ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ - un.am · ները, այդ թվում՝ հողի, այլ արտադրական ռեսուրսների և ներդրումների, գիտելիքների,

2016 թվա կա նի հուն վա րի 1-ից պաշ-տո նա պես ու ժի մեջ մտան « Կա յուն զար գաց ման 2030 օ րա կար գում» նե-րառ ված կա յուն զար գաց ման 17 նպա-տակ ներն՝ ըն դուն ված աշ խար հի երկըր-նե րի ա ռաջ նորդ նե րի կող մից 2015թ. սեպ տեմ բե րին կա յա ցած ՄԱԿ-ի պատ-մա կան գա գաթ նա ժո ղո վի ժա մա նակ: Ա ռա ջի կա 15 տա րի նե րի ըն թաց քում՝ հիմն վե լով հա զա րամ յա կի զար գաց-ման նպա տակ նե րի ար ձա նագ րած հա-ջո ղութ յուն նե րի վրա և ա ռաջ նորդ վե լով բո լո րին վե րա բե րող այս նոր նպա տակ-նե րով, երկր նե րը կհա մախմ բեն ի րենց ջան քե րը՝ վե րաց նե լու աղ քա տութ յունն իր բո լոր ձևե րով, պայ քա րե լու ան հա վա-սա րութ յուն նե րի դեմ և լու ծե լու կլի մա յի փո փո խութ յան հետ կապ ված խնդիր-նե րը՝ միա ժա մա նակ հետ ևե լով, որ ոչ ոք չան տես վի: 169 թի րախ նե րից բաղ-կա ցած 17 նպա տակ նե րը կեն թարկ վեն մշտա դի տարկ ման՝ հա մա ձայն ավելի քան 230 գլո բալ ցու ցա նիշ նե րի։

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

2 | 3

4 | 5

6 | 7

8 | 9

10 | 11

12 | 13

14 | 15

16 | 17

18 | 1920 | 21

22 | 23

24 | 25

26 | 27

28 | 29

30 | 31

32 | 33

34 | 37

2

ԱՄԵՆՈՒՐԵՔ ՎԵՐԱՑՆԵԼ ԱՂՔԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ԻՐ ԲՈԼՈՐ ՁԵՎԵՐՈՎ ՈՒ ԴՐՍԵՎՈՐՈՒՄՆԵՐՈՎ1.1 Մինչև 2030թ. ամենուրեք և բոլոր մարդկանցհամար իսպառ վերացնել ծայրահեղ աղքատությունը,որըներկայումս չափվումէորպեսօրական1,25դոլա­րիցպակասսպառում

1.2 Մինչև 2030թ. առնվազն կիսով չափ կրճատելըստ ազգային սահմանումների աղքատության բոլորձևերի մեջապրող բոլորտարիքներիտղամարդկանց,կանանցևերեխաներիհամամասնությունը

1.3 Ներդնելտվյալ երկրում համապատասխանսո­ցիալականպաշտպանությանհամակարգերևմիջոցա­ռումներբոլորիհամար,այդթվում՝սոցիալականպաշտ­պանության երաշխիքների խմբեր, և մինչև 2030թ.

հասնել աղքատների և խոցելիների էական չափերովընդգրկմանը

1.4 Մինչև2030թ.ապահովել,որբոլորտղամարդիկևկանայք,մասնավորապեսաղքատներըևխոցելիները,ունենան հավասար իրավունքներ տնտեսական ռե­սուրսներինկատմամբ,ինչպեսնաևհիմնականծառա­յություններիհասանելիություն,հողիևգույքիայլձևերինկատմամբսեփականությանևվերահսկողության,ժա­ռանգությունիցևբնականպաշարներից,նորհամապա­տասխան տեխնոլոգիաներից և ֆինանսական ծառա­յություններից,այդթվում՝միկրոֆինանսներիցօգտվելուիրավունքներ

1.5 Մինչև 2030թ. ստեղծել աղքատների և խոցելիիրավիճակներումհայտնվածանձանցտոկունությունը,նվազեցնել կլիմային առնչվող ծայրահեղ իրադարձու­թյուններիևայլտնտեսական,սոցիալականևբնապահ­պանականցնցումներինևաղետներին ենթարկվածու­թյանևդրանցնկատմամբխոցելիությանաստիճանը

1.ա Ապահովել ռեսուրսների զգալի մոբիլիզացումտարբերաղբյուրներից,այդթվում՝զարգացմանըմիտ­ված խորացված գործակցության միջոցով՝ զարգացողերկրներին,մասնավորապեսառավելթույլզարգացածերկրներինհամարժեքևկանխատեսելիմիջոցներտրա­մադրելուհամար,որպեսզիիրականացնենծրագրերևռազմավարություն՝ վերացնելու աղքատությունն իր բո­լորդրսևորումներով

1.բ Ստեղծել զարգացմանաղքատամետ և գենդե­րազգայուն ռազմավարությունների վրա հիմնված քա­ղաքականության ամուր շրջանակներ ազգային, տա­րածաշրջանային և միջազգային մակարդակներում՝օժանդակելու աղքատության վերացման գործողու­թյուններումներդրումներիարագացմանը

3

ՈՉ ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆԸ

© UNICEF/Armenia/MaramAva

4

ՎԵՐԱՑՆԵԼ ՍՈՎԸ, ՀԱՍՆԵԼ ՊԱՐԵՆԱՅԻՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ՈՒ ԲԱՐԵԼԱՎՎԱԾ ՍՆՈՒՑՄԱՆ, ԽԹԱՆԵԼ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ2.1 Մինչև2030թ.վերջդնելսովինևապահովելբո­լորմարդկանց,մասնավորապեսաղքատներիևխոցելիիրավիճակներում գտնվող անձանց, այդ թվում՝ մինչևմեկտարեկաներեխաներիհամարանվտանգ,սննդա­րար և բավարար սննդի մատչելիությունը ողջտարվաընթացքում

2.2 Մինչև2030թ.վերջդնելթերսնվածությանբոլորձևերին,այդթվում՝մինչև2025թ.,հասնելմինչև5տա­

րեկաներեխաներիշրջանումթերաճությանևսուրթեր­սնուցման միջազգայնորեն համաձայնեցված թիրախ­ներին, բավարարել դեռահաս աղջիկների, հղիների ևկրծքովկերակրողկանանցսնուցմանկարիքները

2.3 Մինչև2030թ.կրկնապատկելփոքրպարենար­տադրողների, մասնավորապես կանանց, տեղաբնիկժողովուրդների, ընտանեկան գյուղացիական տնտե­սությունների, անասնապահների և ձկնորսների գյու­ղատնտեսականարտադրողականությունըևեկամուտ­ները,այդթվում՝հողի,այլարտադրականռեսուրսներիևներդրումների,գիտելիքների,ֆինանսականծառայու­թյունների,արժեքիավելացմանևշուկաներիհնարավո­րություններիևոչ­գյուղատնտեսականզբաղվածությանապահովևհավասարհասանելիությանմիջոցով

2.4 Մինչև 2030թ. ապահովել պարենարտադը­րության կայուն համակարգեր և ներդնել դիմակայունգյուղատնտեսական գործելաձևեր, որոնք մեծացնումեն արտադրողականությունը և արտադրությունը, օգ­նումենպահպանելէկոհամակարգերը,ուժեղացնումենկլիմայիփոփոխություններին, ծայրահեղ եղանակայինպայմաններին, երաշտին, հեղեղներին և այլ աղետնե­րինհարմարվելուկարողություններըև շարունակաբարբարելավումհողիորակը

2.5 Մինչև2020թ.պահպանելսերմերի,մշակաբույ­սերի,գյուղատնտեսականևընտելացվածկենդանիներիևդրանցվայրիազգակիցներիգենետիկականբազմա­զանությունը,այդթվում՝անվտանգկերպովկառավար­վողև բազմազանեցված սերմերի և բույսերի բանկերիմիջոցովազգային,տարածաշրջանայինևմիջազգայինմակարդակներում,խթանել գենետիկականպաշարնե­րի և առնչվող ավանդական գիտելիքներից ստացվողօգուտների հասանելիությունը և արդարացի ու հավա­սարբաշխումը՝միջազգայնորենհամաձայնեցվածկեր­պով

5

2.ա Ավելացնել,այդթվում՝միջազգայինխորացվածհամագործակցությանմիջոցով,ներդրումներըգյուղա­կանենթակառուցվածքներում,գյուղատնտեսականհե­տազոտություններիևգյուղատնտեսությանաջակցմանծառայություններում, տեխնոլոգիաների զարգացմանոլորտում,բույսերիևկենդանիներիգենայինբանկերում՝զարգացողերկրներում,մասնավորապեսառավելթույլզարգացածերկրներումգյուղատնտեսականարտադը­րողականությանբարձրացմաննպատակով

2.բ Շտկել և կանխել առևտրի սահմանափակում­ները և խաթարումներըաշխարհի գյուղատնտեսականշուկաներում,այդթվում՝գյուղատնտեսականարտադը­րանքի արտահանման սուբսիդիաների և համարժեքհետևանք ունեցող արտահանման բոլոր միջոցառում­ներիբոլորձևերիզուգահեռվերացմանմիջոցով՝համա­ձայնԴոհայիզարգացմանօրակարգի

2.գ Հաստատել միջոցառումներ՝ ապահովելու պա­րենամթերքների շուկաների և դրանց ածանցյալնե­րի պատշաճ գործունեությունը և դյուրացնել շուկային,այդթվում՝պարենիպահուստներինվերաբերողտեղե­կությունների ժամանակին հասանելիությունը՝ պարենիգներիծայրահեղտատանումներիսահմանափակմաննօժանդակելունպատակով

ՈՉ ՍՈՎԻՆ

© UNICEF/Armenia/MaramAva

6

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ԱՌՈՂՋ ԿՅԱՆՔ ԵՎ ԽԹԱՆԵԼ ԲԱՐԵԿԵՑՈՒԹՅՈՒՆ ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ՝ ԱՆԿԱԽ ՏԱՐԻՔԻՑ3.1 Մինչև 2030թ. կրճատել մայրական մահացու­թյան համամասնությունը մինչև 70­ից ցածր՝ 100 հա­զարկենդանածնիհաշվով

3.2 Մինչև2030թ.վերջդնելնորածիններիևմինչև5տարեկաներեխաների կանխարգելելիմահերին. բոլորերկրները պետք է նպատակ ունենան նվազեցնել վաղնորածնային մահացությունը առնվազն մինչև 12­իցցածր՝1000կենդանածնիհաշվով,իսկմինչև5տարե­կաներեխաներիմահացությունը՝առնվազնմինչև25­ի՝1000կենդանածնիհաշվով

3.3 Մինչև2030թ.վերջդնելՁԻԱՀ­ի,տուբերկուլյո­զի,մալարիայիևանտեսվածարևադարձայինհիվան­

դություններիհամաճարակներինևպայքարելհեպատի­տի,ջրիմիջոցովփոխանցվողհիվանդություններիևայլվարակիչհիվանդություններիդեմ

3.4 Մինչև 2030թ. մեկ երրորդով կրճատել վաղա­ժամ մահացությունը ոչ վարակիչ հիվանդություններից՝կանխարգելման և բուժման միջոցով, և խթանել հոգե­կանառողջությունըևբարեկեցությունը

3.5 Ուժեղացնել թմրամիջոցների չարաշահմանկանխարգելումը և բուժումը, այդ թվում՝ թմրադեղերիչարաշահումը և ոգելիցխմիչքների վնասաբեր օգտա­գործումը

3.6 Մինչև2020թ.աշխարհումկիսովչափկրճատելճանապարհատրանսպորտայինպատահարներից մա­հերիևվիրավորվելուդեպքերիթիվը

3.7 Մինչև 2030թ. ապահովել սեռական և վերար­տադրողական առողջության պահպանման ծառայու­թյուններիհամընդհանուրհասանելիություն,այդթվում՝ընտանիքի պլանավորման, տեղեկատվության և կր­թության, ինչպես նաև վերարտադրողական առողջու­թյանինտեգրումըազգայինռազմավարություններումևծրագրերում

3.8 Հասնել առողջապահության համընդհանուրընդգրկմանը,այդթվում՝պաշտպանություն ֆինանսա­կան ռիսկերից, որակյալ էական առողջապահականծառայությունների հասանելիություն և անվտանգ, ար­դյունավետ, որակյալ և մատչելի էական դեղորայքի ևպատվաստանյութերիհասանելիությունբոլորիհամար

3.9 Մինչև 2030թ. էականորեն կրճատել վտանգա­վորքիմիականնյութերիևօդի,ջրիևհողիաղտոտմանևթունավորմանհետևանքովմահերիևհիվանդություն­ներիթիվը

3.ա Ուժեղացնել Առողջապահության համաշխար­

7

հային կազմակերպության Ծխախոտի դեմ պայքա­րի շրջանակային կոնվենցիայի իրականացումը բոլորերկրներում՝ըստանհրաժեշտության

3.բ Օժանդակելպատվաստանյութերիևդեղորայքիհետազոտություններին և զարգացմանը վարակիչ և ոչվարակիչհիվանդություններիդեմ,որոնցիցհիմնակա­նումտուժումենզարգացողերկրները,հասանելիդարձ­նելմատչելիէականդեղորայքըևպատվաստանյութերըհամաձայն Մտավոր սեփականության իրավունքներիառևտրայինասպեկտներինվերաբերող(TRIPS)համա­ձայնագրի և հանրայինառողջապահության վերաբեր­յալԴոհայիհռչակագրի,որըհաստատումէզարգացողերկրների իրավունքը՝ լիարժեք կերպով օգտագործե­լու Համաձայնագրի՝ մտավոր սեփականության իրա­վունքների` առևտրինառնչվող հայեցակետերի մասինդրույթները, որոնք վերաբերում են հանրային առող­ջությանպահպանմանճկունեղանակներին,և,մասնա­վորապես, հասանելի դարձնել դեղորայքը բոլորի հա­մար

3.գ Էականորենավելացնելառողջապահությանֆի­նանսավորումը և բուժանձնակազմի հավաքագրումը,զարգացումը, վերապատրաստումը և պահպանումըզարգացողերկրներում,հատկապեսառավելթույլզար­գացած երկրներում և զարգացող փոքր կղզի­պետու­թյուններում

3.դ Ուժեղացնել բոլոր երկրների, մասնավորապեսզարգացող երկրների՝ վաղ նախազգուշացման, ռիսկե­րինվազեցմանևազգայինևգլոբալառողջապահականռիսկերիկառավարմանկարողությունները

ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԲԱՐԵԿԵՑՈՒԹՅՈՒՆ

© WHO/Armenia

8

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ՈՒ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՈՐԱԿՅԱԼ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ ԵՎ ԽԹԱՆԵԼ ՈՂՋ ԿՅԱՆՔԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՈՒՍՄԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 4.1 Մինչև 2030թ. ապահովել, որ բոլոր աղջիկնե­րը և տղաները ստանան անվճար, համապատասխանև որակյալտարրական և միջնակարգ կրթություն, որըհանգեցնում էպատշաճ ևարդյունավետ ուսումնառու­թյաննպատակների

4.2 Մինչև2030թ.ապահովել,որբոլորաղջիկներիևտղաներիհամարհասանելիլինենորակյալվաղման­

կության զարգացման հնարավորությունները, խնամ­քը և նախադպրոցական կրթությունը, որպեսզի նրանքպատրաստլինենտարրականկրթության

4.3 Մինչև2030թ.բոլորկանանցևտղամարդկանցհամարապահովելմատչելիևորակյալտեխնիկական,միջին­մասնագիտական և բարձրագույն, այդ թվում՝համալսարանական կրթության հավասար հասանե­լիություն

