ยาแก ปวดชนิดเสพติด (Narcotic analgesics) Dependence and Reviews/analgesics.pdf · Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand ยาแก...

ยาแกปวดชนดเสพตด (Narcotic analgesics) หนา 1

Drug Dependence Research Center WHO Collaborating Centre for Research and Training in Drug Dependence

Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand

ยาแกปวดชนดเสพตด คอ สารท ออกฤทธ ตอรางกาย

คลายมอรฟน (morphine) กลาวคอ ระงบความเจบปวดและสงบ

ระงบ ซงตางกนกบยาแกไขแกปวด (antipyretic analgesic)

ไดแก แอสไพรน (aspirin) แ ละพาราเซตามอล (paracetamol)

ฯลฯ คาวายาเสพตด (narcotic)เปนคาท ไมคอยจะถกตองนก

เพราะนารโคซส (narcosis) ห มายถงอาการไมรสกหรออาการ

เกอบสลบ (stupor) แตสารพวกมอรฟนออกฤทธ ระงบความ

เจบปวดโดยท ผ ใชยงมความร สกอย เพ อความเหมาะสมจง

สมควรใชคาวา โอปเอต

ในปจจบนโอปเอต หมายถง อลคาลอยดท ไดจากฝ น

(opium) ทงตามธรรมชาต การกงสงเคราะห หรอสารทไดจาก

การสงเคราะห แตออกฤทธตอรางกายเหมอนมอรฟนรวมจดไว

ในพวกเดยวกน

โอปเอตทไดจากธรรมชาตหรอกงสงเคราะห ไดแก ฝ น

มอรฟน โคเดอนและเฮโรอน

โอป เอตท ไดจากการสง เคราะห เชน เปอร โคเดน

(oxycodone) ดโลทน(methadone) รเมอรอล(meperidine) ฯลฯ

ประโยชน

ยาพวกโอปเมตนามาใชเปนยาระงบความเจบปวดโดยท

ไมทาใหเกดอาการเซองซมอยางเหลอลน ไมทาใหกลามเนอ

เปลย ไมทาใหเกดความสบสน หรอหมดสตเหมอนกบทเกดขน

เมอใชยาสลบ ไมควรนายาพวกโอปเมตมาใชแทนยาสลบหรอยา

ชา เพราะวาตองใชยาพวกโอปเมตในขนาดทสงมากถงจะทาให

หมดความรสก ซงในขนาดนยาจะไปกดศนยทควบคมการหายใจ

อาจทาใหตายได

ฤทธของยา

ยาพวกโอป เมตเกอบทกชนดออกฤทธ โดยท วไป

เหมอนกน แตกตางกนตรงทความแรงและผลกระทบทเกดขน

ฤทธท กดประสาทสวนกลางเปนฤทธท พบไดท วๆ ไป ในพวก

โอป เมตบรเวณท ยาออกฤทธ สวนใหญ คอ บรเวณท รบ

ความรสกของเซยรบรม คอรเทกซ (cerebral cortex) แ ละ

ทาลามส (thalamus) สวนบรเวณทไดรบฤทธของยารองลงไปก

คอ สวนอนของกานสมอง (brain stem) และเสนสไปนล (spinal

cord) การท ยาออกฤทธ ท บรเวณรบความร สกของซรบรม

คอรเทกซ ทาใหระงบความเจบปวด ถาในขนาดทสงข นทาให

นอนหลบ ถาใชยาในขนาดทสงมากคอ ขนาดทใชในทางทผด

(abusive dose) ในขณะทศนยคอรตคล (cortical center) ถกกด

ฤทธของยาทมตอทาลามสจะไปทาใหอารมณดขน (elevation of

mood) รสกเปนสข บรรเทาความกลวและความหวนไหวลงรสก

สงบสขและเยอกเยน การรสกเปนสข (euphoria) เปนสาเหตใหญ

ทชกนาใหคนหนมาใชพวกโอปเมตในทางท ผด ซ งสภาวะท

เกดขนในชวงนกนเวลาไมนานแลวกจะผานไป แลวแตละบคคลก

จะเรมบงเกดความเฉอยชา สมรรถภาพของสมองและรางกาย

ลดลง สดทายจะหลบ

ยาเสพตดจะเลอกเฉพาะบางแหงทกานสมอง คอ ทศนย

ควบคมการหายใจ การใชยาในกลมนเกนขนาดทาใหถงแกความ

ตายกปนเพราะการหายใจลมเหลว ยาพวกโอปเมตหรอยาเสพ

ตดทาใหมานตาหร แตกลไกของการออกฤทธเชนนยงไมกระจาง

นก นอกจากนยงกดศนยควบคมการไอทาใหระงบการไอได

(โคดอน เปนยาในกลมน ท ระงบการไอไดด แตฤทธ กดศนย

ควบคมการหายใจหรอทาใหเสพตดนอยกวาโอปเมตชนดอนๆ)

ศนยควบคมความรอนกถกกดโดยยาในกลมนยงผลใหอณหภม

ศาสตราจารย ดร.พยอม ตนตวฒน ศนยวจยยาเสพตด สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ยาแกปวดชนดเสพตด (Narcotic analgesics)

Drug Dependence Research

Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences

Chulalongkorn Universi

ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ของรางกายลดลง มเหง อออกมากข น เสนโลหตท ผวหนง

ขยายตว

ปรากฏการณทตรงกนขามกบทกลาวมาขางตน คอ ยา

พวกโอปเมตออกฤทธกระตนทบรเวณเมดดลลา (medulla) จงทา

ใหเกดการคลนไสและอาเจยน เปนท เขาใจกนวาปรมาณของ

โอปเมตท มอย ในกระแสโลหตเปนตวท ไปกระต นท เมดดลลา

เพราะหลงจากใชยาพวกโอปเมตแลว คนทอยอยางสงบจะเกด

อาการคลนไสและอาเจยนนอยกวาคนทมการเคลอนไหว การ

เคลอนไหวจะไปทาใหการไหลเวยนของโลหตดข น ในคนม

หลกฐานวาศนยสไปนล รเฟลกซ (spinal reflex) ถกกระตน แต

การทสมองสวนทเหนอเสนสไปนลถกกด จงสงผลกระทบปองกน

มใหเกดการชกกระตก

การออกฤทธ ของยาพวกโอปเมตท มตอระบบประสาท

สวนกลางกคอการออกฤทธกด ซงทาใหผใชยานไดรบผลกระทบ

สรปไดดงน

- ระงบปวด (analgesic)

- สงบระงบ (sedation) ห มดความกงวล กลามเนอ

คลายตว รางกายสงบ

- นอนหลบ (hypnosis) เซองซมและหลบ

ถาใชในขนาดทเปนพษ (toxic doses)

- รสกเปนสข (euphoria) มความมกนอยสนโดษ

ผลกระทบอนเนองมาจากการใชยาในขนาดทไมถกตอง

(Abusive dose)

