15349-52894-1-PB

7/26/2019 15349-52894-1-PB

1/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 47

Ta trng ti thng trc La Haye v vngii quyt tranh chp ch quyn trn

bin ng ca Vit Nam Bnh Quc TunTrng i hc Kinh t - Lut, HQG-HCM(Bi nhnngy 02 thng 10 nm 2012, hon chnhsachangy 10 thng 09 nm 2013)

TM TT:

Trn c s tm tt qu trnh hnh thnh

v pht trin ca Ta trng ti thng trc

La Haye, tc gi phn tch lm r vai tr

ca Ta vi t cch l mt trong nhng c

quan gii quyt tranh chp quc t c

thnh lp sm nht trong lch s th gii

hin i. Bn cnh , vic i su phn tch

nhng vn Vit Nam cn quan tm nh

trnh t, th tc gii quyt, chng c php l

Vit Nam cn chun b, nhng u im v

hn ch ca Ta trng ti thng trc La

Haye, bi vit khi qut ha nhng

vn c bn lm c s tham kho trong

vic la chn c quan ti phn quc t gii

quyt tranh chp ch quyn trn bin ng

ca Vit Nam.

T kha:Ta trng ti thng trc La Haye, PCA, tranh chp ch quyn bin ng

c thnh lp t nm 1900 trn c s

Cng c La Haye 1899, Ta trng ti

thng trc La Haye (Permanent Court

Arbitration - PCA) l mt trong nhng c

quan ti phn quc t c thnh lp sm

nht trong lch s th gii hin i, c thm

quyn gii quyt tranh chp trn nhiu lnh

vc, c bit l cc tranh chp lin quan n

ch quyn lnh th quc gia. T khi thnh

lp cho n nay, PCA ng vai tr quan

trng trong vic duy tr ha bnh, an ninh

quc t cng nh gp phn quan trng vo

s pht trin ca php lut quc t. Vi

khong 115 quc gia v vng lnh th l

thnh vin, PCA tham gia gii quytnhiu v vic tranh chp lin quan n nhiu

lnh vc khc nhau ca cc quc gia thnh

vin. Tuy nhin, i vi Vit Nam, PCA cha

phi l mt c quan ti phn quc t c

nhiu ngi bit n nh Ta n cng l

quc t ca Lin hip quc (ICJ), Ta hnh

s quc t (ICC), Trng ti thng mi quc

t, mc d Vit Nam l thnh vin ca

PCA (Vit Nam chnh thc tham gia Cng

c La Haye 1899 t 29/12/2011 v Cng

c La Haye 1907 t 27/02/2012). Chnh v

vy, nghin cu, tm hiu cc nguyn tc t

chc, hot ng ca Ta cng nh ca cc

thit ch c chc nng ti phn quc t i

vi cc tranh chp lnh th quc gia khc c

ngha thc tin quan trng. c bit, trong

bi cnh tranh chp ch quyn trn bin

ng ngy cng tr nn cng thng th vic

nghin cu mt c ch gii quyt ha bnhthay cho cc cuc xung t v trang cng tr

nn cp thit.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

2/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 48

1. QU TRNH THNH LP V PHT

TRIN CA TA TRNG TI THNG

TRC LA HAYE

1.1 Qu trnh thnh lp ca Ta trng ti

thng trc La Haye

tng sdng vai tr v t ca bn thba

gii quyt cc tranh chp quc t c t

nhiu nm trc khi PCA ra i. Trong quan h

gia cc nc vng Ty Nam , Trung Quc,

n txa xa c tng vvic sdng

mt bn th ba lm trung gian gii quyt cc

tranh chp gia cc quc gia vi nhau hoc gia

cc chth trong ni bquc gia vi nhau. Tuy

nhin, chu u mi l ni tng ny hnh

thnh v pht trin mt cch mnh mnht. Hnh

mu trng ti hin i c ghi nhn ln u tintrong Hip c Jay ngy 19/11/1794 gia Mv

Anh, quy nh thnh lp ra y ban gii quyt

cc vn lin quan gia hai nc sau cuc

chin tranh ginh c lp ca M. Nm 1872,

Mv Anh trn c sHip c Washington nm

1871 da vo bin php trng ti gii quyt

vAlabama, trong Mkin Anh vi phm vai

tr trung lp ca mnh trong cuc chin tranh ly

khai M. Ta trng ti gm nm Trng ti vin

do ngi ng u cc nc Anh, M, Braxin,

Italia v Thy S la chn. Ta trng ti ktlun cho M thng kin v nc Anh phi tr

mt khon bi thng cho nhng hot ng tri

php lut ca mnh. u im ca phng thc

trng ti quc t trong vic gii quyt cc tranh

chp dn dn c cc nc ghi nhn1.

Thng 8 nm 1898 Sa hong Nicholas II ca

Nga thuyt phc cc quc gia trn th gii

rng cn phi chm dt cc hot ng qun s

leo thang c th dn n chin tranh gia cc

quc gia cng nh cn phi xy dng mt c chtht linh hot v hu hiu gii quyt mt cch

ha bnh cc tranh chp quc tnhm kim sot,

1PGS.TS. Nguyn Hng Thao - Ta n cng l quc t - Nhxutbn Chnh tr quc gia, H Ni, 2011, tr.20.

hn chcng nh ngn chn kp thi cc nguyn

nhn c tha n chin tranh. Trn tinh thn

xut vmt Hi nghha bnh c Sa

hong Nicholas II a ra ngy 29/8/1898 v ngy

18/5/1899 Hi ngh ha bnh ln th nht

nhm hp ti La Haye2ca H Lan di schtr ca Sa hong Nicholas II v ng Mikhail

Nikolayevich Muravyov, B trng B ngoi

giao Nga. C 26 quc gia tham d hi ngh

bao gm cc nh lnh o ca Bc Mv Nam

M, vua Nam T, hong ca quc

Ottoman, quc vng Thi Lan, i din ca

Thanh triu (Trung Quc), Hi nghha bnh

La Haye ln th nht tho lun v rt nhiu

vn lin quan n chin tranh cng nh gii

quyt cc xung t gia cc quc gia. Kt qu

sau cng ca Hi nghl sra i ca Cng c

La Haye 1899 (cn c gi l Cng c La

Haye I). Cng c La Haye c k kt vo

ngy 29/7/1899 v bt u c hiu lc vo ngy

04/9/1900. Ni dung c bn ca Cng c La

Haye nm 1899 tp trung vo vn gii quyt

cc tranh chp quc t thng qua phng thc

ha bnh. Mt trong nhng ni dung c bn ca

cng c l quy nh vvic thnh lp PCA vi

t cch l mt thit chquc tgip cc quc gia

c th gii quyt cc tranh chp ca mnh theophng thc ha bnh3. Trn c sca Cng c

La Haye 1899, PCA c thnh lp vo nm

1900 v bt u i vo hot ng tnm 1902.

V vic u tin PCA gii quyt l tranh chp

tin kho hng ca bang Californias gia Hp

chng quc Hoa Kv Mexico nm 1902. Tip

l gii quyt vkin sdng sc mnh phong

ta chng li Venezuela nm 1904, vdn di c

ti Casablanca gia Php v c nm 1909, ...

tng vHi nghha bnh ln 2 c

a ra t nm 1904 bi tng thng Hoa K lc

2 La Haye vit theo ting Php, Hague vit theo ting Anh,

Den Haag vit theo ting H Lan.3Xem Convention for the pacific settlement of international

dispute 1899. Ngun: http://pca-cpa.org

7/26/2019 15349-52894-1-PB

3/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 49

l Theodore Roosevelt. Tuy nhin, vic triu

tp hi ngh bhon li bi cuc chin tranh

gia Nga v Nht (19041905) vi chin thng

thuc v nc t bn mi pht trin phng

ng l Nht Bn. iu ny t nhiu tc ng

n cc din ca thgii giai on cng nhlm thay i ng kquan im vsc mnh ca

thgii vn ttrc n nay nghin hn vTy

u nay dn chuyn mt phn sang phng

ng. Chin thng ca Nht Bn trc Nga cn

c tc dng cv mnh mcc dn tc tiu quc

trong qu trnh u tranh gii phng dn tc,

trong c Vit Nam. Trong bi cnh th gii

nh th, Hi nghha bnh ln 2 c nhm

hp t ngy 15 n ngy 18/10/1907. Kt qu

cui cng ca hi ngh a n vic k kt

Cng c La Haye 1907 (cn gi l Cng c La

Haye II). Cng c La Haye 1907 sa i mt s

ni dung ca Cng c La Haye 1899 ng thi

cng bsung rt nhiu ni dung mi so vi Cng

c La Haye 18994. Nhn chung, Cng c La

Haye 1907 chyu tp trung quy nh cthv

th tc t tng trng ti, c bit l nhng quy

nh vthm quyn ca PCA (iu 42); trnh t,

th tc chn trng ti vin (iu 44 iu 46);

v quan trng nht l trnh t, th tc PCA

gii quyt mt tranh chp cth(iu 51iu85), b sung thm th tc t tng trng ti rt

gn (iu 86 iu 90). Nhng quy nh ca

Cng c La Haye gp phn hon thin quy

ch t chc v hot ng ca PCA, gp phn

quan trng vo s pht trin ca PCA nhng

giai on sau ny.

1.2 S pht trin ca Ta trng ti thng

trc La Haye

Giai on t sau khi thnh lp n trc chin

tranh th gii th 2 (1939)Trong khon thi gian gia hai hi nghha

bnh ln 1 v ln 2 (1900 1907) nhn chung

4Xem Convention for the pacific settlement of international

dispute 1907. Ngun: http://pca-cpa.org

PCA cha c nhiu ng gp trong vic gii

quyt cc tranh chp quc t, vai tr ca PCA

cha c thhin tng xng vi nhng g cc

quc gia mong mun khi thnh lp, s lng

thnh vin ca Ta cng khng thay i nhiu so

vi lc mi thnh lp. Nguyn nhn l quy chhot ng ca Ta cha tht s ph hp, nhiu

quc gia cng cha c thi quen s dng Ta

nh mt cch thc gii quyt cc tranh chp mu

thun v, quan trng nht, phn ln cc quc gia

trn thgii gian on ny u l thuc a hoc

ph thuc vo cc nc t bn ch ngha Ty

u, chc mt snc cc chu lc khc gi

vng c ch quyn ca quc gia mnh (Nht

Bn, Thi Lan, ). Sau Hi nghha bnh ln 2

(1907) quy ch hot ng, th tc t tng ca

PCA c hon thin hn, c chhot ng

ca PCA cng hiu quhn. c bit, trong giai

on ny th gii xy ra nhiu s kin quan

trng: i. Chin tranh thgii ln thnht (1914

1918); ii. Cch mng thng 10 Nga thnh cng

dn n s ra i ca nh nc Nga X vit

(1918), sau l Lin bang Cng ha x hi ch

ngha X vit (1924), nh nc x hi ch

ngha u tin trn thgii; iii. Tranh chp lnh

thgia cc quc gia din ra ngy cng nhiu v

gay gt; iv. S thnh lp ca Php vin thngtrc quc t, thit ch ti phn thng trc u

tin5.

