Ê Z§ ʸv» ÉZÅÄ»Z¿²ÀmÈ ]Y Ê ] Ê ZÀ Ŀ³ À» YÄ»ZÀÅZ È Z¼u Z] · É{ƒY€e Á É|¼¯ šÂ¿ Á{ Ä] Y• Ê]{Y cZ¿ZÌ] Á cÓZu ½Â—Ô§Y †Z£M •{

ة فرهنگ و ادبیات عامهماهنامدو

8031 بهمن و اسفند، 03، شمـارة 7 سال

یفارس یمحل یهانامهجنگۀ رابط یبررس یشناسگونه منظر از شاهنامه ۀحماس با

4مساعد نایم 3(یقنوات)یجعفر محمد 2یامام نصرالله 1*منوچهرجوکار

(83/88/8031پذیرش: 2/1/8031)دریافت:

چکیده قلمرو تا گونه نیا ةدامن .ردیگیم دربر حماسه یادب گونة را یفارس راشعا از یتوجهقابل سهم

یهوا و حال با هستند ییهامنظومه یمحل یهانامهجنگ. است شده دهیکش زین یشفاه اتیادب و یمثنو قالب در شعرها نیا. اندشده سروده شاهنامه از دیتقل و ریتأث به مشخصاً که یحماس

یهایدلاور ز،یآممبالغه فیتوص و یداستان یتیروا با که هستند هزج بحر در گاه و اربمتق بحرسروده از پس هامدت تا و دهندیم شرح یی راایجغراف ةمنطق کی از یخیتار یافراد ای فرد

یکارکردها ،یافهیطا و یمحل اختلافات درو ،دارند تیمقبول منطقه آن مردمان انیم شدن، نیخوان و فیطوا سران انیم جنگ به گاه خود، موضوع بهبسته هانامهجنگ. نددار یغیتبل

مردمان از یگروه نبرد گاه و پرداخته یمرکز حکومت با گروه کی نزاع به یموارد در و منطقه خوارداشت ای بزرگداشت و« جنگ» عنصر. اندکرده تیروا گانهیب یروهاین با را یامنطقه نیا در. رودیم شماربه شعرها نیا یاصل ةیما و هیپا ،یامنطقه و یمحل حوادث و هاتیشخص داوداتیح نامةجنگ ،یدلوار یسعلیرئ نامةجنگ یعنی ،رانیا جنوب یمحل نامةجنگ سه مقاله

نیا. اندشده یبررس یشناختگونه و یسبک جهت از یراویل تابناک بر نامةجنگ و شبانکاره و

(مسئول ةسندینو) اهواز چمران دیشه هدانشگا یفارس اتیوادب زبان اریدانش.8

*[email protected] .اهواز چمران دیشه دانشگاه یفارس اتیادب و زبان ةبازنشست استاد .2 .یاسلام بزرگ المعارفةدائر پژوهشگر .0 .هوازا چمران دیشه دانشگاه یفارس اتیادب و زبان یدکتر یدانشجو .4

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

67

و لحن نیهمچن و یحماس متون گرید و شاهنامه یادب و یزبان کسب از آنکه با هامنظومه دارند؛ حماسه ةگون با زین یاساس یهاتفاوت اما ،اندرفتهیپذ یفراوان ریتأث هاآن یگووگفت نیا در عادتخرق و یمل صبغة ،یپهلوان ،یداستان ،یااسطوره نةیزم همچون ییهامؤلفه

و ستین ملت کی یهاآرمان یراستا در هاآن اهداف اکهچر ندارند؛ یمل رنگ. ستین هاسروده منظر از ما، باور به نیبنابر اند؛یشخص اهداف و هاآرمان به دنیرس دنبالبه اغلب قهرمانانشان

ریتأث ازمنظر هانامهجنگ همه نیا با. دینام« حماسهشبه» دیبا را هاسروده نیا یشناسگونه و عیوقا ثبت لحاظ از زین و یفارس زبان قلمرو یهاهنگفرخرده و هافرهنگ بر شاهنامه و توجه ستةیشا شعر در یبوم اصطلاحات و واژگان یبرخ یریکارگبه و یمحل حوادث . اندیبررس درخور

.یادب نوع حماسه، شبه ،شاهنامه حماسه، یهامؤلفه ،یمحل یهانامهجنگ :های کلیدیواژه

مقدمه. 8 ـ 8112) نیدارو کرده، توجه یعلم یشناسنوع به که یسک نینخست رسدیم نظربه

دهیآفر مجزا صورتبه اهانیگ و جانوران اجناس، که باور نیا به یو. است بوده (8113 نیا اساس بر. ساخت مطرح یعلم طوربه را یبندرده مبحث و کرد دیترد اند،شده

شدند یبندگروه ددارن هم به که ییهاشباهت به توجه با زنده موجودات ،مبحث آن در و ستین رونیب قاعده نیا از دانش کی منزلةبه زین اتیادب .(81: 8011 سا،یشم)

یادب انواع یاصل هدف. است شده مطرح دیجد یةنظر کی منزلةبه یادب انواع مبحث هاستآن یساختار و یدرون مختصات و هاتفاوت و هاشباهت اساس بر آثار یبندطبقه

و محتوا یگاه البته،. شود حاصل هاآن از یترقیدق و بهتر شناخت ارک نیا با تا است متفاوت هاآن ظاهر و ساختار کهی حال در دارد، شباهت هم به یادب آثار یةمادرون

.(81 ،همان) است متفاوت هاآن یمحتوا اما ؛هستند هیشب ظاهر در عکس،به یگاه و و ساختار هم و محتوا جهت از هم آثار هک است نیا یبندطبقه در اصل آنکه حال

.رندیگ قرار طبقه کی در یظاهر شکل یهایدگرگون خوشدست امروز به تا گذشته از آن یهامؤلفه و یادب انواع یةنظر

یتراژد و یکمد نوع دو به را یادب اناتیب و حالات افلاطون آغاز در .است شده اریبس به را یادب انواع ارسطو سپس و دانستیم یتراژد ةمقول از زین را حماسه و کرد میتقس

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

66

و پژوهشگران .(823 ،832: 8031 کوب،نیزر) کرد یبندطبقه حماسه و یتراژد ،یکمد انگاشتندیم مطلق یادب انواع از را ارسطو یبندمیتقس یمتماد یهاسده تا یادب منتقدان

یةنظر (213: 8033) نیستآ و ولک نظر به. بودند قائل یقیدق مرز و حد هاآن یبرا و کند؛یم یرویپ« انواع خلوص» دةیا از و است دهندهنظم و یدستور ،ییارسطو کیکلاس

پردازانهینظر بیشتر کهی حال در ،زندیامیب گریکدی با دینبا یادب یهاگونه که معنا نیبد یهاگونه از جدا کامل، طوربه یادب انواع از کی هر که رندیپذینم امروزه یادب انواع

با بلانشو سیمور و تودروف دا،یدر ژاک چون یپردازانهینظر ،یرو نیبد .باشد گرید و رگونهیز ،ختهیآم انواع به توانیم نگاه نیا رهگذر از و مخالفند انواع قیدق یمرزبند

قابل« گونهشبه» و« رگونهیز» چند به خود گونه هر که معنا نیبد شد؛ لئقا گونهشبه .است میتقس

یحماس گونۀ شبه ۀمثاببه یمحل یهانامهجنگ .2 ةشاهنام و است بوده امروز به تا گذشته از اتیادب یاصل یهاگونه از یکی حماسه شدن، سروده از پس که است جهان و رانیا یمل یحماس آثار نیترمهم از یفردوس

،نامهبهمن ،نامهسام یپهلوان یهامنظومه. است افتهی یفراوان مقلدان و روانیپ نامهخاوران ،مهنایعل چون ینید یهانامهجنگ و ارنامهیشهر ،نامهکوش نامه،گرشاسب . اندشده سروده شاهنامه از دیتقل به که روندیم شماربه یمتون از یدریح حملة و

از دیتقل و ریتأث به که دانست دیبا ییهاسروده شمار در زین را یمحل یهانامهجنگ« حماسه گونةشبه» دیبا را ادشدهی متون همة ما گمان به. انددرآمده نظم به شاهنامه

که چنان ـ حماسه یادب نوع یهامؤلفه یبرخ از یبرخوردار نیع در؛ زیرا کرد محسوب ی،گذارنام نیا. اندحماسه ژانرِ یاصل یهامؤلفه فاقد ـ گفت میخواه لیتفصبه ادامه در

. است...« و ینید ،یمصنوع و یعیطب» به یحماس متون مرسوم یبنددسته از فارغ البته بحر و یمثنو قالب در معمول طوربه که است ییشعرها یمحل یهانامهجنگ از منظور

و هاجنگ ز،یآممبالغه یهافیتوص و یداستان یتیروا با هزج بحر وگاه متقارب شاعران. دهدیم شرح ار ییایجغراف ةمنطق کی از یخیتار یافراد ای فرد یهایدلاور

از پس هامدت تا یرو هر به و اندناشناخته یبرخ و شناخته یبرخ هانامهجنگ نیا

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

67

یمحل اختلافات و هانزاع در ،بوده یتیمقبول دارای منطقه آن مردمان انیم شدن، سروده نیا قیدق تعداد. اندداشته زیافتخارآم و یزشیانگ ،یغیتبل یکارکردها ،یافهیطا و

