3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ... · jeziora/starorzecza/drobne zbiorniki były wcześniej badane to na podstawie wcześniejszych badao wyznaczono reprezentatywny

Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

WYNIKI MONITORINGU aktualizacja 2011-02-10

COPYRIGHT © GIOŚ Strona 1 z 35

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

fot. S. Ligęza

Koordynator: Elżbieta Wilk-Woźniak Eksperci lokalni: Maciej Gąbka, Magdalena Grabowska, Maciej Karpowicz, Mikołaj Kokocioski, Andrzej Kołodziejczyk, Natalia Kuczyoska-Kippen, Beata Messyasz, Barbara Nagengast, Teresa Ozimek, Bogna Paczuska, Mariusz Pełechaty, Wojciech Pęczuła, Mirosława Pietryka, Agnieszka Pociecha, Andrzej Pukacz, Dorota Richter, Edward Walusiak, Elżbieta Woźniak-Wilk, Janusz Żbikowski Typ siedliska przyrodniczego podlegał monitoringowi w roku 2009. Monitoring będzie kontynuowany w roku 2011.

Liczba i lokalizacja stanowisk i obszarów monitoringowych

Do monitoringu wybrano 129 stanowisk zaklasyfikowanych do typu siedliska 3150 położonych w regionie kontynentalnym i alpejskim (Tab.1). Monitoring był kontynuacją monitoringu




przeprowadzonego w 2009 r. W bieżącym roku (2010) zmonitorowano stanowiska rozmieszczone na jeziorach, starorzeczach i drobnych naturalnych eutroficznych zbiornikach wodnych na terenach województw: kujawsko-pomorskie, warmiosko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie, śląskie, małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie. W sumie w latach 2009-2010 monitoringiem objęto obszar prawie całej Polski, co dało możliwośd w miarę dobrego zapoznania się ze stanem siedliska w różnych regionach kraju. W bieżącym roku w składzie monitorowanych stanowisk znalazły się stanowiska na 20 obszarach Natura 2000, z tego tylko 3 to obszary monitorowane także w ubiegłym roku: Rogalioska Dolina Warty, Jeziora Uściwierskie, Łęgi Odrzaoskie. Wybrane obszary reprezentują prawie całą Polskę poza Polską centralną. Oceniane siedliska mieszczą się w zakresie powierzchni od małych starorzeczy o powierzchni poniżej 1 ha do dużych jezior, dając możliwośd porównania siedlisk różnej wielkości. Planuje się niewielkie uzupełnienie listy stanowisk monitorowanych w roku 2011, aby uzupełnid luki geograficzne oraz wyjaśnid wątpliwości metodyczne związane z dużym zróżnicowaniem tego siedliska przyrodniczego. O ile literatura dotycząca jezior eutroficznych jest obszerna, o tyle informacje dotyczące starorzeczy i drobnych zbiorników wodnych są bardzo skąpe, toteż monitoring tych typów zbiorników wodnych jest niezwykle cenny. Niejednokrotnie bardzo trudno jest znaleźd stanowiska zlokalizowane na starorzeczach czy drobnych zbiornikach pochodzenia naturalnego, bowiem często ich obecnośd na mapie nie jest jednoznaczna z obecnością w rzeczywistości. Wiele spośród tych pięknych i niezwykle cennych stanowisk nigdy nie zostało zinwentaryzowanych i ginie bezpowrotnie ze względu na drenaż, zmiany stosunków wodnych, gwałtownie prowadzone prace związane z budową dróg i autostrad itp. Tab. 1. Zestawienie badanych stanowisk i obszarów

Nazwa stanowiska Lokalizacja stanowiska w obszarze Natura 2000

Brzezinka-Chropao 1 -

Brzezinka-Chropao 2 -

Drobny zbiornik wodny k. Zawieprzyc -

Grobla 1 -

Grobla 2 -

Jedlina 1 -

Jedlina 2 -

Jedlina 3 -

Jedlina 4 -

Jezioro 2 bezimienne w Wudzyniu -

Jezioro bezimienne w Nowym Jasiocu -

Jezioro bezimienne w Wudzyniu -

Jezioro Biskupioskie PLH040028 Ostoja Barciosko-Gąsawska

Jezioro Błonie -

Jezioro Czarne Uścimowskie -

Jezioro Czeszewskie -

Jezioro Długie Wigierskie PLH200004 Ostoja Wigierska

Jezioro Gardzieo PLH280053 Ostoja Iławska

Jezioro Głębokie -

Jezioro Głębokie k. Cycowa 1 -




Jezioro Głębokie k. Cycowa 2 -

Jezioro Głębokie, stanowisko 1 PLH280055 Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo

Jezioro Górskie 1 -

Jezioro Górskie 2 -

Jezioro Iławskie -

Jezioro Inulec 1 -

Jezioro Inulec 2 -

Jezioro Jeziorak -

Jezioro Karaś PLH280003 Jezioro Karaś

Jezioro Kolmowo -

Jezioro Lubieckie -

Jezioro Majcz Wielki 1 PLH280048 Ostoja Piska

Jezioro Majcz Wielki 2 PLH280048 Ostoja Piska

Jezioro Maliszewskie PLC200003 Przełomowa Dolina Narwi

Jezioro Mikołajskie 1 -



Jezioro Mogileoskie -

Jezioro Muliczne PLH200004 Ostoja Wigierska

Jezioro Niklerz PLH200008 Dolina Biebrzy

Jezioro Odnoga, st. 2, starorzecze w ok. Stężycy -

Jezioro Odnoga, starorzecze w ok. Prażmowa -

Jezioro Okrągłe Wigierskie PLH200004 Ostoja Wigierska

Jezioro Olejnickie 1 -

Jezioro Płotycze k. Urszulina st. 1 -

Jezioro Płotycze k. Urszulina st. 2 -

Jezioro Radachowskie, st. 1 -


Jezioro Radachowskie, st. 3 PLH080011 Dolina Pliszki


Jezioro Ratno, st. 1 PLH080011 Dolina Pliszki

Jezioro Ratno, st. 2 PLH080011 Dolina Pliszki

Jezioro Rgielskie, st. 2 -

Jezioro Rzepinko -

Jezioro Stępuchowskie -

Jezioro Strzyżewskie -

Jezioro Toniszewskie PLH300044 Jezioro Kaliszaoskie

Jezioro Tynwałdzkie -

Jezioro Wielicko (lub Wielickie) st. 1 PLH080011 Dolina Pliszki

Jezioro Uściwierz PLH060009 Jeziora Uściwierskie



Jezioro Ząbrowo -

Jezioro Zielone -




Medyka -

Starorzecze 1 Mozgowina PLH040003 Solecka Dolina Wisły

Starorzecze 17 PLH020103 Łęgi nad Bystrzycą


Starorzecze 2 Mozgowina PLH040003 Solecka Dolina Wisły





Starorzecze Głoska, st. 6 PLH020018 Łęgi Odrzaoskie

Starorzecze Hurko -

Starorzecze Jelcz Laskowice - Jelcz, st. 1 PLH020017 Grądy w Dolinie Odry

Starorzecze Jelcz Laskowice - Jelcz, st. 2 PLH020017 Grądy w Dolinie Odry

Starorzecze Lenartowice – Prężyce, st. 5 -

Starorzecze Mała Reptówka PLH040003 Solecka Dolina Wisły

Starorzecze Mokry Dwór - Radwanice, st. 3 -

Starorzecze Mokry Dwór - Radwanice, st. 4 PLH020017 Grądy w Dolinie Odry

Starorzecze Narwi 1 (Suszcza) PLH200010 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi

Starorzecze Narwi 10 (Góra Strękowa2) PLH200008 Dolina Biebrzy

Starorzecze Narwi 2 (Suszcza-2 „Wilcze Gardło”) PLH200010 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi

Starorzecze Narwi 3 (Doktorce) PLH200010 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi

Starorzecze Narwi 4 (Suraż) PLH200010 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi

Starorzecze Narwi 5 (Suraż- boisko) PLH200002 Narwiaoskie Bagna

Starorzecze Narwi 6 (Nieciece) PLC200003 Przełomowa Dolina Narwi

Starorzecze Narwi 7 (Słomianka) PLH200008 Dolina Biebrzy

Starorzecze Narwi 8 (Łaś-Toczyłowo) PLH200008 Dolina Biebrzy

Starorzecze Narwi 9 (Góra Strękowa1) PLH200008 Dolina Biebrzy

Starorzecze Popradu-Staw Wierchomla PLH120019 Ostoja Popradzka

Starorzecze Przemyśl 1 -

Starorzecze Przemyśl 2 -

Starorzecze w Rafie PLH040003 Solecka Dolina Wisły

Starorzecze w Złej Wsi PLH040003 Solecka Dolina Wisły

Starorzecze Warty 10 -

Starorzecze Warty 11 PLH300012 Rogalińska Dolina Warty

Starorzecze Warty 12 PLH300012 Rogalioska Dolina Warty







Starorzecze Wełny -

Starorzecze Wieprza k. Klarowa -

Starorzecze Wisły – Babice -

Zbiornik 10 PLH020017 Grądy w Dolinie Odry











Starorzecze 2 PLH020017 Grądy w Dolinie Odry



Zaleszany starorzecze 1 PLH180020 Dolina Dolnego Sanu

Zaleszany starorzecze 2 PLH180020 Dolina Dolnego Sanu

Zbiornik 19 PLH020103 Łęgi nad Bystrzycą



Zbiornik Rozlewisko –Starorzecze Wisły -

Zbiornik Siechnice -

Zbiornik Wysogotowo -

Metodyka badań

Sposób prowadzenia badao terenowych i zakres danych gromadzonych w terenie Termin prowadzonych badao: zaleca się prowadzenie badao w okresie letnim, w miesiącach lipiec-sierpieo, nie wcześniej niż początek lipca i nie później niż połowa września. Sprzęt niezbędny do badao terenowych:

mapa, GPS, ołówek, notatnik

ponton, kajak lub łódka

buty terenowe, gumowce

aparat fotograficzny

sonda do mierzenia przewodnictwa

krążek Secchiego

sonda mierząca głębokośd lub inny prosty przyrząd umożliwiający zmierzenie głębokości maksymalnej badanego zbiornika,

kotwiczka do wyciągania roślin podwodnych




Sprzęt nie obligatoryjny, wymagany w przypadku określania wskaźników pomocniczych: 1. sonda do mierzenia odczynu wody 2. siatka planktonowa 3. pojemniczek na plankton 4. płyn Lugola 5. możliwośd dostępu i użytkowania prostego mikroskopu świetlnego.

W terenie należy przeprowadzid następujące obserwacje i badania:

ocenid zarastanie brzegów jeziora, wypłycanie, fragmentację siedliska, zmiany jakie zaszły w siedlisku od okresu poprzednio przeprowadzonego badania

zwrócid uwagę na ewentualne zniszczenia, zaśmiecania, odprowadzanie ścieków, kłusownictwo itd.

znaleźd miejsce w którym przy poprzednim badaniu wytyczono transekt (dostępne dane GPS). W przypadku jeśli siedlisko badane jest po raz pierwszy należy znaleźd i wyznaczyd reprezentatywny transekt

określid charakterystyczną kombinację zbiorowisk roślin wodnych w ustalonym transekcie

określid gatunki dominujące w poszczególnych zbiorowiskach

określid występowanie gatunków rzadkich, chronionych, charakterystycznych lub obcych dla siedliska

w centralnej części jeziora lub w centralnej części wydzielonego obszaru jeziora (najgłębsze miejsce niezarośniętego lustra wody-pelagialu), należy określid: barwę wody, przejrzystośd (widzialnośd krążka Secchiego), przewodnictwo, pH. Próby pobierane powinny byd z warstwy powierzchniowej (ok. 0,5-1m)

pobrad próbę do analiz planktonu (parametr pomocniczy). Próby pobierane powinny byd z warstwy powierzchniowej (ok. 0,5-1m) i utrwalane płynem Lugola.

