Top Banner
)?.32r
81

)?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Feb 01, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

)?.32r

Page 2: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Segolo jenis kebufuhon buku bermutu, odo podo komi

DAYA BATIN O RAHASIA SUKSES O KARIER BISNIS

O PEMIMPIN & PROFESIONALISME

O ILMU & TEKNOLOGI O PILAR-PILAR KELUARGA

O OLAH RAGA O SEHAT & BUGAR

O KEPUSTAKMN JAWA O KARYA & SENI BUDAYA

O HOBBY & FOTOGRAFI O KAMUS & ENSIKLOPEDIAO SADAR HUKUM O HUMAN RELATION

@@&qglrlt Nrlhlrrrl NlJll'r.Jt, t{It trtl (0, I ) itti lni hftrtr Ernd I I a lt,

Page 3: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Sultan Agung

PEIT

DAHARA PRIZE

Page 4: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

/*/

SE,RATKE,KTYASANINGPENGRACUTAN

WIRID NGELMU MA'RIFAT

Page 5: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Cetakan pettarnaCetakan kedua

Penerbit"Dicetak oleh

Dahara Prize Semarang

Effhar Offset Semarang

L9971999

$Tffi,t

Page 6: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

PENGANTAR

Dengan rasa syukur kami telah berhasil menguak salah satuKapustakaan Jawa yang berjudul "SERAT KEKIYASANNINGPANGRACUTAN" salah satu buah karya sastra Sultan Agung raiaMataram (1 61 3 - 1 645). R upa-rupanya Serat kekiyasaningPangracutan iuga menjadi narasumber dalam penulisan SeratWirid Hidayat Jati oleh R.Ng. Ronggowarsito. Karena adabeberapa bab yang terdapat pada Serat kekiyasanningPangracutan terdapat pula pada Serat Wirid hidayat jati.

Pada manuskrip huruf jawa Serat Kekiyasaning Pangracutantersebut telah ditulis kembali pada tahun shaka 185711935 Masehi.Disyahkan oleh pujangga di Surakarta RONG no-GO ma-WAR-niSl-ra-TO - Ronggowarsito atau R.NG. Ronggowarsito.

Manuskrip ini kami lestarikan dalam huruf dan bahasalndonesia, diwedarkan sekedarnya dan kami beri judul:

.,SERAT KEKIYASANING PANGRACUTAN" WIRID NGELMUMA'RIFAT

Buku ini baik sekali untuk dimiliki, karena di dalamnyamengandung berbagai petunjuk untuk mencapai kasampurnaanBudi luhur, bahkan diuraikan pula rahasia Asmaragama ataurahasia Suami lsteri agar mempunyai keturunan yang bergunabagi orang tua, bangsa, dan negara, serta Agamanya.

Selamat membaca, semoga buku ini bermanfaat bagi Anda.

Hormat kami,

Ki Hudoyo Doyodi puro,Occ.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 7: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

ISI BUKU

Pengantar. ............................................................ 3

l. Dibalik pancaran Tiga Wahyu.............................. 6

Bahasa Jawa

Sarasehan Ngelmu Kasampurnaan ...... 10

1 . Kgdadeyaning Jisim ...... .................................... 10

2. Pepangkating Tiyang Pejah............. 14

3. Wewedharan Angracut Jasad ...... 18

4. Wewedharan Angluluh Jasad ......... 18

5. Pgrluning Pati Raga ........................ 20

6. Perluning Guru Lawan Murid ....;........... 24

8. Bedanipun Wedal ing AIam akherat lawanAlam Dunya . 40

9. AIam Setelah Kematian ...... 40

10. Wgwgdharanipun Tri Bawana..................,........... 44

11. Gosul'alam 48

12. Kreteking Cipta Sanalika Mahanani Gara-Gara 50

14. Dununging lman, Tauhid, Mo'rifat 52

15. Tegesipun Jalal, Jamal, Kahar lawan Kamal 52

16. Sajatining Lanang lawan Sajatining Wadon. 54

17. Babagan Kawontenaning Pati ...... 60

18. Asaling Manungsa saking Kawan Anasir . 64

19. Warnining llmu Sorogan. ............ 68

20. llmi Talek ...... 70

21 . Warni Warnining Wahyu ............ 70

SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 8: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Bahasa Indonesia

Sarasehan !lmu ka.sampurnaah.................................o.......... 1 1

1. Berbagai kejadian Pada Jgnasah................................. 11

2. Berbagai Jgnis Kgmatian.............................................. 15

3. Wedaran Angracut Jasad'............................................. 19

4. Wgdaran mgnghancurkan Jasad .......-......................... 19

5. Perl unya Pati Baga..............o......................................... 21

6. PgrlunyaGuruDenganMurid.....................oooror............ 25

7. Urutan Dalam Kematian dan Apa Yang HarusDilakUkan ................................ ...................................... 33

8. Perbedaan Wahu di Alam Akhirat dandi Alam Dunia.................r ...... .r.......................... 41

9. Alam Sgtglah Kgmatian...................,............................. 41

10. Wgdaran Tribawana ...................................................... 45

11. GOSU|tA|am.................................................................... 49

12. Kghgbatan daya Fikir..............................o..................... 51

13. Surga dan Ngrakd ...........................o............................. 53

14. Tempatnya lman, Tauhid, dan matrifat ......................... 53

15. Arti Jalal, Jamal, lGhar, dan lGmal ...................o.......... 53

16. Pria dan Wanita Yang Sejati.......................................... 55

17 . Mengenai Kgadaan Kgmatian ....................................... 61

1 8. Manusia terdiri Dari Empat Anasir.......................o........ 65

19. Bgrbagai llmu Sorogan (Gaib) ..................................... 6€)

20. llmu Talgk (Keajaiban) ............................................r.o.... 71

21 . Bgrbagai Macam Wahyu.................,.........,................... 71

Narasumbgr Dan Bahan Bacaall ...............................o............... 77

Tgntang Penyusun Wgdarall .........or..........r................................ 79

SERAf Kekiyasani ng Pangrac utan

Page 9: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

I. Dibalik Pancaran Tiga Wahyu

Besar perhatian Sultan Agung terhadap suatu upaya untukmenegakkan kedaulatan Mataram seutuhnya. Tetapi suatukendala yang ditimbulkan oleh cengkeraman-cengkeramanKompeni ke arah politik pemerintahan. VOC yang telah menyusupke Banten, Batavia, bahkan sampaidiJepara, merupakan gendala.

Juga masih adanya pertentangan dalam perhitungan tahun,dari kalangan Pesantren yang mempergunakan perhitungan tahunHijriah, sedangksan kalarlgan kejawen mempertahankanmempergunakan tahun caka.'/

Dengan perbedaan pokok itu menimbulkan masalah pulabagi stabilitas pemerintahan Mataram pada masa itu.

Maka dengan membaca sejarah leluhurnya, bahwa sosial-budaya perlu mendapat perhatian yang utama. Sultan Agungmemulai pembenahan pemerintahannya lewat hal-hal yangmenyangkut kepentingan umum.

Tahun 1633 berhasil menyusun perhitungan tahun yang baru,perhitungan tahun ciptaan Sultan Agung itu dapat diterima keduabelah fihak. Bagi kalangan Kejawen dapat menerima karena awalperhitungan tahun Jawa masih mempergunakan awal tahun Qakayaitu tahun 78 Masehi. Maka berhasillah Sultan Agung dalamupaya untuk menciptakan suatu kesatuan perhitungan tahun diantara masyarakat Pesantren dengan masyarakat Kejawen.

Dari sinilah rupa-rupanya Sultan Agung melakukan, dalamrangka membenahi Mataram. Karena disadari nahwa kekuatanMataram terletak pada dua kubu; masyarakat Pesantren danmasyarakat Kejawen. lalu dicarilah suatu cara untuk mengusaikeduanya. Setelah berhasil menyusun perhitungan tahun yangdapat menyatukan kedua faham itu. Kernudian disusunlah Serat

. Nitipraja oleh Sultan Agung. Juga tersusunnyya seratKekiyasaning Pangracutan yang merupakan Wirid Ngelmu Ma'rifatdan iuga merupakan konsep awal dari Ratu adil.

Untuk kalangan Pesantren menjuiung Sultan Agung padasekitar tahun 1633 sebagai Susuhunan, karena beliau mengambilgelar Susuhunan itu sebelum bergelar Sultan. Susuhunan bagi

1). Dr. Simuh, MISTIK ISLAM LEJAWEN RADEN NGABEHI RANGGAWARSITA,

Suatu Studi Terhadap Seraf Wirid Hidayat Jati (UI-PRESS Jakarta 1988)

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 10: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

uetn cer 6ue4 dulueseApley JyUfS

90 L' pll y$VfO NWtVtSndWt'esletelpqeod' 3.N' W'Ar1'totd e

eduel 'ue1Je0uaplp Jpuag-Jpuaq 'U!p leq!lau 'IepuaqoleAecred BAupn[n/nral r]alo ullpllet e[e.rdluu'BAuups!;nuedlelnrulp Blp)1lpl '(lqaseyy t?gI EIeC eggl p^ ef unqq uele>10ues)e1e10ues EIa eA;,rp Ouluese, ;ua6 lnpl rue;aAuau uelre6eg

:seqaq ertulyv

wepDut qepatt '1p61u1rvr uet eytqefi eue[ Duluqr]lrt"7!ff#es4ed y euntl 'Dun66und ete>1due1due 'etyes Duepllue 'pdeDueleced ellpnu Duluep 'sndedul e[edgu 'e>lueAued uelfileutl\np ;ep>16uas e\a elltp Durueset 'paD ete}es Dul walls lpey ,,

: n\yeq p0egas e[ed1qN ue\lpd

u,qeru,raruadr",r"=''i;3llU."'l3J"li,i,:',,ft "1J,3:'?X,,::,'fl 13Ouepy1 Inlns 'llln6 Inlns 'ueqe[e[ e[oy nple Oueuog ueuns lprasepd uelnuauaur pUI uplpnuay 'uplsl lllslrx qplepe BSJBInS

Inlns ldetat npulH npqraq nU lcnrp/nag Inlns nple>1 eAuupppaqradeAueq 'lcnJe/nag lplag ue6uap eues rldr-upq psJpInS Inlns 'UBg lVellor{S teras eAuleslru plrl/n uep Inlns'reOeqraq eAulncunyl

'rledouag

upL{pqurauad rueJelelnl uep '0ue[upd uptpnual 'IBuaO upplera4ueue[1e[as telnu!p r{Bpns undnpleM 'dBre0!p snral uamelay ueppI;lslrrJ 'pp!/n undneu 'Intns 'nlnq upst;nuad uelpp BAusnsnqy'uotpJal ue0ue1e1 Bueln upllpqred rpe[uaru uBeAepnqay

'tB&lBl ueuued ;pe[uau e[BUte6eqes 6un0v uBilnS 'qp/nnqJnN nAqern qnleOuad esenl ulelppdn>lBcrel BIeu uarne[ay uelsl tpleleAseu qnrntas I0Bg

lBIB.rBAsBtu UBDuBIPIuellluap ue0uap '[pV

'uernelay

Uep uB0unlnp elnd ueldB.req0uaunlBU dasuol BuarPI elnd nl6ag

'rlauJoqlp le0uBsqpllv !p/n re6eqas uorluesad lplerpAseyl ue6ue;e1 IO 'r.lpllv IlpMqelepe Oun6y ueuns E/nr4eq uenle0ued nlpns Ourcueuau lupJoqnU re;eO upltqueOuad uppp Ip plpl l 'nlnO nplp nqns eAulyeDUBA t{Bly IlpM Oueroas ;6eq repO uelednrau erne[ ]BlprpAsBur

Page 11: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

mengutamakan paksaor, kebanyakan manusia santausa danutama, haruslah dikatakan pandai,"

Bahwa serat Nitipraja jelas ditulis oleh Sultan Agung padatahun 1641 Masehi. Begitu iuga diduga penulisan SeratKekiyasaning Pangracutan sekitar 1633 - 1&11, Benar-benarsangat penting bagi Mataram. Sultan Agung yang memandangperlu adanya persatuan dan kesatuan bangsa, untuk mencapaikejayaan Mataram.

Wirid Kekiyasaning Pangracutan, tidak hanya mengajarkantentang llmu Ma'rifat, tetapi iuga tentang etika menggauli esteriatau Aji Asmaragama, agar dapat menurunkan anak yang bergunabagi orang tua, nusa dan bangsa. Wejangan-wejangan,,yangmewedarkan Tribawana atau Triloka, yaitu rahasia Baital mdkmur,Baital mukharan, dan Baital mukhadas.

Adalah rahasia untuk mencapai kesempurnaan hidup didunia dan akherat. Karena kalau mematuhi ajaran Tribawa ituorang akan berbuat baik, jujur, giat bekeria, dan tidakmengganggu milik orang lain baik itu b'erupa kebendaan maupunseks atau kepercayaan.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 12: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng
Page 13: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

So rasehan Ngel mu Kasampurnaan

Punika pratelanipun serat Kekiyasanning Pangracutan,yasan dalem lngkang Sinuwun Kanjeng Sultan Agung PrabuAnyakrakusuma ing Mataram, kaparengipun ing ngarsa dalemamrayogi patraping sangkan paran medal saking ilhamingpanggalih, kekeran sejati, mupakat sayehosanipun, sadayapunika lajeng karembagaken dhateng para akhli ilmikasampurnan, dene ingkang sami katimbafan wonten ing ngarsadalem, ing ngandhap punika:1. Panembahan Purubaya.2. Panembahan Djuminah.3. Panembahan Ratu Pekik ing Surabaya.4. Panembahan Juru Kithing.5. Pangeran ing Kadilangu.6. Pangeran ing Kudus.7. Pangeran ing Tembayat.8. Pangeran ing Kajoran.9. Pangeran ing Wangga.10. Kyai Pengulu Ahmad Kategan.

7. Kedadiyaning JisimMenggah wiyosing dhawuh pangandika dalem, andangu

ingkang sampun kalampahan, tiyang pejah punika denepiyambakpiyambak kedadosanipun ing jisim.

Saking pawartosipun ing akathah, utawi kayektosanpamariksanipun, para tetiyang ingkang asring sumerep wujudingjisim, ingkang salah kedadosan miwah warni-warnining jisimkados ing ngandhap punika :

1. Wonten ingkang lajeng besok.2. Trekadang wonten jisimipun margegeg wetah kemawon.3. Wonten ingkang ical wujudipun jisim.4. Saweneh luluh dados toya.5. Wonten dados mustika.6. Wonten lajeng dados memedi.7. Trekadang dados sato kewan.

Sasaminipun, ingkang makaten kala wau saking punapasabab-sababipun?

10 SERA r *" .r u:::::*:j

:*q :::: y::!,;* j*; :

Page 14: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Soro sehan llmu Kasampurnan

lni adalah katerangan Serat Suatu pelaiaran tentangPangracutan yang telah disususn oleh Baginda Sultan AgungPrabu Angakrakusuma di Mataram, atas berkenan Beliau untukmembicarakan dan temu nalar dalam hal ilmu yang sangat rahasia,untuk mendapatkan suatu kepastian dan kejelasan, denganharapan dapat dirembuk dengan para Akhli llmu Kasampurnan.Adapun mereka yang diundang dalam temu nalar itu adalahsebagai berikut lni:1. Panembahan Purbaya.2. Panembahan Juminah.3. Panembahan Ratu Pekik di Surabaya.4. Panembahan Juru Kithing.5. Pangeran di Kadilangu.6. Pangeran di Kudus.7. Pangeran di Tembayat.8. Pangeran di Kajoran.9. Pangeran di Wangga.10. Kyai Pengulu Akhmad kategan.

1. Berbagai Kejadian pada JenasahAdapun yang menjadi pembicaraan, beliau menanyakan apa

yang telah terjadi setelah manusia itu meninggal dunia, ternyatamengalami bermacam-macam kejadian pada jenasahnya.

Dari berbagai cerita umum, iuga menjadi suatu kenyataan,bagi mereka y ng sering menyaksikan keadaan jenasah yangsalah kejadian atau berbagai macam kejadian pada keadaanjenasah adalah berbagai diketengahkan di bawah ini:

1. Ada yang langsung membusuk.2. Ada pula yang jenasahnya utuh.3. Ada yang tidak berbentuk lagi, hilang bentuknya jenasah.4. Ada pula yang meleleh manjadi cair.5. Ada yang menjadi mustika (permata).6. lstimewanya ada yang menjadi hantu.7. Bahkan ada pula yang menjelma menjadi hewan.

Masih banyak pula kejadiannya. l*alu bagaimana hal itu dapatterjadi, apa yang menjadi penyebabnya?

11SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 15: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Menggah aturipun para Akhli 'llmi, muoangating rembagkados makaten:

Aniawi kaparengipun ing karsa dalem, mila tiyang pejahjisimipun beda-beda; tandha salah kedadosan. Mila makaten, ingnalika gesangipun mawi kasasaban dosa, dumuginipun jisimwekasan temah kalintu dunungipun. lnggih punika kalebetdhateng 'Alam Panasaran. Awit nalika mancade ing sekaratilmautmawi anggadhahi cipta samar-samar, uwas sumelang, kirangsantosa ing tekadipun, boten mantheng tilar awas elingipun. Milawonten erang-eranging ulah ilmi Ma'rifat kados makatenwijang-wijang i pun satung gal -satung gal :

7. lng nalika gesang sinten lngkang tansah ajibar-jiburambaruwah lumuh dhateng kasutap&fi, adat luwangipundumuginipun dinten wekasan, lng tembe jisimipun bosokdados siti lempufig, alusing sukma anglambrafrg,kaumpamekaken kados kinjeng tanpa soca, ewadenemanawi duk gesangipun taberi sesuci lair batos, yektisampun kalebet lampah, inggih terkadhang boten makatenkadadosanipun ing delahan.

2. lng nalika taksih gesangipun, srnten ingkang anggentursiyam miwah sesirh boten mawi watawis, saking adatluwangipun dumugining dinten wekasefr, ing tembejiwimipun margegeg dados sela, tur anyangari sif4 denealusing sukma dados Dang Hyang Semorobumi. Ewadetenduk gesangipun kinanthenan lampah nrima, tegesipundhahar, sare, boten ngedek-adekakef,, narimahsakawatonipun miwah legawa ing lalr batog terkadhangboten makaten kadadosanipun ing delahan.

3. Dukgesangipunsrnten ingkang ambanterwungu tilarddugiwatawis, saking adat luwangipun dumugining dintenwekasan, ing tembe jisimipun saget medal saking kuburluwangipun, amargi kepanjingan bekasa kan mawarni-warni,ingkang memedeni wau. Dene alusing sukma, manifrsdhateng sato kewan. Ewadeten manawi duk gesangipunkinanthen lampah rila legawa, tegesipun, sanadyan betahwungu kedah sapakantukipufr, ingkang makaten punikadumugining pati terkadhang boten kalintu delahanipun.

