NDC 2 63.pdf · NDC Policy Brief ฉบับวันที่๒ เมษายน – มิถุนายน ๒๕๖๓ Vol. 2 April - June 2020 วิทยาลัย ...

NDC Policy Brief

ฉบบวนท ๒ เมษายน – มถนายน ๒๕๖๓

Vol. 2 April - June 2020

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ

การกลนแกลงทางไซเบอร เทคโนโลยส าหรบผสงอาย

การสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ : กรณศกษา ผลตภณฑอาหาร

การเพมประสทธภาพ กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางผงเมอง

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร หนา 1

เอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบายดานความมนคง (NDC Policy Brief)

เอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบาย หรอ NDC Policy Brief เปนเอกสารทางวชาการทวทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ จดทาขนตามนโยบายของ พลโท ดร. ไชยอนนต จนทคณานรกษ ผอานวยการวทยาลยปองกนราชอาณาจกรโดยมวตถประสงคเพอเผยแพรผลงานวชาการของนกศกษาหลกสตรการปองกนราชอาณาจกร(วปอ.) ทจดทาเปนบทความทางวชาการ ทงทเปนงานกลมและงานสวนบคคล โดยพจารณาเลอกบทความทเสนอประเดนซงอยในความสนใจของสงคม หรอทจะมผลตอความมนคงแหงชาตในทางใดทางหนง และไดนาเสนอขอคดเหนตลอดจนขอเสนอแนะเชงนโยบายตอประเดนดงกลาวไวอยางชดเจนเปนรปธรรมเอกสารขอเสนอแนะเชงนโยบายเปน “งานบรการทางวชาการ” ของวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ อกชนหนง ทเกดขนจากการบรณาการองคความรและประสบการณของนกศกษา ซงลวนเปนผบรหารระดบสงจากหนวยงานภาครฐ เอกชน และการเมอง กาหนดออกปละ 4 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 (มกราคม-มนาคม) ฉบบท 2 (เมษายน-มถนายน) ฉบบท 3 (กรกฏาคม-กนยายน) และฉบบท 4 (ตลาคม-ธนวาคม) แจกจายใหกบผบงคบบญชาระดบสงและสวนราชการตาง ๆ ในกองบญชาการกองทพไทย รวมทงเผยแพรบนเวบไซตของวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯอนง ขอคดเหนและขอเสนอแนะในเอกสารฯ ถอวาเปนขอคดเหนสวนบคคลของผเขยน ไมมผลผกมดใดๆ กบวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ


สงวนลขสทธตาม พ.ร.บ. การพมพ พ.ศ. 2537 ลขสทธเปนของวทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศอยางถกตองตามกฎหมาย บรรณาธการ พลโท พสณห ปฐมเอม ผชวยบรรณาธการ พลตร อภศกด สมบตเจรญนนท พลตร ช านาญ ชางสาต

พนเอก ศกดสทธ แสงชนนทร พนเอก อรรคเดช ประทปอษานนท ทปรกษา

พลโท นกรบ บญบวทอง พลโท สทธชย เกยรตไพบลย พลโท นพดล มงคละทน พลโท สณหเพชร สายสรรพมงคล พลโท สทน เหมอนพทกษ พลตร เทพชาตร ฝงสระ พลตร สงคราม ขมทอง พลตร ณรงครชช โตสงหตระกล พลตร อ านาจ เลศหรณย พลตร กตชาต นลข า

ประจ ากองบรรณาธการ พนเอก นรจ ดวงปญญา นาวาอากาศเอก ศราวฒ ฤทธาคณานนท

นาวาอากาศเอก เจน คลายสงข พนเอกหญง รชเกลา กองแกว พนเอก รพพฒน สทธวงศ นาวาอากาศเอก จตรงค วงษสวรรค บรรณาธการฝายจดการ นาวาอากาศเอก ปญญา ศรสงห จดท าโดย วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ 64 ถนนวภาวดรงสต แขวง/เขต ดนแดง กรงเทพฯ 10400 โทร./โทรสาร 0 2691 9365 เวบไซต: http://www.thaindc.org


ค าน า

ภยคกคามความมนคงทางสงคมรปแบบใหมในยคดจทลทส าคญในปจจบน คอ การกลนแกลงทางไซเบอร (Cyberbullying) อนไดแก การใชถอยค าขมขหยาบคาย การคกคามทางเพศ การแอบอางแสดงตนเปนบคคลอน การหลอกลวง การแบลกเมล และการสรางกลมในสอสงคมออนไลนเพอการโจมตผอน

การศกษาเทคโนโลยผสงอาย (Technology for the elderly) น มวตถประสงคเพอใหเขาใจถงความส าคญของสถานการณปจจบนทประเทศไทยจะกาวเขาสการเปนสงคมสงอายอยางสมบรณ ประเทศจงควรมแผนเพอเตรยมความพรอมเพอรองรบกบความเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะเกดขน นอกจากน สถานการนยงมผลกระทบตอครอบครว ชมชน และประเทศโดยรวม

การเสรมสรางความรอบรดานสขภาพถอเปนวาระแหงชาต โดยก าหนดอยในยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ซงส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ในฐานะองคกรทท าหนาทหลกในการปกปองและคมครองสขภาพของประชาชน

การวางผงเมองนนมหลกการทส าคญอยประการหนงคอ“การมสวนรวมของประชาชน” เนองจากการวางผงเมองเปนการด าเนนการทมผลกระทบกบประชาชนโดยสวนรวม จ าเปนตองเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดมโอกาสแสดงขอคดเหนและเขารวมในกจกรรมตางๆ


สารบญ

หนา

การกลนแกลงทางไซเบอร 5 เทคโนโลยส าหรบผสงอาย 29 การสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ : กรณศกษา ผลตภณฑอาหาร

44


71


การกลนแกลงทางไซเบอร Cyberbullying

นายณฐพงษ พฒแกว Mr. Nattapong Putkaew

อยการผเชยวชาญพเศษ Senior Expert Public Prosecutor

บทคดยอ

ภยคกคามความมนคงทางสงคมรปแบบใหมในยคดจทลทส าคญในปจจบน คอ การกลนแกลงทางไซเบอร (Cyberbullying) อนไดแก การใชถอยค าขมขหยาบคาย การคกคามทางเพศ การแอบอางแสดงตนเปนบคคลอน การหลอกลวง การแบลกเมล และการสรางกลมในสอสงคมออนไลนเพอการโจมตผอน เปนตน การจดการแกปญหาดงกลาวมความละเอยดออนและทาทายอยางมาก เนองจากผกลนแกลงมไดทงทกระท าดวยตวเองเพยงคนเดยว หรอกระท าในลกษณะเชอเชญใหผอนเปนผลงมอกระท า และผกลนแกลงอาจเปนผทบรรลนตภาวะแลวหรอเปนเพยงเดกและเยาวชน สวนผทไดรบผลกระทบจากการกลนแกลงนนกพบวาผเสยหายเปนเดกและเยาวชนจ านวนมาก ดงนน การใชมาตรการทางกฎหมายจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรอาจไมใชวถทางทเหมาะสมทสด โดยอาจกอใหเกดปญหา


กฎหมายอาญาเฟอในระยะยาว และอาจมไดท าใหผกระท าการกลนแกลงทางไซเบอรปรบเปลยนพฤตกรรมอยางแทจรง

ค าส าคญ : ความมนคงทางสงคม, การกลนแกลงทางไซเบอร, ปญหากฎหมายอาญาเฟอ, เดกและเยาวชน, สอสงคมออนไลน Abstract

The new form of social security threat in today's digital age is cyberbullying, including the use of vulgar words, sexual harassment, impersonating another person, deception, blackmailing and creating a group on social media for attacking others. Management of such problems is very delicate and challenging. It is because the bullying can be done either by oneself or acts in a manner that invites others to act, and the bullyer may be an adult, a child or youth. As for those affected by bullying, it was found that many victims are children and young people. Therefore, using legal measures to deal with cyberbullying problems may not be the most appropriate way as it may cause the problem of overcriminalization in the long term and may not cause the bullyer to actually change his or her behavior.


Keywords : social security, cyberbullying, overcriminalization, children and young people, a group on social media.

บทน า ส ง คม ไทย เ พ ง ร จ ก ค า ว า “ก า ร กล น แกล ง ท า ง ไซ เ บอ ร ”

(Cyberbullying) เมอไมนานมาน โดยคนไทยจ านวนไมนอยยงคงไมเขาใจถงรปแบบของการกระท าหรอพฤตกรรมทจดเปนการกลนแกลงทางไซเบอร แตแทจรงแลวการกลนแกลงทางไซเบอรปรากฏขนในสงคมโลกมานานแลว หากยอนนกถงเรองราวเมอประมาณ 20 ปทผานมา กรณของโมนกา ลวนสก (Monica Lewinsky) สาววย 22 ป ซงผกงาน ณ ท าเนยบขาว ซงมขาวออฉาวเกยวกบความสมพนธทไมเหมาะสมกบประธานาธบดบล คลนตน ของสหรฐอเมรกา โดยขาวออฉาวของทงสองถกใชเปนเครองมอในการดงดดใหประชาชนผเสพสอเขาดเวบไซต รวมทงผคนบางสวนมการสงตออเมลขาวของโมนกา ลวนสก เพอใหผอนแสดงความคดเหนดวยถอยค ารนแรงดเดอด รวมทงยงมผน ารปภาพของโมนกา ลวนสก ไปตดตอเพอลอเลยน ในขณะทคนบางกลมน าชอของเธอไปใชในเนอเพลงจ านวนมากเพอสอถงค าสแลง (Slang) แทนความหมายวา “สวยแตไรสมอง” ท าใหโมนกา ลวนสก ถกท ารายจตใจอยางหนกจนคดสนฆาตวตาย (Cyberbullying ถงเวลาหรอยง? ทจะหยดรงแกกนบนโลกออนไลน, ออนไลน, 2559) หรอตอมาเมอคนหนงของเดอนกนยายน ปพ.ศ.2553 ไทเลอร ครเมนต (Tyler Clement) นกศกษา


มหาวทยาลย Rutgers University ในประเทศสหรฐอเมรกา ชายหนมวย 18 ป ไดเอยปากขอเพอนรวมหองพกเพอใชหองเปนการสวนตว ดวยความทเพอนรวมหองพกสงสย จงแอบเปดโปรแกรมเวบแคมบนคอมพวเตอรโนตบกทงไวในหองพก แลวไปดภาพทบนทกถายทอดดวยเวบแคมจากสถานทอน เพอแอบดวาไทเลอรก าลงจะท าอะไร แตกลบพบความจรงวากลายเปนวาไทเลอรพาเพอนผชายมาทหองแลวจบกน เพอนรวมหองของไทเลอรเหนจงทวตขอความวา ไทเลอรเปนชายรกรวมเพศ อกทงเชญชวนชาวเนตมารวมดไทเลอรผานเวบแคม หลงจากคนนนไทเลอรเครยดอยางมาก สดทายตดสนใจกระโดดน าฆาตวตาย (ธรศานต สหสสพาศน , ออนไลน, 2561) จากกรณตวอยางในอดตสะทอนใหเหนถงความหลากหลายและความแตกตางในปญหาการกลนแกลงทางไซเบอร กลาวคอ ผกระท าการกลนแกลงทางไซเบอรมไดทงทเปนเดก เยาวชน และผใหญ เจตนาในการกลนแกลงทางไซเบอรกมไดทงทเปนการจงใจใหเกดผลกระทบตอบคคลทเกยวของโดยตรง การแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบ หรอเปนเพยงความคกคะนองแบบฉบพลน และผลกระทบตอบคคลท ถกกลนแกลงรวมถงบคคลรอบขางอาจเปนเพยงผลกระทบทางจตใจชวคราว ปญหาทางสขภาพจต หรอรนแรงถงขนตดสนใจฆาตวตายหรอท ารายผอน ดงนนจงเปนความทาทายของรฐในการหามาตรการทเหมาะสมในการจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรรปแบบของการกลนแกลงทางไซเบอรมผใหนยามความหมายของค าวา “การกลนแกลงทางไซเบอร” (Cyberbullying) ไวหลากหลาย (เมธน สวรรณกจ ,


ออนไลน, 2560 ; นภาพรรณ อาชาเพชร, ออนไลน, 2562 ; วทยา ด ารงเกยรตศกด, ออนไลน, 2558; ธรศานต สหสสพาศน, ออนไลน, 2561 ; Cyberbullying ถงเวลาหรอยง? ทจะหยดรงแกกนบนโลกออนไลน, ออนไลน, 2559 ; Cyberbullying ภยบนโลกออนไลน, ออนไลน, 2562) รวมความไดวา หมายถง รปแบบการรงแกกลนแกลงโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารตางๆ เชน จดหมายอเลกทรอนกส (E-mail) โทรศพทเคลอนท (Cell phone) ระบบสงขอความทนท (Instant Message) คลปวดโอ (Video Clip) หรอสงคมออนไลน (Social Networking) เปนเครองมอในการกลนแกลงแทนการใชก าลง ซงท าใหการกลนแกลงสามารถเกดขนไดทกท ทกเวลา ซงรปแบบของการกลนแกลงทางไซเบอรครอบคลมพฤตกรรมดงน

1. การสงหรอเผยแพรขอความเทจท าใหผอนไดรบความเสยหาย อบอาย หรอกลายเปนตวตลก

2. การไลสมาชกบางคนออกจากกลมในสงคมออนไลน เชน กลมไลน หรอเฟซบกกลม ดวยวธการลบ การบลอก หรอกดกนผอนออกจากกลม โดยสรางความเกลยดชงหรออคตผานขอความ หรอกจกรรมกลมออนไลน

3. การโจมต กอกวน คกคาม ขท าราย หรอใชถอยค าหยาบคาย ซ าๆ หลายครงตอกย าปมดอย ท าใหเสยความมนใจ

4. การแอบอางตวตนของผอน โดยแอบเขาสบญชในสอสงคมออนไลนของผอนและโพสตขอความใหผเปนเจาของบญชไดรบความเสยหาย


5. การคกคามทางเพศแบบออนไลน เชน การสงขอความ รป คลปวดโอ เกยวกบพฤตกรรมทางเพศของบคคลใดบคคลหนงเพอขมข หรอเพอใหผอนมาวจารณแสดงความคดเหน

6. การใชอบายใหผอนขอมลสวนตวแลวน าไปเผยแพรกระจายตอ 7. การสรางบญชการใชงานเพอรงแกผอน 8. การคกคามขมขรนแรงวาจะท าใหผอนเสยชอเสยง (แบลกเมลล) 9. การสรางกลมในโซเชยลเพอโจมตโดยเฉพาะ

สถานการณของการกลนแกลงทางไซเบอรในประเทศไทยนภาพรรณ อาชาเพชร (ออนไลน, 2562) ไดอางองไวในงานเขยนวา จากขอมลการส ารวจในประเทศไทยพบวาสอสงคมออนไลนทมการใชเปนชองทางในการกลนแกลงทางไซเบอรพบมากสดคอ เฟซบก (Facebook) รองลงมาไดแกแอพพลเคชนไลน (Line) อนสตาแกรม (Intagram) และทวตเตอร (Twitter) สอดคลองกบสถตของเครอขายสงคมออนไลนทมคนไทยใชงานมากทสด ในไตรมาสท 3 ของปพ.ศ.2559 (Penetration of leading social networks in Thailand as of 3rd quarter 2017, ออนไลน, 2562) พบวา คนไทยใชงานเฟซบก (Facebook) เปนอนดบ 1 ของสอสงคมออนไลนทกประเภท โดยมผใชงานคดเปนสดสวนมากถง 75 เปอรเซนตจากจ านวนผใชงานอนเทอรเนต ในขณะทผใชงานแอพพลเคชนไลน (Line) มมากถง 68 เปอรเซนต เปนอนดบสามรองจาก ยทบ (Youtube) ซงมผใชงานราว 72 เปอรเซนต และลาสดเมอเดอน


กรกฎาคม ปทผานมา ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรรกส หรอ สพธอ. (ETDA) ไดประกาศผลส ารวจพฤตกรรมผใชงานอนเทอรเนตประเทศไทยป 2561 พบคนไทยใชอนเทอรเนตนานขนเฉลย 10 ชวโมง 5 นาทตอวน เปนผลจากการเปลยนผานชวตไปสดจทลเพมมากขน โดยพลเมอง GenY (หมายถงคนทเกดในชวงป พ.ศ.2523 จนถงปลาย พ.ศ.2533) ครองแชมปใชงานอนเทอร เนตสงสดตดตอกนเปนปท 4 โดยเฉพาะการใช Facebook, Instagram, Twitter และ Pantip สงถง 3 ชม. 30 นาทตอวน (ETDA เปดพฤตกรรมผใชอนเทอรเนตป 61 คนไทยใชเนตเพม 10 ชวโมง 5 นาทตอวน , ออนไลน, 2562) จงสะทอนไดวา ในปจจบนคนไทยในหลากหลายวยใชเวลาในโลกไซเบอรเกอบครงหนงของเวลาในแตละวน แตโดยทโลกไซเบอรนนเปนพนทสาธารณะทกอใหเกดความรวดเรวในการสอสารอยางไรพรมแดน การจ ากดปดกนการเขาถงสอสงคมออนไลนประเภทตางๆ แทบจะท าไมไดหากไมไดรบความรวมมอจากผใหบรการ เนองจากบคคลยอมมสทธเสรภาพในการสอสารอนเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน พนทในโลกไซเบอรจงมทงคณและโทษมหนตตอผใชงานอยางหลกเลยงไมได จากการส ารวจพฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรทเกดขนกบเดกชนมธยมตน รวมทงสน 1,149 คนของคณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล (Cyberbullying Thailand 2017 (Preliminary result), ออนไลน, 2562) พบสถตทนาสนใจวา เดกชนมธยมตนตงแตมธยมศกษาปท 1 ถงปท 3 ใชเวลากบสอสงคมออนไลนตอวนโดยเฉลยนานประมาณ 5.51 ชวโมง โดยในชวง 6 เดอนทผาน


มากอนการส ารวจ มเดกนกเรยนจ านวน 197 ราย (คดเปน 17.7 เปอรเซนต) ทเคยถกกลนแกลงทางไซเบอรในโรงเรยน มากกวา 1 ครง/สปดาห และมจ านวน 138 ราย (คดเปน 12.4 เปอรเซนต) ทถกกลนแกลงเกอบทกวน และมเพยง 12.5 เปอรเซนตทไมเคยถกกลนแกลงโดยกลมเพอน ในขณะทพบวามเดกนกเรยนจ านวนมากถง 749 ราย (คดเปน 67.5 เปอรเซนต) ทเคยเปนผกลนแกลงคนอนในโรงเรยน โดยมเดกนกเรยนเพยง 362 ราย (คดเปน 32.6 เปอรเซนต) ทไมเคยกลนแกลงผอน ขอมลจากการส ารวจสรปไดวา เดกไทยชนมธยมศกษาปท 1 ถงปท 3 จ านวนมากถง 45 เปอรเซนต ของกลมส ารวจถกกลนแกลงออนไลนอยางนอย 1 ครงตอสปดาห โดยรปแบบกลนแกลง 3 รปแบบหลก ไดแก 1. การถกตงฉายาและลอเลยน คดเปน 79 เปอรเซนต 2. การถกเพอเพกเฉยไมสนใจ คดเปน 54 เปอรเซนต 3. การถกดหมนไมใหความเคารพ คดเปน 46 เปอรเซนต อยางไรกด จากการส ารวจขอมลทมการเผยแพรทางอนเทอรเนต พบวาสถตเกยวกบการกลนแกลงทางไซเบอรในประเทศไทยทมการรวบรวมเผยแพรมกจะมกลมผถกส ารวจเปนเดกและเยาวชนเปนหลก ซงสะทอนถงรปแบบของการกลนแกลงมลกษณะท าใหเกดผลกระทบตอสภาพจตใจของผถกรงแกโดยมผกลนแกลงเปนเดกและเยาวชนกระท าไปดวยความคกคะนองและขาดวฒภาวะในการควบคมอารมณเปนสวนใหญ และมทมาจากการขาดความรความเขาใจในผลกระทบและขาดวนยในการใชพนทไซเบอร แตยงไมพบรปแบบการรวบรวมสถตของการกลนแกลงทางไซเบอรทมลกษณะเขาขายเปนอาชญากรรมแยกประเภทโดยตรง


ความผดทางอาญาท เกยวของกบการกลนแกลงทางไซเบอรดวยเหตทพฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรมความหมายทยงคอนขางกวางขวาง และรปแบบของการกลนแกลงทางไซเบอรมมากมายหลายประการ อกทงผลกระทบตอผถกกลนแกลงมความรนแรงแตกตางระดบกนไปขนอยกบปจจยสภาพพนฐานทางจตใจของแตละบคคลในการตอบสนองตอการถกกลนแกลง ซงบางกรณผถกกลนแกลงซงถอเปนผไดรบความเสยหายอาจกลบกลายเปนผกระท าความรนแรงตอบโตไปยงผกลนแกลงหรอบคคลอนเสยเองกเปนได จงเปนการยากทจะบญญตบทกฎหมายเพอจดการกบการกลนแกลงทางไซเบอรแบบเบดเสรจ ท าใหในปจจบนประเทศไทยยงไมมบทบญญตทเกยวของกบการกลนแกลงทางไซเบอรโดยตรง แตในสวนของความรบผดทางอาญา พฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบรบางอยางอาจเขาขายเปนความผดทางกฎหมายบางลกษณะ โดยปจจบนมบทบญญตกฎหมายทมโทษทางอาญาเกยวของดงน

1. ประมวลกฎหมายอาญา (ออนไลน, 2562) 1.1 ความผดฐานหมนประมาท

1.1.1 มาตรา 326 “ผใดใสความผอนตอบคคลทสาม โดยประการทนาจะท าใหผอนนนเสยชอเสยง ถกดหมน หรอถกเกลยดชง ผนนกระท าความผดฐานหมนประมาท ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ”