5T nm 1919 Hi quc lin c vai tr quan trng trong

vic thnh lp c quan ti phn thng trc quc t u tin.

iu 14 ca Hin c Hi quc lin giao nhim v cho

Hi ng tin hnh thnh lp Php vin thng trc quc t

nhm mc ch gii quyt tranh chp gia cc quc gia theo

cc phng thc ha bnh. Quy ch ca Php vin ny

c i hi ng Hi quc lin thng qua ngy 16/12/1920

v vic la chn thm phn ca Ta c tin hnh vongy 14/9/1912. Tr s ca Php vin c t ti La Haye,

trong cung in Ha bnh, bn cnh Ta trng ti thng trc

quc t. Php vin thng trc chnh thc i vo hot

ng t ngy 15/02/1922 vi hai nhim v chnh: gii quyt

cc tranh chp gia cc quc gia v a ra cc kt lun t vn

i vi cc yu cu ca Hi ng hoc i hi ng Hi quc

7/26/2019 15349-52894-1-PB

4/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 50

Vi bi cnh lch snh trn, sau khi c

sa i bsung quy chhot ng bi Cng c

La Haye 1907, PCA c nhng bc pht trin

mnh m trong vic thc hin chc nng gii

quyt cc tranh chp quc t. iu ny c

khng nh qu slng thnh vin tham gia vslng vvic m PCA gii quyt. Cthnh

sau: Tng s thnh vin 42 (trong phn ln

gia nhp sau Hi nghha bnh ln 2 nm 1907).

Phn b theo chu lc: Chu u: 18 quc gia;

Chu M: 19 quc gia; Chu : 5 quc gia; Chu

Phi v chu i dng: khng c quc gia no6.

Cng trong giai on ny PCA gii quyt

c 17 v tranh chp (13 v gii quyt sau

Cng c La Haye 1907), trong c nhng v

tranh chp ni ting nh vNga kin ThNh K

v bi thng thit hi (1912), v Tch bin

Manouba v Carthade gia Php v Italia

(1913), vTranh chp gia H Lan v Bo

Nha i vi bin gii trn o Timor (1914), v

Tranh chp ch quyn gia H Lan v Hoa K

i vi o Palmas (1928). Cc phn quyt ca

PCA gp phn gii thch mt snguyn tc c

bn trong gii quyt tranh chp v lnh th, c

bit l tranh chp v bin o (in hnh l v

tranh chp chquyn gia H Lan v Hoa Ki

vi o Palmas)7

.Tuy nhin, mt trong nhng vn ni bt

trong t chc v hot ng ca PCA trong giai

on ny l s phn b thnh vin khng u

gia cc khu vc a l vi phn ln cc quc gia

tham gia u thuc vchu u (c bit l khu

lin5. Ngoi ra, Php vin thng trc cn c nhim v ch

nh cc Chnh n ca cc Ta trng ti, y ban trng ti

hoc ha gii v cc y vin khi cn theo yu cu ca cc

quc gia.6Ngun: www.pca-cpa.org.7Ni dung c th ca cc phn quyt gii quyt cc v tranh

chp ny xem thm: Bnh Quc Tun, Phn quyt ca Ta

trng ti thng trc La Haye v gii quyt tranh chp bin

o v bi hc kinh nghim cho Vit Nam, Tp ch Pht trin

& Hi nhp (Trng i hc Kinh t - Ti chnh TP. H Ch

Minh), s 14, thng 5-6/2012, tr. 50tr. 57.

vc Ty u) v cc nc phthuc ca cc quc

gia ny Chu M. Cc chu lc khc hoc rt t

(chu ), hoc khng c bt k quc gia no

tham gia (chu i dng, chu Phi). Bn cnh

, cc v vic m PCA gii quyt trong giai

on ny cng chyu din ra gia cc nc tbn ch ngha pht trin vi nhau. iu ny

phn nh rt r nt tnh hnh trt tthgii trong

giai on ny vi trung tm gii quyt cc vn

thgii thuc vcc nc t bn chngha pht

trin, c bit l cc quc gia Ty u. Mt vn

na cng t ra phi xem xt: v l mt c

quan ti phn hot ng trn c s t nguyn,

tha thun ca cc bn c lin quan nn hiu qu

hot ng ca PCA hon ton ph thuc vo s

tgic ca cc bn, phn quyt ca PCA tuyn ra

c c thi hnh hay khng, thi hnh n u

cng hon ton ph thuc vo s tnguyn ca

cc bn c lin quan. Thc tin lch s cho

thy mc thi hnh cc phn quyt ca PCA

ph thuc vo tng quan sc mnh gia bn

thng kin v bn thua kin. V tranh chp gia

H Lan v Hoa Klin quan n chquyn i

vi o Palmas phn quyt ca PCA c thi

hnh mt cch nghim tc do tng quan gia

H Lan v Hoa Kvo thi im l tng i

cn bng. Tuy nhin, phn quyt ca PCA trongv tranh chp gia H Lan v Bo Nha lin

quan n bin gii o Timor khng c H

Lan thc thi8. iu ny c ngha l vn cn thiu

v cn phi c mt c chhiu qu thc thi cc

phn quyt ca PCA bi v Php vin thng

trc quc t v c Hi quc lin khng c kh

nng m bo sthc thi cc phn quyt ny trn

thc tbi nhiu quc gia ln ca giai on

khng phi l thnh vin ca Hi quc lin cng

nh Php vin thng trc quc t(M, Lin X,

Nht Bn, ). iu ny c khc phc

8Xem Nhng v vic c Ta trng ti thng trc La

Haye gii quyt (ting Anh). Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?pag_id=1029(PCA Case No. 2007-2).

7/26/2019 15349-52894-1-PB

5/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 51

giai on sau bi sra i ca Lin hp quc v

sthnh lp Ta n cng l quc t(ICJ).

Giai on t sau chin tranh th gii th 2

n nay (1945 nay)

Bi cnh lch s: Gia thp nin 30 ca th

kXX, nhng du hiu ca mt cuc chin tranh

thgii thhai ngy cng r rng nhng cc thit

ch quc t hin c hon ton bt lc trong

vic ngn chn cuc chin tranh ny. Sau chin

tranh thgii thhai (19391945) mt ln na

yu cu v mt thit ch quc t kh nng

ngn chn cc mu thun, xung t gia cc quc

gia pht trin thnh cc cuc chin tranh cng tr

nn cp thit hn bao gi ht. Ngy 25/6/1945

Hin chng Lin hp quc c thng qua v

bt u c hiu lc chnh thc t ngy24/10/1945. Cng vi vic thng qua Hin

chng Lin hp quc, quy chca Ta n cng

l quc tcng c thng qua v Ta n cng

l quc t(ICJ), c quan php l chnh ca Lin

hp quc, c thnh lp, mra mt chng

mi trong lch s ti phn quc t9. Ngy

31/1/1946 tt c cc thm phn ca Php vin

thng trc quc t tuyn b t chc v ngy

05/02/1946 i hi ng Lin hp quc tin

hnh bu chn cc thm phn ca ICJ. ICJ chnh

thc i vo hot ng t ngy 06/02/1946 vchnh thc thay thPhp vin thng trc quc

ttngy 18/4/1946.

Sthnh lp v i vo hot ng ca ICJ vi

t cch l mt c quan ti phn thng trc ca

mt tchc quc tln nht thgii l Lin hp

quc, vi stham gia ca phn ln cc nc ln

trn th gii, t ra vn liu c cn cn

thit s tn ti ca PCA hay khng. Bi l n

thi im ny ai cng c thnhn thy nhng u

im ca ICJ so vi PCA hoc rng hn na lu im ca phng thc Ta n so vi phng

thc Trng ti. Tuy nhin, tri vi nhng suy

ngh, lo ngi ny, sau khi ICJ i vo hot ng

9PGS. TS. Nguyn Hng Thao, Sd, tr.29.

PCA vn tip tc c nhng bc pht trin mnh

m c v cht lng ln quy m, tr thnh mt

thit chti phn quc tquan trng tn ti song

song vi ICJ. Spht trin ca PCA trc ht th

hin slng cc quc gia tham gia Cng c

La Haye 1899 v Cng c La Haye khngngng tng ln. n thi im hin ti c 115

quc gia l thnh vin ca mt hoc chai cng

c, phn b nh sau: Chu u 38 quc gia;

Chu M: 23 quc gia; Chu : 30 quc gia;

Chu Phi: 22 quc gia; Chu i dng: 02 quc

gia10. Nh vy, cc chu lc u c quc gia

tham gia v gn nh cc nc ln trn th gii

u l thnh vin ca PCA (Anh, Php, Hoa

K, Nga, Trung Quc, ...). Vit Nam l mt trong

nhng thnh vin mi nht ca PCA (gia nhp

Cng c La Haye 1899 ngy 29/12/2011 v

Cng c La Haye 1907 ngy 27/02/2012). S

pht trin ca PCA cn th hin s lng v

vic m PCA v ang gii quyt. Trong giai

on tnm 1946 n nay PCA, p dng quy tc

t tng trng ti c quy nh ti Cng c La

Haye 1899 v Cng c La Haye 1907, gi i

quyt xong 24 v tranh chp v ang gii quyt

12 v, trong c nhng vquan trng lin quan

n tranh chp lnh th quc gia nh v tranh

chp qun o Hanish gia Eritrea v Yemen(nm 1998 v 1999), v tranh chp ch quyn

cc o xung quanh eo bin Malacca gia

Sigapore v Malaysia (nm 2003), vtranh chp

bin gii trn bin gia Barbados v Trinidad &

Tobago (nm 2006), ... Ngoi ra, PCA cn tham

gia nhiu v vic khc vi t cch l bn trung

gian ha gii, l c quan ng k v vic, ...

Nhng vvic PCA gii quyt gp phn ng

k vo vic ngn chn cc cuc xung t gia

cc quc gia, c bit l tranh chp lin quan n

lnh th. Cc phn quyt ca PCA cng nggp ng kcho vic gii thch php lut quc t,

p dng cc quy phm ca php lut quc tvo

tng trng hp c th, c bit l cc quy nh

10Ngun: www.pca-cpa.org.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

6/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 52

ca Cng c Lin hp quc v Lut bin nm

1982 (UNCLOS).

