การบริหารต้นทุนการปลูกข้าวของเกษตรกร กรณีศึกษา คุณชัยพร พรหมพันธุ์

รายงานผลการศกษารายวชาปญหาพเศษ

การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ

Rice plantation cost management. In case Mr.Chaiyaoporn Prompan

โดย

นางสาวธมลวรรณ ยอดมลคล

นางสาวสทศา โสภาศรพนธ

นางสาวปรษฐา ธรรมาภปาลกล

นางสาวปภาวด แดงเดช

นางสาวมณนตย ปจจกขะภต

รายงานผลการศกษาน@ เปนสวนหนCงของการศกษาตามหลกสตร บรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการบญชบรหาร

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปการศกษา 2555

ilarmrfirsu

Inu

u-l{d']?5}Jn?::iu

ursarrafigrq

ursarrrJiugr

uxarlilnr:6da I

u1{d]?tJfitu9tu

d

BOqXJAAn

+ du ?[flR]fl:T'lur

r::rurfi:Jrnnaq

tt9t.lt9ts

qu1l00fl1rvnsr

523016033 1

s230160748

s230r60942

5230161248

5230161396

A!tYd4audfl 1 : 1J : fi I : 9t U T U ft

-t : 1J Q

n t I ? I 0.1 [ fl U st : fl : fl : al fl fl U 1 n fu yuTt 5 ?! : ?r ]J y,l u q

Rice plantation cost management. In case Mr.Chaiyaoporn Prompan

t\Yu o^ q rdl r I 4tq:unr: a:?0d0urIny oU:Jst tr.rrt]u aruru It o rnr:frnu taI]Jr afl cf a:A A A U d A

u : 14'l 5 I : fl 0 U {U cyl 9l 6f 1 1l -l

? S 1 fl 1 : 1J AJ TU : 14 1 :qo

dt:o{l

Aqddluo ?uyt 20 uu']9tlJ 2556

air<qo I 01: uYtlJ : fl u til ful.t tY,t tflu rta u

Ytuda,.ru5sdtu i rud-r1 1fl "t:uruTU:

11 t:SU

(-

oJtu-l?Y,lu5 ,1lr.lJ.)

การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ

Rice plantation cost management. In case Mr.Chaiyaoporn Prompan

โดย

นางสาวธมลวรรณ ยอดมลคล

นางสาวสทศา โสภาศรพนธ

นางสาวปรษฐา ธรรมาภปาลกล

นางสาวปภาวด แดงเดช

นางสาวมณนตย ปจจกขะภต

รายงานผลการศกษาน@ เปนสวนหนCงของการศกษาตามหลกสตร บรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการบญชบรหาร

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปการศกษา 2555

i

บทคดยอ ธมลวรรณ ยอดมลคล และคณะ 2555: การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรขาว กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ ปรญญาบรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการบญชบรหาร อาจารยท.ปรกษาวชาปญหาพเศษ: ผชวยศาสตราจารยพชนจ เนาวพนธ, บธ.บ., บธ.ม.

การศกษาปญหาพเศษเร. อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว

กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา มวตถประสงคเพ.อศกษาสถานการณความไมม.นคงทางอาหาร สภาพและปญหาการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว ซ. งเปนสาเหตใหเกษตรกรผปลกขาวไมสามารถพ.งพงตนเองได ผลกระทบจากความไมม.นคงทางอาหารท.เกดข9นกบเกษตรกรผปลกขาวท9งทางตรงและทางออม รวมท9งศกษาตนทนการปลกขาว และการบรหารตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ โดยใชแนวคดการพ.งพงตนเองของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง

จากการศกษาพบวา สถานการณความไมม.นคงทางอาหารในประเทศไทย เน.องจาก

โครงสรางของชมชนเมองมปจจยท.ผนแปรตางๆ ท9งปจจยทางดานการยายถ.นของประชากร หรอ

ความไมม.นคงในรายได ไดสะทอนถงภาวการณเขาไมถงอาหารของคนในชาตยงมอย การเขาไม

ถงอาหารของคนในชาตน9นยอมสงผลตอสขภาวะ และคณภาพชวตของคนในครอบครวตามมา

สวนปญหาสาคญท.เกษตรกรผปลกขาวตองเผชญอย คอ ภาวะราคาขาวท.ผนผวนอยตลอดเวลา การ

ถกกดราคาจากพอคาคนกลาง ปญหาแมลงศตรขาวท.สงผลใหผลผลตขาวของเกษตรกรนอยลง ทา

ใหเกษตรกรตองหนไปใชสารเคมจากดแมลงตางๆ ท.มตนทนสงเพ.อใหไดผลผลตเพ.มมากข9 น

สงผลใหรายไดของเกษตรกรลดลง มผลกระทบตอการดารงชพ รวมถงแนวโนมท.ราคาขาว

อาจจะปรบตวสงข9นในอนาคต ดงน9นในสวนของตนทนการผลตขาว ของคณ ชยพร พรหมพนธ

จะพบวา มตนทนการปลกขาวท.ต .า เน.องจากการทานาอนทรยจะหลกเล.ยงการใชสารเคมทกชนด

อาศยธรรมชาตชวยในการปลกขาว และใชสมนไพรในการกาจดแมลงศตรขาว ทาใหไดผลผลตท.ด

มคณภาพ ปรมาณมาก ผลผลตจากการทานาโดยเฉล.ยประมาณ 1 เกวยนตอไร โดยมตนทนตอไร

ประมาณ 2,000 บาท ราคาขายตกเกวยนละประมาณ 15,000 บาท ดงน9นรายไดท.ไดจากการขาย

ผลผลตจงมากกวาตนทนท.จายไป ซ. งคณชยพรถอเปนนกบรหารตนทนในการทานา

ii

กตตกรรมประกาศ

การศกษาปญหาพเศษเร. อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ คร9 งน9 สามารถประสบความสาเรจลลวงไปไดดวยด เน.องจากไดรบความอนเคราะห ความกรณา และการสนบสนนจากผชวยศาสตราจารพชนจ เนาวพนธ อาจารยประจาสาขาวชาการบญชบรหาร ท.มอบความรในการศกษาปญหาพเศษและใหคาแนะนาท.เปนประโยชนในการศกษาปญหาพเศษฉบบน9 ตลอดท9งใหความเมตตาและเสยสละเวลาแกคณะผจดทามาโดยตลอด จนทาใหปญหาพเศษฉบบน9สาเรจลลวงดวยด ขอขอบคณ คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา ท.มอบความรในดานการบรหารตนทนการปลกขาว และใหคาแนะนาตางๆ ในการจดทาปญหาพเศษเลมน9จนสาเรจ ขอขอบคณสาหรบผท.มสวนเก.ยวของทกทาน รวมท9งแหลงท.ศกษาคนควาขอมลตางๆ อาทเชน หนงสอ วารสาร บทความ วทยานพนธ และส.อทางอนเตอรเนตท.ใหทางคณะผจดทาไดใช เปนแนวทางในการศกษาปญหาพเศษ ตลอดจนเพ.อนรวมกลม เพ.อนรวมรน ท.ใหความรวมมอ ความชวยเหลอในทก ๆ เร.อง อกท9งคอยเปนกาลงใจใหทางคณะผจดทาตลอดมา

สดทายน9ทางคณะผจดทาขอขอบคณและระลกอยเสมอวาจะไมมความสาเรจใดๆ ในชวตของคณะผจดทา หากปราศจากความรก ความเขาใจ และกาลงใจจากบคคลท.มพระคณท.คอยให กา รส นบ ส นนกา รศ ก ษา ของ คณ ะผ จ ดทาม าโดยตลอด ข อข อบ คณค ณา จา รยท กท า น และสถาบนการศกษาอนทรงเกยรตท.มอบโอกาสในการศกษาหาความรแกคณะผจดทา

คณะผจดทาหวงวาปญหาพเศษฉบบน9 คงมประโยชนเปนอยางมากสาหรบหนวยงานท.เก.ยวของ ตลอดจนผท.สนใจเก.ยวกบเร.อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ หากมขอผดพลาดประการใด คณะผจดทาตองขออภยมา ณ ท.น9ดวย

คณะผจดทา 20 มนาคม 2556

iii

สารบญ หนา

บทคดยอ i กตตกรรมประกาศ ii สารบญ iii สารบญภาพ v สารบญตาราง viii บทท� 1 บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 วตถประสงคของการศกษา 4 ขอบเขตของการศกษา 4 ประโยชนท.คาดวาจะไดรบ 5 นยามศพท 6 บทท� 2 การทบทวนวรรณกรรมและสารสนเทศท�เก�ยวของ

แนวคดเก.ยวกบความม.นคงทางอาหาร 7 ความสาคญของความม.นคงทางอาหาร 11 สถานการณความไมม.นคงทางอาหารของประเทศไทย 12 สาเหตความไมม.นคงทางอาหารของประเทศไทย 29 ผลกระทบอนเน.องมาจากความไมม.นคงทางอาหาร 33 การพฒนาอยางย .งยน 34 หลกเศรษฐกจพอเพยง 41 หลกการพ.งพาตนเองตามวธธรรมชาต 47 แนวทางการประยกตใชการพ.งพาตนเองในระดบตางๆ 47 ตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เพ.อการพฒนาอยางย .งยน 47 เคร.องมอทางการบรหารท.สามารถผสานไปสการพฒนาอยางย .งยน 57 ผลการทบทวนวรรณกรรมท.เก.ยวของ 70 กรอบแนวคดในการศกษา 73 วธการศกษา 74

iv

สารบญ (ตอ) หนา

บทท� 3 ขอมลกรณศกษา

เศรษฐกจครวเรอน 76 สภาพปญหาการเพาะปลกของชาวนา 84 การปลกขาวของเกษตรกรท.วไปโดยใชสารเคม 85 ความยากจนของชาวนาไทย 89 การปฏวตความยากจนของชาวนาไทยดวยเกษตรอนทรย 92 ความสาคญของความสามารถในการพ.งพงตนเองของชาวนา 98 การทานาอนทรย กรณศกษาบคคลตวอยาง 100 บทท� 4 ผลการศกษา ขอมลท.วไปของเกษตรกรผปลกขาว 112 ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรท.ใชสารเคมและเกษตรกรดเดน 115 ผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาวท.ใชสารเคมกบเกษตรกรดเดน 117 การเปรยบเทยบรายไดและคาใชจายของเกษตรกรผปลกขาว 119 การวเคราะหผลการศกษา 121 งบแสดงฐานะการเงน 127 บทท� 5 สรปและขอเสนอแนะ

บทสรป 129 ขอเสนอแนะ 134 ขออภปราย 134 บรรณานกรม vi ภาคผนวก

v

สารบญภาพ หนา

ภาพท� 2-1 องคประกอบความม.นคงทางอาหาร 10 ภาพท� 2-2 แผนภมหวงโซอาหาร 12 ภาพท� 2-3 เน9อท.ถอครองทาการเกษตร จาแนกตามการใชประโยชนท.ดน 13 ภาพท� 2-4 ความเหล.อมล9าอนเน.องมาจากโอกาสในการเขาถงทรพยากร 14 ภาพท� 2-5 จานวนผถอครองทาการเกษตร จาแนกตามขนาดเน9อท.ถอครอง 15 ภาพท� 2-6 จานวนผถอครองทาการเกษตร จาแนกตามลกษณะการถอครองท.ดน 16 และเน9อท.ถอครองของตนเอง จาแนกตามเอกสารสทธK ป 2551 21 ภาพท� 2-7 ความตองการใชและผลผลตมนสาปะหลง ป 2548-2552 17 ภาพท� 2-8 ความตองการใชและผลผลตปาลมน9ามน ป 2548-2552 17 ภาพท� 2-9 ปรมาณผลผลต ปรมาณการใช นาเขาวตถดบอาหารสตว ป 2552 20 ภาพท� 2-10 เปรยบเทยบความยากจนตามสาขาการผลตภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร 21 ภาพท� 2-11 ความยากจน สดสวนคนจน จานวนคนจน (วดจากรายจายเพ.อการบรโภค) ป 2531-2552 24 ภาพท� 2-12 การเพ.มข9นของตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซ. งอาหาร และสนคาบรการท.จาเปนพ9นฐานในการดารงชวต ป 2531- 2550 24 ภาพท� 2-13 กราฟแสดงความหนาแนนของประชากรแยกเปนภาค ต9งแตป 2550-2552 26 ภาพท� 2-14 ปรมาณการจบสตวน9าเคมใน-นอกนานน9าไทย ประมาณการ ต9งแต ป 2538-2550 28 ภาพท� 2-15 ดลการคาสนคาสตวน9าและผลตภณฑสตวน9า ต9งแตป 2532 – 2551 29 ภาพท� 12-16 แสดงจานวนปาชายเลน 30 ภาพท� 2-17 แสดงปรมาณการใชปย 31 ภาพท� 2-18 แผนผงแสดงการพฒนาแบบย.งยน 35 ภาพท� 2-19 แผนภาพลกษณะของการพฒนาท.ย .งยน (Sustainable Development) ตามแนวคดของพระธรรมปฎก 38 ภาพท� 2-20 แผนภาพ ลกษณะของการพฒนาอยางย .งยน (Sustainable Development) ตามแนวคดของ พระราชวรมน 38

vi

สารบญภาพ (ตอ)

หนา

ภาพท� 2-21 แนวคดทางพระพทธศาสนาของการพฒนาท.ย .งยนเนนคน เปนศนยกลางของการพฒนา 39 ภาพท� 2-22 แนวคดการพฒนาคนตามหลกไตรสกขาของพระราชวรมน 40 ภาพท� 2-23 หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3 หวง 2 เง.อนไข 43 ภาพท� 2-24 ข9นตอนปฏบตสวถเศรษฐกจพอเพยง 44 ภาพท� 2-25 ระดบของเศรษฐกจพอเพยง 45 ภาพท� 2-26 วงจร PDCA 63 ภาพท� 2-27 กรอบแนวคดในการศกษา 73 ภาพท� 3-28 แสดงรายไดเฉล.ยตอเดอนของครวเรอน จาแนกตามแหลงท.มาของรายได 76 ภาพท� 3-29 แสดงรอยละของคาใชจายเฉล.ยตอเดอนของครวเรอน จาแนกตามประเภทคาใชจาย 77 ภาพท� 3-30 แสดงรอยละของครวเรอน จาแนกตามการมหน9 สน และจานวนหน9 สนเฉล.ย ตอครวเรอนจาแนกตามวตถประสงคของการกยม 78 ภาพท� 3-31 รอยละของครวเรอนท.มหน9 สนในระบบ และนอกระบบ จานวนหน9 สนเฉล.ยตอครวเรอน 78 ภาพท� 3-32 แสดงรอยละของหน9 สนในระบบ และนอกระบบเฉล.ยตอครวเรอน จาแนกตามวตถประสงคของการกยม ป 2554 79 ภาพท� 3-33 แสดงรายได คาใชจายเฉล.ยตอเดอน และจานวนหน9 สนเฉล.ยตอครวเรอน ท9งส9นรายภาค 80 ภาพท� 3-34 แสดงรายได คาใชจายเฉล.ยตอเดอน และจานวนหน9 สนเฉล.ยตอครวเรอน ท9งส9นจาแนกตามสถานะทางเศรษฐกจสงคมของครวเรอน 81 ภาพท� 3-35 รายไดและคาใชจายท.จาเปนในการยงชพเฉล.ยตอเดอน และหน9 สนตอรายไดของครวเรอน ป 2545 – 2554 82 ภาพท� 3-36 รอยละของครวเรอนท.มหน9และจานวนหน9 สนเฉล.ยตอครวเรอนท9งส9น ป 2545 – 2554 83 ภาพท� 3-37 สวนแบงของรายไดประจาปตอคนตอเดอนโดยจาแนกครวเรอนเปน 5 กลม 84 ภาพท� 3-38 นางสวรรณ บญรอด ชาวนารายยอย 87

vii

สารบญภาพ (ตอ)

หนา ภาพท� 3-39 วงจรการเปนหน9 สนของเกษตรกร 91 ภาพท� 3-40 นายชยพร พรหมพนธ 100 ภาพท� 4-41 แสดงการเปรยบเทยบตนทนการปลกขาวของเกษตรกร ประจาป 2555 117 ภาพท� 4-42 แสดงการเปรยบเทยบผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาว ประจาป 2555 119 ภาพท� 4-43 การเปรยบเทยบรายได คาใชจาย และเงนออมของเกษตรกรผปลกขาว เฉล.ยตอเดอน 121 ภาพท� 4-44 แสดงการเปล.ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ บญรอด ป 2550 – 2555 123 ภาพท� 4-45 แสดงการเปล.ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ป 2550 – 2555 125

viii

สารบญตาราง หนา

ตารางท� 2-1 จานวนแรงงานท9งประเทศ แรงงานภาคเกษตร แรงงานในการผลตขาว และสดสวนเปรยบเทยบของแรงงาน ป 2516-2549 22 ตารางท� 2-2 แสดงพ9นท. จานวนประชากร ความหนาแนน และอตราการเพ.ม ประชากรรายปท.วราชอาณาจกร กรงเทพมหานครและเขตปรมณฑล ต9งแตป 2548-2549 25 ตารางท� 2-3 ประมาณการสดสวนของคนในชมชนจาแนกตามฐานะทางเศรษฐกจ และการเปล.ยนแปลง (ประมาณโดยตวแทนคนจน) ป 2500- 2510, ป 2534 และ ป 2544 26 ตารางท� 2-4 สดสวนคนจนจาแนกตามภมภาค ป 2531-2541 27 ตารางท� 2-5 แนวคดการพฒนาอยางย .งยน 40 ตารางท� 3-6 ตนทนการปลกขาวของชาวนารายยอยท.ใชสารเคม ประจาป 2555 88 ตารางท� 3-7 แผนการทานาอนทรยใน 1 ฤดกาล 107 ตารางท� 3-8 ตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ประจาป 2555 110 ตารางท� 4-9 แสดงสนทรพยและหน9 สนของคณสวรรณ บญรอด 113 ตารางท� 4-10 แสดงการเปล.ยนแปลงสนทรพยและหน9 สนของคณชยพร พรหมพนธ 114 ตารางท� 4-11 ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาวในจงหวดสพรรณบร ประจาป 2555 115 ตารางท� 4-12 ผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาว ป 2555 118 ตารางท� 4-13 แสดงรายไดและคาใชจายของเกษตรกรผปลกขาวรายเดอน 120 ตารางท� 4-14 การเปล.ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ บญรอด ป 2550 – 2555 (บาท/ไร) 122 ตารางท� 4-15 การเปล.ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ป 2550 – 2555 (บาท/ไร) 124 ตารางท� 4-16 ขอแตกตางระหวางการทานาอนทรยกบการทานาโดยใชสารเคม 126

1

บทท� 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

อาหารทมคณภาพและความปลอดภยเปนปจจยสาคญอยางหน งตอการดารงสขภาวะทด

ของประชาชนซ งนอกจากจะสงผลใหเกดการพฒนาศกยภาพในทกดานอยางมประสทธภาพแลว ยงมผลตอการคาและเศรษฐกจของประเทศดวย ประเทศไทยเปนประเทศทมความหลากหลาย ทางชวภาพและอดมสมบรณจนสามารถผลตอาหารไดอยางเพยงพอเพอเล6 ยงประชากรภายในประเทศและสงออกนารายไดมหาศาลสประเทศ อยางไรกตามจากสภาพเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมทเปลยนแปลงจากเดมเปนอนมาก อกท6งภายใตกระแสโลกาภวฒน การเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลย การเกดข6นของโรคและภยคกคามใหม ๆ สถานการณความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและภาวะโลกรอน ตลอดจนความจาเปนในการปฏบตตามกฎกตกาสากลดานการคาระหวางประเทศและการเปดการคาเสร ปจจยตาง ๆ เหลาน6 ลวนสงผลกระทบตอสถานการณความมนคงและย งยนดานอาหารของประเทศไดหากไมสามารถดแลจดการระบบอาหารของประเทศตลอดหวงโซอาหารไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล (คณะกรรมการอาหารแหงชาต, 2553)

ปญหาการผลตอาหารไมเพยงพอของเกษตรกร แมดผวเผนจะเปนปญหาของกลมคนไมมาก แตปญหาดงกลาวไดสะทอนถงภาวการณเขาไมถงอาหารของคนในชาต ถงแมวาไทยจะเปนผ สงออกอาหารทสาคญของโลก การเขาไมถงอาหารของคนในชาตน6นยอมสงผลตอสขภาวะและคณภาพชวตประชากร ซ งหากปลอยปะละเลยจนเปนปญหาทเร6 อรง ในสถานการณทอาหารมราคาแพงและรวมถงทศทางแนวโนมทราคาขาวจะปรบตวสงข6นในอนาคตอนใกลน6 ยอมจะสงผลตอการขยายตวของกลมคนดงกลาวและแนนอนยอมกระทบตอความไมมนคงในการบรหารจดการดานอาหารของประเทศตามมา (จฑาทพย ภทราวาท, 2555)

2

ในภาพรวมของประเทศไทยอาจเปนผสงออกอาหารรายใหญของโลกมบรษททตดอนดบ 1 ใน 10 ของโลก แตแทจรงแลวประเทศไทยยงมความไมมนคงทางอาหารอย ซ งขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ระบวา ในชวงป 2547 -2549 ประเทศไทยมประชากรเปนผ ขาดสารอาหารถง 17 % ทาใหการเจรญเตบโตของเดกอยอตราทต า ดงน6น ในภาพรวมดเหมอนด แตในทางปฏบตถอวายงมปญหา ดงน6น การแกปญหาจะมองแตภาพใหญอยางเดยวไมได แตตองเรมจากบคคล ชมชน นอกเหนอจากความไมเปนธรรมในระบบอาหารขางตนแลว ความมนคงทางอาหารของประเทศยงถกกดกรอนจากวกฤตการณดานสงแวดลอม ความเสอมโทรมของทรพยากร ปญหาการเปลยนแปลงภมอากาศ ผลกระทบจากการเปดเสรการคาระหวางประเทศ และแรงผลกดนจากการเปลยนแปลงพ6นทผลตอาหารเปนพ6นทสาหรบผลตพชพลงงาน เปนตน ขาวเปนพชเศรษฐกจทสาคญอนดบตนๆ ของประเทศไทย ปจจบนประชากรไทยมอยประมาณ 66 ลานคน มพ6นทในการประกอบกจการตางๆ 320.7 ลานไร แบงเปนการเกษตร 112.6 ลานไร โดยพบวาคร งหนงเปนพ6นทปลกขาว แตจะพบวาพ6นทดงกลาวคอยๆ ลดนอยลง โดยใชเปนพ6นทปลกพชทไมใชอาหารเปนสวนใหญ ในป 2546 - 2551 พบวา พ6นทปลกขาวลดลงถง 2 ลานไร อกท6งอายเฉลยของเกษตรกรผปลกขาวปจจบนอยทอาย 47 - 51 ป ช6 ใหเหนวาวยรนไทยไมนยมทานา หรอทาการเกษตร สวนใหญจะเดนทางเขากรงเทพมหานครเพอหางานทมนคง ทาใหอนาคตจะไมมเกษตรกรผปลกขาว (คณาจารยภาควชาพชไร, 2542) การทานาอนทรย เปนสวนหนงในกจกรรมการเกษตรทฤษฎใหมโดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอใหขาวสาหรบการบรโภคอยางปลอดภย ไรสารพษ รกษา สขภาพ และสงแวดลอม ปลอดภย ถกสขลกษณะ สมบรณ แขงแรง ปราศจากหรอมโรคนอยทสด ในประเทศไทย มพ6นทเพอการทานามากกวาการทาเกษตรชนด อนๆ โดยเฉพาะในภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออกบางสวน ภาคเหนอตอนลาง ภาคใตบางพ6นท แมแตบนเขาในภาคเหนอกมการปลกขาว จงทาใหผลผลตขาวในประเทศไทยจะมปรมาณสง เปนเร องทนาจะยนดแตการผลตขาวในประเทศไทยใชปยวทยาศาสตร และสารพษสารเคมในการกาจดและปราบศตรพช รวมถง การแกปญหาโรคขาวและการปราบหญากนมาก ทาใหขาวไทยไมเหมาะแกการบรโภคมากนก จงสงผลใหในปตอๆ ไป ขาวไทยจะมปญหาเรองการตลาดอยางหนก เพราะตลาดโลกเขมงวดกบผลผลตทางการเกษตรทเปนเกษตรเคม ประกอบกบประเทศเพอนบานของไทย เชน ลาว เวยดนาม กาลงสงเสรมการผลตขาวทไมใชปยวทยาศาสตร และงดการใชสารพษสารเคมท6งปวง โดยใชเทคนคเกษตรธรรมชาตซ งมจลนทรยเปนหลก การสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรผปลกขาว

3

รจกใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาเปนแนวทางในการดาเนนชวตและรจกใชภมปญญาทองถนในการทาการเกษตรจะชวยใหเกษตรกรผ ปลกขาวสามารถลดตนทนการผลตและ สรางรายไดใหแกเกษตรกรผปลกขาวไดอยางย งยน (สหกรณกรนเนท, 2555) การนาวงจรการบรหารงานคณภาพหรอ PDCA มาชวยในการบรหารจดการตนทนการผลตขาว จะชวยใหเกษตรกรผปลกขาวมการวางแผนทด ปองกนปญหาทไมควรเกด ชวยลดความสบสนในการทางาน ลดการใชทรพยากรมากหรอนอยเกนความพอดลดความสญเสยในรปแบบตางๆ มการตรวจสอบเปนระยะ ทาใหการปฏบตงานมความรดกมข6นและแกไขปญหาไดอยางรวดเรวกอนจะลกลาม การตรวจสอบทนาไปสการแกไขปรบปรง ทาใหปญหาทเกดข6นแลวไมเกดซ6 า หรอลดความรนแรงของปญหา ถอเปนการนาความผดพลาดมาใชใหเกดประโยชน การใช PDCA เพอการแกปญหา ดวยการตรวจสอบสาเหตของปญหา นามาวางแผนเพอดาเนนการตามวงจร PDCA ตอไป การนาวงจรการบรหารงานคณภาพมาประยกตใชกบการบรหารตนทนการปลกขาวจะเปนอกวธหนงทสามารถชวยจดการในเรองของการบรหารกระบวนการทางานในแตละสวนเพอใหเกดการบรหารตนทนไดอยางมประสทธภาพ ทางคณะจงไดทาการศกษาจาก คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา เพอแสดงใหเหนถงความสามารถในการบรหารตนทนการปลกขาว เพอใหเกษตรกรผปลกขาวนาแนวทางการบรหารตนทนไปใชในการปรบปรงใหเกษตรกรสามารถพงพงตนเอง และพฒนาไปสความย งยนตอไป

4

วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาสถานการณทเกยวกบความไมมนคงทางอาหารในประเทศ 2. เพอทราบสภาพและปญหาการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว ซ งเปนสาเหตใหเกษตรกรผปลกขาวไมสามารถพงพงตนเองได 3. เพอทราบผลกระทบจากความไมมนคงทางอาหารทเกดข6นกบเกษตรกรผปลกขาวท6งทางตรงและทางออม 4. เพอศกษาตนทนการปลกขาว และการบรหารตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา โดยใชแนวคดการพงพงตนเองของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง

ขอบเขตของการศกษา

ในการศกษาปญหาพเศษเรอง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ เพอใชเปนแนวทางในการศกษา เน6อหาททาการศกษาในคร6 งน6 จะมงศกษาเกยวกบสภาพและปญหาการปลกขาว ตนทนการปลกขาว การบรหารตนทนการปลกขาว และการลดตนทนการปลกขาว 1. ขอบเขตดานพ6นท จานวนพ6นทของเกษตรกรผปลกขาว คณชยพร พรหมพนธ ในตาบลบางใหญ อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร 2. ขอบเขตดานเน6อหา มดงน6 2.1 ขอมลพ6นฐานการทานาโดยทวไปของเกษตรกรผปลกขาวในจงหวดสพรรณบร และการทานาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ เปรยบเทยบกบการทานาโดยใชสารเคมของเกษตรกรทวไป

5

2.2 ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรใน จงหวดสพรรณบร 3. ขอบเขตดานระยะเวลา การปลกขาวในจงหวดสพรรณบร ทาได 2 รอบตอป คอ รอบแรก เดอนธนวาคม-เมษายน และรอบสองเดอนพฤษภาคม-กนยายน สวนชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายนจะหยดพกใหน6าทวม

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบจากการศกษา

1. ทาใหทราบถงสถานการณความไมมนคงทางอาหารในประเทศ ทกอใหเกดผลกระทบท6งทางตรงและทางออมในอนาคต 2. ทาใหทราบถงสภาพและปญหาการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว เขาใจถงความรายแรงของความไมมนคงทางอาหารในปจจบน เพอใหเกษตรกรนาไปปรบปรงและพฒนาผลผลตใหมคณภาพ ปลอดสารพษตกคางทจะกอใหเกดโรครายแกผบรโภค 3. ทาใหทราบถงวธการบรหารตนทนการปลกขาว เพอใชเปนแนวทางในการบรหารตนทน และใชเปนขอมลในการเผยแพรใหกบเกษตรผปลกขาวรนตอไป 4. ทาใหทราบถงแนวทางการลดตนทนการปลกขาว เพอใหเกษตรกรสามารถพ งพาตนเองได และสรางความมนคงในอาชพทานาปลกขาวใหแกเกษตรกรผปลกขาวรนใหมหนมาประกอบอาชพทานาปลกขาวสบไป 5. เพอเพมพนองคความรใหกบผทสนใจศกษาการบรหารตนทนการปลกขาวใหมความรมากยงข6น และสามารถนาไปประยกตใชในการเกษตรดานอนๆ

6

นยามศพท

1. ความไมมนคงทางอาหาร หมายถง ประชากรในชาตขาดอาหารเพราะไมมศกยภาพในการหาช6ออาหารมาบรโภค 2. สารพษตกคาง หมายถง สารเคมกาจดศตรพชหรอสตว หรอสงปลอมปนทมความเปนพษซ งปนเป6 อนหรอตกคางในอาหาร 3. การปลกขาว หมายถง กระบวนการผลตขาวของเกษตรกรในหนงฤด 4. ตนทนการปลกขาว หมายถง คาใชจายในการดาเนนการปลกขาวตามกระบวนการปลกขาว 5. แนวทางการลดตนทนการปลกขาว หมายถง การวเคราะหของเกษตรกรและกาหนดทางเลอกในการลดตนทนการปลกขาวตามกระบวนการปลกขาว

7

บทท� 2

การทบทวนวรรณกรรมและสารสนเทศท�เก�ยวของ

การศกษาเร� อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผ ปลกขาว กรณศกษา

คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา ผศกษาไดศกษาวรรณกรรมและสารสนเทศ เร�องตางๆ ท�เก�ยวของดงตอไปน. 1. ความม�นคงทางอาหาร 2. ความสาคญของความม�นคงทางอาหาร 3. สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทย 4. สาเหตความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทย 5. ผลกระทบอนเน�องมาจากความไมม�นคงทางอาหาร 6. หลกเศรษฐกจพอเพยง 7. หลกการพ�งพาตนเอง 8. แนวทางการประยกตใชการพ�งพาตนเองในระดบตางๆ ตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เพ�อการพฒนาอยางย �งยน 9. เคร�องทางการบรหารท�สามารถผสานไปสการพฒนาอยางย �งยน 10. ผลการทบทวนวรรณกรรมท�เก�ยวของ 11. กรอบแนวคดในการศกษา

8

ความหมายของความม�นคงดานอาหาร ตาม พรบ. คณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 ไดใหความหมายของความม�นคงดาน

อาหาร คอ การเขาถงอาหารท�มอยางเพยงพอสาหรบการบรโภคของประชาชนในประเทศ อาหารม

ความปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการเหมาะสมตามความตองการ ตามวยเพ�อการมสขภาวะท�

ด รวมท.ง การมระบบการผลตท�เก.อหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศวทยา และความคงอย

ของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ท.งในภาวะปกตหรอเกดภยพบต สาธารณภย

หรอการกอการรายอนเก�ยวเน�องจากอาหาร อาหารเปนหน� งในปจจยส� ซ� งเปนปจจยพ.นฐานท�

จาเปนตอการรอดชวตและการมสขภาพทางกายท�ด ความม�นคงทางอาหารจงเปนเร�องสาคญท.งใน

ปจจบนและอนาคต ปญหาท�เกดข.นท�ทาใหเกดวกฤตการณทางอาหาร

ประการแรก แมเราจะมอาหารอดมสมบรณจนประสบปญหาโรคอวนและโภชนาการเกนในประชากรกวารอยละ 10 แลว แตยงมคนท�อดอยาก หวโหย ขาดอาหารและทพโภชนาการอยจานวนไมนอย เพราะปญหาการจดสรรทรพยากรท�ไมเหมาะสมคนท�มอยแลวยงไดมากเกน ทาใหคนท�ขาดกลบไดรบนอยกวาท�ควร

ประการท�สอง อทธพลครอบงาของระบบทนนยมและโลกาภวฒน ทาใหเรามงรบเทคโนโลยเพ�อประโยชนของการแขงขนและเหนประโยชนของเงนตรามากกวาคณคาของมนษย ทาใหไมใหความสาคญของความหลากหลายทางชวภาพ ภมปญญาทองถ�นและภมปญญาด.งเดม จงเปนภยคกคามตอความม�นคงทางอาหาร

ประการท�สาม ความจาเปนของการแสวงหาพลงงานทางเลอกใหม ทาใหมการใชท�ดนและทรพยากรจานวนมากท�เดมเคยใชผลตอาหาร ไปใชผลตพลงงานทดแทนโครงการอาหารโลกแหงสหประชาชาตไดใหคาจากดความของความม�นคงทางอาหารไววา หมายถงการมปรมาณอาหารสาหรบบรโภคภายในครอบครวและชมชนอยางพอเพยง ปลอดภย และมคณภาพ ตลอดเวลาอยางตอเน�อง ซ� งรวมถงระบบการจดการผลผลตท�สงเสรมและสนบสนนการผลตอยางย �งยน อาท การปฏรปท�ดน การจดการแหลงน. า และปจจยการผลตตางๆ การกระจายผลผลตและผลประโยชนท�เปนธรรมตอเกษตรกร ชมชน และประเทศชาต ขณะท�มบางกลมเสนอแนะแนวทางเกษตรกรรมแบบย�งยน ซ� งใหความสาคญกบความสมดลทางธรรมชาต ความหลากหลายทางชวภาพ และการอนรกษส�งแวดลอม มากกวาผลประโยชนดานการตลาด

9

1. การดารงอยและความเพยงพอของอาหารtคอการมอาหารเพยงพอสาหรบบรโภค ท.งภายในครอบครวtชมชนtและชมชนอ�นๆ

2. การเขาถงอาหารและปจจยการผลตอาหารtไมไดมความหมายเพยงแคการเพ�มข.นของผลตผลทางอาหารเทาน.นtแตรวมถงโอกาสของประชาชนทกคนแมแตคนท�จนท�สดสามารถเขาถงอาหารไดtและตองสามารถเขาถงปจจยการผลตอาหารคอtท�ดนtพนธพชพนธสตวtแหลงน.าtฯลฯt

3. การใชประโยชนและความปลอดภยทางอาหารtคอมอาหารท�ปลอดภยและมคณคาทางโภชนาการมความหลากหลายและสอดคลองกบวฒนธรรมการบรโภคในแตละทองถ�นมระบบการผลตท�เก.อหนนtรกษาความสมดลของระบบนเวศวทยาสรางความหลากหลายทางชวภาพtมระบบการจดการผลผลตท�สอดคลองเหมาะสม

4. ความยตธรรมทางอาหารtคอtการเขาถงอาหารท�เสมอภาคเทาเทยมกนtมการกระจายอาหารอยางท�วถงท.งในระดบครอบครวและชมชนมความม�นคงทางดานปจจยการผลต ท.งท�ดนtน. าและทรพยากรtและมความม�นคงในอาชพและรายได

5. อธปไตยทางอาหารtคอสทธของประชาชนท�จะกาหนดนยามของอาหารและการเกษตรของตนเองท�จะปกปองและกากบดแลการผลตและการคาดานการเกษตรภายในประเทศtเพ�อใหบรรลการพฒนาอยางย �งยนtอธปไตยทางอาหารไมไดปฏเสธการคาแตจะสงเสรมการจดทานโยบายและแนวปฏบตทางการคา ท�รบใชสทธของประชาชนท�จะมการผลตท�ปลอดภยtเปนประโยชนตอสขภาพย�งยนและสอดคลองกบระบบนเวศน

อกท.ง องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ไดใหความหมายของ ความ

ม�นคงทางอาหาร คอ สถานการณท�ทกคนในทกเวลาสามารถเขาถงอาหารไดท.งดานกายภาพ สงคม เศรษฐกจ อยางเพยงพอ ปลอดภย มคณคาทางโภชนาการ และตรงกบรสนยมของตนเอง เพ�อการมสขภาพท�ด จะเหนวาคานยามของความม�นคงทางอาหารน.นจะพฒนามาจากความเพยงพอกอนตอมากเพ�มการเขาถงท.งดานกายภาพ เศรษฐกจ และสงคม และกไดเพ�มคณคาทางโภชนาการและรสนยมเขาไปดวยโดยจะตองเกดข.นต.งแตระดบปจเจกบคคล ครวเรอน ชมชน ไปจนถงระดบประเทศ

ตามแนวคดของ องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) น.น ความม�นคงทางอาหารจะตองมองคประกอบครบถวนท.ง 4 ดาน หรอ 4 มต คอ การมอาหารเพยงพอ (Availability) หมายถง การมอาหารเพยงพอท�จะบรโภคในทกระดบซ� งอาจมาจากโดยการผลตข.นเองในครวเรอนหรอซ.อในชมชน หรอในประเทศ (ครวเรอนเพยงพอ/

10

ชมชนเพยงพอ) หรอผลตในประเทศ หรอนาเขาจากตางประเทศ รวมท.งไดรบการบรจาคดวย(ประเทศเพยงพอ) การเขาถงอาหาร (Accessibility) หมายถง การเขาถงอาหารในทางกายภาพ โดยการผลตเองหรอมผบรจาค และการเขาถงในทางเศรษฐกจโดยการซ.อ ท.งน. ตองมอาหารใหซ.อและมรายไดเพยงพอดวย

การใชประโยชนจากอาหาร (Utilization) หมายถง การใชประโยชนจากอาหารท�มอยอยางถกหลกโภชนาการ คอมความปลอดภย มความหลากหลาย (ครบหม) ใหพลงงานเพยงพอตอการเจรญเจรญเตบโตของรางกาย และมสขภาพท�แขงแรง รวมท.งลดการสญเสยท�เกดจากการบรโภคอาหารดวย

การมเสถยรภาพดานอาหาร (Stability) หมายถง ทกมตขางตนจะตองมเสถยรภาพดวย เชน ไมขาดแคลนในบางฤดหรอบางป รวมท.งประชาชนตองเขาถงอาหารไดตลอดเวลา และการบรโภคกตองถกหลกโภชนาการเสมอ

ภาพท� 2-1 องคประกอบความม�นคงทางอาหาร ท�มา: สถาบนระหวางประเทศเพ�อการคาและการพฒนา, 2554

นยามความหมายความม�นคงทางอาหาร จงมบรบทท�หลากหลาย และไมสามารถมตวช. วดเพยงตวเดยวท�อธบายความม�นคงทางอาหารท.งในระดบประเทศ และระดบชมชนได เน�องจากความม�นคงทางอาหารมความสมพนธกบมตท.งทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมวฒนธรรม เก�ยวพนกบชวตความเปนอยและคณภาพชวตท�ดของครวเรอนและชมชน ดงน.นตวช. วดท�จะเปนเคร�องมอในการพฒนาใหสงคมมความม�นคงทางอาหาร จงตองมมตท�หลากหลาย สอดคลองกบ

11

ความเปล�ยนแปลงของสงคม และสะทอนความเปนจรงของสถานะความม�นคงทางอาหารของชมชนไดอยางมประสทธภาพ และเปนเคร�องมอท�จะสรางการมสวนรวมของกลมและชมชน เพ�อกาหนดแนวทางการพฒนา และทาใหประชาชนมสทธและสามารถเขาถงอาหารไดอยางมศกดศร เปนธรรมและมคณภาพชวตท�ด

จากขอมลขางตนไดแสดงใหเหนถง ความม�นคงดานอาหาร หมายถง การเขาถงอาหารท�มอยางเพยงพอสาหรบการบรโภคของประชาชนในประเทศ อาหารมความปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการเหมาะสมตามความตองการ ตามวยเพ�อการมสขภาวะท�ด รวมท.ง การมระบบการผลตท�เก.อหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศวทยา และความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ท.งในภาวะปกตหรอเกดภยพบต ความสาคญของความม�นคงทางอาหาร

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตt(2551)tไดไวกลาววาอาหารเปนหน�งในปจจยส�ซ� งเปนปจจยพ.นฐานท�จาเปนตอการดารงชวตและการมสขภาพทางกายท�ด อาหารท�มคณภาพและความปลอดภยเปนปจจยสาคญอยางหน� งตอการดารงสขภาวะท�ดของประชาชนซ�งนอกจากจะสงผลใหเกดการพฒนาศกยภาพในทกดานอยางมประสทธภาพแลวยงมผลตอการคาและเศรษฐกจของประเทศดวย ดงน.นความม�นคงทางอาหารจงเปนปจจยสาคญท�สามารถบงบอกระดบชวตความเปนอยของประชากรและสภาพเศรษฐกจของประเทศ

สภาttใยเมอง (2555) ไดกลาวไววา ความม�นคงทางอาหารจะเกดข.นไดจากมการกาหนดนโยบายความม�นคงทางอาหารและวางแผนการใชท�ดนโดยชมชนทองถ�นโดยการสนบสนนของรฐซ� งจะทาใหเกดการพ�งตนเองดานอาหารท.งระดบชมชนและประเทศtรวมถงการสรางความเขมแขงของชมชนtกลมเกษตรกรในระบบหวงโซอาหารและถามการควบคมและปองกนการผกขาดระบบอาหารกจะทาใหปญหาความไมม�นคงทางอาหารน.นลดลงtส�งท�สาคญตอการสรางความม�นคงทางอาหารน.นตองรจกการฟ. นฟความรดานอาหารและการสรางความรใหมในระบบอาหารใหกบชมชนtอกท.งเร�องของท�ดนและปจจยการผลตน.นตองมการกระจายและใหเกษตรกรรายยอยเปนเจาของอยางเปนธรรมtนอกจากน. ยงตองสรางระบบเกษตรสาหรบคนเมองและการพจารณาเกษตรชานเมองใหเปนแหลงอาหารเพ�อท�จะลดการเกดปญหาดานความคลาดแคลนtสงผลใหในระดบครวเรอนท�ผลตและบรโภคอาหารท�ตนเองผลตน.นมแนวโนมจะไมไดรบผลกระทบจากการข.นของราคาอาหาร

กลาวโดยสรปคอหากประเทศไทยมความม�นคงทางอาหารจะทาใหประเทศมฐานทรพยากรในการผลตอาหารท�สมบรณและย �งยนtโดยชมชนเกษตรกรมการผลตอาหารท�เขมแขงtม

12

ระบบเศรษฐกจและการจดการอาหารท�เปนธรรมtสรางรายไดใหแกเศรษฐกจของประเทศและทองถ�นอกท.งยงทาใหผบรโภคเขาถงอาหารท�มคณภาพและปลอดภยtมคณคาทางโภชนาการtมกลไกและระบบจดการท�มประสทธภาพและประสทธผลtตอบสนองไดท.งภาวะปกตและภาวะวกฤตและสดทายยงสามารถสรางความเช�อม�นใหกบอาหารท�สงออกtเพ�มศกยภาพและขยายโอกาสดานการตลาดผานทางวฒนธรรมและคณคาทางโภชนาการ สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทย

ประเทศไทยมความอดมสมบรณ เปนแหลงผลตอาหารสาคญของโลก สามารถผลตสนคาเกษตรไดหลากหลาย เกนความตองการภายในประเทศ และมมากพอสาหรบสงออกเปนสนคาไปขายยงประเทศตางๆ อยางไรกตามพบวามปจจยท�สงผลกระทบตอความสามารถในการผลต ซ� งจากการวเคราะหสถานการณดานอาหารตลอดหวงโซ (ดงภาพท� 2-2) ไดแก ฐานทรพยากร ปจจยการผลต แรงงาน ภาคเกษตร ตลอดจนปจจยภายนอก ท�มผลกระทบและสามารถสรปประเดนปญหาท�สาคญตามมตของพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต ดงน.

