.11 է. - tert.nla.amtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin... · Ь А էւ* հէէէք М, Նոր կոմիսարիատներ են ստեղձ-վում մեր Հերոսական

.11

է.

՜ Հ ա մ Խ ի ե ր կ ր ո ր դ և ե ր ր ո ր դ

փ է ս ո ր վ ա ր - մ ւ պ ս ո

4, 1ւ ս \ տ ւ ո . ւ ւ 1 | Ա * ւ . щ п п ' * и ч *

^ * и < И ‘ Ч 4 № Я 1 а. 1 ) 1 Г ь П й Ы И М Н *

1 1 . Ъ Я 1 Г М 1 ՝( Г ь Ъ

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

4Ա8ԵՐՕ.«1ՈԷ М , ՀԱ.Օ .................................................................................

ՊՍ.Տ80ՆԱ.Կ11.Ն

Հ ե ռ ա գ ր ե ր և է Ա ա ս ո լ ն ց ի Գ ա վ ի թ ։ տ ա ն կ . շ ա ր ա ս յ ա ն Հ ա մ ա ր ս ա ա ց վ ա ձ ն վ ի ր ա ­

տ վ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը ............................................. • ............................................................................................. ...............................

ЫЧГЫМаЯЛ»

Պատրիկ— 0 . % ևոնդյա նց անմաՀ Հիշատակին ........................................................................................

ՀՍՕէՈՈ № М .Ь8Ь

ւ /П т р Ь С վ ա ո յա ս յե *.—էչմիաէինը................................. ................................ ................................Ա մ ե ր ի կ ա Հ ա յ ե կ ե դ ե ց . կ յ ա ն ք ................................ ...... ...................................................................................................

П.ПЬиЦ.8 Ы.М,ЬШ«

Ա լն ք ս ի Մ ի հ ո ւս |ո լ|ւտ լւ Հ ա յ ր ե ն ա կ ա ն պ ա ա հ ր ա գ մ ի մ ա ս ի ն ............................................................... . . •

ЪР0Ш-Ч0.8№№<>0.Ъ

V Հ ո վ ս ե փ Գ ր ի գ ո ^ ա ն . — Վ ա ր դ ա ն ա ն ց ն ա Հ ա տ ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ը • . .............................................. • • • •

■Լ. ք կ յո յա ն . — Հ ա յ ր ե ն ի ք ը 9 ֊ա ր ե գ ի ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս Ս ր վ ա ն ձ ա յ ա ն ի ե ր կ ե ր ո ւ մ ................................

Գ . Լ հ ո ն յ ա ն .— Վ ա ա ի կ ա ն ի դ ի վ ա ն ա գ ի տ ա կ ա ն խ ա ղ ե ր ը կ ա մ Ս ո ւ / թ ա ն չ ա Հ Ա մ ի ը ր ե գ յ ա ն ը

Հ ա յ ո ց թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յ ա ն թ ե կ ն ա ծ ո ւ ........................................................................................................................ • • • •

Եզնիկ ^шгцшщЬв. — Ս. Է չ մ ի ա Տ ն ի Մ. Տ ա ճ ա ր ի ձ ե ո ա գ ի ր ա վ ե տ ա ր ա ն ն ե ր ը

V Ч гп З > . ւյոկ9. Ա . Ա ր ւ-ս ւՏ ւա ք յս ւն . — Մ ե ր մ ի ջ ն ա դ ա ր յ ա ն գ ր ի չ ն ե ր ը ...............................................................

Հ Ր Ա Մ Ա Ն Ա Ի

ԱԶԳԸՆՏԻՐ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱ8Ո8 ՀԱ8ՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ

Տ- ԳկՈՐԳ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ

Հ ո տ Ր ե ն ն Կ Շ ն « ш я ь г о ш г ц ь ч . ; с в ժ ո *լ ո վ ո ի ո »ը

Աովետակчип /հեսպոլրլիկաների Մ ի­ո ւթ յո ւն ը քա ռորդ ղար և ա վելի կ , որ իր ամրողՀ մտավոր у բարոյական 1ւ ն յո ւ­թական ո ւ յժ ր տրամադրել կ Միութենական երկրներ ի շինարարության % նրանց կողո­վուրդների տնտեսական Հզորացման հ_ մտավոր ու !Ազգային—կուլտուրական ղաքր­դացման ։լորձին : Այս ւիարքադծի Հետ/լան­ք՛1 վ և Հա յ ժողովրդի քրտնաջան աշխա­տանքի շ̂ - որՀիվ կ , ո՛ր Սովետական Մ ի- ութ յա ն ա յլ ոեսպոլրլվւկաներին զուգընթա ց նա/ւ Հայաստանն ավերակ վիճակից վերա_ շինվե լ կ ( տնտեսապկս զորա ցել , զարգացել կ նրս։ կուլտ ուրա ն , գի տ ո ւթ յո ւնը ե. ար­վեստը ւ

Սովետական իշխ ա նությա ն շ^որՀիվ կ մ ի ա յն , որ Հա յ ժողովուրդը ձեռք բերեց անկախ պետական իշխ ա նություն ( որ երազում կր դարեր շարունակ г

Այս խոշոր երև ույթ ները ( լձա կա նա - ՐաՐ , ծն ել են Հա յ ժողովրդի մեՀ երախ- տագիտական զգա ցմունք < անդեպ ռուս մեծ- ժողովրդի ( Սովետակս/ն իշխանոլ— թ յա ն և նրա Հանճարեղ Առաքնոըդի ւ Այս Է պա տճա ռը , որ Հա յ ժող ով ուրդը , իբր և մի մարդ 1 ծ՜առացավ Սովետական երկիրը ներխուժող թշնա մու դ ե մ և. Հայրենական սրբազան պատերազմ մղեց ոչ միա յն Հա­նուն իր ա զգա յին ա նկա խ ությա ն ) այլհ. առավելապես ընգՀա նոլր Հա յրենիքի ք նրա քաղաքական ա զա տ ությա ն ե տնտեսական ու կուլտուրական նվաճումների լդաշտ պա- ն ո լթ յա ն Համար |

Մ եր նախնիքը դարերի ընթա ցքում պայքարել են օտար բռնակալների դ ե մ , որոնք ձգտել են ֆիզիկապես և Հոգեպես ստրկացնել Հա յ ժողովրդին : Ս ակայն նա քրիստոնեական ոգով դաստիարակված ( Հայրենիքի սիրով վառված , իր ազատու­թ յա ն և անկա խությա ն Համար զոՀվելու. պատրաստ , միշտ պայքարել Է նրանց դեմ և. եթ ե ոչ միշտ ֆիզիկապես է ր այց բարո­յա պ ես միչտ կ լ Հաղթանակել կ է

Հ ա յ ժողովրդի այս ազատասեր ե պայքարող ոգու ցա յտ ուն արտաՀայտու- թ յո լն ն ե ր ո վ ոչ միա յն Հարուստ կ Հայ ոց Հին պատմական կ յաՆքր՛ ( ա յլև նորա գույն կյանքը : Ա յգ ոգին Հմ-Այիչ պատկերներով դրսևորվել կ մ եր նոր գրա կս&ւէւթյա ն, կլասիկ գրողների ստ եղծա գործություննե­րի մ ե չ .

Հ ա յ ժողովրդի ա յգ պայքարող ոգին ապրում կ նաև ա յսօր ւ Հ ա յ ժողովուրդը չխ նա յեց իր սիրասուն զավակներին ո ւ- զա րկել Հայրենական պատերազմի) դա շտ ը , Հա յրենասեր Հին Հունական ժողովրդի պատգամը տալով իր մարտիկիս1 < Հ ա - Հանով կամ վաՀանիդ վրա» , այսինքն կամ մ եռի!ր ռազմի դա շտ ում , կամ վերադար­

ձի՛Г Հաղթանակով IՊարծանքով պիտի շեշտ ե մ , որ Հա յ

զինվորը պատվով կատարեց Հայրենի ժ ո - ղովյէդի սրբազան պատգամը I Իր անձնվեր Հերո սութ յա մ բ Հայրենական պատերազ­մ ո ւմ Հա յ մարտիկը Հա յ ժողովրդի մա ր- աակւսն ոգու նոր ո ւ փ ա յլուն օրինակներ

, , և Հաոթանակի փառքովՀանդես Բ Г 3 1„„1/ս և իրենւ

1 Լ Հարազատ յ-ոզովրդւպսակեց Ր 1 Հայրենասիրու-Անձնուրացության Հձ 1 % ե ր,վ ոզորվա ծ թյան վե< ^ „եներալներբազմաթիվ Հւ" յ Հ 1''լփա11ա<Աոսթյոձ>, հ հ դ ա ր ձ ա ն ա շ ի ա ր Հ ի - ե փ զ ա ա ա մ ո ֊.

թյան Է վ ե բ շ -Հ ^ յ ն ւձ են»,մԼ* պատվի՝

տձ է ե1,Լ ^ ո 7

՜ ^ 7րա* է * Հ հ * Բանակի մատակարարելովկան Կարմիր Բ 4 և այ1ձ մը.

Հ Հ Հ Հ ո ՀերթթԱ ս նպաստեց թ Հ * ֊

Հ Դ & ձ Բ ՝ * * * * •,Էսնելու к

Արտասահմանի Հայությունը նույնպեսՀետ չմնաց մայր երկրռւմ ապրող իր < Հը ա զ ս Լ ն ե ր ի ց ՝ ^ վ ե ր բ ե ր ե լ ո վ Հ ա յ ր ե ն ա կ ա ն

պ ա տ ե ր ա զ մ ի Հ ա ի զ ո ւ թ յ ա ն Հ ա մ ա ր ի ր

ի ն ա յ ո զ ո ւ թ յ ո ձ ն ե ր ն ո . Հ Հ * * * * * * ,

խատանքԻ պ ա ո ւ զ ա ԱրաասաՀմանի \Հայության և Մայր երկրի Հավատացյալ-ն ե ր ի ն վ ի ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ա ն շ ն ո ^ ի վ Հ * ֊

ուս и иг վեցին ЩШПКЫП» ԴԱՎԹԻ ■ * * « *տ ա ն կ ա յ ի ն չ ա ր ա ս յ ո ւ ն ե ր , ո ր ո ն ք ա ր դ ե ն

մեկնել են ճակատ երդվյալ րաշամարաիկ- ներով և անձնվիրաբար կովելով թչնամու դեմ շաիշախում և դուրս են քշոԱ նր մեր Հարազատ Հողից*

Այդ է ասում Զինվորական 'Իչիանու. թյան պաշտոնական Հեռադիրը, որ զետեղ­ված Է էէչմիածին* ամսագրում,

Այսպես, ուրեմն, Հայրենական պա- տերազմը ոչ միայն առիթ Հանդիսացավ Հայ ժողովրդի Համար իր պատմական մարտական ոգին ցուցաբերելու, իր սաս­տությունն ու անկաիությոձը անձնվիրս֊ բար պահպանելու, ա յլև ցայտո& առիթ ծառայեց ապացուցանելու Հայ ժողովրդի նվիրվածությունը ւ&դՀ անուր Հայրենիքին և. անխսվստ բարեկամությունը Հանդեպ դու» մեծ ժողովրդի X

Հայրենական պատերազմի օրերին Սո­

վետական Միո>-թյաՆ խաղաղասեր ք ] ա՜ ՀականությոԼնր Էլ ավելի ուժեղացրեց Հա­կակրանքը ա չիա րՀի " ^ ե ր ե դ ե մ * ֊

կրատական ե ր կ ա ր ի + " ֊ւ " Վ " Հ Հ ե ր Ւ մ 1 'Հեպ ի Հերոսա կս* Կ ^ մ ի ր ^ ն ա կ ը և դե­տ ի Սովետական Մ իութ յա ն ^ Վ - ^ Հ Հ ֊Որ : Հայրենական պատերազմի պայ աբ ո ւ մ Հաստատվեցին սերտ բարեկամ ակաՀարաբերությու՛ններ Սովետական Մի ո ւ-թ յ ս Հ ե դեմոկրատական երկրների մոզո-

վ ո ւ ր դ Ա ր Ի մ ի չ ս հ ա ս ն ե լ ո ւ ա յ ն ^ ^

պ Տ ա կ փ ն , որին ձգ տ ո Ա են ա շխ ա րՀ խաղաղասեր ժողովուրդները Հախ1 խ ֆա շիզմը, ոչնչացնեք խաղաղության թ ո շ

նամիներիЬ ե աչխարՀում ստ ղ Լ Լտ

կ ա ն խ ա ղ ա ղո ւթ յա ն1Ա յդ սերտ բարեկամական Հա րա բերու ֊

' թ յո թ ե ր ը Ս ովետ ա կ^, Մմ էերա ա ա կս* բոլոր երկրների մ ի թ Կ է °շ րունակվեն պաՀպանվել ոչ միա յ պ « բազմի պ ա յմա ններում, ա յլև պատերազմից

ՐՀ հ Լ , Լ զ ա Կլ թ ի ' լ ա ա կ ա ն խ ա ղ ա ղ ո ւ ­

թ յ ա ն ա մ ո ւ ր ե ր ա շ խ ի ք ն ե ր ի ց մ ե կ ը ո ր ը

կ ն պ ա ս տ ի փ ո խ ա դ ա ր ձ բ ա ր ե կ ա մ ա կ ա ն Հ ա ֊

ո ա բ ե ր ո ւթ յո թ ե ր ի պայմաններում զ Г ֊

գա ցնելու Մ իո ւթ յա ն ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ^ բ ի ա Հ ա ն ու կուլտուրական շխ նա րա րութ յո ֊-

С Սովետական Մ ի ո ւ թ յ ա ն ժ ո զ ո վ ո ւ ր դ Ա ր Ի

տնտեսական Հզորացման և առանձին ռես­պուբլիկաների տնտեսական կուլտուրա.Ղ ա ն առանձնաՀատոլկ ^ ի ^ ե ր ը բա վա - րա րելու լա վա գույն մԷ1ոցը Հանդիսանում \ դեմոկրատական երկրներում մ եր կողո­վուրդների ներկա յա ցուցչութ յուն Հաստա­տ ելու ա յն քաղաքական խոշոր ակտը որ Հրատարակվեց Սովետական Մ իությա ն

Գերա գույն Սովետի 1 Գ ֊Ի է սեսիա յում.

Ա յդ Ւ - լ - Г քաղաքական ակտով Մի­ութ յա ն բոլոր ռեսպուբլիկաները որպես Հա- վասար անդամ Սովետական Մ ե ծ Մ ի ո մ ա ն ընտանիքի, Հ ն ա ր ա վ ո ր ո վ յո ^ ո լն կազ­մակերպելու Պաշտպանության և Արտաքին

Գ ո ր ծ ե ր ի կ ո մ ի ս ա ր ի ա տ ն ե ր :

Ь А էւ* հէէէք М ,

Նոր կոմիսարիատներ են ստեղձ-վում նաև. Հա յա ստ ա նում: Այս վկա յում է Հա յ ժողովրդի քաղաքական գիտ ա կցութ յունը , նրա Հա սունոլթ յուհը 1լ տնտեսական ու կուլտուրական Հզորա ցումը:

Ա յս ակտը ստեղծ՛ում է նո ր , է լ ավելի լայնարձակ Հեռանկարներ Համայն աշ- իւարՀի Հա յութ յա ն տնտեսական ք կուլտու­րական վերելքի Համ ար ւ

Պատմական այս մեն՛ Ժամսձա1րսշրֆա- նում, երբ Հայ ժողովոլրղր իր աղատ ու թ յան ե անկախության Համար մղվող Հայրենական պատերազմում Հերոսաբար մարտնչում է կուլտուրայի էլ մարդկու­թյան ատելի թշնամի ֆաշիզմի դեմ , աշ- խարՀի բոլոր երկրներում ապրող մեր Հո­տի մեՀ ավելի ևս ում եղան ում ~կ գիտակդ Հլությունը Համախմբվելու Մայր Հա յաս- տանի | Ամենայն Հայոց Հայրապետական Աթոռի' Ս . կքմիաենի լուրթը , լարելու բո­լոր ուժերը , բոլոր Հնարավորություննե­րով օժանդակելոլ մարտի դաշտում կռվող

մեր Հերոսական ժողովրդի անձնվեր զա- վակներին և սւպաՀովելոլ ատելք, թչէւամու իսպառ ոչնչա ցումը 1ւ վերթւական խաղա­ղ ո ւթ յո ւն ը է

Մոտ ( մ ա մ ը , երբ Տիրոչ օգնութ յա մբ Հերոսական կարմիր Բանակը 1ւ մեր դա շ- նակից դեմոկրատական պ ետությունները Հանդես կբերեն իրենց ոց$ զթեական ուժը ե. մ իաՀամ ո լյլ ուժերով վեր էա կա նորեն կ^ախ^ախեն մա րդկությա ն ատել]։ թշնա - մ ո լն է որպեսզի ալեկոձ- աշխարՀը խաղաղի ե. Հեապատերազմյան մա րդկա յին կյանքը նոր և արդար սկզբունքներով կառուցվի ։ Այս կլք&եր լա վա գույև սպեղան՜ին մարդ­կությա ն կրահ անլուր տառապանքների Համար :

Մ ա ղթում ե մ , որ Ամենաբարձր յա լը

ղորավյիդ լինի կարմիր Բանակին էլ գ աԼ ՜

նակից երկրնեբին փ ութա ցնելու Հաղթա­

նակը Հանուն արդարության և մշտնֆենա֊

կան խ ա ղա ղությա ն է

ԱՄԵՆԱ6Ն ՀԱՅՈՑ ՀԱՑՐԱՊԵՏՈԻԹՑԱՆ ԱԶԳԸՆՏԻՐ ՏԵՂԱԿԱԼ ԳԵՎՈՐԳ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ

ч о .с в л ъ о .и и . 'ь

Ամենայն Հայոց Հայրապետության Ազգընտիր Տեղակալ Ամեն. Տ. Գեվորգ արքեպիսկոպոսի Հայրենական պատերազմի առթիվ արտասաՀմանի Հայությանն ուղզաե կոպերին շարունակում կ Հ^րմ Հայրենասիրական ոգե­շնչումով արձագանքել Սփյուռքի Հայոլթյունրւ

Տ . Տեղակալի կոչերր առավելագույն Հայրենասիրական էնտուզիազմ են աոաք բերել Իրանի մայրաքաղաքի‘ ԹեՀրանի Հայութу -ն մեջ, որր իր սրտաբուղխ նվիրաբերությամբ օժանդակում է փառապանծ կարմիր Բանա- կին ջախջախելու գերմանական ֆաշիզմը և ազատություն բերելու ֆաշիզ­մի լ ի տակ տնքացող ժոդովոլրգներին'

Ստորև զետեղում ենք Ամեն. Տ • Տեղակալի ստացաձ Հեռագիրը ԹեՀ- ըանի Հայ Հասարակությունից*

Ш ЫШ ЬЪ, Գե֊ԼՈՐԳ ԱՐՔեՊհՍԿՈՊՈՍ ՋեՈՐեՔՋՅԱՆհՆ

Զեր Հայրենասիրական կոչով ոգեշնչված, ԹեՀրանի Հ ավատաըյալ Հա» յերի զանազան խավերը Հավաքել և ընթացիկ Հաշիվ են մսւձել Հօգուտ էՍասունցի Գավիթ» տանկային չարաս յան մեկ միլիոն վաթսունյոթ Հա­զար Հարյուր քառասուն Հինգ ռիալւ

Ամբողջ Հոգով ցանկանում ենք, որ մեր այս Համեստ լուման օժան­դակի Հերոսական Հայրենասիրական ընձեռումինւ ■

էՍասունցի Գավիթ» տանկային շարասյան փգտին միջոցների գան­ձումը շարունակվում Էէ

Թեհրանի Եկհւ)նց. Խորհրդի նախագահ* Պրոֆեսոր 4*. Հ0.ԿՈԲ8Ա*Ս

1

է Ս ա ս ո ւ ն ց ի Գ ա վ ի թ » տ ա ն կ ա յ ի ն չ ա ր ա ս յ ա ն շ ք ա ն շ ա ն ա կ ի ր լ ա վ ա գ ո ւ յ ն Հ ր ա մ ա ն ա ­

տ ա ր ն ե ր ը , ո ր ո ն ք ե ր դ մ ա մ ր խ ո ս տ ա ց ա ն ա ր դ ա ր ա ց ն ե լ Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի վ ս տ ա հ ո ւ թ յ ո ւ ն ը

ա ն է ն ա Հ ա ի ք ա ի ւ ե լ գ ե ր մ ա ն ա կ ա ն Հ ր ո ս ա կ ն ե ր ի ն , ի ս պ ա ռ ո չ ն չ ա ց ն ե լ ն ր ա ն ց ր ն դ մ ի շ տ

վ տ ա ր ե լ ո վ մ ե ր ե ր / լ ր ի ս ա հ մ ա ն ն ե ր ի ց .

Ա զ դ ա ն շ ա ն ը < ա ո . ա ի ա ր վ ա ձ է ւ Օ ա ս ո լ ն ց ի Գ ա վ թ ի ա ն վ ա ն տ ա ն կ ե ր ը ս լ ա ն ո ւ մ

ե ն ա ռ ա ի Զ ո ր ա մ ա ս ի Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ի տ ա ն կ ը մ ա ր տ ա կ ա ն դ ր ո շ ո վ ը ն թ ա ն ո ւ մ է

շ ա ր ա ս յ ա ն ա Վ և ի ց ,

«0Ր1ՆՈՒ1/ ьи ԿԱ ՐմհՐ ԲԱՆԱԿԸ М . ՆՐԱ ԳեՐԱԳՈԻ8Ն 2ՐԱ1/ԱՆԱՏԱՐՈԻ«ՈՒ\,Ը ԵՎ Մ Ա Հ Ո Ւ Ս , ՈՐ ԲԱՐ8Ր8ԱԼ0 ШН14.Ы. ԵՎ.Ս ՅՈՐԱ8Նե ՆՐԱՆՑ* 2Ա8ՐեՆԻՔԸ ՊԱէՏքՈԱ- ՆԵԼՈԻ Ы . ?Շ1ւԱմՈհՆ ՋԱԽՏԱոյեԼՈՎ. ՉՏԱՐԵԼՈՒ ՍեՐ եՐԿՐՒ8».

(ԱՄԵՆԱՊԱՏԻՎ. Տ. ՏԵՂԱԿԱԼԻ ԿՈ2Ի8)

. — % ' ՜ , ' : ! * ■ * ■ * * * ■ ՝ ■ ՛ - ' - * — ч »'Ը ն դ ո ւն ե լո վ <Ս ա .ոլ1.է ի Գ ա վ ի թ . տ ա նկա յին 1աքաայսլ%1, զ„ րատաաի կ ա _

մա նա ա ա րոլթ յա ն, սպ ա ների, ոերժա նտ ների, աանկիոաների к ի՛նձ Հանձնված զորա մա սի ա ն ո ւ ն ի , վսա ա Հեցնոլմ ե մ Կարմիր Բանակի ղրաՀաաա նկա յին ղորքերի Հրա մա նա ա ա րոլթ յա նշ ե վ Հա յ ժողովրդին, ռր յ լ % ք ա նխ նա կ }ա խ չախ ենք մեր

երկիրը ներ խ ուժող գերմա նա կա ն 1-փ չա ա կ ի չնե ր ի ն ,,

.Կ ե ց ց * Օովեաական Մ ի ո ւթ յա ն Կողովուրդների բ ա ր ե կ ա մ ո ւթ յո ւն ը .,

Լ< Я 1Г 1> Ա № I' Ն

«Օ ՐւէՈհՄ ЫГ Ք ե*. 2Ա8 ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ, ԵՎ. Ս Ա Ղ ' ЭПМГ. ՈՐ ՏԵՐՕ ՔՈ ՊԱՅՔԱՐՈՂ ՈԳԻՆ 2ԱՆՈՒՆ ԱՋԱ- ՏՈռ&ՅԱՆ ԵՎ. ձԱնՈՒՆ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ Ч .И ԳԱՂԱՓԱՐ­ՆԵՐԻ ԱԻէՏ ԿԵՆԴԱՆԻ ՊԱՃԵ*.

(ԱԱ՚եՆԱՊԱՏհՎ. Տ. ՏԵՂԱԿԱԼԻ ԿՈ1Ի8 \

ա Ա ա ս ո ւ ն ը ի Հ Գ ա վ ի թ » տ ա ն կ ա յ ի ն զ ո ր ա մ ա ս ի Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը ե շ ք ա ֊

ն շ ա ն ա կ ի ր ն ե ր ը զ ո ր ա մ ա ս ի դ ր ո շ ա կ ո վ ,

Հ ա չ ա ր / , Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ն ե ր ր կ տ ա ն ե ն տ ա ն կ ե ր ը ի մ ա ր տ կ ա տ ա ր ե լ ո ւ ի ր ե ն ց ս ր ր ա ~

կ ա ն պ ա ր տ ա կ ա ն ո ւ թ / ո լ ն ը ' ա զ ա տ ա գ ր ե լ ո ւ . Հ ա մ ա ր մ ե ր Մ ե ձ Հ ա յ ր ե ն ի ք ը ֆ ա շ ի ս տ ա -

կ ա ն զ ա վ թ ի չ ՛ ն ե ր ի ց ,

Թ ո ղ Տ ե ր ը զ ո ր ա վ ի գ / ի ն ի ն ր ա ն ց ,

10 ե տ Ս“Ի Ա ծ Ի ն

Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ռ ա ս պ ե լ ա կ ա ն Հ ե ր ո ս У ш и п Л д ի Գ ա վ թ ի ա ն վ ա ն ա ա ն կ ե ր ը դ ա ն ը

վ ո ւ մ ե ն վ ս տ ա Հ ե / ի ձ ե ռ ք ե ր ո ւ մ ։ Գ ե ր մ ա ն ա կ ա ն զ ա վ թ ի չ ն ե ր ի դ ե մ մ ղ վ ո ղ մ ա ր տ ե ր ո ւ մ

սւ ա ն կ ի и ա ն ե ր ը ի ր ե ՛ ն ց կ ս ք ս ա կ ե ն ա ն թ ա ռ ա մ պ ս ա կ ո վ ,

Մ ե ր տ ա ն կ ե ր ի ճ զ մ ի չ յ , տ ա կ ի ր ե ն ց վ ե ր չ ի ն շ ո ւ ն չ ը կ փ չ ե ն ֆ ա շ ք ա տ ա կ ա ն ա վ ա զ ա կ ն ե ր ը '

ա ր գ ա հ ա տ ե լ ի ո ճ ր ա գ ո ր ծ Հ ի ս , / ե ր ի կ ա մ ա կ ա ա ա ր ն ե ր ր , ո ր ո ն ք ի ր ե ն ց ա ր յ ո ւ ն ո տ ձ ե ռ ք ե ­

ր ո վ ա վ ե ր ե ց ի ն մ ե ր Հ ա յ ր ե ն ի ք ի ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ր ։

Ա է ք ի Ա ծ է - Ն 11............................. ........ .............. .......... —...... ч ...... ........... .......... ...... ............................. ............

„Ս Ա Ս Ո Ւ ՚եՑՒ Գ11«ԼՒԹ“ «Օ /ն Կ է^Տհ ՞ն гО .ГО .О вП Ь*Ь Ա0.Ո>Ո1«81?ԼՈ1>ЬОДГв.Г 0 8 0 .8 Վ 0 .Փ ‘ՆՎհ1>«.8Վ Ո հ«>6Ո հ*Ն *օԾ ՐԸլ

Մեր ամսագրի աււաՀին Հա մա րում զետեզել էի ն ք <էԱասոլնցի Գ ա վիթ» տանկա­յի ն շա րա սյուն կաււու ցե լու նպատակով ա րտասաՀման յա ն Հա յերից ստացված ն վ ի ր ա ֊ ՛ով ութ յունների ցուցա կը . Ստորև զետ եղում ե ն ք ա յս Նսլաաակի Համար մ ա յ ժ մ Հան զա նա կա ծ գում ա րների լրիվ ցուցա կը ։

ՆվիրատունԱնգլ.

ֆ. սար. Գոլլար Թուման Ռիալ Գրամի ուղարկողը

Նյւ ւ-6որքից . — 10.000 — -- Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյան•

Հար. Ամերիկայից — 5.800 ՜*— — Գա րեզին արքեպիսկոպոս Խաչատր յան.

Երուսաղեմից г.ооо ~~ —՚ — Պատրիարք Մեսրոպ արք­եպիսկոպոս Նշան յան.

Նյո ւ- в որքից — 40.000 —- — Գարեգին արքեպիսկոպոսՀովսեվւյան.

я » — 20.000 — — В

> յ> — 10.000 — -- »

Թավրիզից — — — 140.000 Ներսես արքեպիսկոպոսՄ ելիք-Թանգյան.

Սպա Հանից — — 30.000 -- 1' րանա֊Հնդկաստանի Կրոնական ԽորՀուրգ.

Ֆրեզն ոյից — 10.000 — — • Մամլէրե եպիսկոպոս Գալ—ֆա յան.

Կիպրոսից 3.100 — — — Խորեն քաՀ. ԳոլլիԸյան.

ԿաՀիրեից 10.000 1— — — ՍաՀակ քաՀ. ՇաՀանյան Թեմական էՍորՀրգի ան­դամ .

Բեյրութից 100 — — —

ԹեՀրանից — — — 1.067.145 Պ ր ո ֆ . Գ. Հ ա կ ո բ յ ա ն .

Նյու-Ցորքից — 25.000 —

Հեռագրով Հա զոր գվա ծ Է Ամենայն Հայոց Հայրապետության Ամեն. Տ. Տեղակալին, որ բացի ցուցակում նշած գումարները Ամերիկայում գնված և կարմիր Բանակին Է ուղարկված Ռուսաստանի Օգնության Կոմիտեի միջոցով 87>000 դոլլարի դեղորայք, ինչպես և 50.000 գ ո Ա ա ր անմիջապես կարմիր Բանակին։ Նվիրատվություններ ս տ ա ց ­ված են նաև Սովետական Միության մեչ բնակվող Հայ Հավատացյալներից»

Հանգանակությունը շարունակվում Է»

ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՍԱ Մ Ո ԻԱ ԱՐ2ԱՆԱԳՐՈԻՄ է ԱՐՏԱՍԱՀՄԱՆԻ ՀԱ6ՈԻԹ6ԱՆ ԽԱՆԴԱՎԱՌ ՄԱՍնԱԿՑՈԻԹՑՈԻՆԸ ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ

հ ՊՐԱՎԳԱ*-1՛ գ ր "ւմ է -

զՕրերս Հ ան գիսավոր պայմաններում կարմիր Բահակի զրաՀասէս/եկային և մ ե -քենայացված Գ՛՛րքերի Հրամանատարիներկայացուցիչը ի} տանկային յգվարդիական զորամասին Հանձք,եց հ Ս ասոՀեցի Գա վիթ» տանկա յի ն չարաս յո լն ը 1

ԱմԲ"ո9 անձնակազմի բարձրաձա՛յնՀ ո լ ւ ւ ա յ ի » Հ ն չ յ ո ւ ն ն ե ր ը ծ ա ծ կ ո ւ մ ե ն զ ո ր ա ­

մ ա ս ի Հ ր ա մ ա ն ա տ ա ր ի ե ր դ մ ա ն խ ո ս ք ե ր ը ։

— Ընդունելով մեր զորամասի շաՐքը տանկային չարաս յո ւ ն ը , որ կրում է Հա յ յ ֊ողովյրդի լեգենդա ր Հերոս Ս ասոլնցի Գավթի անունը ասաց ն ա մ ե ն ք է լ ավելի ցասումնալից կֆախֆախենք գերմա­նական ղա։էթի չներին և կբազմապատկենք

կարմիր Բանակի տանկային զորքերի փառ-

ՔԸ* 1

«Սովետական ՀայասսւաԱ» օրաթերթըզետեղում է էԱասունցի Գա վիթ» տանկա­

յի ն չարաս յա ն նկարը «Արտասահմանյան

հ ա յո ւթ յունը ակտիվորեն օգնում է կարմիր

Բանակին» վերնագրի տ ա կ , իսկ «Սասունցի

գա վիթ, տանկային շարաոյունը» Հոդվա ծի

մեչ գրում է .

«Հայրենական պատերազմի աոաջին

իսկ օրից սովետական մ յո ւս Կողովուրդնե­

րի Հետ միասին ռուս մ ե ծ ժողովրդի գըլ-

խ ա վորոլթ յա մբ ֆաշիզմի դեմ մղվող պ ա յ­

քա րում մեկ մ ա րդու պես ոտքի կանգնեց

նա/լ Հա յ ժող ով ուրդը ,

«Նա իր Հազարավոր զավակներին զենք տվեց և պայքարի ուղարկեց իր ։։ ի ՚երիմ ՈԼ դարավոր թ չնա մ ո լ՝ գերմանական զսսէ- թ ի չների դեմ Հանուն Մեծ Մ իութ յա ն | վ՛առքի ո ւ ազատության ( Հանուն ազատ ու երջանիկ մա յր Հայաստանի :

« Հ ա յ ժողովրդի զավակները ռազմի դա շտ ում , թ շնամ ո ւ դեմ մզվող պայքարում Հաղարասլատկեցին մեր քաջարի նախնինե­րի Հերոսական ռազմական փառքը ւ իրենց խ իզա խությա ն Համար մոտ 10 '000 Հա յ մարտիկներ ո ւ սպաներ պարդեվատրվել են Սովետական Մ իությա ն շքանշաններով էւ մեդալներով է

« Սովետական Մ իո ւթ յա ն Հերոսների խիզախ ընտանիքում կան մոտ 30 Հա յ Հե­րոսներ : Ս տալինյան գեներալիտետի չար­քերում իրենց պատվավոր տեղն են գրա­

վ ում 2>0-ից ավելի Հա յ գեներա լներ} որոնք

սովետական գնդերն առաջնորդում են Հաղ­

թական պայքարի է

«Սովետական բոլոր ժողովուրդները

մ ե ծ սիրով և Հարգանքով են խոսում բա ­

նակի գեներալ Ս տալին յա ն Հմուտ զորավար

Բազրամյանի մասին է

էԻր ենց աչխատանքային սխրագործու­

թ յուններով ռազմաճակատից Հետ չեն մլէ-

նում աչխատանքային ճակատի մարտիկնե­

րը ւ Պատերազմի տարիներին Էլ ավելի ա-

ճեց և Հզորացավ Սովետական Հայաստանի

ա րդյունա բերութ յունը , նա սլատվով կ

կատարում ոաղմ աճա կատի սլատվերնե րըկարմիր Բանակին տալով զենք, զինա_ մ թ ե ր ք , Հանդերձանք :

СԼա վա գույն Հաջողությունն՛երի Հաււան Սովետական Հայաստանի կո լխողնի1լԱե ր ը , որոնք իրենց անձնվեր աշխատանքով կալւ- միր Բանակ[/ն և էրկրին տալիս են գյուզա - տնտեսական մթերքներ և ա րդյունա բերու­թ յա ն ը Հ ո ւմ ք : Սովետական կառավարու­թ յո ւն ը բարձր դնաՀատեց Հայաստանի կոլ/սալային գ յուղա ցիութ յա ն աղնիվ աշ­խատանքը և մոտ 400 առաջավորների պար­գևատրեց Սովետական Մ իությա ն շքանշան­ներով և. մեդա լներով ւ

էլքիաղմ աճ ակատ ի Հ ամ ար , Հ աղթանակի Համար իր ամբողջ ո ւժ ը , Լռանղն ո ւ ըն­դունա կություններն են նվիրել Հա յ ինւոԼ- ւիւլևնցիան , Հա յ զիտնականներր , դրոզնե- Ր1է I արվեստի 1ւ կուլտ ուրա յի մարդիկ :

« Հայրենական պատերազմի առաջին իսկ օրից սովետական Հայրենիքի պաշտպա­նությա ն Համար ոտքի կանգնեցին նաև ար- տասաՀմ ան յա ն Հ ա յե ր ը ։ Նրանք րոլոր մի­ջոցներով օժանդակում են սովետական ժո- ղովրգին ու կարմիր Բանակին արագացնե­լո ւ ֆաշիզմի ջա խջա խ ումը : Բավական Էմիա յն Հիչատակել ա յն վւաստը, թ և ինչպի­սի մ ե ծ արձագանք դտավ ամենայն Հա յոց կաթողիկոսի տեղակալ Գեվորդ արքեպիս­կոպոս Ջեորեքչյա նի 1943 թ վ ի Հունվարի կոչը արտասաՀմանյան Հա յերի մեջ կա ռու­ցելու հՍ ասունց ի Գա վիթ * անունով տ ա ն ֊ կային շարասյուն է

էԱչխարՀի րոլոր մասերում բնակվող Հա յերը բա րձր խ ա նդա վա ռությա մբ սկսե­ցին մուծումներ կատարել քԱասոլնցի Գա­վ ի թ » տանկային շարասյուն կա ռուցելու

Համար հ Ամենակարճ մ ամ կետում Ամերի­կա յի Հա յերը Հավաքեցին 95-600 ղոԱար , Թավրիզի Հա յերը 120 ՚0 0 0 "ի ա լ, ՍպաՀանի Հա յերլ, ՅՕ՚ՕՕՕ թ ո ւմ ա ն , Ֆրեզնոյի (կ ա լի ֊ ֆ որն իա ) Հա յերը 10-000 դոլլար , Բ ե յրոլթ ի Հա յերը ( Երիտասարդական մ իութ յունից) 100 ֆունտ ստերլինգ հ կիպրոսի Հայերը 3 -000 ֆունտ ստերլինգ և ուրիշներ ։

զՀավաքված գումարով սովետական տանկային գործարաններում ամենայն Հա­յո ց կա թողիկոսությա ն պատվերով կառուց­վեց հ Ս ասոլնցի Գա վիթ» տանկային շարա- ս յունը :

«(1944 Р • փետրվարի 2Հ)„ին Հանդիսա­վոր պայմաններում ^ տանկային գվա ր­դիական զորամասին Հանձնվեց Ա ասոլնցի Գավ թ ի անվան տան է լա յի ն շարաս յունր !

« Ա յդ տանկերն ա յժմ գտ նվում են ռազ- մսէճակաաում , կարմիր Բանակի վարձված հ Հմուտ մարտիէՀւերի ձեռքում 1

{Աասոլնցի Գ ա վիթ» տանկային շարա- ս յա ն Հզոր տանկերը ա յժ մ իրենց ծանր թ րթ ուրներ ի տակ ճզմելով գերմանականզա վթիչներին , Հաղթականորեն շարժվումեն դեպ ի արև մ ուտ ք :

հՍ ասունց ի Գա վիթ» տանկային շարա­սյուն մուտ քը կարմիր Բանակի շարքերը մի նոր լա վա գույն վ կ ա յո ւթ յո ւն Է արտասաՀ­մանյան Հա յերի սիրո և Համակրանքի դեպի սովետական Հա յրենիքը • դա սովետական բոլոր ժողովուրդնևրի Հետ միասին թշնա- մ ո լ դեմ նրանց պայքարի ո ւ Հաղթանակի

Հաստատ որոշման ապացույցն Է • • •

«Հս /у ժողովուրդը Էլ ա վե/ի կլարի իր ու,էք-երքէ արագացնելու ղերմանական ֆաշիզ­մի վերջնական ջախջախումը* տ

ЪРП-ьСМ'ОЛ,

п т ш п м м в ш Հ ա ւ ա

Հ ս'դ ա ր Հ /Տ ե գ Հ ա ր յ ո ւ ր տ ա ր ի է ա ն ց ե լ

■ ա յ ն օ ր վ ա ն ի ց , ե ր բ Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ք ա ք ա ր ի

Հ ո գ և ո ր Հ ա յ ր ե ր ի ՝ Ս ո ւ ր բ 'Լ և ո ն գ յ ա ն ց ս ր տ ի ց

ա յ ս ս ք ա ն չ ե լ ի պ ա տ գ ա մ ը թ ռ ա վ և ս ե ր ո ւ ն դ -

ն ե ր ի Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յ ա ն մ ե ք ն ր ա ն ց ա ն մ ա Հ ո լ -

թ յ ա ն ո ւ ղ ի ն գ ծ ՜ ե ց .

« Ո վ ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ է , թ ե ւք ա Հ կ ա ,նա մեռա ծ իսկ ով մաՀլ չի ըեգույ- նոլմ ) նա անմաՀ է յ .