12 SERAI Kekiyasaning Pangracttun

Page 16: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Adapun menurut para Pakaf setelah mereka bersepakatdisimpulkan suatu pendapat sebagai berikut ini:

Sepakat dengan pendapat Sultan Agung, bahwa manusia itusetelah meninggal keadaan jenasahnya berbeda-beda; itu suatutanda bahwa disebabkan karena ada kelainan atau salah kejadian(tidak wajar), makanya demikian karena pada waktu masih hidupberbuat dosa, setelah menjadi mayatpun akan mengalamisesuatu, masuk ke dalam dam Penasaran. Karena pada saatsedang memasuki proses sakaratulmaut hatinya menjadi ragu,takut, kurang kuat tekadnya, tidak dapat memusatkan pikiranhanya untuk satu ialah menghadapi maut. Maka ada berbagai babdalam mempelajari ilmu Ma'rifat, seperti yang akan kami utarakanberikut ini:1. pada waktu masih hidupnya, siapapun yang senang

tenggelam dalam kekayaan dan kemewahan, tidak mengenaltapa brata, setelah mencapai akhir hayatnya, makajenasahnya akan menjadi busuk dan kemudian menjaditanahliat, sukmanya melayang gentayangan, dapat diumpamakanbagaikan rama-rama tanpa mata. Sebaliknya, bila pada saathidupnya gemar menyucikan diri lahir maupun batin. Haltersebut sudah termasuk lampah, maka kejadiannya tidakakan demikian.

2. Pada waktu masih hidup, Fgi mereka yang kuat berpuasatetapi tidak mengenal batas waktunya, bila telah tiba saat' kematiannya, maka mayatnya akan teronggok menjadi batudan membuat tanah pekuburannya itu menjadi sangar,adapun rohrya akan meniadi Danyang Semorobumi.Walaupun begitu, bila pada masa hidupnya mempunyai sifatnrima atau sabar; artinya makan, tUu[ tHak bermeralah-nrewah,cukup seadanya dengan perasaan tulus lahir batin, kemung-kinan tidaklah sepertidiatas kejadiannya pada akhir hidupnya.

3. Pada masa hidupnya, seseorang yang menjalanilampah tidaktidur tetapi tidak ada batas waktu teftentu, pada umumnyadisaat kematiannya kelak, maka jenasahnya akan keluar dariliang lahatnya, karena terkena pengaruh dari berbagai hantuyang menakutkan. Adapun sukmanya menitis pada hewan.Walaupun begitu bila pada masa hidupnya, disertai sifat relagadang tetapi harus ada batas waktunya, yang demikian itubila meninggal tidak akan keliru jalannya.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 13

Page 17: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

4. Einten ingkang nglanturaken acegah syahwat, boten mawidedugi prayogi, saking adat lwvangipun dumugining dintenwekasan, ing tembe jisimipun ical amrayafrg, korup dhatengalaming lelembat siluman sasa/r?inipun, alusing suksmaasring manjanma utawi ngamladheyan, kados ta gandarwosasam inipun ingkang asring anyidra sermi, upami dumununging wreksa ingkang ageng, mangka witipun tinegor utawipejah, ftgumladheyan kala wau inggih tumut sirnaningwreksa, ewadenten manawi duk gesangipun mawikinanthenan lampah temen, lumuh abebandrek ulat, jina,cidra resmi ingkang dede wajibipuff, sadaya wau inggihtrekadhang mboten makaten kadadosanipun ing delahan.

5. lng natika gesangipun sinten ingkang sumedya sabardarana, sagef amekak nafsu hawa, wani dhateng lampahbrata pejah salebeting gesang, kadosta angangkah budisampun ngantos repeh, nitya sumeh, pdfigandika sareh turteteh solah ngepepeh, sadaya kala wau sampun ngantos tilarempan papan ddugi prayogi, sarta mawi watawis, ingkangmakaten wau saking adat ltrwangipun dumugining dintenwekasan, ing tembe jisimipun saget mulya sampurna ingkahanan Jati, nunggil kaliyan Dating Pangeran Kang Agung,Kang Murba Amisesa, Kawasa andadosaken saciptanipufr,wonten sasedyanipun, dhateng sakarsanipun. Witne manawikinanthenan ambek paramartotaffid, kados /estantunpamoring Kawula Gusti.

Mila sajatosipun, tiyang anggeguru llmu Ma'rifat punika,kedah ingkang saged anglampahi : lmam, Tauhid, Ma'rifat.

2. Pepangkataning Tiyang PejahKala samanten lngkan Sinuwun Kanieng Sultan Agung Prabu

Anyakrakusuma andadosaken kaparengipun ing panggalihdalem, ooembadani dhateng para aturipun sadaya punika.Sasampunipun makaten, pandangu dalem angraosakenpapangkataning tiyang pejah, kadosta :

1. Pejah Krsas.2. Pejah Kiyas.3. Pejah Syahid.4. Pejah Salih.

14 SERAI Kekiyasaning Pangracubn

Page 18: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

4. Siapapun yang melantur dalam mencegah syahwat atauhubungan seks, tanpa mengena! waktu, pada saatkematiannya kelak jenasahnya akan lenyap melayang, masukkedalam alamnya iim setan dan roh halus lainnya, sukmanyasering menielma dan menjadi semacam benalu ataumenempel pada orang, seperti meniadi gandarwa dansebagainya yang masih senang mengganggu wanita, kalauberada pada pohon yang besar, kalau pohon itu dipotong,maka benalu tadi akan ikut mati.Walaupun begitu, bila pada masa hidupnya diseftakan sifatjujur, tidak berbuat mesum, tidak berjina, bermain seksdengan wanita yang bukan haknya, semuanya itu bila tidakdilanggar, tidak akan begitu kejadiannya kelak.

5. Pada waktu masih hidup selalu sabar dan tawakal, dapatmenahan hawa nafsu, berani dalam lampah dan menjalanimati didalamnya hidup, misalnya mengharapkan janganlahsampai berbudi rendah, rona muka manis, dengan tutur katasopan sabar dan sederhana, semuanya itu janganlah sampaiberlebihan dan haruslah tahu tempatnya situasi dan kondisi,yang demikian itu pada umumnya bila tiba akhir hayatnya,maka keadaan jenasahnya akan mendapatkan kemulyaansempurna dalam keadaannya yang hakiki, kembali menyatudengan Dzat Pangeran Yang maha Agung, yang Dapat Meng-hukum, Dapat menciptakan apa saia, ada bila menghendaki,datang menurut kemauannya, Apa lagi bila diseftakan sifatwelas asih, akan abadilah menyatunya Kawula Gusti.

OIeh karenanya bagi seseorang yang ingin mempelajari llmuMa'rifat haruslah dapat menjalani: lman, Tauhid, dan Ma'rifat.

2. Berbagai Jenis KematianPada ketika itu Baginda Sultan Agung Prabu Hanyakra-

kusuma merasa senang atas segala pembicaraan dan pendapatyang telah disampaikan tadi. Kemudian Beliau melanjutkanpembicaraan lagi tentang berbagai jenis kematian, misalnya:

1. Mati kisas.2. Mati Kias.

3. Mati Syahid.4. Mati Salih.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 15

Page 19: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

5. Pajak Tiwas.6. Pejah Apes.

Sadaya wau sami kad hawuhan anggancarakenpikajengipun.

Aturing para sumewa makaten :

Pejah Kisas punika, ingkang katrap ing paukuman sakingmemejahi, dados katetepaken wewenanging pengadhilanwisesasning Ratu.

Pejah Kiyas punika; ingkang anjarag pati, kadosta ngampetambegan, utawi sesabil pati konduran.

Pejah Syahid punika; ingkang nemahi pati Perang, kabegal,kakecu.

Pejah Salih punika, ingkang nemahi pati sakingkaluwsn, anglampus saking kawirangan, utawi sangsarasisah sanget.

Pejah Tiwas punika, ingkang nemahi pati ambah-ambahan, pegeblug, utawi kinging wisaya sasaminipun,sayekti boten saget dumugi ing kahanan jati, cepak dhatengAlam Panasaran.

Dhawuh pangandika dalem;anyebabaken sadayaingkang pejah makaten kala wau, punapa boten wontenbedanipun ingkang llmi kaliyan ingkang bodho? Upamiingkang peiah kala wau tiyang akhli llmi, sebab saking punapateka boten saget angracut sami sanalika.

Aturipun para sumewa: "langkang makaten waubokmanawi saking kageting kadadak, mila lajeng botenangengeti llminipun, ing batos amungngraosaken sakitipunkemawon. Saupami lajeng angengeti llminipur, kadostumpang suh pangrakiting kukudan, awadenten manawisampun angengeti pitedahing Guru, bokmanawi inggih sagedangracut sanalika."

16 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 20: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

5. Mati Tiwas.6. Mati Apes.

Semuanya itu Beliau berharap agar dijelaskan apa maksud-nya. maka yang hadir memberikan jawaban sebagai berikut:

Mati Kisas. adalah suatu jenis kematian karena hukumanmati. Akibat dari perbuatan orang itu karena membunuh,kemudian dijatuhi hukuman karena keputusan Pengadilan ataswewenang Raja.

Mati Kias, adalah suatu jenis kematian yang diakibatkan olehsuatu perbuatan, misalnya menahan nafas, atau mati karenamelahirkan.

Mati Syahid, adalah suatu jenis kematian karena gugurdalam Perang, dibajak, dirampok, dan disamun.

Mati Salih, adalah suatu jenis kematian karena kelaparan,bunuh diri karena mendapat aib, atau sangat bersedih.

Mati Tiwas, adalah suatu jenis kematian karena Tenggelam,mati karena disambar petir, tertimpa pohon, jatuh karenamemanjat pohon, dan sebagainya, mati yang demikian tadidinamakan "mati Tiwas.'

Mati Ap€S, adalah suatu jenis kematian karenaambah-ambahan, epidemi, karena santhet atau tenung dari oranglain, yang demikian itu benar-benar tidak dapat sampai pada"Kematian yang sempurna" atau Kesedan jati bahkan dekat sekalipada Alam penasaran,

Berkatalah Beliau: "Sebab-sebab kematian tadi yangmengakibatkan kejadiannya, lalu apakah tidak ada perbedaannyaantara yang berilmu dengan yang bodoh? Andaikan yangmenerima akibat dari kematian itu seorang Pakarnya llmu Mistik,mengapa tidak dapat meracut seketika itu juga ?"

Dijawab oleh yang menghadap: "Yang begitu itu mungkindisebabkan karena terkejut menghadapi hal yang tibatiba. Makatidak teringat lagi dengan ilmu yang diyakininya, dalam batin yangdirasakan hanyalah penderitaan dan rasa sakit saja. Andaikan diamengingat keyakinan ilmunya, mungkin akan kacau di dalammelaksanakannya. Tetapi kalau selalu ingat petunjuk-petunjuk dariGurunya, maka kemungkinan besar dapat meracut seketika ituiuga.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 17

Page 21: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Pangandika dalem, sapunika asmu sandeyaning galih, awitsaderenging apes punapa sepi panengeraning cipta rasa rumasa,teka boten rinasa, manawi amung makaten kemawon kirangdados ing pamanggih dalem, mila lajeng kadhawuhan angrembagsakecanipun ing pamanggih.

' ' Kyai Akhmad kategan matur: "Lares Dawuhing pangandika

dalem, awit sajatosipun tasih mubahan, amung kanjeng Susuhu-nan ing Kalijaga piyambak ingkang rinilan saget jisim sami sakala,jalaran jumeneng Gosu'l'alam, maniing Rijalu'llah Gaib, yektiwa'llahu a'lam ingkang saget animbangi kados kasebat nginggil."

3. Wewedharan Angracut jasad

Dene pangracutan jasad ingkang kagem KaniengSusuhunan ing Kalijogo, wewedharanipun ingkang sampunwinasiyataken para putra wayah kados makaten pakartinipun:

"Badaningsun jasmani w.ts sici, ingsun gawa marangkahanan jati, tanpa jalaran pati, bisa mulya sampurna waluyaurip sa/awase, ana ing "Alam Donya ingsun urip, tumekane"Alam kahanan Jati ingsun urip, saka kodrat iradatingsun,dadi saciptanings ufr, ana sasedyaningsun, tekasakars aningst)n."

4. Wewedharan Angluluh Jasad

Menggah weweling dhawuhipun kangjeng Susuhunan ingKalijogo makaten: " Sinten ingkang badhe saged angluluh jasadsami sanalika utawi andadosaken muiijadipun kados para Nabi,ngedalaken karamat kados para Wali. Andhatengaken Ma'unahkados para Mukmin Khas, kalampahana tapa brata kadoswasiyatipun Kanjeng Susuhunan ing Ampel Denta:

1. Amekri nrpsu hawa, ing datem sewu dinten sewu datu p,sa/,.

2. Angampet syahwat, ing dalem satus dinten, dalunipun pisan.

3. Amepet pangandikan, inggih punika ambisu, ing dalemsekawan dasa dinten kawandasa dalu.

18 SERAf Kekiyasaning Pangncutan

Page 22: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Setelah mendengar jawaban itu, Beliau merasa masih kurangpuas, menurut pendapat Beliau; bahwa sebelum seseorangterkana bencana apakah tidak ada suatu firasat dalam batin danfikiran, kok tidak terasa, kalau hanya begitu saia Beliau kurangsependapat, oleh karenanya Beliau mengharapkan untukdimusyaw arahkan sampai tuntas dan mendapatkan s tupendapat yang lebih masuk akal.

Kyai Akhmat Kategan menghaturkan sembah: "Sabdapaduka adalah benar, karena sebenarnya semuanya itu masih

belum tentu, hanyalah Kanjeng Susuhunan Kalijogo sendiri yang

dapat melaksanakan ngracut jasad seketika, tidak terduga siapayang dapat menyamainya."

3. Wedaran Angracut JasadAd,apun Pangracutan Jasad yang dipergunakan oleh

("ngieng Susuhunan Kalijogo, penielasannya yang telahdiwasiatkan kepada anak cucu seperti ini caranya:

"Badan jasmaniku telah suci, kubawa dalam keadaan nyata,tidak diakibatkan kematian, dapat mulai sempurna hidupabadi Selamanya, di Dunia aku hidup, sampai di alam nyata(akherat) aku iuga hidup, dari kodrat iradatku, jadi apa yangkuci,ptakan, yang kuinginkan ada, dan datang yangkukehendaki."

4. Wedaran Menghancurkan JasadAdapun pesan beliau Kanjeng Susuhunan di Kalijogo

sebagai berikut: "siapapun yang menginginkan dapatmenghancurkan tubuh seketika atau terjadinya mukjijad sepertipara Nabi, mendatangkan keramat seperti para Wali,mendatangkan ma'unah seperti para Mukmin Khas, dengan caramenjalani tapa brata seperti pesan dari Kanjeng' Susunuhan diAmpel Denta:

1. Menahan Hawa Nafsu, selama seribu hari siang danmalamnya sekalian.

2. Menahan Syahwat (seks), selama seratus hari siang 9anmalam.

3. Tidak berbicara, artinya membisu, dalam empatpuluh hari

. siang dan malam.

SER/qf Kekiyasaning Pangracutan 19

Page 23: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

4. Siyam peiah latu, pitung dinten pitung dalu.5. Wungu ing dalem tigang dinten tigang dalu.6. Pejah raga boten ebah boten mosik ing dalem sadrte n sadalu,

Menggah peperangipun ing lampah sewu dinten punika, ugimakaten pamaranipun:

1. Pamekaking napsu hawa; menawi sampun angsal sang-angatus dinten, lajeng karangkepan 2. angampet syahwat,manawi watawis sampun angsal sawidak dinter, lajengkarangkepan 3. ambisu tanpa siyarn, ing dalam sakawan dasadinten.

Dene anggenipun ambisu tanpa siyam, punika manawisampun angsal tiyang dasa tiga dinten, lajeng karangkepan siyampejah latu, ing dalem pitung dinten pitung dalu, siyamipun pejahIatu wau watawis sampun angsal sekawan dinten, laiengkarangkepan wungu ing dalem tigang dinten tigang dal'u, denewungu punika manawi sampun angsal kalih dinten kalih dalu,lajeng wiwit karangkepan pejah raga sadinten sadalu.

Menggah patraping peiah raga punika; Sidhakep sukutunggal, nutupi babahan nawasanga, boten ebah nguyuh ngising,ing dalem sadinten sadalu wau ingkang ebah arnung kantunkajeping tingal, keketeking napas, anapos, tanap?s, nupus,tegesipun kantun. angen lebet wedaling napas ingkang sarehsampun ngantos tumpang suh."

5. Perluning Pati Ragalngkang Sinuwun Kanjeng Sultan Agung andangu; perluning

pati raga.

Aturipun Pengulu Kyai Akhmad Kategan makaten:"Menggah perluning pati raga punika, minangka dados ular-ularngulamtih kasunyatan, supados saget uninga pisah kempalinglGwula Gusti, manawi para akhli "llmi duk ing kino-kino dipunwastani saget Raga Sukma, tegesipun abadan sukma, milakawasanipun saged anyelakaken ingkang tebih, andadosakensaciptanipuh, angawotenaken sasedyanipun, andhatengakensakarsanipun, sadaya punika kenging kaangge prabot ingawal akhir. Saupami kaagem ing Donya inggih nyata kewasa,kaagem ing tembe manawi sampun mancad ing sakaratulmaut

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 24: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

4. Puasa padam api (pati geni), tujuh hari tujuh malam.5. Jaga, lamanya tiga hari tiga malam.6. Mati Raga, tidak bergerak-gerak lamanya sehari semalam.

Adapun pembagian waktunya dalam lampah seribu hariseribu malam itu beginilah caranya:

1. Menahan hawa Nalsu, bila telah mendapatsembilanratus hari, lalu diteruskan dengan2. Menahan Syahwat(seks), bila kira-kira telah mencapai waktu enampuluh hari, laludirangkap iuga dengan 3. Membisu tanpa berpuasa, selamaempatpuluh hari.

Adapun Membisu tanpa berpuasa setelah mendapat waktuselama tigapuluh tiga hari, lalu dilanjutkan dengan 4. Puasa Patigeni (padam api) selama tujuh hari tujuh malam, puasanya patigeni tadi setelah mendapat empat hari empat malam, laludilanjutkan dengan 5. Jaga, selama tiga hari tiga malam, bilaberjaga itu kalau sudah mendapat dua hari dua malam,dilanjutkan dengan 6. Pati raga, selama sehari semalam.

Adapun caranya untuk Pati Raga adalah; tangan bersidakepkaki membujur lurus dan menutup sembilan lubang di tubuh, tidakbergerak-gerak, menahan tidak berdeheffi, batuk, tidak meludah,tidak berak dan tidak kencing selama sehari semalam tersebut.Yang bergerak tinggalah kedipnya mata, tarikan nafas, anapos,tanapos, nupus, artinya tinggal keluar masuknya nafas, yangtenang iangan sampai bersengal-sengal campur baur."

5. Perlunya Pati RagaBaginda Sultan Agung bertanya: "Apakah manfaatnya Pati

Raga itu?"