ภาพท� 2-2 แผนภมหวงโซอาหาร ท�มา: พระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551

ตามพระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ. 2551 “ความม�นคงดานอาหาร” หมายความวา การเขาถงอาหารท�มอยางเพยงพอสาหรบการบรโภคของประชาชนในประเทศ อาหารมความปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการเหมาะสมตามความตองการ เพ�อการมสขภาวะท�

13

ด รวมท.งการมระบบการผลตท�เก.อหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศวทยาและความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ท.งในภาวะปกตหรอเกดภยพบต สาธารณภยหรอการกอการรายอนเก�ยวเน�องจากอาหาร

น�นหมายถงประชากรไทยทกคนมสทธในการไดรบอาหารอยางเพยงพอตามความตองการ ในระดบปจเจกบคคล และมการผลตและเขาถงทรพยากรอยางเพยงพอ แตท�ผานมาพบวาฐานทรพยากรธรรมชาตมแนวโนมเส�อมโทรมรนแรงสงผลกระทบตอการผลตภาคเกษตรและความม�นคงดานอาหาร ระบบการผลตภาคเกษตรยงตองพ�งปจจยการผลตจากตางประเทศ ทาใหมตนทนการผลตสง ขณะท�พ.นท�การเกษตรมจากดและถกใชไปเพ�อกจการอ�น รวมท.งมปญหาชาวตางชาตอาศยชองวางของกฎหมายเขามาครอบครองท�ดนเกษตรกรรม สงผลใหคนไทยสญเสยสทธการครอบครองและการใชประโยชนท�ดนและแรงงานภาคเกษตรมแนวโนมลดลง สวนการเช�อมโยงผลผลตเกษตรกบภาคอตสาหกรรมการเกษตรเพ�อเพ�มมลคายงอยในวงจากดและลาชา เน�องจากการพฒนาเปนแบบแยกสวน ขาดการรวมกลมอยางเปนระบบ อกท.งยงมปจจยภายนอกท�กระทบตอความม�นคงอาหารเชนกน โดยมรายละเอยดดงตอไปน.

1. สถานการณดานฐานทรพยากร 1.1 เปล�ยนแปลงพ.นท�ทาการเกษตรและการใชประโยชนท�ดน

1.1.1 การเปล�ยนแปลงพ.นท�ท าการเกษตร ประเทศไทยมเน. อท�ท. งหมดประมาณ 320.7 ลานไร ในป 2551 มการใชท�ดนเพ�อการเกษตร 112.6 ลานไร ซ� งเน.อท�ประมาณคร� งหน�ง (รอยละ 50.6) เปนท�ปลกขาวรอยละ 12.1 ปลกยางพารา รอยละ 37.3 ปลกพชอ�น ๆ ในชวงระยะเวลา 5 ป จากป 2546 ถง 2551 เน.อท�ปลกขาวลดลง 2.0 ลานไร (รอยละ 3.3) ขณะท�เน.อท�ปลกพ.นท�ปลกยางพาราเพ�มข.น ประมาณ 4.0 ลานไร (รอยละ 41.3) ดงภาพท� 2-3

ภาพท� 2-3 เน.อท�ถอครองทาการเกษตร จาแนกตามการใชประโยชนท�ดน ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2551

14

จากการศกษาความเช�อมโยงระหวางชนบทและเมองดานอตสาหกรรม ในพ.นท�ขยายตวของกรงเทพมหานคร กรณศกษาจงหวดปทมธาน ซ� งเปนแหลงปลกขาวท�สาคญของประเทศ ในชวงเวลาป 2532-2550 พ.นท�ศกษามการเปล�ยนแปลงของจานวนโรงงานเพ�มข.นจาก 706 เปน 2,558 โรงงาน โดยเฉล�ยรอยละ 15.02 ตอป ทาใหเกดการลดลงของพ.นท�เกษตร และการเพ�มข.นของการใชประโยชนท�ดนเพ�อกจกรรมดานอตสาหกรรม โดยเพ�มข.นเฉล�ยปละรอยละ 1.96

อกท.งมการใชท�ดน เพ�อกจกรรมอ�นๆ อาทเชน ในป 2537 จากการสารวจของกรมพฒนาท�ดนในพ.นท�อาเภอคลองหลวง ธญบร และหนองเสอ มการนาพ.นท�การเกษตร และอยในเขตชลประทานไปทาโครงการจดสรรท�ดนบานจดสรร รสอรท และสนามกอลฟรวม 146 โครงการ และแมจะเหลอ 30 โครงการในป 2543 แตเม�อโครงการชะลอหรอยตพ.นท�เหลาน.นกถกท.งราง ไมไดใชประโยชนตอการเกษตร

โดยภาพรวมมการใชเน.อท�ทางการเกษตรในการปลกพชท�ไมใชอาหารท�มแนวโนมเพ�มมากข.น และมการขยายตวของชมชนเมอง รวมท.งดานอตสาหกรรมรกล.าพ.นท�ทางการเกษตร สงผลใหเน.อท�ปลกพชอาหารเหลอนอยลงไปทกท

ภาพท� 2-4 ความเหล�อมล.าอนเน�องมาจากโอกาสในการเขาถงทรพยากร ท�มา: อวยพร แตชตระกล. นตยสารโลกสเขยว. ปท� 11. ฉบบท� 4 และประภาส

ป� นตบแตง. กรงเทพธรกจ. ฉบบวนพธท� 10 มถนายน 2552

15

1.1.2 การถอครองท�ดน มความกระจกตวมาก ขอมลจาก สานกงานท�ดนท�วประเทศ 399 แหง ประชาชนสวนใหญของประเทศ (ประมาณ 21 ลานคน และนตบคคลประมาณ 1 ลานราย) ถอครองท�ดนขนาดเลกคอไมเกน 4 ไรตอราย ในขณะท�ผถอครองท�ดนขนาดใหญมสดสวนเพยงเลกนอยของประชากรท.งหมด บคคลธรรมดา 4,613 ราย ถอครองท�ดนขนาดเกน 100 ไร ม 121 รายท�ถอครองท�ดน 500-999 ไร และ 113 รายท�ถอครองท�ดนเกนกวา 1,000 ไร กลมนตบคคล 2,205 ราย ถอครองท�ดนต.งแต 100 ไรข.นไป ม 100 ราย ถอครองท�ดนจานวน 500-999 ไร และ 42 ราย ท�ถอครองท�ดนเกนกวา 1,000 ไร ดงน.น การบงคบใชภาษท�ดนและส�งปลกสรางชวยใหเกดการกระจายการถอครองท�ดนท�เปนทรพยากรสาหรบการสรางโอกาสทางอาชพสาหรบคนจน (ดงภาพท� 2-4) 1.1.3 การถอครองท� ดนภาคการเกษตร ในป 2551 มผ ถอครองเน. อท�ท าการเกษตรท.งหมด 5.8 ลานราย และในชวง 5 ปท�ผาน มแนวโนมผถอครองเน.อท�ทาการเกษตร เพ�มข.น เปนรอยละ 24.6 ทาใหเกษตรกรมพ.นท�ไมเพยงพอตอการเกษตร (ดงภาพท� 2-5) และ ผถอครองทาการเกษตรสวนใหญ (รอยละ 75.8) ทาการเกษตรในเน.อท�ของตนเองอยางเดยว รอยละ 15.8 ทาการเกษตรในเน.อท�ของตนเองและในเน.อท�ของผอ�น และมผท�ทาการเกษตรท�ไมมเน.อท�ถอครองของตนเองรอยละ 8.4 (ดงภาพท� 2-6)

ภาพท� 2-5 จานวนผถอครองทาการเกษตร จาแนกตามขนาดเน.อท�ถอครอง ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2551

16

ภาพท� 2-6 จานวนผถอครองทาการเกษตร จาแนกตามลกษณะการถอครองท�ดน

และเน.อท�ถอครองของตนเอง จาแนกตามเอกสารสทธ ป 2551 ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2551

1.2 สดสวนผลผลตพชอาหารและพชพลงงาน จากความรนแรงของวกฤตพลงงานและผลกระทบจากราคาน. ามนในตลาดโลก ทาใหประเทศไทยหนมาใหความสาคญกบการสงเสรมการผลตและการใชพลงงานทดแทน โดยภาครฐมนโยบายสงเสรมการพฒนาเช.อเพลงชวภาพและ ชวมวล เชน เอทานอล และไบโอดเซล เปนตน จากพชอาหารท�สาคญไดแก มนสาปะหลง ออย และปาลมน. ามน โดยเฉพาะมนสาปะหลง ซ� งเปนพชท�มตนทนการผลตเอทานอลต�ากวาพชชนดอ�น ในป 2552 ประเทศไทยมโรงงานท�ผลตเอทานอลจานวน 5 โรง กาลงการผลตรวม 0.83 ลานลตรตอวน และภายในป 2553 คาดวาจะมโรงงานเอทานอลท�ใชมนสาปะหลงเปนวตถดบจานวน 6 โรง กาลงการผลตรวม 1.77 ลานลตรตอวน โดยประเทศไทยเร�มมการใชมนสาปะหลงเพ�อผลตเปนเอทานอลต.งแตป 2549 และมแนวโนมท�จะใชเพ�มข.น ในป 2553 ประมาณ 1 ลานตน (ดงภาพท� 2-7)

สวนการผลตไบโอดเซลจากปาลมน. ามน ในป 2552 ประมาณรอยละ 23 ของผลผลตปาลมน.ามน ถกนาไปใชเพ�อผลตเปนพลงงาน ท�เหลอเปนการใชเพ�อบรโภค สงออกและเกบไวเปนสตอก คดเปนสดสวนรอยละ 58 รอยละ 9 และรอยละ 10 ตามลาดบ และมจานวนโรงงานท�ผลตไบโอดเซลจากน. ามนปาลม มท.งส.น 14 โรง มกาลงการผลต 4.5 ลานลตรตอวน แตผลตไดจรง 1.5 ลานลตรตอวนแสดงใหเหนวาอาจจะมการนาท�ดนไปปลกปาลมน. ามนมากข. นเพ�อปอนโรงงาน โดยเฉพาะอยางย�งในกรณท�ราคาน.ามนสงข.น ซ� งจะมผลกระทบตอดานความม�นคงอาหาร

17

ภาพท� 2-7 ความตองการใชและผลผลตมนสาปะหลง ป 2548-2552 ท�มา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552

ภาพท� 2-8 ความตองการใชและผลผลตปาลมน.ามน ป 2548-2552 ท�มา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552 1.3 ความเส�อมโทรมของฐานทรพยากรธรรมชาต แมประเทศไทยจะมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจนทาใหกลายเปนประเทศท�มรายไดระดบกลาง(medium income country) แตตองแลกกบความเส�อมโทรมของฐานทรพยากรธรรมชาตในดานตาง ๆ โดยขาดการบารงรกษาเพ�อความย �งยน และการบรหารจดการของรฐท�ผานมายงไมสามารถยบย .งปญหาได ทาใหทรพยากรธรรมชาตเส�อมโทรม 1.3.1 ความเส�อมโทรมของทรพยากรดน ท�ผานมามการใชประโยชนจากทรพยากรดนอยางไมเหมาะสม เชน ขาดการดแลความอดมสมบรณในชวงกอน ระหวาง และหลง

18

การเพาะปลกทาใหดนขาดธาตอาหาร โดยในป 2551 ท�ดนของประเทศไทยมปญหาดงกลาว ถงประมาณรอยละ 60 ของพ.นท�ท.งหมด และพ.นท�ท�มปญหาการชะลางพงทลายของดนมากท�สดสวนใหญอยในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยจากการท�ความอดมสมบรณของดนลดลงและพ.นท�ทาการเกษตรลดลง ทาใหเกษตรกรตองเพ�มผลผลตโดยการใชสารเคมมากข.น สงผลใหเกดปญหาการตกคางของสารเคมในดนมากข.นตามไปดวย 1.3.2 การลดลงของพ.นท�ปาไม พ.นท�ปาไมของประเทศลดลงอยางรวดเรวซ� งการลดลงของพ.นท�ปาไมสงผลกระทบตอความอดมสมบรณของดน การลดลงของความหลากหลายทางชวภาพ รวมไปจนถงปญหาเก�ยวกบความแหงแลงดวย ประเทศไทยเคยมปาชายเลนเม�อป 2504 ถง 3,679 ตารางกโลเมตร(ประมาณ 2.3 ลานไร) แตไดถกทาลายลง เน�องจากการเพ�มของการทานากงท�วทกภมภาคของประเทศ ปจจบนคาดวาพ.นท�ปาชายเลนเหลอเพยงประมาณ 1,500 ตารางกโลเมตร นอกจากน. กจกรรมทางเศรษฐกจ ไดแก การทาประมงท.งในเชงพาณชย และประมงพ.นบานท�สาคญอกดวย 1.3.3 ปญหาของทรพยากรน. า น. าเปนปจจยการผลตท�สาคญควบคกบดนในการผลตอาหาร โดยความตองการใชน. าเพ�อการเกษตรมากถงรอยละ 76 ของความตองการใชน. าท.งหมดของประเทศ ในขณะท�มปญหาเร� องการจดการน. าซ� งมพ.นท�ท�ตองพ�งพาน. าฝนเพยงอยางเดยวเปนสวนใหญ (ประมาณ 70 ลานไร) เพราะอยนอกเขตชลประทานทาใหเกดความไมแนนอนตอปรมาณผลผลต เน�องจากภาวะฝนท.งชวงเปนเวลานานและไมตกตองตามฤดกาล นอกจากน. ยงพบปญหาพ.นท�ทายน.ามสภาพเส�อมโทรม จากการรองรบน.าท�ผานการใชประโยชนมาแลวจากพ.นท�กลางน. า โดยเฉพาะในฤดแลง น. าในแหลงน. าตาง ๆ มคณภาพต�ากวาเกณฑมาตรฐานถงรอยละ 35 โดยเฉพาะในบรเวณลมแมน. าเจาพระยาตอนลาง ทาจนตอนลาง บางปะกง ลาตะคลอง และทะเลสาบสงขลา มคณภาพน. าอยในเกณฑต�ามาก จงตองมนโยบายและการบรหารจดการน. าเพ�อการเกษตร 2. สถานการณดานปจจยการผลต 2.1 พนธกรรมของพชและสตวในการผลตอาหาร อาหารท�จาหนายในทองตลาดมความหลากหลายนอยมาก เชน พชผกสาคญของตลาดในประเทศมเพยง 8 ชนด ไดแก ผกบง คะนา กะหล�าปล กะหล�าดอก ผกกาดขาว กวางตง พรกข.หน และแตงกวา ซ� งแสดงถงการละเลยพชพ.นบานท� มความสาคญตอวถชวตและโภชนาการ เชนเดยวกนกบขาวซ� งเปนอาหารหลกของคนไทย โดยกวารอยละ 90 ใชพนธขาวประมาณ 10 สายพนธ ในขณะท�มสายพนธพ.นบานท�มสารอาหารบางอยางสง และเหมาะสมตอการปลกในทองถ�น

19

ยงตองการการอนรกษและเผยแพร สาหรบสตวท�บรโภค เชน ไกมไมก�สายพนธ จาเปนตองมการวจยทรพยากรพนธกรรมของไกพ.นบาน

2.2 การพ�งพาปยและสารเคมการเกษตร ประเทศไทยมการปลกพชอยางเขมขน ทาใหมการใชปยมากข.นอยางกาวกระโดดจาก

321,700 ตน ในป 2525 เปน 4,117,752 ตน ในป 2552 คดเปนมลคา 46,176 ลานบาท เชนเดยวกบสารเคมปองกนกาจดศตรพชท�การนา เขาในป 2552 มปรมาณมากถง 126,577 ตน นอกจากน. การใชสารกาจดศตรพชท�ไมถกตองและเหมาะสมกอใหเกดปญหาการไดรบสารพษเขาสรางกายของเกษตรกรผใช โดยพบวาเกษตรกรเกอบท.งหมดเคยมอาการเกดพษเน�องจากสารเคมท�ใช โดยเกษตรกรรอยละ 56 เคยมอาการระดบปานกลาง และรอยละ 1 เคยมอาการระดบรนแรง และจากการตรวจเลอดเกษตรกร 187 ราย พบวารอยละ 11 มความเส� ยงในระดบอนตราย และยงมสารพษตกคางในผลผลตทาง การเกษตร 2.3 อาหารสตว

2.3.1 การนาเขาวตถดบอาหารสตว ประเทศไทยมศกยภาพการผลตวตถดบอาหารสตวไดเกอบทกชนดยกเวนถ�วเหลอง กากถ�วเหลอง ขาวโพด และปลาปนคณภาพสง ซ� งผลตไดไมเพยงพอตอความตองการในการใชภายในประเทศจงทาใหมการนาเขาวตถดบอาหารสตวเปนจานวนมาก (ดงภาพท� 2-9) แสดงใหเหนถงปรมาณผลผลต ปรมาณการใช และปรมาณการนาเขาวตถดบท�เปนอาหารสตว ในป 2552 ท�เหนชด คอ มการนาเขาถ�วเหลองสงถง 1.5 ลานตน และกากถ�วเหลองประมาณ 2 ลานตน ช. ใหเหนถงความสาคญของการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรเก�ยวกบการผลตอาหารของคนและอาหารสตวในแตละผลตภณฑอาหาร

2.3.2 การปนเป. อนวตถดบอาหารสตว เน�องจากวตถดบอาหารสตวสวนใหญเปนธญพช ดงน.นจงมกพบการปนเป. อนของสารพษจากเช.อรา เชน แอฟลาทอกซนในกากถ�วเหลองและขาวโพด ซ� งสงผลทาใหอาหารท�ผลตจากสตวดงกลาวเกดความไมปลอดภยตอผบรโภค อนกอใหเกดผลกระทบตอสตว สงผลใหเกดการสญเสยทางเศรษฐกจตอเกษตรกร ดงน.นจงตองมการดแลวตถดบอาหารสตวต.งแตกอนปลก ระหวางปลก ขนสง การผลต การบรรจและการเกบรกษาวตถดบดงกลาว

20

ภาพท� 2-9 ปรมาณผลผลต ปรมาณการใช นาเขาวตถดบอาหารสตว ป 2552 ท�มา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2552

3. สถานการณดานแรงงานภาคเกษตร 3.1 ภาวะหน. สน จากขอมลสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป 2552 ภาคเกษตรตองรองรบแรงงานจานวนมากโดยเฉพาะแรงงานการศกษาต�า โดยท�มลคาการผลตในภาคเกษตรต�า ดงน.นคนจนสวนใหญจงอยในภาคเกษตร มากถงประมาณ 2.8 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 68.5 ของคนจนท�ประกอบอาชพท.งหมด (4.1 ลานคน) ท.งน. โดยมเกษตรกรยากจนประมาณ 6.6 แสนคนท�ไมมท�ดนทากนเปนของตนเองตองเชาท�ดนและตองไปรบจางผอ�น (ดงภาพท� 2-10) นอกจากน. ยงมปญหาความเหล�อมล. าดานรายไดทาใหเกษตรกรเปนหน. สน ซ� งตามขอมลสานกงานสถตแหงชาต เกษตรกรเกนคร� งหน�งมหน. สนเพ�อการเกษตร (รอยละ 59.9) ท�เหลอเปนหน.จากแหลงอ�นเชน สถาบนการเงน สหกรณกลมเกษตรกร หนวยงานราชการอ�น ๆ เปนตน โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอน.นรนแรงกวาในภาคอ�น

21

ภาพท� 2-10 เปรยบเทยบความยากจนตามสาขาการผลตภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2552

3.2 โครงสรางแรงงานภาคเกษตร ในชวงระหวางป 2516-2520 มสดสวนของแรงงานในภาคเกษตร15.3 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 67.03 ของจานวนแรงงานท.งหมด แมวาแรงงานท.งหมดจะเพ�มข.น แตแรงงานในภาคเกษตรกลบถดถอยลงเหลอรอยละ 42.15 เฉล�ยในชวงป 2546-2549 (ตารางท� 2-1) โดยเฉพาะแรงงานในการผลตขาว การเคล�อนยายแรงงานออกจากภาคการเกษตรดงกลาว มผลทาใหขนาดของครวเรอนในภาคการเกษตรลดลงจากเฉล�ย 4.75 คนตอครวเรอนในป 2542 เปน 3.95 คนตอครวเรอนในป 2550 และมขนาดแรงงานในครวเรอนลดลงจากเฉล�ย 3.43 คนตอครวเรอนเปน 2.75 คนตอครวเรอน ในชวงเวลาเดยวกน ดงน.นจงมการใชเคร�องจกรกลการเกษตรแทนแรงงานคนเพ�มข.น ทาใหตนทนการผลตท�เปนเงนสดเพ�มมากข.น และทาใหผลตอบแทนสทธท�เปนเงนสดของเกษตรกรน.นลดลง สงผลตอความยากจนของเกษตรกรขนาดเลก

22

ตารางท� 2-1 จานวนแรงงานท.งประเทศ แรงงานภาคเกษตร แรงงานในการผลตขาวและสดสวน เปรยบเทยบของแรงงาน ป 2516-2549

จานวน(ลานคน) สดสวน(รอยละ) จานวน(ลานคน) สดสวน(รอยละ)

2516-2520 22.8 15.3 67 10.8 47.5

2531-2535 32.3 19.4 60 11.8 36.4

2546-2549 36.3 15.3 42.2 9.8 27.1

แรงงานเกษตร แรงงานผลตขาวชวงป

แรงงานท.งหมด

(ลานคน)

หมายเหต: แรงงานผลตขาวคานวณจากการใชสดสวนของครวเรอนท�ปลกขาวตอครวเรอน เกษตรท.งหมดแลวคณดวยจานวนแรงงานเกษตร จากฐานขอมลของศนยสารสนเทศ การเกษตร สานกงานเศรษฐกจ การเกษตร ท�มา: สมพร อศวลานนท, 2553

4. การวางแผนการผลตและตลาด ปญหาสาคญของสนคาเกษตร คอ ปรมาณและราคาสนคาเกษตรมความผนผวนสง อกท.งระบบการกระจายสนคาของประเทศไทยยงขาดการบรหารจดการอยางเปนระบบ ซ� งมผลตอคณภาพของสนคาและตนทนการดาเนนการ ขณะเดยวกนกมการรกคบของสนคา นาเขาจากการเปดเขตการคาเสร ซ� งจาเปนท�ประเทศไทยจะตองมยทธศาสตรดานการตลาดสนคาเกษตร และจากการท�ประเทศพฒนาแลวสวนใหญ มแนวโนมเปนสงคมผสงอาย ทาใหผบรโภคมแนวโนมใหความสาคญกบผลตภณฑอาหารเพ�อสขภาพมากข. น ดงน. น ผ ประกอบการในอตสาหกรรมอาหารจะตองพฒนาการผลตเพ�อสรางคณคาเพ�มใหกบผลตภณฑ เปนอาหารท�ดตอสขภาพ ใหความสะดวก มคณภาพสง เพ�อใหสามารถแขงขนในตลาดได

5. การเปล�ยนแปลงของภมอากาศโลกและผลกระทบตอการผลตอาหาร จากหลกฐานเชงวทยาศาสตรจากคณะกรรมการศกษาการเปล�ยนแปลงสภาพอากาศโลกระหวางประเทศ ท�ไดเผยแพรอยางตอเน�องต.งแตป 2533 ไดรบการยอมรบวาโลกรอนข.นจรงและคาดการณวา ในป 2543 อณหภมโลกจะสงข.น 1.4 - 5.8 องศาเซลเซยส และจะทาใหน. าทะเลสงข.นประมาณ 0.9 เมตร เพราะการละลายของน. าแขงข.วโลก ทาใหเกดภาวะน. าทวมบางแหงและฝนแลงในบาง ประเทศ รวมท.งสงผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพช และความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะพชอาหาร ทาใหเกดภยธรรมชาตท�รนแรงข.น ท.งน. าทวม และภยแลงเกดการกดเซาะชายฝ�งอยางรนแรงสงผลกระทบตอผมอาชพทาประมงน.ากรอย

23

6. ผลกระทบจากการเปดเสรการคาและความตกลงระหวางประเทศ ความตกลงระหวางประเทศเปนพนธกรณท�ประเทศตาง ๆ ท�เปนสมาชกจะตองปฏบตตาม เชน ความตกลงภายใตกรอบองคการการคาโลก ซ� งเปนกฎกตกา การคาระหวางประเทศท�มจดประสงคเพ�อเปดเสรระหวางกนในดานตาง ๆ มใหมการกดกนการคาระหวางประเทศดวยมาตรการตาง ๆ ซ� งจะนาไปสการขยายการคาระหวางกน โดยจะมการสงผลกระทบท.งดานบวกและดานลบดงน.นจงตองมการเตรยมความพรอมดานตาง ๆ โดยเฉพาะการรองรบผลกระทบ ดานลบตอการผลตและการคาในประเทศ นบต.งแตการเสรมสรางความเขมแขง ดานประสทธภาพใหผผลตและผคาสามารถแขงขนกบสนคานาเขาได หรอการยกระดบคณภาพสนคาเพ�อสตลาดบน กระท�งการปรบโครงสรางการผลตเพ�อผลตสนคาอ�นท�ไดเปรยบ

7. นโยบายเก�ยวกบดานความม�นคงอาหารของประเทศ ขณะน.ประเทศไทย โดยสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดบรรจประเดนพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท� 11 ใหมการพฒนาภาคเกษตรใหคงอยกบสงคมไทยและสรางความม�นคงดานอาหารใหคนไทยทกคน เพ�อเปนแนวทางใหหนวยงานท�เก�ยวของนาไปวางแผนการดาเนนงานตอไป และสานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซ� งไดรบมอบหมายใหเปนหนวยงานท�ดแลดานความม�นคงอาหาร ไดกาหนดนโยบายความม�นคงดานอาหาร เพ�อตานวกฤตเศรษฐกจโลก ในป 2552 โดยครอบคลมประสทธภาพการผลต การพฒนาพลงงานและการคมครองพ.นท�การเกษตร การกาหนดเขตเกษตรเศรษฐกจท�เหมาะสม เพ�อความม�นคงทางดานอาหารการผลตการบรโภคท.งในระดบชมชน จนถงระดบประเทศอยางตอเน�องและย �งยน

8. การเขาถงอาหารของประชากร พจารณาจาก 2 แนวทาง ไดแก 8.1 สภาวะเศรษฐกจ หลกการสาคญประการหน� งของความม�นคงดานอาหาร คอ การท�ประชากรทกคนใน

ประเทศสามารถเขาถงอาหารไดตามสทธและความตองการทางกายภาพในระดบปจเจกบคคลเพ�อใหเกดสขภาวะท�ด ซ� งจากเสนความยากจน ท�คานวณรวมตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซ� งอาหารและสนคาบรการจาเปนพ.นฐานในการดารงชวต ในระหวางป 2531-2552 มแนวโนมเพ�มข.นทกป (ดงภาพท� 2-11) ทาใหตนทนหรอคาใชจายในการไดมาซ� งอาหารในแตละบคคลมแนวโนมเพ�มข.น จงอาจนาไปสปญหาความขาดแคลนอาหารในระดบบคคลได

24

ภาพท� 2-11 เสนความยากจน สดสวนคนจน จานวนคนจน (เม�อวดจากรายจายเพ�อการบรโภค) ป 2531-2552 ท�มา : สานกงานสถตแหงชาต, 2552

ภาพท� 2-12 การเพ�มข.นของตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซ� งอาหาร และ สนคาบรการท�จาเปนพ.นฐานในการดารงชวต ป 2531- 2550

ท�มา : สานกงานสถตแหงชาต, 2550

8.2 ภาวะขาดแคลนอาหารและโภชนาการ ภาวะขาดแคลนอาหารและโภชนาการของประชากรบางพ.นท�ในประเทศอาจสะทอนถงงานการณการเขาถงอาหารของประชาชนในพ.นท�ได เชน

25

การขาดโปรตนและพลงงาน จากการกระจายเน. อสตวท� ย งไมท�วถงสาหรบกลมผดอยโอกาส การขาดไอโอดน ซ� งสงผลตอการพฒนาการของสมองและระบบประสาท การขาดสารไอโอดนจะทาใหสตปญญาของเดกลดลง นอกจากการจาแนกสถานการณออกเปนดานๆ โดยท�วไปแลวเราสามารถจาแนกตามสภาพพ.นท� ลกษณะของชมชน ไดโดยแบงออกเปน ชมชนเมอง กบชนบทและชนบทสามารถแยกออกเปนชนบทท�เปนพ.นท�ปกต กบพ.นท�ชายฝ�งทะเล สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยในชมชนเมอง

โครงการความม�นคงทางดานอาหารอาหารสาหรบประชากรในเขตเมองจะมผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงของฤดกาลมากกวาประชากรในเขตชนบท เน�องการเปล�ยนแปลงของฤดกาล จะสงผลตอสถานะความเปนอยของประชากรในเขตเมองในลกษณะท�แตกตางกบในเขตชนบท โดยจะตองทาความเขาใจถงการเปล�ยนแปลงในฤดกาลตางๆ เชน ในฤดฝน อตสาหกรรมการกอสรางจะชะลอตว และในฤดเกบเก�ยว อาจจะมการเคล�อนยายแรงงานจากชมชนเมองท�ทางานในภาคอตสาหกรรมไปชนบทเพ�อทางานในภาคเกษตรกรรม

ตารางท� 2-2 แสดงพ.นท� จานวนประชากร ความหนาแนน และอตราการเพ�มประชากรรายป ท�วราชอาณาจกร กรงเทพมหานครและเขตปรมณฑล ต.งแตป 2548-2549 ท�มา: สานกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย (2549)

26

ภาพท� 2-13 กราฟแสดงความหนาแนนของประชากรแยกเปนภาค ต.งแตป 2550-2552 ท�มา: http://surisay.blogspot.com (2552)

สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยในชนบท

สมพร อศวลานนท (2551) ประชากรในชนบท จานวนไมนอยท�เปนกลมคนยากจนทางอาหาร ท.งท�มอาหารไมเพยงพอตอการบรโภคของครวเรอนหรอการขาดโภชนาการทางอาหาร ซ� งปญหาความยากจนทางอาหารน.นกระจกตวอยในชนบทของภาคเหนอ และภาคะวนออกเฉยงเหนอ ท.งน. ในกลมคนท�มอาชพทาการเกษตร โดยเฉพาะผท�มท�ดนถอครองขนาดเลกหรอผเชาขนาดเลกในพ.นท�หางไกล แมจะใชท�ดนไปในการปลกขาวซ� งเปนพชอาหารท�เปนพ.นฐานหลก และท�จาเปนในครวเรอน แตไดพบวาผลผลตขาวของกลมคนดงกลาวไมเพยงพอตอการใชบรโภคในครวเรอน ปญหาการผลตอาหารไมเพยงพอของเกษตรกรขนาดเลกในชนบทน.น แมจะเปนปญหาของกลมคนไมมากนก แตปญหาดงกลาวไดสะทอนถงสภาวะการเขาไมถงอาหารของคนในชาตท�ยงมอย

ตารางท� 2-3 ประมาณการสดสวนของคนในชมชนจาแนกตามฐานะทางเศรษฐกจและการ

เปล�ยนแปลง (ประมาณโดยตวแทนคนจน) ป 2500- 2510, ป 2534 และ ป 2544

ท�มา: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2544)

27

ตารางท� 2-4 สดสวนคนจนจาแนกตามภมภาค ป 2531-2541

ป กลาง เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯและ

ปรมณฑล

2531 26.6 32.0 48.4 32.5 6.1 2533 22.3 23.2 43.1 27.6 3.5 2535 13.3 22.6 39.9 19.7 1.9 2537 9.2 13.2 28.6 17.3 0.9 2539 6.3 11.2 19.4 11.5 0.6 2541 7.6 9.1 24.0 14.6 0.6

ท�มา: กองประเมนผลการพฒนา (2541)

สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยทางการประมง

ฐานขอมลความรทางทะเล (2553) กลาววา ในป 2538-2547 ตามสถตของผลผลตการประมงทะเลในกรมประมงอยระหวาง 2.6-2.8 ลานตน ซ� งผลผลตสวนใหญไดจากการทาประมงทะเลดวยเคร�องมอทาการประมงท�มประสทธภาพ เชน อวนลอย อวนรน อวนลาก เปนตน โดยเคร�องมอประมงน.นมมากกวาจานวนทรพยากรในธรรมชาตจะอานวยให เน�องจากการทาประมงทะเลในอดตใหผลตอบแทนทางเศรษฐกจคอนขางสง จงมผเขามาลงทนอาชพน. เพ�มมากข.น ดงจะเหนไดจากการเพ�มข. นของจานวนเรอประมง ประสทธภาพของเรอประมง รวมท.งมการฝาฝนมาตรการอนรกษทรพยากรสตวน. า การทาลายแหลงท�อยอาศยของสตวน. า และการดาเนนนโยบายท�ผดพลาดขาดการประสานงานของภาครฐ ซ� งปญหาเหลาน. เปนสาเหตของการเส�อมโทรมของทรพยากรสตวน. าท�เกดจากจากการใชประโยชนของมนษย ประกอบกบ การเส� อมโทรมตามธรรมชาต ไดแก การเปล�ยนแปลงกระแสน. า การพงทลายของดนตามชายฝ�งทะเล การเปล�ยนแปลงอณหภมของน. าในทะเล และการเกดคล�นลมอยางรนแรง สาเหตตามธรรมชาตเหลาน. สงผลตอแหลงวางไข แหลงท�อยอาศย ขบวนการหวงโซอาหาร ซ� งทาใหการดารงชวตของสตวน.า เปล�ยนแปลงไป

28

ภาพท� 2-14 ปรมาณการจบสตวน.าเคมใน-นอกนานน.าไทย ประมาณการ ต.งแต ป 2538-2550 ท�มา: กลมวจยและวเคราะหสถตการประมง ศนยสารสนเทศ กรมประมง (2550)

การเพาะเล. ยงมความสาคญสาหรบประเทศไทย เน�องจากเปนแหลงผลตสตวน. าทดแทน

สตวน.าทะเลท�มแนวโนมลดลง ท�สามารถพฒนาเทคโนโลยไดอยางตอเน�องและสามารถตรวจสอบระบบการผลตได ซ� งจะทาใหผลผลตสตวน. าเปนสนคาสงออกท�มประสทธภาพเปนท�ยอมรบของตลาดตางประเทศ ชนดสตวน.าท�เล.ยงสามารถเลอกไดตามท�ตลาดมความตองการ ทาใหขายไดราคา มสวนชวยสนบสนนอตสาหกรรมตอเน�องเพราะสามารถปอนผลผลตเขาสระบบไดอยางตอเน�องและคงท� เปนการสรางความม�นคงทางอาหารใหกบชมชนชายฝ�งและธรกจเกษตร อยางไรกตามพ.นท�ท�เหมาะสมตอการเพาะเล.ยงสตวน.าแตละชนดกมอยจากด โดยเฉพาะการเพาะเล.ยงตามชายฝ�งยงทาไดไมเตมศกยภาพ แตบรเวณแหลงเพาะเล. ยงสตวน. าน.นยงมปญหาดานคณภาพส�งแวดลอมโดยเฉพาะเร� อง น. าเสย โดยแหลงกาเนดมลพษอาจมาจากโรงงานอตสาหกรรมบรเวณใกลเคยง หรอจากการปลอยน. าท.งของเรอประมง ชมชน ทาใหมการปนเป. อนสารเคมกาจดศตรพช/สารพษ เชน โลหะหนกท�มากบน. า การเพาะเล. ยงเกนขดความสามารถในการรองรบของแหลงน. า และในบางพ.นท�ยงประสบปญหาปรมาณน. าในการเพาะเล. ยงไมสม�าเสมอ ในเขตพ.นท�น. าเคมกประสบปญหาเร�องความเคมท�ไมเหมาะสมตอการเพาะเล.ยงสตวน. าเน�องจากน. าจดลงมามากเกนไป อกท.งสภาพแวดลอมท�ไมสามารถควบคมได เ ชน ภยธรรมชาต ภยแลง ความเส� อมโทรมของสภาพแวดลอมและทรพยากร ท�ทาใหพ.นท�เพาะเล.ยงและผลผลตสตวน.าเสยหาย

แตอยางไรกตามการทาการประมงและการเพาะเล.ยงสตวน. าชายฝ�งของประเทศไทยน.นมแนวโนมของปรมาณผลผลตโดยรวมท�เพ�มข.นอยางตอเน�องทกป เน�องจากตลาดโลกยงมความ

29

ตองการบรโภคสตวน. าอยปรมาณมาก และนาจะเปนผลผลตหลกของการสงออกสตวน. าจากประเทศไทยไปสตลาดโลก โดยประเทศไทยกมโอกาสขยายตลาดสนคาสตวน. าไดอก แมจะมปญหาเร�องการกดกนทางการคาในหลายๆ รปแบบในการทาประมงชายฝ�ง แตเช�อแนวาการพฒนาศกยภาพการทาประมงทะเลในลกษณะท�ไมทาลายส� งแวดลอมและระบบนเวศ มการพฒนาเทคโนโลยการผลตอยางครบวงจรในระบบการเพาะเล.ยงสตวน. า ผผลตสามารถเลอกชนดสตวน. ามาเพาะเล.ยงไดตามตองการ ซ� งจะทาใหชนดสตวน.าท�เพาะเล.ยงมความหลากหลาย นอกจากน. ระบบการเพาะเล.ยงเปนกระบวนการท�สามารถตรวจสอบไดในทกข.นตอน รวมถงประเทศไทยไดมการศกษาวจยในทกดานจากตนน.าไปสปลายน.าจะชวยแกปญหาท�เกดข.นเหลาน.นได

ภาพท� 2-15 ดลการคาสนคาสตวน.าและผลตภณฑสตวน.า ต.งแตป 2532 - 2551 ท�มา: กรมประมง และ สถตการประมงแหงประเทศไทย (2551)

จากท�กลาวมาทาใหทราบถงสถานการณของความไมม�นคงทางอาหาร ตอนน.ประเทศไทย

กาลงประสบกบปญหาเหลาน. แลว แตมคนท� รเร� องและเขาใจถงวธการใชชวตใหอยรอดในสถานการณน.อยนอย ซ� งแสดงใหเหนวาประเทศไทยกาลงละเลย หรอไมใหความสาคญกบไมม�นความม�นคงทางอาหาร ผทาการศกษาจงอยากจะเนนย .าใหทกคนไดรถงสถานการณท�ไดเกดข.น และมผลกระทบกบประเทศไทยแลว สาเหตความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทย

ปญหาความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยในปจจบนน.นสาเหตหลกๆมาจาก

30

1. ปญหาความเส�อมโทรมของฐานทรพยากรอาหาร ตลอดการพฒนาทางเศรษฐกจหลายทศวรรษท�ผานมา แมประเทศไทยจะมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจนทาใหประเทศกล า ย เ ป นป ระ เท ศ ท� ม รา ย ไ ดระ ดบ ก ล า ง แ ตก ตอง แล ก กบ ค วา ม เ ส� อม โท รม ข อง ฐา นทรพยากรธรรมชาตในดานตางๆ

0

1000

2000

3000

4000

ป 2504 ป 2521 ป 2550

จานวนปาชายเลน (ตารางกโลเมตร)

จานวนปาชายเลน (ตารางกโลเมตร)

ภาพท�: 2-16 แสดงจานวนปาชายเลน ท�มา: กรมปาไม

จากภาพท� 2-16 จะเหนวาการลดลงของปาชายเลนในป 2504 จนถงปจจบนมอตราการ

ลดลงเร�อยๆ อยางเหนไดชดโดยจานวนปาชายเลนไดลดลงจาก 3,679 ตารางกโลเมตร ถง 1,500 ตารางกโลเมตร ซ� งเปนการลดลงอยางรวดเรวภายในเวลาไมก�ป การลดลงของพ.นท�ปาไมสงผลกระทบตอความอดมสมบรณของดน การลดลงของความหลากหลายทางชวภาพ รวมไปจนถงปญหาเก�ยวกบความแหงแลงท�ผานมามการใชประโยชนจากทรพยากรดนอยางไมเหมาะสม เกดปญหาชะลางพงทลายของดนในอตราสงพ.นท�ดนของประเทศเกดปญหาความเส�อมโทรม เชน การเกดดนเคม ดนเปร. ยว และดนขาดอนทรยวตถ

2. ปญหาของระบบการผลตอาหารท�ไมย �งยน ระบบการผลตอาหารของไทยซ� งในอดตเปนระบบการผลตแบบผสมผสาน ไดคอยๆ เปล�ยนเปนการผลตเชงเด�ยวท�มการปลกพชหรอเล.ยงสตวอยางเดยวไมก�ชนดในพ.นท�ขนาดใหญหรอมปรมาณมากๆ ทาใหเกดปญหาตางๆตามมาหลายประการ เชน การพ�งพาปยและสารเคมการเกษตร เกษตรกรตองพ�งพาปยและสารเคมการเกษตรซ� งสวนใหญเปนผลตภณฑจากซากฟอสซล

31

0

2,000,000

4,000,000

ปo 2514 ปo 2525 ปo 2542

ปรมาณการใชปpย (ตน)

ปรมาณกา รใชปp ย (ตน)

ภาพท� 2-17 แสดงปรมาณการใชปย ท�มา: กรมปาไม

จากภาพท� 2-17 จะเหนไดวา จากปญหาของระบบการผลตอาหารไมย �งยน มสาเหตมาจากปรมาณ

การใชปยท�เพ�มข.นดวย จะเหนวาปรมาณการใชปยน.นเพ�มข.นอยางตอเน�อง โดยจากป 2514 ม

ปรมาณการใชปยอยท� 128,139 ตน และมแนวโนมเพ�มข.นเร�อยๆ จนถงปจจบน อกท.งการนาเขาสาร

กาจดศตรพชปละ 116,322 ตน มลคา 15,025 ลานบาท เกอบท.งหมดนาเขาจากตางประเทศ

ตนทนการใชปยเคมและสารกาจดศตรพชกลายเปนตนทนสาคญของการผลตในภาคการเกษตรของ

ประเทศไทย ระบบอาหารท�ผกตดกบการใชปยเคมจะกอใหเกดตนทนท�สงเกษตรกรประสบปญหา

การขาดทนสงผลตอชวตความเปนอยของเกษตรกร

3. ปญหาโครงสรางของท�ดนทากนและสทธในการเขาถงทรพยากร ปญหาโครงสรางการ

เขาถงสทธในการเขาถงปญหาและใชประโยชนจากทรพยากรเปนปญหาใหญและเปนปญหา

รากฐานสาคญ เปนท.งตนเหตและผลพวงของปญหาความเหล�อมล.าทางสงคมและเม�อราคาขาวและ

อาหารมแนวโนมสงข.น เจาของท�ดนกจะเพ�มราคาเชาสงข.น ดงท�ตวเลขทางสถตของสานกงาน

เศรษฐกจการเกษตรระบไดดงน.