Jeśli wyznaczony przy poprzednich badaniach transekt uległ przesunięciu należy dokładnie określid i zanotowad nowe współrzędne geograficzne oraz ocenid wielkośd zbiorowiska, czy uległa zmniejszeniu, zwiększeniu bądź pozostaje w stanie porównywalnym do wielkości poprzednio badanego zbiorowiska. Jeśli jezioro/starorzecze/ drobny eutroficzny zbiornik wodny nie są duże należy opłynąd/ obejśd całe jezioro/starorzecze/ zbiornik wodny w celu uchwycenia obecności płatów roślinności lub nawet pojedynczych osobników gatunków rzadkich, chronionych, charakterystycznych czy też obcych/inwazyjnych dla siedliska, znajdujących się poza badanym transektem. Jeśli jezioro jest duże i posiada bardzo dobrze rozwinięta linię brzegową, wówczas zalecane jest opłynięcie wcześniej określonej – wydzielonej części jeziora. Jeśli starorzecze na skutek zarastania i wypłycania ulega wyraźnemu rozdzieleniu na części lub zostało przedzielone na skutek działalności ludzkiej (np. nasypanie grobli) należy każdą z części traktowad jako osobne stanowisko. Starorzecza zwykle nie są dużymi zbiornikami więc zaleca się opłynięcie lub obejście całego starorzecza (jeśli jest to możliwe). Badania na poszczególnych stanowiskach wykonano w lipcu, sierpniu lub wrześniu. Oceniono stopieo zarastania brzegów. Jeśli jeziora/starorzecza/drobne zbiorniki były wcześniej badane to na podstawie wcześniejszych badao wyznaczono reprezentatywny transekt. Jeśli jezioro/starorzecze było badane pierwszy raz, to reprezentatywny transekt wyznaczono po obejściu lub opłynięciu całego jeziora/starorzecza lub oddzielnej, wyznaczonej ich części. W przypadku starorzeczy i drobnych zbiorników, ze




względu na zwykle ich niewielką powierzchnię, powierzchnię całego zbiornika traktowano jako powierzchnię 1 transektu. Przy czym dla potrzeb monitoringu ustalono, że:

POWIERZCHNIA SIEDLISKA= CAŁE JEZIORO – POWIERZCHNIA SZUWARU Tak więc zbiorowiska roślin określano poza obszarem szuwaru. Następnie postępowano zgodnie z wyżej wymienionymi zaleceniami. Położenie transektu oraz wysokośd n.p.m. wyznaczono za pomocą GPS. Uzyskane w ten sposób dane są wystarczające do ponownej lokalizacji transektu, jeziora, starorzecza, drobnego zbiornika wodnego. Ocenę dokonano na podstawie następujących wskaźników: Lista wskaźników specyficznej struktury i funkcji siedliska

Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu

Gatunki inwazyjne i/lub obce dla zbiorowiska

Barwa wody

Konduktywnośd (przewodnictwo elektrolityczne)

Przezroczystośd wody Wskaźnik pomocniczy

Odczyn wody

Plankton: fito- i zooplankton Wskaźniki przyjęte dla oceny specyficznej struktury i funkcji siedliska 3150 to:

Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu: wskaźnik określa

występowanie zbiorowisk roślinnych w obrębie wybranego (charakterystycznego,

reprezentatywnego dla siedliska) transektu. W opisie i ocenie szczegółowo powinno się określić

występowanie zbiorowisk roślin wodnych, jednak bez konieczności wyszczególniania zbiorowisk

turzycowych i szuwarowych. Należy także określić dominację zespołów w zbiorowiskach.

Wskaźnik ocenia czy występują i w jakim stanie zachowania znajdują się zbiorowiska

charakterystyczne dla danego siedliska. Ocena powinna zostać dokonana w oparciu o wcześniej

ustalony, określony (dostępne współrzędne geograficzne) transekt. W przypadku przesunięcia

badanego transektu, niezbędne jest określenie i zanotowanie nowych współrzędnych

geograficznych.

Do charakterystycznych gatunków roślin naczyniowych dla siedliska 3150 należą: rdestnica

trawiasta Potamogeton gramineus, rdestnica lśniąca Potamogeton nitens, rdestnica grzebieniasta

Potamogeton pectinatus, rdestnica nitkowata Potamogeton filiformis, zamętnica błotna

Zannichellia palustris, rdestnica ostrolistna Potamogeton acutifolius, włosienicznik krążkolistny

Batrachium circinatum, moczarka kanadyjska Elodea canadensis, rogatek sztywny Ceratophyllum

demersum, wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum, rdestnica ścieśniona Potamogeton

compressus, rdestnica połyskująca Potamogeton lucens, rdestnica przeszyta Potamogeton

perfoliatus, przęstka podwodna Hippuris vulgaris f. submersa, rdestnica pływająca Potamogeton

natans, wywłócznik okółkowy Myriophyllum verticillatum, grążel żółty Nuphar lutea, grzybienie

białe Nymphaea alba, grążel mały Nuphar pumilum, grzybienie północne Nymphaea candida,

grzybieńczyk wodny Nymphoides peltata, kotewka orzech wodny Trapa natans, rdest

ziemnowodny Polygonum amphibium, rdestnica stępiona Potamogeton obtusifolius, żabiściek




pływający Hydrocharis morsus-ranae, osoka aloesowata Stratiotes aloides, rzęsa garbata Lemna

gibba, spirodela wielokorzeniowa Spirodela polyrhiza, rzęsa trójrowkowa Lemna trisulca, wgłębka

wodna Riccia fluitans, wgłębik pływający Ricciocarpus natans, rzęsa drobna Lemna minor,

salwinia pływająca Salvinia natans.

Gatunki inwazyjne i/lub obce dla zbiorowiska: wskaźnik określa występowanie gatunków

inwazyjnych i/lub obcych dla zbiorowisk roślinnych charakterystycznych dla danego siedliska

ocenianych w określonym transekcie (patrz wskaźnik a). Oceny powinno dokonywać się w oparciu

o wcześniej ustalony, określony (dostępne współrzędne geograficzne) transekt. W przypadku

przesunięcia badanego transektu, niezbędne jest określenie i zanotowanie nowych współrzędnych

geograficznych.

Barwa wody: jeden z parametrów określających jakośd wody. Barwa wody bywa spowodowana odpadami organicznymi, substancjami humusowymi, erozją gleb, ściekami, licznie rozwijającym się fitoplanktonem, obecnością zawiesiny. Wszystkie wymienione elementy mają negatywny wpływ i prowadzą do pogorszenia się stanu siedliska. Barwę wody ocenia się w punkcie usytuowanym mniej więcej w centralnej, środkowej, najgłębszej części jeziora (lub centralnej, środkowej, najgłębszej części wydzielonego obszaru jeziora).

Konduktywność (przewodnictwo elektrolityczne): wartość przewodnictwa elektrolitycznego

odzwierciedla poziom zawartości jonów i jest miarą zdolności wody do przewodzenia prądu

elektrycznego. Występujące w wodzie zanieczyszczenia ulegające dysocjacji elektrolitycznej są

przyczyną lepszego przewodzenia prądu. Na zmianę przewodnictwa prądu wpływa ilość gazów

pochłanianych z powietrza (CO2, SO4, NH3) oraz zanieczyszczenia pochodzenia

antropogenicznego (zrzuty ścieków, spływy wód z terenów uprawnych zawierających nawozy

fosforowe i azotowe itd.). Wartość przewodnictwa mierzy się sondą z warstwy powierzchniowej

(ok. 0,5-1m) ze strefy pelagialu (strefa otwartej toni wodnej). Punkt pomiarowy powinien być

usytuowany mniej więcej w centralnej, środkowej, najgłębszej części jeziora (lub centralnej,

środkowej, najgłębszej części wydzielonego obszaru jeziora).

Przezroczystość wody: mierzona jako widzialność krążka Secchiego. Krążek Secchiego to biały

krążek o średnicy 30 cm opuszczany na znakowanej linie lub taśmie mierniczej w głąb wody do

momentu kiedy przestajemy widzieć krążek. Punkt pomiarowy powinien być usytuowany mniej

więcej w centralnej, środkowej, najgłębszej części jeziora (lub centralnej, środkowej, najgłębszej

części wydzielonego obszaru jeziora). Słaba przezroczystość wody ma negatywny wpływ na

rozwój roślin podwodnych i może być efektem silnego rozwoju fitoplanktonu lub obecnością

zawiesiny w wodzie.

Wskaźnik pomocniczy

Odczyn wody: parametr określający kwasowość lub zasadowość wody. Zbyt duża wartość pH (>

9) świadczy o silnych procesach eutrofizacji mogących prowadzić do stanu hypertrofii. Wartość

pH mierzy się sondą pH metrową z warstwy powierzchniowej (ok. 0,5-1m) ze strefy pelagialu

(strefa otwartej toni wodnej). Punkt pomiarowy powinien być usytuowany mniej więcej w

centralnej, środkowej, najgłębszej części jeziora (lub centralnej, środkowej, najgłębszej części

wydzielonego obszaru jeziora).

Plankton – określany jako łączna ocena fito-i zooplanktonu. (Jeśli oceny obu składowych różnią

się, to za ocenę końcową przyjmuje się niższą wartość).

Plankton roślinny i zwierzęcy jest elementem szybko reagującym na zmiany warunków, stąd jego

odpowiedź jest najszybsza. Zanim zmiany warunków siedliskowych staną się widoczne na




poziomie roślin wyższych, fito- i zooplankton wykaże zmiany w krótszym odcinku czasu. Znając

zależności troficzne w jeziorze, wiemy, że skład zooplanktonu jest pomocny przy pośredniej

ocenie obecności lub nieobecności drapieżników wśród ichtiofauny, co przekłada się na jakość

warunków w jeziorze i dobre funkcjonowanie ekosystemu jeziornego.

W przypadku siedliska 3150 obecność, a nawet krótkotrwałe zakwity sinicowe są zjawiskiem

naturalnym. Jednak nadmierny wzrost żyzności prowadzący do hypertrofii oraz niekorzystne

zjawiska, które są efektem długotrwałych zakwitów sinicowych świadczą o złym stanie siedliska.

Obecność zakwitu sinicowego informuje nas, że powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na stan

ekosystemu, w którym zjawisko zostało stwierdzone oraz zastosować natychmiastowe działania

ochronne.

Punkt poboru prób do określenia planktonu powinien byd usytuowany mniej więcej w centralnej, środkowej, najgłębszej części jeziora (lub centralnej, środkowej, najgłębszej części wydzielonego obszaru jeziora). Próby pobiera się przy użyciu siatki planktonowej (zalecana siatka o małej średnicy oczek # 20 lub mniej µm ponieważ umożliwi to określenie zarówno fito- jak i zooplanktonu). Po zagęszczeniu próby przez siatkę planktonową próbkę należy przelad do plastikowego pojemnika i dodad parę kropel płynu Lugola w celu utrwalenia próby. Dobrze zabezpieczyd przed wylaniem się w transporcie. Zgrubna analiza różnorodności i udziału procentowego poszczególnych grup powinna byd dokonana w minimum 20 polach widzenia w mikroskopie świetlnym. W przypadku nieposiadania siatki planktonowej dla określenia fitoplanktonu można zastosowad metodę osadzania prób po uprzednim utrwaleniu płynem Lugola. Nie wymaga się precyzyjnego oznaczania fito- i zooplanktonu, a w przypadku wątpliwości zalecana jest konsultacja ze specjalistami.

Poniżej (Tab. 2) przedstawiono waloryzację wskaźników specyficznej struktury i funkcji siedliska

Wyskalowanie (waloryzacja) wskaźników w kategoriach FV, U1 i U2

Tab. 2. Waloryzacja wskaźników specyficznej struktury i funkcji siedliska na stanowisku

Wskaźnik Ocena

FV U1 U2

Barwa wody słabo zielona, słabo

przezroczysta, brązowawo-

przeźroczysta

wyraźnie zielone zabarwienie

widoczne sinozielone

zabarwienie – jak rozlana farba oleju

na powierzchni wody


duża różnorodnośd fitocenotyczna

zbiorowisk, obecne nymfeidy i elodeidy. Pleustofity drobne

obecne lub nie (jeśli obecne to w

jeziorach do 25%, a w starorzeczach do

brak nymfeidów lub elodeidów lub

obecne obie grupy, ale

wówczas w zbiorowiskach

elodeidów obecnośd

Ceratophyllum

jedno zbiorowisko nymfeidów lub

elodeidów składające się

tylko z jednego gatunku

(kadłubowe). Zbiorowisko

wykształcone




50% pokrycia powierzchni)

demersum (rogatek sztywny)

więcej niż 25%. Pleustofity obecne

lub nie (jeśli obecne to: w

jeziorach powyżej 25%, a w

starorzeczach: powyżej 50%

pokrycia powierzchni)

fragmentarycznie. W przypadku

występowania zbiorowiska/zbior

owisk gatunku chronionego lub rzadkiego ocena

pozostaje jako FV (dotyczy

następujących gatunków:

Salvinia natans (salwinia

pływająca), Trapa natans (kotewka orzech wodny),

Nymphoides peltata

(Grzybieoczyk wodny), Pływacz –

różne gatunki (Utricularia spp.).