อาการทนยาท เกดข นเนองจากการใชยาในขนาดท ไม

ถกตอง อาการทเกดขนเมอเรมมอาการทนยา พบวามานตาหรม

ขนาดเทาหวเขมหมด ไมแสดงการตอบโตตอแสงสวาง ซ ง

หมายความวามานตาไมหรเมอมแสงจา (แมแตเมอมอาการฉาย

แสงไปทตาโดยตรง) หรอมานตาขยายเมอมแสงนอยลง (เชนเมอ

ดงแสงสวางใหพนไป) สภาพเชนนทเกดขนแกนยนตาเราเรยกวา

ตาแขง (frozen) แตเมออากาทนยาไดปรากฏขนไปไดระยะหนง

มานตาหรจะไมเปนอาการทเหนไดชด แตการทไมแสดงการตอบ

โตตอแสงยงคงมตามเดม เมอผตดยาเสพตดเมอขาดการไดรบยา

ชวระยะเวลาหนง คอขาดการไดรบยา 4–6 ชวโมง หรอตลอดคน

ผนนจะบงเกดอาการเพกถอน (withdrawal) ซงมมานตาขยายแต

อาการไมตอบโตตอแสงยงคงมอยตามเดม

ผ ท ตดยาในระยะยาวจะมรางกายซบผอมและทองผก

อยางรนแรง เบออาหารมความสนใจในเรองเพศนอยมากหรอไม

มเลย เมอบคคลนนอยใตอทธพลของยาเสพตด จะเรมรสกเปน

สข หลงจากนนจะงวงนอน เกยจคราน เซองซม สะลมสะลอ ฝน

ผตดยาทมยาใชอยเปนประจาจะไมทาอนตรายหรอเปนทนากลว

แกบคคลอน แตจะนากลวมากเมอขาดยาทไดรบเพราะเขาจะ

พยายามทาทกทางเพอใหไดยามาเสพ เพราะการขาดยาจะทาให

ผเสพไมสบาย เกดความเจบปวดดวยความหวาดกลวและรบรอน

เพราะเกรงวาจะมคนมาพบ จงทาใหผ ใชยาเสพตดขาดความ

ระมดระวงในเรองความสะอาดของเครองมอทใชฉด จงทาใหผ

เสพมโอกาสจะตดเช อโรคไดมากกวาคนปกต เชน ซฟลส ตบ

อกเสบ(hepatitis) เปนโรคทพบบอยๆ ในคนตดยา โรคเหลานจะ

ผานจากคนหนงไปยงอกคนหนง เน องจากการใชเขมฉดยา

รวมกน

การใหยา

การใหยาเสพตดแกคนไข แพทยมกใหโดยการฉดหรอกน

การฉดเขาใตผวหนงหรอฉดเขากลามเนอเปนวธทนยมใชกน ผ

ตดยาในระยะเรมแรกมกนยมใหยาโดยกาฉดเขาใตผวหนงหรอ

ฉดเขากลาม แตการฉดโดยวธเหลานยาออกฤทธไดชา ดงนนผ

ตดยาจงหนมาใชการฉดเขาหลอดโลหต เพอใหบงเกดผลรวดเรว

ทนใจ

ยาทจดไวในจาพวกยาแกปวดชนดเสพตดหรอ

โอปเมต

ฝน (Opium)

ฝนเปนยางทไดจากการกรดผลฝน (Papaver somni-

ferum Linn.) ตนฝนเปนพชลมลกมอายเพยงปเดยว เปนพชท

ชอบขนในทสงกวาระดบนาทะเล อากาศเยน ตนฝนเปนพชทม

ดอกไดหลายส เชน แดง ขาว มวง ฯลฯ เนองจากตนฝนแตละตน

ใหนายางทไมมากนกดงในการปลกตนฝนจงจาเปนทจะตองใช

พนทมากและจะตองปลกในทองถนทคาแรงตา


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ในพนทๆ ททาการผลตฝน ผ ปลกตนฝนจะทาการกรด

ยางจากผลฝนเมอหลงจากเทยงวนไปแลวในเวลากลางคนขณะท

อากาศเยนลงนายางจะไหลออกมา เมอมาถกกบอากาศนายางจะ

ขนและถกออกซไดซ เปลยนสจากสขาวคลายนานมเปนสนาตาล

ปนแดง ในเวลาเชาของวนตอมาผ ปลกจะทาการปลกยางท ม

ลกษณะเหนยวขนออกจากผล แลวยางจะคอยๆ แขงตวข น ม

ลกษณะเปนกอนสเกอบดา ผลตผลท ไดมาน คอ ฝ นดบ (raw

opium) ฝนมรสขม กลนหอม ควนทไดจากการเผาฝนในการสบ

ฝนกจะมกลนหอมชวนดม เชน ฝนดบ

ฝน นามาเตรยมเปนทงเจอรฝน (laudanum) หรอทงเจอร

ฝ นการบน ไดนาทงเจอรฝ นทง 2 ชนดมาใชเปนยาบาบดโรค

ประสาท โรคทองรวงและแกไอมาตงแตศตวรรษท 16

ฝ นประกอบดวยอลคาลอยดประมาณ 20 ชนด ใน

บรรดาอลคาลอยดท ไดจากฝ น ปรากฏวามอรฟน (morphine)

และโคเดอน (codeine) เทานนทไดนามาเปนยาเสพตด ฤทธของ

ฝนกคอ ฤทธของมอรฟนเพราะในฝนมมอรฟนอยประมาณรอย

ละ 10 และโคเดอนรอยละ 0.5

มอรฟน (Morphine)

เปนอลคาลอยดหลกทสกดและแยกไดจากฝน มสตงแต

ขาว นาตาลออนหรอขาวนวล (off-white) ขนอยกบความบรสทธ

ของสาร มอรฟนทเตรยมมาขายในทางทผดกฎหมาย มรปรางได

ตางๆ กน เชนทาเปนยาเมดแบน (tablet) แคปซล (capsule) ผง

(power) หรอในรปของนายา (solution) ฯลฯ ชนดท ทาเปนรป

ของแคปซลมชอเรยกวา แคป (cap) ท ำเปนผงหอโดยกระดาษ

พบเปนรปสเหลยมมชอเรยกวา เปเปอร (paper) หรอแพคเกจ

(package)

มอรฟนมความแรงมากกวาฝนประมาณ 10 เทา ดงนนใน

การใชมอรฟนเปนยาเสพตด ผใชจะไดรบผลกระทบทแรงและเรว

กวาการใชฝน ผใชมกนยมใชโดยการฉดมากกวาการกน เพราะ

การกนมอรฟนออกฤทธชาและตองการขนาดของยาสงกวาการ

ฉดจงจะเกดการรสกเปนสข

เฮโรอน (heroin)

เฮโรอนเปนสารกงสงเคราะห (semisynthetic) ท เตรยม

มาจากมอรฟน เฮโรอนมความแรงกวามอรฟน 20–25 เทา ม

อานาจในการใหเสพตดมากกวามอรฟน 2 เทา ดงนนจงเปนยาท

อนตรายมาก ในรปของสารบรสทธ เฮโรอนเปนผงสนาตาลปน

เทา เนองจากเปนยาทมความแรงสง ผคายานมกเจอปนดวยสาร

อนๆ ทไมมฤทธเปนสารเสพตดลงไป เมอประมาณ ค.ศ. 1898

ไดเตรยมเฮโรอนจากมอรฟนไดเปนครงแรก ในครงแรกนนคดวา

เฮโรอนทาใหเกดสารเสพตดนอยกวามอรฟนและประสงค ทจะ

นามาใชแทนมอรฟน แตตอมาจงไดทราบวาเฮโรอนออกฤทธใน

การระงบปวดและระงบอาการไอไดแรงกวามอรฟน นอกจากนยง

ทาใหเกดการเสพตดไดงาย รางกายสรางการทนยานได อยาง

รวดเรวมากกวาตอยาเสพตดชนดอนๆ ผทตดยานตองการขนาด

ของยาเพมขนเรอยๆ เพอใหบรรลผลสมดงความอยาก เพอให

เกดการรสกเปนสข (euphoria) เปนทสงเกตวาผทตดยานยมเสพ

เฮโรอนมากกวามอรฟน จะเสพมอรฟนกตอเมอหาเฮโรอนไมได

เนองจากยานทาใหเกดอนตรายในระดบสง ดงนนในบางประเทศ

จงหามผลตและจาหนายยาน

โคเดอน (codeine)