3.1. เกษตรกรรอยละ 60 ตองเชาท�ดนทากน 3.2. มเกษตรกรท�เปนผไรท�ดนทากนกวา 800,000 ครอบครว 3.3. เกษตรกรมท� ดนขนาดเลกไม เพยงพอตอการทากนประมาณ 1,000,000

ครอบครว 3.4. รอยละ 40 ของชาวนาท.งหมดไมมท�ดนทากนเปนของตนเอง โดยเฉพาะพ.นท�

ภาคกลางมสดสวนถงรอยละ 70-90

32

4. บทบาทของคาปลกขนาดใหญและโมเดอรเทรดท�มบทบาทมากข.นในระบบกระจายอาหาร นอกเหนอจากระบบการผลตแลว ระบบการตลาด โดยเฉพาะอยางย�งระบบคาปลกไดถกครอบครองโดยบรรษท ดสเคาทสโตรและคอนวเน�ยนสโตรกระจาย ขยายเขาไปในทองถ�นและรกคบเขาไปถงระดบหมบาน รานคาปลกรายยอย ตลาดสด ตลาดนด แผงขางถนน ถกเบยดขบออกไปอยางรวดเรว การควบคมระบบการตลาดดงกลาวจะสงผลตอระบบอาหารและวฒนธรรมอาหารของทองถ�นท.งระบบ เชน ไมมพ.นท�สาหรบผกพ.นบานตางๆ การลดลงของความหลากหลายของอาหารทองถ�น รวมถงพฤตกรรมการบรโภคท�จะถกปรบเปล�ยนไปตามการกาหนดของบรรษท สถานะของระบบอาหารและวฒนธรรมอาหารทองถ�นจะถกกลนหายไป 5. การเปล�ยนแปลงของภมอากาศโลกและสงผลกระทบตอการผลตอาหาร การขยายตว

ของระบบเศรษฐกจโลก ท�เพ�มข.นนาไปสการใชเช�อเพลงดกดาบรรพ มการปลอย

คารบอนไดออกไซดไปสบรรยากาศโลก จนเกดภาวะโลกรอน ในขณะท�การลดลงของพ.นท�ปาไม

ทาใหความสามารถท�ดดซบคารบอนไดออกไซด เปนการเรงภาวะเรอนกระจก ซ� งผลกระทบตอ

การเจรญเตบโตของพชและความหลากหลายทางชวภาพ ประชากรท�วโลกจะไดรบผลกระทบอยาง

หนกจากการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศ เน�องจากตองผ�งพาฝนตามฤดกาล ในกรณของประเทศ

ไทยน.น คาดวาการเปล�ยนแปลงของภมอากาศจะสงผลกระทบตอการผสมเกสรของพชเกษตร

ลดลง ปญหาการรกคบของน.าทะเลและการพงทลายของพ.นท�ชายฝ�ง รวมท.งอาจตองเผชญกบการ

แปรปรวนของสภาพการเปล�ยนแปลงของภมอากาศจนเกดความเสยหายตอการผลตอาหาร

6. ผลกระทบจากการเปดเสรการคาและความตกลงระหวางประเทศตอระบบอาหาร

การเปดเสรการเกษตรภายใตขอตกลงการคากบตางประเทศ โดยท�ไมมนโยบายความม�นคงคงทาง

อาหาร เกษตรกรสวนใหญของประเทศไดรบผลกระทบการเปดเสรกบประเทศสหรฐอเมรกา

ยโรป และญ�ปน จะทาใหประเทศไทยตองยอมรบกฎหมายทรพยสนทางปญญาท�ทาใหเกดการ

ผกขาดเร�องพนธพช การจดสทธบตรส�งมชวต การเขามาใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพของ

ไทย และอาจรวมถงการเขามาลงทนในภาคการเกษตรของคนตางชาต ทาใหสนคาเกษตรราคาถก

7. ปญหาสขภาวะท�เกดจากระบบอาหาร การใชสารเคมทางการเกษตรทาใหเกษตรกรไดรบพษภยสะสมในรางกาย ในปจจบน ผลการตรวจระดบของสารเคมทางการเกษตรในเลอดของเกษตรกรเพ�มสงข.นอยางมาก โดยผลการตรวจเกษตรกรท�จงหวดเชยงใหมจานวน 924 คน พบวามเกษตรกรและแมบานท�มสารเคมตกคางในระดบท�ไมปลอดภยและเส�ยงจานวนรวมกนถง

33

75% ในขณะท�กลมผบรโภคซ� งรบประทานผกและผลตภณฑท�มสารเคมปนเป. อนมแนวโนมท�จะไดรบสารพษพอๆกนหรอมากกวาเกษตรกรผผลตเสยอก ดงผลการสมตรวจกลมผบรโภคในจงหวดเชยงใหมจานวน 1,412 คน ครอบคลมนกศกษา อาจารย และประชาชนท�วไปพบวา มผ ไดรบสารพษในระดบท�ไมปลอดภยและมความเส�ยงรวมกนถง 89 %

8. การแผขยายของอาณานคมทางอาหาร วกฤตอาหารและพลงงานท�เกดข.นเม�อป

2550-2551 ทาใหเกดความไมม�นคงทางอาหารข.นในหลายประเทศ ประเทศผผลตน.ามน ประเทศ

อตสาหกรรม และประเทศท�ไมสามารถผลตอาหารไดเพยงพอ เร�มกระบวนการเขามาเชาท�ดน และ

ลงทนทาการเกษตรในตางประเทศอยางขนานใหญประเทศไทยกเปนเปาหน�งของการเขามาลงทน

ของตางชาต ในการใชพ.นท�ของประเทศไทยในการผลตอาหารเพ�อสรางหลกประกนความม�นคง

ทางอาหารของตน

9. วฒนธรรมอาหารตางชาตครอบงาวฒนธรรมอาหารทองถ�น การเปดกวางทาง

วฒนธรรมผานนโยบายทางการคาและการเปดรบส�อทาใหวฒนธรรมการบรโภคอาหารแบบ

อตสาหกรรม และการบรโภคอาหารจากวฒนธรรมตางชาตมบทบาทในสงคมไทยมาก โดยเฉพาะ

อยางย�งกลมเดก เยาวชน และคนรนใหม

10. การขาดนโยบายเก�ยวกบความไมม�นคงทางอาหาร โดยภาพรวมประเทศไทยยง

ขาดนโยบายและความตระหนกเก�ยวกบอาหารท�ชดเจน ประเดนเร�องความม�นคงทางอาหารไม

ปรากฏอยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย หรอแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตใน

หลายฉบบท�ผานมา

ผลกระทบอนเน�องมาจากความไมม�นคงทางอาหาร

สถานการณการเจบปวยอนเน�องมาจากอาหาร สาเหตสวนใหญของการเจบปวยเกดจากการบรโภคอาหารท�ปนเป. อนเช.อจลนทรยและสารเคม เชน สารเคมท�ใชใน การกาจดศตรพช ยาปฏชวนะและยาท�ใชในการเล. ยงสตว วตถเจอปนอาหาร รวมไปถงสารพษจากจลนทรย และสารเคมปนเป. อนจากโรงงานอตสาหกรรม

สถานการณโรคตดตอทางอาหารและน. า จากการเฝาระวงโรคของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค โดยอตราการระบาดของโรคอาหารเปนพษเพ�มข.น

34

1. การเจบปวยจากอาหารท�ปนเป. อนจลนทรย การปนเป. อนจลนทรยในอาหารเกดไดในทกข.นตอนตลอดหวงโซอาหาร ต.งแตในข.นวตถดบท�มาจากการเพาะปลก/เพาะเล. ยง การผลต การขนสง และการเกบรกษาจนกระท�งการปรงเพ�อจาหนายตอผบรโภคหรอแมแตผบรโภคปรงอาหารเองอยางไมถกสขลกษณะ 2. การเจบปวยจากอาหารท�ปนเป. อนสารเคม สารเคมปนเป. อนหรอตกคางในอาหารมท.งโลหะหนกท�ปนเป. อนอยในสภาพแวดลอม และสารเคมท�ใชในการผลตสนคาเกษตรหรออาหารทกข.นตอนท�นามาใชโดยปราศจากความร หรอเกดจากการจงใจสงผลใหอาหารไมปลอดภยตอการบรโภค สารเคมบางสวนจะถกสะสมอยในรางกายกอใหเกดพษในระยะยาว แตบางสวนอาจถกเปล�ยนแปลงในรางกายทาใหเปนพษอยางเฉยบพลนได ตวอยางของพษสารเคมปนเป. อนในอาหาร เชน พษจากโลหะหนก ปญหาการปนเป. อนของโลหะหนกในอาหารสวนใหญพบในอาหารทะเลตาง ๆ โลหะหนกท�พบประจาไดแก สารปรอท แคดเมยม และตะก�ว โดยตรวจพบในสตวประเภทกง หอย ปลา และปลาหมก แมท�ผานมาสวนใหญไมเกนมาตรฐาน แตแนวโนมคาดวาอาหารทะเลจะมโลหะหนกเพ�มมากข.นเน�องจากการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมประเภทตาง ๆ เชน โรงงานอตสาหกรรมสโรงงานอตสาหกรรมพลาสตก ซ� งเม�อมการระบายน. าท.งของโรงงาน แมจะผานระบบบาบดน.าเสยแลวกตาม แตกยงมการปนเป. อนของโลหะหนกและไหลลงสแหลงน. าและถงทะเลในท�สด จากท�กลาวมา สาเหตความไมม�นคงทางอาหารท�ประเทศไทยกาลงประสบอย คอภาพสะทอนของปญหาเชงโครงสราง หรอปญหาระบบอาหารของประเทศไทย ซ� งมความเช�อมโยงกบปญหาและองคประกอบตางๆ หลายประการ ท.งจากภายในและภายนอกประเทศ ท.งจากปจจยท�ควบคมได แตละเลยจนเกดผลเสยมหาศาลและจากปจจยท�ควบคมไมไดท�รมเรารนแรงข.นเร�อยๆ เชน ความแปรปรวนของสภาพอากาศ หรอการขาดแคลนพลงงานน. ามน หรอผลกระทบของวกฤตการเงน เศรษฐกจในระดบโลก การพฒนาอยางย�งยน

ความหมาย

คณะกรรมาธการแหงโลกดานส� งแวดลอม และการพฒนาของสหประชาชาต ไดใหความหมายของการพฒนาแบบย�งยนไววา การพฒนาแบบย�งยน คอ การพฒนาท�สามารถจะตอบสนองความตองการตางๆของคนในรนปจจบน โดยท�การพฒนาน. จะไม ทาใหเกดผลเสยตอ

35

ความสามารถในการพฒนาของคนรนตอไปในอนาคต (Sustainable Development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meets their own needs)

รปแบบของการพฒนาอยางย�งยน

คณะกรรมาธการแหงโลกดานส� งแวดลอม และการพฒนาของสหประชาชาตไดเสนอรปแบบท�วไป ของการพฒนาแบบย�งยน ไวดงน.

ภาพท� 2-18 แผนผงแสดงการพฒนาแบบย�งยน ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

เปาหมายของการพฒนาแบบย�งยน มดงน. 1. เปาหมายทางสงคม ในการพฒนาชนบทเพ�อจะใหไดผลเปนรปธรรมน.นตองเขาใจ

รปแบบของสงคมชนบทท�อยในพ.นท�น.นๆ

2. เปาหมายทางเศรษฐกจ ต องเขาใจปจจยตางๆท�จะมผลตอระบบเศรษฐกจของสงคมชนบท และในการพฒนาระบบเศรษฐกจดงกลาว ต องนาเอาปญหาจากผลกระทบท� มตอส�งแวดลอมมาพจารณาดวย

36

3. เปาหมายทางดานส�งแวดลอม (ทรพยากรธรรมชาต) การศกษาเปาหมายทางดาน

ส�งแวดลอมของทรพยากรธรรมชาต เราจาเปนตองเขาใจถงผลกระทบตอสภาพแวดลอมในการพฒนาชนบท

หลกการของการพฒนาอยางย�งยน

United Nation Environment Programmer (UNEP) และ World Wild Fund for Nature (WWF) ได ใหความหมายของขอบเขตของการพฒนาท�ย �งยนไว ดงน.

1. การใหความเคารพตอสรรพส�งตางๆ ท.งในปจจบน และอนาคต 2. ปรบปรงคณภาพชวตของมนษย 3. การดารงรกษาโลก และความหลากหลายทางชวภาพ 4. ลดความเส�อมโทรมของทรพยากรธรรมชาต 5. การคานงถงสมรรถนะ (carrying capability) ของโลก 6. การปรบเปล�ยนทศนคต และพฤตกรรมของบคคล 7. ใหชมชนดแลรกษาส�งแวดลอมดวยตนเอง 8. กาหนดขอบเขตในการผสมผสานระหวางการพฒนา และการอนรกษ 9. สงเสรมความรวมมอระหวางประเทศ

ความเช�อมโยงของเหตปจจยของการพฒนาท�ย�งยน

กรอบแนวทางการพฒนาท�ย �งยน (2550) ไดกลาวถงปญหาท�ทาใหประเทศชาตไมสามารถท�จะไปสการพฒนาท�ย �งยนไปเปนในทศทางเดยวกนกบ พฒนพฒน พชญธรรมกล (ม.ป.ป.) ดงน. 1. ความตองการบรโภคสนคาและบรการท�เกนความจาเปน ฟมเฟอย เปนเหตใหเกดการนาทรพยากรธรรมชาตมาใชในการผลตและบรการท�เกนความจาเปน เกนความตองการของการดาเนนชวตแบบพอเพยง ถงแมจะสงผลใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ แตกทาใหเกดมลพษทางส�งแวดลอมและทาใหส�งแวดลอมขาดสมดล 2. การท�ชมชนไมเขมแขง รบวฒนธรรมและแนวความคดเก�ยวกบความฟมเฟอย วตถนยม อกท.งยงขาดการอบรม ละเลยธรรมเนยมประเพณด.งเดม ทาใหสงคมเปล�ยนเปนสงคมบรโภค เกดการลงทนทางธรกจท�สญเปลา ทาใหเกดผลเสยทางเศรษฐกจ เกดความขดแยงทางสงคม และทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมถกทาลายอยางรนแรง

37

3. การเคล�อนยายทนจากตางประเทศ สงผลท.งทางบวกและทางลบตอระบบเศรษฐกจและส�งแวดลอม การพฒนาเศรษฐกจท�พ�งพงอยกบทนตางประเทศโดยขาดรากฐานท�ม�นคงภายใน ทาใหทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมเส�อมโทรมอยางรวดเรว 4. นโยบายการเรงรดพฒนาเศรษฐกจของรฐในอดต โดยขาดการวเคราะหผลกระทบส� งแวดลอม มการใชทรพยากรเปนฐานการผลตอยางฟมเฟอย เกนอตราการฟ. นตวของระบบธรรมชาต สงผลกระทบตอส�งแวดลอมและความย �งยนของระบบนเวศ 5. การท�ทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมเส�อมโทรมอยางรวดเรวและรนแรงน. เอง ทาใหเกดกระแสของสงคมท.งจากภายในและนอกประเทศ ผลกดนใหรฐบาลดาเนนมาตรการตางๆ รวมถงการแกไขกฎหมายท�มผลในการอนรกษและฟ. นฟทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม 6. ยทธศาสตรการแกไขปญหาความยากจนและยทธศาสตรเพ�มทนทางสงคม โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน เม�อเกดการบรหารจดการท�ดกเกดการแบงสรรทรพยากรท�ใชในการผลตอยางเปนธรรม และเกดการกากบดแลดานอปสงคท�สมเหตสมผลและไมฟมเฟอย ลดความขดแยงในสงคม เปดโอกาสใหสงคมเรยนร พฒนาความคดและจตใจ จนทาใหเกดสงคมพ�งพาและพฒนาตวเองไดในท�สด 7. ยทธศาสตรเพ�มความสามารถในการแขงขน นอกจากจะทาใหประเทศสามารถควบคมการเคล�อนยายทนจากตางประเทศเพ�อลดความสญเสยท�อาจเกดกบระบบเศรษฐกจและส� งแวดลอมของประเทศ ยงจะเปนกลไกขบเคล�อนใหเกดการขยายการผลตและการตลาดท�เหมาะสมท�จะทาใหเศรษฐกจเตบโตแบบย�งยน

การพฒนาอยางย�งยนตามแนวคดเชงพทธศาสตร

พระธรรมปฎก กลาววาหวใจของการพฒนาท�ย �งยนน.น ประกอบดวยคาศพทท�นามาจบค กน 2 ค คอ การพฒนา กบส�งแวดลอม และเศรษฐกจ กบนเวศวทยา โดยเหนวาควรใหความเจรญทางเศรษฐกจอยภายใตเง�อนไขของการอนรกษสภาพแวดลอม

การพฒนาท�ย �งยนน. มลกษณะเปนการพฒนาท� เปนบรณาการ คอทาใหเกดเปนองครวม (holistic) หมายความวาองคประกอบท.งหมดท�เก�ยวของกนจะตองมาประสานกนท.งหมด และมลกษณะอกอยางหน�งคอ มดลยภาพ

38

ภาพท� 2-19 แผนภาพลกษณะของการพฒนาท�ย �งยน (Sustainable Development) ตาม แนวคดของพระธรรมปฎก ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

ดงน.น ธรรมชาตแวดลอมกบเศรษฐกจจะตองถกบรณาการเขาดวยกนแลวจงจะทาใหเกดสภาพท� เรยกวาเปนภาวะย �งยนท.งในเศรษฐกจ และในทางสภาพแวดลอมหรอกลาวอกความหมายหน�งคอ การทาใหกจกรรมของมนษยสอดคลองกบกฎเกณฑของธรรมชาต ซ� งเปนรากฐานของการพฒนาท�ย �งยน

พระราชวรมน กลาวถง การพฒนาอยางย �งยนตางไปจากพระธรรมปฎกไววา ในภาษาพระไตรปฎก หรอภาษาบาล จะปรากฏในคา 2 คา คอ ภาวนา กบ พฒนา โดยใหความหมายของคาท.งสองน.วา

ภาพท� 2-20 แผนภาพ ลกษณะของการพฒนาอยางย �งยน (Sustainable Development) ตาม แนวคดของ พระราชวรมน ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

39

พฒนา หรอ วฒนา หมายถง การเตบโต

ภาวนาท�ใชในการพฒนามนษย คอ กายภาวนา จตภาวนา ศลภาวนา และปญญาภาวนา

นอกจากน.แนวคดทางพระพทธศาสนายงถอวามนษยเปนองคประกอบท�สาคญ คอ ใหคนเปนศนยกลางของการพฒนา เพ�อใหการพฒนาเปนไปเพ�อการสรางความสงบสขระหวางมนษยกบธรรมชาต โดยใชการศกษาและมหลกธรรมทางพทธศาสนาเปนเคร�องมอ โดยจะมงไปท�การพฒนาระบบการดาเนนชวตของคน ชมชน และสงคม ตลอดจนสภาพแวดลอมใหดารงอยอยางเปนสขอยางตอเน�อง

ภาพท� 2-21 แผนภาพแนวคดทางพระพทธศาสนาของการพฒนาท�ย �งยนท�เนนคนเปนศนยกลาง ของการพฒนา ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

ในทศนะของพระราชวรมน เหนวา พฤตกรรมของคนตองปรบเปล�ยนและพฤตกรรมน.น

ตองโยงไปถงคณธรรม และมความร ท�เปนระบบ เหนสรรพส�งเช�อมโยงกนเปนระบบ เม�อรวมพฤตกรรม คณธรรม และความรท� เปนระบบแล ว จะกลาวได ว าพฤตกรรมกคอศล คณธรรมคอสมาธ และความรคอปญญา เรยกวา ไตรสกขา

40

ภาพท� 2-22 แผนภาพแนวคดการพฒนาคนตามหลกไตรสกขาของพระราชวรมน ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

จากแนวคดการพฒนาอยางย �งยนของท.ง 2 ทาน มแนวคดท�คลายกน และแตกตางกนซ� งสามารถสรปได ดงน.

ตารางท� 2-5 แนวคดการพฒนาอยางย �งยน แนวคดการพฒนาอยางย �งยน

พระธรรมปฎก พระราชวรมน 1. การพฒนาท�ย �งยนประกอบดวย 1.1 การพฒนากบส�งแวดลอม 1.2 เศรษฐกจกบนเวศวทยา 2. ลกษณะของการพฒนาท�ย �งยน 2.1 เปนบรณาการหรอองครวม 2.2 มดลยภาพ 3. จดมงหมายของการพฒนา คอการทาให กจกรรมของมนษยสอดคล องกบกฎเกณฑของธรรมชาต และใหคนมจรยธรรม

1. การพฒนาท�ย �งยนประกอบดวย 1.1 ภาวนา 1.2 พฒนา 2. ลกษณะของการพฒนาท�ย �งยน 2.1 เนนคนเปนศนยกลาง 2.2 อาศยหลกไตรสกขา 2.3 เปนบรณาการ ไม เนนดานใดดานหน�ง 3. จดมงหมายของการพฒนา คอการสรางสนตสขการอย รวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาต และตองพฒนาอยางตอเน�องสม�าเสมอรอบดาน

ท�มา: เพญพสทธ หอมสวรรณ, 2550, มหาวทยาลยมหดล

41

หนทางนาไปสการพฒนาท�ย�งยนบนพ6นฐานเศรษฐกจพอเพยงโดยมคนเปนศนยกลางการ

พฒนา

กเลส ตณหาท�มอยในตวคน จงเปนปญหาอปสรรคท�จะทาใหโลกไมสามารถเดนไปสการพฒนาอยางย �งยนไดกเลส 3 ตว ดงท� (โอเคเนช�น, 2552 อางถง พระธรรมปฎก (ป.อ ปยตโต)) ไดอธบายความไวดงน. ตณหา คอ ความอยากไดความสขสะดวกสบายท�เตมไปดวยวตถท�มากมายสมบรณ

มานะ คอ ความ อยากมอานาจครอบงาผอ�น

ทฎฐ คอ ความยดม�นจนกลายเปนคานยม แนวความคดสทธศาสนา อดมการณตางๆ ในองคประกอบท.ง 3 น. ทฎฐทาใหเกดผลเสยตอมนษยมากท�สด

จะเหนไดวาตวกเลสเปนอปสรรคตอการพฒนาท�ย �งยน ถาไมสามารถขจดออกจากตวมนษยได เพราะตวกเลสตณหาน. เปนตวท�ท าลายทกอยางในโลก เพ�อสนองความอยากไดผลประโยชน ความอยากมอานาจความย�งใหญหรอความยดม�นถอม�นในคานยมอดมการณ มนษยทารายส�งรอบตวไมวาจะเปนทรพยากรธรรมชาต สตว สรรพส�ง หรอแมแตมนษยดวยกนเอง เพ�อสนองตอกเลส ดงจะเหนไดจากการเกดภยธรรมชาต น. าทวม สนาม ตนเหตเกดจากมนษยไปทาการตดไมทาลายปา และทาลายระบบนเวศวทยา ผลสดทายกคอ มนษยจะประสบกบความพนาศเอง

ดงน.นการท�จะทาใหมนษยลดละจากกเลสท�เปนตวปญหากคอ การพฒนาดานจตใจ ใหมนษยมมโนสานกท�ด สามารถแยกแยะส�งดส�งช�ว ดวยใชหลกพทธธรรมมาขดเกลาจตใจดวยการใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา เม�อมนษยไดรบการพฒนาจตใจใหดงามแลว มนษยกจะเกดปญญารแจงเหนจรง ลดละจากกเลสตณหาท.งปวง โดยการสรางดลภาพใหเกดข.นระหวาง มนษย ส� งแวดลอม สงคม เทคโนโลย ทกท�จะอยอยางเก.อกลกน ซ� งจะเปนหนทางท�จะนาสการพฒนาท�ย �งยน

หลกเศรษฐกจพอเพยง

จากการใชแนวทางการพฒนาประเทศไปสความทนสมย ไดกอใหเกดการเปล�ยนแปลงแกสงคมไทยอยางมากในทกดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม สงคมและส�งแวดลอม รวมถงกระบวนการของความเปล�ยนแปลงน.น มความซบซอนจนยากท�จะอธบาย เพราะการเปล�ยนแปลงท�เกดข.นท.งหมดตางเปนปจจยท�เช�อมโยงซ� งกนและกน

42

สาหรบการเปล�ยนแปลงท�เกดข.นกคอ ผลจากการพฒนาประเทศในดานบวก ซ� งไดแก การเพ�มข.นของอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ความเจรญทางวตถ และสาธารณปโภคตางๆ การมระบบส�อสารท�ทนสมย หรอการขยายปรมาณและกระจายการศกษาอยางท�วถงมากข.น แตจากการเปล�ยนแปลงเหลาน. สวนใหญจะกระจายไปถงคนในชนบท หรอผดอยโอกาสในสงคมนอยมาก โดยผลกระทบดงกลาวจะกอใหเกดกระบวนการเปล�ยนแปลงของสงคมท�เกดผลในดานลบตามมาดวย เชน การขยายตวของรฐเขาไปในชนบท ซ� งสงผลใหชนบทเกดความออนแอในหลายดาน ท.งการท�ตองพ�งพงตลาดและพอคาคนกลางในการส�งสนคา ความเส�อมโทรมขอทรพยากรธรรมชาต ระบบความสมพนธแบบเครอญาต รวมถงการใชความรท�เคยใชแกปญหาและส�งสมปรบเปล�ยนกนมาถกลมเลอนและเร�ม สญหายไป ซ� งส�งสาคญ กคอ ความพอเพยงในการดารงชวต ซ� งเปนเง�อนไขพ.นฐานท�ทาใหคนไทยสามารถพ�งตนเอง และดาเนนชวตไดอสระในการกาหนดชวตความเปนอยของตนเอง โดยใชความสามารถควบคมและจดการปญหาส� งตางๆเพ�อใหตนเองไดรบการสนองตอบตอความตองการดวยตนเอง

หลกแนวคดของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง เปนแนวพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ท�พระราชทาน เปนแนวคดเพ�อช. แนะแนวทางการดารงอย และปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ต.งแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ท.งในการพฒนาและบรหารประเทศในทางท�ควรจะเปนไปแนวทางการพฒนาท�ต.งบนพ.นฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดยมพ.นฐานมาจากวถชวตด. งเดมของสงคมไทย สามารถนามาประยกตใชไดตลอดเวลา เพ�อใหกาวทนตอโลกยค โลกาภวตน โดยมงเนนการรอดพนจากภย และวกฤต เพ�อความม�นคง และความย �งยนของการพฒนา

43

ภาพท� 2-23 หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3 หวง 2 เง�อนไข ท�มา: ปรชญา พลพฒนนท (2555) รวมถงการคานงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนในตวเองสหมบาน และสเศรษฐกจในวงกวางข.นในท�สด ตลอดจนใชความรท�เก�ยวของเก�ยวกบวชาการตางๆเหลาน.นมาพจารณาใหเช�อมโยงกน เพ�อประกอบการวางแผนและความระมดระวงในการปฏบต และควรมความตระหนกใน คณธรรม มความซ�อสตยสจรตและมความอดทนในการดาเนนชวต ซ� งส�งเหลาน. เปนคณธรรมท�จะตองเสรมสรางควบคไปกบความร เพ�อใชในการตดสนใจและดาเนนกจกรรมตางๆในการดารงชวต โดยจะนาไปส “ความสข” ในการดาเนนชวตอยางแทจรง

44

ภาพท� 2-24 ข.นตอนปฏบตสวถเศรษฐกจพอเพยง ท�มา: http://www.thaistudyfocus.com (2553)

ประเทศไทยกบเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง สามารถนาไปสเปาหมายของการสรางความม�นคงในทางเศรษฐกจในระยะยาวได โดยการมงเนนใหผผลต หรอผบรโภค พยายามเร�มตนผลต หรอบรโภคภายในขอบเขต ของการมรายไดท�จากด หรอใชทรพยากรท�มอยไปกอน ซ� งกคอ หลกในการลดการพ�งพา ซ� งจะทาใหผบรโภคสามารถควบคมการผลตไดดวยตนเอง และลดสภาวะการเส�ยงจากการไมสามารถควบคมระบบตลาดไดอยางมประสทธภาพ

แนวพระราชดารในการดาเนนชวตแบบพอเพยง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเขาใจถงสภาพสงคมไทย ดงน.น เม�อไดพระราชทานแนวพระราชดาร หรอพระบรมราโชวาทในดานตางๆ จะทรงคานงถงวถชวต สภาพสงคมของประชาชนดวย เพ�อไมใหเกดความขดแยงทางความคด ท�อาจนาไปสความขดแยงในทางปฏบตได

45

1. ยดความประหยด ลดคาใชจายในทกดาน ลดละความฟมเฟอยในการใชชวต 2. ยดถอการประกอบอาชพดวยความถกตอง ซ�อสตยสจรต 3. ละเลกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขนกนในทางการคา 4. ไมหยดน�งท�จะหาทางใหชวตหลดพนจากความทกขยาก ดวยการขวนขวายใฝหาความร

ใหมรายไดเพ�มพนข.น จนถงข.นพอเพยงเปนเปาหมายสาคญ 5. ปฏบตตนในแนวทางท�ด ลดละส�งช�ว ประพฤตตนตามหลกศาสนา

ระดบของเศรษฐกจพอเพยง

ความพอเพยงในนยามของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มไดหมายความเพยงแคบคคลพ�งตนเองได หรอไมใชการหยดอยกบท� แตเศรษฐกจพอเพยง มความหมายกวางมากกวา เพราะเศรษฐกจพอเพยงสามารถพฒนาไดตามเหตผลใหเหมาะสมกบสถานการณท�เปล�ยนแปลงไป และยงสามารถประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยงไดท.งกบกลมบคคล ชมชน และระดบประเทศอกดวย โดยสรปคอ เศรษฐกจพอเพยงม 3 ระดบ คอ

ภาพท� 2-25 ระดบของเศรษฐกจพอเพยง ท�มา: http://sufficiencyeconomy.blogspot.com/2006/02/3.html (2556)

46

ระดบท�หน� ง เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบพ.นฐานท�เนนความพอเพยงในระดบบคคลและครอบครว คอ การท�สมาชกในครอบครวมพอกน มอาหาร สามารถสนองความตองการพ.นฐานหรอปจจยส�ของครอบครวได มความเปนอยคณภาพชวตท�ดกอน ใชสตปญญาในการดารงชวตไมประมาท รจกการแบงปน พ�งตนเองและชวยเหลอกนในครอบครวได ระดบท�สอง เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา คอ ยกระดบความพอเพยงเปนระดบกลม มการรวมตวท.งความคด ความรวมมอ ความชวยเหลอสวนรวม รกษาผลประโยชนภายในชมชน มการเรยนรแลกเปล�ยนการจดการและแกไขปญหารวมกน ของคนในชมชน มงเนนความสามคคและสรางความเขมแขงในชมชน ระดบท�สาม เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวไกลระดบสรางเครอขาย โดยมงไปท�แผนการบรหารจดการประเทศ พฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาไปอยางสอดคลองสมดลกบสถานภาพความเปนจรงของคนในประเทศอยางเปนข.นตอนเปนลาดบๆ โดยเนนความรวมมอระหวางชมชนกลมองคกรเอกชน หรอธรกจภายนอก เพ�อสงเสรมใหบคคล/ชมชนตางๆ มความรวมมอในการปฏบตตามแนวทางของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

แนวทางการประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยง

การประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในระดบบคคล ระดบชมชน และระดบประเทศมแนวทางดงน.

ระดบบคคล

1. รจก “พอ” ไมเบยดเบยนผอ�น 2. พยายามพฒนาทกษะ ความร ความเขมแขงของตนเอง 3. ยดทางสายกลาง พอใจกบชวตท�พอเพยง

ระดบชมชน

1. รวมกลม ใชภมปญญาของชมชน 2. เอ.อเฟ. อกน 3. พฒนาเครอขายความรวมมอ

47

ระดบประเทศ

1. ชมชนรวมมอกน 2. วางระบบเศรษฐกจแบบพ�งตนเอง 3. พฒนาเศรษฐกจแบบคอยเปนคอยไป 4. เตบโตจากขางใน

การพ�งพาตนเองตามวธธรรมชาต

เกษตรอนทรยเปนรปแบบหน�งท�สามารถชวยใหเกษตรกรสามารถลดตนทนการปลกขาวได การทาเกษตรอนทรยมหลายมหลายรปแบบหลายแนวคด ซ� งมช�อเรยกและความหมายท�แตกตางออกไป เชน เกษตรกรรมทางเลอก เกษตรกรรมไรสาร หรอเกษตรกรรมแบบย�งยน แตเปาหมายสดทาย คอ การทาเกษตรแบบธรรมชาต ระบบเกษตรอนทรย หรอเกษตรกรรมอนทรย เปนระบบการผลตทางการเกษตรท�หลกเหล�ยงการใชปยเคม สารเคมปองกนกาจดศตรพช และฮอรโมนท�กระตนการเจรญเตบโตของพชและสตว การเกษตรอนทรยจะอาศยการปลกพชหมนเวยน เศษซากพช มลสตว พชตระกลถ�ว ปยพชสด รวมท.งใชหลกการควบคมศตรพชโดยใชวธชวภาพเพ�อรกษาความอดมสมบรณของดน เปนแหลงอาหารพชรวมท.งเปนการควบคมศตรพชตางๆ เชน แมลง โรค และวชพช แนวทางการประยกตใชหลกการพ�งพาตนเองในระดบตาง ๆ ตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

เพ�อการพฒนาอยางย�งยน

แนวทางเกษตรอนทรย (สหกรณกรนเนต,2555) ไดกลาวถงแนวทางเกษตรอนทรยไววา แนวทางของ เกษตรอนทรยค อ ก ารทา การ เกษ ตรแบ บอง ครวม จะ ใหค วามส าคญกบกา ร อน รก ษทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศการเกษตร โดยเฉพาะอยางย�งการฟ. นฟความอดมสมบรณของดน การรกษาแหลงน. าใหสะอาด และการฟ. นฟความหลากหลายทางชวภาพของฟารม ท.งน. เพราะแนวทางเกษตรอนทรยอาศยกลไกและกระบวนการของระบบนเวศในการทา การผลต

48

1. การอนรกษนเวศการเกษตร วธการท�งายแตมประสทธผลมากท�สดประการหน�งในการอนรกษนเวศการเกษตร กคอ การปฏเสธการใชสารเคมสงเคราะหทกชนดในการผลตเน�องจากปจจยการผลตท�เปนสารเคมสงเคราะหน. ทาลายสมดลของนเวศการเกษตรเพราะส� งมชวตท�หลากหลายซ� งดารงอยกนอยางสมดลจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากการใชสารเคมสงเคราะหในการปองกนกาจดศตรพช 2. การฟ. นฟนเวศการเกษตร แนวทางของเกษตรอนทรยไมเพยงแตกาหนดใหเกษตรกรตองอนรกษนเวศการเกษตร แตยงเนนใหเกษตรกรตองฟ. นฟสมดลและเพ�มพนความอดมสมบรณของระบบนเวศอกดวย การกาหนดน. ทาใหเกษตรอนทรยแตกตางจากการเกษตรท�ไมใชสารเคมท�วไปตรงท�มการจดฟารมเชงบวก โดยเฉพาะอยางย�ง การทาใหธาตอาหารในดนเกดการหมนเวยนไดอยางสมดลและครบวงจร การฟ. นชวตใหกบดน โดยการเลอกใชอนทรยวตถท�มอยในทองถ�น รวมถงการเพ�มพนความหลากหลายทางชวภาพในระดบไรนาดวย 3. การพ�งพากลไกธรรมชาตในการทาเกษตร เกษตรอนทรยคอการเรยนรจากธรรมชาตและการปรบการผลตใหสอดคลองกบวธธรรมชาต ซ� งในการดาเนนการน.นเกษตรกรตองเรยนรกลไกและวงจรธรรมชาต เชน วงจรธาตอาหาร วงจรน. า พลวตรของภมอากาศรวมถงการพ�งพาเก.อกลกนของส�งมชวตและส� งไมมชวตในระบบนเวศ จากน.นกดาเนนการผลตใหเปนไปตามครรลองของกลไกและวงจรธรรมชาตเหลาน.น 4. การควบคมและปองกนมลพษ เปาหมายประการสาคญประการหน�งของเกษตรอนทรย คอ การผลตอาหารท�มประโยชนและปลอดภยตอผบรโภคแตในสภาพแวดลอมของฟารมเกษตรในปจจบนมกจะมปญหาในเร�องมลพษท�อาจทาใหเกดการปนเป. อนกบผลผลตไมวาจะเปนมลพษจากสารเคมการเกษตรของฟารมขางเขยง หรอแตโรงงานอตสาหกรรมและอ�นๆ ดงน.น เกษตรกรท�ทาการผลตในระบบอนทรยจงตองพยายามท�จะปองกนการปนเป. อนไดอยางสมบรณแตเกษตรกรควรใชความพยายามอยางดท�สดในการปองกนมลพษกอน 5. การพ�งพาตนเองดานปจจยการผลต ความสามารถในการพ�งพาตนเองดานปจจยการผลตเปนดชนช. วดประการหน� งของความย �งยนของเกษตรอนทรย ซ� งการพ� งพาตนเองน. ไมไดหมายความในเชงแคบวาเกษตรกรจะตองผลตปจจยการผลตท.งหมดเอง เกษตรอนทรยยอมรบท�เกษตรกรอาจจาเปนตองซ.อหาปจจยการผลตจากภายนอกฟารม แตท.งน. เกษตรกรควรจะพยายามผลตหรอจดหาปจจยการผลตพ.นฐานในฟารมเองจานวนหน�ง เชนอนทรยวตถ สวนปจจยการผลตไมพอเพยงกควรจะจดหาหรอซ.อจากละแวกในชมชนท�เปนวสดท�มอยแลวในทองถ�นเปนหลกท.งน.เพ�อสรางความย �งยนทางเศรษฐกจและลดปญหาจากการใชพลงงานอยางฟมเฟอยในการขนสงปจจยการผลตจากแหลงท�อยหางไกล

49

วถธรรมชาต

ขวญชย สมบตศร (2552) ไดกลาวถงวธธรรมชาตไววา วธธรรมชาตเปนการใชวตถดบในธรรมชาตมาใชในการทาการเกษตรโดยไมตองพ�งพาสารเคมเพ�อเปนการประหยดตนทนในการผลต และเพ�อความปลอดภยของผบรโภค ตวอยางเชน การใชสารสะเดาเพ�อกาจดแมลงศตรพช สะเดา มคณประโยชนทางดานกาจดแมลงศตรพช ทดแทนการใชสารเคมท�เปนอนตรายตอผใช ผบรโภค และส�งแวดลอมวาสะเดา แบงออกเปน 3 ชนด คอ สะเดาอนเดย สะเดาไทย สะเดาชาง หรอตนเทยม ไมเทยม เน.อสะเดามรสหวาน เปนอาหารของนก และใชเปนยาฆาเช. อโรค น. ามนสะเดาท�สกดไดจากเมลดในจะนาไปใชในอตสาหกรรมผลตสบ ยาสฟน เปนยารกษาเสนผม และใชเปนสารฆาแมลงบางชนดภายหลงจากการสกดน. ามนจากเมลดสะเดาแลว กากท�เหลอสามารถนาไปสกดดวยแอลกอฮอลหรอน. าเพ�อสกดสารอะซาไดแรคตน (azadirachtin) ใชทาเปนสารฆาแมลง กากท�เหลอจากการสกดคร. งน. เรยกวา นม เคก (neem cake) ยงสามารถใชเปนประโยชนอยางอ�นได เชน ผสมกบกากน. าตาลใชเปนอาหารสตว เปนปยหรอผสมกบปยยเรยทาเปนปยละลายชา เปนสารฆาแมลงสารฆาโรคพช และไสเดอนฝอยบางชนด สารอนทรยท�สกดไดจากเมลดสะเดาท�สาคญ คอสารอะซาไดแรคตน สามารถออกฤทธในการปองกนกาจดไดหลายรปแบบ คอเปนสารฆาแมลง สารไลแมลงทาใหแมลงไมชอบกนอาหาร ยบย .งการเจรญเตบโตของแมลง การเจรญเตบโตผดปกตทาใหหนอนไมลอกคราบหนอนตายในระยะลอกคราบ สารออกฤทธมผลตอการสรางฮอรโมน ทาใหแมลงมการผลตไขและการฟกไขลดนอยลง แตสารอะซาไดแรคตนจะมอนตรายนอยตอมนษยและสตวศตรธรรมชาตของแมลงศตรพชและสภาพแวดลอม จากการทดลองพบสารอะซาไดแรคตน มากท�สดในเมลดสะเดา โดยเฉพาะสะเดาอนเดย พบปรมาณสงท�สด คอ 7.6 มก./กรม โดยเฉล�ย สะเดาไทยพบ 6.7 มก./กรม โดยเฉล�ย และสะเดาชาง (ตนเทยม) พบ 4.0 มก./กรม โดยเฉล�ย สาหรบวธนาสะเดามาทาเปนสารสาหรบกาจดแมลง ใหเอาเมลดสะเดาแหงท�ประกอบดวยเปลอกหมเมลดและเน.อเมลด มาบดใหละเอยดแลวนาผงเมลดสะเดามาหมกกบน. าในอตรา 1 กโลกรม/น. า 20 ลตร โดยใชผงสะเดาใสไวในถงผาขาวบางแลวนาไปแชในน. านาน 24 ช�วโมง ใชมอบบถงตรงสวนของผงสะเดา เพ�อสารอะซาไดแรคตนท�อยในผงสะเดาสลายตวออกมาใหมากท�สด เม�อจะใชกยกถงผาออก พยายามบบถงใหน. าในผงสะเดาออกใหหมดแลวนาไปฉดปองกนกาจดแมลง กอนนาไปฉดแมลงควรผสมสารจบใบเพ�อใหสารจบกบใบพชไดดข.น ควรใชสาร

