดอน

คาจากดความของภาวะบกพรองทางสตปญญา

ตาม Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, (DSM-๕) โดย American

Psychiatric Association (APA) ในป พ.ศ. ๒๕๕๖ ภาวะบกพรองทางสตปญญา หมายถง ภาวะทม

๑. ความบกพรองในความสามารถทางเชาวนปญญาไดแก การใชเหตผล การแกปญหา การวางแผน การคด

เชงนามธรรม การเรยนรทางวชาการและการเรยนรจากประสบการณ การตดสนใจทมผลกระทบตอพฤตกรรมการปรบตน

จากการประเมนทางคลนกและ/การทดสอบระดบเชาวนปญญา เมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานเฉลยของคนปกต คอตากวา ๗๐

๒. พฤตกรรมการปรบตนบกพรอง ตงแต ๑ ดานขนไป ใน ๓ ดาน ไดแก ทกษะดานความคดรวบยอด (conceptual

skills) ทกษะดานสงคม (social skills) หรอทกษะดานการปฏบต (practical skills) ซงตองการการสนบสนนทบาน โรงเรยน

ททางานหรอในการพกผอนหยอนใจ

๓. แสดงอาการในชวงทสมองมการพฒนา (developmental period)

ความสามารถทางเชาวนปญญา ไดแก การใชเหตผล การแกปญหา การวางแผน การคดเชงนามธรรม การตดสนใจ

การเรยนรทางวชาการ และการเรยนรจากประสบการณ ซงยนยนโดยการประเมนทางคลนกและการทดสอบระดบเชาวนปญญา

มาตรฐานเฉพาะบคคล และหมายถงระดบเชาวนปญญาทตากวาเกณฑเฉลยของคนปกตอยางมนยสาคญ (ตากวา ๗๐)

หรอตากวา ๒ คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation: SD) โดยทวไประดบเชาวนปญญาของคนปกตมคาอยระหวาง

๙๐ -๑๐๙ คาเฉลยคอ ๑๐๐ และคาเบยงเบนมาตรฐานมคาเทากบ ๑๕

พฤตกรรมการปรบตน หมายถง การปฏบตตนในชวตประจาวนทว ๆ ไป ซงเปนความสามารถของบคคลนน

ทจะสามารถดารงชวตไดดวยตนเองในสงคม โดยแบงเปน ๓ ดาน ดงน

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางสตปญญา*๗

* ผศ.พญ.อดศรสดา เฟองฟ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๖๔

๑. ดานความคดรวบยอด (Conceptual domain) ไดแก ทกษะดานภาษา การอาน เขยน คณตศาสตร (Skills

in language, reading, writing, math) การใชเหตผล (Reasoning) ความร (Knowledge) และความจา (Memory)

๒. ดานสงคม (Social domain) ไดแก การเขาใจผอน (empathy) ทกษะการสอสารกบผอน (Interpersonal

communication skills) สมพนธภาพกบผอน (Friendships abilities) การตดสนใจทางสงคม (Social judgement) และ

การควบคมตนเอง (Self-regulation)

๓. ดานการปฏบต (Practical domain) ไดแก การดแลตนเอง (Personal-care) ความรบผดชอบดานการงาน

(Job responsibilities) การจดการดานการเงน (Money management) การพกผอนหยอนใจ (Recreation) การจดการ

ดานการเรยนและการงาน (Organizing school and work tasks)

ตามเกณฑการวนจฉยน หากมกรณทอาการไมแสดงออกใหเหนเดนชดตามเกณฑวนจฉย ไมแนใจใน การวนจฉยโรค

หรอแพทยทตรวจประเมนไมมประสบการณในการดแลรกษาบคคลทมภาวะพรอง ทางสตปญญามากอน ควรสงตอ

กมารแพทย หรอกมารแพทยผเชยวชาญดานพฒนาการและพฤตกรรมเดก หรอจตแพทยเดกและวยรน เพอการตรวจประเมน

วนจฉยตอไป

หมายเหต DSM-๕ มการเปลยนแปลงจาก DSM-๔ ดงน

สงทเปลยนไปจากเดมคอ

๑. มการเปลยนชอจากภาวะปญญาออน (Mental Retardation) เปนภาวะบกพรองทางสตปญญา

(Intellectual Disability/Intellectual Developmental Disorder)

๒. จดแบงพฤตกรรมการปรบตน เปน ๓ ดาน ไดแก ทกษะดานความคดรวบยอด (conceptual skills) ทกษะ

ดานสงคม (social skills) หรอทกษะดานการปฏบตตน (practical skills)

๓. การวนจฉยใหความสาคญกบพฤตกรรมการปรบตนมากกวาระดบเชาวนปญญา (IQ)

๔. การแบงระดบความรนแรงองตามพฤตกรรมการปรบตว หรอระดบเชาวปญญาโดยยดอยางใดอยางหนงทด

กวาเพอประโยชนในการเขาถงบรการของเดกอยางเหมาะสม

๕. อาการเกดขนในระยะทสมองเดกกาลงพฒนา (developmental period) จากเดมทระบไววากอนอาย ๑๘ ป

พฒนาการลาชา (Developmental delay) หรอความบกพรองทางพฒนาการ คอ เดกอายตากวา ๖ ขวบ

ทมพฒนาการชายงไมสามารถสอสารไดอยางสมบรณ จงยงไมเหมาะสมกบการวดระดบเชาวนปญญาโดยเครองมอประเมน

พฒนาการจะใชเฉพาะในเดกทมอายนอยกวา ๖ ป การวนจฉยภาวะดงกลาวในเดกเลก ตองอาศยผเชยวชาญทางดาน

พฒนาการ (developmentalspecialist) หรอกมารแพทยหรอแพทยผประกอบวชาชพเวชกรรม ผมประสบการณในการ

ประเมนโดยใชแบบประเมนพฒนาการมาตรฐาน

ภาวะบกพรองทางสตปญญา (Intellectual delay) คอ เดกอายมากกวา ๖ ขวบทสามารถสอสารไดและ

ประเมนระดบสตปญญาโดยการวดไอควดวยแบบทดสอบมาตรฐาน โดยอาศยนกจตวทยาหรอผเชยวชาญ ทมทกษะและ

ประสบการณ หากอยในพนททไมมบคลากรดงกลาว สามารถคานวณเปนคา DQ โดยแบบประเมนพฒนาการมาตรฐาน

๖๕

แนวทางการกรอกแบบฟอรมเอกสารรบรองความพการ ระบวามความพการในกลมภาวะบกพรองทางสตปญญาหรอไม

เกณฑของ DSM V จาแนกความรนแรงของภาวะบกพรองทางสตปญญาตามพฤตกรรมการปรบตน ทง ๓ ดาน

ดงน

ตารางท ๓ ระดบความรนแรงของภาวะบกพรองทางสตปญญา

ระดบ

นอย

(Mild)

ปานกลาง

(Moderate)

รนแรง

(Severe)

IQ

๕๕-๖๙

๔๐-๕๔

๒๕-๓๙

รอยละท

พบ

๘๕

๑๐

๓-๔

ดานสงคม

(social domain)

ปฏสมพนธทางสงคม

การสอสาร การตดสนใจ

ทางสงคมลาชากวาวย

การสอสารและทกษะดาน

สงคมชากวาเพอนอยาง

เหนไดชด มขอจากดใน

การตดสนใจ ทกษะทาง

สงคมและการสอสาร

ตองไดรบการชวยเหลอ

มขอจากดของการสอสาร

ในดานไวยากรณ และ

คาศพท ภาษา และ

การพด มสมพนธภาพ

เฉพาะกบสมาชกใน

ครอบครวและคนทคนเคย

ดานการปฏบตตน

(practical domain)

อาจดแลตนเองไดเหมาะสม

ยกเวนกจวตรประจาวน

ทยงยาก วยผใหญทางาน

ทไมตองอาศยทกษะ

การคด ตองการ

ความชวยเหลอในการ

เลยงดครอบครว

ดแลตนเองไดแตตองสอน

เตอนและใหเวลา การทางาน

ทไมตองอาศยการคดและ

ทกษะทางสงคมตองไดรบ

การชวยเหลออยางมาก

พบพฤตกรรมไมเหมาะสม

ทกอใหเกดปญหาทาง

สงคมไดบาง

ตองการความชวยเหลอ

ในทกกจวตรประจาวน

ตองการการกากบดแล

ตลอดเวลา การฝกสอน

ทกษะทกดาน ตองใชเวลา

และตอเนอง บางราย

มปญหาพฤตกรรม

ไมเหมาะสมรวมทง

การทารายตนเอง

ดานความคดรวบยอด

(conceptual domain)

ปฐมวย อาจไมพบความ

แตกตางชดเจน วยเรยน

และผใหญ มความยาก

ลาบากในการเรยน

ทกษะดานการคดชากวา

เพอนอยางชดเจน เรยนร

ไดในระดบประถมศกษา

และตองไดรบ

ความชวยเหลอในการ

ทางานและชวตสวนตว

มความเขาใจนอยในดาน

ภาษาเขยน จานวนปรมาณ

เวลา และเงน ตองการ

ความชวยเหลออยางมาก

ในการแกปญหาตลอดชวต

๖๖

ระดบ

รนแรงมาก

(Profound)

IQ

<๒๕

รอยละท

พบ

๑-๒

ดานสงคม

(social domain)

มขอจากดของความเขาใจ

ในการสอสารเชง

สญลกษณทงการพด และ

ภาษาทาทางกาแสดงออก

ถงความตองการ และ

อารมณของตน มกผาน

ภาษาทาทาง และการ

สอสารโดยไมใชสญลกษณ

ความบกพรองดานกลามเนอ

และประสาทสมผส

อาจสงผลตอกจกรรม

ทางสงคมตางๆ

ดานการปฏบตตน

(practical domain)

พงพาผอนทกดานในการ

ดแลตนเอง สขภาพและ

ความปลอดภย ฝกทกษะ

ไดเพยงการใชอปกรณ

งายๆ ซงตองการการดแล

อยางมาก และตอเนอง

ความบกพรองดาน

กลามเนอ และประสาท

สมผส มกเปนอปสรรค

ตอการมสวนรวมในสงคม

พบพฤตกรรม ไมเหมาะสม

ในบางราย

ดานความคดรวบยอด

(conceptual domain)

ทกษะดานการคด

โดยทวไปเกยวของกบ

โลกทางวตถมากกวา

กระบวนการทาง

สญลกษณ ความบกพรอง

ดานกลามเนอ และ

ประสาทสมผส อาจสงผล

ตอการใชสงของตางๆ

หมายเหต: ในปจจบนการประเมนระดบความรนแรงของภาวะบกพรองทางสตปญญา ควรพจารณาจากพฤตกรรมการปรบตน

มากกวาระดบเชาวนปญญา (IQ) ทงนเพอประโยชนตอเดกทมภาวะบกพรองทางสตปญญา จะไดรบการชวยเหลอและ

เขาสระบบการศกษาทเหมาะสม

แนวทางการวนจฉยภาวะบกพรองทางสตปญญา ๑. แนวทางการซกประวต

๑.๑ โรคประจาตวตาง ๆ ทจะเปนสาเหตของความบกพรองทางพฒนาการได เชน โรคลมชก ความผดปกต

ทางโครโมโซม เปนตน

๑.๒ การเจบปวยในครอบครว เชน พฒนาการลาชา ปญหาการเรยน โรคทางระบบประสาท เปนตน

๑.๓ โรคทางพนธกรรม เชน มพฒนาการลาชาในครอบครว มการแตงงานในเครอญาต มการเจบปวยเสยชวต

ในญาตพนองกอนวยอนควร

๑.๔ การตงครรภของมารดาตงแตประวตฝากครรภ การเจบปวยระหวางตงครรภ

๑.๕ ประวตการไดรบสารพษตางๆ เชน สรา บหร และสารเสพตดอนๆ ประวตการใชยาทมผลตอเดก

๑.๖ ประวตเกยวกบการคลอด เชน อายครรภ วธการคลอด ขอบงชในการทาหตถการตางๆ นาหนกแรกเกด

คะแนนแอพการ ภาวะคลอดลาบาก และการเจบปวยตางๆ ชวงแรกเกดและภาวะแทรกซอน

๑.๗ ชวงเวลาทพอแมสงเกตวา ลกมพฒนาการลาชา และพฒนาการทลาชานนเปนแบบถดถอยหรอไม เชน

เคยนงไดตอมานงไมได หรอไมเคยทาไดเลย

๑.๘ พฒนาการทผานมา มกนยมถามยอนพฒนาการทพอแมสงเกตเหนงาย ๆ เชน ประวตเกยวกบพฒนาการ

ดานกลามเนอมดใหญ การควาหงาย การนง การคลาน การเดน การพด เปนตน

๖๗

๑.๙ พฒนาการทางภาษา เชน การเลนนาลาย การเลยนเสยงพดคย การทาตามคาสง การพดคาแรกทม

ความหมาย การพดสองคาทตอกน

๑.๑๐ การเลนตามวย การชวยเหลอตนเองในชวตประจาวน

๑.๑๑ การเลยงดผเลยงดและลกษณะ และรปแบบการดแลโดยรวม รวมถงการตอบสนองเมอเกดปญหา

พฤตกรรมตาง ๆ

๒. แนวทางการตรวจรางกาย

การตรวจรางกายทสาคญ และอาจสมพนธกบภาวะพฒนาการลาชา ไดแก การตรวจรางกาย และการเจรญเตบโต

ทอาจบงชสาเหตททาใหเดกมพฒนาการทลาชาได

๒.๑ ตรวจดลกษณะ dysmorphic ทง major dysmorphic, minor dysmorphic พบไดในเดกทม

ความผดปกตทางพนธกรรม

๒.๒ ตรวจดวามความผดปกตของระบบตาง ๆ รวมดวยหรอไม เชน มภาวะตบมามโต ซงบงชถงภาวะ Inborn

error บางชนด

๒.๓ ตรวจดบรเวณผวหนง เชน Cutaneous markers เชน as leaf บงถง tuberous sclerosis ซงเปน

สาเหตของพฒนาการชาได ตรวจรางกายทางระบบประสาทตางๆ โดยละเอยด และวดรอบศรษะดวยเสมอเพอทจะสามารถ

พบเดกทมพฒนาการชากลมทมความรนแรงไมมากนก

๒.๔ ตรวจดลกษณะของ Child abuse เพราะเดกทมความบกพรองดานสตปญญาถอวาเปนกลมเสยงในการ

ถกทารายอยางหนง

๒.๕ ตรวจระบบการมองเหนและการไดยน เพราะเปนความพการซาซอนทพบรวมไดบอย

๓. แนวทางการสงตรวจทางหองปฏบตการ

ปจจบนยงไมมมาตรฐานออกมาชดเจนวาจะตองสงตรวจทางหองปฏบตการในตางประเทศนยมสงตรวจโครโมโซม

ในคนไขทกคนทมปญหาทางพฒนาการ ทงนเพราะเมอเปรยบเทยบขอดขอเสยแลวพบวาหากพบสาเหตของโรค บางโรค

เชน โรคโครโมโซมเอกซเปราะทถายทอดทางกรรมพนธ สามารถควบคมและปองกนโรคทจะเกดกบบตรคนตอไปได สาหรบ

ประเทศทกาลงพฒนาทมขอจากดหลายๆ ดานคงตองพจารณาเปนรายๆ ไป ขอบงชทควรนกถงสาเหตทางพนธกรรม และ

ควรสงตรวจทางพนธกรรม ไดแก

๑. ตรวจรางกายพบลกษณะของความผดปกตของระบบทมผลตอการมชวต (major dysmorphic) ๑ ดานขนไป

๒. และ/หรอพบลกษณะของความผดปกตในรางกายทไมมผลตอการมชวต (minor dysmorphic) ๒ ดานขนไป

๓. ตรวจรางกายพบลกษณะของความผดปกตของระบบทมผลตอการมชวต (major dysmorphic) ๒ ดานขนไป

โดยไมพบ minor dysmorphic

อาการและอาการแสดงโดยรวม ไดแก พฒนาการชา สวนใหญมกมาดวยเรองพดชา ภาวะบกพรองทางสตปญญา

ยงรนแรงมากเทาใด พฒนาการชายงปรากฏใหเหนเรวขนเทานน โดยเฉพาะภาวะบกพรองทางสตปญญาระดบรนแรง

พบวาเดกมพฒนาการชาทกดานภายใน ๒ ปแรก สวนกลมบกพรองทางสตปญญาระดบเลกนอย อาจพบพฒนาการชาเมออาย

ประมาณ ๓ - ๔ ป หรอพบปญหาการเรยนเมอเรมเขาเรยนในโรงเรยน บางรายมาดวยปญหาพฤตกรรม เชน ซน สมาธสน

บคคลทมภาวะบกพรองทางสตปญญา บางรายอาจมลกษณะผดปกตตางๆ (dysmorphic features) ใหเหนชดเจนตงแต

แรกเกด เชน กลมอาการดาวน

๖๘

การประเมนพฒนาการ ในรปแบบตางๆ ดงน

๑. การเฝาระวง (Surveillance) การเฝาระวงคอ พยายามสงเกตวา เดกคนไหนทม ปจจยเสยงทจะมการ