โคเดอนมฤทธออนกวามอรฟน มฤทธในการระงบปวด

และทาใหหลบอยางออนๆ มกใชเปนสวนผสมในยาแกไอ เพราะ

โคเดอนมฤทธตอศนยควบคมการไอ เตรยมมาโดยตรงจากฝน

หรอจากการกงสงเคราะหจากทเบน (thebaine) ซ งกเปนอลคา

ลอยดทมอยในฝน โคเดอนเปนผลกสขาว ไมมกลน ใชกนหรอ

หรอทาเปนนายาสาหรบฉด ผใชยาเสพตดบางคนหนมาใชโค

เดอนแกขดเมอขาดเฮโรอน การนาโคเดอนมาใชในทางทผดพบ

นอยมากในสงคม เพราะฤทธทไปกระตนกานสมอง (brain stem)

ของโคเดอนนนออนมาก ทาใหยากตอการเกดความรสกเปนสข

ขนาดทเปนพษของโคเดอนทาใหเกดการชกกระตกเพราะยาไป

กระตนทเสนสไปนล (spinal cord) ซงจะไปลบลางผลกระทบทจะ

ไดรบจากสวนของสมองทอยตอนบน


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ยาเสพตดหรอโอปเอตทไดจากการสงเคราะห

ยาพวกโอปเอตท ไดจากการสงเคราะหมเมเปอรดน

(maperridine) ชอการคา Demerol เมธาโดน (methadone) ชอ

การคา Dolophine ยาเหลานสงเคราะหขนมากเพอทจะนามาใช

ในการระงบความเจบปวดโดยไมทาใหเกดการเสพตด แตกมได

เปนไปตามทคาดหมายไว เพราะปรากฏวายาเหลานนอกจาก

ระงบความปวดแลวกยงทาใหเกดการเสพตดเชนกน

เมธาโดนออกฤทธชากวาแตอยไดนานกวามอรฟน การ

กนกทาใหเกดผลเหมอนกบการฉด อาการเพกถอนทเกดจากการ

ตดเมธาโดนไมรนแรงเทากบเฮโรอน ดงนนจงใชเมธาโดนในการ

บาบดรกษาคนตดเฮโรอนและมอรฟน การถอนพษของเมธาโดน

ใหหมดไปจากรางกายตองใชเวลานานกวาการถอนพษของ

เฮโรอนและมอรฟน

เมเปอรดน มกใชรวมก บยาสลบกอนการผาตด หามใชกบ

คนไขทหวใจเตนเรว เพราะอาจจะทาใหเกดอนตรายได ยาน

ออกฤทธคลายทงมอรฟนและอโทรปน (atropine) ฤทธกดทมตอ

ระบบประสาทสวนกลางเหมอนมอรฟน แตในขนาดใชตามปกต

ไมมผลกระทบระงบการไอ ฤทธสงบระงบและทาใหรสกเปนสข

นอยกวามอรฟน ฤทธทเหมอนกบฤทธอโทรปนกคอระงบอาการ

เกรงท เกดข นแกทางเดนอาหาร (ยกเวนท duodenum &

Jejunum) เมอฉดเมเปอรดน 60–80 มก. จะออกฤทธทดเทยม

กบมอรฟนในขนาด 10 มก. การใชเมเปอรดนในขนาดนสามารถ

ทจะระงบอาการปวดได แตทาใหเกดอาการขางเคยงขนหลาย

อยาง เชน กดการหายใจ คลนไส อาเจยน ความดนโลหตต า

ปวดศรษะ การทนยาเกดข นหลงจากใชยาน ไปประมาณ 8

สปดาห เนองจากยานมแนวโนมทจะเสพตดไดงาย จงทาใหอยใน

บญชยาควบคมดวย กบงเกดอาการเพกถอนจากการหยดใชเมเป

อรดนเกดขนเรวมาก หลงจากหยดใชยาประมาณ 3 ชม. กบงเกด

อาการเพกถอนและอาการจะถงขดสงสดภายใน 8 ชม. เกดสน

กวามอรฟน อาการเพกถอนทตางกบมอรฟนและรนแรงมากกวา

กคอ กลามเนอบดตว กระวนกระวาย ตกตนใจและหวาดกลว

การใชโอปเอตในสตรมครรภ

สตรทตดยาพวกโอปเอตทาใหเสยงตอการเปนโรคโลหต

จาง โรคหวใจ เบาหวาน นวโมเนยและโรคตบอกเสบ ทาใหแทง

ไดงาย ทารกมกคลอดออกมาในทาทผดปกต กลาวคอ เอากน

ออกมากอน คลอดกอนกาหนด หรอคลอดเองไมไดตองผาทอง

ทารกทเกดจากมารดาตดเฮโรอนจะมขนาดทเลกกวาทารกปกต

และตดเชอโรคไดงายและมอาการเพกถอนตดมาดวย กลาวคอ

ทารกมอาการจ จ และเบ ออาหาร ทาใหอตราการเสยชวตของ

ทารกเพมขน

บรรณานกรม

1. Facts about Drugs (1985) Revised ed., Prepared by the Addiction

Research Foundation of Ontario, CaNADA

2. Goth, A. (1978) “Medical Pharmacology” 9th edition, The C.V. Mosby

Company, St, Louis.

3. Jones, K.L., Shainberg, L.W. and Byer, C.O. (1969) “Drugs and

Alcohols”, Harper & Row, Publisher, New York.


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




เมธาโดน (Methadone)

เปนยาเสพตดทไดมาจากการสงเคราะหและนามาใชเพอ

ถอนพษยาในคนตดยา เพ อบรรเทาอาการอยากเสพตด เชน

เฮโรอน มอรฟน ฯลฯ เมธาโดนออกฤทธอย ในรางกายไดนาน

ประมาณ 24 ชวโมง โดยการกนคนไขตดยาไดรบเมธาโดนเพยง

วนละครงกเพยงพอ กทาใหสะดวกตอกระปฏบตงานประจาวน

คนไขยงไปทางานไดตามปกต

ในขนาดใชเพยงขนาดเดยว เมธาโดนออกฤทธสงบระงบ

และทาใหรสกเปนสขนอยกวามอรฟน แตถาใชตดตอกน เมธา

โดนจะเกดการสะสมในรางกายทาใหเกดการสงบระงบเพมข น

อาการเพกถอนท เกดข นเนองจากการใชเมธาโดนไมรนแรง

เทากบอาการเพกถอนทเกดจากมอรฟน หรอเฮโรอน แตอาการ

เพกถอนของเมธาโดนจะคงอยในรางกายนานกวา (อยไดนาน

10–14 วน)

การดดซม ทางเดนอาหารดดซมเมธาโดนไดด ยาจะออกฤทธ

สงหลงจากกนแลว 30–60 นาท ฤทธ ของยานจะสะสมอย ใน

รางกายไดนาน 22–48 ชม.

ขอหามใช หามใชในคนมครรภ หรอเดกอายตากวา 18 ป คนท

เปนโรคเกยวกบตบและไต

อาการขางเคยงและผลอนไมพงปรารถนา ยานทาใหเกด

อาการเซองซม คลนไส อาเจยน ปากแหง ทองผก มนงง ความ

ดนโลหตตาและเพอฝน

ขนาดทใช ระงบความเจบปวดในคนหนมสาว 2.5–10 มก.

ทกๆ 3 – 4 ชม. อาจใหซาไดถามความจาเปน

ถอนพษยา วนละ 15 – 40 มก.

คงสภาพ วนละ 20 – 120 มก.