Kyai Penghulu Akhmad Kategan menjawab: "Adapunperlunya pati raga itu, sebagai sarana melatih kenyataan, supayadapat mengetahui pisah dan kumpulnya Kawula Gusti, bagi paraPakarnya llmu Kebatinan pada jaman kuno dulu dinamakan dapatMeraga Sukma, artinya berbadan sukffio, oleh karenanya dapatmendekatkan yang jauh, apa yang dicipta jadi, mengadakanapapun yang dikehendaki, mendatangkan sekehendaknya,semuanya itu dapat dijadikan suatu sarana pada awal akhir. Biladipergunakan ketika masih hidup di Dunia ada manfaatnya, begitu

iuga dipergunakan kelak bila telah sampai pada sekaratulmaut

$;.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 21

Page 25: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

inggih sakalangkung sae, awit saged anandukaken panuwundhateng para putra wayah, ingkang badhe katilar. Dadostandhane katarimah sapanuwunipun dhateng para waris ingkangkantun kala wau. lnggih amung wonten ing panuwun salebetingjaman sakaratulmaut kemawoh, dene sarengating anak putu saminenuwun dhateng astana wau namung kangge sarana tilasingBapa Biyung Kaki Nini, mila mawi sadhekah ing saben wulanRuwah, amung anut ing leluri duk lGnjeng Nabi Adam. rnanawisaluguning saMa, pangaksarna amung dqk mancad ing alamSakaratulanr4ut wau"

lngkang Sinuwun Kanjeng Sultan Agung, miwah lGniengPanembahan Puruboyo, Panembahan Juru Kithingsapanunggilane, sami angamini aturipun Kyai Pengulu AkhmadKategan, ingkang rumiyin pancen akhli Kitab dhasar maksuddateng raosipun, kaliyan malih Kyai Pengulu Akhmad Kategansampun anglampahi pejah kawandasa dinten gesang malih.Mila ing samangke parenging karsa dalem sadaya kawajibakendhateng Kyai Pengulu Akhmad Kategan minangka dadoswarananing wewiridan saking berkah dalem, nanging mawipangkat-pangkat, kadosta :

1. Amijekaken dhateng Garwa Putra Dalem, lngkang Sin uwunpiyambak. Kaparengipun papan pamejangan wontenPanepen.

2. Manawi medharaken dateng para.sentana dalem, ingkangmijeaken minangka dados wawakil dalem ingkang Sinuwun;Kanjeng Panembahan Purubaya kaliyan Kyai PenguluAkhmad kategan.

3. Manawi ambarkahaken dateng para Bandara, Bupati,Wadana, Kliwon, ingkang medharaken Panembahan RatuPekik ing Surabdyd, kanthi Pangeran ing Kadilangu,Pangeran ing Kudus.

4. Manawi paring berkah dhateng para Punggaw?, Panewu,Mantri, sa/ebeting Praja, ingkang mejang Panembahan juruKithing, kanthi Pangeran ing Wangga, Pangeran ingTembayat.

5. Manawi paring berkah dhateng para Bupati Tamping Pasisrrmanca Nagari ingkang medharaken Panembahan Juminah,kanthi Pangeran ing Kajoran, Kyai Pengulu Akhmad Kategan.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 26: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

iuga sangat berguna, karena dapat melimpahkan rasa sukurkepada anak cucu yang akan ditinggal. Jadi suatu tanda rasa sukurbagi keluarga yang ditinggalkan tadi. Hanya pada waktu sampaisaat sekaratulmaut itu saja panuwunan itu disampaikan. Adapunsyariatnya pergi ke Kuburan untuk nenuwun hanyalah sebagaisuatu sarana yang membuktikan sebagai Ayah, lbu, Kakek,'Nenek,maka lalu diadakan sedekah di bulah Ruwah, hanya mengikutitradisi sejak jaman Nabi Adam. Bila menurut Sabda bahwapemberian ampunan itu hanyalah pada waktu saat-saat memasukidam Sakarulmaut tadi."

Baginda Sultan Agung dan Panembahan' Purubaya,Panembahan Juru Kiting dan yang lainnya, mehgamini apa yang

dikatakan oleh Kyai Penghulu Akhmad Kategan. Terutama karenamemang akhli Kitab dan memahami arti maksudnya, serta pernah

mengalami mati selama empatpuluh hari kemudian hidupkembali. Oleh karenanya sekarang atas berkenan beliau semuakewajiban diberikan kepada Kyai Penghulu Akhmad Kategan,

sebagai pengaruh dalam mernpelajari Mistik dari berkah SultanAgung. Tetapi telah pula ditentukan bagian-bagiannya, misalnya:

1. Mengajarkan kepada lstri dan Putra beliau, Baginda Sultansendiri. Beliau telah menunjuk tempatnya untuk

. mewejangkannya di Panepen.

2. Kalau meredamkan kepada para kerabat Keraton, yap diserahi untuk mengajar adalah Kanjeng PanembahanPurubaya dengan Kyai Penghulu Akhmad Kategan.

3. Kalau memberkahkan kepada para Bandara, Bupati, Wedana,Kliwon, Yang diberi tugas mewedarkan adalah PanembahanRatu Pekik di Surabaya, dengan Pangeran di Kadilangu, danPangeran di"Kudus.

4. Kalau pemberian berkah kepada para Punggawa, Panewu,Mantri, di dalam negeri, yang mewejang Panembahan JuruKithing, dengan Pangeran di Wangga, dan . Pangeran diTembayat.

5. Kalau pemberian berkah kepada para BupatiTamping BasisisrManca Negara, yang mewedarkan Panembahan Juminah,dengan Pangeran di Kajoran, dan Kyai Penghulu AkhmadKategan.

SERAI Kekiyasaning Pang racutan

Page 27: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Nanging Sampeyan dalem Kanjeng Sultan inggih ugitedhak anjenengi dalah para Panembahan sapanuggalipun,dununging papan pamejangan sadaya wau wontening tetelihPabandengan. Menggah wewed haran dalem ingkangkawakilaken sadaya wau boten wonten gesehipun, mila saminarimah.

Wiwit Sampeyan Dalem karsa amijekaken "llmi" para kaluwarga sadaya wau boten kenging pisah, ing saben dalemJumungah katantokaken sowan Penepen.

Anuju satunggaling dinten, saraseyan angraosakensarujuking pamanggih dumadakan sami saplek kemawon.boten wonten ingkang sulaya pemanggihipuh, tandhakatarimah ingkang dados parenging karsa dalem. Kenginglinuri-luri pusakaning para Putra Wayah Dalem, ingkang samijumeneng Nata Binatara ing Tanah Jawi.

6. Perluning Guru l-awan MuridWonten Pandangu dalem malih, perluning Guru lawan

murid. Aturipun Kanieng Panembahan Purubaya sasaminipunmatur perluning Guru, amargi wajib dipun gugu tiniru, sartatanggung ing awal akhir, mila nama Guru margi pinundhipundhi jejeg ing wewarahipun.

o Amung Kyai Pangulu Akhmad kategan matur perlu Murid,manawi Guru punika leres kemawon pinundhi, margi amijenipedamelan sae, yekti tinurut sawewarahipUtr, nangingbebasan sampun dados wewenanging guru punika wajibtinurut, sareng Murid kaupamekaken badhe binuka. Mangkasaupami kori minep menga, manawi kapareng saweg menga,saestu saged malebet wewarahing Guru, Upami kori minepsaking pundi lebetipun. Bebasan jinejelan kawruh botenweruh, rahsaning wewejangan ambuwang, wekasan amungnunjang palang, saksinipun makaten, kadosta:

24 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 28: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Tetapi Sampeyan Dalem lGnjeng Sultan juga berkenan hadirdalam tiap kegiatan itu, begitu pula segenap Panembahoh, adapuntempat untuk weiangan-weiangan itu berada di TetelihBebandengan, artinya didalam lingkungan puri keraton. Wedaranyang diwakilkan kepada para Panernbahan, Pangeran, dan KyaiAkhmad Kategan tadi ternyata tidak berbeda dengan wedaranBaginda Sulta Agung, maka semuanya dapat menerima dengansenang hati.

Sejak Baginda Sultan berkanan mengajarkan llmu, segenapkeluarga tadi tidak diperbolehkan terpish, ditentukan pada setiapmalam Jumat untuk datang ke panepen.

Pada suatu hari, sarasehan membahas tentang suatupendapat untuk mendapatkan suatu kesepakatan yang tunggal,temyata semuanya berjalan mulus dan ada kesamaan pendapat.Tidak ada yang berbeda pendapat, suatu pertanda bahwasemuanya telah sesuai dengan apa yang dimaksud oleh BagindaSultan. Dapat dilestarikan sebagai pusaka bagi Putra dan CucuBaginda, yang meniadi Raja di tanah Jawa.

6. Perlunya Guru dengan MuridAda pertanyaan Baginda lagi ; perlunya Guru dengan Murid.

Dijelaskan oleh Panembahan Purubaya: "Perlunya Guru,karena wajib dipercaya dan ditirukan, serta mempunyaitanggungiawab awal akhir, maka dinamakan 'Guru' karenadijunjung tinggi dan dihormati yang menunjukkan jalan yanglurus."

Tetapi Kyai penghulu Akhmad Kategan menyahut: "Bahwaperlu Murid. Benarlah kalau Guru itu wajib dihormati, karenamengajarkan pelajaran menuju ke jalan yang baik, tentu akan ditirusegala petuniuknya. Tetapi sudah menjadi kepastian sudahmenjadi wewenangnya Guru haruslah diturut. Sedangkan Murid,dapat diperumpamakan baru akan terbuka. Adaikan pintu tertutupterbuka, apa bila sedang terbuka, benar-benar pelajaran dari Gurudapat masuk. Tetapi bila pintu sedang tertutup, dari manamasuknya? lbaratnya dipaksakan untuk mengerti tidak akanmengerti. Rahsanya wejangan terbuarg, akhirnya hanya takkeruan, saksinya akan hal itu, misalnya:

SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 29: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1. Tiyang mirengaken ujar awon, Ddmtokaken lajengmangeltos.

2. Mirengaken wewarah ingkang sae, yekti pilih-pilih ingkangsagef lajeng tampi trekadhang mirengipun kemawonwa'llahu a'lam. Awit sampun kalebet ing jilidan, manusapunika asnaputr, warna-warna dados tetelo boten kengingdipun carub woG pawitanipun ngagesang punika samikasandhangan watak lumuh kaungkulan, milawasiyat dalemlngkang Sinwrun kanjeng Susuh unan ing kalijogo makaten:

Wajibing tiyang dados Guru punika I bab:1. Nastitr, boten tumpang suh ing wewarah.2. Nastopo, ingkang wani dhateng laku brata.3. Kulina, ingkang wani lebeg dhateng pakarti sae.4. Diwasa, ingkang sampung sepuh umuripun.5. Santosa, ingkang ieieg tabiyatipun.6. Engetan, ingkang boten mawi gaieg.7. Santika, bregas patraping sarira.8. Lana, ingkang boten molah-malih ujar.

Cacade tiyang dados Guru punika 8 bab:1. Tiyang sepuh ingkang lumuwih.2. Tiyang sepuh, sakit sampun kerep supe.3. Tiyang cacad wuta.4. Tiyang cacad tuli.5. Tiyang cacad sumpet irungipun.6. Tiyang groyok, bisu, pelo7. Tiyang lun kelakuwan sampun awon.8. Tiyang taliti sudra, punika boten wajib kaangge

seserepanipun.

Utaminetiyang dados Guru punika 8 bab:1. Parama sastra, tegesipun limpat ing kasusastran

mawarni-warni.2. Parama Kawi, tegesipun ingkang putus dhateng

rahsani ng tembung kawi sajarwanipun.'Kawi - kawya

: peprentahan nagari

SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 30: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1. Orang mendengarkan petunjuk yang baik, tidaklah mudahdifahami.

2. Hanya beberapa orang pendengar saia yang dapatmemahaminya, mahkan mendengarkan saia wallahu a'lam.Karena sudah termasuk dalam kepastian. Bahwa manusia ituasnapun bermacam-macam. Jadi sudahlah jelas tidak dapatdi sama ratakan, sudah menjadisifat bagi orang hidup itu tidakmau dikalahkan, maka wasiat Kanjeng Susuhunan lGlijogosebagai berikut ini:

Syarat Mutlak Bagi Seorang Guru ada 8 bab:1. Nastiti, artinya tidak simpang siur aiarannya.

2. Naqlqpa, artinya harus berani dalam lampah brata.

3 Kqlina, artinya yang berani dalam segala perbuatan baik.

4. Diwasa, artinya yang sudah tua umurnya.5. Santosa, artinya yang lurus tabiatnya.

O. Enggtan, artinya yang tidak ragu-ragu.7, Santilra, artinya yang mempunyai keserasian tUbuh dan

wajah cqkap.8. lana, artinya "endgpt.

Cirinya Orang M1. Orang tua yang meras i Yang lain.

2. Orang tua yang sakit d3. Orang Cacad buta. Sirikan.4. Orang Cacat tuli.5. Orang yang cacat hidungnya sengau.6. Orang gagap, bisu, dan pelat.7. Orang yang wataknya sudah ielek.8. Orang keturunan sudra, tidak dapat dipakai

pengetahuannya.

Uta'manya iadi Guru ada 8 bab:1. Peramasatra, pandai dalam bidang kesusastraan apa

saja.2. Paramakawi, pandai berbahasa kawi dan

mengartikannya.kawi : kawya

: peprentahan negeri *

SERAI Kekiyasani ng Pangracutan

Page 31: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

: kraton: Kasarjanan.

Tembung kawi - tempung resmi : cara kraton.

- tetembunganing para Sarjana :

(Pandhitaning Praja).3. Mardi Basa, teges ipun ingkang saget memantes

tem bung tatakram i n i ng P raia.4- Mardawa Lagu, feges ipun ingkang saget angulur

lelagoning tembang tembung tepa.5. Hawi Carita, tegesipun apit dhateng ganearing carita,

aluraning nagari.6. Mandra guna, tegesipun sugih kawagedan ingkang

kaanggep ing akathah.7. Nawung Kridha, tegesipun ingkang lantip dhateng

kelepasaning budi.8. Samb egana, ingkang sanget boten kenging supe.

Sadaya punika sampun kalebet nugrahaning Guru, milakedah awas angupados Guru ingkang sae martabatipun.

Mokaling tiyang dados Murid punika inggih I prakawis:1. Edan, awis saking ewah dzatipun.2. Ayan, sampun kenger engetanipun.3. Picak, margi saking bqten pana.4. Budheg, awit kirang pangrungunipun.5, Rare ingkang dereng wanci, mindhak lancang wicara.6. Tiyang ingkang sampun supe, tanpa damel.7. Tiyang sakit sanget ingkang sampun supe.8. Tiyang bregudul, inggih punikatiyang bodho andruwolo,

anggega pikaiengipun piyambak. Sadaya wau bebas an:tiwas-tiwas tanpa tuwas wekasan tanpd guna.

Dene sesanggening dados Murid 8 prakawis:1. Angimanaken kados wewarahing guru, sirik yen maidowa.2. Angatingalaken wewejanging guru, sirik yen anam-

pekna, tegtes ipun angorakaken3. Anastitekaken wewedharing Guru, sirik yen anglirwakna.4. Anerangaken, sirik yen anyu ala.5. Amusawarataken, sirik yen amiyagaha.6. Anggelaraken, sirik yen angumpetna.7. Anglulusaken, sirik yen ambatalna.8. Anglamp'ahaken, sirik yen angendelna.

28 sERAr Kekiyasaning pangracutan

Page 32: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

-- kraton

-- kesarianaanBahasa kawi - bahasa resmi : cara keraton

: Kata-katanya para sariana,(pendetanya praia).

3. Mardibasa, artinya pandai mengolah kata-kata.4. Mardawalagu, artinya pandai memperindah irama lagu.5. Hawicarita, artinya mempunyai perbendaharaan carita

banyak.6. Mandraguna, artinya mempunyai banyak kepandaian

yang dianggap dalam lingkungan maqyarakat.7. Nawungkrida, artinya tajam mata batinnya.8. Sambegana, artinya mempunyai fikiran yang kuat.

Semua itu sudah termasuk Nugerahnya Guru. Makaharus berhati-hati dalam memilih seorang guru yangberjiwa baik dan jujur.

Yang Tidak Dapat Diterima Sebagai Murid ada 8 bab:t. Gila.2. Sakit ayan (epilepsi).3. Buta.4. Tuli.5. Anak yang belum saatnya, dikhawatirkan kalau salah

omong.6. Orang yang sudah pelupa.7. Orang yang sakit parah yang sudah pelupa.8. Orang yang menurut kehendak hati sendiri.

Kewajiban bagi Murid ada 8 bab :

1. Mengimankan, pantang mendustakan.

2. Memperlihatkan, pantang menafikan.

3. Memperhatikan, pantang mengabaikan

4. Menerangkan, pantang bertanya .

5. Memusyawarahkan, pantang bertindakgegabah.6. Membentangkan, pantang menyembunyikannya.

7. Meluluskan, pantang membatalkan.

8. Melaksanakon, pantang mendiamkan.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan 29

Page 33: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Wajibing tiyang dados Murid punika inggih 8 prakauris;1. Bangsaning Awirya, feges ipun talitining aluhu4 ingkang

taksih kawahyon.2. Bangs aning Atapa, tegesrp un trahing Pandhita, ingkang

taksih mratandhani ulah pudya.3. Bangsaning Sujana, tegesipun bangsa linuwih, ingkang

taksi h mratand hani wewataki pun.4. Bangsaning Aguna, teEtesipun bangsa akhlikasagedan,

ingkang taks ih marsudi dhateng kabangkitan.5. Bangsaning Prawira, tegesipun bangsa prajurid,

ingkang taks ih kasub ing kahendelaning adilaga.6. Bangsaning Supnya, tegesipun bangsa dunya, ingkang

taksih mratad hani kasug i hanipun.7. Bangsaning Susatya, tegesipun bangsa tani, ingkang

taksih mratandhani temen mungkul ing sesawah.8. Bangsaning Kawula, tegesipun talitining abdi dalem,

ingkang faksih katawis angajeni, ajrih dhateng Trahing, , .Guspi.

Menqgflh $e$phqfAn malcatqn wau, saking dhawuh

RAlem, Ing|<nng, Sinuwun Kanjeng Susuhunan inggnqgqang punika, boten kenging dipun regem$Upados anggega, sayekti yen boten kening. Awit

wewataking tiyang punika upami siti kathah barenjulipun, dadostetela hgten,,[enging kinaya ngapa. Sampun dados

apgpacqnggning manah piyambah-piyambak paduk panduming

Qgma(i, milA kpdah waspada nadyan badhe amedharakenkekgraning Pangeran, manawi kirang awas titikaning taliti, tiwastuna tan katarima, temahan antuk druhaka, karanten kathahkemawon tiyang gewang maleset saking tekading manungsa,wonten ingkang kados kewan, trekadhang anggadhahi wataksaengga kodheng, saweneh linglung kadi bingung, ing wuwuskumalungkung, pengung tansedya luhung, sadaya wau tandhatinitah buntu, tegesipun ing dalem lokhil makfulipun pancen tanpawewengan.

Sasampunipun angraosaken aturupun Kyai Pengulu AkhmadKategang, lngkang Sinuwun Kanjeng Sultan Agung amungngideni sarta anjenengi, Panembahan Puruboyo sakancanipunamung kadhawuhan dados saksi amiridaken.

30 SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 34: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Syaratnya sebagai Murid ada 8 bab:1. Golongan Awirya, artinya dari golongan luhur dan

mempunyai derajad.2. Golongan Petapa, artinya dari keturunan Pendeta, yang

masih menjalankan ulah puia.3. Golongan Suiana, artinya dari golongan yang

mempunyai kelebihan dan menjadi orang baik-baik.4. Golongan Aguna, artinya dari golongan orang pandai

dan yang masih menekuni llmu.5. Golongan Prawira, artinya dari golongan Prajurid yang

masih terkenal keberaniannya dalam perang.Golongan Supnya, artinya dari gongan kehartaan, yangmasih mempunyai tanda-tanda kekayaannya.Golongan Susatya, artinya dari golongan Petani, yangmasih terbukti tekun mengeriakan sawah ladang.Golongan Kawula, artinya dari golongan keturunanPegawai Keraton, yang masih terlihat tanda-tanda tatasusila dan masih takut kepada keturunan Raja.