50

สกดน. ฉดพนในเวลาเยนจะมผลในการฆาแมลงไดด ใชฉดพน 5-7 วนตอคร. ง และควรใชสลบกบสารฆาแมลงเปนคร. งคราว แตถาเปนชวงท�แมลงระบาดอยางรนแรง ตองใชสารฆาแมลงฉดพน ซ� งจะลดความเสยหายไดรวดเรว การเกบและรกษาผลหรอเมลดสะเดาท�ถกตอง จะชวยใหสารออกฤทธในสะเดามปรมาณสงมผลใหสารสกดสะเดาท�สามารถใชปองกนและกาจดแมลงศตรพชไดผลด การเกบและรกษาผลหรอเมลดสะเดาท�ไมดจะเกดเช.อราเขาทาลายสารออกฤทธ โดยเฉพาะสารอะซาไดแรคตน วธการท�ถกตองเร�มต.งแตการเกบ ควรเกบผลสะเดาท�รวงหลนอยใตตน หรอ เกบผลสกสเหลองจากก�งกได อยาปลอยท.งผลสะเดาท�รวงบนดนนานเกนไป จากน.นนามาผ�งแดดประมาณ 2-3 สปดาหจนเปลอกสะเดาแหงเปนสน. าตาลจงนามาผ�งในรมประมาณ 2-4 สปดาห เพ�อใหเมลดในแหงสนท ข.นตอนตอไปคอเกบบรรจในถงตาขายพลาสตกหรอกระสอบปาน (ยกเวน กระสอบปย) ซ� งสามารถวางซอนกนได โดยมแผนไมวางขางลางเพ�อปองกนความช.นจากดนการเกบรกษาในลกษณะเปนผลแหงน.จะนาไปใชไดเฉพาะการผลต ไมเหมาะท�จะนาไปผลตเปนอตสาหกรรม น6าสมควนไม ใชกาจดเช6อราในนาขาว น.าสมควนไม เปนของเหลวท�เกดจากควนของการเผาถาน โดยการทาใหเกดการควบแนนดวยการใชความเยน แลวกล�นตวเปนหยดน. า ของเหลวท�ไดน. เรยกวา น. าสมควนไม ซ� งมสารประกอบเปนกรดอะซตก มความเปนกรดต�า มสน. าตาลแกมแดง หลงจากน.นนาน. าสมควนไมท�ได เกบไวในท�รม ไมส�นสะเทอน ประมาณ 3 เดอน เพ�อใหน. าสมควนไมท�ไดตกตะกอน แยกตวเปนช.นๆ คอ ช.นบนจะได น. ามนเบาท�ลอยอยท�ผวน. า ช.นลางจะตกตะกอนเปนน.ามนทาร และช.นกลางจะไดเปนน.าสมไม ท�แยกนามาใชประโยชน การเกบน. าสมควนไม จะเกบไดหลงจากท�จดไฟหนาเตาและมควนสสมๆ จะเกดข.นหลงจากท�เวลาผานไปประมาณ 3 ช�วโมง เลกเกบตอนท�น. ามนเปล�ยนเปนสดา ซ� งจะใชเวลาในการเผาไมเทากนแลวแตชนดและเน.อไม (การเกบตองดท�สควน อาจตองอาศยความชานาญ) แตสวนใหญจะดจาก ตอนท�น. าสมควนไมเร�มมยางสดาหยดลงมา กเปดหนาเตา ซ� งการเผาแตละคร. งไดน.าสมควนไมประมาณ 2-3ลตร การนาไปใช นาน.าสมควนไม 1 ชอนโตะ ผสมกบน. าเปลา 2 ลตร ละลายใหเขากน จากน.นนาไปฉดพนในนาขาวท�มเช.อรา ทก 7 -15 วน ในชวงเชา หรอชวงเยน

51

น. าสมควนไม เปนสารละลายท�มความเปนกรดเขมขนสง มฤทธในการฆาเช.อท�รนแรง สามารถฆาเช.อไดด น.าสมควนไมจงสามารถนามาใชในการเกษตรไดหลายๆ ดาน 1. ใชฆาเช.อจลนทรยและแมลงในดน ขณะเตรยมแปลงปลกโดยการใชน. าสมควนไมเขมขน ผสมน. า 20 เทา พนลงดนเพ�อฆาเช.อจลนทรยและแมลงในดน เชน โรคเนา และ จากแบคทเรย โรคโคนเนาจากเช.อรา ไสเดอนฝอย ฯลฯ ประสทธภาพของน. าสมควนไม ท� ความเขมขนจะเทากบการอบฆาเช.อดวยการรมควน ควรทากอนการเพาะปลก 10 วน เพราะน. าสมควนไมท�รดลงดนจะไปทาปฏกรยากบสารท�มฤทธเปนดางท�เปนพษตอพช แตเม�อแกสคารบอน โมโนออกไซดทาปฏกรยากบออกซเจน เปล�ยนเปนแกสคารบอนไดออกไซดแลวจงจะสามารถปลกพชได รวมท.งพชจะไดรบประโยชนจากคารบอนไดออกไซดดวย 2. ใชฆาจลนทรยท�เขาทาลายพชท�ปลกแลว โดยการใชน. าสมควนไมเขมขน ผสมน. า 50 เทา พนลงดนเพ�อฆาจลนทรยท�เขาทาลายพชท�ปลกแลว หากใชความเขมขนมากกวาน. รากพชอาจไดรบอนตรายได 3. ใชขบไลแมลง ปองกนกาจดเช.อรา กระตนความตานทาน การเจรญเตบโตของพชโดยการใชน. าสมควนไมเขมขน ผสมน. า 200 เทา สตรน. ใชประโยชนไดหลายอยางเชน ใชฉดพนท�ใบ รวมท.งพ.นดนรอบตนพช ทกๆ 7-15 วน เพ�อขบไลแมลง ปองกนกาจดเช.อรา และกระตนความตานทาน และการเจรญเตบโตของพช เน�องจากความเขมขนระดบน.สามารถทาลายไข แมลง และฆาเช.อจลนทรยท�เปนโทษตอพช และเพ�มเช.อจลนทรยท�มประโยชน จลนทรยท�มประโยชนเหลาน.จะทาลายโดยการเปนตวเบยนของจลนทรยท�เปนประโยชนตอพช แตในพ.นท�ท�มการใชสารเคมอยางหนกและยาวนาน อาจจะไมเหลอเช.อจลนทรยท�มประโยชนอยเลยตองใชปยหมกเขาชวยดวย กจะเพ�มประสทธภาพดข.นอยางมากอกดวย ในขณะเดยวกนพชและจลนทรยท�ไดรบสารอาหารจากกรดน. าสม กจะเปล�ยนเปนสารประกอบตางๆมากมาย กระตนใหพชเจรญเตบโต อยางรวดเรว เม�อใบพชถกกระตนดวยกรดอนทรยออนๆ ช�วคราว กจะกระตนใหเกดความตานทานตอโรค รวมท.งทาใหใบหนา แขง และเขยวเปนมนเพ�มปรมาณคลอโลฟลด ทาใหปรงอาหารไดดข.น พชจะแขงแรงและเตบโตเรวรวมท.งแกปญหาการสงเคราะหแสงไมดพอ เน�องจากขาดแสงในบางฤด แตหามใชอตราสวนเขมขนกวาน. ฉดพนใบพช จะทาใหใบพชไหม เน�องจากความเปนกรดสงมากเกนไป

52

4. ใชทาปยคณภาพสง โดยใชน. าสมควนไมเขมขน 100 % หมกกบหอยเชอร�บด เศษปลา เศษเน.อ หรอกากถ�วเหลอ (ท�เปนโปรตน) ใชประมาณ 1 กโลกรม ตอน. าสมควนไม 2 ลตร หมกเปนเวลา 1 เดอน หลงจากน.นใหกรองเอากากออก เวลาใชผสมน. า 200 เทา ใชหมกกบสมนไพร เชน ใบเสมดและใบสะเดา หางไหลแดง ขาแก ตะไครหอม ฯลฯ เพ�อเพ�มของน. าสม ควนไมในการไลแมลง และปองกนโรค และสามารถเกบสารละลายน.ไดนานโดยไมบดเนา ปยอนทรย การใชปยอนทรยจากธรรมชาตแทบทกชนดมความเขมขนของธาตอาหารคอนขางต�า จงตองใชในปรมาณท�สงมาก และอาจมไมพอเพยงสาหรบการปลกขาวอนทรยและมการจดการท�ไมเหมาะสมกจะเปนการเพ�มตนทนการผลต จงแนะนาใหใชหลกการธรรมชาตท�วา “สรางใหเกดข.นในพ.นท� ใสทละเลกทละนอยสม�าเสมอเปนประจา” ปยอนทรยท�ควรใช ไดแก

1. ปยคอกหรอปยมลสตว ไดแก มลสตวตาง ๆ ซ� งอาจนามาจากภายนอก หรอจดการผลตข.นในบรเวณไรนา นอกจากน.ทองนาในชนบทหลงจากเกบเก�ยวขาวแลวมกจะปลอยใหเปนท�เล. ยงสตวโดยใหแทะเลมตอซงและหญาตาง ๆ มลสตวท�ถายออกมาปะปนกบเศษซากพช กจะเปนการเพ�มอนทรยวตถในนาอกทางหน�ง 2. ปยหมก ควรจดทาในพ.นท�นาหรอบรเวณท�อยไมหางจากแปลงนามากนกเพ�อความสะดวกในการใช ควรใชเช.อจลนทรยในการทาปยหมกเพ�อชวยการยอยสลายไดเรวข.น และเกบรกษาใหถกตองเพ�อลดการสญเสยธาตอาหาร 3. ปยพชสด ควรเลอกชนดท�เหมาะสมกบสภาพแวดลอมควรปลกกอนการปกดาขาวในระยะเวลาพอสมควร เพ�อใหตนปยพชสดมชวงการเจรญเตบโตเพยงพอท�จะผลตมวลพชสดไดมาก มความเขมขนของธาตไนโตรเจนสงและไถกลบตนปยพชสดกอนการปลกขาวตามกาหนดเวลา เชน โสนอฟรกน (Sesbania rostrata) ควรปลกกอนปกดาประมาณ 70 วน โดยใชอตราเมลดพนธประมาณ 7 กโลกรมตอไร หากจาเปนตองใชปยฟอสฟอรสชวยเรงการเจรญเตบโต แนะนาใหใชหนฟอสเฟตบดละเอยดใสตอนเตรยมดนปลก แลวไถกลบตนโสนขณะมอายประมาณ 50-55 วน หรอกอนการปกดาขาวประมาณ 15 วน 4. น.าหมกชวภาพ หรอน. าสกดชวภาพ (Bio Extract) ควรใหทาใชเองจากวสดเหลอใชในไรนา ในครวเรอน นามาหมกรวมกบกากน. าตาล (Mollass) หรอน. าตาลทรายแดงละลายน. า แบงได 3 ประเภท ตามวสดท�นาใช ไดแก น. าสกดจากพช ไดแกผกตางๆ ใบสะเดา ตะไครหอม พชสมนไพรตางๆ น.าสกดจากผลไม เศษผลไมจากครวเรอน มะมวง สบปะรด กลวย มะละกอ ฟกทอง

53

วธทาปยน. าหมกจากสตว เกบหอยเชอร� หรอปนา นามาลางน. าใหสะอาด ไมมข.โคลนตด ใสถงปยประมาณคร� งถง ใชไมต หรอทบใหเปลอกแตก อาจใชครกไมหรอครกหนขนาดใหญตากได เพ�อเวลาหมกกากน. าตาลจะไดสมผสกบเน.อหอย หรอเน.อปโดยตรง ช�งน. าหนกวสดท�ใชเทใสภาชนะหรอถงหมก ช�งกากน. าตาล (Mollas) หนกเทากบวสดท�ใช หรออตราสวนระหวาง หอยเชอร�หรอปนา: กากน. าตาล =1:1 โดยน. าหนก คนใหเขากนด ปดฝาไมตองแนน เพ�อใหแกสท�เกดระหวางการหมกมโอกาสถายเทไดสะดวก หมกไว 1 เดอน เตมน. าสะอาดอก 1 เทา หรอใหทวมวสด คนใหเขากนด หมกตออก 1 เดอน จงนาน. าหมกมากรองโดยตาขายสฟา หรอมงลวด นาของเหลวท�ไดจากการกรองมาใชประโยชน วธทาปยน. าหมกจากพชหรอเศษวสดจากพช นาเศษวสดจากพช เชน พช ผก วชพช(หญา) สบหยาบ ๆ ช�งน.าหนกแลวเทใสภาชนะ หรอถงหมก ช�งกากน.าตาล 1 ใน 3 ของน. าหนกวสด หรออตราสวนระหวาง ผก:กากน. าตาล=3:1 โดยน. าหนก เทลงผสมกน ใชไมคนใหเขากน ปดฝาไมตองแนน เพ�อใหแกสท�เกดระหวางการหมกถายเทไดสะดวก หมกไว 1 เดอน เตมน. าสะอาดใหทวมวสด หรอ 1 เทาตวของน. าในถง หมกตออก 1 เดอน จงนาน. าหมกท�ไดมากรองโดยตาขายสฟา หรอมงลวด นาของเหลวท�ไดจากการกรองมาใชประโยชน น. าหมกผลไม (เชน เปลอกสบปะรด มะละกอสก กลวยสก มะมวงสก ฟกทอง) มวธทาเชนเดยวกบ น. าสกดจากพช เศษผลไม ตองไมบดเนา เสยหาย หรอสกปรก อตราสวนของวสด:กากน. าตาล=3:1 โดยน. าหนก คนใหเขากนด ปดฝา หมกไว 1 เดอน เตมน. าใหทวมวสด หรอ 1 เทาตวของของเหลวในถง หมกตออก 1 เดอน จงนาน. าหมกมากรองโดยตาขายสฟา หรอมงลวด นาของเหลวท�กรองไดมาใชประโยชน วธใชน.าหมกในนาขาว คร. งท� 1 หลงทาเทอก ป. นคนนายอยอดรอยร�ว หรอรอยแตกระแหง ปองกนการร�วซมของน. าหมก แลวนาน. าหมก (แนะนาใหใชน. าหมกพช) ท�ทาข.น อตรา 5 ลตรตอไร ผสมน. าเปลา 10 เทา ราดใหท�ว จงปกดาขาว คร. งท� 2 ระยะขาวแตกกอหรอหลงจากปกดาขาวไปแลว 30 วน ใชน. าหมก (แนะนาใหใชน.าหมกจากเน.อ) อตรา 5 ลตรตอไรผสมน.าเปลาเทากนกบคร. งท� 1 ราดใหท�ว

54

คร. งท� 3 ระยะขาวเร�มต.งทอง (แนะนาใหใชน. าหมกผลไม) อตรา 250 ซซตอไร ผสมน.าเปลา 50 เทาพนท�วแปลง คร. งท� 4 และ 5 ฉดพนดวยน.าหมกจากผลไม หลงจากคร. งท� 3 เปนเวลา 15 และ 30 วน การใชอนทรยวตถบางอยางทดแทนปยเคม ดนท�มความอดมสมบรณไมเพยงพอหรอ ขาดธาตอาหารท�สาคญบางชนดไปสามารถนาอนทรยวตถจากธรรมชาตตอไปน. ทดแทนปยเคม บางชนดไดคอ แหลงธาตไนโตรเจน เชน แหนแดง เปนปยชวภาพชนดหน�ง ถกนามาใชในรปของปยพชสดในการผลตพช เน�องจากแหนแดงมไนโตรเจนเปนองคประกอบสงถงประมาณรอยละ 3-5 สามารถชวยทดแทน ลดการใชปยเคมไนโตรเจนได การใชแหนแดงในนาขาว แหนแดงเปนพชลอยบนผวน. า ลกษณะโดยท�วไปของแหนแดง ประกอบดวยสวนตางๆ คอ ลาตน (rhizome) ราก (root) และใบ (lobe) มก�งแยกจากลาตน ใบเกดตามก�งเรยงสลบกนไปแบงออกเปน 2 สวนคอใบบน (dorsal lobe) และใบลาง (ventral lobe) มขนาดใกลเคยงกน รากของแหนแดงจะหอยลงไปในนาตามแนวด�งและอาจฝงลงไปในดนโคลนได ใบบนมโพรงใบและมสาหรายสนาเงนแกมเขยวอาศยอยในลกษณะพ� งพาอาศยซ� งกนและกน สาหรายสนาเงนแกมเขยวน.สามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศแลวเปล�ยนใหเปนสารประกอบในรปของแอมโมเนยมใหแหนแดงใชประโยชนได ทาใหแหนแดงเจรญเตบโตไดเรวและมไนโตรเจนเปนองคประกอบสง และการท�มไนโตรเจนเปนองคประกอบสงทาใหแหนแดงสลายตวไดงายและปลดปลอยไนโตรเจนและธาตอาหารพชอ�นๆ ออกมาอยางรวดเรวเพ�อใหพชอ�นหรอจลนทรยนาไปใชตอไป จากการศกษาพบวาประมาณ 80 % ของไนโตรเจนในตนแหนแดงจะถกปลดปลอยออกมาภายใน 8 สปดาหหลงจากการไถกลบ

55

วธการเล.ยงเพ�อขยายพนธ 1. เล.ยงในบอดนโคลน กระถาง และซเมนต (คลายกบการเล.ยงบว) 2. เล.ยงในบอธรรมชาต โดยเล.ยงในกระชง 3. เล.ยงในแปลงโดยตรง แหนแดงมคณสมบตเปนท.งปยพชสด และปยชวภาพเน�องจากในใบของแหนแดงมสาหรายสเขยวแกมนาเงน (blue green algae) ช�อ anabaena azollae อาศยอยโดยดารงชวตอยรวมกนกบแหนแดงแบบพ�งพาอาศยกน สามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศไดความสมพนธน. ทาใหแหนแดงกลายเปนปยพชสดท�สาคญ และมศกยภาพสงท�สามารถนามาใชในระบบเกษตรพอเพยง เพ�อรวมกบการปลกขาวทดแทนการใชปยเคมไนโตรเจน นอกจากน. ยงสามารถลดการเจรญเตบโตของวชพชในนาขาวเปนอยางด การใชแหนแดงในนาขาว 1. เตรยมขยายพนธแหนแดงในพ.นท� 20 -25 ตาราง เมตร เพ�อใชสาหรบพ.นท�เพาะปลกขาว 1 ไร 2. รกษาระดบน.าในนาขาวใหลก 5 – 10 เซนตเมตร 3. ใชแหนแดงในอตรา 50 –100 กโลกรม/ไร ในวนท�ใสแหนแดงควรมการใสปยมลสตว (มลไก) ท�ใหธาตฟอสฟอรสอตรา 3 กโลกรม/ไร 4. ใสปยมลสตวอกคร. งเม�อแหนแดงมอาย 7–10 วน

56

แหนแดงตองการธาตอาหารหลกเหมอนพชสเขยวชนดอ�นๆ ยกเวนไนโตรเจน รวมท.งตองการธาตอาหารรองในการเจรญเตบโตดวยในดนนาท�วไปฟอสฟอรสมความจาเปนตอแหนแดงมาก ถาปรมาณฟอสฟอรสในดนต�าเกนไป จะสงผลใหการเจรญเตบโต และปรมาณการตรงไนโตรเจนลดลง ผลการวเคราะหปรมาณธาตอาหารของแหนแดง (%ตอกรมของน. าหนกแหง)ไนโตรเจน 3.71 %ฟอสฟอรส 0.25 % โปรแตสเซ�ยม 1.25 % การใชแหนแดงเปนอาหารสตว การเล. ยงแหนแดงไมยงยากมากนกถาทาใหถกวธ โดยเร�มแรกจะทาการเล.ยงเพ�อขยายพนธกอนในถงซเมนต หรอกระถางปลกบว ทาการใสดนประมาณ1/2 ของกระถาง ใสปยอนทรยหรอปยคอกประมาณ 500 กรมตอดน 10 กโลกรม แลวเตมน. าใหท�วผวดนประมาณ 10 เซนตเมตร วางไวท�รมรบแสงประมาณ 50 % อยาใหอยกลางแดด เม�อแหนแดงเจรญเตบโตเตมผวของกระถาง สามารถนาไปขยายตอในบอดนท�มระดบน. า 10 –20 เซนตเมตร เม�อตองการใชปยในนาขาว จงนาไปขยายตอในนาขาวท�เตรยมกอนปกดาขาว ปลอยแหนแดงประมาณ 10% ของพ.นท� แหนแดงจะเจรญเตมพ.นท�ภายใน 15–30 วน หลงจากทาการคลาดกลบแลวทาการปกดาขาวไดทนท แหนแดงบางสวนจะลอยอยบนผวน. า หลงจากปกดาขาวควรจะปลอยใหเจรญเตบโตตอไป เพราะแหนแดงท�เจรญเตบโตในนาขาวสามารถเปนอาหารปลาไดดมากเน�องจากมโปรตนสง จงสามารถนาปลากนพช เชน ปลานล ปลาไน ปลาตะเพยน ปลอยลงไปได จะทาใหเกษตรกรมรายไดเพ�ม จากปลาท�ปลอยไป และมลปลาในนาขาวกเปนปยใหแกขาวเชนกน ทาใหเกษตรกรไดผลผลตขาวสงข.น และใหปลามากกวาท�เล.ยงโดยไมมแหนแดง การพ�งพาตนเองตามพ.นฐานของปรชญาประกอบดวยการยดสายกลาง มความสมดลพอด รจก พอประมาณ การมเหตผล มภมคมกน และรเทาทนโลก สขภาพดตามหลกการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จะรวมความถงการมสขภาวะทางกาย ทางจต และทางสงคมครอบคลมสขภาพของปจเจกบคคล และสขภาพทางสงคมในการอยรวมกน เนนในเร�องการมสขภาพด บรการด สงคมด ชวตมความสขพอเพยงอยางย �งยน (ชฏามาศ ขาวสะอาด, 2552)

57

เคร�องมอทางการบรหารท�สามารถผสานการทานาอนทรยไปสการพฒนาอยางย�งยน จฑาทพย ภทราวาท (2555) ขาวเปนอาหารหลกของคนไทย การทานาปลกขาวของชาวนาน.นไมเพยงแตเปนอาชพ แตเปนวถชวต แตเดมชาวนาปลกขาวไวบรโภคและนาสวนท�เหลอไปแลกกบส� งอ�นท�ผลตเองไมได ตอมาเหตการณเปล�ยนแปลง คนไทยท�เปนชาวนามนอยลง หนไปยดอาชพอ�นเพ�อนารายไดมาซ.อขาวกน ไมเวนแมแตชาวนาในปจจบนท�ขายขาวเปลอก แตตองซ.อขาวสารกนเชนเดยวกน ชาวนาสวนใหญตองการมรายไดมากจงตองเรงปลกขาวปละหลายคร. ง แมวาคาเชาท�ดนจะมราคาสง และตองใสปยใหมากเพ�อจะไดผลผลตมากๆ ใสสารเคมเพ�อจดการความเส�ยงเร� องโรค แมลง และศตรพช ทาใหตนทนการปลกขาวของชาวนาสงมาก โดยเฉพาะชาวนารายยอยท�มาสามารถเขาถงแหลงปจจยการผลตในราคาปกต ตองหนไปพ�งนายทนนอกระบบ จงเปนเหตปจจยสาคญของภาระหน. สนของชาวนาในทกวนน. ปญหาท�สาคญของชาวนา คอ ตนทนการผลต การเรงรบทานาเพ�อใหทานาไดปละหลายคร. ง เพ�อผลผลตสงรายไดกจะสงไปดวย เม�อเกบเก�ยวขาวแลวจาเปนตองขายทนท ท.งท�ขาวยงมความช.นสง ชาวนาไมไดเปนผกาหนดราคาขาวเอง การกาหนดราคาขาวน.นจะเปนหนาท�ของโรงสขาว ถาหากชาวนาขายขาวท�ยงมความช.นสง ราคาขาวกจะถกลง ทาใหรายไดกนอยลงตามไปดวย เม�อชาวนาไมสามารถกาหนดราคาขาวไดเอง ดงน.นการบรหารตนทนการผลตใหมประสทธภาพจงเปนเร�องสาคญในการทานาใหมรายไดเปนไปตามเปาหมาย (มกาไรสงสด) จาเปนตองอาศยระบบบญชตนทน การวเคราะหตนทนและการบรหารตนทนท�มประสทธภาพ การบรหารตนทนไมใหเกดการสญเปลาหรอร�วไหล การใชทรพยากรท�มอยางคมคาลวนแตอาศยขอมลดานตนทนท.งส.น ดงน. นตวเลขท�ถกตอง แมนยาและทนเหตการณเทาน. นท�จะทาใหชาวนามรายไดเปนไปตามเปาหมายท�วางไว การทราบตนทนท�แทจรงยงจะมสวนชวยใหชาวนาสามารถกาหนดรายละเอยดและวางแผนการปลกขาวใหเหมาะสมเขากนไดกบรปแบบการขาย วธการจดการและบรหารตนทนท�สามารถนาเอาไปประยกตใชสาหรบการทานาปลกขาวในปจจบน ส� งแรกท�ชาวนาตองรบดาเนนการเก�ยวกบการจดการตนทนก คอ การคานวณหารายละเอยดตนทนท.งหมด โดยเร�มจากการรวบรวมจดทารายละเอยดขอมลในสวนตางๆท�เปนตนทนและจาเปนตองใชสาหรบการทานาไมวาจะเปนตนทนคงท�หรอตนทนผนแปล เชน คาจาง

58

แรงงาน คาเชาพ.นท� คาวตถดบ คาไฟฟาและน.าประปา ฯลฯ เม�อไดรายละเอยดจานวนเงนคาใชจายของตนทนประเภทตางๆท.งจานวนเงนแลว ใหนาจานวนเงนในรายละเอยดขอตางๆมาบวกรวมกนท.งหมด ไดจานวนเงนรวมกนเทาไหรใหถอเปนยอดตนทนสทธเบ.องตนเพ�อรอดาเนนการในข.นตอนถดไป หลงจากไดจ านวนเงนตนทนสทธตามข.นตอนท� 1 แลว ในข.นตอนน. เปนสวนของ การพยายามลดตนทนโดยใหชาวนาดท�รายช�อแลวพยายามตดทอนลดในส�งท�ไมจาเปนออกไปจากผงรายการ เชน หากชาวนาไมไดมพ.นท�ปลกขาวเปนของตนเอง การเชาท�นาท�มากเกนไปอาจจะไมใชตวเลอกท�ถกตองนกและมองเหนแลววาอาจจะใชการเชาพ.นท�ใหนอยลงไดกใหตดในสวนของคาเชาพ.นท�ท.งไป หรอในสวนของการแรงงานถาเลงเหนวาหนาท�ดงกลาวไมไดมหนาท�มากเกนไปจนตองจางแรงงานเปนจานวนมากกอาจพจารณาลดจานวนแรงงานลงเพ�อเปนการควบคมคาใชจายกสามารถทาได การใชสารเคมกาจดแมลงและโรคขาวตางๆ ในปจจบนตนทนสารเคมท�ชาวนาใชสงมาก ชาวนาสามารถลดตนทนคาสารเคมเหลาน. ดวยการหนมาใชสมนไพรในการกาจดแมลงและโรคท�มากบขาว ซ� งข.นตอนน.จะเปนการชวยลดตนทนอนเกดจากความตองการท�เกนพอดของชาวนาไดเปนจานวนมากดวย หลงจากท�ไดทาการลดตนทนในสวนท�ไมมความจาเปนออกไปกอนหนาน.แลว กจะเหลอแตในสวนของตนทนท�มความจาเปนตอการทานาปลกขาวแทบท.งหมด โดยในสวนน.ชาวนาคงไมสามารถท�จะตดทอนลดตนทนในบางสวนไดอกแลวเพราะมเชนน.นจะกระทบและสงผลอยางรายแรงตอประสทธภาพโดยทนท ซ� งดวยความท�ไมสามารถตดตวเลอกออกไดอกแตในขณะเดยวกนกตองลดตนทนไปดวยในตวทางออกท�ดท�สดสาหรบปญหาน. คอการแสวงหาทางเลอกพเศษเพ�อลดตนทน โดยใหผชาวนาตดตอย�นขอเสนอขอสวนลดในเร�องของคาเชาพ.นท�ในราคาท�ถกลงกวาเดมดวยขอแลกเปล�ยนท�ชาวนาอาจจะชาระคาเชาลวงหนาถง 1 ปเตม เปนตน การแสวงหาทางเลอกพเศษจะชวยทาใหชาวนาสามารถรกษาคณภาพเดมเอาไวไดในขณะท�ตนทนลดต�าลงซ� งจะทาใหไดผลกาไรเพ�มมากข.นในท�สด

59

หลงจากท�ลดตนทนดวยการตดทอนสวนท�ไมจาเปนออกไปและใชชองทางเลอกพเศษเพ�อลดตนทนแลว ชาวนาจะไดตนทนท�ถอวาต�าท�สดออกมาเรยกวาตนทนสทธ โดยชาวนาตองนาเอาตนทนสทธท�ไดนามาใชคานวณเพ�อหาจดคมทนและผลกาไรท�จะไดรบเพ�อใชเปนแนวทางใน การวางแผนการปลกขาวท�เหมาะสมตอไป ส�งสาคญท�ชาวนาไทยจะตองทาคอ ปรบทศนคตในการผลตขาวคณภาพ ปรบเปล�ยนวธคดในการจดการวถอาชพและวถชวตใหเกดความสาเรจอยางสมดล และการเพ�มพนความรและทกษะในการทานาอยางมออาชพท�สามารถสรางทางเลอกใหกบตนเองอยางรเทาทน และมภมคมกนตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในไปสการพฒนาอยางย �งยน ความม�นคงตอตวบคคลและครวเรอน

วชย ชเชด (2547)ไดกลาวถงความม�นคงของมนษยไววา ความม�นคงของบคคล คอ ความปลอดภยและรสกปลอดภยจากการประทษรายทางรางกายและทรพยสน ความม�นคงปลอดภยในชวตและทรพยสนของบคคลน.น มความเช�อมโยงกบระบบสงคมโดยรวมกลาวคอ ความปลอดภยเปนความตองลาดบตนและเปนหลกสทธมนษยชนพ.นฐานท�มนษยทกคนมสทธไดรบอยางเทาเทยมกน สทธของบคคลจะถกลวงละเมดมได ดงน.น การอยรวมกนในสงคมจงตองมกฎเกณฑ มกฎหมายท�เปนหลกปฏบตและควบคมสงคมในอยรวมกนอยางปกตสข ถาใหคนท�วไปประเมนความสาคญของความม�นคงของบคคลในดานตางๆรายได การมงานทาและการศกษากคงอยในลาดบตน ๆ แตผลจากการศกษาพบวา ดานท�ถอเปนหวใจหรอสาคญตอความสขหรอความม�นคงของบคล คอ สขภาพอนามย และความสขในครอบครว สวนดานอ�น ๆ ท�สาคญรองลงมาไดแก การมงานทาและรายได การเมองและธรรมาภบาล การสนบสนนทางสงคม ท�อยอาศย การศกษา สงคม วฒนธรรม และสทธความเทาเทยม แนวทางในการพฒนาความม�นคงของมนษยท�สาคญจงตองวางรากฐานจากความม�นคงในครอบครว และสรางสขภาพอนามยท�ด ภายหลงจากท�รางกายและจตใจท�แขงแรงและอยในครอบครวท�มความสขแลว จงกาวสการพฒนา มตงานและรายได เพ�มความม�นคงในชวตและทรพยสน แสวงหา การยอมรบทางสงคม และการมสวนในการเมองและธรรมาภบาล สวนสดทายท�จาเปนเปนอนดบตอไปคอ การพฒนาดานท�อยอาศย การศกษา สงคมและวฒนธรรม และสทธความเปนธรรม

60

ความม�นคงดานครอบครว คอ การท�สมาชกครอบครวมความสมพนธท�ด เคารพและ ใหเกยรตซ� งกนและกน มการรวมรบผดชอบในภาระของครอบครว สภาพสงคมในปจจบน ท.งดานเศรษฐกจ การเมอง คานยม ความเช�อ วฒนธรรม และส�งแวดลอมท�มการเปล�ยนแปลงไป การตดตอส�อสารและเทคโนโลยอนทนสมย สงผลใหครอบครวมการเปล�ยนแปลงตามไปดวย ในดานโครงสราง ขนาด รปแบบครอบครว ตลอดจนความสมพนธ คานยม ความคด พฤตกรรม วถชวตของบคคลในครอบครว นาไปสความออนแอของสถาบนครอบครว สมพนธภาพระหวางสมาชกในครอบครวหางเหน ความรบผดชอบตอบทบาทหนาท� ในครอบครวลดนอยลง กอเกดปญหาครอบครวและสงคม โดยสถานการณครอบครวไทยในปจจบน พบวา มรปแบบครอบครวท�หลากหลาย การอยรวมกนระหวางพอ แม และลก มแนวโนมลดลง อยางไรกตามจากการศกษาพบวาความสขในครอบครวเปนส�งท�ทกคนปรารถนา เปนดานท�สรางความม�นคงใหกบมนษยไดในระดบตนๆ เพราะครอบครวเปนหนวยทางสงคมท�สาคญในการเล.ยงด หลอหลอมความเปนตวตน และตอบสนองความตองการข.นพ.นฐานท�สาคญของมนษย ตลอดจนความม�นคงทางอารมณ ความรก ความอบอน การยอมรบ การสรางจตสานกและความรบผดชอบตางๆ เม�อครอบครวมความสาคญสาหรบชวตมนษย มนกจะเปนจดเร�มตนในการสรรสรางหลอหลอมพฤตกรรม ความคด ทศนคต แหงความเปนมนษยท�สมบรณ ดงน.น หนาท�ครอบครวจงมไดเปนเพยงการกระทา หากแตตองเปนการกระทาท� เตมเป� ยมไปดวยความรบผดชอบในทก ๆ ดานครอบครวเปนผสราง กาหนดสถานภาพ บทบาทและสทธหนาท�ของบคคลอนพงปฏบตตอกน เปนสถาบนแหงแรกในการถายทอดวฒนธรรมและพฒนามนษยใหมคณภาพ ความรก ความผกพนระหวางพอแมลก จะเปนพลงเช�อมรอยอนแขงแรงท�จะนาไปสการสรางสรรคสงคมใหเขมแขง

ความม�นคงตอบคคลและครวเรอนเปน การนาทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการทานาปลกขาวทาใหเกษตรกร “ มน.ามทา มกนมใช และครอบครวอยสขสบาย ” คาวา “มน.ามทา” คอ มแหลงน.าในไรนา เชน น. าในรองสวนไมผล และพชผก บอเล. ยงปลา บอบาดาล สระน.า เพ�อมไวใชในการเพาะปลกและเล.ยงสตวในฤดแลง คาวา “มกน” มกจกรรมพชอาหารโดยเฉพาะ การทานาสามารถมขาวไวบรโภคตลอดท.งปในครอบครว หากเหลอจงจาหนาย ท. งน. ยงสามารถปลกพชท� เปนอาหารแทรกในกจกรรมการเกษตรอ�นๆ โดยการปลกพชหมนเวยน การปลกพชแซมในสวนไมผลในพ.นท�ในไรนา เชน พชตระกลถ�ว ถ�วเหลอง ถ�วเขยว งา ขาวโพด ขาวฟาง ตลอดจนพชผก และการเล.ยงสตวบก สตวน.า

61

คาวา “มใช” มความม�นคงทางดานเศรษฐกจเพ�มรายได และลดตนทนการผลต โดยการสงเสรมการปลกไมผล ไมยนตน การปลกพชแซมในสวนไมผลและไมยนตน ไดแก กจกรรมพชไร พชผก และไมดอกไมประดบ นอกจากน. แลวยงสามารถปลกไมผลและไมยนตนขอบเขตเปนพช บงลม เปนพชท�สรางความชมช.นใหกบระบบการผลตการเกษตรทา ใหระบบนเวศเกษตรดข.น คาวา “ครอบครวอยสขสบาย” เกษตรกรมบานเรอน โดยอยอาศยในพ.นท�ทา การเกษตรทา ใหสามารถดแลเรอกสวนไรนา และกจกรรมการเกษตรไดเตมท� นอกจากน. ยงสามารถทา กจกรรมการเกษตรรอบๆ บรเวณท�อยอาศยเพ�อใชในการบรโภค และใชสอยอ�นๆ เชน ปลกไมผลสวนหลงบาน พชผกสวนครว ไมดอกไมประดบ พชสมนไพรและใชวสดท�มอยในไรนาและทองถ�นใหเกดประโยชน เชน การเพาะเหด การทา ปยหมกและการเล.ยงสตว ทาใหลดรายจาย ดานอาหารและยา นอกจากน. มรายไดเสรมจากการขายผลผลตท�เหลอจากการบรโภค เคร�องมอทางการบญชบรหารทางดานการบรหารตนทน

อาภรณ ภวทยภณฑ(2554 ) ไดกลาวถงPDCA(Plan-Do-Check-Act)ไววา PDCA (Plan-Do-Check-Act)เปนกจกรรมพ.นฐานในการพฒนาประสทธภาพและคณภาพของการดาเนนงาน ซ� งประกอบดวย ข.นตอน 4 ข.น คอ วางแผน ปฏบต ตรวจสอบ และการปรบปรงการดาเนนกจกรรม PDCA อยางเปนระบบใหครบวงจรอยางตอเน�อง หมนเวยนไปเร�อย ๆ ยอมสงผลใหการดาเนนงานมประสทธภาพและมคณภาพเพ�มข.น โดยตลอดวงจร PDCA น. ไดพฒนาข.นโดย ดร.ชวฮารท ตอมา ดร.เดมม�ง ไดนามาเผยแพรจนเปนท�รจกกนอยางแพรหลาย ข.นตอนแตละข.นของวงจร PDCA มรายละเอยด ดงน.