พฒนาการลาชา เชน เกดกอนกาหนด ขาดออกซเจนเมอแรกเกด สวนการตรวจกรองคอ การใชเครองมอมาตรฐานมาตรวจ

เดกทกๆ คนเมอถงเวลาทเหมาะสม โดย อาศยเครองมอทมความไวและความเจาะจงทไดมาตรฐาน

๑.๑ แบบไมเปนทางการ เปนการเฝาระวงโดยใชการสอบถามจากผปกครอง จากการศกษาทผานมาพบวา

ความนาเชอถอจากการสอบถามผเลยงด มความสมพนธกบระดบพฒนาการคอนขางใกลเคยงกบการใชแบบทดสอบคดกรอง

พฒนาการในกรณของผเลยงดทใกลชดกบเดกและใหขอมลทเชอถอได ดงนน อาจจะเปนหนทางหนงทจะทาใหเราเหน

พฒนาการทผานมาอยางตอเนอง เพราะบางครงในทางปฏบตมปจจยหลายอยางททาใหเราไมสามารถประเมนพฒนาการ

ไดอยางครบถวน อยางไรกตาม พงระวงในเรองของการใหขอมลทมากกวาหรอนอยกวาความเปนจรง ดงนน แพทยควร

สงเกตพฤตกรรมของเดกในหองตรวจรวมดวย เพอพจารณาตอวามความจาเปนตองสงเดกไปตรวจพฒนาการ โดยผเชยวชาญ

ตอไปหรอไม

๑.๒ แบบเปนทางการ

• การใชสมดประจาตวของเดกในการตดตามพฒนาการเปนวธการทใชบอยในเวชปฏบตการดแลเดกสขภาพด

ควรตดตามเฝาระวงพฒนาการดวยทกครงทมาพบแพทยพฒนาการในเดกปกตชวงอายตาง ๆ

• ตดตามเฝาระวงพฒนาการโดยอางองจากตารางพฒนาการปกตทแนะนาโดย อนกรรมการพฒนาการและ

พฤตกรรมเดกราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย (ภาคผนวก ๔)

• แบบสอบถามความเหนของผปกครองทนยมใช ไดแก Parents’ Eouluation of Developmental (PEDS)

ปจจบนไดมการแปลเปนภาษาไทยแลว

๒. การตรวจคดกรองพฒนาการ (Screening)

๒.๑ Denver II การประเมนหรอตรวจกรองพฒนาการนน เราใชแบบทดสอบมาตรฐาน แตในประเทศไทย

โดยทวไป กมารแพทยจะคนเคยกบแบบทดสอบเดนเวอร ทใชประเมนพฒนาการ ๔ ดานหลกของเดก เปนแบบคดกรอง

ซงใชกบเดกชวงอายตงแตแรกเกดจนถง ๖ ป ประเมนพฒนาการ ๔ ดาน มดงน

๑. Personal social คอ ทกษะการชวยเหลอดแลตนเองในกจวตรประจาวนตางๆ รวมถงทกษะการม

ความสมพนธ และการใชชวตรวมกบผอน

๒. Fine motor คอ การทางานประสานกนของกลามเนอมอและตาในการแกปญหา

๓. Language คอ การไดยน ความเขาใจภาษาและการใชภาษา

๔. Gross motor คอ การเคลอนไหวและการทรงตว และกลามเนอมดใหญ

๒.๒ อนามย ๕๕ พฒนา โดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข (ภาคผนวก ๔)

๒.๓ The Goodenough-Harris Drawing Test ใชทดสอบพฒนาการเดกอาย ๓-๑๕ ป เปนแบบประเมน

แบบคดกรองพฒนาการแบบไมใชภาษาโดยการวาดภาพคนและคานวณเปนอายพฒนาการ

๒.๔ Gessel DrawingTest เปนวธทดสอบ Visualmotor perception เปนแบบประเมนแบบ คดกรอง

พฒนาการแบบไมใชภาษา เชน ๓ ป, + ๓ ½ ป, ๔ ป, ๕ ป, ๖ ป, ๗ ป, ๘ ป เปนตน

๖๙

การหาคาของระดบสตปญญา DQ/ (I.Q.) ไดจากสตร

ลกษณะทางคลนกของภาวะบกพรองทางสตปญญา โดยองพฤตกรรมการปรบตนมากกวาระดบเชาวนปญญา

โดยแบงเปน

๑. บกพรองทางสตปญญาระดบรนแรงมาก พฒนาการลาชาชดเจนตงแตเลกๆ ทงในดานประสาทสมผส

และการเคลอนไหว อาจจะฝกการชวยเหลอตนเองไดบาง แตตองอาศยการฝกอยางมาก สวนใหญพบวามพยาธสภาพ

ตองการการดแลตลอดเวลา ตลอดชวต แมจะเปนผใหญแลวกตาม

๒. บกพรองทางสตปญญาระดบรนแรง พบความผดปกตของพฒนาการตงแตขวบปแรก มกมพฒนาการลาชา

ทกดาน โดยเฉพาะพฒนาการดานภาษา สอความหมายไดเพยงเลกนอยหรอพดไมไดเลย บางรายเรมพดไดเมอเขาสวยเรยน

มปญหาในการเคลอนไหว ในบางรายพบพยาธสภาพมากกวา ๑ อยาง มทกษะการปองกนตนเองนอย มความจากดในการ

ดแลตนเอง ทางานงายๆ ได สวนใหญตองการการดแลอยางใกลชด หรอตองชวยในทกๆ ดานอยางมาก ตลอดชวต

๓. บกพรองทางสตปญญาระดบปานกลาง มกไดรบการวนจฉยตงแตวยกอนเรยน เมออายประมาณ ๒-๓ ป

โดยพบวามพฒนาการลาชาในดานภาษา อาจมความแตกตางของระดบความสามารถในดานตางๆ เชน กลมอาการดาวน

ภาวะบกพรองทางสตปญญาระดบปานกลาง เรยนไดถงชนประถมศกษาปท ๒-๓ ในวยเรยนมกตองการการจดการศกษา

พเศษ สามารถเรยนรการเดนทางตามลาพงไดในสถานททค นเคย ใชชวตในชมชนไดดทงการดารงชวตและการงาน

แตตองการความชวยเหลอในระดบปานกลางจนถง ตลอดชวต ประมาณรอยละ ๒๐ ดารงชวตอยไดดวยตนเอง

๔. บกพรองทางสตปญญาระดบเลกนอย มกไดรบการวนจฉยเมอเดกเขาสวยเรยนแลว เนองจากในวยกอนเรยน

พฒนาทกษะทางสงคมและการสอความหมายไดเพยงพอ สวนใหญเรยนไดถงชนประถมศกษาปท ๖ หรอสงกวา เมอเปน

ผใหญสามารถทางาน แตงงาน ดแลครอบครวได แตอาจตองการความชวยเหลอบางเปนครงคราวเมอมปญหาชวต

หรอหนาทการงาน

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ ความพการทางสตปญญาไมสามารถพจารณาไดจากเกณฑพการเชงประจกษ ตามประกาศกรมสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการ ไมสามารถพจารณาจากรปลกษณภายนอกหรอภาพถายผปวย ผลการสอบ สมดพก เอกสารชนงาน

หรอแบบคดกรองพฒนาการ ใบรายงานพฤตกรรมของเดกจากโรงเรยน เอกสารเหลานสามารถนามาใชประกอบในการ

วนจฉยไดเทานน

IQ/DQ = MA (อายพฒนาการ) /CR (อายตามปฎทน) X ๑๐๐

๗๐

แนวทางการใชเครองมอในการประเมนและตรวจวนจฉยความบกพรองทางสตปญญา การวนจฉยทางการแพทย แพทยไมจาเปนใชเครองมออปกรณตามมาตรฐานหรอตองวด IQ ในการประเมนทกราย

และทกฝายทเกยวของไมสามารถวนจฉยโรคโดยใชเพยงผลการตรวจ IQ โดยไมมการซกประวตและตรวจรางกายและประเมน

พฒนาการและ/หรอประเมนสตปญญาอยางละเอยด

แนวทางการใชเครองมออปกรณหรอแบบประเมนพฒนาการ/สตปญญาทชวยในการวนจฉย ตามมาตรฐานในประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๕๗ คอ ๑. เครองมอประเมนพฒนาการและระดบเชาวปญญา โดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน โดยนกจตวทยาทนยม

ในปจจบน ไดแก Bayley scales of infant development III, WISC-IV

๒. เครองมอวดพฤตกรรมการปรบตน โดยใชแบบทดสอบมาตรฐานโดยนกจตวทยานยมในปจจบน ไดแก

Vineland adaptive behavior scales II (VBAS II)

๓. ควรสงตรวจการไดยนและการมองเหน พจารณาตามความเหมาะสมเพอคดแยกปญหาการไดยนและ

การมองเหน เปนปญหาพบรวมทพบบอยและควรไดรบการแกไขตงแตระยะแรก

การชวยเหลอบคคลทมภาวะบกพรองทางสตปญญาและการฟนฟสมรรถภาพ มดงน ๑. การฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย (Medical Rehabilitation) การฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย

ในชวงแรกเกด - ๖ ป ไดแก การสงเสรมปองกน บาบดรกษา และฟนฟสมรรถภาพ นอกจากนควรมการสงเสรมสขภาพ เชน

เดกปกต การบาบดรกษาความผดปกตทอาจพบรวมดวย เชน โรคลมชก Cretinism, PKU, cerebral palsy, โรคหวใจพการ

แตกาเนด หรอภาวะพรองไทรอยดฮอรโมนทพบในกลมอาการ ดาวน การดแลโดยทมสหวชาชพ เชน อรรถบาบด

กายภาพบาบด กจกรรมบาบด เปนตน การสงเสรมพฒนาการ (Early Intervention) หมายถง การจดโปรแกรมการฝก

ทกษะทจาเปนในการเรยนรเพอนาไปสพฒนาการปกตตามวยของเดก จากการวจยพบวาเดกทไดรบการฝกทกษะทจาเปน

ในการพฒนาแตเยาววยจะสามารถเรยนรไดดกวาการฝกเมอเดกโตแลว ทนททวนจฉยวาเดกมภาวะบกพรองทางสตปญญา

เชน เดกกลมอาการดาวน หรอเดกทมอตราเสยงสงวาจะมภาวะบกพรองทางสตปญญา เชน เดกคลอดกอนกาหนด

มารดาตกเลอดขณะตงครรภ เปนตน สามารถจดโปรแกรมสงเสรมพฒนาการใหเดกกลมนไดทนท การจดสภาพแวดลอม

ใหเอออานวยตอการเรยนรของเดก บดา มารดา และคนเลยงดมบทบาทสาคญยงในการฝกเดกใหพฒนาไดตามโปรแกรม

อยางสมาเสมอ ๕ ป จงจะไดผลดทสด

๒. การฟนฟสมรรถภาพทางการศกษา (Educational Rehabilitation) มการจดการศกษาโดยมแผนการจดการ

ศกษาเฉพาะบคคล (Individualized Educational Program : IEP) ในระบบและนอกระบบโรงเรยน ซงอาจเปนการเรยน

ในชนเรยนปกตเรยนรวมเรยนคขนาน

๓. การฟนฟสมรรถภาพทางอาชพ (Vocational Rehabilitation) เปนการฝกวชาชพและลกษณะนสยทดในการ

ทางาน เปนสงจาเปนมากตอการประกอบอาชพในวยผใหญ ไดแก ฝกการตรงตอเวลา รจกรบคาสง และนามาปฏบตเอง

โดยไมตองมผเตอนการปฏบตตนตอผรวมงาน และมารยาทในสงคม เมอเขาวยผใหญควรชวยเหลอ ใหไดมอาชพทเหมาะสม

๗๑

ตวอยาง

เดกหญงไทย อาย ๙ ป เรยนชน ป.๓ มาพบแพทยดวยปญหาการเรยน อานหนงสอไมคลองอานไดเฉพาะคา

ทไมมตวสะกด คดเลขบวกไดไมเกนหลกสบ ลบไมได แตงตวเขาหองนายงตองชวยประมาณ รอยละ ๒๐ ครสอนตวตอตว

อานและคดเลขดขนกวาเดมเลกนอย แตยงชากวาเพอนๆ ในหองทกวชาทาไดประมาณ ป.๑ ประเมน IQ = ๖๕ ประเมน

พฤตกรรมการปรบตว และชวยเหลอตวเองไดเทากบ อาย ๖ ป

Diagnosis= ID (Intellectual Disability) ระดบความรนแรงเลกนอย

แนวทางการชวยเหลอ ๑. ใหคาปรกษาแกครอบครวและโรงเรยนเพอใหเขาใจวา เดกมภาวะบกพรองทางสตปญญาจนกระทบตอ

การเรยนและการใชชวตประจาวน มไดเกดจากพฤตกรรมตอตานแตอยางใด

๒. แนะแนวทางการเรยนรทเหมาะสมกบเดก เดกเหมาะกบการเรยนแยกเปนกลมเลกในเรองวชาการกจกรรม

ทไมซบซอน เรยนรวมกบเดกปกตภายใตการดแลของคณครอยางเหมาะสม

๓. ออกเอกสารรบรองความพการประเภท ๕ มความบกพรองดานสตปญญาเพอใหไดสทธตางๆ ตามความเหมาะสม

๔. หาความผดปกตทพบรวมหากมรกษาตามนน

๕. เสรมสรางศกยภาพการอบรมเลยงดของครอบครวและโรงเรยนอยางเหมาะสม

ภาคผนวก๔. เกณฑพฒนาการตามชวงวยของเดกปฐมวย

๗๔

เกณฑพฒนาการตามชวงวยของเดกปฐมวย

โดยคณะกรรมการฝกอบรมและสอบ อนสาขาพฒนาการและพฤตกรรม รวมกบ ชมรมพฒนาการและ

พฤตกรรมเดกแหงประเทศไทย พ.ศ.๒๕๕๖

เกณฑพฒนาการของเดกปฐมวยชดนจดทาขนโดยมวตถประสงคเพอใชเปนเกณฑอางองเบองตนสาหรบเดกทวไป

วาเดกในแตละชวงวย สามารถทาอะไรได ซงยงอาจมทกษะบางอยางทเดกปกตจานวนหนงทาไดเรวหรอชากวาเกณฑนเลกนอย

เกณฑพฒนาการของเดกปฐมวยชดน จงใชเพอเฝาระวงตดตามพฒนาการแตไมใชเครองมอทใชในการวนจฉยปญหา

ดานพฒนาการของเดก

๑ เดอน

๒ เดอน

๔ เดอน

๖ เดอน

(GM) ยกคางจากทนอนชวครในทานอนควา

(FM) มองตามวตถไดถงกงกลางลาตว

(PS) จองหนา

EL: รองไห

RL: ตอบสนองตอเสยงทไดยนโดยการสะดงหรอเบงตามอง

(GM) ชนคอ ๔๕ องศาในทานอนควา

(FM) มองตามวตถไดขามผานกงกลางลาตว

(PS) ยมและสบตา

EL: สงเสยงในลาคอ เชน อ อา

RL: ตอบสนองตอเสยงทไดยนโดยการกระพรบตาหรอเงยบ เพอฟงเสยงทไดยน

(GM) ทานอนควาอกพนพน, พยงลาตวดวยแขนทอนลาง, ทานงชนคอไดด, พลกควาหรอพลกหงาย

(FM) มองตามวตถจากดานหนงของลาตวไปถงอกดานหนง (๑๘๐ องศา), ไขวควาของใกลตว

(PS) ตนเตนดใจอยางชดเจน เมอเหนนมแมหรอขวดนม

EL: สงเสยง อ อา โตตอบ เมอมคนคยดวย, หวเราะ

RL: หนหาเสยง

(GM) ดงขนนงศรษะไมหอย, พลกควาและพลกหงาย, ทานอนควายกอกและทองสวนบนพยงลาตวดวย

ฝามอ, นงไดโดยใชมอยนพน

(FM) หยบของดวยฝามอ

(PS) หวเราะเมอถกเอาผาคลมศรษะออก, เรมตดแม

EL: เลนหรอเลยนเสยง ไดแก เลยนเสยงจปาก เดาะลน, สงเสยงทใชอวยวะในปากเพอใหเกดเสยง

พยญชนะ ไดแก ปาปา ดาดา

RL: หนหาเสยงเรยกชอ

อาย พฒนาการ

๗๕

๗ - ๘ เดอน

๙ - ๑๐ เดอน

๑๑ - ๑๒

เดอน

๑๓ - ๑๕

เดอน

๑๖ - ๑๘

เดอน

(GM) นงทรงตวไดเองโดยไมตองชวยพยง

(FM) มองตามของตก, เปลยนมอถอของ, ใชมอถอกอนไมขางละกอน

(PS) สนกกบการเลนเมอเอาผาคลมศรษะออก

EL: ทาเสยงพยางคเดยว เชน จะ หมา

RL: มองตามสงทผเลยงดช

(GM) ลกนงจากทานอน, คลาน, เหนยวตวขนยน, เกาะยน

(FM) ใชนวชและนวหวแมมอหยบของ

(PS) เลนจะเอ, โบกมอบาย-บาย กาแบมอ”จบปดา”ตามแบบอยาง

EL: เลยนเสยงพดคยซาๆ “หมาๆๆ จาจะๆ”, เรยก “พอ” และ “แม” แตยงไมเฉพาะเจาะจง

RL: เรมทาตามคาสงงายๆ ได เชน โบกมอบายบาย, หยดการกระทาเมอไดยนคาวา “ไม / อยา”