Semua yang diutarakan tadi adalah dari sabda Beliau,

Baginda Susuhunan di Kalijogo. Hidup ini tidak dapat salingmemaksakan supaya mau percaya, kenyataannya tidak akan lnau.

Karena sudah menjadi sifat manusia itu, umpama tanah banyakberenjulnya. Jadi tidak dapat terduga-duga. Sudah menjadibagiannya masing-masing sejak tedahif maka haruslah waspadawalaupun akan mewedarkan suatu rahasia Tuhan, bilasembarangan dan kurang pada tempatnya, maka akan percuma

bahkan dapat mendatangkan hal-hal yang kurang baik. lGrenaada orang yang menyimpang dari sifatnya kemanusiaan, bahkanibarat hewan, ada yang bingung, bahkan ada pula yang masa

bodoh, ada pula yang sombong, bahkan ada yang soktahu, tanda-tanda tadi suatu petunjuk bahwa terlahir mentok, artinya memangtidak mengetahui dalam Lokhil Makfulnya.

Setelah mendengarkan segala keterangan dari KyaiPenghulu Akhmad Kategan, Sri Baginda Sultan Agung yang hadirdan mendukung sarasehan itu berkenan di hati. SedangkanPanembahan Purubaya dan yang lainnya diperintahkan untukmenjadi saksi dalam musawarah ngelmu itu.

6.

7.

8.

SERAf Kekiyasaning Pangncutan 31

Page 35: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

7. Trap-Traping PatiMenggah ingkang makaten wau, sajatinipun punika Guru

Dalem, mila para Panembahan sadaya amung jumurung ing karsaDalem. lng mangke wonten pandangu Dalem malih dhateng KyaiPengulu Akhmad Kategan, prakawis trap-trapaning pati,bedanipun kaliyan pakartining panuwunan.

Aturipun Kyai Pengulu Akhmad kategan: "Ugi boten wontenbedanipun, awit sanadyan panuwunan ingkang dipun ambahinggih laladan pati, saupami kasliring ugi lajeng terus akhiripun,menggah patrapipun ing dalem sapangkating sedya makaten:

Sidhakep suku tunggal, nutupi babahan nawasanga,darijining asta sami antuk selaning dariji, jempolan den aduganthuk sami jempolan. Lajeng tumumpang ing iaia. Sukukalih pisan kas elonioraken, iempolaning sukukepanggihaken samining jempolaning suku wau. Kontholkatarik manginggil, dalah paialeranipun, sampun ngantoskatindhihan pupu, lajeng mawas pucuking grana, den sipat/eres iaia. Stpat ing puser sageda /eres kaliyan jempolansuku, sasamp unipun matrapaken sadaya kencefrg, lajengwiwit anarik napas ingkang sareh. sampun ngantos tumpangsuh panariking napas wau. Saking kiwa kacipta mubengmanengefr, saking tengen mubeng mangiwa, kumpulipundados satunggal dumunung ing puser, manawi ing antawisdangunipun, lajeng katarik manginggil rnalih sampunngantos kasesa, kumpuling napas, tanapas, anpas, nupus,kacipta dados nukat gaib. Lajeng ngeremaken netraingkang alon, angingkemaken lathi ingkang dhamis. Wajagathuk sami waja ingkang waradin, ing ngriku lajengngeningaken cipta, pasrah analangsa dhateng Pangeran kitapribadhi. Sasam puning makaten, lajeng amatrapakenpanjenenganing Dzat kados makaten patrapipun :

l,ajeng anjume ne ng ake n Dzat:"lngsung ngumpulake Kawula Gusti Kang Asipat Esa,anglimputi ing kawulaningsun, tunggal dadi sakahanansaka kodratingsun. "

lajeng maha-sucikaken Dzat:, lngsun sajatining Dzat Kang Amaha Suci, Asipat Lang-geng, Kang MurfuArnises, Kutg kawa , mulyasanpunnwaluya jati ing kahananingsung, kalawan kodratingsun."

32 SERAf Kekiyasaning Pangrucutain

Page 36: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

7. Urutan Dalam Kematian dan Apa Yang harus DilakukanMengapa sampai sedernikian itu, karena sebenarnya adalah

Guru Baginda, oleh karenanya segenap Panembahan hanyamenurut atas keputusan Beliau. Sekarang ada pertanyaan lagt dariSri Baginda Sultan kepada Kyai Penghulu Akhmad lGtegantentang Trap-trapan dalam kematian, perbedaannya denganpanuwunan.

Kyai Penghulu Akhmad lGtegan menjawab: 'Tidak adaperbedaannya, karena walaupun hanya penrruunan, yang dilewati

iuga alam kematian, kalau sampai lengah juga berakhir atau matibenar-benar. Adapun cara dan tatacaranya begini:

Sedakep dengan kaki lurus berdempet, menfiup semuakesembilan lubang, jari-jemari ke dua belah tangan salingbersilang, ibu jari bertemu keduaduanya, lalu.ditumpangkandi dada. Dalam sikap tidur itu, kedua belah kaki diluruskan,ibujari kedua belah kaki saling bertemu. Kontol ditarik ke atasdan zakarnya sekalian, jangan sampai terhimpit paha. Lalumemandang berusahalah untuk memandang ujung hidunglurus ke dada. Hingga tampak lurus melalui pusar hinggaujung ibujari kaki. Setelah semuanya dapat terlihat lurus, lalumulai rnenarik nafas tadi. Dari kiri tariklah ke kanan, begitupula dari kanan putarlah ke kiri. Kumpulnya menjadi satuberada di pusr, bila telah berada di pusar beberapa saatlamanya, maka tariklah ke atas pelan-pelan jangantergesa-gesa. Kumpulkan nafas, tanafas, anafas, nupus,diciptakan menjadi perkara gaib. Lalu memejamkan rnatadengan perlahan-lahan. Mengatupkan bibir (mulut) denganrapat. Gigi rapat dengan gigi. Pada saat itulah lalu menghe-ningkan cipta. Menyerah dengan segenap perasaan yangtelah menyatu, pasrah kepada Pangeran kita pribadi. Setelahitu, lalu mematrapkan adanya Dzat, seperti ini patrapnya:

Anjumenengkan Dzat:"Aku mengumpulkan lGwula Gusti yang bersifat Esa,meliputi dalam kawulaku, satu dalam satu keadaan darikodrat-Ku".

Mensucikan Dzat:"Aku sebenarnya Dzat Yang Maha Suci, bersifat kekal,menguasai segala sesuatu, seimpurna tanpa cacad,kembali pada hakekat-Ku, karena Kodrat-Ku".

SEMf Kekiyasaning Pangncuhn 33

Page 37: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

lajeng mahaAmisesa"lngsun Dzat Kang Maha LuhuG jumeneig Ratu Agung,Kang Murba Amisesd, Kang Kuwasa Andadekakekaratoningsun, kang agung maha mulya. lngsun wengkusampurna sakaprabontingsun, jangkep sarsen-isenekaratoningsun, pepak sabalaningsung kabeh, ora anakang kekurangan, byar gumebyar dadi saciptaningsun,ana sasedyaningsun, teka sakarsaningsun, saka ingkodratingsun. "

Lajeng Angracut Jisim :"lngsun angracut jisimingsun kang kari ana ing AlamDunya, yen wus tumeka ing jaman karamatullah kangamaha mulya, wulu, kuku, kulit, getih, daging, balung,sungs um sapanunggalane kabeh, kang asa/ saka cahyamuliha marang cahya, kang asa/ saka bumi, geni, angin,banyu, yefr wtts mulih marang asa/e anasiringsundhewe4hewe, nuli lngsun racut tunggal dadi sawijikalawan kahanan jatiningsun, saka ing kodratingsun."

l-^ajeng Anarik Yoga :"lngsun anarik yoganings'un kang wus padha mulih anaing kara-matu'llah, kaki, nini, bapa, biyung, anak, bojo,sarupaning darahingsun, srng pancen kaliru dununge,padha Sun tarik manunggal kahananingsun, mulyasampurna saka ing kudratingsun."

lajeng Angukud Kahanan Dunya :"lngsun angukud kahanan dunya, lngsun dadekakekahanan jatiningsun, kalawan ing kudratingsun."

l,ajeng Ambabar Turas :"Ambabar turasingsun kang padha kari ana ing AlamDunya, padha anemu sugih singgih, suka bungah, aiaana kekurangan, saka kudratingsun. "

lajeng amasang Pangasihan :"lngsun masang pengasihan, marang sakehetitahingsun, gedhe, cilik, tuwa, anom, lanang, wadon,kang padha ngrungu, padha andulu,welas asiha marangI ngsun, kalawan kud ratingsun."

lajeng Amasang Kemayan :rr lngsun amasang kemayan, marang makhluk ingsunkabeh, sing sapa kang ora angendahake marang

SERAf Kekiya:saning Pangracutan

Page 38: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Mengatur Istana:"Aku Dzat yang Maha Luhur, yang menjadi Raja Agung,yang menguasai segala sesuatu, yang kuasa menjadikanlstana-Ku, yang Agung maha Mulya, Ku Kuasai dengansempurna dari kebesaran-Ku, lengkap dengan segalaisinya Keraton-Ku, lengkap dengan bala tentara-Ku, tidakada kekurangan, terbentang iadilah semua ciptaan Ku,

ada segala yang Ku-inginkan, karena Kodrat-Ku".

Meracut Jisim:"Aku meracut jisim-Ku yang masih tertinggal di alamDunia, bila telah tiba di Zaman keramatullah yang MahaMuliya, bulu, kuku, kulit, darah, daging, tulang, sungsumkeseluruhannya, yang berasal dari cahaya, yang berasaldari bumi, apa, angin, bayu, kalau sudah kembali kepadaanasir-Ku sendiri-sendiri, lalu Aku racut menjadi Satu

dengan sempurna kembali kepada-Ku, karenakodrat-Ku".

Menarik Anak:"Aku menarik anak-Ku yang sudah pulang keramatullah,kaki, nini, ayah, ibu, ,ohak, dan isteri, semua darah-Ku,yang memang salah tempatnya, semuanya Aku tarikmenjadi satu dengan keadaan-Ku, mulia sempurna,karena kodrat-Ku". '

Mengukut Keadaan Dunia:"Aku mengukut keadaan dunia, Aku iadikan satu dengankeadaan-Ku, karena Kod rat-Ku".

Mendo'akan Kepada Keturunan:"Keturunan-Ku yang masih tertinggal di alam dunia,semuanya semoga mendapatkan kebahagiaan, kaya,dan terhormat, jangan sampai ada yang kekurangan, darikodrat-Ku".

Mengamalkan Aji Pengasihan:"Aku mengamalkan Aii Pengasih, kepada semuamakhluk-Ku, besar, kecil, tua, muda, laki-laki, perempuan,yang mendengar dan melihat, semoga belas kasih pada-Ku, karena kodrat-Ku".

Menerapkan Daya Kesaktian:"Aku menerapkan Daya Kesaktian, kepada semuamakhluk-Ku, barang siapa yang tidak mengindahkan

SERAI Kekiyas:aning Pangracutan 35

Page 39: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

lngsun, padha kaprabawa ing kamayan, saka kudratingsun."

Sasampunipun makaten, maras tumangkep ing manah,andadosaken seseging napas, mila ing ngriku kedah enget sartasantosa, sampun ngantos tumpang suh kumpuling napas, nupuswau, awit napas punika tetangsuling jisim, dumunung ing manahsuweddha, tegesipun woding panggalih Suci, wahananipundados angin kang medal kemawon.

Tanapas punika tetangsuling ati siri, dumunungipun ingpuser, wahananipun dados angin kang maniing ing badankemavvon.

Anpas punika tetangsuling roh, dumunung wonten ingjejantutrg, wahananipun dados angin ing lebet kemaworl.

Nupus punika tetangsuling rahsa, tegesipun geganthe-nganing atma, dumunung wonten ing manah puat kang apethak,inggih punika wonten ing woding jejantung, wahananipun dadosangin kang ngiwa nengen, saking jasad pakartinipun sagedanglimputi sakalwiring jasmani kaliyan rohani.

Yen sampun makaten roh larut lajeng karaos walikatensakawliring anggota sadaya, andadosaken bawuring netra,telingan pengloh, grana mingkup, lidhah mangkeret, ing wekasancahya sureng, swara sirna, amung kantun gesanging ciptakemawor, amargi sampun kinukud tataning sarengat, hakekat,tarekat, ma'rifat.

Saran gat punika lampahing badan, dumunungipun wontening lesan:Hakekat punika lampahing nyaw?, dumunung wonten ingtalingan.Tarekat punika lampahinggrane.Ma'rifat punika lampahingnetra.

manah, dumunung wonten ing.

rahsa, dumunung wonten ing

Dena ingkang kinukud rumiyin punika panduluning netrakaupamekaken bawuriqg kaca Wirangi, utawi asatilg toya Zamzam.

Nunten Pangraosing lesan, kaumpamekaken bibrahing wotSiratalmustakim, utawi risaking Ka'batullah.

Nunten panggandaning grana, kaupamekaken guguringwukir Tursina, utawi rubuhing wukir lkrap.

36 sERAr Kekiyasaning Pangrucutan

Page 40: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Aku, akan terkena . akibat dari kesaktian-Ku, karenakodrat-Ku."

Setelah begitu, maras menutup di hati, menimbulkan rasasesak nafas, oleh karenanya harus selalu ingat dan sentosa,jangan sampai kacau balau pernafasannya, tanafas, anpas,nuppus tadi, karena nafas itu adalah ikatannya jisim, berada di hatisuweddha, artinya menjabatani likiran yang suci, keadaannya

iadilah angin yang ke luar saja.

Tannapas itu talinya hati siri, letaknya di pusaf keadaannyamenjadi hawa yang berada di dalam tubuh saja.

Anpas itu adalah talinya Roh, berada di dalam jantung,keadaannya hanyalah menjadi angin di dalam saja.

Nupus itu talinya Rahsa, artinya berkaitan dengan Atma,berada di dalam hati puat yang putih, iyalah berada di pembuluhjantung, keadaannya menjadi angin yang ke kiri kanan, dari ulahperbuatannya itu dapat meliputi segenap organ tubuh dan rokhani.

Bila telah begitu, rokh larut lalu terasalah kram seluruh organtubuh, mengakibatkan mata meniadi kabuf telinga menjadi lemas,hidungpun lemah lubang hidung menciut, lidah mengerut,akhirnya cahaya suram, suara hilang, yang tinggal hanyalahhidupnya fikir saia, karena sudah dikumpulkan urutannya sare'at,hakekat, tarekat, dan ma'rifat.

Sare'at itu lampahnya badan, berada di mulut.Hakekat itu lampahnya nyawa, berada di telinga.Tarekat itu Iampahnya hari, berada di hidung. '

Ma'rifat itu lampahnya rahsa, berada di mata.

Adapun yang ditarik terlebih dahulu adalah penglihatannyamata, diupamakan kaburnya kaca Wirangi, atau asalnya alrZamzam.

Lalu rasanya mulut, diumpamakan rusaknya iembatanSiratalmusstakim, atau rusaknya lG'batullah.

Lalu penciumnya hidung, yang diupamakan gugurnyagunung Tursina, atau robohnya gunung lkrap.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan 37

Page 41: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

8. Bedanipun wekdal ing Alam akhirat lawan Alam Dunya

Aturipun Kyai Pengulu Akhmad lGtegan sampun kacathet ingpanggalih Dalem sadaya, wasana andangu, "antaraning AlamDunya lawan kahananing Alam Akerat enggal lawase."

Aturipun: "lng Dunya sadinten, ing Akerat sawulan, ing Dunyasawul€lr, ing Akerat sataun, ing Dunya sataun ing Akeratwewindonan. Saksinipun kados salebeting supena."

9. Alam Salrwesing Pati

Sasampuning makaten, lngkang Sinuwun Sultan Agungandangu malih: "Laladaning gesang malih dumugining AlamAkerat ingkang kaambah Alam punapa, rambah kaping pinten?"

Aturipun Kyai Pengulu Akhmad Kategan makaten:7. Sirah, punika kahananing Baitalmakmur.2. Utek, kahananing kanto anarik wahananing cahya, dados

pembukaning Nitya.3 Manik, khananing pramana, anarikwahananing warna, dados

pambukaning paningal.4. Budi, kahananing pranawa, anarik wahananing karsa, dados

pambukaning pamicara.5, Napsu, kahananing hawa, anarik wahananing swara. Dados

pam b u kan i n g pam iyarsa.6, Sukma, kahananing nyawa, anarik wahaning cipta. Dados

pambukan i ng panggand a.

7. Bahsa, kahananing atma, anarik wahananing wrsesa. Dadospambukaning pangrasa.

Mila wasiyating guru ingkang amedharaken pambukaningtata mahligai ing dalem Baitalmakmur, asring dipuqawisi dhaharulam utak. madyanipun boten kenging mastani utek, utawi botenmastani manik.

Manawi wewedharan pambukaning tata mahligai ing dalem ;

Baitalmuharam, boten kenging dhahar ulam jantung, ulam ati,

madyanipun boten ngucapaken angen-angen.

40 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 42: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

8. Perbedaan Waktu di Alam Akhirat dan dl Alam Dunla:

Apa yang disampaikan Kyai Penghulu Akhmad lGtegan telahmeresap dalam fikiran Sri Baginda Sultan Agung, kemudhnbettanya: "Diantara Alam Dunia dengan Alam Akhirat perbedaandan keadaan waktunya bagaimana?"

Jautabannya: "Di Dunia sehari, diAkhiran sebulan. Diduniasebulan di Akhirat satu tahun. Sedangkan di Dunla setahun, diAkhirat sewindu. Saksinla seBerti orang pada waktu bermimpi."

9. Alam Setelah Kematian:

Kemudian Baginda Sultan Agung bertanya lagi: "Darikehklupan lagi sesampainya di Akhirat, yang dilalui dam apa,berapa kali?"

Jawab Kyai Penghulu Akhmad Kategan:1. Kepala, adalah keadaan Baitalmakmur.2. Otak, keadaannya kanto, menyebabkan adanya Cahaya,

menjad i terbukanya wajah.3. Manik, keadaannya pramana, menyebabkan adanya warna,

menjadi terbukanya penglihatan.4. Budi, keadannya pranawa, menyebabkan adanya karsa,

meniadi terbukanya bicara.5. Nafsu, keadaannya hawa, menyebabkan adanya suwara,

menjadi terbukanya pendengaran.6. Sukma, keadannya nyawa, medanya cipta, menjadi

terbukanya penciuman.7. Rahsa, keadannya atma, menyebabkan adanya wisesa,

menjadi terbukanya perasa.

Maka wasiatnya Guru yang mengajarkan terbukanya rahaslatata mahligai dalam Baitalmakmur, dilarang makan ikan otak.Setidaknya tidak boleh menyebutkan otak, atau tidakmengucapkan rnanlk.

Bila medarkan rahasia mahligai di dalam Baitialmuharan,tidak diperbolehkan makan ikan jantung, hati, setidaknya tkJak

boleh mengucapkan angan€ngan.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 41

Page 43: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Manawi wewedharan pembukaning tata mahligai ing dalemBaitulmukadas, boten kenging dhahar ulam pringsilan utawi ulampawestren. Madyanipun boten kenging ngucapaken wantahingmani, miwah bogopurono.

Ananging sadaya wau rnanawi kasirikan lepat, saiatosipun ing-kang dados wewaler wau, patrapipun ingkang saget anyinggahitigang kahanan; tegesipun manawi saget sampun ngantos misuh,ngedalaken ujar ingkang saru, nadyan sumerep sarta miyarsasampun ngantos karem angingisep nalar ingkang boten sae.