1.1.2 มาตรา 328 “ถาความผดฐานหมนประมาทไดกระท าโดยการโฆษณาดวยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายส ภาพยนตร ภาพหรอตวอกษรทท าใหปรากฏไมวาดวยวธใด ๆ แผนเสยง หรอสงบนทกเสยง บนทกภาพ หรอบนทกอกษร กระท าโดยการกระจายเสยง หรอการกระจายภาพ หรอโดยกระท าการปาวประกาศดวยวธอน ผกระท าตองระวางโทษจ าคกไมเกนสองป และปรบไมเกนสองแสนบาท”

1.1.3 มาตรา 393 “ผใดดหมนผอนซงหนาหรอดวยการโฆษณา ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ”อยางไรกดขอเทจจรงทมการใชเพอกลนแกลงผอนอนจะเขาขายเปนความผดฐานหมนประมาทตามประมวลกฎหมายอาญานนตองเปนขอเทจจรงทเปนไปได หากเปนการกลนแกลงหรอลอเลยนกนดวยขอความทเปนไปไมไดยอมไมเปนความผดเชน การวาผอนวาเปน ผ หรอเปนสตว ซงเปนเพยงการดาเปรยบเปรย นอกจากน การทจะเปนความผดฐานหมนประมาทไดนนตองค านงจากมาตรฐานความรสกของวญชนทวไป ไมไดพจารณาจากความรสกของผถกหมนประมาทเพยงฝายเดยว (ทวเกยรต มนะกนษฐ , 2555 : 490) ดงนน จงอาจไมสามารถปรบใชกบกรณทผเสยหายมความออนแอแหงจตเปนพเศษมากกวาคนทวไป เมอมสงกระทบกเกดความเศรา เสยใจ หดห หรอเจบปวด มากกวาคนทวไป นอกจากน พฤตการณทจะเปนความผดฐานหมนประมาทไดนน องคประกอบความผดตามกฎหมายตองม “บคคลทสาม” ดงนน หากผกลนแกลงไดกระท าผานระบบคอมพวเตอรตรงถงผเสยหาย เชน


ขอความสนทนาในแอพพลเคชนไลนสวนบคคล หรออเมลล ซงมขอความรงแกกลนแกลงจะถกสงไปถงผเสยหายโดยตรงโดยไมผานบคคลทสามแตอยางใด

1.2 ความผดตอเสรภาพ มาตรา 309 “ผใดขมขนใจผอนใหกระท าการใด ไมกระท าการใด หรอจ ายอมตอสงใดโดยท าใหกลววาจะเกดอนตรายตอชวต รางกาย เสรภาพ ชอเสยงหรอทรพยสนของผถกขมขนใจนนเองหรอของผอน หรอโดยใชก าลงประทษรายจนผถกขมขนใจตองกระท าการนน ไมกระท าการนนหรอจ ายอมตอสงนน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาทหรอทงจ าทงปรบถาความผดตามวรรคแรกไดกระท าโดยมอาวธ หรอโดยรวมกระท าความผดดวยกนตงแตหาคนขนไป หรอไดกระท าเพอใหผถกขมขนใจท า ถอน ท าใหเสยหาย หรอท าลายเอกสารสทธอยางใด ผกระท าตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ าทงปรบถากระท าโดยอางอ านาจองยหรอซองโจร ไมวาองยหรอซองโจรนนจะมอยหรอไม ผกระท าตองระวางโทษจ าคกตงแตหนงปถงเจดป และปรบตงแตสองหมนบาทถงหนงแสนสหมนบาท”

1.3 ความผดลหโทษ มาตรา 397 “ผใดกระท าดวยประการใด ๆ ตอผอน อนเปนการรงแก ขมเหง คกคาม หรอกระท าใหไดรบความอบอายหรอเดอดรอนร าคาญ ตองระวางโทษปรบไมเกนหาพนบาทถาการกระท าความผดตามวรรคหนงเปนการกระท าในทสาธารณสถานหรอตอหนาธารก านลหรอเปนการกระท าอนมลกษณะสอไปในทางทจะลวงเกนทางเพศ ตองระวางโทษ


จ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบถาการกระท าความผดตามวรรคสองเปนการกระท าโดยอาศยเหตทผกระท ามอ านาจเหนอผถกกระท าอนเนองจากความสมพนธในฐานะทเปนผบงคบบญชา นายจาง หรอผมอ านาจเหนอประการอน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน และปรบไมเกนหนงหมนบาท”

1.4 ความผดเกยวกบสอลามกอนาจารเดก 1.4.1 มาตรา 287/1 “ผใดครอบครองสอลามกอนาจารเดกเพอ

แสวงหาประโยชนในทางเพศส าหรบตนเองหรอผอน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ าทงปรบถาผกระท าความผดตามวรรคหนงสงตอซงสอลามกอนาจารเดกแกผอน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดป หรอปรบไมเกนหนงแสนสหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ”

1.4.2 มาตรา 287/2 “ผใด (1) เพอความประสงคแหงการคา หรอโดยการคา เพอการแจกจายหรอ

เพอการแสดงอวดแกประชาชน ท า ผลต มไว น าเขาหรอยงใหน าเขาในราชอาณาจกร สงออกหรอยงใหสงออกไปนอกราชอาณาจกร พาไปหรอยงใหพาไปหรอท าใหแพรหลายโดยประการใดๆ ซงสอลามกอนาจารเดก

(2) ประกอบการคา หรอมสวนหรอเขาเกยวของในการคาเกยวกบสอลามกอนาจารเดก จายแจกหรอแสดงอวดแกประชาชนหรอใหเชาสอลามกอนาจารเดก


(3) เพอจะชวยการท าใหแพรหลาย หรอการคาสอลามกอนาจารเดกแลว โฆษณาหรอไขขาวโดยประการใด ๆ วามบคคลกระท าการอนเปนความผดตามมาตราน หรอโฆษณาหรอไขขาววาสอลามกอนาจารเดกดงกลาวแลวจะหาไดจากบคคลใด หรอโดยวธใดตองระวางโทษจ าคกตงแตสามปถงสบป และปรบตงแตหกหมนบาทถงสองแสนบาท”

1.5 ความผดเกยวกบการเปนผใชใหกระท าผด มาตรา 84 “ผใดกอใหผอนกระท าความผดไมวาดวยการใช บงคบ ขเขญ จาง วานหรอยยงสงเสรม หรอดวยวธอนใด ผนนเปนผใชใหกระท าความผดถาความผดมไดกระท าลงไมวาจะเปนเพราะผถกใชไมยอมกระท า ยงไมไดกระท า หรอเหตอนใด ผใชตองระวางโทษเพยงหนงในสามของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน ถาผถกใชไดกระท าความผดนน ผใชตองรบโทษเสมอนเปนตวการ และ ถาผถกใชเปนบคคลอายไมเกนสบแปดป ผพการ ผทพพลภาพ ลกจางหรอผทอยใตบงคบบญชาของผใช ผทมฐานะยากจน หรอผตองพงพาผใชเพราะเหตปวยเจบหรอไมวาทางใด ใหเพมโทษทจะลงแกผใชกงหนงของโทษทศาลก าหนดส าหรบผนน” โดยผเขยนมความเหนวา ความวา “กอใหผอนกระท าความผด....ดวยวธ อนใด” ครอบคลมไปถง พฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรดวยการรงแก คกคาม ยวย ดวยขอความทเปนอกษร ภาพ หรอเสยง เพอกลนแกลงใหผทไดรบทราบถงขอความดงกลาวซงเดมไมมเจตนาในการกระท าความผดอาญา แตมภาวะแหงจตทไมเขมแขง จนเกดเจตนาในการกระท า


ความผดอาญา เชน การยวยใหผอนเขาใจผดหรอเกดโทสะอยางรายแรงแลวไปกระท าความผดตอชวตหรอรางกายผอน เปนตน

2. คอมพวเตอร พ.ศ. 2550 (แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2560) (ออนไลน , 2562)

2.1 มาตรา 11 “ผใดสงขอมลคอมพวเตอรหรอจดหมายอเลกทรอนกสแกบคคลอนโดยปกปดหรอปลอมแปลงแหลงทมาของการสงขอมลดงกลาว อนเปนการรบกวนการใชระบบคอมพวเตอรของบคคลอนโดยปกตสข ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงแสนบาทผใดสงขอมลคอมพวเตอรหรอจดหมายอเลกทรอนกสแกบคคลอนอนมลกษณะเปนการกอใหเกดความเดอดรอนร าคาญแกผรบขอมลคอมพวเตอรหรอจดหมายอเลกทรอนกส โดยไมเปดโอกาสใหผรบสามารถบอกเลกหรอแจงความประสงคเพอปฏเสธการตอบรบไดโดยงาย ตองระวางโทษปรบไมเกนสองแสนบาทใหรฐมนตรออกประกาศก าหนดลกษณะและวธการสง รวมทงลกษณะและปรมาณของขอมลคอมพวเตอรหรอจดหมายอเลกทรอนกส ซงไมเปนการกอใหเกดความเดอดรอนร าคาญแกผรบและลกษณะอนเปนการบอกเลกหรอแจงควา มประสงคเพอปฏเสธการตอบรบไดโดยงาย”ทงนมขอสงเกตวามาตรา 11 น อาจปรบใชกบการกลนแกลงทางไซเบอรไมได เนองจากองคประกอบความผดทส าคญของมาตรานคอ ตองเปนการ “สงขอมลคอมพวเตอรหรอจดหมายอเลกทรอนกสแกบคคลอนโดยปกปดหรอปลอมแปลงแหลงทมาของการสง


ขอมลดงกลาว” ซงหมายถงการปกปดหรอปลอมแปลงทอย IP address มใชเพยงการใชชอจดหมายอเมลลปลอม (สราวธ ปตยาศกด, 2555 : 292-294)

2.2 มาตรา 14 “ผใดกระท าความผดทระบไวดงตอไปน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาปหรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ

(1) โดยทจรต หรอโดยหลอกลวง น าเ ขาสระบบคอมพวเตอรซ งขอมลคอมพวเตอรทบดเบอนหรอปลอมไมวาทงหมดหรอบางสวน หรอขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกดความเสยหายแกประชาชน อนมใชการกระท าความผดฐานหม นประมาท ตามประมวลกฎหมายอาญา

(2) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจโดยประการทนาจะเกดความเสยหายตอการรกษาความมนคงปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศ หรอโครงสรางพนฐานอนเปนประโยชนสาธารณะของประเทศ หรอกอใหเกดความตนตระหนกแกประชาชน

(3) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ อนเปนความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกรหรอความผดเกยวกบการกอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา

(4) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ ทมลกษณะอนลามกและขอมลคอมพวเตอรนนประชาชนทวไปอาจเขาถงได


(5) เผยแพรหรอส งตอซ ง ขอมลคอมพวเตอร โดยรอยแลววาเปนขอมลคอมพวเตอรตาม (1) (2) (3) หรอ (4) ถาการกระท าความผดตามวรรคหนง (1) มไดกระท าตอประชาชน แตเปนการกระท าตอบคคลใดบคคลหนง ผกระท า ผเผยแพรหรอสงตอซงขอมลคอมพวเตอรดงกลาวตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามปหรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ และใหเปนความผดอนยอมความได” มขอสงเกตวาความผดตามมาตรา 14 (1) นน ใชกบกรณทผกลนแกลงทางไซเบอรดวยว ธการน า “ขอมลคอมพวเตอรทบดเบอนหรอปลอมไมวาทงหมดหรอบางสวน หรอขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ” เขาสระบบคอมพวเตอร ดงนนการด าเนนคดในฐานความผดนกจะตองมพยานหลกฐานพอรบฟงไดวาขอมลทมการน าเขาสระบบคอมพวเตอรนนเปนขอมลปลอมหรอขอมลเทจอยางไรดวย นอกจากน ในสวนของมาตรา 14 (14) ซงองคประกอบความผดทวา “ขอมลคอมพวเตอรทมลกษณะอนลามก” ปจจบนยงคงมประเดนปญหาในการตความอยวาอยางไรจงจะถอไดวาลามก และขอมลทมลกษณะอนลามกตองยในลกษณะทประชาชนทวไปอาจเขาถงไดดวย ดงนน จงอาจไมครบคลมถงกรณการกลนแกลวดวยการน าภาพหรอคลปวดโอเขาสระบบคอมพวเตอรเพอใหบคคลเฉพาะเจาะจงไดเขาด ขอเสนอแนะในการจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอร จากการศกษาถงสถตและขาวทเกยวของกบการกลนแกลงทางไซเบอรทเกดขนในประเทศไทยหรอแมเกดขนในตางประเทศ จะพบวายงมความไมชดเจนในการก าหนดขอบเขตของพฤตกรรมทจดเปนการกลนแกลงทางไซเบอรทเปนทางการและเปนทยอมรบ


ทวไป รวมทงในงานวจยและวรรณกรรมทางวชาการทมการเผยแพรกนอยในปจจบนนน ใหความส าคญในกรณของการกลนแกลงทางไซเบอรในกลมของเดกและเยาวชนทเขาถงสอสงคมออนไลน หรอการกลนแกลง ในสถานศกษา ซงยงไมพบวามการรวบรวมขอมลสถตและจดแบงแยกแยะการกลนแกลงทางไซเบอรตามเกณฑของผกระท า ผ ถกกระท า ลกษณะของการกระท า ผลกระทบตอผถกกระท า และผลกระทบตอสงคม ท าใหการก าหนดมาตรการเพอจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรยงไมมรปธรรมและไมครอบคลมถงพฤตการณการกลนแกลงทางไซเบอรบางรปแบบ และทส าคญการปราบปรามผกลนแกลงทางไซเบอรดวยมาตรการทางกฎหมายโดยเฉพาะมาตรการในทางอาญาแบบเฉยบขาดอาจเหมาะสมกบการกระท าทมการใชระบบคอมพวเตอรหรอพนทในโลกไซเบอรเปนเครองมอในการกระท า “อาชญากรรม” เทานน แตอาจไมมความเหมาะสมในการลงโทษทางอาญากบผ กลนแกล งทางไซเบอรท ไดกระท าไปดวยความคกคะนองโดยรเทาไมถงการณ ซงกลบกลายเปนการท าใหเกดภาวะกฎหมายอาญาเฟอ (Overcriminalization) ทท าใหมการด าเนนคดกบบคคลดวยระบบยตธรรมทางอาญาโดยไมจ าเปนซงหลากหลายประเทศรวมถงประเทศไทยก าลงประสบอยผเขยนจงมขอเสนอแนะในการจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรเพอใหเหมาะสมกบบรบททเกดขนในสงคมไทยดงน

1. ขอเสนอแนะในเชงฐานขอมล


ผเขยนเหนวา สงส าคญอยางแรกทภาครฐควรตองด าเนนการอยางเรงดวน คอ การรวบรวมฐานขอมลสภาพปญหาของการกลนแกลงทางไซเบอรทเกดขนในปจจบนยอนหลงไปชวระยะเวลาทเหมาะสม เพอทราบขอมลอาย อาชพ สถานภาพ ความสมพนธเชอมโยง ของผกระท าและผถกกระท า รปแบบของการกลนแกลง ลกษณะของการกระท าซ า ระดบความรนแรง ผลกระทบตอผถกกระท า และผลกระทบตอสงคม เพอเปนฐานขอมลในการแยกแยะสภาพกลมปญหาเพอหาแนวทางทเหมาะสมในการจดการปญหา เนองจากพลเมองในโลกไซเบอรนนมความหลากหลายและ มพนฐานความรความเขาใจในโลกไซเบอรทแตกตางกน

2. ขอเสนอแนะในเชงนโยบายและกฎหมาย ผเขยนเหนวา ภาครฐควรน าขอมลเกยวกบพฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรในสงคมไทยทไดจากการรวบรวมขางตนมาเปนฐานในการก าหนดขอบเขตของพฤตกรรมทจดเปนการกลนแกลงทางไซเบอรทเปนทางการและเปนทยอมรบทวไป โดยควรจ าแนกพฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรออกเปนการกระท าทเ ขาขายเปนอาชญากรรม และการกระท าทไมใชอาชญากรรมเพอก าหนดแนวนโยบายในการจดการทแตกตางกน 2.1 ในสวนทเปนการกระท าทไมใชอาชญากรรม รฐอาจมอบหมายใหกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงศกษาธการ กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และกระทรวงสาธารณสข (กรมสขภาพจต) รวมมอกนอยางบรณาการเพอก าหนดมาตรการในการสราง


ความร ความเขาใจ เกยวกบสทธ หนาท และความรบผดชอบของผใชสอสงคมออนไลน รวมถงการสรางภมคมกนทางสภาพจตใหกบเดกและเยาวชนในสถานศกษาและนอกสถานศกษาและสรางเครอขายใหเดก เยาวชน รวมทงพลเมองทางไซเบอรอน มสวนรวมในการยบยงการกระท าทเปนการกลนแกลงทางไซเบอรและชวยเหลอผทไดรบผลการทบในชนปฐมภม รวมทงสรางเครอขายพนธมตรระหวางหนวยงานรฐรวมกบผใหบรการสงสอสงคมออนไลน และผใหบรการระบบสอสาร มสวนรวมในการใหความรความเขาใจแกผใชสอสงคมออนไลน และสกดกนการแพรขยายของพฤตกรรมการกลนแกลงออนไลนเทาทอยในกรอบกฎเกณฑแหงกฎหมายทสามารถด าเนนการไดอยางทนทวงท เชน การใหผใหบรการการก าหนดหลกเกณฑเพอเปนการระงบหรอปดกนการแสดงความคดเหนทมลกษณะรนแรง อาฆาต ใชถอยค าหยาบคายโจมตบคคลใดบคคลหนงทมจ านวนมากภายในระยะเวลาอนสน

2.2 ในสวนท เปนการกระท าทเ ขาขายเปนอาชญากรรม รฐอาจมอบหมายใหหนวยงานในกระบวนการยตธรรมทางอาญามสวนรวมระดมความคดเหนและสรางความเขาใจในการบงคบใชมาตรการทางกฎหมาย โดยอาจน าวธการเพอความปลอดภยตามประมวลกฎหมายอาญา ภาค 1 ลกษณะ 1 หมวด 3 สวนท 2 เรองวธการเพอความปลอดภย มาใชบงคบเพอระงบผลกระทบ ทเกดขนตอผเสยหายและตอสงคมโดยรวม เพมเตมจากอ านาจของศาลในการจดการกบขอมลทเปนความผด ในการท าลายขอมลทเปนความผดตามมาตรา 14 หรอด าเนนการอยางอนเพอบรรเทาความเสยหายท


เกดจากการกระท าความผด ตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.2550 (ทแกไขเพมเตม) มาตรา 16/1

2.3 ใหความส าคญเกยวกบการเยยวยาไดรบผลกระทบจากการกลนแกลงทางไซเบอร ซงมไดทงผทไดรบผลกระทบจากการกลนแกลง และตวของผกลนแกลงทางไซเบอรโดยนอกเหนอจากการด าเนนคดความผดกบผกลนแกลงแลว รฐควรก าหนดใหมมาตรการชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากการกลนแกลงทางไซเบอรทงในระยะสน ไดแก การควบคมหยดยงการคกคามและผลกระทบของการคกคาม และระยะยาว ไดแก การฟนฟเยยวยาสภาพจตใจ และ การปรบเปลยนพฤตการณการเขาถงระบบคอมพวเตอรและสอสงคมออนไลนทไมถกตองไมเหมาะสม

สรป ปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรมแนวโนมรนแรงมากขนตามจ านวน

ทมากขนของผใชงานในโลกไซเบอร ตามสถตทมการส ารวจผกลนแกลงมแนวโนมเปนเดกและเยาวชนจ านวนมากซงหากปลอยใหปญหานยงคงอยโดยขาดมาตรการในการจดการทเหมาะสมอาจท าใหผกลนแกลงทางไซเบอรมแนวโนมกระท าการกลนแกลงอยางตอเนองตอไปดวยความรสกพงพอใจ จนอาจทวความรนแรงในการกระท าสงผลกระทบตอคณภาพของเดกและเยาวชนและความมนคงปลอดภยของสงคมไทย แนวทางในการจดการแกไขปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรมความละเอยดออนไมอาจแกไขดวย


มาตรการทางกฎหมายไดในทกกรณ เพราะสงทเปนเปาหมายส าคญทสดคอการปรบเปลยนพฤตกรรมของผทเคยกลนแกลงทางไซเบอร ดงนนภาครฐจงควรตองมการส ารวจรวบรวมฐานขอมลขอบเขตของพฤตกรรมการกลนแกลงทางไซเบอรทเกดขนในสงคมใน เพอแยกแยะกลมปญหาระหวางพฤตกรรมทยงไมถอเปนอาชญากรรม และพฤตกรรมทเขาขายเปนอาชญากรรม เพอมใหเกดภาวะการใชบงคบกฎหมายอาญาเกนสมควร หรอภาวะกฎหมายอาญาเฟอ ทประเทศไทยก าลงหาแนวทางแกไขอย โดยรฐควรสรางความสมพนธกบผใหบรการสอสงคมออนไลน และการสอสารในภาคเอกชน เพอเปนพนธมตรในการสรางภมคมกนใหผใชงานสอสงคมออนไลนเคารพสทธของผอน รวมทงมบทบาทส าคญใหการสรางความรวมมอภาคสมครใจในการระงบเหตความรนแรงทเกดจากการกลนแกลงทางไซเบอรเพอบรรเทาผลรายทจะเกดขนตอผถกกระท า และหนวยงานภาครฐควรบรณาการความรวมมอระหวางกนเพอเปาหมายในจดการกบปญหาการกลนแกลงทางไซเบอรทงการปองกน การปราบปราม และการเยยวยา เพอใหเกดความมนคงปลอดภยในระบบไซเบอร ในสงคมไทยอยางแทจรง


บรรณานกรม

คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล. “Cyberbullying Thailand 2017 ( Preliminaryresult)”.(อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.etda.or.th/app/webroot/content_files/13/files/1.CYBERBULLYING.pdf, 2562.

