บทที่2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข อง

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

เอกสารและงานวจยทเกยวของในการศกษาการใชสอเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษาเพอการเรยนรดวยตนเองของนกศกษาโปรแกรมวชาในคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏสวนดสตมเอกสารและงานวจยทเกยวของดงน

1. แนวคดเบองตนเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา 2. สอเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษาทเกยวของกบการเรยนการสอน 3. ความสาคญของสอเทคโนโลยสารสนเทศตอการจดการเรยนการสอน 4. แนวคดเกยวกบพฤตกรรมการใชทรพยากรสารสนเทศ 5. งานวจยทเกยวของ

1. แนวคดเบองตนเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา เทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมมผลกระทบตอระบบการศกษาและมแนวโนมเพมมากขน การศกษาในระบบจะมการใชคอมพวเตอร และการใชระบบการเรยนการสอนกบคอมพวเตอรเพมมากขนอยางรวดเรวทกระดบการศกษา ดวยราคาทไมแพงนก และการออกแบบใชงานทมประสทธภาพ ใชสะดวกและดวยความจาเปนทจะตองใชใหมความคนเคยกบสอใหมลกษณะน เชนเดยวกบทคนเคยกบสออนๆ เชน หนงสอเรยน เทปบนทกเสยง เปนตน เทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมยงมผลกระทบตอระบบการศกษานอกระบบมากขน การศกษานอกระบบเปนการศกษาทเราไดรบจากสถานการณในชวตประจาวน เชน จากวทย โทรทศน อานหนงสอ มากกวาในเนอหาทไดจากรายวชาทจดสอนในโรงเรยน และดวยพฒนาการของเทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมทไดพฒนาในเรองความสะดวก ใชงาย ราคาไมแพง สามารถใชทบานได เชน วดทศน ไมโครคอมพวเตอร และระบบการเรยนดวยสอรปแบบตางๆ ทาใหการจดการศกษาเพอเยาวชนมจานวนเพมมากขน ในอนาคตจงตองจดการศกษาแบบการศกษานอกระบบมากขนดวยพฒนาการนมผลเอออานวยตอการใชและมผลตอสงคม และระบบการศกษา 1.1 ความหมายเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา มผใหคานยามเกยวกบคาวาเทคโนโลยสารสนเทศไวดงน Ellington และ Harris (1986) (http://edtech.edu.ku.ac.th) ใหคานยามเทคโนโลยสารสนเทศวา เปนการรบ การประมวลผล และ

9

การแจกจาย สารสนเทศในรปแบบเสยง ภาพ เนอหาทเปนขอความและตวเลข โดยระบบพนฐานหลกการไมโครอเลกทรอนกสรวมกบคอมพวเตอร และระบบโทรคมนาคม

สาหรบคาวา เทคโนโลยการศกษา กดานนท มลทอง (2540) ไดใหความหมายวา การประยกตเอาเทคนค วธการ แนวความคด วสด อปกรณ และสงตางๆ อนสบเนองมาจากเทคโนโลยมาใชในวงการศกษา

จากการสงเคราะหความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา มผใหแนวคดวา เทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา หมายถง สออเลกทรอนกสประเภทตางๆ อาท คอมพวเตอร วดทศน โทรทศน วทย ดาวเทยมสอสาร ทใชเพอการศกษาคนควา ขอความร ขอมล ขาวสาร (กองวจยทางการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2544) 1.2 องคประกอบพนฐานสาคญททาใหการสอนประสบความสาเรจ

กาเย (Gagne) ไดกลาววา องคประกอบพนฐานทสาคญ ซงทาใหการสอนประสบความสาเรจ เมอนามาประยกตใชในกระบวนการเรยนการสอน ไดแก 1) วตถประสงคการสอนทชดเจน 2) การสอนเปนขนยอยๆ ทนาไปสความสาเรจในหนวยใหญ 3) การใหผเรยนไดเรยนดวยอตราเรวของผเรยน 4) การจดลาดบการสอนทด

จากหลกการดงกลาว เมอนามาประยกตใชกบสอเทคโนโลยสารสนเทศรปแบบตางๆ ยอมทาใหผสอนไดรบความสาเรจในการเรยน เนองจากการแจงวตถประสงคของการสอนทชดเจน จะทาใหผเรยนทราบลวงหนาวาเขาจะไดเรยนรอะไร การสอนเปนขนยอยๆ จะชวยใหผเรยนบรรลความสาเรจในการเรยนหนวยนนๆ ไดเพราะจะทาใหเกดการวเคราะหภารกจ (Task Analysis) ในสวนของอตราเรวของผเรยนแตละคน จะทาใหผเรยนสามารถเรยนรและบรรลความสาเรจในการเรยนหนวยนนๆ ไดดวยศกยภาพของผเรยนเอง ประการสดทาย การจดลาดบบทเรยนทด นบวาเปนสวนสาคญสาหรบการสอนบทเรยนแบบโปรแกรมทจะทาใหหนวยยอยทเรยนผานมาเปนพนฐานความรของหนวยยอยใหมทจะเรยนตอไป ดงนนการเรยนการสอนแบบโปรแกรมนมขนตอนการสอน 10 ขนตอนคอ (ไชยยศ เรองสวรรณ และวชระ อนทรอดม, 2542)

1) รกษาความสนใจของผเรยนใหคงอยเสมอ 2) เสนอภารกจ (เนอหา) ทเปนสงเรา 3) นาผเรยนไปสเนอหานน 4) กระตนผเรยนใหสงเกตลกษณะเดนของเนอหา 5) ทาใหผเรยนไดตอบสนองเนอหา

10

6) กระตนใหผเรยนตอบ 7) ใหสญญาณผเรยนวาถงเวลาตอบ 8) ผเรยนตอบ 9) ใหการเสรมแรงกบคาตอบทถกตองของผเรยน 10) การแกไขขอผดพลาดของผเรยนโดยการเสนอเนอหานนซา

2. สอเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษาทเกยวของกบการเรยนการสอน

2.1 อนเทอรเนต อนเทอรเนต หมายถง เครอขายคอมพวเตอรขนาดใหญทเชอมโยงเขาดวยกน เพอ

แลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกน โดยอาศยมาตรฐานทซพ/ไอพ (TCP/IP) อนเทอรเนตมบทบาทสาคญในการจดการเรยนการสอนของสถาบนการศกษาตางๆ เนองจากเปนแหลงสารสนเทศขนาดใหญและเขาถงสารสนเทศแบบใหมทสะดวกและรวดเรวกวาแหลงสารสนเทศในรปสอสงพมพแบบเดม และเปนทสนใจและไดรบความนยมของนกวชาการในสถาบนการศกษาตางๆ อาจสรปไดวาอนเทอรเนต มความสาคญตอการเรยนการสอนไดดงน (ศกดา จนทรประเสรฐ, 2541) 1) เปนชองทางตดตอสอสารของอาจารยผสอนกบผสอน หรอกบผเชยวชาญในสาขาวชาตางๆ ในทตางๆ บนอนเทอรเนต เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารดานการศกษา คนควา หรอวจย 2) เปนแหลงความร เพอศกษาคนควาขอมลในสาขาวชาทสอน หรอสาขาวชาอนทสนใจ 3) เปนเวทสาหรบอภปรายแลกเปลยนความคดเหนในสาขาวชาของตน หรอในหวขอเรองอน 4) ใชเปนแหลงเผยแพรความรของตนเอง ใหผอนไดศกษาคนควา 5) เปนการเปดโลกทศนใหกวางไกล เพอรบขอมลขาวสาร เรยนรสงใหมๆ หรอเปดรบความคดเหนจากผใชทวโลก

6) เปนแหลงททาใหมการใชทรพยากรรวมกน สามารถใชทรพยากรสารสารเทศทตองการจากแหลงอน หรอใหผอนไดใชประโยชนจากสารสนเทศทมอย

2.2 บทเรยนออนไลน (e-Learning) บทเรยนออนไลน หรอ e-Learning มาจากคาวา Electronic Learning หมายถง การเรยนร

ผานสออเลกทรอนกสในรปแบบตางๆ เชน การใชคอมพวเตอร วดโอ ซดรอม และ อนเทอรเนต เปนตน นอกจากน e-Learning ยงเปนลกษณะของการเรยนแบบออนไลน นนคอ เปนการเรยนผานสออเลกทรอนกสทอยในสภาพทพรอมจะใชงานอยตลอดเวลา จงทาใหการเรยนการสอนแบบ