การใชเมธาโดนถอนพษยาไมควรใชเกนกวา 21 วน ถา

เกนกวานถอวาเปนการใชเพอคงสภาพ

ไมควรใชเมธาโดนในคนไขทไดรบยาประเภทกดประสาท

สวนกลางมากอนซงรวมถงแอลกอฮอลดวย

ยาแกปวดชนดเสพตดและยาทออกฤทธตาน (Antagonist)

มอรฟนเปนยาสาคญชนดหน งทมกจะถกบรรจอย ใน

รางกายของแพทย โดยเฉพาะในสมยกอนท จะมยาปฏชวนะ

ฮอรโมนหรอยาทออกฤทธตอจต มอรฟนเปนยาหลกชนดหนงท

แพทยนามาใชบาบดโรค เชน ระงบความเจบปวดท เกดข นท

อวยวะตางๆ ของรางกาย บาบดอาการทองรวง ระงบอาการไอ

ระงบความกระวนกระวายและการนอนไมหลบ ดวยเหตผล

ดงกลาวมาแลว Sir William Osler จงเรยกมอรฟนวา “God’s

own medicine”

ยาท ออกฤทธ ใกลเคยงกบมอรฟน เชน ยาระงบความ

เจบปวดและสงบระงบเรยกกนวา ยาระงบปวดชนดเสพตด

(narcotic analgesic) ซ งแตกตางกบ aspirin และacetami-

nophen (paracetamol) ซ งพวกน เปนยาแกไขแกปวด

(antipyretic analgesic) คาวา “narcotic” อาจเปนคาทไมคอย

ถกตองนก เพราะ narcotic ทาใหเกดภาวะงวงเหงา ซมเซา ขาด

สต แตโอปเอตทระงบความเจบปวดนน คนไขไมขาดสต ดงนน

จงใชคาวา opiate หรอ opioid analgesic จะเปนคาทเหมาะกวา

ซงปจจบนไดรวมทงสารทไดจากธรรมชาตหรอสารกงสงเคราะห

โดยใชอลคาลอยดทไดจากฝน (opium) เปนสารตงตนหรอสาร

สงเคราะหทเปนตวแทนของมอรฟนและออกฤทธจาลองฤทธของ

มอรฟน

ประมาณ ค.ศ. 1950 ไดพบวา nalorphine ซงออกฤทธ

ตรงขามกบฤทธของมอรฟน (antagonist of morphine) กมฤทธ

ระงบความเจบปวดดวย ในระยะหลงๆ นไดมการนายาแกปวดท

เปน antagonist กบมอรฟน มาใชในการบาบดรกษาแทนการใช

มอรฟนอยางแพรหลายและจากการคนพบ endogenous peptide

ซงมคณสมบตระงบความเจบปวดในรางกายของคนและสตวได

จงทาใหต งขอเสนอแนะไววาในภายหนาสารสงเคราะหพวก

peptide ทมคณสมบตเหมอนโอปออยด อาจจะนามาไวรวมไวใน

พวกเดยวกบ endogenous peptide กได ดงนนคาวา “narcotic

analgesic” (ยาระงบปวดชนดเสพตด) และ “opiate” (โอปเอต)

จงเปนคาทใชกลบไปกลบมาได สาหรบสารทอย ในพวกยาแก

ปวดชนดเสพตดนนไดถอเอามอรฟนเปนสารตนแบบ


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




เภสชจลนศาสตร

ก. การดดซม สวนใหญของยาระงบปวดชนดเสพตด

(narcotic analgesic) ถกดดซมไดดจากใตผวหนงและจาก

กลามเนอ เทากบการดดซมทเยอมกของจมกและทางเดนอาหาร

ถงหากวายากลมนจะดดซมไดดจากทางเดกนอาหารกตาม เมอ

ใหยากลมนโดยการกน จะออกฤทธไดชาและมความแรงนอย ท

เปนเชนนกเพราะวาหลงจากทรางกายดดซมแลว ยากลมนจะถก

เผาผลาญเปนครงแรกทในตบ ดงนนการกนจงตองใชขนาดของ

ยาสงกวาการใหทางระบบอน มฉะนนแลวจะไมบงเกดผลตอการ

บาบดรกษา ยาระงบปวดท มหม ไฮดรอกซลท เปนอสระเชน

มอรฟน จะถกเผาผลาญ โดยการไปจบค (conjugate) กบกรดกล

ควโรนก (glucuronic acid) ปรมาณของเอนไซม ซงทาหนาท

เ ก ย ว ข อ ง ก บ ป ฏ ก ร ย า น ค อ เ บ ต า–ก ล ค ว โ ร น เ ด ส (β-

glucuronidase) มปรมาณแตกตางกนไปตามแตละบคคล ดงนน

จงเปนการยากทจะทานายถงผลกระทบอนเนองมาจากเมอกน

มอรฟนแลวสารนจะไปจบคกบกรดกลควโรนคและถกเผาผลาญ

ตอไป

ตวอยางของยาในกลมนซงมเรโชระหวางการกน (oral) :

การฉด (parenteral) สงกคอ โคดอนและออกซโคโดน ยากลมน

เมอใหทางปากจะมประสทธภาพสง กเพราะยากลมนมขนแรกใน

การเผาผลาญนอยมาก ทาใหมการจบคกบกรดกลควโรนคไม

สะดวก เนองจากหมเมทธลทมอย ในยาพวกนปองกนการจบค

ของยากบกรดกลควโรนค

ข. การกระจายตว การรบโอปเอตเขาส อวยวะและ

เน อเย อตางๆ น นเปนหนาท ของรางกายและปจจยทางเคม

หลงจากการดดซมแลวยาพวกนจะไปรวม (bind) ก บพลาสมา

โปรตนในระดบของความแรงทไมเทากน แลวยาพวกนจะออกไป

จากกระแสโลหตโดยเรวและเขาไปอยทเนอเยอของปอด ตบ ไต

และมามในความเขมขนท สง ความเขมขนของยาพวกน ท

กลามเนอโครงราง (skeletal muscle) จะตา แตเนอเยอพวกนก

แหลงทสะสมยามากเนองจากมบรเวณเนอทกวาง การสะสมของ

ยาทในเนอเยอไขมนมความสาคญ โดยเฉพาะอยางยงเมอกนยา

พวกโอปเอตทละลายไดดในไขมน เชน เฟนตา-นล (fentanyl) ใน

ขนาดสง การเผาผลาญของยาพวกนชา ดงนนความเขมขนของ

ยาทในสมองจงตาเมอเปรยบเทยบกบอวยวะอนๆ

ยาทหมไฮดอกซลท C–3 ของ aromatic ring ถกแทนท

ดวยหมอน เชน เฮโรอนและโคดอน ยาพวกนจะผานเขาในสมอง

ไดยากเพราะประตกนระหวางเลอด–สมอง (blood–brain barrier)