2. TH TC GII QUYT TRANH CHP

CA TA TRNG TI THNG TRC

LA HAYE

2.1 Bn cht ca Ta trng ti thng trc La

Haye

Cng c La Haye 1907 nh ngha trng

ti quc t l mt phng thc gii quyt cc

tranh chp gia cc quc gia qua cc thm phn

do cc quc gia tla chn. iu 38 ca Cng

c La Haye 1907 nhn nh: Trong cc vn

v bn cht php l v c bit trong vic gii

thch hoc p dng cc cng c quc t,phng

thc trng ti c cc bn k kt tha nhn nh

mt phng thc hu hiu nht v cng l mtphng thc cng bng nht gii quyt cc

tranh chp m m phn ngoi giao khng t

kt qu. T nhng quy nh ny bn cht ca

PCA thhin nh sau:

- PCA l mt biu hin c th ca phng

thc trng ti trong gii quyt tranh chp. Hnh

mu trng ti hin i c ghi nhn ln u tin

trong Hip c Jay ngy 19/11/1794 gia Anh v

Mnhm gii quyt nhng vn pht sinh gia

hai nc sau cuc chin tranh ginh c lp caM. Tuy nhin, phi n PCA th phng thc

trng ti mi c th hin mt cch trn vn,

y v tp trung bi mt Cng c quc ta

phng, c hiu lc tn ti lu di v c nhiu

nc cng nhn.

- PCA l mt phng thc gii quyt tranh

chp hon ton da trn s tha thun ca cc

bn tham gia tranh chp. Ph hp vi bn cht

ca phng thc trng ti, hot ng gii quyt

tranh chp quc t ca PCA hon ton da trn

c sstnguyn, tha thun ca cc bn thamgia tranh chp. iu ny thhin r nht trnh

t, thtc gii quyt mt vtranh chp ca PCA.

iu 15 Cng c La Haye 1899 cng nh iu

37 Cng c La Haye 1907 u khng nh:

Trng ti quc tl phng thc gii quyt tranh

chp gia cc quc gia thng qua vic chn la

ca hcng nh da trn c sphp lut do cc

quc gia la chn. S tha thun ca cc bn

tham gia gii quyt tranh chp quc t ti PCA

thhin cth: i. Cc bn tham gia tranh chp c

quyn la chn hoc khng la chn PCA giiquyt tranh chp ca h11; ii. Cc bn tham gia

tranh chp c tdo la chn quy tc ttng p

dng gii quyt vtranh chp12; iii. Cc bn tham

gia tranh chp c tdo la chn Trng ti vin

gii quyt v tranh chp13; iv. Cc bn tham

gia tranh chp c tdo la chn a im

gii quyt vtranh chp14.

- PCA khng phi l mt t chc tn ti

thng trc d tn gi l Ta trng ti thng

trc. Cc quy nh ca Cng c La Haye 1899cng nh Cng c La Haye 1907 u cho thy

PCA d c tn gi l mt t chc thng trc

nhng thc t ch l mt danh sch cc c nhn

11 iu ny c quy nh ti iu 15 Cng c La Haye

1899 cng nh iu 37 Cng c La Haye 1907.12iu 30 Cng c La Haye 1899 quy nh: Nhm to iu

kin thun li cho trng ti gii quyt v vic, cc bn k kt

thng nht cc quy tc t tng c quy nh ti Cng c s

c p dng trong qu trnh Ta trng ti gii quyt v vic,

tr trng hp ccbn tham gia tranh chp la chn mt quy

tc t tng khc.13 iu 32 Cng c La Haye 1899, iu 55 Cng c La

Haye 1907 quy nh: Cc ngha v ca Trng ti vin c

trao cho mt Trng ti vin duy nht hoc mt Hi ng

trng ti do cc bn tham gia tranh chp la chn.14iu 36 Cng c La Haye 1899 quy nh: Ni gii quyt

tranh chp ca trng ti c chn bi cc bn tham gia

tranh chp. Trong trng hp cc bn khng tha thun la

chn, ni gii quyt tranh chp s ti La Haye. Ch trong

trnghp tht cn thit Trng ti mi thay i a im gii

quyt tranh chp m khng c s ng ca cc bn. iu

60 Cng c La Haye 1907 cng quy nh tng t nhng c

mt s thay i im ny. Theo : Ni gii quyt tranhchp ca trng ti trc tin cng c chn bi cc bn

tham gia tranh chp. Nu cc bn khng la chn th s gii

quyt ti La Haye. Phin ta cng c th v ch c th din ra

mt nc th ba nu cc bn ng . Tuy nhin, trong mi

trng hp, a im gii quyt ch c th c thay i khi

c s ng ca cc bn.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

7/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 53

c khnng xt xmt cch cng bng trn c

s lut php v cng l v c tin cbi cc

quc gia15. iu ny cng cho thy PCA mang

bn cht ca mt tchc trng ti vvic hn l

mt c quan ti phn quc t tn ti c lp,

thng xuyn. c im ny hon ton ph hpvi bn cht ca Trng ti Ad hoc v c quy

nh trong quy chtchc, hot ng ca nhiu

tchc trng ti vsau.

- PCA c thm quyn gii quyt tranh chp

rt rng v phm vi v vic cng nh phm vi

ch th16. Ngoi ra, cc quy tc t tng m cc

bn c php la chn khi gii quyt tranh chp

c ban hnh trong thi gian sau khi PCA i

vo hot ng cho thy PCA c thm quyn gii

quyt tranh chp gia quc gia vi nhau, giaquc gia vi cc t chc, gia c nhn vi c

nhn v gia t chc vi c nhn. y l im

tng i khc bit ca PCA so vi cc c quan

ti phn quc tkhc nh ICJ chgii quyt tranh

chp gia cc ch th l quc gia, Ta hnh s

quc t (ICC) chxt x cc c nhn phm cc

ti chng li loi ngi, Ta n quc t v lut

bin (ITLOS) ch gii quyt cc tranh chp lin

quan n bin o, ... iu ny gp phn to iu

kin thun li cho PCA khi thl gii quyt cc

vtranh chp.2.2 Th tc gii quyt tranh chp ca Ta

trng ti thng trc La Haye

15 Theo iu 23 Cng c La Haye 1899 trong thi hn 3

thng k t ngy thng qua Cng c, mi bn k kt s chn

4 ngi p ng y cc iu kin v trnh php lut

quc t, t cch o c, v ng lm trng ti vin. Nhng

ngi c chn ny s c lp thnh mt danh sch lu

gi ti vn phng ca Ta trng ti. iu 22 Cng c La

Haye 1899 ch quy nh v Vn phng ca Ta s c thnh

lp ti La Haye m khng quy nh g v tr s cng cc cquan khc phc v cho hot ng ca Ta. 16iu 21 Cng c La Haye 1899 v iu 42 Cng c La

Haye 1907 quy nh: Ta trng ti thng trc s c thm

quyn gii quyt mi trng hp tranh chp mang n trng

ti, ngoi tr trng hp cc bn ng la chnmt Ta n

khc gii quyt.

Theo Cng c La Haye 1899, trnh t th

tc gii quyt mt v tranh chp bao gm cc

bc sau y:

- K Tha thun trng ti(a special Act) 17:

iu 31 Cng c La Haye 1899 quy nh cc

bn tham gia tranh chp m mun gii quyt tiPCA phi k mt Tha thun trng ti trong

ni r ni dung tranh chp, phm vi thm quyn

ca Trng ti vin ng thi cam kt stun th

nghim tc mi phn quyt ca Trng ti. iu

52 Cng c La Haye 1907 quy nh cthhn

v ni dung ca Tha thun trng ti. Ngoi

nhng ni dung trn, Tha thun trng ti cn

phi quy nh thi gian cthchnh Trng ti

vin, hnh thc, cch thc v thi gian tin hnh

t tng v s tin mi bn phi t cc trc thanh ton chi ph trng ti. Ni dung Tha thun

trng ti cn quy nh v cch thc ch nh

Trng ti vin, nhng quyn quyt nh c bit

ca Ta, ni tin hnh gii quyt, ngn ng s

c sdng, ...

- Gii quyt cc vn c lin quan n

Tha thun trng ti: Vic gii quyt cc vn

pht sinh t Tha thun trng ti khng c

Cng c La Haye 1899 cp nhng c quy

nh tng i c th ti Cng c La Haye

1907. Theo iu 53 Cng c La Haye 1907 thPCA sc thm quyn gii quyt cc vn c

lin quan n Tha thun trng tinu cc bn c

yu cu. Trong mt strng hp c bit, vic

thay i ni dung ca Tha thun trng ticng

c gii quyt d chc mt bn tham gia tranh

chp yu cu. V d: Tranh chp brng buc bi

mt Hip nh v trng ti c k kt sau thi

im Cng c La Haye 1907 c hiu lc trong

quy nh thm quyn thay i Tha thun

trng tithuc vPCA.

17 T gc c s dng trong Cng c Cngc La Haye 1899 v Cng c La Haye 1907(bn ting Anh) l Compromis.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

8/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 54

- Ch nh Trng ti vin v thnh lp Hi

ng trng ti: Theo iu 32 Cng c La Haye

1899 th cc ngha v ca Trng ti vin c

trao cho mt Trng ti vin duy nht hoc mt

vi Trng ti vin c chn bi cc bn tham

gia tranh chp bt k ngi no m h mongmun hoc chn la trong scc thnh vin ca

PCA c quy nh bi Cng c La Haye 1899.

Trong trng hp cc bn khng thng nht c

trong vic la chn Trng ti vin th sp dng

cc cch thc sau: i. Mi bn chnh 02 Trng

ti vin v cc Trng ti vin c chnh s

cng nhau chn 1 Trng ti vin th5 lm Ch

tch Hi ng trng ti; ii. Trong trng hp tl

chn Trng ti vin th5 l bng nhau gia hai

bn th Trng ti vin th5 sdo bn th3 gii

thiu v cc bn tham gia tranh chp la chn

theo cch thc chung; iii. Nu sau khi p dng

cc cch thc ny m vn khng la chn c

Trng ti vin th5 th mi bn tham gia tranh

chp s chn mt nc thnh vin v cc nc

thnh vin c chn ny s la chn Trng ti

vin th5.

Cng c La Haye 1907 k tha cch thc

ch nh Trng ti vin trn (iu 54, iu 55)

nhng quy nh cthhn trong trng hp cc

bn khng thng nht c vic la chn Trngti vin. Theo quy nh ti iu 45 Cng c La

Haye 1907 th trong trng hp cc bn tham gia

tranh chp khng trc tip chnh c Trng

ti vin th p dng cc cch thc sau: i. Mi bn

chnh hai Trng ti vin trong ch c mt

Trng ti vin c quc tch ca bn chnh hoc

cc Trng ti vin phi c chn tdanh sch

cc Trng ti vin ca PCA. Sau nhng Trng

ti vin c chn ny s cng nhau chn ra

Trng ti vin th5 lm Chtch Hi ng trng

ti; ii. Trong trng hp tlchn Trng ti vin

th5 l bng nhau gia hai bn th Trng ti vin

th5 sdo bn th3 gii thiu v cc bn tham

gia tranh chp la chn theo cch thc chung

(tng tCng c La Haye 1899); iii. Nu sau

khi p dng cc cch thc ny m vn khng

la chn c Trng ti vin th mi bn tham

gia tranh chp s chn mt nc khc nhau v

cc nc c chn ny s la chn Trng ti

vin th5; iv. Nu trong vng 2 thng cc nc

tham gia tranh chp vn khng th thng nhtc danh sch Trng ti vin th mi bn sa

ra 2 ng c vin c chn t danh sch cc

Trng ti vin ca PCA, khng bao gm nhng

Trng ti vin c chn bi cc bn tranh

chp v cng khng c quc tch ca cc bn

tranh chp. ng cvin c chn bng cch rt

thm theo cch thc nh vy sl Trng ti vin

th5.

