170-Ü L Ü’ L - E M R

7/31/2019 170- L L - E M R

1/38

L L - E M R

&&4/Nis, 59; Kavrram, 170

L L - E M R

ll-Emr; Anlam ve Mhiyeti

Ardndan At Yakmak in Deil; Muhteem Dnn Hzlandrmak in HLFET

slm Devlet Bakan Olarak ll-Emr Ya da Halife

ll-Emrin Grevleri

Rid Halifeler; rnek ll-Emrler

mam; ll-Emrin Dier Ad

Banda ll-Emr Olan slm Devletinin Temel zellikleri

Kurn- Kerimde ll-Emr

Hadis-i eriflerde ll-Emr

ll-Emr, Halife Ya da mam Denilen Mslmanlarn Liderinin nemi

zinden Gidilen ll-Emirler/nderler; Takv mamlar ve Kfr mamlar

Zlim ve Fsk ll-Emrin mmeti

Zlim ve Fsk ll-Emre/mama Kar Kyam Hakk

Ey iman edenler! A llah'a itaat edin. Peygamber'e ve sizden olan llemre (emir sahipler ine/idarecilere) de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla de rseniz

Allah'a ve hirete gerekten inanyorsanz onu Allah'a ve Rasl'e gtrn (onlarn tlimtna gre halledin); bu hem daha hayrl, hem de netice bakmndan daha

gzeldir. (4/Nis, 59)

ll-Emr; Anlam ve Mhiyeti

ll-Emr; emir sahipleri demek tir. ll-emr kavram, "Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Peygamber'e de itaat edin, sizden olan ll-emre de. Sonra bir eyde

anlamazla derseniz, hemen onu Allah'a ve Raslne arzedin, Allah'a ve ahiret gnne gerekten inanan kimselerdenseniz..." (4/Nis, 59) anlamndaki yette

geer. Ayette geen "ulu'lemr" (emir sahipleri)'nin kimleri kasteddii konusunda gr birlii yoktur. Sahb ve tbin ile mfessirlerin bu konudaki grleri be

maddede toplanabilir:

a) ll-emr, rid halifelerdir.

b) ll-emr, ordu komutanlardr.

c) ll-emr, er hkmler konusunda fetva veren mctehid bilginlerdir.

d) ll-emr, ehl-i hall ve'l-akd denilen mctehid bilginlerin icmalardr.

e) ll-emr, imamlar, fzl ve dil fakihlerdir.

ada slm bilginleri, kavram hemen btn grleri iine alacak denli geni kapsaml bir tanmlama yoluna gitmilerdir. rnein Mevddi, "Mslmanlarnherhangi bir iinin banda olan herkesi kapsar. D in limleri, dnrler, politik liderler, yneticiler, mahkemelerdeki kadlar, kabile bakanlar ve buna benzer

kimseler" (Tefhmu'l-Kur'an, stanbul 1991, I, 371) eklinde aklar.

Klasik tefsirlerde aktarlan be gr, iki temel gre indirgenebilir. Bu iki gr, ll-emrin limler ve yneticiler olduu yolundaki grlerdir. Eb Bekr er-Rz

tarafndan savunulan icm gr, bu grlerin dnda kalr. iilerce savunulan gr ise, ll-emrin limler olduu gr ile yneticiler olduu grn dolayl

olarak iine alr.

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HAKKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO

7/31/2019 170- L L - E M R

2/38

ll-emrin limler olduu yolundaki gr, birok sahbe ve tbinden nakledilir. Mfessirlerden, hatta hukukulardan nemli bir kesim de bu gr benimserler.

Ne var ki bu gr iinde "itaat" konusu yeterince aklanabilmi deildir. Emir sahibi, yaptrm gcn de elinde bulundurmaldr. Oysa limlerin halk zerinde

balayc bir emir ve yetkisi yoktur. taat sz konusu olduunda, ister istemez, ll-emrin yneticiler olduu gr arlk kazanr. Bu gr, yneticilere itaatin

gerekliliini belirten ok sayda hadisle de desteklenir. zellikle slm siyaset bilimcileri, yneticiler olarak kabul ettikleri ll-emr'e itaat konusunu ayrntl biimde

incelemiler, bu itaatin snrlarn, artlarn tesbit etmilerdir.

Fahreddin Rz'ye gre, ll-emrin yneticiler olarak kabul edilmesi durumunda ortaya nemli bir sorun kar. nk ilgili yet, ll-emre itaat mutlak biimde,

hibir kayt ve arta balamadan emretmektedir. Byle bir emir, ancak gnahlardan korunmu, masum bir insan hakknda sz konusu olabilir. Aksi durumda

yneticilere masiyette de itaat edilmesi emredilmi olmaktadr. Tm mmetin masum insan tanmas mmkn olamayacana gre, yetteki l'l-emrin bir insan,

bir ynetici olmas mmkn deildir. yleyse, yetin kasdettii ll-emr, ehl-i hal ve'l-akd denilen mctehid bilginler topluluunun ortak kara r, yani icmadr. Byle

bir icma, Kur'an ve Snnet'ten sonra nc kayna oluturduundan herkesin kaytsz artsz uymas, itaat etmesi gerekir.

bilginler de yetteki emrin niteliinde er-Rz ile birleirler. Onlara gre de byle bir emir ancak masumlar iin sz konusu olbilir ve bu nedenle yetteki ll-

emrden maksat, masum imamlardr. Bunlarn tannmas ise, nceki imamn aklamasna baldr. ll-emr, masum imamlardan sonra, onlarn temsilcisi olan dil

ve lim fak ihleri belirtir. Bu da imamlarn rivye tleri ile aklanmtr. Bu nedenle, masum imamlara nasl itaat edilmesi gerekiyorsa, onlardan sonra ynetim

yetkisini ellerinde tutan dil fakihlere de yle itaat edilmelidir. Ancak fakihlere itaat, onlarn adlet nitelii ile kaytldr. Fsk ileyen fakih, ynetim ye tkisini,

dolaysyla itaat hakkn kaybeder.

Ehl-i snnet bilginleri, yetteki ll-emri yneticiler olarak yorumlarken buradaki itaat da tanmlayp snrlandrmlardr. lke olarak, yneticilere itaat farzdr.

Fakat yneticiden Allah'a isyan anlamna gelecek bir emir kmas durumunda, mminlerden itaat ykmll der. Buna karlk ayn yneticinin Kur'an ve

Snnet'e uygun emirlerine uyulmas gerek ir. Fsk ilemesi halinde yneticinin velayet yetkisi der. Eer grevden alnmas mmknse, grevden alnmaldr.

Ama, mmkn deilse, toplum dzeninin bozulmamas iin, zorla grevden almaya, isyan etmeye kalklmamaldr. (1)

ll-emre taat: Dinimiz, ll-emr yani emir verme yetkisi olanlara itaat etmeyi, slm siyasetin mhim bir prensibi yapmtr. Ayet-i kerime, itaat edilecek ll-

emrin Mslman olmasn art koyar (4/Nisa, 59).

taatle lgili Baz Meseleler: ll-emre itaat bahsi, her devirde ehemmiyetini koruyan din mevzulardan biridir. Bu sebeple mevzuya giren baz meseleleri yet ve

hadislerin altnda biraz daha amada fayda vardr.

Kur'n- Kerim ve taat: Kur'n, birok yetlerinde bu meseleyi de alr. Esasen Mslman, zmnen, Allah'n emirlerine itaat etmeyi peinen kabul etmi insan

demektir. Kaal bel diye bilinen ruhlardan alnan misakn mhiyeti de temelde itaate dayanr: Ulhiyet'e emir, ubdiyete itaat dmektedir. Yani Allah

emredecek, kul da itaat edecektir. slm'n z, bu emir-itaat srrnda dmlenmektedir.

Dinin hakiki mnda tezhr, m'min kiiye vaad edilen, dnyev ve uhrev yardm, zafer, mkfat ve nimetler hep bu "itaat" vazifesinin yerine getirilmesine

balanmtr. Dnyev sadet, sosyal terakki, ferd kemlt hepsi "itaat" keyfiyyetine baldr. Allah'a hakiki mnda itaat etmeyen kimse veya toplum, dinin

vaadettii dnyev ve uhrev mkfatlar beklemeye hak sahibi deildir:

"Kim Allah'a ve Rasl' ne itaat ederse Allah onu, altndan rmaklar akan cennetine koyar." (4/Nis, 13)

"Kimler Allah'a ve Rasl'e itaat ederlerse, Allah'n kendilerine nimet verdii kimselerle beraber olur." (4/Nis, 69)

"Kim Allah'a ve Rasl'ne itaat eder, Allah'tan korkar ve ekinirse ite onlar kurtulua erenler (stn gelenler)dir." (24/Nr, 52)

"Allah'a ve O'nun Rasl'ne itaat edin. Birbirinizle ekimeyin. Sonra korku ile zaafa dersiniz, rzgrnz (gcnz kesilip) gider. Bir de sabr (ve sebat) edin

(katlann). nk Allah sabredenlerle berberdir." (8/Enfl, 46)

taat Edilecek Makam: slm dini itaat edilecek makam gsterir: Allah, Allah'n Rasl ve ll-emr. ilk ikisine itaati, yan yana ve mker rer seferler bizzat

Kur'n- Kerim dile getirir. Zira esas itaat Allah ve Rasl'ne olan itaattir. ll-emre (yani mslman otoriteye) olan itaat ise, onlarn emirleri A llah ve Rasl'nn

emirlerine uyduu, muvfk dt takdirde merdur, mteberdir. Bununla beraber, Kur'n- Kerim'de bir kerede bu makam beraberce zikredilerek itaat

emredilir: "Ey iman edenler, Allah'a itaat edin, Peygambere ve sizden olan ll-emre/emir sahiplerine de itaat edin. Eer bir ey hakknda ekiirseniz onu Allah'a

ve Peygamber'e dndrn, eer Allah'a ve hiret gnne inanyorsanz (byle yapn). Bu hem hayrl, hem netice itibariyle daha gzeldir." (4/Nis, 59)

l'l-emr: Halkmzn diline l'l-emr olarak, Kur'n'daki ekliyle girmi olan bu tbire bazen "emir sahibi", bazan "veliyy'l-emr" eklinde de rastlarz. Ayn

mnda olmak zere halfe, imam gibi tbirlerin kullanldna da rastlanr.

Sahbe ve Tbin'den bu yana ll-emrden kastedilen kimseler hakknda deiik grler ileri srlmtr. Bir ksm bununla "ulem"nn kastedildiini sylerken,

dier bir ksm "mer"nn kastedildiini ileri srmtr. Bundan sadece Sahbe'yi anlayanlar da olduu gibi, slm devletinde grevli btn memurlar (vlt)

anlayanlar da olmutur.

Nevev daha pratik bir trif kaydeder: "ll-emr, mer ve vlilerden, itaat edilmesi Allah tarafndan vcip klnm olan herkestir." Ve bu trifin, halef ve selef -

mfessir, fakh vs. her eit limin ortak gr olduunu belirtir.

mer Nashi Bilmen, fkh stlh olarak ll-emr'i yle trif ede r: "Ya slm cemaatinin intihbiyle veya kendisinin kuvvet ve nfzuyla hkimiyyet makamn

ihrz edip, Mslmanlarn bir emniyyet ve selmet diresinde yaamalarn te'mine muvaffak olan herhangi bir mslim zattr."

Burada grld gibi, ummiyetle devlet reisi kastedilmekle birlikte, yerine gre, bugnk tbirle "otorite" denilen devleti temsil durumundaki etkili ve yetkili

herkes iin ll-emr tbiri tlak olunabilir ve olunmaktadr. u halde imam, halife, emr, mil, me'mur, mir vs. gibi kelimelerin her biri ll-emr mefhumunu ifade

eder (brahim C anan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yay nlar, 5/62-64).

ll-emr Etrafnda Birlik: Hz. Peygamber (s.a.s.) slm toplumunun btnlk ve hametini, sulh ve sadetini, bir reis etrafnda meydana getirilecek birlik ve

berberlikte grd iin, lisannn btn belgat ve talkat ile bir imam (ll-emr) etrafnda toplanmaya tevik etmi; blnp dalmalar, birlik ve cemaatten

ayrlmalar iddetle takbih etmi, ayrlanlar knam, tehdit ve terhbde bulunmutur. mam etrafnda teekkl etmesi istenen bu birlik ve beraberlik her eyden

nce imama itaate baldr.

Buhr'nin Enes (r.a.)'ten kaydettii bir rivyette: "zerinize, ba, kuru zm gibi siyah Habeli bir kle bile tyin edilse dinleyin ve itaat edin" denmektedir.

Mslim'in kaydettii bir rivyette, Eb Zerr: "Hallim (Hz. Peygamber) bana: Kollar kesik bir kle bile olsa emri dinleyip itaat etmemi tavsiye etti" demektedir.

7/31/2019 170- L L - E M R

3/38

rihler, gerek "kuru zm", gerekse "kollar kesik" tbirleriyle emrin nesebce dk, grne irkinliinin ifade edilmek istendiini, yani emre nesep ve

fizyonomisine baklmadan itaat etmek gerektiini sylerler.

Bir dier rivyet de yledir: "...zerinize, emr olarak, bir Habeli kle bile tayin edilse onu dinleyin ve itaat edin. Sizden biri slm' ile boynunun vurulmas

arasnda muhayyer brak lmadka itaate devam etsin. Byle bir durumda boynunu uzatsn. Anasz kalasca, dini gittikten sonra, onun ne dnyas kalr, ne de

hireti."

u hadiste imama isyan, kymet a lmeti olarak zikredilir: "Nefsimi elinde tutan Zt- Zlcell'e kasem ederim ki, imamnz ldrmedike, birbirinize kl

ekmedikce ve dnyanza erirleriniz reis olmadka kymet kopmaz."