ปดกนอยและจะผานเขาไดยากยงขน ถายานนมคณสมบตเปนทง

กรดและดาง (amphotylic agent) เชน มอรฟน แตประตกนเชน

วาน ไมมในเดกออนเน องจากยาพวกระงบปวดชนดเสพตด

สามารถผานรกเขาไปได ดงนนการใชยาพวกนในเดกออนจงทา

ใหกดการหายใจ

ค. การเผาผลาญ การเผาผลาญยาพวกโอปเอตทาใหได

สารท มการละลายท ดและสารเหลานกพรอมท จะขบถายออก

ทางไต สารทมหม ไฮดอกซลอสระกพรอมท จะจะจบค กบกรด

กลค ว โร นค ตวอย าง ได แก มอรฟนและเลวอรฟานอล

(levorphanol) กลมพวกเอสเทอรอนไดแก เมปเปอรดน

(meperidine) และเฮโรอนจะถกไฮโดรไลซอยางรวดเรวโดย

เอนไซมเอสเทอรเรส (esterases) ซงพบทวไปในเนอเยอเฮโรอน

ถกไฮโดรไลซเปนโมโนเอเซทธลมอรฟนและข นสดทายเปน

มอรฟน แลวมอรฟนกจะไปจบคกบกรดกลควโรนค ยาพวกระงบ

ปวดชนดเสพตดถก N–demethylated โดยตบดวย แตวถทางอน

นมความสาคญนอยมาก

ง. การขบถาย สารทไดจากการเผาผลาญของโอปเอตทม

การละลายด สวนใหญจะถกขบถายออกมาในปสสาวะ สวนนอย

ของยาทไมไดเปลยนแปลงกถกขบออกมาโดยปสสาวะดวยสารท

จบคทเปนกลควโรนคถกขบถายออกมาในถงนาด การไหวเวยน

ของโลหตภายในตบมสวนชวยนอยมากในการขบถาย

เภสชพลศาสตร

ก. กลไกทางการออกฤทธ จดตางๆ ในสมองททาหนาท

เกยวของกบการสงผาน (transmission) ความเจบปวดและความ

เปลยนแปลงการตอบสนองตอส งท มากระต นใหเกดความ

เจบปวด เปนจดทสารโอปเอตออกฤทธในขนแรก แตกยงมแหลง

อนๆ อก ทสารโอปเอตแสดงฤทธ โดยทวไปแลวจดตางๆ เหลาน

มความผกพนสงกบสารจาพวกกลแกนดท ไดมาจากภายนอก

รางกาย เชน มอรฟน จดตางๆ เหลานมสาร peptide ซงเกด

ภายในรางกาย (endogenous peptides) ทมความเขมขนสง สาร

endogenous peptide เหลานมคณสมบตเหมอนโอปออยดหรอ


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




เรยกวา Endogenous opioid peptide ช อท วไปเรยกวา

endorphin เปนคาผสมทมาจากคาวา endogenous แ ละ

morphine ไดมการแยก endorphin หลายชนดออกมาจาก

รางกายและทาการตรวจสอบแลวคอ

Enkephalins ประกอบดวย pentapeptide 2 ชนดคอ

met–enkephalin มลาดบของ amino acid เปน (Tyr –Gly–Gly–

Phe–Met) และ Leu-enkephalin มลาดบของ amino acid เปน

(Tyr–Gly–Gly–Phe–Leu)