« Ո վ չ գ ի տ ե ի թ ե ի ն չ է մ ա Հ ը , վ ա ­

խ ե ն ո ւ մ է մ ա Հ ի ց է ի ս կ ո վ գ ի տ ե ( թ ե

ի ն չ կ մ ա Հ ը , չ ի վ ա խ Ա ն ո ւ մ ն ր ա ն ի ցЭ>Բ ա ր ո յա կ ա ն ա ր ի ո ւ թ յ ա ն ա յ ս դ ա ս ը

տ վ ե ց է Հ ե ր ո ս ա կ ա ն ա յ ս ո գ ի ն ն ե ր շ ն չ ե ց Հ ն ա ­

դ ա ր յա ն Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն Հ ա յ ո ց Ս ո ւ ր բ

ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ո ւ թ յ ա ն ՝ ՚ ե պ ի ս կ ո ­

պ ո ս ն ե ր ի , ք ա հ ա ն ա ն ե ր ի ա ք , լ ո ւ ս ա շ ո ղ

ե ր ա մ ը է ո ր ք ա ջ ա մ ա ր տ ի կ Ս ո ւ ր բ ‘Լ և ռ ն դ

ք ա հ ա ն ա յի ա ն ո ւ ն ո վ « Ս ո ւ ր բ 'Լ և ո ն գ ե ա ն ք »

կ ո չ վ ե ց է ո ր ք ա ջ ա բ ա ր 1 Հ ե ր ո ս ա բ ա ր մ ե ռ ն ե ­

լ ո վ ա ն մ ա Հ մ ն ա ց ի ն ո ւ ի ր ե ն ց ս ի ր ե ց յ ա լ

ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ն մ ա Հ ա ն ո ւ ն ը կ տ ա կ ե ց ի ն Հ ե տ - ն ո ր դ ս ե ր ո ւ ն դ ն ե ր ի ն ւ

Ե ր ա խ տ ա գ ե տ Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ն ն ր ա ն ց* ի յ * ա ն մ ա Հ Հ ա յ բ ե ր ի ն ս ր բ ե ր ի դ ա ս ը դ ա ս ե ց ,

«1ГшЯ իւքայԼալ' |ГшК Է, յքաՏ Ո} իւքացնսւյ' անւքաՏու բիւ (1 ե*-«Пг с||ГшВ ոյ երկատի ի■ГшКшшСЬ իօկ пг (յիտէ ւլմաՈ' ոէ' Ьг||б^)) [1 ւքսւհուսւնէ»:

( Եղիշէ 4ււտւուգւ.|>)

պ ա շ տ ա մ ո ւ ն ք ի ս ե ղ ա ն Հ ա ն ե ց ո ւ ց ա յ ս օ ր

պ ա շ տ ո ւ մ է Ն ր ա Յ ՚ց , տ ո ն ո ւ մ ն ր ա ն ց հ ի շ ա -

տ ա կ ը է ն ր ա ն ց մ շ տ ա բ ա ր բ ա ռ , ս ո ւ ր բ պ ա տ -

Ղ ա ժ ՛ն ե ր ը ( Ո գ ե շ ն չ ո ւ մ ն ր ա ն ց ա ր ի ո ւ թ յ ա մ բ

ո ւ խ տ ե լ ո վ ն ր ա ն ց Հ ե ր ո ս ա կ ա ն ճ ա մ բ ո վ

ը ն թ ա ն ա լ , մ ե ռ ն ե լ ի ր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա զ ա տ ո ս -

թ յ ս ձ Հ ա մ ա ր ո ւ ա ր յս ձ ւ գ ն ո վ Հ ա յ ր ե ն ի ք ը

պ ա շ տ պ ա ն ե լ :

Հ ա զ ա ր Հ ի ն գ Հ ա ր յ „ Լր տ ա ր ի ն ե ր ի խ ո ր ֊

ք ի ց Հ ն չ վ ո ւ մ է ն ր ա ն ց ա ն ո ւ շ ի կ ձ ա յ ն ը և

ա ր ձ ա գ ա ն ք գ տ ն ո ւ մ Հ ա յ Հ ա վ ա տ ա ց յ ա լ ե ր ի

կ ր ձ ք Ո լ մ : ժ ա մ ա ն ա կ ի Հ զ ո ր , ա լ ի ք ը բ յ ո ւ ր ա ­

վ ո ր մ ա ր դ ի կ կ գ լ ո ր ե լ Հ ա վ ի տ ե ն ա կ ա ն մ ո ­

ռ ա ց ո ւ թ յ ա ն ծ ո ց ը , բ ա յ ց ք ա ջ ա ր ի ս ր բ ե ր ը ,

օ թ և ա ն ը ե ր կ ի ն ք , կ ա ն գ ո ւ ն ե ն ա ն շ ա ր ժ ,

Հ ա յ Հ ա վ ա տ ա ց յ ա լ , ե ր ա խ տ ա գ ե տ ժ ո ղ ո վ ր դ ի

ս ր տ ո ւ մ է

Դ ե ռ և ս չ ՚՚ր ր ո ր գ գ ա ր ո ւ մ պ ա ր ս ի ց

թ ա գ ա վ ո ր ը Հ ա յա ս տ ա ն ի մ ի մ ա ս ն ո ւ ք ր ի ս ­

տ ո ն յա Հ ա յ ե ր ի ն ք ր ի ս տ ո ն յ ա Հ ո ւ ն ա ս տ ա ն ի ց

Հ ե ռ ո ւ պ ա հ ե լ ո ւ և Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ը գ ա լ ի ք

մ ե ծ վ տ ա ն գ ի ց ա զ ա տ ե լ ո ւ ն պ ա տ ա կ ո վ ,

փ ո ր ձ ե ց ի ր Հ զ ո ր բ ա ն ա կ ն ե ր ի ա ր շ ա վ ա ն ք ո վ

ն վ ա ճ ե լ Հ ա յ ա ս տ ա ն ը , ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը

վ ե ր ա ց ն ե լ ա յ ն տ ե ղ ի ց , կ ր ա կ ա պ ա շ տ ա կ ա ն

կ ր ո ն ո վ կ ա պ ե լ Հ ա յ ե ր ի ն պ ա ր ս ի ց Հ ե տ \

'ԼԵԻՈնԳ եՐԷ8

«Մի՜ թույութհամբ լքանիցիմք, այյ պնդութհամ՚բ սյւտի ե հաստատուն հսււսւտովք կամակար յսւրձքոկեոցուք ■՝ ի վհրայ թնշսւմհացԱ, սր յարձակհսւլ «յան ի վհրայ մեր*»

( Ե ղ ի 0 է)

16 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հա յոց քաքարի զորքը Մ " ‘֊շ ե ղ Մամ ի - կոնյան Հերոս Սպարապետի ղորավարու- թ յա մ ր դուրս եկավ պսէրսից մ եծ բանակի դ ե մ : ճակատամարտի ըեգարձակ դաշտումգե մ աո. դ ե մ կանգնեցին պարսից և Հա յոց

■բանա/քները I

Դաշտավայրի եզերքին կանգնած լեռ­նալանջում դա Հի վրա նստած՛ Հա յոց թա ­գավորը դիտ ում կ պատերազմի դաշտը IՆրա կողքին ծնկա չոքէ Սուրբ Ավետարանը և Ի ա չը ձեռքին , ՀայՈց Սուրբ Հա յբա պ ե­տը ա ղոթում կ Հա յոց զորքի Հա ղթութ յա ն Համար х

Զ որքի առաՀ սպիտակ ձին Հեծ՛ած՜ ,շողարձակ սուրը ձեռքին կանգնած՛ կ սիրե­լի Ս պարապետը, որի < րամանին կ սպա­սում զորքը I

Հանկարծ Սպարապետի շողացող սուրը բարձրանում կ դեսլի վ ե ր • նա Հայացքն ուղղում կ զոր՛քին ե. որոտագին ձայնով գ ո չո ւմ . «Փայանց ազգի գավալներ , օ՜ձ անդր , Հա ււս/ջ, Հանուն մեր սուրբ Հավատի ե Հայրենյաց , գրո'Հ ղամ՜ան թշնա մոլ վրա* : | I

կա թսա յում եռացող Հրի նման ոգե- վորված զորքը թիկնադարձ Հա յա ցքով նա­յո ւ մ կ սարալանջում բազմած իր թա գա վո­րին , աղոթող ո ւ խաչակնքող սուրբ Հ ա յ­ր՛ս պետ ի երեսին է խաչ կ Հանում և ինքը,շուռ կ գալիս դեպի սիր՛ելի Սպարապետը ե միաձայն աղաղակում. «կեցցե1 Ապարապե- տ ը , մեր սուրբ Հավատի և Հա յրենիքի Հա­մա ր) , Д գրոհում կ թ շնամ ու վրա ւ

Պարսից աՀեղ բանակը բա զմա թիվ

դիակներ թողնելով ռազմադաշտում , փա/ս_ չո ւմ կ և Հայոց փոքրիկ գնդերը ջա րդելով նրան , քշում են մթնչել պարզից սաՀմանը ւ

Հինգերորդ գա բի կեսերն ե ն ։ Դարսից Հազկերսւ Երկրորդ . կատաղի թագա,Լորը էր պ ետությա ն Համար մեծ՜ վտանգ կ ա ն ֊

խատեմելով Հայաստանից, որը Հա վա տ ա ֊

ԿԻյ էГ Հունական պ ետ ութ յա ն , վճռում կ

վերացնել քրիստ ոնեությունը Հայաստանի

պարսկաՀպատակ մասից ( Հայո ց եկեղեցի­

ները քա նդել, կրակապաշտական տաճար. Ների վերա ծել , Հայերին Հավատով կապել կրակապաշտ պարսից Հետ-.

Հազկերտ թագավորի Հրամանով նրա Հազարապետ ՄիՀրներսեՀը մի խիստ թ ո ւղ թ կ գրում Հա յոց եկեղեցու եպիսկո­պոսներին, պաՀանջելով որ ձեռք քաշեն քրիստ ոնեությունից % իրենց եկեղեցիներըատրուշաններ դարձնեն, Արքայական ա յդ Հրամանին կամ պետք կ պատասխան տանկամ Պարսկաստան գնան արքայական ատ­յա նին ներկա յա նա լու,

Պարսից թագա վորը բա զմա թիվ մոգեր կուղարկում Հայաստան Վասակի և նրա զոր­քերի Հետ միասին Հա յոց եկեղեցին!.՚րր կրա­կապաշտության աղոթատներ դա րձնելու :

Աո աջի}, փորձը տեղի կ ունենում Անգղ գյուղա քա ղա քում :

Կիրակի օր Է ք ղեո նդ քահանան պա­տարագ կ անում եկեղեցում , որը լիքն կ աղոթող Հավատացյալներով , 'Բրմապետը դավաճան Վասակի և նրա Հետ միացած դավաճան Հա յ իշխանների զորքի աջակ­ց ո ւթ յա մ բ մոտենում կ եկեղեցու դրա ն, Հրա մա յում կ ջարդել փակ գ ո ւռ ը , ներս խ ում ֊ել և կրակի պաշտամունք կատարել:

Հայրենասեր ‘Լևոնդը պատարագն ընդ­հատում կ , զինում աղոթողներին դագա­նակներով և Հարձակվում քրմերի վրա 1լ նրանց գլուխ ները ջա րդելով փախցնում ։ .

Մինչ դավաճան Հասակ Սյունին իր ՀամախոՀ իշխաններով ո ւ զորքով Անգղի եկեղեցին քրմապետին Հանձնելու անՀա- ջ ՚ ՚ ղ փորձն կր անում է լո ւր Հասավ Հա­յաստանդ թ ե Պարսկաստան կանչված՜ ե. բանտարկված նախարարներն կ լ ուրացել

՛են իրենց Հավատը , բան՜ոից ազատվել 1ւ Հայաստան են վերադառնում I

Ա յգ լուրն առնելով ալեկոծ՜վում կ Հայաստանը, առանց իմանալու թ ե «Աստ­վա ծ և Հա յրենիք» դրոշակն իրենց սրտե­րում կրող նախարարՏՏ ՚ո Սպարապետ Վարդան Մամ իկոն յա նի Հետ միասին կեղծ ուրա ցութ յա մբ միա յն Հնարավոր կին համարել ազատվել բանտից և վերադառ—

ն ա լ Հ ա յա ս տ ա ն Հ ա յ ր ե ն ի ք ն ո ւ . Հ ա վ ա ա ր

պ ա շ տ պ ա ն !, լ ո ւ ի ր ե ն ց ա ր յ ո ւ ն ո վ ը ն դ դ ե մ

Վ ա ս ա կ ի է ն ր ա կ ո ղ մ ն ա կ ի ց ի շ ի ա ն ն ե ր ի և

մ ո ղ ե ր ի , ւ .« Հ ա վ ա տ ի և Հ ա յ ր ե ն ի ք ի * դ ր ո շ ա կ ա կ ի ր

ք ա ք ա ր ի ս ո ւ ր ր ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ! ։ ր ր կ ա յ ձ ա կ ի

ա ր ա գ ո ւ թ յ ա մ բ ց ր վ ո ւ ւ է Ը ն Հ ա յա ս տ ա ն ի

գ յ ո ւ ղ ո ւ ք ա ղ ա ք ն ե ր ը , չ ե ո ն ե ր ն ու ր ե ր ղ ե ր ր

Հ ա յ Ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ո տ ք ի Հ ա ն ե լ ո ւ ( ի ր ե ն ց

ա ր յ ո ւ ն ո վ պ ա շ տ պ ա ն ե - լո լ Հ ա վ ա տ ն ու Հ ա յ ­

ր ե ն ի ք ը :

Ամենուրեք արձագանք ե ն գ տ ն ո ւ մ

քարողները։ Գա վա՛նող Հա յ ժողովուրդը' թ ե կ ի ն , թ ե տղամարդ ա յս արձագանքն կր տալիս ւ

Տաո. Է ասում Դյւոնդ բա Հան ա՜հ .էթ-ոլլութ յա մր չՀուսաՀաավենք , է,ղբայր_ ն ե ՚ր , ա յ լ ամ ուր սրտով ( Հ ոժա րությա մ ր էլ Հաաոաաուն Հավատով Հարձակվենք թշնամիների վրա ( որոնք մեղ ւ[_րա են ար­շավում ։ \քենք կրկնակի Հույս ունենք , եթե մեււնենք' կապրինք, անմաՀ կմնանք է

եթե մեռցնենք մեղ կ։էնա ՛մեր կյան-

Հայրենասիրական ոգով շիկացահ՜ , Հավատով Հզոր քահանայի կոշին արձա­գա նքում են զորքն ո ւ ժողով ուրդը :

Սկսվում Է վեբ ̂ իկյ վճռական ճակա­տամարտը Տղմուտ գետի ափին , Ավարա յ - րի դաշտում - 1 *֊վփց առաք ԱպարապետՎար գան Մ ամիկոն յանը ճառ կ արտասա_ նում զորքի, իրենց Հայրենիքին Հավատա­

րիմ ք աք դորապետների աոք/լ ( Հորդորում կոյէել ա ր իա բա ր Հանուն, Հայրենիքի ե. Հանուն աղաաության օտար լծ՛ից :

Ավարայրի պատերազմր վերծանում կ Հա յրենիքի պաշասլան 'Լարգան Մ ս,մ ի - կոնյանի , Նրա մի քանի զորավարների և 1036 Հա յ քաջամարտիկների մ ա Հո վ : Ա յգ կռվում պարսիկները մեծ՛ ջարդ են կրում Հա յերից :

Ամոթապարտ մնաց պարսից թագա*,

18 Ь 4 |Г * Ա * 1>Л»

վ ո ր ը , ի ս կ Հ ա յա ս տ ա ն ը ' ա ն ը ն ՛կ ճ ե լի , <ա_յ ո ց Հ ա վ ա ա ն 1 ա ն պ ա ր տ ե լի ւ

Հ ա զ կ ե ր տ ն Հ ա յ ժ ո զ ո վ ր ղ ի ն կ ր ո ն ա փ ո խ

ա ն ե լո ւ , ա ն մ ի տ վ ա ր ձ ի ց գ ա զ ա զ ա ծ , դ ա դ ա ­

ր ե ց ր ե ց պ ա տ ե ր ա զ մ ը և դ ա տ ի կ ա ն չ ե ց

Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն թ ե ա զ գ ի դ ա վ ա ճ ա ն Վ ա ս ա ­

կ ի ն և թ ե ս լ ա տ ե ր ա զ մ ի ն էո ւ ն չ " լ֊ ^ ո գ է

տ վ ո ղ Հ ա յ ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր / & , ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ­

ր ի ն , ք ա Հ ա ն ա ն ե ր ի ն ' ‘Լ և ո ն դ ի գ լ խ ա վ ո ր ո ղ

թ ՛ յ ա մ բ :Շ ղ թ ա յա կ ա պ ու. Հ ե տ ի ո տ ն Պ ա ր ս կ ա ս ­

տ ա ն ե ն տ ա ր վ ո ւ մ Ա ա Հ ա կ և Հ ո վ ս ե փ ե պ ի ս ­

կ ո պ ո ս ն ե ր ը է Հ ա յ ր ե ն ա ս ե ր ՛Հ ե ս ն գ ե ր ե ց ը ,Մ " ւ շ ե , Ա ր չ ե ն , Ա ա մ վ ե լ ք ա Հ ա ն ա ն ե ր ը ,•Բւи շ ա շ և Ա բ ր ա Հ ա մ ս ա ր կ ա վ ա գ ն ե ր ը ւ

Ա ր ք ա յա կ ա ն ա տ յա ն , դ ա տ ու. դ ա տ ա ս ­

տ ա ն .

Մ ե ր կ ա ց վ ո ւ մ է ե ր կ ե ր ե ս ա ն ի դ ա վ ա ճ ա ն

Վ ա ս ա կ ը , ո ր Հ ա յ ո ց ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր ի ն

գ ա ղ տ ն ի ե ր դ մ ն ա գ ի ր է ր տ վ ե լ ( թ ե ն ր ա ն ց

Հ ե տ կ պ ա շ տ պ ա ն ի Հ ա յ ր ե ն ի ք ը , ի ս կ ա ր ք ա ­

յ ի ն խ ո ս ք ' թ ե ի ր կ ո ղ մ ն ա կ ի ց ի շ խ ա ն ն ե ր ո վ

Հ ա յ ո ց ժ ո ղ ո վ լ բ դ ի ն կ ր ա կ ա պ ա շ տ կ դ ա ր ձ ն ի

և Հ ա յ ո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը ք ա ր ո ւ ք ա ն դ կ ա ն ի : Ա ո ւ ր բ ՜ Լ և ո ն ղ յ ա ն ք ք շ վ ո ւ մ ե ն Հ ե ռ ա վ ո ր

Ա պ ա ր ա շ խ ա բ Հ և ա յ ն տ ե ղ մ ե ռ ն ո ւ մ ի ր ե ն ց

Հ ա վ ա տ ի Հ ա մ ա ր ւ

Գ ա վ ա ճ ա ն Վ ա ս ա կ Ա յ ո լ ն ի ն ա ր ք ա յա ­

կ ա ն ա տ յա ն ո ւ մ Հ ա յ ո ց ա զ ն ի վ , Հ ա յ ր ե ն ա -

ս ե ր ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր ի ե . ս ո ւ ր բ 'Լ և ո ն գ յա ն ց

վ կ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ո վ խ ա յտ ա ռ ա կ ա բ ա ր մ ե ր -

կ ա ր վ ո ւ մ է եւ բ ա ն տ ա ր կ վ ո ւ մ :Ա յ ն օ ր վ ս / ն ի ց բ ա զ մ ա թ ի վ բ ռ ն ա վ ո ր ն ե ր

մ ո ր ե խ ի ե ր ա մ ն ե ր ո վ Հ ա յա ս տ ա ն ա ր շ ա վ ե ­

ց ի ն , ա վ ե ր ե ց ի ն , Հ ր կ ի զ ե ց ի ն մ ե ր ե ր կ ի ր ը , Հ ա յ ր ե ն ի Հ ո ղ ը Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ր յ ո ւ ն ո վ ն ե ր -

կ ե ց ի ն , բ ա յ ց Ս ո ւ ր բ 'Լ և ո ն գ յա ն ց և Վ ա ր դ ա ­

ն ա ն ց ո ղ ո վ շ ն չ վ ա ծ Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը ի ր ա -

րյա ն գնով) Հերոսաբար սլաշտսչանևց աննվա_ ճ ե լ ի ն վ ի ր ա կ ա ն Մ ա յ ր Հ ա յ ր ե ն ի ք ը Հ ա յա ս -

տ ա ն ա շ ք ս ա ր Հ ը , ն ր ա ս ո ւ ր բ տ ա ճ ա ր ն ե ր ը և

Մ ա յ ր է ջ մ ի ա ծ ի ն ը , ո ր ը ա շ խ ա ր Հ ա ս վ ։յո լ ո

Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի Հ ա յ ր ե ն ա կ ա ր ո տ " Ը Բ -

տ ե ր ը Հ ա յ ր ե ն ի ք ի Հ ե տ ա ն ք ա կ տ ե լ ի կ ա պ ո ղ

ո ս կ ե կ ա պ ն ե ղ ա վ մ ի ն չ ա յ ս օ ր у ե ր բ մ ե ր ժ ո ­

ղ ո վ ո ւ ր դ ը Հ ա ս ա ւԼ ա զ գ ա յի ն ա զ ա տ ո ւ թ յա ն

և ա պ ա Հ ո վ ե ց ի ր գ ի տ ո ւ թ յ ա ն , ա ր վ ե ս տ ի և

կ ո ւ լ տ ո ւ ր ա յ ի ծ ա ղ կ ո ւ մ ը շ ն ո ր Հ ի վ Ս ո վ ե տ ա -

կ ա ն մ ա ր դ ա ս ե ր , Հ զ ո ր ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն և ն ր ա

Հ ե ր ո ս , ի մ ա ս տ ո ւ ն ղ ե կ ա վ ա ր ն ե ր ի ւ

Ա / ս օ ր ե ր ի ն , ա յ ս վ ,ա ռ ք ի ն , ա յ ս ա զ ա ­

տ ո ւ թ յ ա ն ո ւ ա պ ա Հ ո վ ո ւ թ յ ա ն Հ ա ս ց ր ի ն մ ե զ

ս ո ւ ր բ Ղ և ո ն գ յ ա ն ց ո գ ի ն , ն ր ա ն ց ս ո ւ ր բ

օ ր Հ ն ո լ թ յ ռ լ ն ն ո ւ ա ղ ո թ ք ը , ն ր ա ն ց կ ե ր տ ա ծ

Հ ա յր ե ն ա ս ի ր ա կ ա ն ս ո ւ ր բ դ ր ո շ ա կ ը ( ն ր ա ն ց

ս ք ա ն չ ե լ ի ա վ ա ն դ ա կ ա ն դ ա ս տ ի ա ր ա կ ո վ -

թ յո ւ ն է ը |

Ջ ե ր մ ա գ ի ն ա ղ ո թ ք ո վ , ե ր ա խ տ ա գ ե ա

ս ր տ ո վ օ ր Հ ն ե ն ք ս ո ւ ր բ և ա ն մ ա Հ 'Լ և ո ն դ —

յ ա ն ց տ ո ն ե ր ի Հ ի շ ա տ ա կ ը , ո ր ո ն ց բ ա ր ե խ ո ­

ս ո ւ թ յ ա մ բ Տ ե ր Հ ի ս ո ւ ս Հ ո վ ա ն ի և պ ա Հ ա ­

պ ա ն լ ի ն ի մ ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն մ ե ծ Հ ա յ ր ե ն ի ­

ք ի Մ ի ո ւ թ ե ն ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ս ձ ք , ո ր ի ե ղ ­

բ ա յր ա կ ա ն ա զ դ ե ր ի գ ո ւ յ ն զ գ ո ւ յ ն գ ե ղ ե ց ի կ

փ ն ջ ի մ ե ջ ի ր ա լ կ ա ր մ ի ր դ ո ւ յ ն / ի վ շ ո ղ շ ո ­

ղ ո ւ մ է ն ա և Հ ա յ ո ց ա շ խ ա բ Հ ը տ ф и щ ш —

պ ա ն ծ կ ա ր մ ի ր ո ւ ա ն ը ն կ ճ ե լ ի , Հ զ ո ր , Հ ե ­

ր ո ս ա կ ա ն Բ ա ն ա կ ո ւ մ ա յ ս օ ր ի ր ե ն ց Հ ե ր ո ­

ս ո ւ թ յ ա մ բ փ ա յ լ ո ւ մ ե ն ն ա և Հ ա յ կ ի թ ո ռ ­

ն ի կ ն ե ր ը , Վ ա ր դ ա ն ա ն ց ո ր դ ե գ ի ր ն ե ր ը ի

վ ՛ա ռ ս Ա ս ա ո ւ ծ ո և Հ ա յ ր ե ն ի ք ի : Ն ր ա ն ց

վ ւ ա ռ ք / / . պ ա տ ի վ ե ր ա խ տ ա գ ի տ ա կ ա ն Р / / ր մ

զ գ ա ց մ ո ւ ն ք ն ե ր ո վ I

"НКНГМ.

ՀԱ8Ո6

✓

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն Ը

Պատմական ա նցյա լում չավ,աղանց մ եծ և ուշագրավ կ եղել էքմէա ծնի գերը հայ ժողովրդի Հա սարա կա կան կյա նքում : էք -միահ ինը եղել կ հա յ ժողովրդի կուլտու­

րա յի կա բևոր օթախներից մեկը : Այնեղել կ ե. կրոնական—աղդայ/ւն , հ ֊ ժամա­նակի սլաՀանՀների Համեմատ ղեկավարող ղեր կ ունեցել Հա յ ժողովրդի ՛կյանքում ։՚),րա ձեռքոլմն Կին կենտրոնացան- կրթա -

կան—դ սլրոցական Հաստատությունները ,բարեգործական Հիմնա րկություննե րը , ե ֊ կռդեցական- կրոնական ամեն տեսակի Հիմ­նարկներ ր հ , րա յի ա յ գ լ նրանում կր կենտրոնացած աղ ղի Հավաքական կամքն

արտաՀայտող ֆունկցիա ն ' ինչսլես պե­տական օրգանների Հետ կապ 1ւ Հարա ր[յ— ր ո ւթ յո ւն պահպանելու , նույնպես ե ազգի իղձերն ու ցա նկությունները ներկայացնե­

լո ւ ե որոշ աոաֆադրանքնե րը անելու սւե_ ասկետից :

Եվ ա յդ հասկանալի ու բացատրելի կր ա յն ժամանակներում % երբ հա յ ժողովուրդը չուներ իր պետականությունը , չուներ իր տերիտորիան ( իր ինքնուրույնությունը-.

Հոկտ եմբերյա ն ռևոլուցիա յից Հետո դ ր ո ւթ յո ւն ը արմատապես փոխվեց : Հա յժողովուրդը շնորՀիվ Մ եձ Հոկտեմբերի ստացավ իր տերիտորիան ( ստեղծեց պե­

տա կա նություն և բնականաբար տեր դար­ձավ կարգով սահմանված իր րոլոր իրա­վունքներին : Մ էանգամայն պարզ ե հաս­կանալի կ , որ էչմիա ծինը պիտի մնար

սոսկ կրոնական Հա ստա տություն ւ Ա յդ ինքնին բնական կր ե. այդսլես կլ եղավ I

Հայաստանի նորակազմ Սովետական Ռեսպուբլիկան հայտարարեց խղճի ո ւ կրո­նի ա զա տ ություն և եկեղեցու անդատումը պ ետ ությունից ւ ՛իրանով իոկ էջմիածինը հ1'արա։/որ ու թ յո ւն ււտացավ անկաշկանդ

կրոն ական գործունեոլթ յա ն : ինչպեսհ ա յտ ն ի կ , 1932 թ ■ ե. 1941 թ • կ վ մ ի ա ծ -

նում տեղի ունեցան երկու համազգային յ ոզովհեր կաթողի/լոս լձէտրելո ւ ե ա յլ եկեզեցակաս կարե.ո ր խնդիրներ քննելուՀ ա մ ա ր ի ս կ 1943 թ • Ժողկոմսովետին կիցկազմակերպվեց Հ ա յ Լուսավորչական եկե­ղեցու Գործերի Խորհուրդ ւ "Ր ը իրակա­

նացնելու կ կապը Հայկական ՍՍՌ կառա­վա րությա ն ե Ամենայն Հա յոց կաթողիկո­սի միքև ա յն հարցերի շուրթը, որոնք Հայ-, կակւսն ԱՍՌ Կառավարության լուծո ւմ ն են սլա հանվում :

Պետական ա յս կարևոր ակտը Հնարա­վ ո ր ո ւթ յո ւն կ ընձեռում էՀմիածնին դ յո ւ - ր ո ւթ յա մ ր և արագորեն լո ւծ ե լո ւ եկեղե­ցական այն բոլոր Հա րցերը , որոնք կարող են ծա գել իր գո րծունեութ յա ն ընթաց­

ք ո ւմ : էըմիածնի միա բա նությա նը մնումկ լրջմտորեն սպասարկելու ժողովրդի Հոգևոր գործերին ( եկեղեցիներր բարե­կարգելու և Հոգևոր կա դրերով ապ՜ա՜հովե­լու ա յն г

Այս խնդիրները օր առա^ լո ւծե լո ւ

համար ոգի ի բ ռ ի ն , անխոնք կերպով աչ.

•1

30 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

խատում կ Ամենայն Հա յոց կաթողիկոսի ազգընտիր տեղակալ ամենապատիվ տեր Գևորգ արքեպիսկոպոս Ջեորեքչյանը է

Ականատեսը միա յն կարող., կ ղգտլ նրա գործի ծա նրոլթ յունը և տեսնել նրա

անսաՀման աչիսատանքր ֊. Նտ և ' քարոզիչ կ , և ' ի ր ա ի ռ ո ո ղ , և։ ղեկավար , նա կարո­ղանում կ եI առօրյա խնդիրներին ընթա ցք ւոալ, և ՛ իր բազմաթիվ այցելուներին բա- վա րա րնլ, և ' միաժամանակ իր Հիմնական աշխատանքները կատարել, Էջմիածինը բա­րեկա րգել, բա րեզա րդել) վանական կադ­րեր ընտ րել, դաստիարակնլ և պ ետությա ն Հետ առնչվող խնդիրները լո ւծ ե լ և , որ գւխավորն կ , վանքը և եկեղեցիները պաՀ- ,զանելու և զարգացնելու Համար ն յո ւթ ա - կան—տնտեսական բազա ստեղծել ( միջոց­ներ Հ ա յթ ա յթ ե լ : Եվ ա յո բոլորը կատարե­լու ՜Համար նա Հարկադրված կ նվիրել իրամբողք ժամանակը, ա չքա թող չանելով Հի,Ուա կան ն ու կա րևորը։ Ա յգ բոլորը ար­վ ում կ տ ոկունութ յա մբ, րարՄխղճոլ- թյսՏմբ և Հա մ բերութ յա մ բ։

Ե՜րբ Կ Հանգստանում Ամենապատիվ Տ . Տեղակալը և ա րդյուք Հանգստանում կ ։ Ես ա յգ ղեո. ևս չե մ կա րողմ4ւոձմ պատկե­րա ծներ Ս՛այր Ա թոռում և կ ր ե լի ո ւմ եղածս ժամանակ ես նրա Հանգիստը չտե­սա , շարունակ զբաղված ւ միշտ գրասեղա­նի ա ռա ջ, Հեռախոսի կամ գրամեքենայի առաջ տ

Հ ի շ ա տ ա կ ե լ ի ն և ը ն դ գ ծ ե լ ի ն ա յ ն կ , ո ր

ն ա ա ս տ ի ճ ա ն ա բ ա ր բ ա յ ց Հ ա ս տ ա տ ո ւ ն

ք ա յ լ ե ր ո վ Հ ա ս ն ո ւ մ կ ի ր կ ա ն խ ո ր ո շ ա ծ

ն պ ա տ ա կ ն ե ր ի ն : Վ ե Հ ա ր ա ն ի և կ ի ց շ ե ն ք ե ր ի

ը ն թ ա ց ի կ ն ո ր ո գ ո ւ մ ը , վ ա ն ք ի շ ր 9 ա կ ա յք ի

ց ա ն կ ա պ ա տ ո ւ մ ը , ծ ա ղ կ ա զ ա ր դ ե լ ո ւ և կ ա ­

ն ա չ ա զ ա ր դ ե լ ո ւ ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը , ի ա ծ ի ն л

ա մ ս ա գ ր ի և է ջ մ ի ա ծ ն ի օ ր ա ց ո ւ յ ց ի - Հ ր ա տ ա ­

ր ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ա յ ս ր " է ՛ ՛ր ը ա ր դ յ ո ւ ն ք ե ն

Տ • Տ ե ղ ա կ ա լ ի .ա ն խ ո ն ջ գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ա ն :

Ա վ ե լ ո ր դ կ ա ր դ ե ն շ ե շ ա ե լ ա մ ե ն օ ր յ ա ո ւ խ ­

տ ա վ ո ր ն ե ր ի , Հ յ ո ւ ր ե ր ի ր ն դ ո լ ն մ ա ն , ն ր ա ն ց

Հ ա ր ց ա ս ի ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը բ տ վ ա ր ա ր ե լ ո Լ մ ի ջ ո ց ա ­

ռ ո ւ մ ն ե ր ը և ա յթ ւ ! '

Ա • է ջ մ ի ա ծ ն ի ներկա բարեկարգ վիճա- կր և. Սրբազան տեղակալի ա յդ զ վ ա ր թ լ բերկրալից աշխատանքը ՜իմ մ ե ջ զարթեց­նում կ անցյալի Հուշեր Հա յոց կաթողի­կոսների և է ջ մ ի ա ծ ն ի մասին ցարական ռե­ժիմի օ ր ո վ ւ ՝է։ե րա կենդանանում են մռա յլ տեսարաններ յ որոնց ես ականատես եմ եղել պատանի Հասակում , երբ ուսանում կի Հոգևոր ճեմարանոււՐ :

ԱՀա Հա յ եկեղեցական կալվածների գրա վումը ցարական կառավարութ յանկողմից : կուլակների սև Հար յո ւր յա/լայինՀորդաները վիտ ում են էքմիա ծնում , ճե­մարանի բա կում , Վաղ՚սրշապատի բ ոէ"Ր անկյուններում : Ա րգելվա ծ կ մս&ել ան­տառ , այնտեղ շրջում կ ցարական պ՛ո Հա- կը : հրիմյա ն կաթողիկոսը ի նշան բողոքի թ ող ել կ վեՀարանը և տեղափոխվել Գա- յա նեի վանքի անշուք խուցերից մ ե կ ը . ԱՀ ու սարսափ կ տիրում ամ ենո լր եք , մ [էա­բանները փակված են իրենց խ ցերում 1

Տաճարի բա կում ահավոր լռ ո ւթ յո ւն կ :Լռութ յո ւնը երբեմն ընդՀատվում կ ցար/ս­կան գործակալների լ!լտի ՀռՀռոցով է ՜Նը- րտ նք շրջում են տաճարի բա կում I

Սի ա յլ տեսարան էՇա բա թ երեկո կ : էջմԻ ածն ի տաճա­

րում Հանդիսավոր ժա մ եր գութ յուն կ Հա­վատացյալների խոլլլն բա զմությա ն ներ­կ ա յո ւթ յա մ բ ։ Հա մ երգութ յա նը ներկա կ հ ր իմ յան կա թողիկոսը, ոդք միաբանու­թ յո ւն ը և ճեմարանի ա շա կերտ ությունը։Երեկոն Հանդիսավոր կ և վեՀ : Եվ " ’ յդ վտյրկյանին Հանկարծ տաճար են մտնում Հարբած ցարական պաշտոն յս/ևերը իրենց շներով 1 Լսվում կ շների վնգստոցը • - .

- Վ րդովվում կ Հավատացյալների րա զմու- թ յունր իր Հովվապետի և ոդ_ջ միաբանու­թ յա ն Հ ե տ .. .

Բայց Ի ՜նչ կարող կին ա նել։ Ո չինչ. • • իսկ ա ՞յժ մ , Սովետական օր եր ո ՞ւմ :

Ա յժ մ Հաստոլածապաշտութիւնն բարձրա­գլուխ կամակս՛րոլթեամբ երևելի լինի յա շ-խարՀին Հա յոց» (ԵղիլԿ )-

ՌՈԻՐԵՆ Ա,Օ.Ր4>Ս.Պ»«

ԱՍ՜ԵՐհԿԱձԱՅ ԵԿԵՂ.ԵՑԱԿՍ.Ն ԿՅԱՆՔ

Վերքին տարիներս Ամե ր իկաՀա յ գա -

ղ ա թ ր առանձին "ւշա գ ր ո լթ յա ն ե. մտա Հս-

։/ ո ւթ յա ն աո արկս։ Է դա րձել Ամ ե ր իկաՀ ա յ

գաղութ/ւ ներքին , Հատկապես եկեղեցական

կյանքի մեք կազմակերպչական, որոշ կա­

րևոր խնդիրների քննությունը և լո ւծ ո ւմ ը :

Այս ո ւղղ ութ յա մ բ Ամերիկա Հա յ գա­

ղո ւթ ր արդեն սկսել Է ա շխ ույժ աշխա­

տանք ; Գաղութը ունի իր սեւիական սլա շաո-

նա թ ե ր թ ը , ղՀա յասաանեա յց եկեղեցի}—ն !

Հանդեսը կոչվա ծ Է ի մի խ մբելու գա ղււլ-

թուՀայ Հասարակությունը է կա զմ ւսկե րսլե-

լո լ ե Համախմբելու աեղի Հա յերին Հա -

յ ա ս ա ա ն ե ա յ ց ը հ գ Հ ա ն ր ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ

ձ " լ 1 ' ն 1 : Ս՝ I й ն կ ա ա ո լւ է ո ւ / Հ ե տ ա ք ր ք ր ա կ ա ն

են « Հա յ ա սսւաէւ Ь ա յց եկեղեցի» Հանգես/, մի

լա րք Հողվածներ : Գրանցից մեկում ? որ

կրում Է ղՀայասաանեայց եկեղեցիին իր

ար ման ի գիրքը տանք» վերնադիրը «Հա -

յաստւսնեայց եկեղեցինծ գրում Է .

<էՀա յա и տան Լա յց Եկեղեցիին Հա յ

կեանքի մ Էջ պատմական եւ բացառիկ դիր­

քին ե լ լէերին մասին յաճախ գր ոլա ծ է

Հ ա յ մամուլին մ էջ՛. Բ ա յց այս կարեւււր

խնդրոյն չ ՚՚ւվ ՚ջ որքան գր՚՚ւի շատ չէ'Բրիսաոնէական ԸնւլՀանուր Եկեղեցիին շատ

մը բազմամիլիոն ստորաբաժանումները

իրենց բովանդակած յաճախ Ш յլա ցեղ ե լ

ա յլա լեզու ժողովուրդն/* րոլն Համար եղած

են աո աւելապէ и եկեղեցի միա յն , բաոին

Հոգելոր նշա նա կութեա մբ : Անոնր էրենց

մ ողովոլրդներուն աղղապաՀպանութեան եւ

մշա կութա յին զարգացման տեսակէտով չեն

կրցած մաաոլցսւնել ա յն գերագանցապէւ։

ճակատագրական ծա ւլա յութիլնր ք զոր Հ ա ֊

՛՜յա и տանես։ յց Եկեղեցին մատուցած է իր

միացեղ ժողովուրգին ( ուր որ ալ գանուած

է ան , Հա յրենի Հող/Л վրա յ ( կամ օտար

աստղե րո լ տակ ։ Հ ա յ էԱէալսւԱեայ ց էյկեւլեցիԱ

Հսւյոնթ-եա11 եոգհկան հայրհԱիքԱ է : Ш»,

Հ ա յ ցեղին քրիստ ոնէութիւնը իբր ե լ կրօնք

ընդունա ծ օրէն ի վեր , մեր պետական

կեանքի ղօբաւոր եւ բարդաւաճ ժրերոլն ,

ե լ կամ քաղաքական քա յքա յուն ե լ նկոլն

շրջաններուն , եղած է ցեղին Հոգեւոր ղ ա յ-

Լակը , խնամելով ղայն Հողելորապէս ,

րարոյապէս , մշակութապէս , ա յս վերջի­

նին ամենալայն ա ռ ո ւմ ո վ ։ Ասոր վկա յ է

Հա յո լն տասնըվեց դա ր ո լ պ ա ա մոլթիլնը ,

քրիստոնէութեան Ի Հա յս մուտ քէն ի վեր ւ

Հայասաանեայց Եկեղեցին էր ճշմարտապէս

քրիստոնէական ե լ Հոգեւոր ղերը կատա­

րելով Հա նդերձ , ազգայնացած է գերա -

ղրապէս ե ւ շաղուած , ի յն ա ց ա ծ է մեր

տզզային կեանքին Հետ ։

« Ե թ է ա կ ն ա ր /լ մ ը ն ա չ ն ե տ ե ն ք Հ ա յ ա ս . 40 ֊ա մ ե ա կ ը ա ռ ն ե լ ո ւ ծ ր ա գ ի ր կ ա ր ե ր է լ ո ւ -

տ ա ն ե ա յց ե կ ե ղ ե ց Է Է վ ի ճ ա կ ի ն Ա մ ե ր ի կ ա հ ա յ ! , ր կ տ ա լ, ի ա ւլա չ : Ա յ գ ա ո թ ի ս մ ա ս ն ա կ ի

գ ա ղ ո ւ թ ի ն մ է չ , ս լի ա ի տ ե ս ն ե ն ք թ է ա յ ն Հ ա ն դ ա ն ա կ ո լ թ ի է ն ն ե բ ա լ ե զ ա ն , Ս ա կ ա յն

ե ր կ ո ւ չ ր Լ ա ն բ ո լ ո ր ա ծ է ց ա ր ,է է ր ք ա ո յ ս - Հ ա կ ա ռ ա կ թ ա վ ա լ ա ծ չ ա ն ք ե ր ո ւ ն ՜ Ա ո ս ^ Հ ո ր -

ս ո ւ ն ա ա ր ո ւ ա ն կ ե ա ն ք է ն մ է չ ա յ ս ա ս տ ե _ դ ա ր ա ն ը ց ա ր դ ր ո լ ո ր ո վ թ չ է ա գ ա ա ո լ ա ծ

ղ ա ղ ա ր գ գ ր օ չ ի ն ա ա կ , Ա ռ ա շ է ն չ ր է ա ն ը կ ը է ր պ ա ր տ ք է մ ղ ձ ա ւ ա ն Լ է ն - , Ա ՛ լ ժ ա մ ա ն ա կ է

ս կ ս է 1900 ֊ա կ ա ն թ ո լ ա կ ա ն ն ե ր է ն ե լ կ ը - ո լ , կ ա ղ մ ա կ ե ր ս լե ա լ Հ ա ս ք ե ր ո վ մ ի ա ն գ ա մ

ա ե ւ է մ ի ն չ և Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն պ ա տ ե ր ա զ մ ի ր ն գ մ ի չ տ վ ե ր ց ո լ ի ա յ գ պ ա ր ա ք ը , ե լ ա ս -

գ ի ն ա գ ա գ ա ր ը , և ր ր հ ա յ գ ա ղ ո ւ թ ը ի ր կ ա զ - , „ է ճ ա ն ա կ ա ն ո ւ կ ա ն ո ն ա ւ ո ր ա շ ի ։ա տ ո ւ —

մ ո ւ թ ե ա ն ա ռ ա ծ ի ն շ ր ջ ա ն ի ն մէֆ_ Ա ն թ ե ա մ ը կ ա ղ մ ո ւ է հ ա մ ա յն ք ա յի ն - ե կ ե զ ե ց ա կ ա ն

գ ե ո ս ա կ ա լ ա թ ի ւ է ր ե ւ մ ա ր մ ի ն ո վ Ա մ ե ր ի - Հ լ /մ ն ա գ ր ա մ մ ը , ո ր Հ է մ ն ա ք ա ր ը ը լ լ ա յ մ ե ր

կ ա յ ի , ի ս կ հ ո գ ի ո վ հ ա յ ր ե ն է ք է մ է Հ կ ա պ - հ ա մ ա յն ք ա յէ ն - ե կ ե զ ե ց ա կ ա ն ե լ մ շ ա կ ո լ թ ա -

ր է ր : ք ա ղ ա ք ա կ ա ն կ ո ւ ս ա կ ց ո լ - թ ե ա ն ց ե ռ ո ւ ն ^ վ եբԱ 1կ ա զ մ ո լ թ լ ա ն . Ա մ ե ր ի կ ա հ ա յ գ ա -

գ ո ր ծ ո ւ ն է ո ւ թ ե ա ն չ լ վ ա ն ն է ր ա յ գ ք ե ր ր Ս *- ղ ո լ_ թ ը ն ր ր վ ե ր Ս է ն ք ա ռ ա ս ն ա մ ե ա յ շ ր ի ն է ն

մ ե ր է կ ա հ ա յ ո ւ թ ի ւ ն ը կ ը ն է ր մ ե ծ զ ո հ ո ղ ո լ - յ ի ^ ն ե ր տ ռ ւ ա ծ է ա զ գ ա յի ն ա յ լ ե լ ա յ լ

թ ի ւ ն ն ե ր մ ա յ ր հ ա յ ր ե ն ի ք ի ն ա ղ ա ա ա գ ր ո ւ - ն պ ա տ ա կ ն ե ր ո լ ' հ ա յ ր ե ն ա ն ո ւ է ր ա կ ն կ ա լ ո լ -

թ ե ա ն հ ա մ ա ր , ե ր ջ ա ն ի կ օ ր մ ը ա ո ւ ն գ ա զ - թ ի կ ն ե ր ո վ , ա յ ս օ ր , ի ր ի ս կ հ ա մ ա յն ք ա կ ա ն

թ ե շ ո ւ բ ա ղ ձ ա ն ք ո վ : Ս ա կ ա յ ն , հ ա մ ա չ խ ա ր - հոգելոր-մչա կութա յէ ն գո յռւթ եա ն պահ- հայէն պատերազմի, գ է պ ք կ ը ե լ անռր յա - Ա[իտէ չո լյլէ* ը%ել ար-9որգող զէնագագյսրէ քանի մը տարիները զ„ Հ Ող ո լթ ի ձ .ը ւ Ա՛լ մ ոռնանք թ ր ք ա ֊րոլորովին վւոիւեցին ամերիկահայ գազՈւ- ՀայաԱտանէ յ եր ազգային եկեղեցական