گسترده یدانیم پژوهش به ازین رانیا از منطقه هر در و ستین مشخص هانامهجنگ یهانامهجنگ حجم .است شده ییشناسا هاآن از یشمار تاکنون اما دارند؛

ای بزرگداشت و« جنگ» عنصر .است تیب دوهزار تا تیبد کصی از شدهیگردآوربه شعرها نیا یاصل ةیما و هیپا ،یامنطقه و یمحل حوادث و هاتیشخص خوارداشت

ستیز سابقة که یمناطق ژهیوبه رانیا مناطق شتریب در ،رودیم گمان. رودیم شمار بوده مهاجم گانگانیب با برخورد نقطة که مرزها در ای داشته یحاکم ـ خان و یاتیلیا

توجه تهنک نیا به دیبا ،نیهمچن. افتی را شعرها گونهنیا از ییهانمونه توانیم است، هاآن سراغ دیبا گاه و اندشده حفظ عامه فرهنگ قلمرو در عمدتاً شعرها نیا که داشت

.گرفت مناطق نیا مردمان یشفاه فرهنگ در تنها را لیدلبه گرید یسو از و بوده یافهیطا و یلیا ةمنطق ییسو از که رانیا یجنوب ینواح

شدن سروده یبرا است، بوده هگانیب متجاوزان با یریدرگ محل ییایجغراف تیموقع کاربرد امروزه، .است داشته یمناسب یفرهنگ و یاجتماع یهانهیزمی محل یهانامهجنگ

نامهجنگ» و( او تمسخر و ریتحق یبرا کس فلان به) «بستن تیب» رِینظ یاصطلاحات به که طورهمان« )یخوننومهجنگ( »یخانوادگ یدعواها هنگام به« )کردن درست

ادگاری ،ینواح نیا مردمان از یاریبس زبان در( گفتندیم« یخونشاهنومه» نامهشاه در خود نیا که است منطقه نیا مردم نیب در ییسرانامهجنگ رواج و تیاهم روزگار

ییسرانامهجنگ به هاآن ضیتحر و شاهنامه با یمحل شاعران انس بیانگر حال نیع مردم نیب در کتاب نیا زیانگشگفت حضور و وذنف و ـ نیخوان یبرخ قیتشو به گاه ـ

و کِشم» نامةجنگ ،«یدلوار یسعلیرئ» نامةجنگ ،«یاریختب» نامةجنگ جملهاز است؛ و یراویل) «یراویل تابناک بر» نامةجنگ و «شبانکاره و داوداتیح» نامةجنگ ،«جرون .اندبوده معروف مناطق نیا مردم انیم( حصار جنوب یمحل نامةجنگ سه ،یفیتوص ی ـلیتحل روش از ستفادها با مقاله نیا در

و «شبانکاره و داود اتیح» نامةجنگ ،«یدلوار یسعلیرئ» نامةجنگ یعنی ران،یامؤلفه دادن نشان. است شده یشناسگونه و یسبک یبررس «حصار و یراویل» نامةجنگ

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

67

با سنجش در نامهجنگ نةگوشبه نییتب و شعرها نیا در ییروا یهاوهیش و حماسه یها پژوهش نیا لةئمس و هدف نیترمهم شاهنامه، یاثرگذار و نقش بر دیتأک با حماسه ژانرِ

.است

پژوهش نۀیشیپ. 3 گرفته صورت یفراوان یهاپژوهش یحماس آثار و حماسه یبررس و نقد ،یمعرف در

یحماس ثارآ یمعرف و حماسه یادب نوع یمعرف به (8032) صفا نخست جمله،از است؛ چهار مشخص طوربه حماسه یادب نوع یمعرف با (8032)ی کدکنیعیشف. است پرداخته

حماسه ژانر از خارج ندارند را هامؤلفه نیا که یآثار و شمردیم بر آن یبرا را عنصر یشناختگونه دتریجد مطالعات به توجه با را یادب نوع نیا (8011) زین سایشم. داندیم

یاساس یهاهیپا از یکی (8011)ی کزاز. است نوشته آن یبرا یشخصاتم ،کرده یبررس... و ینید ةحماس جملهاز مصنوع یحماس آثار نگاه نیا با و داندیم اسطوره را حماسه

است معتقد ،یعیشفدیدگاه دییتأ ضمن (8013) زین دنلویآ. نامدیم« نیدروغ ةحماس» را یباستان یهااسطوره و دارد وجود اسطوره و حماسه نیب ینیادیبن و استوار ارتباط

.اندافتهی یتجل یحماس یهاداستان و حماسه شکل و ساخت در افتهیرییتغ یشکلبه

در و نگرفته صورت یچندان مستقل کار ،مجموعدر ییسرانامهجنگ ةدربار نشده منتشر یپژوهش اساساً ما یجووجست برابر زین یمحل یهانامهجنگ خصوص

معتقد و پرداخته رانیا در ییسرانامهجنگ سابقة به (8031) (یقنوات)ی جعفر .است حماسه ژانر در ندارند، را حماسه یادب نوع یاصل عناصر از یبرخ هانامهاین جنگ است با یکتاب. کار رودها بهآن یبرا« نامهجنگ» عنوانِ نیهم است آن بهتر و رندیگینم قرار نیام محمد قلم به (8031)ی در یفارس اتیادب در ییسرا هامنجنگ و نامهجنگ نام

، داستیپ نامش از که گونههمان و است شده منتشر افغانستان انیبام در یحجت ابتهاج .است کرده یبررس را افغانستان نیسرزم در شدهسروده یهانامهجنگ

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

78

هامؤلفه و ملاحظات ف،یتعار حماسه؛ .4نامهجنگ یبررس به نظر است. شده نوشته و گفته اریبس یحماس شعر و حماسه ةدربار

مؤلفه سةیمقا و شعرها نیا در یحماس عناصر یبررس لزوم و مقاله نیا در یمحل یها در ملاحظات و فیتعار یبرخ طرح از حماسه، شبه با یحماس متن کی یاصل یها

.میریناگز حماسه خصوص

اراده و یآزاد نیب که است ملت کی ةکودکان یآگاه بازتاب حماسه هگل نظر از ملل شعر حماسه: »دیگویم زین نیلامارت .(802: 8033 ،دوبرو) شودینم قائل یتفاوت و ختهیآم هم به قتیحق و الیخ ر،یاساط و خیتار که آنگاه ملل، تیطفول هنگام به ،است را نظومم ةحماس یآلمان جیکولر .(13: 8011 سا،یشم: از نقلبه )« است ملت مورخ شاعر یبرا که است ییهارخداد یتوال تگریروا که کندیم یمعرف یشعر قالب نینخست وجودبه منظوم شینما آن، از پس است معتقد و دیآیم وجودبه یپهلوان یهاتیشخص

تفاوت و استوارند انسان ةاراد با سرنوشت انیم ةرابط بر دو هر داردیم اظهار و دیآیم صفا،. (831 ـ 837: 8033 ،یطاهر) وگوستگفت نوع در نهات حماسه و منظوم شینما

و هارشادت و هایپهلوان فیتوص و شرح به آن در که داندیم یوصف شعر را حماسه عنصر دو را یپهلوان یهاداستان شرح و یمل ةصبغ یعنی پردازد؛یم ملت کی مسائل

را حماسه (28: 8011)ی مختار .(4 ـ 0: 8032 صفا، :ک.ر) شماردیم حماسه یاصل کی فولکلور و افسانه خ،یتار اسطوره، از یازهیآم که داندیم ییروا بلند منظوم داستان

با و تابوآب با را ملت آن قهرمانان زیافتخارآمی هادادیرو و هایقهرمان و است ملت یبندمیتقس از پس (11ـ 74: 8011) سایشم ،نیهمچن. دهدیم شرح لیتفص و طول منزلةبه هاآن از و داندیم مشترک یحماس آثار ةهم در را یموارد حماسه، انواع

مختص و یذات هایژگیو نیا از یبرخ م،یبنگر کین اگر که کندیم ادی حماسه مختصات و واناتیح ها،یشهسوار و هاجنگ وجود: از نداعبارت هامؤلفه نیا ستند؛ین حماسه

یندگینما ولا،یه ای اژدها کی با قهرمانان ةمبارز ،حماسه در ییجادو و یعیرطبیغ اهانیگ یمحلیب و قهرمان به یزن ای ییزدبانویا عشق ان،یخدا جنگ و قهرمانان یسو از زدانیا

بهتن یهاجنگ قهرمان، زیآممخاطره یسفرها قهرمان، پهناور قلمرو زن، نیا به قهرمان یبررس با . ... و ییگوشیپ ماسه،ح در بیفر جملهاز سلاح انواعکاربرد قهرمانان، تن

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

71

افسانه در بلکه ؛نیستند حماسه ها مختصیژگیواین از یبرخ که میابییم در موارد نیا شکل یاحماسه است ممکن ،نیهمچن. شوندیم دهید زین انهیعام یهارمانس و ها .باشد هایژگیو نیا از یبعض فاقد که یحال در ،ردیبگ