(GM) ยนไดเองชวคร หรอตงไข, จงเดน

(FM) ปลอยของเมอขอ

(PS) เลยนแบบทาทาง

EL: สงเสยงทเปนเสยงรมฝปากแบบมเสยงสงเสยงตา, เรมเรยกชอคนใกลชดทคนเคย เรยก “พอ” และ

“แม” แบบเฉพาะเจาะจงได

RL: เรมเขาใจความหมายของคาพยางคเดยว, ตอบสนองตอคาถามงายๆ ได เชน “แมอยไหน” “ลกบอล

อยไหน” เดกอาจมองไปในทศทางของของทอย

(GM) เดนไดเอง

(FM) หยบจบดนสอขดเขยน หยบของใสภาชนะ

(PS) ใชทาทางหรอชบอกความตองการ, เรมชหรอทาทาแสดงบอกถงสงทตนเองสนใจ เรมถอถวยนายก

ขนดม

EL: พดคาทมความหมายได ๑ - ๓ คา ซงเปนคาทเพมเตมจากคาทใชเรยกคนคนเคยหรอสตวเลยงในบาน

RL: เมอบอกใหไปหยบของทคนเคย เดกเขาใจและทาได เชน “ลกบอลอยไหนนะ” “ไปเอารองเทา”

เปนตน โดยไมตองมทาทางประกอบคาบอก

(GM) เกาะราวหรอจงมอเดนขนบนได, นงบนเกาอเลกไดมนคง จากทายนนงยองลงหยบของบนพนแลว

ลกขนยน

(FM) ตอสงของในแนวตงได ๒ - ๓ ชน, ขดเสนยงๆ ไปมา

(PS) รจกปฏเสธ, หยบอาหารปอนตวเองได

EL: พดคาทมความหมายเพอแสดงความตองการไดหลายคา, มคาพดรวมโดยเฉลย ๑๐ - ๒๐ คา

RL: ชอวยวะไดอยางนอย ๓ สวน (ไดแก ตา จมก ปาก), ตามคาบอกโดยไมตองมทาทาง ประกอบ เขาใจ

ความหมายของคาประมาณ ๕๐ คา รจกชอสตว สงของ

อาย พฒนาการ

๗๖

๑๙ - ๒๔

เดอน

๒๕ - ๓๐

เดอน

๓๑ - ๓๖

เดอน

๓๗ - ๔๘

เดอน

๔๙ - ๖๐

เดอน

(GM) เตะบอล วง เดนขนบนไดโดยกาวเทาตาม

(FM) ตอสงของในแนวตงได ๕ - ๖ ชน เรมเปดหนาหนงสอไดทละหนา

(PS) ใชชอนตกอาหารกนได

EL: พดไดประมาณ ๕๐ คา, เรมพดคาทมความหมายสองคาตดกน เชน กนขาว แมอม

RL: ชไปยงสงของหรอรปภาพตามทบอกไดอยางหลากหลาย, ชอวยวะไดอยางนอย ๖ สวน

(GM) กระโดดสองเทา, เดนเขยงเทา

(FM) ขดเสนตรงในแนวตงหรอแนวนอน, ขดเขยนเปนเสนวนๆ

(PS) เลนเลยนแบบ และเลนสมมตงายๆ

EL: พดเปนวล ๒ - ๓ คา หรอเปนประโยคสนๆ, มจานวนคาศพทรวมประมาณ ๒๐๐ คา

RL: ทาตามคาสงสองขนตอนได, สามารถตดตามฟงเรองเลาสนๆ ได

(GM) ยนขาเดยว ๒ - ๓ วนาท, ขจกรยาน ๓ ลอ, ขนบนไดเองโดยสลบเทา, ลงบนไดโดยกาวเทาตาม

(FM) ตอสงของในแนวตงได ๘ ชน หรอมากกวา, เลยนแบบการวาดรปวงกลม

(PS) เลนสมมตทซบซอนขน เชน เลนกบเดกอน

EL: เรมเลาเรองไดฟงเขาใจ แตอาจไมทงหมด, บอกเวลาตองการขบถาย, บอกชอตนเอง เพศ หรออาย

พอได

RL: รจกสอยางนอย ๑ - ๒ ส, เขาใจคากรยาทแสดงการกระทา ไดแก หมากาลงวง เดกกาลงกน, เขาใจ

คาคณศพท ไดแก รอน, เยน, เหนอย, เขาใจคาบพบทงายๆ ไดแก บน, ใน

(GM) กระโดดขาเดยว ลงบนไดสลบเทา

(FM) วาดรปวงกลมตามแบบ, วาดเสนสองเสนตดกนตามแบบ (+), ตอแทงไม ๓ ชน เปนสะพาน

ตามแบบ

(PS) เลนเกมทมกตกางายๆ กบคนอนได, รจกรอคอย, ใสกางเกง และใสเสอยดสวม หวเองได

EL: พดเลาเรองเปนประโยคยาวๆ ใหคนอนเขาใจได, บอกสไดหลายส, นบของทละชนไดอยางถกตอง

เรยงตามลาดบของการนบประมาณ ๕ - ๑๐ ชน

RL: เขาใจประโยคคาถามทซบซอนมากขน ไดแก อยางไร ทาไม, เขาใจคาสง ๓ ขนตอน, เขาใจจานวน

“หนง” และ “หลายๆ” ไดแก หยบของ ๑ ชน หรอหลายๆ ชนไดถกตอง, เขาใจคาบพบทเพมเตม ไดแก

ดานหนา, ดานขาง, ขางใต

(GM) กระโดดสลบเทา, กระโดดขาเดยว, กระโดดขามสงกดขวางเตยๆ, เดนตอเทาเปนเสนตรง (tandem gait)

(FM) วาดรปสเหลยมตามแบบ, วาดรปคนทมอวยวะ ๓ สวน หรอมากกวา, เรมใชกรรไกรตดกระดาษ

(PS) แตงตว และแปรงฟนเองไดโดยไมตองชวย

EL: คาพดชดเจนฟงเขาใจทงหมด, รจกถามความหมายของคา หรอวลทไมเขาใจ, เรมรจกถามคาถาม

“อยางไร” หรอ “ทาไม” ได, บอกชอพยญชนะไทยทพบบอยบางตวได ไดแก ก.ไก ง.ง, รองเพลงสนๆ

หรอทองอาขยาน ขอความคาคลองจองทไดยนบอยๆ ได, รจกตวเลขจานวนนบ ๑ - ๕ บอกไดอยางถกตอง

หลงจากนบวามของรวมทงหมด ๔ ชน หรอ ๕ ชน

RL: เขาใจคาถาม “เมอไร”, เรมเขาใจซาย-ขวา, เขาใจขนาดเลก-ใหญ ยาว-สน

อาย พฒนาการ

๗๗

๖๑ - ๗๒

เดอน

(GM) เดนบนสนเทา, เดนตอเทาถอยหลง, รบลกบอลโดยใชสองมอ, กระโดดไกล ๑๒๐ เซนตเมตร

(FM) วาดรปสามเหลยม และสเหลยมขนมเปยกปน, วาดรปคนทมอวยวะ ๖ สวน หรอมากกวา,

เลยนแบบการเขยนพยญชนะงายๆ บางตว และตวเลข ๑ - ๑๐ ได

(PS) แตงตว และเตรยมอาหารงายๆ ไดเองโดยไมตองมคนชวย

EL: อธบายความหมายของคาในชวตประจาวนได ไดแก ลกบอล, บาน, บอกความแตกตางของสงของ

๒ สงได, รจกจานวนนบ ๑ - ๑๐, บอกจานวนนบรวมทงหมดไดอยางถกตอง, บอกชอของตวพยญชนะ

ไทยสวนใหญไดถกตอง แมไมมรปภาพประกอบ ไดแก บอกไดวา “ก” ชอ ก.ไก

RL: เขาใจเรองขาขนของเดกๆ, เขาใจลาดบของเหตการณ ไดแก เรองในอดต ปจจบน, เขาใจวาตวพยญชนะ

ไทยแตละตวมเสยง ไดแก ตว ก มเสยง กอ (หรอเกอะ) ตว ท และ ธ มเสยงเดยวกนคอ ทอ (หรอเทอะ),

เขาใจสญลกษณตวเลขวามคาเปนจานวนตางๆในชวง ๑ - ๑๐

อาย พฒนาการ

หมายเหต GM หมายถง gross motor, FM หมายถง fine motor, PS หมายถง personal social, RL หมายถง receptive

language, EL หมายถง expressive language

๗๘

Reference

๑. นตยา คชภกด. พฒนาการเดก. ใน: นชรา เรองดารกานนท, ชาครยา ธรเนตร, รววรรณ รงไพรวลย, ทพวรรณ หรรษ

คณาชย, นตยา คชภกด, บรรณาธการ. ตาราพฒนาการและพฤตกรรม. กรงเทพมหานคร: บรษท โฮลสตก พบลชชง

จากด; ๒๕๕๑. หนา ๓๖๐ - ๙๔

๒. จรยา จฑาภสทธ และ สรยลกษณ สจรตพงศ. พฒนาการปกต. ใน: ทพวรรณ หรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, สรย

ลกษณ สจรตพงศ, วระศกด ชลไชยะ บรรณาธการ. ตาราพฒนาการและพฤตกรรมเดก เลม ๓ การดแลเดกสขภาพด.

กรงเทพฯ: บยอนด เอนเทอรไพรซ; ๒๕๕๖. หนา ๓๙ - ๕๒

๓. Illingworth RS. The development of the infant and young child; normal and abnormal ๙thed.

Singapore: Longman Singapore Publisher. ๑๙๘๗.

๔. Dixon SD. Two years: Language leaps. In: Dixon SD, Stein MT. Eds. Encounters with children:

Pediatric behavior and development, ๔th. Philadelphia: Mosby-Elseiver; ๒๐๐๖. P.๓๘๓-๔๐๗.

๕. WHO Multicenter Growth Reference Study. WHO Motor Development Study: windows of achievement

for six gross motor development milestones. Acta Paediatr Suppl ๒๐๐๖ ;๔๕๐:๘๖-๙๕

๖. Feldman HM, Messick C. Assessment of language and speech. In: Wolraich ML, Drotar DD, Dworkin

PH, Perrin EC, editors. Developmental-Behavioral Pediatrics: evidence and practice. ๑st ed. Philadel-

phia: Mosby-Elsevier; ๒๐๐๘. p. ๑๗๗-๙๐.

๗. Bright futures guidelines for health supervision of infants, children, and adolescents. ๓rd ed. Hagan

Jr. JF, Shaw JS, Duncan P, editors. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics; ๒๐๐๘.

๘. Kimmel S, Ratliff-Schaub K. Growth and Development. In: Rakel R, Rake D, editors. Textbook of

Family Medicine. ๘ ed. Texas: Elsevier; ๒๐๑๑. p. ๔๓๕

๙. McQuiston S, Kloczko N. Speech and language development: monitoring process and problems.

Pediatr Rev ๒๐๑๑; ๓๒ (๖): ๒๓๐-๓๘.

๑๐. Gerber RJ, Wilks T, Erdie-Lalena C. Developmental milestones ๓: social-emotional development.

Pediatr Rev ๒๐๑๑; ๓๒:๕๓๓-๖.

คานยาม ความพการทางการเรยนร หมายถง บคคลทมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอการเขาไปมสวนรวมกจกรรมทางสงคม

เฉพาะดานการเรยนร สาเหตเกดจากความบกพรองทางสมอง ทาใหอานหนงสอ เขยนหนงสอ และการคดคานวณทาได

ตากวาเกณฑมาตรฐานชดเจน เชน มากกวา ๑ ชนเรยนในระดบประถมศกษาปท ๑ - ๒ หรอมากกวา ๒ ชนเรยนในชน

ประถมศกษาปท ๓ ในชวงการเรยนภาคบงคบ

อาการปรากฏชดเจนในชวงของเดกวยเรยน และไมดขนจากการฝกฝนชวยเหลอพเศษแบบ เขมขนเตมท

อยางนอย ๖ เดอน (Intensive Training) สงผลกระทบตอการเรยน การทางาน และการใชชวตประจาวนไปตลอดชวต

ซงมไดเกดจากความไมเขาใจภาษาไทย ขาดโอกาสในการเรยนร ถกละทง ถกละเลย เจบปวยรนแรงจนขาดเรยนนาน

อยในหองเรยนทขาดคณภาพ ตาบอด หหนวก หรอมความผดปกตของประสาทสมผสหรอการควบคมกลามเนอ โรคทาง

จตเวชอน เชน ภาวะสตปญญาบกพรอง โรคจต โรคออทสตก โรคทางอารมณหรอปจจยทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐฐานะ

ทแตกตางกน

ใน พ.ศ. ๒๕๕๗ เปนตนไป ทางการแพทยเรยกภาวะนวา Specific Learning Disorder (SLD) โดยพบความ

บกพรองดานการอานหนงสอ การเขยนและการคานวณ ดานใดดานหนง หรออาจพบความบกพรองมากกวา ๑ ดานกได

และการวนจฉยของแพทยจะออกใหเฉพาะชวงทบคคลนนยงอยในระบบการศกษาเทานน

อาการแสดง อาการผดปกตทเดกแสดงออกในดานตาง ๆ ๔ แบบ คอ

๑. ดานการเรยน คอ เรยนรชา สมาธสน ความจาไมด จาตวหนงสอไมคอยได อาน เขยนหนงสอลาบากหรอ

ทาไมได คดเลขไมได ผลการเรยนตากวาเดกทวไปชดเจน โดยเหนปญหาบางอยางมาตงแตชนอนบาลวาเดกสบสน

จาพยญชนะไดนอยไมเขาใจหลกการคดเลขงาย ๆ เปนตน

๒. ดานพฤตกรรม เชน กาวราว ไมยอมไปโรงเรยน หนเรยน ไมสนใจ ไมทาตาม ซกซน อยไมนง บางราย

ครคดวาเดกเปนโรคสมาธสน เพราะเวลาเรยน คอ ไมสนใจเรยน เหมอ

๓. ดานอารมณ เชน เงยบ แยกตว ไมมนใจตนเอง ประหมา กลว วตกกงวล ซมเศรา เปนตน

๔. ดานอาการทางกาย เชน ปวดหว ปวดทอง Peptic Ulcer คลนไส ตาพรา เปนตน ทแพทยตรวจแลวไมพบ

ความผดปกต

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางการเรยนร*๘

* ศ.คลนก พญ.วนดดา ปยะศลป สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๘๐

อาการผดปกตทแสดงออกดานการเรยน ๑. อานหนงสอไมได หรอสะกดคาลาบาก เปนความผดปกตทพบไดบอยทสด จาพยญชนะไมได หรอสบสน

ผสมคาผด สะกดคาไมคลอง อานตะกกตะกก อานชา อานผดและจบประเดนในการอานไมได ความสามารถในการอานหนงสอ

โดยรวมตากวาเดกในวยเดยวกนชดเจน มผลกระทบตอการเรยนในหองเรยน มกมประวตพดชา พดไมชดในวยเดกเลก

โดยจะฟงและแยกเสยงไดลาบาก สบสน หรออานได แตไมเขาใจ ตความไมได

๒. เขยนหนงสอไมได หรอเขยนผดมาก สะกดคาไมได หรอสะกดผด เขยนคาเปนรปประโยคไมได ใชหลกไวยากรณผด

แบงแยกวรรคตอนผดพลาด หรอเขยนหนงสอแลวอานไมรเรอง

๓. คดเลขไมได หรอคดเลขผดมาก สบสนเกยวกบตวเลข ไมเขาใจหลกการคานวณพนฐาน บวก ลบ คณ หรอหาร

สบสน อดทนตา ถาทางานเกยวกบตวเลข แทนคาดวยการเขยนสญญาลกษณเลขไมไดหรอสบสน

จะเหนอาการชดเจนในชวงชนประถมศกษา ทง ๆ ทไดรบความชวยเหลอพเศษเฉพาะตวอยาง เตมทอยางนอย

๖ เดอน อาการกยงคงปรากฏอยชดเจน เหนหลกฐานจากสมดพก เอกสารชนงาน เอกสารการตรวจจากทมสหวชาชพ