Baz rivyetlerde emre itaat Allah'a itaatle ayn ayarda tutulmaktadr: "Kim bana itaat ederse Allah'a itaat etmi olur. Kim de bana isyn ederse Allah'a isyn etmiolur. Emrime kim itaat ederse bana itaat etmi olur. Emrime kim isyan ederse, bana isyn etmi olur." (Buhr, Ahkm 1; Mslim, mre 33; Nes, Beyat 26)

(brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yay nlar, 5/64-65)

Biat art taat: Bir ksm rivye tler, ilk Mslmanlar ile biat akdi yaparken, Hz. Peygamber (s.a.s.)'in onlara her hl krda itaat etmeyi art kotuunu

gstermektedir. Mslmanlnn kabul edilmesi iin teklif edilen ilk artlar arasnda bunun zikri, otorite ve itaatten yoksun o dev ir Araplar nn nazarnda itaatin

ehemmiyetini tesbit gyesini gtmelidir: bdet'bn's-Smit der ki: "Biz, Allah Rasl'ne, kolaylkta olsun, zorlukta olsun; gnlnmzn houna giden eylerde

olsun, houna gitmeyen eylerde olsun... itaat etmek zere biat ettik." (brahim C anan, Ktb-i Sitte Tercme ve e rhi, Aka Yay nlar, 5/65)

Hoa Gitmese de taat: Sdece yukarda kaydettiimiz bdet'bns-Smit rivyetinde deil, baka sahblerden de gelen biatla alkal pek ok rivyette, Hz.

Peygamber'in itaat artn koarken, verilen emir hoa gitse de, gitmese de, iinde bulunulan artlar bolluk veya darlk her ne olursa olsun, imamdan kfrn

gerektiren bir hl zhir olmadka "itaat etmek" artn ok vzh olarak duyurduunu grmekteyiz (brahim C anan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka

Yaynlar, 5/65).

Allah in Biat: Her hl ve artta itaatin gereklemesi iin, Hz. Peygamber (s.a.s.) bey'at (biat) ve itaatin srf Allah rzs iin yaplmas, buna dnyev bir maksad

dhil edilmemesi iin bakaca tenbihlerde bulunmutur. Allah rzsndan baka , dnyev bir maksatla bey'atta bulunanlar hakknda iddetli tevbih ve knamalar

gelmitir: " kii vardr ki, Allah Kymet gnnde onlarla ne konuur, ne onlara nazar eder, ne de onlar gnahlarndan arndrr, onlara ackl bir azb vardr...

(Bunlardan biri de:) Srf dnyev bir menfaat iin bir imama biat eden kimse; yle ki, dnyalktan istediklerini verirse biatnda sdktr, vermezse sdk deildir."

(Buhr, irb 2, Hiyel 12; Mslim, man 173, h. no: 108; Eb Dvud, By' 62, h. no: 3474, 3475; Nes, By' 6, h. no: 7, 247). Yani, zetle, Mslmanlarn

immna, msiyet olmayan, yani Allaha isyna gtrmeyen hususlarda itaat farzdr.

Ardndan At Yakmak in Deil; Muhteem Dnn Hzlandrmak in

HLFET

slm'n hibir kurumu, sadece belirli zamanlarda yaanp bir daha hayata dnemeyecek ceset deildir. Yine, hibir esas, insanlar fikir ve hayal dnyasnda

gezintiye karan felsef topya eklinde kabul edilemez. slm, her eyiyle bir hayat nizamdr. Evrenseldir, her corafyada ve her zaman diliminde tatbik

edilebilecek yapdadr. "Halifelik de, tarih bir kurum olarak ne kadar czip ve muhteem olursa olsun, bugnk ve yar nki insana verecei fazla bir ey yoktur"

diyen kimse, slm' anlamam demektir. Hilfet, Raslullah'n hirete irtihlinden 1924 yl Mart ayna kadar tam 1293 yl mslmanlar kendi etrafnda toplayan

mknatsl bir sancak olmutur ve daha nice yllar ayn grevi stlenecektir.

Chiliyye egemenliklerini tarihte defalarca pe atarak mazlumlar kurtaran rislet ve (Son Raslden sonra da) hilfet kurumu, modern chiliyye zulm altnda

kvranan dnya iin yegne alternatiftir. Bat uygarl adndaki ihtiyar cadnn maskesi dmekte, srtan makyaj arkasndaki irkin surat, kendi klar tarafndan

bile grlebilmektedir. Kendi gayr mer ocuu Komnizm karsnda bile ka defa keye sktrlp bandaki hakeme say saydran, yapay hormonlarla

beslenip yasak doping ilalaryla maa kan bu ikeci boksr, gerek rakibiyle karlamaktan korktuu iin, onun ringe kamayacana sarho ettii seyircileri

inandrmak istiyor.

Batnn kanl makasyla lime lime doranp 46 paraya ay rlm gzelim kuman hi kesilmemi gibi birletirilmesinin kolay olmadnn elbet farkndayz. Ama

ihtiyar ninelerimiz, yal annelerimiz yaklak bu saydaki kuma paralarn birletirerek nasl gzel seccde olutururdu. Yeter ki kuma salam olsun, terzi

ustaysa, o paralar birletirmesini becerir. , terzilerin yetimesinde. Kendi nndeki kesik paralar, kullanl gzel elbiseye evirmesini bilen terziler, ilerinden

birini terziba olarak seecekler, ok da zor deil hani. tane sfrn nne geen 1in o sfrlar bin yapmas gibi bir bereket grlecektir, nnde imam olan

toplumlarda. nleyen nameler coan arklara dnecek, iinin ehli orkestra efinin ynetiminde. Sndrlp seksen senedir yaklmayan lambann dmesini

amak gibi bir ey. Karanlkta dmenin yerini bulmaktr nemli olan. Bunun iin de kafa gzyle birlikte gnl gz de ak olanlara i decektir.

Katolikleri papa, Ortodokslar patrik, Yahdileri hahamba topluyor, temsil ediyor, ynlendiriyor. Bir tek slm lemi basz! Hem de dinleri kiinin bile,

yolculukta dhi, ilerinden birini lider semelerini emrettii halde. Lidersiz/halifesiz mmet, basz ceset gibidir. nce mmet iinde hayra dve t eden emr-i bil-

marf ve nehy-i anil-mnker yapan zel mmet kmal (3/l-i mrn, 104) ki, onlar yolu asn. Sonra mmet, mmet bilinci ve sorumluluunu kuansn (3/l-i

mrn, 110). Mslmanlar tek mmet, yani evrensel bir ile olduklarn, birbirleriyle ilikilerinde ispatlasn (21/Enbiy, 92). Mslmanlara bl, para la, yut

taktiiyle tavr alanlar, Birlemi Milletler emsiyesine ihtiya duyuyor, Avrupa B irliini tek devlet ats haline dntryor, her vesileyle mttefik ve koalisyon

ortaklar aryorlar. Mslmanlarn hilfet konusunu gndeme getirmelerine ise csss! diyorlar. Mslmanlar, dnyaya mslmanca nizam vermeyi

dnmesinler diye, Amerikann ba ekerek Trkiye modelini rnek(!) gstererek yn verdii Byk Ortadou projeleri gndeme getiriliyor; memlekete

komnizm gerekiyorsa onu da biz getiririz anlayyla. Neo Osmanl tartmalar balyor, Hasta Adamn son demlerindeki Jntrklere, yani Yeni Osmanllara

nazre olarak.

Amerika, 11 Eyllden sonra daha belirginleen tavr ve kendi ba Bu olu Buun ifdesiyle Hal Seferlerini tekrar balatarak yeni dnya dzen(sizli)i

projesini uygulamak iin, Ortadounun iglini her alana yaymaya alyor. Bir yandan da stratejik destek iin slm hareketlere kar lml slm,

yumuatlm slm, resm, dzene uygun slm, bartsz slm, ls olmayan, her eyle uzlaan, herkesi ho gren slm eklinde ii boaltlm ve

Amerikanlatrlm slmlar pazarlamaya alyor kuklalar eliyle. Parann dini iman olmaz, din devlete karmaz, laiklik ve demokrasi slmla a tmaz gibi

sloganlar Amerikanc slmn (elbette bu Allah'n katnda tek gerek din olan slm deildir, muharref dindir) gerek slm yok etmesi iin kukla ynetici ve

ynlendiricilerini seferber ediyor. Savalardan, igallerden ok daha tehlikeli bir durumdur; mslmanm diyen etkin gler tarafndan dinin tahrifi, hakla btln

7/31/2019 170- L L - E M R

4/38

kartrlp hak diye sunulmas.

Halifeliin ihys demek, Dnya slm Devleti demek. Mslmanlarn birbiriyle karde olduklarn kavramas demek. Ayn corafyada yaayan, ayn lkenin, ayn

mezhebin insanlarnn bile bin bir gruba ayrld bir ortamdan kurtulup tm dnya mslmanlarnn tevhid izgisinde birlemesi demek. Irklktan,

ulusuluk/milliyetilikten, ulus-devlet anlayndan mmetilie gei, vatandalk anlayndan Allaha kulluk uuruna hicret demek. slm, sadece toplumun

anlad anlamda bir din deil; ayn zamanda sosyal ve siyasal nizamdr da. Hilfet ad verilen bu nizam, 1924lere kadar yaand, yine yaanabilir. Dnya,

teknoloji ve zellikle iletiim aralaryla ok kld; imdi ok daha kolay uygulanabilir ok uluslu, ok katlml, ok ve zengin kltrl, tek halifenin (ya da hilfet

komisyonunun) r ile ve A llahn indirdii gerek adlet ilkeleriyle ynettii bir Byk slm Devleti. Dnebiliyor musunuz iki milyar nfuslu, 46 ulus-devletin

birlemesinden olumu, banda halifesi olan bir Dnya slm Devleti... Rys bile insan mutlu ediyor, hayaline bile can kurban. Byle bir gcn karsnda kim

durabilir? Global zulm, ABD adl vahi kovboy ve sra il adl haydutlar etesi byle bir g karsnda ne yapabilir? Byle bir yapnn ekonomisini, dnyaya ve rdii

huzuru dnn...

Umudu, hedefi, ideali olmayan kimse, dv adam olamaz. Dvs olmayan eyyamc tip, reel politik oltalarna taklan tvizci, gnlk iler arasnda kaybolan ve

yozlamaya, olumsuz deiime ak, srlemeye aday bo vermilerden oluur. Byle k imselerin brakn mensup olduunu dnd din ve dvya, kendine

bile faydas olmayacaktr. Bunlar olsa olsa popstar yarmalarna katlabilir, biraz yalysa o programlara seyirci ve seici olarak taklabilir. Mslmann hedefi,

ideali byk olmal; hele bizim nesil gibi yenilgileri, kayplar byk ise. Mslman, sadece bulunduu lkede deil; tm yeryznden fitneyi (zulm ve en byk

zulm olan irki) kaldrmaya almakla ykmldr (2/Bakara, 193; 8/Enfl, 39). Mslmanlarn tm yeryznde halife olduu (2/Bakara, 30) ve hkimiyet

anlamnda bu halifelii uygulama imknna kavumak iin iman ve amel-i slihle ilgili tm grevlerini yerine getirmesi, sadece Allaha kulluk/ibdet edip Ona hibir

eyi irk komamas gerek tii (24/Nr, 55) Kurann mesajdr.

"Hilfet" derken; Emev, Abbs, Ftm veya Osmanl tipi saltanat ve nks hilfet deil; hulef-i ridn (dosdoru yolda olan drt halife) tarz hilfeti kast

ettiimizi belirtelim. Hilfet; slm birlii, daha dorusu mslmanlar birlii demektir. deal olan tek devlet, tek lider anlaynn hayata gemesi olmakla birlikte;

gei dneminde (hatta kalc olarak ) bu teklik, olmazsa olmaz deildir. nemli olan tek g olmak, hedef birlii iinde organize olabilmektir. Bu, kolektif ekilde

federatif biimde de olabilir. nemli olan beyat denilen zel bir seim uslyle ibana gelip, r prensibini ihmal etmeden, insanlara tek adlet ls olan

Allahn indirdikleriyle hkmetmektir. Hilfet dncesi, artk bir daha hayata geemeyecek hayl bir dnce deildir. Kint, iindekileri ve yaratklarn ileyi

kanunlarn yaratan ztn kitab olan Kurann projeleri hayata geirilebilecek projeler, kurtulu reeteleridir. Hibiri topik ve aya yere basmayan uuk teori ya

da artk devri gemi eskinin deeri deildir. Milad 7. asrn balarnda, medeniyet ve dnyev etkinlikten uzak bir yrede ykselen nebev mesaj, o devirde hemenhi kimsenin hayal bile edemeyecei en byk devrim ve en gzel toplumsal deiimi ok ksa bir zamanda gerekletirmedi mi? Brakn, Allahn yardm vaad

ettii Kuran projelerin hayata geirilmesini, kfirlerin bile planl ve gayretli almalaryla 20. asrn balarnda ou yahdinin dahi hayal edemedii bir vampir

devlet, asrn ilk yars bitmeden Ortadounun kalbine saplanm haner eklinde ortaya kmad m? Birbirleriyle ayn asrda iki defa dnya sava veren Av rupa

lkeleri, savan zerinden altm sene gemeden tek devlete doru hzla gitmekte. Avrupa Birliinin bugnk eklini sava sonrasnda, yani elli-altm sene nce

hayal eden ka kii kard? Sahi, eyrek asr nce randa ne oldu, nasl oldu slm Devrimi, btn dnyaya ve hatta i olmayan mslman leme ramen?!

Kimlerin hayal bile edemediini, kim nasl gerekletirdi?

rnei direkt konumuzla ilgili verelim: 1900lerin banda halifeliin kaldrlp yeni bir dirilie kadar tmyle tarihe terk edileceini ka kii hayal edip

dillendirebiliyordu dersiniz? Okullarda okutulan tarihe bakarsanz, Yavuz'un Msr'a gidip mslmanlarla savaarak kl zoruyla hilfeti Osmanllara getirmesi de, bir

Osmanl paasnn eline frsat getii ilk anda, meclisten kanun kartarak "dnya mslmanlarnn sosyal ve siyasal liderlii"ni, bylesi nemli bir gc tarihe

gmmesi de zafer olarak anlatlr. Her ikisi de dev rimdir. Her ikisi de yavuzluktur. Peki, "yavuz hrsz" kimdir, oras mehul.

Hilfet bir hayal deil, Kurn bir gerekliktir. Kuran bizim yeryznn halifesi olmak iin yaratldmz vurgular (6/Enm, 165). Allahn takdir ve dilemesi,

yeryznde gsz drlenlere ltufta bulunup, onlar nderler yapmak, vrisler klmaktr (28/Kasas, 5). man edip slih ameller ileyenleri, tm yeryznde

g ve iktidar sahibi olarak etkin ekilde halife yapmak, Allahn vaadidir (24/Nr, 55). Hilfetin gerekleeceine, Dnya slm Devletine inanmamak, belki deAllahn vaadine inanmamakla e tutulabilir. Liykat kesbedenlere bir meyvedir hilfet. Mekkede alp gayret eden ve irkin her eidini terk edip sadece Allaha

kulluk edenlere Medinede devlet kapsnn kendiliinden (Allahn ltfu ve meyvesi olarak ) alverdii gibi. Daha be-on sene nce Ysirlere, Smeyyelere

sorsanz hayal bile edilecek ey deildi bu. Hedefler, nce hayal edilir, sonra ideal, daha sonra da gerek olur; eer gerekli aba gsterilirse...