یقهرمان و یپهلوان ،یداستان یهانهیزم دیبا یحماس شعر ،(3: 8072)ی عیشف نظر از با زین (24: 8011) دنلویآ. باشند عادت خرق و یمل ةصبغ دارای نیهمچن. باشد داشته

ةنیزم وجود و داندیم حماسه یاصل عناصر از را عنصر چهار نیا او سخن دییتأ و یعیشف نظر ما، گمان به .کندیم ذکر حماسه یاصل عناصر از یکی زین را یااسطوره

کی در ن،یبنابرا و است مانع و جامع یاریبس حدود تا حماسه خصوص در دنلویآ از یبرخوردار: از نداعبارت یمل ابعاد در یحماس متن کی عناصر نیترمهم ،یبندجمع و هایپهلوان شرح با همراه اثر یداستان ریس داستان، حوادث و هاتیشخص یمل صبغة سلوک در عادت خرق و اشخاص و حوادث یریاساط نةیزم ها،تیشخص یاهیقهرمان عام تیمقبول یحماس متن کی یبرا دیبا همه نیا. داستان حوادث وقوع و هاتیشخص

و رشیپذ نیا یفرهنگ و یاجتماع یهایدگرگون و زمان گذر و باشد داشته دنبالبه را و یداستان ریس جزبه که است روشن. نسپارد یفراموش دستبه را عام تیمقبول یاصل یهامؤلفه و مهم عناصر گرید قهرمانان، یهایدلاور و هاجنگ شرح و یتگریروا

اطلاق یادب یشناختگونه منظر از ،نیبنابرا .ندارند حضور هاحماسهشبه در حماسه موجه( یخیتار و ینید خواه و باشد یمحل نامةجنگ خواه) ییشعرها نیچن به« حماسه»

تسامح یرو از دیبا شعرها گونهنیا یبرا را حماسه اصطلاح کاربرد و رسدینم نظربه .دانست

شاهنامه با سنجش در یمحل یهانامهجنگ در یحماس عناصر یجووجست. 5 یعرفان و ینید و یخیتار حوزة در یدیتقل یهانمونه ،یفارس زبان به شاهنامه یبرا اگر

نیا ریتأث ندیبرآ زین یمحل یهانامهجنگ رود،یم انگم م،یباش لئقا 8مسخره و طنز و دهید که طورهمان. بود تواند عامه فرهنگ حوزة بر یحماس شعر موضوع در کتاب

بروز و حضور و عامه ادب به بالا شدةی ذکرهایبندمیتقس از کی چیه در ،شودیم که است نیا انگریب عامه ادبی هاپژوهش یبررس اما ؛است نشده توجه آن در حماسه

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

72

ز،ین اندسروده یفردوس ةشاهنام از ریتأث و دیتقل به یمحل شاعران که ییهانامهجنگ .است شده شمرده حماسه

پنج ای چهار ابتدا در معمولاً هاآن که دهدیم نشان این پژوهشگران فیتعاری بررس یانواع به را حماسه یبندمیتقس کی یط سپس. شمارندیم بر حماسه یبرا یژگیو

: 8032 صفا، ؛70: 8011 سا،یشم :ک.ر) کنندیم میتقس.« ..و متأخر ،یثانو ،یسنت» همچون

یهایژگیو تر،روشن عبارت به شود؛ینم دهید هانوع نیا یتمام در هامؤلفه نیا که( 3. شودینم دهید...( و ینید ،یخیتار) هیثانو ةحماس در ه،یاول ةحماس یبرا شدهبرشمرده

ةصبغ ةمؤلف مثلاً. است هیاول ةحماس فیتعار ناقض ه،یثانو ةحماس فیتعار ،نیهمچن یهامنظومه نیا از یبرخ علاوه،به ؛ی نیستنید یپهلوان یهامنظومه از کی چیه در یمل

هاآن تیها لبرتیگ که هستند عاشقانه ـ یپهلوان داستان کی واقعدر حماسه، به موسوم یاصل مضمون مثال، یبرا ؛(881: 8034هایت، : ک.)ر هحماس نه و نامدمی رمانس را

به دنیرس یبرا سامی هاجنگ و نیچ فعفور دختر و سام انیم عشق نامهسام ةمنظوم ةمنظوم در ،نیهمچن .(8030 ،یانیرو حیتصح نامه،سام :ک.ر) است یشخص ةخواست

در که آنجا تا) است قدرت کسب یبرا اریشهر یهایقهرمان و هاجنگ تمام ارنامهیشهر از دفاع در نه و!( جنگدیم رستم خاندان یعنی ،خود ةخانواد با داستان از یقسمت ارنامه،یشهر :ک.ر) است یملة مؤلف فاقد ،یرو هر به و دشمنان برابر در خود نیسرزم .(71ـ 10: 8037

لحا نیع در اما د؛ینمایم دیتقل رقابلیغ بودن، لیبدیب لیدلبه اگرچه ،شاهنامه دیشا. است ییسراحماسه حوزة در بیرقیب یسرمشق و رومندین یازانندهیانگ و محرک

نخست نگاه در که است نیا شاهنامه ماندن لیبدیب لیدلا نیترمهم از یکی ،گفت بتوان همان ةدییزا خود« یحماس رنگ» نیا و دارد یحماس رنگ گرید اثر هر از شیب

. میآورد حماسه ةگون عناصر نیترمهم منزلةبه نیشیپ مدخل در که است ییهامؤلفه یةلا داند؛یم هم با متناسب و هماهنگ یةلا چند یدارا را یفردوس ةحماس یمختار

و هایدلاور ةدربار دوم یةلا ران،یا خیتار و شاهان سرگذشت ةدربار نخست یبرا تلاششان یچگونگ و هاآن زیست و جنگ یماجرا و پهلوانانجهان یهایپهلوان

تا آغاز از بد و کین انیم مبارزات ةدربار سوم یةلا و است یمل یهاآرمان به دنیرس

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

73

فرهنگ ذات عمقِ و یگستردگ گر،یهمد مکمل یةلا سه نیا یو نظر در. است انجام هستند، هیلا کی تنها که گرید یهاحماسه با رو نیا از و دهندیم نشان را یرانیا

چون ییهاحماسهشبه که است روشن (.801ـ 843 :8011 ،یمختار) است متفاوت معتقد (818ـ 813: 8031) آموزگار. هستند ییهاهیلا نیچن فاقد یمحل یهانامهجنگ یفردوس و آن یمحتوا تا است مطلب انیب ةنحو در شتریب یادب اثر کی یبزرگ که است

وجوه از گرید یکی رودیم گمان اما دارد؛ یبرتر گرید انیسراحماسه بر بابت نیا از زینیب است شده سبب که است یفردوس خود به معطوف شاهنامه یبرتر و یبزرگ مهم باب در خود معروف رسالة در میقد ونانی یبلاغ و یادب منتقد نوسیلونگ بماند؛ لیبد

یصدا یعال نمط» است نوشته خواند،یم یسخنور( اسلوب جزالت« )یعال نمط» آنچه در میبخواه را سخن نیا اگر ؛(083: 8070 کوب،نیزر)« است اربزرگو یروح یعال

است، یعال نمط دارای کمال به کتاب نیا که میریبپذ و میببر کاربه شاهنامه خصوص یفردوس نام به یبزرگوار روح پژواک شاهنامه که است نیا نوسیلونگ سخن یمعنا

دیتأک سپس نوسیلونگ است؛ انیرانیا یجمع و بزرگ روح پژواک زین خود او و است و عظمت و علو به مربوط بلکه ؛ستین بسته لغت و انیب و زبان به یعال نمط» کندیم

. (082، همان)« شودیم افاضه و الهام سخنور ذهن به که است یصوَر و میمفاه قدرت...( و یمحل و ینید و یخیتار از اعم) هاحماسهشبه ندگانیسرا نه شد گفته آنچه بر بنا و عظمت و علو» از برآمده شانیهاسروده نه و اندداشته را شاهنامه ندةیسرا یروح وعل

نامهشهنشاه ،مثال یبرا وگرنه باشد؛ شده الهام سخنور ذهن به که است« یمیمفاه قدرت درخور یمتن یزبان و یادب لحاظ به( ق8201 ـ 8873) یکاشان یصبا خان یفتحعل

توجه و ارزش فاقد حماسه، ژانر لیاص عناصر زا یبرخوردار جهت از اما ،شیستا .است

یمحل یهانامهجنگ یوکارکردها هاارزش. 7ارزش واجد ،یادب یهایکاست و یزبان یهالغزش یبرخ از فارغ یمحل یهانامهجنگ

و یبوم و یمحل یباورها و واژگان و اصطلاحات یریکارگبه ثیح از .هستند زین ییها در و دارند یشناختجامعه ارزش ،یامنطقه ی ـخیتار یدادهارخ و حوادث یبعض ثبت

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

74

مردمان و ندگانیسرا یعاطف قیعم یهایبستگدل بیانگر شانرواج و وجود حال، نیع تیتقو به توجه و احترام خود نیا که است( شاهنامه) رانیا یمل حماسة به مناطق نیا یمنظر از لذا و دهدیم نشان انریا مختلف مناطق در را یفارس اتیادب و زبان میتحک و