ทวเกยรต มนะกนษฐ.ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง.กรงเทพ : วญชน, 2555.

ธรศานต สหสสพาศน. “Cyberbullying การกลนแกลงทางไซเบอร”. (ออนไลน).เขาถงไดจาก : https://www.prachachat.net/ columns/news-229510, 2561.

นภาพรรณ อาชาเพชร. “การรงแกผานโลกไซเบอร ความรนแรงทตองแกไข และนวตกรรมการจดการปญหา”.(ออนไลน) . เ ขาถงไดจาก ”https://www.tci-thaijo.org/index.php/jcosci/article/ download/94972/74203/, 2562.

“ประมวลกฎหมายอาญา”.(ออนไลน ) . เ ขา ถง ได จาก : http://app-thca.krisdika.go.th/Naturesig/CheckSig?whichLaw=law4&folderName=%bb06&lawPath=%bb06-20-9999-update, 2562.

“ปองภยใกลตวลกจาก Cyber bullying”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : https://www.dmh.go.th/news-dmh/view.asp?id=2 7 7 1 7 ,

https://www.prachachat.net/

http://app-/

http://app-/


2562.“พระราชบญญต วาดวยการกระท าความผดเก ยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550”. (ออนไลน). เขาถงไดจาก : http://app-thca.krisdika.go.th/Naturesig/CheckSig?whichLaw=law2&folderName=%c771&lawPath=%c771-20-9999-update, 2562.

เมธน สวรรณกจ. “มาตรการทางกฎหมายในการคมครองเดกและเยาวชนจากการถกกลนแกลงในสงคมออนไลน” . (ออนไลน). เขาถงไดจาก https://www.tci-thaijo.org/index.php/lawnujournal/ article/view/106267, 2560.

วทยา ด ารงเกยรตศกด. “การขมเหง/กกขฬะออนไลน 2” . (ออนไลน). เขาถงไดจาก : https://www.infocommmju.com/icarticle/images/stories/icarticles/ajwittaya/digital/cyberbullying2.pdf, 2558.

สรา วธ ปตย าศกด . กฎหมายเทคโนโลย สารสนเทศ Information Technology Law. กรงเทพ : นตธรรม, 2555. หนา 292 - 294.

สภาวด เจรญวานช. การรงแกกนผานพนทไซเบอร : ผลกระทบและการปองกนในวยรน, วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 25 (4) , กรกฎาคม-สงหาคม 2560. หนา 640 - 643.

“Cyberbullying การกลนแกลงบนโลกออนไลน ท ารายชาวเนตไดงายกวาทค ด ! ”.(อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://health.kapook.com/view150050.html, 2562.

https://www.tci-thaijo.org/index.php/lawnujournal/

https://www.infocommmju.com/icarticle/images/


“Cyberbullying ถงเวลาหรอยง? ทจะหยดรงแกกนบนโลกออนไลน”. (อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/9979, 2559.

“Cyberbullying ภยบนโลกออนไลน” . (ออนไลน). เขาถงไดจาก : https://stopbullying.lovecarestation.com, 2562.

“dtac ผนกกระทรวงดอ เปดตวหองแชท “Stop Bullying” ลดปญหากลนแกลงทางโลกไซเบอร สรางอนเทอรเนตปลอดภย”. (ออนไลน). เ ข า ถ ง ไดจ าก : https://www.mxphone.net/220318 -dtac-mdes-stop-bullying/, 2562.

“ETDA เปดพฤตกรรมผใชอนเทอรเนตป 61 คนไทยใชเนตเพม 10 ชวโมง 5 น า ท ต อ ว น ”.(อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.etda.or.th/content/etda-reveals-thailand-internet-user-profile-2018.html, 2562.

“Penetration of leading social networks in Thailand as of 3rd quarter2 0 1 7 ”.(อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.statista.com/statistics/284483/thailand-social-network-penetration/, 2562.

**********************


เทคโนโลยส าหรบผสงอาย นายบรรจง วจกขณวงศ

Mr Bunjong Wijackanawong บทคดยอ

การศกษาเทคโนโลยผสงอาย (Technology for the elderly) น มวตถประสงคเพอใหเขาใจถงความส าคญของสถานการณปจจบนทประเทศไทยจะกาวเขาสการเปนสงคมสงอายอยางสมบรณ ประเทศจงควรมแผนเพอเตรยมความพรอมเพอรองรบกบความเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะเกดขน นอกจากน สถานการนยงมผลกระทบตอครอบครว ชมชน และประเทศโดยรวม เนองจากผสงวยตองการการดแลดานสวสดการและชวยเหลอในชวตประจ าวนมากขน ซงการน าเทคโนโลยเขามาชวยมบทบาททส าคญอยางยง ความกาวหนาทางเทคโนโลยท าใหมเครองมอมากมายเพอรบมอกบปญหาของผสงอาย ไมวาจะเปนการใช Big data มาชวยในการวเคราะหและเกบขอมล เทคโนโลยบนโทรศพทมอถอเพอชวยในการสอสาร เทคโนโลยกลองวงจรปด เทคโนโลยระบบน าทาง เทคโนโลยหนยนตส าหรบดแลผสงอาย เปนตน อยางไรกตาม สงทควรพฒนาไปพรอมกบเทคโนโลยคอ การเสรมสรางความรความเขาใจและการใชงานเทคโนโลย ซงจะชวยใหผสงอายใชประโยชนจากเทคโนโลยไดอยางสรางสรรค และเกดประโยชนตอการใชงานสงสด


ค าส าคญ: เทคโนโลยผสงอาย / สงคมสงอาย / เทคโนโลย Abstract

The objective of the study of technology for the elderly is to understand the importance of the current status of Thailand becoming a full-fledged ageing society in the future. Therefore, government of Thailand should plan for supporting and coping with the changing. Additionally, this presents a challenge for families, communities and the country as a whole, as older people require more care for their welfare and assistance in their daily lives. Accordingly, bringing technology to help play an extremely important role for this situation. Technological advances can provide many tools that seniors encounter, for instance, using big data to analyze and store data, technology on mobile phones for communication, CCTV technology, navigation technology, and elder care robot technology. However, is enhancing knowledge and understanding of using technology should be developed along with technology, which will help the elderly to use the technology creatively and efficiently the most.


Key word : Cashless Society / Financial Transaction / Technology บทน า

ในขณะนหลายประเทศก าลงเผชญกบสงคมผสงวย โดยประชากรโลกไดกลายเปนสงคมสงวยแลว โดยมประชากรอาย 60 ปขนไปจ านวน 901 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 12 ของประชากรทงหมด ประ เทศไทยกเชนเดยวกน โดยไทยไดเขาสกาวสการเปนสงคมสงอายมาตงแตป พ.ศ. 2533 และมการคาดวาประเทศไทยจะเปนสงคมสงวยโดยสมบรณ ภายในป พ.ศ. 2568 ซงสถานการณนท าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคมครงใหญ ดงนนประเทศจงมการเตรยมความพรอมเพอรองรบกบความเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะเกดขนในอกไมกปขางหนาน เนองจากผสงอาย ไมไดมสขภาพแขงแรงเหมอนคนวยหนมสาว แตผสงอายตองเผชญกบโรคเรอรง และความเสอมโทรมตามธรรมชาตอกมากมาย อกทงในปจจบนประชากรวยท างานตองออกไปท างานนอกบานและตองทงพอแม หรอญาตผใหญไวทบาน และเนองจากอตราการแตงงานลดลง ผสงอายมแนวโนมการอยเพยงล าพงมากขน การน าเทคโนโลยตาง ๆ เขามาชวยในการรบมอกบสถานการณนจงเปนเรองทนาสนใจทจะศกษาเพอใหมความรความเขาใจถงวธในการแกปญหาในอนาคตไดแนวคดในการเรมตนท าฐานขอมลส าหรบเทคโนโลยผสงอาย

หนงในเทคโนโลยหลกทน ามาใชคอ เทคโนโลยทน า Big Data เขามาชวยในการวเคราะหและเกบขอมล ซง Big Data หมายถง ชดขอมลขนาด


ใหญ เปนขอมลทกอยางทเกบขอมลไดและเปนขอมลทสามารถน ามาวเคราะหไดหรอกคอ ขอมลดบนนเอง ทงนขอมลเหลานสามารถน ามาวเคราะหไดดวยวธการหลากหลายวธการ ขนอยกบวาตองการน าขอมลเหลานนไปใชงานดานไหน ในปจจบนนยมท า Big Data Analysis เพอใชส าหรบการคาดการณเหตการณในอนาคต หรอ เพอใชดแนวโนมสงทจะเกดขน ดงนน จงสามารถน า Big Data มาใชรวมกบเทคโนโลย เพอใชในการเกบขอมลทจ าเปนส าหรบผสงอาย เชน ระยะเวลาการรบประทานยา เกบขอมลการเคลอนไหว เพอตรวจดการออกก าลงกายหรอกจกรรมตางๆของผสงอาย การบนทกประวตสขภาพ ตารางนดพบแพทย เปนตน ส าหรบภาครฐ กมการพฒนา Big Data ดานผสงอายไทย การจดท า Big Data ฐานขอมลผสงอายในระดบประเทศ เพอประโยชนในการชวยเหลอกลมผสงอายใหตรงตามความจ าเปนและความตองการอยางทนเหตการณ อกทงยงเปนเครองมอในการบรหาร การก าหนดนโยบาย โดยการพยากรณแนวโนมสถานการณผสงอายไทย และยงสามารถใชเปนขอมลเพอการใหบรการผสงอายและหนวยงานทเกยวของ นอกจากการพฒนา Big Data แลว ทางภาครฐยงสงเสรมเรองของนวตกรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย เพอใชประโยชนจากนวตกรรมมาชวยในการอ านวยความสะดวกใหกบผสงอายในชวตประจ าวนไดอกดวยอปกรณเพอการปฏสมพนธทางสงคมอกสงหนงทผสงอายมกประสบคอ ความโดดเดยว และความคดถงลกหลานหรอเพอนฝง เนองจากผสงอายมกอยแตกบบาน ไมคอยไดมโอกาสในการพดคยกบผอน การไดพดคยหรอพบเจอสงคมจงเปนสงหนงท


ชวยสรางความสขและสขภาพทดขนได ดงนน เทคโนโลยทสามารถตอบสนองและแกไขปญหาดานนไดจงเปรยบเสมอนยาชนดทชวยเยยวยาจตใจของผสงอาย ซงเทคโนโลยทน ามาชวย ไดแก Skype Facebook Line วดโอ รปภาพของครอบครว หรอการโทรศพทหาลกหลานและบคคลอน ๆ ในครอบครวไดอยางงาย กจะชวยลดปญหาความโดดเดยวลงได ซงปจจยส าคญทจะชวยสนบสนนเทคโนโลยเหลาน กคอ เทคโนโลยของโทรศพทมอถอนนเอง เนองจากในปจจบน อตราการใชโทรศพทมอถอเพมมากขน แมกระทงในสงคมของผสงอาย กยงมการใชโทรศพทมอถอมากกวาโทรศพทบานเชนกน รวมไปถงอปกรณทมหนาจอสมผสขนาดใหญ เชน Ipad และ Tablet ตาง ๆ การออกแบบอปกรณเหลานใหใชงานไดงาย ไมซบซอน และสะดวกตอการใชงานของเหลาผสงอาย จงมความส าคญ ไมวาจะเปนเรองของขนาดหนาจอทควรจะมขนาดใหญ เพราะผสงอายมกจะมสายตาทฝาฟาง หากหนาจอมขนาดใหญกจะท าใหเหนไดชดเจน และเขาถงเทคโนโลยในการตดตอสอสารไดงายขน ฟงกชนตาง ๆ การใชงานไมยากนก รวมถงมขนาดปมใหญ ๆ ตวหนงสอบนหนาจอใหญ ๆ และเสยงดงฟงชด กอาจชวยใหผสงอายใชโทรศพทมอถอไดสะดวกมากขน หรอไมเชนนนอาจเปนโทรศพททมปมไมกปม พรอมฟงกชนการท างานงาย ๆ เชน กด 1 โทรหาลกคนทหนง กด 2 โทรหาลกคนทสองมาใหทานใชกชวยไดเชนกน

อปกรณตรวจจบการเคลอนไหวแตถงแมวาทกวนนจะมเทคโนโลยจากโทรศพทมอถอทท าใหเหนหนาอกฝายไดแลวกตาม แตผสงอายบางทาน ก


ยงไมสามารถจ าวธการใชงานแอพลเคชนเหลานนได แนวคดการตดตงระบบตรวจสอบ (monitor) บานทงหลง กเปนเทคโนโลยทนาสนใจ เชนเดยวกบแนวคดของระบบ eNeighbor ของประเทศสหรฐอเมรกา ทเปนการตดเซนเซอรไวตามจดตาง ๆ ของบาน เชน ลกบดประต เกาอ หองน า เตยงนอน เพอใหสามารถตรวจสอบความเคลอนไหวภายในบาน ท าใหลกหลานสามารถทจะตรวจสอบไดตลอดเวลา วาผใหญทบานอย ณ จดไหนของบานและก าลงท าอะไรอย แตเทคโนโลยทกลาวมา ยงไมแพรหลายในประเทศไทยเทาไรนก อกวธหนงทสามารถท าไดงาย ๆ และเรมมความนยมมากขนในประเทศไทย โดยเฉพาะในครอบครวทมผสงอายหรอเดกเลก กคอเทคโนโลยกลองวงจรปด (CCTV) ซงในปจจบนน การตดตงกลองวงจรปดภายในบานสามารถท าไดอยางงายดาย เพยงแคทบานมสญญาณ Wifi กสามารถตรวจสอบภาพและเสยงผานทางแอพลเคชนในโทรศพทมอถอ ท าใหบรรดาลกหลานสามารถทจะตรวจสอบความเคลอนไหวของผสงอายทบานไดตลอดเวลา อกทงยงสามารถสงเสยงเรยกผานกลองทตดตงไวทบานไดอกดวย เทคโนโลยกลองวงจรปดน จงถอวาเปนเทคโนโลยทมประโยชนตอการสอสาร และดแลความปลอดภยของผสงอายทตองอยบานกนแตเพยงล าพงไดดทเดยวแนวคดเทคโนโลยระบบน าทางส าหรบผสงอายปญหาอยางหนงทเกดขนกบผสงอายคอการหลงลม โดยเฉพาะอยางยงถาหากมการเดนทางออกจากบานพกเพยงล าพงแลวลมเสนทางกลบบาน หรอแมแตลมวาจะเดนทางไปทใด กจะเปนปญหาใหญตามมา เทคโนโลยทเขามาชวยดานนคอการใช GPS ในการน าทางผสงอาย


หรอเดกไปยงสถานทตาง ๆ หรอกลบมายงบานไดถกตอง และยงชวยใหคนในครอบครวสามารถตามหาคนเหลานนไดงายขน โดยจะท าในลกษณะของการตดเเทก เชน อปกรณตดตามยหอหนงทพฒนาใหอยในรปของรองเทา ซงผทสรางสรรครองเทาไฮเทคคนคอ มสเตอรโดมนค วลคอกซ ทไดรวมงานกบกลม Global Footprint Project รวมกนสรางรองเทา "จพเอส ชส" (GPS Shoes) ขนมา โดยไดท าการตดตงอปกรณเทคโนโลยจพเอสตดตามตวและแผงวงจรไฟฟาพรอมทงหลอดไฟแอลอดไวบนรองเทา เมอตองการใชงานใหท าการเชอมตอรองเทาเขากบระบบคอมพวเตอรเพอตงคาพกดของจดหมายปลายทางทตองการไป เมอเรมตนเดนทางแสงของหลอดไฟในรองเทาจะเปนสแดง โดยรองเทาขางซายจะแสดงถงทศผสวมรองเทาตองเดนไป สวนรองเทาขางขวาจะบอกระยะทางท เหลอจนกวาจะถงจดหมาย และถาแสงของหลอดไฟในรองเทากลายเปนสเขยว นนหมายความวาในตอนนผสวมไดมาถงจดหมายทท าการตงไวเรยบรอยแลว จากขนตอนการท างานทงายและสะดวก จงเหมาะสมอยางยงส าหรบผสงอายหรอผปวยโรคความจ าสน แตปจจบนรองเทาชนดนยงอยในขนตอนของการทดสอบและพฒนาเพม เตม เพอทจะวางจ าหนายในอนาคตอนใกลนเทคโนโลยหนยนตเพอการดแลผสงอายในดานตางๆ อกสงความเคยชนของผสงอายสวนมากทเปนพอแม มกจะเคยชนกบการทตองดแลบานมาตลอดชวต ดงนน เมอในเวลาทมเวลาวางในวยชรา กมกอยากท างานบานเลก ๆ นอย ๆ เพอใหรสกวาไมไดใชเวลาวางโดยเปลาประโยชน แตส าหรบลกหลานมกจะไมตองการใหพอแมหรอญาตผใหญตอง


ท างานบานเพราะเกรงจะเกดอบตเหตขน หรออาจจะอยากทจะแบงเบาภาระในการท างานบานของผสงอายเหลานน และไมตองการจางแมบานมาชวยดแล ดงนนการน าเอาเทคโนโลยอยางหนยนตหรอปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence) เขามาเปนตวชวยอ านวยความสะดวกในดานตาง ๆ ใหแกบคคลกลมน ถอเปนการเพมทางเลอกทเหมาะสมและตอบโจทยไดมากขน เชน การใชหนยนตดดฝนอตโนมตอยาง iRobot มาวงดดฝนในบานแทนการใชคน โดยหนยนตตระกล iRobot นมหลายรนหลายฟงกชน บางตวกสามารถดดฝนไดเทานน แตบางตวสามารถดดฝนและท าความสะอาดถพนไดเลยทเดยว อยางรน Scooba ทเพยงแคใสน า หรอสเปรยท าความสะอาดลงไปในเครอง กสามารถปลอยใหหนยนตออกไปท าความสะอาดถพนได

นอกจากการน าหนยนตมาชวยในเรองการท างานบานแลว การน าเอาเทคโนโลยหนยนตหรอเอไอเขามาชวยดแลผสงอายเพอปองกนโรคกมความส าคญเชนเดยวกน โดยประเทศไทยไดมการคดคน AIM Robot หนยนตเพอนผสงอาย เปนตวชวยปองกนการเกดโรคสมองเสอมเพอตอบสนองกบแนวโนมการเตบโตของผบรโภคกลมน โดยตว AIM Robot หนยนตเพอนผสงอายนนมาพรอมกบ 4 ฟงกชนการใชงานไดแก เกมฝกสมองเพอชวยปองกนโรคสมองเสอม (Dementia) ฟงเพลง ฟงธรรมะ และการออกก าลงกาย ซงในขณะน หนยนต AIM Robot ยงอยในชวงของการพฒนาฟงกชนเชงวเคราะหพฤตกรรมของผสงอายวาในวนหนง ๆ มกจวตรหรอท ากจกรรมอะไรบาง ส าหรบกลมเปาหมายของผลตภณฑจะเนนไปทผสงอายทมอาย


ตงแต 55 ปขนไป เนองจากผสงอายในชวงอายนมความคนเคยกบเทคโนโลยหรอ Smartphone ซงจะท าใหใชหนยนตนไดงายและสะดวกกวากลมทมอาย 70 ขนไปซงยงไมคนเคยในเรองของเทคโนโลยมากพอและอาจจะยงไมกลาพอทจะใชเทคโนโลยหนยนตน และดวยจดประสงคของการปองกนการเกดโรคสมองเสอม การไดเรมใชงานหนยนตตวนตงแตเนน ๆ จะท าใหเกดประสทธภาพไดมากกวา นอกจากน ยงมเทคโนโลยทชวยในการเรองการกนยา ซงเปนประเดนส าคญทเปนปญหาหนกใจของลกหลานของผสงอายเปนอยางมาก สวนมากจะเปนสงประดษฐของบรรดา Start-up รนใหม โดยมทงในรปแบบ Application และเปนอปกรณชวยเตอนใหกนยาตามเวลา เชน หนยนตดนสอมน (Dinsow Mini) เปนหนยนตทถกออกแบบมาส าหรบผปวยอลไซเมอร ทสามารถชวยเหลอผปวยไดในหลาย ๆ ฟงก ชน และสามารถประยกตใชในการเตอนการรบประทานยาของผสงอายได โดยจะมเสยงเตอนในเวลาทตองรบประทานยา และเสยงหยดเมอผสงอายเดนไปกดปมบนเครอง ซงหนาจอแสดงผลจะแจงรายละเอยดรวมถงรปภาพของยา และมการท างานรวมกบ Application ในโทรศพทมอถอ ซงสามารถปองกนการหยบยาขาดหรอเกนไดอยางมประสทธภาพ ยงไปกวานน หนยนตดนสอมนนยงมความสามารถหลก ในการชวยเหลอผปวยอลไซเมอร คอ ความสามารถในการการปอนค าสงหนยนตในรปแบบของค าสงเสยง ไมวาจะเปนการโทรหาลกหลาน การเปดเพลง การเลนเกมเตอนความจ า และการเรยกรถพยาบาล การทตองใชค าสงเสยงเนองจากผสงอายทปวยเปนโรคดงกลาว กไมสามารถ