Global/kresel smrye, ada Hal Seferlerine, ynlendirilen Bir"le"mi Milletlere, tek devlet haline gelen Avrupa Birliine ve organize ittifaklara kar,

mslmanlarn ayr ayr kk ulusal devletler halinde (zellikle onlara hayran, kukla yneticiler de balarndayken) dayanmalar, imdiki snrl zgrlklerini bile

korumalar mmkn gzkmyor. rnek aramaya gerek var m ? Bosna, eenistan, Afganistan, Irak. Srada bekleyen Suriye, ran... slm lemi iin, zellikle

yarnki birlemi kfr cephesine kar, hilfetten baka bir zm szkonusu deildir; tabii onlarn iinde eriyip yok olmay, onlardan birine dnmeyi zm

grmyorsak. Bu gerekelerle Avrupa Birliine katlmaya ve onlarn iinde erimeye kar kan ka mslman kald, oras da ayr bir problem.

"Hilfet" demek; laiklik, demokrasi ve muhfazakrlk gibi tuzaklardan kurtulup Kuran ilkelere sar lmak demek. Yol uzun, almas gereken dalar yksek olabilir.

Ama unutmayalm; zorluklar, baarnn deerini arttran sslerdir. Hedefin zorluudur insan kahraman yapan. Snavn zorlu olmasdr kiiye dnyada devleti,

hirette C enneti armaan ettiren.

"mknsz", ancak inanszlarn szlnde bulunabilecek bir ke limedir. man imkndr, hem de en byk imkn. "mknsz" kelimesini mslmann diline tercme

ettiimizde, slih amel ve kulluk bilincini kuanarak A llah'a daha yaklap O'nun yardmn kav l ve fiil olarak daha ok istemek anlamna gelecektir. Bakalarnn

imknsz dedii ey; mslman iin, olsa olsa "biraz zaman alabilecek ey" anlamna gelir. Nefsini (hevsn) dizginleyip Hakk'a ibdet ve itaat gdlaryla benliini

glendiren, takvnn salad imknlarla A llah'a yaklap O'nun yardmna muhtap olan kimse iin lh emir ve tavsiyelerin hibiri "zor" ve hele "imknsz"

gelmeyecektir.

En byk engel, sahte kurtarclar, sahte halifeler. Keke Almanyada, ii ocuklarn evcilik oyununa benzeten iilerin kt zerindeki devleti hi olmasayd, hi

sa ve Mehdi'ler kmasayd, cihad zannedilen terr olaylar yaplmasayd, "ihls" gibi gzel kelimeler ihlssz kimselerce ypratlmasayd, Allah ad kullanlarak

insanlar kandrlmasa, politikaclar dini istismara yeltenmeseydi... Sakn btn bunlar, srt- mstakm yolcularnn yolunu tkamak iin yol kesen yolsuzlar ve

yolunu bulmak isteyen o yolun yolcularnn insanmz yoldan karma yolu olmasn!

mtihan iin yaratlan insanolu, denemenin gerei olarak birtakm ykmllkleri yerine ge tirecek, baz glkleri gsleyecek, baz zor gibi grnen ibbetleri

yapacak, nefsinin ok arzu etmesine ramen, snavn bir gerei olarak baz isteklerinden vazgeecektir. Kolaylk-zorluk kavram, psikolojik ve sbjektif bir

kavramdr. Bazen pek basit ve ok kolay grlen bir ey , bir insan iin dalar amak kadar zor gelebilir, bazen de ou insan asndan ok zor kabul edilen bir

ey, birisine kolay gelir. Bunlar, her eyden nce kalpleri elinde bulunduran Allaha it bir tasarruftur. Tabii, bu rasgele olmaz. Bunun da bir lh kural,snnetullah dediimiz Allah tarafndan konulmu ls vardr: Muhakkak zorlukla beraber bir kolaylk vardr (94/nirh, 5). Kim takv sahibi olur, Allahtan

korkarsa, Allah ona iinde kolaylklar verir (65/Talk, 4). nsanlara emr-i bil-maruf ve nehy-i anil-mnker yapan, onlara t veren kiileri Allah, en kolaya

yneltip onda baarl klacaktr (87/A'l, 6-9). Bu konudaki lh snnet, iman-takv-infak konusunda grevini yapanlara kolayln ihsn edilmesidir (92/Leyl, 5-

7). Kim cimrilik edip vermez, kendini zengin sayp Hakka boyun emez, en gzeli de yalanlarsa, o da lh kudret eliyle en zora yneltilecektir (92/Leyl, 8-10).

man cesrettir, takv sahibi olmak gl olmaktr. M'min inanr ki, Allah zoru kolaylatrr, kolay zorlatrr; btn bunlar lh hikmet ve snnetullah dhilinde

7/31/2019 170- L L - E M R

5/38

ortaya kar. Hayattaki zorluklarn kolaylatrlmasnn ad slm'dr. eytan olumlu bir ey i terkettirmek iin onu zor gsterir. nsan zordan kamaya meyillidir.

Ama bu eytan/nefs oyuna gelmeyen nice insan sebat ve srar ederek baarl olmu, bir zamanlar kendisinin veya bakalarnn zor dediinin hi de zor olmadn

anlam ve isbat etmitir.

Toplumu ve hele koca bir mmeti ilgilendiren byk deiiklikler, tedrc denilen bir sreci gerekli klar. B ir katn merdivenlerini birer ikier admlamadan tmn

birden atlamaya kalkan insan, aceleciliinin cezsn belki sakatlanarak ekecek , artk basamaklar birer birer bile kamayacak hale gelecektir. Konuyla ilgili

gnmzde tm mslmanlarn yapmas gereken, ncelikle dnyadaki tm mslmanlar farkl mezhep ve ictihadlarna ramen Allah iin sevmek, birbirleriyle

hangi alanlarda iliki kurabileceklerse kurmaya alp mmet bilincine ulamak olmal. Hacda hem halkn ve hem de limlerin yararlanaca dnya

mslmanlarnn bilinlenip birlemesi iin organizeler yaplmal. Farkl lkelerdeki mslman lim ve aydnlarn, yazar ve izerlerin arasnda cidd iliki ve iletiim

oluturulmal. Mslmanlar, kfirlerin izdii coraf snrlar reddetme tavr olarak farkl lkelerdeki m'minleri, yani kardelerini ziyret etmeli. nternetten, d

ticaretten yararlanmal, farkl lkelerden gelin ve dmatlar edinerek ak rablk ba oluturmal, dpolitikay en az i politika kadar tkip e tmeli. Mslman genler

mutlaka Kuran kltr ile birlikte Arapa ve ngilizceyi ok iyi renmeli. Mslman imamlar, hatipler, hocalar, retmenler, yazarlar resm hutbe, resm sylem,

resm program yerine slm leminin ortak sorunlarn ve Kuran zmleri gndeme getirmeli. Vatandalk yerine slm kardelii vurgulanmal. Vatann

mslman iin slmn hkim olduu her yer olduu sylem ve eylemle ortaya konulmal. Var olan un, ya, eker bir araya getirilip gzel helvalar yaplmal.

Mehdi bekleyen insanlar, zm Hz. sann gkten inip kendilerini kurtarmas olarak grp grevlerini kuanmaktan kaanlar bilsinler ki, kurtulu, aralarndan bir

nder (imam, halife) karp onunla birlikte Kurann emrettii ekilde cihad etmekle mmkn olacak tr. Snnetullah budur. Byle bir lider, namaz imam gibi

toplumun nnde (gerisinde deil), dnyev riskin en byne tlip olacak ekilde ve toplumun kardei, ilerinden biri olacak tr. Hicret rneindeki Byk nder

gibi, gemiyi en son terk eden kaptan olmay seecektir. Tek bana mmet (16/Nahl, 120) olmakla birlikte, ayn zamanda insanlara imam/nder olan (2/Bakara,

124) brhim gibi putlarla ve putularla mcdelenin bedelini gerekirse atee atlarak demekten ekinmeyen birisi olacaktr. Takyye yapmas, baz ruhsatlar

kullanmas ciz olmayan, mslmanlarn izzet ve onuruna halel getirmeyen, ok net olarak lh mesaj insanlara ulatran rnek ahsiyet olacaktr lider/halife. O

ne geip yryecek, arkasndan mmet yryecektir.

Halife kelimesi, h-l-f (halefe) kknden tremitir. Halefe, geride kald, sonradan geldi anlamndadr. "Halife" selefin yerini a lan, sonradan gelen (nesil), istihlf

edilen, birinin yerine braklan demektir. Ayn zamanda bu kelimenin kapsam iinde veklet ve yneticilik de vardr. "Hilfet" halife olmak, halifelik, reislik,

bakanlk, birinin yerine gemek, onun adna i yapmak ve onu temsil etmek anlamna gelir. Istlahta ise; "Hz. Peygamber (s.a.s.)'den sonra, Ona halef olarak

m'minlere emr olmak" eklinde tarif edilmitir. Bey'at sonucu m'minler adna tasarruf yetkisine sahip olan ve ahkmn tatbikini salayan kimseye halife denir.(Rgb el-Isfehn, el-Mfredt, s. 105-106)

Halifenin oulu halif ve hulefdr. stihlf ise, birini halife (temsilci/ard) klmak anlamndadr. H-l-f (halefe) kknden treyen kelimeler Kur'an'da oka (127

yerde) geer. Ama konumuzla direkt ilgili olarak halife kelimesi Kur'an'da 2 yerde (2/Bakara, 30 ve 38/Sd, 26), halife'nin oulu halif 4 yerde (6/En'm, 165;

10/Ynus, 14, 73; 35/Ftr, 39), Hulef kelimesi de 3 yerde (7/A'rf, 69, 74; 27/Neml, 62) geer. stihlf kelimesi ise Kur'an'da 4 ayette (6/En'm, 133; 7/A'rf,

129; 11/Hd, 57; 24/Nr, 55) zikredilir. Yine konuyla dolayl ilgili half kelimesinin de 2 ayette (7/A'rf, 169; 19/Meryem, 59) getii grlmektedir.

Allah, yeryzn mar etmek, insanlar Allah'n kanunlarna gre ynetmek zere yaratt Adem ve neslini halife olarak yaratacan belirtiyor. "Yeryznde bir

halife yaratacam" (2/Bakara, 30) ifadesinden Hz. Adem yaratlmadan nce yeryznn yaratldn reniyoruz. Hz. Adem yeryznde halife olarak yara tld.

Papazlarn dedii "Hz. Adem cennette yasak meyveyi yemeseydi imdi biz cennetteydik" sznn yanl olduunu Kur'an'dan anlam oluyoruz.

Allah meleklere yeryznde halife var edeceini bildirmekle, insan yeryznn hkimi ve yaratklar arasnda hkmedecek biri yapacan belirtmitir. Ayetteki

"halife" kelimesinde hkimiyet anlam vardr. Yeryznde halife olmak, yeryznn hkimi ve yneticisi olmak demektir. "Ey Dvud! Biz seni yeryznde halife

yaptk. O halde insanlar arasnda hak ve adletle hkmet." (38/Sd, 26). yetten de anlald gibi burada "halife" hkm veren, yneten anlamnda kullanlmtr.

Bu nedenle insanlar arasnda hak ve adletle hkmetmesi Hz. Davud'dan istenmektedir. "Yani ey Dvud, seni hkmdar yaptk ki iyilii emredesin ve ktlktensakndrasn. Bylece senden nceki peygamber ve salih nderlere halef olasn" denmi olmaktadr. "Sonra da, sizin nasl davranacanz grmek iin onlarn

ardndan sizi yeryznde halifeler kldk." (10/Ynus, 14). "Yani onlarn yerine a rtk siz hkmedeceksiniz." Halife kelimesiyle, nesil nesil birbirini takip edecek ve

nesillerden her birinin dierine halef olaca bir canl tr kastedilmitir. Yine Hz. Nuh ve kavmi iin de yle buyrulur: "Onlar (yeryznde) halifeler kldk;

yetlerimizi yalanlayanlar da (denizde) boduk." (10/Ynus, 73)

Bu yetlerde "halife" kelimesi, szlk anlam olan; bakasnn yrtt bir ii, ondan sonra yklenip yrten anlamndadr. Ancak devralnan i, hkimiyetle ilgili

bir itir. Nitekim Hz. Adem iin "halife" kelimesinin kullanld yetten hemen nceki yette: "Allah, yerde ne varsa hepsini sizin iin yaratt." (2/Bakara, 29)

buyurulmaktadr. Demek ki Hz. dem'in halife klnd ey, yeryznn hkimiyet ve ynetimiyle ilgili bir itir.

"Allah, iinizden iman edip slih amel ileyenlere, onlardan ncekileri halef (g ve iktidar sahibi) kld gibi, onlar da yeryzne halife klacana, onlar iin rz

olup beendii dini temelli yerletireceine ve korkularn gvene evireceine dir sz vermitir. nk onlar Bana kulluk eder, hibir eyi Bana irk/ortak

komazlar. Bundan sonra inkr eden kimseler fsk (yoldan km) kimselerdir. Namaz kln, zekt verin, Peygamber'e itaat edin ki, size merhamet edilsin. nkr

edenlerin, Bizi yeryznde ciz brakacaklarn sanmayn. Onlarn varacaklar ye r atetir. Ne kt dn yeridir." (24/Nur, 55-57)

Bu yetler, iktidar deiiminin, iktidarn ileyiinin ve amacnn temel deikenlerini aka belirtir: man, slih amel, yalnz Allah'a ibadet ve hibir eyi O'na irk

komama; dinin yerlemesi, korkularn gvene dnmesi; namaz ve zektn yerine getirilmesi, Peygamber'e itaat.

Allah, bata Hz. Adem olmak zere btn insanlar kendi hkmlerinin uygulayclar olsunlar diye yara tt. Btn insanlar doutan birer halife adaydr. Kim bu

emaneti hakkyla tam veya tayorsa, onun halifelik sfat devam ediyor demektir. Allah'n hkmne uymayp, O'nun dininden yz evirenler, yani ilh emaneti

tamayanlar ise o kutsal ve stn halifelik sfatn koruyamayanlardr.