ثروت و قدرت دنیکش رخبه و غیتبل ن،یهمچن. بود تواند یمل یهاارزش واجد ترعیوس و یمحل یکارکردها از آن یبرا یخیتار و یفرهنگ پشتوانة جادیا و فهیطا کی نفوذ و

.هاستنامهجنگ نیا یامنطقه

رانیا جنوب یمحل نامۀجنگ سه یبررس. 6 (حصار و یراویل) «یراویل تابناک بر» نامۀجنگ. 1ـ 6

تیمسئول و داشتند یضابط منصبِ حکومت، جانب از مناطق نیخوان قاجار دورة در فرزندان انیم گاه و بود هاآن عهدة بر اتیمال و خراج گرفتن و مردم امور به یدگیرسیم در ینیخون یهانزاع ،یمحل یِحکومت مناصب نیا به دنیرس یبرا نیخوان نیهم

انیم قدرت جنگ گرتیروا که ی استتیب دوهزار یامنظومه ،«یراویل» نامهجنگ. گرفت شاعر ،یصادق یمحمدعل قاجار، ةدور در و است بوشهر استان در یراویل منطقة نیخوان را اشعار نیا یصادق اسدالله فرزندش سپس، سروده را آنم لید شهرستان یسرایمحل

هایی که در منظومه طبق اسناد و اشاره .(20: 8038 ،یراویل) تاس کرده و مکتوب مرتب نیا تیروا برابر. است شده سروده هجری 8023 سال تا منظومه نیاشود، مشاهده می

به یو فرزندان از تن دو نیب ،یراویل بلوک ضابط ،یقلشه مرگ از پس نامه،جنگ ن،یبنابرا .دیانجام یریدرگ به و افتاد اختلاف منطقه یحکمران سر بر، خانکرم و آقاخان نیا انِیم یهایریدرگ و هایدلخور آمدها،ورفت ها،وساطت شرح «یراویل »نامةجنگ

نیخوان از آقاخان بار نیچند هایریدرگ نیا در. است یامنطقه قدرت سر بر برادر دو و یجانیدهن رعبداللهیم از زین خانکرم و طلبدیم یاری خزعل خیش و داوداتیح بلوک

با شودیم موفق آقاخان جنگ، یمدت از پس. کندیم کمک درخواست خوزستان اعراب و ماندیم ناکام او نجات یبرا خانکرم کانینزد تلاش. کند ریاس را خانکرم ترفند، در فرستاده، خارگ به را خانکرم داود،اتیح نیخوان مساعدت و مشورت با آقاخان

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

75

جانیهند به داده، نجات را او خانکرم انیاطراف ها،مدت از پس. کندیم یزندان یاخانه .(811ـ 08: 8038 ،یراویل) برندمی

«شبانکاره و داوداتیح» ۀنامجنگ .2ـ 6« ناقص» یِشعر تخلص با ،سرای گناوهبرجستة محلی شاعران از ،یشاعر یمحمدقل

لیراوی میهن نک: « )هسرودهجری 8080 تا 8083 حدود در» ی چهارصد بیتیانامهجنگ شبانکاره و داوداتیح بلوک دو نیخوان نیب جنگ از که روایتی( 8031 /7 /81 ،بلاگ

خان حیات داودی سپاه سهراب . بر اساس این روایت خانعلیاست بوشهر استان در (.888ـ 77: 8014 ،یمراد)دهد ای را به سختی شکست میخان شبانکاره

«یدلوار یسعلیرئ» ۀنامجنگ. 3ـ 6 جنگ و یداریپا در شرح (27ـ 21: 8070) مضطر محمد دیس بیتی از 484ی امنظومه

ی به سیانگل متجاوز یروهاین با او ارانی و( هجری 8234ـ 8218)ی دلوار یسعلیرئاو در تیمحبوب و شهرت سبب یسعلیهای رئدلاوری. است هنگام جنگ جهانی اول

یهاتیروا یبرخ با است ممکن که نامهجنگ نیا روایت بر بنا. می شود تمام کشوری، از یاران دموخ خاننیحسخیش و زائرخضرخان باشد، نداشته یخوانهم یخیتاردست شخصی ای دقیق او را به، با نقشهدهیورز حسادت به شهرت فراگیر وی یسعلی،رئ .(21: 8070 دادفر،)رسانند صفر به قتل مینام پوربه

جنوب یمحل نامۀجنگ سه یسبک یهایژگیو .4ـ 6 ریتأث. اندشده سروده یفردوس ةشاهنام بحر و وزن به و یمثنو قالب در هانامهجنگ نیا

وزن که است شده سبب یمحل یشعرها سرودن در جیرا یهاوهیش و یمحل یهالهجه یةتک با متناسب شعر وزن و نباشد یرسم اشعار با مطابق موارد یبرخ در شعرها نیا .است شده سروده آنجا در که است یامنطقه خوانش نوع و صواتا

ــا بــرون شــد ییروســتا چهــار ز ســپاه ب

ــدخان ــام محمـ ــا یِنـ ــرّ بـ ــاه و فـ جـ

2(837ب ،یصادق)

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

77

و« ییچاروسِ» صورتبه یمحل شیگو با مطابق« ییروستا چهار» اگر تیب نیا در .است درست وزن شود، خوانده« محَدَخان» زین« محمدخان»

زاد کـــهآن کـــرد نـــام محبـــاقرش کـــه

ــژاد بــــودش نیجلالــــد نســــلِ ز نــ

0(227 ب ،ناقص)

و« محباقر» صورتبه« محمدباقر» لهجه، ریتأث و گفتار زبان بر بنا زین تیب نیا در .شودیم خوانده« نیجلالد» صورتهب« نیالدجلالُ»

موارد در و کندیم نییتع کلمات آهنگ را هیقاف زانیم گاه ،یمحل یشعرها در با ،«کاغذ» و« ماز»، «مقراض» مثال یبرا ؛ینوشتار نه دارد یداریشن حالت هیقاف یفراوان

است؛ هیقاف یمبنا کلمات آهنگ گاه زین و شوندیم هیقافهم« پلاس» با« خاص» و هم هیقاف یدرست یبرا را کلمات یبرخ دیبا گاه. «مقام» و« فلان» ،«نیکم» و« میقد» مانند گرون و برون خون؛ و( اورانی) اورونی مانند خواند یامحاوره زبان به ای تهشکس

اشعار در .(274: 8034 ،ی(قنواتی )جعفر) (نان) نون و( زمان) زمون و کنون ؛(گران) چون مثال یبرا شود؛یم دهید کرات به ،یداریشن یهاهیقاف دست نیا از زین بحث مورد

ریز یهاتیب در شودینم تلفظ یمحل یگفتار بانز در واژگان انیپا در« در» حرف :اندشده هیقافهم« بلا» با« عبدالله» واژگان

ــ ــنلی ــراد افک ــت م ــون اس ــلا همچ ب

ــــــرعبداللهیم بــــه دیـــــــاین ازمیــــن

(1 ب ،ناقص) یدرموارد ندگان،یسرا دلیل نداشتن مهارت و دانش ادبی کافیبه گرید یسو از .است سرودن محل و لهجه به مربوط اختصاصات از فراتر ،یاهیقاف و یوزن یهالغزش

ــا بگفـــت ــر و نیـ ــهیم بـ ــود منـ رونمـ

ــه ـــارهی ب ــر کبـ ـــر ب ــه کفـ ــود حمل نم

(18 ب ،مضطر) ــه پــردلان یا گشــته نیچنــ مأیــر ک

زمــان نیــا کشــم دشــمن بــه لشــگر کــه

(4 ب ،ناقص) عـــرب از تـــن ســـه یبســـت و یگرفتـــ

ـــریام ـــنیهم را عــرب ــ ــس صــهغ ـ ب

(472 ب ی،صادق)

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

76

نبود قافیه، وجود عیب شایگان و نبود حروف قافیه و روی از مشکلات ابیات بالاست.