4.4 Մինչև2030թ. էապեսավելացնել երիտասարդ­ներիևմեծահասակներիթիվը,ովքերունենպատշաճ,այդ թվում՝ տեխնիկական և միջին­մասնագիտականհմտություններ՝ զբաղվածություն,արժանապատիվաշ­խատանք գտնելու և ձեռներեցությամբ զբաղվելու հա­մար

4.5 Մինչև 2030թ. վերացնել գենդերային անհա­վասարությունները կրթության ոլորտում և ապահովելհավասար հասանելիություն ուսման և միջին­մասնա­գիտականկրթությանբոլորմակարդակներումխոցելի­ների,այդթվում՝հաշմանդամությունունեցողանձանց,տեղաբնիկժողովուրդներիև խոցելիիրավիճակներումգտնվողերեխաներիհամար

4.6 Մինչև 2030թ. ապահովել, որ պատանիները ևմեծահասակներիզգալիհատվածը՝թե՛տղամարդիկ,թե՛կանայք,դառնանտառաճանաչևթվաճանաչ

4.7 Մինչև2030թ.ապահովել,որբոլորսովորողնե­րը ձեռք բերեն կայուն զարգացումը խթանելու համարանհրաժեշտգիտելիքներևհմտություններ,այդթվում,իթիվսայլոց,կայունզարգացմանևկայունկենսակերպի,մարդու իրավունքների, գենդերային հավասարության,խաղաղությանևբռնությունըմերժողմշակույթիխթան­ման, աշխարհի քաղաքացիության, ինչպես նաև մշա­կութայինբազմազանությանևկայունզարգացմանմեջմշակույթիունեցածավանդըգնահատողուսուցմամբ

9

ՈՐԱԿՅԱԼ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ

4.ա Կառուցել և վերազինել ուսումնական հաստա­տությունների շենքային հարմարությունները, որոնցումհաշվի են առնված երեխաների, հաշմանդամների ևգենդերային տարբերությունների առանձնահատկու­թյունները,ևորոնքապահովումենանվտանգ,բռնութ­յունից զերծ, ներառական և արդյունավետ ուսումնա­ռությանմիջավայրբոլորիհամար

4.բ Մինչև 2020թ. էականորեն և գլոբալ ընդգրկու­մով ավելացնել զարգացող երկրներին տրամադրվողկրթաթոշակները,մասնավորապեսառավելթույլ զար­գացածերկրներին,զարգացողփոքրկղզի­պետություն­ներինևաֆրիկյաներկրներին՝բարձրագույնկրթությանհամակարգում, այդ թվում՝ միջին­մասնագիտականուսուցման,տեղեկատվական և հաղորդակցմանտեխ­նոլոգիաների, տեխնիկական, ճարտարագիտական ևգիտականծրագրերումընդգրկվելունպատակով՝զար­գացածերկրներումևայլզարգացողերկրներում

4.գ Մինչև2030թ.զարգացողերկրներում,հատկա­պեսառավելթույլզարգացածերկրներումևզարգացողփոքր կղզի­պետություններում էականորեն ավելացնելորակավորված ուսուցիչների թվաքանակը, այդ թվում՝ուսուցիչների պատրաստման նպատակով ստեղծվողմիջազգայինգործակցությանմիջոցով

© UNICEF/Armenia/Pirozzi

10

ՀԱՍՆԵԼ ԳԵՆԴԵՐԱՅԻՆ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԶՈՐԱՑՆԵԼ ԲՈԼՈՐ ԿԱՆԱՆՑ ՈՒ ԱՂՋԻԿՆԵՐԻՆ 5.1 Ամենուրվերջդնելբոլորկանանցևաղջիկներինկատմամբգործադրվողխտրականության բոլոր ձևե­րին

5.2 Վերացնել բոլոր կանանց և աղջիկների հան­դեպ գործադրվող բռնության բոլոր ձևերը պետականև մասնավոր ոլորտներում, այդ թվում՝ թրաֆիքինգը ևսեռականուշահագործմանայլտեսակները

5.3 Վերացնելբոլորվնասակարգործելաձևերը,ինչ­պիսիք են երեխաների, վաղ և հարկադրյալ ամուսնու­թյուններըևկանանցսեռականօրգաններիխեղումը

5.4 Ճանաչել ևարժևորել չվարձատրվողտնային ևխնամքի աշխատանքը՝ հանրային ծառայություններիտրամադրման,ենթակառուցվածքներիև սոցիալական

պաշտպանության քաղաքականությունների և տնայինտնտեսությունում կամ ընտանիքում, ինչպես հատուկէ տվյալ երկրին, համատեղ պատասխանատվությանխթանմանմիջոցով

5.5 Ապահովել կանանց լիարժեք և արդյունավետմասնակցությունը և հավասար հնարավորություններըքաղաքական,տնտեսականևհանրայինկյանքումորո­շումներիկայացմանբոլորմակարդակներումղեկավարդիրքզբաղեցնելուհամար

5.6 Ապահովել սեռական և վերարտադրողականառողջության պահպանման ծառայությունների և վե­րարտադրողական իրավունքների համընդհանուր հա­սանելիություն, ինչպես համաձայնեցվել է ըստ Բնակ­չության և զարգացման հիմնահարցերին նվիրվածմիջազգային խորհրդաժողովի գործողությունների ծը­րագրիևՊեկինյանգործողություններիծրագրի ուդրանցվերանայման խորհրդաժողովների ելքային փաստա­թղթերի

5.ա Ձեռնարկել բարեփոխումներ՝ կանանցտրամա­դըրելուհավասարիրավունքներտնտեսականռեսուրս­ներինկատմամբ,ինչպեսնաևհողիևգույքիայլձևերինկատմամբսեփականությանև վերահսկողության,ֆի­նանսական ծառայություններից, ժառանգությունից ևբնականպաշարներից օգտվելու իրավունքներ՝ ներպե­տականօրենքներիհամաձայն

5.բ Ընդլայնել բարձրարդյունավետ, մասնավորա­պես՝ տեղեկատվական և հաղորդակցման տեխնոլո­գիաներիօգտագործումը՝կանանցզորացումըխթանե­լունպատակով

5.գ Ընդունելևամրապնդելառողջքաղաքականու­թյունևկիրարկելիօրենսդրություն՝գենդերայինհավա­սարությանխթանմանև բոլորմակարդակներումբոլորկանանցևաղջիկներիզորացմաննպատակով

11

ԳԵՆԴԵՐԱՅԻՆ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

© UNDP/Armenia

12

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ՀԱՍԱՆԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ՁԵՎՈՎ ԿԱՌԱՎԱՐԵԼ ՋՈՒՐՆ ՈՒ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ 6.1 Մինչև2030թ.ձեռքբերելանվտանգևմատչելիխմելու ջրի համընդհանուր և հավասար հասանելիու­թյունբոլորիհամար

6.2 Մինչև2030թ.ձեռքբերելհամարժեքևհավա­սարսանիտարահիգիենիկպայմաններբոլորիհամար,ևվերջդնելբնականկարիքներըդրսումհոգալուն,հա­տուկ ուշադրություն դարձնելով կանանց, աղջիկներիև խոցելի իրավիճակներում գտնվողների կարիքնե­րին

6.3 Մինչև2030թ.բարելավելջրիորակը՝կրճատելովաղտոտումը,վերացնելովվտանգավորքիմիկատներևնյութերթափելըևնվազեցնելովդրանցարտահոսքերը,կիսովչափկրճատելովչմաքրվողկեղտաջրերիհամա­մասնությունըև էականորենմեծացնելովվերամշակու­մը և անվտանգ վերօգտագործումն ամբողջ աշխար­հում

6.4 Մինչև 2030թ. էականորեն մեծացնել ջրօգտա­գործման արդյունավետությունը բոլոր ոլորտներում ևապահովել քաղցրահամ ջրի կայուն ջրառը և ջրամա­տակարարումը՝ լուծելու սակավաջրության խնդիրը ևէականորեն կրճատել սակավաջրությունից տառապողմարդկանցթիվը

6.5 Մինչև2030թ.իրականացնելջրայինռեսուրսնե­րի համապարփակ կառավարում բոլոր մակարդակնե­րում,այդթվում՝համապատասխանդեպքերում,անդր­սահմանայինգործակցությանմիջոցով

6.6 Մինչև 2020թ. պաշտպանել և վերականգնելջրաէկոհամակարգերը,այդթվում՝լեռները,անտառնե­րը,ջրաճահճայինտարածքները,գետերը,ջրաբերշեր­տերըևլճերը

6.ա Մինչև2030թ.ընդլայնելմիջազգայինգործակ­ցությունըևզարգացողերկրներինցուցաբերվողկարո­ղությունների զարգացմանն ուղղված օժանդակությու­նըջրամատակարարմանըևջրահեռացմաննառնչվողաշխատանքներում և ծրագրերում,այդթվում՝ ջրի հա­վաքում,աղազերծում,ջրիխնայողություն,կեղտաջրերիմաքրում,վերամշակմանևվերօգտագործմանտեխնո­լոգիաներ

6.բ Սատարելևուժեղացնելտեղականհամայնքնե­րի մասնակցությունը ջրամատակարարման և ջրահե­ռացմանկառավարմանբարելավմանը

13

ՄԱՔՈՒՐ ՋՈՒՐ ԵՎ ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ

© OXFAM/Armenia

14

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ ՄԱՏՉԵԼԻ, ՀՈՒՍԱԼԻ, ԿԱՅՈՒՆ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՀԱՍԱՆԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆ 7.1 Մինչև 2030թ. ապահովել մատչելի, հուսալիև ժամանակակից էներգետիկ ծառայությունների հա­մընդհանուրհասանելիություն

7.2 Մինչև2030թ.էապեսմեծացնելվերականգնվողէներգիայիհամամասնությունըէներգիայիտարբերտե­սակներիհամադրությանմեջամբողջաշխարհում

7.3 Մինչև 2030թ. կրկնապատկել էներգաարդյու­նավետությանբարելավմանգլոբալմակարդակը

7.ա Մինչև 2030թ. խորացնել միջազգային գոր­ծակցությունը՝ դյուրացնելու մաքուր էներգիայի, այդթվում՝ վերականգնվող էներգիայի հետազոտման ևտեխնոլոգիաների,էներգաարդյունավետությանևզար­գացածուավելիմաքուրհանածովառելիքիտեխնոլո­գիաների հասանելիությունը, խթանել ներդրումներըէներգետիկ ենթակառուցվածքներում և մաքուր էներ­գիայիտեխնոլոգիաներում

7.բ Մինչև2030թ.ընդլայնելենթակառուցվածքներըևարդիականացնելտեխնոլոգիաները՝ ժամանակակիցև կայուն էներգետիկ ծառայություններ մատուցելու բո­լորինզարգացողերկրներում,մասնավորապես՝առավելթույլ զարգացած երկրներում, զարգացող փոքր կղզի­պետություններումևդեպիծովելքչունեցողզարգացողերկրներում՝ համաձայն վերջիններիս համապատաս­խանօժանդակությանծրագրերի

15

ՄԱՏՉԵԼԻ ԵՎ ՄԱՔՈՒՐ ԷՆԵՐԳԻԱ

© Foundation for the Preservation of Wildlife and Cultural Assets

16

ԽԹԱՆԵԼ ԿԱՅԱՑԱԾ, ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՃ, ԼԻԱՐԺԵՔ և ԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆ ԶԲԱՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔ ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ 8.1 Պահպանելմեկշնչինընկնողտնտեսականաճըհամաձայն ներպետական հանգամանքների, և, մաս­նավորապես,համախառններքինարդյունքիտարեկանառնվազն7տոկոսաճառավելթույլզարգացածերկըր­ներում

8.2 Հասնել տնտեսական արտադրողականությանավելի բարձր մակարդակների՝ բազմազանեցման,

տեխնոլոգիաների արդիականացման և նորարարու­թյուններիմիջոցով,այդթվում՝բարձրավելացվածար­ժեքունեցողևաշխատատարոլորտներում

8.3 Խթանել զարգացմանը միտված քաղաքակա­նություններ, որոնք օժանդակում են արտադրողականաշխատանքին, արժանապատիվ աշխատատեղերիստեղծմանը, ձեռներեցությանը, ստեղծագործական ևնորարարականմոտեցմանը,խրախուսելմիկրո­,փոքրև միջին ձեռնարկությունների ֆորմալացումն ու աճը,այդ թվում՝ ֆինանսական ծառայությունների հասանե­լիությանմիջոցով

8.4 Մինչև 2030թ. շարունակաբար բարելավել գլո­բալ ռեսուրսների արդյունավետությունը սպառման ևարտադրությանմեջ,ձգտելտնտեսականաճըառանձ­նացնել շրջակամիջավայրիվատթարացումից՝ համա­ձայն Կայուն սպառման և արտադրության ծրագրերիտասնամյաշրջանակի,զարգացածերկրներիառաջա­տարությամբ

8.5 Մինչև2030թ.հասնելլիարժեքևարտադրողա­կանզբաղվածությանևարժանապատիվաշխատանքիբոլոր կանանց և տղամարդկանց, այդ թվում՝ երիտա­սարդներիև հաշմանդամություն ունեցողանձանցհա­մար, ինչպես նաև հավասար վարձատրություն՝ հավա­սարարժեքաշխատանքիդիմաց

8.6 Մինչև2020թ.էապեսկրճատելզբաղվածությունչունեցող, կրթություն կամ ուսուցում չստացող երիտա­սարդներիհամամասնությունը

8.7 Ձեռնարկելանհապաղևարդյունավետմիջոցա­ռումներ՝իսպառվերացնելուհարկադրյալաշխատանքը,վերջդնելուժամանակակիցստրկությանըևմարդկանցթրաֆիքինգին, ապահովելու երեխայի աշխատանքիվատթարագույնձևերի,այդթվում՝մանուկզինվորներիհավաքագրմանև օգտագործմանարգելումնու վերա­

17

ցումը, ինչպես նաև մինչև 2025թ. վերջ դնել երեխայիաշխատանքինիրբոլորձևերով

8.8 Պաշտպանելաշխատանքայինիրավունքներըևխթանելանվտանգևապահովաշխատանքայինմիջա­վայրբոլորաշխատավորների,այդթվում՝միգրանտաշ­խատավորների,մասնավորապեսկինմիգրանտներիևանկայունզբաղվածությունունեցողներիհամար

8.9 Մինչև2030թ.մշակելևիրականացնելռազմա­վարություն՝ խթանելու կայուն զբոսաշրջությունը, որնստեղծումէաշխատատեղերևխթանումտեղականմշա­կույթնուարտադրատեսակները

8.10 Հզորացնել ներպետական ֆինանսական կա­ռույցներիկարողությունները՝խրախուսելուևընդլայնելուբանկային,ապահովագրականևֆինանսականծառա­յություններիհասանելիությունըբոլորիհամար

8.ա Մեծացնել «Օգնություն առևտրին» նախաձեռ­նության շրջանակում տրամադրվող աջակցությունըզարգացող երկրներին, մասնավորապեսառավել թույլզարգացածերկրներին,այդթվում՝«Առավելթույլզար­գացած երկրներինառևտրինառնչվողխորհրդատվա­կանօժանդակությանընդլայնվածևինտեգրվածշրջա­նակ»­իմիջոցով

8.բ Մինչև 2020թ. մշակել և գործարկել երիտա­սարդներիզբաղվածությանգլոբալռազմավարությունևիրականացնել Աշխատանքի միջազգային կազմակեր­պության «Աշխատատեղերի վերաբերյալ գլոբալ պակ­տը»

ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՎ ԱՇԽԱՏԱՆՔ ԵՎ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՃ

© UNICEF/Armenia/MaramAva

18

ՍՏԵՂԾԵԼ ԴԻՄԱԿԱՅՈՒՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ, ԱՋԱԿՑԵԼ ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԸ ԵՎ ԽԹԱՆԵԼ ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ 9.1 Մշակելորակյալ,հուսալի,կայունևդիմակայուն,այդ թվում՝ տարածաշրջանային և անդրսահմանայինենթակառուցվածքներ՝օժանդակելուտնտեսականզար­գացմանըևմարդկանցբարեկեցությանը,ուշադրությանկենտրոնումպահելովմատչելիևարդարացիհասանե­լիությունբոլորիհամար

9.2 Խթանել ներառական և կայունարդյունաբերու­թյանզարգացումըևմինչև2030թ.զգալիորենմեծաց­

նել զբաղվածության և համախառն ներքին արդյունքիմեջ արդյունաբերության բաժնեմասը՝ ազգային հան­գամանքներին համահունչ կերպով, և կրկնապատկելարդյունաբերությանբաժնեմասըառավելթույլզարգա­ցածերկրներում

9.3 Փոքրածավալ արդյունաբերական և այլ ձեռ­նարկություններիհամար,մասնավորապեսզարգացողերկրներում, ավելի հասանելի դարձնել ֆինանսականծառայությունները, այդ թվում՝ մատչելի վարկերը, մե­ծացնել դրանց ինտեգրումը արժեքի շղթաներում ևշուկաներում

9.4 Մինչև 2030թ. արդիականացնել ենթակառուց­վածքները և վերազինել ձեռնարկությունները՝ դրանքդարձնելու կայուն՝ ռեսուրսների օգտագործման ավելիբարձր արդյունավետությամբ և մաքուր, շրջակա մի­ջավայրի համար անվտանգ տեխնոլոգիաների և գոր­ծընթացներիառավելլայնընդունմամբ՝բոլորերկրներիձեռնարկածգործողություններիշնորհիվ՝իրենցհամա­պատասխանհզորություններիհամաձայն

9.5 Ընդլայնել գիտահետազոտական աշխատանք­ները, արդիականացնել տեխնոլոգիական հնարավո­րությունները արդյունաբերության ճյուղերում բոլոր՝մասնավորապես՝ զարգացող երկրներում, այդ թվում՝մինչև 2030թ. խրախուսել նորարարությունները և էա­պես ավելացնել գիտահետազոտական և զարգացմանոլորտիաշխատողներիթիվը1մլնմարդուհաշվով,մե­ծացնել գիտահետազոտական և զարգացման աշխա­տանքների վրա կատարվող պետական և մասնավործախսերը

9.ա Դյուրացնելկայունև դիմակայունենթակառուց­վածքներիզարգացումըզարգացողերկրներում՝ցուցա­բերելովընդլայնվածֆինանսական,տեխնոլոգիականևփորձագիտականօժանդակություն–աֆրիկյաներկըր­ներին,առավելթույլզարգացածերկրներին,դեպիծով

19

ելքչունեցողզարգացողերկրներինևզարգացողփոքրկղզի­պետություններին

9.բ Օժանդակել հայրենական տեխնոլոգիաներիզարգացմանը, գիտահետազոտական աշխատանքնե­րին և նորարարությանը զարգացող երկրներում, այդթվում՝ ապահովելով քաղաքականություններիառումովնպաստավոր միջավայր, ի թիվս այլոց, արդյունաբե­

ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆ, ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ

րությանբազմազանեցմանևհումքայինապրանքներինարժեքիավելացմանհամար

9.գ Զգալիորեն մեծացնել տեղեկատվական և հա­ղորդակցման տեխնոլոգիաների հասանելիությունըև ձգտել տրամադրել համացանցի համընդհանուր ևմատչելի հասանելիություն առավել թույլ զարգացածերկրներինմինչև2020թ.

© UNDP/Armenia

20

ԿՐՃԱՏԵԼ ԱՆՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՐԿՐՆԵՐԻ ՆԵՐՍՈՒՄ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ՄԻՋԵՎ 10.1 Մինչև 2030թ. աստիճանաբար հասնել բնակ­չության ստորին 40 տոկոսի եկամուտների աճին՝ ազ­գային միջինից բարձր ցուցանիշով, և պահպանելայդաճը

10.2 Մինչև2030թ.ուժեղացնելևխթանելբոլորիսո­ցիալական, տնտեսական և քաղաքական ներառումը՝անկախտարիքից,սեռից,հաշմանդամությունունենա­լու հանգամանքից, ռասայից, էթնիկական ծագումից,կրոնիցկամտնտեսականկամայլկարգավիճակից

10.3 Ապահովել հավասար հնարավորություններ ևկրճատել արդյունքների անհավասարությունները, այդթվում՝վերացնելովխտրականօրենքները,քաղաքակա­

նություններըևգործելաձևերը՝ևխթանելովայսառումովպատշաճ օրենսդրության, քաղաքականությունների ևգործողություններիընդունումը

10.4 Ընդունել քաղաքականություններ, հատկապեսհարկաբյուջետային,աշխատավարձերիևսոցիալականպաշտպանությանքաղաքականություններևաստիճա­նաբար հասնել հավասարության առավել բարձր մա­կարդակի

10.5 Բարելավել գլոբալ ֆինանսական շուկաների ևհաստատությունների կարգավորումը և մշտադիտար­կումը,ուժեղացնելնմանկարգավորումներիիրականա­ցումը

10.6 Զարգացող երկրների համար ապահովել ընդ­լայնված ներկայացվածություն և ձայն՝ գլոբալ միջազ­գային տնտեսական և ֆինանսական հաստատու­թյուններում որոշումների կայացման գործում՝ նշվածհաստատությունների գործունեությունը դարձնելու ա­ռավելարդյունավետ,արժանահավատ,հաշվետվողա­կանևօրինական

10.7 Դյուրացնել մարդկանց կարգապահ, ան­վտանգ,կանոնավորև պատասխանատումիգրացիանևշարժունությունը,այդթվում՝պլանավորվածևլավկա­ռավարվող միգրացիոն քաղաքականությունների իրա­կանացմանմիջոցով

10.ա Ներդնել հատուկ և տարբերակված վերաբեր­մունքի սկզբունքը զարգացող երկրների համար, մաս­նավորապես՝առավելթույլզարգացածերկրներում,ըստԱռևտրի համաշխարհային կազմակերպության համա­ձայնագրերի

10.բ Խրախուսել զարգացմանն ուղղվածպաշտոնա­կան օգնությունը և ֆինանսական հոսքերը, այդ թվում՝օտարերկրյաուղղակիներդրումները,առավելմեծկա­

21

րիքունեցողպետություններին,մասնավորապես՝առա­վելթույլզարգացածերկրներին,աֆրիկյաներկրներին,զարգացող փոքր կղզի­պետություններին և դեպի ծովելքչունեցողզարգացողերկրներին՝համաձայնվերջին­ներիսազգայինպլաններիևծրագրերի

ԿՐՃԱՏՎԱԾ ԱՆՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

10.գ Մինչև 2030թ. միգրանտների դրամական փո­խանցումներիգործարքներիծախքերըիջեցնելմինչև3տոկոսիցցածրև վերացնել5տոկոսիցբարձրծախքե­րովդրամականփոխանցումներիմիջանցքները

© PAN Photo Agency

22

ՔԱՂԱՔՆԵՐԸ ԵՎ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԸ ԴԱՐՁՆԵԼ ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ, ԴԻՄԱԿԱՅՈՒՆ, ԱՆՎՏԱՆԳ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ11.1 Մինչև2030թ.բոլորիհամարհասանելիդարձ­նել պատշաճ, անվտանգ և մատչելի բնակարաններ ևհիմնական ծառայություններ, արդիականացնել հետ­նախորշերը

11.2 Մինչև2030թ.բոլորիհամարհասանելիդարձ­նելապահով,մատչելի,հասանելիևկայունտրանսպոր­տային համակարգեր՝ բարելավելով ճանապարհներիանվտանգությունը,հատկապեսընդլայնելովհասարա­կական տրանսպորտը՝ հատուկ ուշադրություն դարձ­

նելով խոցելի իրավիճակներում գտնվող անձանց,կանանց,երեխաների,հաշմանդամությունունեցողան­ձանցևտարեցներիկարիքներին

11.3 Մինչև 2030թ. խթանել ներառական և կայունքաղաքայնացումը և մարդկային բնակավայրերի մաս­նակցային,ինտեգրվածևկայունպլանավորումնուկա­ռավարումըբոլորերկրներում

11.4 Ուժեղացնելաշխարհի մշակութային և բնականժառանգությանպահպանությանն ու երաշխավորմաննուղղվածջանքերը

11.5 Մինչև2030թ.զգալիորենկրճատելաղետների,այդ թվում՝ ջրինառնչվողաղետների հետևանքով մա­հերիև տուժածներիթիվըև էապեսնվազեցնելտնտե­սականուղղակիվնասներըգլոբալհամախառններքինարդյունքի համեմատ՝ ուշադրության կենտրոնում պա­հելովաղքատներիևխոցելիիրավիճակներումգտնվողանձանցպաշտպանությունը

11.6 Մինչև 2030թ. կրճատել քաղաքների բացասա­կանազդեցությունըշրջակամիջավայրիվրամեկշնչիհաշվով, այդ թվում՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելովօդի որակին և կենցաղային ուայլ թափոնների կառա­վարմանը

11.7 Մինչև2030թ.համընդհանուրկերպովհասանե­լիդարձնելապահով, ներառականև մատչելի, կանաչև հանրայինտարածքներ,մասնավորապես՝կանանցևերեխաների,տարեցներիևհաշմանդամությունունեցողանձանցհամար

11.ա Օժանդակելտնտեսական,սոցիալականևբնա­պահպանական դրական կապերին քաղաքային, քա­ղաքամերձ և գյուղական վայրերի միջև՝ ուժեղացնելովազգայինև տարածաշրջանայինզարգացմանպլանա­վորումը

23

11.բ Մինչև 2020թ. էապես մեծացնել քաղաքների ևմարդկայինայլբնակավայրերիթիվը,որոնքընդունումև կենսագործում են ինտեգրված ռազմավարություն ևպլաններ՝ ուղղված ներառմանը, ռեսուրսների արդյու­նավետությանը, կլիմայի փոփոխությունների մեղմաց­մանը և դրանց հարմարվելուն,աղետների նկատմամբդիմակայունությանը.մշակելևիրականացնելաղետնե­րիռիսկերիամբողջականկառավարումբոլորմակար­

ԿԱՅՈՒՆ ՔԱՂԱՔՆԵՐ ԵՎ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ

դակներում՝ «Աղետների ռիսկի նվազեցման Սենդայի2015­2030թթ. գործողությունների ծրագրին» համա­հունչկերպով

11.գ Օժանդակել առավել թույլ զարգացած երկըր­ներին, այդ թվում՝ ֆինանսական և խորհրդատվականօժանդակությանմիջոցով,կայունևդիմակայունշենքերկառուցելիս՝օգտագործելովտեղականնյութեր

© PAN Photo Agency

24

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ՍՊԱՌՄԱՆ ԵՎ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՈՒՆ ՄՈԴԵԼՆԵՐ12.1 Իրականացնել Սպառման և արտադրությանկաղապարների կայուն ծրագրերի տասնամյա շրջա­նակը՝բոլորերկրներիկողմիցգործողություններիձեռ­նարկմամբ,զարգացողերկրներիառաջատարությամբ,հաշվի առնելով զարգացող երկրների զարգացումն ուհնարավորությունները

12.2 Մինչև2030թ.հասնելբնականպաշարներիկա­յունկառավարմանևարդյունավետօգտագործման

12.3 Մինչև 2030թ. կիսով չափ կրճատել մեկ շնչինընկնող պարենի գլոբալ վատնումը մանրածախ ևսպառողների մակարդակներում և կրճատել պարե­նի կորուստները արտադրության և մատակարարմանշղթաներում, այդ թվում՝ հետբերքահավաքային կո­րուստները

12.4 Մինչև 2020թ. հասնել քիմիական նյութերի ևբոլոր թափոնների բնապահպանորեն անվտանգ կա­ռավարմանըդրանցկյանքիողջշրջափուլիընթացքում՝համաձայն միջազգային համաձայնեցված շրջանակ­ների, և զգալիորեն կրճատել դրանց արտազատումըմթնոլորտի,ջրիևհողիմեջ՝նվազեցնելուդրանցբացա­սականազդեցությունըմարդկանցառողջությանևշըր­ջակամիջավայրիվրա

12.5 Մինչև2030թ.էապեսկրճատելթափոններիգո­յացումը՝ կանխարգելման, նվազեցման, վերամշակմանևվերօգտագործմանմիջոցով

12.6 Խրախուսելընկերություններին՝հատկապեսխո­շոր և անդրազգային, ընդունել կայուն գործելաձևեր ևկայունության վերաբերյալտեղեկություններն ընդգրկելիրենցհաշվետվություններիշրջափուլում

12.7 Խթանել պետական գնումների կայուն գործե­լաձևեր՝ համաձայն ազգային քաղաքականություններիևգերակայությունների

12.8 Մինչև2030թ.ապահովել, որամենուրմարդիկունենան համապատասխան տեղեկություններ և իրա­զեկվածություն՝հանունկայունզարգացմանևբնությանհետներդաշնակկենսակերպի

12.ա Օժանդակել զարգացող երկրներին՝ հզորացնելիրենցգիտականևտեխնոլոգիականկարողությունները՝որդեգրելուսպառմանևարտադրությանառավելկայունսխեմաներ

12.բ Մշակել և իրականացնել գործիքներ՝ մշտադի­տարկելուկայունզարգացմանազդեցություններըկայունզբոսաշրջությանվրա,որնստեղծումէաշխատատեղերևխթանումտեղականմշակույթնուարտադրատեսակ­ները

12.գ Ռացիոնալացնել հանածո վառելիքի սուբսի­

25

դիաները, որոնք խրախուսում են վատնողաբար սպա­ռում՝հեռացնելովշուկայիխաթարումները՝ըստազգա­յինհանգամանքների,այդթվում՝վերակազմակերպելովհարկումը և հանելովայդ վնասակար սուբսիդիաները,եթե այդպիսիք կան՝ արտացոլելու դրանց ներգործու­թյունըշրջակամիջավայրիվրա, լիովինհաշվիառնե­

ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ ՍՊԱՌՈՒՄ ԵՎ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

լով զարգացող երկրներիառաձնահատուկ կարիքներըև պայմանները,ևնվազագույնիհասցնելովհնարավորբացասական ներգործությունը դրանց զարգացմանվրա՝այնպես, որպեսզիպաշտպանվենաղքատներըևտուժածհամայնքները

© Nairian

26

ՁԵՌՆԱՐԿԵԼ ԱՆՀԱՊԱՂ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ՝ ՊԱՅՔԱՐԵԼՈՒ ԿԼԻՄԱՅԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԴՐԱ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄii

13.1 Ուժեղացնել դիմակայունությունը և հարմարվո­ղականությունըկլիմայինառնչվողվտանգներիևբնա­կանաղետներինկատմամբբոլորերկրներում

13.2 Կլիմայի փոփոխություններին ուղղված միջո­ցառումներըներառելազգայինքաղաքականություննե­րում,ռազմավարություններումևպլաններում

13.3 Բարելավել կրթությունը, իրազեկվածությանբարձրացումըևմարդկայինուինստիտուցիոնալկարո­ղություններըկլիմայիփոփոխություններիմեղմացման,հարմարվողականության, ազդեցության նվազեցման և