11

e-Learning เปนการเรยนทสามารถโตตอบกนได เหมอนการเรยนในหองปกต และเนองจากการเรยนแบบ e-Learning เปนการผานสออเลกทรอนกส จงทาใหเนอหาและขอมลตางๆ สามารถทจะนาเสนอโดยใชเทคโนโลยทเปนลกษณะของมลตมเดย คอ มการแสดงขอมลในรปแบบของ ขอความ ภาพกราฟก เสยง และภาพเคลอนไหว ซงสงผลใหการเรยนแบบ e-Learning มความนาสนใจมากยงขน และนอกจากนการเรยนแบบ e-Learning ยงเปนการเรยนระยะไกล (Distance Learning) นนคอ ผเรยนและผสอนไมจาเปนตองมาเจอกนกสามารถมการเรยนการสอนไดโดยมการเรยนการสอนผานเครอขายอนเทอรเนต ทาใหการเรยนแบบ e-Learning ทาใหเกดลกษณะทเรยกวา Self-Learning หรอ การเรยนรดวยตนเองมากยงขน ประโยชนของ e-Learning

1) อยทไหนกเรยนไดโดยผานเครอขายอนเทอรเนต 2) สงเสรมการเรยนรดวยตนเองมากยงขน ทาใหผเรยนมความรบผดชอบตอการเรยนมาก

ขน 3) ประหยดเวลาและคาเดนทางเพอมาเรยนในชนเรยน 4) นกศกษาสามารถเลอกเรยนไดตามศกยภาพของผเรยน

ขอจากดของ e-Learning 1) e-Learning ในยคปจจบนตองอาศยเครอขายอนเทอรเนต ดงนนถาอยในพนทหางไกล

จะไมสามารถใช e-Learning ได 2) อาจเกดการโกงขน เมอนกศกษาทาแบบฝกหดออนไลน 3) คาใชจายในการพฒนา e-Learning สง

2.3 วดทศนตามอธยาศย (Video on Demand-VOD) วดทศนตามอธยาศย หมายถง ระบบทนาภาพวดทศนมาบนทกลงในระบบคอมพวเตอร VCD DVD หรอ ถายทอดภาพวดทศนผานระบบอนเทอรเนต เพอสนบสนนการเรยนรดวยตนเองตามความตองการเรยนรของผเรยน การใชวดทศนตามอธยาศยหรอวดโอออนดมานดในดานการศกษา ผใชสามารถทาการเลอกโปรแกรมตางๆทเขาตองการไดเลย มการนาเอาเทคโนโลยการสอสารขอมลททนสมย และเทคนคการบบอดขอมลทมประสทธภาพมาใช ทาใหมความเปนไปไดสงทจะนาเสนอเชนเดยวกบบรการซอของจากทบาน เกม การเรยนผานระบบทางไกล และการดภาพยนตรตามความตองการของผใช การประยกตใชวดทศนตามอธยาศยนนกวางมาก แตในทนจะเสนอเฉพาะในสวนทเกยวของกบการศกษา สาเหตทวดทศนตามอธยาศยเขามามบทบาทในวงการการศกษานเพราะผใชสามารถระทาการเลอก คนหาคาตอบจากตางๆฐานอมลวดโอ มการผลตสอวดโอ และสามารถเลอกดวดโอนนๆ ไดจากเครอขาย เทคโนโลยตางๆเหลานทาใหเกด

12

ระบบสนเทศตางๆทเปนสอมลตมเดย อาจารยสามารถนามาใชงาน และเกดประโยชนกบกระบวนการสอนตางๆ ดวย ดงนนจงสรปประโยชนของวดทศนตามอธยาศย

1) สอตางๆทเกยวของกบการสอนสามารถนามาเขารหสและจดเกบไวในเครองบรการสอ และยงสามารถเลอกใชสอตางๆเหลานไดในพรอมกนและเหมอนเปนเปนการถายทอดจรงๆ 2) สอตางสามารถดงมาใชไดโดยตรงจากเครองใหบรการทเกบสอ ทาใหไมตองเสยเวลาใน

การจดเตรยมสอ แตจะตองมการนาเอาอปกรณทเกยวของกบภาพและเสยงมาใชรวมดวย 3) การประชมตางๆจากตางสถาบน การสาธตตางๆในหองทดลอง การฝกอบรม และการ

สอนเนอหา สามารถทาการบนทกไวกอนโดยผดาเนนรายการและอาจารย สอทกลาวมาสามารถเรยกดไดใหมไดทกเวลา

4) การประชมจากตางๆประเทศสามารถทาการบนทก ผใชสามารถเรยกดไดใหม ทาใหประหยดเวลาและคาใชจาย

5) ผใชสามารถทาการเรยกดขอมลไดซาอกเชนเดยวกบดไดจากมวนวดโอ 6) มการใชสอตางๆซาไดโดยทาการเรยกดจากเครองใหบรการ ชวยใหงายตอการจดการ

กาลงคนทมอยจากดในการเตรยมผดาเนนรายการ 7) เมอมการใชวดทศนตามอธยาศย ไมจาเปนตองเสยคาใชจายในการเกบรกษามวนวดโอ

การทจะใชวดทศนตามอธยาศยใหเกดประโยชนสงสด เมอ 1) อาจารยผสอนไมสามารถเขาสอนไดในเวลาสอน เขาสามรถทาการบนทกการสอนลง

เทปกอน และสามารถเปดใหดไดในการเรยนครงถดไป วดโอคอนเฟอรเรนสเปนอกสวนหนงทชวยสนบสนนวดโอออนดมานด นกศกษาและอาจารยสามารถสอสารกนทางคอนเฟอรเรนสได

2) เมอมการประชมนอกสถานท การสาธตการทาการทดลอง การฝกอบรม สามาถทาการบนทกไดโดยผดาเนนรายการ หรอผบรรยาย นกศกษาสามารถจดสรรเวลาของตวเองเพอดสอเหลานไดดวยตนเอง

3) เมอมการประถมนเทศนกศกษาใหม หรอเหตการณการสมมนาตางๆ การสรางวดทศนตามอธยาศย มการบนทกวดโอและทาการเขารหสวดโอดวย MPEG1

/MPEG2 จากนนนาสอทไดจากการเขารหสไปเกบไวในเครองทใหบรการ ผใชสามารถดงขอมลเหลานไปดได และทาการดซาใหมไดอกหลายๆ รอบ

13

2.4 บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ไชยยศ เรองสวรรณ และวชระ อนทรอดม (2542) ไดใหความหมายของบทเรยน

คอมพวเตอรชวยสอน (Computer Assisted Instruction) หมายถง โปรแกรมการเรยนการสอนโดยใชเครองคอมพวเตอรเปนสอในการเรยนการสอนทชวยใหผเรยนไดเรยนรเนอหาวชาตางๆ ไดบรรลผลตามความมงหมายของรายวชา

การสรางบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน จะยดหลกการตางๆ เชน สรางความสนใจตอบทเรยนโดยใชกราฟก ภาพเคลอนไหว การใชส ใชขอความทนาสนใจ กอนจะมการสอนหรอการใชบทนาทเนนความสาคญของผเรยน ออกแบบบทเรยนใหเออตอผเรยนรายบคคลและใหมปฏสมพนธกบผเรยนใหมากทสด ออกแบบใหผลปอนกลบมประสทธภาพมากทสด โดยผเรยนทตอบผดจะไดเรยนหรอการซอมเสรมอกครงหนง ออกแบบใหมลาดบการนาเสนออยางเปนระบบและผทเรยนไดชาหรอเรวสามารถเรยนไดสาเรจตามวตถประสงคทวางไว บทเรยนตองสอดคลองกนทงวตถประสงค กระบวนการสอนและการวดผล ผเรยนสามารถควบคมบทเรยนและดาเนนการใชบทเรยนไดโดยสะดวก ไมวาจะเดนหนาหรอยอนกลบ สาระทปรากฏบนแตละจอภาพ ตองกะทดรดมใจความสมบรณ มความสวยงานนาสนใจ อาจจะมทงตวอกษร ภาพ และเสยง พรอมๆ กน และตองเสรมซงกนและกนเพอมงสงเสรมใหผเรยนบรรลความสาเรจในการเรยนเปนสาคญ ทสาคญบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนตองไดรบการประเมนตามกระบวนการประเมนประสทธภาพสอโดยทาการทดสอบหลงเรยนทนท และอยางนอยทสดตองผานการประเมนโดยผเชยวชาญคอมพวเตอรชวยสอน ผสอน ผเรยนและโปรแกรมสามารถบนทก การโตตอบกนระหวางบทเรยนกบผเรยนใหมากทสดเทาทจะทาได เพอนาไปปรบปรงบทเรยน