Plankton: Fitoplankton FV – dominacja

zielenic lub innych grup z wyjątkiem

sinic

U1 – sinice obecne mogą byd dominantem lecz

mniej niż 50 %

U2 – sinozielone zabarwienie wody

wskazujące na zakwit sinicowy,

sinice są dominantem > niż

50%.

Plankton: Zooplankton

FV- duże zróżnicowanie

taksonomiczne w zespole

zooplanktonu. Brak albo występowanie

pojedynczych osobników z

gatunków eutroficznych

zooplanktonu do 5%. Występowanie

gatunków rzadkich i chronionych.

U1- obecnośd drobnych

wioślarek oraz wrotków, jednak

wrotki nie dominują. Obecnośd gatunków

eutroficznych od 5 do 50 % w całym

zespole zooplanktonu.

U2 – dominacja wrotków, małe zróżnicowanie

taksonomiczne. Dominacja gatunków

eutroficznych w zespole

zooplanktonu powyżej 50 %.

Gatunki inwazyjne i obce dla zbiorowisk makrofitów

brak gatunków obcych i inwazyjnych

(dopuszcza się obecnośd moczarki

gatunek lub gatunki obce obecne jako pojedyncze

gatunki lub gatunek obcy liczne, obecne

gatunki inwazyjne




kanadyjskiej Elodea canadensis)

osobniki (nie bierze się pod

uwagę występowania

moczarki kanadyjskiej

Elodea canadensis)

(nie bierze się pod uwagę obecności

moczarki kanadyjskiej

Elodea canadensis)

Odczyn wody (wskaźnik pomocniczy)

FV: 6,5-7,9 U1: 8-9

U2 wartośd wyższa lub równa 9 lub niższa lub równa

6,5

Przewodnictwo wartośd niższa lub równa 600 µS/cm

601-899 µS/cm wartośd wyższa lub równa 900

µS/cm

Przezroczystośd widzialnośd do dna lub powyżej 2,5m

1m-2,5m widzialnośd poniżej 1m

Wskaźniki kardynalne: charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu, gatunki inwazyjne i b obce dla zbiorowisk makrofitów, barwa wody, przewodnictwo, przezroczystośd. Wskaźniki pomocnicze: odczyn wody, fito- i zooplankton jako wspólna ocena planktonu.

Wyniki badań i ocena stanu zachowania

REGION KONTYNENTALNY

W regionie kontynentalnym do monitoringu wytypowano stanowiska siedliska 3150 z całego obszaru Polski, ze szczególnym uwzględnieniem północno-wschodnich i południowo-wschodnich regionów, które nie były monitorowane w poprzednim roku. Stosunkowo duża liczba monitorowanych stanowisk daje wyobrażenie o stanie siedlisk 3150 na terenie naszego kraju. Należy zwrócid uwagę, że opisywane były i są jedynie stanowiska, które, w przypadku jezior, nie muszą odzwierciedlad stanu troficznego całego jeziora, lecz jedynie ściśle określonej jego części. Może się więc zdarzyd, że całe jezioro zostało zaklasyfikowane do innego typu jezior lub ogólnie zostało określone na poziomie mezotrofii, jednak podstawowe dane fizyczno-chemiczne, zakwity glonów, dominacja sinic, wskazują na eutroficzny charakter określonego miejsca. Jeśli dodatkowo obecne były makrofity charakterystyczne dla siedliska 3150 uznawano takie stanowisko. Pomimo tak dużej liczby stanowisk, wydaje się, że istnieją jeszcze pewne niewielkie braki geograficzne – należy więc w roku 2011 wyznaczyd dodatkowe stanowiska w dolinach rzecznych oraz na Pomorzu (w tym jezior przymorskie). Dodanie nowych stanowisk umożliwi jeszcze dopracowanie metodyki i przetestowanie jej na nowych stanowiskach (chodzi przede wszystkim o lepsze uwzględnienie zróżnicowania genetycznego i historycznego tego siedliska przyrodniczego). Reprezentatywnośd wyników, rozmieszczenie stanowisk Spośród 128 stanowisk regionu kontynentalnego, monitorowanych w obszarze siedliska 3150 - 68 zlokalizowanych zostało na 19 obszarach Natura 2000: Dolina Biebrzy (5 stanowisk), Dolina




Dolnego Sanu (2 stanowiska), Dolina Pliszki (6 stanowisk), Grądy w Dolinie Odry (17 stanowisk), Jeziora Uściwierskie (1 stanowisko w 2010 r.); Jezioro Kaliszaoskie (1 stanowisko), Jezioro Karaś (1 stanowisko), Łęgi nad Bystrzycą (9 stanowisk), Łęgi Odrzaoskie (1 stanowisko w 2010 r.), Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo (1 stanowisko), Narwiaoskie Bagna (1 stanowisko), Ostoja Barciosko-Gąsawska (1 stanowisko), Ostoja Iławska (1 stanowisko), Ostoja Piska (2 stanowiska), Ostoja w Dolinie Górnej Narwi (4 stanowiska), Ostoja Wigierska (3 stanowiska), Przełomowa Dolina Narwi (2 stanowiska), Rogalioska Dolina Warty (5 stanowisk w 2010 r.), Solecka Dolina Wisły (5 stanowisk). Ocena stanu zachowania siedliska 3150 dla obszarów Natura 2000 Ogólnie stwierdzono, że około połowa badanych stanowisk znajdujących się na obszarach Natura 2000 ma stan niezadowalający (U1), ponad 25% stan zły (U2) i mniej niż 25% stan właściwy (FV). Ogólnie jako stan właściwy (FV) stwierdzono na obszarach: Dolina Dolnego Sanu, Jezioro Karaś, Ostoja Piska i Solecka Dolina Wisły. Jednakże oprócz Soleckiej Doliny Wisły pozostałe obszary były reprezentowane tylko przez pojedyncze lub podwójne stanowiska, co może się okazad niewystarczającą liczbą do uśrednienia stanu siedlisk na tych obszarach. Obszary, które zostały ocenione na podstawie większej ilości stanowisk znalazły się w grupie stanu niezadowalającego (U1). Z kolei obszary ocenione jako ogólny stan zły (U2) to obszary także reprezentowane przez pojedyncze stanowiska, a więc nie oddające w pełni stanu obszaru (Jezioro Kaliszaoskie, Ostoja Barciosko-Gąsawska i Łęgi Odrzaoskie). Ocenę U2 otrzymał obszar Jezioro Kaliszaoskie. Należy tu zwrócid uwagę, że monitorowane stanowisko to stanowisko zlokalizowane na Jeziorze Toniszewskim, a nie Jeziorze Kaliszaoskim. J. Tobiszewskie leży na obszarze „J. Kaliszaoskie” i stąd reprezentuje ten obszar Natura 2000. W ocenie J. Tobiszewskiego prawie wszystkie wskaźniki zostały ocenione jako złe (U2). Jezioro poddane jest silnej presji człowieka, posiada zlewnie rolniczą, nieuregulowaną gospodarkę wodno-ściekową, jest silne użytkowanie rekreacyjne bez zaplecza sanitarnego i odpowiednich zabezpieczeo. Zła ocena (U2) siedliska na obszarze Ostoji Barciosko-Gąsawskiej jest związana generalnie ze złym stanem Jeziora Biskupioskiego. Podobnie jak w przypadku Jeziora Toniszewskiego, jezioro poddawane jest silnej presji czynnika ludzkiego. Skutkiem takich działao jest szybkie zanikanie siedliska na skutek wypłycania i zarastania. Jednym z czynników wzmagających negatywne skutki jest regulacja stosunków wodnych na obszarze związanym z J. Biskupioskim, ze względu na ochronę skansenu archeologicznego. Także brak gospodarki wodno- ściekowej przyczynia się do pogarszania stanu wód jeziora, a więc pogarszania się siedliska 3150. Zła ocena (U2) obszaru Łęgi Odrzaoskie oparta jest na ocenie jednego stanowiska i spowodowana złą oceną stanu powierzchni siedliska. Zarośnięciu uległo ponad 35% powierzchni co stanowi bardzo wysoki procent zaniku siedliska. Pozostałe parametry i wskaźniki tego stanowiska zostały ocenione jako U1 lub FV. Generalnie można stwierdzid, że stan zły siedliska 3150 na obszarach Natura 2000 jest najczęściej związany z szybkim zmniejszaniem się powierzchni siedliska i/lub złą perspektywa ochrony. Jest to wynikiem specyfiki tego siedliska, które naturalnie dąży do wypłycenia, zamulenia, zarośnięcia i




zaniku. Z kolei zła ocena perspektyw ochrony wiąże się z brakiem wypracowanej strategii ochrony siedlisk 3150 zwłaszcza starorzeczy i drobnych, eutroficznych naturalnych zbiorników wodnych. Należy tu także zwrócid uwagę, że pomimo trudności ochrony i utrzymania siedlisk 3150 zwłaszcza starorzeczy, to wciąż dośd spora ich liczba na obszarach Natura 2000 określona została jako stan właściwy. Są to głównie obszary położone w pewnej odległości od gęsto zaludnionych obszarów Polski, nie poddawane presji człowieka w silnym stopniu. Podsumowanie wyników dla poszczególnych wskaźników siedliska na stanowiskach i w obszarach w regionie kontynentalnym, z uwzględnieniem zróżnicowania geograficznego Barwa wody – dla ponad połowy stanowisk wskaźnik ten został oceniony jako właściwy (FV), dla ponad 30% jako niezadowalający (U1) i mniej niż 10% jako zły (U2). Biorąc pod uwagę, że w okresie prowadzenia monitoringu wiele spośród stanowisk zostało zalanych wodami powodziowymi i to nie jeden raz w ciągu sezonu, wskaźnik ten wykazał stosunkowo duży procent stanu właściwego. Największa ilośd stanowisk określona jako stan zły została stwierdzona na obszarze Wielkopolski oraz pojedyncze stanowiska w okolicach Iławy i na Lubelszczyźnie. W sumie dla ponad 60% obszarów ocena została określona jako właściwa (FV), ponad 30% jako niezadowalająca (U1) i ok. 5% jako zła (U2). Ocena zła (U2) została określona dla Jeziora Tobiszewskiego znajdującego się na obszarze Natura 2000 Jezioro Kaliszaoskie i była związana ze stwierdzonym zakwitem sinicowym. Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu – w przeważającej większości monitorowanych stanowisk wskaźnik ten został oceniony jako właściwy (FV), nieco mniej jako niezadowalający (U1) i tylko ok. 20% jako zły (U2). W największej ilości wskaźnik ten został oceniony jako zły na terenie Wielkopolski, pojedyncze stanowiska na obszarze Pojezierza Lubuskiego, Lubelszczyzny, okolice Białegostoku, Mazury, okolice Iławy i Wrocławia. Stan właściwy (FV) dla tego wskaźnika został stwierdzony równomiernie na wszystkich monitorowanych obszarach. Oznacza to, że praktycznie we wszystkich monitorowanych regionach Polski znajdują się stanowiska z dużą różnorodnością fitocenotyczną zbiorowisk roślin wodnych. Równocześnie dobrze rozwinięte są zbiorowiska nymfeidów i elodeidów. Pleustofity drobne jeśli są, to nie pokrywają dużej powierzchni badanego stanowiska. Uwagę zwraca obecnośd w tym roku w dużej ilości i na wielu stanowiskach gatunku objętego ścisłą ochroną na terenie Polski i objętego Konwencją Berneoską - Salwinii pływającej (Salvinia natans). Roślina ta została umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V). Na stanowiskach, na których gatunek został stwierdzony jako pojedyncze osobniki można przypuszczad, że znalazł się tam przypadkowo, przeniesiony z wodami powodziowymi i istnieje duże prawdopodobieostwo, że nie pozostanie na tym terenie. Jednak na wielu stanowiskach stwierdzano duże (np. całe pokrycia lustra wody na stanowisku Grobla 1 w Małopolsce) lub stosunkowo duże zbiorowiska Salwinia. Obecnośd tego gatunku została stwierdzona na obszarach starorzeczy i drobnych naturalnych eutroficznych zbiorników na obszarze Małopolski, woj. podkarpackiego, lubelskiego, dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego). Generalnie można przypuszczad, że albo stanowiska tego gatunku są niedoszacowane, albo był to wyjątkowy rok, w którym czynniki dogodne dla rozwoju Salwinia spowodowały liczny jej rozwój wskazując na duży potencjał zachowawczy tego gatunku oraz pokazując ważnośd ochrony siedlisk eutroficznych zbiorników wodnych.