վաղնախազգուշացմանհարցերում

13.ա ԿատարելՄԱԿ­իԿլիմայիփոփոխությանմասինշրջանակայինկոնվենցիայիզարգացածերկրներհան­դիսացողանդամպետություններիստանձնածհանձնա­ռությունը՝մինչև2020թ.բոլորաղբյուրներիցտարեկանհամատեղ մոբիլիզացնելու 100 մլրդ դոլար՝ բավարա­րելու զարգացող երկրների կարիքների մեղմացմաննպատակային գործողությունների և իրականացմանթափանցիկության համատեքստում, և հնարավորինսարագ լիարժեք կերպով գործարկել Կանաչ կլիմայիհիմնադրամըվերջինիսկապիտալացմանմիջոցով

13.բ Խթանել մեխանիզմներ կլիմայի փոփոխու­թյուններին առնչվող արդյունավետ պլանավորում ևկառավարումիրականացնելուկարողություններըզար­գացնելու նպատակով՝առավել թույլ զարգացած երկր­ներումևզարգացողփոքրկղզի­պետություններում՝այդթվում՝ ուշադրության կիզակետում պահելով կանանց,երիտասարդներին և տեղական ու մեկուսացված հա­մայնքները

iiԸն­դու­նե­լով,­որ­ՄԱԿ-ի­Կ­լի­մա­յի­փո­փո­խութ­յան­մա­սին­շրջա­նա­կա-յին­կոն­վեն­ցիան­ա­ռաջ­նա­յին­մի­ջազ­գա­յին­և­­միջ­կա­ռա­վա­րա­կան­հար­թակն­ է­ կլի­մա­յի­ փո­փո­խութ­յուն­նե­րին­ գլո­բալ­ ար­ձա­գան­քը­բա­նակ­ցե­լու­հա­մար։

27

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ՝ Ի ՆՊԱՍՏ ԿԼԻՄԱՅԻ

© UNDP/Armenia

28

ԱՊԱՀՈՎԵԼ ՕՎԿԻԱՆՈՍՆԵՐԻ, ԾՈՎԵՐԻ ՈՒ ՋՐԱՅԻՆ ՊԱՇԱՐՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԿԱՅՈՒՆ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ՝ ՀԱՆՈՒՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ14.1 Մինչև2025թ.կանխելևզգալիորենկրճատելծո­վերի բոլորտեսակիաղտոտումները՝ մասնավորապեսցամաքումիրականացվողգործողություններիհետևան­քով,այդթվում՝ծովերիաղտոտումըջրաբերուկներովևսննդանյութերով

14.2 Մինչև 2020թ. կայուն ձևով կառավարել ևպահպանել ծովային և ափամերձ էկոհամակարգերը՝խուսափելու զգալի բացասական ազդեցություններից,

այդ թվում՝ մեծացնելով դրանց դիմակայունությունը.ձեռնարկել գործողություններ դրանց վերականգնմանհամար՝ հասնելուայն բանին, որ օվկիանոսները լինենառողջևարտադրողական

14.3 Նվազագույնի հասցնել և դիմագրավել օվկիա­նոսների ջրի թթվայնացման ներգործությունը, այդթվում՝գիտականխորացվածգործակցությանմիջոցովբոլորմակարդակներում

14.4 Մինչև 2020թ. արդյունավետ կերպով կարգա­վորելձկնորսությունըևվերջդնելձկնայինպաշարներիսպառմանը, ապօրինի, չգրանցված և չկարգավորվողձկնորսությանըևձկնորսականկործանիչգործելաձևե­րին և իրականացնել գիտահեն կառավարման պլան­ներ՝ հնարավորինս ամենակարճ ժամկետներում վե­րականգնելու ձկնային պաշարները՝ առնվազն մինչևայնպիսի մակարդակների, որպեսզի հնարավոր լինիըստ իրենց կենսաբանական բնութագրերի առավելա­գույն,կայունսերնդատվություն

14.5 Մինչև2020թ.պահպանելափամերձևծովայինտարածքներիառնվազն10տոկոսը՝համահունչազգա­յինևմիջազգայինօրենքներինևհիմնվելովլավագույնհասանելիգիտականտեղեկություններիվրա

14.6 Մինչև 2020թ. արգելել ձկնարդյունաբերականտնտեսությունների սուբսիդիաների որոշ ձևեր, որոնքնպաստում են գերհզորությանը և ձկնային պաշար­ների սպառմանը, վերացնել սուբսիդիաները, որոնքնպաստումենապօրինի,չգրանցվածևչկարգավորվողձկնորսությանը,և ձեռնպահմնալնույնպիսինորսուբ­սիդիաների ներդրումից՝ ճանաչելով, որ զարգացող ևառավելթույլզարգացածերկրներինկատմամբպատ­շաճ և արդյունավետ, հատուկ և տարբերակված վե­րաբերմունքը պետք է լինի Առևտրի համաշխարհայինկազմակերպության՝ ձկնարդյունաբերական տնտեսու­թյուններիսուբսիդիաներիվերաբերյալբանակցություն­

29

ներիանբաժանելիմասըiii

14.7 Մինչև 2030թ. մեծացնել ծովային ռեսուրսնե­րի կայուն օգտագործումից ստացվող տնտեսականօգուտներըզարգացողփոքրկղզի­պետություններինևառավելթույլզարգացածերկրներին,այդթվում՝ձկնա­յինտնտեսությունների,ջրումկենդանիներիև բույսերիբուծման (ակվակուլտուրա) և զբոսաշրջության կայունկառավարմանմիջոցով

14.ա Ընդլայնել գիտական գիտելիքները, զարգաց­նել հետազոտական կարողությունները և փոխանցելծովայինտեխնոլոգիաները՝ հաշվիառնելովՕվկիանո­սագրական միջկառավարական հանձնաժողովի չա­փանիշներըևուղեցույցներըծովայինտեխնոլոգիաներիփոխանցմանվերաբերյալ՝բարելավելուօվկիանոսներիառողջությունը ևխթանելու ծովային կենսաբազմազա­նության ավանդը զարգացող երկրների, մասնավորա­պես՝զարգացողփոքրկղզի­պետություններիևառավելթույլզարգացածերկրներիզարգացմանգործում

14.բ Ոչժամանակակիցտեխնիկականմիջոցներու­նեցող փոքրածավալ ձկնորսական տնտեսություննե­րիհամարհասանելիդարձնելծովայինպաշարներըևշուկաները

14.գ Ընդլայնել օվկիանոսների և դրանց ռեսուրսնե­րիպահպանումըևկայունօգտագործումը՝միջազգայինօրենքի իրականացմամբ, ինչպես դա արտացոլված էԾովայինիրավունքիՄԱԿ­իկոնվենցիայում,որըտրա­մադրումէօվկիանոսներիևդրանցռեսուրսներիպահ­պանմանև կայուն օգտագործման իրավականդաշտը՝ինչպեսնշվածէ«Ապագան,որըմենքենքուզում»բա­նաձևի158­րդպարբերությունում

iiiՀաշ­վի­առ­նե­լով­Առևտ­րի­հա­մաշ­խար­հա­յին­կազ­մա­կեր­պութ­յան­բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րը,­ ­Դո­հա­յի­ զար­գաց­ման­ օ­րա­կար­գը­ և­ ­Հոնգ­­Կոն­գի­նա­խա­րա­րա­կան­հռչա­կա­գի­րը։

ԿՅԱՆՔԸ ՋՐԻ ՏԱԿ

© UN Department of Public Information/Armenia

30

ՊԱՀՊԱՆԵԼ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆԵԼ ԵՎ ԽԹԱՆԵԼ ՑԱՄԱՔԱՅԻՆ ԷԿՈՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԿԱՅՈՒՆ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ, ԱՊԱՀՈՎԵԼ ԱՆՏԱՌՆԵՐԻ ԿԱՅՈՒՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄԸ, ՊԱՅՔԱՐԵԼ ԱՆԱՊԱՏԱՑՄԱՆ ԴԵՄ, ԴԱԴԱՐԵՑՆԵԼ ԵՎ ՇՐՋԱԴԱՐՁԵԼ ՀՈՂԵՐԻ ՎԱՏԹԱՐԱՑՈՒՄԸ, ԿԱՍԵՑՆԵԼ ԿԵՆՍԱԲԱԶ-ՄԱԶԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՐՈՒՍՏԸ

15.1 Մինչև 2020թ. ապահովել ցամաքային էկոհա­մակարգերի և ցամաքում քաղցրահամ ջրի էկոհամա­կարգերի և դրանց ծառայությունների պահպանումը,վերականգնումը և կայուն օգտագործումը, մասնավո­րապես անտառների, ջրաճահճային տարածքների,լեռներիևչորայինշրջանների՝համաձայնմիջազգայինհամաձայնագրերովստանձնածպարտավորություննե­րի

15.2 Մինչև2020թ.խթանել բոլորտեսակիանտառ­ների կայուն կառավարման ներդրումը, կասեցնել ան­տառահատումները,վերականգնելդեգրադացվածան­տառները,էականորենավելացնելանտառապատմանևանտառվերականգնմանծավալներըողջաշխարհում

15.3 Մինչև 2030թ. պայքարել անապատացմանդեմ,վերականգնել վատթարացածհողերը,այդթվում՝անապատացումից, երաշտից և հեղեղումներից վնաս­վածհողերը,ձգտելհասնելուաշխարհումհողերիչեզոքվատթարացմանվիճակի

15.4 Մինչև 2030թ. ապահովել լեռնային էկոհամա­կարգերի, այդ թվում՝ դրանց կենսաբազմազանությանպահպանումը՝մեծացնելուկայունզարգացմանհամարէական օգուտներտրամադրելու դրանց կարողություն­ները

15.5 Ձեռնարկել հրատապ և նշանակալի գործո­ղություններ՝ նվազեցնելու բնական ապրելավայրերիդեգրադացումը, կասեցնել կենսաբազմազանությանկորուստըևմինչև2020թ.պաշտպանելվտանգվածտե­սակներըևկանխելդրանցանհետացումը

15.6 Խթանելգենետիկականպաշարներիօգտագոր­ծումից ստացվող օգուտների արդարացի և հավասարբաշխումը, խթանելայդպաշարներիպատշաճ հասա­նելիություն՝ ըստ միջազգայնորեն համաձայնեցվածկարգի

31

15.7 Ձեռնարկել անհապաղ գործողություններ՝ վերջդնելուպահպանվողբուսա­ևկենդանատեսակներիոր­սագողությանըևապօրինիառևտրինուանդրադառնալվայրի բնության անօրինական ապրանքների թե՛ պա­հանջարկի,թե՛առաջարկիհարցերին

15.8 Մինչև 2020թ. միջոցներ ձեռնարկել՝ կանխելուօտարինվազիվտեսակներիներմուծումըևզգալիորեննվազեցնել դրանց ներգործությունը հողային և ջրայինէկոհամակարգերիվրա,վերահսկելկամվերացնելգե­րակատեսակները

15.9 Մինչև2020թ. էկոհամակարգերիևկենսաբազ­մազանության արժեքները ինտեգրել ազգային և տե­ղական պլաններում, զարգացման գործընթացներում,աղքատության կրճատման ռազմավարություններում ևհաշիվներում

15.ա Մոբիլիզացնել և զգալիորեն մեծացնել բոլորաղբյուրներից եկող ֆինանսական միջոցները՝ կենսա­բազմազանությանևէկոհամակարգերիպահպանմանևկայունօգտագործմաննպատակով

15.բ Մոբիլիզացնել զգալի միջոցներ բոլորաղբյուր­ներիցևբոլորմակարդակներում`ֆինանսավորելուան­տառներիկայունկառավարումըևհամարժեքխրախուս­ման միջոցներ տրամադրելու զարգացող երկրներինկայուն կառավարումը զարգացնելու, այդ թվում՝ պահ­պանմանևանտառվերականգնմանհամար

15.գ Խթանել որսագողության և պահպանվող տե­սակների ապօրինի առևտրի դեմ պայքարի ջանքերինցուցաբերվողհամընդհանուրաջակցությունը,այդթվումտեղականհամայնքների՝կայունկենսամիջոցներիհնա­րավորություններինհետամուտլինելուկարողություննե­րիմեծացմանմիջոցով

ԿՅԱՆՔԸ ՑԱՄԱՔՈՒՄ

© Armenia Tree Project

32

ԽԹԱՆԵԼ ԽԱՂԱՂ ԵՎ ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՌՈՒՑՈՒՄԸ՝ ՀԱՆՈՒՆ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ, ԲՈԼՈՐԻ ՀԱՄԱՐ ՀԱՍԱՆԵԼԻ ԴԱՐՁՆԵԼ ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԲՈԼՈՐ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐՈՒՄ ՍՏԵՂԾԵԼ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ, ՀԱՇՎԵՏՈՒ ԵՎ ՆԵՐԱՌԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

16.1 Զգալիորեննվազեցնելբռնությանբոլորձևերըևդրանցառնչվողմահերիցուցանիշը

16.2 Վերջ դնել երեխաների չարաշահմանը, շահա­գործմանը,թրաֆիքինգին,նրանցդեմգործադրվողբո­լորտեսակիբռնություններինևխոշտանգումներին

16.3 Խթանել օրենքի գերակայությունը ազգային ևմիջազգայինմակարդակներումևապահովելարդարա­դատությանհավասարհասանելիությունբոլորիհամար

16.4 Մինչև2030թ.զգալիորենկրճատելֆինանսներիև զենքերիապօրինի հոսքերը, ուժեղացնել գողացվածգույքըհետվերցնելուևվերադարձնելուգործողություն­ները և պայքարել կազմակերպված հանցավորությանբոլորձևերիդեմ

16.5 Էապեսկրճատելկոռուպցիանևկաշառակերու­թյունըիրենցբոլորձևերով

16.6 Զարգացնելարդյունավետ,հաշվետուևթափան­ցիկհաստատություններբոլորմակարդակներում

16.7 Ապահովել որոշումների կայացմանարձագան­քող,ներառական,մասնակցայինևներկայացուցչականգործընթացբոլորմակարդակներում

16.8 Ընդլայնել և ուժեղացնել զարգացող երկրներիմասնակցությունը գլոբալ կառավարմամբ հաստատու­թյուններին

16.9 Մինչև 2030թ. բոլորինտրամադրել իրավաբա­նականինքնություն,այդթվում՝ծննդիգրանցում

16.10 Ապահովելտեղեկատվությանհանրայինհասա­նելիությունըև պաշտպանել հիմնարարազատություն­ները՝համաձայնազգայինօրենսդրությանևմիջազգա­յինհամաձայնագրերի

16.ա Ուժեղացնել բոլոր մակարդակների համապա­

33

տասխանազգայինհաստատությունները,այդթվումևմիջազգային գործակցության միջոցով, զարգացնելու՝բռնություններըկանխելուևահաբեկչությանուհանցա­վորությանդեմպայքարելուկարողություններըմասնա­վորապեսզարգացողերկրներում

ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԱՄՈՒՐ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

16.բ Խթանել և կիրարկել ոչ խտրական օրենքներ ևքաղաքականություններ՝հանունկայունզարգացման

© PAN Photo Agency

34

ՈԻԺԵՂԱՑՆԵԼ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԻՐԱԳՈՐԾՄԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ ԵՎ ԱԿՏԻՎԱՑՆԵԼ ԳԼՈԲԱԼ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՆՈՒՆ ԱՅՍ ՆՊԱՏԱԿԻ