թ ի ն դիմա գիծը : վար չութ եա ն ց գո րծելո ւ կերպերը եւ ն ի ւ-« Եւ ահա սկսալ վերջին քսանամեակի թական մատակարարոլթեան եղանակները I

երկրորդ չ ւ ՚է ^ ն ը , 1920---1940) երբ մեր Հո ս համայնքը ե ւ եկեղեցին կա լուծածներգ ա ղ ո ւ թ ը ս կ ս ա ւ տ ե ղ ա լ ո ր ո ւ ի լ հ ո ս I Ա մ ո լ - չ ո լ ն ի ն , ո ՛ չ ա լ հ ի ն դ ի ւ ր ո ւ թ ի ւ ն ն ե ր ը

ր ի ն ե ր ա մ ո ւ ս ն ա ց ա ն , ա մ ո ւ ս ն ա ց ե ա յն ե ր տ ն տ ե ս ա կ ա ն մ ա տ ա կ ս ։ր ա ր ո ւ թ ե ա ն հ ա մ ա ր հ

ի ր ե ն ց տ ո ւ ն ն ո ւ տ ն տ ե ս ո ւ թ ի ւ ն ը հ ա „ տ ա - է թ Հ կ ր ն ա ն ք , ո ւ ր ի շ հ ա մ ա յն ք ն ե ր ո ւ պ է ս , տ ե լ ո լ ե տ ե լ է ե ղ ա ն , ը ! ,տ ա 1 ի ք ն ե ր զ ա լ ա կ - գ ի տ ա կ ց ա բ ա ր օ գ ն ե լ ե ւ զ ո հ ա ր ե ր ո ւ թ ի ւ ն

ն ե ր ո վ օ ր հ ն ո լ ե ց ա ն , ե լ ս ա կ ա յն յ վ ե ր ք ի ն ը ն ե լ մ ե ր հ ա մ ա ի ք ա կ ա ն - ե կ ե ղ հ ց ա կ ս ճ , ե լ

ա ա ս ն ա մ ե ա կ ի տ ՛ա ,,ե ս ա կ ա ն ն ո ւ ա զ ո յ թ ը մ շ ա կ ո ւ թ ա յ ի ն գ ո յ ա վ ի ճ ա կ ը կ ա ր գ ա ւ ո ր ե լ ո ւ

( տ է բ ր է շ ը ն ') ս մ ք ե ց ո լ ց հ ա յ կ ե ա ն ք ն ա լ ե լ զ ա ր գ ա ց ն ե լ ո ւ , հ ա մ ա ր ( ա յ ն ա տ ե ն կո՛ւ­

մ ե ր հ ա մ ե մ ա տ ա բ ա ր բ ա ր զ ա լ ա ճ գ ա ղ ո ւ թ ի ն ն ե ն ա ն ք ի ր ա կ ա ն հ ա յ ա գ ա ղ ո ւ թ մ ը - ,

մ է չ , Բ ա ղ ա ք ա կ ա ն - կ ո ւ ս ա կ ց ա կ ս Հ ե , գ ո ր ծ ո լ - ղ բ Ա զ գ ա յ ք„ն ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն հ ի մ ն ա -

ն է ո լ թ ե ա ն հ ա մ ա ր հ ո ղ չ ի մ ն ա ց , հ ա մ ա յ ն - ղ ( ա մ լ , յ ը Հ ա ս ա ա տ ո ւ թ ե ն է ն ե տ ք ը * մ ե ր

ք ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ ե ա ն թ ե ր թ ե ր ն ՈԼ ա։լաը ն գ ո ր ծ ը պ է տ ք է ը Ա ա յ գ ա ղ ո ւ թ ի ս տ կ ա ր ո լ թ ի լ ն ն ե ր ն ե ր և ա ն ե լ ա ն , ո ր ո վ ե լ յւարմար հկեղհցսւկաննհրա. պաստասսաւ. Հ ա յ ա ս տ ա ն ե ա յ ց ե կ ե ղ ե ց ի ն ի ր ա ր ժ ա ն ի դ ի ր - р իլ,;ը . գ լ , տ ն ա ն ք թ է մ ե ր ն ե ր կ ա յ ե կ ե զ ե -

քին բարձրացնելու անմիշական պահանջի ո լ եկե։լեցականները այնքան ան-

մը առ չ ե լ կըգտնոլինք ա յսօր , բա լա կան են՝ որ մեր բնիկ երկրին գ ի լզ ե -էԻ ՞նչ միա ցներ կան ա յսօր Հա յա ս - խ /{ ^ шш^ Ш д ենք այս աեսակկաով^Հ

տանեայց եկեղեցին իր արժանի ե լ ա ր դ է լ- Հա յրենէքէ մ էէ 50 երբեմն 'ա լելի պակասնա ւոր դիրքին վրա յ գնելու Հա մա րտ տնուոր գ է լղ մը եկեղեցէ մ ը , քահանա յ

« Ա • Ազգա յէն եկեղեցական հէմնա- մը ե լ դպրոց մը կունենար : Լ ո ս , ԱմերԷ- դրա մ է մը պէտքը : Աղ?էա յէ ն Առաջնորդս,— կա յէ արեւելեան վէճա կը, էր 80 >000 ժո- րանէն գա ղութ էս մ ԷՀ հաստատո ւթեա ն ղովուրդէն համար քսան եկեղեցական ու—

22 է & ՄԻ ԱԾԻ - ն ____________________________________

Լ- Я 1Г1- Ա. Ծ И ,

'‘՛Ի , " Ր կ ը ն շ ս ձ ա կ է 4 . 0 0 0 Հ ո ղ ի / ։ մ է կ Հ ո -

• Ц " • Վ ս տ ա հ չ և մ թ է ք ս ա ն ա լ ս ե փ ա կ ա ն

ե կ ե ղ ե ց ի ո ւ ն ի ՞ : կ * տ ե ն ք ,լ ա ց ա ծ թ է Ш —

ո ա ք ։ Գ ո ն է հ ա զ ա ր Հ ո գ ի ի հ ո վ ի լ մ ը ո ւ ն ե ­

ն ա լ ո ւ . Հ ա մ ա ր 3 0 ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ն ե ր ո վ ս լ է ա ք

ո ւ ՚ս ի ՚ւ ՚Հ ̂ ո ր ը լ լ ա ն Հ ո գ ե լ ի ն ն ո լ ի լ / ո , ս , ծ ի ր ե ն ց

կ ո չ մ ա ն դ ո ր ո ւ ն ե ն ա ն հ ա յ ա ց ի կ ր թ ո լ թ ի ւ ն ,

" ր դ ի ա ն ա ն ա ն դ լ ի ե ր է ն լ ե զ ո ւ ն , մ ե ր

ն ո ր ս ե ր ո լ ն գ ի ն Հ ո զ ե բ ա ^ , , , ւ թ ի ւ ն ը , ո ր

կ ա ր ե ն ա ն հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ն у լ ե զ ո ւ ն ե լ մ ը -

շ ։ ։ . կ ։ , յ թ ը ս ի ր ե լ ի ը ն ծ ա յ ե լ մ ե ր ն ո ր ս ե ր ո լ ն -

զ ի ն ։ Մ ե ր գ ա ղ ո ւ թ ի ն “ ՚յ ս կ ե ն ս ա կ ա ն ս լ է ւ ո -

ք ր ա ս ա ի ճ ա ն ա ր ա ր գ ո հ ա ց ն ե լ ո ւ հ ա մ ա ր ( Հ - ,

, ։ ս / ք ն ո ր դ Ս ր բ ա զ ա ն Հ ա յ ր ը ո ւ ն ի ի ր ո ր ո շ

ծ ր ա զ ի ր ր , զ ո ր կ ա ր մ ֊է ո ր յ ա ո ա ք ի կ ա յ ե -

ր ե ս վ ա խ ա ն ա կ ա ն մ ֊ո զ ո վ ը լ ր ի ր է ն ն կ ս ւ ա է

աոնէ ;

« 7 ' • Մ ե ր գ ա ղ ո ւ թ ի ն հ ա մ ա ր ա զ գ ա յի ն

հ ի մ ն ա զ ր ա մ է ե լ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն մ շ ա կ ն ե ր է

զ ա ա , ւ զ է տ ք ո ւ ն ի ն ք ն ա և հ ա ւ ք ա զ ա ղ ո լ թ - ա -

յ ի Տ 11' շ ա կ ո լ ա ծ ծ ր ա գ ր ի մ ը , հ ա մ ա յն ք ա յի ն

կ ե ա ն ք ի , ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւ մ ղ յ զ ր ո ց ն ե ր ո լ ե լ

ը ն ղ հ ա ն ո ւ ր հ ա յ մ շ ա կ ո յ թ ի , /օ ր ս ւ ց մ ա ն ե լ

յ ա ո ա է ւ ո զ ի մ ս ւ թ ե ա ն Հ ա մ ա ր ւ թ է ի ն չ ո ւ

ծ ր ա գ ր ի ա յ ս խ ն գ ի ր ը ա ո ա ջ ի ն ք ա յ լ ը չ ե ն ք

ն կ ա տ է ր , պ ա տ ճ ա ռ ը պ ա ր զ է : Ե ր բ ծ ր ա գ ր ի

մ ը յ ա ք ո ւ լ ց ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր գ ր и/մ ՛ ա /չա ն Հ ա ս -

‘ « ա տ ո լ ն ա ղ բ ի լ ր մ ը չ կ ա յ , ե լէ բ ա յ գ ծ ր ա -

գ ի ր ր զ ո ր ձ ՚ո գ ր ե լ ո ւ ր ա լա կ ա ն ա չ ա վ , մ լ ա կ ­

ն ե ր չ կ ա ն ա մ Է ն Է ն կ ա ա ա ր ե ա լ ե լ գ ո ր ծ ն ա ­

կ ա ն ծ ր ա գ ի ր ը ա ո կ ա խ կ ը մ ն ա յ օ դ ի ն մ Է ջ ւ

Մ ի ն չ ի լ Հ ի մ ա մ ե ն ք շ ա տ մ ը կ ա զ մ ա կ ե ր պ ա ­

կ ա ն դ ո ր ծ ե ր ո լ ն մ է ջ ո ւ ն ե ց ա ծ ե ն ք ա դ է կ

ծ ր ա գ ի ր ն ե ր յ ս ա կ ա յ ն ̂ պ է ւ ո ք ե ղ ա ծ դ ր ա մ ը

ե լ մ լ ա կ ն ե ր ը չ ո ւ ն ե ն ա լ ո վ հ ա ս ա ծ չ ե ն ք մ ե ր

նպատակին I

< լՆ ա ի ։ա ի *ե ա մ ա կ ա ն մ ե ծ շ ն ո ր հ մ ը ն է

ո ր Հ ՛Ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ի ա մ է ն է ն ա ր մ ա ն ա լ ս ր ե ւ

հ ե ղ ի ն ա կ ա ւ ո ր դ է մ ք ե ր է ն մ է կ լ ։ ո ւ ն ի ն ք ն ե ր ­

կ ա յ ի ս ի բ ր ե լ մ ե ր Ա ռ ա ջ ն ո ր դ ը ։ Վ ե ր ջ ի ն ք ա ­

ն ի մ ը ՜ տ ա ր ի ն ե ր ո ւ ը ն թ ա ց ք ի ն ն ե ր կ ա յ ե ղ ա ծ

Ե ր ե ս փ ո խ ա ն ա կ ա ն մ ո ղ ՛ , վ ի ն մ է ջ ք ո ւ ր

տ ր ո լ ա ծ ե ն շ ա տ մ ը կ ա ր ե ւ ո ր ո ր ո շ ո ւ մ ն ե ր ,

ս ա կ ա յն ա ն ո ն ց մ է ք ի չ ե ր ղ ո ր ծ ա դ ր ո լ ա ծ ե ն

մ ի ն չ ի ւ ի ս կ Հ ա մ ե ս տ չ ա փ ո վ մ ը ։ Մ ե ր ն ե ր ­

կ՛ս յ Առաջնորդը թ է կարողութեամր ե լ թ էն ո ւ ի ր ո ւ մ ։ , ։ [ օ մ տ ե ա լ գ է մ ք մ ը ե է , ի ր ա կ ա ն

Ա ռ ա ջ ն ո ր դ մ ը , ե թ է Հ ա ր կ ե ղ ա ծ մ ի ջ ո ց ն Լ ւ ր ր

հ ս , յ թ ա յ թ ե ն ք Տ ա ր ի ն Ա ր բ ա ղ ն ո լ թ ե ա ն ։ Ա -

ո ա ջ ն ո ր դ ա ր ա ն ի Օ ժ ա ն ւ լա կ Մ ի ո լ թ ի լ Ս ը կ ո

ր ի ղ ր կ ր ն ա յ ը լ լ ա լ Հ ի մ ն ա դ ր ա մ ի խ ն դ ր ո յ ն ։

Ե կ ե զ ե ց ա կ ա Հ յն ե ր ո լ պ ա ա ր ւ ս ս ա ո ւ թ ե ա ն Հ ա ­

մ ա ր Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Հ ա յ ր ը ո ւ ն ի ի ր ո ր ո շ ծ ր ա -

Ղ է ՚Ր I I ի ն չ սւ է ս Ր ՚՚Ի ^ ՚Ք ՛■ Ա յԳ ե ր կ ո ւ կ ա ր ե լ ո բ

Հ ա ր ց ե ր ը լ ո ւ ծ մ ւ ս ն Տ ա մ բ ո ւ ն մ Է՜ջ դ ն ե լ ո վ ք

լ ո ւ ր ջ ս կ ղ բ ն ա ւ ո բ ո լ թ ի լ ն ը ը ր ա ծ կ ը լ լ ա ն ք

մ ե ր Հ ա մ ա յն ք ա կ ա ն —ւ լ ա ղ ո լ թ ա յ ի ն կ ե ա ն ք ի

վ ե րակաղմ ո ւթ հան : Տասն ե լ վեց Գ ա ր ե ր Է

ի վեր մ եր ազգային կեանքին մ Էջ կարելռր զործ կատարած Հայասաանեայց Եկեզե- ցին յ նոյն գործը այսօր ալ կըրնայ կատա­րել սլայմանալ որ անոր տանք իր արժա­նի գիրքը ■■ Մեր գա ղութին եկեղեցին սկզբնա լորռլթենէն քառասուն տարի ետքը գ ե ռ նոր կունենա յ իր բերանը ք Հ ս ւ յ ա ս -

ա ա Ա ե ա յ ց ե կ ե ղ ե ց ի * պ ա րբերա թերթը , Ահա ոսկեղէն պաաեՀութիւն մը վիբա կա զմոլ-

թեա4, Համար օգտագործենք զա յն ։

Ե՛ս միշտ Հաւատացած եմ Ամերիկա­հա յ դաէլ 1 լթ ի ն դերին կարևորութեան ւ Մեր գա ղութը ազգապահպանման գործին մ էջ ունեցա ծ է նկատելի բաժ ին , ընելով ւլոհոզոլթիլններ ։ Հասած է ժամանակը որ ինքղինքը լքի րակաղմ ելով , Ս փիլո֊ք ի Հա - յասաանեայց Եկեզեցիին Համար ալ ստանձ- նէ առաջնորդողի գեր : կրնանք , եթ էչուշանանք ւ Հեա ելա բա րք մ եծ պարտակա-

ն ո լթ ի ւն կը ծանրանալ մեր Ե րեսփո խանա­կան ժոզու/ին վրա յ , որ գա ղութին ներ_ կա յս , ց ո լց չո ւթ իւնն է , Ազգային կեդրո­նական Վարչութեան վ_րայ ք ,,ր դորձադիր մարմինն է , ե լ Առաջնորդ Սրբազան Հօր վրա յ , որ վերին ղեկավարն է՛. Բա յց այս 1լաղմ ակ^երսլա/լ ան չէնքին Հիմնաքարն է ,լա զութին գիտակցական ղոՀողութիւնր։Պիտի ընենք զա յ ն : Ե թ է ընենք ա յն ատենա ր դա րա ցուցա ծ պիտի ըԱանք մեր գաղու­

թ ին դոյութեա ն իրա լունքը» ։

Ուչագրավ է « Տ պ ո ւ լ ո ր ո լ թ - ի ւ ս ն ե ր հ ր -

կ ա ր ո ս լ ե լ ո ր ո ւ ֊ թ - ե Ա Է ւքը» Հոդվա ծը {Գ ե -

24 Է ^ Ս ՚ Ի Ա ծ ^ ՜ Ն

րենիկ վարդապետի) » Հոդվածագիրը պ ա ­տելով Ամերիկայի Հա յ բե մ եր ը և ծանո­թանալով տեղական Հա յ գա ղութի Կյանքի Հետ Հաղորդում Է իր տպավորությունները և իր կողմից առաջարկում միջոցառումներ դաղութաՀա յո լ թ յունր սերտորեն կապելու Հա յ եկեղեցու Հետ , և ա յդ մ /վոցով պ "'Հ - պաՀնելոլ Հա յ գա ղութի ազգային ինքնու­ր ո ւյն ո ւթ յո ւն ը , նրա լեզո ւն , կուլտ ուրա ն,

«<ա^յ ոգին ե լ զգա ցումը» :С Й յ ց ե լ ո լ թ ե ա ն ց ս մ ի ջ ո ց ի ն ո ւ չ ա դ ր ո ւ -

թ ի ւ ն ս կ ե գ ր ո ն ա ց ո ւ ց ի ի մ ա ս ն ա լ ո ր ի ե ր ի ­

տ ա ս ա ր դ ս ե ր ո ւ ն դ ի ն վ ր ա յ , ք ա ն զ ի ա ն ո ն ք

ե ն , ո ր պ ի տ ի կ ա զ մ ե ն ա պ ա գ ա յ Հ ա յ ո ւ թ ի ւ -

ն ը , Ն ի ւ - Ե օ ր ք Է ն մ ի ն չ ե լ •ք է ա լի ֆ ո ր ն ի ա է ա յ ս

ր ն դ ա ր ձ ա կ ա ծ ա լ ա լ ե բ կ լ ՚ի ն մ Է ջ ո ւ ն ի ն ք

ե ր ի տ ա ս ա ր դ ո ւ թ ի ւ ն մ ը ^ ո ր ՝ ճ լ մ ա ր տ ա պ է ս

Հ ա յ է զ գ ա ց ո ւ մ ո վ , ը մ բ ո ն ո ւ մ ո վ ե լ ն ե ր _

շ ն չ ո ւ մ * վ ։ Ա մ բ ո ղ ջ ի ն փ " ք բ մ ա ս ն է ա յ դ

մ ի ա յ ն , ի ս կ մ ե ծ մ ա ս ը ձ ո ւ լ ո ւ մ ի ճ ա ն ա ­

պ ա ր հ ի ն մ է ջ է ■ ■ . : Ա ն տ ա բ բ ե ր ն ե ր ո ւ չ ա ր ք

մ ը ն ա լ ո ւ Տ ւ ի ն ք , ո ր ո ն ց Հ ե տ ծ ա ն օ թ ա ց ա յ .

ա ս ո ն ց թ ի է է ա ի ւը կ ս & ա չ տ ո լ ա բ ը ե ւ կ հ ա ն ­

ք ի ն վ ա յ ե լ ք ն է մ ի ա յ ն , ի ր ե ն ց մ ա ա ծ ո ղ ո լ -

թ ե ա ն ծ ւ ի ր ը ա տ կ է ա ն դ ի ն չ ա ն ց ն ի ր :

. . -У ակայն ք ի չ չեն ա յն պա տան/ձերն ու երիտասարդները, որոնցմով կրնանք պարծենալ: Հ ա յ վարմ՜աբաններոլ ( կիրակ- նօրեա յ դպրոցնեբու , դպրսրց դա и/, բո ւ եւ եկեղեցին՚երու Հ ովանյ}/լո բո ւթեա ն տակկաղմուած երիաասարդաց միոլթիւններու անդամները Հ այ են ո ւ Հա յ պիտի մնան տ Անոնց մէջ տեսայ աղջիկներ ե լ տղաքներ Հոս ծէւած ե լ մ եծցա ծ Ա։ ազգային գ ի - տ ա կցոլթեա մբ և ազգային մշա կոյթին քաջածանօթ ; Ս իչ՚իոյ մ էջ իսկ անոնց նմանները գտ նել դձ-ուար պիտի ըլլար ւ

4 рп լո ր մ եծ ու փոքր կեդրոններր

զորս ա յցելեցի , քարոզեցի ո լ դասախօսոլ- թ իւն տ ոլի եւ միշտ ժողու/բդին Հետ շ ը վ - ման մեէ ե դ ա յ, աս իրողոլթիլնը գտա յ , թ է , ուր որ կազմակեր պո լա ծ Հ՜այ եկեզե- ցի կ ա յ, դիտակից է լ կարող եկեղեցակա­՛ն՛ով , Հոն կը բոլբում նա լէտ է ազգային շունչ I լ „դ ի , զորս ոչ միա յն կզգա ս , այլևկապրի и , и,|1шшиш1цГшВ|1 ւքասնւսլորաբսւյւ Ամերիկայի ,1'էջ մի միայն Հա յ հկհւլհցին է п]1 պիտի կրնայ гГЬр ազգային գ ռ յո ^ . թիԱ՜ւը սւհլակաԱացնել ; Այդպէս եղած է անց/.ալին մէջ ու ա յմ ֊մ ալ աւելի շեշտուած է յդ իրողոլթ իլնը ;

. . »&ուձաց եկեղեցուն ձուլումի վտան֊~ գին գ է մ պայքարելու Համար ̂ Ամերիկայի կարեւոր կեդրոններր վւրօվւականտիսա եկեղեցականներ կր ՂՐհԷ 1 ասրնք կը քա­րոզեն , կը րանա խօ и ե ն , ժողովրդին աղգա- յի ն գիա ա կցհւթիւնր կր ՀրաՀրե% ե լ ա յդ մի^ոզա լ վաո. կսլա Հեն իրենց ազգային ինքնուրոյնութիւնր :

ին չո ՞ւ մենք ալ ա յդսլէս չընենք I Աք՜ ք/ելելգի քաղաքներ ̂ ուր աասնեակ աարինե- ր է ի վ եր Հոն բնակուոզ Հա յ ժողովուրդը Հ ա յ եկեղեցականի երես անսահ՛ չէր :

Ւ *նչ աուինք անոնց եւ իՌն չ կրնանք ա/լնկալել անոնց մ ;

ՀոդվաՆագիրր ամւիովւելով իր կչռա - դա ա ությոլեները եզրափակում է>

էԱյս երկար ճամրո րդութենէս եպքը կրած՛ ասլալորութիւնս ազգային գո յո ւ - թեւսն կամ չգ ո յո ւթ եա հ մասին սա եղաւ '•ր Ամերիկայի մ էջ սլիձոի կր՛նանք ցեղա­յի ն ինքնոլրոյնութիւնը յաւերժացնե լ յ ե թ է զօրացնենք Հա յ եկեղեցին • Զ այն ուղղակի կամ անուղղակի միջոցներով Հա լահ՜ել կամ տկարացնել^ կը նչանակէ Հա յ ցեղին կ ո ֊ րուսաըֆ ւ /

« ֊ռ ւ ֊ս ս . » ա կ ա ղ . ս ո ւ

Շ Լ ե - Հ Ս Ի Ս աԻ Տ Ր Ո Պ Ո Լ Ի 8 Ը .

Հ Ա Յ Ր Ե ՛ Ն Ա Կ Ա Ն Պ Ա Տ Ե Ր Ա Զ Մ Ի Ս ՛ Ա Ս Ի Ն

Մ ոսկվա յում հրատարակվող «ЖурНЭЛМ осковской патриархии» հանդեսումտպագրված կ Ալեքսէ Միտրոպոլիտի զե- կուցումը , որ կրում կ «քրիստ ոնյա յի պարտականությունը եկեղեցու և հայրենի­քի հանդեպ հայրենական պատերազմի ժա_ մ шЪш կա շրջանում» վերնադիրը Կոչ անելով պա յքա րելու ազատասեր մ ա րղկութ յա ն ե. կուլտուրա յի թշնամի գերմանական ֆա ­շիզմի դ ե մ , Ալեքսի Միտրոպոլիտը գրում

Է -« Երրորդ տարին կ , որ մարտի դաշ­

տ ում , թ շնամ ո ւ բազմամիլիոն բանակների 4 եմ անօրինակ քա շութ յա մբ մարտնչում Լն մեր առաջնորդներն ո ւ ռազմիկները 1ւ Աստծու օգնութ յա մ բ տանում հաղթանակ հաղթանակի հ ետ ևից , ինչպես ա յդ տես­նում ենք առանձնապես վերջին տարիներս : փէսււք և. գո հ ո ւթ յո ւն Աստ ծուն, պատիվ և. գովա բա նութ յուն մեր անպարտելի քաջարի

կարմիր Բանակին:

«.քրիստ ոնյա յի մ ե ջ , որը խորամուխ կ լինում տեղի ունեցող իրա դա րձութ յուն- ներին , քրիստոնյա -Аայրենասերների մ ե ջ , որ իր հոգու, բ ՚՚լ ո ր ուժերով ձգտ ում կ ցուցա բերել իր մա սնա կցությունը հայրե­նիքի պաշտպանության գործին , կատարել իր պարտքը հանդեպ եկեղեցու և Հա յրե­նիքի և. որն իր բոլոր մտքերն ո ւ ցանկու­թ յուններն ուղղում կ թ չնա մ ու դեմ հաղ­թանակ տ անելուն , ակամայից հարց կ ծ ա գ ո ւմ , թ ե ի ՜ն չ ձ և ո վ , ի ՜ն չ միջոցներով

ինքն անձամբ կարող կ օժանդակել ա յդ ցանկալի հաղթանակին, ի՞նչպիսին պետք կ լինի նրա վերաբերմունքը պատմության մեջ չտեսնված այս պատերազմի պայման­ներ ո ւմ , հատկապես ո՞ր տեղ և ի՞նչպ ես,քրիստոն յա -հա յրենա ո Լրների վարք՜ի բա­րոյական ի՞նչպիսի պայմաններում կդա րբնվում հաղթանակը ռազմի դաշտում !

«Ուրեմն ո՞րտեղ և ի՞նչպես կ ղարր- նըվում հաղթանակը :

« Հարկավ ( մ եզ կասեն ̂ ա յդ հարցերի պատասխանը պարզ կ և բոլորին հասկա­նալի , որ հաղթանակը դա րբնվում կ ռազմի գիշտ ում ռազմիկների աշխատանքով, սըխ - րա դործութ յոձյներով , ոդեվորոլթ յա մր ,զինվորական պետերի հ մ տ ո ւթ յա մ բ, հաղ­թանակը , ա յնուհետև , կախված կ նաև կռվի կատարելագործված գործիքներից, ինչպիսին են' օդային կործանիչները ,զրահապատ գնացքները և տանկերը , դը?<— ղացիրներր ) հրետանին , որն իր արկերով հասել կ սոսկալի կործանիչ ուժի , նաև. սնայպերական դի պ ո ւկո ւթ յո ւնը , ահա թ ե ինչն կ նախապատրաստում, պայմանավո­րում , ստ եղծա գործում հաղթանակըտ

«Անհերքելի կ , որ վերը նշած այս բոլորը հարկավոր են բանակի համար , ինչպես որ բանակը ինքը Հարկավոր կ , որ_ պես զի լինի հաղթանակըէ

« Բա յց ընդունել հաղթանակի սոսկ ա յս միակ պատճառները և պայմանները, կնշանակեր ամբողՀ ժող ով րդի ն , բացի

Ճ6 է А 1Г Ի Ա ծ ի ն

բանակից , ա նգործությա ն դատս։ պարտել ոլատե բազմի ժամանակ և. նրան պաՀել տ ե ֊ V /' ունեցող անցքերին անտարբեր գիտողի ղերում : Ո չ, կան Հաղթանակի բարոյա­կան պայմաններ , որոնք շատ յս/յՆ են , շատ ։/ե < ե ն , կարող եմ ա սել, մինչև, իսկ շատ Ներգործոն են ւ ']՝րանք 4 այ գ բա բո յա - կա՚է. պայմաններբ իշխում են նաև. Հաղթա­կան զորականության վրա , որը կարիք ու­նի ոգեշնչման , //Հ1Հ» պետք կ պա,որա,,,ո լի - ՛հի կրելու ամեն ր ՚՚՚ն , և ամեն տեսակ զո- Հա րեբություննեբ , գրկանքներ ք վերքեր և Նույնիսկ պատրաստ լինի մ եռ ն ելո ւ: Այսբարոյական պայմանները Հարկավոր են թիկունքում մնացած ժողովրդին , ռրը պա­տերազմից աո աչ ծնել ու դաստիարակել կ բանակին, պատերազմի ժամանակ Էլ սնոլ_ ցանում կ նրան Հոգեպես» ւ

Որո"կք են ա յն պայմանները թիկուն­քո ւմ , որոնց ա ռկա յութ յունը նպաստում կ մեր զենքի Հաջողությա նը ռազմի դաշ­տում : Ա յդ Հարցին պատասխանում կԱլեքսի Միար՚ոպոլիտը :

« . . . Զենքի Հա ջողությա ն այդպիսի բարոյական պայմաններ հն Հանդիսանում Հավատը աո Աստված, ,,րր օրՀնում կ արդարացի պատերազմը, գի տ մ ւկցոլթ յոլ- ն ը , թ ե արդար կ այս մղվող պատերագ- մՈ, Ա“ տծո և Հայրենիքի ա „ աջ ունեցածպարտքի գի տ ա կցո ւթ յունը ,

«Հենց ա յգ կ , որ թ ե ժողովրդի , թ ե զորքի մեջ ստեղծում կ ա յն ճշմարիտ ոգևորութ յունը 1 որը կա յուն Հաղթանակիերաշխիքն կ Հանդիսանում, որովՀետև ա յդ տրամա դրությա մբ ոգեշնչվա ծ ժողովուրդը պարտության մատնվել չի կա րող, Ա յո , զորականների ոգևորութ յունը Հենվում էժողովրդի Ո գևորության վրա և նրանից բղխում-. Զորականը պետք կ իմանա , որ պատերազմը, որը մղում կ նա , որը նրա- նից պաՀանջում կ եռանդուն ջանք և բե­րում կ այնքան վտ ա նդ, ժողովրդական պատերազմ կ , Հայրենական պատերազմ կ , որը Համակում կ բոլորին ( փոքրից սկսած մինչե մեծը : Զորքի կապը ժողովրդի Հետ ,

դ ա ն ո ւ յ ն ն կ , ի ն չ ա ր յա ն շ ր ֆ ա ն ա ո յէ ւ թ յ ո ւ -

ն ը մ ա ր մ ն ի ա յ Գ շ ր Փ ա ն ա ռ ո լ թ յա ն գ ա -

գ ա ր ո ւ մ ո վ կ ա ն գ կ ա / ւ ն ո լ մ ի ն ք ը :Ա յ գ կ ա ս [[Լ գ ո յ ո ւ թ յ ո ւ ն ո լ ն ի մ ե ր մ АР 1ւ

կ ա ր ե լ ի կ ա ո հ լ % ն ո լ յ ն ի ս / լ Հ զ ո ր ա ն ո ւ մ կ

մ ե ր Հ տ ւ լ թ ա ն ա կ ն ե ր ի ա ե մ ո լի ա ճ մ ա ն զ ո լ -

գ ր ՚ե թ ա / յ ւ Ն ա յ ե ց ե ք } ո ր պ ի ս ի Հ ա յր ե ն ա ս ի ­

ր ա կ ա ն ո գ / ւ ո ր ո ւ թ յ ո լ ն ̂ Հ ա յ ր ե ն ի ք ի սրրԱ *—

/ յա ն ե. բ ո ց ա վ ա ռ ս ի ր ո ս * ր ս լ ի ս ի կ ր ա կ : Գ ա Հ ա մ ա յ ն ^ ՜ո գ ա է ր գ ի Հ ա մ ե ր ա շ խ ո ւ թ յ ո ւ ն ն

կ ա Հ ե դ պ ա տ ե ր ա զ մ ի օ ր ե ր ի ն . գ ա г/ п ~~

Հ ա ր ա ր և ր ո ւ թ յ ո ւ ֊ն կ ա ր յա ն դ կ յ ա ն ք ի ւ Գ Ոէյ ~

ք ի ̂ ա շ խ ա տ ա ն ք ի • գ ա Հ ե ր մ ց ա ն կ ո ւ ­

թ յ ո ւ ն ն կ պ ա տ ե ր ա զ մ ը Հ ա ղ թ տ ն ա կ ո վ ս լ ս ա -

կ և լ ո ւ . գ ա ս ր տ ի դ ո ղ դ ո ղ ո ւ ն Հ և ք ն կ ն ո ր

Հ ա ղ թ ա ն ա կ ի ա մ ե ն մ ի ԼՈ լՐ լս ե Ա ւ ս у ղ ա

խ ղ ճ ի լի ա կ ա տ ա ր ր ա վ ա ր ա ր մ ս * ն զ գ ա ց ո ւ մ ն

( , ո ր բ ղ խ ո ւ մ կ ա յ ն գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց , թ ե մ ե ր Հ ա յ ր ե ն ի ք ը մ ե ր դ ա շ ն ա կ ի ց ն ե ր ի

Հ ե ա մ ի ա ս ի ն ս լա յ ք ա ր ո ւ մ կ Հ ա ն ո ւ ն ար_ գ ա ր ո ւ թ յ ա ն և. ի ր ա վ ո ւ ն ք ի Հ ը ն դ գ ե մ ա ն ա ր ­

դ ա ր ո ւ թ յ ա ն և ր ի ր ա ո ւ մ ֊ի , գ ա ժ ո ղ ո վ ր դ ի ե

կ ա ռ ա վ ա ր ո ւ թ յ ա ն մ ի ա ս ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն կ ե . զ ո ­

դ ո ւ մ ը է գ ա թ շ ն ա մ յա լ դ ե մ տ ա ն ե լ ի ք 'մ ե ր

վ ե ր ջ ն ա կ ա ն Հ ա ղ թ ա ն ա կ ի Հ ա и տ ա ա Հ ա մ ո ղ -

վ ա հ ՜ ո ւ թ յո ւ Հ ւ ն կ է վ ս տ ա Հ ո լ թ յ ո ւ ն ը • մ ե ր

Գո Ր ք ի ո ո ւա ^ Լ ո ր դ ն ե ր ի վ$ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յ ա ն ո ւ

Հ ո դ ե ֊ ո ր Հ զ ո ր ո ւ թ յ ա ն ք մ ե ր ա ռ ա ջ ն ո ր դ ի .

Վ • Օ Տ Ա Լ Ւ Ն Ի Հ ա ն ճ ա ր ի ո ս հ թ * \ ի ՞ ն չ կ ս ա ք

ե թ ե ո չ ժ ո ղ ո վ բ դ ի ֆ ե ր մ Հ ա յր ե ն ա ս ի ր ա կ ա ն

4 Գ ա Ձ ^ ո լ ն ք ի վ ե Հ օ ր ի ն ա կ . ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը

զ գ ո ւ մ կ ի ր պ ա ր տ ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը Հ ա յ ր ե ն ի -

Հ ա ն դ ե պ • ն ր ա մ ե ջ ա պ ր ո ւ մ կ ա յ ն գ ի ­

տ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր ա ր դ ա ր ա ց ի կ մ ե ր մ ը -

զ ւ ո ծ պ ա տ ե ր ա զ մ ր : Հ ա վ ա տ ա ց յա լ ն ե ր ի մ ե ջ

ն կ ա տ վ ո ւ մ կ կ ր ո ն ա կ ա ն ա ռ ա ն ձ ի ն վ ե ր ե լ ք ,

• "Ր 1'. Э " Ч Э Է տ ա լ ի ս ̂ թ ե ի ն չ պ ե ս ա ն խ ա խ տ

կ Հ ա վ ա տ ի ո լ ժ ը , թ ե ո ր ք ա ն մ ե ծ կ Հ ա ­

վ ա տ ա ց յ ա լ ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ ա պ ը ի ր ե կ ե ղ ե ց ո ւ

Հ ե տ ; Մ ե ր ձ ա վ ո ր ն ե ր ի վ ե ր ա բ ե ր մ ա մ բ ս ի ր ո

ո ՜ ր պ ի ս ի բ ա ր ձ ր ա ր տ ա Հ ա յ տ ո լ թ յ ո լ ն ե ն ք

մ ե ն ք տ ե ս ն ո ւ մ ա մ ե ն ո ւ ր ե ք : Ո մ ա ն ք ա ն վ ե Հ ե ր

մ հ ո ն ո ւ մ ե ն ռ ա զ մ ի դ ա շ տ ո ւ մ ի ր ե ն ց մ ե ր ­

ձ ա վ ո ր ն ե ր ի Հ ա մ ա ր , Հ ա ր ա զ ա տ ժ ո ղ ո վ ր դ ի

Հ ա մ ա ր , Հ ա ր ա զ ա տ Հ ա յ ր ե ն ի ք ի Հ ա մ ա ր ,

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

մ յ ո ւ ս ն ե ր ն ա ն տ ր տ ո ւ ն ջ կ ր ո ւ մ ե ն պ ա տ ե ­

ր ա զ մ ի Հ ա ր վ ա ծ ն ե ր ն ո լ ։[ ե ր ք ե չ է ր ք տ ե ն չ ո ւ մ

վ ե ր ս տ ի ն դ ա ռ ն ա լ դ ե պ ի բ ա ն ա կ ( վ ե ր ս տ ի ն

ն ե տ վ ե լ մ ա ր տ ի դ ա շ տ , ո մ ա ն ք ա մ ե ն

ղ ո Հ ա բ ե ր ո ւ մ Լ ն Հ ի վ ա ն դ ն ե ր ի և վ ի ր ա վ ո ր -

ն հ ր ի Հ ա մ ա ր , բ ո լ ո ր ի ր ե ն ց ո ւ ժ ե ր ը հ. մ ի ­

ն ՞ ց ն ե ր ը տ ր ա մ ա դ ր ո ւ մ պ տ տ ե ր ա զ մ ի կ ա ր ի ք ­

ն ե ր ի ն . . .