Kuran- Kerimde konu ile ilgili ayetlerden anladmza gre Allah Tel, genel anlamda btn insanlar yeryznn halifeleri olarak yaratmtr. Yeryzndeki

btn yaratklar, insanolu iin yaratlm, onun hizmetine sunulmutur; insan yeryznn efendisi ve halifesidir. Bu halifelik gerei btn insanlar ilk plnda

Allaha iman etmekle ve bu imann sonucu olarak Onun hkimiyetini kabul etmekle ykml tutulmulardr. nsann yeryz halifelii, onun ynetim ve

davranlarda Allahn hkmn uygulamas demektir. Bu uygulamalarda Allahn kanunlar mutlak ldr. nsan, yeryznde halifeliini ifa ederken bu lnn

dna kamaz, bu hkmlere aykr hareket edemez. nk Allah, yeryznde halife olarak grev lendirdii insana mutlak bir serbestlik vermi deildir. nsan iin

birtakm kurallar ve snrlar izmi ve bunlar amamasn istemitir.

Allah, bu ykmll yerine getirmeyenleri, yerler ine bakalarn istihlf etmekle, bakalarn halife yapmakla tehdit ediyor. Buna gre halifelik makamnda,

yalnzca bu makamn gerek tirdii ykmllkleri yerine getirenler ka labiliyor. Yalnz bu kiilerin bu makamda kalabilmelerine de hususi hilfet adn veriyoruz.

Tarih boyunca bu anlamda toplumlar birbirlerinin yerine gemi ve halifelik onlar tarafndan gerekletirilmitir. Allahn halife yapacana ve onlar yeryznde

hkim klacana yemin ile sz verdii kimseler (24/Nur, 55), Onun dinini yeryznde hkim klanlar ve insanlar tutlarn tasallutundan kurtarma savan

srdrenlerdir.

ster genel, isterse zel anlamda olsun hilfet, Allahn dinini hkim k lmak zn tar. Bu z, hilfetin sosyal alanda da hissedilir olup, gereklemesiyle ve

7/31/2019 170- L L - E M R

6/38

tekiltlanmasyla siyas bir grnm kazanr. Allah, Hz. Davuda kendisini yeryznde halife kldn bildirmekle birlikte ona; insanlar arasnda hak ile (Allahn

hkmleri ile) hkmetmeyi (38/Sd, 260) emretmitir. Hz. brahim de kendisinin insanlara imam (halife) klnd haberini Allahtan alnca, soyundan geleceklerin

de bu makama ykseltilmelerini istemi, Allah ise bu ahdinin zlimler hakknda szkonusu olmayacan (2/Bakara, 214) bildirmitir. Anlalmaktadr ki halifelik,

Allahn hkimiyetinin her alanda btn aklyla ortaya kmas demektir. Btn insanlar bununla grevlidir. Byle bir makama ykselmek isteyen, daha dorusu

bu makamdan dmek istemeyen toplum da ona gre dav ranmak zorundadr. Bu tr toplumun en yksek temsilcisi ise, yeryzndeki halifelerin kendi hr

iradeleriyle setikleri halifedir. Halife, bu emaneti yklenebilecek nitelikte olmaldr. nk emanetlerin ehil kimselere verilmesi, Kurann emirleri arasndadr

(Bkz. 4/Nis, 58).

Hilfet, bir iardr, bir semboldr mslmanlar iin, hatta nmus ve izzet meselesidir. Tm igal a ltndaki ehirlerimizin ve tm mslmanlarn, hatta tm

mazlumlarn kurtuluu iin, dnya ve hiret nimeti iin paroladr hilfet.

Sahi, aslan nerede dm ve nereden kalkacakt? zell ikle, olaya hamsetle yaklamaya devam eden ulusalc ve asabiyecilere sormak ve bunun cevabnnhangi tavr ve eylemle olacan cevaplamalarn istemek gerekiyor .

pi kopan tesbihim, da lm tane tane;

Ac ama tesbihim, hani nerde imme?

slm Devlet Bakan Olarak ll-Emr Ya da Halife

Siyas anlamda halfe veya ll-emr: Bey'at sonucu m'minler adna tasarruf (ynetme) yetkisine sahip olan ve Allah'n indirdii ahkmn adlet ve istire ile

tatbikini salayan k imse demektir.

Hilfetin akd temeli, mmetin halifeyi seme hakk bulunduu esasna dayanr. ll-Emr veya Halife, zel bir seim olan beyatla seilir. Ehl-i Hal vel-Akd denilen

mmetin sekin temsilcileri tarafndan beyatla seilerek grev alr. Bu kurumun; imam veya halife denen ll-emr kfre meyleder, aka fsk olan ileri yapar,

ynetimi hakkyla icr edemeyecek duruma derse halifeyi azletme (hal etme) yetkisi vardr. Halife, eriat, bu sekin temsilcilerden oluan organla istire

ederek icra eder. Bu organ, ayn zamanda r organdr.

Halifelik, btn mmetin balln gerektirecek ekilde, dini ve mslmanlar, tm insan zellikleri korumak, sosyal hayat idare etmek konusunda Hz.

Peygambere halef olmak demektir. slm devlet ynetiminde olmazsa olmaz olan temel esaslar: Bey atla baa geen halifelik/imamlk, adlet (Allahn

indirdikleriyle hkmetmek) ve r prensipleridir. Beyatla ibana gelmeyen, adlet ve r prensiplerine yeterince uymayan kii, mslmanlarn ll-emri

olamaz.

ll-Emrin Grevleri

Allahn hkmlerini tatbik etmek,

Namazlar, zellikle Cuma ve Bayram namazlar n kldrmak,

Zekt ve dier vergileri toplamak,

Kadlar (hkimleri) ve valileri tyin etmek,

slam devletinde yaayan fertlerin maln, cann, dinini, ahlkn, neslini korumak.

slam devletinin snrlarn korumak, cihad tanzim etmek,

Ordular hazrlamak, seferberlik emri vermek, komutan tayin etmek ve gerekirse

komutanlk yapmak ,

slam devleti iinde zulme urayanlara veya ihtiya sahibi olanlara yardm etmek,

slam devletinde yaayan fertler arasndaki ihtilaflar zmek ve fitneleri engellemek.

Hz. Peygamber, hayatta olduu srece peygamberlik grevinin yan sra devlet bakanln da ahsnda toplamt. Bu nedenle Hz. Peygamber hayatta iken,

kurulan ilk slam devletinin bakann belirlemek gibi bir problemle karlalm deildi. Dier taraftan Peygamberimiz, kendisinden sonraki halifeyi/ll-emribelirleyen herhangi bir sz de sylememiti. Durumun byle olmas nedeniyle Hz. Eb Bekir (r.a.) halife seilene kadar baz farkl grlerin ortaya ktn

gryoruz. Ancak bu durumlar geici ve olduka ksa bir sre iin szkonusu olmu; bir mddet sonra unutulup gitmitir. Yani bu gr ayrlklar Hz. Peygamberin

vefatndan sonra Hz. Eb Bekir halife seilinceye kadar devam etmi ve onun seilmesiyle son bulmutur. Hz. Eb Bekir, halife seildikten sonra yapt

konumada unlar syledi: nsanlar! Sizin en iyiniz olmadm halde banza getirildim. yi davranrsam bana yardmc olun; saparsam dzeltin beni. Doruluk

emanet, yalan hiyanettir. inizdeki gsz, hakkn alncaya kadar benim yanmda gldr. inizdeki gl de, Allahn izniyle hakk ondan alnncaya kadar

benim yanmda zay ftr. Sizden kimse cihad terketmesin; nk onu terkeden bir kavmi, muhakkak Allah zillete drmtr. Allah'a ve Raslne itaat ettiim

srece bana itaat edin. Allah'a si olursam, bana itaatnz gerekmez! Hilfet kurumunda bu ilk mesaj, bir yandan onun kiiliini ve grev anlayn dile getirirken;

bir yandan da, hilfetin hangi temellere dayandn ve varlk gyesini aklamaktadr.

Rid Halifeler; rnek ll-Emrler

Rasl-i Ekremden sonra, mslmanlarn devlet ve hkmet reisine Rasulullaha halef olan anlamnda halife denmitir. Bu halifelerin ilk drd hemen her

ynyle rnek halifelerdir. Bunlara hulef-i ridn/rid halifeler denir.

Hz. Peygamber (s.a.s.)'den sonra gelen ilk drt halifenin hilfet sreleri, Sadet Asrnn ikinci dnemini tekil eder. slm hukukularnn byk bir ounluu, bu

dnemdeki uygulamalara, alnan kararlara byk bir nem verir ve bunlar slm hukukunun kaynaklar arasnda grrler. nk onlarn uygulamalar Hz.

7/31/2019 170- L L - E M R

7/38

Peygamber'e zaman itibariyle en yakn olmak, O'nun eitiminden gemi olmak, vahyin nzulne tank olmak, snneti yakndan tanmak gibi ayrc zellikler

nedeniyle nem tar, bakalarnn fikir ve dncelerine gre stnlk arz ederler. Hakknda nass bulunmayan konularda Rid Halifelerin uygulamalar olduka

deerlidir. Bunun nedeni ise, onlarn hem veliyy'l-emr olarak m'minlerin kendilerine itaat etmekle ykml olmalar; hem de slm'n zn en iyi kavram

bulunmalardr. Bununla ilgili verilecek rnekler pek oktur. Mesela, Hz. Eb Bekir'in zekt vermeyenlerle ilgili olarak ald karar lar, Hz. mer (r.a.)'in Irak

topraklaryla ilgili grleri ve bunlar etrafndakilere de de lilleriyle birlikte aklayp kabul ettirmesi, Hz. Ali (r.a.)'nin Hricilerle savamak ile ilgili tutumlar kendi

konumlarnda olduu gibi, sonra bunlardan karlan sonu ve hkmlerle ilgileri bakmndan olduka nemlidir.

nk btn bunlarla ilk defa karlalyordu ve bunlarn islm bir zme balanmalar gerek li idi. Yine Hz.Peygamber (s.)'in vefatndan hemen sonra onun

yerine geecek devlet bakann belirlemek konusu ortaya kt. Hz. Eb Bekir'den sonra gelen dier halife de farkl ekillerde belirlendi. Onlar ile ilgili durumlar

slm hukukunda devlet bakannn baa gei yollarnn farkl olabilecei grn belirledi. Bu konuda kesin ve ak bir hkmn bulunmay, bu tabii sonucu

dourmutur. Bu ise slm'n, her ada her toplum iin uygulanabilir olmasnn kantlar arasndadr. Hulefi Ridnden sonra Muaviyenin hilfete gemesiyle

birlikte, hilfetin tarihinde saltanatn egemenlii de balam olur. Artk, 4 halifeden sonra kmil anlamda halifelik deil; eksik halifelik veya ismi halifelik olan

saltanat balam oldu. Emevlerden toplam 14 halife/sultan ibana geti. Emevilerden sonra Abbasilerin uzun saltanat dnemleri balar. Abbasilerden de toplam

37 halife/sultan hkm srmtr. Abbasilerden sonra, 1924teki ilgsna kadar hilfet Osmanllarda kald. 29 halife/padiahn idaresindeki Osmanllardaki hilfet

de ondan ncekilerden pek farkl deildi. Hilfet kurumu, 23 Mart 1924de T.B.M.M.nin 431 nolu kanunuyla tam 1293 yl devam ettikten sonra imdilik tarihe

terkedilmitir.

Hilfetin akd temeli, mmetin halifeyi seme hakk bulunduu esasna dayanr. Halife, zel bir seim olan bey atla seilir. Ehl-i Hal vel-Akd denilen mmetin

sekin temsilcileri tarafndan beyatla seilerek grev alr; bu kurumun halife kfre meyleder, aka fsk olan ileri yapar, ynetimi hakkyla icra edemeyecek

duruma derse halifeyi azletme (hal etme) yetkisi vardr. Halife, eriat, bu sekin temsilcilerden oluan organla istire ederek icra eder. Bu organ, ayn

zamanda r organdr.

Halifelik, btn mmetin balln gerektirecek ekilde, dini ve mslmanlar, tm insan zellikleri korumak, sosyal hayat idare etmek konusunda Hz.

Peygambere halef olmak demektir. slm devlet ynetiminde olmazsa olmazlardan biri beyatla baa geen halifelik/imamlk, adlet (Allahn indirdikleriyle

hkmetmek) ve r prensipleridir. (2)

Kur'n- Kerim'de: "Ey iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber'e itaat edin. Peygamber'e ve sizden olan (mslman) emir sahiplerine (l'l-emre) de itaat

edin. Eer bir ey hakknda ihtilafa derseniz, onu (ihtilaf konusunu Allah'a ve Raslne havle edin. Eer Allah'a ve hiret gnne inanyorsanz (byle yapn).

Bu hem hayrl, hem netice bakmndan daha gzeldir. Sana indirilene de Senden evve l indirilmi olan (kitap)lara da iman ettiklerini bo yere iddia edenlere bir

bakmadn m ki; onu inkr etmeleriyle emrolunduklar halde, yine tutun huzurunda muhakeme edilmelerini arzu ediyorlar. eytan da onlar uzak bir sapknlkla

bsbtn saptrmak ister." (4/Nis, 59-60) M'minlerin kime, hangi artlarda ve nasl itaat edecek leri, neyi kesinlikle reddedecekleri burada aka izah

olunmutur. Rasul-i Ekrem (s)'in, "Kim l'l-emre itaatten bir e l kadar ayrlrsa, kyamet gnnde Allah'a, fiili (ameli) hususunda lehinde hibir hcceti olmayarak

kavuacaktr. Kim de boynunda (l'l-emre) beyat olmayarak ldrese, chiliyye lm ile lr." (S. Mslim, 2/1478, hadis no: 1851; ayrca S. Buhari, Ahkm,

8/105) buyurduu rivayet edilmitir. slm eserlerde "halife", "imam", "l'l-emr" kavramlar hep ayn mahiyeti beyan iin kullanlmtr.