ทางการแพทย ซงสงผลกระทบตอการเรยน การทางาน และการใชชวตประจาวน ไปตลอดชวต

อบตการณ พบไดรอยละ ๖ - ๙.๕ ในเดกวยเรยน

ปญหาอนทพบรวมกบ SLD มกพบรวมกบความบกพรองในการทางานของระบบประสาทและปญหาจตสงคม เชน

๑. ปญหาในการพดและสอสาร พดชา พดไมชด ฟงแลวไมเขาใจ แปลความหมายลาบาก และบกพรองในการ

แยกเสยง เสยงทคลาย ๆ กนจะสบสน เชน แมว - แซว - มนแกว

๒. โรคสมาธสน ซงถอวาเปนโรคฝาแฝดกบโรค SLD ประกอบดวย อาการสมาธสน ววาม และอย ไมนง ประมาณวา

๑/๓ ของโรคสมาธสนจะพบโรค SLD รวมดวย และ ๒/๓ ของโรค SLD จะพบโรคสมาธสนรวมดวย

๓. ปญหาสายตาในดานการกะระยะ (visual-spatial) มปญหาในการวาดรปทรง กะระยะทางผดพลาด ซงจะ

ทาใหโยนลกบอลลงตะกราไดลาบาก ตลกแบตบนตนไมถก เขยนหนงสอไมตรงเสน วาดรปสามมตไมได แยกรปทซอนอย

ทามกลางรปอน ๆ ไดลาบาก

๔. ปญหาในการใชตากบมอ/ขา ใหทางานประสานกน ทาใหการใชนว มอ ขา สบสน ทางานไมประสานกน

เลนกฬาทใชมอ เทา ไดลาบาก ใชมองมงาม ตดกระดมลาบาก เขยนหนงสอชา โยเย ความเรวในการใชมอเขยนหนงสอ

จะตากวาเดกอนทเรยนชนเดยวกน

๕. ปญหาในการเรยงลาดบขอมล ความสาคญ และมปญหาในการบรหารเรองเวลา เลาเรอง เรยงลาดบไมถก

๖. ปญหาพฤตกรรมและจตใจ ตามมาภายหลง เชน เครยด เศรา วตกกงวล เบอหนาย ทอแท มปมดอย ไมมนใจ

แยกตว ตอตาน กาวราว ฯลฯ

๘๑

รอยละ ๓๐ ของ SLD เทานนทพบความบกพรองอนรวมดวย การทเดก SLD แตละคนมความผดปกตอนรวมดวย

แตกตางกน จงทาใหอาการแสดงออกไมเหมอนกน และแนวทางชวยเหลอฝกฝนกจะแตกตางกนไปในแตละคน

กลมเสยงตอการเกดโรค SLD กลมเดกทมความเสยงตอการเกดโรค SLD ควรไดรบการคดกรองตงแตระดบอนบาลหรอประถม ศกษาตอนตน

เพอแยกกลมเสยงออกมา เพอฝกฝนกระตนพฒนาความสามารถทกดาน เพอลดความรนแรง ของปญหาในอนาคต

กลมเสยงตอการเกดโรค SLD ในระดบชนอนบาล คอ

• กลมพดชาในชวยวยเดกเลก หรอพดตะกกตะกก พดไมชด

• กลมทมประวตการคลอดทมปญหา ชก ตวเหลอง

• กลมเดกผชายมประวตคนในครอบครวทฉลาด แตมปญหาการอาน เขยน เรยนหนงสอ

• กลมเดกทซน สมาธสน ชนดทาลายราง (destructive behavior)

• กลมเดกอนบาลตอนปลายหรอประถมศกษาตอนตน ทจาสบสนในตวเลข พยญชนะ สระ ผสมคาลาบาก

• กลมเดกทมปญหาในการใชมอ งมงาม สบสน

ปจจบนกระทรวงศกษาธการใชเครองมอคดกรองของกระทรวงศกษา และแบบคดกรอง LD ของมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร รวมกบ รพ.ศรราช ชอ KUS-SI ในโรงเรยนระดบจงหวดและอาเภอขนาดใหญ เพอคนหาและชวยเหลอเดก

ทมปญหาการเรยน แตไมมความจาเปนจะตองคดกรองเดกทงหมด

กลมเสยงทอาจเปนโรค SLD ในระดบชนประถมศกษา คอ

• กลมทมปญหาการเรยน หรอกลมทมปญหาการเรยนเฉพาะดาน เชน อานไมออก อานลาบาก เขยนผด ๆ ถก ๆ

และสบสนในการคดเลข

• กลมทมปญหาพฤตกรรม ทงกลมทแสดงออกชดเจน เชน ซกซน อยไมนง ไมมสมาธ กาวราวและกลมเกบกด

เชน กลมแยกตว ไมมนใจ วตกกงวลงาย เงยบ พดนอย เปนตน เนองจากเดก พบกบความลมเหลว ผดพลาด

ทงดานการอาน เขยน และถกดวาบอย

• กลมนกเรยนทเจบปวยบอยโดยทแพทยหาสาเหตไมพบ เชน ปวดหว ปวดทอง เปนตน

• กลมเกเร หนเรยน ประพฤตผดกฎของโรงเรยน หรอกฎหมาย

เดกทมผลการคดกรองผดปกตควรไดรบ intensive Intervention อยางนอย ๖ เดอน และประเมนความสามารถซา

กอนทจะสงมาพบแพทยเพอการวนจฉย

แนวทางการวนจฉยความพการทางการเรยนร ความพการทางการเรยนรไมสามารถพจารณาไดจากเกณฑความพการเชงประจกษ ตามประกาศกรมสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการ ไมสามารถพจารณาจากรปลกษณภายนอก หรอรปถายของผปวย

๘๒

แตผลการสอบ สมดพก เอกสารชนงาน หรอจากแบบคดกรองโรค SLD ของกระทรวงศกษาธการ โดยใช

เครองมอ KUS-SI ผลการตรวจจากสหวชาชพ (นกกจกรรมบาบด นกจตวทยา นกชวยเหลอการพด) หรอผลวดระดบ

เชาวปญญาจะสามารถนามาประกอบชวยในการวนจฉยได

การวนจฉย ประกอบดวย

๑. ซกประวต

การซกประวตมความสาคญสงสด การซกประวตทด และละเอยดจะชวยในการวนจฉยซกเพอใหแนใจวาเดกเขาใจ

ภาษาไทยไมไดถกละทงละเลย ไมฝกฝน หรอขาดเรยน อยกบครทมคณภาพในการฝกสอน ไมมความบกพรองทางสตปญญา

ไมไดเปนโรคจต โรคออทสตก รวมทงตองซกประวตใหแนใจวาเดกไดรบการฝกฝนชวยเหลอพเศษแบบเขมขน (Intensive

Training) ทงทบาน และทโรงเรยนเตมทอยางนอย ๖ เดอน โดยทความผดปกตนสงผลกระทบตอการเรยน การทางาน และ

การใชชวตประจาวน

ซกถามถงความเสยงในชวงวยอนบาล เชน มปญหาการพด และการสอสาร สมาธสน ใชมองมงาม (Clumsiness)

ถามถงโรคทางกาย ทสงผลทาใหการเรยนเสยหาย เชน โรคลมชก เปนตน

ซกประวตใหไดรายละเอยดวธการเลยงด ฝกฝน และวธทใชในการสงเสรมดานการเรยน รวมทงถามถง

ความสมพนธในครอบครว และเหตการณรนแรงในชวตของเดก รวมทงผลกระทบตอจตใจ อารมณ สงคม จากการทเดกม

ความสามารถบกพรองดานการเรยน

๒. ตรวจรางกายและประเมนระดบพฒนาการ/หรอวดระดบสตปญญา

ตรวจรางกายทวไปโดยเฉพาะดานระบบประสาท ตรวจสภาพจต ประเมน Cognitive function หรอวดพฒนาการ

หรอวดระดบสตปญญา

๓. การตรวจทางจตวทยา ตามมาตรฐานในประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๕๗ คอ

• เครองมอวดระดบสตปญญา โดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน ประเมนโดยนกจตวทยา

• แบบประเมนผลสมฤทธทางการเรยน (Academic achievement test) จะประเมนความสามารถในการอาน

เขยน คานวณ ประเมนโดยนกจตวทยา

ขอแมในการวนจฉย การวนจฉยโรคทางการแพทย และการออกเอกสารรบรองความพการ ใหแพทยเฉพาะทาง เชน จตแพทย กมารแพทย

เปนตน เปนผรบรองโดยใช Clinical Diagnosis แตไมจาเปนตองใชเครองมอมาตรฐาน ทางจตวทยาวดระดบสตปญญาทกราย

และถอวาโรค SLD จะมความพการตอเมอความบกพรอง มความรนแรงระดบกลาง (Moderate) เทานน

ความรนแรงระดบกลาง (Moderate) หมายถง มความบกพรองชดเจน (marked difficulties learning skills)

> ๑ ดาน โดยทไมสามารถเรยนตอไดในระบบการเรยนการสอนตามปกต ตองการ intensive & specialized teaching

เปนระยะ และตองการ accommodate หรอใช support service ในการเรยน แตละวนทงทหองเรยน ทบาน จงจะสามารถ

เรยนตอไปได

๘๓

ความรนแรงระดบสง (Severe) หมายถง มความบกพรองรนแรง (severe difficulties learning skills)

ในทกดาน ไมสามารถเรยนตอไปไดในระบบการศกษาโดยไมม intensive individualized & specialized teaching

ตลอดเวลาทเรยน ทงในหองเรยน หองทมการ accommodate หรอใช support service และทบาน

ทกฝายทเกยวของไมสามารถวนจฉยโรคโดยใชแคผลการตรวจวดระดบสตปญญา (IQ) และหลกฐานดานการเรยน

(สมดพก สมดงาน ระดบความสามารถในการอาน เขยน คานวณ ผลการคดกรองดวยแบบประเมนของกระทรวงศกษาธการ

KUS-SI) โดยไมมการซกประวต ตรวจรางกาย และตรวจสภาพจตอยางละเอยด

แนวทางการกรอกแบบฟอรมเอกสารรบรองความพการ ระบวามความพการทางการเรยนร และอาจลงวามความบกพรองในดานการอาน เขยน หรอดานคานวณ

เพอทนาไปชวยในการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมกบเดกตอไป

ผลกระทบของโรค SLD ตอเดก ถงแมวาโรค SLD จะมความบกพรองของระบบประสาทเพยงเลกนอย และไมเหนไดดวยตาเปลา แตถาไมไดรบ

การวนจฉย และชวยเหลอทางการแพทย และทางการศกษา อาจสงผลกระทบตอเดกในระยะยาวไปตลอดชวต เชน

๑. มองตวเองไมด มองเหนขอบกพรองของตวเองทแตกตางจากเพอน ไมสามารถเอาชนะขอบกพรองได

มองตวเองเปนคนโง มปมดอย ลมเหลว พนอารมณไมด ยงเรยนยงทาไมได เปนคนไมด

๒. คดวาตวเองเรยนรไมไดและไมรวธทจะเรยนรตอไป เดกไมเขาใจวาเกดอะไรขนกบตวเอง ทาใหเรยนแตกตาง

จากเพอน และคนรอบขางกชวยเหลอเดกไมได

๓. มความสามารถโดยรวมตากวาเพอน เดกจะถกพอแมจะเคยวเขญในเรองการเรยนพเศษเพมขน จนขาดโอกาส

ทากจกรรมและเพมความสามารถในดานอน

๔. ถกคาดหวง รสกวาถกกดดนจากทบานและทโรงเรยน พอแมไมไมเขาใจปญหา จงไปดวาตาหน เคยวเขญ

ทาใหนอยใจ เสยใจ มพฤตกรรมดอ ตอตาน กาวราว หนเรยน ตามมา

๕. สรางสมพนธภาพกบครไมไดด สาเหตจากความไมเขาใจปญหาของคร หรอครไมยอมรบ ความบกพรอง

ของเดก จงสอนและจดสอบดวยวธการปกต ผลสอบไมเปนไปตามทคาดหวง เดกจงถกครดวา ตาหน เคยวเขญ หรอไมให

ความสนใจ ปลอยปละละเลย ขาดโอกาสเรยนร ถกออกจากระบบการศกษาเรวกวากาหนด

๖. เพอนลอเลยน ลอเรองทเดกแกไขอะไรไมได ถกตดโอกาสสนกในการเลนกบเพอน เพราะตองเรยนพเศษเพมขน

และถาถกออกจากระบบการศกษาเรวกวากาหนดเทากบถกตดความสมพนธกบเพอน ชวตทไมมเพอน หรอเพอนไมเขาใจ

จะเงยบเหงา และไมมความสข

๗. ขาดความร และทกษะ เขาสระบบการทางานในอายนอย ทางานในระดบใชแรงงาน มโอกาสเสยงตอปญหา

ยาเสพตด เหลา บหร

๘๔

แนวทางการรกษา และฟนฟสมรรถภาพ ถงแมวาจะรกษาโรคใหหายขาดไมได แตการชวยเหลอมจดมงหมายเพอใหเดกมความร และมความสามารถ

ในดานตาง ๆ มากพอในการประกอบอาชพและดาเนนชวตตอไปได โดยมรายละเอยดดงน

๑. Counseling พอ แม อธบายใหพอแมเขาใจรายละเอยดของโรค และขอจากดของเดกในการเรยนร ใหโอกาส

ซกถาม จนพอแมเขาใจ ยอมรบโรค และขอจากดของเดก ปรบความคาดหวงทพอแมมตอเดกตามสภาพความเปนจรง

๒. การชวยเหลอพอแม โดยการให

• Education ใหความรผานเอกสาร แผนพบ คมอ หรอทาการฝกอบรมพอ แม เพอใหไดทงความรและมทกษะ

ในการฝกฝนเดกตอไป

• Parental group support & training เพอใหพอ แม มเพอน และปรบวธการเลยงดใหสอดคลองเหมาะสม

และปรบเปลยนวธการชวยเหลอดานการเรยน

• สงเสรมความสมพนธของคนในครอบครว โดยเปดโอกาสใหพอแมซกถาม และปรบมมมอง และทาความเขาใจ

ตอปญหาทถกตอง แกไขความสมพนธในครอบครว พอแมสวนใหญวตกกงวล และตงเครยดจากปญหา

การเรยนของเดก ควรใหเวลาพอแมไดระบายความคบของใจ ประคบประคองจตใจและใหกาลงใจเปนระยะ

ชวยพอแมวางแผนแกปญหาทกดานของเดกไปพรอมกน และปรบแนวคดในการเผชญปญหาอยางเหมาะสม

ชใหพอแมเหนขอดในตวเดก

• ปรบเปลยนวธเลยงเดกของผปกครอง โดยลดการตามใจ หรอใหความชวยเหลอมากเกนไป ฝกฝนใหมความ

สามารถรอบดาน และปรบวธการฝกสอน จากเดมทมงเนนการตาหนลงโทษ คาดโทษมาเปนความสนใจทจะ

ชวยเหลอ ใหกาลงใจ ชนชม ใหชวยเหลอทางานบาน ฝกใหเปนคนอดทน ไมเกยงงาน รบผดชอบ มนาใจ

สงเหลานเปนปจจยสาคญททาใหเดกมแรงจงใจใฝเรยนรและประสบความสาเรจในชวต

• สนบสนนใหพอแมไดมสวนรวมในโรงเรยน ในสงคม ใหมสวนรวมในการจดทาแผน Individual educational

program (IEP) รวมกบครประจาชน และครการศกษาพเศษ

๓. การชวยเหลอเดก มจดมงหมายเพอใหเดกเขาใจตนเอง และพฒนาตนเองตอไปได

• สรางสมพนธภาพทดกบเดกและเปดโอกาสใหระบายความรสกผดหวง เสยใจ และชวยใหเกดแนวคดในการ

เรยนรตอไปในอนาคต เปดโอกาสใหเดกไดระบายความรสกใหเดกซกถามเรองทคบของใจ

• มความรเขาใจเกยวกบโรค Specific Learning Disorders ใหเขาใจปญหาทเกดขนจากโรคและ ผลกระทบ

ทมตอตนเอง

• ชใหเหนความสามารถของตนเอง ใหรวาตวเองฉลาด เรยนรตอไปได แตตองใชวธ การเรยนอนทแตกตาง

จากเพอน ชวยเดกหาทางออกทเหมาะสม ใหโอกาสพบกลมเดกอนทมปญหาคลายกน เพอแลกเปลยนเรยนร

วธการในการเรยนรตอไปและสรางใหเกดกาลงใจในการเรยนรตอ

• ฝกฝนทกษะดานการเรยน เชน ฝกอานหนงสอ เขยน คานวณ โดยครการศกษาพเศษ และฝกใหเดกใชอปกรณ

ชวยเรยนเชน ใชเครองอดเทปมาชวยในกรณทมปญหาการอาน โดยคณคร หรอผปกครองอานหนงสอใสเทป

แลวปดใหเดกฟงใหใชคอมพวเตอร และ Soft ware ทชวยในการเรยน (โปรแกรมอาน ไทย เขยนไทย) เดกท