- Th tc t tng trng ti: Theo quy nh

ca Cng c La Haye 1899 (iu 39 iu50), vnguyn tc, thtc ttng trng ti gm

02 giai on ring bit: kim tra s b

(preliminary examination) hoc giai on bo

cha (pleading) theo Cng c La Haye 1907 v

giai on tranh lun (discussion) hoc giai on

tranh lun trc tip (oral discussion) theo Cng

c La Haye 1907.

i. Giai on kim tra s b: bao gm vic

thng bo ca ring tng bn tranh chp gi n

cc thnh vin ca Hi ng trng ti v n bn

c tranh chp, ton bcc vn bn php l cngnh cc ti liu c cha ng vn gy tranh

chp. Hnh thc ca thng bo cng nh thi

gian phi gi thng bo do Hi ng trng ti

quyt nh. Mi vn bn do mt bn cung cp

phi c gi cho bn cn li.

Cng c La Haye quy nh chi tit hn

giai on ny, theo giai on bo cha bao

gm vic mi bn tranh chp gi thng bo n

cc thnh vin ca Hi ng trng ti cng nh

bn cn li, bn phn i, km theo thng bo ltt ccc ti liu phc vcho gii quyt vvic.

Thng bo c th gi trc tip hoc thng qua

trung gian vn phng ca PCA, theo cch thc v

trong thi gian c quy nh ti Tha thun

trng ti. Thi gian gi vn bn xc nh trong

7/26/2019 15349-52894-1-PB

9/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 55

Tha thun trng ti. Thi gian gi thng bo

c xc nh trong Tha thun trng ticng c

ththay i nu cc bn ng nu nh sthay

i to iu kin thu thp thm chng cphc

v cho vic gii quyt tranh chp. Trong giai

on ny Hi ng trng ti s khng gp ccbn tranh chp, tr nhng trng hp tht c

bit.

ii. Giai on tranh lun: bao gm tranh lun

bng li ni gia cc bn vi nhau trc khi Hi

ng trng ti tho lun vi cc bn. Vic tranh

lun sdin ra theo hng dn ca Chtch Hi

ng trng ti trn c snhng vn bn php l,

ti liu m cc bn cung cp. Trong trng

hp cn thit, Hi ng trng ti c thyu cu

ngi i din ca cc bn gii thch v cc tiliu cung cp. Ngi i din ca cc bn

tranh chp c quyn tranh lun trc tip vi Hi

ng trng ti, c quyn trnh by tt c nhng

vn , nhng quan im m hcho l c gi tr

chng minh cho yu sch ca h. Hi ng trng

ti c quyn t cu hi vi ngi i din ca

cc bn v c quyn yu cu gii thch i vi

nhng quan im cha r rng, cha chc chn.

Cc phin tranh lun s din ra cng khai

theo quyt nh ca Hi ng trng ti vi s

ng ca cc bn. Ni dung phin tranh lun sc ghi li trong mt procs-verbaux bi mt

th k do Ch tch Hi ng trng ti chnh.

Khi i din ca cc bn tranh chp gii thch

tt ccc vn c lin quan n tranh chp v

cung cp tt ccc bng chng chng minh cho

quan im ca h Hi ng trng ti tuyn b

giai on tranh lun kt thc. Quyt nh ca Hi

ng trng ti l quyt nh cui cng v khng

cha ng nhng bt kni dung no c tranh

lun sau .Khi giai on kim tra s b kt thc v

chuyn sang giai on tranh lun th Hi ng

trng ti c quyn tchi tho lun tt cnhng

vn bn php l mi cng nh nhng ti liu do

mt bn nghcung cp m khng c sng

ca bn cn li.

- Th tc t tng trng ti rt gn

(Arbitration by Summary Procedure): Cng c

La Haye 1907 bsung thm thtc ttng trng

ti rt gn (iu 86 iu 90). Theo trongnhng trng hp cn thit v vi sng ca

cc bn tham gia tranh chp, th tc t tng rt

gn c th p dng thay thcho th tc t tng

thng thng. Trong thtc ttng trng ti rt

gn khng chia ra 02 giai on ring m ch c

vic tranh lun bng li ni gia cc bn tham

gia tranh chp vi s tham gia ca Hi ng

trng ti. Hi ng trng ti sau khi lng nghe

lp lun ca cc bn, yu cu cc bn gii thch

nu thy cn thit, tham kho kin ca ccchuyn gia cng nh ca cc nh t vn, sa

ra phn quyt theo nguyn tc a s.

- Ban hnh phn quyt trng ti: Theo quy

nh ca Cng c La Haye 1899 (iu 52

iu 57) mi Trng ti vin c lp trong vic

a ra quyt nh ca mnh. Quyt nh ca Hi

ng trng ti c thng qua theo nguyn tc a

s. Nhng kin phn i phi c ghi nhn li

trong procs-verbal. Phn quyt trng ti c

k bi tng thnh vin ca Hi ng trng ti.

Nhng thnh vin c kin phn i khi k cghi li kin ca mnh. Phn quyt trng ti s

c cng bcng khai ti phin hp gii quyt

tranh chp. Phn quyt ca Hi ng trng ti ch

c gi tr rng buc i vi cc bn k Tha

thun trng ti. Mi bn tranh chp phi trphn

ph tn ring ca mnh v phn bng nhau i vi

ph tn trcho Hi ng trng ti. Cng c La

Haye 1907 cng c nhng quy nh tng t.

3. CC VN T RA TRONG VIC S

DNG C CH GII QUYT TRANHCHP CA TA TRNG TI THNG

TRC LA HAYE I VI VIT NAM

TRONG VIC GII QUYT TRANH CHP

TI BIN NG

7/26/2019 15349-52894-1-PB

10/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 56

3.1 Nhng c quan ti phn quc t c thm

quyn gii quyt tranh chp m Vit Nam c

th yu cu gii quyt tranh chp ti bin

ng

Tranh chp bin ng tlu l mt trong

nhng nguyn nhn gy bt n trong khu vc,nh hng n qu trnh thit lp quan hngoi

giao gia cc quc gia v ang c nguy c ngy

cng tr nn nghim trng, c th dn n cc

cuc xung t v trang. Vit Nam l mt trong

nhng quc gia c lin quan nhiu n cc tranh

chp ti bin ng hin nay. Nhng c quan ti

phn quc t m Vit Nam c th la chn

gii quyt cc tranh chp ti bin ng bao gm:

i. PCA; ii. Ta n cng l quc t(International

Court of Justice - ICJ); iii. Ta n quc tvlutbin (International Tribunal for the law of the sea

- ITLOS). Mi c quan ti phn u c nhng u

im v hn ch ring ca mnh. iu ny xut

pht tbn cht ca mi c quan cng nh quy

chphp l m c quan ti phn da vo

tin hnh gii quyt cc vtranh chp. Chnh v

vy, i vi mi tranh chp v ty vo tnh hnh

ca tng tranh chp c thVit Nam cn c s

cn nhc khi la chn c quan gii quyt. Cth:

- i vi PCA: Vi c ch hot ng hon

ton da trn stha thun ca cc bn tham giatranh chp cng nh tnh bt buc ca phn quyt

hon ton da trn s t nguyn ca cc bn

tham gia th vic sdng PCA gii quyt cc

tranh chp lin quan n bin ng skhng kh

thi. Bi l, chc chn rng Trung Quc skhng

k bt c mt tha thun song phng no vi

Vit Nam chp nhn thm quyn ca PCA gii

quyt tranh chp gia Vit Nam v Trung Quc

i vi vn bin ng. Bn cnh , vic thi

hnh mt phn quyt do PCA tuyn i vi v

vic cng khng kh thi bi lkhng c c ch

bt buc thi hnh cc phn quyt ny m hon

ton da trn stnguyn ca cc bn tham gia

tranh chp. Tuy nhin, Vit Nam vn c ththam

kho, tranh thcc quan im, cc ni dung phn

quyt ca PCA trong vic gii quyt cc vvic

tranh chp vbin o phc vcho mc tiu

ca mnh, cng nh tranh thp lc d lun ca

cng ng quc tchng minh tnh hp php

ca cc yu sch trong qu trnh tham gia v

vic. V mt vn quan trng: PCA cng lmt c quan ti phn quc tc thm quyn gii

quyt tranh chp lnh th. V vy, mt phn

quyt hon ton c li cho Vit Nam i vi

tranh chp ch quyn trn bin ng cng gp

phn quan trng trong vic khng nh chquyn

ca Vit Nam.

- i vi ICJ: L mt trong su c quan

chuyn mn chnh ca Lin hip quc, ICJ

ng vai tr quan trng trong vic duy tr ha

bnh, an ninh quc tcng nh spht trin caphp lut quc t. Trong vic gii quyt tranh

chp bin, o gia cc quc gia, theo Hin

chng Lin hp quc cng nh Quy chca ICJ

th ICJ cng c thm quyn gii quyt cc tranh

chp trn bin ng, lin quan n ch quyn

bin o. ICJ c thm quyn gii quyt mt

vtranh chp th tt ccc bn trong tranh chp

phi cng nhn thm quyn ca Ta i vi v

tranh chp . Scng nhn ny c ththc hin

theo nhng cch thc sau y:

Cch thc th nht: Thng qua mt thathun c bit, hai hoc nhiu Nh nc trong

tranh chp v mt vn c th c th ng

cng a tranh chp ra Ta v k mt tha thun

a ra Ta;

Cch thc th hai: Thng qua mt iu

khon gi l compromissory clauses trong mt

hip c. Theo , cc bn cam kt trc ht l

schp nhn thm quyn xt xca Ta nu c

tranh chp pht sinh t vic gii thch hoc p

dng iu c . Hin nay trn th gii cn 300 iu c quc t cha ng

compromissory clauses18.

18Xem L Minh Phiu, Hng n mt cng c php l vngchc cho vic bo m ha bnh trn bin ng, Tp chNghin cu lp php, s 6(214), thng 3/2012, tr. 24.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

11/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 57

Cch thc thba, Mt tuyn bn phng,

theo quy nh ti iu 36 Quy ch ca ICJ mt

quc gia l thnh vin ca Quy ch c th t

nguyn ra mt tuyn bn phng cng nhn

thm quyn xt x ca Ta l bt buc i vi

quc gia no khc cng c tuyn b chp nhnnh vy. H thng iu khon ty nghi ny

to ra mt nhm cc quc gia cng nhn thm

quyn xt x ca Ta i vi bt k tranh chp

no pht sinh gia cc quc gia trong tng

lai. Vnguyn tc, bt knc no trong nhm

cng c quyn a mt hoc nhiu quc gia

trong nhm ra trc Ta. Cc tuyn b c th

cha cc bo lu nhm hn ch thi hn ca

tuyn bhoc loi trmt sloi tranh chp. Cc

quc gia ng k tuyn bny vi Tng th k

Lin hp quc.