Ֆի նանս ներ

17.1 Ուժեղացնել ներքին ռեսուրսների մոբիլիզացու­մը,այդթվում՝զարգացողերկրներինցուցաբերվողմի­ջազգայինաջակցությանմիջոցով՝բարելավելուհարկե­րիևայլեկամուտներիհավաքագրումը

17.2 Զարգացած երկրները պետք է լիարժեք կեր­պովկատարենզարգացմանըպաշտոնականաջակցու­թյան իրենց հանձնառությունները, այդ թվում՝ բազմա­

թիվ զարգացած երկրների հանձնառությունը՝ հասնելուզարգացողերկրներին,որպեսիրենցհամախառններ­քին եկամտի (ՀՆԵ) 0,7տոկոսի չափով զարգացմաննուղղված պաշտոնական օգնություն (ODA/ԶՊՕ) տրա­մադրելու թիրախին, իսկ առավել թույլ զարգացածերկրներին՝ 0,15­0,20տոկոս.խրախուսվում է, որԶՊՕտրամադրողները սահմանեն թիրախ՝ առավել թույլզարգացած երկրներին տրամադրելու առնվազն 0,20տոկոս

17.3 Մոբիլիզացնել բազմաթիվ աղբյուրներից լրա­ցուցիչ ֆինանսական միջոցներ զարգացող երկրներիհամար

17.4 Աջակցելզարգացողերկրներինձեռքբերելուեր­կարաժամկետպարտքերի կայունություն՝ ըստանհրա­ժեշտությանպարտքերիֆինանսավորմանը,պարտքերիբեռի թեթևացմանը և պարտքերի վերակազմակերպ­մանը նպաստող համակարգված քաղաքականություն­ներիմիջոցով,անդրադառնալ մեծպարտքեր ունեցողաղքատ երկրների արտաքին պարտքերին՝ մեղմելուպարտքերիառաջացրածդառնությունը

17.5 Ընդունելևիրականացնելներդրումներիխթան­մանռեժիմներառավելթույլզարգացածերկրներիհա­մար

Տեխ նո լո գիա

17.6 Խորացնել հյուսիս­հարավ, հարավ­հարավ և«եռանկյունաձև» տարածաշրջանային և միջազգայինգործակցություն գիտության, տեխնոլոգիաների և նո­րարարության վերաբերյալ, ընդլայնել գիտելիքներիփոխանակումը փոխհամաձայնեցված պայմաններով,այդթվում՝գործողմեխանիզմներիմիջևհամակարգու­մըբարելավելումիջոցով,մասնավորապես՝ՄԱԿ­իմա­կարդակում, ինչպես նաև տեխնոլոգիաների դյուրաց­

35

մանգլոբալմեխանիզմիմիջոցով

17.7 Զարգացող երկրներում նպաստավորպայման­ներով խթանել բնապահպանորեն անվտանգ տեխնո­լոգիաներիզարգացումը,փոխանցումը,տարածումնուծավալումը,այդթվում՝արտոնյալև գերադասելիպայ­մաններով՝ըստփոխհամաձայնության

17.8 Լիարժեք կերպով գործարկել տեխնոլոգիական«բանկը» և գիտության,տեխնոլոգիաների ու նորարա­րության կարողությունների զարգացման մեխանիզմըառավել թույլ զարգացած երկրների համար մինչև2017թ. և ընդլայնել բարձրարդյունավետ, մասնավո­րապես՝տեղեկատվականև հաղորդակցմանտեխնոլո­գիաներիօգտագործումը

Կա րո ղութ յուն նե րի զար գա ցում

17.9 Ընդլայնելմիջազգայինօժանդակությունը՝զար­գացողերկրներումարդյունավետևհասցեականկարո­ղությունների զարգացում իրականացնելու, աջակցելուազգայինպլաններիկողմիցԿայունզարգացմաննպա­տակների իրագործմանը, այդ թվում՝ հյուսիս­հարավ,հարավ­հարավև«եռանկյունաձև»գործակցությանմի­ջոցով

Առև տուր

17.10 Խթանել համընդհանուր, կանոնահեն, բաց, ոչ­խտրականևարդարացիբազմակողմառևտրայինհա­մակարգի ստեղծում Առևտրի համաշխարհային կազ­մակերպությաններքո,այդթվում՝Դոհայիզարգացմանօրակարգի բանակցությունների եզրահանգման միջո­ցով

17.11 Զգալիորեն ավելացնել զարգացող երկրներիարտահանումները, մասնավորապես նպատակ ունե­

նալովմինչև2020թ.կրկնապատկելառավելթույլզար­գացածերկրներիգլոբալարտահանումներիբաժնեմա­սը

17.12 Տևական ժամկետով մուտք ապահովել դեպիանմաքսևանքվոտաշուկաբոլորառավելթույլզարգա­ցած երկրներին ըստ Առևտրի համաշխարհային կազ­մակերպությանորոշումների,այդթվում՝ապահովելով,որառավել թույլ զարգացած երկրներից ներկրումներինկատմամբ կիրառելի գերադասվող կանոնները լինենթափանցիկուպարզ,ևնպաստենշուկայիմուտքիդյու­րացմանը

Հա մա կար գա յին հար ցերՔա ղա քա կա նութ յան և ինս տի տու ցիո նալ փոխ շաղ կապ վա­ծութ յուն

17.13 Մեծացնել գլոբալ մակրոտնտեսական կայու­նությունը,այդթվում՝ քաղաքականությանհամակարգ­ման և քաղաքականության փոխշաղկապվածությանմիջոցով

17.14 Ընդլայնել քաղաքականության փոխշաղկապ­վածությունըհանունկայունզարգացման

17.15 Հարգել յուրաքանչյուր երկրի քաղաքականու­թյուններիդաշտըևառաջնորդությունը՝հաստատելուևիրագործելուաղքատությանվերացմաննուկայունզար­գացմանապահովմաննուղղվածռազմավարություն

Գոր ծըն կե րութ յուն բազ մա թիվ շա հագր գիռ կող մե րի միջև

17.16 Խորացնել գլոբալ գործընկերությունը հանունկայունզարգացման,լրացվածբազմաթիվշահագրգիռկողմերի միջև գործընկերությամբ, որոնք մոբիլիզաց­նումևփոխանակումենգիտելիքներ,փորձագիտություն,տեխնոլոգիաներևֆինանսականմիջոցներ՝սատարելու

36

Կայունզարգացմաննպատակներիիրագործմանըբո­լոր,մասնավորապես՝զարգացողերկրներում

17.17 Խրախուսելևխթանելարդյունավետպետական,պետական­մասնավոր և քաղաքացիական հասարա­կությանգործընկերություններ՝հիմնվելովվերջիններիսփորձառության և ռեսուրսային ռազմավարություններիվրա

Տվ յալ ներ, մշտա դի տար կում և հաշ վետ վո ղա կա նութ յուն

17.18 Մինչև 2020թ. մեծացնել կարողություններիզարգացմանն ուղղված օժանդակությունը զարգացողերկրներին,այդթվում՝առավելթույլզարգացածերկըր­ներին և զարգացող փոքր կղզի­պետություններին՝զգալիորեն ավելացնելու բարձրորակ, ժամանակին ևհուսալի տվյալների առկայությունը՝ տարանջատվածըստեկամտի,սեռի,տարիքի,ռասայի,էթնիկծագման,միգրացիոն կարգավիճակի, հաշմանդամություն ունե­նալու հանգամանքի, աշխարհագրական դիրքի և ազ­գայինհամատեքստինվերաբերելիայլբնութագրերի

17.19 Մինչև 2030թ. գոյություն ունեցող նախաձեռ­նությունների հիման վրա մշակել կայուն զարգացմանոլորտումգրանցվածառաջընթացի չափումներ,որոնքլրացնումենհամախառններքինարդյունքը,ևօժանդա­կել զարգացող երկրներում վիճակագրական կարողու­թյուններիզարգացմանը

© PAN Photo Agency

37

ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ՝ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

17 Ն

ՊԱ

ՏԱ

Կ Վ

ԵՐ

ԱՓ

ՈԽ

ԵԼՈ

Ւ Ա

ՇԽ

ԱՐ

ՀԸ

ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐ

1.1.1 Աղքատության միջազգայինշեմիցցածապրողբնակչությանհա­մամասնությունը՝ըստսեռի,տարիքա­յին խմբի, զբաղվածության կարգա­վիճակի ևաշխարհագրական վայրի(քաղաքային/գյուղական)

1.2.1 Աղքատության ազգայինշեմից ցած ապրող բնակչությանհամամասնությունը՝ըստսեռիևտա­րիքայինխմբի

1.2.2 Ըստ ազգային սահմանում­ներիաղքատությանբոլորձևերիմեջապրողբոլորտարիքներիտղամարդ­կանց,կանանցևերեխաներիհամա­մասնությունը

1.3.1 Սոցիալական պաշտպանու­թյաներաշխիքներիխմբերումև(կամ)համակարգերում ընդգրկված բնակ­չության համամասնությունը՝ ըստսեռի, և առանձնացնելով երեխանե­րին, գործազուրկ անձանց, տարեց­ներին, հաշմանդամություն ունեցողանձանց, հղի կանանց և (կամ) նո­րածիններին, աշխատանքի վայրումվնասվածքստացածներին,աղքատ­ներինևխոցելիներին

1.4.1 Հիմնական ծառայություննե­րիհասանելիությունունեցողտնային

տնտեսություններում ապրող բնակ­չությանհամամասնությունը

1.4.2 Հողի զբաղեցման ապահովիրավունք ունեցող չափահաս բնակ­չությանամբողջականթիվը՝ըստսեռիու զբաղեցման իրավունքի տեսակի,իրավական փաստաթղթերով և ով­քերկարողենվկայելիրենցիրավուն­քիապահովլինելումասին

1.5.1 Աղետներիպատճառովմահ­վան դեպքերի, անհետ կորածներիտուժածներիթիվը100հազարմար­դուհաշվովi

1.5.2 Աղետներիպատճառածտըն­տեսականուղղակիվնասըկապվածՀՆԱ­իհետi

1.5.3 Աղետների ռիսկերի կրճատ­մանվերաբերյալազգայինուտեղա­կան ռազմավարություններ ունեցողերկրներիքանակըi

1.ա.1 Աղքատության նվազեցմանծրագրերին կառավարության տրա­մադրած միջոցների համամասնու­թյունը

1.ա.2 Էական ծառայությունների(կրթություն, առողջապահություն ևսոցիալականպաշտպանություն)վրակատարված ծախսերը՝ արտահայտ­ված որպես պետական ընդհանուր

ծախսերիհամամասնությունը

1.բ.1 Կառարավության ներկա ուկապիտալծախսումներիհամամաս­նությունը, որոնցից անհամաչափո­րեն օգտվում են կանայք, աղքատ­ներնուխոցելիխմբերը

iԸնդ­հա­նուր­ վե­հա­ժո­ղո­վի­ կող­մից­­ստեղծ­ված­(բա­նաձև­69/284)­ա­ղետ­նե­րի­ ռիս­կե­րի­ կրճատ­ման­ վե­րա­բերյալ­ ցու­ցա­նիշ­նե­րի­ ու­ եզ­րույթ­նե­րի­միջկա­ռա­վա­րա­կան­փոր­ձա­գի­տա­կան­աշ­խա­տան­քա­յին­ բաց­ խում­բը­ մշա­կում­է­ցու­ցա­նիշ­նե­րի­մի­շարք­չա­փե­լու­­­Սեն­դա­յի­շրջա­նա­կի­կա­տար­ման­գլո­բալ­ ա­ռա­ջըն­թա­ցը:­ ­­Սույն­ հա­վել­վա­ծի­ցու­ցա­նիշ­նե­րը­ վեր­ջի­վեր­ջո­ ար­տա­ցո­լե­լու­ են­ ­­Սեն­դա­յի­ շրջա­նա­կի­ հա­մա­ձայ­նեց­ված­ցու­ցա­նիշ­նե­րը:

2.1.1 Թերսնվածությանտարածվա­ծությունը

2.1.2 Չափավոր կամ սուր պարե­նային անապահովության տարած­վածությունը բնակչության շրջանում՝հիմնվելով Պարենային անապահո­վության գնահատման սանդղակիվրա

2.2.1 Թերաճության տարածվա­ծություն (տարիք­հասակային հա­րաբերակցության գործակցի <­2ստանդարտ շեղում Առողջապահու­թյան համաշխարհային կազմակեր­պության(ԱՀԿ)երեխայիաճիչափո­րոշիչների միջնարժեքից (մեդիան)մինչև5տարեկաներեխաներիշրջա­նում

2.2.2 Թերսնուցման տարածվա­ծություն (քաշ­հասակայինհարաբե­րակցությանգործակցի>+2կամ<­2ստանդարտ շեղում ԱՀԿ երեխայիաճի չափորոշիչների միջնարժեքից(մեդիան)մինչև5տարեկաներեխա­ների շրջանում՝ ըստ տեսակի (սուրթերսնուցումևգերքաշություն)

2.3.1 Մեկաշխատանքիմիավորինընկնողարտադրությանծավալըըստգյուղատնտեսական/անասնապա­հական/անտառտնտեսության ձեռ­նարկություններիչափիդասերի

2.3.2 Փոքրածավալ մթերք ար­տադրողների միջին եկամուտը ըստ սեռիևտեղաբնիկլինելուկարգավի­ճակի

2.4.1 Արդյունավետու կայուն գյու­ղատնտեսականգործելաձևերկիրա­ռող գյուղատնտեսական տարածք­ներիհամամասնությունը

2.5.1 Բուսական ու կենդանականգենետիկականպաշարներիքանակըմթերված պարենային ու գյուղա­տնտեսական միջնաժամկետ ու եր­կարաժամկետ պահուստային տա­րածքներում

2.5.2 Տեղական մշակաբույսերիհամամասնությունը, որդասակարգ­ված է որպես վտանգի ենթակա,վտանգիոչենթակակամանհետաց­ման անհայտ աստիճանի վտանգիենթակա

2.ա.1 Պետական ծախսումներիգյուղատնտեսական կողմնորոշմանհամաթիվը

2.ա.2 Գյուղատնտեսությանն ուղղ­ված պաշտոնական հոսքերի (զար­գացմանն ուղղված պաշտոնականօգնություննուայլպաշտոնականհոս­քերը)ամբողջականգումարը

2.բ.1 Արտադրողիօժանդակությաննախահաշիվը

2.բ.2 Գյուղատնտեսական արտա­դրանքի արտահանման սուբսիդիա­ներ

2.գ.1 Պարենիգնիանկանոնություն­ներիցուցանիշը

3.1.1 Մայրականմահերը100հա­զարկենդանածնիհաշվով

3.1.2 Հմուտ բժշկական անձնա­կազմիկողմիցընդունվողծնունդնե­րիհամամասնությունը

3.2.1 Մինչև5տարեկաներեխանե­րիմահացությանցուցանիշը (մահե­րիթիվը1000կենդանածնիհաշվով)

3.2.2 Վաղ նորածնային մահացու­թյանցուցանիշը(մահերը1000կեն­դանածնիհաշվով)

3.3.1 ՆորՄԻԱՎվարակներիթիվը1000 չվարակված բնակչի հաշվովըստ սեռի, տարիքի և բնակչությանհիմնականխմբերի