Hanefi fkh bilginlerinden bn Hmam, m'minlerin kendi ilerinden halife/imam seme lerinin sebebi, slm'n hkmlerini ed etmek iindir demektedir (bn

Hmam, Kitab'l-Msyere, s. 265). mam Nesef de bu konuda unlar syler: "zerimizde slm devlet bakan olan halifeyi/imam seilmi grmeden bir gnn

gemesi caiz deildir. mam, devlet bakan olan halifedir. mametin/hilfetin hak olduunu kabul etmeyen kimse dinden kar. nk din hkmlerden bir

ksmnn farz olmas, imamn varlna baldr. Cuma namaz, bayram namaz ve yetimleri evlendirmek gibi... mam inkr eden kimse, farzlar inkr etmi olur

(En-Nesef, Bahr'l-Kelm fi Akaidi'l-Ehli'l-slm). Tarih kaynaklarda, Rasl-i Ekrem (s.a.s.)'in veftndan sonra sahblerin Raslllah' defnetmeden nce halife

seme hususunda titiz davrand kaytldr.

Kfirlerin, tut glerin; Allah'n indirdii hkmlere mukabil olmak ve onlarn yerine gemek zere koyduklar hkmleri reddetmek farzdr. Onlarn, m'minler

zerinde velyet hakknn bulunmayaca hususu kat'idir. Dolaysyla m'minler; kfirlerin veya mrtedlerin istilasna urarlarsa, kuvvetle balarna geen bu

ynetimi kabul etmezler. Onlara kar cihadn farz- ayn olduunu bilirler. Nitekim mam Serahsi; "Cihaddan maksat; mslmanlarn emniyet ierisinde

bulunmalar, din ve dnya ilerini yrtme imknna kavumaldr" der. stila altnda iken dahi m'minlerin mstevlilerin liderine itaat etmeyip kendi ilerinden bir

halife/imam semeleri vaciptir. (3)

&&

mam; ll-Emrin Dier Ad

mam kelimes inin szlk anlam; nde olan, kendisine uyulan, nder, lider demektir. mam kelimesi, anne demek olan el-mm kelimes inden tremitir .

mmet kavram da ayn kke dayal olarak; bir kke, bir ze, bir anne gibi asla bal olan mnsna ge lir.

mam, bir anlamda mmetin nderidir. mam, kendisine uyulan bir liderdir . Bir kk durumundadr ve arkasnda bir cemaat vardr . Bu cemaat de bir imamn/

nderin peinde olduu iin mmet adn almaktadr. mmetsiz imam, imamsz mmet olmaz.

slm hukukunda immet, dnyay din ile idre etmekte peygamberlie veklet etmektir. Mslmanlarn ilerini ynetmek iin Raslullaha vekil olana da imam

denir. mam, mslmanlarn zel bir seim sistemi olan biat ile seilen, mmetin (mslman toplumun) din ve dnya siyasetini idare etmek zere seilmi

mslman nderlere denir. Bu mnda imam, slmla ynetilen bir lkenin mslman bakandr. Bu imama ll-emr, halfe, emrul-mminn de denilir.

Mminler, kendi zamanlarnda mslmanlarn serbest biatyla (zel seimiyle) i bana gelen imama tbi olmak durumundadrlar. Byle bir imama biat etmeden

len mslmanlar hata etmi olurlar.

Namaz kldrmak iin nde olanlara da, namaz imam, namazda nder denmitir. nk o da namazda nde bulunmaktadr ve arkasnda bir cemaat (bir mmet)

namaz iin toplanmaktadr. Namazda mmet durumunda olan cemaat, mm (ana, kk, asl, nder) durumundaki imama yani cemaatin liderine uymaktadrlar.

Peygamberimizin kz Hz. Ftma (r. anh) ile Hz. Alinin (r.a.) soyundan gelen nderlere de imam ad verilmektedir. Bu temiz soydan silsile yoluyla gelen

nderlere Ehl-i Beyt imamlar denilmektedir ki saylar on iki tanedir (Bkz. Buhr, Ahkm; Mslim, mre 9, hadis no: 1821). mam Ali, mam C fer-i Sdk,

mam Zeynelbidin gibi.

Dikkat edilirse, bunlarn tmnde bir nderlik ve peinde olan bir cemaat olgusu (mmet) sz konusudur. mam, zet olarak, bir toplulua nder olan demektir.

7/31/2019 170- L L - E M R

8/38

Gnmz Trkiyesinde, imam kavramnn dier btn anlamlar kaybolmu ve ya lnzca namaz/cmi imaml mns kalmtr. O da, ounluun kafasnda basit

karl olan bir kavramdr.

Grnen o ki, bugn parampara olan slm mmetini ilimde, siyasette ve toplumsal hayatta bir araya toplayacak mslman imamlara -nderlere, rehberlere-

ihtiya vardr. Mslmanlarn biatyla (zel ve serbest tercih ve onaylamasyla seilmi) halifelere de imam denildiini tekrar hatrlayalm. Mslmanlar, bu ek ilde

seilmi bir imamn nderliinde her tr ilerini ve ibdetlerini daha iyi yerine getirirler, yaadklar corafyay daha iyi slah ve tanzim ederler.

Mslmanlar, her devirde bol miktarda meydanda olan kfr ve irk imamlarn ok iyi tanmal, onlarn peinden gitmemelidir. Onlarn kurduu dzenlere,

ortaya koyduklar dnya grlerine ve hayat anlaylarna kar dikka tli olmaldr. (4)

Raslullah'n vefatn mtekip ashbn imam/halfe setikleri ve slm mmetinin imamsz bir zamannn gemesine rz gstermedikleri tevtren sbittir. Nitekim

Hz. Ebbekir, mehur ilk hutbesinde buna iaret ederek diyordu ki; "Haberiniz olsun ki, Muhammed (s.a.s.) vefat etmitir ve bu dini ayakta tutacak bir reisemutlaka ihtiya vardr." Muhtemel bir zararn defedilmesi ve mmetin eitli maslahat bakmndan da imam/halfe seilmesinin vcip olduunda icm edilmitir. Bu

nedenle herkes Hz. Ebbekir'in szn yrekten kabul etmitir (Taftazn, erhu'l-Makasd II/271).

Taftazn, unlar da sylemektedir: "mmet-i kbr meselesi, itikad esaslardan olmayp fkh ilgilendiren bir meseledir. Fkh kitaplarmzda zikredilmitir ki;

millet iin, dini yaatacak, snneti ayakta tutacak, mazlumlar koruyacak ve hakly hakszdan ayracak bir bakana/imama mutlaka ihtiya vardr (Taftazn, a.g.e.

II/27). mamn seimi ise; "ehl-i hall ve'l-akd"in semesi ile olur. Dier bir gre gre; daha evvelki imam tarafndan bir tavsiye ile beraber halkn ileri

gelenlerinin bey'atndan ibrettir. Bu iki gr arasnda gerekte byk bir ayrlk yoktur. Bu ihtilf, ilk halfelerin tesbit tarzndan ileri gelmektedir.

Mslmanlarn ll-emri Olan mamda Aranan artlar: mamn mkellef, mslman, hr ve e rkek olmasndan baka u artlar da tamas gerekir:

1- lim: mmete aday gsterilecek kimse, Allah'n insanlara bildirdii kanunlarn tam mnsyla bilip derinliine nfuz edecek kadar lim olmaldr.

2- Adlet: mamla aday olacak kimsenin dil olmas gerekir. Bu makam, adletle i grmesi gereken btn dier makamlar idare ve kontrol eden bir makamdr.

O halde imamn her eyden evvel dil olmas gerekir. A llah'n indirdikleriyle hkmetmeyenlerin, zlilmlerin ta kendisi olduklarndan (5/Mide, 45) mamlarn,Allah'n hkmn gereken titizlikle uygulamalar ar ttr. Yine adlet, fskn (fskln) zdd olduundan, dil olmas gereken imamn, gnahlarda srar eden veya

byk gnah ileyen birisi olmamas gerekmektedir.

3- ktidar ve ehliyet: Dinin korunmas, dmanla sava, Allah'n hkmne uygun eitli kanunlarn karlmas, slm'a uygun hkmlerin konulmas ve er'

cezalarn (hadlerin) tatbik edilmesi gibi birok hususta imamn, zamannda karar ve rmesi ve bu karar yerinde tatbik edebilecek ehliyete ve fevkalde bir siys

basrete sahip olmas gerekir. Baz eserlerde ayr birer sfat olarak zikredilen cesaret, ictihad ve rey sahibi olmas da iktidar ve ehliyetin iinde deerlendirilebilir

(Taftazn, a.g.e. II/271).

4- Bnyesinin salam ve rzsz olmas: mmet makamna gelecek kimsenin delilik, krlk, sarlk, dilsizlik, iki el ve ayann yokluu gibi noksanlklardan ber

ve duyularnn salam olmas lzmdr. nk bu noksanlklar, imamn zerine ald ileri baaramamasnn sebeplerindendir. Bu bakmdan eer bu eksiklikler,

ahsn sadece grnn ilgilendiren cinsten ise, o zaman bu art, bir kemal art olur (bn Haldun, Mukaddime I/342-343). Mesel krlk, sarlk, dilsizlik

sebebiyle imam azledilir; fakat ar iitmek ve kekemelik sebebiyle azledilemez.

mmet makamna gelecek kimsenin Kurey'li olmasna gelince; "mamlar Kureytendir" hadis-i erifi ile ileri srlen bu art, baz limler, mesel Ebbekir

Bkllni gibi ilim adamlar kabul etmemilerdir (Bkz. bn Haldun, Mukaddime, 345). Bu hususta bn Haldun'un gr udur: "Halfenin/imamn Kurey'ten

olmasnn art koulmasnn asl sebebi, Kurey'in devleti idare ve koruma kudretine sahip olduu ve ekimeleri ortadan kaldrabildii iindir. ri', hkm ve

kaideleri yalnz bir kavim, bir asr ve sadece bir toplum iin ortaya koymamtr. Mslmanlarn idaresi banda bulunacak kavmin, devleti idare ve koruma

kuvvetine sahip ve kendi zamannda dier kavimlerden stn olmas arttr. ri'in maksad herhalde ite budur. Bu aklamalardan halfeliin, her asrda Kurey'e

mahsus olaca deil; her lkenin o zamanda devleti idare etme kudretine sahip olan kavmin elinde olaca anlalr ve o kavim devletin bana geer" (bn

Haldun, Mukaddime, I/345-347).

"Ey iman edenler, Allah'a itaat edin, Peygamber'e itaat edin ve sizden olan l'l-emre (emir sahiplerine) itaat edin." (4/Nis, 59). Bu yet-i kerimeye gre,

imama/halfeye itaat farzdr. Yalnz, bu itaat imamn Allah'n emrine uymas ile kaytlanmtr. "Allah'a isyan konusunda yara tlmlara itaat edilmez." (Mslim,

mre 38, hadis no: 1839) "Masiyet emredilirse, ne dinlemek vardr, ne de itaat! (Buhr, Ahkm 4; Mslim, mre 38, hadis no: 1839)

Eer halfe Allah'n emrine uymazsa, kendisi ikaz edilir; dinlemezse azledilir. Nitekim Hz. Ebbekir (siyasetin dsturu saylan) mehur ilk hutbesinde bu hususu

yle aklar: "Ben, sizin en hayrlnz olmadm halde banza gemi bulunuyorum. Eer doru yolda yrrsem bana yardm ediniz; dorudan saparsam bana

gerek yolu gsteriniz. Doruluk emnet; yalan ise hiynettir. inizde zayf bir kimse, hakkn kendisine vere rek rahatlatncaya kadar nazarmda kuvvetlidir.

Kuvvetli de, bakasnn hakkn ben kindisinden alncaya kadar yanmda zayftr. Hi biriniz Allah yolunda cihad terk etmesin; nk cihad terk eden kavmi C enb- Allah zillete drr. Bir kavimde de ktlkler yayldm, Allah onlar genel bellarla terbiye eder. Ben A llah ve Raslne itaat ettiim mddete bana itaat ediniz.

Eer Allah ve Peygamberine itaat etmezsem sizin de bana itaatiniz gerekmez!" (et-Taber, Trihu'r-Rusl ve mlk, IV/1829). Tabernin bu naklinden de anlald

gibi, immet makamnda olan kimseye Allah ve Raslne bal olduu mddete itaat edilir. Allah'a kar isyan eden bir kimseye itaat etmeme, slm'da ok

mehur ve bilinen bir prensiptir. (Geni bilgi iin bkz. El-Mverd, el-Ahkmu's-Sultniyye, terc. Ali afak, s. 5-25) (5)

Banda ll-Emr Olan slm Devletinin Temel zellikleri

Kuranda imm ve immetle ilgili yetler, ahkmla ve Allahn indirdiiyle hkm konusunu ieren yetlerle birlikte deerlendirildiinde, bu konudaki hadis-i

erifler ve slm limlerinin grleri nda u gerekler ortaya kar:

1- slm, ynetim sahasnda mkemmel bir sistem getirmitir. Bu, slmn her zamana ve her yere uygun olduunu, evrensellik ve kapsamlln bize gsterir. Bu

dzen ebeddir ve k ymete kadar da tatbiki mmkndr. Bu mmetin sonra gelenlerine yaraacak sistem, nce gelenlerine yaraan ve asr- sadet rneindeortaya kan sistemden bakas deildir.

2- mmetin vcip oluu, Kitap, snnet, icm ve er kurallarla sbittir. Bu mmetin temsilcileri olmalar, bu nemli konuda mmetin vekili olmalar bakmndan

ehl-i hal ve l-akde yneltilen b ir farz- kifyedir. Ehl-i hal ve akd bu ite zayflk gsterirse, bu vcib in yerine getirilmesi iin gc yeten her mslman gay ret

gstermedike kendilerini vebalden kurtaramaz ve gc yetip de bu faliyeti gstermeyen herkes gnahkr olur.

7/31/2019 170- L L - E M R

9/38

3- slm, hkm alannda bir dzen getirmemitir. slm devleti diye bir ey olmaz. Mslmanlara chiliyye dzenlerinden farkl bir slm devletini kurmak farz

klnmamtr diyenlerin iddis kesinlikle btldr, geersizdir.

4- mmet vesiledir; gye deildir. Gye, Allaha ibdet/kulluk yaparak Onun rzsn kazanmaktr. mmet mmetin hayr ve adlet zere kalmasn, hakkn hak,

btln da btl olarak kabul edilip bunun geerli klnmasn salamaya bir vesiledir. O mmet ki, iyilii emreder , ktlkten sakndrr ve Allaha inanr; Onun

indirdikleriyle hkmetmek iin Kurana uygun dzenin olumas iin gayre t eder. Kendisinin ve toplumunun, slm deiim ve dnm iin tm gayre tlerini

seferber eder; bu gayre tlerini de, beer metotlara gre deil; Allahn izdii hudda ve Rabbn usle gre ortaya koyar.