Beta–endorphin ประกอบดวย 31–residue carboxyl

terminus of the pituitary protein β-lipotropin สารนเปน

endogenous opioid peptide ทมความแรงสง มคณสมบตทาง

เภสชวทยาคลายกบมอรฟน แตแรงกวามอรฟน 5–10 เทาเมอ

ถอเอาโมลารเปนหลก Neo–endorphin เปน 17–aminoacid

peptide ม leu-enkephalin อยในลาดบ

พบ Endorphin ท มความแรงหลายชนดใน adrenal

medulla และทใน posterior pituitary endorphin ทพบท

posterior pituitary ชนดหนงมชอวา dynorphin และเปนทคาดวา

จะแยก endorphin ชนดอนไดอกในภายหนา การกาหนดวถทาง

และหนาทของสารนทมตอรางกายนนเปนงานทยงยากมาก

ระบบของรางกายทสามารถปลดปลอย endorphin เพอ

มาทาหนาท รบ ร ความเจบปวดหรอจากแรงกระต นตางๆ

endorphin เหลานซงเปน opioid peptide กจะมาจบกบ opiate

receptor เพอจะสงผานความเจบปวดและความรสกทไดรบไป

ตามวถทางทพาความเจบปวด (pain pathway) มอรฟนและยา

ระงบปวดชนดเสพตดต ว อ นๆ น น เ ลยนแบบฤทธ ของ

endogenous ligand เหลาน โดยการจบกบ opiate receptor ซง

มอยทวไปตลอดทางรางกาย ปฏกรยาทมาจบกนระหวางยากบ

opiate receptor ทาใหเกดฤทธทางเภสชวทยา

1. ชนดของรเซปเตอร มรเซปเตอรหลายชนดทพบอย

ตามสวนตางๆ ของระบบประสาทสวนกลางและระบบประสาท

สวนปลาย สารลแกนดจากภายในและภายนอกรางกายจะมาจบ

กนทตาแหนงเหลานในความแรงทแตกตางกน แลวแตธรรมชาต

และปรมาณของสารทมารวมและคณสมบตเฉพาะของรเซปเตอร

ทาใหเหนคณสมบตของยา

เมอมอรฟนหรอยาพวกโอปเอตมาจบกบ µ- receptor ทา

ใหไมรสกเจบปวด (analgesic) ทระดบเหนอไขสนหลง (supra

spinal level) รสกเปนสข กดการหายใจและการตดยา

เมอยาเหลานมาจบกบ κ-receptor ทาใหไมรสกเจบปวด

ทระดบไขสนหลง (spinal level) มานตาหร (miosis) และสงบ

(sedation) กบ σ-receptor ทาให ร สกไม เปนสข ละเห ย ใจ

(dysphoric) อารมณเคลมฝน (hallucinogic) กระตนศนยควบคม

การหายใจ

นอกจากนกยงมรเซปเตอรอ นๆ อก แตหนาท ท มตอ

รางกายยงไมกระจาง

2. การกระจายของรเซปเตอร ตาแหนงทยาระงบปวด

ชนดเสพตดมาจบกบรเซปเตอรอยางหนาแนนกคอท dorsal

horn ของเสนประสาทไขสนหลงและทบางจดของ subcortical

ของสมอง ตาแหนงของสมองท ทาหนาท เก ยวกบการสงผาน

ความเจบปวดคอ nucleus raphe magnus แล ะ locus ceruleus

ของ brain stem ท midbrain periaqueductal gray area แ ละท

hypotha-lamic และ thalamic nuclei หลายท การจบกนระหวาง

โอปเอตกบรเซปเตอรทเหนอไขสนหลงจะไปชวยเพมฤทธของ

โอปเอตทระดบไขสนหลง ทาใหรสกเจบปวดนอยลงและเพมขด

รบความเจบปวด (raise the pain threshold) เซลลของ spinal

cord บางเซลลซงเปนทยาระงบปวดชนดเสพตดมาจบกบรเซป

เตอรนน เปน inter neuron ท สน ทาหนาทสงผานความเจบปวด

ไปยงศนยกลางทมสาร P (สาร P เปน peptide ททาสงผาน) ได

มการตงสมมตฐานไววาทสาร P มประสาทททาหนาทสงผาน

ความเจบปวดและพบวาโอปเอตและ endorphin ยบยงการ

ปลดปลอยสาร P

ต า แหน ง ของสมองท ท าหน าท เ ก ย วข อ ง กบการ

เปลยนแปลงการตอบโตของความเจบปวดยงไมทราบกนดนก

แตไดตงขอเสนอแนะไววาวถทางระหวาง diencephalons และ

frontal cortex มสวนเกยวของ ทงนเนองจากยาระงบปวดชนด

เสพตดใหผลกระทบบางประการเหมอนกบเม อมการตด

prefrontal lobe ออกไป โดยแตละบคคลรสกเจบปวดแตอกไมชา

ความเจบปวดจะหายไป ขอสนบสนนบางขอสาหรบขอกลาวอาง

ไดรบการยนยนวา nucleus หลายๆ nucleus ของ thalamus


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




และ hypothalamus นน เปนทๆ มการจบกนของโอปเอตกบ

รเซปเตอรอยางหนาแนน

3. ผลกระทบของ neurochemical อานาจของ

กระแสไฟฟาทมอยในพนทเฉพาะของระบบประสาทถกยยยงโดย

การระงบปวดชนดเสพตดและการลดลงของ neuronal furing

เกดพรอมกบการลดการปลดปลอยตวสงผานระบบกระแส

ประสาทบางชนด เปนท ร กนวา สารท ทาหนาท สงผานท ถก

ปลดปลอยออกมานน จะมาคควบกบแคลเซยมทผานเขามาใน

เซลลประสาท ไดตงขอเสนอแนะไววา ฤทธของโอปเอตนนขนอย

กบความสามารถทจะเลอกขดขวางตอแคลเซยมทไหลบาเขามา

ทาใหแคลเซยมทสมองลดตาลง การลดลงของแคลเซยมภายใน

เซลลประสาทเฉพาะเซลลทโอปเอตแสดงฤทธ ทาใหขาดการ

ปลดปลอยตวส งกระแสประสาททาใหลดการปลกฤทธ ท

postsynaptic site

ในทางตรงกนขามการยบยงมใหแคลเซยมเขามาทเซลล

ประสาททเกดขนโดยการไดรบโอปเอตเพยงครงเดยวหรอไดรบ

อยางเรอรง ทเกดการทนยาและตดยา ยงผลใหมปรมาณของ

แคลเซยมเพมขนในเซลลประสาท

สมมตฐานอกขอหน งพยายามจะหาความเก ยวของ

ระหวางผลกระทบของยาระงบปวดชนดเสพตดกบการยบยงฤทธ

ของ adenylate cyclase สมมตฐานอนนองผลกระทบของโอป

เอตทมตอสายพนธ neuro-blastoma cell ทเพาะเลยงเปนหลก

แตกยงไมปรากฏผลเปนท ยอมรบกนเม อทาการทดลองใน

สตวทดลอง (intact animal) ผลกระทบของโอปเอตทมตอ

แคลเซยมและ adenylate cyclase อาจมความสมพนธตอกน

อยางใกลชด แตการทดลองทจะพสจนถงความสมพนธยงไม

ปรากฏ

ยาระงบปวดชนดเสพตดยบย งการปลดปลอยสารท ทา

หนาทสงผานหลายชนด สารท ทาหนาท สงผานเหลาน ไดแก

acetylcholine, norepinephrine, dopamine, 5-hydroxytrypta-

mine และสาร P ในสมยกอนๆ ไดมความพยายามทจะอธบายถง

ฤทธของโอปเอตทเกยวของกบสารททาหนาทสงผานเพยงชนดใด

ชนดหนง แตไมประสบผลสาเรจ เพราะวาสารททาหนาทสงผาน

ชนดเดยวไมสามารถทจะรบผดชอบตอผลกระทบตางๆ ของยา

ระงบปวดชนดเสพตดได

4. การทนตอยาและการพงยาทางกาย เมอใชมอรฟน

หรอตวแทนของสารนในขนาดทใชในการรกษาตดตอกนเรอยๆ

จะทาใหประสทธภาพของยาลดลง ซ ง เรยกวาการทนยา

(tolerance) ถาตองการใชยาท มประสทธภาพดงเดมจาเปนท

จะตองใหยาในขนาดทสงขน เมอมการทนยาเกดขนทาใหเกดการ

พงยาทางกาย (physical dependence) ตดตามมา ถายงใชยา

ตดตอกนเรอยไป กจะไมทาใหเกดอาการเพกถอนหรอบาคลง

(with drawl or abstinence syndrome)

กลไกของการเกดการทนยาและพงยาทางกายนนไมม

ความสมพนธกบปจจยของเภสชจลนศาสตร แตเปนการปรบตว

ของเซลลเพอใหเหมาะสมกบการตอบรบ ไดมการตงขอเสนอแนะ

ไววา การสะสมของแคลเซยมทเซลลประสาทและตดตามดวยการ

ใชโอปเอตบอยๆ อาจเปนสวนหน งของการตอบรบ ต งแต

ความสามารถท จะแยกไดวาแคลเซยมเพ มเพราะมการใช

โอป เอตเ ร อ ร งและแคลเ ซยมกพรอมท จ ะออกฤทธ ต าน

(antagonize) ตอผลกระทบของโอปเอต การหยดใชยาเสพตด

ยงผลใหเสยความสามารถในการแยกวาเปนเพราะแคลเซยมหรอ

เพราะการเพ มปลดปลอยสารท ทาหนาท สงผานการเพ มการ

ปลดปลอยของสารททาหนาทสงผานทาใหเกดการบาคลงในทนท

ข. ผลกระทบของมอรฟนและตวแทนของมอรฟนทม

ตอระบบของอวยวะ มอรฟนเปนสารตนแบบของ opiate

agonist เมอใหยาทเปนทง agonist–antagonist ตอคนไขซงไมได

รบยา agonist มากอน คนไขจะเกดอาการระงบปวดไดแตกตาง

กนเลกนอยในแตละบคคล

เมอใหยาพวก antagonist และ agonist–antago-nist ตอ

บคคลทไดรบพวก agonist มากอน บคคลเหลานจะไดรบ

ผลกระทบทแตกตางกน

1. ผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลาง

ผลกระทบหลกของยาระงบปวดชนดเสพตดตอประสาท

สวนกลางทสาคญกคอ การระงบปวด การรสกเปนสข สงบระงบ

และกดการหายใจเมอใชยาพวกนตดตอกนเปนเวลานานจะทาให

เกดการทนยา

1.1 การระงบปวด ลกษณะทเหนไดชดของการระงบ

ปวด อน เ น อ งมาจ ากการ ใช ม อร ฟ น ก ค อ คนไข ไ ม เ ส ย

สตสมปชญญะ เมอใหมอรฟนแกคนไขทมความเจบปวดในขนาด


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ทใชในการรกษา คนไขจะมความรสกวาอาการปวดบรรเทาลง