Trong ba cch thc trn Trung Quc cha h

thc hin cch no cng nhn thm quyn xt

xca ICJ cho tranh chp bin ng. V vy, cc

bn trong tranh chp khng thkhi kin Trung

Quc trc Ta, ngay ckhi hnh xca Trung

Quc trong tranh chp r rng vi phm Hin

chng Lin hp quc v UNCLOS. Chnh v

vy, vic sdng ICJ l c quan ti phn gii

quyt cc vn tranh chp bin ng gia Vit

Nam vi Trung Quc cng nh gia cc nckhc vi Trung Quc l rt kh khn bi lkh

c th trng i vo mt tha thun hoc tuyn

bn phng chp nhn thm quyn ca ICJ t

pha Trung Quc cho vn gii quyt tranh

chp bin ng. Tuy nhin, Vit Nam v cc

quc gia ng Nam c lin quan trong qu

trnh son tho B quy tc ng x (Code of

ConductCOC) trn bin ng gia ASEAN v

Trung Quc thay th cho Tuyn b v ng x

ca cc bn trn bin ng (Declaration on the

conduct of parties in the South China Sea

DOC) v Hng dn thc thi DOC ngy

21/7/2011 cc bn cn xem xt khnng thhai,

cn a vo vn kin ny mt compromissory

clauses. iu khon ny sgip cho bt kquc

gia k kt no ca COC cng c quyn khi kin

bn k kt khc mt khi bn k kt khc

khng tun th cc quy nh ca COC. iu

khon compromissory clauses s gip cho COC

khng ch tr thnh mt vn kin cho nhng

khu chin ngoi giao m l mt cng cphp lthc s cho vic bo m ha bnh v n nh

trong khu vc19. Bi l, khi c bt ng lin

quan n vic gii thch hay thc thi COC, bn

cho l b vi phm c th trnh bt ng ln

ICJ. Ta s th l gii quyt m khng cn phi

c schp thun ca bn bcho l vi phm, v do

vy khng cn c mt tha thun c bit (theo

cc thc thnht). Bn cnh , i vi cc tranh

chp lin quan n bin ng Vit Nam cn

chn ICJ m khng nn chn cc c quan ti

phn khc theo quy nh ti khon 1 iu 287

ca UNCLOS l bi v tranh chp trn bin ng

lin quan n nhiu vn vt ra ngoi phm vi

iu chnh ca UNCLOS. Do vy, cc c quan

ti phn thnh lp theo UNCLOS s khng c

thm quyn xt xht tt cnhng tranh chp

c thpht sinh lin quan n bin ng.

- i vi ITLOS: L mt nh ch chuyn

mn c thnh lp bi UNCLOS (iu 287) v

c c th ha ti Ph lc VII ca cng c.

Thm quyn ca ITLOS c quy nh cthtiiu 21 Ph lc VI: To n c thm quyn i

vi tt ccc vtranh chp v tt ccc yu cu

c a ra To theo ng Cng c, v i vi

tt ccc trng hp c tr nh r trong mi

tho thun khc, giao thm quyn cho To n.

Nh vy, mt v tranh chp v lnh th ni

chung, v bin o ni ring c a ra gii

quyt trc ITLOS th cc bn phi chp nhn s

rng buc thm quyn i vi Ta.

Trong vn gii quyt tranh chp binng, t trc n nay chnh sch ca Trung

Quc l ba khng: khng nu r yu sch,

khng m phn a phng v khng quc t

19L Minh Phiu, Tld.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

12/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 58

ha tranh chp, trong khng chp nhn a

tranh chp ra bt kc quan ti phn quc tno.

Do vy, Trung Quc thc hin nhng chin

lc trnh bcc c quan ti phn quc txt

x lin quan n tranh chp trn bin ng.

Trung Quc tuyn bvo ngy 25/8/2006 lkhng ng chn cc c quan ti phn theo

UNCLOS gii quyt cc tranh chp lin quan

n phn nh ranh gii bin (khi gia nhp

UNCLOS Trung Quc bo lu iu khon

kin Trung Quc ra trc ITLOS). Nh vy, s

rt kh Vit Nam a tranh chp qun o

Hong Sa cng nh Trng Sa vi Trung Quc

ra trc ITLOS. Mt vn na cng cn lu

hin nay trong scc Thm phn ca ITLOS c

Thm phn l ngi Trung Quc (do nh hng

ca mnh nn d bo lu iu khon gii quyt

tranh chp ti ITLOS nhng Trung Quc vn a

c ngi nc mnh vo lm Thm phn ca

Ta). Nh vy, yu t khch quan trong gii

quyt tranh chp skhng cn vi li thnghin

vpha Trung Quc.

Nh vy, trong scc c quan ti phn m

Vit Nam c th la chn va phn tch trn

i vi vn tranh chp bin ng th ICJ l c

quan ti phn thch hp nht. Bi l, y l mt

trong cc c quan chuyn mn chnh ca Linhp quc, tchc quc tc phm vi nh hng

ln nht thgii hin nay. Vi stham gia ng

o ca nhiu nc trn thgii, vi c chhot

ng thng qua mt Quy ch thng nht l mt

b phn ca Hin chng Lin hp quc cng

nh s h tr ca cc c chkhc i vi vic

thc thi cc phn quyt ca Ta n, vic gii

quyt tranh chp bin ng thng qua ICJ mt

mt sm bo tnh khc quan, cng bng. Mt

khc, phn quyt ca ICJ c nhiu c hi c

thc thi mt cch nghim tc trn thc t thng

qua p lc ca cng ng quc t cng nh

nhng rng buc php l i vi cc bn vi t

cch l thnh vin ca Lin hp quc. Tuy nhin,

c tha tranh chp bin ng ra trc ICJ

gii quyt Vit Nam cng nh cc quc gia khc

c lin quan cn phi gii quyt nhiu vn ,

trong quan trng nht l xy dng c chphp

l m bo cho ICJ c thm quyn gii quyt

thng qua vic xy dng cc vn kin c gi tr

php l rng buc i vi cc bn m c th lCOC m cc bn ang tin hnh.

3.2 Nhng vn c th Vit Nam cn lu

trong trng hp a tranh chp bin ng

ra trc Ta trng ti thng trc La Haye

3.2.1 Nhng vn lin quan n th tc t

tng trng ti

Th nht, vn k tha thun trng ti

(Arbitration Agreement). Cc quy tc t tng

trng ti c quy nh trong Cng c La Haye

1899, Cng c La Haye 1907 cng nh cc quytc ttng do PCA ban hnh trong cc giai on

sau ny u khng quy nh nhng ni dung bt

buc m cc bn phi tha thun trong tha thun

trng ti. Chnh v vy, khi k tha thun trng

ti vi bn tranh chp cn li nhm a vvic

ra gii quyt ti PCA Vit Nam cn ch cn

nhc nhng iu khon cn phi a vo cng

nh mc rng buc ca nhng iu khon .

Nhng ni dung quan trng m Vit Nam cn

quan tm khi m phn, k kt tha thun trng

ti l tha thun vcch thc thnh lp Hi ng

trng ti, slng Trng ti vin trong Hi ng

trng ti, quc tch ca Trng ti vin (c bit l

trong cc tranh chp song phng vi Trung

Quc trn bin ng Vit Nam cn c bit quan

tm n vn quc tch Trng ti vin v Trung

Quc c v th quc t, nh hng quc t ln

hn Vit Nam v Trung Quc l y vin thng

trc ca Hi ng bo an Lin hip quc), vn

thm quyn ca Hi ng trng ti, quy tc t

tng trng ti, a im gii quyt tranh chp,ngn ng s dng, vn lut p dng gii

quyt tranh chp, v quan trng nht l cam kt

thi hnh phn quyt ca Hi ng trng ti tuyn.

Thc tin cc tha thun trng ti c

cc bn tham gia k kt cho thy cc bn thng

7/26/2019 15349-52894-1-PB

13/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 59

xuyn a iu khon cam kt thc thi cc phn

quyt ca Hi ng trng ti vo tha thun

trng ti m bo hiu lc thi hnh ca phn

quyt trng ti sau ny. iu ny l rt quan

trng bi lPCA l c quan ti phn hot ng

hon ton da trn s tha thun ca cc bntham gia tranh chp. V vy, nu cc bn tham

gia tranh chp cam kt tun thphn quyt trng

ti th phn quyt sc hiu lc thi hnh i vi

cc bn v ngc li. Trong tha thun trng ti

k gia Eritrea v Yemen cc bn cam kt

phn quyt ca Hi ng trng ti s l phn

quyt cui cng i vi vtranh chp v cc bn

p dng cc kt lun ca phn quyt i vi cc

ni dung ca tranh chp theo ng ni dung v

cch thc c cc bn tha thun trong tha

thun trng ti20. Tha thun trng ti gia H

Lan v Hoa K cng ghi nhn s cam kt tun

thca cc bn i vi phn quyt ca Hi ng

trng ti21. Vi nhng s tha thun ny, phn

quyt ca Hi ng trng ti c cc bn

tun th mt cch nghim tc v kt qu gii

quyt ca Hi ng trng ti c duy tr n

nh n giai on hin ti.

20Nguyn vn: The awards of the Tribunal shall be final and

binding. The Parties commit themselves to abide by those

awards, pursuant to Article 1, paragraph 2 of the Agreement

on Principles. They shall consequently apply in good faith

and immediately the awards of the Tribunal, at any rate

within the time periods as provided for by the Tribunal

pursuant to Article 12, paragraph 1(b), of this Arbitration

Agreement. Xem: Arbitration Agreement between the

Gonernment of the State of Eritrea and the Government of the

Republic of Yemen. (Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?).21Nguyn vn: The parties undertake to accept the award

rendered by the Arbitrator within the limitations of this

special agreement, as final and conclusive and without

appeal. All disputes connected with the interpretation and

execution of the award shall be submitted to the decision of

the Arbitrator. Xem: Arbitration Agreement between United

State of America and The Netherlands. (Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?).

Thhai, vn thnh lp Hi ng trng ti.

Theo quy tc t tng trng ti c quy nh ti

Cng c La Haye 1899 v Cng c La Haye

1907 th Hi ng trng ti c thgm 1 Trng

ti vin duy nht hoc nhiu Trng ti vin

nhng phi l sl. Vic la chn Trng ti vin thnh lp Hi ng trng ti c ngha v

cng quan trng i vi ton b qu trnh gii

quyt tranh chp bi l cc Trng ti vin l

nhng ngi sa ra phn quyt cui cng ca

vtranh chp. Thc tin cho thy cc bn thng

chnh Trng ti vin c quc tch nc mnh

hoc Trng ti vin c quc tch ca nc c xu

hng chnh tr trung lp (quc tch Thy S

thng xuyn c tha thun la chn) hoc l

Trng ti vin ca mt nc th ba khng c

quyn, li ch lin quan n tranh chp.