«ի ՞ն չ կ սա , եթ ե ոչ ( աո մերձավորն ունեցած սիրո օրինակ ; ա յն սիրո , որի մասին ուսուցանում Է ՀովՀաննես Աստ­ված արան Առաքյալը , երբ ասում կ . «Ո /՚ղեա կք , մի՛ բա նիլք և լեզուօք ս ի ր ե ս ֊ ցոլք ա յլ արդեամբք և ճ շմա րտ ոլթեա մր*[({ովՀ . Ա ■ 18 •) 1 Եվ Ըստ ամենայնի կա­տարվում կ Ավետարանի խոսքը ( «Ո վ ու­զում կ իր Հոգին, իր կ յ ^ ք ը պահպանել, նա կկորցնի ա յն , Էսկ ով ա յն կկորցնի կամավոր սխ րա գործությա մբ Հանունքրիստոսի և Ավետարանի, Հանուն սիրո աո Աստոլած ե ա ռ մերձա վորները , կպահ­պանի ա յն» ( Մ արկ ■ 3 6 ) I

«Մեն՛ք տերևում ենք քրիստոննական այսպիսի սխ րա գործությա ն և այսպիսի սիրո անհամար օրինակներ։

«Ես ա ռիթ եմ ունեցել լսելու մի սրր- աառուչ պ ա տ մություն մ ի երիտասարդ ա,վկա թաղման մա սին , Որը իբրև կա­մավոր ռազմ՜աճակատ կր մեկնել պատե­րազմի հենց սկզբից, երկու անգամ ծ անր վիրավորվել կր ե երկու անգամ կ լ , բո ւժ ­վելուց հետո , նորից վերադարձել ռազմա­ճակատ ե. ա յևտ եզ, պատերազմի 3—րղ. տա­ր ո ւմ , սպանվել ռ ումբի պ ա յթ յունից է Նրա դագաղի ՛Էրա /էրված Համեստ պսյսկն ու­ներ Հակիրճ մ ա կա գրութ յուն . «Անձկալի թա նկագին տառապյալին, իր անմոռանալիդուստ ր ՎԵՐԱՅԻՆ' վշտաՀար մ ո ր ի ց *: Որքա՛՛ն կսկիծ կա թա քնվա ծ ա յգ բառերի մ ե ջ ։ Ո՛՛րքան վիչա են պարունակում ն/г— րա նք: Եվ մեր բոլոր մարտիկնճրը ( որոնքընկել են մարտի դա շտ ում , ունեն մ ա յր եր , կին , զավակներ կամ ա յլ մերձա վորներ , որոնք կատարում են այդօրինակ ղոՀա բե- րո լթ յո ւնն եր ) ղրկվելով իրենց թա նկագին,

ի ր ե ն ց մ ե ր ձ ա վ ո ր կ ա կ ն ե ր ի ց ի ս ե ր Հ ա յ ր ե -

ն ի ք ի ւ ի ր կ ո լ թ յ ա ն , ե ո ր ո ն ք ի ր ե ն ց վ ի շ տ ը

ց ր ո լ մ ե ն ջ ե ր մ ե ռ ա ն դ ա ղ ո թ ք ո վ , դ ի մ ե լ ո վ

ա ղ ո թ ք ի ո փ ՚՚՚ի ի չ ո ւ ժ ի ն ւ Ա յ դ ա ղ ո թ ք ի

մ ր մ ո ւ ն ջ ո վ , մ ե ր ռ ա զ մ ի կ ն ե ր ի Հ ի շ ա ս ,ա _

կ ո ւ թ յ ա մ ր , Հ ա վ ե ր ժ Հ ի շ ա տ ա կ բ ա ր ե մ ա ղ ­

թ ե լ ո վ ռ ա զ մ ի ղ ա շ ա ո ւ մ ի ր ե ն ց ա ն ձ ը զ ո Հ ա -

բ ե ր ռ ղ ն ե ր ի ն , մ ե ն ք պ ա յ ծ ա ռ ա ն ո ւ մ ե ն ք

մ ե ր Հ ա ղ թ ա կ ա ն բ ե ր կ ր ա ն ք ը ե ղ ա ժ ս ՚ն պ ա ­

տ ե ր ա զ մ ի վ ա խ ճ ա ն ի ց ն ծ ո ւ թ յ ա ն ը ն ա խ ա ­

պ ա տ ր ա ս տ ո ւ մ մ ե զ : Ս ա կ ա յն Հ ա ղ թ ա ն ա կ ը

բ ե ր ո ւ մ կ ո չ մ ի ա յ ն բ ե ր կ ր ա ն ք ի գ ի տ ա կ ­

ց ո ւ թ յ ո ւ ն . ն ա բ ե ր ո ւ մ կ, և պ ե տ ք կ բ ե ր ի

ն ա և . պ ա ր տ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն , մ ե զ վ ր ա դ ր վ ո ղ պ ա ր տ ք ի գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն , պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո լ թ յ ա ն գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն

ն ե ր կ ա յի և ա պ ա գ ա յ ի Հ ա մ ա ր , գ ի տ ա կ ց ո ւ ­

թ յ ո ւ ն ' թ ե ա ն հ ր ա ժ ե շ տ կ ա շ խ ա տ ե լ շ ա տ

և ե ր կ ա ր ' ա մ ր ա պ ն դ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր Հ ա ղ թ ա ­

ն ա կ ը , ա ր գ ա ս ա վ ո ր և ա ր դ յո ւ ն ա վ ե տ դ ա ր ձ ­

ն ե լ ո ւ ա յ ն :«Ե վ Հասկանալի կ դա ոնում , որ աշ-

խու. յժ՜ և նույնիսկ բերկրալի։ տրամադրու­թ յա ն հետ միաժամանակ մենք մարդկանց դեմքերին տեսնում ենք հոդս ի ԳՐոշմ ը . տեսնում ենք նրանց մեջ գործարար տրա­մ ա դ ր ո ւթ յո ւն . դա վ կա յում կ , որ մարդիկ դե ռ ավարտած չեն Համարում իրենցսխ րա գործութ յունը , որ նրանց մեջ գ ո յո ւ­թ յո ւն ունի սխ րա գործությունը շարունա­կելու /ւ, ու ժեզացնելու. անՀրաժեշտոլթյան

ւլիսւակցու թ յո ւն ը :

«Ե վ իր ոք, ոոլյւ մարդկանց ապշեցու­ց ի չ սխ րա գործությունները կա1 ՚ե /ի կ տես­նել ա նցյա լ տարիների ընթա ցքում , Լե- նինգրագում , որը պաշարված ու կտրված կր երկրի կենսական ու ռազմական կենտ- րոններից : Լենինգրադը պաշարված կր ,սակայն ռազմիկ քաղաքը շարունակում կր ապրել , պայքարել և անխզելի կապ պւսՀ- սլանել ողջ Մ եծ երկրի հետ : Լա դո գա լճիվրա յով անցնում կին կենսա մթերքով , ու ռազմ ամ թ երքով բեռնա վորվա ծ նավերն ու բարժաները : քիաղմաճակատի գ ծ ի վրայ ովսավառնում կին քաղաքացիական ո ւ ււաղմա-

Է * Մ Ի Ա Ծ > Ն

կան ըգանավատո րմ ե րի ինքնաթիռները մը_ թ երքով ւււ. զենքով բեռնավորված : իսկ երբ Լադոդա լիճը պատեց սա ռուցով, նրա սաո. ցադաշտի վրա յո վ անցկացվեց Հռչակավոր ավտոմոբիլային մ ագի սաբա Ալ Հոյակապ կաոուցվածքը , որի նմանը չի տեսել քա­ղաքացիական ու ռազմական շքձարարոլ- թ յա ն ոզ 9 պ ա տ մությունը ։ եվ ա յգ սառ­ցային ճանապարհը դարձավ Լենին դրագր երկրի Հետ կապող կենսական զարկերակը։ Սառնամանիքների պա Հին , Հրետանային գնդա կոծությա ն , օզա յին ռմբա կոծությա ն տակ Шյղ տրասսով օգնութ յուն• էր տըր- վում պաշարված քաղաքին : Ա յգ ճանա-պարՀի գործարկման ոզք ժամանակամիջո­ցում- նրանով վա խաղրվեէ են միլիոնավոր վա ւթ բեռներ : Գա եղել է ւ արդարև ,«կյանքի ճանապարհ» ւ Գա Հանդիսացավ ռուս մարդկանց քա շութ յա ն, Հաստատա­կամության ե անձնազոհ սխրագործության Հոյակապ վ իպ երգութ յունը ։

մ ն ի ՛ ՛ ն չ 1 Ի ՞ ն չ ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յ ո ւ ն

կ ա ր ո դ է Հ ա ն ե լ Հ ա վ ա տ ա ց յա լ ք ր ի ս տ ո ն յա ն

ա յ ն բ ՛ ՛ լ ՛ ՛ ր ի ց , " Ր մ ե ն ք ա ս ա ց ի ն ք ռ ո ւ ս

Հ ա յր ե ն ա վ ե ր ն ե ր ի բ ա զ մ ա զ ա ն ս խ ր ա գ ո ր ծ ո լ -

թ յ ո լ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ս , մ ե ր ա պ ր ա ծ պ ա տ ե բ ա զ -

մ ի բ ո ր բ ո ք ո ւ ն ժ ա մ ա ն ա կ ա շ բ ք ա % ո ւ մ I« Ո ՞ չ ա պ ա ք ե ն ա յ ն , ո ր Հ ե տ ա գ ա յ ո ւ մ է լ

մ ե ն ք բ ո լ ո ր и պ ե տ ք է ա ն շ ե ղ ո ր ե ն ը ն թ ա ­

ն ա ն ք ն ո ւ յ ն ա յ դ ո ւ ղ ի ո վ , ա յ ն է լ ս ր բ ա զ ա ն

ո գ և ո ր ո ւ թ յ ա ն , ս խ ր ա գ ո ր ծ ո ւ թ յ ա ն , ա ղ ո թ ­

ք ի , ա ս տ վ ա ծ ա յի ն օ գ ն ո ւ թ յ ա ն ա ն ս պ ա ռ ո ւ -

մ ի ն ' ‘ Հ ա վ ա տ ը ն ծ ա յ ե լ ո ւ ո ւ ղ ի ո վ , ո ր ո վ հ ե տ և

մ ի ա յ ն ա յ գ ո ւ ղ ի ն է տ ա ն ո ւ մ գ ե պ ի Հ ա ղ ­

թ ա ն ա կ ։ թ ՛ո զ չ հ ա է է գ չ ի ս ր բ ա զ ա ն Հ ո ւ ր ը ։

բ ՛ ո զ ն ա ա ռ ա վ ե լ ս ա ս տ կ ա պ ե ս և ա ռ ա վ ե լ

վառ բ ՚՚ր բ ո ք ՚Ա ' 1 Շատ ա ռիթներ կան , որ ազդակ են Հանդիսանում բարձր ար՛՛՛մ и,— դ ր ութ յո ւն ստեղծելու մեր Հաղթանակին , կյանքի բոլոր կողմեբը մ աշող ֆաշիզմ ի դեմ տարվելիք մեր Հաղթանակին Հավաա ը ն ծա յե լո ւ: ՋԷ" որ մեր աչքի առաք տեղի ունեն ոդք աշխարհը ցնցող իրադարձու­թ յուններ տ

* Թ ո ղ տ ե ր ը օ գ ն ի , ո ր մ ե ն ք ա ռ մ ի շ տ

պ ա հ պ ա ն ե ն ք ա յ ն Հ ա մ ե ր ա շ խ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր

տ ի ր ո ւ մ է մ ե ր ե ր կ ր ռ ւ մ և թ ո ղ Ա ՛յ՛լ Հ ա մ ե ­

ր ա շ խ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ո ւ ո գ և ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը ս ն ո լ ց ա -

ն ո ղ բ ո լ ո ր ա զ ն ի վ զ գ ա ց ո լ յք ն ե ր ը և տ ր ա մ " '—

գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը լ ո ւ ս ա վ ո ր վ ե ն և ս ր բ ա գ ո ր ծ ­

վ ե ն ս ո ւ ր բ Հ ա վ ա տ ո վ , ն վ ի ր վ ա ծ ո ւ թ յ ա մ բ

Ա ս տ ծ ո ւ ն և ն ա խ ա խ ն ա մ ո ւ թ յ ա ն ը , ՜Հ ա վ ա ­

տ ա ր մ ո ւ թ յ ա մ բ մ ե ր ս ո ւ ր բ ե կ ե ղ ե ց ո ւ Ш—

վ ա ն գ ն ե ր ի ն ։ Թ ո ղ մ ե ր Հ ա վ ա տ ա ց ո ղ ս ր տ ե ­

ր ո ւ մ մ շ տ ա պ ե ս ա պ ր ի ո ւ վ ա ռ մ ն ա Ա ռ ա ք -

յ ա լ ի խ ո ս ք ը . « Ա յ ս է յ ա ղ թ ո լ թ ի լ ձ ն , ո ր

յ ա ղ թ է ա շ խ ա ր Հ ի , Հ ո , լ ա ա ք ն մ ե ր գ { 6 Ով Հ •

Ե. ) ,

1ւ1*Ո-է,Ա.-ՊՍ.ՏՍ'Ա. •.!»/«.

Ч .С Р *М Г Ы Г ь 8 ‘ս 1Ա Ա ՏՇ Կ 11Ի Թ Յ Ո Ի *եԸ

«’Ь п гш Ь гш с " |1 'ш 1 |„ ,т г Ա դ0 .

ա ււյլո ւխ աւււոք|ւնեա>յ, |]ш п.Ьдш г զ |ւնու հ ո զ ւո յն ա րիա բա ր ր(1ւ]ւ||,.ք

մ ա հ ո ւ. ՛Լա րմա ն քաշ ԱւսՈսւտակ, п г փսԱէյյյեր զրօԽ ա քին, լ|ա ո|ւս-զ ո յ ն Ш гЬ

զ հ կ ե ւ լե ց ի

աւքբղ Г т | ս|սա կեւյեր

շււրււԿւս

Այս խոսքերով կ սկսում ա յն գեղե­ցիկ շարականը у որ \,երսես Շնորհալին ձսնել կ Վարդանանց Հիշատակին ̂ ա յն եկեզեցակս/!։—ազգա յին տոնին , որ ամեն աարի Հայաաոան յա յց եկեղեցին կատա­րում կ բարեկենդանի Հինգշա բթի օր ը ։ Համարյա 15 ԳաՐ Կ անցել Վարդանանց մղած ճակատամարտից ( ր " 'յ/ յ նա անմարի ւՀ ի նման Հեռավոր անցյալի խորքից լու­սավորում կ մեր պատմական անցած ուղին ե ջերմ Հոլդիչ զգացմունքներով լցնում ա -մեն մի Հա յ քրիստ ոնյա յի սիրտն ո ւ Հոգին г

Վերարտադրենք Վարդանանց մամա-նակվա Հայաստանի վիձակր Հասկանալու Համար ՝Լարդ անանց խաղացած ղերն յդ յ ամանակաշլվան-ւմ ե նրա թ ող ա ծ ս/Հա- ղին ն չանա կ ո ւթ յունը '/“ '/['Հ սերունդներիՀամ ար : ,

Զ " ր ր ո ր գ Ц ա 1’ 1' ս 1̂ Դ ր 1'^ ' Հ ե թ ս & տ ւ ս Հ /ж/—

յա ա ո ա ն ր ք ր ի ս ա ո ն յ ա դ ա ր ձ ա վ , ! ւ ղ ր ա ն ո վ

ի ս կ մ ի մ ե ձ ա ն ^ լ ա լ ե ա ս ա ե ղ հ վ ե ւ յ ք ր ի ս ա ո ն —

յա Հ՛ո յա п т անի ու կրակապաշա Պարսկաս- աանի մ ի 9// , այն ինչ ր ար/, կամական կա— պերր կ յ ավելի ամ րասլնղվե զին քր իսաոն-, յա արևմու֊աքի՝ Բյոլյլանղիա յի Հևա : Ամ-

Г п ,1$_ ^ ՜ Ր Գ գ ա ր ո ւ մ ^ 4 ռ Ր Ա ա ս ա ն յ ա ն

Պ ա ր ո կ ա ս ա ա ն ր բ ա զ մ ա թ ի վ ս լա ա հ ր ա ղ մ ն ե ր

կ մ ղ ո ւ մ Ա ր չա կ ո ւ ձ է ի Հ ա յ թ ա գ ա ւ է ո ր ն ե ր ի

ղ ե մ % Հ ա յա ս ա ա ն ր Հ ո ւ ն ա կ ա ն բ ա ր ե կ ա մ ո ւ մ

Р յ ո * ֊ն ի ց Հ հ ա ս լ ա Հ և լ ո ւ Հ ա մ ա ր հ Բ ա յ ց ն ո ր

կ ր ո ն ր % ք ր ի ս ա ո ն ե ա կ ա ն վ ա ր դ ա ս լ ե ա ո ւ թ յ ո ւ -

ն ր ա յ ն ք ա ն { ս ո ր ա ր մ ա /ո ն ե ր է ր ղ ց ե լ Հ ա յ

ժ ո ղ ո վ ր դ ի ս ր ա ո ւ մ , ա յն ք ա ն կ ր Հ հ ղ ա շ ր ^ ե լ

ն ր ա մ ի ա ք ն ո ւ Հ ո ղ ի ն ̂ ա մ ր ո ւ լՀ մ ա ա & ո ղ ո ւ —

թ յ ո ւ ն լ լ % ո ր ե ր բ ս լ ա ա մ ա կ ա ն ղ ա մ ա ն Հ ա ն -

ղ ա մ ա ն ք ն ե ր ի ց ս ա ի ս լվ ա Ն ն ա ա կ ա մ ա կ ա ն գ -

ն ո ււՐ կ ր ա Հ ե ղ ե ՜ր կ լւ ն ա ր ա ն ք ի ш п .ш ք , թ ե " ' &

կ ե ր կ ո ւ չ ա ր ի ք ն ե ր ի ց փ ո ք ր ա դ ո լ յ ն լ , , ՛հա

ե ր ե ո ր դ ա ր ձ ն ո ւ մ կ ր դ ե պ ի ա ր ե մ ո ւ տ ք , դ ե -

սքի Բ յ ո ւ զ ա ն դ ի ա у Հ ո ւ ս ա լ ո վ ա Ա յտ ե ղ ի ց օ գ ­

ն ո ւ թ յ ո ւ ն ս տ ա ն ա լ ի ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ա ն կ ա ­

խ ո ւ թ յ ո ւ ն ը ս լ ա Հ ս լ ա ն ե լ ո լ Հ ա մ ա ր ( չ ն ա յ ա ծ

ր յո լ ղ ա ն դ ա կ ա ՚Ա ն Լ ն գ ա վ ո վ ։ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ս ։ —

թ յ ո ւ ն լ ւ մ ի շ տ Հ ո ւ ս ա խ ա բ ո ւ թ յ ա ն ա ո ։ ։ ։ 9 կ ր

կ ա ն գ ն ե ց ն ո ւ մ ն ր ա ն ։

Հա յ ժողովրդի քաղաքական՜ անկախու­թ յո ւն ն ա։[ե լի կ ինքնուրույն գ ա ո ՚՚ո է մ , երր Օ—րզ ղ արի ոկղրէն ԱաՀտ կ Պ -ր թ ե ի ե Մ եորոսլ Մաշտոցի շնորՀի'։/ Հա յն իր սե- վւական ղիրն կ սաեղիում ո ւ քրիսաոնեու-

30 ե « Մ Ւ Ա & 1 > *

թ յա ն Հիմնական ա ղբյուրը' աստվածա­շունչը , ավետարանը մայրենի լեզվով լ ը ֊ и ում ւ Մ եծ արդարև ) <шу •քք'/’ Հեղի­նակների կատարած դերն ա յդ Ժամանակա­շրջանի և ամբուվ Հետագա ժամանակների Համար, իրենց բա զմա թիվ աշակերտներից նրանք թարգմանիչներ են պատրաստում , որոնք գնալով այն մամանակվա մտավոր կենտրոնները' Բյուզանդիոն , ԱթեՆք , Ալեք­սանդր իա , ձեռք են բերո ւմ այնտեղ Ш -

վանգվող գիտ ությունները , կատարելա­գործվում և վերադառնալով Հա յրենիք ,իրենց մեծ ուսուցիչների ղեկավարո՜էթյամր Հետները բերա ծ ասորերեն և Հունարեն ձեռագրեր՛ից կրոնական, պատմական և ա յլ բովա նդա կությա մբ բա զմա թիվ թա րգ­մա նություններ կատարում և ինքնուրույն սեփական գրական աշխատություններ ար­տագրում ու Հա յ գրա կա նությա ն սկիզբը ւքնում :

Տարաբախտաբար գրական—մտավոր

գործունեությա ն այս ոսկեդար յա ն չՐ քե՛­նում Հա յա и տանի- քաղաքական անկախոլ—թ յո ւն ը ավելի ու ա վելի Է ՀեղՀեղուկդաոնում : քրիստ ոնյա Բյուզանդիան փո­խանակ անվերապաՀորեն օգնելու Հայաս­տանին, թ եկուզ իր իսկ չաՀնրի Համար , դիմանալու Ա ասան յա ն ՈսձէՅգՈլթյուՏ&երի դեմ 1 վաղուց տեր Էր դարձել Հայալ/տանգ արևմտյան մասին ( իսկ աբէլելյան Հայաս­տանն է լ 428 թ • վեբնա կա նորեն զրկվումէ իր սեփական թ ա գա վորից , վերջին Ար- տաշիր Արշակունուց ! Երկիրն ընկնում էպարսից լծ ի տակ , որոնք Հայաստաննսկսում են կառավարել իրենց կողմից նշա­նակած մարզպաններով , բա յց զինվորական մա սի , Դո^քի ղեկա վա րությունն առաջվա պես մնում է Հա յ իշխանների ) նախարար­

ների ձեռքում ւ ւ

Զրկվելով Հայրենի քաղաքական ան­կա խ ությունից , ընկնելով Պարսկաստանի և. Բյուզա նդիա յի լծ ի տակ , Հա յ ժողո­վուրդն այնուամենայնիվ իր նորաստեղծ գրի , գրականության շնորՀիվ շարունա­կում է իբրև ա զգո ւթ յուն իր ամբողջու­

թ յո ւն ը է իր միա սնութ յունը , իր Հոգևոր կուլտուրան պաՀպանել և անտրտունջ ծա - ռ ա յե լ թ ե մեկին և թ ե մ յո լսին ւ Սասան­յա ն Պարսկաստանը դ եռ չէ ր դիպել Հա յ մարդու Հոգու նվիրական զգացմունքներին և^ ըստ Եզիշիիք Հաստուածապա շտութիէնն բարձրագլուխ կամակորոլթեամբ երևելի լինէր յաշխարՀին Հա յոց» • Բ ա յց Ո՞վ է տեսել , որ բռնակալն իր բռնությունները սահմանափակի : Եվ աՀա ժամանակիպարսից թ ա գա վորը , Հազկերտը, սկսում է քիչ—քի չ Հա յ մարդու Հոգևոր աշխարհն է լ Ա Ո դո и կա է , նրան ա յդ ազատությունից է լ գր կեր

Օգտվելով ա յն Հանգամանքից , որ քրիստոնյա Բյուզանդիան շարունակում էր պաՀել Պարսկաստանի Հետ կապած իր խաղաղության դաշինքը , տեսնելով ա յս- պիսով Հայաստանն առանց ղՐսի օգնությա ն ա կնկա լությա ն , Հազկերտն ավելի ևս գոռո­զացավ և բացարձակ կերպով սկսեց միֆա_ մտ ել Հայաստանի ներքին գործերին , Հատ­կապես Հա յ ժողովրդի Հո գ ո ւն , մտքին , սրր- տին ( ներքին Համոզմունքներին զգաց­մունքներ ին յ ԳենշապոլՀ անունով մեկին ու_դար կում է Հայաստան , որպեսզի բռնու­թ յո ւն ն եր բանեցնի և Шյդպ իսով Հայերին ստիպի թ ող նել քրիստ ոնեությունը, որպես­զի ավելի Հեշտ կարողանա քաղաքականա­պես իրեն ենթարկել Հա յա սաանը ւ

ԴենշապոլՀի առածին գո ր ծը լինում է եկեղեցիներր Հարկի տակ գ ց ե լ , որւ&ք մ ինչև ա յդ ազատ էին ամեն տեսակ Հար— կերից ] Նոլյկպես և վանքերում ապրող վանականներին Հարկի տակ է գ ցո ւմ և աո.— Հասարակ երկրի ' Հարկերն անասելի չ ափ "վ ■ծսրբաց՛նում ո ւ ա յլ բռնութ յուններ գոր­ծա դրում ւ կարծես թ ե այս բոլոր դաժան միջոցները Հա յերի Հա մբերությունը փոր­ձելու Համար էին կիրառվում է

Բա յց քանի որ Հայտնապես եկեղեցուն դ եռ չէ ր դ ի պ ել, ուստի ոչ ոք չընդդիմա­ցավ նրան ■ նրա բոլոր կա րգա դրություն­ները ժողովուրդը ճշտ ությա մբ ՛կատարում էր ( սպասելով Հա մբերութ յա մբ , թ ե ո՛ւր

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 81

կտանի ա յս բո լո ր ը , Ըստ Եղիշեի , Հարկե­րը * " 1 Ր "տ արքունի արժանս,, որս,.թեանն աոնոլին , ա յ/ Հին արար յափշտակելով , մ ի նչել ինքեանք իսկ մևծապկս զարմանա- յի ն , թ կ ուստի այս ամենայն գանձ ևլա- նԿ' . դ ի ՛՞ր 7 շԿն կայցկ աշխարՀն Հա յա ս- տանեայցֆ , քաղաքս՛ կան իշխ ա նությունը կորցնելուս Հետո Հա յ ժողովուբդբ միշտ սլա տր աստ կ եղել ա նթիվ զոՀոդոլ թ յո լն - ներ անել իր կրոնը է իր Հոգևոր աշխարՀը , իր ներքին Համոզմունքներն անաղարտ պաՀպանելոլ Համար և Հանուն ա յս բոլո­րի արած ղոՀողոլթյոլՆներո։/ իր բռնա­կալներին միշտ զարմացրել կ _ որովՀետև րիրտ , կոպիտ ույ!-ի մ արմնացում ներկա­յացնող բռնակալների Համար միշտ ա նՀս ՚ս_ կանալի կին մնում մարդու. ներքին աշ­խարհը , Հոգևոր կ՛յանքը, բարոյական վսեմ գաղավէա/ձերը, որոնցով չեն կր և միշտ կլ շեն կր մնում Հայաստան աշխարՀը. Հա յ ժողովրդի բնատուր աշվսատասիրոլ- թ յո ւն ը միշտ շեն կր պաՀում թ և իրեն , թ ե իր երկիրը և թ ե իր տերերին - Հա յա ստ ա - նի անբաժան օտար տերերը երբեք չՀա ս- կացան, շ գնա Հաս,/, ցին ,Ո ր Ժողովրդի այս Հրաշալի կողմը I

ԱնՀ աղուրդ բոնակաԱ, ՛Համար ա յս բ ո - լորը դե ՛, ք ի չ կ ր , Տեմն/կ ով , որ ժող ո- վուրգն անտրտունջ տանում կ ա յս բոլոր նեղությունները , Հա յ նա խա րտլ/ГгЬ ր ի ց շա­տերն իր ուզա ծ ժամին իրենց զորքով միշտ ներկայանում կին իրեն ' պատրաստ կատարելու իր բոլոր Հրամանները, Հ աղ— կերար կ ՚լ ավելի կ աո աք դնում իր մտա- դ ր ո լթ յո ՚ն ն ե ր ի մեջ և առանձին գ ր ո լթ յա մ բ շարագ րե/ո Վ 1'Ր գ ավանս, ծ մազդ եզան գկրոնի , կրակապաշտության , մոգերի ու ս- մունքբ , Հա յերին պարտավորեի/ում կ կամ ա յդ գր ութ յա նը պատասխանել և կամ անձամբ ներկայանալ արքունիք՝ Տ ի զ բ ՚՚ն քաղ աքը ,

Ա յ" դր ութ յա ն պատասխանելը շատ և շատ դյո ւր ին կր ժամանակի Հա յ Հողե_ վ Արականության Հա՜մար՛, որի ականավոր ներկայացուցիչները ԱաՀա/լի և Մեսրոպի

արժանավոր Հաջորդներն կին , քրիստոնե­ութ յա ն մուտքից 160 տարի կր ա նցել. Ա . Գըիգո,. Լուսավոր չ ի ցանած սերմեր/, պա­րարտ Հոդ կին գտ ել Հա յա ստ ա նում. առա­վ ել ևս պտղաբեր դարձավ ա յգ Հոգր , երբ քրերի գ յո ւտ ի շնորՀիվ քրիստոնեական կրոնի վսեմ սկդրունքներբ գրավոր կ/էրպո,Լ Հա յ լե զ վ ո վ , մա յրենի լեզվով մատչելի են գա ռնոլմ ժողովրդի լա յն դանգ,ք ածն ե րին , գ,ւձ վ ելո վ \ երկու Հզոր Հարևանների ս։րան- Ր ՚՚՚մ , Հա յ ժողով ոլր,էը միշտ տրորւիել, ճմլվել կ մ ե ր թ Արևելքից , մ եր թ Արև­մուտ քից, ե. դա րա վոր, անվերջ պա ահ- բազմներ մ զե է եբկուս Ի դեմ կ լ, միշտ փա- վ'ագ ե լ % տենչացել կ խաղաղության у շի­նարարությանդ Հ անգստության : Եվ աՀաՀայտնվում կ մ ի նոր կրոն ̂ որ աշխարհին խ ա ղա ղություն կ քարոզում $ մարզ էլան/յ՝ Հաշտությէէլկ, ̂ բստ ավետարանի4 Հվւաոք ի րարձոլյես Աստոլ ծ и յ և. յ^րկիը խաղա—զութ իւն . ի մարդիկ Հա ճոլթիլնֆ ,--- ահաա յն մ ամանակ,քս։ կռապաշա ու կ րա կա ֊ ւզաշա իրականության մ եՀ մ իա ստվածս լ —թ յա ն քարոզած խաղա դո ւ թ յան ̂ Հաշտու­թ յա ն ե սիրո զտղավւարր քարոզող կրոնը յե ր մ արձազանք կ գտ նում Հա յ </ ոզովրզի սրտում : /» դեմս քրիստոնե ո ւթ յա ն՝ այդ Լ1'է,,յնի պայմաններում նա գտ նում կ իր դարավոր իղձերի կատարում ր у /'ւ նա վ/ար— վ ում կ ա յգ նոր ՀավատքՀլ՝ ̂ կա ռչում նը- րան իր Հոգու ամրողՀ ղորոլ թ յա մ ր 1ւ Հա­նուն ա յդ Հավատի Հանձն աււեում ան_լուր զոՀողություններ իր Հետագա ամբոզք պատմության ընթա ցքում յ Ա յգ մ՜ամ տնա­կից սկսած Հա յ քրիստոնյա անունն ան­խզելի կերպով շաղկապվում են Էրար

Հետ յ

Ազատասիրական ոդ ո վ կրթ վա ծ մ իժ՜ողովրդի Համար , մանավանդ նրա Հո­դես բտկանների Համար ̂ ի *ն չ մ եծ բտն կր Պ ար и կաս տան ի ց ստացված գրութ յա նը պա­տասխանել՛ ։ Հա յի մտածող ո ւթ լոլնն այ)է- քան ՝ բարձրացել կ ր Տ վե բացա կան զազա_ փա բնե րն ա յնքա ն մ ա տ չ ե լի զ արձ ել ̂ որ նրա Համար ծիծա զելի կր թ վ ո ւմ , ուղղա—

է А Մ Ъ Ս Ծ Ւ Ն

կ ի ե ր ե խ ա յա կ ա ն , ա ր ե գ ա կ ի ն կ ա մ կ ր ա կ ի ն

ե ր կ ր պ ն դ ե լ ը , ո ր ո ն ք ա ն ե ր և ո ւ յ թ ա ս տ ծ ո ւ

կ ո ղ մ ի ց ս տ ե ղ ծ վ ա ծ ե ն մ ա ր դ ո ւ ն ս պ ա ս ա ր ­

կ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր : ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ա ն կ ա խ ո ւ ­

թ յ ո ւ ն ը ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ ր ո ն ի ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ն

ա յն ք ա ն թ ա ն գ է ի ն մ ե ր ն ա ի / ե ի յձ ե բ ի Հ ա ­

մ ա ր ( ո ր ն ր ա ն ք Հ ա ն ձ ն է թ ե ա ռ ն ո ւ մ ա մ ե ն

տ ե ս ա կ դ ո Հ ս ղ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր կ ր ե լ Հ ա ն ո ւ ն ն ը -

ր ա ն ց , ի ր ե ն ց Հ ա մ ա ր պ ա տ ի վ Հ ա մ ա ր ե լ ո վ

ա յ գ :Պատասխան նամակի վ եր քում , նա­

մակ , որը մի ջա տ ա գովություն է քրիստո­նեական կրոնի Հասցեին և Հերքում զրա­դաշտական ուսմունքի Հիմքերի , մեր նախնիքն ավելացնում ե ն . « 8 <"/">/ Հա լա - йոոց զմեզ ոչ ոք կարՀ խա խ տել, ո չ Հրեշ- տակք ե ւ ոչ մարդիկ , ոչ սուր եւ ոչ Հուր , ո չ քուր , ոչ ամենայն զինչ ե լ են գառն Հարուածք ■ • • Ե թ է սովին Հաւատովք թ ո - ղուս ոչ յերկրի , ա յլ տէր փոխանակեմք ընդ ք կ լ , եւ ո չ յե ր կ ի ն ս , ա յլ Աստոլյսծ փոխանակեմք ըեգ Տիսուսի քրիստ ոսի. . • ղի ոչ ե թ է ընդ մ ար դո յ է ուխտ Հալատոց ւքերոց . • • , ա յլ ա նլուծոլթեա մբ ընդ Աս-

տ ուՆ ոյ, որում չի ք Հնար քակտել ե ւ ի բաց ելս&ել , ո չ ա յժ մ ե լ ոչ յա սլա ք ե լ ոչ յա լիտ եա նս , ե լ ոչ յա լիտ ենից յա լիտ - եանսէ : Շատ ուշագրավ է այստեղ մեր նախն թքներ ի խնդրած Հ՛ամեստ ցանկու­թ յո ւ ն ը , որոնք խ իզա խ ութ յա մբ մերժում են պարսից թա գա վորի պԱէՀա՚Շքր ! Բայց բնութ յա ն տարրերին եբկրպագող կարծ­րասիրտ թագա վորի Համար խ ո րթ էին այս նամակի Հեղինակների մտքերն ո ւ զգաց­

մունքները: Հաղկերտը զայրանում է Հա­յե ր ի գրա ծ Համարձակ պատասխանի ’/ր ա ե շտապ կարգով կա րգա գրում Հայաստա— նից կանչել մի շարք ականավոր նախա­րարների' Սպարապետ Վարդան Մամիկոն-

յա նի գլխ ա վորութ յա մբ:

Գալով Պարսկաստան, նախարարները Համոզվում ե ն , որ բռնակալ Հազկերւոի Համար կարծես կենաց ու մաՀվան խնդիր է դարձել Հայաստանըկրակապաշա տ եսնել, ե ե՛րեսանց Հա վա նություն տալով նրա

ցա նկությա նը , Հայաստան են, վերադ սագ­նում այն վճռական գիտա կցությա մբդ թ ե գա ռնությա ն բաժակն արդեն Լցվել է , Հա յ ժողովրդի Հա մբերությունը գագաթնակե­տին է Հասել և պետք է ապստամբոլ— թ յա ն դրոշակը ,դարզել ( շտապով պատրաս­տ ութ յուն տեսնել ժողովրդին ոտքի Հանե- լո լ բիրտ ուժի դ ե մ զենքի ո ւժ ճ վ կռվելուՀամար ւ Նախարարներն արգելք չեն լի­նում | որ Պարսկաստանից իրենց Հևս։ Հա­յաստան գան զրադաշտական կրոնի բազ­մա թիվ պաշտոնյաներ ( մոգեր մոգպետիգլխ ա վո րութ յա մ բ , քաշ գիտենալով ( թ եի ՜ն չ դիմա դրությա ն կՀանդիպեն Նրան ք իրենց կրոնի ուսմունքը տարածելու աո ս։— չի ն իսկ պաՀիՀ : Եվ իրոք, մոգերը մոգ­պետի ղեկա վա րությա մբ առաջին փորձն են կատարում' Անդդ գյուղաքաղաքի եկե­

ղեցին ավերել Հ մի սարսափելի աղմուկ աղաղակ է բարձրացնում ժողովուրդը և տեղական երեց 'Լևոնդի ա ռա ջնորդությա մբ գյուղա կա ն ամեն տեսակի գործիքներով Հարձակվում նրանց վրա ( շատերի դլոլիւ- նևրը ջարդում , վիրա վորում. ինքը մ ո գ­պետը Հազիվ է մաՀվան վտանգից ազատ­վ ում . մնացածներին ժողովուրդը ցր ո ւմ , Հա լա ծում է : ԱՀա բեկվա ծ մոգպ ետ ը ,տեսնելով ժողովրդի ա յս ուժեղ դիմա­դ ր ո ւթ յո ւն ը , բացականչում է . « Զի ե թ է ե լ ինքեանք աստոլածքե եկեսցեն յօ գ ն ո լթ ի լն ,

չ է Հնար օրինացռ մ ո դո ւթեա ն ի Հ այ " ա ռնուլ զՀա ստ ա տ ոլթիլն : Ц"ա րդք , որոչ ի կապանաց զանգիտեն , ե լ ոչ ի տանջա- նաց երկն չին у ե լ ո չ ի ստացուածոց պատ­կառին . • • զմա Հ քան զկեանս ընտրեն , " Իվ

է , որ կարէ նոցա դիմակաց լ ի ն ե լ . . . Եւ ե թ է անզէն մարդիկ ա յդպ էս բռնացան , ե թ է յա նկա րծ զինոլորս եւս ընդ ինքեանս միաբանեցուցանեն , ոռ կարիցէ Վալ առաքի դոցա յա նգո լզն յա րձա կմա նգ*:

Հա յերի տարերային ապստամբութ յանսկիզբը դ ր վ ե ց , վիճակը գցվա ծ է ր , է լ ու­րիշ Հնար չկար , պետք էր աշխատել նախ դրսից օգնութ յուն ստանալ գա լիք պատե­րազմը չա Հելոլ Համ ար յ Եվ առաջին Հեր-,

"I

■М1Я*и ՎԱՐԴԱ՚ն ՄԱՄԻԿՈՆ8 ԱՆ

«Եղիշեսւյ հոգհսւկն է քաղցրազրուցիկ,Որ զւԼարդսւնՕ |ւ վարդ տեսնա. կա րմ րիկ*.

Հ. П,- Ս. լ |) о ա ն

յ հ

է ' * Մ Ի Ա Ծ Ւ ն

թին ոում պիտի գիմեր քրիստոնյա Հա - յաստանը, ե թ ե ոչ քրիստոնյա Արևմուտ­քին ւ Բ յոլզա նղիա յի կա յսրին գրա ծ նամ ա - /չի մեջ Հա յերը Հա յտ նում ե ն , որ իրենք ստիպված են զենքը ձեռին պաշտպանե լ քրիստ ոնեությունը ( *զ ոՐ ե լ ա յժ մ կամին ի մէնչ կորզել Հանել խալարասէր որդիին ա րելելից» արդեն որոշ Հաջողությունների Հասել ե ն , բա յց գործի մ եծ մասը դեռ մնում Է առաջիկայում կատարել. վԸնտրե- ցաք զմաՀ աստոլածպաշտոլթեամր , քան ղ/լե иЛл, ուրա ցոլթեա մր. ե թ է դո ւք ելս ի ձեոն աո֊ջիք զմ եզ , աՀա կրկին կենաց դ ի - պ ե ց ա ք ... Եւ եթ կ սա կալիկ մի Հ ե զգա յք , գո ւցէ բա զում ել. ա յլ աշխարՀաց Հա սան ի-, ց է տապ րո ցո յ սորա» (ԷՀ 92) « Վերջին խոսքերը շատ մարգարեական, է ի ն , թեպ ետ լաս։ ուչ կատարվեցան: Բյուզա նդիա յիարքունիքը խ ուլ մնաց Հա յերի խնդրած օգնությա ն Հանդեպ և Հա յաստանր մե­նակ մնաց Հզոր ՍասանյսՏԱւ պետությանառա^ г

Արե-ելքից եկա ծ րոցի տապն առաէին Հ /ր թ ի ն ՀայաստաԱե է ր ' լա փ ում , և ո չ մ ի - այն Ս՛ասանյան Պարսկաստանի ժամ՝անակ , ա յլև Հետո եկող բռնակալների արշավանք­ների շրջա նում. Հայաստանը քր՛իստոնյա սւշխարՀի ամենաարևելյան սահմանային երկիրն է ր . քրիստ ոնեությունը Հայաստա­նից Գ^ս/Ի ա րևելք ա յլև ս չտարածվեց և այդ _պես է լ մնաց մինչև. մեր օրերը ւ Հայաս­տանը մեծա մեծ ճիգեր էր թա փ ում կանգ­նեցնելու ա յգ տապի բոցի տ ա րա ծումը , միշտ Հուսալով քրիստոնյա արևմուտքից օգնութ յո ւն ստանալ իբր և Հավատակից ժողովուրդ , բա յց ա յդ օգն՛ությունը չեկա վ ու չեկա վ ոչ միաքւ В—ր գ դ արո ւմ է ա յլև

Հետագա դարերում :

Բյուզա նդիա յի բացասական պատաս­խանից Հա յերը չՀուսւսՀատվեցին • մի սրբազան ոգևո րութ յուն իջավ նրսՕէց վրաէ Ե թե նախորդ ձ—ր գ դա րում Հայաստանը ստիպված բա զմա թիվ պատերազմներ Էք մղում ՜Սասանյան Պարսկաստանի դ ե մ բնիկ Արլակունի թա գավոլ&երի սուաջնսրդուտ-

թ յա մ բ , ապա ներկայումս մղվելիք պատե­րազմն առաջին պատերազմն էր , որ մղելու է ր Հայաստանն աոանց թագա վորի ] յ իա յն նախարարների ղեկա վա րությա մբ, Սպա­րապետ Վար դան Ա՜ ամի կոնյանի գլխավո­ր ո ւթ յա մ բ : Այս Հանգամանքը է ՛լ ավելի էր ո ւժ գն ո ւթ յո ւն տալիս գո րծին , ամբողջ ժողովուրդը գ /խովին ոտքի էր ՝ կանգնում մարդախոշոշ բռնավորի դ ե մ . շարժումը Համազգային կերպարանք էր ընդունում ;

Ժամանակ/, կարճ է ր . պետք էր պատ­րա ստ ություն տեսնել գա լիք պատերազմի Համարք Երկրի սա Հ մ աններն ամրացնելո՛ւ նպատակով Վա րգսձ Ա պարապետը и/աՀա— պան գնդեր է կա րգում. ներսումն էլ կաՐԳ ու կանոն պաՀպանելոլ ՛Համար մի լա րք միջոցներ ձեռք առնում ւ Եվ այսպես ши/աՀովե լով երկրի պաշտպանությունը, ինքն իր գնդի Հետ անցնում է Աղվանք այնտեղից Հա րվա ծելոլ պարսիկներին: Հա յերի սակավաթիվ գունդը ՀրաշքեԼր է գործում ա յստ եղ. պարսիկներին ամեն աեղից Հանում է և դուրս քչո ւմ երկրի սաՀմաններից : Առաջիկա պատերազմի այս նախերգանքը շատ ա վելի լա վ Հետևանքներ կունենար ընդՀանուր գործի ՜ելքի Համար , եթ ե Հայաստանից գույժկս/ն չՀասեեր ու չհա յտ ներ, թ ե որոչ թ վ ո վ նախարարներ Վասակ մարզպանի գլխ ա վորութ յա մբ Հետ են կանգնել ընդՀանուր գ ո ր ծ ի ց , ուրացող- Տձյր են դարձել ու անցել պարսից կողմը է

Վարդյսնն իր գնդով իսկույն վերա­դա ռնում է Հա յա ս տան , մ տ ն „լմ Արտաչատ և ուխտապահ նախարարներին պատվեր տալիս գարունը բա ցվելուն պես իրենց զորքերով կազմ ու պատրաստ ներկայա­

նալ !