จดจ าวธการสมผสหนาจอได และทงน การปอนค าสงดวยเสยงจะสามารถเพมความสะดวกสบายและรวดเรวใหกบผปวยในกรณฉกเฉนทงหลายไดอกดวย เชนในกรณท เกดอบตเหตหกลมและตองรบแจงรถพยาบาล เปนตน อกหนาทหนงคอการใช AI ในการจดจ าใบหนาบคคลในครอบครว โดยมกลองเซนเซอรทผดแลหรอลกหลานของผปวยสามารถสอนใหหนยนตจดจ าใบหนาของพวกเขาได เพอทจะสามารถตรวจเชคตารางการกนยาหรอขอมลทจะมผลตออาการของโรคอลไซเมอรทงหลาย นอกจากนในแงของการสรางความรสกเปนมตรเอง ดนสอมนกจะท าการทกทายผดแล ลกหลานหรอบคคลทถกสอนใหจ าใบหนาไวไดอกดวย และหนาทสดทายคอการใช AI ในการเฝาสงเกตกจวตรทผสงอายท าประจ า เพอแจงเตอนหากพบวาผดปกต โดยใชกลองทตดกบตวหนยนตในการเกบบนทกขอมลกจวตรกจวตรประจ าวนของผสงอายทท าประจ าเปนระยะยาว เชน เวลาในการเขานอน เวลาตนนอน และชวงเวลาทตนมากลางดก ซงเมอดนสอมนพบเจอกจวตรใดทเพมเขามาหรอผดแปลกจนเกนไปกจะท าการโทรแจงไปยงผดแลของผสงอายทานนน จดเปนเทคโนโลยหนยนตทมประสทธภาพสงในการดแลผสงอายรวมถงผปวยอลไซเมอรไดดมากอกเทคโนโลยหนงการประยกตใชเทคโนโลย IOT ในการดแลผสงอาย

นอกจากน เทคโนโลยอนเทอรเนตเชอมตออปกรณและเครองมอตาง ๆ หรอ The Internet of Things (IoT) ยงเปนอกหนงเทคโนโลยทถกน ามาประยกตใชกบธรกจบรการดานสขภาพ ซงจากผลส ารวจระบวา ผ


ใหบรการธรกจดานสขภาพเกอบ 60% ทท าการส ารวจ มแผนทจะน า IOT ประยกตใชกนมากขน ซงส าหรบผสงอายแลว กมเทคโนโลยทเกยวของคอ นาฬกาขอมอเพอผสงอาย (Smart watch) ซงออกแบบใหสามารถใสกลองยาไดถง 4 กลอง และสงสญญาณแจงเตอนปรมาณและเวลาของการใชยา นอกจากน ผสวมใสยงสามารถสงสญญาณเพอขอความชวยเหลอในยามฉกเฉนไดอกดวย หรออาจจะมการประยกตเพอท างานรวมกบคอลลเซนเตอร 24 ชวโมงส าหรบผสงอาย โดยใชรวมกบนาฬกาขอมอหรอสายรดขอมอเพอผสงอาย หากเกดเหตฉกเฉนกบขน กเพยงแคกดปมบนสายรดขอมอ ระบบจะสงสญญาณผานโทรศพทไปยงคอลลเซนเตอร และคอลลเซนเตอรจะรบตดตอลกหลาน หรอโรงพยาบาลทระบไวโดยทนท การพฒนาของเทคโนโลยดานสขภาพทเพมมากขนน สอดคลองกบรายงานของ Tractica ทระบวา ในป 2563 จะมประชากรทวโลกถง 78.5 ลานคนมแผนจะน าเทคโนโลยดานสขภาพมาใชภายในบานเรอนของตน เพมขนจากป 2557 ทมเพยงแค 14.3 ลานคน


สรป

ประเทศไทยก าลงอยในชวงการเปลยนผานเขาสสงคมผสงอายโดยสมบรณ ซงจะมผลกระทบตอสงคมโดยท าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม จงตองมการเตรยมความพรอมเพอรองรบกบความเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะเกดขนน การน าเทคโนโลยเขามาชวยรองรบสถานการณตาง ๆ ทก าลงจะเกดขนถอวาเปนทางเลอกทดวธหนง เชน การเกบขอมลโดยใช Big data การพฒนาเทคโนโลยในการสอสารเพอชวยเพมปฏสมพนธทางสงคมของผสงอาย การพฒนาเทคโนโลยระบบน าทางกบอปกรณในชวตประจ าวนของผสงอาย การน าหนยนตมาใชในการดแลและชวยเหลอผสงอายในดานตาง ๆ รวมถงการพฒนาเทคโนโลย IOT เพอประยกตในการดแลสขภาพของผสงอาย โดยเทคโนโลยเหลานมกใชรวมกบเวปไซตหรอแอพพลเคชน ซงในปจจบนนเวบไซตและแอพพลเคชนส าหรบกลมคนสงวยในไทยยงมนอยมาก โดยสวนใหญจะเปนในเรองของทพกอาศย อปกรณชวยเหลอส าหรบเดนทาง อปกรณทางการแพทย ศนยพกผปวยและศนยสขภาพจากโรงพยาบาลและหนวยงานเอกชนตาง ๆ ดงนน จงควรมการพฒนาทางดานอปกรณ IOT และ Big Data มากยงขน นอกจากน การเสรมสรางความรความเขาใจและการใชงานเทคโนโลยดจทล จงเปนสงจ าเปนอกเชนเดยวกน ซงจะชวยใหผสงอายใชประโยชนจากเทคโนโลยไดอยางสรางสรรค และเกดประโยชนตอการใชงาน


ส าหรบการเปนผประกอบการ อกทงยงมความรเทาทนโลก สามารถหาขอมลทถกตองไดดวยตนเอง และไมตกเปนเหยอของมจฉาชพ ซงแนนอนวาแนวทางทใหความส าคญกบการใหการศกษาเกยวกบเรองของเทคโนโลยดจทลเปนเรองทนายนดเปนอยางมาก สงคมโลกในอนาคตกจะมแตพลเมองทถงแมวาจะเปนผสงอายแตกจะเปนผสงอายทมคณภาพและสามารถมความสขและพงพาตนเองจากการใชเทคโนโลยดจทลได


บรรณานกรม กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม , นทรรศการ “วยเกายงแฮปป 4.0

ชวนกลมคนสงวยใชประโยชนจากเทคโนโลยดจทล”. ส(ออนไลน). เขาถงไดจาก http://www.mdes.go.th/view/1/ขาวกระทรวงฯ/2689/.

กศล สนทรธาดา, “สงวยกบไฮเทค”. จดหมายขาวประชากรกบการพฒนา. สถาบน วจ ยประชากรและส งคม มหาวทยาลยมหดล . ( อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก http://www2.ipsr.mahidol.ac.th/newsletter/index.php/ component/content/article/91-vol33-no6/135-vol33-no6-issue01.

จนตนา อาจสนเทยะ และ รชณย ปอมทอง. “แนวโนมการดแลผสงอายในศตวรรษท 21: ความทาทายในการพยาบาล” วารสารพยาบาลทหารบกปท 19 ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน. กรงเทพฯ, 2561

ณฏฐธยาน สทธเจรญ, โพสตทเดย “เทคโนโลยผสงวย โอกาสทองธรกจ”. (อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก https://www.posttoday.com/it/503256.


ณฐดนย เนยมทอง, “ความเขาใจดจทลกบผสงอาย”. (ออนไลน). เขาถงไดจากhttp://www.scimath.org/article-technology/

item/7943-2018-03-20-04-39-55. ไทยรฐฉบบพมพ 11 เมษายน 2561, หนงสอพมพ “อก 3 ปสงคมไทยสงอาย

เ ต ม ส บ ”. (อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก https://www.thairath.co.th/content/1253407.

มณรตน อนโลมสมบต, หนงสอพมพกรงเทพธรกจ “สงคมผสงวยรบมอไดดวยเ ท ค โ น โ ล ย ”. (อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642056.

มตชนออนไลน 3 เมษายน 2560, หนงสอพมพ “วถใหมผสงอาย ยค 4.0 สงความสขแบบออนไลนเชอมสมพนธครอบครว”. (ออนไลน). เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก https://www.matichon.co.th/lifestyle/news_517489.

ส านกงานพฒนาเศรษฐกจแหงชาต, หนวยงานราชการ “5 เทคโนโลยส าหรบส ง ค ม ผ ส ง อ า ย ”.(อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก https://idgthailand.com/5_trends_elderly-people/.

******************

https://idgthailand.com/5_trends_elderly-people/


การสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ : กรณศกษา ผลตภณฑอาหาร

(Health Product Literacy Communication: Case study Food Products)

นายแพทยพลลาภ ฉนทวจตรวงศ Dr. Poonlarp Chantavichitwong

รองเลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา Deputy Secretary General

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข Food and Drug Administration, Ministry of Public Health

บทคดยอ

การเสรมสรางความรอบรดานสขภาพถอเปนวาระแหงชาต โดยก าหนดอยในยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ซงส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ในฐานะองคกรทท าหนาทหลกในการปกปองและคมครองสขภาพของประชาชนจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพ จงไดพฒนาการด าเนนงานเพอการสอสารความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ เนองจากตระหนกวาความรอบรดานผลตภณฑสขภาพจะสงผลตอผลลพธดานสขภาพ เมอบคคลมความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ จะมศกยภาพในการดแลตนเองได รวมทงยงสามารถชวยแนะน าสงทถกตองใหกบบคคลใกลชด ครอบครว ชมชน และสงคมไดดวย ความรอบรดานผลตภณฑสขภาพจงเปนสงจ าเปนทจะตองพฒนาอยตลอดเวลา เพราะสภาวะ


โรคภยไขเจบมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา เพอใหประชาชนสามารถเขาถง เขาใจ และใชขอมลดานสขภาพประจ าวนไดอยางถกตองและเหมาะสม

จากการด าเนนงานขบเคลอนการสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ จะเหนไดวาทกภาคสวนควรมบทบาทและเปนสวนส าคญในการรวมกนศกษา แสวงหา และออกแบบแนวทางทเหมาะสม สอดคลองกบบรบทและบทบาทขององคกร โดยมขอเสนอแนะส าหรบหนวยงานทเกยวของทอาจมการด าเนนการทงในเชงนโยบายและเชงปฏบต ดงน (1) ประกาศและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ (Health for All Policy) รวมกบหนวยงานทเกยวของ และใหการชแนะตอนโยบายทใหการสนบสนนสขภาพและความเสมอภาคในทกภาคสวน (2) ใชกฎหมายหรอขอบงคบ (Enforcement) อยางเขมงวด เพอตอตานและกดดนผลตภณฑสขภาพทเปนอนตราย (3) การรวมกลมของคนทสนใจในสงเดยวกน (Empowerment) หรอการสรางเครอขาย ทงในพนทชมชน หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และในสอออนไลนตาง ๆ เพอเปนก าลงส าคญในการเฝาระวง และเสรมทกษะในการเรยนรสขภาพ หรอการเลอกซอเลอกใชผลตภณฑสขภาพไดอยางเหมาะสม (4) สรางคลงขอมลดานผลตภณฑสขภาพ (Big Data-Health Product) เพอใหเปนแหลงสบคนขอมล และเปนแหลงแลกเปลยนขอมลทงจากผใหบรการและประชาชนทเปนผรบบรการ (5) พฒนาชองทางเพอการเขาถงของประชาชนทงในรปแบบการสอสารทางเดยว (One-Way Communication) และการสอสารสองทาง (Two-Way Communication) (6) การใชสอบคคล Influencer ทมอทธพลตอความคดของประชาชนทงในสวนทเปนสอออนไลน สอออฟไลน และชมชนในพนท เพอสรางความสนใจ ลดภาษาราชการทไม


เขาใจ และใชภาษาทผบรโภคเขาใจเขาถง และ (7) การขอความรวมมอผประกอบการใหท าการตลาดเพอสงคม (Social Marketing) โดยปรบเปลยนรปแบบการตลาด แทนทจะมงขายสนคามาเปนการขายความคดทางการเปลยนแปลงสงคม และหนวยงานท เกยวของอาจมการน าไปก าหนดในกฎระเบยบเพอการก ากบดแล

ค าส าคญ: การสอสารสขภาพ ความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ ผลตภณฑสขภาพ ผลตภณฑอาหาร

Abstract

Strengthening people’s health literacy is considered a national agenda which is defined in the 20-year National Strategy Plan, the National Economic and Social Development Plan and the National Health Development Plan. The Food and Drug Administration, an organization whose main role is to protect people's health from consuming health products, has developed communication operations for health product literacy. Since it is recognized that health products literacy affects the people’s health – that is when a person has knowledge of health products they will be capable to take care of themselves as well as guide their friends, family, community and society. Health product literacy development is constantly needed to


keep up with the transforming diseases so that people can access, understand and use daily health information correctly and appropriately.

After the operations driven for health product literacy communication, it can be seen that every sector has important roles in sharing, studying, seeking and designing guidelines that are appropriate to the context. Action and policy recommendations for relevant agencies to implement are as follows: (1) announce “the health-for- all policy” together with related agencies and provide policy guidance that supports health and equality in all sectors; (2) enforce laws and regulations strictly to combat harmful health products; (3) empower people with common interest or create networks in communities, government agencies, private sectors, civil societies and in various online media to strengthen surveillance, enhance health learning skills and purchase health products appropriately; (4) create Big Data on health product to be a reference source and exchange platform among service providers and service recipients; (5) develop channels for public access using both one-way and two-way communication.; (6) use media influencer of online media, offline media and local


communities to to draw public attention, as well as reduce language communication barriers by using language easily comprehensible and accessible for consumers; and (7) request entrepreneurs for cooperation in social marketing by changing marketing model from focusing on selling products to assert ideas for social change.

Keywords: Health Communication, Health Product Literacy, Health Products, Food Products

บทน า

จากนโยบายของรฐบาลในการกวาดลางผลตภณฑสขภาพผดกฎหมายทจ าหนายตามทองตลาด เพอคมครองผบรโภคใหไดรบผลตภณฑสขภาพทปลอดภย ไดคณภาพมาตรฐาน ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดสนองนโยบายตรวจจบผลตภณฑสขภาพผดกฎหมาย เพอมใหผบรโภคไดรบอนตราย ลาสดไดกวาดลางจบแหลงผลตและจ าหนายผลตภณฑเสรมอาหารทผดกฎหมาย ยดของกลางมลคากวา 30 ลานบาท ไดสรางกระแสความตนตวใหกบผบรโภคในการตรวจสอบขอมลผลตภณฑสขภาพเปนอยางมาก เพราะผบรโภคสวนใหญไดรบขอมลจากการโฆษณาผลตภณฑสขภาพผานทางสอสมยใหมทหนวยงานภาครฐไมสามารถตดตามก ากบดแลไดอยางทวถง อกทงประชาชนยงขาดขอมลทถกตอง โดยเฉพาะอยางยงความ


ตระหนกรดานสขภาพในการดแลตนเอง (Health Literacy) เมอพจารณาถงศกยภาพของระบบสอสารสขภาพ (Health Communication) เพองานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในปจจบนทหนวยงานภาครฐเปนผรบผดชอบ พบวาเปนระบบทตองพฒนาใหทนตอสถานการณและบรบททเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว หากไมเรงด าเนนการ ปรบปรง อาจท าใหเกดผลเสยอยางรายแรงทงตอสขภาพของประชาชน ระบบสขภาพ และเศรษฐกจของประเทศ

การก ากบดแล การสอสารสขภาพ ความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ (อาหาร)

จากการรวบรวมการเผยแพรขอมลดานอาหารในรปแบบของการแถลงขาวและขาวแจกของ อย. ระหวางป พ.ศ. 2556 - 2560 จ านวนทงสน 284 เรอง สามารถจดกลมการใหขอมลเปน 3 ลกษณะ คอ การชแจงขอเทจจรง การเตอนภย และการแจงขอมล ซงแตละลกษณะมการใหขอมลทแตกตางกน ดงน

1. การชแจงขอเทจจรง เปนการชแจงการท างานของ อย. หรอขอเทจจรงทเกดขนหลงจากมกระแสขาวความไมปลอดภยดานอาหารทสงคมใหความสนใจและมผลกระทบตอการด าเนนงานของ อย.

2. การเตอนภย เปนการแจงเตอนประชาชนใหตระหนกหรอระมดระวงในการตดสนใจเลอกซอผลตภณฑอาหาร ซงขอมลทเผยแพรเกดจากกระแสขาวท เกดขนในสงคม รวมถงการเผยแพรผลการเฝาระวง การ


ตรวจสอบ หรอการด าเนนคดผลตภณฑอาหารทไมเปนไปตามทกฎหมายก าหนด

3. การแจงขอมล เปนการแจงขอมลทวไปทเปนประโยชนตอผบรโภคหรอเกยวของกบการด าเนนงานของ อย.

ในภาพรวมการสอสารขอมลของ อย. ทเผยแพรทงหมดทผานมา พบวาเปนการแจงขอมลมากกวาการเตอนภย และการชแจงขอเทจจรง ซงคดเปนรอยละ 50.0, 38.7 และ 11.3 ตามล าดบ รายละเอยดตามตารางท 1 เมอน าขอมลดงกลาวมาวเคราะห พบวา ประเภทอาหารทมการเผยแพรขอมลมากทสดคอ ผลตภณฑโออวดสรรพคณ จ านวน 68 ครง คดเปนรอยละ 20.3 รองลงมาคอ ผลตภณฑเสรมอาหาร จ านวน 25 ครง คดเปนรอยละ 7.5 และผก ผลไม และผลตภณฑ จ านวน 20 ครง คดเปนรอยละ 6.0 รายละเอยดตามตารางท 2 ตารางท 1 รปแบบการเผยแพรขอมลดานอาหารของ อย. ระหวางป พ.ศ. 2556 – 2560

รปแบบการเผยแพรขอมล จ านวนครง รอยละ

ชแจงขอเทจจรง 32 11.3

เตอนภย 109 38.7

แจงขอมล 143 50.0


รวม 284 100.0

ตารางท 2 ประเภทอาหาร* ทมการเผยแพรขอมล

ประเภทอาหาร จ านวนครง รอยละ

เครองดม 12 3.6

เครองปรงรส ซอส 9 2.7

ไอศกรม 8 2.4

กระเชาส าเรจรป 8 2.4

ขนม 6 1.8

นมและผลตภณฑ 12 3.6

น าบรโภค น าแขง 8 2.4

น ามน 4 1.2

ปลาและผลตภณฑ 7 2.1

ผลตภณฑเสรมอาหาร 25 7.5

* หมายเหต แสดงขอมลประเภทอาหารทมการเผยแพรตงแตรอยละ 1 ขนไป


ผลตภณฑโออวดสรรพคณ 68 20.3

ผลตภณฑอาหารแปรรป/ OTOP 11 3.3

ผลตภณฑอาหารทตองเตมสารไอโอดน 8 2.4

ผก ผลไม และผลตภณฑ 20 6.0

อาหารส าเรจรป 11 3.3

อน ๆ 103 30.8

ไมระบ 14 4.2

- การแสดงฉลากไมถกตอง (37) (8.0)

- โฆษณาโออวดสรรพคณ/ไมถกตอง (39) (8.5)

รวม 334 100.0

หากพจารณาถงการสอสารทเปนประโยชนตอผบรโภคในล าดบตน ๆ พบวา เปนการแจงขอมลทวไปและการเตอนภยในรปแบบการแนะน าการเลอกซอเลอกบรโภคผลตภณฑอาหาร ซงมจ านวน 61 ครง โดยเปนเรองการเลอกซอ/เลอกบรโภค/การท าความสะอาด มากทสด จ านวน 54 ครง คดเปนรอยละ 88.5 รองลงมาคอ ชองทาง การตรวจสอบ/สบคนขอมล จ านวน 6 ครง


คดเปนรอยละ 9.8 และการปฏบตตามกฎหมาย จ านวน 1 ครง คดเปนรอยละ 1.7 รายละเอยดตามตารางท 3

ตารางท 3 การสอสารขอมลทวไปถงผบรโภค ระหวางป พ.ศ. 2556 - 2560

ประเภทขอมล จ านวนครง รอยละ

การเลอกซอ/ เลอกบรโภค/การท าความสะอาด

54 88.5

ชองทางการตรวจสอบ/สบคนขอมล 6 9.8

การปฏบตตามกฎหมาย 1 1.7

รวม 61 100.0

สวนการเผยแพรขอมลการเตอนภยในการเลอกซอเลอกบรโภค พบวา การเตอนภยผลตภณฑทมการโออวดสรรพคณ มจ านวนมากทสด คอ 59 ครง คดเปนรอยละ 39.6 รองลงมาคอ ผลตภณฑเสรมอาหาร จ านวน 23 ครง คดเปนรอยละ 15.4 และเครองดม จ านวน 10 ครง คดเปนรอยละ 6.7 รายละเอยดตามตารางท 4


ตารางท 4 การเผยแพรขอมลการเตอนภย ระหวางป พ.ศ. 2556 - 2560

ประเภทอาหาร จ านวนครง รอยละ

ผลตภณฑโออวดสรรพคณ 59 39.6

ผลตภณฑเสรมอาหาร 23 15.4

เครองดม 10 6.7

ไอศกรม 8 5.8

ผก ผลไม และผลตภณฑ 8 5.8

เครองปรงรส ซอส 6 4.0

น าบรโภค น าแขง 6 4.0

ขนม 5 3.4

อาหารส าเรจรป 5 3.4

อน ๆ 19 12.8

รวม 149 100.0


จากขอมลสถตในการสอสารขอมลใหกบผบรโภค พบวา อย. มแนวโนมทจะเตอนภยในรปแบบการแนะน า (เชงบวก) ใหผบรโภคเลอกซอผลตภณฑอาหารทถกตองมากขน แตการเตอนภยในลกษณะการเสนอผลงานปราบปราม จบกม หรอด าเนนคด (เชงลบ) มแนวโนมลดนอยลง


รปท 1 แนวโนมการสอสารเพอแจงเตอนภย แนวคดในการพฒนาการสอสารสขภาพเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ

จากการทผบรโภคสวนใหญตนตวในเรองการตรวจสอบขอมลผลตภณฑสขภาพกอนการบรโภคเปนจ านวนมาก เพอการเขาถงขอมลเกยวกบผลตภณฑสขภาพ (อาหาร) ทมการโฆษณาโออวดสรรพคณ ภาครฐจงควรอาศยโอกาสนเพอพฒนาระบบการสอสารในรปแบบเชงบวก โดยการแจงขอมลทเปนประโยชนและเตอนภยใหผบรโภครเทาทนผลตภณฑสขภาพทไมปลอดภย ดวยการสอสารสขภาพ (Health Communication) คอ การใชสอสารมวลชน (Mass Communication) และการใชสอประสมประเภทตาง ๆ (Multi Media) รวมทงเทคโนโลยสารสนเทศตาง ๆ ในการเผยแพรขอมลและเนอหาสขภาพทเปนประโยชนตอสาธารณชน ทท าใหเกดความตระหนกในระดบปจเจกบคคลและสงคม รวมทงเปนแรงเสรมใหคนในสงคมคนหาและเรยนรขอมลสขภาพเพอการพฒนาวถชวตสขภาพทดใหกบตนเองได ซงแตละกลมเปาหมายมบรบทในเชงสงคม วฒนธรรม สงแวดลอมทไมเหมอนกน ดงนน การก าหนดรปแบบ เนอหา การเขาถง การทนสถานการณ ควรมการด าเนนการรวมกนของทงภาครฐและภาคประชาสงคม ตามรปแบบการเสรมสรางสขภาพ Ottawa Charter (WHO) ไดแก 1) การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ 2) การสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ 3) การปรบระบบบรการสขภาพใหเออตอการสรางเสรมสขภาพ 4) การเสรมสรางชมชนใหเขมแขง และ 5) การเรยนรหรอ


เสรมทกษะชวตทเออตอสขภาพ เปนตน ซงกระทรวงสาธารณสขกไดมนโยบายตามแผนปฏรปของรฐบาล ทจะสรางความรอบรสขภาพ (Health Literacy) ใหแกประชาชน ซงจะชวยลดผลกระทบทเกดจากปจจยความกาวหนาทางเทคโนโลยการสอสาร ทท าใหผบรโภคบางสวนยงขาดทศคตและพฤตกรรมทพงประสงค หลงเชอในการโฆษณาอวดอาง หรอขอมลทไมจรงตาง ๆ โดยขาดการไตรตรองอยางรอบคอบ ถงแมวาจะรวาผลตภณฑเหลานนมความเสยงทจะไดรบสารออกฤทธทเปนอนตรายจนถงแกชวต

รปท 2 The Ottawa Charter for Health Promotion, logo used by WHO


การขบเคลอนการสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ จากแนวคดในการพฒนาการสอสารสขภาพ น ามาสการ

ขบเคลอนการสอสาร โดยสงส าคญทคาดหวงจากการขบเคลอนน เพอใหคนในสงคมตระหนกตอความส าคญของสขภาพ รวมทงไดแนวทางการเรยนรเพมเตมเพอพฒนาวถชวตสขภาพ โดยอาศยกลยทธพนฐาน 3 เรอง ดงน

1. การสนบสนนชแนะ (Advocacy) เปนการใชขอมลวชาการเปนฐานในการคดและขบเคลอน โดยอาจมทมงานหรอกลมทมเปาหมายและวตถประสงคเฉพาะรวมกนเปนผใหค าชแนะ ซงอาจพฒนาใหเกดกระบวนการการใชสอเปนเครองมอ (Media Advocacy) เพอท าใหผบรหารระดบสงก าหนดนโยบายสาธารณะหรอเปลยนแปลงกฎระเบยบทเปนผลดตอการสรางเสรมสขภาพของสงคม และรณรงคสรางกระแสสงคมอยางเปนระบบดวยวธการและจงหวะเวลาทเหมาะสมอยางตอเนอง

2. การเสรมสรางความสามารถ (Enable) มจดเนนทความตระหนกและมสวนรวมน าเสนอผลกดนนโยบายสาธารณะดานสขภาพ เพมการเขาถงขอมลสขภาพของประชาชน และสนบสนนการพฒนาทกษะในการดแลสขภาพ

3. การเปนสอกลาง (Mediate) จดมงเนนคอการสรางภาคเครอขายความรวมมอในการสรางเสรมสขภาพทตองเกดจากการด าเนนการรวมกนของทกภาคสวนทเหนความส าคญของสขภาพ ไมวาจะเปนภาครฐ


ภาคเอกชน ภาคสงคมและเศรษฐกจ ภาคอตสาหกรรมและสอมวลชน ภาคสวนทดแลสขภาพ องคกรอาสาสมคร และองคกรปกครองสวนทองถน

ขอเสนอแนะ การสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพ ทกภาคสวน

ควรมบทบาทและเปนสวนส าคญในการรวมกนศกษา แสวงหา และออกแบบแนวทางทเหมาะสม สอดคลองกบบรบทและบทบาทขององคกร ทงน หนวยงานทเกยวของอาจมการด าเนนการทงในเชงนโยบายและเชงปฏบต ดงน

1. ประกาศและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ (Health for All Policy) รวมกบหนวยงานทเกยวของ และใหการชแนะตอนโยบายทใหการสนบสนนสขภาพและความเสมอภาคในทกภาคสวน ตวอยางเชน

กระทรวงสาธารณสข โดยส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มการเปดตวสญลกษณโภชนาการ “ทางเลอกสขภาพ (Healthier Choice)” หวงใหผบรโภครบรและรจกสญลกษณโภชนาการบนฉลากอาหารอยางแพรหลาย เปนเครองมอในการตดสนใจเลอกซอ เพอสงเสรมภาวะโภชนาการใหประชาชนชาวไทยมสขภาพด หางไกลจากโรค NCDs พรอมทงภาคอตสาหกรรมใหความรวมมอในการปรบสตรอาหาร ลด


น าตาล ไขมน และโซเดยม ลาสดเผยโฉมผลตภณฑทผานการรบรอง 57 ผลตภณฑ จาก 14 บรษท และจะขยายใหครอบคลมทกกลมอาหารในอนาคต

กระทรวงสาธารณสขดเดยทวไทยตงแตวนท 9 มกราคม พ.ศ. 2562 บงคบใชกฎหมายหามผลต น าเขา และจ าหนายน ามนทผานกระบวนการเตมไฮโดรเจนบางสวน ซงเปนแหลงหลกของไขมนทรานส เปนประเทศแรกในอาเซยน โดย อย. ไดรวมมอกบภาคเครอขาย ท งสถาบนการศกษาและภาคอตสาหกรรมอาหาร ด าเนนการ เพอสงเสรมใหประชาชนสขภาพด ลดจ านวนผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด ถอเปนประเทศแรกในอาเซยน และไดรบการชนชมจาก WHO ทมมาตรการทางกฎหมายทชดเจน

2. ใชกฎหมายหรอขอบงคบ (Enforcement) อยางเขมงวด เพอตอตานและกดดนผลตภณฑสขภาพทเปนอนตราย ตวอยางเชน

อย. แจงกฎระเบยบใหมเกยวกบการจดแจงและตออายใบรบจดแจงเครองส าอาง ซงมผลบงคบใช ตงแตวนท 30 สงหาคม พ.ศ. 2561 โดยก าหนดใหใบรบจดแจงตองตออายภายใน 180 วน กอนวนสนอาย มฉะนนอาจตองเสยคาปรบ ซงสามารถด าเนนการไดทศนยบรการผลตภณฑสขภาพเบดเสรจ อย. หรอส านกงานสาธารณสขจงหวด หรอยนผานระบบเครอขายคอมพวเตอรของ อย. เพอลดการกระท าผดเกยวกบผลตภณฑเครองส าอาง ทงน อย. รวมกบต ารวจกองบงคบการปราบปรามการกระท าผดเกยวกบการคมครองผบรโภค (บก.ปคบ.) บกทลายโรงงานผลตเครองส าอางรายใหญ ยานคลองสามวา พบของกลางเปนผลตภณฑเครองส าอางลกลอบใส


สารหามใช เชน สารปรอท สเตยรอยด ไฮโดรควโนน และมเครองส าอางไมไดจดแจงกวา 30 รายชอการคา รวมมลคากวา 10 ลานบาท

อย. รวมกบกรมสอบสวนคดพเศษ (DSI) และ บก.ปคบ. เขาตรวจสอบสถานทผลตและจ าหนายเครองส าอางทมสารอนตรายและผลตภณฑสขภาพผดกฎหมาย ยานบางเขน พบเครองส าอางทไมขออนญาตจดแจง แสดงฉลากไมครบถวน และแสดงขอความเกนจรง จงไดยดของกลางและวสดอปกรณในการผลต เพอด าเนนคดกบผผลตและจ าหนายตอไป

อย. รวมกบศนยปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลย ส านกงานต ารวจแหงชาต (ศปอส.ตร.) แถลงผลงาน “ปฏบตการทรามาดอล” พรอมออกหมายเรยกผด าเนนกจการและเภสชกรผมหนาทปฏบตการประจ ารานขายยาทเกยวของมาสอบสวนเพมเตม หากพบการฝาฝนพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 จะด าเนนคดตามกฎหมายและสงพกใชใบอนญาต สวนเภสชกรผมหนาทปฏบตการประจ ารานขายยา หากเกยวของในเรองการสงเสรมใหมการใชยาในทางทผด จะสงสภาเภสชกรรมพจารณาจรรยาบรรณในการประกอบวชาชพตอไป

3. การรวมกลมของคนทสนใจในสงเดยวกน (Empowerment) หรอการสรางเครอขาย ทงในพนทชมชน หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และในสอออนไลนตาง ๆ เพอเปนก าลงส าคญในการเฝาระวง และเสรมทกษะในการเรยนรสขภาพ หรอการเลอกซอเลอกใชผลตภณฑสขภาพไดอยางเหมาะสม ตวอยางเชน


อย. 4.0 ปฏบตการรปแบบใหมใหคนไทยมสขภาพด สนบสนนแนวทางประชารฐ พฒนาแบบมสวนรวม จากฐานรากในชมชน ผานโครงการชมชนสขภาพด Health For All ป 2561 ลงพนทเขาถงกลมชมชน ใน 4 ภาคของประเทศ จดกจกรรมรณรงคใหความรดานการบรโภคผลตภณฑอาหารทมรสชาต หวาน มน เคม ในปรมาณทเหมาะสม สงผลใหเกดกระแสการดแลสขภาพดวยการใชประโยชนจากการเลอกบรโภคอาหารทมสญลกษณทางเลอกสขภาพ การอานฉลากหวาน มน เคม และฉลากโภชนาการ โดย อย. ไดรวมกบมหาวทยาลยมหดล ในการตดตามประเมนผลโครงการ พบวา กลไก บวร.ร. (บาน วด โรงเรยน โรงพยาบาล) ทใชในโครงการเปนแนวทางการด าเนนงานทสงผลใหเกดความส าเรจทงในระยะสนและระยะยาว เปดโอกาสใหประชาชนและหนวยงานในชมชน มสวนรวมและเปนเจาของการด าเนนโครงการภายในชมชนตามแบบของตนเอง ไดเรมตนด าเนนการไปแลว 4 จด ดวยกน ไดแก บวร.ร. เปรมประชาคม จงหวดสระบร, บวร.ร. นากวมเหนอ จงหวดล าปาง บานทม จงหวดขอนแกน และ บวร.ร. โพหวาย จงหวดสราษฎรธาน เปนตน

อย. และส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยงกจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต (ส านกงาน กสทช.) มนโยบายรวมกนในการจดการปญหาโฆษณาอาหาร ยา และผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทางสอทกประเภท เพอใหจดการปญหาไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ ทนตอเหตการณ และสนองตอบนโยบายของรฐบาลในการ


เรงรดตดตาม ตรวจสอบและจดการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทฝาฝนกฎหมายทางสอตาง ๆ เชน สอวทยกระจายเสยง สอโทรทศน ดจทล และทวดาวเทยม รวมไปถงสอเคเบลทว เปนตน

4. สรางคลงขอมลดานผลตภณฑสขภาพ (Big Data-Health Product) เพอใหเปนแหลงสบคนขอมล และเปนแหลงแลกเปลยนขอมลทงจากผใหบรการและประชาชนทเปนผรบบรการ ตวอยางเชน

อย. เปดตวแอพพลเคชนใหม “ตรวจเลข อย.” เพมชองทางการบรการใหผบรโภคมทางเลอก ในการตรวจเลขผลตภณฑสขภาพ ดวย 3 วธงาย ๆ คอ การตรวจดวยกลอง เสยง และตวอกษร สะดวกและรวดเรว พรอมเพมฟงกชนพเศษ ระบบบนทกประวตการตรวจสอบเลขยอนหลงและระบบรองเรยนผลตภณฑสขภาพ ดาวนโหลดไดฟรแลววนนทงระบบปฏบตการ iOS และ Android

กระทรวงสาธารณสขรวมกบ อย. เปดตวโมเดลสอตนแบบปรบพฤตกรรมการบรโภคในกลมเยาวชนน าเสนอคณะรฐมนตร โดยสอตนแบบผลตขนเพอปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารในกลมเยาวชน น ารองกบกลมนกเรยน อย. นอยระดบมธยมศกษาตอนตน ซง อย. ไดน านวตกรรมและเทคโนโลยททนสมยมาประยกตใชเพอให สอดคลองกบแนวคด Education 4.0 มาสรางสอตนแบบทมงเนนใหนกเรยนมพฤตกรรมการอานฉลากอาหาร การใชประโยชนจากขอมลบนฉลาก การหลกเลยงและลดการบรโภคอาหารทไมปลอดภย เพอเปนการปลกฝงใหเดกมพฤตกรรมการบรโภคทถกตองและ


ชวยลดความเสยงจากการเกดโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) โดยเนนการเรยนรแบบเชงรกในลกษณะ Edutainment ซงไดพฒนามาอยางตอเนองจนผลตเปนกจกรรมการเรยนรและกจกรรมพฒนาผเรยน ชด “ชอปปงฉลาดคด” และ “ลกเตาแสนกล” ซงมการน าเทคโนโลย AR (Augmented Reality) มาใช นอกจากนยงไดพฒนาชดกจกรรมสรางเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเนนเทคโนโลยสมยใหม ไดแก สารคด 4 มต โดยใชเทคโนโลยโลกเสมอน หรอ VR (Virtual Reality) ในการน าเสนอ แอพพลเคชน AR Label และ KCAL ในการค านวณพลงงานและสารอาหารทไดรบ และใหขอมลความรเกยวกบฉลากอาหารในรปแบบ E-Book เกมออนไลน แบบทดสอบภาพเคลอนไหว (Animation Quiz) ทมงเนนใหผเรยนไดแสวงหาความรและเรยนรไดดวยตนเอง

5. พฒนาชองทางเพอการเขาถงของประชาชนทงในรปแบบการสอสารทางเดยว (One - Way Communication) และการสอสารสองทาง (Two-Way Communication) ตวอยางเชน

อย. เพมการรบรแกประชาชน โดยเปดชองทางผานโซเชยลมเดย ใหประชาชนสามารถแสดงความคดเหน รองเรยน คนหาขอมลความร รวมถงตรวจสอบเลขผลตภณฑสขภาพ อย. ไดดวยตนเอง ทกท ทกเวลา สรางความมนใจในการเลอกซอเลอกใชผลตภณฑสขภาพผาน 5 ชองทางหลก ไดแก 1) Line @fdathai 2) Oryor Smart Application 3) เวบไซต อย. 4) เวบไซต oryor.com และ 5) สายดวน อย. 1556


6. การใชสอบคคล Influencer ทมอทธพลตอความคดของประชาชนทงในสวนทเปนสอออนไลน สอออฟไลน และชมชนในพนท เพอสรางความสนใจ ลดภาษาราชการทไมเขาใจ และใชภาษาทผบรโภคเขาใจเขาถง ตวอยางเชน

อ ย . เ ป ด ต ว แ ค ม เ ป ญ " เ ช ค ช ว ร แ ช ร " ผ า น sure.oryor.com หวงลดปญหาการสงตอขอมลผด ๆ เกยวกบการบรโภคเพอสขภาพและรกษาโรค โดยรวมมอกบ 3 เพจดง ในการรณรงค "เชค ชวร แชร" ซงแคมเปญดงกลาว อย. ไดรบความรวมมอจากเจาของเฟซบกทมชอเสยงและมอทธพลทางสอโซเชยลมเดย ( Influencer) และเปนทยอมรบของประชาชนผบรโภค ไดแก เพจ Drama-addict เพจหมอแลบแพนดา และเพจออมนเปนอยางนนเอง by อาจารยเจษฎ มารวมรณรงคในแคมเปญน นอกจากน ยงไดรบความรวมมอจากเพจดงอกมากมาย อาท Jones Salad พบหมอแมว เจอหมใหออกก าลงกาย กนดอยด หมอยาพาสวย สธรา เออไพโรจนกจ แหมมโพธด า จบขาว ใกลมตรชดหมอ หมอตด Lovefitt บนทกของตด เคมฟสกสของสงทอ อาหาร และของรอบตว ความรสนก ๆ แบบหมอแมว และชมชนคนทองถน มารวมสรางการรบรใหแกผบรโภคอกทางหนงดวย

7. การขอความรวมมอผประกอบการใหท าการตลาดเพอสงคม (Social Marketing) โดยปรบเปลยนรปแบบการตลาด แทนทจะมงขายสนคามาเปนการขายความคดทางการเปลยนแปลงสงคม และหนวยงานทเกยวของอาจมการน าไปก าหนดในกฎระเบยบเพอการก ากบดแล ตวอยางเชน


อย. ผนกก าล งภาคเครอขายรณรงคใ ชสญลกษณโภชนาการ “ทางเลอกสขภาพ” (Healthier Choice) เลอกซอผลตภณฑ ลดหวาน มน เคม รวมกบสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และบรษท เซนทรล ฟด รเทล จ ากด หวงใหผบรโภครบรและรจกสญลกษณโภชนาการบนฉลากอาหารอยางแพรหลาย เปนเครองมอในการตดสนใจเลอกซอ เพอสงเสรมภาวะโภชนาการใหประชาชนชาวไทยมสขภาพด หางไกลจากโรคไมตดตอเรอรง (Non-communicable diseases: NCDs) พรอมทงภาคอตสาหกรรมใหความรวมมอในการปรบสตรอาหาร ลดน าตาล ไขมน และโซเดยม ลาสดเผยโฉมผลตภณฑทผานการรบรองกวา 200 ผลตภณฑ และจะขยายใหครอบคลมทกกลมอาหาร

อย. รวมกบองคการเภสชกรรมและสมาคมผประกอบการดานยา รณรงค “ใชยาอยางสมเหตผล ลดการใชถงพลาสตก ลดโลกรอน” มอบถงผา 45,000 ถง ใหแกกระทรวงสาธารณสข เพอกระจายใหโรงพยาบาล และแจกถงผาใหประชาชนใสยากลบบาน


บทสรป แมในอดตทผานมา อย. จะมการพยายามสอสารไปทางสอ

ชองทางตาง ๆ เพอใหผบรโภคไดมโอกาสเพมการรบรและมการปรบเปลยนพฤตกรรม อยางไรกตาม พบวายงมประชาชนอกสวนหนงทยงไมไดรบทราบขอมลดงกลาว ซงอาจเปนอกสาเหตหนงทท าใหมพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม ในขณะเดยวกนกลมผทไดรบขอมลขาวสารเองกยงมอกจ านวนไมนอยทไมไดเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมสการปฏบตในชวตวถชวตประจ าวน เนองจากยงไมเหนถงความส าคญและไมเกดความตระหนก เพยงแคไดรบการเรยนและรสกวาพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทเหมาะสมเปนเรองทไมมความจ าเปนตองปฏบต นบเปนประเดนทาทายในแงการก าหนดนโยบาย ตลอดจนวธการประชาสมพนธสอสารของ อย. ไปยงประชาชน ทงน อย. ไดพยายามหาวธการหรอนโยบายเชงรกทมประสทธภาพมากยงขนในการรณรงคสอสารขอมลขาวสารตาง ๆ ไมวาจะเปนเรองของการพจารณาเครองหมายหรอสญลกษณ อย. ทเปนตวบงชถงการไดรบรองมาตรฐานดานการผลตตามมาตรฐานทางอาหารและยา หรอการดวนเดอนปหมดอายของผลตภณฑทจะชวยใหผบรโภคไดบรโภคสนคาทมคณภาพ ปลอดภย ไมเปนอนตรายตอสขภาพ หรอแมกระทงการดฉลากสขภาพหรอฉลากโภชนาการทจะชวยใหผบรโภคไดบรโภคสนคาทมวตถดบ สวนประกอบ รวมถงสารอาหาร และคณคาตาง ๆ ตรงตามความตองการ ตลอดจนใหความส าคญตงแตกระบวนการผลตตนทางทเนนการผสมผสาน 3 สวน ไดแก เทคนคการน าเสนอทเขาใจและจดจ า


ไดงาย สอดแทรกเนอหาสาระทจ าเปนและเหมาะสมตอกลมผบรโภค และใชตวแบบในการน าเสนอทเปนทรจก อนจะชวยใหเกดการจดจ ามากกวาการเนนเฉพาะเรองความสนกสนานเพลดเพลน

จากการด าเนนการสอสารเพอความรอบรดานผลตภณฑสขภาพของ อย. ตลอดระยะเวลาทผานมา พบวามหลาย ๆ ปจจยทมทศทางความสมพนธในทางบวกกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ แมจะยงไมพบนยส าคญทางสถต แตกชใหเหนถงทศทางทมผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมทเหมาะสม อาจชใหเหนไดวา อย. ไดด าเนนการมาถกทางแลว เพยงแตผลของการด าเนนงานยงไมเปนทประจกษนก ซงตองยอมรบวาภาระงานในเรองการปรบทศนคตและพฤตกรรมของบคคลนนเปนสงทท าไดไมงายนก และจ าเปนตองอาศยเวลาและการด าเนนการอยางตอเนอง ประกอบกบประชาชนจ านวนไมนอยทยงเขาไมถงขอมลขาวสาร ซงนบเปนขอมลทสามารถน ามาใชประโยชนเพอการก าหนดทศทางการท างานในอนาคต ทสามารถยดทศทางการท างานในลกษณะเดม เพยงแตเพมความเขมขน รวมถงเทคนควธการในการสอสารใหเขาถงกลมเปาหมายไดมากยงขน กจะสามารถชวยเพมประสทธผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคผลตภณฑสขภาพทเหมาะสมของประชาชนไดในทสด



U.S. Food and Drug Administration. (2017). FDA Strategic Plan for Risk Communication and Health Literacy 2017-2019 [On-line] Retrieved 18 March 2018. From U.S. Food and Drug Administration Web site: https://www.fda.gov/downloads/AboutFDA/

ReportsManualsForms/Reports/UCM579719.pdf.