Dene ati, jantung mila kasirik, tegesipun sampun soknuwuhaken budi ingkang mokal.

Manawi Baitalmukadas, anggenipun ngawisi dhahar ulampringsilan utawi kawadonan, pikajengipun anyinggahanabandrek jina lawan ingkang dede waiibipun, sadaya punikaandadosaken rubedaning lampahaning agesangip0n ambebawuralam ingkang badhe dipun ambah dumugining akiripun. Awitkahananing Akirat punika ingkang tantu kaambah 7 prakawis. Milaboten kenging weya sembrono angarah apa, nalika para Waliwewedharanipun makaten:

Sajatine ,ngs ung Dzat kang amurba amisesa, kang kawasaanitahake sawiji-wiji, dadi padha sanalika, sampurnasak ehing kodratingsun, ing kono vvis kanyataanpratandhaning Afngal ingsun minangka bebukaning irodatingsun, kang dhihin ingsun anitahake kayu aranSajaratulyakin, tumuwuh ana sajroning Alam Adam makdunAsali Abadi. Nuli cahya aran Nur Muhammad, nuli kaca aranMiratulkayahi, nuli nyawa aran Roh llafi, nuli damar arankandhil, nuli sesefra aran Darah, nuli dhindhing jalal aranKijab, iya iku kang minangka warananing kahananingsun.

Menggah dunungipun satunggal satunggal makaten:

1. Sajaratul yakin, ingkang tumtrwuh sa/ebeting alam AdamMakdum Asali Abadi, tegesipun, kajeng sajati dumunung ingJagad Sunya Ruri, taksih awang uwung salaminipun ingkahanan jati. Punika hakekating Dzat Mutlak ingkang kadimtegesrp un sajatining Dzat kang amesthi rumuhun piyambak,inggih punika Dzating Atma, dados wahananing Alamakhadiyat.

42 sERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 44: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Kalau mengajarkan rahasia tata mahligai di dalam Baitalmu-kadas, tidak diperbolehkan makan akan pelir atau ikan kemaluanhewan betina, Setidaknya tidak boleh mengucapkan kata-katamani, atau kernaluan betina (baga) kernaluan jantan (purusalingga).

Ietapi semua itu kalau dipantang salah, sebenarnya yangmenjadi larangan itu adalah perbuatan yang menyimpan tigakeadaan: yalah kalau dapat janganlah mengumpat, ianganlahmengeluarkan kata-kata cabul, walaupun menyaksikan ataupunmendengar, janganlah terhanyut pada pemikiran yang tidak baik.

Adapun hati, jantutrg, itu dilarang artinya janganlahmenimbulkan budi yang bukan-bukan.

Kalau Baitalmukadas, maka dilarang karnan ikan pelir ataukemaluan hewan betitro, ianganlah melakukan perzinaandengan yang bukan haknya, semuanya itu akan menjadigangguan dalam kehidupannya, membuat gelap alam yang akandilalui sampai di akhir hayatnya kelak.

Karena keadaan Akhirat yang akan dilalui tujuh perkara. Makajanganlah dianggap remeh, ketika para Wali wedarannya begini:

Sesungguhnya Aku Dzat yang Maha Pencipta dan MahaKuasa, yang berkuasa menciptakan segala sesuatu, terjadidalam seketika, sempurna karena kodrat-Ku, di situ sudahterbukti atas perbuatan- Ku, sebagai kenyataan kehendak-Ku,

, terlebih dahulu Ku-ciptakan hayyu bernama Sajaratul yakinyang tumbuh dalam alam Adam-makdum yang azali abadi.Setelah itu cahaya bernama Nur Muhammad, lalu kacabernama Mir'atul haya'i, kemudian nyawa bernama Roh ldlafi,lalu lampu kandil, lalu permata bernama Darrah, akhirnyadinding-jalal bernama Hijab, itulah yang menjadi penutupkeberadaan-Ku.

Penjelasannya satu-persatu beg ini:

1. Sajaratul yakin, yang tumbuh dalam alam Adam-makdumyang azaliabadi, artinya pohon kehidupan yang berada dalamjagad yang sunyi senyap segalanya, dan belum ada sesuatuapa pun. Merupakan hakekat Dzat mutlak yang kadim.Artinya: hakekat Dzat yang lebih'dulu, yaitu Dzat Atma, yangmenjadi wahana alam Ahadiyat.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 45: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

2.

3.

4.

Nur Muhammad, tegesipun Cahya Kang Pinuji. kacariyos ingKhadis kados peksi merak, wonten ing dalem sesolya kangapethak, dumunung ing arah-arahing Sajaratul yakin, punikahakekating cahya, kang ingaken tetalining Dzat wontensa/ebeting nukat gaib, minangka sipating Atma, dadoswahanani ng Alam Wahdat.Miratulkayahi, tegesipun kaca Wirangi, kacariyos ing Khadisdumunung wonten sangajenging Nur Muhammad, punikahakekating pramana, kang ingaken rahsaning Dzat, minang-ka Asmaning Atma, dados wahananing alam Wakhadiyat.Roh llafi, tegesipun Nyawa kang wening, kacariyos ingKhadis; asa/ saking Nur Muhammad punika hakekatingSukma, kanrg ingaken kahananing Dzat minangka aling-alingAtma, dados wahananing Alam Aruah.

5. Kandhil, tegesipun dilah tanpa latu, kacariyos ing Khadis;awarni sesotya kahanane Nur Muhammad sarta panggenanpakumpulani ng rah sad aya, puni ka hakekati ng angen-angen,kang ingaken wayanganing Dzat minangka embaning Atma,dados wahananing alam Misal.

6. Darah, tegesipun sesotya, kacariyos ing Khadis; darbe sorotMonco Warni, sami kanggenan Malaekat, punika hakekatingbudi, kang ingaken paesaning Dzat, minangka wiwaraningAtma, dados wahananing Nam Aisam.

7. Kjab, winastan Dhindhing Jalal, tegesip un; Warana kangAgung, kacariyos ing Khadis, mdal saking sesotya kangamanca warna, ing nalika mosik anganakaken Uruh, kukustoya, punika hakekating jasad, kang ingaken wahananingDzat, minangka sasanda ning Atma, dados wahananing Alamlngsan Alkamil.

Punika kawimbuhan saking ]Grsaning Pangeran ]Gng MahaSuci, anggenipun anjumenegaken maligening Dzat, katata wontenBaitullah dados tigang kahanan, inggih punika ingkang kasebut;Wewedharan Triloka, utawi wejangan Tribawana, tegesipunisening jagat Tetiga.

10. Wewedharanipun Tri Bawana7. Ayat ingkang sapisa n, dipun wastani pambukaning tata

mahligai ing dalem Baitalmakmur, kados makatenwewdharanipun:

44 SERAf Kekiyasaning Pangracubn

Page 46: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

2. Nur Muhammad, artinya cahaya yang terpuji. Diceritakan didalam Hadits seperti burung Merak. Berada dalam permataprJtih, berada pada arah sajaratul yakin, itulah hakekatnyacahaya, yang diakui sebagai tajalinya Dzat di dalam nukatgaib, sebagai sifatnya Atma, menyebabkan adanya AlamWahdat.

3. Mir'atul haya'i, artinya kaca wirangi, tersebut di dalam Haditsberada didepan Nur Muhammad, itulah hakekatnya pramana,di akui sebagai rahsanya Dzat, sebagai nama Atma,menyebabkan adanya alam Wahad iyat.

4. Roh ldlafi, artinya nyawa yang jernih, tersebut dalam Hadits;berasal dari Nur Muhammad, itulah hakekatnya Sukma, yangdiakui keadaannya Dzat, sebagai tabirnya Atma,menyebabkan adanya alam Arwah. J

5. Kandil, artinya lampu tanpa api, tersebut dalam Hadits;berupa permata yang berkilauan, tergantung tanpa pengait,di situlah keadaannya Nur Muhammad dan tempatberkumpulnya darah seluruhnya, adalah hakekatnyaangan-angan yang diakui sebagai bayangan Dzat, sebagaiikatannya Atma, menyebabkan adanya alam Misal.

6. Darah, artinya permata, tersebut dalam Hadits; mempunyaisinar Lima Warna, satu tempat dengan Malaikat, adalahhakekatnya Budi, diakui sebagai hiasannya Dzat, sebagaipintunya Atma, menyebabkan adanya alam Ajsam.

7. Kijab, di sebut dinding jalal, artinya tabir yang Agung, tersebutdi dalam Hadits; keluar dari permata yang lima warna, padawaktu bergerak menimbulkan buih, asap dan air, itulahhakekat jasad, yang diakui wahana Dzat, sebagai tempatAtma, menyebabkan adanya alam lnsan Alkamil.

Mendapat tambahan dari kehendak Pangeran Yang MahaSuci, ketika menjumenengkan mahligainya Dzat, di tata dalam,Baitullah

menjadi tiga keadaor, ialah yang disebut: WedaranTriloka,.atau wejangan Tribawana, artinya isinya tiga Dunia.

10. Wedaran Tribawana:1. Ayat yang pertama, dinamakan terbukanya tata mahligai

Baitalmakmuri wedarnya sebagai berikut:

SERAf Kekiyasaning Pangracutan 45

Page 47: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

"Sajatine Ings un nata malige ing dalem Baitalmakmur, iyaiku enggon parameyaningsun, jumeneng ana sirahingAdam, kang ana sajroning sirah iku dimak, iya iku utek,kang ana antaraning Dimak iku manik, sajroning manikiku pramana, iku pranawa, sajroning pranawa iku sukma,sajroning sukma iku rahsa, sajroning rahso iku ingsun,ora ana Pangeran, anging lngsun Dzat kang anglimputiing kahanan jati."

2. Ayat ingkang kaping kalih, dipun wastani pambukaningtata mahlige ing dalem Baitalmukharam, kados makatenwewedharanipun:"Sajatine lngwn anata malige ing dalem kitalmukharam, iyaiku enggon laranganingsun, jumereng ana j$aning Nam.' kang ana sajroning dhadha iku ati, kang ana antaruing atiku jantung, ajrating jantung iku budi, saironing brcli ikujinern, sajroning jinem iku suknn, xjroning sukmaiku mhso,sajroning rahso iku irrysun, onarnPangeftfr, anging ingsunDzat kang anglimputi ing katnnan iati."

3. Ayat ingkang kaping tiga, dipun wastani pambukaningtata mahlige ing dalem Baitalmukadas, makatenwewejanganipun:"Sajatine ,ngs un anata Malige ing dalem Baitalmukadas,iya iku enggon pasucen lngsun, jumeneng ana ingkontholing Adam, kang ana ing sajroning konthol ikupringsilan, kang ada antaraning pringsilan iku mutfah, iyaiku mani, sajroning mutfah iku madi, sajroning madi ikuwadi, sajroning wadi iku manikeffi, sajroning manikemiku rahso, sajroning rahso iku lngsun, ora ana Pangeran,anging lngsun Dzat kang anglimputi ing kahanan jati."

Menggah ingkang sami kapareng amedharaken WedharanTriloka wau para Wali 8:7. Susuh unan ing Giri Kadhaton.2. Susuh unan ing Kudus.3. Susuh unan ing Panggung.4. Susuh unan ing Majagung.5. Susuh unan ing Pancuran.6. Susuh unan ing Cirebon.7. Syeh Maulana lbrahim Jatiswara.8. Susuh unan ing Kajenar

46 SERAf Kekiyasaning Pangrucutan

Page 48: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

'lSe,benarnya Aku mengatur singgasana di dalamBaitalmakmur, di situlah tempat kesenangan-Ku, beradadi kepalanya Adam, yang berada di dalam kepala itudimak, yaitu otak, yang berada diantara dimak itu manik,di dalam manik itu pramana, adalah pranawa, di dalampranawa itu adalah sukma, di dalam sukma itu adalahrahsa, didalam rahsa itu adalah Aku, tidakada Pangeran,hanya aku Dzat yang meliputi di semua keadaan."

2. Ayat yang keduE, dinamakan terbukanya susunansinggasana dalam Baitalmukharam sebagai berikut:"Sebenarnya Aku menata singgasana dalamBaitalmukharam, itulah tempat larangan-larangan-Ku,yang berada di dada Adam. Yang berdda di dalam dadaitu hati, yang berada di antara hati itu jantung, di dalamjantung itu budi, di dalam budi itu jinem, di dalam jinemitu sukffio, di dalam sukma itu rahsa, dan didalam rahsaitu Aku, tidak ada Tuhan kecuali Aku, Dzat yang meliputisemua keadaan."

3. Ayat ketiga, di namakan terbukanya susunan singgasanadalam Baitalmukadas sebagai berikut:"Sebenarnya Aku menata singgasana dalamBaitalmukadas, rurnah tempat yang Aku sucikan, beradadi dalam kontolnya Adam, yang berada di dalam kontolitu pelir, yang berada didalam pelir itu mutfah, yakni mani,didalam mutfah adalah madi, didalam madi itu manikeffi,di dalam manikem itu rahsa, di dalam rahsa itu adalahAku, tidak ada Tuhan kecuali Aku, Dzat yang meliputisemua keadaan."

Adapun yang ditunjuk untuk mewedarkan Wedaran Trilokaialah delapan Wali, sebagai berikut:

Sesuhunan di Giri Kedaton.Sesuhunan di Kudus.Sesuhunan di Panggung.Sesuhunan di Pajagung.Sesuhunan di Pancuran.Sesuhunan di Cirebon.Syeh Maulana lbrahim Jatiswara.Sesuhunan di Kajenar.

SERAI Kekiyasaning Pangncutan 47

Page 49: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Dene anggenipun sami karsa amedharaken Triloka punikasaking anggenipun sami ambabar kaelokaning llmi lGsampurnan,ingkang kaangge witting llmi Bangsa Sorogan, kadosta:7. Kawasa saget andhatengaken salwiring sedya.2. Anggenipun kawasa saget adamel lumpuhing para cidra,

inggih puni ka bangsaning pangefisan.3. Sami kawasa saget adamel sarana wewalikaning pandulu,

inggih punika kalebet Ni Sesu/a pan.4. Sami anggelaraken bangsaning gendam, utawi puter giling,

sapanunggalanipun, nanging sadaya kala wau nalikapakumpulan kaliyan Kanjeng Susuh unan ing Kalijogo, inggihsami ajrih anggelaraken,Purunipun adamel kaelokan sareng lGngjeng Susuhunan

lng lGlijaga sampun kayun widaraini, tegesipun gesang toya kalih,wonten ing Donya gesang, ing kahanan Akhir inggih gesang,sanyata langgeng boten ewah boten gingsir mila waget jumenengGosul Alam, tegesipun dados musthikaning Sapta Bawana, inggihpunika winenang mengku Bumi Langit silp pitu. Tetep gesangpiyambak, boten wonten ingkang anggesangi.

I l. Gosul'alamMenggah ingkang kasebat Gosul'alam punika, karan Wali

Gos. lnggih Waliullah gaib, inggih rijalullah gaib, dene ingkangnama Waliullah gaib wau, dumugi samangke saweg 9 :

7. Kangjeng Nabi Klir.2. Kangjeng Nabi lyas.3. Kangjeng Nabi Nmiya.4. Kangjeng Nabi lsa.5. Sard Umar lbnu Umiya, inggih Raden Umarmaya.6. Sekh Wais.7. Said Muhammad Khanafiyah,8. Sekh Senan, inggih Arya Sena, inggih Arya Wrekudara.9. Sekh Johar Manik, inggih Sekh Malaya, inggih Kangjeng

Susuh unan ing Kalijogo.Para nabi, Para Wali, Para Ratu, miwah ingkang sampun

Mukmin Khas, sapriki dereng wonten titikanipun, mangka ingkangsaget dados Rijalullah Gaib punika katawis paranpara, tegesipuningkang kagungan ambek paramartotama sadu dibya, sartaingkang purun anglampahi pejah salabeting gesang, awit prakawis

I

l

ltr

48 SERAf Kekiyasaning Pangncubn

Page 50: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

3.

4.

Adapun mereka mau mewedarkan Triloka itu, karena merekatelah menyaksikan kehebatan llmu lGsampurnan, yang dianggapmenjadi kuncinya llmu sorogan, misalnya:

1. Mampu mendatangkan semua yang dikehendaki.2. Mampu melumpuhkan orang yang berniat jahat, yaitu

tergolong pangatisan.Mampu membuat penglihatan menjadi berubah, yalahsebangsa Sulapan.Mampu menggelarkan jenisnya dendam, atau Puter Gilingdan sebagainya. Tetapi semua itu ketika masih berkumpuldengan Sunan Kalijogo, mereka takut mempergunakanilmu-ilmu tersebut.

Mereka membuat keanehan, setelah Sunan Kalijogo sudahkayun widaraini artinya hidup dua air, di dunia hidup di akhiratpun hidup. Ternyata abadi tidak berubah, oleh karenanya dapatmenyandang sebagai Gosul Alam. Aftinya menjadi mustikanyatujuh lapis Bawana. Mempunyai wewenang menguasai Bumi danLangit lapis tujuh.

1 1. Gosul'alam:Disebut Gosul'alam itu karena Wali Gos. lalah Walilulah Gaib.

Jugadisebut Rijalullah Gaib, adapun yang termasukWaliullah Gaibitu hingga saat ini ada sembilan, adalah sebagai berikut:

1. Kanjeng Nabi Khilir.2. Kanjeng Nabi llyas.3. Kanjeng Nabi Armiya.4. Kanjeng Nabi lsa.5. Said Umar ibnu Umiya, atau Raden Umarmaya.6 Syekh Senan, Arya Seno, atau Arya Wrekudara.9. Syekh Johar manik, atau Syekh Malaya, atau Sunan lGlijogo.

Nabi, Wali, Ratu, dan para Mukrnin Khas, sampai sekarangbelum terlihat ysang dapat menjadi Rijalullah Gaib, itu terlihatparanpara, artinya yang berbudi luhur dan penuh kebaikan danyang mau melakukan 'mati di dalamnya hidup'tentang ilmu yangmendapat anugerah ftu bukan karena derajad dan pangkatnyaatau kedudukannya, bukan pula dari keturunan atau para sariana,

t

SER/4f Kekiyasaning Pangracubn 49

Page 51: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

llmi ingkang antuk nugraha punika, boten dupeh saking keluhuran,boten tamtu talitining sujana sariana akhli llmi, makaten malihsanadyan sampun kacetha Mukmin Khas, yehi taksih wallahua'lam, sanadyan talitining sudra, manawi pancen antukwewenganing Pangeran ginanjar kanugrahan inggih boten wontenbatalipun ing kabekjaning llmi kasunyatan, mila dipun basakaken,sakalwire sifat yekti kasinungan falal, sakathahing umat yektikasinungan rahmat, kados makaten upaminipun.

Sipating Nabi, Wali, Ratu, sasaminipun, dumugining dintenwekasan sepi mamring, tegesipun antaraning luhur botenmratandhani.

Sareng sipating alit walaka, dumugining jaman wekasan,terkadhang wonten antaranipun katarimah, ingkang makatenwau, katarik nalika gesangipun anggadhahi pingitaning brata tankawistara, ingkang brata kangge sesongar punika malahambilaheni dumugining jaman wekasan.