نمود زین کلام نحو و واژگان کاربرد در شاهنامه از یریرپذیتأث ،یقیموس بر علاوه مهشاهنا در موجود واژگان از در حد امکان اندداشته یسع هامنظومه نیا شاعران و افتهی

غلبه هاآن در حماسه حوزة خشن واژگان است، جنگ موضوعشان چون و رندیبگ بهره نیا در منطقه مردم زبان رایج در ةگانیب واژگان و یمحل واژگانهمچنین، . دارد

.شودیم دهید هامنظومه ةشاهنام از آثار نیا ندگانیسرا ز،ین جمله در هاسازه نشیچ و نحو جهت از

ایجاد اند،موصوف بر مقدم صفات .اندجمله ارکان گرید بر مقدم افعال. دثرنأمت یفردوس یبرخ دراند. از این جمله معطوف هم به فراوان یاسام یک ریتم ضربی ناشی از عطف

گرفتن قرار و فاعل با فعل نداشتن مطابقت جملهاز یدستور اشتباهات لیدلبه ات،یاب از اشتباه و فیتأل ضعف ،یمعنو و یلفظ داتیتعق ،نینهمچ و نامناسب یگاهیجا در هاسازه

.است شده کاسته کلامو درنتیجه زیبایی ییرسا و فصاحت از واژگان، ساختمان در یهمـــ دارد رهیـــت هـــوا یگفتـــ تـــو

ــان ــرهی جهـ ــت کسـ ــارد ریـ ــ بـ یهمـ

(44 ب ،مضطر)

.تسین رسا« دیگرایم یرگیت به» یمعنا در قبل تیب در« دارد رهیت هوا» عبارتــ ــت نیچن ــهراب گف ــان س ــپاه از خ س

ــه ــامور یا کـ ــردم نـ ــهیک مـ ــواهنـ خـ

(231 ب ،ناقص)

.است رفته کاربه لهجه از ریتأث به« به» یمعنا در« از» حرف زین تیب نیا درپربسامد اغراق و یحس هیتشب شاهنامه همانند ز،ین یادب یهاهیآرا کاربرد جهت از

زین یبرخ و شاهنامه در موجود هاتیتشب از یدیتقل هاتیتشب نیا بیشتر .است نیتر و ریالنظمراعات استعاره، ه،یکنا چون ییهاهیآرا هیتشب از پس. هستند تازه و عیبد

براعت گاهی نیا بر افزون. است رفته کاربه هامنظومه نیا از یبرخ در زین نیتضم نظر از نامهجنگ سه هر. شودیم دهید هاداستان آغاز در شاهنامه سبک به قاًیدق استهلال

گر،ید منظومة دو با سنجش در «یراویل تابناک بر» نامةجنگ ستند؛ین سطح کی در یادب :جملهاز دارد؛ یاتازه نسبتبه حاتیتلم و استعارات و هاتیتشب

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

77

ــوان ــبان و روز یداوود نیخـــ شـــ

ــو ـــارِ چ ــار پرگــ ـــه نجّ ــانحلقـ زن

(382 ب ی،صادق)

یسحما یهامؤلفه. 5ـ 6 یداستان ۀنیزم. 1ـ 5ـ 6

که دیآیم یمنسجم یهاداستان ای داستان صورتبه ملت کی یپهلوان اعمال حماسه در یرنگیپ دارای کهن یهاداستان گرید خلاف یحماس آثار. دارد مشخص یانجام و آغاز

شرح را یواقع ییماجرا و داستان یخط یتیروا با نامه،جنگ سه هر انیراو. هستند یقو در ،البته. شودیم دهید هاداستان یاجزا نیب یمعلول و یعلّ یارتباط که دهندیم

جنگ یکی شود؛یم فیتعر هم موازات به انیجر دو ،«یدلوار یسعلیرئ» نامهجنگ رانیا سپاه انیجوجنگ انیم تفرقه یگرید و یسیانگل یروهاین با همراهانش و یسعلیرئ ةهست تواندیم انیم نیا در آنچه. اشیرانیا ناندشم دستبه یسعلیرئ شدن کشته و

انیم ةتفرق و جنگ همان کشاند،یم خود دنبالبه را خواننده و شود خوانده داستان تابناک بر» نامهجنگ از یبخش در ،نیهمچن. است یرانیا انیجنگجو و یعلسیرئ کردن حتینص جهت به آقاخان، و خانکرم گرید برادر خان،اللهفرج که «یراویل

خارج یخط ریس از داستان د،یگویم مادرش و خود نیشیپ اتیتجرب از خان،کرم .ردیگیم درداستانداستان حالت و شودمی

به زین حماسه در. است داستان در فیتوص ،یداستان ةنیزم یاصل عناصر از موضوع، تیاهم به بسته و است شده یفراوان دقت یداستان یهایپردازصحنه

از یفاتیتوص نامهجنگ سه هر در. هستند کوتاه و یکل ای گسترده و یجزئ هافیوصت ،«یراویل تابناک بر» نامهجنگ درمثلاً شود؛یم دهید اشخاص حالات و فضا و صحنه

ریام نزد یدادخواه یبرا که پردازدیم آقاخان و خانکرم مادر حالت فیتوص به ندهیسرا .رفت عرب

ــلح ــان در مسـ ــته اطرافشـ ــف بسـ صـ

ــ تعــب پـــر یحـــالت بـــا دیــد یزن

ــانیپر ــک و دلشـ ـــزانیراشـ ــدام ــ مـ

تمـــــام برفکنــــده ســـرش از عبـــا

ــور ــم حضـ ـــانـرعبداللهیـ ــرام خـــ کـ

ــرپنجه ز ــر س ــر ب ــه س ــد ب ــرام ص احت

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

77

ــاد ـــان ینهـ ـــال همـــ ــذا دستمــ کـ

ـــه ـــشیپ بـ ـــدالهیم ــ ـــا رعبـــ باوفــ

رس ادیـــفر بـــه اعظـــم ـریـــم یا کـــه

قفـــس در شـــده ینـــام خـــانســـنح

(271ـ 274 ب ،یصادق) نیچن لرُها انیم ،نیهمچن و جنوب ةمنطق در نیشیپ یهارسم از یکی ،است گفتنی

نزد را خود یروسر بزرگ زنان ،یدادخواه جملهاز مهم مسائل حل یبرا که است بوده انداختندیم نیزم به ،داشتند را یقاض و داور حکم ف،یطوا و لیقبا در که دانیسفشیر و یروسر یمعن به« دستمال» ةواژ جنوب در. کردندیم کمک طلب عاجزانه او از و

.است بوده زین چادر یمعن به« یروسر» ةواژ شرح از اندک اما ی،جزئ فاتیتوص زین «شبانکاره» و «داووداتیح» نامهجنگ در شبانکاره سپاه نانقهرما از یکی شدن کشته یچگونگ جملهاز شود؛یم دهید ماجرا

:است شده داده شرح نیچن داووداتیح خانیخانعل دستبهـــزرگ ــدل بـــــ ــحَ آل رانیـــ ادیـــ

فتـاد یجنگ ـ اسمـــال به چشمش دو

تفنـگ ـــر یز به او چپ دست بــزد

4کنـگ داد جـا راست یزانــو از سر

نـــاکشعــــــله یســـوزن بـــــرآورد

خــاک یرو بـر بنشسـت 3کُنـده بزد

کــرد پامـال دود خـــط چاکــش به

ـــاجش ــه ام ــو ب ــمال یپهل ــرد اس ک

نمــود ماشـه بـه اشــاره اندک چــه

ــرود آمــــد ســنگ یرو خروســک ف

1اخـتلاح کـرد فـولاد و سـنگ هم به

7تــاح کـرد انـدرش ـــان یم آتش که

خـــان اسـمال مغــز بر خورد چنان

نوجــوان آن خــاک بــر افتــاد کــه

(412 ـ 431 ب ناقص،) ترکم اتیجزئ به و گذراست و یکل فیتوصبیشتر «یدلوار یسعلیرئ» ةنامجنگ در

صحنه که یاگونهبه ،شودیم دهید قیدق یفاتیتوص ندرتبه ،البتهاست. شده پرداخته :یسعلیرئ یشانیپ به گلوله اصابت مانند شود؛یم مجسم خواننده یبرا

ــه ــانیپ بـ ــذر یو یشـ ــرد گـ ــت کـ ریـ

ـریــش بنشســت ـواریــد یوپهـــل بــه

ــس ــه پ ــر آنگ ــود س ــه خ ــو ب ــاد زان نه

برگشــــــاد زبــــــان و آرزو بکــــــرد

(218 ـ 213 ب مضطر،)

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

78

بر» ةنامجنگ در ت،یشخص و صحنه فیتوص جملهاز اتیجزئ فیتوص ،نیبنابرا ةنامجنگ در و است گرید ةمنظوم دو از تریجزئ و ترقیدق اریبس «یراویل تابناک

جنگ با اسیق در یتریجزئ و بهتر فاتیتوص مراتب به زین «شبانکاره و داووداتیح» .شودیم دهید «یدلوار یعلسیرئ» ةنام

یمعرف گونهچیه «یدلوار یسعلیرئ» و «شبانکاره و دواوداتیح» یهانامهجنگ در کسب یاطلاعات هاآن ةنیشیپ و هاتیشخص ةدربار مخاطب و شودینم دهید یتیشخص

و هاتیشخص نیا یتمام با مخاطب که است گرفته نظر در نیچن ندهیسرا ایگو .کندینم جنگ شرح به تنها ،رو نیا از .است داشته ییآشنا جنگ از شیپ عیوقا و خیتار

.پردازدیم یروح یهایژگیو انگریب و دهدیم معنا تیشخص به که داستان مهم عناصر از

خلال از گاه و خود را یانداست عیوقا گاه یراو. وگوستگفت عنصر اوست، به و دارد مهمی کاربرد حماسه در عنصر نیا. کندیم انیب هاتیشخص یوگوهاگفت در جدال ای کشمکش ،صحنه ای فضا تجسم ت،یشخص فیتوص چون یامور آن، ةواسط

بحث مورد یهامنظومه تِیروا در. شودیم انیب حوادث یمعلول و یعل ةرابط و داستان ها،تیشخص از یاریبس عنصر، نیا کمک به و دارد عمده نقش گووتگف عنصر زین

در ییایپو و تحرک جادیا و سبب شودیم داده نشان رهیغ و یدرون حالات حوادث، نمود گووگفت عنصر «شبانکاره و داوداتیح» ةنامجنگ در. است شده تیروا ریس