2.5 สอประสม มลตมเดย (Multimedia) หรอ สอประสม หมายถง การนาสอหลายๆประเภทมาใชรวมกน

ทงวสด อปกรณและวธการ เพอใหเกดประสทธภาพและประประสทธผลสงสดในการเรยนการสอน โดยการใชสอแตละอยางตามลาดบขนตอนของเนอหา และในปจจบนมการนาคอมพวเตอรมาใชรวมดวย เพอการผลตแควบคมการทางานของอปกรณตางๆ ในการเสนอขอมลทงตวอกษร ภาพกราฟก ภาพเคลอนไหว และเสยง ตลอดจนมการนาเอาระบบโตตอบกบผใช (Interactive) มาผสมผสานดวย ทาใหเกดประสทธภาพกบการเรยนการสอนเพมมากขน

เนองจากประสทธภาพของสอมลตมเดย ทสามารนาเสนอเนอหาไดทงขอความ ภาพนง ภาพเคลอนไหว เสยง วดทศน และอนๆ ทจะเกดขนในอนาคต ประจวบเหมาะสมระบบตดตอผใช (GUI: Graphics User Interface) ททาใหผใชมความสะดวกในการใชงาน สรางสรรคงาน ทาใหบทบาทของสอฯ มมากขนตามลาดบ มการนาสอมลตมเดย มาประยกตใชกบงานตางๆ มากมาย

14

โดยเฉพาะดาน การเรยนการสอน การถายทอดความร การนาเสนอขอมล และ ปจจบนมการพฒนาของเทคโนโลยเครอขายและการสอสาร ยงสงเสรมใหการประยกตใชสอมลตมเดยไดรบการพมนาอยางกวาง สามารถเผรแพรขอมลไดกวางไกล และรวดเรว มผคนตอบสนองการใชสอมลตมเดยมากขน โดยเฉพาะอยางยงสอการเรยนการสอนระบบมลตมเดยผานเวบไซต ประโยชนของมลตมเดยตอการเรยนการสอน

1) สอมลตม เดยจะชวยเสนอส ง เราใหกบผ เ รยน ไดแก เนอหา ภาพนง คาถามภาพเคลอนไหว ทาใหการเรยนผานสอมลตมเดยไมนาเบอ และดงดดความสนใจของผเรยนไดมาก

2) ทาใหผเรยนมปฏสมพนธกบบทเรยนนนๆ เพมมากขนเมอเสนอบทเรยนผานสอมลตมเดย ขอจากดของการใชสอมลตมเดย

1) สอมลตมเดยบางประเภท เชน ภาพเคลอนไหว ตองอาศยอปกรณในการทาใหเกดภาพเคลอนไหว เชน กลองวดโอดจตอล ซงยงคงมราคาแพง ทาใหตนทนในการการผลตสอ

มลตมเดยสง 2) สถานศกษาทตองการใช สอมลตม เดยเพอการเรยนการสอนจะตองมอปกรณ

คอมพวเตอร ทรองรบสอมลตมเดยทจะนาเสนอ 2.6 การศกษาทางไกล

การศกษาทางไกล เปนวธการจดการศกษาทเปนสากลวธหนงทจดกนแพรหลายทวโลก โดยเฉพาะในประเทศทพฒนาแลว หรอมความกาวหนาของเทคโนโลยการสอสารโทรคมนาคม ซงโดยหลกการพนฐานแลวจะเปนการจดการเรยนการสอนทผเรยนและผสอนอยหางกนแตอาศยสอทหลากหลายทงสอสงพมพ สออเลกทรอนกส ในรปแบบของรายการวทย โทรทศนทออกอากาศ หรอเปนแผน CD มวน Cassett และแผน VCD หรอมวน VDO และสอเทคโนโลยสารสนเทศ ทงทใชในระบบออนไลนในรปของแผน CD - ROM หรอ CAI ตลอดจนสออนๆ ในการถายทอดองคความรและประสบการณ โดยอาศยจะยดหลกการใหเปนการศกษาในระบบเปด คอ (เชาวลต ตนานนทชย, 2546) 1) เปดใจ ในการรบแนวคดและการเปลยนแปลงใหม 2) เปดหลกสตร ใหกวางขวางเพอสนองความตองการของผเรยนและสงคม 3) เปดสถานท คอการเรยนรสามารถเกดไดทกสถานท 4) เปดเวลา คอการเรยนรเกดไดทกเวลาตามทผเรยนตองการ 5) เปดวธการ คอใชวธการและกจกรรมในการถายทอดหลากหลายรปแบบ และ 6) เปดอาย คอเปนการศกษาทเปดใหกบบคคลทกวย

15

โดยกระบวนการสาคญของการเรยนรทางไกล จะเนนการเรยนรดวยตนเอง จากแนวทางตางๆ ดงน 1) เรยนรดวยตนเองจากชดการเรยน โดยชดการเรยนนจะถกออกแบบใหมเนอหา กจกรรมและสอตางๆ ทผเรยนสามารถวางแผนเรยนรดวยตนเอง โดยผเรยนตองศกษาและเรยนรเนอหาตางๆ ตามลาดบและทากจกรรมตามทกาหนดในชดการเรยน เพอใหเกดการเรยนรตามจด มงหมาย 2) เรยนรเพมเตมจากสอเสรมแหลงเรยนรและภมปญญา หรอสอบคคล โดยการเรยนรในสวนนจะเปนไปตามคาแนะนาในชดการเรยน ซงจะชวยใหผเรยนไดรบความรและประสบการณตางๆ สมบรณและกวางขวางยงขน 3) เรยนรจากกจกรรมเสรมทกาหนด เชนการสอนเสรม การอบรมสมมนา การศกษาดงาน การฝกปฏบต การสาธต และทดลอง เปนตน ซงกจกรรมเสรมนจะถกกาหนดใหเหมาะสม หรอสอดคลองกบเนอหาหลกสตร นอกจากนเพอใหผเรยนไดฝกทกษะหรอพฒนาคณลกษณะทพงประสงค การเรยนรทางไกลยงอาจกาหนดใหผเรยน เรยนรโดยทากจกรรม เพมเตมในลกษณะตางๆ เชน การจดทาโครงงาน การจดทาแฟมสะสมงานหรอกจกรรมพฒนาคณภาพชวต โดยการเรยนรทกลกษณะจะถกประเมนตามความเหมาะสม โดยผเรยนจะตองวางแผนและรบผดชอบในการเรยนรดวยตนเอง ดงนนหลกการและแนวทางการจดการเรยนร โดยวธเรยนทางไกลเหลานจงสอดคลองและเปนไปตามแนวทาง และกระบวนการจดการเรยนการสอนของการปฏรปการศกษา ดงนนการศกษาทางไกลจงมความจาเปน เนองจาก

1) ความไมครอบคลมของสถานศกษาและบรการทางการศกษาในปจจบน 2) ความหลากหลายของกลมเปาหมายทการศกษาในชนเรยนยงไมสามารถตอบสนองได

อยางเพยงพอ 3) ขอจากดเกยวกบเวลาและสถานททจะรบบรการทางการศกษาของกลมเปาหมาย 4) ขอจากดดานทรพยากรและการลงทนของการศกษาทบรการในรปชนเรยน 5) ความตองการเรยนรตลอดชวตของประชาชน

2.7 โทรทศนการศกษา โทรทศนเพอการศกษา (ETV : Educational Television) เปนระบบการสงสญญาณภาพและเสยงโดยอาศยคลนแมเหลกไฟฟาไปยงผรบทมเครองรบโทรทศนโดยทวไป โดยภาพทผลตขนเพอการศกษามจดมงหมายใหผรบชมไดรบความร ขาวสารตางๆ พรอมๆ กนจานวนมากในลกษณะทเปนมวลชน หรอเปนการสงรายการเพอชวยสนบสนนทางดานการเรยนการสอนในหองเรยนใน

16

ระบบการศกษาปกต ซงเปนลกษณะของการศกษาทางไกลรปแบบหนง ในประเทศไทยมอยเพยงสถานเดยวคอ สถานโทรทศนชอง 11 ของกรมประชาสมพนธ สถานประเภทนไมมรายไดจากการโฆษณาโดยตรงแตจะอาศยเงนสนบสนนจากรฐบาลและรฐวสาหกจเพยงอยางเดยว (ณรงค สมพงษ, 2546) ปจจบนมการใชวทยโทรทศนเพอประโยชนทางการศกษาในหลายระดบ ทงนเนองจากมปญหาจานวนนกเรยนเพมมากขน จานวนคร อาจารยและผเชยวชาญมจานวนจากด ดงนนเพอเปนการลดปญหาการไมเทาเทยมกนของบคคลในสงคม และเพมประสทธภาพทางการสอนใหดยงขน จงมการนาวทยโทรทศนเขามาใชทงการศกษาในระบบและนอกระบบดงน