W sumie blisko połowa obszarów wykazała stan niezadowalający (U1), nieco mniej stan właściwy (FV), a tylko pojedyncze obszary stan zły (U2). Stan zły tego wskaźnika został oceniony dla dwóch obszarów znajdujących się na terenie Wielkopolski (Jezioro Kaliszaoskie) i województwa Kujawsko-Pomorskiego (Ostoja Barciosko-Gąsawska). Dla Jeziora Tobiszewskiego (obszar N2000 J. Kaliszaoskie) stwierdzono występowanie głównie płatów zbiorowiska Ceratophylletum demersi i Nymphaeo albae-Nupharetum luteae facja z Nuphar lutea oraz nieliczne inne makrofity. W J. Biskupioskim (obszar N2000 Ostoja Barciosko-Gąsawska) stwierdzono występowanie nielicznych, fragmentarycznie występujących nymfeidów (zbiorowisko Nymphaeo albae-Nupharetum luteae). Plankton – wskaźnik ten w ok. 60% został określony jako niezadowalający (U1), ok. 20% jako właściwy (FV), a ok. 30% jako zły (U2). Mając na uwadze, że jest to wskaźnik niezwykle czuły i najszybciej reagujący na zmiany czynników środowiska, nie dziwi wysoki procent stanowisk ocenionych jako U1, z drugiej strony pokrywa się z ogólna oceną stanu siedliska, chociaż przy ocenie nie decyduje o zaniżeniu oceny. Szczególną uwagę zwraca fakt, że regiony Polski wschodniej oraz okolice Bydgoszczy wykazały stan właściwy dla tego wskaźnika. Regiony intensywnie wykorzystywane rolniczo, silnie zasiedlone wykazały stan zły (U2) i/ lub niezadowalający (U1) dla większości stanowisk znajdujących się na tych terenach. Obszar Dolnego Śląska wykazał częściowo stan właściwy (FV) i stan niezadowalający (U1). W sumie wskaźnik ten dla ok. 60% obszarów został oceniony jako niezadowalający (U1), mniej niż 20% jako właściwy (FV) oraz powyżej 20% jako zły (U2). Stan zły został stwierdzony na obszarach znajdujących się w województwach: lubuskim, wielkopolskim, okolicy Mikołajek, okolicy Iławy, a stan właściwy (FV) na obszarach województw: kujawsko-pomorskiego i podlaskiego. Stan niezadowalający tego wskaźnika był spowodowany stwierdzeniem wyraźnej dominacji sinic w zespołach fitoplanktonu i może wskazywad na postępującą eutrofizację stanowisk, dla których został określony. Gatunki i/lub obce dla zbiorowisk makrofitów – prawie w 100% wskaźnik ten został oceniony jako właściwy (FV). Na kilkunastu stanowiskach stwierdzono występowanie moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis) jednak uznano, że obecnośd tego gatunku nie powoduje zaniżenie oceny stanowiska. Jedynie na obszarze Jezior Mazurskich stwierdzono 3 stanowiska, w których obecny był gatunek obcy inwazyjny – moczarka delikatna Elodea nuttallui. Stanowiska, na których stwierdzono występowanie tego gatunku to: Jezioro Kuc st. 1, J. Kuc st. 2 i Jezioro Mikołajskie st. 3. Ponieważ stwierdzono nieliczne osobniki tego gatunku ocena wskaźnika we wszystkich trzech przypadkach została określona jako niezadowalający (U1). W sumie wskaźnik ten dla wszystkich obszarów został określony jako właściwy (FV). Stwierdzano co prawda obecnośd moczarki kanadyjskiej Elodea canadensis na dwóch obszarach: Narwiaoskie Bagna i Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, ale zgodnie z zaproponowaną metodyką jej obecnośd nie spowodowała zaniżenia oceny. Jest to gatunek występujący w naszych wodach stosunkowo długo, a według ostatnich badao w wielu miejscach obserwuje się jej wycofywanie (informacja ustna). Wskaźnik ten jest bardzo istotnym wskaźnikiem i nie należy go ignorowad. Proponuje się, aby w docelowym monitoringu zrezygnowad z tego wskaźnika na rzecz standardowego dla innych siedlisk przyrodniczych wskaźnika „obce gatunki inwazyjne”. Będzie on wówczas tak jak w innych przypadkach umożliwiał zaobserwowanie niebezpiecznych gatunków,




nie tylko zagrażających temu konkretnemu siedlisko, ale ogólniej wartościom przyrodniczym całego badanego obszaru. W związku z tym można zrezygnowad z dośd niejasnej kategorii gatunków „obcych dla siedliska”, tym bardziej, że listy takich gatunków trzeba by opracowywad w skali lokalnej, a dodatkowo biorąc pod uwagę wcześniejszy stan siedliska w danym obszarze. Potencjalne „gatunki obce dla siedliska” wpływają negatywnie na inne wskaźniki, np. „gatunki charakterystyczne”, więc informacja o nich i tak będzie pozyskiwana. Odczyn wody – połowa ocenianych stanowisk cechowała się stanem właściwym (FV) tego wskaźnika, około 40% stanem niezadowalającym i ok. 10% stanem złym. Stan właściwy notowany był na stanowiskach prawie na wszystkich monitorowanych obszarach. Trzy rejony Polski zwróciły uwagę pod względem tego wskaźnika: lubuskie, wielkopolskie i okolice Iławy. W rejonach tych odczyn wody wykazał stan niezadowalający (U1) lub zły (U2). W sumie wskaźnik został oceniony jako właściwy (FV) dla ponad 50% obszarów, ponad 40% jako niezadowalający (U1) i ok. 10% jako zły (U2). Stan zły został stwierdzony jedynie dla obszaru w okolicy Iławy (Ostoja Iławska) oraz dla obszaru Dolina Pliszki. Przewodnictwo – wskaźnik ten został oceniony na ponad 70% stanowisk jako właściwy (FV), około 20% jako niezadowalający (U1) i tylko około 5% jako zły (U2). Tak wysoki procent stanu właściwego (FV) mógł byd spowodowany „przepłukaniem”, „przemyciem” wielu stanowisk, zwłaszcza starorzeczy i drobnych zbiorników. Rok 2010 był rokiem szczególnym pod względem hydrologicznym. W okresie sezonu wegetacyjnego kilkakrotnie wystąpiły stany powodziowe i rzeki całkowicie zalewały starorzecza, co w efekcie mogło spowodowad, że wskaźnik przewodnictwo został oceniony wyjątkowo pozytywnie. Zły stan (U2) został stwierdzony jedynie na pojedynczym stanowisku na Lubelszczyźnie oraz na stanowiskach na obszarze Wielkopolski. W sumie wskaźnik ten został oceniony jako właściwy (FV) dla ponad 70% obszarów i mniej niż 30% jako stan niezadowalający (U1). Dla żadnego obszaru nie został oceniony jako zły (U2). Stan niezadowalający został określony dla obszarów w woj. Kujawsko Pomorskim (Ostoja Barciosko-Gąsawska, Solecka Dolina Wisły), Wielkopolskim (Rogalioska Dolina Warty) i na Dolnym Śląsku (Łęgi nad Bystrzycą i Łęgi Odrzaoskie). Tak wysoka dobra ocena tego wskaźnika mogła byd spowodowana kilkukrotnymi powodziami, które w wielu miejscach spowodowały „odświeżenie” zbiorników wodnych, ale z drugiej strony mogła również spowodowad obniżenie tego parametru jak prawdopodobnie stało się to dla Soleckiej Doliny Wisły. Z powodu wyjątkowego roku hydrologicznego i możliwości okresowego obniżenia tego parametru zdecydowano się nie obniżad oceny ogólnej dla Soleckiej Doliny Wisły, dla której pozostałe wskaźniki i parametry pozostawały w stanie właściwym (FV). Jeśli jednak sytuacja powtórzy się przy następnym monitoringu, ocena powinna ulec zmianie. Przezroczystośd – wskaźnik ten w przeciwieostwie do przewodnictwa wykazał stan zły dla prawie 40% monitorowanych stanowisk, ok. 30% stan niezadowalający (U1) i około 30% stan właściwy (FV). Tak zła ocena tego wskaźnika prawdopodobnie była także skutkiem kilkakrotnie występujących w tym roku powodzi, podniesionych stanów wód rzek zalewających całkowicie starorzecza i drobne zbiorniki wodne. Naniesiona zawiesina nie zawsze zdążyła opaśd zanim stanowisko poddane zostało monitoringowi, zaniżając ocenę tego wskaźnika. Mając na uwadze właśnie takie zdarzenia, jak powodzie, wysokie stany wód, naniesienie zawiesiny przez wody rzek proponujemy w takich przypadkach nie zaniżad oceny całkowitej specyficznej struktury i funkcji, a




co za tym idzie, oceny ogólnej stanowiska, jeśli oceniający ekspert wie i jest przekonany, że jest to zjawisko chwilowe i naturalne, a z drugiej strony na trwałe wpisane w funkcjonowanie siedliska 3150 – b (starorzecza i drobne naturalne, eutroficzne zbiorniki). Stanu złego wskaźnika nie stwierdzono jedynie na stanowiskach zlokalizowanych w Małopolsce. Jednak także tylko w Małopolsce nie stwierdzono na żadnym monitorowanych stanowisku stanu właściwego tego wskaźnika. Na pozostałym obszarze Polski stan stanowisk pod względem przezroczystości był w miarę równomiernie rozmieszczony. W sumie dla 30% obszarów wskaźnik przeźroczystości został oceniony jako właściwy (FV), także 30% jako niezadowalający (U1) i aż 40% jako zły (U2). Stan zły stwierdzono na obszarach znajdujących się na terenie województw: lubuskiego (Dolina Pliszki), wielkopolskiego (Jezioro Kaliszaoskie), kujawsko-pomorskiego (Ostoja Barciosko-Gąsawska) i województwa podlaskiego (Dolina Biebrzy, Narwiaoskie Bagna, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, Przełomowa Dolina Narwi). Duży procent ocen złych dla tego parametru także mógł byd spowodowany powodziami i naniesieniem zawiesiny, która zaniżała wartośd tego wskaźnika, ale była to sytuacja wyjątkowa i zdarzająca się sporadycznie. Dlatego, podobnie jak w przypadku przewodnictwa, zdecydowano się nie zaniżad pozostałych ocen, jeśli inne wskaźniki wykazywały stan lepszy. Należy jednak zwrócid szczególną uwagę w czasie następnego monitoringu. Tab. 3. Zestawienie ocen wskaźników opisujących specyficzną strukturę i funkcje siedliska 3150 na badanych stanowiskach w regionie kontynentalnym (wartości w tabeli oznaczają liczbę stanowisk).

Wskaźniki Ocena

FV U1 U2

Barwa wody 71 45 11


58 42 28

Fito- i zooplankton 26 60 38

Gatunki i/lub obce dla zbiorowisk makrofitów

122 3 0

Odczyn wody 81 34 13

Przewodnictwo 100 23 5

Przezroczystośd 32 38 50

Tab. 4. Zestawienie ocen wskaźników opisujących specyficzną strukturę i funkcje siedliska 3150 na badanych obszarach N2000 w regionie kontynentalnym (wartości w tabeli oznaczają liczbę monitorowanych obszarów).