3.3.2 Տուբերկուլյոզի 1000 մարդուհաշվով նոր դեպքերի թիվը մեկտարվաընթացքում

3.3.3 Մալարիայի 1000 մարդուհաշվով նոր դեպքերի թիվը մեկտարվաընթացքում

3.3.4 Հեպատիտ Բ­ով վարակմանդեպքերի թիվը 100 հազար բնակչիհաշվով

3.3.5 Անտեսված արևադարձային

հիվանդությունների դեմ միջամտու­թյուններիկարիքունեցողմարդկանցթիվը

3.4.1 Սրտանոթային հիվանդու­թյուններին,քաղցկեղին,շաքարայինդիաբետին կամ շնչուղիների քրո­նիկական հիվանդություններին վե­րագրվողմահացություններիթիվը

3.4.2 Ինքնասպանությանհետևան­քովմահացությանցուցանիշ

3.5.1 Թմրամիջոցներիօգտագործ­ման հետևանքովառաջացած խան­գարումների բուժման միջամտու­թյունների (դեղորայքային բուժում,սոցիալ­հոգեբանական, վերականգ­նողական և հետբուժական խնամքիծառայություններ)ընդգրկումը

3.5.2 Ալկոհոլի վնասաբեր օգտա­գործումը,որնըստազգայինհամա­տեքստիսահմանվածէորպեսալկո­հոլի սպառում մեկ շնչի հաշվով (15և ավելի բարձր տարիքի անձանցշրջանում)մեկօրացուցայինտարվաընթացքում՝ մաքուր սպիրտի լիտրե­րով

3.6.1 Ճանապարհատրանսպոր­տային պատահարներից մահացու­թյանթիվը

3.7.1 Վերարտադրողականտարի

քի (15­49 տարեկան) կանանց հա­մամասնությունը, որոնց ընտանիքիպլանավորման կարիքները բավա­րարվում են ժամանակակից մեթոդ­ներով

3.7.2 Դեռահասների(10­14տարե­կան,15­19տարեկան)ծնելիությունըտվյալտարիքայինխմբի1000կնոջհաշվով

3.8.1 Հիմնական առողջապահա­կան ծառայությունների ընդգրկու­մը (հետագծող միջամտություններիհիմանվրասահմանվածհիմնականծառայություններիմիջինընդգրկումըներառյալվերարտադրողական, մայ­րական,նորածնիևմանկականառող­ջության,վարակիչհիվանդություննե­րի, ոչ վարակիչ հիվանդություններիու ծառայության կարողունակություննու մատչելիությունը հանրության ևբնակչության ամենախոցելի խավիհամար)

3.8.2 1000մարդու հաշվովմարդ­կանցթիվը,որոնքապահովագրվածեն կամ ընդգրկված են պետականառողջապահականհամակարգում

3.9.1 Շենքերի ներսում և դրսումօդիաղտոտմանըվերագրվողմահա­ցությանցուցանիշը

3.9.2 Աղտոտվածջրի,անապահով

սանիտարական պայմանների ուհիգիենայի իսպառ բացակայու­թյան պատճառով մահացություն­ների թիվը (անապահով «Ջուր ևսանիտարահիգիենիկ պայմաններբոլորի համար» (WASH) ծառայու­թյուններինենթարկվածլինելը)

3.9.3 Ոչ դիտավորյալ թունավո­րումներիպատճառովմահացությանթիվը

3.ա.1 Ներկայումս ծխախոտի օգ­տագործման ըստ տարիքի ստան­դարտացված տարածվածությունը15ևավելիբարձրտարիքիանձանցշրջանում

3.բ.1 Մատչելիդեղորայքիևպատ­վաստանյութերի կայուն հասանե­լիություն ունեցող բնակչության հա­մամասնությունը

3.բ.2 Բժշկականհետազոտություն­ների և հիմնական առողջապահա­կանոլորտներինտրամադրվողզար­գացմանն ուղղված պաշտոնականընդհանուրզուտօգնությունը

3.գ.1 Բուժաշխատողների խտու­թյունևբաշխվածություն

3.դ.1 Միջազգայինառողջապահա­կանկանոնակարգի(IHR)նկատմամբկարողություններն ու արտակարգպատրաստվածությունը

4.1.1 Երեխաների և երիտասարդ­ների համամասնությունը՝ (ա) 2­րդկամ3­րդդասարաններում,(բ)տար­րական դպրոցն ավարտելիս, (գ)հիմնականդպրոցնավարտելիս,ով­քեր ձեռք են բերելառնվազն գիտե­լիքների նվազագույն մակարդակ (i)ընթերցանությունից և (ii) մաթեմա­տիկայից՝ըստսեռի

4.2.1 Մինչև 5 տարեկան երեխա­ների համամասնությունը, ովքերզարգացման առումով ունեն առող­ջության,ուսումնառությանևսոցիալ­հոգեբանականբարեկեցությանբնա­կանոնմակարդակ՝ըստսեռի

4.2.2 Կազմակերպված ուսումնա­ռությանը մասնակցության թիվը(տարրական դպրոց ընդունվելուպաշտոնականտարիքիցմեկտարիառաջ)՝ըստսեռի

4.3.1 Ֆորմալ և ոչ ֆորմալ կրթու­թյանը և ուսուցմանը երիտասարդ­ների և մեծահասակների մասնակ­ցության ցուցանիշը նախորդ 12ամիսներին՝ըստսեռի

4.4.1 Տեղեկատվական և հաղոր­դակցման տեխնոլոգիաների (ՏՀՏ)

հմտությունների տիրապետող պա­տանիների և (կամ) մեծահասակնե­րի համամասնությունը ըստ հմտու­թյանտեսակի

4.5.1 Հավասարության համաթվեր(իգական/արական, գյուղական/քաղաքային, ունևորությանստորին/վերինքվինտիլևայլն,օրինակ,հաշ­մանդամության կարգավիճակ, տե­ղաբնիկ ժողովուրդներ և հակա­մարտություններից տուժածներ, երբտվյալներ առկա լինեն) այս ցանկի բոլոր կրթական ցուցանիշների հա­մար,որոնքհնարավորէտարանջա­տել

4.6.1 Բնակչության տոկոսը տվյալտարիքայինխմբում, ովքեր ձեռք ենբերել առնվազն որոշակի մակար­դակի(ա)տառաճանաչությանև(բ)թվաճանաչության գործուն հմտու­թյուններ՝ըստսեռի

4.7.1 Թե ինչ չափով են (i) գլոբալքաղաքացիությանկրթություննու(ii)կրթություն հանուն կայուն զարգաց­ման առարկաները՝ ներառյալ գեն­դերայինհավասարությանումարդուիրավունքների ներգծումը բոլոր մա­կարդակներումընդգրկված(ա)ազ­գայինկրթությանռազմավարության,(բ) առարկայացանկի, (գ) ուսուցիչ­ներիվերապատրաստման,(դ)աշա­

կերտներիգնահատմանմեջ:

4.ա.1 Դպրոցների համամասնու­թյունը, որոնք ունեն. (ա) էլեկտրա­կանություն, (բ) համացանց՝ ման­կավարժական նպատակներով, (գ)համակարգիչներ՝մանկավարժականնպատակներով, (դ) հարմարեցվածենթակառուցվածքներևնյութերհաշ­մանդամություն ունեցող աշակերտ­ների համար, (ե) հիմնականխմելուջուր, (զ) մեկ սեռի համար նախա­տեսված տարրական սանիտարա­հիգիենիկ հարմարություններ, (է)ձեռքերըլվանալուտարրականհար­մարություններ (համաձայն «Ջուր ևսանիտարահիգիենիկ պայմաններբոլորի համար» ցուցանիշի սահմա­նումների)

4.բ.1 Զարգացմաննուղղվածպաշ­տոնական օգնության հոսքերի ծա­վալը կրթաթոշակների համար ըստոլորտներիևուսմանտեսակի

4.գ.1 Ուսուցիչների համամասնու­թյունը (ա) նախադպրոցական հիմ­նարկներում, (բ) տարրական, (գ)հիմնական, (դ) ավագ դպրոցի մա­կարդակում, ովքերնախքանաշխա­տանքի անցնելը կամ աշխատելունզուգահեռստացելենտվյալերկրումհամապատասխան մակարդակումդասավանդելուհամարպահանջվող

ուսուցչիառնվազննվազագույնկազ­մակերպված կրթություն (օրինակ,մանկավարժականկրթություն)

5.1.1 Անկախ իրավական դաշտիառկայությունից, խթանել, կիրարկելևմշտադիտարկել սեռիհիմքովհա­վասարությունը և խտրականությանբացառումը

5.2.1 Երբևէ զուգընկեր ունեցած15 տարեկան և ավելի բարձր տա­րիքի կանանց և աղջիկների համա­մասնությունը, ովքեր ենթարկվել ենֆիզիկական,սեռականկամհոգեբա­նականբռնությաններկակամնախ­կինզուգընկերոջ կողմիցվերջին12ամիսների ընթացքում, ըստ բռնու­թյանձևիևըստտարիքի

5.2.2 15տարեկանևավելիբարձրտարիքի կանանց ևաղջիկների հա­մամասնությունը, ովքեր ենթարկվելեն սեռական բռնության զուգընկերչհանդիսացողանձանցկողմիցվեր­ջին 12 ամիսների ընթացքում, ըստտարիքային խմբի և բռնության կա­տարմանվայրի

5.3.1 20­24 տարեկան կանանց

համամասնությունը, ովքեր ամուս­նացել են կամ սեռական կապի մեջենգտնվել նախքան15տարեկանևնախքան18տարեկանդառնալը

5.3.2 15­49տարեկանաղջիկներիև կանանց համամասնությունը, ով­քերենթարկվելենկանանցսեռականօրգանների խեղման կամ կտրման,ըստտարիքի

5.4.1 Չվարձատրվող տնային ևխնամքի աշխատանքի վրա ծախս­վածժամանակիհամամասնությունըըստսեռի,տարիքիևտեղի

5.5.1 Ազգայինխորհրդարաններումև տեղականկառավարմանմարմին­ներումկանանցզբաղեցրածտեղերիհամամասնությունը

5.5.2 Ղեկավարպաշտոններ զբա­ղեցնողկանանցհամամասնությունը

5.6.1 15­49տարեկանկանանցհա­մամասնությունը, ովքեր ինքնուրույնիրազեկված որոշումներ են կայաց­նումսեռականհարաբերությունների,հակաբեղմնավորիչներիօգտագործ­ման և վերարտադրողական առող­ջությանպահպանմանհարցերում

5.6.2 15­49 տարեկան կանանցհամար սեռական և վերարտադ­րողական առողջության պահպան­

ման, տեղեկատվության և կրթութ­յանհասանելիություներաշխավորողօրենքներևկանոնակարգերունեցողերկրներիթիվը

5.ա.1 (ա) Գյուղատնտեսական նը­շանակության հողերի նկատմամբսեփականությանկամապահովիրա­վունքներունեցողմարդկանցհամա­մասնությունը՝ըստսեռի,(բ)կանանցհամամասնությունը գյուղա­տնտե­սական նշանակության հողերի սե­փականատերերի կամ իրավակիր­ների մեջ՝ ըստ հողի տիրապետմանպայմանների

5.ա.2 Երկրների համամասնությու­նը, որտեղ իրավական դաշտը (այդթվում՝ սովորութային իրավունքը)երաշխավորում է կանանց հավա­սար իրավունքները հողի սեփակա­նության և (կամ) վերահսկողությաննկատմամբ

5.բ.1 Բջջային հեռախոս ունեցողանհատների համամասնությունըըստսեռի

5.գ.1 Երկրների համամասնու­թյունը, որոնք կիրառում են գենդե­րային հավասարությանը և կանանցզորացմանը հետևելու և հանրայինհատկացումներ կատարելու համա­կարգեր

6.1.1 Անվտանգ ձևով կառավար­վող խմելու ջրի մատակարարմանծառայություններից օգտվող բնակ­չությանհամամասնությունը

6.2.1 Անվտանգ ձևով կառավար­վող սանիտարահիգիենիկ ծառա­յություններից, այդ թվում՝ օճառով ևջրով ձեռքերը լվանալու հարմարու­թյունիցօգտվողբնակչությանհամա­մասնությունը

6.3.1 Անվտանգ ձևով մաքրվածկեղտաջրերիհամամասնությունը

6.3.2 Ջրայինավազաններիհամա­մասնությունըշրջակաորակյալջրով

6.4.1 Ջրօգտագործմանարդյունա­վետության մեջ ժամանակի ընթաց­քումկատարվածփոփոխությունը

6.4.2 Ջրի պակասի պատճառածլարվածության (սթրեսի)մակարդա­կը. մաքուր ջրի ետ քաշվելը գոյու­թյունունեցողմաքուրջրիպաշարնե­րիհարաբերակցությամբ

6.5.1 Ջրային ռեսուրսների համա­պարփակ կառավարման իրակա­նացմանաստիճանը(0­100)

6.5.2 Անդրսահմանային ջրայինավազանի համամասնությունը ջրա­յին համագործակցության գործառ­նականպայմանավորվածությամբ

6.6.1 Ջրաէկոհամակարգերի չա­փերի մեջ ժամանակի ընթացքումկատարվածփոփոխությունը

6.ա.1 Ջրամատակարարման և ջը­րահեռացմանն առնչվող՝ զարգաց­մանն ուղղված պաշտոնական օգ­նությանքանակը,որըմասէկազմումպետության կողմից համակարգվողծախսերիպլանի

6.բ.1 Տեղական վարչական միա­վորների համամասնությունը, որոնքունենհաստատվածևգործողքաղա­քականություններևընթացակարգեր՝ջրամատակարարմանևջրահեռաց­ման կառավարման մեջ տեղականհամայնքների մասնակցության հա­մար

7.1.1 Էլեկտրականություն ունեցողբնակչությանհամամասնությունը

7.1.2 Հիմնականումմաքուրվառե­լիքինևտեխնոլոգիաներինապավի­

նողբնակչությանհամամասնությունը

7.2.1 Վերականգնվող էներգիայիհամամասնությունը էներգիայի ընդ­հանուրվերջնականսպառմանմեջ

7.3.1 Է ներգաինտենսիվությունը՝չափված առաջնային էներգիայի ևՀՆԱ­իտեսակետից

7.ա.1 2020­ից սկսածամենտարիմոբիլիզացվող գումարը ԱՄՆ դոլա­րով՝ 100 մլրդ­ի հանձնառությանըհաշվետուկերպով

7.բ.1 Էներգիայի արդյունավետու­թյան բնագավառում ներդրումները,որպեսՀՆԱ­իտոկոս,ևֆինանսականփոխանցումների մեջ արտաքին ու­ղիղ ներդրումների քանակը կայունզարգացման ծառայությունների են­թակառուցվածքների ու տեխնոլո­գիայիհամար

8.1.1 Մեկ շնչին ընկնող իրականՀՆԱ­իտարեկանաճիցուցանիշը

8.2.1 Մեկզբաղվածանձինընկնողիրական ՀՆԱ­իտարեկանաճի ցու­ցանիշը

8.3.1 Ոչ ֆորմալ զբաղվածությանհամամասնությունըոչգյուղատնտե­սական զբաղվածության մեջ՝ ըստսեռի

8.4.1 Պաշարների սպառման ցու­ցանիշը,նույնըըստմեկշնչի,նույնըըստՀՆԱ­ի

8.4.2 Պաշարներիներքինսպառու­մը,նույնըըստմեկշնչի,նույնըըստՀՆԱ­ի

8.5.1 Իգական և արական սեռիվարձու աշխատողների ժամականմիջին վաստակը ըստ զբաղմունքի,տարիքային խմբի և հաշմանդամու­թյունունենալուհանգամանքի

8.5.2 Գործազրկության մակար­դակըըստսեռի,տարիքայինխմբիևհաշմանդամություն ունենալու հան­գամանքի

8.6.1 Կրթություն կամ ուսուցումչստացող,զբաղվածություն չունեցողերիտասարդների(15­24տարեկան)համամասնությունը