1) การใชวทยโทรทศนเพอการเรยนการสอนในระบบโรงเรยน - ใชวทยโทรทศนเปนเครองมอทางการสอน โดยกาหนดแผนการสอนใหมวทย

โทรทศนเขามาเปนกจกรรมสวนหนงของการเรยนการสอน เชน การบนทกภาพเพอนามาวเคราะหปญหาและกาหนดวธแกไข

- ใชเปนอปกรณในหองปฏบตการ เชน ใชกลองโทรทศนถายภาพจากกลองจลทรรศน เพอประกอบการอธบาย ซกถาม

- ใชเปนสอกลางในการถายทอดสออน เชน บนทกวดทศนจากภาพยนตร สไลด รปภาพ หรอสอเสยงอนๆ เขาดวยกน ทาใหสะดวกตอการใชงาน

- รวบรวมเปนสอไวในแหลงความร เชน ในหองสมดเพอบรการใหผตองการใชและศกษาดวยตนเอง

- ใชในการศกษาระบบเปด โดยใชวดทศนเปนสอหลกในการศกษาทางไกลรวมกบสออนๆ เชน นาเสนอรายการโทรทศนในชดวชาตางๆ ของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

- ใชในระบบการศกษาทางไกลผานดาวเทยม การศกษาทางไกลผานดาวเทยมของกรมการศกษานอกโรงเรยน กระทรวงศกษาธการ ใชการผสมผสานระหวางสอทางไกลประเภทตางๆ และการผลตรายการโทรทศน ถายทอดผานดาวเทยมไทยคม ไปยงโรงเรยนตางๆ ในสงกด ทงระดบประถมศกษา มธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย การผลตรายการโทรทศนเพอการศกษานอกโรงเรยน และรายการการศกษาตามอธยาศย ซงมการแนะแนวการศกษา อาชพ วชากฎหมาย รายวชาเสรมความร และรายการขาวสารคด เพลงและรายการภาพยนตร เปนตน

2) การใชวทยโทรทศนเพอการศกษานอกระบบโรงเรยน เปนการใชรายการโทรทศนใหความรและอาชพแกผชมรายการทอยในทตางๆ โดยไม

มการกาหนดเปนนกเรยนหรอชนเรยน การใชวทยโทรทศนในลกษณะนจะไมมหลกสตรตายตว

17

และไมมใบรบรองคณวฒเหมอนเชนการศกษาในระบบ เชน รายการทางการศกษาทออกอากาศทางสถานโทรทศนชองตางๆ ถอเปนการใหการศกษานอกระบบ ขอดและขอจากดในการใชโทรทศนเพอการศกษา (กดานนท มลทอง, 2543)

ขอด 1) สามารถใชไดในสภาพการณทมผเรยนจานวนมากและผสอนมจานวนจากด ทงนเพราะ

สามารถแพรภาพและเสยงไปตามหองเรยนตางๆ และผเรยนทอยตามบานได 2) เปนสอการสอนทสามารถนาสอหลายอยางมาใชรวมกนไดโดยสะดวกในรปแบบของ

สอประสมเพอใหเกดการเรยนรทสมบรณ 3) เปนสอทชวยเพมประสทธภาพทางการเรยนการสอนไดโดยการเชญผเชยวชาญหรอผท

มความสามารถพเศษในแตละแขนงวชามาเปนผสอนทางโทรทศนได 4) ชวยใหผเรยนไดรบความรททนสมยและทนตอการเปลยนแปลงของสงคม เพราะ

สามารถแพรภาพและเสยงของเหตการณทกาลงเกดขนหรอเรองราวทอยไกลๆ มาใหชมได ขอจากด 1) การใชโทรทศนเปนการสอสารทางเดยว ผเรยนและผสอนไมสามารถพดจาโตตอบกน

ได 2) โทรทศนมใชเปนอปกรณทใชแทนผสอนไดอยางสนเชง ผเรยนจงจาเปนตองศกษา

บทเรยนเพมเตมจากสออนๆ ประกอบดวย หรอผสอนตองเปนผชวยเหลอแนะแนวทางหรออธบายเพมเตมประกอบการชมรายการหรอบทเรยนทางโทรทศนดวย

3) อาจเกดอปสรรคในดานการสอสาร เชน กระแสไฟฟาขดของ หรอสงแวดลอมของผเรยนไมเอออานวย ทาใหขาดสมาธในการเรยน

4) การผลตรายการอาจไมดพอ ทาใหการสอนไมนาสนใจเทาทควร 5) ตองใชคาใชจายสงในการจดซออปกรณทสามารถถายทาและใชเทคนควธการในการ

ผลตรายการทมคณภาพ 2.8 วทยกระจายเสยง

วทยกระจายเสยง (Radio Boardcasting) นบวามบทบาทตอการศกษาและตอชวตประจาวนของประชาชน เนองจากเปนสอมวลชนทสามารถเขาถงประชาชนไดมากทสด และดวยเวลาอนรวดเรวมากกวาสอประเภทอนๆ การกระจายของคลนวทย สามารถสงออกไปครอบคลมพนทเกอบทงหมดของประเทศไทย แมแตปาเขาลาเนาไพร หรอชนบททหางไกลความเจรญ ซงขาดแคลนสงอานวยความสะดวกตางๆ เชน ไฟฟา หรอโทรศพท การรบฟงรายการวทยนนสามารถฟงไดโดยไมจากดเวลาและสถานท วทยกระจายเสยงซงเปรยบเสมอนสอเคลอนท (mobile medium) ท

18

มพลงในการตดตอสอสารมาก ซงมความเหมาะสมในการนามาประยกตใชเพอการใหความรขาวสารไปยงมวลชนสวนใหญของประเทศ และใชเปนสอเพอสนบสนนการเรยนการสอนของนกเรยน นสต นกศกษา ทเรยนอยในโรงเรยนและสถาบนการศกษาตางๆ

การสงคลนวทยกระจายเสยงม 2 แบบ คอ คลน เอ เอม ( A M ) และคลนเอฟ เอม ( F M ) จะม "คลนพาหะ" (carrier wave) ซงเกดจากการทางานทางอเลกทรอนกส คอวงจรออสซลเลเตอร (oscillator circuit) ทาใหเกดการกระเพอมของกระแสไฟฟาขน การสลบของกระแสไฟฟาดงกลาวจะเปนตวปลอยพลงงานคลนพาหะหรอคลนวทย ไปในอากาศทความถตางๆ ความตองการ คลนวทยทผสมกบคลนเสยงแลวกจะทาการแพรสญญาณออกทางเสาอากาศเครองสงออกอากาศไปเขาเครองรบ (receiver) ของผฟงตอไป การผสมคลนดงกลาวน ทาไดหลายแบบ และมหลายความถ (Radio Frequency) จงเกดเปนการสงคลนวทยกระจายเสยงระบบตางๆ ขน ประเภทของรายการวทยกระจายเสยงเพอการศกษา

ในประเทศไทย การนาวทยกระจายเสยงมาใชเพอวตถประสงคในการใหการศกษาจรงๆ นน ยงมนอย เมอเปรยบเทยบกบการนาไปใชเพอการบนเทง ทงนเนองจากขาดการสนบสนนดานเงนทนและปจจยการผลตอนๆ เชน บคลากร การดาเนนงานดานวทยกระจายเสยงเพอการศกษาของสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย กรมประชาสมพนธ เปนหนวยงานหลกทมหนาทวางนโยบายเกยวกบการใชสถานวทยกระจายเสยงเพอการศกษา สามารถแบงรายการออกเปน 6 ลกษณะ คอ 1) รายการวทยโรงเรยน (radio school) มวตถประสงคเพอใชวทยกระจายเสยงเปนสอการเรยนการสอนสาหรบโรงเรยนทอยหางไกลออกไป ซงขาดแคลนครและสอการเรยนการสอนกลมเปาหมายเปนนกเรยนในระดบประถมศกษาจนถงระดบเตรยมอดมศกษา

2) รายการการศกษานอกโรงเรยนทางวทยและไปรษณย ผลตรายการโดยศนยการศกษานอกโรงเรยนภาคตางๆ ในสงกดของกรมการศกษานอกโรงเรยน โดยมงเนนการพฒนาอาชพและสรางเสรมความเปนพลเมองด กลมเปาหมายเปนประชาชนทวไป