และรสกสบายขนหรอไมรสกเจบปวดเลยกได อาการมนงงเปน

ของธรรมดาท เกดข นท งในอาสาสมครและในคนไขท มความ

เจบปวด อาการท เปนมากกคอ ร สกรอน คนตามใบหนาโดย

เฉพาะทจมกและปากแหง คนไขบางคนความกลดกลมจะบรรเทา

ลงและรสกเปนสข ถาสงแวดลอมเหมาะสม คนไขกจะหลบ

แตถานามอรฟนในขนาดเดยวกนนมาใหกบคนปกตทไม

รสกเจบปวด กจะไมทาใหรสกเปนสข แตจะมอาการคลนไสและ

อาเจยนเกดขน รสกมนงง หมดความสามารถ เฉอยชา เกยจ

คราน ในอาสาสมครทเคยตดยามาแลว อารมณขนมวจะเกดขน

นอยกวาอาสาสมครปกต แตในผทเคยตดยามาแลวจะมอาการ

รสกเปนสขอยางเหนไดชด

เม อเพ มขนาดของยาใหสงข น ผ ท ถกทดลองจะไดรบ

ผลกระทบเพมขนกลาวคอ อาการมนงง เพมขนจนกระทงหลบ

ในคนทตดยาอาการรสกเปนสขเปนอาการทเหนไดชด คนไขท

ไดรบความเจบปวดอยางรนแรงเมอไดรบมอรฟนในขนาดทตาจะ

ไมสามารถระงบอาการได ตองใหยาในขนาดทสงขนคอ 15–20

มก. จงจะระงบได อาการเปนพษของมอรฟนหรอยาอนๆ ทอยใน

กลมเดยวกน คอ คลนไส อาเจยน กดการหายใจ แตถงจะใชยา

พวกนในขนาดสงกไมสามารถระงบการชกกระตกได ยาพวกนไม

ทาใหพดออแอ หรอทาใหเกดการเคลอนไหวทไมสมพนธกน

การระงบปวดของมอรฟนและตวแทนของมนนนเลอก

ระงบเปนแหงๆ ไปคนไขยงมความรสกเจบปวดอยแตรสกสบาย

ขน มอรฟนระงบการปวดตอๆ ทตดตอกนไปไดดกวาการปวด

จดๆ เปนระยะๆ แตเมอใชในขนาดทเหมาะมอรฟนกสามารถ

ระงบอาการปวดทรนแรงทเกดขนเนองจากการปวดไตหรอนาด

ได คณสมบตในการระงบปวดของยาพวกโอปเอตคอ ไปเพมขด

รบทราบความเจบปวด (pain threshold) ใหสงข นและลด

ปฏกรยาตอบสนองตอความเจบปวดลง

1 . 2 กา ร ร ส ก เป น สข ห ล ง จ ากท ไ ด ร บมอร ฟ น

1 ขนาดของยา คนไขหรอผเสพตดจะรสกพงพอใจเหมอนตวลอย

ได ปราศจากความกงวลและความทกข แตในคนปกตทไมมความ

เจบปวดจะรสกหงดหงดไมสบายใจมากกวาความพงพอใจ ความ

ไมสบายใจจะเกดพรอมกบการร สกต นเตนเหมอนไมมการ

พกผอนและรสกไมสบาย

1.3 การระงบ อาการมนงงและอาการขนมวเปนฤทธ

ของโอปเอตท เหนเปนประจาและมกจะมอาการท ปราศจาก

เหตผลตามมาดวย ความจาอาจจะสญเสยไปบางเลกนอยหรอไม

เสยเลยกได การนอนหลบท เกดข นเพราะการใชโอปเอตพบ

เสมอๆ ในคนสงอาย แตในคนอายนอยทมสขภาพดมกไมคอย

พบ แตการหลบโดยใชโอปเอตปลกใหตนไดงาย การใชมอรฟน

รวมกบยาทกดประสาทสวนกลางชนดอนๆ เชน ยาระงบ–นอน

หลบ (sedative–hypnotic) ทาใหเกดการกดประสาทเพมขน การ

ระงบอยางรนแรงจะเกดขนกบสารทมความใกลเคยงกบอนพนธ

ของ phenanthrene แ ละความรนแรงจะลดลงในพวกสาร

สงเคราะห เชน meperidine และ fentanyl แตฤทธทกลาวมาแลว

เกดเฉพาะในคนเทานน ในสตวบางชนด เชน แมว มา วว หม จะ

ใหผลกระทบในทางตรงกนขาม กลาวคอ เกดอาการตนเตน

มากกวาอาการระงบ

1.4 การกดการหายใจ ยาระงบปวดชนดเสพตดทกชนด

กดการหายใจโดยไปยบยงศนยควบคมการหายใจท brain stem

การตายอนเนองมาจากการเปนพษโดยเฉยบพลนของยาพวกนก

เพราะการหายใจหยด คารบอนไดออกไซดทถงลมของปอด

(Pco2) และ [H]+ เพ มข น ออกซเจนซ งเปนสารหลกในการ

กระตนการหายใจมปรมาณลดลง คนไขทไดรบมอรฟนในขนาด

สงมการหายใจในอตราปกต ถายงมการควบคมการหายใจอย แต

ถาปลอยใหหายใจเองตามลาพง จะหายใจชาลงทาใหขาด

ออกซเจน การกดการหายใจของมอรฟนมประโยชนในการ

บรรเทาการหายใจลาบาก (dyspnoea) ท เกดขนในคนไขทปอดม

น ามาค งหรอคนไขท หองลางหวใจขางซาย (life ventricle)