7 2. Krenteking Cipta Sanalika mahanani Gara-garaWasiyatipun lGnjeng Susuhunan ing Benang, punika dipun

leluri sekeca tur boten rekasa:

1. lngkang rumiyin ambek legawa.2. Rila ing Dunya Akhir tan kawistara.3. Temen ing kalakuwanipun.4. Utami patraping agesa frq, boten adamel sak seriking

tetiyang.Lampah kawan bab wau m€lnawi mantep, boten mawi gelar

sesongar, adat luwangipun, dumugining dinten wekasan asringkadunungan tandha tegesipun gadhah gara-gara. Dene patrapinggara-gara, asring kathah latu miwah angin.

1. Saupami nyegah napsu hawa, wahananing gara-gara, asringkathah latu miwah angin

2. Saupami ing dalem pesat wau anggadhahi raos badhengunjuk, wahananipun asring kanggenan goro-goro toya.

3. Saupami krenteging manah esmu suka bingah, dumuginingdinten wekasan amratandhani dhateng para tetiyang samingaosaken welas asih, kumesar ing manah, malah dhedhepsirep tan ana walang ngalisik.

50 SERAI Kekiyasaning Pangmcutan

Page 52: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

suiana, atau pakarnya ilffiu, begitu pula bagi yang Mukmin Khas,belum tentu wallahu a'lam. Walaupun dari kalangan orang biasa,bila memang mendapat ridha Tuhan, mendapatkan anugerah iugatidak akan batal, dalam keberuntungannya Ilmu Kenyataan.Diibaratkan 'Semua sifat pasti mempunyai falal' semua umat pastimendapatkan rahmat, begitulah perumpamaannya.

Sifatnya Nabi, Wali, Ratu, dan sebagainya, sampai pada akhirhayatnya sepi kosong, artinya antara luhur tidak ada tanda-tandanya. ,

Sedangkan sifatnya rendah saja, sompai pada akhirhid upnya, kadang-kadang ada tanda-tandanya diterima,semuanya itu, terbawa ketika masih masa hidupnya mempunyaiulah lampah yang tersembunyi sehingga tidak terduga. Lampahyang dipergunakan untuk kesombongan akhirnya akanmendatangkan bencana di hari akhir nantinya.

12. Kehebatan Daya Fikir: .

Pesan dari Sunan Bonang, enak dan tidak sukar:1. Terutama murah hati.2. Rela Dunia dan Akherat tidak terlihat.3. Berkelakuan jujur. '

4. Berbuat baik dalam kehidupan, tidak membuat kecewanyaorang.Lampah empat bab tersebut kalau dijalankan dengan

mantap, tidak dengan sifat sombong. Pada akhir menjelangkematian kelak akan mendatangkan gara-gara. Adapun gara-garayang ditimbulkan itu, menurut hasrat hatinya seketika itu, apa yangdifikirkan maka akan teriadi.1. Bila mencegah hawa nafsu, terwujudnya gara-gara atau

keanehan dapat rnendatangkan kebakaran atau anginkencang.

2. Seandainya saat akan meninggal tadi mempunyai keinginanakan minum, akibatnya sering mendatangkan hujan lebatbahkan banjir.

3. Seandainya saat itu berfikiran senang pada saat menjelangmati, maka orang yang menyaksikannya merasa cinta kasih,menyayangkan atas kematiannya, terharu, bahkan padasaat-saat lepasnya nyawa suasana tenteram bagaikan tiadasuara belalang maupun suara apa puf,, syaMu lengang.

SERAf Kekiyasaning Pangncutan 51

Page 53: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

13. Swarga lan Naraka

Mila sejatosipun ingkang nama Swarga Naraka punikasayetos wonten, ugi dumunung dados kembang ucap-ucop,pocapane kadosta: "Swarganing tiyang punika dumunung ingAlam Donya, tegesipun rrlanawi patrapipun sae boten adamelcuwa, miwah tan adamel sak serik, tur waskitha empan papaningngagesangipun, inggih punika sawarga, tegesipun sarwa arga,sasolah bawanipun amung aii kemawor, sanadyan samininggesang amung ngalembana, sayekti tumekaning akhiripun inggihkathah ingkang angraosi sae. Utawi kathah ingkang kacuwantinilar wekasanipun.

Dene wujuding naraka, punika ugi saking lun kalakuwanawon. Gesangipun kathah ingkang mastani cacad ing Dunya,

sanadyan akhiripun inggih amastani awon, yekti tetep Naraka.

Mila ing dalem kitab Hidayatul khak kaik nyebutaken,menggah ing jaman kalanggengan, papancatadaning sagedminggah Swarga kedah mawi sarana nunggang peksi Burak utawinumpak peksi Merak. lngkang makaten wau amung kaanggeupami, tegesipun peksi Burak wau tiyang ingkang sagd malebetmanahing sasami, peksi Merak punika tiyang ingkang sagetadamel memanising wicara sarerewanipun amung merak ati.

14. Dununging lman, Tauhid, Ma'rifatWinten pandangu Dalem malih, dununging lman, Tauhid,

Ma'rifat. Aturipun Kyai Pengulu Akhmad lGtegan:"Menggah dunungipun lman wonten eneng, dununging Tauhidwonten ening, M3'rifat wonten enget."

lngkang Sinuwun lGngjeng Sultan Agung musyawaratan,ngantos boten saged amangsuli miyarsakaken sorahing aturipunPangulu Akhmad Kategan.

15. Iegesipun jalal, Jamal, Kahar, lawan Kamal

tGhjeng Panembahan Purubaya sumela ataken pangartiningjalal, jamal, kahar kamal.

Pengulu Akhmad kategan matur makaten: "lnggih punikasesebutanipun lGng Amaha Suci, kabasakaken kawan bab.:

52 SERI4I Kekiyasaning Pangmcutan

Page 54: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

13. Surga dan Neraka :

Apa yang dinamakan Surga dan Neraka itu sebenarnya ada.Juga menjadi buah bibir, misalnya'Surganya seseorang itu beradadi Dunia' artinya bila perbuatannya baik tidak merugikan oranglain, iuga tidak menyakiti hati orang dan mengetahui keadannyapribadi, ya itulah Surga yang artinya sarwa arga, semua yangdiperbuat selalu kebaikan, semua orang memujinya, bahkansampai akhir hidupnyapun orang akan selalu membicarakankebaikan-kebaikannya. Bahkan banyak yang merasa kecewa danmenyeyangkan atas kematiannya.

Adapun perwujudan Neraka, itu iuga dari watak seseorang,yalah bagi seseorang yang berkelakuan' jelak. Hidupnyadinamakan cacad di Dunia, begitu pula pada akhir hidupnya jugadinamakan jelek, benar-benar orang itu masuk ke Neraka.

Maka di dalam kitab 'Hidayatul hak kaik' menyebutkan,bahwa di zaman Kelanggengan suatu sarana agar dapat masukke Surga, haruslah naik Buraq atau burung merak. Demikian tadihanyalah merupakan perumpamaan saia Guraq artinya orangyang dapat memasuki hatinya orang lain, burung Merak itu adalahorang yang dapat membuat senang hati orang lain itu merak ati.

14. Tempatnya lman, Tauhid, don Ma'rifat :

Ada pertanyaan Baginda lagi, letaknya lman, Tauhid, danma'rifat. Maka menjawablah Kyai Penghulu Akhmad Ketegansebagai berikut: "Adapun letaknya lman di dalam eneng, letaknyaTauhid itu berada di dalam ening, ma'rifat di dalam enget'i.

Baginda Sultan Aguhg, tidak dapat berkata-kata lagi setelahmendengar pembicaraan Kyai Penghulu Akhmad Kategantersebut.

15. Artinya Jalal, Jamal, Kaha6 dan Kamal :

Panembahan Puru baya memotong pembicaraan,menanyakan artinya Jalal, Jamal, ](ahar, dan kamal.

Kyai Penghulu Akhmad Kategan menjawab sebagal berikut:"Adalah sebutan bagi Tuhan, dalam empat bab ialah

SERAI Kekiyasaning Pangrucuten

Page 55: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1. Pangeran Kang Amaha Suci punika asrpat Jalal,tegesrpun Agung, ingkang Agung punika Dzatipun, denesaged anglimputi ing Nam sadaya.

2. Saiatosipun Pangeran Kang Amaha Suci punika asipatJamal; tegesipun Elok. lngkang Elok punika sipatipun,dene dede jaler dede estri dede wandu, boten arahboten enggen, boten jaman bote,n makam, mokal oranemesthi anane.

3. Pangeran kang Amaha Suci punika sipat Kahar,tegesi pun ; I7ises a, ingkang Mses a punikaAsma nipun,dene boten angagem namaning sinten-sinten, muhuntggaibing Dzat pribadi.

4. Kang Amaha Suci punika asipat Kamal, tegesipun:Samp urna, ingkang sampurna punika Af'aliputr, denesaged anggelar sami sanalika pangruktinipun, sa:kingkawasa tanpa sangsaya, mila bebasanipun Dzat KantgAmaha Suci punika saking agengipun ngantos anyamadiingkang amiyarsa.

Saking alitipun ing paningal kita, Pangeran lGng Amaha Suciwau ngantos kantun samrica binubut, kawasa angenggeniingkang celak boten senggolan, amung kantun warna mancorongkadi mutyara nila pakaja inggih punika sejatining nugraha,tegesipun kanyataning Pangeran ]Gng Amaha Suci, kanugrahanpunika wayanganing Pangeran, mila kasebat ing bebasan;Sajatining Lanang miwah Sajatining Wadon, punika makaten.

7 6. Sajatining l-anang lawan Sajatining Wadonlngkang winastan Roh ldlafi punika rohing wadon nanging

d urnunung wonten jaler.

Sajatining estri punika roh Kudus, mulya nanging rohing jaleA

mapan ing wadon, kang Maha Sucekaken ing jin€ffi, sami mapansalebeting junup, mila kawasa anuwuhaken karkat piyambak-piyambak, amargi rohing estri kaangge jale[ rohing jaler kaanggeestri, dados saking anggenipun badhe harik rohipun piyambak-piyambak, ing wekasan aliru lambangsari sami caremipun" temahkawasa anganakaken sipat, mila winastan sanggama, teggsipunbenering wawiji balaka, utawi saresmi pikajengipun campuring sariwor syuh dados sami maremipun. Awft kasamadan dening Dzating

54 SERAf Kekiya ning Pangncutan

Page 56: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1. Tuhan Yang maha Suci itu bersifat Jalal, artinya Besar,yang Besar itu adalah Dzat-Nya. lGrena dapat meliputiseluruh alam.

2. Tuhan Yang maha Suci itu bersifat Jamal, artinya Bagus,yang bagus itu sifatnya, bukan pria, bukan wanita, iugabukan banci. Tidak ada asalnya, tidak ada tempatnya,

iuga tidak hidup dan iuga tidak mati, mustahil tidak adapasti ada-Nya.

3. Tuhan yang Maha Suci itu bersifat kahar, artinya MahaKuasa, yong Maha Kuasa itu Nama-Nya, tidak menggu-nakan namanya siapa-siapa hanya gaibnya Dzal AIIah.

4. Tuhan Yang Maha Suci itu bersifat Kamal, artinyaSempurna; yang sempurna itu Af'al-Nya, dapat meng-gelar dan menciptakan seketika, dari kuasanya tanpamengalami kesulitar, maka diibaratkan Dzat Allah itukarena besarnya hingga meliputi yang menyaksiXannya.

]Grena kecilnya penglihatan kita, Tuhan hanya tinggal bagai-kan sebutir melica yang ditumbuk halus dan dihamburkan, dapatmenempati yang dekat tidak bersinggungan, hanya tinggal cahaya.berkilauan bagaikan permata, itu adalah anugerah yang sebenar-nya. Aftinya kenyataan Tuhan, anugerah itu adalah gambarannyaTuhan. Maka disebutkan dalam kata ibarat 'pria yang sejati danwanita yang sejati' adalah yang akan diuraikan berikutnya.

16. Pria dan Wanita Yang Sejati :

Yang bernama Roh ldlafi itu adalah roh Wanita tetapi beradapada pria.

Wanita itu Rohnya adalah Roh Kudus, yang sebenarnyaadalah roh pria yang berada pada Wanita, yang disucikan dalamjinem, bertempat di dalam junup, maka dapat membangkitkankeinginan sendiri-sendiri, karena rohnya wanita dipakai pria,sebaliknya rohnya pria dipakai wanita, karena rasa kangen akanmenarik rohnya masing-masing, tetapi akhirnya timbullahpersanggamaan yang dinamakan lambangsari yang akibatnyadapat mewujudkan suatu wujud. Maka dinamakan sanggamaaftinya hanya satu yang benar, atau saresmiaftinya bercampurnyasari menjadi satu hingga masing-masing mendapatkan kepuas€ln.Karena dikabulkan oleh Tuhan, akan menjadi bapak dan ibu. Maka

SERAf Kekiyasaning Pang racu/F,n 55

Page 57: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1.

2.

Pangeran Kang Amaha Suci, anggenipun badhe cumitakwarnaning Bapak lan lbu, mila ingkang pancen waskitha dlntengrahsaning sanggama, yekti saged amastani saderengipunkababar.

Kadosta, ing dalem salapan dinten, sakarongron wauingkang anggadhahi kumenyut rumiyin sinten, Waupamiestri ingkang ngraosa ken kangen rumiyin dhatengjaleripun, dumugining kalampahan anitisaken wiji yektibadhe mijil jalu.

Kadosta ingkang anggadhahi kumenyut rurniyin ingkangjaler, kangen dhateng estri, dumuginipun nitisaken wiji,sayektinipun mijil pawestri, ananging kdah lajeng dipuntimbangi caremipun supados kekalih-kalihing atunggil, awitmanawi kirang dhauping cipta rasanipun badhe sulaya,sanadyan badhe tumuwuh ing tembe wijinipun anggadhahicacad. Menggah wujuding cacad punika warni-warni.

Cacad Amargi boten wonten dipun timbangi careipun jalerlan estri bnadhe ngangkat saresmi inggih punika makaten :

1. Manawi wonten lelabet cuwaning panggalih, kirangsarujuking saresmi kala wau, tembenipun anumusiwewatekaning lare kerep kacuwan manah, trekadhangnandhang susah ing ngagesangipun.

2. Manawi ing dalem saresm i wau anggadhahi ngeresingpanggalih esmu duka, nanging boten kawedhal, ing tembewijinipun kalebetan watak sugih napsu hawa, terkadhangtiwas gesangipun.

3. Manawi salah satunggal ing dalem badhe ngangkatsaresffii, wonten ingkang gadhah manah sisip sakedhik,ing tembe ugi tumus wewatekaning lare, yen ingkangsisip ingkang estri tumus dhateng wiji jaler. Manawiingkang srsrp ingkang jaler, tumus dateng wewatekaningwiji estri,

Sadaya punika kalebet panitika:n, ing dalem selapan dintenpunika waiib katiti titikaning cipta, miwah rasa pangrasa ing dalem

56 SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 58: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

bagi rnereka yang dapat menandai teriadinya suatu sebelummelakukan sanggama, dapat pula mengetahui macam apakahanak yang akan terlahir nanti.

1 . Misalnya, dalam tigapuluh lima hari, sepasang suami isteritadiyang mempunyai keinginan seks terlebih dahulu siapa.Andaikata isteri yang mempunyai rasa kangen terlebih dahuluterhadap suaminya, bila telah menjelmakan biii, maka akanterlahirlah anak laki-laki. '

2. Misalnya yang mempunyai keinginan berkumpul itusuaminya, bilatelah menitiskan biji makaternyata akan terlahirbayi perempuan. Tetapi harus berimbang dalam batin samamerasakan puas, karena kalau tidak menyatu dalam rasa danfikiran maka akan lain iadinya. Walaupun akan terlahir bayi,keadannya akan cacad. Adapun cacad itu bermacam-macaniwujudnya.

Cacad karena tidak seimbangnya kemauan suami isteri dalamsanggama adalah sebagai berikut:

1. Bila merasa kecewa dalam hati, tidak senang dalambersanggama itu, di kemudian hari akan menimbulkan suatuwatak bagi sang anak; sering kecewa bahkan dapat pulamendatangkan selalu susah. seumur hidupnya.

2. Di dalam bersanggama tadi kalau mempunyai perasaan tidaksenang bahkan marah, tetapi hanya dibatin saia. Dikemudianhari bila menjadi anak dan terlahirlah anak yang menjadipemarah, senang berkelahi, bahkan dalam hidupnya akanmengalami kerugian.

3. Bila salah satu dalam bersanggama tadi, ada yangmempunyai rasa kurang jujur. Kalau yang tidak jujur adalahfihak suami maka kalau yang lahir anak perempuan itulahyang akan tidak jujur atau senang bohong. Sebalinya kalauyang mempunyai rasa tidak jujur itu fihak isteri, maka kalaulahir anak laki-laki. Maka anak itu yang akan tidak jujur atausenang berbohong.

Semua itu termasuk di dalam 'pertanda' yang dapatmenandai didalam tigapuluh lima hari atau selapan hari itu wajib

SEMI Kekiyasaning Pangncutan 57

Page 59: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

salapan dinten wau. Mila wiji lair punika angetang selapanan,manawi sampun dumugi setaun nama lare, tegesipun kuwat, milalajeng angetang taun.

Saking wasiyat dhawuir wewelingipun Kanjeng Susuhunaning Kalijogo prakawis panitikan boten kenging weya sembranangarah apa, malah ing sasaget saget-saget angesthiya petha,tegesipun ing dalem karkat kala wau sageda lajeng tampi-tinamipining cipta sasfrrita, dados nama kekaroning atunggal,sarta kedah sesuci supados sae tumusipun utawi sagedpasang gelaring salulut, tegesipun ingkang estri sampunngantos liya pancipta pangalembana dhateng kakung,sanadyan kakung anyiptaa dhateng estrinipun sampunangraosaken liyan-liyan inggih punika wiji sejati premati.

Sawenehing tetiyang salebeting saresmi kaliyan bojobote n mawi pepanthengan kekalih ing atunggal, malahanggadhahi liya pancipta, trekadhang anggagaskasenenganipun piyambak, ingkang makaten punika upamisaged dados wiji, osring ambilaheni tiyang sepuh, inggihpunika ingkang winastan anak agawe rusak, yoga karyarekaning praja.

Dene patraping tiyang aieiodhon wau, wagedacadhang-ci'nadhatrg, tegesipun wajibing wadon botenkenging adreng ing panedya, kedah dipun angge wadi, jalerpunika wewenangipun angen cipta sasmitaning estri, sakintening dalem sadinten ngriku boten wonten sababpunapa-punapa tanpa labet sungkawa, miwah sepi pakewed,tand ha Pangeran kang Amaha Suci anggenipun badhenitahaken wiji wijanging sasami, inggih punika jatiningTrimurti, mila kathah ingkang dados anak anung angungkulibapa, makaten malih sanadyan para luhur manawi kaleresanpakartining budi, kaliyan nastiti, yekti saged dadi. Deneingkang adamel risaking nagari, inggih kirang sarantatemahanipun kirang proyogi lelegetaning ngagesang.

58 SERAI Kekiyasani ng Pangmcutan

Page 60: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

diteliti ditandai pertandanya dari fikir masing-masing suami isteri.maka bayi terlahir itu dinamakan 'selapanan' kalau sudah sampaisetahun barulah bernama 'anak' yang dalam bahasa Jawabernama lare artinya kuwat, maka menghitungnya umur jaditahun tidak selapanan lagi.