รจเรขา วทยาวฑฒกล . (2560) . เศรษฐศาสตรพฤตกรรม (Behavioral Economics) [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 มนาคม 2561,จ า ก Mahidol Libraries KM Blog. http://km.li.mahidol.ac.th/behavioral-economics/.

ธระ วรธนารตน. (2559). เศรษฐศาสตรพฤตกรรมกบการบรโภคอาหาร [ออนไลน ]. เ ขา ถงขอมล วนท 11 มนาคม 2561, จาก old.ebooks.in.th/download/40065/เศรษฐศาสตรพฤตกรรมกบการบรโภคอาหาร


สนาด ตรวรรณไชย. (2559). เศรษฐศาสตรพฤตกรรมและนโยบายของเมอง [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 11 มนาคม 2561, จากแผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง (นพม.).

https://drive.google.com/ file/d/0B9zibE7wooA0VEVUZGRVRkl6cmc/view.

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. ปฏบตการจบลอตใหญ กวาดลางแหลงผลตและจ าหนายผลตภณฑเสรมอาหารผดกฎหมาย ลกลอบใสสารไซบทรามน ของกลางกวา 30 ลานบาท [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 13 ตลาคม 2561, จาก http://www.fda.moph.go.th/SitePages/News.aspx?IDitem=687.

World Health Organization. The Ottawa Charter for Health Promotion[ออนไลน], เขาถงขอมลวนท 7 ธนวาคม 2561, จาก https://www.who.int.ottawa/en/

************************



(Enhancement Efficiency of Participatory Processes)

นายอนวช สวรรณเดช Anawat Suwannadej

รองอธบด Deputy Director General

กรมโยธาธการและผงเมอง Department of Public Works and Town and Country Planning

บทคดยอ

การวางผงเมองนนมหลกการทส าคญอยประการหนงคอ“การมสวนรวมของประชาชน” เนองจากการวางผงเมองเปนการด าเนนการทมผลกระทบกบประชาชนโดยสวนรวม จ าเปนตองเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดมโอกาสแสดงขอคดเหนและเขารวมในกจกรรมตางๆเกยวกบการวางผงเมอง ซงการด าเนนการทผานมายงพบวา ประชาชนเขามามสวนรวมในการวางผงเมองคอนขางนอย ท าใหผงเมองไมสะทอนปญหาและความตองการทแทจรงของประชาชน บทความนมวตถประสงคเพอศกษาสภาพปญหา สถานการณ วเคราะหสาเหตของปญหา และเสนอแนะแนวทางการแกไข ท าอยางไรใหประชาชนเขามามสวนรวมในการวางผงเมองมากขน เพอใหกรมโยธาธการและผงเมองและหนวยงานทเกยวของไดทราบและใชประโยชนในการเพม


ประสทธภาพกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมตอไป

ค าส าคญ : การวางผงเมอง, การมสวนรวมของประชาชน

Abstract

One of the important principles for city planning is “Public Participation”. While the city planning process will directly effect on public, that needs to gives the public chances for comments and participates in city planning’s activities. However, the previously implementation was found the public involves in city planning activities is quite a bit, which not reflected and not respond to public demand. This article aims to study existing issues, situations, analyze cause of the issues and finally suggest the guideline for public involve in city planning. In order to Department of Public Works and Town and Country Planning and related organizations will obviously perceive it and efficiently apply for Public Participation process in city planning.

Keywords : City Planning, Public Participation


บทน า

สบเนองจากการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศไทยในหวงเวลาทผานมาสงผลท าใหเกดการขยายตวของชมชนและเมองตางๆอยางรวดเรว การพฒนาและเตบโตนจ าเปนตองมการเตรยมการไวลวงหนา โดยการจดท า ”ผงเมอง” ขนเพอสงเสรมใหบานเมองเตบโตไปอยางถกตอง เกอกลกนทงการขยายตวทางเศรษฐกจและสงคม ซงการวางผงเมองเปนวธการหนงในการแกไขปญหาโดยการจดประเภทการใชทดนในเมองใหมความเปนระเบยบเรยบรอยสวยงาม มความเปนอยท ถกสขลกษณะ มการใชประโยชนทดนอยางหมาะสม ไมปะปนกนจนกอใหเกดผลเสยซงกนและกน นอกจากนยงตองจดใหมระบบคมนาคมและขนสง ระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการทเพยงพอ รวมทงสอดคลองกบความตองการของประชาชนในเมองานน ทงน เพอจดประสงคทจะแกปญหาตาง ๆ ซงเกดขนในเมอง ใหลดลงหรอหมดไป รวมทงปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคตของเมองอกดวย

การวางผงเมองนนมหลกการทส าคญอยประการหนงกลาวคอ“การมสวนรวมของประชาชน” ทงนเนองจากการวางผงเมองเปนการด าเนนการทมผลกระทบกบประชาชนโดยสวนรวมเมอมการประกาศใชเปนกฎหมายจะเปนการ”รอนสทธ” บางอยางของประชาชน ดงนน จงเปนการจ าเปนอยางยงทจะตองเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดมโอกาสแสดงทศนะและเขารวมในกจกรรมตางๆเกยวกบการวางผงเมอง รวมทงมการน าความคดเหนดงกลาวไปประกอบการพจารณาก าหนดนโยบาย และการตดสนใจของผวางผง ซงการมสวนรวมควรเปนกระบวนการสอสารในระบบเปด กลาวคอ เปนการสอสารสองทางทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ การมสวนรวมจะ


เปนการเพมคณภาพของการตดสนใจ เปนการสรางฉนทามต และท าใหงายตอการน าไปปฏบตเมอมการบงคบใชเปนกฎหมาย

พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ ไดก าหนดใหมผงเมอง ๒ ประเภทกลาวคอ “ผงเมองรวม” และ “ผงเมองเฉพาะ” โดย “ผงเมองรวม” มการบงคบใชเปน “กฎกระทรวง” และ“ผงเมองเฉพาะ” บงคบใชเปน “พระราชบญญต” รวมทงไดก าหนดใหในกระบวนการวางผงทงสองประเภทจะตองม “กระบวนการมสวนรวมของประชาชน” ซงนบเปนกฎหมายฉบบแรกของประเทศไทยทไดก าหนดใหมขนตอนการมสวนรวมของประชาชนไวอยางชดเจนในกระบวนการบงคบใชกฎหมาย โดยมกรมโยธาธการและผงเมองเปนหนวยงานหลกทรบผดชอบในการวางและจดท าผงเมอง ในประเทศไทย

อยางไรกตามเมอมการบงคบใช ”ผงเมองรวม” ในหลายพนทกลบเกดปญหาการไมยอมรบจากประชาชน โดยประชาชนบางสวนเหนวาเปนการด าเนนการออกกฎหมายโดยภาคราชการ ซงมผลกระทบกบประชาชนในพนท แตการมสวนรวมและการรบรของประชาชน อยในวงจ ากดเทานน ถงแมในการวางและจดท าผงเมองรวมทกครงจะไดมการจดท ากระบวนการ มสวนรวมของประชาชนตามทบญญตไวในพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ แลวกตาม

จากการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวมทผานมา ในการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน พบวาประชาชนเขามามสวนรวมคอนขางนอยอาจจะมสาเหตมาจากการไมทราบขอมล หรอขาดความรความเขาใจในผงเมองรวม ซงจะสงผลใหผงเมองรวมทจะน ามาใชบงคบเปนกฎหมายส าหรบประชาชนน าไปปฏบตตามขอก าหนด รวมทงระบบคมนาคม


ขนสง และระบบสาธารณปโภค สาธารณปการ อาจมผลกระทบตอชมชนหรอตอตนเอง เนองจากหนวยราชการทวางและจดท า ผงเมองรวมไมทราบถงปญหาและความตองการของประชาชนอยางแทจรง การด าเนนการดานการผงเมองในประเทศไทย

กรมโยธาธการและผงเมอง มการด าเนนการดานการผงเมอง ดงน ๑. การวางและจดท าผงนโยบาย

- ผงประเทศ เปนผงนโยบายการพฒนาพนทระดบชาต เพอก าหนดวสยทศน เปาหมาย และยทธศาสตรการพฒนาพนทของประเทศทจะเปนกรอบการพฒนาพนทเชงกายภาพอยางบรณาการ และเปนเอกภาพเพอชน าแนวทางการพฒนาพนทใหสอดคลองเชอมโยงกนอยางเปนระบบ และเหมาะสมเพอน าประเทศกาวสการพฒนาทยงยนและสมดล

- ผงภาค เปนการวางผงแมบท การพฒนาพนท เ ชงกายภาพแบบองครวม ก าหนดวสยทศนและนโยบายการพฒนาพนททง ๖ ภาคของประเทศไทย โดยจดวางผงระบบเมองและชมชน การใชประโยชนทดน การคมนาคมขนสงและโครงสรางพนฐาน ใหเกดความเชอมโยงและเปนระบบเพ อใช เปนกรอบการพฒนาพนท เสรมสร างศกยภาพและขดความสามารถใหกบจงหวดและกลมจงหวด ไดแก ผงภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออก กรงเทพและปรมณฑล และภาคใต


- ผงอนภาค (กลมจงหวด) เปนผงยทธศาสตรการพฒนาพนททถายทอดนโยบายจากผงประเทศและผงภาคลงสพนทกลมจงหวดและจงหวดทงหมดของประเทศ แบงออกเปน ๑๘ อนภาค

๒. การวางและจดท าผงเมอง ตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘

การวางและจดท าผงเมอง ตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ จะเปนการวางผงเมองทมผลบงคบใชเปนกฎหมาย จ าแนกไดเปน ๒ ประเภท คอ ผงเมองรวม และผงเมองเฉพาะ

๑) ผงเมองรวม คอ การวางแผนการใชประโยชนทดนในอนาคต โดยแบงพนทออกเปนประเภทตางๆ เชน ทอยอาศย พาณชยกรรม อตสาหกรรม ชนบทและเกษตรกรรม เปนตน และก าหนดโครงการคมนาคมและขนสงใหมการตดตอเชอมโยงระหวางพนทตางๆ เพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยสวยงาม ความสะดวกสบาย รวมทงเตรยมการรองรบการขยายตวทางดานกายภาพเศรษฐกจสงคม และประชากรทจะเกดขนภายในชมชนนนดวย ผงเมองรวมแตละแหงประกอบดวย แผนผงแสดงการใชประโยชนทดนในอนาคต แผนผงแสดงโครงการคมนาคมและขนสง แผนผงแสดงทโลง แผนผงแสดงโครงการกจการสาธารณปโภค และขอก าหนดการใชประโยชนทดน ส าหรบการประกาศบงคบใชจะประกาศเปนกฎกระทรวงผงเมองรวมทกรมโยธาธการและผงเมองด าเนนการ แบงออกเปน ๒ ประเภท ไดแก

- ผงเมองรวมจงหวด เปนแผนผง นโยบายและโครงการ

รวมทงมาตรการควบคมโดยทวไปเปนการวางผงทงจงหวด เพอใหครอบคลมพนททงประเทศ จ านวน ๗๓ จงหวด ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๙


กรกฎาคม ๒๕๔๕ (ยกเวนกรงเทพมหานคร สมทรปราการ ภเกต และนนทบร เนองจากไดมการวางและจดท าผงเมองรวมครอบคลมทงจงหวดแลว) ปจจบนประกาศใชบงคบครบทกจงหวดแลว เมอวนท ๓ พฤษภาคม ๒๕๖๐

- ผงเมองรวมเมอง/ชมชน เปนแผนผง นโยบายและโครงการรวมทงมาตรการควบคมโดยทวไป เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาและการด ารงรกษาเมองและบรเวณทเกยวของหรอชนบท ในดานการใชประโยชนในทรพยสน การคมนาคมและการขนสง การสาธารณปโภค บรการสาธารณะ และสภาพแวดลอม เพอบรรลวตถประสงคของการผงเมอง ปจจบนมผงเมองรวมเมอง/ชมชนทกรมฯ ด าเนนการ และผงทไดด าเนนการตามนโยบายการถายโอนภารกจงานดานการผงเมองใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยกรมฯ มบทบาทหนาทในการสนบสนนสงเสรม และรวมด าเนนการกบองคกรปกครองสวนทองถน รวมทงสน ๕๓๘ ผง

๒) ผงเมองเฉพาะ คอ แผนผง และโครงการด าเนนการ เพอพฒนา หรอด ารงรกษาบรเวณเฉพาะแหงหรอกจการทเกยวของในเมอง และบรเวณทเกยวของ หรอชนบท เพอประโยชนแกการผงเมอง ผงเมองเฉพาะมลกษณะเปนแผนผงและโครงการอยางละเอยดทจะ ด าเนนการเพอพฒนา หรอด ารงรกษาบรเวณเฉพาะแหง ส าหรบการประกาศบงคบใชจะประกาศเปนพระราชบญญต ปจจบนยงไมมการออกพระราชบญญตผงเมองเฉพาะ

๓. การวางและจดท าผงเสนอแนะ - ผงพนทเฉพาะ เปนการวางและจดท าผงตามนโยบายของรฐ ด า เนนการในพนทท ม ความส า คญพ เศษเฉพาะดาน เ ชน พนทประวตศาสตร พนททองเทยว และพนทประสบภย เปนตน เพอใชเปนผง


แมบทหรอแนวทางการพฒนา ปองกนและแกไขปญหาของพนทนน ๆ เชน ผงพนทเฉพาะชมชนชายแดนสะเดา จงหวดสงขลา เปนตน

- ผงเมองชมชน (เทศบาล) กรมฯ ไดมโครงการสนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนจดท าผงเมองรวมชมชนเทศบาล เนองจากปจจบนมเทศบาลทยงไมมกฎกระทรวงใชบงคบผงเมองรวม จ านวนทงสน ๙๒๔ แหง ดงนน เพอใหเทศบาลและพนทชมชนตอเนองทยงไมมกฎกระทรวงใชบงคบผงเมองรวม ไดมการวางผงเมองชมชนเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาและจดท าแผนงานโครงการพฒนาใหเหมาะสม และเปนระบบ ทงในดานการใชประโยชนทดน การคมนาคมขนสง การสาธารณปโภค บรการสาธารณะ และสภาพแวดลอม การด าเนนการวางผงเมองในทกระดบ จ าเปนตองใหประชาชนเขามามสวนรวม เพอสะทอนปญหาและความตองการของประชาชนอยางแทจรง ซงการด าเนนการทผานมา กรมโยธาธการและผงเมองไดรบขอมล ขอคดเหน และขอเสนอแนะในการวางผงเมองเปนจ านวนมาก ซ งสวนใหญแลว พบวา ผงเมองทมผลกระทบตอประชาชนมากทสด คอ ผงเมองรวม เนองจากเปน ผงทบงคบใชเปนกฎหมาย ประชาชนตองปฏบตใหเปนไปตามผงเมองรวม โดยมปญหาเรองไมทราบขอมล ขาดความรความเข าใจในกฎกระทรวงผงเมองรวม รวมทงการปฏบตใหเปนไปตามผงเมองรวมอกดวย ซงเปนปญหาอนเนองมาจากกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท า ผงเมองรวมยงขาดประสทธภาพ ดงนน ในบทความน จะน าเสนอเกยวกบขนตอนการวางและจดท าผงเมองรวม กระบวนการมสวนรวมของประชาชน การวเคราะหปญหา


สรปปญหาและเสนอแนะแนวทางการเพมประสทธภาพการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม การวางและจดท าผงเมองรวม

การวางและจดท าผงเมองรวม เปนการด าเนนการโดยอาศยอ านาจแหงพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ.๒๕๑๘ ซงไดก าหนดนยามของ “ผงเมองรวม” หมายความวา แผนผง นโยบาย และโครงการรวมทงมาตรการควบคมโดยทวไป เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาและด ารงรกษาเมอง การคมนาคมและการขนส ง การสาธารณปโภค บรการสาธารณะ และสภาพแวดลอม เพอบรรลวตถประสงคของการผงเมอง

ดงนนผงเมองรวมจงเปนแผนระยะยาวในการด าเนนการเพอปฏบตตามวตถประสงคทไดก าหนดไว โดยการประสานการพฒนาของภาคเอกชน ในการใชประโยชนทดน เพอเปนทอยอาศย พาณชยกรรม อตสาหกรรม และเกษตรกรรม ใหเปนไปอยางสอดคลอง เอออ านวยและปราศจากปญหาความขดแยงซงกนและกน นอกจากนผงเมองรวมยงจะสงผลตอการสนบสนนการใชประโยชนทดน ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ดวยการประสานการด าเนนการของภาครฐในการพฒนาโครงขายคมนาคมขนสง สาธารณปโภคและสาธารณปการ ใหเปนไปอยางพอเพยงและไดมาตรฐาน


ขนตอนการวางและจดท าผงเมอง ตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ.๒๕๑๘ การวางและจดท าผง เมองรวม เปนการด าเนนการตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ เพอใชบงคบเปนกฎกระทรวง ประกอบดวยขนตอน ๑๘ ขนตอน ซ งจ าแนกออกเปน ๒ สวน กลาวคอ กระบวนการวางผงเมองรวม และกระบวนการจดท ากฎกระทรวง

การประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม จากทไดกลาวมาแลวขางตนจะเหนไดวา “ผงเมองรวม” มการบงคบใชเปนกฎกระทรวง ซงมผลกระทบตอประชาชนในพนทวางผงอนเกยวกบการรอนสทธบางอยางของประชาชนซงรฐธรรมนญไดใหอ านาจไว


ดงนน พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ จงไดก าหนดใหมขนตอนการรบฟงความคดเหนของประชาชนในระหวางการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวม ทงนเพอเปดโอกาสใหภาคสวนตางๆ ไดมโอกาสรบรรบทราบขาวสาร ตลอดจนรวมแสดงความคดเหนใหขอมลความตองการผลกระทบ และแนวทางแกไข อนเกดจากการวางและจดท าผงเมองรวม โดยมาตรา ๑๙ วรรคสองแหงพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ ไดบญญตไววา “ในการวางและจดท าผงเมองรวมใด ใหกรมโยธาธการและผงเมองหรอเจาพนกงานทองถนแลวแตกรณ จดใหมการโฆษณาใหประชาชนทราบ แลวจดการประชมไมนอยกวาหนงครง เพอร บฟงขอคดเหนของประชาชนในทองททจะวางและจดท าผงเมองรวมนน ในการรบฟงขอคดเหนนจะก าหนดเฉพาะใหผแทนของประชาชนเขารวมการประชมตามความเหมาะสมกได หลกเกณฑ วธการ และเงอนในการโฆษณา การประชม และการแสดงขอคดเหนใหก าหนดโดยกฎกระทรวง” นอกจากน ยงไดมการออกกฎกระทรวง เพอก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไข ในการโฆษณา การประชม และการแสดงขอคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมตามนยแหงมาตรา ๑๙ วรรคสองแหงพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ คอ “กฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการโฆษณา การประชม และการแสดงขอคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒” พอสรปไดดงน

๑) การโฆษณากอนปดประกาศเพอประชมประชาชน -การโฆษณาทางวทยกระจายเสยงและทางหนงสอพมพ

ภาษาไทยรายวน จะตองมระยะเวลาตดตอกนไมนอยกวา ๗ วน


-นอกจากการโฆษณาทางวทยกระจายเสยงและทางหนงสอพมพ จะตองมการโฆษณาทางระบบเครอขายสารสนเทศเปนระยะเวลาตดตอกนไมนอยกวา ๗ วน ดวย กรณทองถนไมมระบบสารสนเทศ ใหกรมโยธาธการและผงเมองโฆษณาทางระบบเครอขายของกรมฯ -กรณทมความจ าเปนจะโฆษณาทางโทรทศนดวยกได แตจะตองขออนมตคณะกรรมการผงเมองกอน (ไมไดบงคบวาตองท าทกผง) -การโฆษณา ตองระบเขตทจะวางผง วน เวลา และสถานททจะปดประกาศกอนประชมประชาชน ๒) การปดประกาศกอนประชมประชาชน -ระยะเวลาในการปดประกาศ ตองปดประกาศตดตอกนไมนอยกวา ๑๕ วน กอนวนประชมประชาชน -สงทจะตองปดประกาศ (๑) วตถประสงคในการวางและจดท าผงเมองรวม (๒) แผนทแสดงเขตทองททจะวางและจดท าผงเมองรวม (๓) ขอความเกยวกบ วน เวลา และสถานท ทจะจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชนในทองททจะวางและจดท าผงเมองรวม (๔) ขอความเชญชวนใหประชาชนในทองททจะวางและจดท าผงเมองรวมไปตรวจดรายละเอยดเกยวกบผงเมองรวม ซงรวมถงแผนผงและขอก าหนดของผงเมองรวมดงกลาว ทกรมโยธาธการและผงเมอง และ


ส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด หรอทท าการของเจาพนกงานทองถนผวางและจดท าผงเมองรวมแลวแตกรณ (๕) ขอความเชญชวนใหประชาชนในทองททจะวางและจดท าผงเมองรวมแสดงขอคดเหนเกยวกบการวางและจดท าผงเมองรวม ภายในระยะเวลาและสถานททก าหนด (๖) หลกเกณฑ ว ธการ และเงอนไขในการแสดงขอคดเหนของประชาชน