Wskaźniki Ocena

FV U1 U2

Barwa wody 12 6 1


8 9 2

Fito- i zooplankton 3 11 5


19 - -

Odczyn wody 10 7 2




Przewodnictwo 14 5 -

Przezroczystośd 6 6 7

Analiza i podsumowanie wyników dla poszczególnych parametrów opisujących siedlisko na poziomie stanowisk i obszarów w regionie kontynentalnym, z uwzględnieniem zróżnicowania geograficznego Powierzchnia siedliska – dla większości stanowisk parametr ten został określony jako właściwy na całym badanym obszarze. Stany niezadowalające lub złe stwierdzono na obszarze Dolnego Śląska, pojedyncze w Wielkopolsce, okolice Iławy i województwa śląskiego. Najczęściej stan ten związany był z wypłyceniem i zarastaniem stanowisk jako skutek obniżania poziomu wody, regulacji stosunków wodnych prowadzących do szybkiego odwodnienia lub też jako naturalny proces zaniku siedliska, jeśli stanowisko generalnie charakteryzuje się małą powierzchnią. W sumie parametr powierzchnia siedliska został oceniony dla 58% obszarów jako właściwy (FV): Dolina Dolnego Sanu, Dolina Pliszki, Grądy w Dolinie Odry, Jezioro Kaliszaoskie, Jezioro Karaś, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo, Ostoja Barciosko-Gąsawska, Ostoja Iławska, Ostoja Piska, Ostoja Wigierska, Solecka Dolina Wisły; 5% jako niezadowalający (U1) - Rogalioska Dolina Warty oraz 5% jako zły (U2) - Łęgi Odrzaoskie. Dla 32% trudno było ocenid ten parametr: Dolina Biebrzy, Jeziora Uściwierskie, Łęgi nad Bystrzycą, Narwiaoskie Bagna, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi i Przełomowa Dolina Narwi. Specyficzna struktura i funkcje – dla ponad połowy parametr ten został określony jako niezadowalający (U1), i praktycznie stwierdzono jego równomierne rozmieszczenie na całym badanym obszarze. Stan niezadowalający jest związany głównie ze zubożoną „Charakterystyczną kombinacją zbiorowisk w obrębie transektu”. Stwierdzano wówczas brak nymfeidów lub elodeidów lub jeśli obecni byli przedstawiciele obu grup to w zbiorowiskach elodeidów przeważał Ceratophyllum demersum (rogatek sztywny). Stwierdzano także wówczas pokrycie pleustofitami w jeziorach powyżej 25%, a w starorzeczach powyżej 50% pokrycia powierzchni. Takie zubożenie zespołów roślin świadczy o wzrastającej trofii i braku wystarczająco dogodnych warunków dla rozwoju bardziej zróżnicowanej fitocenozy. W sumie parametr specyficzna struktura i funkcje jako właściwy został oceniony jako właściwy dla 37% obszarów: Dolina Dolnego Sanu, Jeziora Uściwierskie, J. Karaś, Narwiaoskie Bagna, Ostoja Piska, Ostoja Wigierska, Solecka Dolina Wisły; 53% jako niezadowalający (U1): Dolina Biebrzy, Dolina Pliszki, Łęgi nad Bystrzycą, Łęgi Odrzaoskie, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo, Ostoja Iławska, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, Przełomowa Dolina Narwi, Rogalioska Dolina Warty i 11% jako zły (U2): Jezioro Kaliszaoskie i Ostoja Barciosko-Gąsawska. Perspektywy ochrony zostały ocenione jako właściwe na większości badanych stanowisk. Najtrudniej jest ocenid perspektywy ochrony dla starorzeczy i drobnych naturalnych eutroficznych zbiorników, bowiem zbiorniki te naturalnie podlegają szybkiemu wypłyceniu, często są wykorzystywane jako przydomowe odbieralniki ścieków, brak jest wypracowanego planu ochrony i rzadko które starorzecze objęte jest ochroną. Generalnie stan starorzeczy i ich funkcjonowania jest słabo poznany. Wiele z nich leży na terasach zalewowych, ale także wiele z nich zostało




odciętych od rzek poprzez obwałowania. Problem okresowego zalewania odciętych starorzeczy przez rzeki i wpływu na te siedliska wcale nie jest dobrze rozpoznany i mimo wszystko pozostaje dwuznaczny, bowiem w takim samym stopniu może działad „odświeżająco” na zbiorniki wodne, jak i degradująco poprzez naniesienie zawiesiny i zamulanie. Przy ocenie perspektyw ochrony w przypadku starorzeczy brano pod uwagę czy są to starorzecza z możliwością kontaktowania się z rzeką czy też nie oraz czy obszar na którym się znajdują jest naturalny czy też przekształcony. Ocena procesów fluwialnych może jedynie pomóc określid czy siedlisko ma szanse „dynamicznego” przetrwania, bowiem rzeczywiście na obszarach naturalnych, nie zmodyfikowanych, istnieją realne możliwości tworzenie się nowych stanowisk - nowych starorzeczy. Należy jednak pamiętad, że proces tworzenia nowych starorzeczy nie jest procesem natychmiastowym i nie trwa szybko. Podobnie jak proces całkowitego zalądowienia i zaniku stanowisk na obszarach, które uległy regulacji nie musi przebiegad bardzo szybko, a szybkośd ta jest zależna, w dużej mierze, od presji ludzkiej. Parametr Perspektywy Ochrony został oceniony jako właściwy (FV) dla 32% obszarów: Dolina Dolnego Sanu, Dolina Pliszki, Jezioro Karaś, Ostoja Iławska, Rogalioska Dolina Warty, Solecka Dolina Wisły; 47% jako niezadowalający (U1): Dolina Biebrzy, Grądy w Dolinie Odry, Jeziora Uściwierskie, Łęgi nad Bystrzycą, Narwiaoskie Bagna, Ostoja Barciosko-Gąsawska, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, Ostoja Wigierska, Przełomowa Dolina Górnej Narwi oraz 5% jako zły (U2): Jezioro Kaliszaoskie. Dla 16% trudno było ocenid ten parametr: Łęgi Odrzaoskie, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo i Ostoja Piska. W sumie parametr perspektywy ochrony został oceniony jako właściwy (FV) dla 32% obszarów: Dolina Dolnego Sanu, Dolina Pliszki, Jezioro Karaś, Ostoja Iławska, Rogalioska Dolina Warty, Solecka Dolina Wisły; 47% jako niezadowalający (U1): Dolina Biebrzy, Grądy w Dolinie Odry, Jeziora Uściwierskie, Łęgi nad Bystrzycą, Narwiaoskie Bagna, Ostoja Barciosko-Gąsawska, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, Ostoja Wigierska, Przełomowa Dolina Górnej Narwi oraz 5% jako zły (U2): Jezioro Kaliszaoskie. Dla 16% trudno było ocenid ten parametr: Łęgi Odrzaoskie, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo i Ostoja Piska.

Ocena ogólna. Blisko połowa monitorowanych stanowisk uzyskała ocenę ogólną niezadowalającą

(U1). Stanowiska ocenione jako stan właściwy to stanowiska na terenie Jezior Mazurskich, okolice

Bydgoszczy, województwa lubelskiego, okolice Sandomierza oraz pojedyncze na terenie okolic

Iławy, Wielkopolski, Dolnego Śląska i Podkarpacia. Należały tu zarówno stanowiska

monitorowane na jeziorach, jak i starorzeczach. W przypadku starorzeczy były to stanowiska

zarówno na terenach gdzie brak jest regulacji lub była wykonywana w niewielkim stopniu, jak i na

terenach gdzie rzeki są silnie uregulowane. Większa ilość stanowisk, których stan został oceniony

jako zły lub niezadowalający związana jest raczej z terenami gęsto zasiedlonymi (okolice miast w

woj. lubuskim, dolnośląskim, małopolskim), intensywnie użytkowanymi rolniczo (Wielkopolska)

lub rekreacyjnie (Wielkopolska, okolice Iławy). Brak stanowisk ocenionych jako stan właściwy na

terenie Małopolski i Śląska można wiązać z silną presją człowieka, bowiem są to tereny bardzo

gęsto zaludnione oraz silnie przekształcone. Duża liczba stanowisk, których stan został oceniony

jako niezadowalający w obszarze wydawałoby się najsłabiej podlegającym wpływom człowieka,

obszary Narwi jest związana z bardzo szybkim wypłycaniem na skutek gromadzenia się materii

organicznej i zarastaniem stanowisk.

Ocena podsumowująca wykazała, że parametr ocena ogólna został oceniony w stopniu właściwym (FV) w obszarach: Dolina Dolnego Sanu, Jezioro Karaś, Ostoja Piska, Solecka Dolina Wisły – ogółem 21% obszarów Natura 2000 wykazało stan ogólny w stopniu właściwym. W




stopniu niezadowalającym (U1) było to 63%: Dolina Biebrzy, Dolina Pliszki, Grądy w Dolinie Odry, Jeziora Uściwierskie, Łęgi nad Bystrzycą, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo, Narwiaoskie Bagna, Ostoja Iławska, Ostoja w Dolinie Górnej Narwi, Ostoja Wigierska, Przełomowa Dolina Narwi i Rogalioska Dolina Warty oraz 16% jako stan zły (U2): Jezioro Kaliszaoskie, Łęgi Odrzaoskie i Ostoja Barciosko-Gąsawska. Tab. 5. Podsumowanie ocen stanu zachowania siedliska przyrodniczego 3150 na badanych

stanowiskach w regionie kontynentalnym.

Stanowiska

Oceny

Powierzchnia siedliska

Specyficzna struktura i

funkcje

Perspektywy ochrony

Ocena ogólna

Brzezinka-Chropao 1 FV FV FV FV

Brzezinka-Chropao 2 FV FV FV FV

Drobny zbiornik wodny k. Zawieprzyc

XX U2 U2 U2

Grobla 1 U1 FV U1 U1

Grobla 2 FV FV FV FV

Jedlina 1 U2 U2 U2 U2

Jedlina 2 FV U1 U1 U1

Jedlina 3 FV U1 FV U1

Jedlina 4 FV U1 FV U1

Jezioro 2 bezimienne w Wudzyniu

FV FV FV FV

Jezioro bezimienne w Nowym Jasiocu

FV FV U1 U1

Jezioro bezimienne w Wudzyniu

FV FV FV FV

Jezioro Biskupioskie FV U2 U1 U2

Jezioro Błonie FV FV FV FV

Jezioro Czarne Uścimowskie

FV FV FV FV

Jezioro Czeszewskie FV U1 U2 U2

Jezioro Długie Wigierskie

FV FV U1 U1

Jezioro Gardzieo FV U1 FV U1

Jezioro Głębokie FV U1 U1 U1

Jezioro Głębokie k. Cycowa 1

FV U1 U1 U1

Jezioro Głębokie k. Cycowa 2

FV U1 U1 U1

Jezioro Głębokie, stanowisko 1

FV U1 XX U1

Jezioro Górskie 1 FV U1 U1 U1

Jezioro Górskie 2 XX U1 U1 U1




Jezioro Iławskie FV U2 U1 U2

Jezioro Inulec 1 FV U1 XX U1

Jezioro Inulec 2 U1 U2 XX U2

Jezioro Jeziorak U2 U2 U2 U2

Jezioro Karaś FV FV FV FV

Jezioro Kolmowo U2 U2 U1 U2

Jezioro Lubieckie XX FV FV FV

Jezioro Majcz Wielki 1 FV FV XX FV

Jezioro Majcz Wielki 2 FV FV XX FV

Jezioro Maliszewskie XX U1 U1 U1

Jezioro Mikołajskie 1 FV U1 XX U1



Jezioro Mogileoskie FV U2 U1 U2

Jezioro Muliczne XX FV FV FV

Jezioro Niklerz XX U1 U1 U1

Jezioro Odnoga, st. 2, starorzecze w ok. Stężycy

FV FV FV FV

Jezioro Odnoga, starorzecze w ok. Prażmowa

FV FV FV FV

Jezioro Okrągłe Wigierskie

XX U1 U1 U1

Jezioro Olejnickie 1 XX U1 U1 U1

Jezioro Płotycze k. Urszulina st. 1

XX FV FV FV

Jezioro Płotycze k. Urszulina st. 2

XX FV FV FV

Jezioro Radachowskie, st. 1

FV U2 FV U2


FV U1 FV U1


FV U2 FV U2


FV U1 FV U1

Jezioro Ratno, st. 1 FV U2 FV U2

Jezioro Ratno, st. 2 FV U2 FV U2

Jezioro Rgielskie, st. 2 FV FV U1 U1

Jezioro Rzepinko FV U2 U1 U2

Jezioro Stępuchowskie

FV U2 U2 U2

Jezioro Strzyżewskie U2 FV U1 U2

Jezioro Toniszewskie FV U2 U2 U2

Jezioro Tynwałdzkie U2 U2 U1 U2




Jezioro Uściwierz XX FV U1 U1

Jezioro Wielicko (lub Wielickie) st. 1

FV U1 FV U1


FV U1 FV U1


FV U1 FV U1

Jezioro Ząbrowo FV FV FV FV

Jezioro Zielone U1 U2 U1 U2

Medyka FV U1 U1 U1

Starorzecze 1 Mozgowina

FV FV FV FV

Starorzecze 17 XX U2 U1 U2

Starorzecze 18 XX U1 FV U1

Starorzecze 2 Mozgowina

XX FV FV FV





Starorzecze Głoska, st. 6

U2 U1 XX U2

Starorzecze Hurko FV FV FV FV

Starorzecze Jelcz Laskowice - Jelcz, st. 1

FV FV FV FV

Starorzecze Jelcz Laskowice - Jelcz, st. 2

FV FV FV FV

Starorzecze Lenartowice – Prężyce, st. 5

U1 U1 U2 U2

Starorzecze Mała Reptówka

FV FV FV FV

Starorzecze Mokry Dwór - Radwanice, st. 3

U2 U1 XX U2

Starorzecze Mokry Dwór - Radwanice, st. 4

FV U1 U1 U1

Starorzecze Narwi 1 (Suszcza)