มปญหาการคานวณควรไดใชเครองคดเลข ลกคด เปนตน

๘๕

• พฒนาความสามารถรอบดาน พฒนาความสามารถทกนดานเชน กฬา ดนตร ศลปะ การใชเครองมอชาง

การทากจกรรม การใชภาษา การใชคอมพวเตอร การชวยเหลอแกปญหาดวยตวเอง สงเสรมทกษะทางสงคม

เปดโอกาสใหมประสบการณตรงในหลายเรอง เพอเพมความมนใจในตนเองและเปนทยอมรบ สงผลใหเดกม

ความสข ภมใจ เกดแรงจงใจในการเรยนร และสามารถยอมรบขอจากดของตนเอง

• พฒนาจดดอย โดยฝกกจกรรมบาบด sensory integration ศลปะบาบด ดนตรบาบด ฝกฝนทกษะทมาขดขวาง

ดานการเรยนร เชน ฝกพด ฝกทกษะการใชมอ และการทางานประสานระหวางมอกบตา (visual-spatial)

ฝกฝนทกษะเฉพาะทบกพรองโดยครการศกษาพเศษ เชน การอาน สะกด คานวณ

๔. รกษาโรคทพบรวม เชน โรคสมาธสน โรควตกกงวลหรอซมเศรา พดไมชด เปนตน

๕. รกษาสทธใหเดก โดยออกเอกสารรบรองความพการตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคน

พการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ทาใหเดกมสทธไดรบการศกษาพเศษและการรกษาโดยไมเสยคาใชจายในโรงพยาบาลของรฐ

๖. ประสานการทางานกบโรงเรยน สงเสรมและชวยเหลอครโดย

• ถายทอดความรเรองโรค แกคณคร และพอแม ผปกครองในโรงเรยนเกยวกบลกษณะของโรค การดาเนนโรค

แนวทางการชวยเหลอ ขอจากด ความแตกตางของอาการในเดกแตละคน รวมทงผลกระทบทมตอเดกระยะสน

และยาว

• เชอมโยงขอมลวชาการ เชน ขอมลเรองโรค Specific Learning Disorders ผลตเอกสารคมอ ขอมลในระบบ

IT แหลงความร ทาใหครสามารถเขาถงขอมลสาคญ และนาไปเผยแพรเพอชวยเหลอพอแมไดสะดวก

• เปดโอกาสใหครไดระบายความรสกเหนใจ และใหกาลงใจครเปนระยะ

• สงเสรมการพฒนาเทคนคการสอน เชน สอนจากสงทเดกคนเคยไปหาสงทเดกไมรจกใหโอกาสเลอกเรยนให

เดกสนก และมความสขในการเรยนเนน Proactive learning, group participation ใชประสบการณตรง

เสรมการเรยนรในปจจบน ใหเรยนรตามขดความสามารถของตน positive training โดยใชแรงเสรมอยางม

ประสทธภาพ กระตนใหคด ลองใหทาตามเพอน เนนการเชอมโยงกบวชาอนใชคอมพวเตอร สอจากภาพ

มาชวยสอน แทนทครจะตองสรางสอการ สอนเองทงหมด จดหองเรยนใหเออตอการเรยน ใชคาสงทสนและ

เขาใจงาย ทบทวนบทเรยนบอย ๆ และแจงผลการเรยนใหเดกรโดยเรว

• เนนใหโรงเรยนมการฝกสอนใหอานหนงสอเพมเตม (remediation therapy) ทงทบาน และทโรงเรยน

แบบตวตอตว หรอเปนกลมยอยในหองเรยนพเศษ (Resource Room)

• สงเสรมใหโรงเรยนปรบเกณฑ และวธการทใชประเมนผล เชน ใชระบบ progressive โดยเดกแขงกบตวเอง

นาวธการประเมนผลโดยวธ Response to intervention (RTI) มาใชประเมนโดยการเปรยบเทยบกบ

ความสามารถของเดกเองกอนเรยนเปนชวงชน วดความกาวหนาของตวเดกเปนหลก โดยไมตองถกตดเกรด

กบเพอน หรอบางรายควรไดเวลาเพมขน หรอแยกสอบตวตอตว กรณทเขยนไมไดใหใชการสอบปากเปลา

หรออานโจทยใหเดกฟง กรณทเดกอานหนงสอไมได เปนตน

๘๖

• เขยนแผนการเรยนรายบคคล (Individualized Educational Plan-IEP) เพอใหสอนชดเจนและวดผลไดตรง

สอนซา ๆ จนเดกกาวหนาทละขน ใหกาลงใจและชมเชยเปนระยะ และใชวธการสอนหลายรปแบบ สอนทง

ทบาน และทโรงเรยน สอนใหตรงชองทาง (Channel) ทเดกรบรได เชน เดกมปญหาในการรบฟง กใชภาพ

ในการสอนเพมขน หากเดกมปญหาในเหนภาพ (เชน อานไมได) กสอนโดยอานหนงสอใหฟงหรอใหศกษาจาก

สอ VDO ทมทงภาพและเสยง เปนตน

• สงเสรมใหโรงเรยนมทมการประเมนเดกทมปญหาโดยใชสหวชาชพ (นกจตวทยา นกจตวทยาโรงเรยน

ครการศกษาพเศษ นกสงคมสงเคราะห) ใหความร และชวยเหลอในระดบตนโดยทางานรวมกบครประจาชน

พอแม และตดตามประเมนผลจากการใหความชวยเหลอ

๗. การตดตามและคมครอง

• วาเดกไดรบความชวยเหลอตามสทธความพการ เชน แผนการเรยนรายบคคล (Individualized Educational

Plan-IEP) สทธทจะไดรบการรกษาความลบของเดกทมความพการทางการเรยน และสทธในการไดรบอปกรณ

ชวยเรยน ในกลมทมปญหาการเขยน ใชเครองพมพดด คอมพวเตอร มาชวย ในกลมทมปญหาการอาน

ใชคอมพวเตอร เทป VDO, MP๓ หรอกลมทมปญหาคานวณ ใหใชคอมพวเตอร เครองคดเลข เปนตน

ในกรณทเดกไมไดรบความชวยเหลอตามสทธทโรงเรยน ควรทาหนงสอเรยกรองตอคณะกรรมการการศกษา

ของโรงเรยน

• การตดตามประเมนผลการรกษา และการใหความชวยเหลอทงทบานและทโรงเรยน

๘. แนะนาดานการฝกอาชพ การเรยนตอในสายอาชพเมอจบชนมธยมศกษาภาคบงคบ

แนวทางการพจารณาอปกรณเครองชวยความพการ การออกเอกสารรบรองความพการ เพอเดกจะไดสทธความพการตามกฎหมาย และนาไปแสดงตอ คณะกรรมการ

การศกษาของโรงเรยน เพอจะไดรบสทธในการปรบแผนการศกษาเฉพาะตวบคคล (Individual Educational Program)

ไดใชเทคโนโลยและสงอานวยความสะดวกตอการเรยน เชน เครองคดเลข การอดเสยง สอเสยง คอมพวเตอรชวยอาน และ

ไดความชวยเหลอดานการศกษาพเศษ

สงอานวยความสะดวก สอ บรการและความชวยเหลอทางการศกษา ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. ๒๕๔๒ และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๔ มาตรา ๑๐ วรรคสาม ระบวา “การจดการศกษาสาหรบคนพการ

ในวรรคสอง ใหจดตงแตแรกเกด หรอพบความพการ โดยไมเสยคาใชจาย และใหบคคลดงกลาวมสทธไดรบสงอานวย

ความสะดวก สอ บรการและความชวยเหลออนใดทางการศกษาตามหลกเกณฑ และวธการทกาหนดในกฎกระทรวง ฯ”

ปจจบน กระทรวงศกษาธการไดพฒนาคมอการขอรบสงอานวยความสะดวก สอ บรการและ ความชวยเหลออนใด

ทางการศกษา โดยตดตอขอทราบรายละเอยดท กลมวจยและพฒนาสอเทคโนโลย สงอานวยความสะดวกทางการศกษา

สาหรบคนพการ เลขท ๕๐๐ ถนนวภาวด-รงสต ต.คคต อ.ลาลกกา จ.ปทมธาน ๑๒๑๓๐ หรอทสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ โทร. ๐-๒๕๒๓-๗๙๒๒, ๐-๒๕๒๓-๔๗๑๔, ๐-๒๕๓๑-๒๑๔๒ โทรสาร

๐-๒๕๓๒-๐๑๗๙ e-mail: [email protected] หรอดรายละเอยดท http://gtech.obec.go.th

๘๗

รายการสงอานวยความสะดวกทางการศกษาสาหรบเดก SLD

รายการบญช ก

อปกรณชวยการอาน (Reading Aids)

• โปรแกรม IBM Homepage Reader

• โปรแกรม Kurzweil ๓๐๐๐

• โปรแกรม Scan & Read

• โปรแกรม อานหนงสอภาษาองกฤษผานเครองสแกนเนอร

• ลกโลกมเสยง

• เครองเปดฟงหนงสอเสยง สาหรบหนงสอเสยงระบบเดซ

• เครองเลน DVD, MP๓, DVD แบบพกพา

• เครองเทปคาสเซตแบบพกพา

คอมพวเตอรและการใชงานคอมพวเตอร

• โปรแกรมคอมพวเตอรอานจอภาพบนวนโดวส (Screen Reader for Windows)

• คอมพวเตอร

• คยการด และคยบอรด

• ลกบอลควบคม (Big Track)

• ลกบอลควบคม (Roller II Trackball)

• ลกบอลควบคม (Logitech Marble Mouse)

• คนโยกควบคม (Roller II Joystick)

• จอภาพแบบสมผส แบบตดตงภายนอก

อปกรณชวยการสอสาร (Communication Aids)

• อปกรณชวยสอสาร โอภา

• สวตชพดได

• โทรศพทขยายเสยง

รายการบญช ข

อปการณชวยการเขยน (Writing Aids)

• กรอบสาหรบเซนชอ / จาหนาซองจดหมาย

• กรอบสาหรบเขยนขอความ

• แบบตวอกษรภาษาไทย ตวอวน

• แบบตวอกษรภาษาองกฤษ พมพเลกตวตรง

• แบบตวเลขไทย - อารบค

๘๘

อปกรณชวยการอาน (Reading Aids)

• โปรแกรม TAB Player

• โปรแกรม AMIS

• เครองเลน MP๓ บนทกเสยงได

• เครองเลน MP๔ บนทกเสยงได

คอมพวเตอรและการใชงานคอมพวเตอร (Computer and Computer Access)

• แปนคยบอรดขนาดเลก

• โปรแกรมเดาคาศพท

• โปรแกรมแสดงแปนพมพบนจอภาพ

สอการเรยนร (Educational Tools)

• หนงสอเสยง

• หนงสอเสยงระบบเดซ

• หนงสอหรอภาพขยายใหญ

• บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ชด “AMAZING CAI”

• บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ชด “ฝกเขยนเรยนคา”

• บทเรยนคอมพวเตอร โปรแกรม อานเขยนเรยนด

• บทเรยนคอมพวเตอร โปรแกรม “Math Flash”

• เครองคดเลขมเสยงและแสดงตวเลขขนาดใหญ

• เครองคานวณทแสดงผลเปนอกษรตวใหญ

• ชดเครองมอเรขาคณตพรอมแผนยางรองเขยน

• วงเวยนสาหรบทาเสนนน

• วดทศนในรปแบบวซดเพอการศกษาสาหรบคนพการ ชด “คมอภาษามอไทย”

• วดทศนในรปแบบวซด ชด “อาชพอสระ”

• ชดฝกทกษะการฟง

• วดทศนในรปแบบวซด ชด “อยดมสข”

• วดทศนในรปแบบวซด ชด “รางกายของเรา”

รายการบญช ค

บรการ (Services)

• บรการสอนเสรมวชาการ ตามสาระการเรยนร

• บรการอานเอกสาร หรอขอสอบ

• บรการนาทาง

• บรการผลตสอ

๘๙

• บรการสาเนาหนงสอเสยง

• บรการสาเนาหนงสอเสยงซด

• บรการสาเนาวดทศน

• บรการจดคาบรรยาย

• บรการกายภาพบาบด

• บรการฝกพดและแกไขการพดโดยนกแกไขการพด

• บรการฝกพดและแกไขการพดโดยคร

• บรการฝกทกษะการสอสาร

• บรการฝกทกษะการสอสารโดยใชภาษามอไทย

• บรการกจกรรมบาบด

• บรการลามภาษามอ

• บรการการอบรม ทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

• บรการการอบรม ทกษะการดาเนนชวตประจาวนและทกษะทางสงคม

• บรการการอบรม ทกษะการสรางความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหว

• บรการแนะแนวการศกษา

• บรการพเลยง

• บรการผชวยเหลอ

• บรการดนตรบาบดและดนตรเพอการพฒนา

• บรการพฤตกรรมบาบดและแกไขพฤตกรรม

• บรการศลปะบาบดและศลปะเพอการพฒนาการ

• บรการประเมนพฒนาการ

• บรการประเมนทางจตวทยา

• บรการประเมนทกษะดานตาง ๆ

๙๐

ครประจาชน

สมดงาน ผลการเรยน สงเกต คดกรอง ประเมนทตวเดก

โดยใชเครองมอคดกรอง

ใชเครองมอคดกรอง

โดยใชสหวชาชพ

มปญหาการเรยนจากขาดทกษะดานอาน/

เขยน/คานวณ

ทกษะการเรยนยงคงมปญหาอย

สงปรกษาทมสาธารณสข

ตดตามการเรยนไดทน

ทกษะการเรยนดขน

จนเรยนตามปกตได

ตดตามประเมนผล

ครประจาชน ครประจาวชา ผปกครอง

คนหาสาเหตและชวยกนแกปญหา

จดประชมผทเกยวของเพอดาเนน

การชวยเหลอแบบ Intensive training ๖ เดอน

ตารางท ๑ แนวทางคนหา คดกรอง และใหความชวยเหลอเดกทมปญหาการเรยนในระบบการศกษา

๙๑

ปญหาการเรยนทถกสงตอจากระบบการศกษา

ซกประวตการเลยงด

พฒนาการชาดานการเรยนร

การสอสาร การรบร การใชมอ

สาเหตจากสมองทางานบกพรอง

ปญหาสายตา การไดยน

เครองมอประเมนระดบสตปญญา

ประเมนผลสมฤทธทางการเรยน

ปญหาดานจตใจ

และการปรบตว

เครยด วตกกงวล

ปญหาความเจบปวย

รางกายขาดอาหาร

ไมแขงแรง ขาดความ

พรอม ความคลองตว

ปญหาการเลยงด

ละทง ละเลย ตามใจ

แกไขปรบแนวคด

ปรบวธการเลยง

เพมการฝกฝน

ทกษะรอบดาน

เนนชวยเหลอตนเองผดปกต ปกต

ตรวจรางกาย ประเมนพฒนาการ

ประเมนทกษะการเรยน

ประเมนสขภาพจต

ตารางท ๒ แนวทางคนหา คดกรอง และใหความชวยเหลอเดกทมปญหาการเรยนในระบบทางการแพทย

อาน เขยน คานวณดานการใชมอดานการสอสาร

ฝกอาน เขยน คานวณ ๖ เดอน

ดานสตปญญา

IQ < ๗๐

ฝกการใชมอ ๖ เดอนฝกพด ๖ เดอน

ถายงผดปกตใหวนจฉย

Developmental Language disorder

ถายงผดปกตใหวนจฉย

Motor Skill

disorder

ออกเอกสารรบรองความพการเฉพาะดาน

ถายงผดปกตใหวนจฉย

Specific Learning

Disorder

๙๒

รายชอสมาคม / กลมผปกครองเดก LD ๑. สมาคมสงเสรมศกยภาพของบคคลบกพรองทางการเรยนรแหงประเทศไทย มอถอ ๐๘๕ ๑๔๑ ๗๗๘๕

๒. http://www.punkhon.com/learning-problems.html

๓. ชมรมครพเลยงเดกเอลด https://th-th.facebook.com/kruldmk๒

๔. สภาผปกครองบคคลทมความแตกตางในโครงสรางระบบการทางานของสมอง http://www.autisticthailand.com/

sthaiparentscouncil/LD/LDcontent/LD๔.htm

๕. Thai LD Online https://th-th.facebook.com/ThaiLdOnline

ตวอยาง

เดกชายไทย ๑๐ ป เรยนชน ป.๕ ครสงมาเรองปญหาการเรยน อานหนงสอไมไดเลย เขยนหนงสอไมได

คดเลขเกงถาไมมโจทย แมจางครสอนพเศษตวตอตวใหอานหนงสอทงทบาน และทโรงเรยน ตงแต ป.๒ ครอบครวใกลชด

แตใหความชวยเหลอทกอยาง แมแตเรองสวนตว ชวยตวเองหรอแกปญหาไมคอยได แยกตว วตกกงวลในการแยกจากแม

รองไหงาย มเพอนสนทแค ๑ คน

ผลตรวจเชาวปญญา (IQ) ๑๐๘ ความสามารถในการอาน เขยน อยในระดบตากวา ป.๑ ความสามารถในการ

คานวณเทากบ ป.๖

การวนจฉย Specific Learning Disorder (ดานการอาน เขยน)