Գարունը ղալիս է . Հավատարիմ ուխ ­տապահ էնա խարարները Հավաքվում են միասին իրենց զորքերով , որոնց թիվը Հասնում Էր 66 Հազարի է Վ ար գան Սպարա_ պետի Հրամանատարությամբ Հա յոց զորքը դիմում Է պարսից սահմանը և Աբտազ գա­վառի Ավարայրի դաշտում բանակ գնում ւ Ն ույն տեգն են գալիս Հակառակ կսդքից

պարսիկները . Տղմուտ գետը բաժանում էր երկու կողմերին : ճիչերը Ս պարապետըա մբողլ Հա յ բանակի աոաչ մի ոգևորիչ Տառ է ասում , Հորդոր կարդալով քաքոլյ- ք/յա մր կ ռվել Հայրենատուր օրենքի, քրիստոնեական կրոնի Համար , Հերոսաբար մեռնել անմաՀ անուն ժառանգ ելՈԼ Հա­մ ա ր, չվախենալ Հեթանոսների բա զմու- Ւ յ " լն 1 ՚3 - որովՀետե արդար գործի Համար Հ , որ «մենք արյուն ենք թա փ ելոլ . Աստված ինքը մեր կոզմԳ, է , մեղ պաՀա պան% յ 'Աույնպիսի մի ոգևորիչ ճառ է արտասա­նում Վևոնդ եր՛եցը Հոգևորականների կող­մ ի ց , որոնք եկել էխն անձամբ խրախույս լինելու Հա յ զորքին Հավատի Համար մըղ- վևլիք կռվում :

Մ յուս օրն ա ռա վոտ յա ն , 451 թ ■ Հ ո ւ- նիսի 2 -ի ն , ճակատամարտն սկսվում է . Հայերն անցնում են գետ ը և կատաղու­թ յա մ բ կռվում Հակառակորդի դ ե մ . չնա - յե լո վ , որ պարսիկները բա զմա թիվ փղեր ունեինք որոնք նրանց Համար ուժեղ Հե­նարան է ի ն , ա յնուա մենա յնիվ Հա յոց՝ զոր­ք ը մեծ Հարվածներ է Հասցնում նրանց ւ Օրը տարաժամում է ր , Վարդանն ինքը բա զմա թիվ քա շություններ է գո ր ծո ւմ և Հենց կռվի դաշտում նա Հա տա կվում է , նրա Հետ միասին և մի քանի նշանավոր նախարարներ г Հա յերի ընդՀա նոլր կորուս­

տը 1036 ^ոդի էր 1 է սկ պարսիկներ ինը 3544 տ Ըոտ Եղիշեի ղոչ ե թ է կողմ էր л որյա ղթ եա ց ) ե լ կողմ էր , որ պարտեցաւ , ա յլ ■ . . երկոքին կողմանքն ի պ ա րտ ոլթիլն մատնեցան» : Ե թե ա յդ մեկ օրվա Համար Եղիշեի գնա Հատականը ճիշտ է , ապա նո ւյնը չի կարելի ասել ա յդ օրով սկսվող Հետագա մ ե ծ ու փոք ր կոիվների Համար, որ Հա յերը շարունակեցին մ ղել Ավարա յր ի ճակատամարտից Հետո Հայաստանի ան­մա տ ույց վ ա յր ե ր ո ւմ , ամուլ» բերդ եր ում , քարանձաւթւերում ե ա յլն : Ա յս Ր " Լո Րկռիվներից Հա յ ժողովուրդը Հաղթող դուրս եկավ ] որովՀետ և Հասավ իր նպա­

տակին յ իր պաՀ ան շները կատարվեցան'

Հայ ժողովուրդը պաՀպանեց իր քազաքա„

կան ա նկա խ ությունը, միա յն վասալական որոշ կա խվա ծությա ն մեշ //նկած վիճա­կում , քրիստոնեության դ ե մ Հալածանքը դադարեց ւ եկեղեցին , վանականներն ա- ռաշվա պես ազատ Հայտարարվեցինք Հար­կերը թ ե թ և ացան , ամբարտավան գոռոզ

թա գա վորն Ի1ավ իր «\բարձունքներից» ( խոստովան/,ց իր տ կա րությունը և Հաշտ­վեց ա յն մտքի Հետ , որ Հայերն երբեք ձեոք չեն քաշի քաղաքական անկախու­թ յո ւն ի ց , ինչպես և իրենց Հավատից,իրենց դավանանքի ց ու երբեք է լ կրակա- սլաշտ չեն դառնա ւ

Այս տեսակետից նա յելով Ավա րա յր իճակատամարտը մեղ Հա ղթ ո ւթ յուն բե ր ե ց , Վարդանանց ու Ղ.ևոնգյանց նաՀ ատակու­թ յո ւն ը մեղ կենղա՜հոլթյուն պարգևեց ,նրանց թափած ա րյունը կյանքի ա ղբյուր Հանգիււացավ Հետագա սերունդների Հա­մա ր. Վարդանանք , Վևոնդյա նք Հերոսներ գառահ, մեր ժողովրդի Համ ար у նրանք ան- մաՀ են և ապրում են մեր սրտ երում : Եվամեն սւնղամ ̂ երբ Հա յ ժողովուրդն օրՀա- սական վիճակի մեշ էր ընկնում , նա աչքլչ դարձնում էր դեպի իր փաո֊ավոր ա նցյա լը, դեպի իր Հերոսները, դեպ ի նրանց պա յ­ծ ա ռ , լուսավոր դ ե մ ք ե ր ը , դեպ ի Վ ա րգսսն ո լ իր զինակիցները , դեպի Վևոնդն ո լ 1’Ր րնկերակիցներբ և սրանց նմա նողությա մբ դեպ ի նրանցից Հետո եկող Հերոսները , որոնցով այնպես լի է մեր աձցյալի Հա­րուստ պ ա տ մությունըք և այնտեղից Հ ո գ ի , շո ւն չ, ո գ և ո ր ո ւթ յո ւն , եռա նդ ստանում՛ դժնդա կ պայմանների դեմ պայքարելու ե. այսպիսով նրանց արժանավոր ժառանգը

լինելու է

Իսկ ի ՞ն չ Հիշատակ թ ողեց ուրացող ՛կողմը , ուրացողների ղեկավար Վասակ մարզպանը : ԱՀա ա յգ մասին Եղիքեի գնա - Հ աս, ականը ■ հ Ել այն , որ կամ էրն թա գա լոր լինել մա տ նոլթեա մբ ~Հայ " ց աշխարՀին , եւ ոչ գերեզմանի նորա տեղի երելեցա լ ի նմ ինք քանզի ի բր եւ զշուն մ եռա լ եւ ի բրել զգէշ քարշեցաւ» :

Վարդանանց ազատասիրական բարձր

36 է 4 1 ք ԻԱԾ. Ի ն

ղղ՚Ացմ ունքներն է ՛լ ավելի '/""*• կերպով բորբոքվեց Հա յ ժողովրդի սրտում հե­տագա դա րերում . Իբրև փառավոր ապա­ց ո ւյց նրա կենս՛ունակության, բերենք այննշանավոր փաստը, որ երբ Ղ-րգ գա րում Ար՛որ իա յի շեկ անապատից Հայտնվեց մի­նոր աշիաբՀակալ , որն ա րյո ւնո վ, Հրով ու „բո վ էր իր Համար ճանապարՀ բաց ա- ն ո ւմ , Հզոր կրակապաշտ Պարսկաստանր շղիմացավ 5«/"" Հարվածներին ե. կորցրեց ոչ միայն իր քաղաքական անկախությու­ն ը , ա յլև ստիպված եղավ ձեռք քաշել իր պապ՛ենական զրադաշտական կրոնից և ըն­դունել իսլա մը, այն ինչ անթագավոր , ա նգլուխ , թ ո ւ յ լ , բա յց քաղաքական զգաց­մունքներով Հոգեպես ուժեղ Հայաստանը դիմա դրութ յուն ց ո ւյց տվեց նրան ե նո ւյ­նիսկ մի չա րք ճակատամարտերում Հաղ­թ ե ց Նրան : Ա յգ կրոնի ներկա յա ցուցիչ ա- բաբները շատ ուշ տեր գառան Հայաստա­նին շատ ա նգթություններ գործ՜եցթն մեր երկրռւմ, բա յց քրիստոնյա Հայաստանը միշ է լ քրիստոնյա մնաց 1 թ՛եպետ նրանցտիրապետության 250—ամյա շրջանում ա_ մեն ղ ասա կարգից ազատագրական պայքա­րի շատ նաՀատա/լնեբ վկաներ ունեցանք, բա յց ժողովրդի ներքին ոգին այնքան բարձր է ր , որ միշտ Հարմար ա ռիթի էր

սպասում իր կորցրած քաղաքական անկա­

խ ութ յունը վերա կա նգնելու։ Վարդանանց

ոգին միշտ սավառնում էր նլձա ՛էրա յ Հե­

տևանքը եղավ Բագրաւոունյաց թա գա վո­

րութ յա ն ՀաստատոլյՐ՛ ո ւ ծա ղկումը 150

տարվա ընթա ցքում : Թեպետ Բ ա դրա տ ոլն ֊

յա ց անկ ում Իա Հ հ աո րոլե Հ այա Սա անչլ

վերջնականապես (*նկավ օաաչг կեղեքիչներ

բի ձեռքը , բա յց կրոնն ու Հոգևոր կուլ­

տուրան անսասան մնացին այնաեղ և շա­

րունակեցին նույնիսկ ծ՛աղկել ւ ՛Նույն

Վարդանանց ոգին Էր | որ ըմբոստ տար­

րերին ապաստարան տվեց Տավրոսի բար­

ձունքներում , Կիլիկիայում , որա եղ Հա յ

թ ա գա վորութ յունը 300 տարի գ ո յո ւթ յո ւն

ունեցա վ, միշտ շրջապատված լինելով ան- բարյացակամ Հարե.աՆներովւ

ԿէւէԿԻայէ անկախության անկումից Հե­տո սոսկալի, ղարՀուրելի ժամանակներ ե- կան մեր ժողովրդի Համար, բա յց նրա տո- կուն ոգին ամեն նեղո ւթ յուն ՀաղթաՀ արում է ր , ապրելով լուսավոր ապագային Հասնե­լո ւ մշտական Հույսով : 1441 թ ■ կաթողիկո­սական ա թոռը Կ /՚լիկիա յից՝ Ասից նորից վտխադրվում է Ա . էջմիա ծին, որի շնորՀիվ ազգային Հուլեվոր կյանքը վերստին սկսում է ծաղկել մեր բնիկ երկրռւմ , և ե թ ե սլատ- մական դժնդակ Հանգամանքները Հետագա շրջանում ՛նորից սկսում են Հա յ ժողովրդիննեղել , նրա մաքուր զգացմոլնքները վիրա_ վ ո ր ե լ , ապա Վարդանանց ոգին կյանքի է կ ո չո ւմ , ոտքի Հանում Գա վիթ Բեկի նման անձանց , որոնք պաշտպան են կանգնում ի ֊ րենց ժողովրդի դարավոր իրավունքներին :

Ն ույն Վարդանանց ողին չէ * մ ի թ ե , որ ոգեշնչում է մեր մարտիկներին Հայրենա­կան ա յս մ ե ծ պատերազմում, որ մղում են միասին մեր մ ե ծ Մ իությա ն եղբայրակից ժողովուրդները մեբ ժամանակի Հազկերտ , մարդախոշոշ, արյունս/ծարավ Հէտլերի դեմ -. Անցյալի պատմության դամերը զուր չեն անցել մեր ժողուէրգի Համար, նա տես­նում է , „ր այսօր սպսէռնալիքի տակ են դրվում իր լա վա գույն Հոլյզերն ու զգաց­

մունքները , իր դարավոր կուլտուրական

նվա ճումները, իր քաղաքական անկախու­

թ յո ւն ը , որին տենչալով տենչացել է և

ւիելվապես Հասել , բա յց արևմուտքից եկող

խավարասեր, ստրկածարսոէ Հիալերը կա­

մենում է ա յս բոլորը կորզել մեզանից : Եթե

5-րդ գա րում փոքրիկ Հայաստանը մեն-մե-

՚նակ , առանց դրսի օգնությա ն , կարողացավ

Հա ղթել Հզոր Պարսկաստանին, ի *ն չ կա ս ֊

կած , որ մեր մ ե ծ Մ՛իության բոլոր ժողո­

վուրդները միա ցա ծ , դրանց մեջ և Հա յ ժո­

ղ ո վուրդը, վերջնականապես կՀ աղթՏէւ ա յս -

օրվա նեԳպ. թշնամոլն ւ Պատերազմի ավելի

քան երկու և կես տարվա ընթա ցքում մեր

ժողովրդի ծոցից շատ Հերոսներ են դուրս

է

« որոնք .իրենց սխրագործություններով

Հ է չ ե ց ն ո ւ մ ե ն մ ե ր քաջարի նոՀխնիքնե ր ին ■ ն ր ա ն ց ի ց Հատերն են ղոՀվևլ Հայրենիքի Հա-

մար , առաջնորդվելով այն ս/լդրունքով ̂ թե

«Ա քա Հ ո չ իմացեալ մաՀ կ, մահ իմացետլ'

ա ն մ ա Հ ո ւ թ ի ւ ն կ » ։

ե վ ք ա ն ի վ ա ռ կ մ ե ր մ ե ջ Վ ա ր դ ա ն ա ն ց

Հ ե ր ո ս ո ւ թ յ ո ւ ն ր ( Iւր ա ն ց ն ա - Հ ա տ տ կ ո ւ թ յո ւ ձ ր ( ք ա ն ի ն ա ի ր ր ե փ ա ր ո ս կ ձ ա ո ա յ ո ւ մ մ ե ր

ւդ տ ա մ ա /լէ ո ն ո ւ զ ո լ Հ ա մ ա ր , Հ ա յ մ ո դ ո վ ո ւ ր .

I /ր ե ր ր ե ք ո չ մ ի ղ մ վ ա ր ո լ թ յ ա ն ա ։ ։ա 9 չ ի

ր ն կ ճ վ ի :

4 < Ы .1 1 1 ?Ф ‘ М Ч . ‘1 - П Н Ш Л .

Ш Р Ы М С « Т И П եՊԻՍԿՈՊՈՕ ՍՐՎԱՆՁՏՕԱՆԻ եՐԿեՐՈԻՄ

<Дш ]гЫ ш [фгП 1р]П 1.0 [ « Դ ւսնկօիո' և <|ЬгЯшг^п ա ռա քինութ յուն է և իսկա կա ն րաւ-յւսց ր ո ւն ա ոքա ա >

Գ. ՍՐՎՍԼ՞էւՉ881Լ՜և

Ա.

Գա բեգթյ եպիսկոպոս Արվանձտյանր

իր ստեղծագործական մկրտ ութ յունը ստա­

ցավ 8 աճ կահ ա յա ս иг անի խոշռրա գույն գոր­

ծ ի չ , հա յ ժողովրդի վչա երը բաժանող

Մկրտիչ վարդապետ հ ր իմյա նի հայրենա­

սիրական ավազանում, խբիմ յա ն ի , սրը

1850-»«4«<Ь թվականներին Հիմնադրամ Վ ա ֊

րագա դպրոցովն ու «Արդուի Վասպոլրա- կանէ ամսաթերթով ս&ուրս/նալի ծառայու- թ յուն մատոէյյե ց հայ ժողովրդինւ

Վանի Այգեստանից Էր Արվանձտյանը ւ

Իր աշակերտական սեղանից մինչև, գո րծու­

նեությա ն վերջին օրերը նա հետևեց իր ո ւ­

սուցչին' Խրիմյանին 1 ի ր ուա ու^չէ նմսսն

նա անձնվիրաբար ս ,չի ատեց հա յ ժողով Ր!7-

դի բա րօրությա ն համար х ի ր գործունեու­

թ յա ն ք&թացքում հավատարիմ մնալով իր

ուսուցչին նա ցա ծ չդրեց ա յն հոգևոր զեն­

ք ը , որ նրան շնորհել Էր Մ կրտ իչ էէրիմյա-

նը իր աշակերտի երիտասարդական օրերից ,

Ա յդ զենքը հայրենասիրական ա յն ոգին Էր,

որ այնքան գուրգուրա նքով անջնջելի պա-

հեց մ ե ծ հա յ բննա սեր Արվանձտյանը ւ

Սիրով աո ժողովուրդը Ա_ վառ. հույսե-

րով դեպ ի նրա ապադւմն ԱբվսՕ,ձտյս&շ

ը ն դ ո ւ ն ե ց հ ո դ ե վ ո ր ա կ ա ն ի ս ք ե մ ը - . Հ ո գ և ո ր

գ ո ր ծ չ ի ա ո ա ջ բ ա ց Է ի ն մ ա ս ս ա ն ե ր ի հ ա մ ա ր

ա չ վ ս ա տ ե չ ո լ դ ո ն ե ր ը : Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի բ ե մ ե ր ը

և վ ա ն ա կ ս ./ն կ ր թ ա կ ա ն հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ­

ր ը ն ր ա ն ց հ ա մ ա ր տ ր ի բ ո ւ ն Է ի ն հ ա ն դ ի ս ա ­

ն ո ւ մ ւ Ա յ դ տ ր ի բ ո ւ ն ա ն ե ր ի ց ն ր ա ն ք ա ր տ ա ­

ս ա ն ո ւ մ Է ի ն ջերմ հ ա յր ե ն ա ս ի ր ա կ ա ն ք ա ր ո ղ ­

ն ե ր , ա լ ե կ ո ծ ո ւ մ ժ ա մ ա ն ա կ ի ա ռ ա ջ ա վ ո ր

մ տ ա յ ն ո ւ թ յ ա մ բ ա պ ր ո ղ ե ր ի տ ա ս ա ր դ ո ւ թ յա ն

և ժ ո ղ ո վ ր դ ի ս ի ր տ ը ։

Ազգային Սահմանադրության հրապա­

րակման օրերին 9•արեգին Արվանձտ յանը

քաղաքական ասպարիզում հասուն երիտա-

սարդ Էր, I , » Էր էՏրիմյանին փոխարինողը

և ՛ Վա բադո՛ւմ, և ՛ Տարոնում, և ՛ Վանում I

Սահմանադրության գործադրումը հայկա­

կան գավառներում 1860-ակս/ե թվականնե­րին շատ Հասկս&ալի պատճառներով ար­

գելքների Էր հանդիպում է Սրվանձտյանը

կանգնած ՛Էր Ա սէհ մանադրությունը հայ

կյանքում իրականացնելու դիրքերի վրա և

եՐԲեՔ Էր գիրերը չէր զիջում հակառա­

կորդներին : Այն ժամանակ , երբ Վանում

իշ/սում էին Պողոսյան կուսակցության տը.

դետ ներկայացուցիչները, որոնք վար կա-

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ե Պ Ի Ս Կ - Ս Ր Հ Ա Ն » 8 8 Ա ն

40 ե * Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

բեկում էին Ապողոսյաններին1) , Գ- Ա ը ր ֊ րորգը' Հասարակական գործունեությա ն այնվանձտյանը կանգնած էր ժողովրդի շ.սհե- շրջա նում , երբ նա մ եր թ քննչի , մ եր թ ն վ իրը պահպանողների դիրքերի վրա : Այն բակի ե մ ե ր թ ուղեվորի գավազանը ձեոինժամանակ , երբ Ա . կարապետի Վանքում մի շրշում էր վշտացյալ Հա յաստանի ա յ ս ուշարք եկեղեցականներ մոռացած ժողովըր- այՆ ,էսՎաոում , Ա,ւաԱ,ն էտապում նրագին և իրենց Հոգևոր պարտականություն- անմիվական ուսուցիչը Մկրտիչ Վ . Խրի.ները զբաղվել էին անձնական գա լլերով, մյանն է ր , երկրորդում' ժողովուրդը,Արվանձտյանը անողոք պայքար էր մղում Աոաջին էտապում Սրվանձտյանը քիչնրանց խավարամտության դ ե մ , Նա Հարո- գործեր չտ վեց .. Գրական Հասարակականնում Հրատարակելով « Արծոլիկ Հա րօնոյ» ո լյլղո լթ յա ն մե9 նա կատարյալ շյվադարձՀանդեսը չախչախ ի չ Հարվածներ էր Հաս- կատարեց ք թակվելով դեպի ժողովրդականցնում պահպանողականներին, որոնք „ չ մի գրա կա նությունը , Այս նոր շ ր ի ն ո ւ մ Աըր.ա ռիթ բաց չէին թ ողնում Խրիմյանի ու վանձտյանի դրական գործունեությա նը,ն ր ա ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ի դ ե մ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ա ծ Հ ա մ ը ն թ ա ց ք ա յ լ ե ր ո վ ա ո ա չ է ր գ ն ո ւ մ ն ր ա

ս ո ւ ր պ ա յ ք ա ր ո ւ մ I 1 ■ . ք ա ղ ա ք ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը ,

գ. Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ը Հ ե ն ց ա շ ա կ ե ր տ ա կ ա ն Եթ ե Ա փ չ ա ն ր Հ ա ն դ ի ս ա ց ա վ ա յ ն կ ա ր ֊

ս ե ղ ա ն ի վ ր ա ճ ա ն ա չ ե ց Հ ւ ւ ա մ ի կ ։ Հ ա ռ ա ր ա - կ ա ռ ո լ ձ դ ե մ ք ը , ո ր գ ե ո և ս Հ ի ս ն ա կ ա ն

կ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր պ ա տ ա հ ա ն ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն ճ ի շ տ և ժ ա մ ա ն ա կ ի ն ա ր ժ ե -և կ ա մ ա յ ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի պ ա տ ր ա ս տ ի ք ս ս ի ո ր ե ց Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն Հ ո ա մ կ ա կ ա ն »

զ ո Հ ն է ր , Ն ա ո ր պ ե ս գ ա վ ա ռ ա ց ի և մ ի շ տ ե ր գ ե ր ը , ս ա կ ա յն Հ ա ն գ ա մ ա ն ք ն ե ր ի պ ա տ ճ ա .

գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւ մ գ ո ր ծ ո ղ , ա ռ ա վ ե լ , ք ա ն ռ ո վ չ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ մ տ ն ե լ ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ե չ ,

ո ր և է ե վ ր ո պ ա կ ա ն կ ր թ ո ւ թ յ ո ւ ն ս տ ա ց ա ծ չ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ ա ն ձ ա մ բ լ ս ե լ ո ւ գ ր ի ա ռ ն ե լ

տ ա ճ կ ա հ ա յ , ճ ա ն ա չ ո ւ մ է ր « լ ա մ ի կ ն ե ր ի ն » , ն ր ա բ ա ն ո ւ բ ա ռ ը , ա պ ա Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ը

ն ր ա ն ց ա ռ օ ր յ ա ն , գ ի տ ե ր ն ր ա ն ց Հ ո գ և ո ր Հ ա ն դ ի ս ա ց ա վ ա յ ն մ շ ա կ ը , ո ր ի ն մ ե ն ք պ ա ր .

պ ա հ ա ն ք ս ե ր ը , Ո ւ ս տ ի և պ ա տ ա հ ա կ ա ն , չ է ր , տ ա կա ս, ե ն ք մ ե ր Հ ա յ ր ե ն ի ա ռ ա ս պ ե լն ե ր ն

ո ր Ա ր վ ա ն ձ տ յա ձ ն ի ր գ ր ա կ ա ն , Հ ա ս ա ր ա կ ա - , , լ է պ ո ս ը կ ո ր ս տ ի ց փ ր կ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր , Ն ա ո չ

կ ա ն և կ ր ո ն ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ա ն ո դ ք ը ն - մ ի ա յ ն Հ ա վ ա ք ե ց , դ ն ա Հ ա տ ե ց , Հ ր ա պ ա ր ա -

թ ա ց ք ո ւ մ ծ ա ռ ա յ ե ց մ ի ա յ ն և մ ի ա յ ն ա յ ղ կ ե ց , ա յ լ և ս տ ե ղ ծ ե ց Հ ա վ ա ք ո ղ ն ե ր ի մ ի ա մ .

^ ռ ա մ ի կ ն ե ր ի ն * : Ն ա մ ե ռ ա վ ա յ դ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ր Ողչ պ լ ե ա դ ա ի ր Հ ո վ ա ն ա վ ո ր ո ւ թ յ ա ն ն ե ր -

շ ա հ ե ր ի Հ ա մ ա ր , ի ր Հ ո գ ո ւ վ ր ա ծ ա ն ր կ ա . ք ո :■պ ա ր ի ն մ ա ն կ ր ե լ ո վ ն ր ա տ ա ռ ա պ ա ն ք ն ե ր ն Ա ռ ա չ ի ն մ ա ր դ ը Գ - Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ն է ր ,

ո ւ վ շ տ ե ր ը , /(/7 կտ քԱ գնեց ա յ ն մ տ ա յ ն ո ւ թ յ ա ն դ ե մ , ը ս տ

Ի ր գ ր ա կ ա ն - Հ ա ս ա ր ա կ ա կ ա ն դ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ^ Որ ի Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը կ ա մ չ ի ո ւ ն ե ց ե լ է պ ո ս

թ յ ա ն ը ն թ ա ց ք ո ւ մ Ա ր վ ս Հ և ձ տ յա ն ն ' ա պ ր ե ց ւ կ ա մ ե թ ե ո ւ ն ե ց ե լ է , կ ո ր ս տ ի է մ ա տ ն ե լ

ե ր կ ո ւ գ լ խ ա վ ո ր է տ ա պ : Ա ռ ա ջ ի ն է տ ա պ ո ւ մ ի ր է պ ո ս ը , Ա յս ա ռ թ ի վ Հ ա յ մ ե ծ մ ա ն կ ա .

ն ա Հ ա ն դ ե ս է ր գ ա լ ի ս ո ր պ ե ս Հ ր ա պ ա ր ա կ ա - վ ա ր ժ Ա ե դ ր ա կ Մ ա ն դ ի ն յ ա ն ը վ ա ր ժ ա ր ա ն »

խ ո ս , ի ս կ ե ր կ ր ո ր դ ո ւ մ ' ո ր պ ե ս ժ ո ղ ո վ ր գ ա - ա մ ս ա գ ր ո ւ մ գ ր ո ւ մ է ր . «. . .Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ի

կ ա ն բ ա ն ա Հ յ ո լ ս ո ւ թ յ ո ւ ն ը ն շ ա ն ա վ ո ր ո ղ և ծ ա ռ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ը և մ ե ծ ճ ա շ ա կ ը Հ ե ն ց ն ո -

գ ր ա ռ ո ղ : Ա ռ ա ջ ի ն ը մ շ ա կ վ ե ց Վ ա ր ա գ ո լ մ ո ւ ր ա ն ո ւ մ ն է , ո ր ա ն հ ա վ ա տ ն ե ր ի ն Հ ա վ ա տ ք ի

Տ ա ր ո ն ո ւ մ — ղ Ա ր ծ ո ւ ի Վ ա ս պ ո ւ ր ա կ ա ն ի » և բ ե ր ե ց , ա յ ն Հ ր ա պ ո ւ յ ր ն ե ր ն ի ր ա ն ց ա ռ ա ք ն

< Ա ր ծ ո ւ ի կ Տ ա ր օ ն ո յ ի շ ր ջ ա ն ո ւ մ , ի ս կ ե ր կ - ի բ ր օ ր թ ն ա կ դ ն ե լ ո վ : Ն ո ր ա ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ ն

1) Ա յսպ ես էին կոչվում Վան քա ղա քում 1 8 Տ 0 ֊ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ներ ին ձնունգ աոաձ հոսա նքները, Վանի Հոգևոր գործերի ղեկա վա րն էր Պոզոս վա րդա պ ետ ը, որը կիսագրագետ էր և Հակառակ ա մ են ա ե ֊ սակ պ րոգրեսիվ մ ա ք ե ր ի . կ ա կողՕեակիցները պ ա յքա րում էի ն Վանի պրոգրեսիվ Հոսանքի գ ե մ , որին գլխ ա վորում էի ն Խ րիմ յա նը к Ա րվա նձտյա նը, Աոաջին Հոսանքը Պո գոս վարդապետի ա նունով կոչվում էր 4 *ղ / ,ս յա ն, իսկ երկրորդը ' Օպոդոսյան,

( էԳ րոց ֊Բ րոցէ-ը , Վ . Բ . ) բոլորովին ազ­գա յին ոգու շնշով է շն չո ւմ , որտեղ և' ճաշակ կա , և ՛ իմասսւ , և ' Հանճար , //'բա րոյա կա նություն , ե. այս բոլորբ մերն է , մեր Հայկականը, ե ոշ օտարինը1} ւ

Մ իա յն ժողովրդա սիրությունը և. նր սւ- նից բղխող Հա յրենա սիրությունը և ոչ մեկ ս ։յլ Հանգամանք ̂ խթան Հանդիսացան 4՝ • Սրվանձւո յանի այո I"11՛ ւլորե՜ոէնեIII թ յա ն Համար ւ ժողովուրդը և նրա Հուժ-կոլ կա­րողութ յունները Արվանձա յա նի տարերքն Էին: Ն ա իրեն զգում կ Հա յ մողուէլւգի զա­վակը 4 որին գ^րել են այ գ մոզովյրգի ղուն у գիրն ու մագաղաթը % Հողր ե. ^ ո լր ը } Հին ու նոր Հիշատակարանները : Ա յգ բո լո ­րը , ինչպես ասում է Հեղինակը , կվերա­պատմեր են Հ ետագայից Հայաստանի ն ա ֊ Հապեաաց ̂ գ յո ւցաղանց , թազավորաց ե աո աքին յա д անուններն ու զործ՜երը՜ձ1} , ուր նրա երկնքի ա սազերն անգամ (լամեՆքն ալ ի/որՀ րգա վո ր անուն մը ունեցած ե ն՚ֆՅ ) •

անՀրամեշա կ Համարում տակավին Հա_յա ստակ, անունը կրող ա յգ ^րկրից ընձ֊ա րերել Հա յ ընթերցողին : Ընծ՜ա նրա ՀՀողեն ու ^րեն» , ա յն ժողովրդին, որ «.Հաղար անդամ խորամանկության ու բռնա վորու­թ յա ն վարձեր անցուցեր են , վարձեր խ լե­լու ա յս աղդի արմատը ա յդ ՛սրահն , կամ փոխելու այն Հողի Հա տ կութ յունը, որ այլ- ևս չբուսցնէ զ Հ ա յ, և չերևի Հա յութ յա ն նշո ւյլ մը*< ) :

Երբ Հրապարակ իջավ Ь-ավալով փռք- րիկ , բա յց բովա նդա կությա մբ Հարուստ է4\րոց—ԲրոցՀ)—ր , Հայկական մամուլն ՛Ա­մենուրեք դրվատող դրա խո и ականն ե ր դը- րեց I Հեղինակը ծա նոթ և անծանոթ բա­նասերներից բա զմա թիվ նամակներ ստա- ցավ , որոնցով նրանք Հայրենի Հողի տքնա­ջան մշակին նորանոր Հա ջողություններ էին մ ա ղթ ում տ Նրանք առանց բա ցա ռու­թ յա ն Հիացմունք էին Հայտնում ա յդ գրքի

մասին և ց " ւ յց տալիս այն ուղին,որով ոլետք է ընթանա Ա րվանձ այանն իր Հե տա­ղս՛ ղործունեությա ն ընթա ցքում :

Բուն ազգային դրականության սաՀմա. ն ս՛ էիս/ կ քանա/լութ յա ն պատճառով շատՀա յ ընթերցողներ,---մանավանդ նրա նք, ո-րոնք ապրում Էին Հայրենիքից Հե ռ ո ւ, օ-տաբ վ ա յր ե ր ո ւմ ,---կա րծում Էին , թ ե Հա յղ բա կան միտքը ա մուլ Է ե. թ ե այն զար- ղ ացման Հեռանկարներ չունի : ղԳրոց-Բ ր ո ցէ ֊ն այստեղ ևս վերացրեց ա յդ թ յո ւր կարծիքը և գարձսոք իր ժամանակի Համար մի տեսակ «.Վերք Հայաստանի» : Այսպես , օրինակ, 'Բյուսնախտի Հա յ ուսանող Դել-էիյանր 1875-/'Ь Գ ■ 0 րվանձ տ յանին ուղղած իր սրտառուչ նամակում գրում Է , որ ա յդ գ ր քո ւյկ ը դա րձել Է Բյուսնախտի Հա յ ու­սանողների շա րա դրությունների ա ղ բյո ւր ը , որպիսի ա ռիթով նրանք մ եծ մասը թա րգ- մս&ել են օտար լեզուներով ւ

Ա յդ Հսկայական նշանակության պատ­ճառով «Գրոց—Բրոց»—ր ՀՎերքի» նման

բսվստ Հ ունեցել շրջելու քաղաքից քա ղա ք,Հա յ ուսանողներին Հա յրենի աշխարՀի Հետ ծա նոթա ցնելու Համար ,

«Ձեր Հ^րոց-Բրոցը» ա յժմ պա, դել Է» ,---գրում Էր Գելվւյանը իր նա­մա կում , Հուսկից կերթա ի Վ յուրց- պուրկ և ա յ լուր գտնվող Հա յ ուսանո­ղ ՛" д /< ի վերջո կը դաոնա կրկին աո. / ' " * ՝ ) >

Թե որքան մ եծ Էր «9 ՝րոց—Բրոցի% արժեքը Հա յ գրական գանձարանի Համար, ցույց Է տալիս ժամանակի Հա յ մտքի ներկա յա -

ց ո լց[,!)յ1ւրի կարծիքը ւ Ա յդ գր քո ւյկ ը Հա­վ ՛ա ՛" ա կութ յա մ բ Էին կա րդում Ալի շան բ և Վենետիկի մ յո ւս միաբանները ւ Ա"եծ գիտ­նականն ու բանաստեղծն ա յղ պզտիկ գըր- քին նա յում Էր մանկական Հրճվա նքով: Հեղինակին ուղղած նամակում Աչի շան բ դրում Է ր , թ ե իր վաղուցվա փափագն Է ե-

I ) Գ ր ի ш п ш Ъ ա յ ղ ն յ ո ւ թ ե ր / , , ո ր մ ե ձ մ ա ս ա մ բ

ա ն տ ի պ Է ի ն , ղ ո Հ գ ն ա ց ի ն Վ ա ն ո ւ մ ա ո ա ջ ի ՛ ն Հ ա մ ա շ ­

խ ա ր հ ա յ ի ն պ ա տ ե ր ա զ մ ի ժ ա մ ա ն ա կ ,

* ) , Վ ա ր < է ա ր ա ն > . 1 8 8 2 , 1 — 2 , Է շ 1Տ. Վ ֊Ր ,

‘ ) • Գ ր ո ց - Բ ր ո ց , Է չ 4 .»

* ) Ն ո ւ յ ն ը ,

^ էՀամով- Հոաով»է >8 8 4 , Կ. Պ ոլիս, Ա ԺՋ-

Է Ջ Ս ՚ Ի ս Ծ Ի ն

ղել լսել Հայաստանի զանազան կողմերի մասին պատմվող ա վա նդությունները, իր գրա ծ ո ւ գրելիք աշխատությունների մեՀ անունները ։ դեպ քերը, ե ա յլ պարագաները ճշգրիտ նշանակելու. Համար,

« . . . •Բանի֊պատիկ Հաճո եղա վ , և որքան շնորհակալ եմ թ ե ըն ծա յելո լդ և թ ե ը ն ծա յի դ , որ ավելի Հաճոյա­ցավ է երբ կար,լացի և երբ իմ ընկերա- կիցքս ալ նույն Հա ճութ յա մբ կարդա, ցին . . . Միայն թ ե ես ա յդ չափով դոՀ չեմ ըլչար ,— ս*ԷեԱ։ մ ե ծ Բրոցներ կու­զեմ , որ Գրոցն ալ ավելի ընդարձակ ր //ա »') ղ ր ՚՚ւ մ էր Ալի շանը Ա րվանձ-

այանից ա յդ գրքույ]լն ընծա ստանալուց Հետո : էԳրոց-Բրոցէ-ը կարդալուց Հետոդրական կարծիք Հայտնեց Մելիքղադեն (Ր ա ֆ ֆ ի) , որ տպագրվեց էՄ շա կ»-ում : У,ш ա յդտ եղ, ինչպես և Հետ ա գա յում իր հԱա մ ֊ վ ե ր ֊ո ւ մ , մեղադրական ակտ էր դրում մեր բոլոր պատմաբաններիг 1լ գրողների Հասցեին , մեղադրելով նրանց այն բանի ^ ե ջ , որ նրանք իրենց երկերում մոռացել հն ներկայացնել մեր ժողովուրդն, իր Հիշա­տակարաններով ու սէւէանդություններով: Բայց Գ . Արվանձտյանն իր բրիչներով պե- ղեց Հայրենի անդ ու անդաստանը ե ժոզո- ՛էրրգհն ու բա նասիրությանը նվեր բերեց նրա գրոցները, որոնք Հորսլես բնագիրը մի կենդանու . . . կազմ վա ծքի մ ասին , նրա մինչ 2րՀեղեղյան գ ո յո ւթ յա ն մա սին, այնպես 1ւ Հետախույզ Հնագետը մ ի ժողուէրդական ա- վ ա նգութ յունից կարող է եզրակացնել նույն ազգի անցյալ կյանքի այս ո ւ ա յն ձեվե- Ր Ը *։ ) 1 Մելիքզագեն գտ նում է ր , որ ւէ-ողո- վըրդական ստ եղծա գործությունը ծնունդ Է ա յդ Ժողովրդի վա ռ երևա կա յությա ն , որ յուրա քա նչյուր ազգի դիցա բա նությա ն մե$_ Հանդես են գալիս նրա փ իլիսոփ ա յությունն ո ւ բնա վորութ յունը : ԱՀա թ ե ինչու, ա ն ֊ Հրաժեշտ Էր, որպեսզի մեր գրականու­թ յո ւն ը Հարստանար ժոզովրդական-ադգա- գրական ն յութ երով ւ

Արվռ&ձտյանի էԳ րոց-Բրռց»-ը ինչ­

պես մասամբ և *Հնո ց—\,որոցը 1> եկան լրացնելու ա յդ պակասը:

Գ • Արվանձտյանի երկերն ընդՀանրա- պես ա յն կարգի գորձեր են , որոնք , ինչ­պես նկատել են շատ բանաստեղծ հր , մեր դրականության մշուշի մհշ փ ա յլել Լն որ- պես լուսավոր աստղե ր ւ Եվ ա յղ Հատկա­պես ժողովրդական գրա կա նությա ն ասպա- րիզում : Գրա Համար Էլ մ եծ Է այսւոեղI) րյ/անձտ յանի գ ե ր ը ,

«'Գարե ղին վարդապետը մեր и իրար, ժան կղերին այն ուսումնա/սոլյզ դա­սեն Է , որ Ա . քհարգմանչաց գ՛՛՛րեն սկսելով, ժամանակ առ ժամանակ , Հա յ մատենագրության մշուշը փարաաււգ լուսավոր աստղե ր ցոլացու.ցւո\ Է մեր ազգա յին Հորիզոնի վրա» , գրում Էլ, Ա • Այվազյանը նույն էԳրոց—Բրոցի» մասին դրա ծ դրաիոոսականի մ ե ջ ֊.

էՀնոց-Նորոցից» , *Գրոց_Բրոցից» ու փէՐանյսնայիցֆ Հետո սկսեցին Հր ատարակ- վ ել Հեղինակի մ յո ւս նշանավոր գործերբ' էՀա մով-Հոա ով» , էԹորոս Աղբար» ի։որա_ գրերով 1 որոնք Հեղինակվեցին ա յլ պ ա յ­մաններում , այ լ ազդակներով և որոնց մԼ9 պիտի վւնտռել Հ եղին ակի Հ ասոլնացած ոգին ե Հ՛ա յրենա սիրությունը :

Գ • Արվանձտյանի Հա յրենա սի րութ յունիր ձեվով ընդհանրապես , իսկ այս վերջին գործերի ու նամակագրությունների մեջ մասնավորապես , շեշտված Է Հանգես գա . լիո Ա յդ Հա յրենա սիրությունը Ալիշանի տենչերի շա րունա կությունն Է է]րիմյանի պրիզմայի մ իջով ։ Գա մի նոր աստիճան Է ւ Գա տ եսությունը պրակտիկայում իրագյոր- ծողի Հայրենա սիրությունն Է , որը շատ տարբերիչ գ ծեր ո վ զանազանվում Էր վաթ­սունական թվականներին Հա յ Հայրենասելւ գրողների Հա յրենա սիրությունից:

Այս վերքին գործերը Հեղինակի երկա. րատԼւ ուղեգրությունների արգասիք են, որոնք մի կողմից գրա կա նությա ն, մ յ ուս կողմից պատմության ո ւ ա շիարՀ ագրո ւ ֊

1) աՄա%անայ>, 1 870 , Էշ 2 1 —я з .* } Մ ե լ ի ք ղ ա գ Է , , Մ է ա կ > , 1 8 7 в , М 9 .

է ^ ւ ք ւ ՚ ս ծ Ի Ն

թ յ ա ն Հ ա մ ա ր ա ն ս պ ա ռ ն յ ո ւ թ Հ ա ն դ ի ս ա _

ց ա ն ւԱ յ ն ժ ա մ ա ն ա կ , ե ր բ ա ր ե վ մ տ ա Հ ա յե ր ը

ա ո ւ ս վ ե լ լ ա տ թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ո վ է ի ն

զ բ ա ղ վ ա ծ , ե ր բ ֆ ր ա ն ս ի ա կ ա ն « ո ւ ռ ո ւ ց ի կ

ո ճ ը » ա ս տ ի ճ ա ն ա բ ա ր ն ր ա ն ց գ ե ր ե լ է ր ,

Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ի ե ր կ ե ր ը ի ր ե ն ց պ ա ր զ , մ ա ս ­

ս ա ն ե ր ի ն Հ ա ս կ ա ն ա լի լ ե զ վ ո վ ո ւ ո ճ ո վ Հ ր ա ­

պ ա ր ա կ ի շ ա ն ի ր ե ն ց Հ ա յ ր ե ն ա բ ո ւ յ ր Հ ա մ ո վ

ո ւ Հ ո տ ո վ .

Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն է գ ր ա կ ա ն - ո ւ զ ե գ ր ա կ ա ն

ե ր կ ե ր ը մ ա ս ա մ բ Հ ի շ ե ց ն ո ւ մ ե ն % ■ Ա Ա ՛­

շ ա ն ի « Հ ո ւ շ ի կ ք Հ ա յ ր ե ն ե ա ց Հ ա յ ո ց » - / , Հ ա _

տ ո բ ն ե ր ը , ս ա կ ա յն բ ն ա վ ն ո ւ յ ն ը չ ե ն դ ի տ ա ­

կ ա ն ա ր ժ ե ք ի տ ե ս ա կ ե տ ի ց - . Հ ե ղ ի ն ա կ ն ի ր

դ ր ե թ ե բ ո լ ո ր գ ո ր ծ ե ր ը շ ա ր ա դ ր ե լ ի ս Հ ե ռ ո ւ

է ե ղ ե լ խ ի ս տ դ ի տ ա կ ա ն բ ն ա վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն

տ ա լ ո ւ մ տ ք ի ց : Ն ա Խ ր ի մ յա ն ի ն մ ա ն ի ր ե ն ը

Հ ա մ ա ր ե ց բ ո վ ա ն դ ա կ Հ ա յ ա ս տ ա ն ա շ խ ա ր հ ը ,

Ն ր ա գ ո ր ծ ե ր ն ա մ բ ո ղ ջ ա պ ե ս շ ա ր ա Հ յո ւ ս վ ե -

ց ի ն ա յ գ ե ր կ ր ի դ ա շ տ ե ր ո ւ մ , լ ե ո Ֆ ե ր ո ւ մ և

Հ ա ր ս տ ա հ ա ր վ ա ծ ժ ո ղ ո վ ր դ ի иЛ , ս ե ղ ա ն խ ը ր -

ճ ի թ ն ե ր ո ւ մ ի ր ծ ն կ ն ե ր ի վ ր ա և լ ո ւ յ ս տ ե ­

ս ա ն ա ն ն շ ա ն փ ո փ ո խ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ց Հ ե տ ո : Հ ե տ և ա պ ե ս ա ն ա ր դ ա ր ա ց ի ե ն ո ր ո շ բ ա ն ա ­

ս ե ր ն ե ր , ո ր ո ն ք « Հ ո ւ շ ի կ ն ե ր ը » բ ա ղ դ ա տ ե լ ո վ

Ա ր վ ա ն ձ տ յ ա ն ի « Գ ր ո ց » - ն ե ր ի Հ ե տ խ ի ս տ ա ֊

ն ո ղ ո ք ե ն վ ե ր ջ ի ն ի ս ն կ ա տ մ ա մ բ .

Գ . Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ն ա յ դ կ ա ր գ ի բ ա ն ա ­

ս ե ր ն ե ր ի ն է ր ն կ ա տ ի ա ո ն ո ւ մ , ե ր բ դ ե , ւ և ս

« Գ ր ո ց - Բ ր ո ց > - ը գ ր ե լ ի ս ա ս ո ւ մ է ր .