3) รายการสงเสรมความรวชาชพครทางวทยไปรษณย เปนรายการใหความรเกยวกบวชาชพคร เพอใชเปนการสงเสรมวทยฐานะ นาความรไปปรบปรงการสอนของคร และใชเปนพนฐานในการศกษาตอระดบสง

4) รายการสอนของมหาวทยาลย เปด คอ รายการวทยกระจายเสยงทผ ลตโดยมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เพอสอนในชดวชาตางๆ ของมหาวทยาลย และเพอบรการชมชนในด า นคว าม ร ท จ า เ ป น ในช ว ต แ ละก า รท า ง าน ก ล ม เ ป า หม า ย เ ป นน ก ศ กษ าขอ งมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชและประชาชนทวไปดวย

19

5) รายการดานสงเสรมการเกษตร มวตถประสงคเพอเผยแพรความรทางการเกษตร บรการขาวสาร ความเคลอนไหวของหนวยงานตางๆ ในกระทรวงเกษตรและสหกรณ กลมเปาหมายของรายการมงไปทเกษตรกรทอยในชนบทเปนหลก

6) รายการเกยวกบสขภาพอนามย มวตถประสงคเพอเผยแพรความรเกยวกบงานหหสาธารณสขไทย เปนตน ความร ทศนคตและการปฏบตเกยวกบสขภาพอนามยของประชาชน กลมเปาหมายคอประชาชนในชนบท อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน และผ สอขาวสาธารณสข ขอดของวทยกระจายเสยงเพอการศกษา

1) ใชเปนเครองมอในการสอน เปนอปกรณเสรมในการฝกอบรม 2) เปนแหลงความร เปนสอเสรมในการศกษาระบบเปด 3) สอสารไดในระยะไกล ไมจากดปรมาณ 4) ใชเปนสอหลกในการศกษาตามหลกสตร

ขอจากดของวทยกระจายเสยงเพอการศกษา 1) ไมสามารถรบรทางสายตาหรอเหนภาพได 2) เปนการสอสารทางเดยว 3) ตองมการประชาสมพนธเพอเรยกความสนใจจากกลมเปาหมายเปนอยางมาก

2.9 คอมพวเตอร คอมพวเตอร หมายถง เครองมอทสรางจากอปกรณอเลกทรอนกส สามารถรบขอมลทปอนเขามา และประมวลผลขอมลไดโดยอตโนมต และแสดงผลลพธออกมาตามโปรแกรมทสงไดอยางรวดเรว ถกตอง คอมพวเตอรนามาใชในการเรยนการสอน 2 แนวทาง คอ การเรยนการสอนเกยวกบความรทางคอมพวเตอรโดยตรง และการเรยนการสอนโดยใชคอมพวเตอรเปนเครองมอ สวนประโยชนของคอมพวเตอรตอการเรยนการสอน มดงน

1) ชวยใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนมากขน ทาใหนกเรยนมความสนใจและกระตอรอรน

2) ทาใหผเรยนสามารถเลอกบทเรยนไดหลายแบบ ไมเกดการเบอหนายจาเจ 3) ทาใหไมเปลองสมองในการจา และนาสมองมาใชในดานการตดสนใจ 4) ทาใหสามารถปรบปรง ดดแปลงการสอนใหเหมาะสมกบความตองการของผเรยนแตละคน

20

5) ทาใหผเรยนมอสระในการเรยน โดยสามารถเรยนไดดวยตนเองโดยไมตองนดแนะกบครผสอน และไมจาเปนตองจากดในเรองเวลาทาใหผเรยนสามารถสรปหลกการ เนอหาสาระของบทเรยนแตละบทไดสะดวก และรวดเรว 3. ความสาคญของสอเทคโนโลยสารสนเทศตอการจดการเรยนการสอน

ในปจจบนการเรยนรในยคเทคโนโลยสารสนเทศไมไดจากดอยเฉพาะหองเรยนและคร การเรยนการสอนแบบดงเดมจะลดนอยลง ความสมพนธระหวางผเรยนและผสอนเปลยนไป เกดเปนกระบวนการเรยนรแบบใหม จงมความจาเปนอยางเรงดวนททกฝายจะตองชวยกนพฒนาองคความรใหมจากองคความรเดมทมอย เพอกอใหเกดประโยชนมากทสด เทคโนโลยสารสนเทศไดเขามาม บทบาทตอการศกษาอยางมาก โดยเฉพาะเทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรและการสอสารโทรคมนาคมมบทบาททสาคญตอการพฒนาการศกษา ดงน 1) เทคโนโลยสารสนเทศมสวนชวยเรองการเรยนร ปจจบนมเครองมอทชวยสนบสนนการเรยนรหลายดาน มระบบคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) ระบบสนบสนนการรบรขาวสาร เชน การคนหาขอมลขาวสารเพอการเรยนรใน World Wide Web เปนตน 2) เทคโนโลยสารสนเทศเขามาสนบสนนการจดการศกษา โดยเฉพาะการจดการศกษาสมยใหมจาเปนตองอาศยขอมลขาวสารเพอการวางแผน การดาเนนการ การตดตามและประเมนผลซงอาศยคอมพวเตอรและระบบสอสารโทรคมนาคมเขามามบทบาททสาคญ 3) เทคโนโลยสารสนเทศกบการสอสารระหวางบคคล ในเกอบทกวงการทงทางดานการศกษาจาเปนตองอาศยสอสมพนธระหวางตวบคคล เชน การสอสารระหวางผสอนกบผเรยน โดยใช องคประกอบทสาคญชวยสนบสนนใหเกดประสทธภาพในการดาเนนงาน เชน การใชโทรศพท โทรสาร ไปรษณยอเลกทรอนกส เทเลคอมเฟอเรนซ เปนตน

ความกาวหนาทงดานเทคโนโลยและสารสนเทศ การศกษาจงจาเปนตองมการพฒนาเปลยนแปลงจากระบบการศกษาทมอยเดม เพอใหทนสมยตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลย และสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป อกทงเพอแกไขปญหาทางดานการศกษาบางอยางทเกดขนอยางมประสทธภาพเชนเดยวกน การเปลยนแปลงทางดานการศกษาจงจาเปนตองมการศกษาเกยวกบนวตกรรมการศกษาทจะนามาใชเพอแกไขปญหาทางดานการศกษาในบางเรอง เชน ปญหาทเกยวเนองกบสถานทเรยนไมเพยงพอ จานวนผเรยนทมากขน การพฒนาหลกสตรใหทนสมย การผลตและพฒนาสอใหม ๆ ขนมาเพอตอบสนองการเรยนรของมนษยใหเพมมากขนดวยระยะเวลาทสนลง การใชนวตกรรมมาประยกตในระบบการบรหารจดการดานการศกษากมสวนชวยใหการใชทรพยากรการเรยนรเปนไปอยางมประสทธภาพ เชน

21

1) การเพมปรมาณของผเรยนในระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษาเปนไปอยาง รวดเรว ทาใหนกเทคโนโลยการศกษาตองหาสอเทคโนโลยสารสนเทศทางศกษา มาใชเพอใหสามารถสอนนกเรยนไดมากขน

2) การเปลยนแปลงของเทคโนโลยเปนไปอยางรวดเรว การเรยนการสอนจงตองตอบสนองการเรยนการสอนแบบใหม ๆ ทชวยใหผเรยนสามารถเรยนรไดเรวและเรยนรไดมาก

3) การเรยนรของผเรยนมแนวโนมในการเรยนรดวยตนเองมากขน ตามแนวปรชญาสมยใหมทยดผเรยนเปนศนยกลาง นวตกรรมการศกษาสามารถชวยตอบสนองการเรยนรตามอตภาพ ตามความสามารถของแตละคน เชนการใชคอมพวเตอรชวยสอน Computer Assisted Instruction หรอ CAI แบบเรยนออนไลน e-Learning การเรยนแบบศนยการเรยน เปนตน

4) ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยโทรคมนาคม ทสวนผลกดนใหมการใชนวตกรรมการศกษาเพมมากขน เชน เทคโนโลยคอมพวเตอรทาใหคอมพวเตอร มขนาดเลกลง แตมประสทธภาพสงขนมาก เทคโนโลยเครอขายคอมพวเตอรและอนเทอรเนต ทาใหเกดการสอสารไรพรมแดน นกเทคโนโลยการศกษาจงคดคนหาวธการใหม ๆ ในการประยกตใชระบบเครอขายคอมพวเตอรเปนฐานในการเรยนร ทเรยกวา "Web-based learning" ทาใหสามารถเรยนรในทกททกเวลาสาหรบทกคน (Any where, Any time for Everyone)