یوگوگفت گاه. گوستوتگف قیطر از داستان بردشیپ اوقات بیشتر و دارد یریگچشم و بردیم شیپ را داستان خبر رشاگز ای ردستانیز به خان ینه و امر صورتبه هیکسوی

شیپ دلهره و اضطراب و کشاندیم اوج به را داستان نفر دو انیم یگووگفت گاه فرزند رستم به و رودیم قلعه یپا به خانیخانعل یوقت ،نمونه رایب .آوردیم

شکل وگوگفت نیا قیطر از یزیانگهراس یفضا ا،یب نییپا به دیگویم خانسهراب (.13ـ 12)ناقص، ب ردیگیم

تیتقو برای ،یرجزخوان و ییخودستا قالب در ییوگوهاگفت بارها ،نیهمچن نیا در. است شده انیب یخوببه دشمن سپاه یا فریب ترساندن و خود سپاه یةروح

.است متفاوت ندهیگو تیشخص به بنا وگوهاگفت منظومه

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

71

یهاتیشخص و است غالب عنصر گووگفت زین «یدلوار یعلسیرئ» ةنامجنگ در یتیشخص با وگوگفت ای یدرون ییگوتک ةواسط به بلکه وصف، قیطر از نه را داستان

و یدرون احوال فاتیتوص تمام یراو و میشناسیم قهرمانان از یکی یرجزخوان ای گرید با را هاشدن کشته یچگونگ یحت و جنگ نوع و افراد یتیخصش یهایژگیو انیب

در ،مثال یبرا. کندیم انیب... و دشمن اران،ی خود، با گفتن سخن جملهاز وگوگفت که میهست یرانیا انیجوجنگ از تن دو انیم وگوگفت شاهد ت،یروا نیا از یقسمت

دو نیا یبدخواه و یرکیز از نشان گووگفت نیا و کشندیم نقشه یسعلیرئ کشتن یبرا :دارد تیشخص

ــه داده شــــور تــن دو غــــــایدر هــم ب

هــــم جنــب زائرخضــــر و یدمـــــوخ

ــ یدمــوخ نیحســــــخیش بگفــت :نیچن

ـا بشنــو یکــــدم ! یزائــرخضر تو» نی

کــارزار در روز و شــب تـــــو و مـــــن

نامـدار یســـعل یرئ مگـــــر نبــاشـــد

ـــاردین ــک ـــ ـــام یس ـــا نــ ــم در م انی

انیدلــوار ـــــر یش یسـعل یرئ مگـــــر

ـــردار ـــردند خبــ ـــر» کـــ «پـورصفــ

مگـر ســــازد کشـته یسعـــلیرئ او که

!صــفر پــور: کردنــد وعـــــده ـــــنیچن

نامــــــور ــــل ی آن پــــا ز فکـــنیب

(827ـ 881 ب ،مضطر) آن به و کرده خارج یمعمول گزارش از را نداستا که یعوامل از گرید یکی

نیا در موضوع نیا یبررس. است یافکنگره بخشد،یم شگفت ییسووسمت و دارد وجود فراوان جاناتیه یراویل ةنامجنگ در که است آن بیانگر هانامهجنگ آن یپ در که ییهاجنگ و آقاخان عمال یسو از خاناللهکرم شدن ریدستگ چون یعوامل

و زندیم هم به را امور یعیطب و یعاد ریس د،یآیم شیپ خاناللهکرم شدن آزاد یبرا را خانکرم ،یداووداتیح خاندریح دستور به که آنجا وارد دیم وا تفکر به را خواننده

نظام رییتغ با ،تینهادر و رسدیم اوج به داستان فرستند،یم خارگ ةریجز به شبانه ةنامجنگ در. ردیگیم شکل داستان ییگشاگره ی،محل نیخوان از قدرت سلب و یحکومت

و« یدموخ نیحسخیش» و« خضرخان» یرانیا یجنگجو دو یهاسهیدس زین «یعلسیرئ» سبب و کندیم دگرگون را رنگیپ یاصل خط یسعلیرئ قتل یبرا صفرپور کردن مأمور

انیم مجادله با و است نداستا ییروا ریس گسترش عامل خود که شودیم ییهاکشمکش

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

72

کشته به مربوط داستان ییگشاگره و ردیگیم اوج داستان قلعه، در یسعلیرئ و صفرپور چند انیم جنگ رِیدرگ شتریب خواننده ،نیبنابرا. است صفرپور دستبه یسعلیرئ شدن

،البته. رودیم هیحاش در ییگو سیانگل با رانیا سپاه جنگ و است هم با یرانیا پهلوان یحماس اثر کی ةستیشا که طورآن زین یرانیا پهلوانان انیم جنگ که شد ادآوری دیبا

زین «شبانکاره و داوود اتیح» ةنامجنگ. ندارد یقو فرود و فراز و جاناتیه است، کی جز به ،کندیم فیتوص را جنگ یفضا نکهیا با و ندارد یداستان فرود و فراز چندان

رنگیپ خط یعبارت به و شودینم دهید داستان در یخاص جانیه و شور صحنه، دو ای ةواقع کی که است یمعمول گزارش کی بلکه ؛شودینم خارج یکنواختی حالت از

.است کرده انیب شعر صورتبه را یعاد یخیتار

یپهلوان ۀنیزم .2ـ 5ـ 6 نظامِ کهن، یهاجامعه در. هستند هاجنگ یاصل یهاتیشخص پهلوانان، ةحماس در

با که یپهلوانان و لهیقب سیرئ به نظر هر از لهیقب افراد تمام که داشت وجود یپدرسالار یخطرها با جامعه. اندبوده یمتک کردند،یم محافظت هاآن از خود شجاعت و قدرت ،یخاندان و یاجتماع و یاقتصاد تیموقع حفظ کوچ، مهاجرت،. بود روروبه یمختلف

. باشد یضرور پهلوانان وجود شدیم سبب مهاجر قواما گرید با رویارویی ژهیوبه متمرکز یهانظام دوران در .بودند جامعه ممتاز طبقات از یپدرسالار ةدور در پهلوانان هاآن .(47: 8011: یمختار) کنندیم حفظ را خود یبرتر خصلت پهلوانانی نیز پادشاه

یهاآرمان به کامل وجهت محکم، یااراده ،یاخلاق صفات در ثبات چون ییهایژگیو یگاه و ترفند کاربرد شجاعت، مبارزات، در یشخص یهاخواسته گرفتن دهیناد و ملت

یی اهورا یروهاین یاری به منانیاهر با جنگ العاده،خارق یروین رنگ،ین به شدن متوسل یهایژگیو پهلوان هر مشترک، یهاخصلت نیا از جدا ،البته. هستند عهد به یوفا و

کارکرد که دارد... ( و یخردیب حسادت، ،یتابیب خشونت، همچون) خود هب مختص .شودینم اثبات ای ینف صفات، نیا با او یپهلوان هیتشب با آثار نیا ندگانیسرا چند هر که میابییم در هانامهجنگ نیا یبررس با اسب ای انددهدا زیآماغراق یتیهو هاآن به شاهنامه پهلوانان به خود داستان یهاتیشخص

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

73

های واقعی پهلوان حماسه را ؛ اما این اشخاص ویژگیاندهکرد مانند رخش به را او .ندارند و ستندین پهلوان داستان، اولِ ةدرج یهاتیشخص ،«یراویل تابناک بر» ةنامجنگ در

گریکدی با قدرت برای تنها که بوده یمعمول یافراد و ندارند را پهلوانان یهایژگیو رفتار و اخلاق یحت. هاستآن یجسمان توان افراد، نیا توان تینها ،نیبنابرا. ندگجنمی یهاتیشخص بارز یهایژگیو از یطلبمنفعتی و دوستمال همچون یپهلوان ضد

او لهیح با ،صحنة قدرت از برادرش حذف یبرا یراویل آقاخان کهچنان است؛ داستان .کشاندیم دام به را

یتیشخص اگرچه یسعلیرئ یعنی ،داستان قهرمان زین «یدلوار یعلسیرئ» ةنامجنگ در قلب به تنهکی آنکه با وجود او. است حماسه پهلوانان یهایژگیو فاقد یول دارد؛ مثبت همراه و اری نداشتن از یول کشد؛یم را خود آوردانهم از یاریبس و زندیم فیحر سپاه

ستوه به و شودیم خسته یمعمول یهاسانان گرید همچون و کندیم لابه و عجز اظهار .کندیم انیب جنگ دانیم به نرفتن یبرا یلیدل منزلةبه را خود یخستگ و دیآیم

یمل ۀصبغ .3ـ 5ـ 6 یهاخواسته و هاآرمان راه در پهلوانان یهایفشانجان ،یحماس اثر یاصل عناصردیگر از

انیب یمل فرهنگ و هاشهیاند و دیعقا با راستاهم ییدادهایرو دیبا ،نیبنابرا. استملی به تنها یحماس اثر کی صفابه نوشتة . باشد زین یاژهیو تیمحبوب و رواج دارای و شود هاتمدن آراء و دیعقا راه در هایپهلوان و نبردها نیا دیبا بلکه ست؛ین نبرد دنیکش ریتصو هاآن مبارزات و هستند یمل یانانپهلو دوره نیا پهلوانان ،نیبنابرا .(3: 8032 صفا،) باشد