« Մ ի տ ք ս ա յ ն չ է , ո ր ը ն դ ա ր ձ ա կ ե մ

տ ե ս ո ւ թ յ ո ւ ն ս ա յ ս ը ն դ ա ր ձ ա կ և ց ա ն կ ա ­

լ ի խ ն դ ր ո ւ յ ն վ ր ա ( խ ո ս ք ը վ ե պ ե ր ի և

ա ռ ա ս պ ե լ ն ե ր ի մ ա ս ի ն է • *Լ • Р ■) և ո է

ք ր ք ր ե լ կ ո ւ զ ե մ Հ ն ա խ ո ս ո լ թ յ ա ն ց թ ե ր ­

թ ե ր ն ո ւ մ տ ք ե ր ը ! Ո չ Հ • % • Ա սԻհ * > -

ն ի Հ ո ւ շ ի կ ն ո ւ ն ի մ , ո չ Տ • Ս • Ե ր ե մ ի ա

ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի Հայ րհ Աաւփրութ-յ ուսը և.ո չ ա ս ո ն ց ն մ ա ն ն ե ր ը ։ Ա ն ո ն ք ա ր դ ա ր և

ՈՆժ ո լ եսանդ ո ւ ն ե ց ո ղ ա ն ձ ա ն ց գ ո ր ­

ծ ե ր ե ն » ւ ) ,Խ ա ղ ա ղ կ յ ա ն ք ի կ ա ր ո տ լ ի ն ե լ ո վ ն ա ա ն ­

կ ա ր ո ղ է ե ղ ե լ տ ք ն ե լ և պ ր պ տ ո ւ մ ն ե ր ա ն ե լ ւ

Ն ր ա թ ա փ ա ռ ա կ ա ն ի դ ս , ։/ ա զ ա ն ը մ ա շ վ ե ց

Հ ա յ ո ց լ ե ո Ֆ ե ր ո ւ մ և ա ն դ ո ւ ա ն դ ա ս տ ա ն ն ե ր

ր ո լ մ , Ա յ ս կ ա պ ա կ ց ո ւ թ յ ա մ բ ն ա ա ր տ ա հ ա յ­

տ ո ւ մ է ի ր գ ժ ղ ո Հ ո ւ թ յ ո ւ ն ը ա յ դ ա ո տ ա ն զ ա -

կ ա ն վ ի ճ ա կ ի ց :

« Ծ ա ն ո թ է ը ն թ ե ր ց ո ղ ա ց ] թ ե մ ե ր

ա զ գ ի ն մ ե ջ պ ա շ տ ո ն ի կ ա մ գ ո ր ծ ո ղ ո ւ -

՚ թ յ ա ն Հ ա տ ո ւ կ ս ա հ մ ա ն մ ի չ կ ա , մ ա ն ա ­

վ ա ն դ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ա ց Հ ա մ ա ր : Զ ե ն ք

կ ա ր ո ղ մ ե ն ք մ ա ս ն ա վ ո ր ա ս պ ա բ ի զ ի մ ը

մ ե ջ Հ ա ռ ա ջ ա ն ա լ կ ա մ Հ ա տ կ ա պ ե ս մ շ ա -

կ ե լ ճ յ ո ւ ղ մ ը , զ օ ր ի ն ա կ , ա յ ս օ ր ք ա ր ո ­

զի չ, վ ա ղ ր ժ ո ղ ո վ , , մ ը ա ն գ ա մ , օ ր մ ը

ա ռ ա ջ ն ո ր դ 1 խ ա ղ ա ղ ա ր ա ր , ո ւ ղ և ո ր , դ ա տ ա վ ո ր , ւ է ա ն ա Հ ա յր ( տ ե ղ ա կ ա ն ,է ա բ -

չ ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ո ց ա ն գ ա մ . և և ն | կ ա ր ճ ն ը ս ե լ , ե ս ի ս կ ա ն ց ա ծ ե մ ա յ դ

ա մ ե ն ե ն • և շ ա տ ե ս ա ն ա խ ո ր ժ ա ն ց ­

ք ե ր է , ո ր գ ո ր ծ ո ղ ի մ ր ա ռ ջ և կ ե յ ն ե ն ,

և ծ ա ն ր դ ժ վ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն կ ը պ ա տ ճ ա ռ ե ն

գ ո ր ծ ե լ ո ւ կ ա մ ը ն թ ա ն ա լ ո ւ»’) !Օ ժ տ վ ա ծ լ ի ն ե լ ո վ ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն

տ ա ղ ա ն դ ո վ Ա ր վ ա ն ձ տ յ ա ն ը Հ ա յ ր ե ն ի բ ն ո ւ ­

թ յ ո ւ ն ը ն կ ա ր ա գ ր ո ւ մ է խ ի ս տ բ ն ա կ ա ն ո ր ե ն ,

Հ ե ք ի ա թ ն ե ր ը պ ա տ մ ո ւ մ ս ո ի ւ ա կ ի լ ե զ վ ո վ ,

ք ա ր ա ց ա ծ ի ր ե ր ի ն կ ա խ ա ր դ ի պ ե ս կ ե ն դ ա ն ո ւ ­

թ յ ո ւ ն է պ ա ր գ և .ո ւ մ ւ Ա յ ս տ ե ս ա կ ե տ ի ց ի ր

ը ն տ ր ա ծ և ն ե ր կ ա յա ց ր ա ծ ն յ ո ւ թ ե ր ո վ ն ա

դ ա ր ձ ա վ « ժ ի ր մ շ ա կ » Հ ա յ ա գ ի տ ո ւ թ յ ա ն Հ ա ­

մ ա ր : Ն ր ա ե ր կ ե ր ը ն ե ր կ ա յա ց ր ի ն Հ ա յա ս -

տ ա ն ն ի ր բ ն ո ւ թ յ ա մ բ , Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը ի ր

կ ե ն ց ա ղ ո վ , ս ո վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ո վ :Ժ ա մ ա ն ա կ ի ն շ ա ն ա վ ո ր դ ե մ ք ե ր ի ց մ ե կ ը

Գ ր ի գ ո ր Ա տ յա ն ը ա յ ս պ ե ս է դ ր ո ւ մ Գ ա ր ե ղ ի ն

Ա ր վ ս / ն ձ տ յ ա ն ի ն .

« Զ ե ր ո ճ ի ն մ ե ջ Հ ա յ ո ց կ ռ ա պ ա շ տ ա կ ա ն

դ յ ս ր ե ր ո լ մ ո գ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ո ւ դ յ ո ւ թ ո ւ թ յ ո ւ ­

ն ը կ ա • ձ ե ր զ գ ա ց ո ւ մ ն ե ր ն ո ւ մ տ ա ծ ո լ յ -

թ յ ո ւ ն ն ե ր ը ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն գ ա ր ե ր ո լ ն

ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ո ւ կ ո ւ ս ո ւ թ յ ո ւ ն ը ո ւ ն ի ն • • • Դ " ւ ք ո չ ի բ ր և բ ն ա գ ե տ ո ւ ր ն ա լ ո լ յ ծ կ ը

պ ա ր տ ի ք ո ւ կ ը դ ա տ ե ք ծ ա ռ ն ո ւ ք ա ր ը ,

Հ ո ղ ն ո ւ- %ՐԼՐ Ը , Գ ՈԼՔ Հ " Գ է к с . տ ե ս ն ե ք

I) €ԳքՈց-Բրոց>, 5. * ) <Հա մ ով~Հոտ ով1 , 1 8 в 4 , ԷՀ Ա . Բ .

а Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

ամեն բանի մ ե չ և եթ ե բան մը Հոգի չո ւն ի , դուք Հոգի էլոլաաք կւնոր»1՜) : Երքելով Հայաստանի մեծ- մա սը, ծա ­

նոթ լինելով ա յղ վա յրերի պատմական Հիշատակարաններին , չեն ո ւ ավերակնե­րին , երկրի ներկա յ /Л և անցյսւլքւն, Գ . Արվանձտյանն սքանչելիորեն կ պատկերում ա յն г Ա յգ իմաստով «Թորոս Աղրար»-ն ու «Հա մով—Հոտով»—ը ներկայացնում են րն ոլ- թ յա ն չքնաղ տեսարանԱ. րը , ուր իրար Հա-

,!.որգելով երեում են Հայաստանի բնակիչ, ներն իրենց խինւէ ո ւ լա ցով ք երկրի բռնա­կալները է Հա րսաաՀ ա րող ո ւժ ե ր ը , Հա յրե­նանվեր առա շն ո ր գն ե րն ու անսլա չասլան աշխատավորները ւ

Գ ա ր ե գ ի ն Ա ր վ ա ն ձ տ յ ա ն ի Հ ա յ ր ե ն ա ս ի ­

ր ա կ ա ն գ ր ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ն ս կ ս վ ո ւ մ

կ 1Տ50-ական թվականներին, 'Լարադավ ա ն ք ո ւ մ հ ր ի մ յ ա ն ի խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յ ա մ բ Հ ր ա ­

տ ա ր ա կ վ ո ղ « Ա ր ծ ո լ ի Վ ա ս պ ո լ ր ա կ ա ն գ

ա մ ս ա թ ե ր թ ո ւ մ : ՚ Ա ր վ ա ն ձ տ յ ա ն ը ո չ մ ի ա յն

ա շ խ ա տ ա կ ց ե լ կ ա մ ս ա թ ե ր թ ի ն , ա յ լ և ե ղ ե լ

կ նրա նախ ։իոխ խ մբա գիրը) ապա' խմբա-գիրը I Գա Արվանձտ յա նի Հրապարակախո­սական ասպարեզս իջնելու աոաջին, բուռն կտապն կր , երբ երիտասարդ Հրապարա­կախոսն իր վառվռուն , անկեղծ Հայրենա­սիրական դր.էածքներով վարակիչ ազդե­ցո ւթ յո ւն ունեցավ թ ե ր թ ի [Ընթերցողների վրա ; ճիչս, ա յգ մ-ա ման ակն հրումն կ ր , երբ երիտասարդ Հա կոր Ա ելիր Հակոբյանը (Ր ա ֆ ֆ ի) Պարսկաստանի Հեռավոր գա­վառներից սկսեց ձայնակցել Խրիմ յ ՚„ ն ի ն ՈԼԱրվան՜ձտ յանին : էԱ րծոլի Վասպոլրա-կան»-ի կջերը ղարդարՎում կին ,սւլող_ ի ՚մ ի տ Հոդվածներով և բանասաեղծոլ- թ յ ո լ Ն ն ե ր ո վ է

Գաղափարական Հարցերում Խրիմյան-Սրվանձտյան-Րաֆֆի եռյա կի միջև կարն ո ւյն ո ւթ յո ւն , Րա ֆֆի ն իր գործունեու­թ յա ն կենտրոնը փոխադրում Հ Վ ա րա գ; Նա այստեղ որոչ ժամանակ աշխատելով

ուսուցչի՛ պաշտոնով, միաժամանակ դառ­

նում կ Հայրենասիրական ։լ րականոլթյանրտոն ավուլներից մեկը -.

«Ա բծոլի Վասպոլրականի^ և ա յղ եռյա կի ն չանա բանն կր աշխատել Հայրենի Հողի վրա ̂ ժողովրդի մ ե է , ժողովրդի Հա­մար :

Ա ր վ ա ն ձ ,, , յ ա ն ն ա յ դ օ ր ե ր ի ց ա ր դ ե ն ք ա ­

ջ ա ծ ա ն ո թ կ ր մ ե ր ժ ո ղ ո վ ր ւ է ի ն ի ս տ ո ւ կ ս'ց ի ն

ե ք ս ՚ղ ա ք ա կ ա ն վ ի ճ ա կ ի ն : Ն ր ա ն ռ դ ա ա կ ա ր

դ ա ո ն ա լ ո ւ Հ ա մ ա ր Ա ր վ ա ն ձ ա յ ա ն ր դ ր ո ւ մ կ ր

ն ա խ բ ա բ ո յա կ ա ն —Հ ա յր ե ն ա ւ ւ ի ր ա կ ա ն Հ ո դ ­

վ ա ծ ն ե ր և պ ա Հ ա ն ջ „ լ մ կ ր , ո ր ս լե ս ղ ի յ " ւ -

բ ա ք ա ՚հ չ յ ո ւ ր ն ի բ լ ո ւ մ ա ն ձ դ ի ժ ո ղ ո վ ր դ ի

,/ ա ն ձ ա ր ս /ն ը :

Նա գա նում կ ր , որ ա յն , ինչ անօգուտ կ Հա սարակությանը, ինչը վնաս կ բերում Հասարակական շա Հերին, անպայման ան­բարո յական կ : * Հորդորակ» րսւնաստեղ-ծ ՚՚ւ թ յա ն մեջ նա ամենքից պաՀ անքում կ քրտնաջան աշխատանք < նվիրվա ծութ յուն , որպեսզի /ոլսա վոբվի Հա յրենիքըւ «՜Ւըր- "'1 'նք , քրտինք կույլե ա յ„ Հող»1) , դրում կ նա I

«Ա րծուի ՛Լա ,՝, սլ ո ւ ր ա/չ,,,ն ի » էջերումI)ր,/անձ,,,յանը ղեաեզել կ՜ Հարուստ ն յո լ- թ ե ր , որոնցից նշանավոր են Հայրենասի­րության, մասին նրա ունեցա ծ Հայացքնե­ր ը : Գա հՀա յրենա սիրություն և Հայրե- նիք» Հոդվածն կ , որ սկսվում կ Հետ ևյա լ գեղեցիկ ա րաաՀա յտ ո լթ յա մ բ ' Հ Հայրենա­սիրութ յուն մի անկշիռ և գէւրՀարգո առա­քինութ յուն կ և իսկական բա րյա ց բո լն արմատ»Տ: Հոդվա ծն իր նչա նա կոլթյունըմ ՛ ԿոԲՅՐել մինչև իսկ մեր օրերի Համար,

Հա յրենա սիբոլթ յա նն րսա երիտասարդ Այյփմեձայանի «մի չքնաղ և զորավոր

ձ1'ՐՔ է » , որով երջանկացել են չատ ու շատ ազգեր : Չկա լուսա վորություն , ե թ ե պակասում կ Հայրենասիրության եռանդը I Եթե կա ա յն է կա և ազգային րա րօրոլ- թ յո ւն ը : Հա յրենա սիրության զգացումը և

I ) 0 . Ե ր ե մ յ ա ն , է Գ ր ա գ ե ա Հ ա յ ե ր է , Ա . Է շ 2 8 0 .

1 ) է Ա ր ձ ո լ / ւ Հ ա ս պ ռ ւ ր ա ե ա ն » , 1 8 6 9 М 1 1 , էջ 290.

* ) Ա յ ս Հ ո ղ վ ա ծ ի բ ո է ո ր մ հ Հ ր հ ր ո լԱ Ն ե ր ր տ ե ս

, Ա ր ծ . Վ ա ս ս լ . » , 1 в в 1 , М 3 .

նրա գաղսոիարր ամեն,"ո՛ մեգ ե 'անսլար- տելի զենքն կ մի ժողովրդի "է ՛՛՛ր ՝■ Ղ՝“ > ա յն ՛ո՛ւ՛"քինոլ թ յ ՚" նն կ , որ մար՝։լ.ուն րն- գոլնա// կ դարձնում լինելու Հայրենի Հո­՛/է՛ ու 2յ$ի ե նրա ավանգությոէ նների Հերմ ււրոշ,ոսրո/,ր : Այսպես Էին մեր Քաք_ նախնի_ քր , որոնց Հօրինակներով կր ճան շնամ հհ Հա ւրենասիրոլթյան րոլն ի։է1լուԷ1 յու նչւ , որ թ ե մեոնի ̂ թ ե մեոոլցա նե է անմահ կ» յ

//րվանձայանր լԱէվ Հ/՛' ճանաչում Հ ա ֊■ յասաանր : Ղ*եո պաաանի •» աոակից պաա_

մ ո ւթ յունն ուսել կր լավաաեղյակ Հայկա­րանների մ ոա : էԱ ր իմ յա ն ի գզր ո ցո ւմ նաբարձրացավ մի նոր ասաիճան , ա ր օր ու գիչ^Ր աքն ում կր գս/րո ց ի ձեո սոլ րերի ա. ապա/լիր Հին գՐքերի վրա ՚ Նա Հիանալի ղիաեր Եկ ի շեն ե ’Բե րթս/լաՀորր : ),ա չաալավ կր գի աա կցում Հա յասէոանի մ ա„նաա— ման վնսւսակարութ յունր երկրի քաղաքա­կան կյանվէում • Ա յւչ Էճս* էլ ր Ա րվա նձսւյա ֊ նի ղրչի աակ սլաակերվում կր այսսլես.

է Ն ե ր կ ա Հ ա յ ր ե ն ի ք մ ե ղ Հ ա մ ա ր մ ի

ր ս / է լ մ ա մ ա ս ն յա մ ա ր մ ի ն կ . գ լ ո ւ խ ՝ ա -

ո ա ն ց ս լ ա ր ա ն ո ց ի ք թ և ե ր ա ո .ա ն ց լւ ա ւ լո ւ- կ ի , ա ն ձ ' ա ո ս ւ ն ց ա ն գ ա մ ո ց , ս ի ր ա

կ ե ն գ ա ն ի ք ր ա յ ց վ ի ր ա ւ /ո ր , ա շ ք լո է ս ա -

վ ո ր ^ ր ա յ ց ւ ի ա կ վ ա ծ % յ ո լ ր ա ք ա ն շ յ ա ր

մ ա ս ո ւ ն ք մ ի մ * յ ա՛հ д ի ց Հ ե ո ո ւ ա ն $ ա ւո յ ա լ ,՚յ է " Ս ՚" է - ր ՚սյ ՚յ " չ կ » ր « լ» յա լ ,

4 • * •) / '" չաա անդամ ա յ\ս էք ի ճակին սլասււսՀեր յ րա յց ոչ երբեք կորեր կ , թ ե սլալէանո ց կա րե ցին ’ րաւլուկնե ր է/որա ցան է թ ե րաղոլկներ կարեցին ,

ոաե րով աո ա է գ " " ՚- յ , Р'- սիրա վ ի ր ա ֊ վո րե ցին , Հոգին կենգապ, ւՈ,աց ե ա յժ մ ա յսս/իսի դր ութ յա ն մհՀ /չշարժի Նա դ եռևս ու կր Հաոաֆե: Շ “ 'աեր մե­ռած Համարեցին , րա յց կենգանի Էր, ճս/եո ՚շեցին ( ոմանք անգամա լո ւ յծ Է ,ասացին , րա յց աՀա ոաքի ելա ծ կր Հաոաքե , տեսան ու զարմացան , րա յց ի°նչ օգուա ̂ աչքր չկա ( ասացին • վ եր -

հասլես գա Հաււա^ելով պիտի վիՀերոլ

մեՀ ըՆկնի} տ իղմերոլ մե^ թա վա լի ե.

Հա յնժա մ գուցե անկանգնելի [իՆ/՛կորուստն ց

«И որ՛" մերձենանք , ձեո քեն բռնենք , աո աքնորդենք , կամ սորա տ չքեր բ ժ ը չ- կենք ք ասոգներ չեգան Հ ե. թ ե լինեին ալ , ա յն '/իրա ՚քոր արթուն սիրս։ պիտի շՀառեր , չներեր յ ՈԼՐ անդամներում։ օտարին աո աքնորգության ետ/ւեն եր- թ ա լ ւ ի ն չ "Ր ինքն շատ անդամ այս վարձն արած էր ե վախանակ օգտի , րնղուներ էր վ ի չա , որո ցա վ ո՛ր՛ դ ե "— ե ս կՀեծ/տ ողորմաբար :

1 р"> ցաՀո՛ յա Է աստծու , ա յս մ արմին մեք իսկ եմք | մեր ա՚Բէի պատկեր սէյս մարմինն կ - Ա / ՚՚ք յ1" / եմք մաս մաս դան ադան տեգեր ) ուրիշ ուրիշ ագգաց աերո լթ յա ն ց Է ներքո» • . • :

Զարգացնել ով իր միտքը՝ գ . Արվան- ձայանր Հա նգում Է ՛" յն եզրա կա ցությա ն , որ ա յդ բազմամասնյա մարմնի փրկությա ն միակ միֆոցր Հոգացավ Հա յ ր են՛" ս ի ր ո ւ - թ յո ւնն Է , որ ստեղծվելու. Է լուսավորու­թ յա մ բ յ անպատված Հա յ Հատվածների Հոգմա մր, որով մեր ազգի մե9 կտիրե մի

սիրտ և էի Հոդի гՀ Բ ա ր ո յա կ ա ն ո ւթ յ ՚՚լն Հանդերձ ազգա­

սիրութ յա մբ պետք Է ուսուցանել մե՜ր ժո­ղովրդյա ն , այսպես կճանաչեն նոքա ճըշ- մ՛՛՛րի,,, Հա յրենա սիրություն ք այսպես1լգաոՖան ա նձնանվեր իրենց Հա յրենյա ց : ՈրովՀետ/ւ ճշմարիտ ՜Հայրենասիրություն կկայանա Հասարակաց օգտին վերս՛ , Ու­րեմն անխտիր պետք Է Հազորդենք մի- մ յ ՚ս ն ց բարիք/։՝» :

Սրվ սւնձտ յա նի կ ՚" (՛ծ իքով ոչ մ իա յն Հայրենս՛ սեր չե ն , ա յլև օգտակար չեն այն մարդիկ _ որոնք մտ ա ծում են րստ առածի՛« որտեղ Հ " " յ , այնտեղ կաց» : Անիմաստ Էգա նում նաև զյսվաււ"' սիր ո ւթ յո ւն ր այն կարգի մարդկանց , որոնք միա յն իր/՚Նց ծննդավայրն են Համարում իրենց Հա յրե- նիքր : Հոդվա ծի վերջում Հեղինակը կոչ Էանում Հայրենակիցներին օգնել Հայրենի­

քին ինչով կարող են :Ե ր կ ր ի մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ք պ ե տ ա կ ա -

46 ե Ջ Մ Ի Ա Ծ Ւ ն -

5՛ է ո ւ թ յ ո ւ ն , Հ ա մ ա տ ա ր ա ծ ^ բ թ ո լ թ / ոէ^ ' 1 ա Հ ա

ն ր ա պ ա Հ ա ն ք ր Է ր ժ ա մ ա ն ա կ ի լ յա Հ մ ա ն ա -

դ ր ա կ ա ն ն ե ր ի ց , ո ր ո ն ք Հ ա ն ո ւ մ էին փ ր կ ե լ

ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն г Մի գ ա ղ ա փ ա ր ք ո ր ք սակաքւ ի պ ա տ ի վ իր են , բ ն ա վ չ ի ո ւ ն ե ց ե լ ա շ խ ա ր -

Հակա լական ակնկալություններ տ«Կ ռո ւնկ Э—" ւմ 1862-^Ь ապադրաՏ մի

Հողվածում Արվանձտյանը մեր ժողովրդին Համարում է քաշ, բայց ոչ բռնավոր, սա­կայն դեպի իր թշնամիները անիծա.

Ա յ ս Հ ո ղ վ ա ծ ո ւ մ Ս ր վ ա ն ձ ա յա է ը զ ա ր ­

գ ա ց ն ո ւ մ է ր ա /ս մ ի ա ք ը , թ ե ա ռ ա ն ց Հ ա ­

վ ա ք ա կ ա ն ա ն հ ա տ ա կ ա ն ո ւթ յա ն չ ի կ ա ր ո ղ

լի ն ե լ Հ ա յր ե ն ի ք ի պ ա շ տ պ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ։

Բ ն ա վ ո ր ո ւ թ յ ա մ բ զ գ ա յ ո ւ ն Ա ր վ ա ն ձ տ յա ն ը

\<ձ Գ Օ -ա կա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն գ ր ա ծ գ ո ր ­

ծ ե ր ո ւ մ զ գ ա լ ի ն ր բ ո ւ թ յ ա մ բ է ր ն ե ր կ ա յա ց ­

ն ո ւ մ է Շ ի ն ա կ ա ն Հ ա յ ո ց կ յ ա ն ք ը »է Շ ի ն ա կ ա ն

Հ ա յ ո ց կ յ ա ն ք ի է Հ ա յա ս տ ա ն թ շ վ ա ռ . ն կ ա ­

ր ա գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն » գ ր վ ա ծ ք ը մ ի ո ղ բ ե ր գ ո ւ ­

թ յ ո ւ ն է ր , ո ւ ր ն ե ր կ ա յ ա ց վ ա ծ է Վ ա ււպ ո ւ ­

ր ա կ ա ն ի Հ ա յ գ յ ո ւ ղ ի կ յ ա ն ք ը г

Պ ա տ մ ա կ ա ն ճ շ գ ր ի տ փ ա ս տ ե ր ը ա յ ս տ ե ղ

տ ր վ ո ւ մ ե ն լ ի ր ի կ ա կ ա ն զ ե ղ ո ւ մ ն ե ր ի մ ի ք ո -

ը ո վ ւ Ա յ ս տ ե ղ ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ա ռ ա ք բ ա ց վ ո ւ մ է

մ ի ի ր ա կ ա ն ա շ խ ա ր Հ ո ղ բ ե ր ո վ լ ի , Ը ն թ ե ր ­

ց ո ղ ի ա չ ք ի ա ռ ա ք է բ ո ղ ո ք ա ր կ ո ւ Հ ե ղ ի ն ա կ ն

ի ր ց ա ս ո ւ մ ն ե ր ո վ է

Ա յ ս գ ր վ ա ծ ք ո ւ մ է ր , ո ր Գ . Ս ր վ ա ն ձ -

տ յա ն ն ն ա ռ ա ծ ի ն ա ն գ ա մ տ պ ա գ ր ե ց «Հա- յ ա ս տ ս & ց ի Հ ա յ պ ա ռ ա վ ն ե ր ո լ ՝ » Հ ռ չ ա կ ա վ ո ր

ա զ ո թ ք ը , ո ր ո վ ա ռ ա ք ի ն փ ո ր ձ ն ա ր ա վ ժ ո ­

ղ ո վ ր դ ա կ ա ն բ ա ն ա Հ յ ո լ ս ո լ թ յ ա ն ս ա Հ մ ա ն ­

ն ե ր ը ո տ ք դ ն ե լ ո ւ : Ա յ գ ա ղ ո թ ք ը Հ ա յ ժ ո ­

ղ ո վ ր դ ի խ ա ղ ա ղ ա ս ի ր ո ւ թ յ ա ն , լ ա վ ա տ ե ս ո ւ ­

թ յ ա ն , Հ ա յ ր ե ն ա ս ի ր ո ւ թ յ ա ն 1ւ բ ա ր ո յ ա կ ա ­

նո ւթ յա ն € Հա յր մերէ-ն է I Գա Հա յ գեղՀ- կուՀու ըղձանքների պարզ և անպաճույճ աղոթքն է , որ վերՀս&ում է այսպես

էԱստվա ծ, դ ո ւ Հացին էժա նոլթեն տաս , Հրին առատ ո ւթ են ) անձրէւի շա- տ ոլթեն ք մեր բա ղոլմ մեղաց թ ո ղ ո լ- թ ե ն . . . երկրի քոքերաց սեր միարա- նոլթ են»1) . . .Ա րվանձա յա ն ի վ եր ո թ վ յա լ, ինչպես և

այլ գ որեերը Հայրենիքն անձից բարձր դա­սող մա րդու ստ եղծա գործություններ են, որոնց Համար նա իր ժամանակինլ գովա­սանքների ու խրախուսանքների արժանա­ցավ Վանի լուսավորյալների կողմից ,բա յց որպես Խրիմյան ական , դարձավ Щп- ղոսյանների աչքի փ ուշը.

Ազգային՛ ՍաՀմանադրության Հրապա­րակման օրից ի վեր մինչԽ մաՀը Գ . Արվանձտյանը մնաց որպես սահմանադրա­կա ն, \,ա լիովին գիտակցում Է ր , որ ս ա Հ ֊ մանադրական լինելը իրենից պաՀանքում Էր ա նձնուրա ցություն , մ եր ժողովրդին քսենոֆոնյան վիճակից Հանելու Համար ն վ ի ր վ ա ծո ւթ յո ւն , օրենքը Հա յի Համար ճանաչելի դարձնելու Հմ տ ութ յուն և. ղեկա­վս г ր ո ւթ յո ւն ւ

Ь/ր իժյանն ա յդպ իսի սաՀմ անադ ր ական­ների գլխավորողն Էր Վ ա նում, Տա րոնոլմ , Պո լսում էլ ա յլո ւր , իսկ նրա ամենաՀավա- աարիմ պաշտպանն ո ւ գազաւիարակիցր՝ Գ • Արվանձտյանը! Առաքինին սպաոնացոդ Հրացաններն ու ատրճանակները բազմիցս անգամ պարպվել են և վերքին իս սլա տ ո ւ- Հանների մոտ . . .

քՇ ւսրսւնակհ լի )

• 1 . . Ր Դ Ո 6 Ա . Ն

էԱրէոլի Վասպոլրա/լուՂ•, 1862—1803՛ М 3. Է1 11.

' д о т ь « « է ո ո փ ա ւ ո юпигц ивг и м ^ п щ пгьррь^всгг.ՀԱ118 № П Ш М № * И Ш № * )

(ԵՐկու է? Հայաստանդ քաղաքական պսււոմութ-յու_1փ ց 16-Ր դ գայաււք)

Ղ*ա ո ն ե. ղ մ ն դ ա ! լ ք ս ւ ւ /ա ք ա կ ա ն ւք Է ճ ա է լ ն ա ս լա ա է մ ո դ ո է Է ր ղ ա կ ա Ն ղ ա Ն դ ւք ա հ ն ե ր չ ւ 1լա~

կ ր ս / պ ր ո ւ մ Հ ա յա ս ւ ո ա ն ր \ Н-̂у. գ ա ր ո ւ մ ։ մ ա ւէ ո ր / լ ա մ բ ո ն է ա ե ղ ա Հ ա ն զ ե լ

Օ ս մ ա ն յա ն ս ո ւ լ թ ա ն ն ե ր ի և Ի ր ա ն ի շ ա Հ ե ք ի Կ թ ' դ ե պ ի ՛ Հ ե ռ ո ւ Հ ո ր ի զ ո ն ն ե ր , ժ ա մ ա ն ա կ ի

մ ի տ ա ղ ա ս ա ց ' /ն ա տ ե ս ա յ ս ա ն լ

տ ո ղ ե ր է դ ր ո ւ մ •, , , , ւ ո ւ • */■ /< տ ա ղ ա ս ա ց ' թ ՜ա գ ե ո ս Ա ե ր ա ս տ ա ց ի ա կ ա .արաահ ոաոմական բաղ Խումն/. Րր Հ ,ա ,աս _ I Լ * I 1

ն ա տ ե ս ա յ ս ա ն ց ո ւ դ ա ր ձ ի ն , ա Հ ա ի ն չ պ ի ս իա ա ն ի Հ ա մ ա ր և Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ո ղ ի վ ր ա ա -

ր յո ւ ն ա ք ա մ կ ի ն ա ր ե լ Հ ո ւ ր ո ւ ս ր ի ց , ս ո ­

վ ի ց և «ւէ ա Հ տ ա ր ա ժ ա մ ի ց» մ ի կ ե ր պ ճ ո ղ ո - . - Վ ա ՜ յ մ ե ր ա զ դ ի ն Հ ա յ ո ց բ ա ղ ո ւ մ լ >

պ ր ա Ն ա շ խ ա տ ա վ ո ր բ ն ա կ չ ո ւ թ յ ա ն ը : Ա ր ա - զ մ ե զ կ ո ք ս ե ց ի ն ,ր ա տ յա ն դ ա շ տ ը , մ ա ն ա վ ա ն դ Ա ր ա ք ս ի Մ ե ր վ . ա ւ ։ք ն ի մ ե զ ն կ ա ո ի ն , մ ե ր տ ա ն կ ն

Հ ո վ ի տ ը , դ ա ր ձ ե լ կ ր ա ն մ ա ր դ ա բ ն ա կ !ւ ա- Հ ա ն ե ա լ վ ա ր ե ց ի ն . .

" ) Վ ա ա իկա նի ե ա նձ նա պ ես սլապե ր ի կրո՛նա մոլ և Հոգևոր ր ո ն ա կ ա /ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը

Հայ ս / ն ի Է ա մ ե ն ք ի ն .Մ ե ղ ր ե ր ի թ ո ղ ո ւ թ յա ն տ ո մ ս ա տ ե ր վա ճա ռող և ի ն կ վ ի զ ի ց ի ա ն ե ր կ ա զմա կ երպ ող կ ա թ ո լի կ եկեղեցու,

գ ե ր ա գ ո ւ յն պ ե տ ե ր ի ա ն ո ւն ն ե ր ն ի ս կ սա րսա փ Է ի ն տ ա ր ա ծո ւմ մ ի ֆ ի ն դ ա ր ե ր ո ւմ , Հ ա յտ ն ի Է ն ո ւ յն պ ե ս ,

որ Վ ա տ իկա նի Հոգևոր ղ ո ր ծ ա կ ա լն ե ր ր , հիսուսյան կ ա մ ն ի (|ւ |ի տ կ ո չվ ո ղ ա ր ր ա ն յա կ ն ե ր ր , ո ր պ ե ս է ա ռ ա -

բ յա /ե և ր » ա շխ ա րՀե աշ/սարՀ Հ ր Ր / ո վ , է լո ւ յս Հա վա տ իէ կ ո չե ր Է ի ն ա ն ո ւ մ բ ո լո ր է մ ո լո ր վ ա ծ ն ե ր ի ն ՛։ ե է Հ ե ր ե տ ի կ ո ս ն ե ր ի ն է է ՛Բանի ք ա ն ի ա նղ յո է& եբ Հ ռ ո մ ի ք ա Հա ն ա յա պ ե ւո ն ե ր ը ա ո ա ն ձ ի ն պա {տ ոնա կա ն թ ր ղ -

թ ե ր ո վ դ ի մ ե լ ե ն Հ ա յո ց ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա պ ե տ ն ե ր ի ն ը ն դ ո ւ ն ե լ կ ա թ ո լի կ ե կ ե ղ ե ց ո ւ ղերիդիւա նո ։ թ յ ո ւ ն ը , ի ր ե ն ց Հետ դ ա ո ն ա / է մ ի Հոտ , մ ի Հ ո վ ի վ » , ր ա յց մ ի չտ Է լ մ ե ր ժ ո ւ մ ե ն ս տ ա ց ե լ, Ի ր ե ն ք ի ր ե ն ց 'Բ ր ( ՚,1֊ սա սի փ ոխ ա նորդ Հա մա րող ա յղ է ն ո ր ի ն ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը* ի ր ր թ ե մ տ ա Հ ո գ վ ա ծ ե ն բ ո վ ա ն դ ա կ Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի Հ ո գ ո ւ փ ր կ ո ւ թ յա ն Հա մա ր, ր ա յց ն ր ա ն ք ե ո չ մ ի ա ն գ ա մ ձ ա յն չ ե ն բ ա ր ձ ր ա ց ր ե լ ա ն ց յա լ­

ն ե ր ո ւ մ , Հ ա մ ի գ յա ն օ ր ե ր ի ն , ն ո ւ յն ա յգ ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ ր ա ծ ա ն լո ւր ս ա րս ա փ ն երի Հա ն դ եպ , Ն ր ա ն ք ն ո ւ յն ի ս կ

ի տ ա լա կ ա ն ե ֆ ր ա ն ս ի ա կ ա ն կ ա ռ ա վ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ ի ջ ո ց ո վ Հ ր ա Հ ա ն գ ն ե ր ե ն ո ւղ ա ր կ ե լ Կ սս ա ա նդնո ։ պ ո ­

յի ս ա յղ պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի դ ե ս պ ա ն ն ե ր ի ն , որ վ ե ր ջ ի ն ն ե ր ս ի ր ե ն ց պ ա շտ պ ա ն ո ւթ յա ն և խ ն ա մ ք ի տակ

ա ռ ն ե ն ւքիսւյն 1]Ա1 րոլ|ւ1| հսւյեէփնւ Սա մ ի Հրետ ավոր մ ի ֆ ո ց Էր, ո ր ս ո ւլթ ա ն ա կ ա ն ս ա ր ս ա փ ն ե ր ի ց ո ւ կո­տ ո ր ա ծ ն ե ր ի ց ա ղ ա տ ՁՆա լու Հա մա ր լո ւս ա վ ո ր չա կ ա ն և բ ո ղ ո ք ա կ ա ն Հ ա յե ր ր ստ իպ վա ծ լի ն ե ն մ տ ն ե լո ւ

կ ա թ ո լի կ ե կ ե ղ ե ց ո ւ ծ ո ց ը .Մ ե ր ն ե ր կ ա Հ ո դ վ ա ծ ը դ ա ր ձ յա լ մ ի ն մ ո ւ շ Է Հ ռ ո մ ի պ ա պ երի ն ե ն գ ա վ ո ր ո տ ն ձ գ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Հ ա ն ֊

դ ե պ Հ ա յո ց ա ղ դ ա յի ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ .

(Ծ ա ն ո թ . Հ ե ղ ի ն ա կ ի ).

48 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Ջերկիրն Հսւյոց ազդին թա թա ր ազդնա ւերեցին ,

Վանա յ մինչև Երզնկան շինոլթիլնբնալ. չթողին ,

Շատ վանք և եկեղեցիք ի Հիմ անցխախտես։ լ վւլոլցին ,

Բաղում գիրք ու աստոլածաշոլնչքղայն ամէՆն առեալ գերեցին.

ЪШ‘П բերդ ու քաղաք առին , շատերկիր Հրով ա յրեցին ,

կացինն ի ձեոուին առին' րոյս ուտունկ ղամէն կտ րեցին-••

Յա կոր ք աք Րարոլնապետն երեսունՀ ո գ ո լ ո վ ս ս լա ն ե ց ի ն . • ■

Ե ղ ո ւ կ ո ւ վ ա յ մ ե ր ա ն ձ ա ն ց ս ' զ ո ր ա չ օ ք

մ ե ր ո վ ք զ ա յ ս տ ե ս ա ն ք ,

Ո ղ ո ր մ ո ղ բ ա լ ի ե ղ ա ք , հ ա յր ե ն ե ա ց

մ ե ր ո ց ղ ր կ ե ց ա ք »

Հայրենի քաղաքական որևէ իշխանու­թ յո ւն գ ո յո ւթ յո ւն չուներ ա յլև ս , նույնիսկ ՀայաաոաՕ չկար փաստորեն ) նա մնացել էր լոկ աշխարհագրական տերմին : իրՀթշվա ռ Հ՛ոտի» պաշտպանությունն ու սփո. փումը ՀաՆձն է բ ա ռել Հա յոց եկեղեցին- Այն ժամանակից , մանավանդ , երբ կա թո­ղիկոսական Ա թոռը Կիլիկիայից տեղափոխ-

ՎեԼ էր է ^ ի ա ծ ի ն (1 4 4 1 ) , Հա յոց Հա յ ր ա ֊պետության Հմա յքը բարձրացել է բ ուրիշ որևէ տեղից փ րկութ յուն ստանալու Հույսը կորցրած ժողովրդի ա չք ո ւմ , Եվ ա յգ ան­մխիթար վիճակում կաթողիկոսները մնա- ցել էին ա զգությա ն միակ ներկա յա ցուցիչ­ներն ո ւ պաշտպանները սուլթանների և շաՀերի արքունիքներում -. Երկրի այսպիսի ծանր կա ցությա ն մ ե շ , կուլտուրական կյանքի Համատարած խավարի մ ե շ , էՀմիա- ծնի կաթողիկոսները իրենց աչքերը Հառել էին դեպի արևմտյան Եվրոպա , Հքրի ստո- նյա և մարդասեր» պետություններին , նրանցից օգնութ յուն ստանալու սին Հ ո ւ յ­սերով : ԱՀա ա յգ Ժամանակից է լ սկսվում է Հայաստանի վերքին դարերի պատմու­թ յա ն մ եշ արևմտյան օրիենտացիան , որտ և ե ց գ ր ե թ ե մ ի ն չ և Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յ ա ն Ա ո ց ի ա .

լիստական Մ եծ քիևոլուցիան և մեծա մեծ չարիքների պատճառ դարձավ Հայաստանի և Հա յ ժողովրդի Համար։

Անցյալ դարի 70-ական թվականներին մի Հուսախաբ բանաստեղծ երդում էր '

«Ի ՞նչ կխաբոլիք անդադար էԱրքայատանց կը յո ւս ա յք օղնոլթիւն ,Զեդ կծաղբէ մերկոլթ իլն . . .» ւԵվրոպայի «քրիստոնյա» պ ետ ություն­

ների օդնոլթյա մ ր Հայրենի բնաշխարՀլւ և ժողովրդին մահմեդական լեից աղատելու գաղափարը աոաշին անգամ իր մեշ փայ- վւայում է Ա տելիաննոս Ե - Սալմաստեցի կա­թողիկոսը (1545— 67) : իր երիտասարդա­կան տարիներին Եվրոպայում շրքադ այաձ , Կ • Պո լսում տարիներ ապրած «Իմաստուն եկեղեցական , Հմուտ օտար լեզուն ե բ ո ւ , մասնավորապես լատին՜երենի և պարսկերե­նի և Հեղինակ: կրոնական գրվա ծներրլ» ,նա որոշում է ինքը անձամբ գնալ Եվրոպա ա յդ ուղղութ յա մ բ դիմումներ անելու ար­քունիքներին և մ ե ծ իշխաններին-. 1547-^1 Ս տեվւաննո ս ])ալմ ա ստեցին սէթոոակէց կա­թողիկոս Է կարգում Մ իքա յել Աեբաստա- ցուն ՜և Վաղարշապատից ճանապարհ ընկ­նում դեպի Կ • Պոլիս. Հասնելով օսմանյան կա յսրությա ն մայրաքաղաքը, նա լա վ ըն­դունելութ յա ն Է Հանդիպում Աստվածա­տուր պատրիարքի կողմից , ապա պատրաս­տ ություններ տեսնելով նավ Է նստում ղե- պի Ադրիատիքի ափերը , ամենից աո աք դիմե լու Վենետիկի Հանրապետության նա­խ ա գա հին-. Վենետիկում նա նաէսասլես նրան ներկայացնում Է Հա յերի աղերսը , որի մեշ խնդրում Էին դալ և իրենց սոլա- տել թայլազգիների խիստ տառապանքնե- րից» է Աո/ա նա ստանում Է իրանի Հայերի կողմից մի գ ր ո ւթ յո ւն , որի մեշ Ատեփան- նոսին Համարելով իրենց ներկայացուցիչը դրում են' «կը սսքասհմք ձեր գա լուն, Հա_ մոդված լ ի ն ե լ ո վ ո ր ի է[գօնոնթ-1քնԷ ւոե- րանց Վհքւհասս[ պիտի տեսնիէւք մեր փրկու- թ իւն և ազատութիւն ( Ալի չան , Հա յ .Վենեսւ . 329) !