1. Plan (วางแผน) หมายความรวมถงการกาหนดเปาหมาย วตถประสงค ในการดาเนนงานวธการและข.นตอนท�จาเปนเพ�อใหการดาเนนงาน บรรลเปาหมายในการวางแผนจะตองทาความเขาใจกบเปาหมาย วตถประสงคใหชดเจน เปาหมายท�กาหนดตองเปนไปตามนโยบาย วสยทศนและพนธกจขององคกรเพ�อกอใหเกดการพฒนาท�เปนไปในแนวทางเดยวกนท�วท.งองคกร การวางแผนในบางดานอาจจาเปนตองกาหนดมาตรฐานของวธการทางานหรอเกณฑมาตรฐานตาง ๆ ไปพรอมกนดวยขอกาหนดท�เปนมาตรฐานน. จะชวยใหการวางแผนม

62

ความสมบรณย�งข.น เพราะใชเปนเกณฑในการตรวจสอบไดวา การปฏบตงานเปนไปตามมาตรฐานท�ไดระบไวในแผนหรอไม

2. Do (ปฏบต) หมายถง การปฏบตใหเปนไปตามแผนท�ไดกาหนดไว ซ� งกอนท�จะปฏบตงานใดๆ จาเปนตองศกษาขอมลและเง�อนไขตาง ๆ ของ สภาพงานท�เก�ยวของเสยกอน ในกรณท�เปนงานประจาท�เคยปฏบตหรอเปนงานเลกอาจใชวธการเรยนร ศกษาคนควาดวยตนเอง แตถาเปนงานใหมหรองานใหญท�ตองใชบคลากรจานวนมากอาจตองจดใหมการฝกอบรม กอนท�จะปฏบตจรงการปฏบตจะตองดาเนนการไปตามแผน วธการ และข.นตอน ท�ไดกาหนดไวและจะตองเกบรวบรวมและบนทก ขอมลท�เก�ยวของกบการปฏบตงานไวดวยเพ�อใชเปนขอมล ในการดาเนนงานในข.นตอนตอไป

3. Check (ตรวจสอบ) เปนกจกรรมท�มข.นเพ�อประเมนผลวามการปฏบตงานตามแผน หรอไมมปญหาเกดข.นในระหวางการปฏบตงานหรอไม ข.นตอนน. มความสาคญ เน�องจาก ในการดาเนนงานใด ๆ มกจะเกดปญหาแทรกซอนท�ทาใหการดาเนนงานไมเปนไปตามแผนอยเสมอ ซ� งเปนอปสรรค ตอประสทธภาพและคณภาพของการทางาน การตดตาม การตรวจสอบ และการประเมนปญหาจงเปนส�งสาคญท�ตองกระทาควบคไปกบการดาเนนงาน เพ�อจะไดทราบขอมลท�เปนประโยชนในการปรบปรงคณภาพ ของการดาเนนงานตอไปในการตรวจสอบ และการประเมนการปฏบตงาน จะตองตรวจสอบดวย วาการปฏบตน.น เปนไปตามมาตรฐานท�กาหนดไวหรอไมท.งน. เพ�อเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพของงาน

4. Act (การปรบปรง) เปนกจกรรมท�มข.นเพ�อแกไขปญหาท�เกดข.นหลงจากไดทาการตรวจสอบแลวการปรบปรงอาจเปนการแกไขแบบเรงดวน เฉพาะหนา หรอการคนหาสาเหตท�แทจรงของปญหา เพ�อปองกนไมใหเกดปญหาซ. ารอยเดม การปรบปรงอาจนาไปสการกาหนดมาตรฐานของวธการ ทางานท�ตางจากเดมเม�อมการดาเนนงานตาม

63

ภาพท� 2-26 วงจร PDCA ท�มา: อาภรณ ภวทยภณฑ, 2554

วงจร PDCA ในรอบใหมขอมลท�ไดจากการปรบปรงจะชวยใหการวางแผนมความสมบรณและมคณภาพเพ�มข.นได การบรหารงานในระดบตาง ๆ ทกระดบต.งแตเลกสดคอการปฏบตงานประจาวนของบคคลคนหน� งจนถงโครงการในระดบใหญท�ตองใชกาลงคนและเงนงบประมาณจานวนมากยอมมกจกรรม PDCA เกดข.นเสมอ โดยมการดาเนนกจกรรมท�ครบวงจรบาง ไมครบวงจรบางแตกตางกน ตามลกษณะงานและสภาพแวดลอมในการทางาน ในแตละองคกรจะมวงจร PDCA อยหลาย ๆ วง วงใหญสด คอ วงท�มวสยทศนและแผนยทธศาสตร ขององคกรเปนแผนงาน (P) แผนงานวงใหญอาจครอบคลมระยะเวลาตอเน�องกนหลายปจงจะบรรลผล การจะผลกดนใหวสยทศนและแผนยทธศาสตร ขององคกรปรากฏเปนจรงไดจะตองปฏบต (P) โดยนาแผนยทธศาสตรมากาหนดเปนแผนการปฏบตงานประจาปของหนวยงานตาง ๆ ขององคกรแผนการปฏบตงานประจาปจะกอใหเกดวงจร PDCA ของหนวยงานข.นใหม หากหนวยงานมขนาดใหญ มบคลากรท�เก�ยวของจานวนมาก กจะตองแบงกระจายความรบผดชอบไปยงหนวยงานตาง ๆ ทาใหเกดวงจร PDCA เพ�มข.นอกหลาย ๆ วงโดยมความเช�อมโยงและซอนกนอย การปฏบตงานของหนวยงานท.งหมดจะรวมกนเปน (D) ขององคกรน.น ซ� งองคกรจะตองทาการตดตามตรวจสอบ (C) และแกไขปรบปรงจดท�เปนปญหาหรออาจตองปรบแผนใหม ในแตละป (A) เพ�อใหวสยทศนและแผนยทธศาสตรระยะยาวน. นปรากฏเปนจรงและทาใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายและวตถประสงครวมขององคกร ไดอยางมประสทธภาพและมคณภาพ

64

การบรหารตนทน ตนทน (cost) มผศกษา และเรยบเรยงความหมายไวแตกตางกนมากมาย กลาวคอ สมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย ไดบญญตวา ตนทน หมายถง รายจายท�เกดข.นเพ�อใหไดมาซ� งสนคาหรอบรการ ซ� งอาจจายเปนเงนสด สนทรพยอ�น หนทน หรอการใหบรการ หรอการกอหน. ท.งน. รวมถงผลขาดทนท�วดคาเปนตวเงนไดท�เก�ยวของโดยตรงกบการไดมาซ� งสนคาหรอบรการ สอดคลองกบคานาย อภปรชญาสกล (2555) ไดใหความหมายของตนทน ไววา ตนทน หมายถง มลคาของทรพยากรยาการท�สญเสยไปเพ�อใหไดสนคาหรอบรการโดยมลคาน.นจะตองวดไดเปนเงนตรา ซ� งเปนลกษณะการลดลงของสนทรพยหรอเพ�มข.นในหน. สนท�เกดข.นอาจจะใหประโยชนในปจจบนหรออนาคตกได เม�อตนทนใดท�เกดข.นแลวและตนทนน.นจะถอเปนคาใชจาย ในทานองเดยวกน พชนจ เนาวพนธ (2555) กลาววา ตนทน (cost) ในทางบญชการเงนจะหมายถง จานวนทรพยากรท�จายออกไป หรอใชไปเพ�อใหไดผลตภณฑโดยสะสมอยในรปตนทนผลตภณฑ (สนทรพย) เม�อขายผลตภณฑไดจานวนเงนท�ไดรบท.งหมดคอรายได หกดวยจานวนตนทนผลตภณฑท�จ าหนายออกไปกจะไดเปนผลกาไร แตในทางบญชบรหารสามารถใหความหมายของตนทนไดหลายอยางข.นอยกบวตถประสงคในการจาแนกเพ�อใชขอมลตนทนชนดน.นๆ สอดคลองกบฉตรชย เพยรทอง (2552) กลาววา ตนทน หมายถง คาใชจายตางๆ ท�ใชจายไปเพ�อดาเนนการผลตหรอใหบรการ เร�มต.งแตการออกแบบการผลต การตรวจสอบ การจดเกบ การขนสง พรอมท.งท�จะสงมอบใหลกคา เรยกวา เปนตนทนการดาเนนงาน ในทานองเดยวกบ อนรกษ ทองสโขวงศ (2548) กลาววา ตนทน (Cost) หมายถง มลคาของทรพยากรท�สญเสยไปเพ�อใหไดสนคาหรอบรการ โดยมลคาน.นจะตองสามารถวดไดเปนหนวยเงนตรา ซ� งเปนลกษณะของการลดลงในสนทรพยหรอเพ�มข.นในหน. สน ตนทนท�เกดข.นอาจจะใหประโยชนในปจจบนหรอในอนาคตกได เม�อตนทนใดท�เกดข.นแลวและกจการไดใชประโยชนไปท.งส.นแลว ตนทนน.นกจะถอเปน “คาใชจาย” (Expenses) ดงน.น คาใชจายจงหมายถงตนทนท�ไดใหประโยชนและกจการไดใชประโยชนท.งหมดไปแลวในขณะน.นและสาหรบตนทนท�กจการสญเสยไป แตจะใหประโยชนแกกจการในอนาคตเรยกวา “สนทรพย (Assets)

65

การศกษาความหมายของตนทนขางตน สามารถสรปไดวา ตนทน หมายถง มลคาของทรพยากรท�เกดข.น เพ�อใหไดมาซ� งสนคาหรอบรการ เม�อตนทนเกดข.นแลวกจการไดใชประโยชน ตนทนน.นจะถอเปนคาใชจาย ประเภทของตนทน ตนทนการผลตของแตละกจการจะแตกตางกนออกไปตามแตการจาแนกประเภทของตนทนของแตละกจการ ข.นอยกบวตถประสงคในการจาแนกเพ�อใชขอมลตนทนชนดน.นๆ พชนจ เนาวพนธ (2555) ไดจาแนกชนดตนทนตามพฤตกรรมตนทน สามารถจาแนกไดเปน 4 ชนด คอ 1. ตนทนผนแปร (variable costs) คอ ตนทนชนดท�มอตราตนทนตอหนวยเทากนทกหนวย โดยตนทนรวมเปล�ยนแปลงไปในทศทางเดยวกบกจกรรมดาเนนงาน เชน รถยนตมตนทนคาน. ามนกโลเมตรละ 1.20 บาท ดงน.นหากรถยนตไมมการแลนกจะไมมตนทนคาน. ามนเกดข.น แตเม�อไรท�รถยนตแลน ตนทนคาน. ามนเช. อเพลงรวมจะเปล�ยนแปลงไปตามสดสวนระยะทาง เพราะฉะน.นตนทนผนแปรจะมพฤตกรรม คอ ตนทนผนแปรถวเฉล�ยตอหนวยเทากนทกหนวยไมวากจกรรมการดาเนนงานจะมากหรอนอยแตตนทนผนแปรรวมจะเปล�ยนไปในทศทางเดยวกนกบกจกรรมดาเนนงาน 2. ตนทนคงท� (fixed costs) คอ ตนทนชนดท�มตนทนรวมไมมการเปล�ยนแปลงตามระดบกจกรรม แตเม�อคานวณตนทนตอหนวยท�แตละระดบกจกรรม ตนทนตอหนวยจะไมเทากน เชน คาเส�อมราคาเคร�องจกรท�คดดวยวธเสนตรง ไมวาจะมกจกรรมท�เกดข.นมากนอยเพยงใด ตนทนรวมเทากนทกระดบกจกรรมคอ 50,000 บาท แตคาเส�อมราคาถวเฉล�ยตอหนวยจะไมเทากนในแตละระดบปรมาณการผลต เชน ถาบรษทผลตสนคา 100 หนวย คาเส�อมราคาจะถกเฉล�ยเปนตนทน ตอหนวย หนวยละ 500 บาท แตถาหากบรษทผลตสนคา 400 หนวย คาเส�อมราคาจะถกเฉล�ยเปนตนทนตอหนวย หนวยละ 125 บาท สรปไดวาตนทนคงท�รวมจะไมมการเปล�ยนแปลงไปตามกจกรรม แตตนทนคงท�ถวเฉล�ยจะเปล�ยนแปลงตามกจกรรมการผลต ถากจกรรมการดาเนนงานสงตนทนคงท�ถวเฉล�ยตอหนวยจะต�า แตถากจกรรมดาเนนงานนอย ตนทนคงท�ถวเฉล�ยตอหนวยจะสง

66

3. ตนทนผสม (mixed costs) คอ ตนทนท�มสวนผสมของตนทน 2 ชนด คอ ตนทนคงท�และตนทนผนแปร โดยแบงออกเปน 3.1 ตนทนผสมท�มสดสวนชดเจน ตนทนผสมลกษณะน. มสวนผสมระหวางตนทนคงท�และตนทนผนแปรตามสดสวนการใช น.นคอแมไมมกจกรรมดาเนนงานเกดข.นกจะมตนทนคงท�สวนหน�งจะตองจาย และเม�อเร�มกจกรรมดาเนนงานตนทนรวมกจะเพ�มข.นตามระดบกจกรรมท�เกดข.น ตวอยางสาหรบตนทนผสมเชน คาน. าประปาบาน มคาบรการรายเดอน เดอนละ 45 บาท (ตนทนคงท�) และคาน.ายนตละ 15 บาท (ตนทนผนแปร) 3.2 ตนทนผสมท�มสดสวนไมชดเจน คอ ตนทนท�ไมมสดสวนการเกดข.นของตนทนคงท�และตนทนผนแปรท�ชดเจน มสาเหตการเกดข.นหลายมลเหตรวมกนจนไมสามารรถกาหนดรปแบบท�แนนอนได 4. ตนทนตามระดบ (step costs) คอ ตนทนท�จะเปล�ยนแปลงไปเม�อขนาดการผลตมการเปล�ยนแปลง หรอเม�อบรษทไดขยายกาลงการผลตเพ�มข.นจากเดม โดยอาจแบงออกเปน 4.1 ตนทนผนแปรตามระดบ (step variable cost) คอ ตนทนผนแปรท�มลกษณะตนทนตอหนวยเทากนทกหนวยในระดบหน�ง แตจะมตนทนตอหนวยเปล�ยนแปลงไปเม�อระดบกาลงการผลตเกนกวาระดบ เชน อตราคาไฟฟาสาหรบกจการขนาดใหญท�การไฟฟานครหลวงเรยกเกบ โดยหากบรษทผผลตใชกระแสไฟฟาไมเกน 12 กโลโวลท อตราคาไฟฟาหนวยละ 1.7314 บาท แตถาใชเกนเปนระดบ 12 – 24 กโลโวลท อตราคาไฟฟาหนวยละ 1.7034 บาท 4.2 ตนทนคงท�ตามระดบ (step fixed costs) คอ ตนทนคงท�รวมท�มลกษณะตนทนรวมเทากนในระดบหน� ง แตเม�อบรษทจะตองผลตเกนกวาระดบน.น จะตองมตนทนคงท�รวมเพ�มเตมเพ�อขยายกาลงการผลต อนรกษ ทองสโขวงศ ( 2548 ) จาแนกประเภทของตนทนตามพฤตกรรมของตนทน การจาแนกประเภทของตนทนโดยอางถงลกษณะพฤตกรรมของการเกดตนทนน.น เปนตนทนกลมหน�งท�มบทบาทสาคญตอผบรหารเพ�อการวางแผนในการใชประโยชนจากทรพยากรตางๆ ท�มธรกจอย ทรพยากรเปนแหลงท�มาของประโยชนเชงเศรษฐกจ ซ� งจะถกนาไปใชเพ�อการดาเนนงานให

67

เปนไปตามเปาหมายขององคกร ซ� งการวเคราะหตนทนตามแนวคดน.สามารถจาแนกตนทนไดเปน 3 ประเภท คอ ตนทนผนแปร ตนทนคงท� และตนทนผสม 1. ตนทนผนแปร ลกษณะพฤตกรรมของตนทนผนแปร คอ ตนทนผนแปรโดยรวมจะมการเปล�ยนแปลงไปในทศทางเดยวกนกบการเปล�ยนแปลงของระดบกจกรรมการดาเนนงาน 2. ตนทนคงท� ลกษณะพฤตกรรมของตนทนคงท� คอ ตนทนคงท�โดยรวมจะยงคงเทาเดมแมวาจะมการเปล�ยนแปลงระดบกจกรรมการดาเนนงาน แตตนทนคงท�ตอฐานกจกรรมหน�งจะมการเปล�ยนแปลงไปในทศทางตรงกนขามกบระดบกจกรรมท�มการเปล�ยนแปลง 3. ตนทนผสม ลกษณะของตนทนผสม คอ มท.งพฤตกรรมของตนทนผนแปรและตนทนคงท�รวมอยในตนทนเดยวกน กลาวคอ มบางสวนของตนทนท�มการเปล�ยนแปลงไปตามระดบกจกรรม และมบางสวนของตนทนท�ยงเทาเดมแมววาระดบกจกรรมจะมการเปล�ยนแปลงไปกตาม ตนทนผสมน.บางคร. งอาจเรยกวาตนทนก�งผนแปรหรอตนทนก�งคงท�กได คานาย อภปรชญาสกล ( 2555 ) ไดมการจาแนกตนทนตามความสมพนธกบระดบของกจกรรม การจาแนกตนทนความสมพนธกบระดบของกจกรรมน.บางคร. งเรยกวา การจาแนกตนทนตามพฤตกรรมของตนทน (cost behavior) ซ� งเปนการวเคราะหจานวนของตนทนท�จะม การเปล�ยนแปลงไปตามปรมาณ การดาเนนงานหรอระดบของกจกรรมท�เปนตวผลกดนใหเกดตนทน ในการดาเนนงานท.งท�เก�ยวกบ การวางแผน การควบคม การประเมนและผลการดาเนนงาน การจาแนกตนทนตามความสมพนธกบระดบของกจกรรมสามารถท�จะจาแนกตนทนได 3 ชนด คอ ตนทนผนแปร ตนทนคงท� ตนทนผสม 1. ตนทนผนแปร (variable costs) หมายถง ตนทนท�จะมตนทนรวมเปล�ยนแปลงไปตามสดสวนของการเปล�ยนแปลงในระดบกจกรรมหรอปรมาณการดาเนนงานในขณะท�ตนทนตอหนวยจะเทากนทกๆ หนวย 2. ตนทนคงท� (fixed costs) เปนตนทนรวมท�ไมไดเปล�ยนแปลงไปตามระดบของการดาเนนงานแตตนทนคงท�ตอหนวยกจะเปล�ยนแปลงในทางลดลงถาปรมาณการดาเนนงานเพ�มข.น

68

3. ตนทนผสม (mixed costs) หมายถง ตนทนท�มลกษณะของตนทนคงท�และตนทนผนแปรรวมอยดวยกนในชวงของการดาเนนกจกรรมท�มความหมายตอการตดสนใจโดยตนทนผสมจะแบงออกเปน 2 ชนด คอ ตนทนก�งผนแปรและตนทนก�งคงท�หรอตนทนเชงข.น 3.1 ตนทนก�งผนแปร (semi variable cost) ตนทนท�จะมตนทนสวนหน�งคงท�ทกระดบของกจกรรมและมตนทนอกสวนหน�งจะผนแปรไปตามระดบของกจกรรม 3.2 ตนทนเชงข.น (step cost) หรอตนทนก�งคงท� หมายถง ตนทนท�จะมจานวนคงท� ณ ระดบกจกรรมหน�งและจะเปล�ยนไปคงท�ในอกระดบกจกรรมหน�ง ตนทนการผลต (Cost of Production)

ตนทนการผลต หมายถง คาใชจายหรอรายจายในปจจยการผลตท�ใชในกระบวนการผลต เน�องจากปจจยการผลตแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ปจจยคงท� กบปจจยผนแปร ดงน.น ตนทน การผลตซ� งเปนคาใชจายหรอรายจายในปจจยการผลตจงแบงตามประเภทของปจจยการผลต ออกเปน 2 ประเภท เชนเดยวกน คอ 1. ตนทนคงท� (fixed cost) หมายถง คาใชจายหรอรายจายในการผลตท�เกดจากการใชปจจยคงท� หรอกลาวอกอยางหน�งไดวา ตนทนคงท�เปนคาใชจายหรอรายจายท�ไมข.นอยกบปรมาณของผลผลต กลาวคอ ไมวาจะผลตปรมาณมาก ปรมาณนอย หรอไมผลตเลย กจะเสยคาใชจาย ในจานวนท�คงท� ตวอยางของตนทนคงท� ไดแก คาใชจายในการลงทนซ. อท� ดน คาใชจาย ในการกอสรางอาคารสานกงานโรงงาน ฯลฯ ซ� งเปนคาใชจายท�ตายตวไมเปล�ยนแปลงตามปรมาณการผลต 2. ตนทนผนแปร (variable cost) หมายถง คาใชจายหรอรายจายในการผลตท�เกด จากการใชปจจยผนแปร หรอกลาวอกอยางหน� งไดวา ตนทนผนแปรเปนคาใชจายหรอรายจาย ท�ข.นอยกบปรมาณของผลผลต กลาวคอ ถาผลตปรมาณมากกจะเสยตนทนมาก ถาผลตปรมาณนอยกจะเสยตนทนนอย และจะไมตองจายเลยถาไมมการผลต ตวอยางของตนทนผนแปร ไดแก คาใชจายท�เปนคาแรงงาน คาวตถดบคาขนสง คาน.าประปา คาไฟฟา ฯลฯ

69

รายได (Income or Revenue) ศรกล ตลาสมบต (2551) ไดกลาวถง รายได หมายถง ผลตอบแทนท�ไดรบจากการขายสนคาหรอบรการใหลกคาในรอบบญชปจจบน กาไรจากการขายหรอแลกเปล�ยนสนทรพย ดอกเบ.ยรบจากการใหกยมเงน เงนปนผลรบจากการลงทนซ.อหนของบรษทอ�น ซ� งแบงรายไดออกเปน 2 ประเภท ดงน. 1. รายไดจากการดาเนนงาน (operating revenues) หมายถง รายไดจากการขายสนคาหรอการใหบรการซ� งเปนธรกจหลกของกจการ เชน รายไดจากการขายสาหรบธรกจทาการขายสนคา รายไดคาเชาสาหรบธรกจใหบรการเชาอาคาร เปนตน 2. รายไดอ�น (other revenues) หมายถง รายไดจากการดาเนนงานท�ไมไดจากการขายใหการใหบรการ เชน ดอกเบ. ยรบจากการใหกยมเงน เงนปนรบจากการลงทนซ.อหนของบรษทอ�น เปนตน ตนทนการผลตสนคา ศรกล ตลาสมบต (2551) กจการอตสาหกรรมทาการผลตสนคาจาเปนจะตองทราบตนทนในการผลตสนคา จงตองคานวณหาตนทนในการผลตสนคา (cost of good manufactured) ซ� งประกอบดวย วตถดบทางตรง แรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต 1. วตถดบทางตรง (direct materials) หมายถง วตถดบสาคญท�ใหในการผลตสนคา เชน ในการทานาปลกขาว วตถดบทางตรงคอ เมลดพนธขาว สวนวตถดบอ�นๆ เชน สมนไพร ในการกาจดแมลง ศตรพช ถอเปนวตถดบทางออมหรอวสดโรงงาน 2. คาแรงงานทางตรง (direct labor) หมายถง คาแรงท�กจการจายใหกบพนกงานหรอคนงานท�ผลตสนคาโดยตรง เชน คาแรงงานท�เจาของนาขาวจายใหกบลกจางชาวนา สวนคาแรง ท� จายใหกบคนงานท�นอกเหนอจากการผลตสนคา เชน คาแรงของคนงานเก�ยวขาว ถอเปนคาแรงงานทางออม

70

3. คาใชจายในการผลต (factory overhead) หมายถง คาใชจายตางๆ ท�เก�ยวของกบการผลตนอกเหนอจากวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง คาใชจายการผลต ไดแก วตถดบทางออมหรอวสดโรงงานใชไป คาแรงงานทางออม คาสาธารณปโภคโรงงาน คาเส� อมราคา - อาคารโรงงาน คาเส�อมราคา - เคร�องจกร คาเคร�องมอ คาสทธบตร และคาใชจายอ�นๆ ท�เก�ยวของกบโรงงานหรอคาใชจายอ�นๆ ท�เก�ยวของกบการผลต

ผลการทบทวนวรรณกรรมท�เก�ยวของ มนส มากบญ (2549) ไดทาการศกษาเร�อง การพฒนากลยทธการบรหารตนทนตอหนวยบรการของศนยสขภาพชมชน อาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก พบวา ตนทนตอหนวยบรการจาแนกตามรายกจกรรม ตอการใหบรการ 1 คร. ง จะพบวา กจกรรมงานรกษาพยาบาล มตนทนเทากบ 74.18 บาท งานอนามยแมและเดก มตนทนตอหนวยเทากบ 297.21 บาท งานวางแผนครอบครว มตนทนตอหนวยเทากบ 169.44 บาท งานสรางเสรมภมคมกนโรค มตนทนตอหนวยเฉล�ยเทากบ 220.06 บาท งานเย�ยมบาน มตนทนตอหนวยเทากบ 19.26 บาท งานอนามยโรงเรยน มตนทนตอหนวยเทากบ 472.27 บาท งานสขาภบาลและควบคมโรค มตนทนตอหนวยเทากบ 782.62 บาท และงานทนตสาธารณสข มตนทนตอหนวยเทากบ 726.69 บาท ส ด ส ว น ข อ ง ตน ท น ด า น ค า แ ร ง ตน ท น ค า ว ส ด แ ล ะ ตน ท น ค า ล ง ท น เ ท า กบ 299,348 : 205,148 : 155,419 หรอรอยละ 45.36 : 31.09 : 23.55 การเปรยบเทยบตนทนตอหนวยบรการเฉล�ยจาแนกตามรายกจกรรมของศนยสขภาพชมชนพบวาท.งศนยสขภาพชมชนขนาดใหญและขนาดเลกมตนทนตอหนวยบรการไมแตกตางกน คอ มตนทนคาแรงมากท�สด รองลงมาคอ ตนทนคาวสด และตนทนคาลงทน การพฒนาในเชงกลยทธของศนยสขภาพชมชน พบวา เจาหนาท�สวนใหญใชการพฒนากลยทธผนาคาใชจาย โดยเสนอกลยทธลดคาแรงเจาหนาท�ในการปฏบตงานนอกเวลาราชการ 3 วธ คอ 1. การลดการอยเวรนอกเวลาลงคร� งหน�งของปจจบน 2. เจาหนาท�ในศนยสขภาพชมชนลกขายไปข.นเวรนอกเวลาในศนยสขภาพชมชนแมขาย

71

3. การงดการอยเวรนอกเวลาท.งหมด ฉตรชย เพยรทอง (2552) ไดทาการศกษาเร�อง แนวทางการจดการและการบรหารตนทนการเพาะเล. ยงกงขาว : กรณศกษา ผประกอบการในเขตจงหวดภเกตและพงงา จากการศกษาการบรหารตนทน พบวา ในดานการผลต ผประกอบการเพาะเล.ยงกงสวนใหญมการวางแผนการเล.ยงลวงหนาและการกาหนดขนาดกงท�ตองการ มการกาหนดเวลาเปด-ปดเคร� องตน. าใหเหมาะสม รวมถงการจดหาลกกงโดยซ.อจากบรษทท�นาเช�อถอซ� งมราคาแพงแตมความเส�ยงต�า และเลอกกงท�มคณสมบตตานทานโรค โดยจะปลอยกงจานวนตวตอไรลดลงเพ�อลดความหนาแนนใหเหมาะสมกบบอหรอปลอยกงจานวนตวตอไรมากข.นเพ�อจบออกบางสวนระหวางการเล. ยง การจดซ.อวตถดบเพ�อใหเหมาะสมกบความตองการใชและจะส�งซ.อจากผขายหลายราย สาหรบเวชภณฑและสารเคมจะใชในปรมาณท�กาหนดเทาน.น สวนการจดซ.อและควบคมสนคาคงเหลอวสดอปกรณภายในฟารมจะมการวางแผนและตรวจสอบราคาอยางรดกมและเปนระบบ สาหรบบคลากรจะสงเขารวมงานสมมนาเพ�อเพ�มประสทธภาพในการทางานและมการเพ�มเงนพเศษสาหรบคนท�มผลงานด สวนใหญจะใชจากเงนทนสวนตวหรอกยมจากธนาคารซ� งมระยะเวลาชาระหน. ระยะยาว ในดานการตลาด มแนวทางการผลตท�เนนตนทนท�ต �าท�สดโดยมการวางแผนการขายอยางเปนระบบและตรวจสอบราคาท�นาเช�อถอ นอกจากน. จะเพ�มชองทางจาหนายกงโดยขายใหกบหองเยนท�ทาการแปรรปและสงออก ศรกล ตลาสมบต (2552) ไดทาการศกษาเร�อง การบรหารตนทนการผลตลาไยนอกฤดกาลโดยใชวธการตดแตงก�งของเกษตรกรตาบลน. าดบ อาเภอปาซาง จงหวดลาพน พบวา สภาพท�วไปของเกษตรกรผผลตลาไยนอกฤดกาลจานวน 8 ราย มพ.นท�การปลกลาไยท.งหมด 45.25 ไร อายของเกษตรกรเฉล�ย 48.5 ป อายตนลาไยโดยเฉล�ย 9.63 ป และจานวนตนลาไยโดยเฉล�ยตอไร 27 ตน ตนทนการผลตและผลตอบแทนมดงน. รายไดเฉล�ยตอไร 35,138 บาท ตนทนการผลตเฉล�ยตอไร 15,776 บาท ประกอบดวยตนทนคงท�ตอไร 7,186 บาท และตนทนผนแปรตอไร 8,591 บาท สวนรายไดเฉล�ยตอไร 35,138 บาท และผลตอบแทนเฉล�ยตอไร 19,351.66 บาท จากการศกษาพบวา เกษตรกรยงมตนทนการผลตสงและผลตอบแทนต�า เพ�อแกไขปญหาดงกลาวจงหาแนวทางในการบรหารตนทนการผลตลาไยบอกฤดกาลโดยการควบคมตนทน แบบฟอรมการบนทกตนทนการผลต และการรวมกลมเกษตรกร ซ� งเปนรปแบบการบรหารตนทนการผลตท�เหมาะสมของผผลตลาไยนอกฤด

72

จนทราพร ประธาน (2548) ทาการศกษาเร�องปจจยท�มผลตอการตดสนใจผลตขาวอนทรยของเกษตรกรในจงหวดอบลราชธาน เกบรวบรวมขอมลจากเกษตรกรผปลกขาวอนทรยท�เปนสมาชกเกษตรกรกาวหนาจงหวดอบลราชธาน โดยใชแบบสมภาษณ ผลการวจยพบวา วาเกษตรกรมประสบการณปลกขาวอนทรยเฉล�ย 2.2 ป พ.นท�ปลก เฉล�ย 18.3 ไร ลกษณะดนเปนดนทราย อาศยน. าฝนในการทานา เกษตรกรสวนใหญมการไถกลบตอซง ในชวงเดอนมถนายน ตกกลาในเดอน พฤษภาคม ปกดาเดอนมถนายน สวนใหญใชกลาปกดา 2 ตนตอจบ ใชเมลดขาวเฉล�ย 42.7 กก.ตอครวเรอน เมลดพนธไดจากสมาคมเกษตรกรกาวหนา สวนใหญใสปยคอก และมการตดพนธในแปลงนา เฉล�ย 1.2 คร. งใชแรงงานคนเก�ยว เกษตรกรมผลผลตขาวมะลกอนเขารวมโครงการเฉล�ย 299.4 กก./ไร มรายไดจากการขายขาวกอนเขาโครงการ เฉล�ย 1,952.01 บาทตอไร มผลผลตขาวอนทรยเฉล�ย 311.5 กก./ไร ผลผลตสวนใหญไดมากกวาเดม เกษตรกรจาหนายขาวเฉล�ย 9.20 บาทตอกก. โดยจาหนายทนทเกษตรกรมรายไดจากการจาหนายขาวอนทรย เฉล�ย 40,202.30 บาทตอครวเรอนตอป สวนใหญสมครเขาโครงการดวยตนเอง ไดรบการฝกอบรมกอนปลกขาว ไดรบการตรวจตดตามและรบรองแปลง ปจจยท�มผลในระดบมากตอการตดสนใจผลตขาวอนทรยของเกษตรกรดงน. 1) ปจจยดานสงคม ไดแก เจาหนาท�แนะนาใหปลก สมาชกในครวเรอนสนบสนน 2) ปจจยดานเศรษฐกจ ไดแก ราคาจาหนายขาวอนทรยสง ตนทนการผลตต�า 3) ปจจยดานกายภาพ ไดแก การคมนาคมสะดวกสภาพพ.นท�เหมาะสม 4) ปจจยดานชวภาพ ไดแก คณภาพของเมลดขาวด การปฏบตดแลรกษาไมยงยาก 5) ปจจยดานการผลต ไดแก ความสะดวกในการจดหาเมลดพนธ ราคาไมสง 6) ปจจยดานการสงเสรมและบรการ ไดแก การฝกอบรม ไดรบการตรวจรบรองแปลงเปรยบเทยบปจจยท�มผลตอการตดสนใจของเกษตรกรท.ง 6 ดาน ดงกลาวขางตน ท�มลกษณะพ. นฐานบางประการท�แตกตางกน พบวา มความแตกตางกนอยาง มนยสาคญทางสถ ต ขอเสนอแนะจากผลการศกษา คอ 1) ควรมการจดอบรมเพ�มเตมความรใหแกเกษตรกร เพ�อสรางความเขาใจ ในการผลตขาวอนทรยใหเปนแนวทางเดยวกน 2) การถายทอดความร ควรดาเนนในรปกลมและถายทอดโดยใชรปแบบของโรงเรยนเกษตรกรตลอดฤดกาลเพาะปลก เจาหนาสามารถใหคาแนะนาไดทนเหตการณ และ 3) การคดเลอกเกษตรกร เจาหนาท�ควรใหความสนใจในกลมอายนอยกวา 50 ป และมขนาดพ.นท�ถอครองมาก เพ�อเพ�มปรมาณในการผลตขาวอนทรยตอไป

73

กรอบแนวคดในการศกษา

ภาพท� 2-27 กรอบแนวคดในการศกษา

การทานาของเกษตรกรผ

ปลกขาวโดยใชสารเคม - วธการปลกขาว - ตนทนและผลตอบแทน - รายไดและคาใชจายในครวเรอน

วฏจกรความยากจน ความม�นคงตอบคคลและครวเรอน

ก า ร ท า น า อ น ท ร ย ข อ ง

เกษตรกรดเดน คณชยพร พรหมพนธ - ปรชญา - วธการปลกขาว - ตนทนและผลตอบแทน - รายไดและคาใชจายในครวเรอน

74

วธการศกษา

ก า ร ศ ก ษ า ป ญ ห า พ เ ศ ษ เ ร� อ ง ก า ร บ ร ห า ร ตน ท น ก า ร ป ล ก ขา ว ข อ ง เ ก ษ ต ร ก ร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ ทาการศกษาดงน.

1. หลกแนวคดและทฤษฎท�นามาใช เศรษฐกจพอเพยง การพ�งพงตนเองของเกษตรกร การทาเกษตรอนทรย การบรหารตนทน โดยใชวธการเปรยบเทยบตนทนการปลกขาวของเกษตรกรดเดนและเกษตรกรท�วไปท�ใชสารเคมในการปลกขาว 2. วธการศกษา 2.1 การวเคราะหสภาพปญหาความยากจนของเกษตรกรผปลกขาว 2.2 การเย�ยมชมพ.นท�ปลกขาวและการสมภาษณคณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา เพ�อศกษาปรชญาในการปลกขาว และแนวคดในการบรหารตนทน

75

บทท� 3

ขอมลกรณศกษา

ก า ร ศ ก ษ า ป ญ ห า พ เ ศ ษ เ ร� อ ง ก า ร บ ร ห า ร ตน ท น ก า ร ป ล ก ขา ว ข อ ง เ ก ษ ต ร ก ร กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ ผศกษาไดทาการรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลตางๆ และขอมลจากการสมภาษณ โดยขอมลท�ไดรวบรวมมดงน3 1. เศรษฐกจครวเรอน 2. สภาพปญหาการเพาะปลกของชาวนา 3. การปลกขาวโดยท�วไป 4. ความยากจนของชาวนาไทย 5. การปฏวตความยากจนของชาวนาไทยดวยเกษตรอนทรย 6. ความสาคญของความสามารถในการพ�งพงตนเองของชาวนา 7. เกษตรอนทรย กรณศกษาบคคลตวอยาง

76

เศรษฐกจครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ไดจดทาการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554 เพ�อเกบรวบรวมขอมลเก�ยวกบรายได คาใชจาย ภาวะหน3 สน และทรพยสนของครวเรอน ตลอดจนลกษณะท�อยอาศย โดยทาการเกบรวบรวมขอมลทกเดอน (มกราคม - ธนวาคม 2554) จากครวเรอนตวอยางในทกจงหวดท�วประเทศ ท3งในเขตเทศบาล และนอกเขตเทศบาล จานวนครวเรอนตวอยางประมาณ 52,000ครวเรอน ท3งน3 คาใชจายท�นาเสนอเปนคาใชจายเฉล�ยท�จาเปนตองใชในการยงชพเทาน3น จงไมรวมการสะสมทนเชน ซ3อบาน/ท�ดน และเงนออม ซ� งสรปผลการสารวจท�สาคญไดดงน3 1. รายไดของครวเรอน (ป 2554) ผลการสารวจ ในป 2554 พบวาครวเรอน ท�วประเทศ มรายไดเฉล�ยเดอนละ 23,236 บาท สวนใหญ เปนรายไดจากการทางาน (รอยละ 72.0) ไดแก คาจางเงนเดอน (รอยละ 38.5) จากการทาธรกจ (รอยละ 20.1) และจาก การทาการเกษตร (รอยละ 13.4) และมรายไดท�ไมไดเกดจากการทางาน เชน เงนท�ไดรบความชวยเหลอจากบคคลอ�น นอกครวเรอน/รฐ (รอยละ 10.8) รายไดจากทรพยสน เชน ดอกเบ3ย (รอยละ 2.0) นอกจากน3น ยงมรายไดในรปสวสดการ/สนคา และบรการตางๆ (รอยละ 13.6)

ภาพท� 3-28 แสดงรายไดเฉล�ยตอเดอนของครวเรอน จาแนกตามแหลงท�มาของรายได ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554

77

2. คาใชจายของครวเรอน (ป 2554) ครวเรอนท�วประเทศ ในป 2554 มคาใชจายเฉล�ย เดอนละ 17,403 บาท คาใชจายรอยละ 33.6 เปนคาอาหาร และเคร�องด�ม (จานวนน3 เปนคาเคร�องด�มท�มแอลกอฮอล รอยละ 0.6) รองลงมาเปนคาท�อยอาศยและเคร�องใชภายในบาน (รอยละ 20.4) ใชเก�ยวกบการเดนทางและยานพาหนะ (รอยละ 18.9) ใชสวนบคคล/เคร�องนงหม/รองเทา (รอยละ 6.1) ในการส�อสาร รอยละ 3.1 ใชในการบนเทง/การจดงานพธรอยละ 1.9 ใชในการศกษารอยละ 1.6 คาเวชภณฑ/คารกษาพยาบาล รอยละ 1.5 และกจกรรมทางศาสนามเพยงรอยละ 1.0 แตอยางไรกตาม พบวา คาใชจายท�ไมเก�ยวกบการอปโภคบรโภค เชน คาภาษ ของขวญ เบ3ยประกนภย ซ3อสลากกนแบง ดอกเบ3ย สงถงรอยละ 11.9

ภาพท� 3-29 แสดงรอยละของคาใชจายเฉล�ยตอเดอนของครวเรอน จาแนกตามประเภทคาใชจาย ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 3. หน3 สนของครวเรอน (ป 2554) จากครวเรอนท�วประเทศประมาณ 20 ลานครวเรอน พบวารอยละ 55.8 เปนครวเรอนท�มหน3 สน โดยมจานวนหน3 สน เฉล�ย 134,900 บาทตอครวเรอน ซ� งหน3 สนสวนใหญ (รอยละ 73.8) เพ�อใชในครวเรอน คอใชในการอปโภคบรโภครอยละ 37.8 ซ3อบาน/ท�ดนรอยละ 34.0 และหน3 เพ�อใชในการศกษามเพยง รอยละ 2.0 เทาน3น สาหรบหน3 เพ�อใชทาการเกษตรจะสงกวา ใชทาธรกจอยรอยละ 4.1 (รอยละ 14.4 และ 10.3 ตามลาดบ)

78

ภาพท� 3-30 แสดงรอยละของครวเรอน จาแนกตามการมหน3 สน และจานวนหน3 สเฉล�ย ครวเรอนจาแนกตามวตถประสงคของการกยม ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 4. ในระบบ และนอกระบบ (ป 2554)

4.1 ครวเรอนท�มหน3 สน จากครวเรอนท�วประเทศท�มหน3 สน สวนใหญเปนการ กอหน3ในระบบ โดยรอยละ 87.5 เปนครวเรอนท�มหน3 ในระบบ อยางเดยว และรอยละ 6.4 เปนครวเรอนท�มหน3ท3งในระบบและ นอกระบบ สวนครวเรอนท�มหน3นอกระบบอยางเดยว มเพยง รอยละ 6.1

ภาพท� 3-31 รอยละของครวเรอนท�มหน3 สนในระบบ และนอกระบบ จานวนหน3 สนเฉล�ย ตอ ครวเรอน

ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554

79

4.2 จานวนหน3 สน ผลการสารวจในป 2554 พบวาจานวนเงนท�เปนหน3 เฉล�ยในระบบสงกวานอกระบบมากกวา 30 เทา (130,930 และ 3,970 บาท/ครวเรอน ตามลาดบ) จากจานวนหน3 สน ในระบบ พบวาสวนใหญเปนหน3 เพ�อการอปโภคบรโภคสงถง รอยละ 37.7 จากป 2552 (รอยละ 30.6) รองลงมา คอ หน3 เพ�อใชในการซ3อบานและท�ดน (รอยละ 34.5) ใชใน การทาการเกษตร (รอยละ 14.4) และใชทาธรกจ (รอยละ 10.0) สาหรบหน3 เพ�อใชในการศกษามเพยงรอยละ 2.0 เทาน3น สาหรบจานวนหน3 สนนอกระบบ พบวาสวนใหญ เปนหน3 เพ�อการอปโภคบรโภค ในครวเรอน คอรอยละ 40.5 ซ� งอาจเปนผลมาจากน3 าทวมใหญในชวงปลายป 2554 ท�ทาให ครวเรอนสวนใหญท�ประสบภยตองกหน3 ยมสนมาใชจายในการอปโภคบรโภคเพ�มข3น รองลงมาเปนหน3 เพ�อใชซ3อบาน/ท�ดน และใชทาธรกจในสดสวนท�ใกลเคยงกนคอรอยละ 19.8 และ 19.0 ตามลาดบ ในขณะท�เปนหน3 เพ�อใชทาการเกษตรรอยละ 13.2 สวนหน3 เพ�อใชในการศกษามเพยง รอยละ 1.7 เทาน3น

ภาพท� 3-32 แสดงรอยละของหน3 สนในระบบ และนอกระบบเฉล�ยตอครวเรอน จาแนกตา

วตถประสงคของการกยม ป 2554 ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554

80

5. การเปรยบเทยบรายได คาใชจาย และหน3 สน องครวเรอน (ป 2554) 5.1 รายภาค เม�อพจารณารายได คาใชจาย และหน3 สนของ ครวเรอนเปนรายภาค พบวากรงเทพ ฯ และ 3 จงหวด คอ นนทบร ปทมธาน และสมทรปราการ มรายไดเฉล�ยตอครวเรอน สงกวาภาคอ�นมาก คอ 41,631 บาท โดยมคาใชจายและ จานวนหน3 สนเฉล�ยตอครวเรอนสงสดเชนเดยวกน คอ 27,566 และ 202,157 บาท ตามลาดบ โดยมสดสวนของคาใชจายตอรายไดรอยละ 74.9 และพบวา ครวเรอนในภาคกลาง เปนภาคท�มสดสวนของคาใชจายตอรายไดสงสดถงรอยละ 81.4 ซ� งทาใหมเงนออม หรอเงนเพ�อชาระหน3 ไดนอยมาก ในขณะท� ครวเรอนในภาคใตมสดสวนของคาใชจายตอรายไดต �าสด คอรอยละ 72.0 ซ� งสามารถเกบออม และมเงนชาระหน3 ไดมากกวาครวเรอนในภาคอ�น

ภาพท� 3-33 แสดงรายได คาใชจายเฉล�ยตอเดอน และจานวนหน3 สนเฉล�ยตอครวเรอนท3งส3นราย

ภาค ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 5.2 ตามสถานะทางเศรษฐกจสงคมของครวเรอน (ตามอาชพ) เม�อพจารณาตามอาชพ พบวาครวเรอนลกจาง ท�ปฏบตงานวชาชพ/นกวชาการ/นกบรหาร มรายไดเฉล�ยสงสดถง 51,866 บ า ท ร อ ง ล ง ม า ไ ด แ ก ค ร ว เ ร อ น ข อ ง ผ ด า เ น น ธ ร ก จ ท� ไ ม ใ ช เ ก ษ ต ร ครวเรอนเสมยน/พนกงาน/ ผใหบรการ ครวเรอน ผถอครองทาการเกษตรเปนเจาของท�ดน และครวเรอนผถอครอง ทาการเกษตรเชาท�ดน/ทาฟร (30,922 21,580 20,378 และ 18,238 บาท ตามลาดบ) และรายไดเฉล�ยต�าสดใกลเคยงกนคอ ครวเรอนคนงานท�วไป และครวเรอนประมง ปา

81

ไม ลาสตวฯ (12,683 และ 12,244 บาท ตามลาดบ) ท3งน3ครวเรอนอาชพใด มรายไดสง สวนใหญจะมคาใชจายและจานวนเงนท�เปนหน3 สง เชนเดยวกน

ภาพท� 3-34 แสดงรายได คาใชจายเฉล�ยตอเดอน และจานวนหน3 สนเฉล�ยตอครวเรอนท3งส3นจาแนกตามสถานะทางเศรษฐกจสงคมของครวเรอน

ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 6. การเปรยบเทยบรายได คาใชจาย และ หน3 สนของครวเรอน (ป 2545-2554) เม�อเปรยบเทยบรายได คาใชจาย และหน3 สนตอ รายได พบวาครวเรอนท�วประเทศต3งแตป 2545 ถง 2554 มรายไดและคาใชจายเพ�มข3นเร�อย ๆ โดยมรายไดเฉล�ยมากกวา คาใชจายท�จาเปนในการยงชพ กลาวคอ รายไดเพ�มจาก 13,736 เปน 23,236 บาท และคาใชจาย เพ�มจาก 10,889 เปน 17,403 บาท ตามลาดบ และเม�อพจารณาผลตางของรายได และคาใชจาย ในป 2554 พบวารายไดสงกวาคาใชจายท�จาเปนในการยงชพ 5,833 บาทตอครวเรอน หรอประมาณ 1,823 บาทตอคน (ใชขนาดครวเรอนเฉล�ย 3.2 คน) เม�อเปรยบเทยบหน3 สนตอรายไดของครวเรอน ต3งแต 2545 ถง 2554 พบวาหน3 สนตอรายไดในป 2554 ต�าสด คอ 5.8 เทา

82

ภาพท� 3-35 รายไดและคาใชจายท�จาเปนในการยงชพเฉล�ยตอเดอน และหน3 สนตอ รายไดของ ครวเรอน ป 2545 - 2554

ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 จากขอมลในป 2545 ถง 2547 พบวาครวเรอนท�มหน3 มสดสวนเพ�มข3น จากรอยละ 62.4 เปน 66.4 แตเร�มลดลง ต3งแตป 2549 เปนตนมา เปนรอยละ 55.8 ในป 2554 แตจานวนเงนท�เปนหน3มแนวโนมเพ�มข3นเร�อยๆ คอ จาก 82,485 ในป 2545 เปน 134,900 บาท ในป 2554

83

ภาพท� 3-36 รอยละของครวเรอนท�มหน3และจานวนหน3 สนเฉล�ยตอครวเรอนท3งส3นป 2545 – 2554 ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554 7. การเปรยบเทยบการกระจายรายไดของ ครวเรอน (ป 2552 – 2554) ในการวเคราะหการกระจายรายได โดยไดจดแบง ครวเรอนท�วประเทศเปน 5 กลมเทาๆ กน และนามาเรยงลาดบ ตามรายไดประจาตอคนตอเดอนจากนอยไปมาก (กลมท� 1 มรายไดต �าสด และกลมท� 5 มรายไดสงสด) พบวา ในป 2554 กลมท�มรายไดสงสด มสวนแบงของรายไดรอยละ 48.7ขณะท�กลมท�มรายไดต �าสด มสวนแบงของรายไดเพยงรอยละ 6.5 และยงพบวาความเหล�อมล3าของกลมท�มรายไดสงสดมสวนแบง ของรายได ในป 2554 และ 2552 เทากน คอรอยละ 48.7 ขณะท�กลมท�มรายไดต�าสดมสวนแบงของรายไดเพ�มข3นรอยละ 0.4 และพบวาคาสมประสทธO ของความไมเสมอภาค (gini coefficient) ดานการกระจายรายไดของครวเรอนท�วประเทศท3ง 5 กลม มคาลดลง คอ จาก 0.385 ในป 2552 เปน 0.376 ในป 2554 สาหรบรายไดประจาตอคนตอเดอน โดยเฉล�ย เพ�มข3นจาก 6,219 บาท ในป 2552 เปน 7,226 บาท ในป 2554 โดยเพ�มข3นในทกกลม คอครวเรอนท�มรายไดสงสด มรายไดประจา ตอคนตอเดอนเพ�มข3นจาก 18,860 เปน 21,953 บาท และครวเรอนท�มรายไดต �าสด มรายไดประจาตอคนตอเดอน เพ�มข3นจาก 1,553 เปน 1,896 บาท

84

ภาพท� 3-37 สวนแบงของรายไดประจาปตอคนตอเดอนโดยจาแนกครวเรอนเปน 5 กลม ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2554

สภาพปญหาการเพาะปลกของชาวนา

ในการทานาของชาวนา มปญหาในเร�องของการเพาะปลก อาจจะมาจากหลายสาเหตท� ทาใหเกดปญหาข3น พบวา ชาวนาผปลกขาวนอกจากตองเผชญกบภาวะราคาขาวตกต�า ยงตองเผชญกบการถกกดราคาจากพอคาคนกลาง การขาดแคลนเมลดพนธขาวท�ดมคณภาพ นบเปนปญหาใหญของชาวนาไทยท�มมาอยางตอเน�อง โดยเฉพาะในชวงปท�ผานมามหาอทกภยคร3 งใหญ ตลอดจนเพล3ยกระโดดสน3าตาลไดทาลายผลผลตขาวไปจานวนมหาศาล ย�งทาใหชาวนามความตองการเมลดพนธขาวมากข3นอก สงผลใหเกดปญหาขาดแคลนเมลดพนธขาวไมเพยงพอกบความตองการชาวนาท�ปลกขาวจงตองเตรยมตวและจดการกบข3นตอนตางๆ ของการปลกขาวใหดท�สด ท3งน3 กเพ�อใหไดผลผลตตอไรมากท�สด แตในความเปนจรงแลว ยากท�ชาวนาจะควบคมบางข3นตอนของ การปลกขาวได เชน การดแลตนขาวจากศตรขาวทกประเภท เพราะขาวมศตรมากมาย จนยากท�จะดแลและปองกนศตรขาวทกชนดได นอกจากน3นขาวท�ปลกในประเทศไทย สวนใหญเปนขาวนาหนาฝน คอ ปลกขาวไดปละคร3 งเรยกวา ขาวนาป และตองพ�งน3าฝนในการเพาะปลกแตอยางเดยว

85

ประเทศไทยพ3นท�ชลประทานเพ�อการเพาะปลกขาวมนอยมากเม�อเปรยบเทยบกบการทานาน3าฝน ดงน3นชาวนาจงไมสามารถจะควบคมปรมาณน3 าฝนได แตละปโดยเฉพาะอยางย�งในปจจบนมการทาลายปาไมและบรเวณท�เปนตนน3 าลาธารมากในแตละปทาใหฝนไมตกตองตามฤดกาล มผลทาใหชาวนาบางพ3นท�ไมสามารถทานาไดตอไป ครอบครวชาวนาบางครอบครวจาเปนตองเลกอาชพทานาไปประกอบอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ บางครอบครวอพยพเขามา ในเมองและกลายเปนกรรมกรขายแรงงานไป เม�อชาวนาท�ปลกขาวจากน3 าฝนไดผลผลตไมแนนอนในแตละป เพราะปจจยตางๆ ดงกลาวมาแลว เชน ศตรพช ฝนไมตกตองตามฤดกาล รวมท3งปจจบนไมไดใชควายไถนาอกตอไป ทาใหมหญาข3นมากและเรวข3นในทงนา นบเปนอปสรรคสาคญตอ การทานาเปนอยางย�ง ชาวนาบางสวนยงตองเชาท�ดนคนอ�นทานาอย โดยการเชาท�ดน ไมมท�ดนเปนของตนเอง การเปล�ยนแปลงการดาเนนชวต ชาวนาสวนใหญจะจางแรงงานแทนการทานาเอง เชน จางหวานปย - ฉดยา จางรถเก�ยวขาว เปนตน ถามการสงเสรมและสนบสนนใหชาวนารจกใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาเปนแนวทางในการดาเนนชวตและรจกใชภมปญญาทองถ�นในการทาการเกษตรจะชวยใหชาวนาสามารถลดตนทนการผลตและอาจสรางรายไดใหแกชมชนได

การปลกขาวของเกษตรกรท�วไปโดยใชสารเคม

การปลกขาวของเกษตรกรในพ3นท�จงหวดสพรรณบร สวนใหญนยมการปลกขาวนาหวาน เปนการปลกขาวโดยเอาเมลดพนธหวานลงไปในพ3นท�นาท�ไดไถเตรยมดนไวโดยตรง การเตรยมดน ไดแก การไถดะและไถแปร ปกตเกษตรกรจะเร�มไถนาสาหรบปลกขาวนาหวานต3งแตเดอนเมษายน เน�องจากพ3นท�นาสาหรบปลกขาวนาหวานไมมคนนาก3น จงสะดวกแกการไถดวยรถแทรกเตอรขนาดใหญ อยางไรกตาม กยงมเกษตรกรจานวนมากท�ใช แรงววและควายไถนา การปลกขาวนาหวานแบงเปน 4 ข3นตอน ดงน3 1. การเตรยมดน เกษตรกรจะทาการไถดะ 1 คร3 ง และไถแปรเพ�อทาใหดนแตกละเอยดพอสมควรอก 2 คร3 ง แลวคราดเอาหญาออก จากน3นทาเทอกท3งไว 1 สปดาห 2. การเตรยมเมลดพนธ พนธขาวท�เกษตรกรเลอกใช ไดแก กข. 47 และ สพรรณบร 60 โดยจะนาเมลดพนธมาแชน3 า 1 คน แลวหมเมลดขาวไว 3 วน กอนนาไปหวาน การหวานเกษตรกรจะใชเมลดพนธขาวหวาน อตราสวน 3 - 4 ถง / ไร

86

3. การดแลรกษา หลงจากหวานขาวไดประมาณ 7-8 วน เกษตรกรจะเร�มฉดยาคมวชพช เม�อขาวอายได 30 วน เกษตรกรจะเร� มใสปยเคมบารงตนกลาขาวออน และใสปยเคมอกคร3 ง เม�อขาวอายได 60 วน เพ�อเรงการเตบโต ระหวางน3นหากมแมลงศตรพชรบกวน กอาจมการใช ยาควบคมแมลงศตรพช ชนดของยาและอตราสวนท�ใช ข3นอยกบชนดของแมลงและปรมาณท�ระบาด จากประสบการณของเกษตรกร ยาฆาแมลง มา 1 ขวด สามารถฉดได 10 ไร 4. การเกบเก�ยว หลงจากขาวอายได 100-120 วน กพรอมเกบเก�ยว เกษตรกรเกบเก�ยวผลผลตโดยการจางรถเก�ยว ผลผลตท�ได ประมาณ 300-1,000 กโลกรม/ไร โดยเฉล�ย 700-800 กโลกรม/ไร ผลผลตท�ไดจะจาหนายหมด มท3งการจาหนายสดและเขาโครงการรบจานาขาวเปลอกของ ธกส. ฟางขาวและตอซงท�เหลอจากการเกบเก�ยว มการทาลายท3งโดยการเผา การปลอยใหเนา และนามาทาเปนฟางกอนอดขาย ชวตชาวนารายยอย

ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ไดกลาวไววา นางสวรรณ บญรอด อาย 52 ป บานตาลลกออน ต3 งอยหม 3 ต.เจดย อ.อทอง จ.สพรรณบร มสมาชกในครอบครว 3 คน สมาชกครอบครวท�อยในอาชพทานาและเกษตรกรคอตวเธอเองและสาม สวนลกชายกาลงศกษาอยดานชางซอมบารงท� จ.ชลบร มพ3นท�ทานาท3งหมด 6 ไร ซ� งท3งหมดเขารวมโครงการรบจานาขาว โดยมท�นาของหลานสาวมาฝากตนเขา รวมโครงการอก 5 ไร รวมเน3 อท�ท3 งหมด 11 ไ ร นอกเหนอจากการทานานางสวรรณ มพ3นท�ปลกออยอยตางอาเภออก 15 ไร และ มอาชพรบจางท�วไปในชวงวางจากการทานา

87

ภาพท� 3-38 นางสวรรณ บญรอด ชาวนารายยอย ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ตนทนการปลกขาวในป 2555 มตนทนการผลต 5,814 บาท/ไร โดยตนทนสวนใหญอยท� คาปยเคม และยาฆาแมลง ดงแสดงในตารางท� 6

88

ตารางท� 6 ตนทนการปลกขาวของชาวนารายยอยท�ใชสารเคม ประจาป 2555

รายการ บาท/ไร %

1.คาเมลดพนธขาว (กข 47) ถงละ 240 บาท 3 ถงตอไร

750 9.64

2.คาไถ 400 5.14 3.คาตเทอก 400 5.14 4.คาจางหวานขาว 70 0.90 5.คาน3 ามนโซลาวดน3 าออกจากนา 3 คร3 ง

250 3.21

6.คาจางฉดยาคมและฆาหญา ฉด 2 คร3 ง (ผสมพรอมกบยาฆาเพล3ย)

120 1.54

7.คายาคมหญา 200 2.57 8.คายาฆาเพล3ย 110 1.41 9.คายาฆาหญา 300 3.86 10.คาปยเคม 2,400 30.85 11.ฮอรโมน 400 5.14 12.คาจางคนฉดฮอรโมน 3 คร3 ง 180 2.31 13.คาจางรถเก�ยว 600 7.71 14.คาจางรถเขนขาวไปโรงส 100 บาทตอเกวยน

100 1.29

15.คาสาธารณปโภค 500 6.43 16.คาปยคอก 1,000 12.85

รวม 7,780 100.00

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555

89

ความยากจนของชาวนาไทย

ประเทศไทยไดพฒนาเศรษฐกจตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ถง 10 ฉบบและใชเวลามากกวา 45 ป แมจะกอใหเกดผลดตอเศรษฐกจโดยรวมอยบางแตกยงไมเปนท�นาพอใจ โดยท�มประชาชนเพยงบางสวนของประเทศเทาน3 นท�ไดรบประโยชนจากการพฒนาประเทศ การเร�มแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท� 1 ต3งแต พ.ศ. 2504 จนกระท�งปจจบนกยงแกไขปญหาภาวะตกต�าของฐานะชาวนาไมได ท3งน3 เน�องจากการผลตยงตองพ�งพงธรรมชาตและการผลตตามฤดกาล ไมสามารถสรางงานไดอยางตอเน�องและสม�าเสมอ ประกอบกบมการแขงขนสนคาเกษตรในตลาดตางประเทศมากข3น ราคาสนคาเกษตรจงลดต�าลง อกเหตผลหน�งคอ ชาวนามการทานาแบบใชสารเคม ซ� งตองใชตนทนสง ดงน3น ชาวนาสวนใหญจงประสบปญหาการตลาดและราคาผลผลต อน� งชาวนาโดยท�วไปยงขาดความรและขาดการแนะนาอยางเพยงพอ ปญหาเศรษฐกจของชาวนามดงน3 1. ขาดแคลนเงนทนในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

2. ชาวนามหน3มาก 3. ขาดน3า โดยการผลตข3นอยกบฤดและดนฟาอากาศ มการวางงานมาก 4. รายไดต �าและไมแนนอนราคาของผลผลตมการข3นลงเสมอ 5. ขาดสถาบนเครดตและการตลาดทองถ�น 6. เกษตรกรไมมท�ดนเปนของตนเอง 7. ถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง 8. ขาดความรดานการเกษตรแผนใหม

90

ชาวนาของไทยสวนใหญตองเผชญกบความยากจน มรายไดเล3 ยงครอบครวคอนขางต�ามากเม�อเปรยบเทยบกบภาคอตสาหกรรมเพราะถกกดดนราคาสนคาจากพอคาคนกลาง นอกจากน3ชาวนายงขาดความรและความชานาญในการทาการเพาะปลกบางอยาง ขาดเงนทนและเทคโนโลยท�ทนสมยซ� งทาใหชาวนาผลตพชผลไดในระดบต�าไมเพยงพอในการเล3ยงชพหรอการแบงปนเพ�อใชในการลงทนในปตอไปหรอขายเพ�อใหไดเงนทนในการดาเนนชวต ปญหาตางๆเหลาน3 เปนปญหาท�ชาวนาตองประสบตลอดมา ปญหาหน3 สนของชาวนาไทยเปนปญหาท�เร3 อรงมานาน ตลอดระยะเวลาท�ผานมาปญหาหน3 สนไดสรางความทกขยากใหแกชาวนาเปนอยางมาก ถงรฐบาลจะพยายามแกไขปญหา แตปรากฏวาปญหาหน3ของชาวนากยงไมผอนคลาย ปจจบนประเทศไทยมครวเรอนเกษตรเพ�มมากข3น ในขณะท�เน3อท�ถอครองทาการเกษตรเฉล�ยตอครวเรอนลดลง เน�องมาจากมประชากรเพ�มมากข3นแตเน3อท�มขนาดเทาเดม ครวเรอนเกษตรสวนใหญจะมรายไดหลกมาจากผลผลตทางการเกษตรซ� งมรายไดไมแนนอนข3นอยกบสภาพดนฟาอากาศ ในบางปเกษตรกรตองประสบกบภาวะฝนท3งชวงราคาสนคาเกษตรตกต�าอยางรนแรงการเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง แมวาผลผลตทางการเกษตรจะเพ�มสงข3นอยางตอเน�องทกๆ ป แตจานวนหน3 สนของครวเรอนเกษตรกเพ�มมากข3นดวย ซ� งหน3 สนสวนใหญของเกษตรกรเปนหน3ในระบบซ� งเกดจากการกยมเงนจากสถาบนตางๆ เชน ธนาคารพาณชย ธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส) เปนแหลงเงนกหลกของเกษตรกร ดงน3นจากการท�เกษตรกรมรายไดเพ�มข3นนอยกวารายจายทาใหรายไดไมพอกบคาใชจายซ� งเกดจากการกยมเปนสาเหตทาใหเกดหน3 สน นอกจากน3 ยงมเกษตรกรบางสวนท�ไมสามารถกเงนในระบบไดเพราะขาดหลกทรพย หรอผค 3าประกนกตองไปกยมเงนนอกระบบแทนทาใหเกษตรกรมหน3 สนเพ�มมากข3น

91

ภาพท� 3-39 วงจรการเปนหน3 สนของเกษตรกร ท�มา: สานกงานสถตแหงชาต, 2550

วงจรการเปนหน3 สนของเกษตรกร พบวา เกษตรกรสวนใหญจะมปญหาคอความยากจน มท�ดนท�ใชในการทาเกษตรนอยทาใหตองไปเชาท�ดนเพ�มทาใหตนทนสงเน�องจากตองเสยคาเชาบางปผลผลตตกต�าตองประสบกบปญหาการขาดทนในท�สดรายรบจะนอยกวารายจาย ทาใหเกดการกยมการกเงนสวนใหญของเกษตรกรจะกเงนในระบบจาก 2 แหลงในคอ ธ.ก.ส และกองทนหมบานระบบแตเกษตรกรบางรายท�ไมสามารถกเงนในระบบไดแลวจะไปกจากญาตแทน เพราะสะดวกและคดดอกเบ3ยต�าหรอใหตอบแทนเปนขาว เกษตรกรนาเงนท�กมาไปลงทนคาปย คาจางแรงงาน คาสารเคม รวมไปถงคาใชจายในครวเรอน เชน คาอปโภคบรโภค คารกษาพยาบาล คาศกษาเลาเรยนของบตร ปญหาหน3 สนทางการเกษตร มสวนเช�อมโยงท3 งราคาพชผล ทางการเกษตร เพราะเกษตรกรไมสามารถทราบผลลวงหนาวาผลผลตจะมแหลงรบซ3อและ ไมถกเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง ไมสามารถรบรขาวสารดานราคาท�แนนอนรวมถงการไดรบ การประกนราคาขาวข3นต�าจากรฐบาล จงทาใหเกดหน3 สนเร3อรง และเกษตรกรกยากจนจนลงเร�อยๆ

92

การปฏวตความยากจนของชาวนาไทยดวยเกษตรอนทรย

เนตรดาว สมถวล (2554) ไดกลาวถงการปฏวตความยากจนของชาวนาไทยดวยเกษตรอนทรยไววา เกษตรอนทรยเปนรปแบบหน�งท�สามารถชวยใหเกษตรกรสามารถลดตนทนการปลกขาวได การทาเกษตรอนทรยมหลายมหลายรปแบบหลายแนวคด ซ� งมช�อเรยกและความหมายท�แตกตางออกไป เชน เกษตรกรรมทางเลอก เกษตรกรรมไรสาร หรอเกษตรกรรมแบบย�งยน แตเปาหมายสดทาย คอ การทาเกษตรแบบธรรมชาต ระบบเกษตรอนทรย หรอเกษตรกรรมอนทรย เปนระบบการผลตทางการเกษตรท�หลกเหล�ยงการใชปยเคม สารเคมปองกนกาจดศตรพช และฮอรโมนท�กระตนการเจรญเตบโตของพชและสตว การเกษตรอนทรยจะอาศยการปลกพชหมนเวยน เศษซากพช มลสตว พชตระกลท�ว ปยพชสด รวมท3งใชหลกการควบคมศตรพชโดยใชวธชวภาพเพ�อรกษาความอดมสมบรณของดน เปนแหลงอาหารพชรวมท3งเปนการควบคมศตรพชตางๆ เชน แมลง โรค และวชพช

แนวทางเกษตรอนทรย สหกรณกรนเนต(2555) ไดกลาวถงแนวทางเกษตรอนทรยไววา แนวทางของเกษตร

อนทรย คอ การทาการเกษตรแบบองครวม จะใหความสาคญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และระบบนเวศการเกษตรโดยเฉพาะอยางย�งการฟ3 นฟความอดมสมบรณของดน การรกษาแหลง

น3าใหสะอาด และการฟ3 นฟความหลากหลายทางชวภาพของฟารม ทงน3 เพราะแนวทางเกษตร

อนทรยอาศยกลไกและกระบวนการของระบบนเวศในการทาการผลต

1. การอนรกษนเวศการเกษตร วธการท� งายแตมประสทธผลมากท�สดประการหน� ง ในการอนรกษนเวศการเกษตร คอ การปฏเสธการใชสารเคมสงเคราะหทกชนดในการผลตเน�องจากปจจยการผลตท�เปนสารเคมสงเคราะหน3ทาลายสมดลของนเวศการเกษตรเพราะส�งมชวตท�หลากหลายซ� งดารงอยกนอยางสมดลจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากการใชสารเคมสงเคราะห ในการปองกนกาจดศตรพช 2. การฟ3 นฟนเวศการเกษตร แนวทางของเกษตรอนทรยไมเพยงแตกาหนดใหเกษตรกรตองอนรกษนเวศการเกษตร แตเนนใหเกษตรกรตองฟ3 นฟสมดลและเพ�มพนความอดมสมบรณของระบบนเวศ การกาหนดน3ทาใหเกษตรอนทรยแตกตางจากการเกษตรท�ไมใชสารเคมท�วไปตรงท�ม

93

การจดฟารมเชงบวก โดยเฉพาะอยางย�ง การทาใหธาตอาหารในดนเกดการหมนเวยนไดอยางสมดลและครบวงจร การฟ3 นชวตใหกบดน โดยการเลอกใชอนทรยวตถท� มอยในทองถ�น รวมถง การเพ�มพนความหลากหลายทางชวภาพในระดบไรนา 3. การพ�งพากลไกธรรมชาตในการทาเกษตร เกษตรอนทรยคอการเรยนรจากธรรมชาตและการปรบการผลตใหสอดคลองกบวธธรรมชาต ซ� งในการดาเนนการน3นเกษตรกรตองเรยนรกลไกและวงจรธรรมชาต เชน วงจรธาตอาหาร วงจรน3 า พลวตรของภมอากาศรวมถงการพ�งพาเก3อกลกนของส�งมชวตและส� งไมมชวตในระบบนเวศ จากน3นกดาเนนการผลตใหเปนไปตามครรลองของกลไกและวงจรธรรมชาต 4. การควบคมและปองกนมลพษ เปาหมายประการสาคญประการหน�งของเกษตรอนทรย คอ การผลตอาหารท�มประโยชนและปลอดภยตอผบรโภคแตในสภาพแวดลอมของฟารมเกษตร ในปจจบนมปญหาในเร�องมลพษท�อาจทาใหเกดการปนเป3 อนกบผลผลตไมวาจะเปนมลพษจากสารเคมการเกษตรของฟารมขางเขยง หรอแตโรงงานอตสาหกรรมและอ�นๆ ดงน3น เกษตรกร ท�ทาการผลตในระบบอนทรยจงตองพยายามท�จะปองกนการปนเป3 อนไดอยางสมบรณแตเกษตรกรควรใชความพยายามอยางดท�สดในการปองกนมลพษกอน 5. การพ� งพาตนเองดานปจจยการผลต ความสามารถในการพ� งพาตนเองดานปจจย การผลตเปนดชนช3 วดประการหน� งของความย �งยนของเกษตรอนทรย ซ� งการพ�งพาตนเองไมไดหมายความในเชงแคบวา เกษตรกรจะตองผลตปจจยการผลตท3งหมดเอง เกษตรอนทรยยอมรบท�เกษตรกรอาจจาเปนตองซ3อหาปจจยการผลตจากภายนอกฟารม แตท3งน3 เกษตรกรควรจะพยายามผลตหรอจดหาปจจยการผลตพ3นฐานในฟารมเองจานวนหน�ง เชน อนทรยวตถ สวนปจจยการผลตไมพอเพยงกควรจะจดหาหรอซ3อจากละแวกในชมชนท�เปนวสดท�มอยแลวในทองถ�นเปนหลก ท3งน3 เพ�อสรางความย �งยนทางเศรษฐกจและลดปญหาจากการใชพลงงานอยางฟมเฟอยในการขนสงปจจยการผลตจากแหลงท�อยหางไกล

94

ประโยชนของเกษตรอนทรย 1. อนรกษและปรบปรงสภาพแวดลอมท�เส�อมโทรมใหอดมสมบรณทาใหหวงโซอาหารท�ถกทาลายไปโดยสารเคมกลบฟ3 นคนด ทาใหประชาชนมอาหารท�เกดจากธรรมชาต 2. ลดตนทนการผลตทาใหเกษตรกรไดกาไรมากข3น เกษตรกรท�ยากจนสามารถปลดเปล3องหน3 สนใหลดลงและหมดไปได 3. ผลผลตขายไดราคาสงกวาผลผลตจากการผลตโดยใชสารเคมท3งในตลาดตางประเทศและในประเทศประมาณ 10-30 % 4. ประสทธภาพการผลตตอพ3นท�เพ�มมากย�งข3นในระยะยาวเพราะดนไดรบการปรบปรงใหดอยางตอเน�อง 5. ผลผลตปลอดภยตอผบรโภคทาใหอตราการปวยไขและเสยชวตของประชาชน ท3งประเทศลดจานวนลงและประชาชนมสขภาพพลานามยดข3 นทาใหรฐสามารถประหยดเงนงบประมาณในการรกษาพยาบาลลดลงไดมาก 6. ประเทศไทยสามารถลดการนาเขาปยเคมและสารเคมกาจดศตรพชลงไดคดเปนมลคาไมต�ากวาปละ 50,000 ลานบาท ประหยดเงนตราตางประเทศ และสามารถสรางงานสรางรายได ใหคนไทยท�ผลตปยชวภาพและสารธรรมชาตกาจดศตรพชข3นทดแทนได 7. แกไขปญหาการสงออกการเกษตรท�มสารเคมท�เปนพษเจอปนและถกประเทศผนาเขาต3งขอรงเกยจท�จะนาเขาสนคาการเกษตรจากไทย หากปรบเปล�ยนมาใชการผลตโดยวธเกษตรอนทรยจะทาใหประเทศไทยสงออกสนคาการเกษตรไดมากข3นท3งปรมาณและมลคา 8. เปนแนวทางสการพฒนาท�ย �งยน

95

ขอเสยของเกษตรเคม 1. ดนเปนกรดมากข3น 2. เช3อโรคระบาดไดงาย 3. พชนาไปใชประโยชนไดนอยสญเสยมาก 4. รากกดเพราะดนแนน 5. ราคาแพงตองพ�งพาตางประเทศ 6. เหนผลเรวแตไมนานมผลกระทบตอระบบนเวศเกษตร ทางเลอกใหมของเกษตรกรไทย

สานกวจยและพฒนาขาวกรมการขาว (2552) ไดกลาวเก�ยวกบทางเลอกใหมของเกษตรกรไทยไววาตลาดเกษตรอนทรยจดเปนตลาดใหมสาหรบเกษตรกรไทย แตดวยแนวโนมของตลาดท�เตบโตข3นเปนลาดบ จากการท�ผบรโภคตองการสนคามากข3น เน�องจากความใสใจดานสขภาพ ขณะท�ผผลตมจานวนจากด การผลตสนคาเกษตรอนทรยออกสตลาดของเกษตรกรไทยจงเปนหนทางท�สดใสกวาท�ไทยจะยงคงผลตสนคาเกษตรท�วไปแขงขนกบประเทศตางๆ ไมวาจะเปนจน อนเดย หรอเวยดนาม ท�มตนทนการผลตต�ากวาไทยมาก การปรบเปล�ยนมาผลตสนคาเกษตรอนทรยยอมจะทาใหไทยมโอกาสสงออกไดเพ�มข3น ประกอบกบไทยเปนประเทศเกษตรกรรมท�มความไดเปรยบท3งดานภมศาสตรและภมอากาศ อกท3งยงเปนประเทศผผลตและสงออกอาหารท�สาคญ จงยอมมโอกาสท�จะพฒนาศกยภาพใหเปนผผลตสนคาเกษตรอนทรยท�สาคญแหงหน�งของโลกได จงนบไดวาเกษตรอนทรยเปนทางเลอกใหมของเกษตรกรไทยในการสรางมลคาเพ�มใหสนคาเกษตรและอาหารของประเทศ และมผลดตอเน�องในดานคณภาพชวตของเกษตรกรจากรายไดท�เพ�มข3น อกท3งเกดผลดทางออมตอสงคมละสภาพแวดลอมทางธรรมชาตในท�สด

96

เทคโนโลยการผลตขาวอนทรยของกรมวชาการเกษตร

สานกวจยและพฒนาขาวกรมการขาว (2552) ไดกลาวเก�ยวกบเทคโนโลยการผลตขาวอนทรยของกรมวชาการเกษตร ไววา การผลตขาวอนทรยมหลกการวา หลกเหล�ยงการใชสารเคมและสารท�ผานกระบวนการสงเคราะหทางเคมทกชนดในทกข3นตอนการผลต และการเกบรกษาผลผลต ใหใชความอดมสมบรณของดนดวยวสดอนทรย ในการปองกนกาจด แมลงศตรพชใหใชแมลงศตรธรรมชาตควบคมการระบาดใชขาวพนธตานทาน ใชวธการปลกและการจดการพชท�เหมาะสมเพ�อสรางความสมดลธาตในตนขาว กรณท�มการระบาดรนแรงอาจใช สารสกดจากพช ในดานศตรขาวใหใชวธการไลแบบธรรมชาต ท3งน3ตองเลอกพ3นท�ใหม ความเหมาะสมตามเง�อนไขการผลตขาวอนทรย

1. พนธขาว เปนพนธขาวท�เจรญเตบโตไดดและสามารถใหผลผลตสง ในสภาพท�ดนมความอดมสมบรณต�า - ปานกลาง ตานทานโรคและแมลงศตรพชท�สาคญในพ3นท� สามารถแขงขนกบวชพชไดดมลกษณะเมลดและคณภาพการหงตมและการรบประทานตรงตอความตองการของตลาด พนธขาวท�นยมในการผลตขาวอนทรยในปจจบน คอ ขาวหอมมะล 105 และ กข.15

2. เมลดพนธขาวเปนเมลดพนธท�ไดมาตรฐานของเมลดพนธและผลตโดยเกษตรอนทรย ปราศจากโรค แมลงและเมลดวชพช

3. การเตรยมดนและวธการปลก เตรยมดนอยางดเพ�อลดปญหาวชพช ไมใชสารกาจดวชพชรวมกบการเตรยมดน และการเตรยมดนจะตองสอดคลองกบวธการปลก

4. การจดการความอดมสมบรณของดน การเลอกพ3นท�ดนตองมความอดมสมบรณคอนขางสงเปนเง�อนไขท�สาคญในการผลตขาวอนทรยและตองรกษาระดบความอดมสมบรณของดน พ3นท�นาขาวอนทรยจะตองไมเผาตอซง ฟางขาว และเศษซากพช รวมท3งการหาวสดอนทรยจากพ3นท�ขางเคยงใสเพ�มเตมเขาไปดวย การปลกพชตระกลถ�วจะชวยเพ�มความอดมสมบรณของดนในระยะยาวและควรมการปลกพชคลมดนในชวงท�ไมมการปลกขาวเปนการปองกนการสญเสย หนาดนและเปนการเพ�มอนทรยวตถใหแกดนดวย

97

5. ระบบการทาฟารม การผลตขาวในระบบเกษตรอนทรยน3น กจกรรมทางการเกษตร ในพ3นท�ท3งการปลกพชและเล3 ยงสตวควรเปนแบบเกษตรอนทรยท3งหมด เพ�อใหมปจจยสนบสนนในพ3นท�ใหมากท�สด

6. การควบคมวชพช การเกษตรกรรมท�ดสามารถแกปญหาวชพชในนานไดเปนอยางด การทานาดาเปนวธท�ชวยควบคมวชพชโดยใชระดบน3 าในนาและตนกลาขาวท�มการเจรญเตบโตกอนหวานวชพชสวนใหญในนาหวานขาวแหงท�หวานถ�วเขยวรวมไปดวย ถ�วเขยวจะชวยควบคมวชพชโดยบงแสงแดดไดเปนอยางด แตถายงมวชพชคงเหลออยในนาควรใชวธการกาจดอ�นรวม เชน ใชแรงงานคนถอน หรอใชเคร�องกาจดวชพช กจะไดผลดย�งข3น

7. การปองกนกาจดโรคและแมลง โดยการรกษาสมดลธรรมชาตเพ�อใหศตรธรรมชาตของแมลงศตรขาว สามารถควบคมแมลงศตรขาวไดอยางมประสทธภาพ

8. การปลกพชหมนเวยน เชน การปลกถ�วเขยวกอนหรอหลงทานาจะเปนการตดวงจรชวตของแมลงและการแพรระบาดของโรคไดด การกาจดวชพชท�อาจเปนพชอาหารหรอพชอาศยของศตรขาวรวมท3งกาจดเศษซากพชท�เปนโรค จะชวยปองกนศตรขาวไดระดบหน�ง

9. การปองกนกาจดศตรขาว หนเปนเปนศตรขาวท�สาคญมาก แนะนาใหใชวธควบคมโดยใชศตรธรรมชาตซ� งเปนวธท�ประหยด รกษาระบบนเวศและมประสทธภาพในระยะยาว ศตรธรรมชาตของหนท�สาคญ ไดแก ง แมว สนข นกเคาแมว และเหย�ยว นอกจากน3 อาจใชกล เชน กบดกและร3 วกนหน

10. การจดการกอนและหลงเกบเก�ยว ระบายน3 าออกจากนาขาวกอนขาวสกแกประมาณ 10 - 15 วน ข3นอยกบลกษณะเน3อดน เพ�อใหพ3นท�นาแหงและขาวสกแกสม�าเสมอเกบเก�ยวขาวแลวตากฟอนขาวในนาไมเกน 3 วน ท�มแสงแดดจะไดขาวเปลอกท�มคณภาพการขดสดและมความช3นไมเกน 14%

11. การเกบรกษาผลผลตและบรรจภณฑ เกบรกษาขาวเปลอกในสภาพแวดลอมท�เหมาะสมในยงฉางหรอโรงเกบท�ปองกนแมลงและศตรพชไดด กรณตองการแปรสภาพเปน ขาวกลองหรอขาวสาร บรรจขาวกลองและขาวสารในถงพลาสตกขนาดบรรจ 1 - 5 กโลกรม ในระบบสญญากาศหรออดกาซคารบอนไดออกไซด

98

ดงน3น การเกษตรอนทรยจงนบวามความสาคญอยางย�ง เปนเกษตรกรรมท�อาศยหลก ความเก3อกลกบธรรมชาต ไมมการใชปยและสารเคม ไมใชพนธพชท� มการตดตอดดแปลงพนธกรรม เนนพนธทองถ�นปญหาโรคแมลงน3 นจะนอยลงเร� อยๆ ความอดมสมบรณและ ความสมดลของธรรมชาตจะคอยๆ กลบคนมาสไรนาของเกษตรกร ตนทนการผลตกลดลงเปนความคมคาในระยะยาวของชวตท3งผผลตและผบรโภค เพราะเกษตรกรซ� งเปนผผลตไมตองเส�ยงกบปญหาสขภาพ อนเกดจากการใชสารเคม ผลผลตท�ไดจะปลอดสารพษและปลอดภยตอผบรโภค

ความสาคญของความสามารถในการพ�งพงตนเองของชาวนา

เกษตรอนทรยเปนระบบเกษตรกรรมท�มงสการพ�งตนเองและสรางระบบเศรษฐกจพอเพยง และเพราะเหตดงน3 นจงชวยแกปญหาความยากจนของเกษตรกรรายยอย แมวาการสงเสรม เกษตรอนทรยจะแพรหลายมากข3 นในปจจบน แตปญหาความยากจนและความสามารถ ในการพ�งตนเองของเกษตรกรกยงคงเปนวกฤตของภาคชนบทอยเชนเดม ปจจยผลกท�ทาใหชาวนาหนมาทาเกษตรอนทรย ไดแก ดนเส�อม ผลผลตตกต�า แมลงศตรพชระบาด ชาวนาทนแรงบบค3นจากตนทนการผลตท�เพ�มข3นของเกษตรเคมไมไหว ชาวนามทางเลอกในการทาเกษตรกรรมไมมาก การทาเกษตรแบบเขมขนมขอจากด ราคาขาว ในตลาดทองถ�นผนผวนมาก สาหรบปจจยดงท�ทาใหชาวนาหนมาทาเกษตรอนทรย ไดแก รฐบาลสงเสรมเกษตรอนทรย ชาวนาไดรบขาวสารเก�ยวกบเกษตรอนทรยจากส�อตางๆ ชาวนาเคยเขารบการฝกอบรมจากหนวยงานของรฐและองคกรพฒนาเอกชน จนทาใหเกดความรและทกษะ ในการทาเกษตรอนทรย ตองการปรบปรงดนและฟ3 นฟสภาพแวดลอมในระยะยาว นอกจากน3 ชาวนามองเหนโอกาสในการขายขาวสตลาดตางประเทศซ� งมมลคาสงกวาราคาขาวเคม ชาวนาตระหนกถงปญหาสขภาพของตนและผบรโภคจากพษภยของสารเคมการเกษตร จากปจจยหลากหลายท�เก�ยวของขางตน จงเปนเร�องท�มองเหนไดอยางชดเจนวาการเกดข3นของเกษตรอนทรยแยกไมออกจากการเปล�ยนแปลงสภาพเศรษฐกจ สงคม และส�งแวดลอมในชนบทท�มความซบซอนและมพลวต อนเปนผลมาจากการพฒนาในภมภาคในชวงกวาคร� งศตวรรษท�ผานมา และเปนผล จากการขยายตวของระบบเศรษฐกจเสรนยมใหมและอทธพลของกระบวนการโลกาภวฒน การผลตของชาวนายงคงมงท�การผลตเพ�อบรโภคภายในครวเรอน การทานาของชาวนา แตเดมเนนการปลกขาวเพ�อกนเอง มการปลกขาวท�หลากหลายพนธตามลกษณะพ3นท� การใชปจจย

99

การผลตท�สาคญ คอ พนธขาว ท� ดน แรงงาน ย งคงอยบนพ3นฐานของการพ� งตนเอง และ การชวยเหลอเก3อกลกนของคนในชมชน โดยเฉพาะในเร� องเมลดพนธขาวปลกน3 น ชาวนา ทกครวเรอนจะตองคดพนธขาวปลก คอ เลอกคดรวงขาวท�มลกษณะดตามสายพนธเดมไว และเกบพนธขาวปลกไวใหเพยงพอสาหรบฤดการปลกในปถดไป

100

การทานาอนทรย กรณศกษาบคคลตวอยาง

ภาพท� 3-40 นายชยพร พรหมพนธ ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ชวประวต

ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง(2555)ไดกลาววาเก�ยวกบชวประวต ไววา นายชยพร พรหมพนธ อาย 49 ป อยบานเลขท� 35 หมท� 1 ตาบลบางใหญ อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร การศกษา จบช3นประถมศกษาปท� 6 จากศนยการศกษานอกโรงเรยน อาเภอ บางปลามา สมรสกบคณวมล พรหมพนธ บตรม 3 คน เปนชาย 1 คน หญง 2 คน

เม�อจบการศกษาภาคบงคบแลว นายชยพร พรหมพนธ ไดออกมาชวยบดามารดาทานา จนแตงงาน จงแยกครอบครวไปประกอบอาชพของตนเอง โดยมการทานาเปนอาชพหลก และ หลอเสาปนซเมนตเปนอาชพเสรม เร�มทานาจากท�ดนมรดก 40 ไร ซ3อท�ดนทานาขยายเพ�มข3นถง 108 ไรในปจจบน ทานาไดปละ 2 คร3 ง ดวยวธหวานนาตม นายชยพรเปนผสนใจศกษาหาความร ในการทานาสมยใหมจากแหลงความรตาง ๆ เชน จากเพ�อนบาน รานขายเคมเกษตร และเจาหนาท�

101

เกษตร นามาทดลองปฏบตจนประสบความสาเรจ ท3งดานการเตรยมพ3นท� การใชพนธด การใสปย การปองกนกาจดศตรพช มการบารงรกษาอยางถกตอง จนทาใหไดผลผลตขาวสงกวาคนอ�นๆ ในละแวกเดยวกน นายชยพรไดรเร�มทาการเกษตร โดยหลกเล�ยงการใชสารเคม เชน สารเคมปองกนกาจดศตรพช ปยเคม ฯลฯ และใชสารอนทรยวตถแทน ซ� งการเตรยมพ3นท�และการบารงดน นายชยพรจะใชฟางท�เหลอจากการนวดขาว หมกและไถผสมลงไปในแปลงนา เนนการปรบพ3นท�นาใหเรยบ เพ�อสะดวกตอการควบคมน3 า การควบคมวชพช และหวานปย ซ� งสามารถใชปยในปรมาณท�ต �ากวาชาวนาท�วๆ ไป สาหรบพนธขาวท�ใชไดนาเมลดขาวพนธจากกรมวชาการเกษตรมาปลกใหมเสมอ รวมท3งมการคดเลอกพนธขาวท�เหมาะสมกบพ3นท� ใหผลผลตสง ใชปยนอย และตานทานตอศตรพช ซ� งกอนท�จะนาเมลดพนธขาวไปปลกจะทาการแยกเมลดวชพชท�ตดมากบเมลดพนธขาวโดยใชตาขายไนลอนกรองแยกช3นหน� ง หลงจากน3นจงนาไปแชน3 า ชอนเมลดวชพชซ� งลอยน3 า เน�องจากมน3 าหนกเบาท3ง ซ� งการควบคมวชพชดวยวธดงกลาว ทาใหไมตองใชยาปราบวชพช นอกจากน3 ยงรเร�มปรบปรงเคร�องจกรกลทางการเกษตรใหมประสทธภาพมากข3น เชน ดดแปลงเคร�องยนตรถไถตดเทอรโบเพ�อเพ�มกาลงในการไถและบรรทก ปรบแตงองศาของผานไถใหม ใหไถดนไดมากกวาเดม ทาใหการทางานสะดวกและรวดเรวข3น ป พ.ศ. 2532 ศนยเทคโนโลยเพ�อสงคมรวมกบชาวนา ทดลองใชสารสกดจากพช ควบคมโรคแมลงในนาขาวแทนสารเคม และเน�องจากบดาของ นายชยพร ซ� งเปนผใหญบานหมท� 5 เคยแพยาฆาแมลง จนตองเขารกษาตวในโรงพยาบาลมาแลว จงไดเขารวมโครงการดวย โดยทดลองใชสารสกดจากสะเดา ขาแก และตะไครหอม ควบคมแมลงในนาขาว ผลท�ไดปรากฏวา สารสกดจากพชสามารถปองกนโรคแมลงของขาวไดจรง โดยเฉพาะในชวงเพล3 ยกระโดดสน3 าตาลระบาดคร3 งใหญ ป 2533 - 2534 ทาใหนาขาวสวนใหญเสยหาย แตแปลงท�ใชสารสกดจากพชยงไดผลผลต ทาใหนายชยพรมแรงจงใจในการใชสารสกดจากพช ในการกาจดแมลงศตรขาว และเน�องจาก การสงเกต พบวา สารสกดจากพชจะกาจดแมลงศตรขาวเทาน3น แตศตรธรรมชาตของแมลงศตรขาวยงคงอย และเพ�มปรมาณมากข3นเร�อย ๆ เพ�อชวยในการกาจดแมลงศตรขาวอกทางหน�ง แมจะหยดใชสารสกดจากพชเปนบางคร3 งแมลงศตรขาวกไมเพ�มมากข3น นอกจากน3 ยงใชวธการอ�น ๆ ในการควบคมศตรพช เชน การใชขาวพนธตานทาน ปลกขาวหลากหลายสายพนธในแปลงเดยวกน หลกเล�ยงการใชพนธขาวท�ซ3 าๆ กนในพ3นท�เดมตดตอกนหลายๆ ป ไมหวานขาวหนา เพ�อใหแสงแดดสามารถสองลงถงพ3นดนได เปนการปองกนไมใหเพล3 ยกระโดดสน3 าตาลอาศยอยตาม