การใชเทคโนโลยดานคอมพวเตอรมาปรบใชในระบบการเรยนการสอนในระบบทางไกลและการเรยนดวยตวเอง ในอนาคตมแนวโนมการเรยนการสอนทเปลยนแปลงไปดงน 1) ปจจบนมนวตกรรมเกดขนใหมๆ ในทางการเรยนการสอน มสอซงผลตออกมาอยางไมหยดยง ทสหรฐอเมรกามบรษทผลตสอดง ๆ แขงขนกนหลายบรษทเชน บรษทคอมพวเตอร แอปเปล แมคอนทอช ไอบเอม ฮวเลตแพคการด คอมแพค เปนตน

2) การเปลยนวธการสอนแบบใหม ๆ ซงครใชกนอยางกวางขวางดวยการเผยแพรทางโทรทศน โดยผลตรายการทางการเรยนการสอนออกมาเปนเกมส ซงผสมผสานกบวชาการ ผเรยนเรยนอยางสนกสนานและมความสนใจสง แถมยงเรยนไดผลดดวย

3) มสอหลากหลายซงชวยใหเดกไดเรยนรดวยตนเองเพมขนเรอย ๆ 4) มการเปลยนแปลงหลกสตรเพอใหเขากบสภาวะการณในปจจบน 5) คนสนใจทางการศกษาเพมขนเพอเพมพนความรจากการศกษานอกระบบ เชน

มหาวทยาลยเปด มการเรยนการสอนโดยใชวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน สงพมพตลอดจนการเรยนคอมพวเตอร มระบบการเรยนแบบการใหการศกษาทบทวนความรเกาทลมไปแลว (re-education)

22

6) ทรพยากรการเรยนรเพมขน กลาวคอ มการผลตสอออกมาหลาย ๆ รปแบบและยงมนกวชาการสาขาใหมๆ เพมขน เชน วศวกรการจราจร (Traffic Engineering) เพราะการสญจรกลายเปนเรองศาสตรทตองศกษากนอยางกวางขวางและลกซง วศวกรจะตองวางแผนการสรางถนนหนทางวาทาอยางไรจงทาใหการจราจรไมตดขด หรอมวชาการใหม ๆ เชน ปโตรเคม สาขาเกษตรทางการประมง เปนตน

7) การวจยเกยวกบผลสมฤทธทางการเรยนการสอนมเพมขนทงในและนอกประเทศ 8) ความสมพนธระหวางโรงเรยนในระบบและนอกระบบ มความรวมมอกนระหวาง

เอกชนกบรฐทประสานงานกนในเรองของการเรยนการสอน ตลอดจนมการฝกอบรมทางวชาการเพมขนทงฝายของรฐและเอกชน ขอดของสอเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนการสอน

1) เปาหมายคอ การสอน อาจใชชวยในการสอนหรอสอนเสรม 2) ผเรยนใชเรยนดวยตนเอง หรอเรยนเปนกลมยอย 2-3 คน 3) มวตถประสงคทวไปและวตถประสงคเฉพาะ โดยครอบคลมทกษะความร ความจา

ความเขาใจและเจตคตสวนจะเนนอยางใดมากนอย ขนอยกบวตถประสงคและโครงสรางของเนอหา

4) เปนลกษณะการสอสารแบบสองทาง 5) ใชเพอการเรยนการสอน แตไมจากดวาตองอยในระบบโรงเรยนเทานน 6) ระบบคอมพวเตอรสอมลตมเดยเปนชดของฮารดแวรทใชในการสงและรบขอมล 7) รปแบบการสอนจะเนนการออกแบบการสอน การมปฏสมพนธ การตรวจสอบความร

โดยโปรแกรมประยกตทฤษฎจตวทยาและทฤษฎการเรยนรเปนหลก 8) โปรแกรมไดรบการออกแบบใหผเรยนเปนผควบคมกจกรรมการเรยนทงหมด

4. แนวคดเกยวกบพฤตกรรมการใชทรพยากรสารสนเทศ การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยนนเปนการรวมรวมเอาวชาทางสงคมศาสตรและวทยาศาสตรทเกยวของบางสาขา เชน จตวทยา สงคมวทยา ประสาทวทยา และจตวทยาวเคราะห พฤตกรรมมไดเกดขนเฉยๆ แตพฤตกรรมเกดขนเพราะมสงหนงสงใดมากระทบกบรางกาย นกจตวทยา แบงพฤตกรรมออกเปน 3 ชนดคอ (สมใจ ศรปานเงน, 2540) 1) พฤตกรรมทเกดจากกลามเนอ เชน การเดน การพด การหายใจ การหวเราะ และการหลงนาตา เปนตน 2) พฤตกรรมทเปนความรสก (consciousness) เชน การไดยน การเจบปวด เปนตน

23

3) พฤตกรรมทเปนอารมณ (affection) เชน ความโกรธ ความกลว ความตนเตน และความยนด เปนตน นกจตวทยาถอวาการเกดพฤตกรรมตองมมลเหตจงใจ พฤตกรรมทกรปแบบจงตองมเหตจงใจหนนหลง เชน ความกลว ความกระหาย เปนตน พฤตกรรมนเกดจากความตองการทางกายภาพ (physiological needs) เชนเดยวกน พฤตกรรมการใชทรพยากรสารสนเทศจงเปนผลมาจากความตองการใชขอมลขาวสาร พฤตกรรมการใชทรพยากรสารสนเทศถอเปนสวนหนงของกระบวนการคนหาขอมลขาวสาร คลเทา (Kuhlthau, 1993) กลาวถงกระบวนการนวาผใชจะเรมตนการคนหาขอมลจากสภาพทไมมความรมากอน (anomalous state of knowledge- ASK) ทงนผใชอาจจะมความรไมเพยงพอเกยวกบเรองทตองการนาไปใช แตเมอผใชใชความพยายามมากขนในการคนหา ผใชกจะทราบถงลกษณะเฉพาะเจาะจงของหวขอเรองทตองการคน และเมอผใชมความเขาใจเกยวกบหวขอเรองทตองการกจะทาใหการคนหาขอมลขาวสารสามารถตอบสนองความตองการไดมากขน คลเทาระบวากระบวนการคนหาขอมลขาวสารนม 6 ขนตอน คอ 1) ขนเรมงาน (task initiation) เปนขนตอนทผใชจะคดเกยวกบหวขอเรองทตองการ แตยงไมแนใจเกยวกบการกาหนดหวขอเรองทตองการ 2) ขนคดเลอก (selection) ผใชจะเรมกาหนดหวขอเรองทวไป และจะคดวาหวขอเรองนนตรงกบความตองการสวนตวหรอไม 3) ขนสารวจ (exploration) ผใชจะเรมการวจยเกยวกบหวขอเรองพนฐานเพอเพมความเขาใจเกยวกบหวขอเรองนน โดยจะเนนบางแงมมของหวขอเรองนน แตผใชอาจจะเรมสบสนและไมแนใจเกยวกบหวขอเรองจากมปรมาณขอมลขาวสารทไดรบมมากเกนไป 4) ขนกาหนดหวขอเรอง (formulation) ผใชจะกาหนดหวขอเรองจากขอมล ขาวสารทรวมรวมได โดยอาจจะพจารณาคดเลอกความคดทไดรบจากขอมลขาวสารทตรงกบหวขอเรองทตองการ (focused topic) 5) ขนการรวบรวม (collection) ผใชจะอาศยระบบขอมลขาวสาร เชน หองสมด เพอแสวงหาขอมลเกยวกบหวขอเรองทตองการ 6) ขนเสรจสน (closure) ผใชเสรจสนกระบวนการคนหาขอมลขาวสาร และสามารถนาเอาขอมลนนไปใชในการปฏบตภารกจทตองการ เชน การนาขอมลไปเขยนรายงาน ในขนตอนนผใชจะพงพอใจกบกระบวนการคนหาขอมลและขอมลขาวสารทไดรบ ดงนนพฤตกรรมการใชทรพยากรสารสนเทศ เปนสวนหนงของกระบวนการแสวงหาและการเขาถงสารสนเทศ ซงพฤตกรรมนอาจจะเกดขนไดหลายรปแบบ เชน ผใชอาจจะใชระบบสารสนเทศทเปนทางการโดยใชระบบการใหบรการแบบออนไลนหรอศนยสารสนเทศ หรออาจใช