1 ) Ա լ ի շ ա - ս , լ Հ ա յ ա ս լ ա ա ո լ մ » , Է Հ Տ 9 Տ ւ

Թե որևէ բան շահեոլ է Հայոց կաթո­ղիկոսը Վենետիկում, հա յանի չէ , բայց նրան շրխապատո ղ այնտեղի «հայ խոխանե­րը» խորհուրդ են տվել նրան դՅւալ Հռոմ,

«Որոչաձ֊ են պապին ալ դիմում ըլլա» , —դրում է Օրմանյանը ,--վասն ղի ա յն ա՛­տեն Հռոմ ոչ միայն Եվրոպիո գլխավոր արքունիքն երեն մինն կ ր , ա յլ և 1լ րոՆա/չաՆ կերպարանքով գերագույն գիրք մը итшш ցած էր , ХГյուս արքունիքներն ալ կրոնա. մոլ ձգտումներ ունեին ե իրՀնց գավանոլ- թենե դուրս եղողներոլն համար թե ոչ հա­կառակ գոնե անտարբեր էին ք և Հռոմ ի

պապին հանձնարարություն մր մեծ նշանա- կոլթյուն ուներ անոնց հաճելի ըլլալու» (Օրմանյան յ Աղդապ. 224(1) I

Ատեվ,աննոսը մեկնում է Հ,ւոմ (1549)և այնտեղ մնում ավելի քան վեց ամիս, ինչո՛՛ւ այդքան երկար միխոց ,հայտնի չէ , կաթողիկոսին շատ է օգնել Եթոպացի Տեր- Պետրոսը, որին նա ձեռնադրել է եպիսկո­պոս և տվել նրան մի թուղթ 1549-/'*- սեպ­տեմբերի 6-ին , հԻ կայսերանիստ և ի մայ- րաքաղաքն մեծ Հռոմ», Այգ թղթի մձշ Ա ալմաստե ցին գրում է , որ վ.մ բանի Հո- ղացողն հապաշ Տէր-Պետրոսն էր , զփա֊ վ՚ուն տեսնոլլ, մեծամեծաց երթալն և ղայլ ամենայն ծառայոլթիլնս մահու չավ, աչխատեցալ մեզ համար ̂ ինքն և յիլրմ ի՛՛՛րանքն» : ( Հայապ. 593):

Թե Հռոմ ի փափաս՝ Պողոս Щ-ք ու մեծամեծները ինչ են խոստացել Հայոց կա- թողիկոս[Ո> , հայտնի չէ , բայց Միք- Վ ■ Ջամ չլան ի ասելով «ևցոյց Ատեփաննոս հպաաակ„լթիլն իլբ զ„ր ոլնէր առ սրբա­զան պապն և ղմիաձայնոլթիւն' ի բանսհալատոյ» {Զամչ. Գ. 518):

1550-^Ь Ա տեփաննոս Աալմաստեցէն ի- տալիայից հույսը կտրած գնում է Գերմա­նիա և նույն աղերսանքները ներկայացնում Կար լոս Ч -ին ̂ բայց այդ ժամանակ Լոլթե- րի վարդապետության տարածման Հետե- վանքով երկրի մեշ տիրում էին ներքին խռովություններ և Հայոց կաթողիկոսը պետք եղած ուշադրությանը չի արժանաց­

նում, նա անցնում է Լեհաստան* տեսնելու

Միգխլմոլնդ Երկրորդին, բայց „ չ մի պատ­մական վկայություն չկա գործի հախող ըն ֊ ԲաՅՔի մասին, Հերքում նա գալիս Հաս­նում է հՄ ոսկովս տան» , գուցե Իոհան ահե­ղին տեսնելու հույլով, ապա ՛էր իմի ։էրա­յով դաոնում է Անդրկովկաս և Լվմիահին

Հասնում 1551 թվին,

Ատեվւաննոս Ա ալմաստե ցոլ ձեռնունայն վերադարձից Հե ա՛ո նէքքսէգաքա/լաՆ Նչւ-պատ այլներով 1562 թվին իր Հայրենի Աե- բաստիա քաղաքն Է մեկնում Միքայել կա­թողիկոսը ( որ այնտեղից ավելի Հեչտոլ- թյամր կարողանա Հարաբերության մեխ մտնել Եվրոպայի Հետ, Աեբաստացոլ նա֊ խագաՀ ությամբ տեղի Է ունենում մի Հա­տուկ ժողով (անկասկած գաղտնի) մաս- նա կց ութ յամբ ղրաղում եպիսկո պո սա էյ և.երից անց և փարթամ անց և իմաստնոց Հան- ճարաց», Բարձր Հոգևորականներիդ փար­թամների և իմ աստոլն հանճարների այդ ժողովում որոշվում Է պատգամա­վորություն ուղարկել Հռոմ , պապի միջնորդությամբ եվրոպական պետություն­ներին աղերոելու ազատագրելու հայու­թյունը պարս-թուրքական ավերածություն­ներից , Պատգամավորության ղեկավար Է նշանակվում ժամանակի մի կրթված անձ­նավորություն՝ Ամիր բեկի որդի դպիր Ար­դար Թոքատցին (կամ Եվդոկիացին) , որ հայտնի Էր նաև Աաֆար անունով,

Ստեփան Ս ալմաստեցոլ ունեցած անհա- խողոլթյոէնից խրատված, այս ժողովական­ները աշխատում են ավելի ճարպիկ լինել դիվանագիտական խնդիրներում, Նախ' որ­պ՛եսզի պապին (Պիոս IV) կարողանան մեծ հաճույք պատճառել և Լսելի դարձնել էՀայ ժողովրդի աղերսանքը» , մի պաշտոնական գրությամբ էն որին սրբության> հայտնում են ժողովի որոշումը' իբր Հայոց և կաթո­լիկ եկեղեցիների միացման պատրաստա կա­մության մասին ւ Ապա որոշում են պապին նվեր ուղարկել Հո սկի խաչ, միւռոն( մա­տանի օրհնեալ և Ա . Թեոդոբոսի մասունք» , Ավելի նշանավոր Է այն, որ Աբգարը չի մեկնում որպես սովորական անձնավորու­թ յա ն у այլ նույն կողովից և կաթողիկոսի

50 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յա մ բ ն ր ա ն տ ր վ ո ւ մ է մ ի վ կ ա - չ ո ւ ն ե ն ա լ ո վ ' կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը , ո ր վ ա ղ ո ւ ց

լ ա կ ա ն , ո ր ա յ գ ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը р - Ш ф И - ղ ա ր ձ ե լ է ր է ջ մ ի ա ծ ի ն , 1563 թ • ա պ ր ի յիվՈ|ւազ11 է , Ա ե ն ե ք ե ր ի մ Ա ր ծ ր ո ւ ն ո ւ ց ե ղ ի ց և $ .-ի ն մ ի ն ա մ ա կ է „ լ ղ ա ր կ ո ւ մ Հ ռ ո մ " սլա -

ո ւ ր ե մ ն Վ ա տ ի կ ա ն ը , ի ն չ պ ե ս ե Ե վ ր ո պ ա կ ա ն պ ի ն ի ր դ ե ս պ ա ն ո ւ թ յ ա ն մ ա ս ի ն տ ե ղ ե կ ո ւ -

պ ե տ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի պ ա լ ա տ ն ե ր ը , պ ե տ ք է ո ր թ յ ո ւ ն ս տ ա ն ա լ ո ւ Հ ա մ ա ր , Ա յս ն ա մ ա կ ը

Հ ա լ վ ի ա ռ ն ե ն ա յ ղ , Օ ր մ ա ն յա ն ը ի ր « Ա զ գ ա - տ պ ա գ ր վ ա ծ է Ջ ա մ չ լ ա ն պ ա տ մ . Գ . Հ ա -

պ ա տ ո ւ մ » - ի մ ե ք չ կ ա ր ո ղ ա ն ա լ ո վ թ ա փ ա ն ց ե լ ա ս ր ո ւ մ 520: Ե վ ո ր պ ե ս զ ի Հ ռ ո մ ո ւ մ կ ա ր ո .

Ա ե բ ա ս տ ա ց ո լ և ն ր ա կ ա զ մ ա կ ե ր պ ա ծ ժ ո ղ ո վ ի ղ ա ն ա ճ ա ն ա չ ե լ տ ա լ Ա բ գ ա ր ի ն , գ ր ո ւ մ է ,

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ն պ ա տ ա կ ն ե ր ի մ ե ք ' չ ի Հ ա վ ա . ո ր ն ա { ե ր կ ո ւ ձ ե ռ ք ո վ Հ ա ք ո ղ ա կ ե ձ ա խ ն

է ո ո ւ մ ժ ո ղ ո վ ի օ ր ի ն ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ը և բ ա ց Է Ւ բ ր ե - ա ք գ ո ր ծ ա ծ ո ղ մ ե կ ն Է » և ո ր ի ն ք ը

ա ն ո ւ մ Ա ր դ ա ր ի թ ա գ ա վ ո ր ա զ ն Հ ա ս տ ա տ ո ղ - « ո չ մ ի ա յ ն տ ա ճ կ ա ց » , ա յ լ ա ռ ա ւ ե լ ա գ Ո յն և ս

ն ե ր ի կ ե ղ ծ ի ք ը է ի չ ա ր ա ց ք ր ի ս տ ո ն է ի ց վ ա խ ե ն ա լ ո վ , ն ո ր ա -

« Մ ի ք ա յ ե լ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն ա խ ա գ ա Հ ո լ - Հ ն ա ր ն շ ա ն ա գ ր ե ր է գ ո ր ծ ա ծ ե լ, € զ ո ր ն ա

թ յ ա մ ր օ ր ի ն ա վ ո ր ժ ո ղ ո վ կ ա զ մ վ ա ծ չ է Ա ե - մ ի ա յ ն կ ճ ա ն ա չ է » : կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի գ ր ո ւ թ յ ո լ -

ր ա ս տ ի ո մ ե ք , ա յ լ մ ի ա յ ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ' ն ը Հ ա ս ն ո ւ մ է Հ ո ռ մ ■ Գ տ ն ո ւ մ ե ն Մ կ ր տ ի չ

Ա ր դ ա ր ի ն տ վ ա ծ վ կ ա յ ա գ ր ի Ն ե ր ք և ի ն ք Ա ր - ա ն ո ւ ն ո վ « Ե վ թ ո վ պ ա ց ի կ ա մ Հ ն դ ի կ ( գ ո ւ ց ե

գ ա ր Հ ե տ զ Հ ե տ ե ն ո ր վ կ ա ն ե ր ա վ ե լ ց ո է ց ա ծ ա վ ե լ ի ճ ի շ տ լ ի ն ի Հ ն դ կ ա Հ ս ւ յ ) ա ն ձ մ ը », ո ր

է և կ ն ի ք ն ե ր ժ ՛ ո ղ ո վ ա ծ է * ւ Գ ա լ ո վ Ա բ գ ա բ ի ա յ գ գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը թ ա ր գ մ ա ն ո ւ մ է լա տ ի ն Լ -

ւ ւ ե ր ո ւ ն դ ը թ ա գ ա վ ո ր ա կ ո / ս ց ե ղ ի ց ծ ա գ ա ծ լ ի ■ ր ե ն և Հ ա ն ձ ն ո ւ մ պ ա պ ի ն , Պ ի ո ս IV - ը կ ա ր -

ն ե լո ւձ ւ Օ ր մ ս / ն յա ն ն ա յ դ Հ ա մ ա ր ո ւ մ է գ ա պ ր ո ւ մ է ա մ ե ն կ ո ղ մ փ ն տ ռ ե լ Ա ր դ ա ր ի ն

# Հ ա վ ա կ ն ո տ թ ե թ և ա մ տ ո ւ թ յ ո ւ ն » կ ա մ « ե վ - և ն ր ա ո ւ ղ ե կ ի ց ն ե ր ի ն , ս ա կ ա յն պ ա տ գ ա մ ա -

ր ո պ ա ց ո ց ա չ ք ի ն վ ա չ ի փ չ ե լ ո ւ մ ի ք ո ց մ ը » վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը չ ի գ տ ն վ ո ւ մ , դ ե ռ և ս Հ ռ ո մ

(§ /1557) I . Հ ա ս ա ծ չ լ ի ն ե լ ո ւ պ ա տ ճ ա ռ ո վ :Ե ս կ ա պ ե ս ո ր « ա չ ք ի ն ՛փ ո շ ի ՛փ չ ե լ ո ւ մ ի - Մ ի ն չ Ա ր դ ա ր ի ն Հ ռ ո մ ո ւ մ է ի ն ո ր ո ն ո ւ մ ,

ք ո ց մ ը » ■ ե վ ր ո պ ա կ ա ն գ ի վ ա ն ա գ ի տ ո լ թ յ ո ւ - ն ա ի ր մ ա ր դ կ ա ն ց ո վ ն ա վ ի ց ե լ ն ո ւ մ է Վ ե ն ե -

ն ը ս ի ր ո ւ մ է ո ւ ր ի ^ ե ր ի ա չ ք ք ձ փ ո շ ի փ չ ե լ , ՛տ ի կ և ա յ ն տ ե ղ կ ա ր Լ .ո ր տ ե ս ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր

ի ն չ ո ՞ ւ . Հ ա յ դ ի պ լ ո մ ս » ա կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ւ Ա ա - ո ւ ն ե ն ո ւ մ Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն ա ո .ա Հ ա վ ո ր

ֆ ա ր Ա ր դ ա ր ը ն ո ւ յ ն ը չ պ ի տ ի ա ն ե ի ն ի ր ե ն ց մ ա ր դ կ ա ն ց Հ ե տ ,

ն պ ա տ ա կ ի ն Հ ա ս ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր ( ո ր « ը ն դ Հ ա - թ ^ ւ ք ա տ ց ի ն ի ր խ մ բ ո վ Հ ա ս ն ո ւ մ է Հ ւ ւ ո մ

ն ո լ ր ա զ գ ո ւ թ յ ա ն » ն պ ա տ ա կ ն է ր ։ 1564 թ • վ ե ր ք ե ր ի ն , ն ե ր կ ա յ ա ն ո ւ մ է Պ ի ո ս

Պ ա տ գ ա մ ա վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը կ ա զ մ ո ւ մ է ի ն 1 4 - ի ն և մ ա տ ռ ւ ց ա ն ո ւ մ ն ր ա ն Հ ա յ ո ց կ ա թ ո -

1 կ ս լ ա ր Ա մ ի ր բ ե կ յ ա ն ը , ն ր ա ո ր դ ի ն Ս ո ւ լ - զ ի կ ո ս ի գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը և ն վ ե ր ն ե ր ը ։ « Ա յ ս

թ ա ն չ ա Հ ը և ո մ ն Ա լ ե ք ս ա ն դ ր վ ա ր դ ա պ ե տ ' ա մ ե ն ո ւ Ֆ դ ո Հ ո ւ ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն կ Հ ա յտ ն ե ն ո ր ի ն

ե ր և ի ո ր պ ե ս ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր , Մ ի ք ա յ ե լ կ ա թ ո - ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ը » — գ ր ո ւ մ է Հ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ը

ղ ի կ ո ս ը 1562 մ ա յ ի ս ի 2 Դ - ի թ վ ա կ ա ն ը կ ր ո ղ « և ս ի ր ո վ կ մ ե ծ ա ր ե ն Ա ր դ ա ր ը և ա ն ո ր

ե ր կ ո ւ գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն է Հ ա ն ձ ն ո ւ մ Ա բ գ ա ր ի ն* Հ ե տ ե վ ո բ գ ն ե ր ը » , Պ ի ո ս IV ա ռ ա ք ա ր կ ո ւ մ է

Հ ռ ո մ , Պ ի ո ս IV պ ա պ ի ն Հ ա ն ձ ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր ։ Ա բ գ ա ր ի ն գ ր ա վ ո ր ի ր ե ն ն ե ր կ ա յա ց ն ե լ Հ ա -

Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ճ ա ն ա պ ա ր Հ ո ր դ ո ւ - Г З դ ա վ ա ն ա ն ք ը , թ ֊ո ք ա տ ց ի ն Հ ր ա ժ ա ր վ ո ւ մ

թ յ ո ւ ն ը մ ի ն չ և Հ ռ ո մ Հ ա ս ն ե լ ը տ և ո ւ մ է մ ո տ է պ ա տ ճ ա ռ ա բ ա ն ե լ ո վ ի ր ա ն կ ա ր ո ղ ո ւ թ յ ա մ բ ,մ ե կ , ո ւ կ ե ո տ ա ր ի , Ա կ գ բ ո ւ մ Ա ր գ ա ր ը Կ ի պ - ™ պ ա տ գ ա մ ա վ ո ր ո ւ թ յ ա ն գ ո ր ծ ը ձ ա խ ո -

% Ղ ղ ա ն ք ի չ մ տ ա ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր < Պ ա պ ի ս տ ի պ ա -ր ո ս ի ց մ ի ն ա մ ա կ է ո ւ ղ ա ր կ ո ւ մ Մ ի ք ա յ ե լ ^ կ զ ի ք ա ն ի (1563 ն ո յ ե մ ր . 8) «կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն , ո ր ո ղ բ ա մ բ Հ ա ս ե լ ե ն ա յ ն - Ա ր դ ա ր ի ' պ ա պ ի ն Հ ո ձ ձ ն վ ա ծ գ ր ո ւ թ յ ա ն

տ ե ղ և շ ո ւ տ ո վ ն ա վ կ ն ո ա ե ն ա ռ ա ք շ ա ր ժ վ ե - ^ նա (ա ա ա կ ը մ ի կ ո ղ մ թ ո ղ ա ծ Մ ի ք -

լ ո ւ ւ Ա յ ն ո ւ Հ ե տ և ե ր կ ա ր ժ ա մ ա ն ա կ պ ա տ վ ի - Ջ ա մ չ լ ա ն Հ ռ ո մ ե ա դ ա վ ա ն պ ա տ մ ա գ ի ր ը , ՜ի ն չ-

Ր ա կ ո ւ թ յ ա ն վ ի ճ ա կ ի մ ա ս ի ն տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ո ւ ն պ ե ս և Հ ե տ ա գ ա յ ո ւ մ ն ր ա ն Հ ե տ և ե լ ո վ մ ի

Ь * Մ հ Ա Ծ Ի Ն 61

քանի պատմագիրներ, մ ե ծ նշանակություն են տալիս ւլավանաբանական խնդիրներին, անտիս աււնեչով ազգային քաղաքական նը- պ ա տ ա կները:֊ Հա յոց և Հռոմի եկեղեցինե­րի մերձեցումը Հա յոց կաթողիկոսի ե նրա պատգամավորության Համար նպատակ չի

ԼՂեւ , այ լ յ ԻՒտ 1 Ա/գ բ անը պետք է , որՀ Ш Ա /լան ալի չք՛ներ :

Պիոս Ր /-ը ղոՀ կ չինում Արդարի դրու­թ յո ւն ի ց , դրում են մեր ա ղբյուրները, սիրաշաՀում կ նրան ղանաղան սլաա իվն1, ր տ ա լով • նաիյ' Ц . Պետրոս տաճարի մոտ գտնված֊ Ա • Լա/Էր ենտ էո ս եկեղեցին իր ինչքերովլ։ և յ-ամ ատնովյլ նվիրում կ Հա ­յո ց , որպես Հյուրա նոց , ապա որդեդրում կ Արգար[' որդու},' ԱոլչթանշաՀին , նրան անվանելով Մ ար էլան տոն , իսկ Արդարին գեպ ի կքմիածին ուղեկցելու Համար Նշա­նակում կ մի եպիսկոպոսի է „ր կաթողիկո­

սին ընծաներ պետք կ ներկայացներ և նրան Հրավիրեր Հոռ մ , որպեսզի Հերես աո. երես կարենան տեսնվել և դարման մը խորՀել

վա ր ատ ական Հա յութ յա ն դարդերՈնն» :

Թոքատցք/ն իր որդուն թ ոդնելով Հոո- մ ո ւմ , վերադառնում կ Վենետիկ իր Հետ ունենալով Ալեքսանդր վարդապետին ե պապի նվիրակ լատին եպիսկոպոսին , որ արդեն կոչվում կր « կարդինալ Հ ա յո ց » , Արդար Ամիր բեկ յա նը Վենետիկ ում ծրա ­գրում կ ներկայանալ դո մին և ա յլ իշխա­նավորներիդ բա յց որպեսդի պապի կողմից նշանակված « կարդինալ Հա յոցը» չկարո­ղանա Հետ ևել իր ամեն ք ա յլի ն , նրան ու­ղարկում կ ԿԷպրոս , որ այնտեղ սպասի մինչև, որ իրենք կՀասնեն : Ա յգ եպիսկ ոպո - սը կիպրոս կ Հասնում և . . . մ հոնում կ . պապի կողմից էՀմի ածին ուղարկվող գ ր ո ւ­թ յունն ու ընծա ները Հետ են ուղարկվում Հոյէմ. « Ամենայն ի ն չ , վասն չկա մելո յ աս- տ ուծոյ ունա յն և սնոտի ՚եղէւ» , ,

Արդար թոքա ա ցին Հեռանում կ ոչ Այնքան ղոՀ վ իճա կո ւմ , նա չի կամեցել ■էր կաթողիկոսը գնա Հ ռ ո մ , նույնիսկ Կիպ ֊ ոոսում ՀՀա յոց կարդինալ»-ի անակնկալՐաՀը կասկածներ կ Հա րուցում ■ . . Ս.մ[կ,-դեկյանը միաժամանակ մնում կ Վենետի-

կ ո ւմ , վախենում կ ճանապաբՀ ընկնել, ո- րովՀետև լուր կ ա ռնում , թ ե «տաճկունք լուեա լ են» իր պատգամավորության նպա­տակի մասին և , ուրեմն Կ • Պոլս ով անցնե­լը իր Համար դա ոնում կ խիստ վտանգա-

վոր ,

Ա ա կա յն Արդարը գտ նում կ թ յո ւր ք իշիւանոլթյան ամեն կասկած իրենից Հե­ռա ցնելու միջոցը, Նա գի տ եր, որ 1512---13թվականներին առածին Հա յերեն գրքերը տպագրվել են Վենետիկում ու ա յդ քաղա­քում կարելի կլիներ առժամանակ նույն զ ործով զբա ղվել, տառեր ձուլել տալ և նոր գրքեր Հրատարակել \ «Ե վ նա ա յլ Հնարս ոչ կարկր ա ռնել» , գր ո ւմ կ իր Հոր մ աս քո, Ա ոլլթա նշա Հը, «Հնարեցալ և արար դպա ս ման գրոց . . . նորինացն թ կ վասն այս պատճառիս դնացեալ եմ Է Ֆրանգստան վասն աՀի եւ երկիւղին» ( « Հիշատակարան»200) ւ Եվ մինչև վերջերս տիրող ա յն կար-

ձ'1՚Ք1Լ1 Աբգաբ դ պ / ՚րր կաթողիկոսի!լողմԻ ց Հոս մ կ ուղարկվել Հատկսէսլես տպագրական դործի Համար, Հրվում կ , մանավանդ ԱոլլթանշաՀի նամակում մի առ մի Հիշատակվում կ իր Հոր Հոոմ գնա լու իսկական քաղաքական նպատակը ւ

Վենետիկում Արդարը ձ ո ւլե լ կ տալիսՀա յերեն նոր տառեր և 1565—՜Էն լո ւ յս կընծա յում առածին Հա յերեն օր ա ցո ւյցը , որ կոչվում կ ղէյաոնափնթուր տումարի գեղե- ցիկ և պիտանի» (թ ե ր թ ) , Ա յդ օրվանից թ"ոքատցին ոչ քաղաքական, , ա յլ կուլտ ու­րական գո ր ծի չ կ , Հուսախաբ Եվրոպայի խոստումներից , նա անձնատուր կ լինում տպ ա գրությա ն գործը Հա յոց մ եշ տարածե­լո ւ նպատակին 1 Ջուղա յեցի վաճառական­ներ ը Վենետիկում ամեն կերպ ընդառաջ են գա լիս Արդարի ձգտ ումներին, խոստա­նա լով նրան նյութա կա ն վօգնա կա նությունե. ձեռնտ վութ յուն չը զլանար, (Զ ար ր ՝2 7 5 ) և աՀա նույն 1565 թ վ № Արդարի խանքե­րով տպագրվում կ մի ՀՍաղմոսարան» կամ « Փոքրիկ մեկնիչ սաղմոսաց» , որի մի օրի* նակը պահվում կ Մ ['[անի Ամբրոսիոսյան

գրա դա րա նում : Մ ի օրինակ ունի նաև Երե- վանի Գրական Պետ . թ՛անգարանը: թոքա տ-

ց ո լ ա յղ Հրատարակությունների մեխ -տպա­գրվա ծ է երկու պատկեր- աոաջինում' թ ե ինքը Արդարը ինչպես է ներկայանում Պիոս 1 4 -ի ն , {որին ավելի պատիվ տված լինելուՀամար կ „չո ւմ է Պետրոս) , Երկրորդ" Լ * 'իր ներկայանալը Վենետիկի դքսին' «&- րելեմոն թուճին» ։ Աոաջին պատկերի մեջ Արդարը իր որդու Հետ պապին ներկայաց­նում է մի գզրոց իբր Հա յերեն տպադբա. կան տառերի նմուշներով' Հավանության կամ Հաստատության Հա մա ր։ Այստեղից մեր մի քանի բանասերները եզրակացնում ե ն , որ Արդարը տպարանական գործով զբաղվել է Հ ռ ո մ ո ւմ , և նույնիսկ տառերը ձուլվա ծ են ա յնտ եղ, մինչդեռ. Սաղմոսա­րանի Հիշատակարանից պարզ երևում է , որ Արդարը պապից միա յն թ ո ւյլտ վ ո ւթ յո ւն է խնդրել Հա յերեն տառեր ձ ո ւլե լո ւ , և որ նրանք շինված են Վենետ իկում. «ի թ ո լա­կանիս Հա յոց Ռ- Ժ - Գ - ամին ես Թ ոխ ա թ- ցի Արդար դպիրս ի ձ գ ր ե ցի զայս■ նոր գիրս ի Հռ ո մ ի Պետրոս ՜փափոլն և երետ Հրւս­ման շինելու. . . և եկեալ ի գեղեցիկ Վ ա նա ֊ տիկ ի թ ա դա լռրոլթեա ն Երելեմեն թուճին ե. շի^եցաք (լայս նոր գիրս և զսա փոքր մեկնիչս սաղմոսացս» տ Մենք Հենվելով Ա ու լթանշս/Հ ի նամակին , որի մեջ Արդարի Հոոմում եղա ծ մ-ամանակ տպագրության գործով զբաղված լինելու 'մառին ո չ ՜մի խոսք չի ա սվա ծ, կարծում ենք տպագրիչը

երկրորդ անգամ գնացած կլէ^ ՚է պապի մ ո տ ։ իսկ Արդարի Պիոս պապին ներկայա­նալու պատկերը գծա գրվա ծ է Վենետիկում նրա առաջին անգամ Հռոմից վերադառնա­լուց ա մբողջ մեկ և կես տարի Հետ ո, ա յղ երևում է պատկերի ‘էրս։ պարզ երևացողթվա կա նից' М Э Ь Х У 1565 , իսկ սաղմոսի տը-պ ա դրոլթյռւնր ( Հիշատակարանին նա յելով)վերջացել է 1566 թ ՚[ ի մա յիսի 1§-ին, այն ժամանակ, երբ Պէոս IV արդեն կես տարի

մեռա ծ էր (1565 • ն ո յե մ բ .) : ՊիոսիմաՀից Հետո նրան Հաջորդում է Հմեծ ինկ­վիզիտոր» Գիլդիերին Պիոս V անունով է

Հավատաքննությունը նորից սաստկանում է , Հոդու ճնշումը թա ղա վորում ■ «Իտա­լիա յից դա րձյա լ սկսում 1ն փախչել ամեն­ք ը , որոնք զգում է ի ն , թ ե չեն Համ ապա _ տասխանում անողոք պապի Հայացքներին»(Լեռ ) |

Աբգար Թոքատեցին , որ ըսա Օրմանյա­նի « շողոքորթ ընթա ցք» ուներ Հանդեպ նախորդ պապի, նրան Պետրոս անվանելով, ա յլևս չի կարողանում նո ւյն քաղաքակա­նո ւթ յունը բանացնել և չի կարող իր մր- տադրած €լուսավորչական Հա յ 'Սկեղեցա- կան գրքեր լո ւ յս ընծա յել Հոն՝ զայս ա- ռանց ենթա րկելու լատին կղերին գրաքըն- ն ո լթ յս /ե , կը մտ ա ծն Պոլիս անցնել աղատ գո րծելո ւ Համար» (<Տ է պ ո ւ Տ »ւէ> ) *

( Շարունակելի )

«К 1,էԱ.ՕՆՕՕ.Ն(Ա ո|եստ ի փ սստա կա ^!!»1 դ ո ք ծ ի ))

0- էտաոհ И՜- ՏԱՃԱՐԻ 4 ЫММР ԱՎԵՏԱՐԱՆՆԵՐԸ( ՍԿՒղՐԸ աես «էջւքիածիէւ» հունվա ր, 1944 ր ) :

Այս ձեոագիր ավետարանը պա կվում է Մ . Տաճարի թանգարս/և—խո բա նում ւ Ըստ

ավանդական սովորությա ն ամեն տ ա րի , Զատկի ավագ ուրբա թ օրը դուր՛ս է Հան­

վում և դրվում է իջման Ա եղանին : Հ ա վ ա ֊ տացյալ ժողովուրդը առանձին ջերմեռան­

դ ո ւթ յա մ բ Հա մբույր է տալիս ա յս ավե­տարանին ե մոմեր է վ ա ռ ո ւմ :

հեռա գիրը յո ւր կազմի արտաքին շքե­ղո ւթ յա մ բ ունիկում է ։ կազմի մեծու­

թ յունն է 7 X 1 1 սանտ ■ մեխը բարակ տախ­տակ կաշվով պատած, իսկ կաշվի վերա­

յի ց , երկու կողերին փակցրած է ար­ծա թ յա թ ի թ ե ղ մոտ 0 )5 մ է լի մ . Հաստու­

թյա մբ-. Առա խին կողի թ էթ ե ւլի եր՛եսին ամրացած է շատ ն ո լբբ ոսկեջրա ծ ար­

ծա թ յա թ ե լե ր ո վ կերտված , զարդՀիլս- վա ծքնեբով նախշված Հր֊քանակ , որի մեջ­տեղի նախշը խ ա չի ձև ո ւն ի :

Շրջանակը զարդարված է 16 Հատ Հա­՛կինթ քարերով կարմիր ռուրին , շրջանակի

բոլորքին 12 Հատ և մեջտեղը խաչաձև նախշի եզրերին 4 հատ {շրջանակի ՛վերևի մեկ քա րը Հանված է ) :

կազմի երկրորդ կողի ա րծա թյա թ ի ­թ եղի երեսին երկու կողմերում փակցրած

են 12 առաքյալների բարձրադիր քանդա­կադրոշմ պատկերները, ամեն կողմում

6-ական г Պատկերների մ եծո ւթ յո ւն ն է 8 X 1 2 մ ի լի մ ' Մեջտեղում առանձին մե­

դալիոնի ձևով փակցրած է քրիստոսի նո ւյն ձևով պատրաստ՜ված , ոսկ՛եջրած

պատկերը 2 X 2 X 5 սանտ. մ ե՜ծո ւթ յա մ բ։ Թ իթեղը վերևում և ներքևում զարդարված

է նույնպես Հակինթ քարերով 3 Հատ վ ե­ր և և 3 Հատ ներքևում (ներքևի մեկ Հատը

չկ ա ) , կազմի մեջքը ա րծա թ յա թ ե լե բով Հյուսվ ա ծ ցանցից է շինվա ծ*) ,

կ ա զ մ ը փ ա կ վ ո ւ մ է ե ր կ ո ւ ա ր ծ ա թ ո ս ­

կ ե ջ ր ա ծ գ ե ղ ե ց ի կ փ ա կ ա ն ք ճ ա ր մ ա ն դ ն ե ր ո վ ,

որոնք նույնպես զարդարված են ակներով. Ամեն մեկ փականքի վրա կա երկու Հան_կի՛՛՛թ ե. մեկ փիրուզա ,

Թ երթերի մ եծո ւթ յո ւն ն է 7 Х Ю |5 սնտ • , գր ո ւթ յո ւն ը միա սյուն ̂ սյունյա կի

մ ե ծ ո ւթ յո ւն ը 4 , 5 X ^ , 5 անա . լուսանցքների լա յնո ւթ յո ւն ը 1 , 5 սնտ • , սյունյա կը պարու­

նակում է 20---24 տ ող. տողերի քանակի ևերկա րությա ն Հա մա չա փ ությունը խստիվ

չի պաՀպանված , տողերը երբեմն անցնում են լուսանցքները ( որոնք ս յուն յա կի երկու,

կողմից երկշարք կարմիր գ ծ ո վ բաժանված են թ ե ր թ եր ի երեսների ամբողջ երկարու­թ յա մ բ ,

Գիրը— մանր բ ո լո ր ա գ ի ր - ընդՀանուր աոմամբ պարզ է , տառերի Համաչա-

У Թ ի թ ե ղ է վ ր ա , ք ր ի ս տ ո ս ի պ ա տ կ ե ր ի ն ե ր ք և ո ւ մ փ ո ր վ ա ծ է ' Е 1 3 { գ ո ւ ց ե ա ր ձ ա թ ա դ ո ր Տ վ ա ր ­

պ ե տ ի ա ն վ ա ն ս կ զ բ ն ա տ ա ռ ե ր ն ե ն ) ։

б*Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

փ ո ւ թ յ ո ւ ն ը պ ա հ պ ա ն վ ա ծ է բ ա վ ա ր ա ր ։ Պ ա տ ­

վ ա գ ր ե ր ի գ ո ր ծ ա ծ ո ւ թ յ ո ւ ն ը չ ա փ ա վ ո ր է ,բ ա յ ց պ ա տ ա հ ո ւ մ ե ն ն ա և ա յն պ ի ս ի խ ի ս տ

կ ր ճ ա տ բ ա ռ ե ր պ ա տ վ ա գ ր ե ր ո վ , ո ր ո ն ց ը ն ­

թ ե ր ց ո ւ մ ը մ ի ա յ ն ն ա խ ա ղ ա и ո ւ թ յ ա ն մ տ ք ի ց

կ ա ր ե լ ի է կ ռ ա հ ե լ, Օ ր ի ն ա կ , 67 ե ր ե ս ո ւ մ ,

ի \ ի կ ր ճ ա տ վ ա ծ բ ա ռ ը պ ի տ ի կ ա ր գ ա չ ի ս ­

ր ա յ ե լ ի ։ Ե ր բ ե մ ն գ ո ր ծ ա ծ ո ւ մ ե ն ն ա և բ ա ռ ե ­

ր ի ն շ ա ն ա ց ո ւ յ ց ե ր , Օ ր ի ն ա կ со = ա շ խ ա բ հ ,

ջ = ե բ կ թ ք , ձ = ե ր կ ի ր :Ա վ ե տ ա ր ա ն ն ե ր ի գ լ ո ւ խ ն ե ր ը մ ի շ տ ս կ ը ս -

վ ո ւ մ ե ն կ ա ր մ ի ր գ ո ւ յ ն ի ծ ա ղ կ ա գ ր ե ր ո վ ,

թ ռ չ ն ա գ ր ե ր ո վ և կ ա մ մ ա բ գ ա կ ե ր պ գ յ խ ա -

գ ր ե ր ո վ , Ա ռ ա Հ ի ն տ ո ղ ը ա մ բ ո ղ ջ ը կ ա ր մ ի ր

թ ա ն ա ք ո վ է գ ր վ ա ծ - . Հ ո ղ վ ա ծ ն ե ր ի ա ռ ա ք ի ն

Գ է խ ա գ ր ե ր ը Մ ա տ թ ե ո ս ի ա վ ե տ ա ր ա ն ո ւ մ գ բ ր ­

վ ա ծ ե ն խ ա ռ ն կ ա ր մ ի ր կ ա պ ո ւ յտ և կ ա ն ա ­

չ ա վ ո ւ ն գ ո ւ յ ն ե ր ո վ , ի ս կ հ ե տ և յ ա լ ե ր ե ք ա -

վ ե տ ա ր ա ն ն ե ր ո ւ մ ' մ ի ա յ ն կ ա ր մ ի ր գ ո ւ յ ն ո վ ւՆկարներ, զարդանկարներ չկա ն, մի­

այն յուրա քա նչյուր Ավետարանի առաչին երեսը ուձւի խորանկար և լուսանցքում զանգակատուն նկար յ Զորս խորան անկար­ները տարբեր կոմպոզիցիաներ ունեն, նկա­րիչը օգտ ա գործել Է կա րմիր, կապույտ և գեղին գույները ւ ՛Նկարները բավական նո ւր բ, գեղեցիկ և խնամքով են կատար­

վա ծ :Ա յս ձեռա գիր ավետարանի մեջ ուչա-

ղրավ Է ա յն , որ յուրա քա նչյուր ավետա­րանի սկզբից ա րվա ծ Է ավետարանի էնա.խ ա գրութ յունը» | ավետարանի բովանդա­կութ յո ւնը և տ եղեկություններ ավետարա­նիչների մասին ; Բերում ենք ա յդ զնախա. դրութ յունները» .

1 . Նա խ ա գրութիւն Մատթկոսի Ա ւե. տարանին : Աւետարանն որ ըստ Աատթկոաի գիեա լ Է , զի ինքն Մ ա տթէոս աշակերտ տեաոն գրեաց զԱլետարանս զա ՜յս , ե լ պատ- մ է մեզ է սկզբանն ղյըստ մա րմնոյ ծնունդ փբկչին ի զալակէ Գ ա ւթ ի , վասն որ ո յ եւ զազգսէհամարն ժողովի մ էն չե ւ է քրիստոս . ազգս ի . և բ . րերէ ըստ կարգի ւ Ե ւ լրքկրտու- թ իւձն в ովհ աննոլ ե լ ի Լերինն, ի գիւ^ն'փո րձութիւնն ես նշանս եւ արուեստս մ ե­ծա մեծս ի վ^լկչէն եղեալս ե լ զինարու-

թիւնն աշակԼրտաց , ե լ վասն խորՀրդոյ մա տ նոլթևա ն, եւ ղկատարածն զի մատնև- ցա լ Պիզատոսի ե ւ խա չեցա լ մարմնով եւ մարմին եգա ւ ի գերեզմանի Լւ գինուորսն բաժ՜անեցին զհանգերձսն նորա, նոյնն Լւ չորրորդ ասուր յա րոլթեա նն ե լ զպատուկր աշակերտացն աշակերտել զամենայն հեթա— նոսս ե ւ մկրտ ել զնոսա խոսաացալ լինել ընդ նոսա զամենայն ա լուրս մ ի նչել ի կա­տարած աշխարհի։ Մ ատթէոս , որ ե լ ՛Լելի | իսկոյն յետ յա րոլթեա ն քրիստոսի նախքան զէուելն ի ւէիճակ ի ւ ր , գրեաց զԱւետա- րանն ի հրէականի եբրայականալ. լեզուաւ վասն ա յնոցիկ ) ոՐք ի թլվւատոլթԼնէ հալատացեալք է ի ն ւ

շ . Նախագրութիւն Մարկոսի Աւե տա­րանին ; Աւետարանս որ ըստ ^ արկոսի գրեալ է նո յն Մարկոս աշակերտն Պետրոսի և ընթացակիցն Պաւղոսի ե ւ գնէ սկիզբն Ալետ արանին ի Տռվհա ննու քարոզոլթեան ե լ զմկրտութեանն Տռվհա ննու ե լ առն ու վքլայաբանութիէձէ յԵսա յեա մա րգա րէէ ,նշանակէ ե ւ զւիորձութիւնն ի չերին եւ ոչ ասէ զւիորձանքն, պատմէ եւ վասն ընտրու- թեա ն աչակերաացն ՛ել դե շան и ե լ զարուես- տ ըս , զոր արար ք եւ զիւորհ ո լր գ մատնու- թեա ն ե ւ զկաաարածն, թ է որսլէս մատնե- ցա լ Պիղատոսի ե լ խա էեցալ մա րմնով, ե լ զինուորքն բաժանեցին զհանդերձս նորա , ե ւ մարմինն եդա ւ ի գերեզմանի եւ յա րեա լ երեք օր եա յ. զիջանիլև հրեշտակին, եւ զե- րեւիյն կանանց, ե ւ պատմելս զնոյն աշա­

կերտ ացն :« Մ ա ր կ ո ս ա շ ա կ ե ր տ ե ւ թ ա ր գ մ ա ն Պ ե տ ­

ր ո ս ի վ ի մ ի ն յ ե ա հ ն գ ե տ ա ս ա ն ի ց ա մ ա ց հ ա մ -

բ ա ռ և ա լ ո յ տ ե ա ո ն ա ղ ա չ ե ց ե ա լ ի Հ ռ ո մ ե ղ -

բ ա ր ց հ ա ւ ա տ ա ց ե լ ո ց ի ք ր ի ս տ ո ս գ ր ե ա ց

զ Ա Լ ե տ ա ր ա ն ն լ ե զ ո ւ ա ւ ե գ ի պ տ ա կ ա ն ա ւ հ ա -

մ ա ռ օ տ ա պ է ս ե ւ հ ա լ ա ն ո ւ թ ե ա մ ր ն ո յ ն ո յ

ս ր բ ո յ ն Պ ե տ ր ո ս ի ա ս ե ա լ պ Ա ւ ե ւո ա ր ա ն ն ի ւ ր

գ ն ա ց յ Ա ղ ե ք ս ա ն դ ր ի ա յ ե ւ յ ՚ե ս ւ ո յ յ Ե գ ի պ ֊

Ա1Ո Ա է

3 ■ Նախագրութիւն ‘Լուկասոլ Ալետա_ բանին յ Աւետարանս որ ըստ ‘Լուկասու գրեա լ է ն ո յն ինքն Ղյււկաս աշակերտն Պետրոսի որ ձեոնադբեցաւ ընթացակից Պ°-

И О ’ Ы И гМ »

զոսի ե լ վքլայեցալ է նմանէ , Աա սկիզբն աոձէ ի ծննդենէն ՑովՀաննու ե լ զոր ըստ Նմին պատմէ զմարմնանալն փրկչին . ադգա-№ • " “ 4 ե լ ելանէ ի 6ովսէփ ա յ ի Գ ա լիթե ւ ի Գ ա լթ է մինչ ցԱղամ պատմէ սա ե լ զմկբտ ոլյթիւն (քռվՀաննոլ եւղլինիլն տեառն ի լերինն ե լ զփ ոբձոլթիլնն ի սատանս,յէ Ա զրՆարեր, ղեօթանասուն աշակերտս ւ ցույ- ցանելն զնշանս ե. զարուեստս բա զում ս, զխորհուրդ մա տ նոլթեա ն , ղկատար ա ծ ն , զմատնիլն Բրիստոսի Պ էզատոսէ ЩпЪшШд- լո յ , Ղ Ի ՛"չ է ի մարմնովդ ղի զինոլորքն բա ­ժանեցին զհանդերձս նորա և ի խա չեցելոցևբ կուց աւազակացն մին ասլաշիարեաց խոստովանոլթևամբ և ղի մարմինն նորա եդա լ ի գերեզմանի և յա րեա լ յե բր ո ր դ ա- լուր և յե ա այնորիկ համբարձալ ի յեր- կինս երևմա մբ աշակերտաց :

« 'Լուկաս բժիշկ անտիոքացի ( աշակերտ առաքելոյՆ Պօղոսի յե ա ժ է ամաց Հա մբա ոյ֊ նալոյ տեաոն գրեաց զԱլետարանն իւր յԱՆ- տիոք քաղաքի քա ղդ էական ա լ լեզո լա լ հ

4- Ն ա խ ա դբոլթիւն ՑովՀա ննոլ Աւե-տարանին : ԱւՏաարանս որ ըստ 6 ” վՀաննոլ գբեա լ է Նոյն Տովհս/ենէսն ( Որ է եղբա յր Յա կորա յ Զ ե բե թ ի ա յ , „ ր անկալ ի վեր ա յ լանշանացն տեաոն , Աա սկիզբն աոնէ ի բանէն աստո ւաձ՜այնոյ և զյլստ մա րմնոյ ծընոլնդն յիշատակէ ասելով և բանն մար­մին եղև , և յիչա տ ա կէ զմկբտ ոլթիլնն О ո վ ֊ Հանն ու և ղընա րոլթիւն աշակերտացն ւ Ա յլև զնշանս և զարուեստս զորս արԽր Յիսուս և ղկատարաձն և թ է „րպ էս մա րմնեցա լ ի ձեռս Պոնտացւոյ Պիզատոսի և իսաչեցալ և ղին ոլորքն բ ա ժ ա ն ե ց ի զՀանղերձն Նորա և ի վ երա յ պատմուճանին նորա վիճակ արկին և մարմինն նորա եդաւ ի գերեզմանի և յա . րեա լ յե ր ր ո ր ղ ա լոլր և երեւեցա լ աշա­կերտացն г

« 6 ովՀաննէս եղբա յր в “՛կորա յ առաքե-լո յն կոչեցեա լն Որդի Որոաման զկնի ԵԳամաց Հա մբա ոնա լոյ Տեաոն մ եր ո յ в ի սու. սի •Բրիստոսի գրեա ց զԱլետարանն իւր լե զ - ո լա լ յունա կանալ յէփ եօո ս քաղաքի ըսա խնդրո յ կփեսացն ասիացւոց ւ