Dari pesan Sunan Kalijogo, dalam hal pertanda itu tidak bolehdiremehkan, malah kalau dapat usahakanlah untuk mendapatkanketenteraman dan mohon Rakhmat Tuhan agar keduaduanyamendapatkan keseimbangan batiniah yang suci. Begitu pulasebelum dan sesudah berkumpul masing-masing harusmensucikan diri. Dengan harapan agar baik terlahirnya anak nanti.Mensucikan diri dalam bersanggama itu artinya; isteri janganmemuji katampanan laki-laki lain, begitu pula suami jangan sampaimemikirkan yang lain-lain. ltulah yang dinamakan 'Wiii sejatiPremati' artinya biji yang benar-benar pilihan atau biji unggul.

Ada sementara orang yang berkumpul dengan isteri tanpamanunggal fikir dan niatnya, malah mempunyai fikiran lain,terkadang memikirkan kesenangannya sendiri, yang begitu itukalau sampai menjadi janin, kemudian lahirlah anak yangberbahaya bagi orang tua. itulah kemudian yang dinamakan anakmembuat rusak, keluarga yang membuat ringkihnya negara.

Adapun patrapnya orang bersuami isteri haruslah dapat isimengisi saling menghormati, saling membutuhkan. Artinyawaiibnya isteri tidak boleh memperlihatkan nafsunya, harusdirahasiak€lh, adapun suami wenang memperhatikan gelagatkemauan isterinya. Sekiranya dalam sehari itu tidak terjadiapa-apa, tidak pula ada perasaan susah dari kedua belah fihaksuami maupun isteri. Suatu tanda bahwa pada saat itulah Tuhanakan menurunkan wiji wijanging sasami yang ,artinya adalahmanusia pilihan. Yaitu yang ,sebenarnya Trimurti, maka banyakyang kemudian menjadianak yang melebihi kepandaiannya orangtua. Begitu pula bagi orang yang terhormat, bila benar-benarsegala perbuatan dan mempunyai budi yang baik pula dan jugateliti dalam segala hal, benar-benar akan jadi. Adapun bagi yangmembuat rusaknya negara, adalah mereka yang kurang saba[akibatnya kurang baik dan menjadi miang dalam hidupnya.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan 59

Page 61: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

17. Babagan Kawontenaning Patilng mangke wonten wiyosing pangardika dalam andangu

kawontenanning pati, beda-bedaning delahan, ingkang kasan-'dhangan lepat, kaliyan katarimah ing dalem pati. tGdhawuhanmontha-montha nyatanipun ing jaman akhir kadi pundi?

Kyai Pangulu Akhmad Kategan matur:"Menggah sajatosipun Wti punika warni-warni. Sanadyansami tiyang akhli ilmi, utawi para Mukmin Khas, botenanemtokaken saget anunggil jatining kahanan. Awitkasaliring cipta sa/ebetipun sakaratulmaot. Ngagesangpunika beda-beda ciptanipun, terkadhang wonten ingkangsumengah ujub riya katarimaning pati, ngandelakenilmunipun. Saweneh nyumpet pangawikan amung sumendheing Pangeran lngkang bodho katarimah inggih wonten,pawitaning tekad amung katemenanning budi kemawon.lngkang bodho kasaliyo punika ingkang boten rumaosbodho. Kathah kemawon ngagesang ingkang cubluk malahmuruk, puniksa saking lumuh ingaran balilu. Mila ing dalempati kathah seseb utanipun.

1. Dipun wastani: kasunyataning pati, punika namungnetepi pangaran-aran. Ngagesang wau tampuanglampahi pejah, dados amung nama teteping ajalulihan.

2. Dipun wastani: padhanging pati, inggih punika sumereptandha Dzating Pangeran kang Agung, mila sagedadumugi kenyatahanipun, dados saget amurba amisesa.

3. Pepetenging Wti, punika ingkang sirna kawujudanipuntanpa wekasan, dados boten sumerep antaranipunpiyambak-piyambak.

4. Pagaweyaning pati, inggih punika muhing peiah balaka,dados boten sumerep ing ebah osiking Kawula Gustr.

5. Rowanging pati, inggih punika pati ingkang mawi sihnugrahaning Pangeran, muhung ni'mating Dzatullahboten nama siya-siya.

6. Rasaning pati, inggih punika ingkang sampun ngandelingkang jinatakaken ing guru, tanpa sangsayadunungipun.

60 SERAf Kekiyasaning Pangncutan

Page 62: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

17. Mengenai Keadaan Kematian :

Sekarang ada pula pertanyaan Baginda mengenai keadaanKematian bagi mereka yang selalu membuat kesalahan atau dosadengan yang diterima atau tanpa dosa dalam kematian. Disuruhmembagi-bagi keadaannya dalam alam kematian bagaimana:

Kyai Penghulu Akhmad Kategan berbicara:"Adapun Kematian itu bermacam-macam. Walaupunsama-sama orang yang akhli llmu, atau para Mukmin Khas,tidak menentukan dapat mengalami peristiwa kematian yangsama. Karena salah dalam fikirnya ketika mengalamisekaratulmaut, hidup ini berbeda-beda ciptanya, ada yangmembantah menentang datangnya kematian, mengandalkanilmunya. Ada pula orang yang justeru menyingkirkan ilmunya,hanya menyerah kepada Tuhan. Orang yang bodoh dapatditerima juga ada, karena tekadnya hanya pada sifat lugu danjujur saja. Bodoh tapi terjerumus iuga ada, kalau hal itu berartisi bodoh tidak mengakui kebodohannya. Banyak iuga dalamkehidupan ibarat'cubluk malah muruk'artinya bodoh malahmemberi contoh. Hal itu karena enggan disebut goblok. Makadalam kematian banyak sebutannya:1. Dinamakan kasunyataning pati: itu hanyalah menetapi

sebutan saja. Hidup pasti mengalami mati, artinyahanyalah nama tepatnya 'ajal ulihan' atau mati kembali.

2. Dinamakan Padhanging pati, artinya mengetahuitanda-tandanya dari Dzat Tuhan, maka dapat sampaipada kenyataannnya, jadi dapat mengatur keadannya.

3. Pepetenging pati, artinya hilang tanpa mengetahui bera-khirnya hidup berarti tidak mengetahui keadaannyasendiri.

4. Pagaweyaning pati, artinya hanya mati biasa, iadi tidakmengetahui dalam keadaan gerak dan keadaannyaKawula Gusti.

5. Rowanging Pati, artinya, adalah kematian yang hanyamenerima Kasih sayang-Nya, iadi hanya menerimanikmatnya Dzatullah saja.

6.- Rasaning Pati, adalah mereka yang sudah percayadengan keterangan dari sang Guru, tempatnya sudahlah

Pasti.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan 61

Page 63: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Purbaning pati, kang wus kaaken rakhsaning Dzat,dumunung Hidayatullahu, tetep langg'eng boten ewahgingsir ing delahan.Pastining pati, tegesipun ingkang sampun netepi ingLokhil makful, dados saukur kemawon.Jalaraning pati, punika ingkang lugu Karsaning Allahta'ala, dados saged anunggil Dzatullah sa/ebeting'Alambelaka.Anganggo sih ing pati, inggih punika ingkangkaraosaken muhung sirnaning jasad, anging Dzatullahkang nganakaken balaka, tegesipun amung maligi tanpadosa.Marganing pati, tegesipun ingkang sampun sumerepantaranipun, mila saged manjing Hidayatullah myanglanggeng awal akhiripun.Pilungguhing pati, tegesipun angenggeni pituduhingPangeran, muhung slamet ing kahanan jati, mulyasampurnani ng sangkan paran.

13. Pinanggihing pati, inggih punika hwakal tegesipuningkang pasrah ing Pangeran, saged parek ingHidayatullah, awit ingkang makaten punikatandha botengadhah moga, muhung sumendhe ing takdhir.

14. Enggoning patit inggih punika nedahaken pakartiningDzat sampurna, inggih sampurnaning s,pat langgeng.Ieges ipun amung dumunung kasunyataning llmi, punikasampurna, dados dumunung kanthinipun Nafi Jinis.

15. Sesandhaning pati, punika ingkang sampun anetepiwasiyating guru, tegesrp un anglampahi katemenan ingngagesangipun, rnila ing dalem pati sampun boten mawiwas sumelafrg, ing dalem tekadipun saged andumpisahing awon sae, uninga ing lair batin awal akhir.

Menggah sakathahing sesebutan, pepangkating nama patiwau, anggenipun sami beda-beda, tebaning kahanan jati punika,

amargi saking kasandhangan dosa.

Dene wuiuding dosa punika saking sisiping pangesthi,salahing cipta, sanadyan smpun geleng-gelef,g, pitedahingguru, wasana dumugining Ariloka kathah iubriyanipunsayektinipun amung dumunung ing Dzat kemawoh, mangka

8.

9.

10.

11.

12.

62 EERAT Kekiyasaning Pangracubn

Page 64: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

7. Purbaning pati, yang sudah diaku sebagai rahsanya Dzat,berada dalam hidayatullahu, tepat langgeng tidak adaperubahan di kemudian.

8. Pastining pati, artinya bagi mereka yang sudahmemenuhi suratan dalam Lokhil makful, iadi sudahsesuai garis patinya.

9. Jalaraning pati, artinya yang lugu karena kehendakTuhan, jadi dapat menyatu dengan Dzatullah di alamAkhirat.

10. Anganggo sihing pati, adalah yang dirasakannya hanyapada musnahnya bador, hanya Dzatullah yangmengadakan, artinya karena tidak berdosa.

1 1. Marganing pati, artinya yang sudah mengetahuijalannya,maka dapat langsung masuk kedalam Hidayatullah yangakan menemui kelanggengan di Akhirat.

12. Pilungguhing pati, artinya menjalani petunjuk Allah, akanmencapai keselamatan di akhirat dan mencapaikesempurnaan.

13. Pinanggihing Pati, adalah yang bertawakal artinya yangtelah berpasrah kepada Tuhan, dapat dekat dan masukke dalam Hidayatullah, karena yanE begini tidakberharap, hanya mengutamakan jalannya takdir.

14. Enggoning pati, adalah rnenunjukkan perbuatan Dzatyang sempurna, adalah sempurnanya sifat langgetrg,artinya hanya terdapat pada kebenarannya ilmu, inisempurna, menjadi pesertanya nafi Jinis.

15. Sesandhaning pati, itu adalah yang sudah melaksanakan .

semua petunjuk Guru, artinya menjalankan laku jujurdalam hidupnya. Oleh karenanya dalam kematian sudahtidak mempunyai rasa takut, bahkan sudah dapatmembedakan buruk dan baik, iuga mengetahui awal danakhir.

Adapun sekian banyaknya mengenai keadaan kematian itudengan nama-nama yang sekian banyaknya, hal itu dapat terjadikarena adanya dosa.

Adapun wujudnya dosa itu dari salah ketika memusatkanfikiran, walaupun sudah jelas petunjuk dari Guru. Akhirnya setelahpada saatnya banyak gangguannya, yang sebenarnya hanyalahterletak pada Dzat saia. Padahal yang dinamakan ilmi itu adalah

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 65: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

safatosipun ingkang winastan IImi punika kawruh, pikajengipunngawruhana ing ngagesang dumugining pati sampun ngantostundha bema d u nung ipun. Inang dalem kitab Dhakaanyebutaken: Wiwiting ana pati saka kurang titi patitising pakarti,witing ana lara saking weya sembrana, witing sungkawa sakingsuka witing lali saka ora ngengeti ing uripe. mangka sajatosipunmenusa punika langgeng boten kenging ewah gingsir, amungwaluya tanpa sangsaya, urip tan kena ing pati, safta kanyatahansesamine umat, kaangge beda piyambak, mila nama manusategesipun unusan utawi pilihan. r,

Tandha elasing sagung dumadi, saksinipun manawi Khalifah,dene kaaken rahsaning Dzat, kang Asipat Esa, tegese satunggalbelaka. Pangeran kang Amahna Suci punika dumunung sipatinggesang inggih wujud manusa, tetela yen tetep-tinetepan, paniing-pinanjingan lawan Dzating Pangeran kang Agung, ](ang MurbaAmisesa, ]Gng lGwasa ing alam sadaya. Mila kaangge warana,awit Pangeran lGng Amaha Suci punika boten saget saningali,nanging mokal wuta, yekti angagem netra kita. Pangeran ](angAgung punika boten saged miyarsa, mokal tuli, yekti angagemtalinga kita. Pangeran Kang Ginaib punika boten sagetpunapa-punapa nanging mokal balilu, yekti angagem af'al kita,mila waget anggelar saisining Bawana sami sakala.

18. Asaling Manungsa saking Kawan Anasir

Makaten malih ingkang kasebat rahsaning kitab Ma'luma-tu'lhuluhiyat, miwah rahsaning kitab Hidayatulkhakkaik, mratela-kaken asaling manungsa, punika saking anasir kawan prakawis:

7. Asa/ saking sarining bumi, nanging dede bumi lemah kangkaancikan punika.

2. Asa/ saking geni, nanging dede geni kang kaangge ambesmipunika.

3. Asa/ saking angin, nanging dede angin ingkang gumrubugpunika.

4. Asa/ sahing banyu, nanging dede banyu ingkang lebet lubermili, sadaya wau amung minangka ibarat kemawon.

Mila sareng sampun wujud sipat, Iajeng kapanjingan pitungprakawis:

64 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 66: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

pengetahuan, yang maksudnya ketahuilah dalam kehidupanhingga kematian. Jangan s€lmpai salah faham. Di dalam kitabDhaka menyebutkan: "Awal penyebab kematian, karenakurangnya teliti dalam suatu perbuatan dan meneliti suatukejadian. Awal adanya sakit karena terlalu sembrana kurangberhati-hati. Datangnya susah disebabkan adanya kegembiraan.Asalnya lupa karena tidak mengetahui tujuan hidupnya. Padahalmanusia itu sebenarnya dapat langgeng tidak rirengalamiperubahan, hanya selamat tanpa menderita, hidup terus tanpamati, dengan suatu bukti bahwa manusia itu dengan umat lainnyaberbeda sendiri. Maka dinamakan manusa itu artinya unusanatau pilihan.

Suatu pertanda termasuk yang menonjcil sendiri diantaraciptaan Tuhan. Saksinya kalau Khalifah, yang diakui sebagaiRahsanya Dzat Allah, yang artinya hanya satu belaka. Tuhan itudalam sifat hidup-Nya adalah manusia, suatu bukti kalaumanunggaling Kawula Gusti, yang dapat menguasai memerintahdan menghukum di dalam alam seluruhnya. Oleh karenanyamenjadi suatu kenyataan bahwa Tuhan itu tidak dapat melihat,tetapi tidak buta, tetapi melihat dengan mata kita. Tuhan tidakdapat mendengar', tetapi tidak tuli, karena mengengarkan lewattelinga kita. Tuhan tidak dapat berbuat apa-apa, tetapi tidak bodoh,segala yang diperbuat mempergunakan af'al kita. Maka dapatmenciptakan seluruh dunia seisinya dalam waktu seketika.

18. Manusia terdiri dari Empat Anasir :

Tersebutlah di dalam kitab Ma'lumatu'lhuluhiyah dantersebut pula dalam kitab Hidayatul khakkaik menjelaskan bahwamanusia ini berasal dari empat unsur:

Berasal dari sarinya tanah, tetapi bukannya tanah yang kitainjak ini.Berasal dari api, tetapi bukan api yang dipergunakan untukmembakar.

3. Berasal dari angin, tetapi bukan angin yang mendesau itu.4. Berasal dari air, tetapi bukan air yang meluap mengalir.

Semua itu hanya merupakan Iambang saia. maka setelahmempunyai perwujudan, lalu mempunyai tujuh perkara:

1.

2.

SER/qf Kekiyasaning Pang racutan 65

Page 67: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

7. Kayu, tegeslp un gesang.2. Kapnjingan NUC tegesipun cahya.3. Kapanjingan Sif tegesipun cipta.4. Kapanjingan Roh, tegeslpun nyawa. .

5. Kapanjingan nafsu, tegesipun angkara.6. Kapanjingan Akal, tegesrpun budi.7. Kapanjingan Karentek, tegesipun angen-angen.

lnggih punika warananing Dzat lGng Agung, sajatining nafiingkang elok, mila bebasanipun nafiwau cedhak boten senggolan,tebih tan kantenotr, katembungaken sajatining nafi punika mokalorane mesti anane, ananipun amung lawan sinawang kemawon.

Menggah dununging nafi kala wau wonten para sujanasariana ingkang akhli budi, sarta para Mukmin Khas ingkangsAmpun ambontos dhateng ijtihad, karanten para akhli llmi punikasayektosipun nyumerepi kumpul pisahing ](awula Gusti, sartawaskitha dhateng sangkan paraning tanaju'ltarki, awit ing dalempati punika pisah kumpuling ](awula Gusti wau kaupamekaken,roroning atunggal siji-siji balaka.

lGla samanten lngkang Sinuwun lGngjeng Sultan AgungPrabu Anyakrakusuffio, miwah pana Panembahan sakancanipun,nalika miyarsakaken wewedharanipun Kyai Pengulu AkhmadKategdr, ingkang kathah-khatah wau andadosaken sukasyukuring panggalih dalem, jalaran saya wijang wijining kekeranmila kaparenging karsa dalem lajeng kersa angadani andandosiwewejangan, sarta lajeng dhawuh; Pangulu Akhmad lGtegankinen anata pakaftining yasan dalem, anggenipun angimpunisakathahing kitab, ingkang mawi sesebutan rahsaning ilmikasampurnan.

7. Rahsaning Ktab Musarar.2. Kitab Tasawuf.3. Kitab Dhaka.4. Kitab Ma'lumatu'lhuluhiyah.5. Kitab Hidayatu'lkha'kaik.6, Kitab Bayan Maot.7. Kitab Bayan Budiman.8. kitab Bayan Mani.

66 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 68: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1. Hayryu, artinya hidup.2. Masuklah Nuf artinya cahaya.3. Kemasukan si[ artinya cipta.4. Kemasukan pula Roh, artinya Nyawa.5. Kemasukan nafsu, artinya angkara murka.6. Kemasukan akal, aftinya budhi.7. Kemasukan kehendak, artinya angen-angen.

Itulah wujudnya Dzat Yang Maha Agung, sebenarnya nafiyang baik, maka diibaratkan bahwa nafi itu walaupun dekat tetapitidak bersinggungan. jauh tak terduga jauhnya. Di katakan kalaunafi itu pastilah ada tidak muhgkin tidak ada. Adanya hanya karenaterlihat saja.

Adapun kedudukannya nafi tersebut, bagi para pakarnyailmu yang akhli budi, serta para Mukmin Khas yang sudah fahamdan mengasai ijtihad, tentulah para akhli ilmi itu yang sebenarnyamengetahui kumpul pisahnya lGwula Gusti, iuga mengetahuisangkan parannya tanaju'ltarki, karena di dalam kematian itupisah kumpulnya Kawula Gusti itu diumpamakan dua yangmenjadi satu,,satu satu belaka.

Ketika itu Sultan Agung Prabu Hanyakrakusuma dansegenap Panernbahan yang hadir, merasa sangat puas atassegenap pembicaraan yang menjelaskan semua perkara yahgpelik oleh Kyai Penghulu Akhmad lGtegan.