24

ระบบสารสนเทศทไมเปนทางการคอระบบทไมไดทาหนาทเกยวของกบสารสนเทศเปนหลกแตอาจจะใหขอมลรายละเอยดเกยวกบสารสนเทศทตองการได 5. งานวจยทเกยวของ 5.1 งานวจยในประเทศไทย สธภา แสนทอน (2540) ไดศกษาเรอง ตวแปรท สมพนธกบการยอมรบเครอขายอนเทอรเนตเพอ การเรยนการสอนของอาจารยสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกดทบวงมหาวทยาลย การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาระดบการยอมรบ เครอขายอนเทอรเนตของอาจารยสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกด ทบวงมหาวทยาลย (2) ศกษาความสมพนธระหวางการยอมรบ เครอขายอนเทอรเนตของอาจารยสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกด ทบวงมหาวทยาลย กบตวแปร 5 ดาน คอ สถานภาพของอาจารย ผสอนดานสภาพสงคมของมหาวทยาลย การสนบสนนของผบรหาร มหาวทยาลย การแสวงหาความร และการรบรคณลกษณะและ ระบบการใชงานของเครอขายอนเทอรเนต และ (3) ศกษา ตวแปรทรวมกนอธบายความแปรปรวนของการยอมรบเครอขาย อนเทอรเนตของอาจารยสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกดทบวง มหาวทยาลย กลมตวอยางเปนอาจารยทใชเครอขายอนเทอรเนต เพอการเรยนการสอนในสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกดทบวง มหาวทยาลย ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล จานวน 335 คน ผลการวจยพบวา 1. อาจารยสถาบนอดมศกษาของรฐ สงกดทบวงมหาวทยาลย มการยอมรบเครอขายอนเทอรเนตเพอการเรยนการสอนในระดบมาก 2. ในการหาความสมพนธระหวางตวแปรกบการยอมรบ เครอขายอนเทอรเนตเพอการเรยนการสอน พบตวแปรทมคา ความสมพนธทางบวกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จานวน 27 ตว 5 อนดบแรก ไดแก (1) การใชเครอขาย อนเทอรเนตเพอการเรยนการสอนมความคมคา (2) เครอขาย อนเทอรเนตมประโยชนในการพฒนาการเรยนการสอน (3) เครอขายอนเทอรเนตมความสะดวกในการนามาใชเพอ การเรยนการสอน (4) เครอขายอนเทอรเนตสามารถสบคน ขอมลตางๆ เพอการเรยนการสอนของทานไดไมจากด (5) การใชบรการสบคนขอมล World Wide Web 3. ในการวเคราะหถดถอยพหคณแบบเพมตวแปรเปนขน (Stepwise Method) พบตวแปรทมคาสมประสทธการทานาย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ม 9 ตว ทรวมกน อธบายความแปร ปรวนไดเทากบ 62.47% ไดแก (1) การใช เครอขายอนเทอรเนตเพอการเรยนการสอนมความคมคา (2) เครอขายอนเทอรเนตมความสะดวกในการนามาใชเพอ การเรยนการสอน (3) การใชบรการสบคนขอมล World Wide Web (4) ผบรหารระดบคณะสนบสนนดานงบประมาณ ในการจดซออปกรณตดตงเครอขายอนเทอรเนต (5) เครอขาย อนเทอรเนตมประโยชนในการพฒนาการเรยนการสอน (6) การศกษาคนควาดวยตนเองดวยการอานหนงสอตารา (7) เครอขายอนเทอรเนต

25

สามารถใชตดตอสอสารไดทกแหง (8) เครอขายอนเทอรเนตเปนนวตกรรมทใชไดงายไมยงยาก ซบซอน (9) การใชบรการไปรษณยอเลกทรอนกส กรมการศกษานอกโรงเรยน กระทรวงศกษาธการ (2542) ไดสารวจความตองการบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ในเรองเนอหาและรปแบบของ CAI จากบคลากรในระบบโรงเรยน คอ ผบรหาร คร อาจารย และนกเรยนในระดบมธยมศกษาตอนตน และตอนปลาย จานวน 683 โรง พบวา วชาวทยาศาสตรระดบมธยมศกษาตอนตนมความตองการในเนอหาเรอง กลไกมนษย หญงและชาย โลก ตดวงดาวและอวกาศ โลกและการเปลยนแปลง ระดบมธยมศกษาตอนปลายตองการเนอหาเรอง โครงสรางอะตอม ปรากฏการณคลน พนธะเคม แสงและการมองเหน โมเมนตมและการชนระบบนเวศ วชาคณตศาสตรระดบมธยมศกษาตอนตน มความตองการในเนอหาเรอง พนทผวและปรมาตร สมการ ทฤษฏบทปทาโกรส เลขยกกาลง คอนดบ ระดบมธยมศกษาตอนปลายตองการเนอหาเรอง ระบบจานวนจรง ตรโกณมต ภาคตดกรวย เซต ฟงกชน วชาภาษาองกฤษระดบมธยมศกษาตอนตนมความตองการเนอหาเรอง Tense, Noun and Pronoun, Active and Passive Voice, Preposition ในระดบมธยมศกษาตอนปลายตองการเนอหาเรอง Tense, Sentence Construction, Active and Passive Voice, Word Order, Noun and Pronoun สวนรปแบบของคอมพวเตอรชวยสอน สวนใหญตองการรปแบบประเภทตวเตอร แบบฝกหกและแบบทดสอบ สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2542) ไดศกษาสภาพการใชเทคโนโลยสารสนเทศในโรงเรยนมธยมศกษา ในดานบคลากรดานคอมพวเตอรและอปกรณ ดานการบรหารการจดการและดานงบประมาณ ตลอดจนปญหาและอปสรรคในการนาเทคโนโลยสารสนเทศไปใชในโรงเรยนมธยมศกษาจากโรงเรยนสงกดกรมสามญศกษา และสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน รวม 1,831 โรง พบวา ดานบคลากรในโรงเรยน มครทงหมด 76,878 คน ในจานวนนเปนครทมวฒการศกษาทางดานคอมพวเตอร 1,042 คน คดเปนรอยละ 1.4 โรงเรยนทมวฒครคอมพวเตอรมจานวน 667 โรง คดเปนรอยละ 36.4 ครรอยละ 43.0 มความรเบองตนพอทจะใชคอมพวเตอรไดรอยละ 8.5 สามารถสอนรายวชาทตองใชคอมพวเตอรได และรอยละ 7.3 สามารถผลตสอการสอนดวยคอมพวเตอรได ดานคอมพวเตอรและอปกรณประกอบ โรงเรยนรอยละ 85.09 มคอมพวเตอรใชเฉลยโรงเรยนละ 27 โรง โดยโรงเรยนขนาดใหญพเศษมจานวนคอมพวเตอรเฉลยโรงเรยนละ 66 เครอง ขนาดโรงเรยนใหญเฉลยโรงเรยนละ 37 เครอง ขนาดกลางโรงเรยนละ 20 เครอง ขนาดเลกเฉลยโรงเรยนละ 14 เครอง โรงเรยนรอยละ 69.3 มเครองไมโครคอมพวเตอรระบบมลตมเดย รอยละ 84.8 มเครองพมพแบบ Dot Matrix รอยละ 23.4 มเครองพมพ แบบ Laser รอยละ 39.2 มเครองพมพแบบ Inkjet/Bubblejet รอยละ 29.8 มเครอง

26

Scanner รอยละ Modem รอยละ 0.7 มเครอง Plotter และรอยละ 23.2 มเครอง LCD Projector ดานการบรหารจดการ ประเภทของงานทโรงเรยนนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใช 3 อนดบแรก คอ ใชสอนวชาคอมพวเตอรใหนกเรยน (รอยละ 79.2) ใชในการอบรม คร/อาจารยในโรงเรยน (รอยละ 67.3) และใชในงานธรการ (รอยละ 68.0) งานทโรงเรยนสวนใหญยงไมไดนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใช แตมนโยบายทจะนามาใช 3 อนดบแรกคอ ใชเปนคอมพวเตอรชวยสอนวชาตางๆ (รอยละ 59.9) ใชในงานแนะแนว (รอยละ 54.5) และใชในงานหองสมด (รอยละ 53.3) ปญหาในการนาเทคโนโลยมาใชในโรงเรยน 3 อนดบแรกในแตละดานมดงน

1) ปญหาดานบคลากร ไดแก บคลากรขาดการอบรมความรอยางตอเนอง ขาดบคลากรทมความรความสามารถดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ และบคลากรขาดความรทาง Software และการซอมบารงอปกรณ

2) ปญหาดานอปกรณ ไดแก อปกรณไมเพยงพอกบบคลากรในการใชงาน เครองคอมพวเตอรเปนรนเกา (ลาสมย) และอปกรณไมเพยงพอกบการเรยนการสอน

3) ปญหาดานการบรหารการจดการ ไดแก ขาดผเชยวชาญดานคอมพวเตอร Hardware และ Software ตางๆ การบรหารและการจดการยงไมมระบบทถกตอง และระบบการทางาน การจดการการใชงานคอมพวเตอร