«Ն ա խ ա դրոլթխ նների» և աւետարաննե­

րի արանքներում թողնվա ծ ֊ են մ է կական թ եՐ թ չգ-բված—-ընդամենը 4 թ ե ր թ , և մե­կական թ ե ր թ ևյս կազմի Ներսում “ կզրից և վերքից իբր և սլաւՀւզանակներ ւ

Ձեռագիրը ընդհանրապես շատ լա վ է պահպանված • թ ե ր թ եր ը լր ի վ են , փչացած , կեղտոտված կամ պատռված թ ե ր թ ե ր չկան ւ Միայն սկզբի երկու թ ե ք թ ե ք ի պահ,զանակի և «լնախադրության» ներքևի եզրերը քիչվնասված կն :

Ավետարանը շատ լա վ է պահված շնոբ- Հիվ ա յն Հանգամանքիդ որ ա ռօրյա գործա ­ծո ւթ յա ն մեջ չի եղել ինչպես սկզբում հի­շե լ ենք է տարին մեկ անդամ է միա յն թ ա ն­գարանից Հա նվում :

Ավետարանը ունի հիշատակարան ւ Վեր. ջին 4 թ ե ր թ ե ր ը 665 երեսից մինչև 572 երե-"Ը ԳՐԻ է У աՐգարԷ վարդապետի հիշատա­կարանն է ք գրվա ծ խաոն նոտրագրի մանր տ ա ռերով , Հաճախած պատվագրերօվ , դ ժ ­վարընթեռնելի ւ

Բերում ենք Հիշատակարանը ա մբողՀոլ• թ յա մ ր . |

Հ.Ցիշատակարան սրբոյ Աւեաաբանիս • փառք Հա մա գոյ միասնական անբաժանելի երրորդութեա ն և մ ի ո յ աստ ոլա ծո ւթեա ն անճառելի. անՀալանելի , անբա լե լի , անի­մանալի ̂ ա նքննելի , անզննելի ա էրոլթեա ն և ա մ են ա զօր զօրութեա ն յո ր ո ւմ ձգեաց ղեր կին ոբպէս վրան և Հ աստատեաց առանց հիման ֊ զլուսալորսն բազմազան և ղմրրիկքս {երկինս ետ փառաբան х կ ւ ամենայն արարծքս ի յո չն չէ ստեղծեաց . Ա զարգար՛_ եաց զերկինս և զերկիրս , որում միշտ դո- Հոլթ իւն և փա ոա բա նութիլն ի ւր անհուն ողորմ ութեա ն և անճառելի մ արդասիրոլ- թեա ն ղի յի ւր ո ւմ Հաղորդս արար իւր ան- րա ւելի բա րութ եա ն , յո ւս կ յե տ ո յ ա յսր ա- մ են ա յն ի եկն միածին բանն աստուած մա րդ

ե ղ ե լ և զամենայն մարմնառիք տնօրէնու-

թիւնսն կատար եա ց, „րպ էս խոստացալ

նախաՀարցն ց 'ի դա չ յ աշխարհ և ազսւ-

տել և փրկել զդերեալքս և զդատա-

պարտեալքս ի յսկդրնակաՆ մեզաց , և

առնեէ ժա ռա նգ և ժառանգակից իլր

№

օրհնեալ երանական կենա ցն, որպէս ե արար իսկ կրկին ես քան զ ե ւօ * յո ր ո ւմ մէշտ ե անլռելի գ ո Հ ո լթ ի ւն , որ ոչ անտես արար իւր ստեղծեալքս, ա յլ բռնագատեալ ի աէրոյ մարդկային բնոլթեա նս , մա րգ եղե ( զամե- նայն մարմնառէք տնօրէնոլթէւնոն կատա- րեաց ե ասլա զկենսարեր 1ւ զկենսատհւ շնորհալի մարմնառէք կտակս , որ կոչի սուրբ աւետարան • յե տ վերա նա լոյ է լե ր ­կին ս եթ ող յիշատակ հուր մա քրոլթեա ն ե ա ռիթ սրրութեա ն , որպէս ինքն ա սէ' հուր եկի արկանել յերկիր ւ Եւ ա յսու ճանապար. հաւն ընթացան սուրրքն ի յե ր կ էն ս , ոմանք արեսւն հեղման, ոմանք կա յւութ եա մր, ո- մանք ճգնոլթեա մր և ա յլք ■ ի պէս-պէս և զանազան առաքինութեամր , զի և. անտանե­լի վիշտս զչարչարանս և զնեղութիւնս աշ­խարհիս յանձն առին վասն յո լս ո յ ա րքա ֊ յո լթ ե ա ն , ելին յաշխարհէ , բաժանն ցան ի ոիրելեաց , ի տանց ե ի տեզեաց , ի յը ն չէ ց ե յապրանաց , քա րկոծեցա ն, սզոցեցան և հետևեցան բանին մա րմնա ցելո յ: Զ ի սա է փ րկոլթիլն ախտացեալ հռգւոց բժշկոլթեա ն ե առույքութիւն Հիլսւնղացեալ ցալագնե- լոց , ո լրա խ ոլթիւն և մ խ էթ ա ր էչ տրտմե- ցելոց ! Զ ի սա է գո ւռ ն երկնից և ճանա­պարհ արքայութեան . սա է քաղցելոց հաց ե ծա բա լնլոց քուր ե ունի սա բանս խորինս և հիացականս ե բոլոր մ արմն ա ռեք տնօրէ- նութիւնսն ճառէ ։■ Զի սա է դրունք համայն աստուածաշոլնչ գրեանց , ՜օրէնք 1ւ “ '(Ոյա- րոլթիւձ։ք համայն հալատացելոց ւ

<Արդ եղի գրեա լ ի թռւկա նոլթեա նս

մ եր ոյ ի ՌՄԻԳ ( = 1 2 2 3 + 6 5 1 = 1 7 7 4 թ ւ )յաշխարհիս Ուրարտեան և ի մա յրս մ եբ լուսակաուոյց երկնահա՚Ագէտ տիեզեր ահըռ- չակ և տիեզերս/լուր , արեգակնափայլ և գ ե ­րապայծառ սրրոյ և մ եծի սարսավէելի Ա--թ ոո ո յս էխմի ածն ի և ի Հա յրասլեաութեան աեաոՖ երից երանեալ աիեզերաքաՀ և. ա շ ֊ խարհալոլր սրբազան Աէմէոն կաթողիկո­

սին ամենայն Հ ա յո ց :

էԳիտ ութիւն լիցի սիրելեա ցդ , ղի յա յս մ ժամանակի թա գա ւոր „ չ գ ո յը յերկ- րիս յա րևելեա ն , զի ի ձեռն սքշիյԱՒրՀ այա - ւեր ՆագիրշաՀ կոչեցեալ^ ելեա լ ի խուժ­

դ ո ւժ ազգէն բարբարոսաց , ի յերկրէն Խո- րասանայ ինքնագլուխ թ ա գա լռ ր ե ա լև զթա- գա լո բո լթ ի լն ն պարսից բնախինԼ արարեալ, Բայց էնքն վերխապէս ևս ոչ թագա ւոր եալ , այԼ Ի զօրացն է լր ո ց չարաչար կտրատեալ զառՀալատչեայն անմեղ ար յա ն ց ի տեառնէ ընկալեալ , զի և յա յս մ ժամանակի ոչ գ ո յր իշխող և աէր , զի ամենայն ոք ինք­նագլուխ եզեալ կեղեքէբ ազգս հ ա յո ց , ա ֊ ւեբկբ երկիրս յա րևելեա ն: Բա յց իշխողե բ Հ ր է " խան նստեր է քաղաքն յԵ բևա նգ և էնքն էր անարէ և թ ուլա մ ո րթ է պատե­րազմ է , բա յց սրբոյ գա հոյս յո յժ ա րի: Ո՜հ I թ է զի՛նչ գ ո ր ծ ե ր ք վասնզի էր ժան­տաբարո յ , ագաՀ , անողորմ , խստասէրտ և խորամանկ, Ե լ թ է զինչ գործէր ընգ սըր- բ ո յ գա Հէս թ է „ր ք ան կեղեքէր , էբ ր և զտըզ- բուկ արէլնաքարշւ եղեալ ամենն լին ո չ յա- գեա լ լէ ն է ր , ո չ դրա մով և ո չ ա յլ ա յլով , է ւ ք . ա յլ քարշէր զինչս սրբոյ Ա թոռոյս և ամենևէն ոչ յա գենա յր , Ընդ երեսս զառն ձևանար և է նե՛րքուստ գա յ լ աիապացի , С Н խստասիրտ գազանացեալ րնոլթեանն զի՜նչ ևս ասացից . մ ի *թ է ամենաՀայԼաց տէրն տեսցէ և ողորմեսցի սւառասլեաէ սուրբ Ա թոռոյս և զսրտարեկ և ղսրտակո- .1ոոր Հայրապետիս : է լ դարձն ալ նորագոյն դարանակալ աՀեղակերպ գազանն , որ նըս- տէր ի քաղաքն Շ ո շ* և նա ևս մեքենական Հնա րիլք քարշէր զինչս սրբոյ Գահոյս իբր թ է ընծա յ եմ յո լղա ր կ ո ւմ , Ե լ ամենա յն ոք բերանաբաց եղեալ ոչ յա գենա յին ւ Ոչ ոք տեզեաց գա յր յօզն ո ւթ ի ւն , Մ ի * թ է ար դա- ր աղատն դատ արասցէ ( որպէս արար Նա- Դ է{& , վասն զի ե ր և է այսպէսէ անողորմ բռնակալաց արգահատումն և մերձ զառհա- ւա տ չեա ն , որպէս եղև Նագ է ր շս/Հին և ա յ­լո ց անողորմից } Զ է թ է զ է ՜^ չ գործեաց ընդ 'Հազար կա թողիկոսին. Զ ի թ է մեղ լիցի մաքուր ա ղօթք ՝ թշնամիք սորին շուտովդ կորն չին , բա յց ոչ ո լնէմք զի անօրինոլթի ւնք մեր բազմացան և թ ա գա ւորոլթիլն ազ­գիս ր արձան, վանք և անապատք մեր իս­

պառ բնախինԼ եղեալ ա լեր դարձան և իչ-

խանք մեր իսպառ վերկացան, Զ է ո չ ոք

Իցէ> որ ոչ ողբասցէ զմ ե զ , Աստանոր լրու-

Ь Я П *М 1 .ы Л 6ք

մըն եղև մա րգա րէութեա ն մեծին Ն երսէի,չորում ողբա յր անմխիթար և անտանելի սգով ազգս Հա յոց ոբպէս և ասէ Հողրամ զքեղ Հա յո ց աշխարհ» 1լ գարձեալ ողբալ զժամն և ղժ աման ակն ք յո ր ո ւմ լիովին կա. տ արեցալ- Զ ի ի մերումս ժամանակի օրնևս ապականեալ, զի թ է որպիսի այլանդակա յ լ և ա յլ եղանակ չա րժի և բերք երկրին ապականէ ե աոնէ սով մ ե ծ , զի ոչ ա յլ ինչ է է ե թ է ո չ բա րկութիւն տեաոն ։ Մի տէր .որ տառապեցայցն ( նոյն ինքն ըստ մեծի ողորմութեան ի Լրում ողորմեսցի :

<լԱրդ ես յետ նեա լ ամենաթշո ւառս ե ստացող ս ր բո յ Աւեաարանիս Մարգարէ ե լ ե թ վարդապետս , Ո ր իմով ձեռամրս գրե­

ց ի , զի Ի յթ ա ց ն սկիզբն արարի Գքելն, եկանք յո ւլի ս ի ամսեան սկիզբն Հիլա նգու- թ իւն մ ե ծ անկաւ ի վ երա յ ի մ , մինչ մի սիկս ևս խա լա րեցա լ . Ա յլ դեղ չի մնա ց, որ չի արարի, այնուհետև յուսահաաեալ վարա- նէր սիրտն ի մ , կսկծա յր աղիք ի մ և ող­բա յր բոլոր անձս յա րա ժա մ . և մնաց Ա- ւետարանս կիսատ . դեռ. կէս գլուխ ն չէի գ ր ե ա լ։ Ա րդ, կրկին յուսա լովա նՀուն ողոր, մ ութեանն Աստուծո յ и էլս ա յ միւս մի ա- կամքն գ ր ե լ , որ ամենևին նչմարանքն Հա­ղիս եբև էր : 6 Հաս անհոսն ողորմոսթիսնն Աստուծո յ , օր աւուր րա ցա լ ես լոլսա ւո_ րեաց ոոսրբ Աւետարանս չխալսւրեալ ակն ի մ . յորոսմ գթ ո ւթ իսն բժշկողին ամևնայ- ն ի , ղի եղիցի յետ ի մ ո յ անցմանն յիչատակ սրբո յ գաՀիս :

Ես այսքանս բա լեցի» гՀիշատակարանից պարզվում է , որ ձե­

ռա գիր ավետարանը գրվա ծ է 1774 թ ՚Լինկշմիա ծնէ միաբան Մ արդար Վարդապետի ձ ե ռ ք ո վ , իր անձնական գործա ծոսթյա ն

Հա մա ր, քանի որ ավետարանի խստացողը»---տերը ինքն է ւ իմա նում ենք նա և , ործանր և դա ռն ժամանակում է գ ր ե լ նա իսբ ավետարանը, երբ պարսից բռնակալ վԱ շ֊ խարհաւեր» Նագիր շաՀի անկումից Հետո խառնակ ժամանակից օգտ վելով զամենայն ոք ինքնագլոսխ եղի ալ կեղեքէր ազգս Հա- յո ց * . կողովուրդը տանջվում էր տնտեսա­պես և բարոյապես քա յքա յվ ում էր մ եծ ու փոքր ա րևելյա ն բռնակալների շահատակում - ն ե ր ի ։յ։ Մյոսս կողմից նրա օրերին բնոս- թ յա ն արհավիրքներն ևս գալիս են ավելի ծանրացնելու ժողովյւդի թ շվա ռ գ ր ո ւ թ յո ւ ­ն ը . %Զի ի մերոսմս ժամանակի օրն և ս ա ֊ պա կան յա լ այլանդակ ա յլև ա յլ եղանակ շարմի , և բերք երկրին ապականէ և աոնու

սով մ ե ծ » :

Ատելի բռնակալների կեղեքումներից զերծ չի մնում նաև հա յոց Մայր Ա թոռ Ա-

էջմիածինը ։

Ե րեվանի և Շուշու խաները կողոպ տ ում, հարստահարում էին Մ ա յր Ա թոռի գո ւյք ը և ստացվածքները ազդի : ժողովյւղի ծանրվիճակը բա ժա նում էր նաև Հա յո ց հարա­զատ եկեղեցին ։ Եւ ա յգ ծանր օրերին Հոչ

ոք ւոեղեաց գա յլ։ յօգ ն ո ւթ ի ւն » :

Վշտաբեկդ Հայրենասեր և աղգա"ե ր վար- ղսւււլեւոը ազգի թ շվա ռութ յա նը վերջ տալու ա յլ ճանապարհ չի կարողանում առաջա- դ ր ե լ : Նրա միակ ւիրկոլթյա ն միջոցն էր * հ Մի *թ է արդարադատն դատ արասցէ , որ- պէս արար Նադիրին • • • և ա յլոց անողոր­մից» Նա Աստուծո յ ողորմ ո լթ յո ւն ն է հա յցում ազգի և եկեղեցու բռնա բա րի չների ա նա րդա րությունը և բռ ն ո ւթ յո ւն ը պատ- ժելո ւ է

էԶ Ն Ի Կ >Լ 4 .Ո Դ >.Պ 08

1ՐեՐ (Г Ь Л Ч .Б ^ Б Г вП г Գ Ր իշ^Ե Ր Ը

Հ ՛հ ո ւ մ Հ գ ր / ՞ չ * ա ս ե լ ո վ Հ ա ս կ ա ն ո ւ մ

է ի ն ո ՛ չ թ է գ ր ե լ ո ւ ա ն շ ո ւ ն չ գ ո ր ծ ի ք ը , ա յ լ

ա յ ն ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը ( ո ր ը գ ր ո ւ մ կ ա մ

ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւ մ է ր ձ ե ռ ա գ ի ր ը ւԱ նցյա լում, տպագրության բացակա­

յո ւթ յա ն պայմաններում у գ ր ի ^ ե ր ը շնոր­

հակալ գո ր ծ են կատարել ինչպես անցյալի

մատենագրությունն արտագրելու , այնպես

և եղա ծ ստեղծագործական նոր արժեք­

ներով լրացնելու և Հարստացնելու ուղղու­

թ յա մ բ , Համարձակ կարելի է ա սել, „ր ե թ ե մենք չունենա յինք Կիլիկյան գ ր չո ւ­

թ յա ն դպրոցները 12— 13 դա րերում ք Ս յու­նյա ց գր չո ւթ յա ն դպրոցները 14— 16 ղ

բերում և միջնադարյան մ եր մ յուս գր չո ւթ յա ն դպ րոցները , ապա մեր հին

մա տ ենա գրությունը կորած կլիներ ա յն­պես , ինչպես անհետ կորել է մեր

Հարևան աղվանական ժողովրդի ողչ գրա. կա նոլթ յիլնը յ Մ եր հին հա յ Հեղինակների

ո չ մեկի ինքնագիրը (ա վտ ոգրա ֆը) , ինչ­պես Հայտնի է , մեղ չի հա սել, Մենք չո ւ -

նենՔ , օրինակ , Ո՛չ Խորենացոլ , „ ' չ ^Ժ Ի , " ՛է Ղև " ձ գ ե ր եցի , և „ ' չ է չ յ յռ լս

որևէ հին հեղինակի ինքնա գրերը։ Նրանց աշխատությունները մեղ Հասել են ուչ

շրջանի գրիչների ընդօրինակություններովև ե թ ե չ լի ն ե ր մեր գրիչները, բնական է ,

չէ ր Հասնի և մ եզ մեր Հին մատենագրող, թ յո ւ ն ը ։ Մ յուս կողմիցք ե թ ե գրիչները

մեր Հին գրա կա նությունը չՀաբոտացնեին սաեղծագոըծական ն „ր ա րժեքներով, ապա մեր միջնադարյան դրա կա նությունը չէր

ունենա ա յն փ ա յլը , ինչպիսին ունի և երևում է մեզ ա յժ մ :

Հ ա յ մատենագրության ասպարեզում

գրիչները , սակայն , կ ա ա ա ր ձ չ ա ր Հ Լ ֊

քավոր մի ա յլ գ ո ր ծ , նրանք իրենց ր ն գ օ -

րթ ա կ ա ծ ձեռա գրերում դրել և թ ո ղ ել են

իրենց հիշատակարաններում և հիշատակա­

գ ր ո ւթ յո ւն ն եր ը ( որոնք մ ե ծ արժեք են ներ­

կայացնում գիտ ութ յա ն համար, Գրիչները իրենց հիշատակարաններում ու հիշատակա­

գր ո ւթ յո ւն ն եր ո ւմ , սովորաբար, Հաղոր­դո ւմ են հետաքրքրական տ եղեկություն­

ներ արտագրության հանգամանքների, ժա­մանակի, գ ր չո ւթ յա ն վ ա յր ի , պատվիրա­

տուիդ ժամանակակից քաղաքական դեսր. քերի և բա զմա թիվ ա յլ խնդիրների մ ա ֊

սին, որոնք անգնահատելի ն յո ւթ են մերպատմության և գրա կա նությա ն Համար,

Հաճախ Հիշատակարաններում եղա ծ պատ­մական՝ տեղեկություններն ա վելի վստահե­

լի ե ն , բազմակողմանի լուսաբանված և ճշմարտացի է քան տ վյա լ ՛պատմական իրա­

դա րձութ յունը նկարագրող մեզ հայտնի ա յս կամ ա յն պատմագրի տ եղեկ ութ յո ւն .

Ներ ը : Հիշատակարաններն իրենց ժամանա­կաշրջանը ճիշտ արտացոլող հայելիներն

են յ Ո ւզո՞ւմ ես մոտից ուսումնասիրել

գրչի ապրած Էպոխան— թ ե ր թ թ ր ձեռա­գրերի Հիշատակարանները ւ

Ցավալի է ա սել, որ Հիշատակարան­ների և Հիշատակագրությունների* պատ­

մական ա յս կարևոր սկզյձա զբյոլրներիվրա Հա յա գիտ ությա ն մեջ հարկ եղած ո ս ֊

շա ղ բո լթ յո լն ը չի դ ա ր ձվ եր Նրանցից ք ը - չէրն են Հրատարակված , և. Հրատարակ­վածները սլաՀանխվող չա փ ով դեռ. չեն օգ­տ ա գործվում պատմական և. բանասիրական ուսումնա սիրությունների մեխ։ Հիշատա­կարանների փ՛ոքրիկ մողովա ծոլ Հրա,սա­րա կԼլ Է միայն Փիրղա լեմյս&ը իր Հ (,ո - ւոարք Հա յոց»—ում : Մ յուս Հրատարակված Հիշատակարանները տեղավորված են գ ը լ- իավորապես ձեռագրաց ցուցակքերոլյք ( Հ . Տաշյանի , Բ - Սարդս յա նի , Ն • Մ առի , ի . Լալա յա ն ի , Թ ոփ չյա նի, Ֆ ո^ի բեր ի , ս֊ մ յուսների) և Համեմատական տեքստերի առածաբաններում : Տա սնյա կ ՀազարավորՀիշատակարաններ , Հատկապես մեր և. Երոլյյաղեմի մատենադարս/ևների ձեռա­գրերի Հիշատակարանները, դ ե ռ սպասում են Հրատարակության ւ

Հիշատակարաններն ուսումնասիրու­թ յա ն ն յո ւթ են Հանդիսանում բա զմա թիվ թեմաների Համ՛ար : Ա յգ բոլորով մենքա յմմ նպատակ չունենք Ղբադվեէ! Մեզ Հետաքրքրում Է միա յն մի խ նդիր' ի՞նէ պայմաններում են գ ր ե լ ե ընդօրինակել մեր գրիչներն իրենց ձեռա գրերը տ

Հիշատակարանների ուսումնասիրու­թ յո ւնի ց ամենից առաք պարզվում Է , Որ գրիչների մ ե ծ մասը Հասարակ, պրոֆե­սիոնալ գ ր չո ւթ յա մ բ զբա ղվող մարդիկ են Հանդիսացել-. Գ ր չո ւթ յո ւնը նրանց մասնա­գ ի տ ո ւթ յո ւն ը , նրանց պրոֆեսիան Է Հան­դիսացել-. Ա յդ պ րոֆեսիա յով նրանք Հա­ճախ աշխատել ե% իրենց ոզՀ կյա նքի ըն­թ ա ցքում : Մեր մատենաղարսձում կանբա զմա թիվ ձեռա գրեր ք որոնց դրի& երը գ ր չո ւթ յա ն արվեստի մեխ զառամած ծ ե -

րռլնիներ են ւ

ՀՍՍՌ Մ ատենադարանի № 4107 ձե­ռա գրի Հիշատակարանից երևում Է , որ ձեռա գրի գր ի չը քառասուն ե երկու, տարի ա նընգՀատ գ ր չո ւթ յա մ բ Է զբա ղվել, գրելու մատը չորա ցա ծ Է ե ղ ե լ , աչքի լոլ յս ը պակասած Է ) բա յց դրիէը Համա­ռ ո ւթ յա մ բ շարունակել Է իր գր չո ւթ յա ն

արվեստը • էբա յց գ ի տ ե մ ք ա ս ո ւ մ Է գրի՜

չը ն իր Հիշատակարանում,--- որ գի ր դ բա­զում պակսութիլն կա և ա նթիլ թ էպ էտ որշատ կ ա յ, մեր կարն ա յդչա փ Է ր , ձեռս կու դողա յր և աչքս րնալ չէր ,„եսա՛ուլ, գրչի մատն չորացած է ր , միջի մաաամբո զ ր ե ց ա ք ... Ո՜Հ ղ՛որդ ի մ , Հիմ ա յ քառա­սուն ե լ երկու տարի է , որ մեր բանս այս է ր , ապա այսօր նման անղէսլ չէր եզեա լ, խիստ կու ամաչեմ ի ձեզն է , թ ո ղ ո ւթ ի ւն արարէք , ( թ ե ր թ 5 0 3 ) :

•բ սան և երկոլերորգ տետրակից Հետո գրիչը գնում է իր 42 տարվա աշխատանքի վերջա կետը . նա մա Հանում է , և նրա աշ­խատանքը շարունակում ք իր աշակերտը: Հունա ր գ ր ի չը , որը և թ ո ղ ե լ է իր փոք­րիկ Հիշատակարանը իր ուսուցչի թողած վաստակների և նրա մաՀվան մա սին,

ՀովՀաննես գրիչն իր 1458 թ վ է ^ գրածՀիշատակարանում Հա յտ նում է , որ ինքը ծերա ցել է , Հիվանդ է , աչքերը վատ են տեսնում և գրեց դառն սրտով և Հեծեծա ն­ք ո վ . է ա լքս ի լո ւս ո յ Էր պակասեալ ե լ կարո ղ ո ւթ ի էն ս < Ի զօրոլթենԷ^> խա- փանեալ. . . » ւ Հիշատակարանի վերջում նա խ նդրում է չմեղա դրել էրեն տառերի խոշո­րո ւթ յա ն և սխալների Համար ք որովհետև իր կ ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ա յդչա փ է ր , Հ ա ն մեղա­դիր քերուք խՈշորոլթեան ե լ սխալանաց

գրիս , ղի կարն մեր ա յս էր » I ( ՀԱԱ1ՒՄատենադարան, № 6 3 3 1 ) '

Մ խ իթա ր Ա նեցոլ 1338 թ Վ Ր ղ ր -*չափածո մ է գեղեցէկ Հէշատակաքս/նէց երևում է , որ նա ձեռա գէրը գր ել է ծեր Հա սա կում, դՈղացող ձեռքով -. Եվ նրան , որպես ծերունէ մ ա ր դ ո ւ, ջղա յնա ցրել է Ш—

մեն էն չ' Հէվ ա ն դ ո ւթ յո ւն ը , թա նա քէ թա նձ­րանալը , ճանճերի' գր չի վրա նստելը և

ա յ լ ն է

Հիշատակարանում նա գրում Է •

«Մ եծ վտանգի կամ յացս նեգուս,Զի խիստ յազթ-Ьд ցալն մարմնոյս,Ես ի ձեսացս գալալուս -՚յԱ յլ չեմ կարիլ տալ շար գՐ“ յս :Էնա էաւաւհլ ի յա յս շա լուս,Ու թանաքիս թանձրանալուս •

60 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Եւ մանսւլսւնգ ի յւս յո ք Սուս ,Дор հասարակ մրափելուս:Ել յանիծեսւլ այս սանսերուս, ի սնավաստկան կենդանուս,Որ միշտ նստին ի վերայ գրչուս,Ծըծհն գթ-սւնաքս գրերոլս:Կհլնէ իմ սրտիս այս ոչնչուս,Յգիտեմ* թ է ի՜նչ ասեմ նգովծԱոլս: Հիշատակարանի վերքում Անեցին գի­

մում է իր աչքերին, նրանցից լույս է խնդրում , որ պես զի կարողանա գրերին շսքր տալ ե Հգր չութ յան նաւշ-ը ծովափ Հասցնի ավարտի ձեռագրի ընդօրինակու­թյունը.

«Այլ Ьрр կու տաս իմ աչքս լուս,Որ հս ալ շար տամ գրերուս :Էյղրայր, մեզ մի' ղ)[ւէք գերուս ք Այս տաւլապեալ ողորմելուս ք Ինչ հնացալ տարիք մարմնուս,Պէսպէս ցսււհր յա յտ նի ծե ր ո ւս :Օ դ., թ է լԻսէր սար այս նասււս,Որ հասանէր յեգր ի ծովոԼՈ)Որ տեսանեմ գվ1փ ջք գ ր ո ւ ս .. .»

(ՀՍՍՌ Մ ատեն. № 4429) տ՜

Պ՛րոֆեսիոնալ գրիչները Հաճախ ըն­դօրինակել են ձեռագրերն առանց նախօ­րոք իմանալու, թե ո՞վ է Հանդիսանալու գրվող ձեռագրի պատվիրատուն , գնողը • Այդպիսի դեպքում նրանք վերքին Հիշա­տակարանում սլատվիրատոլի անվան տեղը բաց են թողնում, որպեսզի ձեռագիր գը- նոզի անուն ր Հետագայում գրեն այն տեղ լ Մենք մեր Մատենադարանում ՜մի շարք ձեռագրեր ունենք պատվիրատուի անունը Ր ա ց թողած՜ Հիշատակարաններով Հ

Գրիչների մեծ մասը Հասակավոր ( տարիքն առած մարդիկ են եղել, բայց մեկ մեկ պատ ա Հում են և երիտասարդ, պա­տանի գրիչներ: Այսպես օրինակդ թոխա. թում դրված գեղեցիկ գրչություն ունե­ցող մի ձեռագրի գրիչը-- 12 տարեկանպատանի ( ֊ . « . . .դեռ ել ԺԲ (12) ամաց գոլով. . . գրեալ եղել սա դ քաղաքն թ՜ո- խաթ» ,—գրում է իր Հիշատակարանումպատանի գրիչը , (ՀՍՍՌ Մատ. № 843) •

ՊատաՀում են քիչ թվով նաև կինգրիչներ* գրչուՀիներ յ Մեր Մ ատ հնադա­րան ի ձեռագրերից մեղ Հայտնի են մի քա­նի գրչուՀիներ ի անուններ' Հեզին ե , Մար­գարիտ , Եղիսաբեթ, Բրաբիոն, Մարիամ և ուրիշները ւ

Գրիչների մեծ մասը, Հատկապես նը- րանքէ ովքեր գրակա% *սև աշխատանք> կատարող պրոֆեսիոնալ գրիչներ են ̂ աշ­խատել են նյութական սուղ պայմաննե­րում :

1303 թվյիՆ գրած մի ձեռագրի գրիչՀայտնում է , որ նա ձեռագիրը գրել է' աղքատ ու չքավոր սեղանով. ղԳրհցի ղ ռ ա

աղքատ ել չքավոր սեղանով» ( ՀՍՍՌՄատ. № 6566, թերթ 354 բ ) :

Գրիչներ}, իրենց Հիշատակարաններում շատ են գանգատվում Հատկապես բնակա­րանային վատ պայմանների { ճբագ-լոլյսի պա կաս ության , ձմ եռը վառելափա յա չու­նենալու և այլ դժվարությունների Հա-մ ար :

Թորոս գրիչն իր պատվիրատուին՝ թագավորին ուղղած Հ իշատակաբանում գրում է . <Եւ ես գիտեմ, այս չէ թագա ֊ լոր ական իրք, այլ ոսկեգիր պիտէր ել ճ՛արտար գրչի ել ես շատ պատճառ ունէի, "Ր խափանէր դիս յայս ձեոնարկութիւնս տկարութիւն ել մ ութն խրճիթիս , ել Հողմ պախարու փոշեխառն փչելով ընգ պատուՀանս . եւ պաղն օդոյս • . .% (ՀՍՍՌ Մ ատեն. № 2544) ւ

Ծեֆիլ ՕՀանը 1663 թ • գրած իր մի ոտանավոր Հիշատակարանում գանգատ­վում է մթության և թղթի վատորակու­թյան Համար I—

«Հազար հարիլր երկու թուին,Գանգատ ու Սեմ սրագի մթի)ն,Այլ եւ յհտոյ այս խամ թղթին,Որ չի էրթ ա ր հետ իմ սրտին. .՛.Աչուիրս Է րաց ( լուսոյ պակաս,Գրիչը չհրթպր հետ շար տալին,Որն Է կաղ հւ որն Է կոր,ԹաԱաք սպգի ի մէջ թղթիս;

(ՀՍՍՌ Մ ատեն. № 5623 թ • 224 /է).

է Հ Մ Ի Ա ծ Ի ն 81

ւ^երունէ մէ այլ գրիչ գ^նգ^տ,լույ է ,որ իր աչքերը վատ են տեսնում' նեղվում

է *Ի խ , րքԻյ Խ *ԿաԲԻւքհ»* սաիսրի* էինքը վառել թոնիրը և այգ պայմաններում դրել ձեռագիրը, Նա գրում է .

«Գրեալ ե ղ ե լ վերացեալ Մարմնով , կու - րացեալ ա չքով' ի ծիւէԱ, Ի բք է1* , Ի կսւթ-իլէն, ջո? մա րթ ե մ , զթոլԱիրղ եմ

վ ա ռ եր . երեք շա հ»ւ «յֆայտս գ ն ե ր ֊ կարո մեր ա յո է ր *

(Լալայան ի ցուցակ, Է1 748)'

Մխիթար գրիչը գանգատվում է , որ գրելու թուղթը կոկ չէ , պարզկա օրեր են, չարդախը բարձր է ե կրակ չունի.

«Տ ե 'ս р -է քանի աշխասւեցայ, էս Մ խիթա ր գրիչ ոորա ,Թուղթ՛ս անկոկ ո ւ գրիչ ձ կ ^Յ ,Ա ւուրք ս ցուրտ “ ւ պարգիկայ , Չարդախս բարձր ո ւ կրակ չկա յ :

(Ալիշան, Հայապատում, ԷՀ 520) !

Հիշատակարաններում մեծ տեղ է տրված ժամանակակից քաղաքական անց ու գաբ-, ձերին ւ 8'■ատ գրիչներ իրենց ձեռագիրը գրել են փախուստի , գաղթականության ժամանակ : ձեռնարկում է գրիչը ձեռագրի գրելը, բայց Հանկարծ Հարձակվում է թշնամին և նա ստիպված է լինում մայր ձեռագիրը ե նրանից արտագրվող նոր ձե­ռագրի մագաղաթը շալակած, թանաքա­մանը իր գոտուն կապած, տեղից տեղ փախչել և փախստականության պայման­ներում ավարտել ձեռագիրը : ՀՍՍՌ Մա­տենադարանի № 5707 ձեռագրի գրիչըպատմում է , որ թշնամին Հարձակվել է Տա-

թ!ւի վանքի վրա, իրենք ւիախել են , ձեռա­գիրը գրել է փախս տ ի Ժամանակ. «&ւ ես ծանրաբեռն մարմնով ղթուղթ ե. զօրինակ , գրիչ և զթս/նաք է յոլս իմ բարձեալ ի Հետ գնայի, կարդայի- եւ որ չափ ժամ անէ ի . . . մատեանս գրէի բազում չա՜իչարանօք • • • զ ի ուր սկսալ, անդ ոչ կառ զկատարումն*

(թ . 416 г ) * ,

1428 թՎԻն ընդօրինակված մի ձեռա­գրի գր ի չ պատմում է , որ ձեռագիրը գրել է փախստական վիճա կում, գոնե դ ո ւռ ըն­

կած ժամանակ. *Ա յս երեք ամ Հ » , գրում է գ ր ի չը , Հոր (Սքանդարը) յա մէն տարի գա յ . եւ ալար ե ւ գերի արար ղաչխարհն մեր գվա ն ե ւ զՈսաան. ե ւ ապա առեալ ղամարն Վան- եւ մեք փախստական եղաք ամենեքեան առՀտսարակ ■ . . ի օտարաշխարհ շրշեցաք ի գռ ն է դ ո ւ ռ ...- » (ՀՍՍ1Ւ

Մ ատեն. № 5568 ) ■Հովհաննես Երզնկացին իր 1313 թ '

գրա ծ մի Հիշատակարանում Հա յտ նում է , որ քաղաքական անբարենպաստ պայմաննե­րի պատճառով իր ձեռագիրը ստիպված է եղել դ ր ել երեք տարրեր տեղերում զՄասնինչ ի .ը.աս Տ ա թ է ի , . . . մասն ինչ Իվասն Հերմոնի ե լ մասն ինչ ի վանս Եղ-ուարգու) (ՀՍՍՌ Մատ. № 1198):

1369 թ - գրա ծ մի ձեռա գրի Հիշատա­կարանում կա րգում ենք . . . էԶունէա ք խա­ղա ղութիւն . կէս մի յա յս քաղաքս գ ր ե լո վ , ե լ կէս մի յա յլ քաղաքս գլ՛ելով եւ այս­՛՛/է " չր Ւ ՚գ ա յե ւո վ աւարտեցաք* ( Հ . Տա շ-յա նի ցուցակ , էք 718) •

Գրիչները վրդովմոձւքով են խոսում ի- րենց ժամանակի ծանր ՀարկապաՀանԼու-թ յ ա ն մ ա ս ի ն , ո ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ տ ե ղ ա ց ի ն ե ր ը

Հաճախ Հարկադրված են լինում վաճառքի Հանել իրենց երեխաներին : Այսպես ( օրի­

նա կ, 1301 թ ■ ԳՐա* Դ <Ի լատակագ՜իրպատմում է , որ ծանր Հարկերի պատճա­ռով տեղացի Հա յերը ստիպված են եղել վաճառքի Հանել իրենց աղաներին ո ւ աղ- չի կ ն ե ր թ ■ « . . .զաղէտ ե ւ զողբ տարակու- սանց ո՜ պատմեսցէ , զի խիստ եւ յա ն Հնա­րին Հա րկա պ ա Հա նքռթենէ ծախեալ լինին ուստերք ե լ դսաերք աշխարհիս մ՛եր. եւ

րաղում գեղ ք ա լեր ե լ ա Ա ա նդիստ * .

(ՀՍՍՌ Մ ատ են. № 380, թ ■ 311 ր ) «1775 թ • ընդօրինակված մի ձեռագրի

Հիշատակարանից իմանում ե ն ք , որ ձեռա­

գրի տերը Հարկադրված է եղել վաճառել

ձեռագիրը և ա յդ դրա մով ազատել գեր ու-

է * Ս* ԻԱԾԻն

թ յո ւն ից եղբորը յ աղ ք կան և Հարսին.(տե՛ս ՀՍՍՌ ՄшшЬЪ. № 1 8 8 1 ) '

Վար գան գրիչն իր 1583 թ ■ դրած Հի­շատակարանում Հար/լապաՀանքոլթյաՆծ՜անրանալու մասին Հետե յա Հ , կ գրում . « ծ ւ ա րգ գբեցա լ սուրբ Աւետարանս ձե- ռա մբ անիմաստ գՐչի մեղաւոր Վաբդանի ի գառն ե լ ի նեղ ■համտնակիս , յո բո ւմ նեղիմք ի ՀաբկապաՀանքութենկ յա նօրի- նաց , զի եւս քան զեւս սաս տ կա ց ա լ բ ռ ն ո լ- թ իւն ե ւ նեզոլթ իլն ի վ երա յ ազգիս Հա ­յո ց վասն ծովացեալ մեղաց մերոց» (ՀՍՍՌՄ ատեն. № 6003 , թ ■ 226 ***)«

1464 թ վին գրվա ծ մի Հիշատակարանիգրիչ գանգատվում կ , որ Բ *թ ը տարի կ ինչ ժողովուրդը տառապում կ ծանր Հար­կապահանջությունից : գր ո ւմ կ . զիաննէ (7 ) տարի ղաշխարՀս սաՀոլն ել երերուն պաՀեաց ի ՀարկաոլաՀանջութեան դ ի տա- ռապանս ել ի չարչարանս. . . Հայրք ղոր­դիս ուրանային. . . » (ՀՍՍՌ Մ ատեն. №3 7 6 9 ) . '

Գրիչների վրա ծանր տպ ա վորություն կ թ ո ղ ել ժամս/եակի Հարստահարությունը և ալան թա լա նը ւ Նրանք իրենց Հիշատա­կարաններում նման փասաերը զ ա յր ր լյթ ո վ են արձանագրում :

1589 թ • գրա ծ մ ի ձեռա գրի Հ ի լ աաա./լարանում կարդում ե ն ք . Հ . . .ի մ եք դառ-

նութեա ն գրեցի ղսա դա ռն %‘լ դժոլա ր տանշանօք. , . բա զում վշտօք Հասայ ի

ՎեՐէ Գ ՐԻ"* (ՀՍՍՌ Մ ատեն. № 1Տ69) տ 1498 թ . գրվա ծ մի ձեռագրի հիշШШШ֊.

կագիր Հ ա յո ց ո ւմ կ ' որ սուլթանն ավերա­ծ ո ւթ յո ւն կ կատարել իրենց շրջանում և երեք տարվա Հարկը մի տարում վերցրել. էՍ ոլլթա նն», գրում կր գ ր ի չը , զկա ծ ալեր աշիարՀիս . ղերեք տաբուն մա լն երեք ամ- սումն կա ռ» ։ Վերջում գրիչն անիծում կ

սուլթա նին. էԱստոլած զիւր ումրն կարճանե» (ՀՍՍՌ Մ ատեն. № 3«99)՛՛

Մ ուրադ գրիչն ի՜ր 1684 թ • դրա ծ Հի­շատակարանում խնդրում կ անմեղադիր լինել գ ր չո ւթ յա ն վա տ ությա ն Հա մա ր , որովՀետ և'

Հ Հ ե ծ ելա շարժ ե ղ ե լ ՛մեր աշխարհիս , Սիրտս պաղ կր Հետ տումարիս»

(ՀՍՍՌ Մատեն. № 146)»իսրքսյել գրիչն իր Հիշատակարանում

պատմում կ թ շնամ ու բռնութ յունները տե­ղացիների նկատմամբ և վ ա յո ւմ . Հ . . .Գ ե ­րեցին, թա լա նեցին. . . Հա յր ղորդի կան- չ է ր , իսկ մ ա յր * ցդոլստ րն. վաՀյ ե լ եղո՜ւկ ազգիս Հ ա յո ց տ ի թ ի ւ ս * Հա յոցՌԻԹ (1 5 8 0 ) . երանի մ եռելին ք վ ա ՜յ կեն­դան „ յն » (ՀՍՍՌ Մ ատեն • 4173 , թ ե ր թ 95 ա ) ւ

( Շարունակել ի )

4 ՞ Հ . 4ոԿ«. ս*շ. и.г>1чии1гваъ

( « • էշմիա ծՕ ի Գեւ-սււյույն Гш^Кпг К |п г В п ]|1 ւյի տ . Г ш г а т г ] Ш г |

Հ Շ 8 Տ 1 Մ Շ Ր Ո Ի Թ 8 Ո Ի * ե

№ՄՐԱԳՐՈհ»6 ՈԻննԸՆԴՈՒՆՈՒՄ է 7ՈԴՎԱԾՆհՐ ЭЬ ՍՈ֊ԱյՏԱԿԱՆ

ԱԻՈ^8ՈՒՆԻ8 ե>Լ »ե ԱՐՏ ԱՍ 112 ՍԱՆԻ В

МЛЧИ-РПЬЮМ» ՃԱՍՑեՆՀ0.01.0.1.Ս .Ն ՍՕՈ>

ч .и .ч .а р с п .ч и .в , г ^ я и 'Ы к ^ ь ъ . о . 1 г о а т к и >№ ,ь р о к » в о кА рм янская ССР, В агарш ап ат, Редакция ж урнала „Эчмиадзнн“

«ейасО оп օք № е т а ^ п „В сЬ вй ш Ы п " У авагзЬ ара1 Агшеп!ап, ՍՏՏ^.