5- mmetin hedeflerinin en nemlisi, dini korumak, dnyay da din ile ynetmektir. Bu ise, imamn boynuna taklan grevlerin en nemlisidir. Zira din ile

siyaseti/ynetimi ayran ve dnyay bu dinin dnda yneten mmin olamaz (5/Mide, 44). Dini siyasetten ayrp din baka, devlet baka dey ince; devlet dinsiz,

din de devletsiz/gsz kalacaktr.

6- zzet, eref ve slm mmetinin ayakta kal, ancak Allahn kitab ve Raslnn snnetinin hkmne dnmekle mmkndr. Dini koruyup mslmanlara izzet

ve ere flerini ide etmek, slm hilfeti/immeti oluturup onun uygulanmasna almakla gerekleebilir.

7- mmete geli usl, Kuran ve snnet ilkeleri inenmemek artyla mmete braklmtr. Rid halfelerin i bana geli ekilleri ve beyatn yapl tarz rnek

alnmal ve bu rnekler aa uyar lanabilmelidir.

8- mmete dayal sistemde 3 ana esas dikkate alnmaldr. Bunlar; beyat denilen slma has zel seim sistemi, adlet denilen Allahn indirdiiyle hkmetme

(5/Mide, 45) ve zerre kadar hakszlk yapmama gayre ti, istire denilen emin ve ehil kimselerle, iinin uzman ve dinini yaayan takv sahibi gvenilir kiilerle

danarak onlarn neri, eletiri ve tavsiyelerini dikkate a lma eklindeki uygulamadr.

9- mam seme yetkisine sahip olanlar, ehl-i hal vel-akd diye isimlendirilen mmetin en lim ve sekinleridir. Demokrasilerde olduu gibi seime btn insanlar

direkt olarak katlamaz. rya da bundan dolay, en uygun ve en akll olanlar seilir. ada demokrasilerde olduu gibi milletvekili olabilmek iin insanlar ikn

etmeye (kandrmaya) ve bu uurda bo yere ve oka para harcamaya ve propaganda yapmaya gerek de yok tur.

10- mmet, verset yoluyla (babadan oula) intikal etmez. slm, bir rka, bir soy ve kabileye ayrcalk verme anlayn kabul etmez. Krallkla immetin bir fark

da; birinde soy, dierinde ehliyet/yetenek ve en uygun olan belirlemenin ne kmasdr.

11- Beyat, immete lyk bir imamn bulunduu vakit mslmann boynuna bortur. Aksine bir tavr, kiinin chiliyye lm ile lmesini sonulandrabilir. Keyf ve

ind gerekelerle beyat bozmak da, mer imamn mer her emrine en kk bir itaatsizlik de haramdr.

14- Devrim yoluyla ve zorla immete gemek, er bir yol deildir. mmet, mmetin beyat olmakszn gereklemez.

15- mam adaynn o makama ehil olabilmesi iin immete ait artlar tamas gerek ir.

16- mamn, mevcut insanlarn en faziletlisi olmas art deildir. Zaten bunu tesbit de mmkn olmayabilir. Evl olan, faziletlilerden biri olmas, mslmanlara en

faydal ve en uygun olannn seilmeye allmasdr.

17- mmetin maslahatyla ilgili olarak imamn zerinde birok grev vardr. Bunlar imamn yerine getirme zorunluluu ve sorumluluu vardr. Fakat bu grevleriyerine getirebilmesi iin kendisine yardm edilmesi, kendisinin mmet zerindeki haklarndandr.

18- dil imama kar kmak ve fitneyi uyandrmak haramdr, byk gnahlardandr. Allahn indirdii hkmlerle hkmettii ve masiyeti emre tmedii mddete

imama itaat vciptir. eriata ters den yerde, Allaha isyan kabul edilecek durumlarda itaat ise haramdr. mamlarn otoritesi, Kitap ve snnete uygun

davranmasna baldr. Allaha itaat ettii mddete kendilerine itaat edilir. Allaha kar geldiklerinde de kendilerine kar gelinir. Yaratcya isyanda mahlka itaat

yoktur. Kim isyanda onlara itaat ederse, gnah hem emredene ve hem de emri uygulayanadr.

19- r, mer ve gereklidir. mamn seilmesi nnda rnn olmas vcip olduu gibi, halkn ilerinin dzenlenmesinde de r gereklidir. Bu, halkn direkt

veya dolayl seimiyle oluabilecek Danma Meclisi eklinde seilecek milletvekillerinden veya slma ters dmeyen an anlay ve ihtiyalarna uygun farkl

ekillerde istire meclisinden oluabilir.

20- slm hukuk sistemi ve ynetim tarz, gemite ve bugn uygulanan beer sistemlerin tmnden farkl zelliklere sahiptir. Gtt ama, gyeye gtren

aralar, vesileler, hedefler, dayand kaynak/referans, ulamak istedii hedef... ynnden saylamayacak fark vardr. O, beer dzenlerden ok ayr bir

sistemdir. Onunla beer hkm, rejim ve kanunlar kyaslamak mmkn deildir. (6)

Kurn- Kerimde ll-Emr Kav ram

Kurn- Kerimde ll-Emr kavram iki yerde geer: 4/Nis, 59; 83. ll-Emr terimiyle hemen hemen ayn anlamda kullanlan nder anlamnda "imam"

kelimesi, Kur'n- Kerim'de tekil olarak 7, oul olarak da 5 olmak zere toplam 12 yerde gemektedir. Kurn- Kerimde Halfe kelimesi 2 yerde, onun oullar

Halif ve Hulef ke limesi de 7 yerde zikredilir.

ll'l-emr, veliyy'l-emr'in ouludur. Kur'n- Kerim'de l'l-emr tbirinin getii ilk yette, onlara itaat emri yer alr (4/Nis, 59). l'l-emr tbirinin getii bu

yetten nceki yet, emnetlerin ehline verilmesi ve ad letli hkm verilmesini istemektedir. 4/Nis, 59 yeti, bunun devam niteliinde, itaat konusunu ele

almakta ve itaatin Allah'a, Peygamber'e ve l'l-emre gsterileceini, ekime durumunda zmn, Allah'a ve peygamber'e gtrlerek bulunacan

belirtmektedir. 4/Nis, 60 yeti ise, Kur'an'a ve nceki kitaplara iman ettiklerini iddi eden bazlarnn, tutun nnde muhkeme olunmalarn istedikleriniaklyor. Bu durumda pepee gelen bu yetin, ncelikle, "kamu ileri"ni ele aldn dnebiliriz; iin ehline verilmesi, adletli hkm verme, l'l-emre itaat

edilmesi. yette geen l'l-emr ifdesi de ncelikle, kamu/siyaset ilerini yrtenler biiminde anlalabilir.

Daha sonraki yetler (4/Nis, 61-64) ise, mnfklarn itaatsizliklerini dile getirmekte ve peygamberlerin itaat edilmek zere gnderildiklerini belirtmektedir.

4/Nis, 65 yeti, konuyu daha da pek itiricidir. "Rabbine andolsun ki aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem tyin edip sonra senin verdiin hkm ilerinde bir

sknt duymadan tamamen kabul etmedike iman etmi olmazlar." 4/Nis, 69 yeti ise, Allah'a, Peygamber'e itaat edenlerin, Allah'n nimete eritirdii

7/31/2019 170- L L - E M R

10/38

peygamberler, sddklar/dosdoru olanlar, ehidler ve slihler/iyilerle beraber olacan bildiriyor.

l'l-emr kelimesinin getii ikinci yette ise, dzeni temsil eden l'l-emr'e itaat ile dzensizlii temsil eden eytann izinden gitme, birbirine kart iki durum

olarak sunulur (4/Nis, 83). Bu ye t, l'l-emr tbirine, daha geni bir kavram ykler gibidir. Buna gre l'l-emr, haberlerden (edinilen bilgilerden) akl yrterek

birtakm sonular karma gcne sahiptir, uzman kiilerdir. (7)

4/Nis, 59 yeti, eitli ilkeler vazetmektedir:

Allah'a ve Raslne her konuda itaat edilmesi arttr.

Allah ve Raslnn yan sra, l'l-emre de itaat edilmesi gerekir.

Belki l'l-emrden, emir sahiplerinden farkl dnlebilir; ama Allah ve Raslnden farkl dnlemez, onlara kaytsz artsz itaat gerekir.

Emir sahipleri ile halk arasnda veya emir sahiplerinin kendi aralarnda bir gr ayrl kt takdirde, meselenin Allah'a ve Raslne gtrlmesi lzmdr.

Burada birka hussun belirtilmesine ihtiya var. Birincisi, ye tteki "Allah" ifdesinden maksat, "Allah'n Kitab", "Rasl"den maksat da "Hz. Muhammed'in

Snneti"dir. yet sadece Hz. Peygamber zamanndaki mslmanlara deil, daha sonra gelecek olan mslmanlara da seslenmektedir ve kendisinden sonra

Peygamber'i "snnet"i temsil etmektedir. kinci husus, "meseleleri Allah ve Raslne gtrmek", Kur'an ve Snnet'in lafzna bakarak zlemeyen bir meseleyi,

szkonusu iki kaynan rhuna bakarak zmek demktir. ncs, "emir sahipleri" sarhatle yneticilere atfta bulunduu gibi, ayn zamanda limlere ve

mslman aydnlara da atfta bulunmaktadr. Haddiztnda, "emir sahipleri" denilirken, mslman toplulua yn verme ve nderlik yapma konumundaki her

mslman (etkili ve yetkili kii) kastedilmektedir. 4/nis, 83'deki l'l-emr, "isbetli karmlar yapabilenler" olarak trif edilmektedir. Bu da gstermektedir ki,

slm'da emir sahiplii (otorite) veya liderlik basret ve ilme sahip olanlarn hakkdr ve slm, babadan oula geen, aristokratik veya oligarik ynetimin hibir

biimini kabul etmez. (8)

"Hatrla ki Rabbin melek lere: 'Ben ye ryznde bir halife yaratacam' dedi. Onlar: 'Biz hamdinle Seni tesbih ve Seni takdis edip dururken, yeryznde fesat

karacak, orada kan dkecek insan m halife klyorsun?' dediler. Allah da onlara: 'Sizin bilemeyeceinizi Ben bilirim' dedi." (2/Bakara, 30)

"Bir zamanlar Rabbi brhim'i birtakm kelimelerle snam, onlar tam olarak yerine getirince; 'Ben seni insanlara imam/nder yapacam' demiti. 'Soyumdan da

(imamlar/nderler yap, y Rabbi!)' dedi. Allah: 'Ahdim zlimlere ermez (onlar iin sz vermem)' buyurdu." (2/Bakara, 124)

Ey iman edenler! A llah'a itaat edin. Peygamber'e ve sizden olan llemre (emir sahipler ine/idarecilere) de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla de rseniz

Allah'a ve hirete gerekten inanyorsanz onu Allah'a ve Rasl'e gtrn (onlarn tlimtna gre halledin); bu hem daha hayrl, hem de netice bakmndan daha

gzeldir. (4/Nis, 59)

Onlara gven veya korkuya dair b ir haber gelince hemen onu yayar lar; halbuki onu, Rasle veya arala rnda onla rdan olan ll-emre (yetki sahib i kimselere)

gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz hri, eytana uyup

giderdiniz. (4/Nis, 83)

"Sizi yeryznn halifeleri klan, size verdii (nimetler) hususunda sizi deneyip snamak iin kiminizi kiminizden derecelerle stn klan O'dur. phesiz Rabbin,

cezas abuk olandr ve ge rekten O, balayan, merhamet edendir." (6/En'm, 165)

Eer antlamalar ndan sonra yeminlerini bozarlar ve dininize saldrr larsa, kfrn imamlarna/nderlerine kar savan. nk onlarn yemin (diye bir eyleri)

yoktur. (Onlara kar savarsanz) umulur ki kfre son verirler. (9/Tevbe, 12)

Her insan topluluunu, imamlar/nderler i ile bir likte aracamz gnde kimler in amel defterleri sandan ver ilirse, onla r, en kk bir hakszla uramam

olarak ame l defterlerini okurlar. (17/sr, 71)

"Allah, iinizden iman edip salih amel ileyenlere, onlardan ncekileri halef (g ve iktidar sahibi) kld gibi, onlar da yeryznde istihlf edeceine (halifeler

yapacana), onlar iin rz olup beendii dini temelli yerletireceine ve korkularn gvene evireceine dair sz vermitir. nk onlar Bana kulluk eder, hibir

eyi Bana ortak komazlar. Bundan sonra inkr eden kimseler fsk (yoldan km) kimselerdir. Namaz kln, zekt veren, Peygamber'e itaat edin ki, size

merhamet edilsin. nkr edenlerin, Bizi yeryznde ciz brakacaklarn sanmayn. Varacaklar ye r atetir. Ne kt dn yeridir." (24/Nur, 55-57)

Ve onlar (iman edip tevbe edenler), Rabbimiz! B ize gzmz aydnlatacak eler ve zrr iyetler bala ve bizi takv sahipler ine imam/nder k l!

derler.(25/Furkan, 74)

Biz istiyoruz ki, o yeryznde mstazafla ra (gsz drlenlere) ltufta bulunalm, onlar imamlar/nder ler yapalm, onlar vrisler klalm (tekiler in yerini

aldralm). (28/Kasas, 5)

Onlar (Firavun ve askerle rini) (insanlar ) atee aran imamlar/ncler k ldk. Kymet gn onlar yardm grmeyeceklerdir. (28/Kasas, 41)

Sabrettikleri ve yetlerimize yakn ola rak (kesin bir ekilde ) iman ettikler i zaman, onlarn iinden, emrimiz le doru yola ile ten imamlar/rehberler yaptk.