4) ปญหาดานงบประมาณ ไดแก ขาดงบประมาณในการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ขาดงบประมาณในการซอมบารงรกษาเครองคอมพวเตอรและอปกรณ วชาการ กระทรวงศกษาธการ (2544) ศกษาสภาพการใชเทคโนโลยสารสนเทศการศกษาเพอพฒนาการเรยนรของนกเรยนระดบมธยมศกษา จากผบรหารโรงเรยน 52 คน ครทสอนชนมธยมศกษาปท 1-6 จานวน 605 คน นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1-6 จานวน 15,031 คน และชมชน 919 คน พบวา สภาพการใชเทคโนโลยสารสนเทศการศกษาของโรงเรยน 1. ผบรหารสวนใหญรอยละ 98.07 ระบวาโรงเรยนมนโยบายดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ โดยนามาใชในดานการเรยนการสอน (รอยละ 90.19) สาหรบสอทนามาใชมาก คอ คอมพวเตอรโดยทกโรงเรยน (รอยละ 100) มการใชคอมพวเตอร แนะนามาใชมากในการจดทาโปรแกรมวดผลและประเมนผล 2. ครใหความเหนสอดคลองกบผบรหารโรงเรยนวา โรงเรยนมการนาเทคโนโลยมาใชมากในการจดทาระบบขอมลของโรงเรยน 3. สอเทคโนโลยสารสนเทศทนกเรยนนามาใชทงในและนอกสถานศกษาสงสดใน 3 อนดบแรกคอ โทรทศน (รอยละ 82.17) วทย (รอยละ 72.24) และคอมพวเตอร (รอยละ 70.95) เจตคตของนกเรยนทมตอการใชเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา พบวา นกเรยนม

27

ทศนคตมากตอการใชเทคโนโลยสารสนเทศการศกษาโดยเหนวาเทคโนโลยสารสนเทศมประโยชนตอการเรยน แนวทางในการนาเทคโนโลยสารสนเทศการศกษาไปพฒนาคณภาพการศกษา (1.) ผบรหารโรงเรยนเสนอแนวทางวาควรมนโยบายสงเสรม สนบสนน และจดสรรงบประมาณ พฒนาเทคโนโลยใหสามารถใชงานในโรงเรยนไดอยางเพยงพอและตอเนอง (2.) ครเสนอใหใชคอมพวเตอรในการรวบรวมขอมลในดานตางๆ ของสถานศกษา จดสภาพหองเรยนคอมพวเตอร พฒนาบคลากรในสถานศกษาใหมความสามารถในการใชคอมพวเตอรและโปรแกรมสาเรจรป (3.) นกเรยนเสนอวาควรใหบรการอนเทอรเนตโดยไมเกบคาใชจาย จดใหนกเรยนเรยนคอมพวเตอรทกคนและปรบปรงการใชคอมพวเตอรอยางตอเนอง (4.) ชมชน เสนอวาควรจดใหมวสดอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ ใหเพยงพอ จดใหนกเรยนทกคนไดศกษาเทคโนโลยสารสนเทศอยางทวถง ใหนาเทคโนโลยสารสนเทศไปใชในการศกษาใหสอดคลองกบเนอหาในบทเรยน จดใหมวทยากรทมความรความสามารถมาใหความรแกครและนกเรยน และควรกาหนดมาตรการในการปองกนการใชเทคโนโลยสารสนเทศในทางทไมเหมาะสม 5.2 งานวจยตางประเทศ Batist M.T และ Krookover. G.H. (1984) ไดศกษาผลของการใชคอมพวเตอรของผเรยนทจะเตรยมตวเปนครระดบประถมศกษา โดยการใชการสอน 2 วธ คอ ใชบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน และวธสอนโดยใหผเรยนฝกโปรแกรมคอมพวเตอรดวยตนเองโดยใชภาษาเบสก กลมตวอยางทใชเปนนกศกษาครจานวน 94 คน โดยแบงเปน 2 กลม กลมแรกกาลงศกษาวชาปฐพศาสตรสาหรบประถม อกกลมกาลงศกษาวชาคณตศาสตรสาหรบประถม ขณะทดลองไดใชการสงเกต การทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน และใชเครองมอวดความสามารถทางดานคอมพวเตอรของรฐมนโซตา (MCLAA) เปนเครองมอและสถตทใชคอ ANOVA และ Newman-Keuls ผลการทดลองกลมทใชสอนแบบคอมพวเตอรชวยสอนไดแสดงการเปลยนแปลงเมอทาการวดและประเมนครงสดทาย สวนกลมทฝกการเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร ใชภาษาเบสก ดวยตนเองไมมการเปลยนแปลงทางดานคอมพวเตอร บว (Bao, 1998) ไดศกษาความพงพอใจของอาจารยและนกศกษาทมตอบรการสารสนเทศบนเวลดไวดเวบ ซงการวจยครงนเปนการวจยเชงสารวจ โดยใชแบบสอบถาม ประชากรทใชในการวจยคอ นกศกษา มหาวทยาลย เชตน ฮอล (Seton Hall) ผลการศกษาทนาเสนอมประเดนตางๆ คอ ขอมลเกยวกบผใช ความถในการใชเครอขายอนเทอรเนตและปญหา และการฝกอบรมการสบคนสารสนเทศบนเครอขายอนเทอร เนต สาหรบประเดนท เก ยวของกบเวบไซตหองสมดสถาบนอดมศกษาทนาสนใจคอ การใชโฮมเพจหองสมดของมหาวทยาลย ซงผลทไดจากการศกษาพบวาจากแบบสอบถามทไดรบคนมาจานวน 786 ชด มผตอบแบบสอบถามจานวนนอยกวา

28

ครงหนงคดเปนรอยละ 41.4 ใชโฮมเพจหองสมดเพอดาเนนการวจย และในสวนของผตอบแบบสอบถามทเขาถงโฮมเพจหองสมดคอ จานวน 321 คน หรอรอยละ 40.9 นน ผตอบแบบสอบถามจานวนมากทสดคอ จานวน 151 คน หรอรอยละ 19.2 ของแบบสอบถามทไดรบคนมาเหนวา โฮมเพจหองสมดเปนประโยชนในการอานวยความสะดวกดานการสบคนสารสนเทศบนเครอขายอนเทอรเนต เอจงย (Agingu, 2000) ศกษาการใชประโยชนจากเวบไซตเพอการจดหาและเผยแพรสารสนเทศ ซงการศกษาครงนเปนการศกษาเชงเปรยบเทยบเวบไซตหองสมดทสนบสนนโดยมหาวทยาลย Historically Black กบหองสมดอนทอยใน Southeast โดยจะใชขอคาถาม 12 ขอดงน 1) โฮมเพจหองสมดสามารถเขาถงไดจากโฮมเพจสถาบนหลกหรอไม 2) สามารถเขาถง แคตา ลอกออนไลน (online catalog) ของหองสมดไดหรอไม 3) เวบไซตหองสมดไดจดหาหรอจดเตรยมสาหรบการเขาถงวารสารหรอรายชอวารสารทมหรอไม 4) เวบไซตหองสมดไดจดเตรยมดชนทตพมพหรอฐานขอมลซดรอมไวใหบรการหรอไม 5) เวบไซตหองสมดไดจดเตรยมฐานขอมลออนไลนหรอไม 6) ผใชบรการสามารถทจะสงขอคาถามไดโดยผานเวบไซตหรอไม 7) ผใชบรการสามารถทจะใชบรการยมระหวางหองสมดไดหรอไม 8) เวบไซตหองสมดจดหาจดเชอมโยงไปสแหลงสารสนเทศทเกยวของทผใชตองการไวหรอไม 9) เวบไซตหองสมดไดจดหาจดเชอมโยงไปสหองสมดในพนทหรอไม 10) เวบไซตหองสมดแสดงวนททปรบปรงไวหรอไม 12) เวบไซตหองสมดมจดประสงคสาหรบการสอสารโตตอบไวหรอไม ซงผลการวจยพบวา หองสมดทสนบสนนโดย Historically Black Colleges and Universities (HBCU) สวนใหญใชเวบไซตในการจดหาและเผยแพรสารสนเทศ ซงสวนใหญจะเปนขอมลเกยวกบหองสมดของตนเอง และทรพยากรสารสนเทศทมในหองสมดเทานน ซงจากผลการวจยครงนไดเสนอแนะใหหองสมดทสนบสนนโดย Historically Black Colleges and Universities พฒนาเวบไซตเพอการจดหาและเผยแพรสารสนเทศไดดกวาน