XX U2 U2 U2

Starorzecze Narwi 10 (Góra Strękowa2)

XX U1 FV U1

Starorzecze Narwi 2 (Suszcza-2 „Wilcze

XX U2 FV U2




Gardło”)

Starorzecze Narwi 3 (Doktorce)

XX U1 U1 U1

Starorzecze Narwi 4 (Suraż)

XX FV U1 U1

Starorzecze Narwi 5 (Suraż- boisko)

XX FV U1 U1

Starorzecze Narwi 6 (Nieciece)

XX U2 FV U2

Starorzecze Narwi 7 (Słomianka)

XX FV U2 U2

Starorzecze Narwi 8 (Łaś-Toczyłowo)

XX U2 U1 U2

Starorzecze Narwi 9 (Góra Strękowa1)

XX U2 U2 U2

Starorzecze Przemyśl 1

FV U1 FV U1

Starorzecze Przemyśl 2

FV U1 FV U1

Starorzecze w Rafie FV U1 U1 U1

Starorzecze w Złej Wsi

FV U1 FV U1

Starorzecze Warty 10 XX U1 U1 U1

Starorzecze Warty 11 U1 U2 XX U2

Starorzecze Warty 12 XX U1 FV U1



Starorzecze Warty 15 U1 U1 FV U1

Starorzecze Wełny XX U1 U1 U1

Starorzecze Wieprza k. Klarowa

XX U2 U2 U2

Starorzecze Wisły – Babice

U1 U1 U1 U1

Zbiornik 10 XX FV FV FV

Zbiornik 11 XX U1 FV U1

Zbiornik 1 XX FV FV FV





Zbiornik 3 XX U2 XX U2

Zbiornik 4 XX U1 U1 U1

Zbiornik 5 XX FV U1 U1


Starorzecze 2 XX FV FV FV

Starorzecze 6 XX FV XX FV





Zaleszany starorzecze 1

FV FV FV FV

Zaleszany starorzecze 2

FV FV FV FV


Zbiornik 20 XX U1 U1 U1


Zbiornik Rozlewisko –Starorzecze Wisły

U1 U2 U2 U2

Zbiornik Siechnice U1 FV U1 U1

Zbiornik Wysogotowo XX U1 U1 U1

Podsumowanie ocen

FV-59 U1-10 U2-7 XX-51

FV-42 U1-56 U2 -30

FV-57 U1-41 U2-12

FV-31 U1-61 U2-36

Tab. 6. Podsumowanie ocen stanu zachowania siedliska przyrodniczego 3150 na badanych obszarach w regionie kontynentalnym.

Obszary

Oceny



funkcje

Perspektywy ochrony

Ocena ogólna

Dolina Biebrzy XX U1 U1 U2

Dolina Dolnego Sanu FV FV FV FV

Dolina Pliszki FV U1 FV U1

Grądy w Dolinie Odry U1 FV U1 U1

Jeziora Uściwierskie XX FV U1 FV

Jezioro Kaliszaoskie FV U2 U2 U2

Jezioro Karaś FV FV FV FV

Łęgi nad Bystrzycą XX U1 U1 U1

Łęgi Odrzaoskie U2 U1 XX U2

Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo

FV U1 XX U1

Narwiaoskie Bagna XX FV U1 U1

Ostoja Piska FV FV XX FV

Ostoja Barciosko-Gąsawska

FV U2 U1 U2

Ostoja Iławska FV U1 FV U1

Ostoja w Dolinie Górnej Narwi

XX U1 U1 U1

Ostoja Wigierska FV FV U1 U1

Przełomowa Dolina Narwi

XX U1 U1 U1

Rogalioska Dolina Warty U1 U1 FV U1

Solecka Dolina Wisły FV FV FV FV




Podsumowanie ocen FV – 10 U1 – 2 U2 – 1 XX - 6

FV – 8 U1 – 9 U2 – 2

FV – 6 U1 – 9 U2 – 1 XX - 3

FV – 5 U1 – 10 U2 – 4

Analiza i podsumowanie zagrożeń i oddziaływań dla siedliska przyrodniczego dla regionu kontynentalnego

Tab. 7. Podsumowanie oddziaływao na stanowiskach badanych siedlisk przyrodniczych dla regionu kontynentalnego

Kod Oddziaływanie Wpływ

pozytywny Wpływ

negatywny

A B C A B C

100 uprawy w bliskim sąsiedztwie siedlisk oraz w ich zlewni 1 1 1

102 koszenie, ścinanie szuwaru, ale także łąk przylegających do siedliska

1

110 stosowanie pestycydów na przyległych do siedliska polach oraz w jego zlewni powoduje wprowadzanie tych związków wraz z wodami powierzchniowymi spływającymi do zbiorników wodnych

1

120 nawożenie j.w. – wynikiem jest zwiększenie i przyspieszenie procesu eutrofizacji

1 1

140 wypas zwierząt w pobliżu zbiorników wodnych może powodowad zanieczyszczenie wód czy to bezpośredni przez zwierzęta czy też poprzez wnoszenie zanieczyszczeo z wodami powierzchniowymi i w rezultacie przyspieszone tempo eutrofizacji

1 1

160 gospodarka leśna z reguły wpływa pozytywnie, chociaż może się zdarzyd także negatywne oddziaływanie jak np. wprowadzanie związków humusowych do wód

1 1 1

161 zalesianie, jw. 1

166 usuwanie martwych i umierających drzew powoduje ingerencję w środowisko i zmiany procesów w nim zachodzących

1

170 hodowla zwierząt, jak w przypadku wypasu 1

190 inne rodzaje praktyk rolniczych mogą powodowad przyspieszenie procesu eutrofizacji, wypłycaniem zarastanie

1

210 rybołówstwo – dotyczy głównie środowisk jeziornych, jeśli nie ma prowadzonej racjonalnej i planowanej gospodarki rybackiej to może powodowad szybki wzrost trofii

1 1

220 wędkarstwo – oddziałuje negatywnie poprzez wyławianie tylko określonych gatunków ryb (głównie drapieżników), które są bardziej cenione ze względu na

1 1 1




walory smakowe, a brak lub zbyt mała liczba w ekosystemie powoduje zachwianie piramidy troficznej. W wielu wypadkach wędkarstwu towarzyszy brak zadbania o wykorzystywanie otoczenie: zaśmiecanie, zanieczyszczanie i wzrost procesów eutrofizacyjnych poprzez wprowadzanie dodatkowych ładunków biogenów na skutek intensywnego zanęcania ryb

243 chwytanie, trucie, kłusownictwo – zmienia stosunki w świecie ożywionym i eliminuje w sposób nienaturalny gatunki pożądane

1

310 wydobywanie trofu – powoduje zmianę stosunków wodnych

1

330 kopalnie – j.w. 1 1

400 terenu zurbanizowane, tereny zamieszkane – zmiany w stosunkach wodnych, zanieczyszczanie, zaśmiecanie zbiorników, ingerencja w środowisko naturalne (regulacja rzek, budowa wałów, grobli itd.), bardzo negatywny wpływ jeśli gospodarka wodno-ściekowa nie jest uregulowana, hałas

1

401 ciągła miejska zabudowa, j.w. 1 1

403 zabudowa rozproszona – j.w. 1 1 1

409 inne typy zabudowy – j.w. dotyczy np. domków rekreacyjnych

1 1

420 odpady, ścieki – zanieczyszczają środowisko wodne powodując zmiany w jego funkcjonowaniu, przyspieszają negatywne skutki eutrofizacji, powodują szybsze zarastanie i wypłycanie, mogą powodowad zatrucie środowiska

1 1

421 pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych – j.w.

1 1

424 inne odpady – j.w. 1

501 ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe – mogą oddziaływad negatywnie poprzez zwiększenie możliwości zaśmiecania, zanieczyszczania, kłusownictwa

1 1

502 drogi, szosy – zanieczyszczanie zwłaszcza związkami ołowiu, hałas, zmiany w stosunkach wodnych, zanik zbiorników wodnych

1 1 1

503 drogi kolejowe – zaśmiecanie, zanieczyszczanie, zmiany w stosunkach wodnych jeśli budowa linii kolejowej wymagała ingerencji w środowisko, hałas

1

590 inne formy transportu i komunikacji – j.w. 1

600 infrastruktura sportowa i rekreacyjna – zanieczyszczanie, zaśmiecanie, zwłaszcza jeśli nie ma uregulowanej gospodarki wodno-ściekowej, kłusownictwo, niszczenie roślinności, hałas, niszczenie siedlisk roślin i zwierząt, wzrost negatywnych skutków

1




eutrofizacji

608 kempingi, karawaningi – j.w. istnieje ryzyko odprowadzania ścieków bytowych do zbiorników wodnych

1 1 1

610 ośrodki edukacyjne – j.w. 1

620 sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze – j.w.

1 1

621 żeglarstwo – zaśmiecanie, zanieczyszczanie wód poprzez bezpośrednie wprowadzanie odpadków, ścieków do wody, możliwośd kłusownictwa, niszczenia roślinności

1 1

700 zanieczyszczenia – wszelkie zanieczyszczenia niezabezpieczone znajdujące się w pobliżu zbiorników wodnych w jakimś stopniu są wprowadzane do nich czy to z wodami powierzchniowymi czy gruntowymi.

1

701 zanieczyszczenia wód – zanik siedlisk roślin i zwierząt 1 1 1

720 wydeptywanie, nadmierne użytkowanie – niszczenie siedlisk roślin i zwierząt

1

800 zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie – zanik siedlisk wodnych

1 1

810 obecnośd rowów odwadniających, zmiany w stosunkach wodnych

1 1

820 usuwanie mułu – ocenione jako efekt pozytywny bowiem efektem jest pogłębienie zbiornika i usunięcie szkodliwych związków zdeponowanych w osadach

1

830 regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych – zdecydowanie negatywne działanie poprzez likwidowanie możliwości okresowego „odświeżania” starorzeczy i drobnych zbiorników wodnych przez rzekę, brak miejsc i możliwości do tworzenia nowych starorzeczy i zbiorników, a więc pozostawania siedlisk w „dynamicznej stabilności”

1 1

850 modyfikowanie funkcjonowania wód – powoduje zmiany w stosunkach wodnych oraz w zależnościach świata ożywionego i nieożywionego, prowadząc do zniszczenia i zaniku siedlisk wodnych

1 1 1

853 kształtowanie poziomu wód – j.w. 1

860 składowanie śmiecie, odkładanie wybagrowanego materiału – j.w.

1

900 erozja – zanieczyszczanie wód, zmiany w poziomie lustra wody, niszczenie siedlisk

1

910 zamulenie – wypłycenie i zarastanie 1

920 wyschnięcie – zanik siedliska 1

941 powódź - niesie ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki oddziaływanie, z jednej strony powoduje "przemycie" starorzecza, wymianę wody, skutkującą w polepszenie jej jakości, może byd źródłem

1 1




zwiększanie różnorodności biologicznej, z drugiej jednak strony powoduje naniesienie materiału, który po opadnięciu powoduje szybsze wypłycanie zbiornika

951 wyschnięcie/nagromadzenie materii organicznej – zanik siedliska

1 1

952 eutrofizacja – wypłycanie, zarastanie, zanik różnorodności świata ożywionego, niekorzystne zjawiska jak np. zakwity, dominacja jednego gatunku roślin, zanik siedlisk

1 1 1

960 międzygatunkowe interakcje wśród zwierząt – interakcje ryby-kormorany

1

965 drapieżnictwo 1

Analiza zagrożeń i oddziaływań dla siedliska przyrodniczego dla regionu kontynentalnego

Wyniki monitoringu wskazują, że prawie połowa monitorowanych stanowisk została oceniona

jako stan niezadowalający. Pomimo występowania dużej ilości stanowisk typu 3150 trudno ocenić,

że są one w stanie właściwym. Może właśnie ta duża liczba „pospolicie” występujących jezior,

starorzeczy czy drobnych naturalnych eutroficznych zbiorników jest przyczyną, że ich ochrona nie

jest wystarczająca i nie zawsze skuteczna, bowiem wydaje się, że nie ma takiej potrzeby. Łatwiej

jest wykazać walor siedliska występującego rzadko. Łatwiej także, opracować i wdrożyć plany

ochrony dla rzadko występującego siedliska. Duża liczba stanowisk siedliska 3150 i rozproszenie

na całym obszarze Polski powoduje, że często stanowią „przeszkodę” w działalności ludzkiej i

wydają się być zbędne. Jednak ocena niezadowalająca wskazuje, że pomimo dużej liczby

stanowisk stan siedliska nie jest właściwy i należy zwrócić uwagę na dokładne poznanie,

inwentaryzację i ochronę tego typu siedlisk.