102

โคนตนขาว เปนตน การใชวธดงกลาว ทาใหสามารถเลกใชสารเคมกาจดศตรพชอยางส3นเชง ผลผลตขาวจงปลอดภยจากสารพษ ซ� งนายชยพรไดประสานงานกบศนยเทคโนโลยเพ�อสงคม จดจาหนายขาวปลอดภยจากสารพษ โดยบรรจถงวางจาหนายตามหางสรรพสนคา และรานคาท�วไปท3งในและนอกเขตจงหวดสพรรณบร ผลจากการศกษาคนควาปรบปรงเทคนคการทานาโดยเฉพาะอยางย�ง การหลกเล�ยงการใชสารเคม ทาใหการทานาในพ3นท� 65 ไรของนายชยพรไดผลผลตเฉล�ยไรละ 100 ถง ลดตนทน การผลตจากเดม 1,600 - 1,700 บาท / ไร เหลอ 750 - 800 บาท / ไร ซ� งนายชยพรไดเผยแพรความรในรปแบบตาง ๆ ท3งรบเชญเปนวทยากรบรรยายตามสถานท�ตาง ๆ เปนแหลงความรทางวชาการฝกปฏบตดงานแกนสต นกศกษา นกเรยน เกษตรกร และบคคลท�วไปท3งในประเทศและตางประเทศ รวมท3งใหพกอาศยและอานวยความสะดวกจนไดรบหนงสอขอบคณยกยองเสมอมา รวมถง การออกขาวเผยแพรทางส�อมวลชนทางเอกสารส�งพมพ เชน วารสารเทคโนโลยชาวบาน เอกสารศนยส� อเพ�อการพฒนา หนงสอพมพ ผลงานทางสถานโทรทศน เชน รายการผ หญงยาตรา โลกสวยดวยมอเรา พฤหสสญจร แมบานสเขยว ฯลฯ ผลงานท�เดนชดของนายชยพร ทาใหเปนหน�งในชาวนาไทยท�ไดรบคดเลอกใหไปดงานท�ประเทศฟลปปนส เม�อป 2537 นอกจากน3 ในฐานะท�นายชยพรมตาแหนงเปนผชวยผใหญบานหมท� 1 จงตองเสยสละเวลาสวนตวเพ�อพฒนาทองถ�น สงเสรมอาชพ รวมท3งประสานงานกบหนวยงานราชการ และเอกชน เพ�อสงเสรมใหลกบานกนด อยด ใหอาชพเกษตรกรรมสามารถเทยบไดกบอาชพอ�น ๆ นอกจากน3 ยงเสยสละแรงกายทานาในท�ดนของอาจารยโรงเรยนวดบางใหญ เพ�อนากาไรท�ไดมาเปนเงนทนอาหารกลางวนเดกนกเรยนในโรงเรยนอกดวย นายชยพร เปนคนหนมท�ยงมความคดกาวหนา แผนการดาเนนงานข3นตอไปไดต3 งความหวงวา จะผลตขาวท�เนนคณภาพ มากกวาปรมาณผลผลต ปลอดภยจากสารพษ และมตนทนการผลตต�า จากความวรยะ อตสาหะ ความต3งใจ และผลงานท�ปรากฏ นายชยพรจงไดรบการยกยองใหเปนเกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา ประจาป 2538

103

จากการทานาเคมมาเปนการทานาอนทรย

จากคาบอกเลาของเกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา คณชยพร พรหมพนธ เรยนจบ ป.4 คณพอทานา ตอนเดกกชวยคณพอทานา แตหลงจากเรยนกไปทางานท�อซอมรถยนตเพ�อจะไดมรายไดชวยครอบครว สดทายกกลบไปชวยคณพอทานา ซ� งขณะน3 นยงทานาแบบท�วไป คอ การทานาโดยใชสารเคม ทานาประมาณ 6 ป ไมมกาไรและคอยจะขาดทนเร�อยๆ กไดพบกบ คณเดชา ศรภทร แนะนาใหใชสมนไพร จงนาคาแนะนาน3นมาทดลองทากบท�นาของตน 8 ไรท�มในขณะน3น ปรากฏวา ชวงทดลองใชคร3 งแรกกไดเก�ยวขาว ขณะท�แปลงอ�นๆ กวา 200 ไร ไมได เก�ยวขาวเพราะประสบปญหาเพล3ยลง น�นจงถอเปนจดเปล�ยนของการทานาจากการทานาเคมมาเปนการทานาอนทรย แรงดลใจ มดงน3 1. มอาจารยดานเกษตรใหคาแนะนาเร�องการทานา 2. แนวคดจากคนโบราณท�ไมใชสารเคมในการทานากประสพความสาเรจ 3. นาปรงบอกวาทานาไมพอกน ลองไมทาอะไรเลย กเหนไดผลผลตออกมาพออยได 4. นาขาวเพล3ยลง เอาน3าออกจนนาแหง ปรากฏวาขาวรอด เพล3ยอยไมได เพราะรอนและขาดความช3น 5. ลองฉดสมนไพรด ปรากฏวาขาวเตมเมลดด 6. ทาใจได อยากลอง เพราะเปนคนชางคดชางสงเกต มนสยเปนนกทดลองอยในตวเอง

104

ปรชญาในการทานาอนทรย

ระบบเกษตรแผนใหมมงเนนการใชปจจยการผลตตางๆ เพ�อเพ�มผลผลตเฉพาะพชท�ปลก ซ� งเปนแนวคดแบบแยกสวน เพราะใหความสนใจเฉพาะแตผลผลตของพชหลกท�ปลก โดยไมไดคานงถงผลกระทบตอทรพยากรการเกษตรหรอนเวศการเกษตร การใชทรพยากรดนโดยไมคานงผลเสยของปยเคมสงเคราะหกอใหเกดความไมสมดลในแรธาต และกายภาพของดนทาใหส�งมชวตท� มประโยชนในดนน3 นสญหายและไรสมรรถภาพความไมสมดลน3 เ ปนอนตรายอยางย�ง กระบวนการน3 เม�อเกดข3 นแลวจะกอใหเกดความเสยหายอยางตอเน�อง ผนดนท�ถกผลาญไปน3น ไดสญเสยความสามารถในการดดซบแรธาต ทาใหผลตผลมแรธาต วตามน และพลงชวตต�า เปนผลทาใหเกดการขาดแคลนธาตอาหารรองของพช พชจะออนแอขาดภมตานทานโรคและทาใหการคกคามของแมลงเช3อโรคเกดข3นไดงาย จงจะนาไปสการใชสารเคมสงเคราะหกาจดวชพชขอบกพรองเชนน3 กอใหเกดวกฤตในหวงโซอาหารและระบบการเกษตร ซ� งกอใหเกดปญหา ทางสขภาพและส�งแวดลอมอยางย�งในโลกปจจบน ชาวนาตองมปจจยการผลตท�เปนสารเคมสงเคราะหในการเพาะปลก ทาใหเกดการลงทนสงและเพ�มข3นอยางตอเน�อง ขณะท�ราคาผลผลต ในรอบย�สบปไมไดสงข3 นตามสดสวนของตนทนท�สงข3 น สงผลใหชาวนาขาดทน มหน3 สน การเกษตรอนทรยจะเปนหนทางของการแกปญหาเหลาน3นได คณชยพร พรหมพนธ กลาววา การทานาขาวอนทรย คอ การทานาขาวท�ปลอดสารพษ เปนสวนหน� งในกจกรรมการเกษตรทฤษฎใหมโดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพ�อใหขาวสาหรบการบรโภคท�มความปลอดภย ไรสารพษ มสขภาพท�ด และส�งแวดลอมมความปลอดภย ถกสขลกษณะ แขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ การทานาอนทรยจะประสพความสาเรจได กเพยงแตนาความรท�ไดมาใชตามแนวทางปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ มความพอประมาณ ความมเหตผล และการสรางภมคมกนท�ด ในตว ตลอดจนการใชความร ความรอบคอบ และคณธรรมประกอบการวางแผน การตดสนใจ และการกระทาตางๆ ความพอประมาณ หมายถง ความพอด ท�ไมมากและไมนอยจนเกนไป ไมเบยดเบยนตนเองและผอ�น เชน ทาตามความเหมาะสมกบสภาพดน ความมเหตผล หมายถง การใชหลกเหตผลในการตดสนใจเร�องตางๆ โดยพจารณาจากเหตปจจยท�เก�ยวของ ตลอดจนผลท�คาดวาจะเกดข3นอยางรอบคอบ การมภมคมกนท�ด หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบตอผลกระทบท�เกดข3 นจากการเปล�ยนแปลงรอบตว ปจจยเหลาน3 จะเกดข3 นไดน3 น จะตองอาศยความร และ

105

คณธรรม เปนเง�อนไขพ3นฐาน กลาวคอ เง�อนไขความร หมายถง ความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงในการดาเนนชวตและการประกอบการงาน สวนเง�อนไขคณธรรม คอ การยดถอคณธรรมตางๆ อาท ความซ�อสตยสจรต ความอดทน ความเพยร การมงตอประโยชนสวนรวมและการแบงปน "ทางรอดของชาวนา คอ เราตองทาอยางไรใหตนทนเรานอยท�สด โดยตองไมใชสารเคมและตองพ�งพาตนเองใหได เม�อเราลดตนทนของเราได ถงแมราคาขาวมนจะถกเรากขายได อยได แตหากราคามนสงเรากไดเงนมากข3น อยาไปคดมาก เพราะเราไมใชผกาหนดราคา เม�อเรากาหนดราคาไมได เราตองลดตนทน ใหเราอยได เศรษฐกจพอเพยงคอส�งท�ผมยดถอและปฏบตมาตลอด" คณชยพรกลาวท3งทายอยางภมใจ วถธรรมชาตของเกษตรกรดเดน

คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา มวถการดาเนนชวต อาชพเกษตรกรผปลกขาวโดยการพ�งพาธรรมชาต ไมเอาเปรยบธรรมชาต เรยนรและเขาใจพฤตกรรมของแมลง หลกสาคญในการทาเกษตรอนทรย คอ “การเลยนแบบธรรมชาต” ธรรมชาตของตนไมในปา เม�อดอก ผล ก�ง ใบ รวงหลนลงดน กจะมส� งมชวตเลกๆ คอยยอยสลายเศษซากเหลาน3นกลบคน สดน สะสมเปนอาหารใหตนไมนากลบมาหลอเล3ยงลาตน ก�งกาน ใบ ดอก ผล ไดตอไป คณชยพรไดนาหลกการน3 มาประยกตใชกบการทานา โดยการนาเอาจลนทรยท�อาศยอยในดนท� ม ความอดมสมบรณมาทาเปนหวเช3อสาหรบนาไปขยายและประยกตใชในดานตางๆ ท3งการชวยปรบปรงบารงดนใหดข3น ควบคมโรคและแมลงศตรพช คนสมดลใหกบธรรมชาต คณชยพรจงไมมความจาเปนตองใชปยเคมและสารเคม ชวยลดตนทนการผลต ทาใหพ�งพาตวเองไดมากข3น คณภาพชวตกดข3น การปรบเปล�ยนวถการเกษตรจากการใชสารเคมมาเปนวธธรรมชาตของคณชยพร ส� งท�เดนชด คอ ปญหาเร�องแมลงศตรพชลดลงไปมาก ไมวาจะเปนหนอนชอนใบ หนอนมวนใบ หนอนคบกนใบ หรอ เพล3 ยตางๆ กไมมในท�นา ซ� งเปนผลจากตนขาวแขงแรงข3น มภมคมกนโรคและแมลง และผลจากการใชสมนไพรทดแทนการใชสารเคมกาจดศตรพชผสมผสานกบการทางานของจลนทรยท�ทาใหเหลาผเส3 อมวน ผเส3 อหนอนท3งหลายไมวางไข หรอวางแลวไขฝอไมฟกเปนตว

106

ปจจยหน�งท�สาคญ คอ สภาพแวดลอมท�เอ3อใหแมลงศตรธรรมชาตจาพวกตวห3 า ตวเบยน มจานวนเพ�มมากข3น สงผลใหแมลงศตรขาวลดนอยลง จนหมดไปในท�สด แผนการทานาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ

การทานาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ แบบเปน 2 ฤด / ป ไดแก ฤดแรกในชวง เดอนธนวาคม – เดอนเมษายน และฤดสองชวงเดอนพฤษภาคม – เดอนกนยายน สวนในชวงเดอนตลาคม – เดอนพฤศจกายน จะหยดพกการทานาเน�องจากน3 าทวม ในการทานาอนทรยใหไดผลผลตท�มคณภาพด ปรมาณมาก มขอควรพจารณา ดงน3 1. ตรวจสอบพนธขาวท�ใชปลกในแตละรอบ เพ�อดความเหมาะสมตามสภาพแวดลอม เชน เมลดขาวท�จะใชปลกมน3าคาง จะตองใชพนธขาว ก.1 เปนตน 2. ฤดกาลปลกขาวมความสาคญ เกษตรกรจะตองทราบวาฤดกาลใดปลกขาวแลวจะไดผลผลตท�ด หรอฤดกาลใดปลกขาวแลวจะไดผลผลตต�า เชน ฤดรอนจะไดผลผลตต�าเน�องจากขาว ไมชอบอาการรอน เปนตน 3. การเตรยมดนตองทาอยางประณต เพราะดนจะลดการใสปยอนทรย สงผลใหตนทนการปลกขาวลดต�าลง การวางแผนการทานาอนทรยท�ดจะชวยใหเกดความพรอมเม�อไดปฏบตงานจรง คณชยพรไดมการวางแผนงานในการทานาอนทรย ดงสรปในตารางท� 7

107

ตารางท� 7 แผนการทานาอนทรยใน 1 ฤดกาล

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

ไถกลบฟาง

หวานข3หมแหง

ทาเทอกพรอมหวานขาว หยดจลนทรยเพ�อปรบสภาพดนและน3 า

สบน3 าเขานาเพ�อรกษาระดบน3 า

ใสปยอนทรย

ฉดสมนไพรผสมฮอรโมนนมสดกบน3 าข3หม

ใสปยอนทรยบรเวณท�ตนแกรนพรอมปลอยน3 าใหแหง

สบน3 าเขานา

ใสปยอนทรยบารงตนขาว

ฉดสมนไพรผสมฮอรโมนนมสดกบน3 าข3หม

ฉดฮอรโมนไขผสมเช3อราไตรโคเดอรมา

ปลอยน3 าออกจนแปลงนาแลง

เกบเก�ยวและนาไปขายโรงส

ชวงเวลา (อายขาว)

ชวงเจรญเตบโตลาตน ชวงเจรญพนธ ชวงพฒนาการของเมลด

ส�งท�ตองปฏบต

108

วธการและเทคนคการทานาของคณชยพร พรหมพนธ

1. การทาเทอก ลบเพ�อกดใหระดบเรยบ นามน3 า ใหไลดนกอนแลวลาก ต3 งระดบได มกระดานลบหลงเสมอเลย หากทองนาเสมอเรยบ จะใชน3 าเขานานอย ไมเปลองน3 าคาสบน3 า คมน3 าคมหญาไดงาย และปองกนน3าแหงเปนจดๆ ในท�ดอนน3าเขานาวนท� 7 - 25 ของวนปลกขาว หลงจากวนท� 25 แลว ปลอยใหน3าในนาแหง 2. การหวานขาว เอาขาวเปลอกแชลงไปในน3 าในปลอกบอท�เตรยมไวใสน3 า 70% และผสมเช3อไตรโคเดอรมาแลว เอาขาวเปลอกลอยๆ ออกทนท เพราะเปนขาวเบาขาวลม ไมมน3 าหนก แชไว 1 คน แลวตกใสกระสอบปย เอาไปวางท�นา วางกระสอบไวเปนจดๆ ท�วแปลง การหวานใชเคร� องพนหวานโดยใหเคร� องพนอยหางจากตวผพนประมาณ 7 เมตร อตราการใชขาวเปลอก 2.5 ถง/ไร หากไมแชเช3อไตรโคเดอรมา ขาวเปลอกจะข3นรา อกท3งเช3อไตรโคเดอรมายงชวยใน การกาจดไขหอยเชอร� ท�เปนศตรขาว ขาวท�แชแลว 1 คน วางท3งไวในกระสอบช3น จะเกดตมตา หากความช3นหมด ตาจะหด เวลาจะใชกนากระสอบขาวเปลอกแชน3 าอก เรยกตมตาใหมกอนเอาไปใชงาน 3. แกปญหาเพล3ยไฟในนาขาว โดยใชสมนไพรไลแมลง กจะเหลอตวหาตวเบยน คอยกนเพล3ย อกเทคนคหน�งคอ อยาหวานขาวหนาไป จากเดม 4-5 ถง/ไร หนาไป ลดเหลอ 2.5 ถง/ไร หากตนขาวหนา แดดจะรม มรมเงามาก เพล3ยชอบความช3นและรมเงา หากหวานใหบาง เพล3ยจะหมดไป 4. ก า ร ร ก ษ า ด น น า ใ ห ต ร ว จ ด น ด โ ด ย ก า ร เ ด น ย � า น า ห า ก น ม เ ท า ด น จ ะ ด เพราะประกอบดวยฟาง แหนแดง และจลนทรยมากมาย หากเปนดนแย จะแขงกระดาง เดนไมสบายเทา มกเกดจากการเผานาแบบรนแรง คอ เผาขณะลมน�ง ยามจาเปนตองเผาฟาง จะใชเทคนคการเผาฟางแบบลอกผาน โดยเลอกชวงลมแรงๆ ไฟจะเผาฟางแบบผานๆ เผาไมหมด 5. การทาเทอกโดยวธควกดน รถควก ทางาน 10 ไร/วน ดนจะน�ม รถทาเทอกท�ขายกน จะตดดนจนเละ ดนขางใตถกตดเสมอกนหมด และพ3นแขง ควกเปนจดจะดกวา

109

6. ใสปยข3หมชวงขาวอาย 45 วน หากขาวออกรวงชา ใหเอาข3หมแหงใสกระสอบวางขวางน3 า เขานา ใหน3 าชะลาง ละลายออกไป ใชประมาณข3 หม 1 กระสอบ/ไร หนท� 2 อายขาว 50-55 วน ใสปยอนทรยอกหากเมลดขาวเลกไป ใหบารงเมลดขาวโดยฉดฮอรโมน พนฮอรโมนกอนขาวออกรวง 1 คร3 ง หลงออกรวงแลว ฉดพนฮอรโมน 1 คร3 ง (เกสรตวเมยขาวจะเปดปากชวง 9 โมงเชาถงบาย 2 ชวงน3 หามฉดพนฮอรโมนหรอปยใดๆ เพราะเมลดขาวจะอม สารเขมขนเขาไป เมลดจะแตก) 7. ปราบหอยเชอร�ดวยนก หลงจากทาเทอกแลว ปลอยน3 าแหงนกจะลงมากนหอยในนา ประมาณ 1 - 2 วน หอยกหมด แลวนกจะไมมาลงนาอก เพราะอาหารหมด จากน3นกคอยหวานขาวลงนา หากในนามหอยเชอร�อย มตนกลาอวน นกจะเดนย �ากลาออน ทาใหตนกลาตายได 8. แมลงศตรขาว มแมลงมหนอน ชวงแรกหนอนจะหอใบขาว และมเพล3 ยกระโดด ในนาขาวอนทรยมแมลงบาง แตไมเสยหาย หากหนอนกนใบลงนามากๆ นกจะร แลวลงมาหาหนอน กนแลวนกจะเหยยบรวงขาวหก ตองฉดสมนไพรไลแมลง เชน บอระเพด ผกคณ สะเดา ยาสบ (ยาฉน) หางไหล (โลตcน) เปนตน 9. การจดการขาวพนธ การเกบขาวพนธจากการทานาของตวเอง เปนพนธสพรรณ 60 เลอกท�รวงแก เมลดสกเหลองท3งรวง ไมมตนหญาอยใกลๆ เพราะอาจมเมลดหญาปนมาดวย เก�ยวเสรจ กนามาตากแดด 1 - 2 วน ข3นอยกบแสงแดดออนแก จดเกบใสถงปยไว การใชขาวพนธไปปลก ตองเกบอยางนอย 3 สปดาห (21 วน) จงนาไปใชได ชวง 30-45 วน เปอรเซนตการงอกของเมลดขาวจะสงสด การเกบขาวพนธเอง ชวยทาใหประหยด คาเมลดพนธได และสามารถปรบปรงพนธขาวเองได และอาจควบคมความเกาใหมของเมลดพนธได หรอไมมขาวอ�นปลอมปน 10. การแหวกรองน3 า เกษตรกรบางรายนยมสวยงาม ใชแหวกเปนเสนคขนาน ในทางประหยดแรงงาน ตองสารวจพ3นท�น3 าขงแลวทาการลากแหวกเฉพาะตรงน3นใหน3 าระบายออกไป ไมเนนความสวยงาม เนนหนาท�รองน3า ปลกขาวข3นหมดกจะปกคลมบงมด ไมเหนรองน3า การทานาอนทรยใหมๆ จะมปญหามาก หากตนขาวไมงามใบไมเขยว สามารถใสปยเคมในชวงแรกๆ ไดแตอยาใชในปรมาณมาก เพราะชาวนาจะชนตอการทาใหใบขาวเขยว แตสารเคม

110

ฆาแมลงควรหลกเล�ยง ขาวใบงามเกนไป เมลดลบ เรยกวา บาใบ ขาวใบรวงส3 น เมลดจะแกรง เมลดจะเตมเปลอก ตนทนการปลกขาว

ตารางท� 8 ตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ประจาป 2555

รายการ บาท/ไร %

1.คาเมลดพนธขาว (ขาวสพรรณ 60)

- -

2.คาไถ (คาน3ามน) 200 10.00 3.คาตเทอก (คาน3ามน) 200 10.00 4.คาจางหวานขาว - - 5.คาน3ามนโซลาวดน3าออกจากนา 200 10.00 6.คาจางฉดยาคมและฆาหญา - - 7.คายาคมหญา - - 8.คายาฆาเพล3ย - - 9.คายาฆาหญา - - 10.คาปยเคมผสมปยอนทรย - - 11.คาปยคอก 100 5.00 12.ฮอรโมน - - 13.คาจางคนฉดฮอรโมน 3 คร3 ง - - 14.คาจางรถเก�ยว 600 30.00 15.คารถเขนขาวไปโรงส (น3ามน) 100 5.00 16.คาสาธารณปโภค 600 30.00

รวม 2,000 100.00

ท�มา : ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555

111

การทานาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ มตนทนการปลกขาว ไดแก คาน3 ามน คาปยคอก (ข3หม) คาจางรถเก�ยวขาว และคาสาธารณปโภค จากเดมคณชยพรมท�นาประมาณ 30 ไร เม�อสามารถลดตนทนการผลตลงได ทาใหมกาไรเพ�มสงข3นจงขยายท�นาเพ�มข3น ปจจบนคณชยพรมท�นาประมาณ 108 ไร ตนทนท�คณชยพรควบคมใหลดลงมดงน3 1. ตนทนแรงงาน คณชยพรและภรรยาทานาอนทรยดวยตนเอง โดยคณชยพรกลาววา “จางแรงงาน แรงงานจะทาแบบไมประณต เหยยบขาวลมหมด จางแรงงานคดเปนตนทน 600 บาท หากตนทาเองใชเวลา 3 ช�วโมงกเสรจ ประหยดไปแลว 600 บาท” 2. ตนทนคาเชานา ไมมตนทนในสวนน3 เพราะคณชยพรซ3อเปนเจาของเอง ในชวงแรกๆ อาจเชา พอมกาไรเพ�มมากข3นจงซ3อท�นามาเปนของตน 3. ตนทนคาปย คณชยพรจะใชปยข3หม มาหมกอเอมใสข3หม 4-5 กระสอบ/ไร กระสอบละ 20 กก. เท�ยวละ 50 ลก ตนทนประมาณ 1,000 บาท ใชได 10 ไร ตนทนคาปยเทากบ 100 บาท/ไร ใสปยข3หมแหงกอนทาเทอก หรอ พรอมๆ กบทาเทอก โดยวธใสกระบงลงบนรถอโกรง ปาดนา ใหเรยบพรอมๆ กบหวานปยแหงลงไป 4. ตนทนปยน3 าหมกและฮอรโมน คณชยพรทาปยน3 าหมกเอง ทาหวเช3ออเอมเอง นามาจากปาหวยขาแขง นอกจากน3ยงทาฮอรโมนไข และฮอรโมนนมสดใชงานเองดวย 5. ตนทนยาสมนไพรไลแมลง คณชยพรจะทายาสมนไพรเองท�บาน โดยใชตนบอระเพด สะเดา หางไหล กลอย ขม3นชน ท�ปลกภายในบรเวณบาน 6. ตนทนพนธขาว คณชยพรใชพนธขาวสพรรณ 60 โดยเกบเมลดพนธท�ปลกในฤดกาล โดยจะเลอกเก�ยวตนท�มรวงเมลดมากๆ ไวทาเมลดพนธ เอามาผ�งแดดผ�งลมใหแหง โดยใสกระสอบปยโปงๆ ใหลมระบาย อยางนอย 45 วน เม�อจะนาไปหวาน นาเมลดพนธไปแชน3 าผสมเช3อรา ไตรโคเดอรมา 1 คน พองอก แลวหวานโดยวธพนกระจายท3งนา 7. ตนทนไถนา คณชยพรมรถอโกรง มาใชงานเอง ชวงว�งบนถนนก เอายางนอกรถยนตหมไวเวลาลงนากถอดออก การไถนาจะทาคร3 งเดยว และทาเทอกไมมการไถดะกอน

112

บทท� 4

ผลการศกษา การศกษาปญหาพเศษเร� อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา ผศกษาไดทาการประมวลขอมลและวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ โดยการวเคราะหขอมลมดงน2 1. ผลการศกษาขอมลท�วไปของเกษตรกรผปลกขาว 2. ผลการศกษาตนทนการปลกขาวของเกษตรกรท�ใชสารเคมและเกษตรกรดเดน 3. ผลการศกษาผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาวท�ใชสารเคมกบเกษตรกรดเดน 4. ผลการเปรยบเทยบรายไดและคาใชจายของเกษตรกรผปลกขาว สวนท� 1 ขอมลท�วไปของเกษตรกรผปลกขาว การสมภาษณเกษตรกรผปลกขาวในจงหวดสพรรณบร ม 2 ลกษณะ คอ เกษตรกรผปลกขาวโดยท�วไปท�ใชสารเคม และเกษตรกรผปลกขาวท�ลดตนทนโดยการทานาอนทรย 1. นางสวรรณ บญรอด อาย 52 ป บานตาลลกออน ต2 งอยหม 3 ต.เจดย อ. อทอง จ.สพรรณบร มสมาชกในครอบครว 3 คน สมาชกครอบครวท�อยในอาชพทานาและเกษตรกรคอ นางสวรรณและสาม สวนลกชายกาลงศกษาอยดานชางซอมบารงท� จ.ชลบร มพ2นท�ทานาท2งหมด 6 ไร โดยมท�นาของหลานสาวมาฝากตนอก 5 ไร รวมเน2 อท�ท2 งหมด 11 ไร นอกเหนอจาก การทานา นางสวรรณ มพ2นท�ปลกออยอยตางอาเภออก 15 ไร และมอาชพรบจางท�วไปในชวงวางจากการทานา นางสวรรณมสนทรพยท2งส2น 1,758,000.00 บาท ประกอบดวย ท�ดน 11 ไร คานวณจาก ราคาประเมนท�ดนของกรมธนารกษ 12,000.00 บาท/ไร รถยนต 1 คน รถจกรยานยนต 1 คน และ

113

อปกรณการเกษตร หน2 สนท2งส2น 4,950,000.00 บาท ประกอบดวย เงนกยมจาก ธกส. 4,400,000 บาท เงนกยมจากกองทนหมบาน 20,000 บาท เงนกยมนอกระบบ 100,000 บาท และหน2 สนอ�นๆ 430,000.00 บาท (ตารางท� 9) รายไดของนางสวรรณสวนใหญจะไดจากการทานาปลกขาว และ มรายไดเสรมจากการรบจาง และจากการแปลงออย สวนคาใชจายประกอบดวย คาสาธารณปโภค คาเลาเรยนบตร ดอกเบ2ยเงนกยม ตารางท� 9 แสดงสนทรพยและหน2 สนของคณสวรรณ บญรอด

รายการ มลคา (บาท)

สนทรพย

ท�ดน 1,320,000.00 รถยนต 400,000.00 รถจกรยานยนต 30,000.00 เคร�องพน 3,800.00 เคร�องสบน2 า 4,200.00

รวมสนทรพย 1,758,000.00

หน-สน

เงนกยมจาก ธกส. 4,400,000.00 เงนกยมจากกองทนหมบาน 20,000.00 เงนกนอกระบบ 100,000.00 หน2 สนอ�น 430,000.00

รวมหน-สน 4,950,000.00

ท�มา : ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 2. นายชยพร พรหมพนธ อาย 49 ป อยบานเลขท� 35 หมท� 1 ตาบลบางใหญ อาเภอ บางปลามา จงหวดสพรรณบร สมรสกบคณวมล พรหมพนธ บตรม 3 คน เปนชาย 1 คน หญง 2 คน มพ2นท�นาท2งหมด 108 ไร โดยการทานาอนทรย สนทรพยของนายชยพร กอนทานาอนทรย พบวา สนทรพยท2 งสน 36,082,500.00 บาท ประกอบดวย ท�ดน 30 ไร คานวณจาก ราคาประเมนท�ดนของกรมธนารกษ 12,000.00 บาท / ไร รถยนต 1 คน รถจกรยานยนต 1 คน เคร�องพน 1 เคร�อง และเคร�องสบน2 า 1 เคร�อง สวนหน2 สนท2งส2น 5,945,000.00 บาท ประกอบดวย เงนกยมจาก ธกส. 4,800,000.00 บาท เงนกยมจากกองทน

114

หมบาน 20,000.00 บาท เงนกนอกระบบ 600,000.00 บาท และหน2 สนอ�นๆ 525,000.00 บาท หลงการทานาแบบอนทรย พบวา สนทรพยเพ�มข2นเปน 131,965,000.00 บาท หน2 สนท�มกหมดไป รายไดของนายชยพรสวนใหญมากจากการทานาขายขาว มรายไดเสรมจากการประดษฐลกควกจาหนาย สวนคาใชจาย ประกอบดวย คาสาธารณปโภค คาเลาเรยนของบตร ดงรายละเอยดในตารางท� 10

ตารางท� 10 แสดงการเปล�ยนแปลงสนทรพยและหน2 สนของคณชยพร พรหมพนธ

ท�มา : ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555

รายการ กอนทานาอนทรย มลคา หลงทานาอนทรย มลคา

สนทรพย ท�ดน 30 ไร 3,600,000.00 108 ไร 129,600,000.00 รถยนต 1 คน 45,000.00 3 คน 1,065,000.00 รถบรรทกขาว - - 3 คน 1,080,000.00 รถจกรยานยนต 1 คน 30,000.00 7 คน 210,000.00 เคร�องพน 1 เคร�อง 3,500.00 3 เคร�อง 10,500.00 เคร�องสบน2 า 1 เคร�อง 4,000.00 3 เคร�อง 23,000.00

รวมสนทรพย 36,082,500.00 131,965,500.00

หน-สน เงนกยมจาก ธกส. 4,800,000.00 - - เงนกยมจากกองทนหมบาน

20,000.00 - -

เงนกนอกระบบ 600,000.00 - - หน2 สนอ�น 525,000.00 - -

รวมหน-สน 5,945,000.00 - -

115

สวนท� 2 ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรท�ใชสารเคมและเกษตรกรดเดน

จากการสมภาษณเกษตรกรผปลกขาวมตนทนการปลกขาว ประกอบดวย เมลดพนธ คาแรงงาน คาน2 ามน และคาใชจายการผลตตางๆ ของเกษตรกร และตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาวแตละรายแสดงรายละเอยดดงตารางท� 11 ดงน2

ตารางท� 11 ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาวในจงหวดสพรรณบร ประจาป 2555 เกษตรกร นางสวรรณ % นายชยพร %

ตนทนการปลกขาว จานวน ( บาท / ไร) จานวน ( บาท / ไร) 1.คาเมลดพนธขาว 750.00 9.64 - - 2.คาไถ (คาน2 ามน) 400.00 5.14 200.00 10.00 3.คาตเทอก (คาน2 ามน) 400.00 5.14 200.00 10.00 4.คาจางหวานขาว 70.00 0.90 - - 5.คาน2 ามนโซลาวดน2 าออกจากนา

250.00 3.21 200.00 10.00

6.คาจางฉดยาคมและฆาหญา

120.00 1.54 - -

7.คายาคมหญา 200.00 2.57 - - 8.คายาฆาเพล2ย 110.00 1.41 - - 9.คายาฆาหญา 300.00 3.86 - - 10.คาปยเคม 2,400.00 30.85 - - 11.คาปยคอก 1,000.00 5.14 100.00 5.00 12.ฮอรโมน 400.00 2.31 - - 13.คาจางคนฉดฮอรโมน 180.00 7.71 - - 14.คาจางรถเก�ยว 600.00 1.29 600.00 30.00 15.คาจางรถเขนขาว 100.00 6.43 100.00 5.00 16.คาสาธารณปโภค 500.00 12.85 600.00 30.00

รวมตนทนการปลกขาว 7,780.00 100.00 2,000.00 100.00

ท�มา : ศนยขอมล&ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555

116

รายท� 1 นางสวรรณ บญรอด ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรรายยอยตอไร ประกอบดวย คาเมลดพนธ 750.00 บาท คาไถ 400.00 บาท คาตเทอก 450.00 คาจางหวานขาว 70.00 คาน2 ามน โซลา 250.00 บาท คาจางฉดยาคมและฆาหญา 120.00 บาท คายาคมหญา 200.00 บาท คายาฆาเพล2ย 110.00 บาท คายาฆาหญา 300.00 บาท คาปยเคม 2,400.00 บาท คาปยคอก 1,000.00 บาท ฮอรโมน 400.00 บาท คาจางคนฉดฮอรโมน 180.00 บาท คาจางรถเก�ยว 600.00 บาท คาจางรถเขนขาว 100.00 บาท และคาสาธารณปโภค 500.00 บาท รวมตนทนการปลกขาว 7,780.00 บาท รายท� 2 นายชยพร พรหมพนธ ตนทนการปลกขาวของเกษตรกรดเดนตอไร ประกอบดวย คาไถ (คาน2 ามน) 200.00 บาท คาตเทอก (คาน2 ามน) 200.00 คาน2 ามนโซลา 200.00 บาท คาปยคอก 100.00 บาท คาจางรถเก�ยว 600.00 บาท คาจางรถเขนขาว (คาน2 ามน) 100.00 บาท และคาสาธารณปโภค 600.00 บาท รวมตนทนการปลกขาว 2,000.00 บาท

ตนทนการปลกขาวของคณชยพรและเกษตรกรท�วไปท�ใชสารเคม มตนทนการปลกขาวท�แตกตางกนอยางชดเจนในทกดาน โดยเฉพาะอยางย�งในดานของสารเคมท�เกษตรกรท�วไปใชในการปลกขาวมราคาท�สงมาก ซ� งสงผลใหตนทนการปลกขาวของเกษตรกรท�วไปสงกวาตนทนการปลกขาวของคณชยพรถง 5,780.00 บาท / ไร ดงภาพท� 41

117

ภาพท� 41 แสดงการเปรยบเทยบตนทนการปลกขาวของเกษตรกร ประจาป 2555 ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 สวนท� 3 ผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาวท�ใชสารเคมกบเกษตรกรดเดน

จากการสมภาษณเกษตรกรผปลกขาว มการคานวณผลตอบแทนจากการปลกขาวไดจาก รายไดจากการขายขาวหกตนทนการปลกขาว ซ� งประกอบดวย เมลดพนธ คาแรงงาน คาน2 ามน และคาใชจายการผลตตางๆ ของเกษตรผปลกขาวแตละราย แสดงรายละเอยดดงตารางท� 12 ดงน2

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

คาเม

ลดพน

ธ

คาไถ

คาตเ

ทอก

คาจา

งหวา

นขาว

คาน�า

มนโซ

ลา

คาจา

งฉดย

าคม

คายา

คมหญ

า

คายา

ฆาเพ

ล�ย

คายา

ฆาหญ

า

คาปย

เคม

คาปย

คอก

ฮอรโม

น

คาจา

งรถเ

ก*ยว

คาจา

งรถเ

ขนขา

ว คา…

นางสวรรณ

นายชยพร

118

ตารางท� 12 ผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาว ป 2555 เกษตรกร นางสวรรณ นายชยพร

รายการ จานวน จานวน ผลผลตขาว 11 เกวยน 108 เกวยน

ราคาขาวตอเกวยน 10,000 บาท 15,000 บาท รายไดจากการขาย 110,000 บาท 1,620,000 บาท หก ตนทนการปลกขาว 85,580 บาท 230,000 บาท

กาไรสทธ 24,420 บาท 1,390,000 บาท

จานวนพ-นท� ( ไร ) 11 108

ผลตอบแทนเฉล�ยตอไร 2,220.00 บาท 12,870.37 บาท

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 รายท� 1 นางสวรรณ บญรอด มรายไดจากการขายขาว 110,000.00 บาท หก ตนทนการผลตรวม 85,580.00 บาท เปนผลตอบแทน 24,420.00 บาท และผลตอบแทนตอไร 2,220.00 บาท รายท� 2 นายชยพร พรหมพนธ มรายไดจากการขายขาว 1,620,000.00 บาท หกตนทน การผลตรวม 230,000.00 บาท เปนผลตอบแทน 1,390,000.00 บาท และผลตอบแทนตอไร 12,870.37 บาท ผลตอบแทนจากการปลกขาวของคณชยพรและเกษตรกรท�วไปท�ใชสารเคม มผลตอบแทนท�แตกตางกนอยางชดเจน โดยคณชยพรมกาไรจากการปลกขาว 12,870.37 บาท / ไร คณสวรรณมกาไรจากการปลกขาวนอยท�สด 2,220.00 บาท / ไร ดงภาพท� 42

119

ภาพท� 42 แสดงการเปรยบเทยบผลตอบแทนของเกษตรกรผปลกขาว ประจาป 2555 ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 สวนท� 4 การเปรยบเทยบรายไดและคาใชจายของเกษตรกรผปลกขาว

จากการสมภาษณเกษตรกร พบวา รายไดสวนใหญของเกษตรกรมาจากการทานาขายขาว และมรายไดอ�นๆ มาจากการรบจางนอกชวงฤดกาลปลกขาว ในสวนของคาใชจาย เกษตรกรมคาใชจายสวนใหญ คอ คาอาหาร คาสาธารณปโภค คาเลาเรยนบตร และดอกเบ2 ยจากการกยมสถาบนการเงน ดงแสดงรายละเอยดในตารางท� 13

-

2,000.00

4,000.00

6,000.00

8,000.00

10,000.00

12,000.00

14,000.00

ผลตอบแทน

นางสวรรณ

นายชยพร

120

ตารางท� 13 แสดงรายไดและคาใชจายของเกษตรกรผปลกขาวรายเดอน เกษตรกร นางสวรรณ นายชยพร

รายการ จานวน (บาท) จานวน (บาท) รายได รายไดจากการขายขาว 4,884.00 278,000.00 รายไดจากการรบจาง - - รายไดอ�นๆ 12,500.00 12,500.00

รวม รายได 17,384.00 290,500.00

หก คาใชจาย คาอาหาร 3,000.00 2,500.00 คาสาธารณปโภค 400.00 600.00 คาเลาเรยนบตร 5,000.00 8,000.00 ดอกเบ2ยเงนกยม ธกส. 550.00 - ดอกเบ2ยหน2 สนกองทนเงนลาน 200.50 - ดอกเบ2ยหน2นอกระบบ 3,000.00 - ดอกเบ2ยคายาและคาปย 800.00 - คาใชจายอ�นๆ 3,500.00 3,000.00 รวม คาใชจาย 16,450.50 14,100.00

คงเหลอ 933.50 276,400.00

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 รายไดและคาใชจายแตละเดอนของเกษตรกรผปลกขาวแตกตางกน พบวา ในแตละเดอนคณชยพรมเงนคงเหลอเฉล�ย 276,400.00 บาท และคณสวรรณ มเงนคงเหลอเฉล�ย 933.50 บาท รายท� 1 นางสวรรณ บญรอด มรายไดจากการขายขาวเฉล�ยเดอนละ 4,884 บาท และรายไดจากการแปลงออย 12,500.00 บาท รวมมรายไดเฉล�ยตอเดอน 17,384.00 บาท ในสวนของคาใชจาย ประกอบดวย คาอาหาร 3,000.00 บาท คาสาธารณปโภค 400.00 บาท คาเลาเรยนบตร 5,000.00 บาท ดอกเบ2 ยเงนกยมจากธนาคาร 550.00 บาท ดอกเบ2 ยหน2 สนกองทนหมบาน 200.50 บาท ดอกเบ2ยจายหน2นอกระบบ 3,000.00 บาท ดอกเบ2ยคายาและคาปย 800.00 บาท และคาใชจายอ�นๆ 3,500.00 บาท รวมคาใชจายเฉล�ยตอเดอน 16,450.50 บาท ดงน2นยอดเงนคงเหลอในแตละเดอน 933.50 บาท

121

รายท� 2 นายชยพร พรหมพนธ มรายไดจากการขายขาวเฉล�ยเดอนละ 278,000.00 บาท และรายไดจากการประดษฐลกควก 12,500.00 บาท ในสวนของคาใชจาย ประกอบดวย คาอาหาร 2,500.00 บาท คาสาธารณปโภค 600.00 บาท คาเลาเรยนบตร 8,000.00 บาท และคาใชจายอ�นๆ 3,000.00 บาท รวมคาใชจายเฉล�ยตอเดอน 14,100.00 บาท ดงน2นยอดเงนคงเหลอในแตละเดอน 276,400.00 บาท

ภาพท� 43 การเปรยบเทยบรายได คาใชจาย และเงนออมของเกษตรกรผปลกขาวเฉล�ยตอเดอน ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555