Nu tha thun la chn PCA gii quyt

tranh chp bin ng, trong giai on ch nh

Trng ti vin Vit Nam cn ch hin nay trong

danh sch Trng ti vin ca PCA khng c

Trng ti vin quc tch Vit Nam nhng mt s

nc trong khu vc c lin quan n bin ng

li c Trng ti vin ca mnh (Trung Quc,

Philipines, ). Tuy nhin, mt sTrng ti vin

li c quc tch ca nc d khng nm trong

khu vc bin ng nhng Vit Nam c thxemxt la chn bi mc lin quan t hay nhiu

ca cc quc gia ny nh Lin bang Nga, Nht

Bn, Hoa K, Ni tm li, khi chnh Trng

ti vin tham gia Hi ng trng ti gii quyt

cc tranh chp lin quan n bin ng Vit

Nam cn cn nhc, tnh ton sao cho va m

bo c li ch ca mnh va m bo hi ha

li ch ca cc nc tham gia tranh chp v PCA

hot ng trn nguyn tc tha thun, nu ch

tnh n li ch ca Vit Nam tha thun s

khng c nc lin quan chp nhn. V quan

trng hn c cn to mi c hi li ko cc

nc ln c li ch lin quan n khu vc vo

thnh phn Hi ng trng ti gia tng c hi

bo v cc li ch ca Vit Nam trong tng th

7/26/2019 15349-52894-1-PB

14/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 60

li ch ca cc nc trong khu vc v trn th

gii.

Thba, vn la chn quy tc t tng ca

Hi ng trng ti. Khi mt v tranh chp gii

quyt ti PCA cc bn tham gia tranh chp c th

tha thun la chn mt trong cc quy tc ttngsau y:

- Quy tc ttng trng ti c quy nh ti

Cng c La Haye 1899. y l quy tc t tng

trng ti u tin c quy nh trong cng c

thnh lp ra PCA. Tuy nhin, quy tc ttng ny

cha ng nhiu im khng ph hp, c bit l

vi nhng tranh chp ngy cng gia tng vtnh

phc tp cng nh phm vi tranh chp ngy cng

m rng nh cc tranh chp v lnh th, tranh

chp vbin o th quy tc ttng ny trakhng cn ph hp. Thc t th quy tc t tng

quy nh ti Cng c La Haye 1899 c

sa i, bsung bi quy tc ttng quy nh ti

Cng c La Haye 1907 v ngy nay gn nh

khng cn c cc bn tha thun la chn lm

quy tc ttng gii quyt tranh chp ti PCA.

- Quy tc ttng trng ti c quy nh ti

Cng c La Haye 1907. y l quy tc t tng

k tha Cng c La Haye 1899, c sa

i, b sung cho ph hp vi yu cu ca thc

tin. Ngy nay, chai cng c vn c hiu lc

tn ti song song nn vnguyn tc cc bn tham

gia tranh chp c th la chn bt cquy tc t

tng trng ti no gii quyt tranh chp. Tuy

nhin, trn thc t, tsau chin tranh thgii th

hai tr li y cc quy tc t tng trng ti ban

hnh km theo hai cng c khng cn c

cc bn la chn lm quy tc t tng gii

quyt cc tranh chp ti PCA.

- Cc quy tc t tng c PCA ban hnh

trong cc giai on sau, bao gm: Quy tc giiquyt tranh chp gia 02 bn l quc gia c hiu

lc ngy 20/10/1992 (Permanent Court of

Arbitration optional Rules for arbitrating disputes

between two States effective October 20, 1992);

Quy tc gii quyt tranh chp gia 02 bn m ch

mt bn l quc gia c hiu lc ngy 06/7/1993

(Permanent Court of Arbitration optional Rules

for arbitrating disputes between two parties of

which only one is a State effective July 06,

1993); Quy tc gii quyt tranh chp lin quan

n tchc quc tv quc gia c hiu lc ngy01/7/1996 (Permanent Court of Arbitration

optional Rules for arbitrating involving

international organizations and State effective

July 01, 1996); Quy tc gii quyt tranh chp

gia tchc quc tv c nhn c hiu lc ngy

01/7/1996 (Permanent Court of Arbitration

optional Rules for arbitrating between

international organizations and private parties

effective July 01, 1997).

Cc quy tc ttng trng ti ny trn thc t thay th cho cc quy tc t tng quy nh

trong cc Cng c La Haye 1899 v Cng c

La Haye 1907 bi tnh c thv hp l. Mt u

im na ca cc quy tc ttng ny l ph hi

vi tng chthtranh chp trong cc trng hp

c th. V d: quc gia khi tham gia t tng ti

PCA sc mt sim khc bit so vi tchc

quc tkhng phi l quc gia hoc so vi mt

c nhn. Vic ban hnh cc quy tc ttng trng

ti ny s pht trin khng ngng ca PCA

khng nh vai tr, vtr l mt trong nhng thitch ti phn quc t quan trng trong th gii

hin i.

- Quy tc t tng trng ti do y ban php

lut thng mi quc t ca Lin hip quc

(UNCITRAL) ban hnh. Bao gm: Quy tc t

tng trng ti nm 1976, Quy tc ttng trng ti

nm 2010, Lut mu t tng trng ti, ... Nhng

quy tc t tng ny thng xuyn c cc bn

la chn p dng gii quyt cc tranh chp quc

t. Ring i vi Quy tc t tng trng ti ca

UNCITRAL ban hnh nm 1976 n nay

c vin dn gii quyt 270 vvic ti PCA.

Tuy nhin, cc quy tc t tng trong ti ca

UNCITRAL ch yu c la chn trong cc

tranh chp v thng mi m khng thch hp

7/26/2019 15349-52894-1-PB

15/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 61

vi cc tranh chp trong lnh vc lut quc t

cng. iu ny xut pht t nguyn nhn quan

trng l UNCITRAL khng phi l mt thit ch

chuyn v lnh vc lut quc t cng m chc

nng, nhim v ch yu l thng nht ha cc

quy phm php lut trong lnh vc T php quct.

Khi quyt nh la chn PCA gii quyt

mt tranh chp Vit Nam cn xem xt, cn nhc

thn trng cc quy tc ttng trng ti va phn

tch trn bi l mi quy tc t tng u c

nhng u im v hn chca mnh v iu ny

s gp phn rt quan trng quyt nh n kt

qugii quyt vvic. c bit, trong vn gii

quyt tranh chp bin o Vit Nam cn nghin

cu cc quy tc t tng ca PCA ban hnh saucc Cng c La Haye 1899 v Cng c La

Haye 1907 bi mi quy tc u nhm vo mt

chththam gia tranh chp khc nhau. Bn cnh

, vic la chn quy tc t tng trng ti no

cn phi ty thuc v quc gia c lin quan trong

tranh chp. Bi l, PCA hot ng hon ton trn

c ch tha thun gia cc bn tham gia tranh

chp. Thc tin cc v tranh chp lnh th gn

y cho thy cc bn tham gia tranh chp thng

xuyn sdng bQuy tc gii quyt tranh chp

gia 02 bn l quc gia ti Ta trng ti thngtrc c hiu lc ngy 20/10/1992 (tranh chp ch

quyn i vi cc o trn bin gia Eritrea

v Yemen nm 1998 1999; Tranh chp bin

gii bin gia Barbados v Trinidat & Tobago

nm 2006). y cng l nhng kinh nghim qu

bu m Vit Nam cn quan tm trc khi quyt

nh a v vic tranh chp lin quan n bin

ng ra trc PCA.

3.2.2 Nhng vn php l chng minh cho

yu sch ca Vit NamThnht, nhng chng cc gi tr lch s

c hnh thnh trong cc giai on lch s

trc . Phi tp hp y cc chng c lin

quan n khu vc tranh chp t lch scho n

hin ti. Trong vtranh chp chquyn bin o

trn bin , Yemen thnh cng trong vic

khai thc cc t liu lch sl chng cphp l

chng minh cho yu sch ch quyn ca mnh.

iu ny Eritrea cng nhn ra v trit khai

thc nhng mc hp l khng t c nh

Yemen v phn quyt ca Hi ng trng ti cho thy y l mt trong nhng c s php l

quan trng Hi ng trng ti quyt nh.

Hoc trong vtranh chp chquyn o Palmas

gia H Lan v Hoa K, H Lan thnh cng

trong vic chng minh chquyn ca mnh bng

cc chng c lch sm Hoa Kkhng thbc

bc.

Vit Nam c chquyn khng th tranh ci

i vi cc qun o Hong Sa v Trng Sa

trn bin ng. Tuy nhin, thuyt phc ccng ng quc ttin v nhn thy rng l lca

Vit Nam l c c s chng ta cn phi chng

minh cho th gii thy chng ta c y cc

bng chng lch skhng nh chquyn i vi

cc qun o ny. iu ny cng c ngha quan

trng i vi nhng tranh chp song phng m

chthtranh chp vi Vit Nam khng c l

lnhng li c tha sc mnh qun sth nhng

minh chng lch sny sc gi tr thuyt phc

cng ng quc t ng v pha Vit Nam, gia

tng sc mnh cho Vit Nam, Vit Namkhng lloi trong tranh chp bin ng, iu m

quc gia c tranh chp song phng vi Vit

Nam (Trung Quc) lun mong mun trong gii

quyt tranh chp vi Vit Nam vchquyn ca

qun o Hong Sa. Vit Nam cn c nhng

cng trnh nghin cu mt cch tp trung, thng

k, phn tch, nh gi ton bcc chng clch

slm chng cphp l sdng trong trng

hp cn thit. Nhng chng c lch s ny cn

c stha nhn chnh thc tc quan c thm

quyn ca nh nc Vit Nam chkhng ch l

nhng cng trnh mang tnh cht khoa hc hn

lm, c nhn v quan trng hn, Vit Nam cn

thng xuyn, lin tc cng bcc chng clch

sny trn cc phng tin thng tin trong nc

7/26/2019 15349-52894-1-PB

16/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 62

cng nh quc t. iu m Trung Quc ang lm

v c gng lm p t quan im ch quyn

ca mnh i vi khu vc bin ng.