Stanowiska ocenione jako stan właściwy z reguły leżą na obszarach o niższym stopniu zaludnienia.

W przypadku starorzeczy przy ocenie stanu zachowania wzięto pod uwagę czy są to obszary gdzie

rzeki są silnie regulowane czy też ten rodzaj ingerencji ludzkiej jest słabszy. Z obserwacji wynika

jednak, że stan zachowania pożądanego siedliska nie musi być ściśle skorelowany z regulacją rzek,

bowiem nie jest to jedyny negatywny czynnik powodujący zanik pożądanego siedliska. Owszem,

nie należy zaniedbywać tego czynnika, bowiem naturalne funkcjonowanie rzek jest bardzo ważne i

daje prawdopodobieństwo utrzymania w „dynamicznej równowadze” obecność siedlisk typu 3150

– b (starorzecza i drobne naturalne zbiorniki eutroficzne). Określenie „dynamicznej równowagi”

oznacza zanik stanowisk w sposób naturalny, przy równoczesnym pojawianiu się nowych

stanowisk (ciągły naturalny proces wypłycania, zarastania zbiorników i równocześnie ciągły

proces tworzenia nowych zbiorników, dających możliwość zasiedlenia przez pożądane gatunki

roślin i zwierząt związanych z tym typem siedliska). Niemniej ważne są także już istniejące

stanowiska, które jeśli zostaną objęte odpowiednia ochroną także przed długi okres czasu mogą

pozostawać na poziomie stanu właściwego gwarantując siedlisko dla roślin i zwierząt

charakterystycznych dla tego typu siedliska (przykładem może być starorzecze Wisły w okolicach

Krakowa w Puszczy Niepołomickiej, które zostało odcięte od głównego koryta Wisły podwójnym

obwałowaniem i od ponad 100 lat nie ma kontaktu z rzeką).




Jeziora eutroficzne, starorzecza i drobne naturalne zbiorniki eutroficzne są szczególnie narażane na

negatywne skutki presji wywoływanej przez człowieka. Antropopresja jest bardzo silnym

czynnikiem przyspieszającym proces eutrofizacji, powodując przeżyźnienie środowiska wodnego.

Skutkiem tego są zmiany na poziomie troficznym, spadek różnorodności biologicznej,

niekorzystne zjawiska jak np. zakwity glonów, gromadzenie się materii organicznej, wypłycanie,

zarastanie i w konsekwencji zanik siedliska.

Oceniając oddziaływanie czynników na jeziora, starorzecza i drobne eutroficzne zbiorniki

stwierdzono oddziaływanie ok. 50 z opisanych kodów, z czego tylko 3 mogą oddziaływać

pozytywnie. Jest to odpowiednio prowadzona gospodarka leśna, zalesianie i (w przypadku

starorzeczy i drobnych zbiorników) powódź. Chociaż ta ostatnia w równym stopniu może

oddziaływać pozytywnie, jak i negatywnie. Z jednej strony powoduje "przemycie", „odświeżenie”

zbiornika wodnego, wymianę wody, skutkującą w polepszenie jej jakości, może być źródłem

zwiększanie różnorodności biologicznej, drogą transportu organizmów żywych do nowych siedlisk

z drugiej jednak strony powoduje naniesienie materiału, który po opadnięciu powoduje szybsze

wypłycanie zbiornika, naniesienie związków przyspieszających proces eutrofizacji czy też

wyniszczenie lub wyniesienie organizmów żywych zasiedlających dany zbiornik. W roku

bieżącym obserwowano zarówno pozytywne skutki kilkukrotnych powodzi, głównie na obszarze

Małopolski, Polski środkowej, ale także i negatywne – w okolicach Bydgoszczy. W obszarze

Małopolski i środkowej Polski stwierdzono „odświeżenie” istniejących starorzeczy oraz

zwiększenie różnorodności biologicznej wśród zbiorowisk roślin związanych ze środowiskiem

wodnym, a także stwierdzono wiele stanowisk z gatunkiem chronionym Salvinia natans,

pozwalającym na ocenę charakterystycznej kombinacji jako stan właściwy. Z drugiej strony w

okolicach Bydgoszczy stwierdzono zamulenie starorzeczy i zmniejszenie się zbiorowisk

składających się z cennych gatunków jak np. Salvinia natans czy Nuphar lutea.

Nieodpowiednia gospodarka leśna może jednak prowadzić do zaniku siedliska, bowiem w takim

przypadku istnieje zagrożenie zakwaszenia wody.

Zdecydowanie najsilniejszym zagrożeniem dla siedliska 3150 jest presja ludzka związana z

nieuregulowaną gospodarką wodno-ściekową powodującą silne zanieczyszczenia wód, rolnictwo i

związane z tym spływy nawozów z pól, wahania poziomu lustra wody, przesuszanie torfowisk, łąk

i pól leżących w zlewni jezior, złe i nieprzemyślane gospodarowanie zlewnią, presja rekreacyjno-

turystyczna (zaśmiecanie, zanieczyszczanie, niszczenie siedliska, niszczenie roślin, nieświadome

przenoszenie organizmów żywych), wędkarstwo, niszczenie fitolitoralu, erozja skarp i brzegów

nieprzemyślana gospodarka rybacka (lub jej całkowity brak) oraz presja wędkarska (zanęcanie,

które w dużych ilościach powoduje przyspieszenie procesów eutrofizacji). Nadmierne wyławianie

drapieżników prowadzi do zachwiania piramidy troficznej i powoduje zaburzenia w

funkcjonowaniu ekosystemu.

Nadmierna rekreacja np. kajakarstwo powoduje także zmiany w szacie roślinnej jezior,

niekontrolowany sposób rozprzestrzenianiu się roślin, mechaniczne niszczenie roślin, a także

usuwanie roślin w miejscach licznych kąpielisk. Silnym zagrożeniem jest bliskość domostw i

możliwość punktowego zanieczyszczania poprzez pozbywanie się z gospodarstw ścieków i

odpadów.




Tab. 8. Zestawienie danych o gatunkach obcych na stanowiskach

Stanowisko Obszar

Obserwowane gatunki obce

Gatunki obce

Ocena wskaźnika „obce gatunki inwazyjne” na

stanowisku

Brzezinka Chropao 1 małopolska Moczarka kanadyjska

Elodea canadensis FV

Brzezinka Chropao 1 małopolska Moczarka kanadyjska

Elodea canadensis FV

J. Mikołajskie st., 3

Moczarka kanadyjska Elodea canadensis

Moczarka delikatna Elodea nuttallii

U1

Jezioro Odnoga, stanowisko 2, starorzecze w ok. Stężycy

granica woj. lubelskiego i

mazowieckiego


FV

Starorzecze Narwi 5 (Suraż boisko)

Narwiaoskie Bagna Moczarka kanadyjska Elodea canadensis

FV

Starorzecze Narwi 4 (Suraż)

Ostoja w Dolinie Górnej Narwi


FV

Jezioro Kuc st. 1

Warmiosko-mazurskie



U1

Jezioro Kuc st. 2

Warmiosko-mazurskie



U1

Na trzech stanowiskach w województwie warmiosko-mazurskim stwierdzono występowanie gatunku inwazyjnego - moczarka delikatna Elodea nuttallii określonej jako mało liczna. We wszystkich trzech przypadkach ocena wskaźnika została określona jako stan niezadowalający U1. Na stanowiskach tych oraz na stanowiskach w Małopolsce, na granicy woj. lubelskiego i mazowieckiego oraz w Ostoi w Dolinie Górnej Narwi stwierdzono występowanie moczarki kanadyjskiej Elodea canadensis. Jednak zgodnie z wytycznymi metodyki obecnośd tego gatunku nie spowodowała obniżenia oceny ogólnej specyficznej struktury i funkcji.

REGION ALPEJSKI

W regionie alpejskim znane jest tylko jedno stanowisko siedliska 3150 i to stanowisko zostało w bieżącym roku ocenione. Reprezentatywnośd wyników, rozmieszczenie stanowisk Oceniono stan zachowania jedynego znanego z regionu alpejskiego stanowiska siedliska 3150 – Starorzecze Popradu – Staw Wierchomla.




Ocena stanu zachowania siedliska 3150 dla obszarów Natura 2000 Jedyne siedlisko 3150 stwierdzone w rejonie alpejskim znajduje się w obszarze Natura 2000 Ostoja Popradzka. Tak więc ocena obszaru N2000 jest tożsama z oceną siedliska Starorzecze Popradu – Staw Wierchomla. Ogólnie stan starorzecza oceniono jako niezadowalający (U1). Starorzecze zostało sztucznie odcięte od rzeki poprzez utworzenie nasypu kolejowego. Z drugiej strony starorzecza znajduje się wysoka skarpa. Ocena ta była spowodowana ocena niezadowalającą (U1) specyficznej struktury i funkcji. Starorzecze charakteryzowało się niewielką różnorodnością biologiczną zbiorowisk roślinnych związanych ze środowiskiem wodnym. Co ciekawe elodeidy zdominowane były przez wywłócznika Myriophyllum spicatum, co jest raczej charakterystyczne dla zbiorników o czystych wodach. Byd może zubożenie różnorodności jest cechą charakterystyczną dla regionu alpejskiego, jednak ze względu na brak innych stanowisk trudno jest zweryfikowad ten pogląd. Podsumowanie wyników dla poszczególnych wskaźników siedliska na stanowiskach i w obszarach w regionie aplejskim, z uwzględnieniem zróżnicowania geograficznego (Tab. 7 i 8) Barwa wody – barwa wody zmieniona była na skutek ulewnych deszczy, miejscami widoczna woda przezroczysta z dobrze widocznymi roślinami podwodnymi. Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu – obecne elodeidy (Myriophyllum spicatum) oraz pleustofity (Lemna minor), ale w niewielkiej ilości. Różnorodnośd mniejsza niż w przypadku siedlisk w obszarze kontynentalnym. Plankton – Fitoplankton bardzo ubogi, pojedyncze osobniki okrzemek i sinic bentycznych (Oscillatoria limosa, Oscillatoria sp.) – stan niezadowalający (U1). Zooplankton - obecnośd drobnych wioślarek (Bosmina longispina). Obecnośd pojedynczych osobników Eucyclops macruroides (widłonóg) gatunku charakterystycznego dla wód silnie zmineralizowanych oligosaprobowych. Małe zróżnicowanie gatunkowe w zespole zooplanktonu. Ocena właściwa (FV). Ocena łączna dla planktonu – U1. Gatunki i/lub obce dla zbiorowisk makrofitów – nie stwierdzono. Odczyn wody – niezadowalający (U1), byd może z powodu wapiennego podłoża. Przewodnictwo – ocena właściwa (FV) – niskie wartości. Przezroczystośd – nie możliwa do oceny ze względu na zmiany spowodowane ulewnymi deszczami. Tab. 9. Zestawienie ocen wskaźników opisujących specyficzną strukturę i funkcje siedliska 3150 na badanych stanowiskach w regionie kontynentalnym (wartości w tabeli oznaczają liczbę stanowisk).

Wskaźniki Ocena

FV U1 U2

Barwa wody - 1 -





- 1 -

Fito- i zooplankton - 1 -


1 - -

Odczyn wody - 1 -

Przewodnictwo 1 - -

Przezroczystośd - - -

Tab. 10. Zestawienie ocen wskaźników opisujących specyficzną strukturę i funkcje siedliska 3150 na badanych obszarach N2000 w regionie alpejskim (wartości w tabeli oznaczają liczbę monitorowanych obszarów).