8.7.1 Երեխայի աշխատանքումներգրավված 5­17 տարեկան երե­խաների համամասնությունը և թիվըըստսեռիևտարիքի

8.8.1 Մահացու և ոչ մահացու ել­

քովաշխատանքայինվնասվածքների հաճախականությանցուցանիշըըստսեռիևմիգրանտիկարգավիճակի

8.8.2 Աշխատանքային իրավունք­ների ազգային համապատասխա­նեցման ավելացում (միավորումներկազմելու ազատություն և կոլեկտիվպայմանագիր) համաձայն Աշխա­տանքի միջազգային կազմակեր­պության (ԱՄԿ) տեքստային աղ­բյուրներիևազգայինօրենսդրության՝ըստ սեռի ու միգրանտի կարգավի­ճակի

8.9.1 Զբոսաշրջությունիցստացվողուղղակի ՀՆԱ­ն, որպես ընդհանուրՀՆԱ­ի համամասնություն, և նույնը՝աճիցուցանիշում

8.9.2 Զբոսաշրջության արդյունա­բերությանմեջաշխատատեղերիթի­վը,որպեսընդհանուրաշխատատե­ղերիհամամասնությունևնունըաճիցուցանիշում՝ըստսեռի

8.10.1 Առևտրային բանկերի մաս­նաճյուղերի և բանկոմատների թիվը100հազարմեծահասակիհաշվով

8.10.2 Բանկում կամ այլ ֆինան­սական հաստատությունում կամբջջային դրամական ծառայությունմատուցողիմոտհաշիվունեցող չա­փահասների(15տարեկանևավելի

բարձրտարիքի)համամասնությունը

8.ա.1 Հանձնառություններ և հատ­կացումներ «Օգնություն առևտրին»նախաձեռնությանշրջանակում

8.բ.1 Սոցիալական պաշտպանու­թյանևզբաղվածությանծրագրերումընդհանուրպետականծախսերըոր­պեսպետականբյուջեիևՀՆԱ­իհա­մամասնություն

9.1.1 Տարվա բոլոր եղանակներինբանուկ ճանապարհից 2 կմ հեռուապրողգյուղականբնակչությանհա­մամասնությունը

9.1.2 Ուղևորների և բեռների ծա­վալներըըստփոխադրմանեղանակի

9.2.1 Արտադրության ավելացվածարժեքը որպես ՀՆԱ­ի համամաս­նությունևմեկշնչիհաշվով

9.2.2 Արտադրության ոլորտումզբաղվածությունըորպեսընդհանուրզբաղվածությանհամամասնություն

9.3.1 Փոքր արդյունաբերականձեռնարկությունների համամասնու­թյունը ընդհանուր արդյունաբերու­

թյանավելացվածարժեքիմեջ

9.3.2 Վարկկամվարկայինգիծու­նեցողփոքրարդյունաբերականձեռ­նարկությունների համամասնությու­նը

9.4.1 CO2­ի արտանետումները՝ավելացված արժեքի մեկ միավորիհաշվով

9.5.1 Գիտահետազոտականևզար­գացման աշխատանքների վրա կա­տարվող ծախսերը՝ արտահայտվածորպեսՀՆԱ­իհամամասնություն

9.5.2 Գիտահետազոտական աշ­խատանքկատարողներիթիվը(լրիվդրույքի համարժեքով) մեկ միլիոնբնակչիհաշվով

9.ա.1 Ընդհանուր միջազգային պաշտոնականօժանդակությու(զար­գացմանն ուղղված պաշտոնական օգնություն՝գումարածայլպաշտոնա­կանհոսքեր)ենթակառուցվածքներին

9.բ.1 Միջին և բարձր տեխնոլո­գիաներիճյուղիավելացվածարժեքիհամամասնությունըընդհանուրավե­լացվածարժեքիմեջ

9.գ.1 Բջջայինցանցիծածկույթու­նեցող բնակչության համամասնու­թյունըըստտեխնոլոգիայի

10.1.1 Տնային տնտեսություններիծախսերի կամ մեկ շնչին ընկնողեկամտի աճի ցուցանիշները բնակ­չության ստորին 40 տոկոսի և ամ­բողջբնակչությանշրջանում

10.2.1 Եկամտի միջնարժեքի 50տոկոսից ցածր սպառում ունեցողմարդկանց համամասնությունը՝ ըստտարիքի,սեռիևհաշմանդամությունունենալուհանգամանքի

10.3.1 Բնակչության համամասնու­թյունը, որը հաղորդել է, որ նախորդ12 ամսվա ընթացքում անձամբ իրնկատմամբ զգացել է խտրակա­նություն կամ ենթարկվել է ոտըն­ձգությունների, որոնք արգելվում ենհամաձայն մարդու իրավունքներիմիջազգայինիրավունքի

10.4.1 ՀՆԱ­իմեջաշխատուժիբաժ­նեմասը,որըկազմված էաշխատա­վարձերից և սոցիալական պաշտ­պանությանփոխանցումներից

10.5.1 Ֆինանսական առողջ գոր­ծարքներիցուցանիշներ

10.6.1 Միջազգային կազմակեր­պություններում զարգացող երկրնե­րիցանդամներիևնրանցքվեարկե­

լուիրավունքիհամամասնությունը

10.7.1 Վարձու աշխատողի կրածհավաքագրման ծախքը որպեսմեկնման երկրում վաստակած տա­րեկանեկամտիտոկոս

10.7.2 Երկրների թիվը որոնք ունենլավ­կառավարվող միգրացիոն քա­ղաքականություն

10.ա.1 Առավել թույլ զարգացածերկրներից և զարգացող երկրներիցզրոյական սակագնով կատարվածներկրումների նկատմամբ կիրառ­ված սակագնային տողերի համա­մասնությունը

10.բ.1 Զարգացմանն ուղղված մի­ջոցների ընդհանուր հոսքերը՝ ըստընդունողևդոնորերկրներիևհոսքիտեսակի (օրինակ, զարգացմաննուղղված պաշտոնական օգնություն,օտարերկրյա ուղղակի ներդրում ևայլհոսքեր)

10.գ.1 Դրամական փոխանցումնե­րիծախքերը՝արտահայտվածորպեսփոխանցված գումարի համամաս­նություն

11.1.1 Հետնախորշերում,ոչֆորմալբնակավայրերում կամանբավարարբնակարանայինպայմաններումապ­րող քաղաքային բնակչության հա­մամասնությունը

11.2.1 Բնակչության համամաս­նությունը,որիհամարհարմարավետկերպովհասանելիէհասարակականտրանսպորտը՝ ըստսեռիտարիքիևհաշմանդամություն ունենալու հան­գամանքի

11.3.1 Հողերի օգտագործման ևբնակչությանաճիցուցանիշներիհա­րաբերակցությունը

11.3.2 Քաղաքների պլանավորմանև կառավարման մեջ քաղաքա­ցիական հասարակության ուղղակիմասնակցության կառուցվածք ունե­ցող քաղաքների համամասնությու­նը,որոնքգործումենկանոնավորևժողովրդավարձևով

11.4.1 Մշակութայինևբնականժա­ռանգությանբոլորօբյեկտներիպահ­պանման ու պաշտպանության մեկշնչին ընկնող ընդհանուր ծախսը(պետական և մասնավոր)՝ ըստ ժա­ռանգությանտեսակի(մշակութային,

բնական, խառը և Համաշխարհայինժառանգության կենտրոնի նշումով),կառավարման մակարդակի (պե­տական,մարզայինև տեղական/քա­ղաքային), ծախսերի տեսակի (գոր­ծառնական ծախսում/ներդրում) ևմասնավոր ֆինանսավորման տե­սակի (բնեղեն նվիրատվություններ,մասնավոր շահույթ չհետապնդողհատվածևհովանավորչություն)

11.5.1 Աղետներիպատճառովմահ­վանդեպքերի,անհետկորածներիևտուժածներիթիվը100հազարմար­դուհաշվովi

11.5.2 Աղետներիպատճառածտըն­տեսականուղղակիվնասըկապվածգլոբալՀՆԱ­իհետ,ներառյալաղետ­ների պատճառած վնասը կարևո­րագույն ենթակառուցվածքներին, ևհիմնական ծառայությունների խա­թարումըi

11.6.1 Կանոնավորապեսհեռացվողևհամարժեքկերպովվերջնակետումբեռնաթափվող քաղաքային կենցա­ղայինկոշտթափոններիհամամաս­նությունը՝ քաղաքի գոյացրած ընդ­հանուրթափոնների համեմատ՝ ըստքաղաքների

11.6.2 Մանր մասնիկավոր նյութե­րիտարեկանմիջինմակարդակները

(օրինակ,PM2.5ևPM10)քաղաքնե­րում(կշռվածըստբնակչության)

11.7.1 Քաղաքների կառուցապատ­ված տարածքների միջին բաժնե­մասը, որը հանրային օգտագործ­ման նպատակով բաց տարածք էբոլորիհամար՝ըստսեռի,տարիքիևհաշմանդամություն ունենալու հան­գամանքի

11.7.2 Ֆիզիկական կամ սեռա­կան ոտնձգությունների ենթարկվածմարդկանց համամասնությունը՝ ըստսեռի, տարիքի, հաշմանդամությունունենալուհանգամանքիևբռնությանկատարման վայրի՝ վերջին 12 ամ­սում

11.ա.1 Քաղաքներում բնակվող բը­նաչությանհամամասնությունը,որոնքիրականացնում են քաղաքային ևտարածաշրջանային զարգացմանպլաններ՝ ինտեգրելով բնակչությանկանխատեսումները և ռեսուրսներիկարիքները՝ըստքաղաքիչափի

11.բ.1 Տեղական կառավարություն­ների համամասնությունը, որոնք որ­դեգրումևիրականացնումենաղետ­ների ռիսկի նվազեցման տեղականռազմավարությունԱղետների ռիսկինվազեցման2015­2030թթ.Սենդայիշրջանակինհամահունչi

11.բ.2 Երկրներիթիվը,որոնքունենազգային և տեղական աղետներիռիսկի նվազեցման ռազմավարու­թյուններi

11.գ.1 Ֆինանսական աջակցու­թյան համամասնությունը առա­վել թույլ զարգացած երկրներին,որը հատկացված է տեղական շի­նանյութերի օգտագործմամբ կա­տարվող կայուն, դիմակայուն ևռեսուրսաարդյունավետշենքերիկա­ռուցմաննուարդիականացմանը

12.1.1 Կայուն սպառման և ար­տադրության (ԿՍԱ) ազգային գոր­ծողությունների ծրագրեր ունեցողկամ իրենց ազգային քաղաքակա­նություններում կայուն սպառումը ևարտադրությունըորպեսգերակայու­թյունկամթիրախընդգրկածերկրնե­րիթիվը

12.2.1 Պաշարների սպառման ցու­ցանիշը,նույնըըստմեկշնչի,նույնըըստՀՆԱ­ի

12.2.2 Պաշարներիներքինսպառու­մը,նույնըըստմեկշնչի,նույնըըստՀՆԱ­ի

12.3.1 Պարենի գլոբալ կորստի հա­մաթիվ

12.4.1 Վտանգավոր և այլ քիմիա­կան նյութերի և թափոնների վերա­բերյալ միջազգային բազմակողմբնապահպանական համաձայնա­գրերիկողմերիթիվը,որոնքկատա­րում են տեղեկությունների հաղորդ­ման իրենց հանձնառություններն ուպարտավորությունները, ինչպես դապահանջվումէյուրաքանչյուրհամա­պատասխանհամաձայնագրով

12.4.2 Վտանգավորթափոններիգո­յացումըըստմեկշնչիևաղտազերծ­ված թափոնների համամասնությու­նը՝ըստաղտազերծմանտեսակի

12.5.1 Վերամշակմանազգայինցու­ցանիշը,վերամշակվածնյութըտոն­նաներով

12.6.1 Կայունության վերաբերյալհաշվետվություններ հրապարակողընկերություններիթիվը

12.7.1 Պետական գնումների կա­յուն քաղաքականություններ և գոր­ծողությունների ծրագրեր իրակա­նացնողերկրներիթիվը

12.8.1 Թե ինչ չափով են (i) գլոբալքաղաքացիությանկրթություննու(ii)կրթություն հանուն կայուն զարգաց­

ման առարկաները (ներառյալ կլի­մայի փոփոխության մասին կրթու­թյունը) ընդգրկված (ա) ազգայինկրթության ռազմավարության, (բ)առարկայացանկի, (գ) ուսուցիչներիվերապատրաստման,(դ)աշակերտ­ներիգնահատմանմեջ

12.ա.1 Զարգացող երկրներին՝ հե­տազոտության և կայուն սպառմանուարտադրությանմշակման,ինչպեսնաև բնապահպանական առումովանվտանգտեխնոլոգիաներիհամարտրամադրվող օժանդակության քա­նակը

12.բ.1 Կայունտուրիզմիռազմավա­րության կամ քաղաքականության ևիրականացված գործողություններիծրագրերի թիվը համաձայնեցվածմշտադիտարկման ու գնահատմանգործիքներով

12.գ.1 Հանածո վառելիքի սուբսի­դիաների քանակը ՀՆԱ­ի մեկ միա­վորի հաշվով (արտադրություն ևսպառում) և որպես հանածո վառե­լանյութերիվրակատարվածազգա­յինընդհանուրծախսերիհամամաս­նությունը

13.1.1 Աղետների ռիսկի նվազեց­մանազգային և տեղական ռազմա­վարությունունեցողերկրներիթիվըi

13.1.2 Աղետներիպատճառովմահ­վանդեպքերի,անհետկորածներիևտուժածներիթիվը100հազարմար­դուհաշվովi

13.2.1 Երկրներիթիվը,որոնքհայտ­նել ենայնպիսիինտեգրվածքաղա­քականության/ռազմավարության/ծրագրի ստեղծման կամ գործնա­կանացմանմասին,որովավելանումէ կլիմայի փոփոխության անբարե­նպաստ ներգործության նկատմամբիրենց հարմարվելու կարողությունը,ևխթանում կլիմայի նկատմամբդի­մակայունությունը, ինչպեսնաևջեր­մոցայինգազիցածրարտանետում­ների այնպիսի զարգացումը, որըչվտանգիպարենիարտադրությունը(ներառյալ ազգային հարմարվողա­կանությանծրագիր,պետականորենսահմանված ներդրում, պետականհաղորդակցություն, երկու տարինմեկհաշվետուզեկույցներկամայլք)

13.3.1 Երկրների թիվը, որոնք (բա­ցասական հետևանքների) մեղմ­ացման, հարմարվողականության,ազդեցության նվազեցման և վաղ

նախազգուշացման թեմաներն ընդ­գրկելենտարրական,միջնակարգևբարձրագույնուսումնականծրագրե­րում

13.3.2 Երկրների թիվը, որոնքհայտնել են հարմարվողականութ­յան, (բացասական հետևանքների)մեղմացման ու տեխնոլոգիաներիփոխանցման,ինչպեսնաևզարգաց­մանգործողություններիկատարմանուղղությամբ իրենց ինստիտուցիո­նալ, համակարգային և անհատա­կան կարողությունների ստեղծմանհզորացմանմասին

13.ա.1 2020­իցսկսածամենտարիմոբիլիզացվող գումարը ԱՄՆ դոլա­րով՝ 100 մլրդ­ի հանձնառությանըհաշվետուկերպով