Separation Anxiety Disorder

Low self -esteem and dependent trait

แนวทางชวยเหลอ

๑. ใหคาปรกษาครอบครว เพอใหพอแมและตวเดกเขาใจโรค อาการและขอจากดดานการเรยนปรบเปลยน

แนวความคดทไมถกตอง ใหรวาตวเดกฉลาดแตมจดบกพรองทาใหผลการเรยนตา

๒. ปรบวธเลยงเดกของผปกครอง โดยลดการตามใจ หรอใหความชวยเหลอมากเกนไป เนนใหชวยเหลอตนเอง

ใหกลบมาฝกฝนใหเดกมความสามารถหลายดาน ใหชวยเหลอทางานบาน ฝกใหเปน คนอดทน ไมเกยงงาน รบผดชอบ

มนาใจ

๓. ฝกฝนใหมความสามารถหลายดาน เชน กฬา ดนตร ศลปะ คอมพวเตอร ถายรป งานอาชพ งานชางและ

เนนการชวยเหลอผอน เพอสรางทกษะดานสงคม สรางความภาคภมใจในตนเอง

๔. สรางสมพนธภาพ และเปดโอกาสใหระบายความรสกผดหวง เสยใจ และชวยใหเกดแนวคดในการเรยนร

ตอไปในอนาคต

๕. ประเมนความเขาใจของคร และปรบวธการเรยนโดยเนนการฟง การลงมอทา การเรยนร แบบ proactive

ผานสอเสยง ชแนะแนวทางการเรยนรดวยวธการอนทแตกตางจากการเรยนรตามปกต เสรมการสรางแรงจงใจททาให

อยากเรยนตอ รวมถงฝกใชเครองมออปกรณเพอชวยเรยนตามสทธทพงไดรบ

๙๓

๖. ออกใบรบรองความพการทางการเรยนร และเปนผรกษาสทธแทนเดก ในกรณทโรงเรยนไมใหความชวยเหลอ

และคมครองดานการรกษาความลบของเดกทมความพการทางการเรยน

๗. รกษาโรคทพบรวม เชน โรควตกกงวลในการแยกจาก

๘. ตดตามประเมนผลการไดรบความชวยเหลอดานการเรยน ตามสทธทโรงเรยนจดใหวาเดกไดรบความชวยเหลอ

ดานการศกษาสาหรบผพการทางการเรยนรหรอไม เชน การทาแผนการศกษาเฉพาะตวบคคล ใชเทคโนโลยและสงอานวย

ความสะดวกตอการเรยน เชน การอดเสยง สอเสยง คอมพวเตอรชวยอาน และไดความชวยเหลอดานการศกษาพเศษ

๙. ใหความรแก คณคร พอแม และผปกครองในโรงเรยนเกยวกบลกษณะของโรค การดาเนนโรค ผลกระทบ และ

แนวทางการชวยเหลอ

๑๐. ใหคาแนะนาดานการเรยน ฝกอาชพ

๑๑. ตดตามประเมนผลระยะยาว

คาถามทพบบอยใน SLD๑. ถาเหนชดเจนวาเดกอาน เขยนหนงสอไมไดทงทเรยนมา ๓ - ๔ ปแลว ครสงมาจะวนจฉยไดเลยหรอไม

ตอบ วนจฉยดวยเหตผลนอยางเดยวไมได เพราะการทเดกอาน เขยนหนงสอไมไดทงทเรยนมา ๓ - ๔ ปแลว อาจเกดจาก

การละเลย ขาดการฝกฝนใหอานเขยนทงทบานและทโรงเรยน ปญหาในการจดการเรยนการสอนชวง ป.๑ - ๓

ไปเรยนไมสมาเสมอ หรอมความผดปกตในการเหน การไดยน เปนตน

๒. ถาไมมนกจตวทยาชวยประเมน หมอทวไปจะวนจฉยโรคไดไหม

ตอบ ไดคะ ในกรณทเปนเดกชวงชน ป.๑ - ๓ เชน ไดประวตทพอแมครชวยกนฝกสอน เดกเองกเกง ฉลาดในเรองอน ๆ

ทไมใชการอาน เขยน หรอคานวณ และเดกเองกอยากอานได เขยนได ทายงไงกทาไมได หรอในกลมทมความบกพรอง

หลาย ๆ อยางรวมกนทบกชวาสมองทางานไดไมด เชน มอาการของโรคสมาธสน พดไมชด ใชมอไมคลอง อานเขยนลาบาก

เปนตน

๓. เดกทพดภาษาไทยไมได อาน เขยนหนงสอไมได จะเปน LD ดานภาษาหรอไม

ตอบ เดกพดภาษาไทยไมได จะอาน เขยนหนงสอไทยไมได คลายกบเราทอานเขยนภาษาไทยไดด แตพดและฟงภาษา

เยอรมนไมได จงอานเขยนภาษาเยอรมนไมได ไมถอวาเปนโรค SLD ดงนน เดกตามชายแดนทพดภาษาไทยไมได กจะ

อาน เขยนภาษาไทยไมได และไมไดเปนโรค SLD

๔. ถาไมมนกจตชวยประเมน IQ แพทยสามารถใชเครองมออะไรได

ตอบ ใช Gesell’s Test เปนเครองมอทงายโดยใหเดกวาดรปวงกลม กากบาท สามเหลยม สเหลยม และแปรผลตาม

ความสามารถ คอ วงกลม (อาย ๓ ป) กากบาท (อาย ๓ ๑ / ๒ ป) สามเหลยม (อาย ๔ ป) สเหลยม (อาย ๕ ป) และนามา

คานวณหา Developmental Quotient = อายทวดได หารอายจรง คณ ๑๐๐

๙๔

๕. การประเมนการอาน เขยนหนงสอและการคานวณ ถาไมมนกจตวทยา แพทยพยาบาลจะใชเครองมออะไรมาประเมน

ตอบ ใชหนงสอเรยนตามชนเรยนปกต โดยใหเดกอาน ถาอานไดแตจบใจความไมได แสดงวาไมได ไมผานการทดสอบ

การประเมนการเขยนหนงสอโดยใหเดกเขยนหนงสอตามคาบอก (ตามชนเรยน) ถาเขยนผดเกนวา ๒๐ % ใหสงสยวา

อาจจะเปน SLD

๖. การสอนแบบ Response to intervention (RTI) เปนการรกษาโรค SLD หรอไม เพราะพอฝกไปแลวเดกกลบมา

อานเขยนไดตามปกต

ตอบ การสอนแบบ Response to intervention (RTI) เปนการรกษาโรค SLD แตเปนวธการสอนททาใหครผสอนรวา

ความสามารถของเดกแตละคนในดานการอานหนงสออยทระดบไหน จงทาใหครสามารรถเลอกแบบเรยนไดเหมาะกบความ

สามารถของเดก ทาใหเรยนรตอไปได การทครใชวธ Response to intervention (RTI) ฝกเดกแลว และพบวาความสามารถ

ของเดกพฒนาขนจนเทาเดกอน แสดงวาเดกคนนนไมใชโรค SLD แตการทอาน เขยนหนงสอไดลาบากเกดจากปญหา

การฝกสอน

๗. ภาวะใดทพบไดบอยททาใหเดกจะอาน เขยนหนงสอหรอคดเลขไมได หรอทาไดนอย และมลกษณะคลาย SLD

ตอบ เดกทถกละเลย ละทง ขาดการฝกฝนอยางเตมทเพอใหอานเขยน คดเลขในชวงอนบาลถง ป.๓

๘. วธการวนจฉยโรค SLD

ตอบ ความสาคญอยท

๘.๑ การซกประวตรายละเอยดในเรองการฝกฝนใหพด อาน เขยน ในชวง ๓ - ๘ ปแรกของชวตทงทบาน และ

ทโรงเรยน โดยไดรบความเอาใจใส ฝกฝนสมาเสมอ ไมถกละทง หรอปลอยปละละเลย

๘.๒ ตรวจรางกายอยางละเอยด รวมทงตรวจการไดยน สายตา และ Soft Neurological sign

๘.๓ เมอสงสยวาจะเปนโรคน ใหทา Intensive intervention ทงทบาน และทโรงเรยนโดยใหความใกลชด ฝกฝน

ใหม ฝกสมาเสมอเปนเวลาอยางนอย ๖ เดอน

๘.๔ ประเมนระดบสตปญญารวมกบวดระดบความสามารถในการอาน เขยน คานวณ

๙. การตรวจรางกายสาคญอยางไรในการวนจฉยโรค SLD

ตอบ การตรวจรางกายอยางละเอยด ตรวจการไดยน ตรวจสายตา และ Soft Neurological sign จะชวยทาใหแพทย

ม evidence data วาปญหาทเกดขน อาจเกดจากสมองทางานบกพรอง แตในกรณ ทตรวจรางกายปกตจะไม rule out โรค

๑๐. โรค SLD รกษาหายขาดหรอไม

ตอบ ไมหาย แตมความรได ถาไดรบความชวยเหลอ เพราะเปนโรคทมความผดปกตในสมองททาใหความสามารถในการ

อาน เขยนหนงสอ หรอคดคานวณทาไมได หรอทาไดตากวาเดกอนอยางนอย ๒ ชนเรยน การฝกฝนจะชวยทาใหความสามารถ

พฒนาขน แตอยางไรกตามกจะยงคงความผดปกตตอไป จงถอวาเปนความพการดานท ๖ คอ พการดานการเรยนร ทตองการ

ความชวยเหลอทาใหเดกมความรไดเทาเทยมคนอนดวยวธการทพเศษแตกตางคนอน

คานยามตามประกาศกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ความพการออทสตก หมายถง การทบคคลมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอการเขาไปม

สวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความบกพรองในการสอสารทางสงคม และการมปฏสมพนธทางสงคม

ในหลากหลายบรบท มแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอกจกรรมทจากดทาซา ๆ ซงเปนไปตามเกณฑการวนจฉยออทสตก

ซงกาหนดไวในระดบสากล ทงนใหรวมถงการวนจฉยกลมออทสตกสเปกตรมอน ๆ ดวย เชน แอสเพอเกอร (Asperger

Disorder)

ความพการประเภทน จงหมายถง การวนจฉยโรคออทสตกทกสเปกตรม ทกระดบความรนแรง ตามเกณฑการ

วนจฉยโรค Autism spectrum disorder ในคมอการวนจฉยโรคทางจตเวช DSM (Diagnostic and Statistical Manual

of Mental Disorders) ของสมาคมจตแพทยอเมรกน หรอเกณฑ การวนจฉยโรค Pervasive developmental disorders

ในระบบการวนจฉยโรค ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems)

ขององคการอนามยโลก

แนวทางการซกประวต ควรซกประวตพฒนาการโดยละเอยด รวมกบประวตการเจบปวยทางรางกาย ประวตครอบครว ประวตโรค

ทางพนธกรรม ประวตการเลยงด

ควรแสดงใหเหนถงความบกพรองในการสอสารทางสงคม และการมปฏสมพนธทางสงคมมรปแบบของพฤตกรรม

ความสนใจ หรอกจกรรมทจากด ทาซา ๆ และคงรปแบบเดม ซงเปนอาการหลกของออทสตก และความบกพรองทพบ

เปนมาตงแตเลก ไมไดเพงมาเปนในภายหลง

แนวทางการตรวจรางกายและสภาพจต การตรวจรางกายทวไป เพอใหการดแลรกษาเปนลกษณะองครวม และควรตรวจละเอยดในบางระบบ เชน ระบบ

ประสาท แตสวนใหญไมพบวามความผดปกตทางรางกาย

ตรวจประเมนระดบพฒนาการ และตรวจประเมนสภาพจตใจ โดยมกพบวามระดบการตอบสนองทางสงคม

นอยกวาปกต เรยกไมหน หรอไมสนใจเสยงเรยก มการเลนทไมสมตามวย หรอมกไมเลนกบเพอนวยเดยวกน ไมสนใจทจะ

สอสารโตตอบ หรอสนทนา ขาดการตอบสนองทางอารมณ เปนตน

การตรวจประเมนและวนจฉยความพการทางออทสตก*๙

* นายแพทยทวศกด สรรตนเรขา, พ.บ., ว.ว.จตเวชศาสตรเดกและวยรน ศนยสขภาพจตท ๑๓ กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

๙๖

แนวทางการใชเครองมออปกรณในการประเมน และการตรวจวนจฉยความบกพรอง การวนจฉยโรคออทสตก อางองตามเกณฑการวนจฉย โดยอาศยประวต และการตรวจประเมนอาการทางคลนก

เปนหลก การใชเครองมออปกรณกเพอประกอบการวนจฉยและประเมนอาการรวม แตไมไดนามาใชในการยนยนการวนจฉย

โรคโดยตรง ซงเครองมออปกรณทใชในการประเมน มดงน

๑. เครองมอคดกรองออทสตกสเปกตรม เชน PDD SQ (Pervasive Developmental Disorders Screening

Questionnaire), KUS-SI ใชในการคดกรองเดกปกต เพอคนหากลมเสยง และสงตอวนจฉยตอไปตามลาดบ หามสรปวา

เปนออทสตกหรอไมจากเครองมอเหลาน

๒. ทดสอบระดบสตปญญา (Intelligence Test) พจารณาตามความเหมาะสม เพอประกอบในการประเมนความ

รนแรง วางแผนดแลชวยเหลอ ตามความจาเปน

๓. ประเมนระดบพฒนาการ (Developmental Test) พจารณาตามความเหมาะสม เพอประกอบในการประเมน

ความรนแรง วางแผนดแลชวยเหลอ ตามความจาเปน

๔. ตรวจการไดยน พจารณาตามความเหมาะสม เพอคดแยกปญหาการไดยน ในกรณทสงสย

๕. การตรวจคลนไฟฟาสมอง (Electroencephalography - EEG) และการตรวจพเศษอน ๆ เกยวกบโครงสราง

และการทางานของสมอง พจารณาตามความจาเปน

หลกเกณฑการวนจฉยความบกพรองโรคออทสตก โรคออทสตก จะมอาการแตกตางกนหลากหลาย แตกมลกษณะรวมคลายกน คอ อยในโลกของตวเองมาก สนใจ

สงแวดลอมนอย มกเรยกไมคอยหน ไมคอยสนใจใคร ไมสบตาเวลาสนทนา มการโตตอบนอย เลนไมเหมาะสมตามวย

จนตนาการไมเปน พดชาหรอพดไมรเรอง พดเปนภาษาตางดาว ทาอะไรซา ๆ เปนแบบแผน ไมยดหยน สนใจบางอยางแบบ

หมกมนมากเกน ไมมประโยชน ในรายทอยในโลกของตวเองมาก จะกระตนตวเองเปนระยะ เชน หมนตว โยกตว เขยงเทา

สะบดมอ เลนมอ เลนเสยง เปนตน

ในชวงขวบปแรกจะสงเกตไดยาก เนองจากไมมลกษณะภายนอกผดสงเกต เดกมกจะไมสบตา เรยกชอกไมสนใจ

หนมอง หนาตาเฉยเมย ไมยมตอบ หรอหวเราะตอบ ไมชอบใหอม ไมแสดงทาทเรยกรองความสนใจใด ๆ คอนขางเงยบ

ไมสงเสยง เลยงงาย

อาการผดปกตเรมสงเกตไดชดเจนขนในชวงขวบปทสอง เดกยงไมพดเปนคา แตจะพดเปนภาษา ทไมมความหมาย

ไมสนใจของเลน ไมสนใจในเรองทคนรอบขางกาลงสนใจอย ไมชนวบอกความตองการของตนเอง เวลาอยากไดอะไรมกจะ

ทาเอง หรอจงมอพอแมไปหยบโดยไมสงเสยง ชอบจองมองสงของทเปน แสงวาววบ แสงไฟ เงาทกระเพอมไปมา หรอ

ของหมน ๆ อาจเรมเลนมอ สะบดมอ หมนตว โยกตว เขยงเทา

เกณฑการวนจฉยอางองตามคมอการวนจฉยโรคทางจตเวช DSM (Diagnostic and Statistical Manual of

Mental Disorders) ของสมาคมจตแพทยอเมรกน หรอระบบการวนจฉยโรค ICD (International Classification of

Diseases) ขององคการอนามยโลก

๙๗

เกณฑการวนจฉยโรคตามคมอการวนจฉยโรคทางจตเวช ฉบบท ๕ (DSM-๕, ๒๐๑๓) จดออทสตกทกสเปกตรม

อยในกลมการวนจฉยทเรยกวา “Autism Spectrum Disorder” โดยกาหนดหลกเกณฑ ดงน

A. บกพรองอยางชดเจนในการสอสารทางสงคม และการมปฏสมพนธทางสงคม ในหลากหลายบรบท

โดยแสดงออกดงน (ภาวะปจจบน หรอจากประวตกได)

๑. บกพรองในการตอบสนองทางอารมณและสงคม (social-emotional reciprocity)