Kepada Kyai Penghulu Akhmad lGtegan diperintahkan untukmenghimpun sebanyak-banyaknya kitab untuk menyempurnakansemua wejangan-wejangan ilmu kesampurnan. Kitab-kitab yangada sebutannya dengan Rahsaning llmu kasampurnan, adalahsebagai berikut:

1. Kitab Musarar.2. Kitab Tasawuf.3. Kitab Dhaka.4. Kitab Ma'lumatu'lhuluhiyah.5. Kitab Hidayatu'ikha'kaik.6. Kitab Bayan Maot.7. Kitdb Bayan Budiman.8. Kltab Bayan Mani.

SERAf Kekiyasaning Pangrucutan 67

Page 69: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Sadaya wau ingkang mawi rahsaning llmu lGdhawuhananukil ingkang perlu-perlu kemawor, utawi ingkang pancen dadoswiting sesorogan. lGdhawuhan ambedakaken awit supadosgampila panataning rahsa, boten carup wor kaliyan yasan dalemwau, dados katawis pangkat-pangkatipun ingkang panata.

Kyai Pengulu Akhmad Kategan lajeng anguniukakensawarnining kitab ingkang mawi raos, dene ingkang mawisesimpangan bangsaning sorogan, inggih kagelaraken sadaya,supados kapilih pi'ilipun, bokmanawi wonten ingkang dadoskapareng ing karsa dalem angagem.

19. Warnining llmu Sorogan1. llmi Makdum sarfin, kawasanipun saged amujudaken

pratandha Panyorogipun saking emating ati sanubari,lampahipun angen lebet wedaling napas krk,

2. llmi Satariyah, soroganipun katarik saking pantrutunanwahyaning jajantung. Lampahipun angen keketek kita,kawasani pun saged ang I erepaken tetiyang.

3. llmiSarasa b, katarik saking panuwunan mdal pambudikita pribadi. Kawasanipun kinedhepan ing tetiyang,lampahipun saking wicara.

4. llmi Kharaiek, soroganipun katarik saking jinem,kawasanipun kinasihan ing Ratu, lampahipun sakingpamiyarsanipun tal i ngan kita.

5. llmi Majelis, soroganipun katarik saking suksma,lampahipun saking pangganda, kawasanipun sagedginugu saujaripun dhateng sasa mining agesa ng.

6, llmi Fatakurrahman, soroganipun saking panuwunan ingrahsa, lampahipun lawan pangraos kita pribadi,kawasanipun boten kening lepat.

7. llmi Sufi, soroganipun katarik saking panuwunan lawanmadi, lampahipun kalawan warna kita.

8. llmi Khafi, soroganipun katarik xking pnuwunan ing wadikita, lamphipun kaltyan ing rury kih. Kel<alih punika (llmiSd, lan llmi l<lnfi) kawas,nipun lept ing gfiha,rencana.

9. Winastan llmi naksabadiyatu'lkhak, soroganipun sakingpanuwunan ing kodrat pribadi. Lampahipun sakingkrejeting Dzat kita menawi sampun saget jumenefig,patrapipun lajeng Dzat kita menawi ening dumunung ingasepi, ugi wantah kemawon panuwunipun.

68 SERAf Kekiyasaning Pangracutan

Page 70: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

Semua yang tertera tersebut yang mengandung maknarahsanya ilmu diperintahkan untuk dikutip tetapi yang pelu-perlusaia. Atau yang memang menjadi kuncinya ilmu. Agar supayadibeda-bedakan satu dengan lainnya menurut jenis ilmunya,dengan demikian dih arapkan untuk mempermudahmempelajarinya. Tidak campur baur dengan susunan beliausendiri tadi, agar jelas susunannya.

Kyai Penghulu Akhmad Kategan lalu menyampaikanbeberapa kitab yang bagus dan memuat ajaran ilmu yangtinggi. Bila ada yang berorientasi ke arah ilmu sorogan iugalalu diielaskan semuanya dengan baik, supaya dipilih pi'ilnya,barangkali ada yang berkenan di hati Baginda Sultan untukdimanfaatkan ilmunya.

19. Berbagai IImu Sorogan (Gaib):1. llmu Makdum Sarfin. Dapat mewujudkan sesuatu.

2. llmu Satariyah. Dapat menenangkan orang yang sedangmarah.

llmu Sirasab. Dapat mendatangkan rasa hormat dankewibawaan.

llmu Kharajek. Dapat mendatangkan rasa simpati atasanatau Raja.

llmu Majelis. Segala kata-katanya dapat diterima orangbanyak.

llmu fatakurrahman. Tidak terkena luput atau kesalahan.

llmu Sufi. Dapat terbebas dari bencana.

llmu Khafi. Dapat terbebas dari bencana.

llmu Naksabandiyatu' lkhak.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

SERAf Kekiyasaning Pangracutan 69

Page 71: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

20. llmi Talek1. llmi Gaibu'lguyub, ka,vaxniput sagd amujudaken kang

sinedlp, Larnryhipun vking gaibing Dzat ki?a prifudi.Sadalp pmika pinntosipun kaanggp mujudaken kaelokan,kanhi aking Wtrwunan mahas irg asept.

2. llmiSefi, kawasanipun saged anggancangaken lampah,mawi angin. Lampahipun saking napas kita kaampetsatelasipun, manawi sampun dumugi nupus lajengjumeneng pribadi.

3. llmi Mubin, kawasanipun saged amujudaken ingkangsindya wonten ing Alam Dunya, lampahipun sakingmegeng tdnapas kita.

4. llmi Mu'in, kawasan'ipun saged mujudaken ing kaelokan,lampahipun saking anpas kita.

5. llmi Ahjadsabitah, kawasanipun saEed andhatengakenkaelokan wonten ing Alam Dunya, lampahipun sakingnupus kita.

6. llmi Barayan, kawasanipun saged amujudaken cipta.Lampahipun saking roh jasmani kita pribadi.

7. llmi Mahbud, kawasanipun saged adamel apesingdumadi, lampahipun saking Roh Rohani kita,

Menggah kathahing llmi Sorogan sadayakalawau, inggih ugitaksih kalebet paraboting llmi Ma'rifat, awit mawi anggadhahikaelokan minangka wewenanging jasad kita.

2l . Warni-Warnining WahyuSasampunipun makaten, saya wimbuh-wimbuh kacatheting

panggalih dalem, anyekapi saniskaraning karsa, tandha rinilanambaboni wibawaning Nusa Jawi, wahya wahyuning Pangeran,lajeng kawistara tanpa antara, ing wanci iam 3 dalu wontencumlorot warni tetiga:

7. Wahyu Nurbuwah, inggih punika Wahyuning Karaton Bintara,kapareng jumeneng Nata Paranpara, tegesipun Ratu utamiambek sadudlbya, warnining lNahyu maya-maya tanpawewayangan, sumorot kadisesotya mawa retna di.

2. Wahyu Kukumdh, warnanipun kadi kencana sinangling,inggih punika nandhakaken sampun binuka kijabingPangeran, kaparengaken jumeneng Ratu Adil, manubawa

70 SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 72: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

20. llmu Tatek (Keaialban):

1. ltmu Gaibu'lguyub. Dapat mewuiudkan yangdiinglnkan.

2. llmu Sefi. Dapat mempercepat perlalanan denganangln.

3. llmu Mubin. Dapat mengadakan yang di kehendaki.

4. llmu Mu'in. Dapat mendatangkan keanehan.

5. llmu Abiadsabiah. Dapat mendatangkan keanehan didunia.

6. llmu Barayan. Dapat mewuiudkan yang terplkir iadiada.

7. llmu Mahbut. Dapat mendatangkan b6ncana bagloranglain.

- Begitu banyaknya {lmuJlmu Sorogafi ftu, karena semuanya

itu masih termasuk dalam llmu Ma'rifat, karena mempunyalkeanehan sebagai wanrenangnya iasad lita.

21, Berbagai Macam WahYu:

Setelah begitu, bertambah senang dan berkenan didalam hati beliau, mencukupi segala kehendak, suatupertanda bahwa mendapatkan ldzin Tuhan untuk meniaga

kewibawaan Pulau Jawa. Tiada antara lama terllhatlah suatupertanda, merupakan Pancaran slnar tiga warna sekitar pukul

3 dinihari:

I 1. Wahyu Nurbuwah, adalah wahyunyan Kraton Bintoro, dapatmeniadiRaia Paranpara, aninya Raia utamayang mempunyal

iiwa terbuka dan wuiudnya wahyu, cahaya kemilau bagaikan

Permata indah.

2. Wahyu Kukumah, warnanya bagalkan berlian yang telahdigosok. Suatu pertanda telah terbukanya tiraiTuhan dandiperbolehkan untuk meniadi Ratu Adil, yang menguasalPulau Jawa, iuga dibenarkan untuk memperdalamberbagai llmu meniurus ke arah kebaikan sesama.

SERAT Kekiyasaning Pangncutan 71

Page 73: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

ambawani Tanah Jawa, rinilan angimpuni sakalwiringpangawikan wicaksana.

3. Wahyu Wilayah, warnanipun kados cahyaning jumerut nilapakaja, inggih punika nandhakaken rinilan jumenengWaliu'llah, kapareng ambuka kekeraning Pangeran,minangka dadi warananing Kanjeng Nabi MuhammadRasulullah.

Sadaya kala wau ingkang sami sumiwi ing ngarsa dalemsumerep mila sakondur dalem, Pangulu Akhmad Kategan ginanjarbusana adi 7 pangadeg, sarta pinaringan retna di kenging kaanggesanak putunipun, utawi ing siyang dalu taksih anggili ganjarandalem

Dene para Panembahan sakancanipun, sami pinaringanpisalin 5 pangadeg satunggal-tunggalipun Panembahan. ParaPangeran, Ulama pinaringan pisalin nigang pangangge, IumintuIiyaning ganiaran.

lng dalem 1000 dinten taksih kalilan saben malem Jumungahsowan ing Paneper, parenging karsa dalem taksih angrarasrahsaning llmu Kasampurnan.

Sasampuning jangkep 1000 dinten, lajeng katamtokakensaben malem wiyosan dalem, sami sowan ing Panepen temahkalulusaken salaminipun, ngiras andadosaken yasan dalemingkang perlu-perlu kaagem ing lGraton, dene para Panembahansapanunggilanipun lajeng kad hawuhan gilir gumantos sowanipun,amung minangka dados kanthining Kyai Pangulu AkhmadKategan, saengga saksi sabarang ingkang parenging karsa dalem,sasaminipun anggening kapareng ngimpuni rahsaning kitabsadaya, supados dados tetuladhaning putra wayah dalem sadaya.

Kacariyos ing nalika andadosaken wewejanganing llmiingkang pinusaka para Nata sadaya wau, inggih ugi asal sakingDalil, Hadis, ljmak, Kiyas saraosipun.

Ieges ipun Dalil, Pangand i kaning Allah.Ieges ipun Hadis, Wewarahing Rasulullah.

SERAI Kekiyasaning Pangracutan

Page 74: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

3. Wahyu Wilayah, warnanya bagaikan jamrud bercampurberlian biru yang sangat indah warnanya, suatu pertandakalau telah diterima sebagai Waliu'llah. Diperbolehkan untukmeweiangkan rahasia Tuhan untuk menyampaikanajaran-ajaran Nabi Muhammad S.A.W.

Peristiwa-peristiwa,' tersebut disaksikan oleh segenap yanghadir dalam musyawarah llmu itu. Maka setelah baginda Sultanpulang ke Keraton, Kyai Penghulu Akhmad lGtegan mendapatanugerah tujuh pasang pakaian, sefta mendapatkan anugerahmas permata yang dapat dipergunakan oleh anak cucu kelak.Tidak hanya itu saja siang malam masih' terus menerusmendapatkan anugerah dari Baginda Sultan.

Adapun para Panembahan dan yang lainnya, menerimaanugerah iuga yang berupa pakaian masing-masing lima pasang.Para Pangeran, Ulama, mandapatkan pakaian iugamasing-masing tiga pasang, begitu luga dengan hadiah-hadiahlainnya yang tidak terhingga. .

Selama seribu hari, setiap Jumat diifinkan untuk menghadapdi tempat panepen, atas kehendak Beliau masih terus merembuktentang llmu lGsampurnan.

Setelah mencapai seribu hari, Ialu ditentukan hanyalah setiapmalam hari Kelahiran Beliau diizinkan untuk menghadap kePanepen. Kemudian dilestarikan untuk selamanya pada setiapmalam kelahiran Beliau berkumpul di Paneper, sekaligus untukmenyelesaikan yasan Beliau Serat yang perlu-perlu untukkeperluan Keraton. Sedangkan para Panembahan dan yanglainnya diizinkan untuk bergantian manghadap Sultan, hanyasebagai teman Kyai Penghulu Akmad Kategan, sekaligus menjadisaksi semua keputusan Baginda untuk menghimpun isi kitabsemuanya supaya kelak dapat menfadi petunjuk bagi puteramaupun cucu Beliau seluruhnya.

Tersebutlah ketika menyelesaikan Serat Weiangan llmu yangdijadikan pusaka bagi para Raja, iuga berasal dari Dalil, Hadits,ljmak, Kiyas dengan seluruh maknanya yang dalam.

Dalil, artinya saMa-saMa Tuhan.Hadits, artinya petunjuk-petunjuk dari Rasulullah.

SERAf Kekiyasaning Pangncutan 73

Page 75: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

, Tegeslpun ljmak, ngumpulakenwewulangipun WraWali ingTanah Jawi.Iegeslpun Kyas, amencaraken wasitaning Wra padhi|.n,tngkang sampun Raloka kasubrata nipun.

Mila lajeng linuri-luri sapiturutipun, Panjenangan Dalem lngkangSinuwun Kanjeng Sulta f,gung Prabu Anyakrakusuma ingMataram, pinaringan llham dening Pangeran lGng Amaha Sucipiyambak, rinilan ambaboni ing Tanah Jawi.

74 SETUAI Keklyasaning Pangrucutan

Page 76: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

limak, artinya mengumpulkan palaiaran dan pendapat paraWali, Ulama.

Kiyas, artinya mengajarkan pesan dan pendapat para Penditaatau Ulama yang telah terkenal kepandaian maupun tapabratanya.

Oleh karenanya semuanya itu lalu dilestarikan untukdipergunakan dan dihayati segala ajaran suci tersebut. BagindaSultan Agung Parabu Hanyakra Kusuma di Mataram,mendapatkan instuisi langsung dari Tuhan, untuk menjadiPenguasa di Tanah Jawa.

SERAI Kekiyasaning Pangncubn 75

Page 77: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng
Page 78: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

1.

Norosumber don Bogion Bocoon

Al-Ghazali:

IHYA'ULUMIDDINAnnemarie Schimmel:..MYSTICAL DIMENSION OF ISI-AM..Bandesa K. Tonjaya, l.Ny.Gd.:..KANDA PAT SARI.'Frank J.Bruno, Ph.D.:,,KAMUS ISTII.AH KUNCI PSIKOLOGI"Hamka, Prof. Dr.:,.TASAUF''

Perkembangan dan pemurniannyaHamka, Prof. Dr.:,.TASAUF MODERN..Haryati Subadio, Prof. Dr.:.'JNANA SIDDHANTA.,HariSoewa rno, Moh.:..SYEKH SITI JENAR.'Mangunwiryatmo, S.: * 0i s,

"KUNCI MEMAHAMI ILMU TA_SAIVUP',

,r, *'

..MAI-ADI ENING JINARWI.'Pakubuwono lV :..SERAT WULANGREH"Pakubuwono M :,.SERAT CIPTO WASKITHO..Pakubuwono V :..SERAT SULUK CENTHINI''Poerbatiaraka, Prof. Dr RMNG.:..KAPUSTAKMN DJAWA'

3.

4.

5.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

15.

16.

13.

14.

SERAf Kekiyasaning Pangrucutan

Page 79: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

17.

18.

19.

20.

21 .

22.

23.

Prawiroatmojo, S.:

"BAUSASTRA JAWA-NDONESIA'Jilid I dan ll.Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bhs.lndonesia :

..KAMUS BESAR BAHASA INDONESIA'Simuh, Dr. :..MISTIK ISI-AM KEJAWEN"Soedjono hoemardani :..RENU NGAN TENTANG PEM BANG UNAN''

Suatu Aiaran Tentang Hidup Manusia dan HubungannyaDengan Tuhan Yang Digali dari Kedalaman Makna HurufJawa.Shayk lbrahim Gazurl - llahi :..ANA'L HAQQ..

Mengungkap Sufi Besar Al-hallaj.

Teriemahan: Hr. Bandaharso dan Joebaar Ajoeb.Sudewo, A.: .- : r

"SERAT PANITISASTRA"Wojowasito 5., Prof.:

"KAMUS KAWI (JAWA KUNO) - INDONESTA'

TH-?014

Page 80: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

KEP

JIJ

TANGGAL KE]I/IBALI( DATE DUE )

?pR.Ng. Wignyawirya

BABAD PAGEDHOT\

Wiryapanitra

BABAO TANAH JTKisah Kraton Blambanga

S.Haryanto

BAYANG.BAYANG ADHFilsafat, Simbolis dan Mi

Wayang

F,-tr {.r

N4 MA

fi4-ro8

8Et

K Hudoyo Doyodiput

HoRosl(/1^

? r,1. :, F,t,*p U S-T AKm$

^Yffi-i'=r[Hitis,- JnwA r 24 Jll 4l *L -r"

vvf -rtr-ERIS

anfaat-tuah-misteri't'fAgungIINO PANGRACUTANlmu ilrarifatena Ke lVASKITOtik terapan

nggowarsitoYAT JATI'o

ITRA

B

SattRumnut

Pengarang

Judul buku

TSr $*H.-isrlsrsliJ1fr

'r,rif,iGirlrr&0

1g3. lrss/ t'

PURWO

Page 81: )?.32r - Perpus Provinsi Jateng

TENTANG PEMEDAR

Kl HUDOYO DOYODIPURO, Occ. Lohir diSemorong 2l Juni I937, dibesorkon diSurokorto. Pendidikon formol terolthirIlrcnyebsoikon Akodemi Koperosi, Non formolsekoloh Tinggi llmu Hipnotisme don OccoltisrTrc(1966). Tingkot Sorjono Poropsikologi diSemorong (1967).

Belojor kepodo Romo Dipo di Solo (1966-1975) dolom ngelmu Mistil<, Pongrocuton donPoropsikologi.

Proktek Pengoboton Occultis di Solo dengon brdoftor di KejoriSurokorto. 2 Okt.ober 78. No. 8.85/Pokem/V78. Kemudion di Solotigo,terdoftor Kejori Solotigo. 12 April 1979. No. 0UP. b.U4l'79. Di KodyoSemorong lerdoftor di Kejori Kodyo Semorong 25 Jonuori 1984.

Membuko Podepokon 'Dhoyo Husodo' di Semorong dolom rongkoLITBANG (Penelition don Pengembongon) Poropsikologi.

Penceromoh dolom bidong Poropsikologi, penyembuhon, konsultosiPribodi, don rnengembongkon ilmu.

Menulis buku-buku fiksi don non Fiksi. Sebogion bloh dibeliDEPDIKBUD dolom Proyek Pengodoon Buku Perpustokoon.

Koryo yong sudoh terbit ontoro loin : HOI?OSKOP JAWA MisteriPronoto Mongso, KERIS - Doyo Mogic - Monfoot - Tuoh - Misteri. JggoMewedor : SEMT KEKIYASANING PANGRACI.JTAN Wirid Ngelmu Mo'rifot,nf DTf'\ ttrAQlllTr'f ll,r,rlarr r lli,rlilz Tara^a'. A^s laia l^ai^ ICIPTO WASKITO Ngelmu Mistik Teropon don loin-loin.