การวเคราะหผลการศกษา จากการศกษา พบวา คณสวรรณ มวธการทานาโดยใชสารเคม ทาใหขาวท�ปลกได มคณภาพต�า ปรมาณผลผลตนอย ตนทนในการปลกขาวสงแตรายไดต �า เม�อราคาขาวท�ขายมราคาสง ตนทนในการปลกขาวสง กาไรท�ไดจากการปลกขาวกจะต�า แตเม�อราคาขาวท�ขายมราคาต�าลง กาไรจากการขายขาวกจะลดต�าลง บางคร2 งอาจจะเกดการขาดทนได เพราะตนทนในการปลกขาวโดยใชสารเคมสงมาก ซ� งสารเคมท�ใชในการปลกขาวน2นเพ�มภาระหน2 สนของเกษตรกรเปนอยางมาก ทาใหเกษตรกรตองกยมเงนจากสถาบนการเงนตางๆ สงผลใหมภาระคาใชจายในแตละเดอนสงข2นแตรายไดท�มกลบไมเพ�มข2นตาม นาไปสวฏจกรความยากจนตอไป

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

รายได คาใชจาย เงนออม

นางสวรรณ

นายชยพร

122

ตารางท� 14 แสดงการเปล�ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ ต2งแตป 2550 - 2555 พบวา ตนทนการปลกขาวสวนใหญ คอ ตนทนดานปยเคม รองลงมาคอ ตนทนดานปยคอก และตนทนดานพนธขาว

ตารางท� 14 การเปล�ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ บญรอด ป 2550 – 2555 (บาท/ไร) ตนทนการปลกขาว 2550 2551 2552 2553 2554 2555

1.คาเมลดพนธขาว 700 700 720 720 750 750 2.คาไถ (คาน2 ามน) 200 250 300 350 320 400 3.คาตเทอก (คาน2 ามน) 200 250 300 350 320 400 4.คาจางหวานขาว 50 50 60 60 70 70 5.คาน2 ามนโซลาวดน2 าออกจากนา

200 220 220 280 260 250

6.คาจางฉดยาคมและฆาหญา

100 100 100 120 120 120

7.คายาคมหญา 180 220 210 200 200 200 8.คายาฆาเพล2ย 80 80 100 100 110 110 9.คายาฆาหญา 200 220 220 240 250 300 10.คาปยเคม 2,150 2,200 2,250 2,350 2,380 2,400 11.คาปยคอก 700 800 800 900 1,000 1,000 12.ฮอรโมน 300 315 356 369 375 400 1 3 . ค า จ า ง ค น ฉ ดฮอรโมน

150 150 160 160 170 180

14.คาจางรถเก�ยว 300 300 400 400 500 500 15.คาจางรถเขนขาว 100 100 100 100 100 100 16.คาสาธารณปโภค 400 480 470 450 430 500 รวมตนทนการปลกขาว 6,010 6,435 6,766 7,149 7,355 7,780

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ มแนวโนมสงข2นทกป เน�องมาจากตนทนดานสารเคมท�เพ�มสงข2น สงผลใหตนทนในการปลกขาวรวมสงข2นดวย ดงภาพท� 44

123

ภาพท� 44 แสดงการเปล�ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณสวรรณ บญรอด ป 2550 - 2555 ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 การทานาอนทรยแบบคณชยพร จะพบวา มตนทนการปลกขาวท�ต �า เน�องจากการทานาอนทรยจะหลกเล�ยงการใชสารเคมทกชนด อาศยธรรมชาตชวยในการปลกขาว และใชสมนไพร ในการกาจดแมลงศตรขาว ทาใหไดผลผลตท�ด มคณภาพ ปรมาณมาก สงผลใหรายไดจากการ ขายขาวสง เม�อราคาขาวท�ขายน2นมราคาสง ตนทนในการปลกขาวต�า กาไรท�ไดจากการปลกขาวกจะสง แตเม�อราคาขาวท�ขายมราคาต�าลง กยงมกาไรอยมาก เพราะคณชยพรสามารถควบคมตนทนในการปลกขาวใหต�าอยเสมอ ดงตารางท� 15

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2550

2551

2552

2553

2554

2555

124

ตารางท� 15 การเปล�ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ป 2550 - 2555 (บาท/ไร) ตนทนการปลกขาว 2550 2551 2552 2553 2554 2555

1.คาเมลดพนธขาว - - - - - - 2.คาไถ (คาน2 ามน) 250 250 280 300 340 200 3.คาตเทอก (คาน2 ามน) 250 250 280 300 340 200 4.คาจางหวานขาว - - - - - - 5.คาน2 ามนโซลาวดน2 าออกจากนา

250 250 280 300 340 200

6.คาจางฉดยาคมและฆาหญา

- - - - - -

7.คายาคมหญา - - - - - - 8.คายาฆาเพล2ย - - - - - - 9.คายาฆาหญา - - - - - - 10.คาปยเคม - - - - - - 11.คาปยคอก 100 100 100 100 100 100 12.ฮอรโมน - - - - - - 1 3 . ค า จ า ง ค น ฉ ดฮอรโมน

- - - - - -

14.คาจางรถเก�ยว 300 350 400 450 550 600 15.คาจางรถเขนขาว 100 100 120 150 200 100 16.คาสาธารณปโภค 600 570 600 500 630 600

รวมตนทนการปลกขาว 1,850 1,870 2,060 2,100 2,500 2,000

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ตนทนการปลกขาวของคณชยพร มการเปล�ยนแปลงทกป เน�องมาจากราคาน2 ามนท�ปรบตวเพ�มข2น – ลดลงในแตละป สงผลใหตนทนในการปลกขาวเปล�ยนแปลง เม�อราคาน2 ามนปรบตวเพ�มสงข2น ตนทนการปลกขาวกจะปรบตวเพ�มข2น แตเม�อราคาน2ามนปรบตวลดลง ตนทนการปลกขาวกจะลดลงตามไปดวย ดงภาพท� 45

125

ภาพท� 45 แสดงการเปล�ยนแปลงตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ป 2550 - 2555 ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 ตนทนการปลกขาวโดยใชสารเคมของคณสวรรณ บญรอด เปรยบเทยบกบตนทน การปลกขาวโดยการทานาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ มความแตกตางอยางชดเจน ในเร� องของการใชสารเคมในการปลกขาว จะเหนไดวา การปลกขาวโดยใชสารเคมน2นทาให มตนทนการปลกขาวประมาณ 6,000.00 – 7,800.00 บาท / ไร แตกตางจากตนทนการปลกขาว โดยใชวธการทานาอนทรยท�มตนทนการปลกขาวเฉล�ย 1,800.00 – 2,500.00 บาท / ไร ตารางท� 16 แสดงถงขอแตกตางท�สาคญระหวางการปลกขาวโดยใชสารเคมและ การปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ ในดานตางๆ ท�สงผลใหตนทนการปลกขาวของท2ง 2 วธ มความแตกตางกน

0

100

200

300

400

500

600

700

2550

2551

2552

2553

2554

2555

126

ตารางท� 16 ขอแตกตางระหวางการทานาอนทรยกบการทานาโดยใชสารเคม รายการ การทานาอนทรย การปลกขาวโดยใชสารเคม

เมลดพนธ มเมลดพนธเกบไว ซ2อ เคร�องมอ / เคร�องจกรการเกษตร ซอมแซม ประดษฐเอง ซ2อ แรงงาน ทาเอง จางแรงงาน การกาจดหญา ใชสมนไพร ใชสารเคม การควบคมหญา ใชสมนไพร ใชสารเคม การกาจดเพล2ยและแมลงศตรขาว ใชสมนไพร ใชสารเคม ฮอรโมน ทาเอง ซ2อ การจดการน2 า แหลงน2 าธรรมชาต , ชลประทาน ชลประทาน ชองทางการจดจาหนาย โรงสขาวท�วไปท�ใหราคาขาวสง โครงการจานาขาวของรฐบาล การจดการดน ใชจลนทรยจากธรรมชาต เผาฟาง

ท�มา: ศนยขอมล ขาวสบสวนเพ�อสทธพลเมอง, 2555 การปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ โดยการทานาอนทรยท าใหไดผลผลตขาว ท�มคณภาพ ปลอดสารพษ และสามารถขายไดในราคาสง สงผลใหชวตความเปนอยของคณชยพรและครอบครวดข2น สนทรพยเพ�มข2น หน2 สนกสามารถใชคนได ทาใหมเงนออมเกบไวใชตอไป ดงแสดงในงบกาไรขาดทน ประจาป 2555 และงบแสดงฐานะการเงน ประจาป 2555

127

ชยพร พรหมพนธ

งบแสดงการเปล�ยนแปลงฐานะ

สาหรบป ส-นสดวนท� 31 ธนวาคม 2555

หนวย : บาท รายได

รายไดจากการจาหนายขาว 3,336,000.00 รายไดอ�น 150,000.00 รายไดรวม 3,486,000.00 คาใชจาย

คาใชจายในการปลกขาว 460,000.00 คาใชจายในครวเรอน 169,200.00 คาใชจายรวม 629,200.00 กาไรจากการดาเนนการ 2,856,800.00 กาไรสะสมแลว 131,278,900.00 กาไรสทธ 134,135,700.00

ทนสารอง 500,000.00 หก หน2 สน - ทนสทธ 134,635,700.00

128

ชยพร พรหมพนธ

งบแสดงฐานะการเงน

สาหรบป ส-นสดวนท� 31 ธนวาคม 2555 หนวย : บาท

สนทรพย สนทรพยหมนเวยน เงนสด 300,000.00 เงนฝากธนาคาร 4,000,000.00 สนทรพยหมนเวยนรวม 4,300,000.00 สนทรพยไมหมนเวยน ท�ดน 129,600,000.00 เคร�องมอและอปกรณ 33,500.00 หก คาเส�อมราคาสะสม – เคร�องมอและอปกรณ 26,800.00 6,700.00 รถยนต 1,065,000.00 หก คาเส�อมราคาสะสม - รถยนต 852,000.00 213,000.00 รถจกรยานยนต 210,000.00 หก คาเส�อมราคาสะสม - รถจกรยานยนต 126,000.00 84,000.00 รถบรรทกขาว 1,080,000.00 หก คาเส�อมราคาสะสม - บรรทกขาว 648,000.00 432,000.00 สนทรพยไมหมนเวยนรวม 130,335,700.00 สนทรพยรวม 134,635,700.00 หน-สน หน2 สนหมนเวยน - หน2 สนไมหมนเวยน - สวนของเจาของ กาไรสะสม 134,135,700.00 ทนสารอง 500,000.00 สวนของเจาของรวม 134,635,700.00 หน-สนและสวนของเจาของรวม 134,635,700.00

129

บทท� 5

สรปและขอเสนอแนะ

บทสรป การศกษาปญหาพเศษเร� อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา มวตถประสงคเพ�อศกษาสถานการณท�เก�ยวกบความไมม�นคงทางอาหารในประเทศ สภาพและปญหาการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว ซ� งเปนสาเหตใหเกษตรกรผปลกขาวไมสามารถพ�งพงตนเองได ผลกระทบ จากความไมม�นคงทางอาหารท�เกดข6นกบเกษตรกรผปลกขาวท6งทางตรงและทางออม ตนทน การปลกขาว และการบรหารตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดน สาขาอาชพทานา โดยใชแนวคดการพ�งพงตนเองของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง ผลการศกษาพบวา 1. สถานการณท�เก�ยวกบความไมม�นคงทางอาหารในประเทศ สถานการณความไมม�นคงทางอาหารในประเทศไทย แบงออกเปน ชมชนเมอง กบชนบท และชนบทสามารถแยกออกเปนชนบทท�เปนพ6นท�ปกต กบพ6นท�ชายฝ�งทะเล 1.1 สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยในชมชนเมอง แมคนเมองจะมระบบสาธารณปโภคท�ครบครน แตไมสามารถผลตอาหารเองได เน�องจากโครงสรางของชมชนเมองมการแปรผนในปจจยแปรผนตางๆ ท6 งปจจยทางดานการยายถ�นของประชากร การเปล�ยนแปลงของโครงสรางของครวเรอนท�มขนาดเลกลง หรอความไมม�นคงในรายได 1.2 สถานการณความไมม�นคงทางอาหารของประเทศไทยในชนบท ในกลมชนบทท�เปนพ6นท�ปกตยงมประชากรท�ยากจนทางอาหาร ท6งท�มอาหารไมเพยงพอตอการบรโภคของครวเรอนหรอการขาดโภชนาการทางอาหาร ปญหาการผลตอาหารไมเพยงพอของเกษตรกร ขนาดเลกในชนบทน6นสะทอนถงภาวการณเขาไมถงอาหารของคนในชาตยงมอย การเขาไมถงอาหารของคนในชาตน6นยอมสงผลตอสขภาวะ และคณภาพชวตของคนในครอบครวตามมา ทางดานการประมง พบวา แหลงทาการประมงในนานน6 าประเทศไทยน6นลดลง ถกจากดอยเฉพาะในอาวไทย และทะเลอนดามน สงผลใหเรอประมงบางสวนกลบเขามาทาประมงในเขตนานน6 าไทย

130

ซ� งทรพยากรลดจานวนลง ผลผลตท�ไดไมคมกบการลงทน ปญหาท�ตามมาคอ การวางงาน การขาดเสถยรภาพของรายได ยงสงผลตออตสาหกรรมเก�ยวเน�องอ�นๆ เชน โรงงานแปรรปสตวน6 า และ โรงน6 าแขง การเพาะเล6 ยงจงมความสาคญสาหรบประเทศไทย เน�องจากเปนแหลงผลตสตวน6 าทดแทนสตวน6 าทะเลท� มแนวโนมลดลง ซ� งจะทาใหผลผลตสตวน6 า เปนสนคาสงออกท� มประสทธภาพเปนท�ยอมรบของตลาดตางประเทศ ชนดสตวน6 าท�เล6 ยงสามารถเลอกไดตามท�ตลาด มความตองการ ทาใหขายไดราคา มสวนชวยสนบสนนอตสาหกรรมตอเน�องเพราะสามารถปอนผลผลตเขาสระบบไดอยางตอเน�องและคงท� เปนการสรางความม�นคงทางอาหารใหกบชมชนชายฝ�งและธรกจเกษตร แตบรเวณแหลงเพาะเล6 ยงสตวน6 าน6 นยงมปญหาดานคณภาพส� งแวดลอมโดยเฉพาะเร�อง น6 าเสย ทาใหมการปนเป6 อนสารเคมกาจดศตรพช/สารพษ ซงจะสงผลตอสขภาพของผบรโภคในภายหลง 2. สภาพและปญหาการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว ซ�งเปนสาเหตใหเกษตรกร

ผปลกขาวไมสามารถพ�งพงตนเองได ปญหาสาคญท�เกษตรกรผปลกขาวตองเผชญ คอ ภาวะราคาขาวท�ผนผวนอยตลอดเวลา การถกกดราคาจากพอคาคนกลาง การขาดแคลนเมลดพนธขาวท�ดมคณภาพ ปญหาแมลงศตรขาว ท�สงผลใหผลผลตขาวของเกษตรกรลดนอยลง ทาใหเกษตรกรตองหนไปใชสารเคมกาจดแมลงตางๆ ท�มตนทนสงเพ�อใหไดผลผลตเพ�มมากข6 น กาจดแมลงศตรขาวไดอยางรวดเรว แตใน ความเปนจรงแลวสารเคมเหลาน6นไมไดชวยเพ�มผลผลตใหเกษตรกรมากเทาท�ควร แตกลบเพ�ม ในเร�องของตนทนการผลตมากกวา ซ� งสงผลใหเกษตรกรรายยอยท�มรายไดจากการขายขาวเปลอกเพยงทางเดยว มภาระเพ�มมากข6นในสวนของดอกเบ6ยคาสารเคมกาจดแมลง เกษตรกรตองไปกเงนจากสถาบนการเงนตางๆ เพ�อนามาชาระดอกเบ6ยใหแกรานขายสารเคมเหลาน6น แมปจจบนรฐบาลมมาตรการแกไขปญหาหน6 สนใหแกเกษตรกรผปลกขาว โดยการใหเกษตรกรนาผลผลตขาวเปลอกท�ไดเขาโครงการรบจานาขาวซ� งรฐบาลจะรบซ6อขาวเปลอกท�เกษตรกรนามาขายท�ราคา 15,000.00 บาท/ตน ท�ความช6น 15% มาตรการขอน6ของรฐบาลสงผลใหเกษตรกรผปลกขาวสามารถขายขาวไดในราคาท�สงข6น เกษตรกรมรายไดเพ�มมากข6น แตไมสามารถทาใหเกษตรกรผปลกขาวหลดพนจากวฏจกรความยากจนได เน�องจากภาระหน6 สนของเกษตรกรน6นเปนปญหาเร6 อรงท�สะสมมานานหลายป แมเกษตรกรผปลกขาวจะสามารถขายขาวไดในราคาสง มรายไดเพ�มข6น เกษตรกรกจะตองนารายไดเหลาน6นไปใชคนหน6 สนซ� งรวมถงดอกเบ6ยท�เกดจากการกยมเงนจากสถาบนการเงนตางๆ ชวตของเกษตรกรรายยอยยงตกอยในชะตากรรมของความเส�ยง หากเกษตรกรยงไมทบทวนและ

131

ปรบเปล�ยนวธการปลกขาว รวมถงนโยบายรฐยงไมทบทวนแกไขใหตรงจด แนวโนมเกษตรกรกจะยงอยกบวงวนของปญหาหน6 สน การสญเสยท�ดนทากน และความลมเหลวทางเศรษฐกจในอนาคตมากย�งข6น 3. ผลกระทบจากความไมม�นคงทางอาหารท�เกดข4นกบเกษตรกรผปลกขาวท4งทางตรง

และทางออม

ภาวการณขาดแคลนอาหารจะทาใหราคาขาวสงข6น เปนผลใหเกษตรกรเรงเกบเก�ยวผลผลตเพ�อนาขาวไปขายหวงไดราคาท�สงโดยท�ไมคานงเวลา และคณภาพของขาวท�ควรเกบเก�ยวสดทายเกษตรกรกจะถกโรงสขาวหกคาความช6น หรอคาใชจายตางๆ เพ�มข6น ในท�สดกไมสามารถขายขาวไดในราคาท�ควรจะได ผลจากการเรงเกบเก�ยวขาวกมาจากการใชสารเคมตางๆ เพ�อชวยเรงการเจรญเตบโต โดยสารเคมท�ใชกเปนภาระเพ�มมากข6นในเร�องของตนทนการผลต เกษตรกรตองกยมเงนจากสถาบนการเงนตางๆ ทาใหเกดภาระหน6 สนมากมาย จนตองเลกอาชพเกษตรกรแลวยายเขาเมองมาขายแรงงานในเขตอตสาหกรรม เกษตรกรท�ยายถ�นฐานเขามาทางานในเมองจะย�งเพ�มความหนาแนนของประชากร ในชมชนเมองมากย�งข6น ความตองการทางดานอาหารจะเพ�มสงข6นไปดวย เน�องจากประชากร ในเมองไมสามารถผลตอาหารไดเอง การเปล�ยนแปลงของฤดกาล จะสงผลตอสถานะความเปนอยของประชากรในเขตเมอง ในสถานการณท�อาหารมราคาแพงและรวมถงทศทางแนวโนมท�ราคาขาวจะปรบตวสงข6 นในอนาคต ยอมจะสงผลตอการขยายตวของประชากรและสงผลกระทบตอ ความไมม�นคงในการบรหารจดการดานอาหารของประเทศตามมา 4. ตนทนการปลกขาว และการบรหารตนทนการปลกขาวของคณชยพร พรหมพนธ

เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา โดยใชแนวคดการพ�งพงตนเองของทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรท�หนมาทานาอนทรย โดยหลกเล�ยงการใชสารเคม เชน สารเคมปองกนกาจดศตรพช ปยเคม ฯลฯ และใชสารอนทรยวตถแทน ซ� งการเตรยมพ6นท�และ การบารงดน คณชยพรจะใชฟางท�เหลอจากการนวดขาว หมกและไถผสมลงไปในแปลงนา เนนการปรบพ6นท�นาใหเรยบเพ�อสะดวกตอการควบคมน6 า การควบคมวชพช และหวานปย ซ� งสามารถใชปยในปรมาณท�ต �ากวาเกษตรท�วๆ ไป สาหรบพนธขาวท�ใชมการคดเลอกพนธขาวท�เหมาะสมกบ

132

พ6นท� ใหผลผลตสง ใชปยนอย และตานทานตอศตรพช ซ� งกอนท�จะนาเมลดพนธขาวไปปลกจะทาการแยกเมลดวชพชท�ตดมากบเมลดพนธขาวออก โดยใชตาขายไนลอนกรองแยกช6นหน�ง จากน6นจงนาไปแชน6 าท�ผสมเช6 อไตรโคเดอรมา ชอนเมลดซ� งลอยน6 า เน� องจากมน6 าหนกเบาท6ง ซ� งการควบคมวชพชดวยวธดงกลาว ทาใหไมตองใชยาปราบวชพชเลย มการใชสารสกดจากสะเดา ขาแก และตะไครหอม ควบคมแมลงในนาขาว นอกจากน6 คณชยพรยงใชวธการอ�นๆ ในการควบคมศตรพช เชน การใชขาวพนธตานทาน ปลกขาวหลากหลายสายพนธในแปลงเดยวกน หลกเล�ยง การใชพนธขาวท�ซ6 า ๆ กนในพ6นท�เดมตดตอกนหลายๆ ป ไมหวานขาวหนา เพ�อใหแสงแดดสามารถสองลงถงพ6นดนได เปนการปองกนไมใหเพล6ยกระโดดสน6 าตาลอาศยอยตามโคนตนขาว เปนตน การใชวธดงกลาว ทาใหคณชยพรเลกใชสารเคมกาจดศตรพชอยางส6นเชง ผลผลตขาวจากแปลงนาของคณชยพรจงปลอดภยจากสารพษ ไดผลผลตเฉล�ยไรละ 1 เกวยน ลดตนทนการผลตจากเดม 5,000 – 6,000 บาท / ไร เหลอ 2,000 – 2,500 บาท / ไร คณชยพรไดมนาวงจร PDCA มาประยกตใชในการทานาอนทรย โดยเร�มจากการวางแผนจะชวยใหเกดความพรอมเม�อไดปฏบตงานจรง การกาหนดเปาหมายในการทานาแตละฤดกาล วธการและข6นตอนท�จาเปนเพ�อใหไดผลผลตตามเปาหมาย และปฏบตงานใหเปนไปตามวธการและข6นตอนของแผนท�วางไว จากน6นจะตองมการตรวจสอบผลผลตท�ไดเปนไปตามข6นตอน การตดตาม การตรวจสอบ และการประเมนปญหาเปนส�งสาคญ เพ�อประโยชนตอการพฒนาคณภาพผลผลต แกไขปญหาท�เกดข6นหลงจากไดทาการตรวจสอบแลว หรอการหาสาเหตท�แทจรงของปญหา เพ�อปองกนไมใหเกดปญหาซ6 ารอยเดม และเปนการควบคมตนทนการผลตใหต�าลงอยเสมอ ตนทนการผลตขาว ของคณชยพร ประกอบดวย คาไถ คาตเทอก คาน6 ามนโซลา คาปยคอก คาจางรถเก�ยว คาจางรถเขนขาว (คาน6ามน) และคาสาธารณปโภค การทานาอนทรยแบบคณชยพร จะพบวา มตนทนการปลกขาวท�ต �า เน�องจากการทานาอนทรยจะหลกเล�ยงการใชสารเคมทกชนด อาศยธรรมชาตชวยในการปลกขาว และใชสมนไพรในการกาจดแมลงศตรขาว ทาใหไดผลผลตท�ด มคณภาพ ปรมาณมาก สงผลใหรายไดจากการขายขาวสง เม�อราคาขาวท�ขายน6นมราคาสง ตนทนในการปลกขาวต�า กาไรท�ไดจากการปลกขาวกจะสง แตเม�อราคาขาวท�ขายมราคาต�าลง กยงมกาไรอยมาก เพราะคณชยพรสามารถควบคมตนทนในการปลกขาวใหต�าอยเสมอ

133

รายไดจากการขายขาวของคณชยพรสง และมตนทนการผลตท�ต �า ทาใหผลตอบแทนท�ไดรบสง เม�อปจจยภายนอกท�ไมสามารถควบคมไดเปล�ยนแปลงไป ผลตอบแทนท�คณชยพรไดรบกยงมอย เพราะสามารถควบคมตนทนการผลตใหต�าลงได การเพ�มคณภาพ และปรมาณผลผลตตอไรโดยการใชธรรมชาตเขาชวยในการผลตเพ�อใหผลผลตท�ไดมปรมาณเพ�มข6นและจะสงผลใหมรายไดจากการขายขาวเพ�มข6น สอดคลองกบพสฐ เรองผลววฒน (2550) ทาการศกษาเร� องการปลกขาวอนทรยพนธขาวดอกมะล 105 และผลตอสถานะทางเศรษฐกจ-สงคมของเกษตรกรและสภาพส�งแวดลอม กรณศกษา: จงหวดสรนทร พบวา เกษตรกรท�ปลกขาวอนทรยใชสารเคมนอยกวาหรอไมใชเลยและจากการปฏบต ตดตอกนอยางตอเน�องเปนเวลาหลายป มผลทาใหเกษตรกรท� ปลกขาวอนทรยไดรบผลผลตขาวและผลตอบแทนเฉล�ยสงกวาเกษตรกรท�ปลกขาวเคม และยงม ผลทาใหเกษตรกรมสขภาพและอนามย และสภาพแวดลอมหรอระบบนเวศของนาขาวอนทรยดกวาการปลกขาวเคมดวย การมสวนรวมกบเกษตรกรขององคกรภาครฐ หมอดนอาสา และองคกรเอกชนในการรณรงคและสงเสรมการปลกขาวอนทรยมผลทาใหเกษตรกรท�รวมโครงการฯ ไดรบการสนบสนนทางดานตาง ๆ เชน ความร ปจจยการผลต ฯ มากกวาเกษตรกรท�ปลกขาวเคม ซ� งมผลอยางสาคญท�ทาใหเกษตรกรเกดแรงจงใจในการเปล�ยนจากการปลกขาวเคมพนธขาวดอกมะล 105 มาเปนขาวอนทรยพนธเดยวกน จากการศกษาดงานเกษตรกรผประสบความสาเรจจากการทานาอนทรย คอ คณชยพร พรหมพนธ พบวา คณชยพรสามารถทานาแบบพ�งตนเองไดและไดผลผลตจากการทานาโดยเฉล�ยประมาณ 1 เกวยนตอไร โดยมตนทนตอไรประมาณ 2,000 บาท ดงน6นรายไดท�ไดจากการขายผลผลตจงมากกวาตนทนเกนคร� งหน�ง ซ� งคณชยพรทานาแบบไมใชสารเคม และถอเปนเกษตรกรท�ประสบความสาเรจอยางมาก และยงไดรบการคดเลอกใหเปนเกษตรกรดเดนในประจาป 2538

134

ขอเสนอแนะ ปญหาท�พบในชมชน คอ แมคณชยพรจะประสบความสาเรจและพรอมจะถายทอดใหกบเกษตรกรรายอ�น ๆ แตเกษตรกรเพ�อนบานสวนใหญกลบไมทาตามคณชยพร จงทาใหประสบกบปญหาหน6 สนและการใชสารเคมไมเหมาะสม จากปญหาน6 จงเหนไดวาการเสรมพลงหรอสราง ความเขมแขงใหกบกลมหรอชมชนจงเปนส� งสาคญมาก หากมการสงเสรมหรอพฒนาชมชน นกสงเสรมหรอนกพฒนาจาเปนอยางย�งท�ตองพจารณาถงประเดนน6 โดยนกสงเสรมหรอนกพฒนาตองทาหนาท�เปนคณอานวย (Facilitator) ใหกบเกษตรกรในชมชน ไดรวมพลงกนแกไขปญหาไปดวยกน สรางเวทเพ�อการแลกเปล�ยนเรยนรระหวางเกษตรกรกบบคคลท�เก�ยวของ และตองทาใหเกษตรกรตระหนกถงปญหาท�เกดข6นและความจาเปนหรอความสาคญท�ตองเปล�ยนแปลง ส�งสาคญ คอ ตองใหเกษตรกรเรยนรท�จะปฏบตดวยตนเองลองผดลองถกดวยตนเองโดยมนกวชาการเปนผสนบสนนความรตาง ๆ สวนนกสงเสรมหรอนกพฒนาควรเรยนรรวมกนกบเกษตรกรดวย โดยจากเกษตรกรตวอยางคอ คณชยพร ซ� งเปนบคคลท�พรอมจะเปล�ยนแปลงและหม�นแสวงหาความรใหมอยเสมอ ไดรบความรจากนกวชาการแตไมไดเช�อม�นท6งหมด ยงตองนามาลองผด ลองถก ปรบเปล�ยนใหเหมาะสมกบตนเอง จนทาใหไดผลด ทาใหสามารถทานาแบบพ�งตนเองได

ขออภปราย 1. การศกษาปญหาพเศษเร�อง การบรหารตนทนการปลกขาวของเกษตรกรผปลกขาว กรณศกษา คณชยพร พรหมพนธ เกษตรกรดเดนสาขาอาชพทานา มขอจากดในดานของระยะเวลาการศกษา ซ� งตรงกบชวงเดอนตลาคม – เดอนพฤศจกายน ท�เปนชวงของการพกทานาเพ�อใหน6 าทวม ทาใหการศกษาไมไดขอมลท�มคณภาพเทาท�ควร ในการศกษาคร6 งตอไปควรเพ�มเวลาในการศกษาใหตรงกบฤดกาลทานาจะทาใหไดขอมลท�มคณภาพมากย�งข6น 2. ควรทาการศกษาเพ�มเตมในเร�องของนโยบายการนาเขาสารเคมกาจดแมลงและศตรพช เพ�อช6 ใหเหนถงขอดขอเสยของการสารเคมในการปลกขาว ซ� งทาใหตนทนการผลตขาวของเกษตรกรสงข6นแตไดผลผลตต�าลง สงผลใหรายไดของเกษตรกรนอยลงจนขาดทนกลบไปสวฎจกรความยากจน

บรรณานกรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2554. ท�มาและความหมายของศนยบรการรวม (Online).

www.industry.go.th/servicelink/Lists/List/view.aspx, 26 มกราคม 2556. กลมพฒนาระบบบรหาร กรมปศสตว. 2554. PMQA คออะไร (Online).

www.dld.go.th/manage/index.php?option=com_content&view=article&id=43&Itemid=47, 26 มกราคม 2556.

ขวญชย สมบตศร. 2552. “การใชสารสะเดาเพLอกาจดแมลงศตรพช.” ศนยนวตกรรมเทคโนโลย

หลงการเกบเก�ยว มหาวทยาลยเชยงใหม (Online). www.phtnet.org/news52/view-news.asp?nID=229, 2 มกราคม 2556.

______. 2552. ขUนตอนปฏบตสวถเศรษฐกจพอเพยง (Online). www.thaistudyfocus.com,

10 มกราคม 2556. คณะกรรมการอาหารแหงชาต. 2553. “สถานการณดานอาหารของไทย.” กรอบยทธศาสตร

การจดการดานอาหารของประเทศไทย. ครU งทLพมพ 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ การศาสนา, 13.

คณาจารยภาควชาพชไร. 2542. พชเศรษฐกจ. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. คานาย อภปรชญาสกล. 2549. โลจสตกสเพ�อการผลต และการจดการดาเนนงาน.

กรงเทพมหานคร: ซ.วาย.ซซเทม พรUนตUง จากด. จนทราพร ประธาน. 2548. ปจจยท�มผลตอการตดสนใจผลตขาวอนทรยของเกษตรกรในจงหวด

อบลราชธาน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงเสรมการเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน.

จฑาทพย ภทราวาท. 2555. “แนวทางแกปญหาของชาวนาไทย จากแปลงนาสการพฒนาทLย Lงยน.” KU e-NEWS 4 (33): 1.

ฉตรชย เพยรทอง. 2552. แนวทางการจดการและการบรหารตนทนการเพาะเล=ยงกงขาว :

กรณศกษา ผประกอบการในเขตจงหวดภเกตและพงงา. ปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการตลาด มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

ชฏามาศ ขาวสะอาด. 2552. การนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชปฏบตตนดานสขภาพ

(Online). www.dusithost.dusit.ac.th/~ipc/healthphilosophy.htm, 15 มกราคม 2556. ชLนฤทย กาญจนะจตรา และคณะ. 2554. “ความมLนคงของชวต.” สขภาพคนไทย 2554. 16,500

เลม. ครU งทLพมพ 1. นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 20. เชษฐา มLนคง. 2551. วกฤตอาหารโลก. ใน ความม�นคงทางอาหารกบภาวะสขภาพของเดกไทย

(Online). www.oknation.net/blog/print.php?id=254210, 28 ธนวาคม 2555. ชยพร พรหมพนธ. 2556. สมภาษณ, 13 กมภาพนธ 2556. ฐตพร โชตด. 2552. ความม�นคงทางอาหารในครวเรอนของผมรายไดนอยในเขต

กรงเทพมหานคร. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต การบรหารและนโยบายสวสดการสงคม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณรงค เพชรประเสรฐ และ พทยา วองกล. 2543. แนวคดพ�งตนเองทางเศรษฐกจใน

ระดบประเทศ. ใน เศรษฐศาสตรเพ�อชมชน (Online). www.baanjomyut.com/library_2/economic_community/13.html, 27 ธนวาคม 2555.

ณรงค โวหารเสาวภาคย. 2546. เอกสารประกอบการเรยน วชาพระพทธศาสนา ม.3 (Online).

mediacenter.mcu.ac.th/data/caipyo/m3/Unit7/unit7-1.php11 ธนวาคม 2555.

เดลนวส. 2555. ภยน=ากสญญาณเตอน ‘ปญหาอาหาร’ ‘ไทย’ใชวาไมนาหวง! (Online). www.dailynews.co.th/article/223/155820, 28 ธนวาคม 2555.

ทวศกดn จนทะคณ. 2554. หลกการพ�งตวเอง (Online).

thaweesak.igetweb.com/?mo=3&art=584766, 12 ธนวาคม 2555. ทพยวรรณ ปรญญาศร. 2555. รายงานการประชมสมชชาความม�นคงทางอาหารป 2555

เร�อง การขบเคล�อนยทธศาสตรดานความม�นคงอาหารระดบประเทศ, 16 พฤษภาคม 2555.

ทมงานชาวมธยมศกษาและประถมศกษา. 2549. หลกการทรงงานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (Online). www.thaigoodview.com/library/studentshow/2549/m6/sri09/html/project2.htm, 27 ธนวาคม 2555.

ธรพล แซตUง. 2550. อยาทาแคลดตนทน แตตอง “บรหารตนทน!” (Online).

www.arip.co.th/businessnews.php?id=412034, 26 พฤศจกายน 2555.

นนทกร บญเกด. 2552. การใชแหนแดงในนาขาว (Online). www.farmthai.blogspot.com/2012/01/blog-post.html, 15 มกราคม 2556.

บญสง จอมดวง. 2555. ความม�นคงทางอาหารของชาวคย (Online).

www.gotoknow.org/posts/509612, 27 ธนวาคม 2555. บศรา ลUมนรนดรกล, พฤกษ ยบมนตะสร, ยภาพร ศรบต. 2553. ระบบการใหคณคาเกษตร

อนทรยในมมมองของเกษตรกรรายยอยในภาคเหนอ. วทยาศาสตรเกษตร. 41 (3/1 พเศษ): 445.

ปภานจ สวงโท. 2552. รายงานการเฝาระวงโรค 2552.

ปรชญา พลพฒนนท. 2555. การขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา (Online). http://52010125021g7.blogspot.com/2012/04/4-1-2-3-2-2-2-4-1-1-2-46-3-2-3-4.html, 10 มกราคม 2556.

ปวรรตน พรรธนประเทศ. ม.ป.ป. รายงานการวจยเร�อง ความม�นคงทางอาหาร. ผดงศกดn แจงด. 2554. การเฝาระวงอจจาระรวงเฉยบพลนในพ=นท�เขตกรงเทพมหานครดวยระบบ

สารสนเทศภมศาสตร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการสLงแวดลอม, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พระธรรมป ฎก (ป. อ. ปยตโต). 2539. การพฒนาท�ย�งยน. มลนธพทธธรรม. กรงเทพฯ:

บรษทสหธรรมก จากด. พระราชวรมน วารสารครศาสตร ปทL 27 ฉบบทL 3 ม.ค.-ม.ย. 2542. การเสวนาทางวชาการ เร�อง

การศกษาเพ�อการพฒนาอยางย�งยนตามแนวคดเชงพทธศาสตร . จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หน า 36-47.

พรบ. คณะกรรมการอาหารแหงชาต. 2551. พรบ.คณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551.

31 มกราคม 2551. พชนจ เนาวพนธ. 2552. บญชเพ�อการบรหารธรกจตามแนวคดกระบวนการจดการเชงกลยทธ.

พมพครU งทL 2. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. พฒนพฒน พชญธรรมกล. ม.ป.ป.. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

(Online). www.kroobannok.com/blog/26661, 11 ธนวาคม 2555.

พรยะ ผลพรฬห. 2551. แดชาวเมองผหวโหย (Online). www.ipsr.mahidol.ac.th/IPSR/AnnualConference/ConferenceIII/Articles/Article12_3, 7 มกราคม 2556.

เพญพสทธ หอมสวรรณ. 2550. กรอบแนวทางการพฒนาท�ย�งยน (Online). www.nesdb.go.th/econSocial/naturalResource/attachment/02, 5 มกราคม 2556.

มนส มากบญ. 2549. การพฒนากลยทธการบรหารตนทนตอหนวยบรการของศนยสขภาพชมชน

อาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก. วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม.

ศรกล ตลาสมบต. 2552. รายงานการวจย เร�อง การบรหารตนทนการผลตลาไยนอกฤดกาลโดยใช

วธการตดแตงก�งของเกษตรกรตาบลน=าดบ อาเภอปาซาง จงหวดลาพน. ศนยขอมลขาวสบสวนเพLอสทธพลเมอง. 2555. เปดวถชาวนา‘จานา-ไมจานาขาว’ ชวต-ชะตา

กรรมท�ไมแตกตางกน ตนทนการผลตสง-หน=สนอกเพยบ (Online). www.tcijthai.com/tcijthai/view.php?ids=1658, 6 มกราคม 2556.

สถาบนไทยพฒน มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ. 2556. ระดบของ

เศรษฐกจพอเพยง (Online). www.sufficiencyeconomy.blogspot.com/2006/02/3.html, 26 มกราคม 2556.

สหกรณกรนเนท. 2555. แนวทางเกษตรอนทรย (Online). www.greennet.or.th/article/86,

27 ธนวาคม 2555. สภา ใยเมอง. 2555. รายงานการประชมสมชชาความม�นคงทางอาหารป 2555 เร�อง ความม�นคง

ทางอาหาร ผลการศกษาและนโยบายในระดบชมชนและระดบชาต, 16 พฤษภาคม 2555. สรสาย ผาทอง. 2552. เพราะเหตใดประชากรจงเพ�มข=นอยางรวดเรว (Online).

www.surisay.blogspot.com, 10 มกราคม 2556. สชพ เนLองจากจย. 2552. มหศจรรย น=าสมควนไม เร�องดตองขยาย (Online).

www.songkhlaportal.com/forums/index.php?topic=1209.0, 15 มกราคม 2556.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. “ยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตร ความมLนคงของอาหารและพลงงาน.” แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท� 11 พ.ศ. 2555 – 2559. สานกงานสถตแหงชาต. 2551. รายงานผลการสารวจการเปล�ยนแปลงทางการเกษตร พ.ศ. 2551. สานกงานสถตแหงชาต. 2554. รายงานผลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป

2554. สมพร อศวลานนท. 2555. รายงานการประชมสมชชาความม�นคงทางอาหารป 2555 เร�อง

นโยบายรฐ ดานสนคาเกษตร: ความลมเหลวของการเสรมสรางศกยภาพในการแขงขนของ

สนคาขาวไทย, 16 พฤษภาคม 2555. อาภรณ ภวทยภณฑ, 2554. PDCA คออะไร (Online).

www.sites.google.com/a/ttc.ac.th/tuktang/xngkhkar-wichachiph/pdca, 16 มกราคม 2556. อภชาต พงษศรหดลชย และคณะ. 2554. รายงานการวจย เร�อง ความม�นคงทางอาหารและ

พลงงานของไทย, 27 ธนวาคม 2554. อบล อยหวา. 2554. สทธเกษตรกรและความม�นคงทางอาหาร (Online).

www.sathai.org/th/news/interested-article-a-issue/item/451.html, 27 ธนวาคม 2555. อวยพร แตชตระกล. 2552. “การถอครองและใชประโยชนทLดน และมาตรการทางเศรษฐศาสตร

และกฎหมายเพLอใหการใชประโยชนทLดนเกดประโยชนสงสด.” นตยสารโลกสเขยว (10 มถนายน 2552): 7.

ภาคผนวก

รปถาย แปลงนาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ

ดานซาย คอ แปลงนาอนทรยของคณชยพร พรหมพนธ

ขาวอนทรยจากนาของคณชยพร พรหมพนธ

เคร"องมอและอปกรณการเกษตรของคณชยพร พรหมพนธ

ท แหวกรองน#า

ทอสแตนเลสสบน#า

เคร องหวานขาว

เคลนยกของ

ปรบหนาดนใหเรยบ

รถไถกลบฟางพรอมลกควก

ปยคอก (ข#หม)

ฮอรโมนไข

เช#อราไตรโคเดอรมา

แผนเทยบสใบขาว

การสมภาษณขอมลการบรหารตนทนการปลกขาว คณชยพร พรหมพนธ

ราคาประเมนท"ดน กรมธนารกษ

การคานวณคาเส"อมราคาสนทรพย

1. เคร องมอและอปกรณ มอายการใชงาน 10 ป ใชงานมาแลวเปนเวลา 8 ป ดงน#น คาเส อมราคาเคร องมอและอปกรณ 33,500.00 / 10 = 3,350.00 บาท / ป คาเส อมราคาสะสม – เคร องมอและอปกรณ 8 ป 33,500.00 * 8 = 26,800.00 บาท 2. รถยนต มอายการใชงาน 10 ป ใชงานมาแลว 8 ป ดงน#น คาเส อมราคารถยนต 1,065,000.00 / 10 = 106,500.00 บาท / ป คาเส อมราคาสะสม – รถยนต 8 ป 106,500.00 * 8 = 852,000.00 บาท 3. รถจกรยานยนต มอายการใชงาน 10 ป ใชงานมาแลว 6 ป ดงน#น คาเส อมราคารถจกรยานยนต 210,000.00 / 10 = 21,000.00 บาท / ป คาเส อมราคาสะสม – รถจกรยานยนต 6 ป 21,000.00 * 6 = 126,000.00 บาท 4. รถบรรทกขาว มอายการใชงาน 10 ป ใชงานมาแลว 6 ป ดงน#น คาเส อมราคารถบรรทกขาว 1,080,000.00 / 10 = 108,000.00 บาท / ป คาเส อมราคาสะสม – รถบรรทกขาว 6 ป 108,000.00 * 6 = 648,000.00 บาท