๒. บกพรองในการใชภาษาทาทาง เพอการสอสารทางสงคม

๓. บกพรองในการพฒนาคงไว และเขาใจในสมพนธภาพ

B. มแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอกจกรรมทจากด ซา ๆ โดยแสดงออกอยางนอย ๒ ขอ ดงน

๑. โยกไปโยกมา (stereotyped) หรอมการเคลอนไหว พดจา หรอใชวตถสงของซา ๆ

๒. แบบแผนคาพดหรอพฤตกรรม ไมยอมเปลยนแปลงไปจากกจวตรทเคยทา ไมยดหยน

๓. ความสนใจในสงตาง ๆ มจากด และยดตดอยางมาก ซงเปนภาวะทผดปกตทงในแงของความรนแรง

หรอสงทสนใจ

๔. ระบบรบสมผสไวเกนหรอเฉอยเกน หรอสนใจตวกระตนระบบรบสมผสอยางไมเหมาะสม

C. อาการแสดงออกในชวงแรกของวยแหงการพฒนา (early developmental period)

(แสดงออกชดเจนเมอความคาดหวงทางสงคมเกนกวาความสามารถทมอยางจากด)

D. อาการสงผลตอความบกพรองในดานสงคม อาชพ หรอหนาทการทางานอนทสาคญ

E. ไมสามารถอธบายจากความบกพรองทางสตปญญา (intellectual disability) หรอความลาชาทางพฒนาการ

ทกดาน (global developmental delay)

ตามเกณฑการวนจฉยน ใหระบอาการทพบรวมดวย เชน ความบกพรองทางสตปญญา ความบกพรองทางภาษา

และระบความสมพนธกบโรคทางอายรกรรม พนธกรรม ปจจยทางสงแวดลอม ความผดปกตของการพฒนาระบบประสาท

จตใจ และพฤตกรรมอน ๆ

ในกรณทอาการไมแสดงออกใหเหนเดนชดตามเกณฑ ไมแนใจในการวนจฉยโรค หรอแพทยทรบตรวจประเมน

ไมมประสบการณในการดแลรกษาผปวยออทสตกมากอน ควรสงตอแพทยเฉพาะทางเพอการตรวจประเมนวนจฉยตอไป

แนวทางการกรอกแบบฟอรมเอกสารรบรองความพการ ระบวามความพการในกลมออทสตกหรอไม

แนวทางการประเมนความพการเชงประจกษ ไมสามารถพจารณาไดจากเกณฑความพการเชงประจกษ ตามประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการ

การพจารณาเพอออกเอกสารรบรองความพการกลมออทสตก ไมสามารถพจารณาจากโปสการด หรอรปถายของ

ผปวย

๙๘

แนวทางการรกษา และฟนฟสมรรถภาพ ๑. ตรวจประเมนอาการ อาการทพบรวม สงตรวจวนจฉยเพมเตมตามความจาเปน วางแผนการดแลรกษา

และตดตามอาการอยางตอเนอง

๒. สงเสรมพฒนาการ ทกษะการเรยนรดานตาง ๆ ปรบเปลยนพฤตกรรม กจกรรมบาบด แกไขการพด ฯลฯ

ตามความจาเปนของเดกแตละคนทแตกตางกนไป

๓. เสรมสรางทกษะสงคม และพฒนาศกยภาพดานอน ๆ

๔. ใหคาปรกษา จตบาบด ครอบครวบาบด ตามสภาพปญหาและความจาเปน

๕. เสรมสรางศกยภาพการอบรมเลยงดของผปกครอง ชวยเหลอครอบครว

๖. การรกษาดวยยา นามาใชรกษาโรคหรออาการทพบรวม ทพบบอย เชน สมาธสน ปญหาทางจตใจ อารมณ

และพฤตกรรม โรคลมชก

๗. การบาบดรกษาทางเลอกอน ๆ และการใชเทคโนโลยสงอานวยความสะดวกสาหรบคนพการ

๘. ฟนฟสมรรถภาพทางการศกษา จดทาแผนการศกษารายบคคล

๙. ฟนฟสมรรถภาพทางสงคม อาชพ และการดแลตอเนองในชมชน

แนวทางการพจารณาอปกรณเครองชวยความพการ พจารณาอปกรณ เครองชวยความพการและสอสงเสรมพฒนาการ ตามทกษะการเรยนรดานทบกพรอง

ภาคผนวก๑๐.๑

ประกาศกระทรวงการพฒนาและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ พ.ศ. ๒๕๕๒

๑๐๑

. .

“ ”

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

( )

( / ) ( / )

๑๐๒

( )

( / ) ( / ) ( / )

( / )

( )

, ,

( )

, ,

( )

( )

( )

๑๐๓

( )

( )

(Asperger)

. .

๑๐๔

. .

ภาคผนวก๑๐.๒

ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

๑๐๖

หนา ๒๒

เลม ๑๒๙ ตอนพเศษ ๑๑๙ ง ราชกจจานเบกษา ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๕๕

ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒)

พ.ศ. ๒๕๕๕

อาศยอานาจตามความในมาตรา ๔ และมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

พ.ศ. ๒๕๕๐ อนเปนกฎหมายทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบ

กบมาตรา ๔๑ และมาตรา ๔๓ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญต

แหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จงออกประกาศไว ดงตอไปน

ขอ ๑ ประกาศนเรยกวา “ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลก

เกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕”

ขอ ๒ ประกาศฉบบนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนทประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ขอ ๓ ใหยกเลกความในขอ ๓ แหงประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภท

และหลกเกณฑความพการ และใหใชความตอไปนแทน

“ขอ ๓ ใหกาหนดประเภทความพการ ดงน

(๑) ความพการทางการเหน

(๒) ความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย

(๓) ความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย

(๔) ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม

(๕) ความพการทางสตปญญา

(๖) ความพการทางการเรยนร

(๗) ความพการทางออทสตก”

ขอ ๔ ใหยกเลกความในขอ ๗ แหงประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภท

และหลกเกณฑความพการ และใหใชความตอไปนแทน

“ขอ ๗ หลกเกณฑกาหนดความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม ไดแก การทบคคลมขอจากดในการปฏบตกจกรรม

ในชวตประจาวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมซงเปนผลมาจากความบกพรองหรอความผดปกตทางจตใจ

หรอสมองในสวนของการรบรอารมณหรอความคด”

ขอ ๕ ใหเพมความตอไปนเปนขอ ๙/๑ แหงประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง

ประเภทและหลกเกณฑความพการ

“ขอ ๙/๑ หลกเกณฑกาหนดความพการทางออทสตก ไดแก การทบคคลมขอจากดในการ ปฏบตกจกรรมในชวต

ประจาวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความ บกพรองทางพฒนาการดานสงคม ภาษา

และการสอความหมาย พฤตกรรมและอารมณ โดยมสาเหต มาจากความผดปกตของสมองและความผดปกตนนแสดงกอน

อายสองปครง ทงน ใหรวมถงการวนจฉย กลมออทสตกสเปกตรมอน ๆ เชน แอสเปอเกอร (Asperger)”

๑๐๗

หนา ๒๓

เลม ๑๒๙ ตอนพเศษ ๑๑๙ ง ราชกจจานเบกษา ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๕๕

ขอ ๖ ใหยกเลกความในขอ ๑๐ แหงประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง ของมนษย เรอง ประเภท

และหลกเกณฑความพการ และใหใชความตอไปนแทน

“ขอ ๑๐ ใหผประกอบวชาชพเวชกรรมเปนผตรวจวนจฉยและออกใบรบรองความพการ ทระบประเภทความ

พการตามขอ ๔ ขอ ๕ ขอ ๖ ขอ ๗ ขอ ๘ ขอ ๙ หรอขอ ๙/๑ เพอประกอบคาขอ มบตรประจาตวคนพการหรอตอบตร

ประจาตวคนพการตามมาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ เวนแตนาย

ทะเบยนกลาง นายทะเบยนจงหวด หรอผซง ไดรบมอบหมายแลวแตกรณ เหนวาบคคลนนมสภาพความพการทสามารถ

มองเหนไดโดยประจกษจะไมตอง ใหมการตรวจวนจฉยกได”

ประกาศ ณ วนท ๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๕

สนต พรอมพฒน

รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ภาคผนวก๑๐.๓

ประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการเรอง แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ

๑๑๐

หนา ๔๒

เลม ๑๓๑ ตอนพเศษ ๓๖ ง ราชกจจานเบกษา ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๕๗

ประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการเรอง แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ

อาศยอานาจตามความในขอ ๕ และขอ ๘ (๔) ของระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและ พฒนาคณภาพชวตคน

พการแหงชาต วาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ การออกบตร และการกาหนด

เจาหนาทผมอานาจออกบตรประจาตวคนพการการกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ

และอายบตรประจาตว คนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖ ผอานวยการกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ จงออกประกาศ

ดงตอไปน

ขอ ๑ ประกาศนเรยกวา “ประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ เรอง “แบบและรายละเอยด

ของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ”

ขอ ๒ ประกาศนมผลบงคบใชตงแตวนทประกาศเปนตนไป

ขอ ๓ ใหยกเลกประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ เรอง แบบและรายละเอยดของสภาพความ

พการทสามารถเหนไดโดยประจกษ ลงวนท ๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๒

ขอ ๔ แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ ดงน

(๑) ประเภทความพการทางการเหน ไดแก บคคลทไมมลกตาทงสองขาง หรอไมมลกตาดา ทงสองขาง หรอลก

ตาสขาวขนทงสองขาง หรอลกตาฝอทงสองขาง

(๒) ประเภทความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย ไดแก บคคลทไมมรหทงสองขาง

(๓) ประเภทความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย ไดแก บคคลทแขนขาดตงแต ระดบขอมอขนไปอยาง

นอยหนงขาง หรอขาขาดตงแตระดบขอเทาขนไปอยางนอยหนงขาง

ขอ ๕ สภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษตามขอ ๓ ใหเปนไปตามแบบและรายละเอยดทายประกาศน

ประกาศ ณ วนท ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗

นภา เศรษฐกร

ผอานวยการกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

๑๑๑

แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ

สถานท........................................................

วนท.........เดอน........................พ.ศ.............

ขาพเจา...................................................................................................................................................................................

ตาแหนง............................................................................สงกด.............................................................................................

ไดประเมน ด.ช./ด.ญ./นาย/นาง/นางสาว

...............................................................................................................................................................................................

เลขประจาตวประชาชน �����������������

พบวา มความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษตามประกาศกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ เรอง

แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษ พรอมทงไดแนบภาพถายมาดวย ดงน

๑. ประเภทความพการทางการเหน

ไมมลกตาทงสองขาง

ไมมลกตาดาทงสองขาง

ลกตาสขาวขนทงสองขาง

ลกตาฝอทงสองขาง

๒. ประเภทความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย

ไมมรหทงสองขาง

๓. ประเภทความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย

แขนขาดตงแตระดบขอมอขนไป อยางนอยหนงขาง

ขาขาดตงแตระดบขอเทาขนไป อยางนอยหนงขาง

ทงน ไดถายภาพสภาพความพการไวเปนหลกฐาน จานวน............ภาพ

การเกดความพการ

ตงแตเกด ภายหลง ระบระยะเวลาจานวน.....................ป...........................เดอน

สาเหตของความพการ

กรรมพนธ โรคตดเชอ อบตเหต

โรคอนๆ ระบ.................... ไมทราบสาเหต

ลงชอ.......................................................

(.........................................................)

ตาแหนง....................................

เจาหนาทผมอานาจออกบตร

ภาคผนวก๑๐.๔

ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตวาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ

การออกบตร และการกาหนดเจาหนาทผมอานาจออกบตรประจาตวคนพการ การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖

๑๑๔

หนา ๑๙

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต

วาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ

การออกบตร และการกาหนดเจาหนาทผมอานาจออกบตรประจาตวคนพการ การกาหนดสทธ

หรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖

โดยทพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญต

สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ กาหนดการออกบตรประจาตวคนพการใหเปนไปอยางม

ประสทธภาพและลดขนตอนการปฏบตงาน

อาศยอานาจตามความในมาตรา ๖ (๗) แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต คนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐

และมาตรา ๑๙ วรรคสาม แหงพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ซงแกไขเพมเตมโดย

พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ อนเปนกฎหมายทมบทบญญตบางประการ

เกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบมาตรา ๔๑ และมาตรา ๔๓ ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย คณะกรรมการสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการแหงชาตจงกาหนดระเบยบไว ดงตอไปน

ขอ ๑ ระเบยบนเรยกวา “ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต วาดวย

หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ การออกบตรและการกาหนดเจาหนาทผมอานาจ

ออกบตรประจาตวคนพการ การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ และการขอสละสทธของคนพการ และอาย

บตรประจาตวคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๖”

ขอ ๒ ระเบยบนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ขอ ๓ ใหยกเลก

(๑) ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตวาดวยหลกเกณฑ

วธการ และเงอนไขการยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ และการออกบตร การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ

การขอสละสทธของคนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๒

(๒) ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตวาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไข

การยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ และการออกบตร การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธ การขอสละสทธของ

คนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๔

(๓) ระเบยบคณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาตวาดวยหลกเกณฑวธการ และเงอนไข

การยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ และการออกบตร การกาหนดสทธหรอ การเปลยนแปลงสทธ การขอสละสทธของ

คนพการ และอายบตรประจาตวคนพการ (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๕

๑๑๕

หนา ๒๐

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

ขอ ๔ ในระเบยบน

“บตร” หมายความวา บตรประจาตวคนพการ

“ผถอบตร” หมายความวา ผมชอเปนเจาของบตร

“ผดแลคนพการ” หมายความวา บดา มารดา บตร สาม ภรรยา ญาต พนอง หรอบคคลอนใดทรบดแลหรอ

อปการะคนพการ

“นายทะเบยน” หมายความวา นายทะเบยนกลางหรอนายทะเบยนจงหวด

“สานกงาน” หมายความวา กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

“ผอานวยการ” หมายความวา ผอานวยการสานกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต คนพการแหงชาต

ขอ ๕ ใหผอานวยการรกษาการตามระเบยบน และมอานาจกาหนดรปแบบบตร ขอมลของผถอบตร ตลอดจน

แบบเอกสารตาง ๆ เพอใหเปนไปตามระเบยบน รวมทงมอานาจกาหนดวธปฏบตอนใด เพอพฒนารปแบบและวธการ

ออกบตรใหมประสทธภาพยงขน

หมวด ๑

การยนคาขอมบตรประจาตวคนพการ

ขอ ๖ คนพการซงมสญชาตไทยไมวาจะอยในกรงเทพมหานครหรอจงหวดอนอาจยนคาขอมบตรตอสานกงาน

สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด ศนยบรการคนพการระดบจงหวด

หรอหนวยงานของรฐ ตามทผอานวยการหรอผวาราชการจงหวดประกาศกาหนด แลวแตกรณ

ขอ ๗ ในกรณทคนพการเปนผเยาว คนเสมอนไรความสามารถ หรอคนไรความสามารถหรอในกรณทคนพการ

มสภาพความพการถงขนไมสามารถไปยนคาขอดวยตนเองได ผปกครอง ผพทกษ ผอนบาลหรอผดแลคนพการ แลวแตกรณ

ยนคาขอแทนได

ขอ ๘ การยนคาขอมบตร ใหคนพการหรอบคคลตามขอ ๗ ยนคาขอตามแบบทผอานวยการกาหนดพรอมดวย

เอกสารหลกฐาน ดงตอไปน

(๑) สาเนาเอกสารประจาตวอยางหนงอยางใด ดงน

(ก) สาเนาบตรประจาตวประชาชน

(ข) สาเนาบตรประจาตวขาราชการ

(ค) สาเนาสตบตรสาหรบบคคลอายตากวาสบหาป

(ง) หนงสอรบรองการเกดตามแบบทกรมการปกครองกาหนด

(๒) สาเนาทะเบยนบานของคนพการ

๑๑๖

(๓) รปถายขนาด ๑ นว ถายมาแลวไมเกน ๖ เดอนจานวน ๒ รป ในกรณทคนพการ ไมไดมายนคาขอดวยตนเอง

(๔) เอกสารรบรองความพการซงรบรองโดยผประกอบวชาชพเวชกรรมของสถานพยาบาลของรฐหรอ

สถานพยาบาลเอกชนทผอานวยการประกาศกาหนด เวนแตกรณสภาพความพการเปนทเหนได โดยประจกษตามประกาศ

สานกงาน เรอง แบบและรายละเอยดของสภาพความพการทสามารถเหนไดโดยประจกษไมตองมเอกสารรบรองความพการ

ทงน ใหเจาหนาทผรบคาขอถายภาพสภาพความพการไวเปนหลกฐาน

ในกรณคนพการมหลกฐานตามทะเบยนบานวามสญชาตไทยและมเลขประจาตวประชาชน แตไมมเอกสารตาม

(๑) ใหเจาหนาทรบคาขอออกบตรบนทกปากคาเจาบาน หรอพยานบคคลหนงคน ซงเปนขาราชการระดบปฏบตการหรอ

เทยบเทาขนไป กานน หรอผใหญบาน หรอประธานชมชน วาเปนบคคลเดยวกนกบบคคลทมชอตามทะเบยนบาน

ในกรณบคคลตามขอ ๗ ยนคาขอแทนคนพการ ใหนาสาเนาบตรประจาตวประชาชนหรอ สาเนาทะเบยนบาน

ของบคคลนนและหลกฐานทแสดงใหเหนวาไดรบมอบอานาจจากคนพการหรอมสวนเกยวของกบคนพการเนองจากเปน