یسرودها و هانامهشیستا . از این رو،خاص یقوم نه است، ملت کی یهاآرمان راه در حماسه توانینم پردازد،یم یالهیقب و یقوم یهامبارزه به تنها که را یپدرسالار ةدور .ندارند یمل ةصبغ و رنگ رایز د؛ینام

سردارانزیرا ؛دارد یمل ةصبغ «یسعلیرئ» ةنامنگج بحث، مورد یهامنظومه انیم از دربرابر خود نیسرزم از تا پردازندیم هایسیانگل با جنگ به داوطلبانه رانیا جنوب

و« رانیا خاک» از یسعلیرئ زبان از یراو که طورهمان. کنند دفاع گانگانیب :دیگویم« شاه یگزارخدمت»

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

74

ـــله یشــد ـــو ورحمــ ــ همچـ دژم ریش

«جـم ملک از دشمن یا تو یخواه چه»

سپــاه یا بـــود گــــر تنــــم در رمق

شــــاه یخـــدمتگـــزار به بکـــوشم

شـتاب مـرگم بـه نســـازد گــــر اجل

خـواب بـه ـــرانیا خــاک نیا ـــدینیبب

(814 ـ 812 ب: مضطر) ات،یاب از یاریبس رد .ردیگیم قرار یمذهب دیعقا دیشد ریتأث تحت یمل ةصبغ نیهم با مسلمانان ییارویرو ،یسیانگل متجاوزان با یو جنگ د،یگویم یسعلیرئ زبان از شاعر

آنجا تا شود رسوا اسلام مبادا ،دیگویم ارانشی به خود تیوص در یحت و است کافران. چربدیم یمل رنگ و نگاه بر نامهجنگ نیا در ینید رنگ و یمذهب نگاه گفت توانیم که :کندیم تیروا کفر و اسلام تقابل منظر از صرفاً را یسعلیئر شهادت یاور

ــدر ــدر یا! غیـ ــ یا! غیـ ـــامدار لیـ نــ

خــوار اســلام و دلشــــاد کفـــــر شــده

پاکــــــزاد لیـــ یا! غیـــدر یا! غیـــدر

شــاد کفــار و نیغمگــــ اســـــلام شــد

(003ـ 023 ب ،همان)

تیحاکم سر بر برادر دو انیم جنگ تیروا ز،ین «یراویل تابناک بر» ةنامجنگ در بلکه شود؛ینم دهید منظومه نیا در یمل ای یوطن آرمان چیه و است منطقه کی

.است موردنظر یشخص یهاخواسته

انیم نزاع به مربوط داستان و ندارد یمل ةصبغ زین «شبانکاره و داوداتیح» ةنامجنگ بلوک از یمناطق خانسهراب. است کوچک ةمنطق کی بر یحکمران سر بر نفر دو دستهب یبرا هم خانیخانعل. است کرده تصرف خانیخانعل نبود در را داووداتیح

نیا از .کند در به دانیم از را سهراب که است آن بر منطقه نیا در دوباره قدرت آوردن .ندارد وجود منظومه نیا در یپهلوان وجوه رو

عادت خرق .4ـ 5ـ 6

یشگفت سبب که دارند وجود یعیرطبیغ یامور و دادهایرو اعمال، هحماس هر در در یآورشگفت عامل منزلةبه را خود یعیطب یماورا دیعقا یملت هر. »شوندیم خواننده

و موجودات ها،حماسه تمام در که است گونه نیبد و ردیگیم کاربه شیخو ةحماس« کنندیم ظهور کند،یم ریتصو شاعر که یحوادث ضمن در یعیرطبیغ یهادهیآفر

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

75

یبیغ یروهاین و زدانیا یرسانیاری پهلوانان، رفتار و اعمال .(837: 8072 ،یکدکنیعیشف) ،زیانگشگفت اهانیگ و جانوران وجود و پهلوانان به یپادشاه رف سروش، مرغ،یس همچون

.هستند رانیا یمل ةحماس در عادت خوارق از ییهانمونه یفیتوص یگاه شاعر ؛جایگاهی ندارد هانامهجنگ نیا در عادت خرق عنصر

یفراواقع یامر تواندینم یول دهد؛یم ارائه... و دادیرو مکان، ،تیشخص از زیآماغراق دهید داستان در یعیفراطب امر چیه که یاصل علل از یکی دیشا. دهد نسبت هاآن به را چیه هاآن در و هستند یخیتار صرفاً یتیروا یهامنظومهاین که باشد نیا شود،ینم

.دهدینم رخ یعیرطبیغ ةحادث ای موجود مشخص بحث مورد یهانامهجنگ در حماسه یاساس یهامؤلفه یبررس با ،نیبنابرا

نةیزم و عادتخرق :ندارند کامل طوربه را حماسه مهم ةمؤلف دو آثار نیا که شودیم در تنها زین است همراه ینید یهازشیانگ با یاریبس حدود تا کهی مل ةصبغ. یااسطوره

ییهایکاست زین هامنظومه نیا یِداستان تیروا در. شودیم دهید «یدلوار یسعلیرئ» ةنامجنگ ةنامجنگ و «یدلوار یسعلیرئ» ةنامجنگ در فیتوص عنصر ،نمونهبرای شود؛یم دهید اریبس زین هاآن از یبرخ رنگیپ و است گونهگزارش شتریب «داووداتیح و شبانکاره»

.است فیضع کی یهامؤلفه تمام داشتن با ای است گونه ای ژانر کی به وابسته لزوماً یادب اثر هر

وجودهب یادب ةگون آن از دیتقل ای و ریتأث به نکهیا ای ردیگیم قرار گونه آن در ،یادب ةگون ةرابط یفردوس ةاهنامش و یمحل یهانامهجنگ نیب توانیم ،رو نیا از .است آمده

با تینامتنیب و حماسه با یاناگونهیب ةرابط اساس بر که گفت نیچن و شد قائل تینامتنیب .اند«حماسهشبه» آثار نیا ،شاهنامه

جهینت. 7 و پردازانهینظر. است بوده امروز به تا گذشته از اتیادب یاصل یهاگونه از یکی حماسه یبرا را متنوعی یهامؤلفه و اندداده ارائهة حماسه متنوعی دربار فیتعار گرانپژوهش

یکدکن یعیشف فیتعر حماسه یبرا پژوهش نیا سندگانینو. اندگرفته نظر در ژانر نیا ریس داشتن ،یمل ةصبغ از یبرخوردار که دانندیم ترقیدق و تریعلم را دنلویآ و

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

77

ةنیزم و عادت خرق تنداش و یمل قهرمانان و حماسه مرکز در پهلوان وجود ،یداستان .دانندیم حماسه یاصل عناصر از را یااسطوره یحماس ةصبغ و رنگ گر،ید اثر هر از شیب یفردوس ةشاهنام ،یحماس آثار انیم در

نیبد .است آشکار سترگ اثر نیا در تنها کامل طوربه حماسه یاساس یهامؤلفه و دارد در حماسه یموضوع ةحوز به هک شد یشاعران یبرا کامل یسرمشق شاهنامه ،یرو

ةهم بعدها پژوهشگران بیشتر. بودند دلبسته یمحل و ینید و یخیتار مختلف سطوح و هاتیشخص و مصالح و مواد لحاظ به که یاختلافات وجود با را شاهنامه رویپ آثارِ نیا

و عامه فرهنگ قلمرو در ن،یهمچن. دادند قرار حماسه ژانر در داشتند، یداستان مقاصد با که شد سروده نامهجنگ عنوان با یآثار ،یخیتار رانیا مختلف مناطق محدود ةگستر

با ییارویرو ی یامحل یهاجنگ و یافهیطادرون یهانزاع فیتوص به ییروا یریس از ینابرخوردار و یزبان یهالغزش یبرخ از گذشته هاسروده نیا. اندپرداخته گانگانیب

یهاارزش واجد ،یخ محلیتار یرخدادها ضبط و ثبت نظر زا حماسه، یاصل یهامؤلفه مناطق مردم قیعم یهایبستگدل انگریب حال، نیع در و اندیخیتار یشناختجامعه

. بود تواند یفارس زبان و( مهشاهنا) رانیا یمل حماسة به یمحل ندگانیسرا و مختلف یسعلیئر» و «کارهشبان و یداوداتیح» ،«یراویل برتابناک» ةنامجنگ سه یبررس و زبان در ژهیوبه شاهنامه که دهدیم نشان رانیا یجنوب مناطق به مربوط ،«یدلوار است؛ داشته هامنظومه نیا ندگانیسرا بر ی جدیریتأث کلام، یحماس آهنگ و یقیموس

اما اند؛داده قرار حماسه ژانر در را هانامهجنگ نیا پژوهشگران از یبرخ ،یرو نیبد کی یشکل عناصر یبرخ از یبرخوردار وجود با هامنظومه نیا دهدیم نشان هاافتهی