Wskaźniki Ocena

FV U1 U2

Barwa wody - 1 -


- 1 -

Fito- i zooplankton - 1 -


1 - -

Odczyn wody - 1 -

Przewodnictwo 1 - -

Przezroczystośd - - -

Analiza i podsumowanie wyników dla poszczególnych parametrów opisujących siedlisko na poziomie stanowisk i obszarów w regionie alpejskim, z uwzględnieniem zróżnicowania geograficznego Ogólna ocena niezadowalająca (U1) była wynikiem takiej oceny dla „specyficznej struktury i funkcji”, a ta z kolei była wynikiem oceny prawie wszystkich wskaźników jako stan niezadowalający (U1). Perspektywy ochrony wydają się byd właściwe. Stanowisko leży na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego, a dodatkowo znajduje się w miejscu trudno dostępnym dla ludzi. Niestety brak jest możliwości połączenia go z rzeką, ze względu na nasyp kolejowy, który jest użytkowany czynnie. Pomimo tego powierzchnia siedliska wydaje się pozostawad w stanie właściwym i jeśli nie nastąpi szybka degradacja zbiornika, ani nie zostaną zaburzone stosunki wodne to siedlisko ma szanse istnied przez długi czas. Siedlisko nie ulega zamulaniu, nie powinno więc podlegad szybkiemu wypłycaniu.

Tab. 11. Podsumowanie ocen stanu zachowania siedliska przyrodniczego 3150 na badanych

stanowiskach w regionie alpejskim.

Stanowiska

Oceny



funkcje

Perspektywy ochrony

Ocena ogólna




Starorzecze Popradu _Staw Wierchomla

FV U1 FV U1

Podsumowanie ocen

FV-1 U1-0 U2-0

FV-0 U1-1 U2 -0

FV-1 U1-0 U2-0

FV-0 U1-1 U2-0

Tab. 12. Podsumowanie ocen stanu zachowania siedliska przyrodniczego 3150 na badanych obszarach w regionie alpejskim.

Obszary

Oceny



funkcje

Perspektywy ochrony

Ocena ogólna

Ostoja Popradu FV U1 FV U1

Podsumowanie ocen FV – 1 U1 – 0 U2 – 0

FV – 0 U1 – 1 U2 – 0

FV – 1 U1 – 0 U2 – 0

FV – 0 U1 – 1 U2 – 0

Ocena podsumowująca wykazała, że parametr Ocena ogólna został oceniony w stopniu niezadowalającym (U1) w obszarze Ostoja Popradu. Parametr Perspektywy Ochrony został oceniony jako właściwy (FV) dla obszaru Ostoja Popradzka, podobnie jak parametr Powierzchnia Siedliska. Parametr Specyficzna Struktura i Funkcje jako właściwy został oceniony jako niezadowalający w obszarze Ostoja Popradu. Analiza i podsumowanie zagrożeń i oddziaływań dla siedliska przyrodniczego dla regionu

alpejskiego

Podsumowanie oddziaływao na stanowiskach badanych siedlisk przyrodniczych dla regionu aplejskiego

Kod Oddziaływanie Wpływ

pozytywny Wpływ

negatywny

A B C A B C

220 Wędkarstwo: zaśmiecanie, zanieczyszczanie i wzrost procesów eutrofizacyjnych poprzez wprowadzanie dodatkowych ładunków biogenów na skutek zanęcania ryb

x

502 drogi, szosy – zanieczyszczanie zwłaszcza związkami ołowiu, hałas, zmiany w stosunkach wodnych, zanik zbiorników wodnych

x

503 drogi kolejowe – zaśmiecanie, zanieczyszczanie, zmiany w stosunkach wodnych jeśli budowa linii kolejowej wymagała ingerencji w środowisko, hałas, odcięcie od

x




rzeki

790 inne rodzaje zanieczyszczeo lub oddziaływao człowieka – widoczne zaśmiecanie w postaci utopionych opon samochodowych, śmieci na brzegu

x

941 powódź – podniesienie poziomu wód, powiększenie powierzchni siedliska, „przemycie” starorzecza

x

952 eutrofizacja – wypłycanie, zarastanie, zanik różnorodności świata ożywionego, niekorzystne zjawiska jak np. zakwity, dominacja jednego gatunku roślin, zanik siedlisk

x

Zestawienie danych o gatunkach obcych na stanowiskach – brak stwierdzonych gatunków obcych i/lub inwazyjnych

Propozycje działań ochronnych oraz wnioski dotyczące skuteczności dotychczas wykonywanych zabiegów

Wydaje się, że duża liczba stanowisk charakterystyczna dla siedliska 3150 powinna oznaczad właściwy stan zachowania siedliska. W rzeczywistości jednak monitoring wykazuje, że około połowa monitorowanych stanowisk ma zubożony skład roślin związanych z tych siedliskiem, a zbiorowiska nie charakteryzują się dużą różnorodnością biologiczną. Stan zły lub niezadowalający jest wynikiem postępującej eutrofizacji danego zbiornika wodnego, a później jego wypłycania i zarastania. Podstawowym elementem ochrony powinno byd dążenie do utrzymania zbiorników wodnych na poziomie eutrofii i nie dopuszczenie do podwyższania ich trofii. Wiąże się to z uświadomieniem społeczeostwa w jaki sposób funkcjonuje ekosystem wodny, dlaczego pewne zachowania są niewłaściwe i w jaki sposób mogą zagrozid siedlisku 3150. Jest rzeczą zrozumiałą, że ludzie chcą korzystad ze zbiorników wodnych, jednak nie da się pogodzid zachowania siedlisk wodnych w odpowiedniej kondycji i korzystania ze zbiorników wodnych bez zachowania i rozumienia zasad ich ochrony. Ekosystemy wodne są specyficznymi siedliskami i trudnośd w ich ochronie leży między innymi w tym, że społeczności nie rozumieją ich funkcjonowania. Pewne propozycje działao ochronnych pozostają sformułowane jak w roku 2009, bowiem propozycje te są podstawowymi możliwościami ochrony ekosystemów wodnych. Nie proponujemy całkowitego zakazu korzystania ze środowisk wodnych, ale zwracamy jedynie uwagę na najbardziej niepożądane elementy, które mogą przynieśd najwięcej szkody. Nie są to więc wymagania restrykcyjne. Aby zapobiec degradacji środowisk wodnych należy bezwzględnie zakazad (przestrzegad i egzekwowad te zakazy) odprowadzania do nich ścieków, wyrzucania odpadów, zaśmiecania i zanieczyszczania. Działania te powinny objąd całą zlewnię. Należy przede wszystkim zwrócid uwagę na uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni jezior oraz zabudowy rekreacyjnej. Należałoby także ograniczyd nawożenie pól uprawnych znajdujących się w zlewni jezior i propagowad zasady „rolnictwa proekologicznego”.




W przypadku użytkowania rybackiego, powinno stosowad się planową i przemyślaną gospodarkę rybacką. Należy bezwzględnie egzekwowad zakaz wprowadzania obcych gatunków ryb, a dotychczasowe eliminowad. Należy zwiększyd presję ryb drapieżnych na ryby karpiowate. W przypadku wykorzystania wędkarskiego powinno się zakazad zaśmiecania, zanieczyszczania zbiorników wodnych oraz zanęcania ryb. Zakaz zanęcania wynika w tego, że duża ilośd zanęty wpływa na przyspieszenie procesu eutrofizacji. Wędkowanie powinno się odbywad na ściśle wyznaczonych stanowiskach, specjalnie do tego przygotowanych tak, aby nie następowało wyniszczanie roślinności wodnej. Należy także zapewnid zaplecze sanitarne, regularnie sprzątad brzegi zbiorników. W przypadku zbiorników użytkowanych rekreacyjnie należy wyznaczyd kąpieliska, zapewnid zaplecze sanitarne oraz regularnie sprzątad brzegi jeziora. Ważnym elementem ochrony jest właściwe utrzymanie stosunków wodnych w obrębie zbiorników wodnych i ich zlewni. Proponuje się także przeprowadzanie okresowego czyszczenia zbiorników (dotyczy starorzeczy i małych naturalnych zbiorników wodnych) ze śmieci, drzew, gałęzi; udrożnienie połączenia z rzeką, odmulenie fragmentów zbiorników wodnych, pogłębianie. W przypadku jezior gdzie gniazdują kormorany, należy przeprowadzid monitoring tych ptaków i ocenid ich ewentualny wpływ na ekosystem. Propozycje ochrony zawierają także bezwzględny zakaz sprzedaży gruntów w ręce prywatne na których znajdują się jeziora czy starorzecza oraz opracowanie zasad korzystania ze zbiorników wodnych, egzekwowane tych zasad i stałe monitorowanie zbiorników wodnych.

Ocena zastosowanej metodyki i ewentualne propozycje zmian wraz z uzasadnieniem

Proponowana metodyka prowadzenia monitoringu wydaje się byd bardzo uproszczona. Mimo wszystko mamy świadomośd, że pewne elementy metodyki nie są w pełni możliwe do przeprowadzania bez korzystania z pomocy specjalistów. Dotyczy to zwłaszcza poprawnego określania zbiorowisk roślinnych oraz oceny gatunków obcych i/lub inwazyjnych. Proponujemy więc, aby w przyszłości prowadzony monitoring brał pod uwagę koniecznośd konsultacji ze specjalistami. Najważniejszym wskaźnikiem jest wskaźnik „Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu”, ponieważ określa on jakie zbiorowiska są obecne oraz czy istnieje duża różnorodnośd biologiczna na danym terenie. Kolejnym bardzo ważnym wskaźnikiem jest wskaźnik „Gatunki obce i lub inwazyjne dla zbiorowiska makrolitów”. Wskaźnik ten aktualnie raczej wykazuje 100% stanu właściwego, ale nie należy przyjmowad, że gatunki obce i/lub inwazyjne nie pojawią się nigdy. W bieżącym roku mamy przykłady trzech stanowisk gdzie zaobserwowano obecnośd gatunków inwazyjnych. Obecnośd moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis) nie jest powoduje zaniżenie oceny, bowiem gatunek ten występuje w wodach Polski stosunkowo długo. Trzy kolejne wskaźniki, takie jak: barwa, przewodnictwo czy przezroczystośd są wskaźnikami łatwymi do oceny w terenie i nie wymagają ani specjalistycznej wiedzy, ani specjalistycznych narzędzi, dlatego




powinny byd wykorzystane do oceny jednakich interpretacja powinna byd traktowana „zdroworozsądkowo”. Mogą zdarzyd się sytuacje, które wskazują, że zaniżona wartośd któregokolwiek ze wskaźników nie powinna zaniżad oceny ogólnej. Przykład takiej sytuacji był w roku bieżącym kiedy to kilkukrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego przechodziły powodzie, mogące w dużym stopniu spowodowad zmniejszeni lub podwyższenie, któregokolwiek z powyższych wskaźników. Wskaźnik planktonowy proponowany jest jako wskaźnik dodatkowy. Chociaż wskaźnik wydaje się byd bardzo rygorystyczny to nie powoduje on zaniżenia ogólnej oceny, a jedynie wskazuje, że powinno się zwrócid szczególną uwagę na miejsca, w których został stwierdzony jako niezadowalający lub zły. Inne szczegółowe uwagi:

ponownie zwracamy uwagę na koniecznośd poboru prób do oceny wskaźników parametrów fizyczno-chemicznych oraz planktonu z centralnej części ocenianego zbiornika lub z centralnej, wyraźnie wydzielonej jego części, a nie ze strefy litoralu.

powierzchnia siedliska nie jest tym samym, co powierzchnia jeziora. Definicja znajduje się w opisie metodyki.

sama obecnośd gatunku nie świadczy o istnieniu zbiorowiska

w formularzu bazy danych powinno się używad określenia „powierzchnia siedliska” lub powierzchnia zbiornika wodnego, a nie „powierzchnia płatów siedliska”.

Spore wątpliwości budzi wyjątkowo duże zróżnicowanie badanego siedliska przyrodniczego, zarówno pod względem genetycznym, jak i historycznym, szczeólnie jeśli weźmiemy pod uwagę starorzecza w dolinach rzecznych i jeziora. Proponujemy więc dopracowanie metodyki monitoringu, aby była możliwośd lepszego uwzględnienia w ocenach ich zróżnicowania – przede wszystkim na podtypy i genezę. W związku z tym w roku 2011 zostaną przeprowadzone uzupełniające badania terenowe.

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ... · jeziora/starorzecza/drobne zbiorniki były wcześniej badane to na podstawie wcześniejszych badao wyznaczono reprezentatywny

Documents