ผปกครอง ผพทกษ ผอนบาล หรอผดแลคนพการ แลวแตกรณ

ในกรณเอกสารหลกฐานไมถกตองครบถวน ใหเจาหนาทรบคาขอแจงผยนคาขอดาเนนการแกไขใหถกตอง

ครบถวนภายในระยะเวลาทกาหนด หากผยนคาขอไมดาเนนการแกไขใหถกตองครบถวนภายในระยะเวลาทกาหนด

ใหถอวาไมประสงคจะมบตรตามคาขอ

เจาหนาทรบคาขอตามวรรคส หมายความวา ขาราชการหรอเจาหนาทในสงกดสานกงาน กรมพฒนาสงคม

และสวสดการ สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด ศนยบรการ คนพการระดบจงหวด โรงพยาบาล

ราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของหนวยงานของรฐซงไดรบแตงตงจากผอานวยการ หรอผวาราชการจงหวด

แลวแตกรณ ใหมหนาทดาเนนการตามขนตอนตาง ๆ ในการออกบตรตามระเบยบน

ขอ ๙ ในกรณการออกบตรมการเชอมโยงฐานขอมลกบสานกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวง

มหาดไทย หรอหนวยงานของรฐอนแลว ใหผอานวยการประกาศยกเลกโดยไมตองมเอกสารตามขอ ๘ (๑) (๒) (๓) หรอ (๔) กได

หมวด ๒

การออกบตรและการกาหนดเจาหนาทผมอานาจออกบตรประจาตวคนพการ

ขอ ๑๐ บตรมสองประเภท ดงตอไปน

(๑) บตรทออกดวยระบบคอมพวเตอร

(๒) บตรทไมไดออกดวยระบบคอมพวเตอร

หนา ๒๑

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

๑๑๗

หนา ๒๒

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

ขอ ๑๑ บตรตองมรายการ ดงตอไปน

(๑) ชอตว ชอสกล วนเดอนปเกด รปถาย ทอยตามทะเบยนบานในขณะยนคาขอ เลขประจาตวประชาชน และ

ประเภทความพการของผถอบตร

(๒) ชอตว ชอสกล และเลขบตรประจาตวประชาชนของผดแลคนพการหนงคน เวนแตผถอบตรไมมผดแล

คนพการ

(๓) ลายมอชอ หรอตราลายมอชอของผอานวยการ และตราประจากระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย วนออกบตรและวนบตรหมดอาย เวนแตเปนกรณบตรตามขอ ๑๐ (๒) ใหเปนลายมอชอของเจาหนาทผมอานาจ

ออกบตร

กรณรายการตาม (๒) ผดแลคนพการตองเปนผซงมชออยในทะเบยนบานเดยวกนกบคนพการหรอเปนผดแล

คนพการซงคนพการอาศยอยดวยตามความเปนจรง ในกรณทมผดแลคนพการ ทงสองประเภทดงกลาว ใหระบชอผดแล

คนพการซงคนพการแจงวาไดอปการะหรออาศยอยดวย เปนสาคญ ทงน กรณคนพการมไดมาแจงหรอไมสามารถแจงได

ใหมหนงสอจากขาราชการ ลกจางประจา พนกงานราชการ พนกงานรฐวสาหกจ สมาชกสภาทองถน กานน ผใหญบาน

หรอประธานชมชน แหงนนรบรองวาบคคลนนเปนผดแลคนพการจรง

ขอ ๑๒ เจาหนาทผมอานาจออกบตร ไดแก นายทะเบยน หรอขาราชการหรอเจาหนาทของรฐ ผซงไดรบการ

แตงตงจากผอานวยการ หรอผวาราชการจงหวด แลวแตกรณ ใหมอานาจอนมตออกบตรใหแกผถอบตร

ขอ ๑๓ เมอเจาหนาทผมอานาจออกบตรเหนวาผยนคาขอไดดาเนนการถกตองและครบถวนแลวใหจดเกบขอมล

ของผถอบตรตามแบบทผอานวยการกาหนดไวในระบบคอมพวเตอรเพอทาบตร เวนแตกรณการออกบตรทไมไดออกดวย

ระบบคอมพวเตอร ใหเจาหนาทรบคาขอเขยนบนทกรายการดงกลาวใหอนมตออกบตรใหแกผยนคาขอ

ในกรณไดมการอนมตบตรแลว แตไมสามารถออกบตรใหแกผถอบตรไดทน ใหผมอานาจออกบตรมหนงสอรบรอง

ใหแกผยนคาขอเพอใชแทนบตรตามระยะเวลาทกาหนดได ทงน ตามแบบทผอานวยการกาหนด

ขอ ๑๔ ในกรณเจาหนาทผมอานาจออกบตรมคาสงเปนหนงสอไมอนมตออกบตรใหแก ผยนคาขอ ใหผนนมสทธ

ยนอทธรณเปนหนงสอตอผออกคาสงตามทไดรบคาขอนนภายในสบหาวน นบแตวนทไดรบทราบคาสงดงกลาว

ใหผออกคาสงพจารณาคาอทธรณใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบคาอทธรณดงกลาวแลว ใหแจง

ผลการพจารณาอทธรณพรอมเหตผลเปนหนงสอตอผอทธรณทราบภายในสบหาวน นบแตวนทพจารณาอทธรณเสรจ

๑๑๘

หมวด ๓

การกาหนดสทธหรอการเปลยนแปลงสทธและการขอสละสทธของคนพการ

ขอ ๑๕ คนพการซงมบตรตามระเบยบน มสทธเขาถงและใชประโยชนจากสงอานวยความสะดวก อนเปนสาธารณะ

ตลอดจนสวสดการ และความชวยเหลออนจากรฐตามพระราชบญญตน หรอตามท กฎหมายกาหนด

ขอ ๑๖ เพอประโยชนในการเขาถงและใชประโยชนจากสทธตามขอ ๑๕ ใหสานกงานและ หนวยงานของรฐ

จดทาคมอการเขาถงและใชประโยชนจากสทธดงกลาว ทงน คนพการหรอผดแลคนพการ อาจยนคาขอใหมการกาหนดสทธ

หรอเปลยนแปลงสทธตอหนวยงานของรฐซงมอานาจหนาทตามพระราชบญญตน หรอตามกฎหมายอนกาหนด หรอตามท

คณะกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต คนพการแหงชาต หรอหนวยงานของรฐกาหนดกได

ขอ ๑๗ ในกรณทมการกาหนดสทธหรอเปลยนแปลงสทธตามคาขอตามขอ ๑๖ แลว ถาประสงคจะขอสละสทธ

นนใหคนพการหรอผดแลคนพการ แลวแตกรณ แจงความประสงคสละสทธนนเปนหนงสอตอหนวยงานของรฐซงกาหนด

สทธหรอเปลยนแปลงสทธนน

หมวด ๔

อายบตรประจาตวคนพการ

ขอ ๑๘ ใหบตรมอายแปดปนบแตวนทออกบตร

การออกบตรตามวรรคหนง ใหแกบคคลผถอบตรมอายครบหกสบปบรบรณขนไป หรอมสภาพ ความพการ

เปนทเหนไดโดยประจกษ ใหใชบตรนนตอไปไดตลอดชวต

ขอ ๑๙ เมอบตรหมดอาย ใหคนพการหรอบคคลตามขอ ๗ ยนคาขอตอเจาหนาทเพอขอให ผมอานาจออกบตรใหม

ภายในสามสบวนกอนบตรจะหมดอายการยนคาขอตามวรรคหนง ใหนาเอกสารหลกฐานตามขอ ๘ (๑) (๒) หรอ (๓)

และบตรทหมดอายไปประกอบการพจารณาดวย

ขอ ๒๐ เมอเจาหนาทรบคาขอไดรบคาขอตามขอ ๑๙ แลว ใหดาเนนการ ดงตอไปน

(๑) ตรวจสอบฐานขอมลทะเบยนกลางคนพการ หากพบวาผถอบตรเปนบคคลทมสภาพ ความพการเปนทเหนได

โดยประจกษ หรอเจาหนาทเหนวาผถอบตรยงคงมสภาพความพการเปนไปตาม ฐานขอมล กเสนอออกบตรใหแกผยนคาขอได

(๒) ในกรณเจาหนาทเหนวาผถอบตรมสภาพความพการไมเปนไปตามฐานขอมล กสงผนนไปให ผประกอบวชาชพ

เวชกรรมตรวจวนจฉยและออกใบรบรองความพการตามขอ ๘ (๔) กอนเสนอออกบตรใหแกผยนคาขอตอไป

หนา ๒๓

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

๑๑๙

หนา ๒๔

เลม ๑๓๐ ตอนพเศษ ๑๘๒ ง ราชกจจานเบกษา ๑๖ ธนวาคม ๒๕๕๖

ในกรณไดมการอนมตบตรแลว แตไมสามารถออกบตรใหแกผถอบตรไดทน ใหนาความใน ขอ ๑๓ วรรคสอง

มาใชบงคบ

ขอ ๒๑ เมอบตรชารดสญหาย หรอมการเปลยนแปลงในสาระสาคญเกยวกบคนพการ ซงบคคลดงกลาวมขอมล

ครบถวนในฐานขอมลทะเบยนคนพการแลว ใหยนคาขอมบตรใหมไดโดยนา เอกสารตามขอ ๘ (๑) (๒) หรอ (๓) ประกอบ

การพจารณาดวย

ขอ ๒๒ กรณเจาหนาทผรบคาขอตรวจสอบขอมลในฐานขอมลทะเบยนกลางคนพการแลว พบวาขอมลของ

ผยนคาขอ ยงไมถกตองครบถวน กใหสอบถามหรอขอเอกสารหลกฐานเพมเตมตามความจาเปนรายกรณ

ขอ ๒๓ ในกรณผถอบตรถงแกความตายหรอไดรบการฟนฟจนไมมสภาพความพการหรอ มความประสงค

จะยกเลกการมบตร ใหผถอบตรหรอบคคลตามขอ ๗ แจงตอเจาหนาทผมอานาจ ออกบตรเพอจาหนายชอออกจาก

ฐานขอมลทะเบยนบตรตอไป

กรณผถอบตรหรอบคคลตามขอ ๗ มไดดาเนนการตามวรรคหนง ใหเจาหนาทผมอานาจ ออกบตรแตงตง

คณะทางานตรวจสอบขอเทจจรงแลวเสนอความเหนตอเจาหนาทผมอานาจออกบตร พจารณาจาหนายชอออกจาก

ฐานขอมลทะเบยนบตรตอไป

การดาเนนการตามวรรคสอง ใหเจาหนาทผมอานาจออกบตรมหนงสอแจงใหผถอบตรหรอ บคคลตามขอ ๗ ทราบ

ภายในสามสบวนนบแตวนทไดจาหนายชอออกจากฐานขอมลทะเบยนบตรและ แจงสทธอทธรณภายในสามสบวนนบตงแต

วนทไดรบหนงสอ รวมทงมหนงสอแจงองคกรปกครองสวนทองถนซงเปนภมลาเนาของบคคลนนดวย

ขอ ๒๔ ในกรณทมการเชอมตอขอมลคนพการกบบตรประจาตวประชาชนครบถวนแลว ใหผอานวยการประกาศ

ใหใชบตรประจาตวประชาชนแทนบตรประจาตวคนพการตามระเบยบนได

ประกาศ ณ วนท ๑๓ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๖

สนต พรอมพฒน

รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตร

ปฏบตราชการแทนนายกรฐมนตร

ประธานกรรมการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต

ภาคผนวก๑๐.๕

คาสงกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยท ๒๙๓ /๒๕๕๖เรอง แตงตงคณะกรรมการจดทาคมอการตรวจประเมนและวนจฉยความพการ

เพอการออกบตรประจาตวคนพการ

๑๒๒

คาสงกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ท ๒๙๓ /๒๕๕๖

เรอง แตงตงคณะกรรมการจดทาคมอการตรวจประเมนและวนจฉยความพการ

เพอการออกบตรประจาตวคนพการ

ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรองประเภทและหลกเกณฑความพการ

(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕ ลงวนท ๙ กรกฎาคม ๒๕๕๕ กาหนดประเภทความพการ ๗ ประเภท ไดแก ความพการทางการเหน

ความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย ความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย ความพการทางจตใจหรอ

พฤตกรรม ความพการทางสตปญญา ความพการทางการเรยนร และความพการทางออทสตก ประกอบกบไดมการประกาศ

ใชบงคบพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ซงแกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖ ซงมผลตอการออกบตรประจาตวคนพการในประเดนการตรวจ

ประเมนและวนจฉยความพการใหสอดคลองกบการปฏบตงานดานการจดทาบตรประจาตวคนพการ นน

เพอใหการดาเนนการดงกลาวเปนไปอยางมประสทธภาพและเปนไปในทศทางเดยวกน อาศยอานาจตามความ

ในพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ.๒๕๓๔ ซงแกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

แผนดน (ฉบบท ๕) พ.ศ. ๒๕๔๕ จงมคาสงดงตอไปน

๑. ใหยกเลกคาสงกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยท ๑๙๑/๒๕๕๒ ลงวนท ๔ มถนายน

๒๕๕๒ เรองแตงตงคณะทางานจดทาคมอหลกเกณฑความพการ

๒. แตงตงคณะกรรมการจดทาคมอการตรวจประเมนและวนจฉยความพการเพอการออกบตรประจาตว คนพการ

โดยมองคประกอบและอานาจหนาท ดงน

องคประกอบ

๑) ผอานวยการสานกงานสงเสรมและพฒนา ประธานกรรมการ

คณภาพชวตคนพการแหงชาต

๒) รองผอานวยการสานกงานสงเสรมและพฒนา รองประธานกรรมการ

คณภาพชวตคนพการแหงชาต

๓) ผอานวยการศนยสรนธรเพอการฟนฟ รองประธานกรรมการ

สมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต

๔) นายกสมาคมโสตสมผสวทยาและการแกไข กรรมการ

การพดแหงประเทศไทย หรอผแทน

๕) ผแทนสานกบรหารการศกษาพเศษ กรรมการ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

/๖) ผแทน…

๑๒๓

- ๒ -

๖) ผแทนสมาคมสภาคนพการทกประเภท กรรมการ

แหงประเทศไทย

๗) รองศาสตราจารยกมลทพย หาญผดงกจ กรรมการ

คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล

๘) นางสาวขวญใจ วงศกตตรกษ กรรมการ

สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

๙) นายทวศกด สรรตนเรขา กรรมการ

กรมสขภาพจต

๑๐) นางสาวปทมา ศรเวช กรรมการ

สถาบนจตเวชศาสตรสมเดจเจาพระยา

๑๑) นายมานส โพธาภรณ กรรมการ

โรงพยาบาลราชวถ

๑๒) นางมะลวลย ยนยงสวรรณ กรรมการ

สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข

๑๓) นางยงสมาลย เจาะจตต กรรมการ

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต

๑๔) นางวชรา รวไพบลย กรรมการ

สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

๑๕) นางวนดดา ปยะศลป กรรมการ

สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

๑๖. นางสมจต รวมสข กรรมการ

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต

๑๗) นางอดศรสดา เฟองฟ กรรมการ

สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

๑๘) นางเบญจา ชลธารนนท กรรมการ

ผทรงคณวฒดานคนพการ

๑๙) นางพวงแกว กจธรรม กรรมการ

ผทรงคณวฒดานคนพการ

๒๐) ผอานวยการสานกนโยบายและวชาการ กรรมการและเลขานการ

กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

๒๑) หวหนาศนยขอมลสารสนเทศ กรรมการและผชวยเลขานการ

กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

/๒๒) นาย…

๑๒๔

- ๓ -

๒๒) นายบญธาต โสภา กรรมการและผชวยเลขานการ

กรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

๒๓) นางศลพนธ โสลนดา กรรมการและผชวยเลขานการ

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต

๒. อานาจหนาท

ใหคณะกรรมการมหนาทกาหนดแบบเอกสาร คมอ แนวทางและวธปฏบตใหเปนไป ตามประกาศกระทรวง

การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรองประเภทและหลกเกณฑความพการ ลงวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๕๒

ซงแกไขเพมเตม โดยประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรองประเภทและหลกเกณฑความพการ

(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕ ลงวนท ๙ กรกฎาคม ๒๕๕๕ เพอประกอบการพจารณาของผมสวนเกยวของในการออกบตร

ประจาตวคนพการตามพระราชบญญตสงเสรม และพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ซงแกไขเพมเตม

โดยพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖

ทงน ตงแตบดนเปนตนไป

สง ณ วนท ๕ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖

(นายวเชยร ชวลต)

ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

คมอกระทรวงสาธารณสขสถาบนสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาตกรมการแพทยกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

การวนจฉยและตรวจประเมนความพการตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

คมอการวนจฉยและตรวจประเมนความพการ ตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