. . 7 Języcznik zwyczajny Piaskowce spągowe i terasa - odpowiednik klifu morskiego Ujście Wieprzówki do Skawy Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca i Lamanej Skaly Lamana Skala (Madohora) 929 m n.p.m. Leskowiec 922 m n.p.m. Zdjęcia (zdj. lot. z arch UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone. 7 Przed mostem w Rzykach w korycie Wieprzówki zaczynają się dobrze widoczne progi, utworzone z twardych piaskowców godulskich dolnych. Nad nimi, na lewym brzegu, góruje wysoka skarpa, w niektórych miejscach przekraczająca 20 m, a będąca częścią terasy, po której płynęła kiedyś rzeka. Obecne koryto powstało po ostatnich zlodowaceniach przed 10 000 lat w wyniku działalności erozyjnej rzeki, kiedy płynęły nią wody z topniejącego śniegu i lodu. Dawny prawy brzeg (będący częścią tej samej terasy) jest odległy o ponad dwa km. Dzisiaj, rzeka już nie sięga tego brzegu i ma przy najwyższych stanach wody do 20 m szerokości. Obecnie grube ławice piaskowców spągowych spowolniły erozję denną i w tym miejscu rzeka się nie pogłębia, za to mocniej atakuje odsłoniętą skarpę. Warstwy łupków i piaskowców tworzących skarpę podlegają także silnej erozji mrozowej i orga- nicznej (wywołanej przez korzenie drzew i krzewów), dostarczając dużych ilości ruchomego rumoszu skalnego. Tworzą się bardzo trudne do zasie- dlenia stanowiska, na których można spotkać tylko nieliczne gatunki roślin. Równocześnie, podobnie jak na niskich brzegach, rośliny te - w tym róż- ne gatunki drzew i krzewów oraz towarzyszące im rośliny zielne - chronią skarpę przed wodą deszczową, topniejącym śniegiem i mrozem. Taki stan wydaje się obecnie stabilny i tylko wyjątkowo obfite opady go zakłócają, powodując osuwiska. Skarpa przypominająca klif morski, jest miejscem występowania kilku chronionych roślin. Zobaczyć tu można m.in języcznika zwyczajnego (Phyllitis scolopendrium) - znalezionego przy opracowywaniu tej tablicy, a rosnącego na jedynym (jak dotąd) stanowisku w Beskidzie Malym, paprotkę zwyczajną (Polypodium vulgare) bardzo licznie porastającą najbardziej niedostępne miejsca urwiska, paprotnika kolczystego (Polystichum aculeatum) i bluszcz pospolity (Hedera helix), którego łodygi zwisają nad najbardziej stromymi skarpami i szczelnie pokrywają starsze osuwiska. Tak obfitego w osobniki stano- wiska bluszczu i paprotki na tym terenie nigdzie nie spotkamy. Jest tu jeszcze jedna paproć - choć nie chroniona, to rzadko spotykana w tej części Beskidu - zanokcica skalna (Asplenium trichomanes). Z innych roślin warto jeszcze wymienić zawilca żółtego (Anemone ranunculoides), spotykanego częściej na niżu oraz lepiężniki, których potężne liście otaczają prawie całe brzegi potoku. Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”. 2. Hieroglify – na dolnych powierzchniach ławic piaskowców są widoczne wałeczki i zgrubienia. Są to odlewy form dna powstające albo w wyniku działania mechanicznego prądów, albo w wyniku działalności życiowej organizmów. Niosą one wiele informacji na temat sedymentacji osadów fliszowych. W odsłonięciu obserwować można: 1. Dolne warstwy godulskie – są to ciemne łupki i cienkoławicowe zielonkawe piaskowce. Lokalnie pojawiają się grubsze ławice piaskowców. Bluszcz pospolity Paprotka zwyczajna 3. Rzeźba doliny – piaskowce i łupki warstw godulskich dolnych mają różną odporność na działanie czynników niszczących. Łupki i cienkoławicowe piaskowce są łatwo usuwane, podczas gdy na grubszych ławicach tworzą się niewielkie wodospady i bystrza. Paprotnik kolczysty Zanokcica skalna Zawilec żółty (Anemone ranunculo- ides) widoczny jest na brzegu potoku. Na zboczach skarpy rosną graby zwyczajne (Carpinus betulus), buki zwyczajne (Fagus sylvatica), lipy drob- nolisytne (Tilia cordata), klony jawory (Acer pseudoplatanus), dęby szypułko- we (Quercus robur), brzozy brodaw- kowe (Betula pendula) i inne. Pod drzewami, na osuwiskach boga- tych w szczątki roślin, występują chro- nione grzyby, a wśród nich gwiazdosz frędzelkowaty (Geastrum fimbriatum) i mądziak psi (Mutinius caninus). Gwiazdosz frędzelkowaty Mądziak psi
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
, . .