(32/Secde, 24)

"nsanlar yeryznde halfe (hkim) klan O'dur. nkr edenin inkr kendi a leyhinedir. nkrclarn inkr, Rableri katnda yalnzca kendilerine gazab ar ttrr.

nkrclarn inkr, hsrandan bakasn a rtrmaz." (35/Ftr, 39)

"Ey Davud! phesiz seni, yeryznde halife (hkmran, iktidar sahibi) kldk. yleyse, insanlar arasnda ada letle hkmet. Hev ve hevese uyma. Yoksa seni Allah

yolundan saptrr. Dorusu, Allah'n yolundan sapanlara, hesap gnn unutmalarna karlk etin azap vardr." (38/Sd, 26)

Hadis-i eriflerde l'l-Emr Kavram

"Kim l'l-emre itaatten bir e l kadar ayrlrsa, kyamet gnnde Allah'a, fiili (ameli) hususunda lehinde hibir hcceti olmayarak kavuacaktr. Kim de boynunda

7/31/2019 170- L L - E M R

11/38

(l'l-emre) beyat olmayarak ldrese, chiliyye lm ile lr." (Mslim, 2/1478, hadis no: 1851; Buhari, Ahkm, 8/105)

"Kim itaatten dar kar, cemaatten ayrlr ve bu halde lrse, chiliyye lm ile lr." (Buhr, Ahkm 4; Mslim, mret 53, h. no: 1848; Nes, Tahrim 28, h.

no: 7 -123-; bn Mce, Fiten 7, h. no: 3948)

"Kim itaatten kar, cematten ayrlrsa (ve bu halde lrse) cahiliye lm ile lm olur. Kim de krkrne ekilmi (ummiyye) bir bayrak altnda savar,

asabiyet (rklk) iin gadablanr veya asabiyete arr veya asabiyete yardm eder, bu esnada da ldrlrse bu lm de cahiliye lmdr. Kim mmetimin

zerine gelip iyi olana da, kt olana da ayrm yapmadan vurur, m'min olanlarna hurmet tanmaz, ahid sahibine verdii sz de yerine getirmezse o benden

deildir, ben de ondan deilim." (Mslim, mret 53, h. no: 1848; Nes, Tahrim 28, h. no: , 123); bnu Mce, Fiten 7, h. no: 3948)

nsanlar zerinde olan byk imam, oban (gibi)dr. ( obann srden sorumlu o lduu gibi) O da halkndan sorumludur. (Buhr, Ahkm 1; Mslim, mre, hadis

no: 1705; Eb Dvud, mre 1; Tirmiz, Cihad 7, hadis no: 1705; Ahmed bin Hanbel, 2/54)

Kim imama bey at etmeden lrse, chiliyye lm (gibi bir lm) ile lr. (Mslim, mre 58, hadis no: 1851)

kii sefere ktklar zaman ilerinden birini emir tyin etsinler. kii, yeryznde bir lde olduklar vak it, ilerinden b irisini emir tyin etmemeleri onlara

hell olmaz. (Eb Dvud, Cihad 87; Ahmed bin Hanbel, 2/177)

Kim Bana itaat ede rse A llaha itaat etmi olur; kim Bana isyan ederse Allaha isyan etmi olur. Kim Benim emrime itaat ederse Bana itaat etmi; k im de Benim

emrime isyan ederse Bana isyan etmi olur. (Buhr, Ahkm 1, C ihad 109; Mslim, mre 33, hadis no: 1853; Nes, Beyat 26, hadis no: 7 -154-)

Dinleyin ve itaat edin! zerinize ty in olunan vli/ynetici, ba siyah kuru zm gibi Habeli bir kle olsa bile, s izin aranzda Allahn kitabn uygulad mddete

dinleyin ve itaat edin. (Buhr, Ahkm 4, Ezan 54, 56; Mslim, mre 37; Nes, Beyat 27)

Mslman bir k imseye , kendisine masiyet (Allaha isyan, gnah hususlar) emredilmedii mddete, holand ve ho lanmad (her) hususta (slm dev leti

yneticisini) dinleyip ona itaat etmesi gerekir. Eer masiyet emredilirse, ne dinlemek vardr, ne de itaat! (Buhr, Ahkm 4, C ihad 108; Mslim, mre 38, hadisno: 1839; Tirmiz, Cihad 29, hadis no: 1708; Eb Dvud, Cihad 86, h. no: 2626; Nes, Beyat 34, h. no: 7 -160-; bn Mce, Cihad 40, hadis no: 2864; Ahmed bin

Hanbel, 6/111)

"Allah'a isyan konusunda yaratlmlara itaat edilmez." (Mslim, mre 38, hadis no: 1839)

Kr Krne taat Yok: Hz. Peygamber (s.a.s.) Ensr'dan birinin komutanlnda bir ordu yola karr ve komutanlarna itaat etmelerini askerlere tenbih eder. Sefer

srasnda bir ara askerlere fkelenen komutan odun toplamalarn, byk bir ate yakmalarn emreder. Odunlar alev a lev iyice tutuunca komutan askerlere yeni

bir emir vererek: "Atein ierisine kendinizi atn" der. Emri yerine getirmek zere kalkan askerlerden bzlar atein yannda duraklayarak: "Biz Hz. Peygamber

(s.a.s.)'e kendimizi ateten korumak iin tbi olduk, bir de atee m i gireceiz?" derler ve girmezler. Bu bekleyi ierisinde komutann da fkesi diner. Dnte

vak'a Hz. Peygamber (s.a.s.)'e anlatlnca, itaat ederken itaatin kr krne olmamas gerek tiini u cevbyla ifde eder: "Eer atee girselerdi, ebediyyen

kamazlard. Allah'a isyan olan eyde (kula) itaat yoktur. taat mruftadr, akln ve eriatn iyi kabl e ttii eydedir."

kii vardr k i, kymet gnnde Allah onlarla konumaz, onlara bakmaz, onlar tezk iye etmez/temize karmaz. Hem onlara e lm bir azap vardr. Bunlar: 1-

Krda fazla suyu olup da onu yolcuya vermeyen, 2- kindiden sonra bir kimseye bir mal satan ve o ma l (kendim) u kadara aldm diye Allaha yemin ederek ,

gerek bunun aksine olduu halde mteriyi kendisine inandran, 3- Bir imama, yalnz dnyalk iin beyat eden, dnyalk ver irse sznde duran, vermezse

durmayan kimselerdir. (Buhr, Ahkm 48; Mslim, man 173; Tirmiz, Siyer 35, hadis no: 1595; bn Mce, Ticret 30, hadis no: 2207)

Bir kimse imama bey at eder de ona aklayan elini ve kalbinin semeresini verirse, elinden geldii takdirde hemen ona itaat etsin! Baka biri ge lir de onunla

ekiirse sonradan kana itaat etmeyin! (Mslim, mre 46; Eb Dvud, Beyat 25; bn Mce, Fiten 9; Nes, Beyat 25; Ahmed bin Hanbel, 2/161)

Benden sonra sizin (ynetim) iinizi bi rtakm insanlar zer ine alacaklar, snneti sndrecekler, bidat ihds edecekler (uyduracaklar), namaz vakitlerinden

geciktirecekler. Bunun zerine bn Mesud Raslullaha sordu: Ben onlara ye tiirsem ne yapmalym? Raslullah yle buyurdu: Ey mm Abdin olu! Allaha

isyan edene itaat olmaz! (Ahmed bin Hanbel, 5/301, hadis no: 3790; bn Mce, Cihad 40, hadis no: 2865)

Sizden k im yaarsa ok ihtilf grecek tir. Size vcip (gerekli) o lan Benim snnetim ve hidyette olan r id halfele rimin snnetine uymanzdr. Bu snnetlere

tutunun ve az dilerinizle srrcasna bunlara sk sk sarln. Dinde sonradan uydurulan ilerden (bidatlerden) saknn. (Din ve ibdet olarak) Sonradan karlan

ey bidattir. Ve her bidat dallettir/sapklktr. (Tirmiz, lim 16, hadis no: 2676; Eb Dvud, Snnet 5; bn Mce, Mukaddime 6, hadis no: 42; Drim, Mukaddime

6)

Nbvet hilfeti otuz senedir. Sonra kra llk olur. (Eb Dvud, Snnet 8, hadis no: 4647, 4648; Tirmiz, Fiten 48, hadis no: 2226)

Sizin aranzda Allahn, olmas n diledii kadar nbvvet olacak, sonra peygamberlii ka lkmasn diledii zaman kaldracak. Sonra nbvvet metodu zer ine hilfet

olacak; o da Allahn olmasn istedii kadar olacak . Sonra hilfeti, kalkmasn dileyince kaldracak. Sonra src krallk olacak. O da Allahn olmasn diledii kadar

olacak. Sonra src meliklii, kalkmasn diledii zaman kaldracak. Sonra zorba/zlim krallk olacak. O da A llahn, olmasn diledii kadar olacak. Onu da

kalkmasn diledii zaman kaldracak. Sonra nbvvet metodu zere hilfet olacak. (Ahmed bin Hanbel, 4/273)

Ben srili peygamberler ynetirdi. B ir peygamber vefat ettii zaman yerine (baka) bir peygamber geerdi. u muhakkaktr ki, Benden sonra peygamber

yoktur. Ama halfeler gelecek, hem de ok olacak lardr. Ashb: O durumda bize ne emredersin? diye sordular. Birinciye ve ondan sonra gelene yaptnz

beyat tutun! Onlara haklarn verin. nk Allah halka, gzetmelerini istedii eyden soracaktr. (Buhr, Enbiy 50; Mslim, mre 44, hadis no: 1842; bn Mce,

Cihad 42, hadis no: 2871; Ahmed bin Hanbel, 2/97)

Cbir bin Semre (r.a.)nin rivyetine gre Raslullah yle buyurdu: On iki halfe olacak. Rvi Cbir diyor ki; Sonra, bir kelime dedi k i, ben onu iitemedim.

Babama: Ne syledi? diye sordum. O da; Hepsi Kureyden dedi. (Buhr, Ahkm; Mslim, mre 9, hadis no: 1821)

Mslman bir halka, Allahn grp gzetmek ze re idreci k ld hibir kul yoktur ki, onlar aldatp (zulmetmi) olduu halde lrse muhakkak Allah ona cenneti

haram etmi olmasn. (Buhr, Ahkm 8)

Mslmanlarn idare i ini zerine alp da onlar iin almayan ve hayr istemeyen hibir mir yoktur ki, onlar la (mslmanlarla) b irlikte cennete girebilsin.

(Mslim, man 229, hadis no: 142)

7/31/2019 170- L L - E M R

12/38

slmn tutunulmas ge reken kulplar (yaplmas gereken emirler i) tek tek zlecek; her bir kulp koptuka insanlar nler indekilere benzeyecekler. O kulpla rn ilki

hkm (hkimiyetin Allahn olmas, Kuranla hkmedilmesi), sonuncusu da namazdr. (Ahmed bin Hanbel, 5/251; bn Hibban, Sahih, hadis no: 257; Hkim, el-

Mstedrek, 4/92)

"mmetim yamur gibidir; evveli mi, sonu mu daha hayrldr, bilinemez." (Tirmiz, Emsl 6, hadis no: 2873)

Hz. Peygambere cihadn hangisi efdaldir? diye sorulunca: Zlim sultana kar hakk sylemektir. (Ahmed bin Hanbel, 5/251; bn Mce, Fiten 20, hadis no:

4011-4012; Tirmiz, Fiten 13, hadis no: 2175; Eb Dvud, Melhim 17)

Hz. Eb Bekir (r.a.)e Ahmesli bir kadn yle bir soru sormutur: Chiliyyeden sonra Allahn getirdii bu iyi ve uygun iin (slmn) bekas ne kadar srer? Hz.

Eb Bekir (r.a.): mamlarnz sizi (slm) istikamet zere doru tuttuu mddete diye cevap vermitir. (Buhr, Menkbul-Ensr 25; Drim, Mukaddime 23)

Hz. mer bin Hattab (r.a.) yle diyor: mamlar (yneticileri) ve rehberler i istikamet zere olduklar mddete, insanlar istikamet zere olmaya devam

edecektir. (et-Tabakatul-Kbr, bn Sad, 3/292; Beyhak, Snen)

Selman (r.a.)dan rivyet edilmitir ki, Halfe mer bn Hattab (r.a.), Selman (r.a.)a, halfe ile me lik/kral arasndaki farktan sorduunda Selman (r.a.) u cevab

vermitir: Mslmanlarn arazisinden bir dirhem veya daha az veya daha ok toplarsan, sonra da onu lyk olmayan yere koyarsan (sarfedersen) ite sen bu

halinle kralsn demektir. Halfe ise, halka adletle davranandr, aralar nda adletli ve dzgn bir ekilde taksimat yapandr, erkein ev halkna ve anann ocuuna

olan efkati gibi halkna efkat ve merhamet eden ve Allahn kitabyla hkmedendir. Kb, bu cevap zerine yle dedi: Bu mecliste halfe ile melikin arasn ayrt

edecek kimseyi zannetmiyordum. Fakat Allah Selmana cevab ilham etti. (et-Tabakatul-Kbr, bn Sad, 3/306; Trihul-Hulef, es-Syt, s. 140)

Zlim Yneticilere Kar Dikka tli Olunmaldr: Bir ksm hadislerde, cemiyetteki fitnenin mer, yni idreciler zmresinden kacana dikkat ekilerek bylesi

mirlere yak lalmamas istenir. Baz hadislerinde kendisinden sonra, hidyetten ayrlacak imamlarn kacan haber veren Hz. Peygamber (s.a.s.), mmeti iin

en byk endieyi bunlarn verecekleri fesad ve hsl edecekleri helk ve tahribat sebebiyle duyduunu da mkerreren ifde eder.

Tirmiz'nin bir rivayeti yle: "Benden sonra bir ksm (kt) emrler banza geecek . Kim onlarla hemhl olur, onlarn yalanlarn tasdik eder ve zlumlerinde

onlara yardmc olursa o benden deildir, ben de ondan deilim. Byleleri cennette Havz- Kevser'in banda benimle buluamaz da. Her kim onlarla hemhl olmaz,

zulmlerinde onlara yardmc olmaz, yalanlarn da tasdik etmezse o bendendir, ben de ondanm. O, benimle Havz- Kevser'in banda buluacaktr." (brahim

Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar, 2/276-302)

Sefne (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.) buyurdu ki: "Hilfet, mmetim arasnda otuz yl srecektir. Bundan sonra saltanat gelecektir." Said bnu C umhn dedi

ki: "Sonra ilve etti: "Hz. Eb Bekir (r.a.)'in hilfetine Hz. mer'in hilfetini, Hz.Osman'n hilfetine Hz. Ali'nin hilfetini (radyallahu anhm ecmain) ekle

(parmaklarnla say) bak !" dedi. Bunlar (saynca hakikaten) otuz yl bulduk." Sefne'ye: "Emevler, hilfetin kendilerinde (devam e ttiini) zannederler" denmiti, u

cevab verdi: "Ben'z-Zerk yalan sylyor. Onlar krallardr, hem de en kt krallar." (Eb Dvud, Snnet 9, h. no: 4647, 4648; Tirmiz, Fiten 48, h. no: 2227)

Aklama: 1- Sefne, aslnda bir lakaptr, gemi demektir. Burada Sefne (r.a.), Raslullah (s.a.s.)'n bir za tlsdr. Eb Abdirrahman diye knyesi vardr. sminin ne

olduu kesinlikle bilinmiyor, Mihrn vs. diyen olmutur. Lakab kendisine Raslullah (s.a.s.) vermitir. Sebebi, bir yolculuk srasnda ok eya tam olmasdr.

yle anlatr: "Raslullah (s.a.s.) ile birlikte yolculuk yapyorduk. Yolculardan yorulanlar oldu. Bunlar kllarn, kalkanlarn zerime koydular. Bylece ok sayda

kl ve kalkan tadm. (Bunu gren) Raslullah (s.a.s.): "Sen sefnesin" diye iltifatta bulundular."