واژگان، ،یقیموس وزن، ةنیزم در شباهت و شاهنامه از فراوان یریرپذیتأث و یحماس متن و ییروا و یزبان ساختار به اندنتوانسته کی چیه گو،وگفت و لحن نوع ،یادب یهاهیآرا

در حماسه یاصل یهامؤلفه و شوند کینزد شاهنامه همچون یاحماسه یعال مقاصد یافراد دارند، حضور هامنظومه نیا در که یپهلوانان ندارد؛ وجود هامنظومه نیا

و منش و یخو در اند؛حماسه پهلوانان ةالعادخارق توان و زور فاقد یول توانمندند؛ ستمگر زورگو، یگاه و اندحماسه پهلوانان مراتب فاقد ینژادگ و یخردمند و یوفادار

نیا در است حماسه یاصل ةمؤلف از که یپهلوان ةنیزم ،نیبنابرا. هستند جونهیک و

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

و همکاران منوچهرجوکار _________________ ...شاهنامه ةحماس با یفارسیمحلیهانامهجنگة رابط یبررس

76

ةهم و ندارد وجود عادت خرق ها،منظومه نیا در ،نیهمچن. شودینم دهید هامنظومهبه هانامهجنگ نیا قهرمانان چون ها،نیا بر علاوهاز عناصر فراواقعی تهی هستند. امور و یشخص اهداف و هاخواسته به دنیرس و شتریب قدرت یجووجست در رمعمولطو کی آرمان و اهداف با راستاهم کردارشان موجود، یهانمونه شتریب در هستند، یافهیطا

،«یدلوار یسعلیئر» ینامهجنگ مشخص طوربه ـ یاندک یهانمونه جزهب و ستین ملت ،یرو نیا از .ندارد ینمود آثار نیا در یرانیا رهنگف و تمدن از دفاع و یمل یهاشهیاند سرِ از ،یرزم یشعرها نیا به حماسه اطلاق و دینام حماسه را هامنظومه نیا توانینم

و دیتقل به مشخصاً) ای و یاناگونهیب ةرابط بر بنا که دانست دیبا و است تساهل و تسامح .هستند« حماسه شبه» آثار نیا ت،ینامتنیب ةرابط بر بنا( شاهنامه از ریتأث

هانوشتپی1.Mock Epic

.رانیا جنوب یخوانشاهنامه و ییسراشاهنامه ،(8038) کرم الله ،یراویل :ک.ر .2

.انوردیدر .فصل چهار در یمحمدصالح .(8014) هیرق ،یمراد :ک.ر .0

آرنج .4 زدن زانو.3

در را« اختلاح» همان اگر. باشد بوده دنیپر هم به یمعن در« اختلاج» یاصل ةنسخ در رسدیم نظربه .1 اختلاح« اختلاط» به گناوه مردم ةلهج لهجه در که داشت را ریتعب نیا توانیم م،یریبگ نظر

.میریبگ نظر در شدن مخلوط یمعن به را آن میتوانیم ،نیبنابرا ؛اندگفتهیم

اگر .گرفت قرار سنگ انیم در یتاج همچون آتش یعنی است؛ بوده« تاج» یاصل ةنسخ در دیشا .7 به فارس استان ،نیهمچن و گناوه مردم که داشت را ریتعب نیا توانیم نم،یبدا درست را« جتا» همان .کرد عبور آن انیم از آتش یبعن گفتند؛یم« کردن تا» و« شدن تا» شدن رد و کردن عبور

منابع .نیمع :تهران .(فرهنگ اسطوره، زبان،: )رانیا یهاگذشته از .(8031) ژاله آموزگار،ـ

.سخن :تهران .حماسه تا اسطوره از .(8011) سجاد دنلو،یآـ

یاسیس گفتمان مرکز: انیبام .ییسرانامهجنگ و نامهجنگ. (8031) نیمحمدام ،یحجت ابتهاجـ .افعانستان یاسلام وحدت حزب

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

فرهنگ و ادبیات عامه دوماهنامة _______________________ 8031بهمن و اسفند ،03، شمـارة 7 سال

77

پورلیاسماع بوالقاسما ةنامارج. «حماسه نه نامهجنگ» .(8031) محمد ،یقنوات یجعفرـ ثمیم و نوروزکین رایسم یهمکار با یفومن یشکر محمد کوششبه .«ادهایبن ةاسطور»

.چشمه :تهرانی. محمد

.یجام :تهران .رانیا فولکلور بر یدرآمد .(8034) ـ ـــــــــــــــــــــ

یخالق استاد نامهجشن» خرد ارج .«رانیا در ییسرانامهجنگ» .(8031)ـ ـــــــــــــــــــ .دیمروار :تهران ی.پورتق معصومه و یاصلان فرهاد کوششبه .«مطلق

راثیم :تهران .. تصحیح وحید رویانینامهسام .(8030) یعل بن محمود ،یکرمان یخواجوـ .مکتوب

.مرکز: تهران ی.طاهر فرزانه ةترجم (.یادب نوع) ژانر .(8032) هِدِر دوبرو،ـ

.ریرکبیام :تهران .یادب نقد .(8070) نیحسعبدال کوب،نیزرـ

.ریرکبیامتهران: .شعر فن و ارسطو .(8031) ـ ــــــــــــــــــ

.یفارس ادب آموزش و رشد .«یفارس شعر و یادب انواع» .(8072) محمدرضا ،یکدکنیعیشفـ .3ـ 4 صص .00ـ 02 ش .1 س

.ترایم: تهران .یادب انواع .(8011) روسیس سا،یشم - یهاپژوهش .«رانیا یمل یهاحماسه در یادب انواع( »8017) و همکاران محمدرضا ،یصرف -

.03ـ 8صص .1 ش .یعرفان ادب

.ریرکبیام :تهران .رانیا در ییسراحماسه .(8032) اللهحیذب صفا، -

.مرکز :تهران .اسطوره حماسه، ا،یرؤ .(8011) نیالدرجلالیم ،یکزاز -

.نییآ :قم .رانیا جنوب در یخوانشاهنامه و ییسراشاهنامه .(8038) کرمالله ،یراویل -

.افشار محمود: تهران ی.غفور رضا قیتحق و حیتصحبه .ارنامهیشهر .(8037) یمختار -

.قطره :تهران .یمل وراز رمز در حماسه .(8011) محمد ،یمختار -

.انوردیدر :بوشهر .روستا کی یمونوگراف ؛فصل چهار در یمحمدصالح .(8014) هیرق ،یمراد -

کل ةبوشهر: ادار .تصحیح محمد دادفربه .یدلوار یسعلیرئ ةحماس .(8070مضطر، محمد ) - فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر.

.(غرب اتیادب بر روم و ونانی ریتأث) کیکلاس یهاسنت و اتیادب .(8034) لبرتیگ ت،یها - .آگاه :تهران ج. 2 د .دانشور نیمه و یکلباس محمد ةترجم

:تهران .مهاجر زیپرو و موحد اءیض ةترجم .اتیادب یةنظر .(8033) نیاوست وارن، و رنه ولک، - .لوفرین

-www.liravi.mihanblog.com8031 ماه مهر 81 ؛.

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

Culture and Folk Literature______________Year. 7, No. 30, Jan & Feb 2020

A Study on the Relationship between Farsi Local Jangname and Shahnameh: A Genre Analysis

Manuchehr Jokar1 * Nasrollah Emami 2 Mohammad Jafari

(Ghanavati)3 Mina Mosaed4

1. Associate Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University. 2. Retired faculty member of Persian Language and Literature, Shahid Chamran

University. 3. Fellow Researcher at Islamic Encyclopedia. 4. Phd Candidate of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University.

Received: 27/04/2019 Accepted: 09/12/2019

Abstract A significant part of Persian poetry is epic, and its domain has extended to

the realm of folkloric literature. Local Jangname are poems with epical

features that have been specifically written to imitate Shahnameh. These

poems are in the form of masnavi, motaghareb and sometimes hazaj,

describing exaggerated narratives, tales and heroic stories of persons or

historical individuals from a geographical area. They are preserved for a

long time in the area and could be used to resolve local and tribal conflicts.

Depending on their subject matter, Jangname sometimes narrates the war

between tribal leaders and the feudalists (khavanin) of the region, and at

times narrates the war of a group with the central government, or the battle

of a group of regional people with foreign forces. The element of war and

the celebration or degradation of the local and regional characters and events

are the basics of these poems. The works focused in this study are Jangname

of Raeesi Delavari, Jangname of Hayat Daboud and Nightshift, and

Jangname of on the light of Liravi which are studied stylistically and

typologically. These poems influenced by the linguistic and literary style of

the Shahnameh and other epic texts, as well as their tone and dialogue, have

substantial differences with the epic genre; there is no indication of aspects

such as myth, fiction, heroism, national spirit, and defamiliarization in these

poems. They suggest no national spirit, because their heroes often seek to

achieve their personal goals and objectives. It is concluded that these poems

should be called ‘quasi-epic’.

Keywords: Local Jangname; epic elements; Shahnameh; quasi-epic; literary form.

*Corresponding Author's E-mail: [email protected]

33

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021

Dow

nloa

ded

from

cfl.

mod

ares

.ac.

ir at

21:

16 IR

DT

on

Tue

sday

Aug

ust 1

0th

2021