-สถานทปดประกาศ (๑) กรณวางผงในกรงเทพมหานคร สถานททจะตองปด

ประกาศ คอ กรมโยธาธการและผงเมอง, ศาลาวาการกรงเทพมหานคร, ส านกงานเขต, สาธารณสถานในเขตกรงเทพมหานคร

(๒) กรณวางผงในจงหวดอน สถานทท จะตองปดประกาศ คอ กรมโยธการ และผงเมอง, ศาลากลางจงหวด, ส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด, ทวาการอ าเภอ, ส านกงานทดนอ าเภอ, ทท าการขององคกรปกครองสวนทองถน, สาธารณสถานในเขตผง (๓) ตองเผยแพรประกาศดงกลาวทางระบบเครอขายสารสนเทศตดตอกน ไมนอยกวา ๑๕ วน กอนวนทมการประชมประชาชน ถาทองถนไมมระบบเครอขาย ใหกรมฯ ด าเนนการในระบบเครอขายของกรมฯ

๓) การประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน -วนทจะมการประชมประชาชน

(๑) จะตองประชมประชาชนภายใน ๓๐ วน นบตงแตวนปดประกาศ


(๒) กรณทจะมการประชมครงตอไป ใหประธานแจงทประชมทราบ และกอนประชมตองมการโฆษณาและปดประกาศกอนดวย

-การมหนงสอเชญเขารวมประชม ใหกรมหรอทองถนผวางผงมหนงสอเชญบคคลดงตอไปน

(ตามทเหนสมควร) เขารวมประชมดวย ไดแก ผแทนหนวยงานของรฐ, ผแทนสถาบนอดมศกษาทมการจดการศกษาดานการผงเมองหรอสงแวดลอม, ผแทนสมาคม, ผแทนภาคเอกชน, บคคลหรอคณะบคคลอนทเกยวของ

-การประชม (๑) ใหผวาราชการจงหวด หรอผทผวาราชการจงหวด

มอบหมายเปนประธานทประชม (๒) ใหคณะทปรกษาผง เมองรวมเขารวมประชม

ประชาชนดวย ๔) การแสดงขอคดเหน

-วธแสดงความคดเหน (๑) ดวยวาจา ใหเสนอในทประชม (๒) เปนหนงสอใหยนตอเจาหนาท ณ สถานทตามทปด

ประกาศไว หรอสงไปรษณยไปทสถานทปดประกาศไว หรอยนตอเจาหนาทในวนประชม

(๓) เนอหาของการแสดงความคดเหน ตองมชอ ทอย อาชพ และลายมอชอ ถาท าแทนตองมใบมอบฉนทะ ระบเรองทมผลกระทบตอสทธของตนหรอสวนรวม กรณเปนเจาของหรอผครอบครองทดนหรออาคาร ตองมส าเนาเอกสารประกอบดวย ๕) การน าขอคดเหนของประชาชนไปประกอบการด าเนนการ


ผวางผงจะตองน าขอคดเหนไปประกอบการวางผง หรอทบทวนกอนน าเสนอคณะกรรมการผงเมองตอไป

แผนภมแสดงหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการโฆษณา การประชม และการแสดงขอคดเหนของประชาชน


สถานการณปจจบน

๑. การศกษาสถานการณจากขอมลทตยภม จากการศกษาเอกสารทางวชาการทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะ ในกระบวนการวางและจดท าผงเมองรวม พอสรปได ดงน

๑) ชาญทน แสงอทย และอมร กฤษณาพนธ (๒๕๖๑) ไดท าการศกษา การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองและการบรหารจดการผงเมองรวมเมองพทยา ซงผลการศกษา พบวา ประชาชนมความรความเขาใจเกยวกบและมทศนคตเกยวกบผงเมองนอย โดยเสนอใหเมองพทยาเพมการประชาสมพนธใหทวถงมากขนทงดานระยะเวลาและชองทางการสอสารใหขอมล ควรใหชมชนรวมกนพจารณาน าเสนอแนวทางการวางผงเมองและบรหารผงเมองภายในชมชนของตนเองตงแตเรมแรกของกระบวนการ โดยทผวางผงเมองและบรหารผงเมอง ควรมศลปะและเทคนคในการใหประชาชนมสวนรวมในการด าเนนงาน เพราะอาจเกดความขดแยงได

๒) สถาบนสงแวดลอมไทย และคณะ (๒๕๕๑) ไดจดท าขอเสนอแนะ “การผงเมองไทย ใสใจธรรมาภบาลสงแวดลอม” โดยประมวลจากขอเสนอ และผลการระดม ความคดเหนในงานเสวนา สรางสรรค ฯ เมอวนพธท ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๕๑ ณ โรงแรมรามาการเดนส เขตหลกส กรงเทพมหานคร ซงมประเดนทเกยวของกบกระบวนการมสวนรวมในการวางและจดท าผงเมองรวม พอสรปได ดงน


(๑) ประเดนการผงเมองกบการเขาถงขาวสาร พบวา -ประชาชนในพนทไมมสวนรบร รบทราบขอมล

ขาวสารดานการจดท า ผงเมองเทาทควร ขอมลขาวสารไมครบถวน ไมชดเจน และไมมขอมลทางเลอกในการวางผงเมองรวม

-การน าเสนอขอมลขาวสารจดท าเปนเพยงพธการ ขาดการมสวนรวม ของประชาชนอยางแทจรง

-เมอประชาชนไมไดรบทราบขอมลทครบถวน ทนการณจงท าใหไมเขาใจและมสวนรวมไดนอย

(๒) ประเดนการผงเมองกบการมสวนรวมของประชาชนการตดสนใจ พบวา

-การจดประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนไมแพรหลาย ครอบคลมประชาชนเพยงบางกลมเทานน

-ประชาชนผมสวนไดเสยมสวนรวมในการวางผงเมองนอย

(๓) ประเดนการผงเมองกบการเขาถงกระบวนการยตธรรม พบวา

-ในบางกรณ ความคดเหนของประชาชนไมไดมผลตอการตดสนใจของคณะกรรมการผงเมอง เพราะขนอยกบดลพนจของคณะกรรมการผงเมองเปนหลก - ถงแมรฐธรรมนญและกฎหมายผงเมองก าหนดใหมการจดประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถง แตไมจ าเปนตองปฏบตตามท าใหไมเกดประโยชนกบประชาชนอยางแทจรง


๓) จารวรรณ สายพณ (๒๕๕๐) ไดท าการศกษาเรอง การพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในการวางผงเมองรวมเมอง/ชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา โดยท าการศกษาใน ๔ พนท กลาวคอ พนทผงเมองรวมเมองพระนครศรอยธยา ผงเมองรวมเมองเสนา ผงเมองรวมชมชนทาเรอ และผงเมองรวมชมชนบานแพรก-โรงชาง-มหาราช ซงผลการศกษา พบวา ประชาชนสวนใหญยงขาดความรความเขาใจ และการประชาสมพนธในเรองการวางผงเมอง จงสงผลใหประชาชนไมเหนความส าคญเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการผงเมอง และยงพบวาประชาชนสวนใหญในพนทโครงการซงเปนผใชแรงงาน ในภาคอตสาหกรรม ไมมเวลาในการเขามามสวนรวม เนองจากตองประกอบอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรม จงท าใหการจดประชมฯ ในเวลาราชการไมตรงกบวนวางของประชาชนเหลาน สวนประชาชนทประกอบอาชพเกษตรกรรมทไมเขามามสวนรวมเหนวาการจดประชมนนจดในสถานททมความหรหราและเปนทางการเกนไป และทส าคญประชาชนสวนใหญไมรจกการวางผงเมอง จงไมกลาทจะเสนอความคดเหนหรอใหขอเสนอแนะ

๔) ส านกพฒนามาตรฐาน กรมโยธาธการและผงเมอง (๒๕๔๙) ไดท าการศกษาวจยเพอพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองรวมระดบทองถน ในประเดน การประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนใน ๘ จงหวด ไดแก จงหวดนครพนม จงหวดสระแกว จงหวดพษณโลก จงหวดสงหบร จงหวดระนอง จงหวดภเกตและจงหวดตราด รวม ๒,๐๒๖ คน พบวา ประชาชนสวนใหญยงไมเขาใจวตถประสงคทแทจรงของการผงเมอง จงเปนการยากทจะชกน าใหเขามามสวนรวมเพอพฒนาตามโครงการทผงเมองเสนอไว สาเหตของการเขามามสวนรวมของประชาชนสวน


ใหญกเนองมาจากการทไดรบผลกระทบหรอถกรดรอนสทธ มใชเขามามสวนรวมเพราะตองการรวมพฒนาพนทโดยสวนรวม ผลการศกษาอกประการหนงพบวา ประชาชนมโอกาสสง แตกลบมสวนรวมในกระบวนการวางและจดท าผงเมองรวมในระดบต า คดเปนสดสวนนอยมาก เมอเทยบกบกลมตวอยางทงหมด โดยคดเปนรอยละ ๔.๔๔ ของประชากรกลมตวอยาง ซงปจจยทท าใหประชาชน มสวนรวมในระดบต านน พบวา เกดจากปจจยตาง ๆ ดงน

(๑) ขอจ ากดของวธการมสวนรวม (๒) ขอจ ากดของระบบการสอสารประชาสมพนธ (๓) ผมสวนเกยวของหรอรบผดชอบในการวางผงเมอง

รวมยงมบทบาทในการสนบสนนสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมนอย (๔) ประชาชนยงขาดขอมลขาวสารและมความรความ

เขาใจในเรองเกยวกบการวางผงเมองไมมากพอทจะเกดความสนใจจะเขารวม

๕) กรวภา วลาชย (๒๕๔๔) ไดท าการศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชน ในการวางผงเมอง : กรณศกษาการรบฟงความคดเหนของประชาชนในกระบวนการจดท าผงเมอง โดยท าการศกษาใน ๓ พนท กลาวคอ การประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนในการวาง และจดท าผงเมองรวมเมองอดรธาน จงหวดอดรธาน ผงเมองรวมเมองสรนทร จงหวดสรนทรและ ผงเมองรวมเมองแกงคอย จงหวดสระบร ซงผลการศกษาพบวา ประชาชนใหความสนใจมารวมประชมจ านวนนอยมาก ซงอาจจะมสาเหตมาจกการประชาสมพนธไมเพยงพอ วนและเวลาในการจด


ประชมไมเหมาะสม หรออาจจะเปนกลมทเหนชอบกบการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวมของกรมโยธาธการและผง เมองแลวจงไมมารวมการประชม นอกจากนนยงพบวา ประชาชนมความเหน วา เจาหนาทใ ชศพทเทคนคทางวชาการมากเกนไป ยากตอการเขาใจของประชาชนสวนประเดนทซกถามในทประชมสวนใหญ จะเปนประเดนเกยวกบผลประโยชนสวนตว ไมไดสนใจภาพรวมการพฒนาของเมอง จงท าใหเกดความไมเหนดวยกบขอก าหนดหรอโครงการพฒนาตามทกรมโยธาธการและผงเมองจดท าไว

๖) การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองของประเทศสหรฐอเมรกา การจดท าแผนและผงของประเทศสหรฐอเมรกามหลายระดบ ตงแตการวางแผนระดบประเทศ การวางแผนระดบภาค การวางแผนและผงระดบมลรฐ และการวางแผนและผงระดบเมอง การวางแผนทกระดบ ในทกๆ ขนตอนของการวางแผน การท าใหประชาชนไดมสวนรวมถอเปนนโยบายทจ าเปน ซงความเขมขนของการมสวนรวมของประชาชนในการวางแผนและผงแตละระดบแตกตางกนไป ดงตารางตอไปน (ศนยบรการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยเสนอกรมโยธาธการและผงเมอง ; ๒๕๔๙)


ตารางแสดงระดบการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองของประเทศสหรฐอเมรกา

ขนตอนการวางแผน

ระดบของรฐบาล รฐบาลกลาง

ระดบมลรฐ

ระดบภาค

ระดบทองถน

- การก าหนดเปาหมาย - การเกบขอมลและการวเคราะห - การก าหนดนโยบายทางเลอก - การประเมนแตละทางเลอก - การเลอกนโยบาย - การแปลงนโยบายไปสการปฏบต - การตรวจสอบและประเมนผล

๒ ๓ ๒ ๓ ๓ ๓ ๒

๑ ๒ ๒ ๓ ๓ ๒ ๒

๑ ๒ ๑ ๒ ๓ ๒ ๒

๑ ๒ ๑ ๑ ๑ ๑ ๑

ระดบความเขมขน ๑ = สง ๒ = กลาง ๓ = ต า

(๑) การมสวนรวมของประชาชน ในการวางแผนและ

ผงระดบพนฐาน (เคานตทมประชากร ๑๕,๐๐๐-๑๙,๙๙๙ คน) แผนงานการมสวนรวมของประชาชนจะตองจดใหมการแจงขาวแกสาธารณะอยางเพยงพอในการวางและจดท าแกไขปรบปรงแผนและผง จดใหประชาชน มโอกาสในการเสนอความคดเหนเปนลายลกษณอกษร จดใหมการบฟงความคดเหนของประชาชน นอกจากนน รฐบาลทองถนจะตองแจงใหเจาของอสงหารมทรพยทราบถงการกระท าใดๆ ทจะกระทบตอทรพยสน โดยผานการโฆษณาทางหนงสอพมพทเผยแพรในพนทหรอโดยวธอน


ก. ก าหนดการและกระบวนการมสวนรวมของประชาชน กอนการวางและจดท าแผนและผง รฐบาลทองถนจะด าเนนการจดท าและเผยแพร ก าหนดการในการวางและจดท าแผนผงเมองรวม ระบกรอบเวลาแตละขนตอนของกระบวนการวางผง และอธบายกระบวนการตางๆ ทเกยวของกบผอยอาศยธรกจ กลมผลประโยชนภาคเอกชน และประชาชนทวไป

ข. การรบฟงความคดเหนของประชาชน รฐบาลทองถนจะตองจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางนอย ๒ ครง กอนการเสนอรางตอศนยพฒนาภาค โดยใชกระบวนการในการประกาศ และสรปผลตามวธการปกตทใชในการประชมรบฟงความคดเหนกลาวคอ -จะตองจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชน อยางนอย ๑ ครง กอนท าแผน เพอชแจงใหประชาชนทราบถง วตถประสงค กระบวนการของการวางแผนและผง ก าหนดการและแผนงานในการมสวนรวมของประชาชน -จะตองจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชนอกอยางนอย ๑ ครง เมอท าแผนเสรจ แตกอนเสนอแผนตอศนยพฒนาภาค เพอชแจงใหประชาชนทราบถงเนอหาโดยสรปของรางผง และเปดโอกาสใหประชาชนไดเสนอแนะ เพมเตม หรอแกไข

(๒) การมสวนรวมของประชาชน ในการวางแผนและผงระดบปานกลางและกาวหนา (เคานตทมประชากร ๒๐,๐๐๐ - ๔๙,๙๙๙ คน และเคานตทมประชากรตงแต ๕๐,๐๐๐ คนขนไป) นอกจากการมสวนรวมของประชาชนดงกลาวแลว รฐบาลทองถนจะตองจดใหประชาชนมสวน


รวมอยางเพยงพอในการจดท าวสยทศน เปาหมาย และแผนงานการปฏบตตามแผนและผง เชน การจดการสมมนาเชงปฏบตการ หรอการประชมในระหวางการประชมรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงแรกและครงสดทาย การส ารวจ สมภาษณ หรอวธการเชญชวนอน ๆ เชน การเผยแพรแผนและผ ง โดยทางอน เตอร เ นต การ เ ชญชวนทางจดหมายอ เลค ทรอนค หรอผานคณะกรรมการตาง ๆ ขนตอนตาง ๆ เหลานจะตองแสดงไวในภาคผนวกของรางผงทเสนอตอศนยพฒนาภาค

หนายงานของรฐบาลทองถนเสนอแผนและผงตอศนยพฒนาภาค จะตองรบรองวาไดมการด าเนนการตามกระบวนการรบฟงความคดเหนและการมสวนรวมของประชาชนตามทก าหนดไว ในหลกเกณฑมาตรฐานและกระบวนการขนต าของการวางและจดท าแผนและ ผงรวมระดบทองถน ๒. การศกษาสภาพการณจากขอมลปฐมภม ขอมลปฐมภมในการศกษาครงนไดมากจากการสอบถามเจาหนาทกรมฯ จากการสมภาษณ ผอ านวยการส านกผงเมองรวมและผงเมองเฉพาะ ผอ านวยการสวน ผงเมองรวมท ๑ – ๖ และเจาหนาททเกยวของกบการวางและจดท าผงเมองรวม ในเรองการด าเนนการเกยวกบการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนในการวางผงเมองรวม ไดใหขอมลดงน ก. ประเดนปญหา/อปสรรคในกระบวนการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน

-ผด าเนนการขาดการประชาสมพนธอยางทวถงและมประสทธภาพ บางครงท าใหประชาชนไดรบขอมลขาวสารกระทนหนเกนไป


-ประชาชนไมมความเขาใจในเรองงานผงเมอง บางครงคดวาเปนเรองไกลตว

-กรณถายโอนภารกจใหกบองคกรปกครองสวนทองถน เจาหนาทยงไมมความรและประสบการณดานงานผงเมองเพยงพอ

-งบประมาณในการจดประชมฯ มจ ากด ข. ประเดนการปรบปรงขนตอน/วธการด าเนนการในกระบวนการม

สวนรวมของประชาชน -กระบวนการมสวนรวมควรเรมตนตงแตการก าหนดเขต

ผง การก าหนดวสยทศน การก าหนดผงรางและขอก าหนด -ประชมกลมยอยโดยจ าแนกกลมเปาหมาย เชน กลม

ชาวบานซงควรประชม ทละหมบาน กลมอตสาหกรรม และกลมผลประโยชนตางๆ

-ก าหนดเวลาการประชมใหตรงกบวน/เวลาทประชาชนตองการ เชน ตอนเยนหรอวนเสารอาทตย ณ สถานททประชาชนสะดวก

-ปรบปรงรปแบบการประชมใหมความหลากหลาย และพจารณาใหสอดคลองเหมาะสมกบลกษณะวถชวตของประชาชน

-การประชม ควรมการจดดงคณะกรรมการเพอเปนคนกลางในการสรปความเหนของการประชม

-ภายหลงการประชมควรมการจดท าสรปผลการประชมแจกจายใหผเขารวมประชมและผมสวนไดเสยทราบ

-ก า ร น า ค ว า ม ค ด เ ห น ข อ ง ป ร ะ ช า ช น เ ส น อ ต อคณะกรรมการชดตางๆ เมอมมต ทประชมของคณะกรรมการฯ ใหแจงมตของคณะกรรมการใหประชาชนทราบ


ค. ประเดน การน าขอมลความคดเหนของประชาชนมาใชในการวางผงเมองรวม

-ความคดเหนของประชาชนเปนขอมลในการพจารณาประกอบการตดสนใจ

-การพจารณาตองยดประโยชนของประชนสวนใหญและพจาณารวมกบหลกการทางผงเมอง หากไมสามารถด าเนนการได ควรมการชแจงท าความเขาใจรวมกน เพอลดความขดแยง

-ความคดเหนของประชาชนเปนการตรวจสอบความถกตองของขอมลทใชในการวางผง

-ความเหนทเปนการสนบสนนหรอขดแยง กบผงเมองทจดท ามประโยชนในการน ามาทบทวนหรอพจารณาผงทก าหนดอกครง รวมทงเปนการเนนย าใหผวางผงไดตระหนกในประเดนปญหาตางๆ ทอาจถกละเลย หรอใหความส าคญกบประเดนเหลานนนอยไป

ง. ประเดนการพฒนาความรความเขาใจเกยวกบงานผงเมองใหกบประชาชน

เพอใหสามารถมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเกยวกบการวางและจดท า ผงเมองรวมอยางมประสทธภาพ

-น าเรองการผงเมองบรรจในหลกสตรการศกษาทกระดบ เนองจากการผงเมองเปนเรองความร และจะตองปลกฝงจตส านกตงตเดกใหคดถงประโยชนสาธารณะ

-ลงพนทพบปะกบประชาชนใหมากขน มการประชมกลมยอยเพอสอบถามและ ใหความรดานการผงเมอง


-จดท าโครงการพฒนาตามผงใหส าเรจเปนรปธรรมในเขตผงเมองรวมนนๆ เพอเปนการประชาสมพนธ

-ตองใหความรกบเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนดวย ในฐานะเปนผน าและสามารถชกชวนใหประชาชนเขาสกระบวนการมสวนรวมได

-ควรมการจดตงเครอขายประชาชนทท างานดานผงเมอง หรอสาขาใกลเคยง เชน ดานสงแวดลอม เพอขยายแนวความคดดานการผงเมองลงไปสประชาชน

จ. ประเดนการปรบปรงการสอสารและประชาสมพนธเชญชวนใหประชาชน เขามารวมในการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน

-มหนงสอแจงไปทกบานในเขตผงเมองรวม พรอมชแจงขอดขอเสยในการวางและจดท าผงเมองรวม โดยเรมตงแตเรมโครงการวางผงเมองรวม -การสอสารตองท าหลายชองทาง

-ควรขอความรวมมอองคกรปกครองสวนทองถนในการประชาสมพนธใหมากขน

-ควรจดเนอหาของการประชาสมพนธ ใหเหมาะสมกบประชาชนหลากหลายกลม

ฉ. ประเดนเปาหมายจ านวนคนในการเขารวมประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน

-สามารถก าหนดไดเนองจากผมสวนไดเสยหรอผไดรบผลกระทบอาจไมไดมเพยงในเขตผงเมองรวม


-มความเหนตงแตรอยละ ๑๐ ถงรอยละ ๗๐ ของประชากรในเขตผงเมองรวม

การวเคราะหและการสรปปญหา

๑. กรอบในการวเคราะหปญหา จากประเดนการศกษาวาเหตใดกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมในปจจบนจงไมมประสทธภาพเพยงพอในการจงใจใหประชาชนเขามามสวนรวมไดประกอบกบแนวคด ทฤษฎ รวมทงแนวปฏบตทเปนเลศ สรปเปนกรอบในการวเคราะหได ดงน ๑) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมทมประสทธภาพควรมลกษณะ ดงน ๑.๑) ควรมขนตอนการใหความร ความเขาใจ ดานการผงเมองรวมทงผลดและผลเสยอยางสม าเสมอกอนมการประชมฯ ๑.๒) ควรท าใหประชาชนตระหนกวา ขอคดเหนและความคดทผด าเนนการไดรบจากการประชมฯ เปนสงมคาและไมถกละเวน อกทงยงสะทอนออกมาเปนรปธรรม ๑.๓) ควรก าหนดจ านวน (ครง) และวธการประชมใหมความเหมาะสมตามขนตอนตาง ๆ ของการผงเมอง ๒) การด าเนนการตามกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมทมประสทธภาพ ควรมลกษณะ ดงน ๒.๑) การสอสารและประชาสมพนธตองชดเจนทวถงและสม าเสมอ


๒.๒) การก าหนดวน เวลา และสถานทตองสอดคลองหรอเหมาะสมกบประชาชน มใชผจดประชม ๒.๓) วธการด าเนนการประชมตองเหมาะสมกบกลมเปาหมาย

๒. การวเคราะหปญหา จากการน าสภาพปญหาทผานมาและสถานการณปจจบนทง

ขอมลปฐมภมและทตยภม มาวเคราะหกบกรอบแนวคดในการวเคราะหปญหา สามารถพบปจจยทบงชถงสาเหตพนฐาน ทเปนรากฐานของปญหาการขาดประสทธภาพของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม โดยมประเดน ดงน

๑) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม

๑.๑) ประเดนขนตอนการใหความรความเขาใจดานการวางผงเมอง อยางสม าเสมอ กอนมการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน

จากการศกษา พบวา ยงไมม ขนตอนการใหความรความเขาใจดานการผงเมอง รวมทงผลด ผลเสย แกประชาชนในพนทวางและจดท าผงเมองรวมกอนมการประชม ถงแมวาตามกฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการโฆษณา การประชมและการแสดงขอคดเหนขอประชาชน ในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒ จะก าหนดใหมการโฆษณาทางวทยและหนงสอพมพ รวมทงทางเครอขายสารสนเทศไวกตาม แตกเปนเพยงการประชาสมพนธวาจะมการประชมเมอใด และสามารถไปดรายละเอยดไดทใด ซงตามกฎกระทรวงฯ ก าหนดให


มการโฆษณาดงกลาว ตดตอกนไมนอยกวา ๗ วน และในสวนของรายละเอยดเกยวกบผงเมองรวมกจะมการปดประกาศตดตอกนไว ณ สถานทราชการ เชน ศาลากลางจงหวด ทวาการอ าเภอ ทท าการองคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯ ไมนอยกวา ๑๕ วน

หากเปรยบเทยบกบประเทศสหรฐอเมรกา พบวา กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางผงเมองนน รฐบาลทองถนถกก าหนดใหตองด าเนนการจดท าและเผยแพรก าหนดการในการวางและจดท าผงเมองรวม โดยระบกรอบเวลาแตละขนตอนของกระบวนการวางผง พรอมอธบายกระบวนการตาง ๆ ทเกยวของกบผอยอาศย กลมผลประโยชน และประชาชนทวไป รฐบาลทองถน ผวางผงจะตองจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชน อยางนอย ๑ ครง กอนด าเนนการวางผง เพอชแจงใหประชาชนทราบถงเนอหาโดยสรป

จากการใหสมภาษณของเจาหนาทกรมโยธาธการและผงเมอง ใหความเหนวาประชาชนสวนใหญยงไมเขาใจงานผงเมอง และเหนวาเปนเรองไกลตว สงผลใหไมมาเขารวมการประชมฯ ทงนไดรบขอมลวาการสอสารใหความรรวมท งการประชาสมพนธท ไมท วถงเปนผลมาจากงบประมาณทจ ากด

๑.๒) ประเดนการท าใหประชาชนตระหนกวาขอคดเหนและแนวความคดทผด าเนนการเปนสงมคาและไมถกละเลย อกทงยงสะทอนออกมาเปนรปธรรม

จากการศกษา พบวา ตามกฎกระทรวง ก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการโฆษณาการประชม และการแสดงขอคดเหนของประชาชน ในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒ ใน


ขอ ๑๓ ก าหนดใหผวางผงน าขอคดเหนของประชาชนไปประกอบการพจารณาวางและจดท าผงเมองรวมหรอทบทวนผงเมองรวมทไดวางและจดท าขนไวแลวกอนทจะน าเสนอคณะกรรมการผงเมองพจารณาตดสนใจ ซงจากการสมภาษณ เจาหนาทกรมโยธาธการและผงเมองทราบขอมลวา ผวางผงมไดละเลยขอมลทไดจากความคดเหนของประชาชนไดมการน ามาพจารณาประกอบการวางผง แตอยางไรกตาม กฎหมายไมไดก าหนดใหมกลไกหรอมกระบวนการใหประชาชนตดตามตรวจสอบไดวา ไดใชขอมลอยางไรหรอเหตทไมใชเปนเพราะอะไร ๑.๓) ประเดนการก าหนดจ านวนครง และวธการประชมใหมความเหมาะสม ตามขนตอนตาง ๆ ของการวางผงเมอง ตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ มาตรา ๑๙ วรรคสอง ก าหนดใหในการวาง และจดท าผงเมองรวม ตองมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชน ไมนอยกวา ๑ ครง โดยในทางปฏบตสวนใหญผวางผงมกจะจดการประชมฯ ตามขนต าทกฎหมายก าหนดไว คอ ๑ ครง ทงนเนองจากตองเรงด าเนนการ ประกอบกบงบประมาณทมจ ากดจงไมสามารถจดประชมไดหลายครง และหากเปรยบเทยบกบกระบวนการวางและจดท าผงเมองรวมของประเทศสหรฐอเมรกาทก าหนดใหรฐบาลทองถนจะตองจดใหมการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชน อยางนอย ๒ ครง คอกอนวางผงและเมอวางผงแลวเสรจ โดยถาเปนเมองขนาดใหญ ซงมประชากรตงแต ๒๐,๐๐๐ คนขนไป ยงเพมวาใหรฐบาลทองถนจะตองจดใหประชาชนมสวนรวมอยางเพยงพอในการจดท าวสยทศน เปาหมาย รวมทงแผนงานปฏบตตามแผนและผง


หากพจารณาจากการสมภาษณ เจาหนาทกรมโยธาธการและผงเมอง มความเหนวาการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน ๑ ครง มจ านวนนอยเกนไป ๒) การด าเ นนการตามกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม ๑) ประเดนการสอสารและประชาสมพนธตองชดเจนทวถงและสม าเสมอ จ า ก ก า ร ศ ก ษ า พ บ ว า ก า ร ด า เ น น ก า รประชาสมพนธของผวางผงสวนใหญ เปนไปตามท กฎกระทรวงฯก าหนดไวเทาน น กลาวคอ การโฆษณาทางวทยกระจายเส ยง และหนงสอพมพ (สวนใหญจ านวน ๑ ฉบบ) และทางเครอขายสารสนเทศ (สวนใหญเปนของ กรมโยธาธการและผงเมอง หรอองคกรปกครองสวนทองถน) ซงเปนเพยงการแจงวน เวลา สถานทในการประชมและสถานทปดประกาศรายละเอยดเกยวกบผงเมองรวมเทานน จงท าใหดเหมอน การเสนอขอมล ขาวสารเปนเพยงพธการ จากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของใหความเหนวา การปดประกาศรายละเอยดเกยวกบการประชมฯ มเฉพาะในสถานทราชการเทานน จงอาจท าใหประชาชนโดยทวไปไมทราบ นอกจากน การน าเสนอเรองราวอน ๆ เกยวกบงานผงเมอง มชองทางสอสารนอยเกนไป ซงอาจจะมาจากงบประมาณในการประชาสมพนธมจ านวนจ ากด

๑) ประเดนการก าหนดวน เวลา และสถานทตองสอดคลองหรอเหมาะสมกบประชาชน

จากการศกษา พบวา การประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนสวนใหญจดในวน เวลาราชการ และสถานทจดสวนใหญเปน


สถานทราชการ เชน ศาลาประชาคมอ าเภอ ศาลาประชาคมของเทศบาล หรอโรงแรม (กรณมการจดจางบรษททปรกษาด าเนนการวางผง) ซงจากการสมภาษณเจาหนาททเกยวของ พบวา มประชาชนตองการใหมการจดประชม ในวนหยดราชการ เนองจากการจดการประชมในวน/เวลาราชการ เปนสาเหตประการหนงทท าใหมผเขารวมประชมนอย เนองจากไปประกอบอาชพทงในสวนของภาคเอกชนและภาคราชการ ๓) ประเดนวธการด าเนนการประชมฯ ตองเหมาะสมกบกลมเปาหมาย การด าเนนการประชมเพอรบฟงความคดเหนของประชาชนมลกษณะ เปนทางการ เนองจากตามกฎกระทรวงฯก าหนดใหผวาราชการจงหวด หรอผแทนเปนประธานในการประชม ดงนน จากบรรยากาศในการประชมลกษณะนนอกจากจะท าใหประชาชนเขามารวมประชมนอยแลว เมอมาเขารวมประชมฯกไมกลาทจะแสดงความคดเหน จงท าใหการแสดงความคดเหนในการประชมถกจ ากดอยทบคคล บางกลมเทานน ดงนน จงเปนสาเหตอกประการหนงทท าใหการประชมฯ ไมประสบความส าเรจเทาทควร ประกอบกบผวางผงมกใชศพททางเทคนควชาการในการน าเสนอจงเขาใจยาก ท าใหมลกษณะเปนการประชมเชงวชาการ

๓. สรปผลการวเคราะหปญหา จากกรอบในการวเคราะหปญหาและผลการวเคราะหปญหาของกระบวนการ มสวนรวม ในการวางและจดท าผงเมองรวม สามารถสรปผลการวเคราะหปญหาการทประชาชนเขามามสวนรวมในการวางและจดท าผงเมองรวมมจ านวนนอย เนองมาจาก กระบวนการมสวนรวม


ไมเหมาะสมและเพยงพอรวมทงการด าเนนการตามกระบวนการมสวนรวมฯ ขาดประสทธภาพ ซงมสาเหตหลกมาจาก

๑) ดานระเบยบ/กฎหมาย จากการวเคราะหปญหาพบวา พระราชบญญตการผงมอง พ.ศ.๒๕๑๘ และกฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการโฆษณาการประชมและ การแสดงขอคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒ ยงมความไมเหมาะสมในหลายประเดน เชน การก าหนดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนไวเพยงไมนอยกวาหนงครงเทานน มจ านวนนอยเกนไปเมอเทยบกบผลกระทบทตามมาของการบงคบใชกฎกระทรวงผงเมองรวม การไมไดก าหนดใหมกลไกตดตามและตรวจสอบผลจากการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนและการไมมขนตอนการใหความรความเขาใจ ดานการผงเมองแกประชาชนกอนการจดประชม เปนตน

๒) ดานงบประมาณ จากการวเคราะห พบวาปญหาดานการประชาสมพนธทไมทวถง และสม าเสมอ รวมทงการใหความรดานการผงเมองแกประชาชนไมเพยงพอ เนองจากงบประมาณมจ านวนจ ากด

๓) ดานเจาหนาทผด าเนนการ จากการวเคราะหพบวา ในสวนของเจาหนาทกรมโยธาธการและผงเมองยงมการเขาถงประชาชนนอยเกนไป สวนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนยงมความพรอมไมเพยงพอทงดานเวลาและความร


ขอเสนอแนวทางในการพฒนา /แกปญหา

เพอเปนการแกไขปญหาการขาดประสทธภาพของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม จงขอเสนอแนวทางในการพฒนาและแกไขปญหา ดงตอไปน ๑. ปรบปรงกฎหมายทเก ยวของกบการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม กลาวคอ พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ และกฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการโฆษณา การประชม และการแสดงขอคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยอาศยหลกการตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ในประเดนแนวนโยบายแหงรฐ เรองการวางผงเมองใหสอดคลองกบความตองการของประชาชน และประเดนการรบฟงความคดเหนของประชาชนในการออกกฎหมายประกอบกบน าแนวทางทมประโยชนกบประชาชนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ และการด าเนนการเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองของประเทศสหรฐอเมรกามาใชประกอบในการปรบปรงดวย ในการปรบปรงขอกฎหมายดงกลาว มขอเสนอจ าแนกไดดงน ๑) พระราชบญญตการผงเมอง ๒๕๑๘ ควรปรบปรงในประเดนดงตอไปน (๑) เพมการจดประชมรบฟงความคดเหนของประชนขนต ามากกวา ๑ ครง


(๒) เพมการจดใหมการเผยแพรผลการพจารณาของคณะกรรมการผงเมองเกยวกบขอคดเหนและขอเสนอแนะของประชาชนตอสาธารณะ ๒) กฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการโฆษณา การประชมและการแสดงขอคดเหนของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม พ.ศ. ๒๕๕๒ ควรปรบปรงในประเดนดงตอไปน (๑) เพมการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนเรมการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวม (๒) เพมขนตอนการใหความรความเขาใจแกประชาชน กอนเรมการด าเนนการวางและจดท าผงเมองรวมรวมทงกอนการจดประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน (๓) เพมวธการแสดงความคดเหนของประชาชน เชน การส ารวจความคดเหนโดยการสนทนากลมยอย การเปดใหแสดงความคดเหนทางไปรษณย โทรศพท หรอทางระบบเครอขายสารสนเทศ เปนตน และเพมขนตอนการประชมปรกษาหารอกบประชาชนโดยการจดการอภปรายสาธารณะ หรอการประชมเชงปฏบตการ เปนตน (๔) เพมขนตอนภายหลงการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนโดยใหจดท าสรปผลการรบฟงความคดเหนของประชาชน เผยแพรตอสาธารณะ ๒. ปรบปรงวธการจดสรรงบประมาณ โดยค านงถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๖๐ ในเรองเกยวกบการใชจายเงนงบประมาณใหมประสทธภาพสงสด ประกอบกบพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท ๕) พ.ศ.๒๕๔๕ ในมาตรา ๓/๑ เกยวกบการจดสรร


งบประมาณ เพอประโยชนสขและตอบสนองความตองการของประชาชน รวมท ง พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑ และวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.๒๕๔๖ ในหมวดเรองการบรหารราชการเพอใหเกดประโยชนสข ของประชาชนโดยการจดล าดบความส าคญของการจดสรรงบประมาณใหแกการจดท ากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม ไมวาจะเปนการประชาสมพนธ การใหความรความเขาใจ แกประชาชน การจดประชมประชาชนในระดบตางๆ ใหอยในล าดบตนๆ

๓. ปรบปรง/เพมประสทธภาพการบรหารจดการของเจาหนาทผด าเนนการ โดยกระทรวงมหาดไทย กรมโยธาธการและผงเมองและกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน ตองมอบนโยบายใหเจาหนาทผด าเนนการเกยวกบการด าเนนการดานการมสวนรวมของประชาชน ในกระบวนการวางและจดท าผงเมองรวม โดยค านงถงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท ๕) พ.ศ.๒๕๔๕ ในมาตรา ๓/๑ เกยวกบการปฏบตหนาทของสวนราชการ ประกอบกบ พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. ๒๕๔๖ ซงก าหนดใหสวนราชการจะตองด าเนนการโดยถอวาประชาชนเปนศนยกลางทจะไดรบบรการจากรฐ ดงนน จงเปนหนาทของขาราชการทจะตองคอยรบฟงความคดเหนและความพงพอใจของสงคมโดยรวมและประชาชนผรบบรการ ซงในประเดนการด าเนนการกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม เจาหนาทผด าเนนการจงควรด าเนนการโดยสอดคลองกบความตองการ และความสะดวกของประชาชนในพนทวางผง เชน การ


ก าหนด วนเวลา สถานท ในการจดประชม รวมทงวธการน าเสนอทท าใหเกดความเขาใจงายแกประชาชน เปนตน บทสรป

ประชาชนจะเขามามสวนรวมในงานทางดานผงเมองคอนขางนอย สวนใหญแลวจะเปนการเขารวมในการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน ซงกพบวามประชาชนมาเขารวมประชมนอยมากเมอเทยบกบจ านวนประชากรในเขตผงเมองรวม ทงนอาจมสาเหตมาจากการไมทราบขอมลหรอขาดความรความเขาใจในผงเมองรวม ซงจะสงผลใหผงเมองรวมทจะน ามาใชบงคบเปนกฎหมาย ทประชาชนตองปฏบตตามขอก าหนดเกยวกบการใชประโยชนในทดน รวมทงระบบคมนาคม ระบบสาธารณปโภคและระบบสาธารณปการ ไมสอดคลองกบความตองการและไมสามารถแกไขปญหาของเมองและชมชนไดอยางแทจรง ดงนนจงมขอสงเกตวาหลกการ ขนตอน และวธการมสวนรวมของประชาชนในการวาง และจดท าผงเมองรวมในปจจบนตามทกฎหมายก าหนดไวมประสทธภาพเพยงพอทชกจงใหประชาชนและภาคสวนตางๆอยากเขามามสวนรวมหรอไม จากปญหาดงกลาวจงไดท าการศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม โดยมงเนนวากระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวม ในปจจบนเหมาะสมและเพย งพอหรอ ไม รวมท งการด า เนนการตามกระบวนการดงกล าว มประสทธภาพหรอไม โดยศกษาจากขอมลทตยภมซงประกอบดวย งานวจย


แนวคดและทฤษฎ ทเกยวของ ตลอดจน ตวอยางแนวทางการปฏบตทเปนเลศ ไดแก กระบวนการมสวนรวม ของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองของประเทศสหรฐอเมรกา ในสวนของขอมลปฐมภมนนไดสมภาษณเจาหนาทกรมโยธาธการและผงเมองรวม รวมทงเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน ผลการศกษา พบวาการขาดประสทธภาพของกระบวนการมสวนรวมในการวางและจดท าผงเมองรวม มสาเหตมาจาก ระเบยบ กฎหมายทใชบงคบอยไดแกพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ และกฎกระทรวงทเกยวของยงมความไมเหมาะสมในบางประเดน เชน การก าหนดใหมการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชนไวเพยงไมนอยกวาหนงครงเทานนซงมจ านวนนอยเกนไปเมอเทยบกบผลกระทบทตามมาของการบงคบใชกฎกระทรวงผงเมองรวม การไมไดก าหนดใหมกลไกตดตามและตรวจสอบผลจากการประชมรบฟงความคดเหนของประชาชน เปนตน อกทงพบวา การจดสรรงบประมาณใหกบการด าเนนการตามกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวางและจดท าผงเมองรวมไมเพยงพอทจะประชาสมพนธและใหความรกบประชาชนอยางทวถงและสม าเสมอ นอกจากนยงพบวา ในสวนของผด าเนนการวางผงเมองรวมยงมการเขาถงและเขาใจประชาชน นอยเกนไปประกอบกบเจาหนาทบางสวนยงไมมความพรอมทงดานเวลาและความร จากปญหาอปสรรคทพบในดานตางๆตามทไดกลาวแลวขางตน จงไดมขอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาโดยเสนอใหกรมโยธาธการและผงเมองแตงตงคณะท างานปรบปรงกระบวนการมสวนรวมในการวางและจดท าผงเมองรวมทงระบบ ซงประกอบดวย การปรบปรงพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ และกฎกระทรวงทเกยวของกบกระบวนการมสวนรวม


ของประชาชน รวมทงการปรบปรงงานดานการสอสารและประชาสมพนธ เปนตน นอกจากนนยงไดเสนอใหจดท าแนวทางใหความรใหกบประชาชนดานการผงเมอง ซงเปนมาตรการระยะยาวในการทจะปลกฝงความรความเขาใจดานการผงเมองใหกบประชาชน และทส าคญคอจดใหอยในระบบการศกษาของเดกและเยาวชน เพอเปนการปองกนและแกไขปญหาอยางยงยนตอไป



กรมโยธาธการและผงเมอง ๒๕๔๙ “โครงการศกษาเพอพฒนาการมสวนรวมของประชาชนใน กระบวนการวางผงเมองระดบทองถน”

กรมโยธาธการและผงเมอง ๒๕๔๙ “การศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการวางผงเมองของ ตางประเทศ กรณตวอยางประเทศสหราชอาณาจกร (องกฤษและเวลล) ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศฝรงเศส”

กรวภา วลาชย ๒๕๔๔ “การมสวนรวมของประชาชนในการวางผงเมอง กร ณ ศกษาการร บฟ ง ความ คด เห นของป ระชาชนในกระบวนการจดท าผงเมองรวม”

จารวรรณ สายพน ๒๕๕๐ “การพฒนาการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวางผงเมองรวม/ชมชนจงหวดพระนครศรอยธยา”

ชาญทน แสงอทย และอมร กฤษณาพนธ ๒๕๖๑ “การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวาง ผงเมองและการบรหารจดการผงเมองรวม เมองพทยา”

สถาบนสงแวดลอมไทยและคณะ ๒๕๕๑ “ขอเสนอการผงเมองไทยใสใจธรรมาภบาลสงแวดลอม”

*****************

NDC 2 63.pdf · NDC Policy Brief ฉบับวันที่๒ เมษายน – มิถุนายน ๒๕๖๓ Vol. 2 April - June 2020 วิทยาลัย ...

Documents