Th hai, tnh trng thc t ca cc o

(Island), (Islet) cng nh ton bcc vt th,

cng trnh xy dng trong khu vc ang c tranhchp. phc vcho vic chng minh yu sch

ca mnh trc Hi ng trng ti, Vit Nam cn

nm tht c th tnh trng ca cc hn o m

Vit Nam tuyn b ch quyn. Trong v tranh

chp ch quyn bin o trn bin Yemen

thnh cng mt phn nh nm rt r tnh trng

a l ca tng hn o nm trong khu vc tranh

chp. Thm ch c nhng o nh cha c tn

(unnamed Island), cc o nh (Islet) m ch

xc nh c chnh xc v tr khi thy triuxung n mc thp nht. iu ny sgp phn

chng minh rng Yemen l nc thc t kim

sot cc hn o ny v l lny ca Yemen

c Hi ng trng ti chp thun. Trong khi

, Eritrea chtp trung vo cc o ln, c dn

c sinh sng v cc cng trnh nhn to. Chnh

iu ny lm cho Eritrea lng tng trong vic

a ra yu sch ca mnh v iu ny cng gp

phn dn n vic Hi ng trng ti bc byu

sch ch quyn ca Eritrea i vi qun o

Zukur Hanis.Tnh hnh a l ca cc qun o trn bin

ng rt phc tp, bao gm cc o ni, o

chm, o san h, bi ngm, Chnh v vy, s

lng cc o khng c nh, v tr cc o

khng nm tp trung m ri rc trn mt vng

bin rng v quan trng nht, Vit Nam cng

khng phi l quc gia thc t kim sot tt c

cc hn o ny. iu ny chc chn s l mt

trong nhng tr ngi khng nh cho Vit Nam

trong qu trnh nu ra v chng minh yu sch

chquyn ca mnh bi lVit Nam phi lm r

c Vit Nam yu sch ch quyn i vi

nhng o no, tnh trng thc tca o , v

tr a l ca o, Hin nay cc yu sch ca

chng ta nu ra mi dng li chung chung l

ton bqun o Hong Sa v ton bqun o

Trng Sa m thc t tnh trng cc qun o

ny chng ta cha thnm r. lm c iu

ny i hi phi y mnh cng tc thm d,

kho st, mt cng vic m Trung Quc ang ro

rit thc hin nhm hp php ha cho quan imchquyn p t ca mnh. V d nhin rng, y

l mt cng vic v cng phc tp, phi tin hnh

mt cch thn trng trnh gy ng vi cc

nc c lin quan v quan trng nht khng

nhm to ra ci ccc nc khc xuyn tc,

bc byu sch chquyn ca Vit Nam. Trong

qu trnh tin hnh cn kt hp, s dng lc

lng ca nhiu ngnh khc nhau t thy vn,

a cht, lch s, php l, thm ch, nu cn thit,

phi kt hp vi clc lng cnh st bin v hi

qun. Nhng kt quca qu trnh kho st ny

sl c sphp l quan trng gip Vit Nam bo

vquan im ch quyn ca mnh trc cc c

quan ti phn quc t.

Th ba, cc quy nh c th ca php lut

quc ttrong tng giai on c lin quan n ni

dung tranh chp. Cc tranh chp quc t lin

quan n ch quyn lnh th ni chung, ch

quyn bin o ni ring u phi da vo cc

quy nh ca php lut quc tgii quyt. Ni

cch khc, khng mt quc gia no c th nphng a ra nhng quy tc n nh cch gii

quyt cc tranh chp quc t. Tuy nhin, php

lut quc tmi thi kc nhng quy nh khc

nhau. iu ny do nhiu nguyn nhn gy ra,

trong quan trng nht v s pht trin ca

khoa hc php l quc t cng nh tng quan

lc lng gia cc lc lng tin b v cc lc

lng phn tin b. Tranh chp ch quyn ti

bin ng l tranh chp din ra trong mt thi

gian tng i di, tri qua nhiu giai on lch

skhc nhau. Chnh v vy, trong qu trnh tham

gia gii quyt ti PCA Vit Nam cn phi nm

vng tnh hnh php lut quc t trong tng giai

on lch sc lin quan n khu vc tranh chp.

Yemen trong tranh chp chquyn bin o vi

7/26/2019 15349-52894-1-PB

17/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 63

Eritrea thnh cng khi s dng hc thuyt

ch quyn truyn thng trong khi Eritrea

khng lm c iu ny. Thc t th cc hc

thuyt ca php lut quc t chc gi tr trong

mt giai on lch s nht nh v nu chng ta

bit vn dng mt cch hp l nhng hc thuytny cng trthnh chng cphp l phc v

cho yu sch ch quyn trong tranh chp lnh

th. Lch s hnh thnh ca cc qun o trn

bin ng c tlu i v qu trnh Vit Nam

xc lp ch quyn i vi khu vc bin ng

cng tri qua nhiu giai on lch s khc

nhau vi nhiu s kin lch sm ngy nay c

nhiu quan im nh gi, nhn nhn khc nhau.

V vy, trong qu trnh chng minh cho yu sch

ch quyn ca mnh Vit Nam cn nghin cc

cc hc thuyt ca php lut quc tvn dng

vo tng giai on lch s nht nh. iu ny

mt mt s gip cho Vit Nam gii thch c

mt cch chnh xc bn cht ca cc skin lch

sc lin quan n qu trnh xc lp chquyn

ca Vit Nam, mt khc cng gp phn gip Vit

Nam chng li cc lun diu xuyn tc, bp mo

cc s kin lch s theo hng c li cho yu

sch chquyn ca nc .

Tht,phi chng minh Vit Nam lun thc

hin chquyn trn thc ti vi khu vc tranhchp trong bt c giai on lch s no. Trong

phn ln cc phn quyt ca PCA tuyn ra lin

quan n tranh chp lnh thni chung cng nh

tranh chp bin o ni ring th mt trong nhng

cn cphp l quan trng m Hi ng trng ti

xem xt xc nh chquyn quc gia chnh l

trn thc t quc gia no v ang thc hin

ch quyn i vi lnh thang tranh chp .

iu ny thhin r nht phn quyt ca Hi

ng trng ti gii quyt tranh chp ch quyn

o Palmas gia H Lan v Hoa K. Trong lch

s, d Ty Ban Nha l quc gia u tin pht

hin ra o Palmas nhng quc gia thc hin ch

quyn trn thc ti vi o l H Lan v nh

vy ch quyn ca o thuc v H Lan. Quan

im ny c lp li trong phn quyt gii

quyt tranh chp chquyn i vi cc o trn

bin gia Yemen v Eritrea, tranh chp

ng bin gii bin gia Barbados v Trinidat

& Tobago.

Tnh hnh thc tm chng ta phi nhn nhnl trong mt thi gian tng i di cho n tn

ngy nay qun o Hong Sa v mt phn qun

o Trng Sa m Vit Nam tuyn bchquyn

ang nm di quyn kim sot thc tca quc

gia khc (Trung Quc i vi Hong Sa, Trung

Quc, i Loan, Malaysia, Philipines i vi

mt phn Trng Sa). Mc d vmt php lut

quc t, hnh vi chim ng bng lc lng qun

skhng ng ngha vi vic xc lp chquyn

cho d thi gian chim ng ko di trong baolu. Tuy nhin, trong php lut quc t tn ti

Thuyt chim hu c hiu qu. Ni dung ca

thuyt ny theo Lut quc thin i l i vi

cc vng t (ch yu l cc hn o) quc gia

no c y chng cthuyt phc nht vvic

mnh chkhng phi ai khc l ngi chim hu

c hiu quvng t th vng t c coi

l vng lnh thca quc gia .Nh vy, vic

cc vng lnh thca Vit Nam nm di quyn

kim sot thc t ca quc gia khc trong mt

thi gian di m Vit Nam khng c bt cngthi no th iu ny ng ngha vi vic cng

nhn schim hu c hiu quca quc gia kia

i vi vng lnh thca Vit Nam. Do vy,

khng nh chquyn i vi cc vng bin o

tranh chp, Vit Nam cn y mnh cc hot

ng thm d, khai thc ti nguyn, khong sn

cng nh to iu kin thun li cho ng dn

nh bt c, bo vng dn trong trng hp c

s uy hip, e da ca nc ngoi. V xa hn,

cn tng cng cp php cho cc cng ty nc

ngoi vo khai thc ti nguyn trn vng bin ca

Vit Nam trn nguyn tc i bn cng c li

(nh Yemen lm). Nhng hot ng ny mt

mt mang li li ch kinh t, mt khc cn l c

skhng nh vic thc hin chquyn trn thc

7/26/2019 15349-52894-1-PB

18/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 64

tca Vit Nam i vi vng lnh ththuc ch

quyn ca Vit Nam.

3.2.3 Nhng vn khc c lin quan n qu

trnh Vit Nam gii quyt tranh chp bin ng

ti Ta trng ti thng trc La Haye

Bn cnh nhng vn lin quan n thtc

t tng trng ti, nhng vn lin quan n

chng c php l chng minh cho yu sch,

trong qu trnh gii quyt tranh chp bin ng

ti PCA Vit Nam cn cn ch n mt svn

c lin quan sau y:

Th nht, la chn lut p dng gii quyt

tranh chp. Theo quy nh ca cc quy tc t

tng ca PCA, cc bn tham gia tranh chp c

quyn tha thun la chn lut p dng gii

quyt v tranh chp. Tranh chp bin ng ltranh chp lin quan n chquyn bin o, v

vy cn phi c gii quyt trn c scc quy

nh ca php lut quc t. Hin nay, Vit Nam

v cc nc khu vc xung quanh bin ng u

tham gia Cng c Lin hp quc v Lut

bin nm 1982 (UNCLOS). Bn cnh , Vit

Nam cng l mt trong cc nc tham gia qu

trnh son tho Tuyn bvng xca cc bn

trn bin ng (Declaration on the conduct of

parties in the South China Sea DOC) v Hng

dn thc thi DOC ngy 21/7/2011 cng nh ang

tham gia tch cc qu trnh son tho Bquy tc

ng x(Code of ConductCOC) trn bin ng

gia ASEAN v Trung Quc thay thcho DOC.

Vi nhng c s php l ny vic gii quyt

tranh chp bin ng vc bn c thm bo

tnh cng bng, hp l cho cc bn tham gia

tranh chp. Chnh v vy, trong qu trnh gii

quyt tranh chp bin ng ti PCA Vit Nam

cn kin tr theo ui cc quy tc c xc

nh trong UNCLOS, DOC, COC (sau ny) m bo tnh cng bng, hp l v quan trng

nht l m bo khnng thc thi trn thc t

phn quyt ca PCA bi lcc vn bn php l

quc t ny u c nhiu nc tha nhn

(i vi UNCLOS) cng nh cc bn lin quan

n tranh chp bin ng p dng (i vi

DOC). Vic mt nc n phng vi phm cc

quy tc quy nh trong cc vn kin php l

ny s ng ngha vi vic i ngc li ch

chung ca tp th cc nc c lin quan. Thc

tin cc v tranh chp lin quan n ch quynbin o c gii quyt ti PCA u cho thy

cc bn tham gia tranh chp u da trn cc quy

nh ca UNCLOS nu ra v bo vyu sch

ca mnh (vtranh chp chquyn bin o trn

bin gia Eritrea v Yemen nm 1998, v

tranh chp ch quyn xung quanh eo bin

Malacca gia Singapore v Malaysia nm 2003,

v tranh chp ng bin gii trn bin gia

Barbados v Trinidat & Tobago nm 2006) v

cc phn quyt ca PCA cng u cn cvo cc

quy nh ca UNCLOS cng nh cc chng c

php l do cc bn tham gia tranh chp a ra

trn c scc quy nh ca UNCLOS.