13.բ.1 Առավել թույլ զարգացած եր­կըրներիևզարգացողփոքրկղզի­պե­տություններիթիվը, որոնք ստանումեն մասնագիտացված աջակցու­թյուն(ևայդստացվածաջակցության քանակը, ներառյալ՝ ֆինանսները,տեխնոլոգիան ու կարողություննե­րի ստեղծումը) կլիմայի փոփոխու­թյուններին առնչվող արդյունավետպլանավորում և կառավարում իրա­կանացնելու նպատակով կարողու­թյուններզարգացնելումեխանիզմնե­րիհամար,այդթվում՝ուշադրության

կիզակետումպահելովկանանց,երի­տասարդներինևտեղականումեկու­սացվածհամայնքներին

14.1.1 Ծովափնյա ճահճացմանև պոլիէթիլենային լողացող աղբիխտությանհամաթիվը

14.2.1 Էկոհամահարգային մոտե­ցումներով կառավարվող ազգայինբացառիկ տնտեսական գոտիներիհամամասնությունը

14.3.1 Ծովի ջրի միջին թթվայնու­թյունը (pH)՝ չափված ներկայացուց­չականնմուշառմանկայաններիհա­մաձայնեցվածհավաքակազմում

14.4.1 Կենսաբանորեն կայուն մա­կարդակներիսահմաններումգտնվող ձկնային պաշարների համամաս­նությունը

14.5.1 Հատուկ պահպանվող տա­րածքների ծածկույթը ծովային տա­րածքներիհամեմատ

14.6.1 Անօրինական, չգրանցված ևչկարգավորված ձկնորսության դեմպայքարում երկրների միջազգայինիրավականգործիքներիօգտագործ­

մանառաջընթացիաստիճանը

14.7.1 Կայուն ձկնաբուծականտըն­տեսությունները, որպեսփոքր կղզի­պետությունների, թույլ զարգացածերկրների ու բոլոր երկրների ՀՆԱ­իտոկոս

14.ա.1 Բյուջետային հատկացումնե­րըծովայինտեխնոլոգիաներիհետա­զոտմանը՝ արտահայտված որպեսհետազոտական աշխատանքներինհատկացվածընդհանուրբյուջեիհա­մամասնություն

14.բ.1 Երկրներիառաջընթացըիրա­վական/կարգավորող/քաղաքակա­նության/ինստիտուցիոնալ դաշտիիրականացմանգործում,որըճանա­չումև պաշտպանում էփոքրձկնոր­սական տնտեսությունների մուտքիիրավունքը

14.գ.1 Համաձայն Ծովային իրա­վունքիՄԱԿ­իկոնվենցիայիօվկիա­նոսներիևնրանցպաշարներիպահ­պանությանուկայունօգտագործմանսկզբունքի միջազգային իրավունքիիրագործման միջոցով իրավական,քաղաքականության և ինստիտուցի­ոնալ շրջանակների, օվկիանոսներիհետառնչությունունեցողիրավականգործիքների վավերացման, ընդուն­մանուկատարմանմեջառաջընթացգրանցածերկրներիթիվը

15.1.1 Անտառածածկ տարածքնե­րը՝ արտահայտված որպես ընդհա­նուրհողայինտարածքներիտոկոս

15.1.2 Ցամաքային և քաղցրահամջրի կենսաբազմազանության կարե­վոր տեղանքների համամասնու­թյունը, որոնք ընդգրկված են պահ­պանվող տարածքներում՝ ըստէկոհամակարգիտեսակի

15.2.1 Անտառների կայուն կառա­վարմաննկատմամբառաջընթաց

15.3.1 Վատթարացած հողի համա­մասնությունը ընդհանուր հողայինտարածքներինկատմամբ

15.4.1 Լեռների կենսաբազմազա­նությանհամարկարևորտարածքնե­րիներառվածությունըբնությանհա­տուկպահպանվողտարածքներում

15.4.2 Լեռների կանաչ ծածկույթիհամաթիվ

15.5.1 Կարմիրցուցակիհամաթիվ

15.6.1 Երկրների թիվը, որոնք ըն­դունելենօրենսդրական,վարչականև ռազմավարական շրջանակներապահովելու շահույթիազնիվևար­դարացիբաշխում

15.7.1 Որսագողությամբ կամապօ­րինի ձևով վաճառված վայրի բնու­թյաննմուշներիհամամասնությունը

15.8.1 Օտար ինվազիվտեսակներիկանխմանկամվերահսկմաննառնչ­վող ազգային համապատասխանօրենսդրության ընդունման համա­մասնությունը

15.9.1 2011­2020թթ. Կենսաբազ­մազանության ռազմավարականծրագրի Աիչի կենսաբամազանու­թյան 2­րդ թիրախին համահունչստեղծված ազգային թիրախներիառաջընթացը

15.ա.1 Զարգացմաննուղղվածպաշ­տոնական օգնություն և հանրայինծախսեր կենսաբազմազանության ևէկոհամակարգերի պահպանման ևկայունօգտագործմանհամար

15.բ.1 Զարգացմաննուղղվածպաշ­տոնական օգնություն և հանրայինծախսեր կենսաբազմազանության ևէկոհամակարգերի պահպանման ևկայունօգտագործմանհամար

15.գ.1 Որսագողությամբ կամապօ­րինի ձևով վաճառված վայրի բնու­թյաննմուշներիհամամասնությունը

16.1.1 Դիտավորյալ սպանություն­ներիզոհերիթիվը100հազարբնակ­չիհաշվով՝ըստսեռիևտարիքի

16.1.2 Հակամարտություններին ա­ռնչվող մահերի թիվը 100 հազարբնակչիհաշվով՝ ըստսեռի,տարիքիևպատճառի

16.1.3 Ֆիզիկական, հոգեբանականկամ սեռական բնույթի բռնությանենթարկված բնակչության համա­մասնությունընախորդ12ամիսներիընթացքում

16.1.4 Իրենց բնակության տարած­քումմենակքայլելիսիրենցապահովզգացող բնակչության համամաս­նությունը

16.2.1 1­17 տարեկան երեխաներիհամամասնությունը, ովքեր անցյալամսումխնամատարներիկողմիցեն­թարկվելենորևէֆիզիկականպատ­ժի և (կամ) հոգեբանական ագրե­սիայի

16.2.2 Մարդկանց թրաֆիքինգիզոհերի թիվը 100 հազար բնակ­չի հաշվով, ըստ սեռի, տարիքի ևշահագործմանձևի

16.2.3 18­24 տարեկան երիտա­սարդ կանանց և տղամարդկանցհամամասնությունը,ովքերմինչև18տարեկանըենթարկվելենսեռականբռնության

16.3.1 Բռնության զոհերի համա­մասնությունը նախորդ 12 ամիս­ներին, ովքեր իրենց բռնության են­թարկվելու մասին հաղորդել ենիրավասումարմիններինկամկոնֆ­լիկտներիլուծմանայլպաշտոնապեսճանաչված մեխանիզմների (ան­վանվում է նաև հանցագործություն­ներիհաղորդմանցուցանիշ)

16.3.2 Դատավճիռ չստացածազա­տազրկվածները՝ արտահայտվածորպեսբանտարկյալներիընդհանուրթվիտոկոս

16.4.1 Ապօրինիմուտքայինևելքա­յին ֆինանսական հոսքերի ընդհա­նուրարժեքը(ԱՄՆդոլարով)

16.4.2 Բռնագրավված փոքր ևթեթև զինատեսակների համամաս­նությունը, որոնք գրանցված են ևհետագծվում են՝ համաձայն միջազ­գայինչափորոշիչներիևիրավականփաստաթղթերի

16.5.1 Պետականպաշտոնյայիհետառնվազն մեկ անգամ շփում ունե­ցած անձանց համամասնությունը,

ովքեր կաշառք են տվել պետականպաշտոնյային, կամ այդ պետականպաշտոնյաները նրանցից կաշառքենպահանջելնախորդ12ամսում

16.5.2 Պետականպաշտոնյայիհետառնվազնմեկանգամշփումունեցածբիզնեսների համամասնությունը, ո­րոնք կաշառք են տվել պետականպաշտոնյային, կամ այդ պետականպաշտոնյաները նրանցից կաշառքենպահանջելնախորդ12ամսում

16.6.1 Պետականառաջնայինծախ­սերը որպես սկզբնական հաստատ­ված բյուջեի տոկոս՝ ըստ ոլորտի(կամըստբյուջեիկոդերիևայլն)

16.6.2 Հանրային ծառայություննե­րից վերջին անգամ օգտվելիս բա­վարարվածբնակչությանհամամաս­նությունը

16.7.1 Պաշտոնների համամաս­նությունը(ըստսեռի,տարիքի,հաշ­մանդամություն ունենալու հան­գամանքի և բնակչության խմբի)պետական հաստատություններում(ազգային և տեղական օրենսդիրմարմիններ, հանրային ծառայու­թյուններ և դատական մարմիններ)՝համեմատած ազգային բաշխվա­ծությանը

16.7.2 Որոշումներիկայացմանգոր­

ծընթացի ներառականությանն ուզգայունությանըհավատացողբնակ­չության համամասնությունը՝ ըստսեռի, տարիքի, հաշմանդամությունունենալու հանգամանքի և բնակչու­թյանխմբի

16.8.1 Միջազգային կազմակեր­պություններում զարգացող երկրնե­րիցանդամներիևնրանցքվեարկե­լուիրավունքիհամամասնությունը

16.9.1 Մինչև5տարեկաներեխանե­րիհամամասնությունը,որոնցծնուն­դը գրանցվել է քաղաքացիականմարմնիկողմից՝ըստսեռի

16.10.1 Լրագրողների, ԶԼՄ­ներիանձնակազմի, արհմիություններիանդամների և իրավապաշտպան­ների սպանությունների, առևանգ­ման, հարկադրյալ անհետացման,կամայական ազատազրկման ևխոշտանգումների ճշգրտված թիվընախորդ12ամսում

16.10.2 Հանուն տեղեկատվությանհանրային մատչելիության սահմա­նադրական,կանոնադրականև/կամքաղաքականության երաշխիքներորդեգրող և իրագործող երկրներիթիվը

16.ա.1 Փարիզյան սկզբունքներինհամահունչ ազգային անկախ իրա­

վապաշտպան ինստիտուտների գո­յությունը

16.բ.1 Բնակչության համամասնու­թյունը, որը հաղորդել է, որ նախորդ12 ամսվա ընթացքում անձամբ իրնկատմամբ զգացել է խտրակա­նություն կամ ենթարկվել է ոտըն­ձգությունների, որոնք արգելվում ենհամաձայն մարդու իրավունքներիմիջազգայինիրավունքի

17.1.1 Պետական ընդհանուր եկա­մուտները (ըստ աղբյուրի)՝ արտա­հայտված որպես ՀՆԱ­ի համամաս­նությունը՝ըստաղբյուրի

17.1.2 Ներքին հարկերից ձևավոր­վող ներքին բյուջեի համամասնու­թյունը

17.2.1 Զարգացմաննուղղվածպաշ­տոնական օգնության զուտ թիվը ևառավելթույլզարգացածերկրներին՝որպես ՏՀԶԿ/Զարգացման աջակց­ման կոմիտեի դոնորների համա­խառնազգայինեկամտիհամամաս­նությունը

17.3.1 Արտաքին ուղղակի ներդը­

րումները (ԱՈւՆ), զարգացմաննուղղված պաշտոնական օժանդա­կությունը և հարավ­հարավ համա­գործակցությունը որպես ընդհանուրներքինբյուջեիհամամասնություն

17.3.2 Դրամական փոխանցումնե­րի ծավալը (ԱՄՆ դոլարով)արտա­հայտված որպես ընդհանուր ՀՆԱ­իհամամասնություն

17.4.1 Պարտքի սպասարկումը՝ ար­տահայտվածորպեսապրանքներիևծառայությունների արտահանումնե­րիտոկոս

17.5.1 Թույլ զարգացած երկրնե­րի համար ներդրումներիխթանմանռեժիմ որդեգրած և իրականացնողերկրներիթիվը

17.6.1 Երկրների միջև գիտությանև/կամ տեխնոլոգիական համագոր­ծակցության համաձայնագրեր ևծրագրեր՝ըստհամագործակցությանտեսակի

17.6.2 Ֆիքսվածկապիևլայնաշերտհամացանցի բաժանորդագրություն­ները100բնակչիհաշվով՝ըստարա­գության

17.7.1 Հաստատված ֆինանսավոր­մանընդհանուրգումարըզարգացողերկրների համար՝ խթանելու բնա­

պահպանորեն անվտանգ տեխնոլո­գիաների զարգացումը, փոխանցու­մը,տարածումնուծավալումը

17.8.1 Համացանցից օգտվող ան­հատներիհամամասնությունը

17.9.1 Ֆինանսական և փորձագի­տականօժանդակությանդոլարայինարժեքը, (ներառյալ հյուսիս­հարավ,հարավ­հարավ և «եռանկյունաձև»գործակցությանմիջոցով),որնուղղ­վածէզարգացողերկրներին

17.10.1 Ամբողջաշխարհումարժևոր­վածմիջինսակագին

17.11.1 Զարգացողերկրներիևառա­վել թույլ զարգացած երկրների գլո­բալարտահանումներիբաժնեմասը

17.12.1 Միջին սակագները, որոնցհետ գործ են ունենում զարգացողերկրները,առավել թույլ զարգացածերկրները և զարգացողփոքր կղզի­պետությունները

17.13.1 Մակրոտնտեսական կառա­վարմանվահանակ

17.14.1 Երկրներիթիվը,որոնքունենկայուն զարգացման քաղաքակա­նության տրամաբանությունը բարձ­րացնողգործողմեխանիզմներ

17.15.1 Զարգացման համագործակ­

ցություն մատակարարողների կող­մից երկրում առկա արդյունքներիշրջանակներիևպլանավորմանգոր­ծիքներիօգտագործմանչափը

17.16.1 Զարգացման արդյունավե­տության մշտադիտարկման շրջա­նակներում բազմակողմ շահագըր­գռություն ունեցող առաջընթացարձանագրած երկրների թիվը,որոնքաջակցումենհասնելուկայունզարգացմաննպատակներին

17.17.1 Պետական­մասնավոր և քա­ղաքացիականհասարակությանգործ­ընկերություններին տրամադրվածգումարըԱՄՆդոլարով

17.18.1 Ազգային մակարդակում«Պաշտոնական վիճակագրությանհիմնարար սկզբունքներ»­ի համա­ձայն մշակված կայուն զարգացմանցուցանիշների համամասնությունըլիարժեք տարանջատումներով այնդեպքում, երբհամապատասխանումէթիրախին

17.18.2 Երկրներիթիվը,որոնքունենվիճակագրության վերաբերյալ ազ­գային օրենսդրություն «Պաշտոնա­կան վիճակագրության հիմնարարսկզբունքներ»­ինհամահունչ

17.18.3 Ազգային վիճակագրականծրագիրունեցողերկրներիթիվը,որն

ամբողջությամբֆինանսավորվումուիրագործվում է՝ ըստ ֆինանսավոր­մանաղբյուրի

17.19.1 Զարգացող երկրներում վի­ճակագրական կարողություններիհզորացմանհամարառկաբոլորռե­սուրսներիդոլարայինարժեքը

17.19.2 Երկրների համամասնությու­նը,որ(ա)վերջին10տարիներիըն­թացքումանցկացրելէառնվազնմեկբնակչությանևմեկտնայինմարդա­համար, և (բ) հասել է ծնունդներիգրանցման100և մահվանդեպքերիգրանցման80տոկոսին

www.un.am www.un.org/sustainabledevelopment/

Ձևավորումը «Էյվա» արվեստների հիմնադրամի

ՄԱԿ Հայաստան 2016