7
Języcznik zwyczajny
Piaskowce spągowe i terasa- odpowiednik klifu morskiego
Ujście Wieprzówki do Skawy
Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca
i Łamanej Skały
Łamana Skała (Madohora) 929 m n.p.m.
Leskowiec
922 m n.p.m.
Zdjęcia (zdj. lot. z arch UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone.
7
Przed mostem w Rzykach w korycie Wieprzówki zaczynają się dobrze widoczne progi, utworzone z twardych piaskowców godulskich dolnych. Nad nimi, na lewym brzegu, góruje wysoka skarpa, w niektórych miejscach przekraczająca 20 m, a będąca częścią terasy, po której płynęła kiedyś rzeka. Obecne koryto powstało po ostatnich zlodowaceniach przed 10 000 lat w wyniku działalności erozyjnej rzeki, kiedy płynęły nią wody z topniejącego śniegu i lodu. Dawny prawy brzeg (będący częścią tej samej terasy) jest odległy o ponad dwa km. Dzisiaj, rzeka już nie sięga tego brzegu i ma przy najwyższych stanach wody do 20 m szerokości. Obecnie grube ławice piaskowców spągowych spowolniły erozję denną i w tym miejscu rzeka się nie pogłębia, za to mocniej atakuje odsłoniętą skarpę. Warstwy łupków i piaskowców tworzących skarpę podlegają także silnej erozji mrozowej i orga-nicznej (wywołanej przez korzenie drzew i krzewów), dostarczając dużych ilości ruchomego rumoszu skalnego. Tworzą się bardzo trudne do zasie-dlenia stanowiska, na których można spotkać tylko nieliczne gatunki roślin. Równocześnie, podobnie jak na niskich brzegach, rośliny te - w tym róż-ne gatunki drzew i krzewów oraz towarzyszące im rośliny zielne - chronią skarpę przed wodą deszczową, topniejącym śniegiem i mrozem. Taki stan wydaje się obecnie stabilny i tylko wyjątkowo obfite opady go zakłócają, powodując osuwiska.
Skarpa przypominająca klif morski, jest miejscem występowania kilku chronionych roślin. Zobaczyć tu można m.in języcznika zwyczajnego (Phyllitis scolopendrium) - znalezionego przy opracowywaniu tej tablicy, a rosnącego na jedynym (jak dotąd) stanowisku w Beskidzie Małym, paprotkę zwyczajną (Polypodium vulgare) bardzo licznie porastającą najbardziej niedostępne miejsca urwiska, paprotnika kolczystego (Polystichum aculeatum) i bluszcz pospolity (Hedera helix), którego łodygi zwisają nad najbardziej stromymi skarpami i szczelnie pokrywają starsze osuwiska. Tak obfitego w osobniki stano-wiska bluszczu i paprotki na tym terenie nigdzie nie spotkamy. Jest tu jeszcze jedna paproć - choć nie chroniona, to rzadko spotykana w tej części Beskidu - zanokcica skalna (Asplenium trichomanes). Z innych roślin warto jeszcze wymienić zawilca żółtego (Anemone ranunculoides), spotykanego częściej na niżu oraz lepiężniki, których potężne liście otaczają prawie całe brzegi potoku.
Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie
pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”.
2. Hieroglify – na dolnych powierzchniach ławic piaskowców są widoczne wałeczki i zgrubienia. Są to odlewy form dna powstające albo w wyniku działania mechanicznego prądów, albo w wyniku działalności życiowej organizmów. Niosą one wiele informacji na temat sedymentacji osadów fliszowych.
W odsłonięciu obserwować można:1. Dolne warstwy godulskie – są to ciemne
łupki i cienkoławicowe zielonkawe piaskowce. Lokalnie pojawiają się grubsze ławice piaskowców.
Bluszcz pospolity Paprotka zwyczajna
3. Rzeźba doliny – piaskowce i łupki warstw godulskich dolnych mają różną odporność na działanie czynników niszczących. Łupki i cienkoławicowe piaskowce są łatwo usuwane, podczas gdy na grubszych ławicach tworzą się niewielkie wodospady i bystrza.
Paprotnik kolczysty Zanokcica skalna Zawilec żółty (Anemone ranunculo-
ides) widoczny jest na brzegu potoku. Na zboczach skarpy rosną graby zwyczajne (Carpinus betulus), buki zwyczajne (Fagus sylvatica), lipy drob-nolisytne (Tilia cordata), klony jawory (Acer pseudoplatanus), dęby szypułko-we (Quercus robur), brzozy brodaw-kowe (Betula pendula) i inne. Pod drzewami, na osuwiskach boga-tych w szczątki roślin, występują chro-nione grzyby, a wśród nich gwiazdosz frędzelkowaty (Geastrum fimbriatum) i mądziak psi (Mutinius caninus). Gwiazdosz frędzelkowaty Mądziak psi
Related Documents