Th hai, tranh th d lun quc t tin b

ng hVit Nam, c bit l cc din n quc

t, sdng sc mnh tng hp ca ton thdn

tc. Tng quan lc lng gia cc bn tham gia

tranh chp ti bin ng hin ti c nhiu chnh

lch theo hng nghin v pha Trung Quc.

Chnh v vy, Vit Nam hon ton gp bt li

trong cc tranh chp song phng vi TrungQuc (ch quyn i vi qun o Hong Sa)

hoc trong cc tranh chp a phng nhng

Trung Quc c tnh p t cch gii quyt song

phng (tranh chp qun o Trng Sa). Ti

thi im hin nay, c thni xt vmi phng

din ca sc mnh tng hp mt quc gia th

khong cch gia Vit Nam v Trung Quc l

kh xa (vquy m nn kinh t, trnh pht trin

kinh t - x hi, trnh khoa hc cng ngh,

tim lc quc phng, lc lng qun sbao gm

hi qun, khng qun, ). Chn cch thc i

u trc tip Vit Nam chc chn s gp nhiu

bt li v xu thpht trin ca vvic skhng

theo mun ca Vit Nam. Tuy nhin, Vit Nam

vn c mt v kh quan trng c thtn dng

7/26/2019 15349-52894-1-PB

19/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 65

l d lun tin b ca th gii cng nh sc

mnh tng hp ca ton th dn tc. Nu gii

quyt tranh chp ti PCA Vit Nam cng c iu

kin thun li pht huy thmnh ca mnh bi

lPCA l thit chti phn quc tc rt nhiu

quc gia tham gia, c bit l cc nc ln trnth gii (M, Nga, n , Nht Bn, ) cng

nh cc nc trong khu vc bin ng c lin

quan n tranh chp. Bn cnh , vi c ch

gii quyt hon ton da trn sbnh ng, tha

thun ca cc bn Vit Nam cng c iu kin

thun li trang th s quan tm ca cc nc

khc, cc tchc quc t, cc din n quc ta

phng to ra sc mnh ng h Vit Nam.

Vic tranh thd lun ca ngi Vit Nam trong

v ngoi nc cng l mt vic quan trng cn

quan tm. Vit Nam tng lm rt tt trong

vic pht huy sc mnh tng th ca dn tc

trong cc cuc u tranh bo vchquyn quc

gia trong lch s th ngy nay Vit Nam hon

ton c thlm c iu ny tt hn.

Thba, nghin cu cc phn quyt ca PCA

cng nh ca cc c quan ti phn quc tkhc

gii quyt cc tranh chp bin o c tnh cht

tng ng vi tranh chp bin ng rt kinh

nghim cho qu trnh gii quyt ca Vit Nam.

Mi tranh chp lnh thquc gia cng nh tranhchp bin o u c nhng c im ring ca

tng vvic. Tuy nhin, cc tranh chp c cng

i tng tranh chp, c cng hon cnh din ra

tranh chp u c nhng im tng ng vi

nhau trong ni dung vvic cng nh trong cch

thc cc bn p dng chng minh cho yu

sch ca mnh. Chnh v vy, cc phn quyt ca

PCA i vi cc vvic nh vy cng da trn

nhng nguyn tc chung, cch lp lun tng t

nhau a ra kt lun. Chng hn trong tranh

chp chquyn o Palmas gia H Lan v Hoa

K nm 1928 v tranh chp gia Eritrea v

Yemen i vi ch quyn cc o trn bin

nm 1998, d hai tranh chp ny din ra cch

nhau gn 1 th knhng trong lp lun ca hai

phn quyt do Hi ng trng ti a ra li c

im tng ng l quc gia no thc t kim

sot khu vc lnh th tranh chp, thc hin ch

quyn trn thc ti vi khu vc lnh thtranh

chp l quc gia c ch quyn i vi lnh th

. Trn c slp lun ny Hi ng trng ti tuyn H Lan l quc gia c ch quyn i vi

o Palmas cng nh Yemen c ch quyn i

vi qun o Zukur Hanis. Bn cnh , cch

thc cc bn lp lun, cch thc vn dng cc

chng c, nh gi chng ccng l vn Vit

Nam cn quan tm bi lcng mt chng cnh

nhau nhng cch vn dng khc nhau sdn n

cch hiu khc nhau, t dn n kt qukhc

nhau.

Vit Nam cha c nhiu kinh nghim trongvic sdng cc c quan ti phn quc tgii

quyt tranh chp lnh th22. Tranh chp ch

quyn bin o ti bin ng li l mt tranh

chp phc tp, ko di qua nhiu giai on lch

svi nhiu skin lch srt phc tp m nu

khng vn dng theo cch thc ph hp Vit

Nam c thsgp bt li trong qu trnh chng

minh yu sch ch quyn ca mnh i vi cc

vng lnh th tranh chp. Chnh v vy, vic

nghin cu mt cch c hthng cc phn quyt

tuyn ca PCA cng nh phn quyt ca ccc quan ti phn quc tkhc i vi nhng v

vic c ni dung tng ng vi tranh chp bin

ng sgip Vit Nam rt ra c nhng kinh

nghim cn thit trong qu trnh tham gia gii

quyt tranh chp ti PCA.

Tm li, tranh chp chquyn ti bin ng

hin nay l mt vn phc tp, gii quyt

i hi phi c thi gian, snghin cu thu o

tt c mi vn , c bit l cc c sphp l

quc t. V hai qun o Hong Sa v TrngSa, cng nh vn bin ng, khi ph chun

22 Kt qu nghin cu ca ring tc gi cho thy n thi

im ny Vit Nam cha s dng bt c c quan ti phn

quc t no gii quyt tranh chp lin quan n ch quyn

lnh th.

7/26/2019 15349-52894-1-PB

20/21

Science & Technology Development, Vol 16, No.Q1- 2013

Trang 66

UNCLOS, Quc hi nc Cng ha x hi ch

ngha Vit Nam kha IX tuyn b: Quc hi

mt ln na khng nh chquyn ca Vit Nam

i vi hai qun o Hong Sa v Trng Sa v

ch trng gii quyt cc tranh chp v ch

quyn lnh thcng nh cc hot ng khc linquan n bin ng thng qua thng lng,

ha bnh, trn tinh thn bnh ng, hiu bit v

tn trng ln nhau, tn trng lut php quc t,

c bit l Cng c Lin hip quc vLut bin

nm 1982, tn trng chquyn v quyn ti phn

ca cc nc ven bin i vi vng c quyn

kinh tv thm lc a; trong khi nlc thc y

m phn tm gii php c bn v lu di, cn

duy tr n nh trn c s gi nguyn trng,

khng c hnh ng lm phc tp thm tnh hnh,

khng s dng v lc hay e da s dng v

lc. Vit Nam lun th hin quyt tm giiquyt mi vn lin quan n tranh chp ch

quyn trn bin ng thng qua con ng ha

bnh. Chnh v vy, vic nghin cu c chgii

quyt tranh chp ca PCA l vn cp thit

trong giai on hin nay.

Permanent Court of ArbitrationLa HayeInternational Court of Justice and the

Settlement of East Sea Sovereignty

Dispute of Vietnam

Banh Quoc Tuan

University of Economics and Law, VNU-HCM

ABSTRACT:

On the basis of summarizing the formation

and development of the permanent Court of

Arbitration La Haye International Court of

Justice in The Hague, Netherlands, the

author did some analyses to clarify the

Court's role as one of the international

bodies regarding dispute settlement which

was established the earliest in the history of

the modern world. In addition, the in-depth

analysis of the issues to which Vietnam pays

attention such as order, settlement

procedures, legal evidence for which

Vietnam should prepare, the advantages

and limitations of the permanent Court of

Arbitrationthe Hague, etc. generalized the

fundamental aspects to serve as a basis for

reference in selection of international

tribunals to settle East Sea sovereignty

dispute of Viet Nam.

Key words :Permanent Court of Arbitration - the Hague, PCA, East Sea sovereignty dispute

7/26/2019 15349-52894-1-PB

21/21

TAP CH PHAT TRIEN KH&CN, TAP 16, SO Q1- 2013

Trang 67

TI LIU THAM KHO

[1]. Arbitration Agreement between United State

of America and The Netherlands, 4th day of

April, Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?pag_id=1029, (1928).[2]. Convention for the pacific settlement of

international dispute (Cng c La Haye v

gii quyt ha bnh cc tranh chp quc t

nm 1899), Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?pag_id=1187, (1899).

[3]. Convention for the pacific settlement of

international dispute 1907 (Cng c La

Haye v gii quyt ha bnh cc tranh chp

quc t nm 1907). Ngun: http://pca-

cpa.org/showpage.asp?pag_id=1187.[4]. Quy ch Ta n cng l quc t (ICJ).[5]. L Minh Phiu, Hng n mt cng c

php l vng chc cho vic bo m ha

bnh trn bin ng, Tp ch Nghin cu lp

php, s 6(214), tr. 24, thng 3/2012.[6]. PGS. TS. Nguyn Hng Thao (2011), Ta n

cng l quc t, Nxb Chnh tr quc gia, H

Ni.

[7].Nguyn Quang Thng, Hong Sa, Trng

Sa, Lnh th Vit Nam nhn t Cng php

quc t, Nxb Tri thc, H Ni, (2008).[8].Nguyn Trng Giang, Nhng pht trin ca

lut php quc t trong th k XXI (Sch

tham kho), Nxb Chnh tr quc gia, H Ni,

(2008).

[9].Nguyn ng Thng, Mt s suy ngh v

nhng n lc ca Philippines s dng Ta

trng ti quc t gii quyt tranh chp vi

Trung Quc bin ng, Tp ch Nh nc

v Php lut, s 10(282), (2011).

[10].Bnh Quc Tun, Phn quyt ca PCA v

gii quyt tranh chp bin o v bi hckinh nghim cho Vit Nam, Tp ch Pht

trin & Hi nhp (Trng i hc Kinh t -

Ti chnh TP. H Ch Minh), s 14, tr. 50

tr. 57, (thng 5-6/2012).

[11].Bnh Quc Tun, Mt s vn cn quan

tm khi Vit Nam gii quyt tranh chp ch

quyn trn bin ng ti PCA, Tp ch Pht

trin & Hi nhp, s 17, tr. 79 tr. 86, (thng

11-12/2012).

[12].Report of the PCA Secretary General on

its activities under the UNCITRAL

Arbitration Rules since 1976, Ngun:

http://pca-

cpa.org/showpage.asp?pag_id=1061, (07

December 2006).

[13].Report of the International Court of Justice

2010, Ngun: daccess-dds-

ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N11/450/58/P

DF/N1145058.pdf?OpenElement, (2010).

[14].Report of the International Court of Justice

2011, Ngun: daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N10/483/77/P

DF/N1048377.pdf?OpenElement, (2011).

[15].Office for Ocean Affairs and the Law of the

Sea, United Nations,Reprinted in the Law of

the Sea Maritine Boundary Agreements

(19851991),NewYork, (1992).