2- Rivyetin Eb Dvud'da gelen bir vechinde: "Nbvvet hilfeti otuz yldr" denmitir. 3- Alkam der ki: "Raslullah (s.a.s.)'tan sonra gelen otuz yl iinde Drt

Halife ile Hz. Hasan (radyallhu anhm)'n halifelikleri vardr. yle ki:

Hz. Eb Bekir'in hilafeti 2 yl 3 ay 10 gndr.

Hz. mer'in hilafeti 10 yl 6 ay 8 gndr.

Hz. Osman'n hilafeti 11 yl 11 ay 9 gndr.

Hz. Ali'nin hilafeti 4 yl 9 ay 7 gndr.

Hz. Hasan'n hilafeti 7 aydr.

Nevev'nin verdii rakamlarda ufak tefek fark mevcuttur. Bizce mhim deil.

4- Hadiste geen: "Bundan sonra saltanat (kraliyet=mlk) gelecektir" demek, "nbvvet hilfetinden sonra..." demektir. limler, bu hadise dayanarak Emev ve

daha sonraki devirlerde devlet bakanlar "halife" nvann alm olsalar da, bu halifeliin Drt Halife dneminde olduu gibi nbvvet hilfeti olmadn, sdece bir

isimden ibaret olduunu sylemilerdir. Nbvvet hilfetine bihakkn lyk olabilmek iin amel ynyle snnete uymak gerekir. Sefne (r.a.)'nin, Hz. Muviye iin:

"Meliklerin birincisi" dedii rivyet edilmitir. yle ise nbvvet hilfetinden maksad kmil mnda Raslullah (s.a.s.)'a halef olmaktr ki, limler bunu be halife ile

snrlarlar.

5- Ben'z-Zerk, Ben Mervn demektir. Zerk, Emevler'in gemiteki annelerinden biridir. brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar,

6/411-412.

"Bu din, hepsi Kurey'ten gelecek olan on iki halifeye kadar aziz ve gl olacaktr."

Raslullah (s.a.s.)'a soruldu: "Sonra ne olacak?"

"Sonra herc (fitne ve kargaa) gelecek!" diye cevap verdi." (Buhr, Ahkm 51; Mslim, mret 5-9, h. no: 1821; Tirmiz, Fiten 46, h. no: 2224). Bu kitap,

hadisin "Kurey'ten" kelimesine kadar ksmn: "Eb Dvud da (Mehdi 1, h. no: 4279), 4280) tamamn tahric etmitir.

Aklama: On iki imamn geleceinden haber veren bu hadis farkl vecihlerde rivyet edilmitir. Herbiri baz noksan ve ziydeler ihtiv etmektedir:

"Bu i mmetim arasnda on iki imam gemedike sona ermez."

"nsanlarn ii, kendilerine on iki kii hkmettii mddete yrmekte devam edecektir."

"Benden sonra on iki emr gelecek... hepsi de Kurey'ten olacak."

"On iki imam zerinizde halife olduka din ayakta kalacaktr."

"Hepsinin etrafnda mmetin toplanaca on iki halife zerinizde oluncaya kadar bu din ayak ta kalacaktr." v.s.

"ki halifeye birden biat edildi mi, onlardan ikincisini ldrn." (Mslim, mret 61, h. no: 1852)

"Siz bir kiinin etrafnda birlik halinde iken, bir bakas gelip, kuvvetinizi krmak veya cemaatinizi blmek isterse, onu ldrn." (Mslim, mret 60, h. no: 1852)

7/31/2019 170- L L - E M R

13/38

Aklama: 1- slm , vahdniyet dinidir. Bu, sadece A llah, Peygamber ve eriatn birliini ifade etmez. Devletin ve itaat edilecek halifenin de bir olmasn gerek tir.

slm mmeti tek bir cemaattir, devletinin de bir olmas gerek ir. Bunu te'yd eden hadisler oktur. Mesel bir baka hadisde: "Kim bir imama biat ederek antlama

musfahasn yaparsa, gc yettiince ona itaat etsin. Bir ikincisi kp da evvelkisi ile nizya kalkacak olursa onun boynunu vurun" buyurulmutur. Keza bir

baka hadis: "Birinci biatnzda sdk ka ln, gereini fa edin... Birincilere olan borcunuzu deyin. Kim olursa olsun ikinciyi ldrn" diye emreder.

2- slm limleri, bu mevzu zerinde gelen nasslarn sarahatini nazar- dikkate alarak, ayn asrda imamn birden fazla olamayaca hussunda icma ederler. slm

beldesinin dar veya geni olmas bu hkme te'sir etmez. Cveyn, el-rd adl eserinde, slm beldeleri bir imamn hkimiyet kuramayaca kadar geni olursa,

iki ayr imamn meruiyeti hussunda itihad yaplabileceini sylemi, sonraki limler onun bu grn, ona nisbet ederek tekrarlamlardr.

3- yet, ayn asrda, iki ayr imama biat edilecek olsa, bunlarn hangisi efdal olduuna baklmakszn birincisi meru addedilecek, ikincisi s ve b ilan edilip,

iddiasndan vazgeinceye kadar kendisiyle harb edilecektir. limler: "Byle bir durumda, sava kazand taktirde ikinciye biat etmek gerekir" demilerdir.

4- Ehl-i kble addedilen sapk frkalardan sdece Kerrmiyye, Sahbe'nin ve mmetin icmlarna muhalif olarak iki ve daha fazla kimsenin imametinin caiz

olabileceini sylemitir. mamn bir olmasndaki bu srar "fitneye dp, nizamn bozulmas" korkusundan ileri gelmektedir. brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme

ve erhi, Aka Yaynlar, 6/415-416.

"Hepiniz obansnz ve hepiniz srnzden mes'ulsnz. mam obandr ve srsnden mes'ldr. Erkek ailesinin obandr ve srsnden mes'uldr. Kadn,

kocasnn evinde obandr, o da srsnden mes'ldr. Hizmeti, efendisinin malndan sorumludur ve srsnden mes'ldr." Rv bn mer der ki: "Bunlar

Raslullah (s.a.s.)'tan iitmitim. Zannediyorum ki yle de demiti: "Kii bbasnn malnda obandr, o da srsnden mes'ldr." (Buhr, Ahkm 1, C um'a 11,

stikrz 20, Itk 17, 19, Vesya 9, Nikh 81, 90; Mslim, mret 20, h. no: 1829; Tirmiz, Cihd 27, h. no: 1705; Eb Dvud, mret 1, h. no: 2928)

Aklama: 1- Hadis, herkesin bir sorumluluk ve selhiyet dairesinin olduunu gstermektedir. "oban" diyen tercme e ttiimiz kelime ri'dir. Lgat asndan

gden demek ise de, hadiste "muhfazas iin bireyler tevdi edilmi gvenilir muhfz" mnsna kullanlmtr.

2- mam'dan maksat devlet reisidir. Baz rivyetlerde "emr" denmitir. Esasen bu bahiste emr ve imam kelimeleri mterdif (e mnl) olarak kullanlmtr.

3- Dikkat edilirse imam, erkek, kadn, hizmeti, evlat gibi fonksiyonlar farkl ahslar, "oban" vasfyla tavsifte birlemektedirler. phesiz bunlarn herbirinin

sorumlu olduu husslar farkldr.

Hattb: "mamn obanl, huddu tatbik ve hkmde adlete riyetkr olmak sretiyle eriat korumaktr; erkein ailesine obanl, ilerini idre, haklar n

yerine getirmek; kadnn obanl evin, ocuklarn, hizmetilerin ilerini tanzim etmek, her hususta kocasna hayrhah olmaktr; hizmetinin obanl, eli altnda

bulunan eyleri korumas, kendisine terettp eden hizmetleri yapmasdr" der.

4- Tb demitir ki: "Bu hadisten anlyoruz ki, oban zt iin tutulmaz, mlikin, gdlmesini istedii eylerin muhfazas iin tutulur. yle ise, ri'in msde ettii

eyler dnda tasarrufta bulunmamaldr. Hadis, bbnda bylesine tatl, bylesine cmi, bylesine beli bir baka rnei olmayacak mkemme llikte bir temsldir.

Zra nce mcmel ve zl ekilde beyanda bulunup arkadan tafsl etti. Mkerrer ke reler harf-i tenbhe (uyarc unsura) yer vermek tedir."

Baz limler hadisin, bataki: "Hepiniz obansnz, hepiniz srnzden mes'ulsnz" eklindeki mutlak ifadesiyle hi kimsesi olmayan bekr da obanlar arasna

dahil ettiine dikkat ekmitir. "Zra, derler, byle birisi organlar zerine obandr, fiil, sz ve itikad nevinden her ne emredilmise yapmalar her ne

yasaklanmsa terketmeleri mese lesinde, insann organlar, kuvveleri, hisleri kiinin srs hkmndedir. yle ise insann bir nokta-i nazardan, gdlen olmas, bir

baka nokta-i nazardan gden olmasna mni deildir."

5- Bu hadisi tamamlayan bir baka rivyet Eb Hreyre'ye aittir: "Her oban kyamet gn hesaba ekilecektir: "Srsne Allah'n emrini tatbik etti mi etmedi mi?"

Bu bbta gelen baka hadisleri de nazar- dikkate a lan ulem u kesin hkme ulamtr: "Mkellef kimse, hkm altndakilere kar vazifelerinde kusur ilemi ise

kyamet gn muheze edilecektir." Burada bnu Hacer'in hadisle ilgili olarak kaydettii bir notu iktibas etmek mnsip der: Bu hadiste, bz taassup

sahiplerinin Emevler lehine uydurduklar yalan da reddedilmektedir. yle k i: Eb Ali el-Kerbs'nin "Kitabu'l-Kaz"snda unu okumutum, "Bize fi'nin amcas,

Muhammed bnu Ali'den bildirdiine gre demitir ki: "bnu ihb, halife Velid bnu Abdi'l-Melik'in yanna girmiti. Velid ona u hadisten sordu: "Allah bir kulunu

hilfet obanlna getirirse, onun hasentn yazar, fakat seyyitn yazmaz." bnu ihbi'z-Zhr: "Bu dpedz yalandr" dedi ve u mealdeki yeti okudu: "Ey

Dvud, biz seni yeryznde bir halife yaptk. O halde insanlar arasnda hak ve adletle hkmet. Hkmnde hev ve hevese (hissiyta) tbi olma ki bu, seni Allah

yolundan saptrr. nk Allah yolundan sapanlar hesap gnn unuttuklar iin onlara pek etin bir azb vardr" (Sd 26). Velid, bu cevab zerine: "nsanlar bizi

dinimizden ayartyorlar" dedi. (brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar, 6/420-422)

"Allah kime mslmanlarn ilerinden bireyler tevdi eder, o da onlarn ihtiyalarna, isteklerine, darlklarna perde olur (giderirse), kymet gnnde Allah da onun

ihtiya, istek ve darlklarna perde olur (giderir)." (Tirmiz, Ahkm 6, h. no: 1332, 1333; Eb Dvud, Harc 13, h. no: 2948). Hadisin Tirmiz'de gelen vechi dahasarih: "Herhangi bir imam kapsn bir ihtiya ve istek sahibine, bir darda kalma rterse, kyamet gn Allah da sem kaplarn onun ihtiya, istek ve darl

karsnda kapatr." (brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve e rhi, Aka Yay nlar, 6/422-423)

"dil olanlar, kymet gn, Allah'n yannda, nurdan minberler zerine Rahman'n sa cihetinde olmak zere yerlerini alrlar. -Allah'n her iki eli de sadr- Onlar

hkmlerinde, aileleri ile velyeti altnda bulunanlar hakknda hep adleti gzetenlerdir." (Mslim, mret 18, h. no: 1827; Nes, db 1, h. no: 8 -221-)

Aklama: 1- slam dini adlete ok nem verir. M'mine kendi aleyhinde bile olsa, annebba gibi en yaknlarnn aleyhinde bile olsa doruluktan, adletten

ayrlmamay emreder (4/Nis, 135). nk itim hayatn kvam, huzuru, terakkisi hep adlete baldr. Hatta er-Rhman sresinde semvatn bile adletle ifade

edilen hassas llerle kyamda ve nizamda olduu belirtilmitir.

2- Bu hadiste Raslullah (s.a.s.), dinin son derece ehemmiyet verdii adleti uygulayanlarn mkfatn haber vermektedir. A llah'n yannda nurdan, yksek

minberler... Ve bu, Rahman'n sanda olacak... Cenab- Hakk'a olan yak nln ikinci sefer te'kid edilmesi ve Allah'n Rahman sfatyla ifade edilmesi ayr bir incelik

ifade eder. yle ki: Rahman, Cenab- Hakk' rzk veren, ihtiyalar gideren ynyle bize tanttna gre, Rahmn'a yak nlk, dil olanlarn Allah'tan daha ok

ltfa, ikrama mazhar olacaklarn ifade eder.

3- Adlete riyet edenlere vaadedilen bu yce makam baz limlerce ve mesela Kad yaz'a gre hakikat de olabilir, mecaz da. Mecaz olma halinde cennetteki

mertebenin yceliinden kinayedir. Fakat dier bazlarna ve mesela rih Nevev'ye gre burada hakika t vardr, mecaz deil, "Onlar der, gerekten nurdan

minberler zerinde olacaklardr, onlarn menzilleri de yksektir."

4- Allah'n sa tbiri Cenab- Hakk'a keyfiyet, ekil izafe etmeye sebep olmamaldr. Allah hakknda "benzeri olmamak" prensibi esastr. Kur'n ve hadiste zaman

7/31/2019 170- L L - E M R

14/38

zaman bu mtebih tbirlere yer verilmi olmas, Allah'a