ลมเหลวใชการไมได เพราะคนไขพวกนมความพยายามท จะ

หายใจ ซงจะทาใหอาการของโรคทเปนอยแลวกลบทรดลงอก

1.5 ระงบการไอ การระงบการไอของยาระงบปวดชนด

เสพตดทยอมรบกนโดยเฉพาะโคดอนใชบาบดการไอทเกดขน

เนองจากเปนโรคและกบคนไขทใชหลอด endotracheal ในการ

ถายเทอากาศ ยาแกไอท มพวกโอปเอตอย ดวยทาใหเกดการ

สะสมของเสมหะซงทาใหเกดการอดตนทางผานของอากาศท

ปอด ทาใหหายใจไมสะดวก ปอดไมขยายตว

1.6 มานตาหร มานตาหรเปนผลทเกดขนเนองจากการ

ใช narcotic agonist ทกชนด บคคลทใชยาพวกนมมานตาหรท


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




มองเหนไดชด แมแตบคคลทยงไมปรากฏอาการทนยากมอาการ

นปรากฏ มานตาหรมประโยชนในการวนจฉยอาการสาหรบผทใช

โอปเอตเกนขนาด ผทมอาการทนยาอยางสงกจะมอาการมานตา

หร อาการนจะหายไปเมอใช atropine หรอ ยาพวก narcotic

antagonist

1.7 ลาตวแขง ยาพวกโอปเอตทาใหกลามทลาตวไม

ยดหยน เชอกนวาเปนผลจากยาพวกนทไปออกฤทธท spinal

cord การทมลาตวแขงทาใหกลามเนอทบรเวณหนาอกไมยดหยน

ทาใหการหายใจไมสะดวก อาการจะกลบเปนปกตโดยการไดรบ

ยาพวก narcotic antagonist

1.8 การอาเจยน การคล นไสและอาเจยนท เกดข น

เนองจากมอรฟนและอนพนธของสารน กเพราะยาจาพวกนไป

กระตนโดยตรงตอ chemorecptor trigger zone (CTZ) ทหนาท

ควบคมการอาเจยน ศนยควบคมการอาเจยนนอย ท postrema

ของ medulla Apomor-phine ท ทาใหเกดอาเจยนกเพราะไป

กระตน CTZ เชนกน อนพนธของ phenothiazine สามารถระงบ

การอาเจยนทเกดจากมอรฟนได โดยเฉพาะพวกทสามารถสกด

กนฤทธของ dopamine ได การอาเจยนทเกดขนภายหลงการ

ไดรบมอรฟนนนเปนเฉพาะบางคนเทานน บางคนอาจไมเกด

อาการเชนนกได

คนทไดรบมอรฟนในขนาดทใชในการรกษาแลวถานอน

นงๆ จะไมคอยเกดอาการคลนไสและอาเจยน อาการคลนไสจะ

ปรากฏขนประมาณรอยละ 40 และอาเจยนรอยละ 15 ในคนไขท

ฉดมอรฟน 15 มก. เขาใตผวหนง ทงนเนองจากยาไปกระตนท

vestibular ทาให vestibular มความไวเพมข น ยาทใชบาบด

อาการเมารถ เมาเรอ อาจจะบรรเทาอาการอาเจยนได

2. ผลกระทบตอประสาทสวนปลาย

2.1 ระบบหวใจและหลอดโลหต ยาระงบปวดชนดเสพ

ตดไมมผลกระทบโดยตรงตอหวใจ ยาพวกนไมไดสงผลกระทบ

สวนใหญไปทอตราการเตนหรอจงหวะการเตนของหวใจหรอท

ความดนโลหต ในบคคลทไดรบยาพวกโอปเอต ความดนโลหต

มกเปนปกตด ยกเวนแตในบคคลทระบบหวใจและหลอดเลอดถก

กดเทานน ในกรณเชนนทาใหความดนโลหตตาลง การทมความ

ดนโลหตต าเน องจากหลอดโลหตแดงและดาท อย รอบนอก

ขยายตว ซงเกดขนเนองจากมการปลดปลอย histamine ออกมา

และมการกดทกลไกทสวนกลางของ vasomotor–stabilizing การ

หายใจออกไมสมาเสมอและ ECG ไมถกเปลยนแปลงอยางเหน

ไดชด ควรระวงรกษาและเฝาดอาการของคนไขอยางใกลชด

เพราะกลไกตางๆ ทกลาวมาแลว อาจทาใหคนไขไดรบอนตราย

เนองจากปรมาณของโลหตลดลงและความดนโลหตลดลง ยา

ระงบปวดชนดเสพตดมผลกระทบตอการไหลเวยนของโลหตใน

สมองนอยมาก ยกเวนแตเมอ Pco2 ขนสง ซงเนองจากการ

หายใจถกกด การเพม Pco2 ทาใหเสนเลอดทสมองขยายตว

พรอมกบลดความตานทานลง เพ มการไหลเวยนของโลหตท

สมองและเพมความดนของนาไขสนหลง

2.2 ทางเดนอาหาร ยาระงบปวดชนดเสพตดทาให

ทองผก ยาพวกนโดยทวไปแลวกระตนกลามเนอเรยบ (smooth

muscle) ของทางเดนอาหาร ระดบตางๆ ของทางเดนอาหาร

ไดรบผลกระทบจากยาพวกนไมเทากน ทกระเพาะอาหารมการ

เคลอนไหวลดลง แตกาลงในการบบตวเพมขน โดยเฉพาะทตรง

กลางของกระเพาะ การหลงกรดเกลอลดลง ทลาไสเลกแรงตง

ขณะพกเพมขนพรอมกบมการเกรงเปนระยะๆ แตชวงของการ

บบตวทไมเปนคลนตดตอกนมชวงกวางอยางเหนไดชดทลาไส

ใหญการบบรดแบบลกคลน (propulsive peristaltic wave) จะ

หายไปแตจะมแรงตงเพมขน ทาใหอาการเคลอนไปไดชา นาถก

ดดซมกลบจากลาไสเพมขน ทาใหทองผก ดงนนจงใชยาพวกน

ใ นคนท อ ง ร ว ง และ กพบว า ย าพวก benzomorphans ค อ

pentazocine ทาใหเกดทาทองผกนอยกวายาพวกโอปเอตชนด

อนๆ

2.3 ทางเดนนาด ยาพวกโอปเอตทาใหกลามเนอเรยบท

บทางเดนของนาดบบตวทาใหเกดการปวดทถงนาด หรดของ

Oddi ซงเปนกลามเนอหรดทอยปลายลางสดของ common bile

duct บบตวทาใหความดนภายในทองสงขน ทาเกดการไหลกลบ

ของนาดและนาทตบออนหลงออกมาระดบของ plasma amylase

และ lipase สงขน

2.4 อวยวะสบพนธและอวยวะขบปสสาวะ ยาพวกโอป

เอตกดหนาทของไตในคน การทหนาทของไตถกกดกเพราะการ

ไหลเวยนของ plasma ท ไตลดลง ซงตรงกนขามกบสตว จาก

การศกษาพบวาการลดลงการถายปสสาวะในสตว เนองมาจาก

เพมการหลงของ antidiuretic ฮอรโมนและการหลงจากไตลดลง


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




หลอดไตและกระเพาะปสสาวะจะมความตงเพมขน โดยการได

รบยาระงบปวดชนดเสพตดในขนาดทใชในการรกษา การเพม

กาลงของหรดทหลอดปสสาวะอาจทาใหปสสาวะทมอยตกตะกอน

โดยเฉพาะในคนไขหลงการผาตด ในบางโอกาสการปวดทหลอด

ไต เนองมาจากไตเปนนวจะมอาการเลวลง ถาหลอดไตมแรงตง

เพมขน

2.5 มดลก จากการศกษาถงผลกระทบของมอรฟนใน

ขนาดทใชในการรกษาตอสตรทกาลงคลอดบตร พบวามอรฟนยด

ระยะเวลาของการคลอดออกไป แตกลไกททาใหเกดภาวะเชนน

ยงไมกระจาง อยางไรกดมการตงขอสงเกตวา การทประสทธภาพ

ของมดลกเพมขนอนเนองมาจากการใชยาบบมดลก (oxytocic)

มอรฟนจะไปชวยซอมแซมความตง (tone) ค วามถ (frequency)

และชวง (amplitude) ในการบบตวของมดลก เพอใหกลบคนส

สภาพปกต มอรฟนออกฤทธทประสาทสวนกลางดวยจงทาใหผท

กาลงคลอด (parturient) สามารถทจะคลอดทารกออกมาได การ

ขาดความรอบคอบในการใชยาพวกโอปออยดขณะคลอด ทาให

อตราตายของทารกแรกเกดสงขน การตายของทารกแรกเกดก

เพราะยาไปกดการหายใจ

2.6 ฮอรโมนของระบบประสาท (neuro-endocrine) ยา

ระงบปวดชนดเสพตด กระตนการปลดปลอยฮอรโมนทยบยงการ

ถายปสสาวะ (antidiuretic hormone) ฮอรโมนของตอมปตอตาร

ดานหนาซ งกระต นการหลงน านม (prolactin) และฮอรโมนท

เ ก ย ว กบการ เจ รญ เต บ โต (somatotropin) แต ย บย ง กา ร

ปลดปลอยฮอรโมนในรงไข (luteinizing hormone) ผลกระทบตอ

ระบบตางๆ ดงกลาวมาแลวมความสาคญ กลาวคอ จะสงผล

สะทอนไปทาใหสารพวก endogenous peptide ชวยจดระเบยบ

ให ดา เ นนไปดวยดและบาทอาจเปนเพราะผลกระทบใน

hypothalamus ททาหนาทเปนสอ

2.7 อนๆ ขนาดทใชในการรกษาของยาระงบปวดชนด

เสพตด ทาใหหนาแดงและรสกรอนทผวหนงพรอมกนในบางขณะ

มเหงอออกมากและเกดการคน ทงนเนองจากฤทธของยานทมตอ

ประสาทสวนกลางและการปลดปลอยฮสตามนออกมา

ค. ผลกระทบของ Agonist–Antagonist Pentazocine

และยาพวก agonist–antagonist ชนดอนๆ มกจะทาใหเกด

การไรความร สกเจบ (analgesia) และภาวะสงบ (sedation)

ในขณะทใชในการรกษา แตถาใหในขนาดทสงขนจะมเหงออก

มนงงและคลนไส ซงเปนอาการธรรมดาทพบเสมอ แตการกดการ

หายใจอยางรนแรงพบนอยมากกบยาทเปน agonist naloxone

ซงเปน antagonist อยางสมบรณชวยทาใหการกดการหายใจ

ลดลง แตยาพวก agonist–antagonist เชน nalorphine ไมทาให

การกดการหายใจลดลง มรายงานวาหลงจาการใชยาพวก

agonist–antagonist ทาใหเกดอาการผดปกตทางจตควบค กบ

อาการเคลมฝน ฝนรายและกระวนกระวาย

เภสชวทยาคลนกของยาระงบปวดชนดเสพตด

ก า รควบค มกา ร เ จ บป วด เป น ส ง ส าคญต อกา ร

บาบดรกษาและตองการการวนจฉยทรอบคอบและถกตองตอ

ขนาดของยาทใช ชนดของยาและโรคทตองการบาบดมหลาย

กรณทมความจาเปนทจะตองใหยาระงบความเจบปวดกอนทจะ

ทาการวนจฉยโรค การใหยาระงบปวดโดยฉบพลนจะชวยทาให

การวนจฉยโรคไปไดดวยด

การใชยาเพอระงบความเจบปวดทเกดขนโดยฉบพลน

แตกตางกบการใหเยาระงบอาการปวดเรอรง เพราะมปจจยหลาย

อยางอขามาเกยวของดวย โดยเฉพาะการถอนยาและการตดยา

ปจจยทมสวนเกยวของในการตดสนใจเพอใชยา คอ

- คนไขตองการระงบอาการปวดหรอ

- ยาระงบปวดชนดเสพตด สามารถบรรเทาอาการ

เจบปวดทเปนอยหรอเปลยนแปลงไปไดหรอไม

- ยาพวกโอปเอตทนามาใชจะทาใหอาการทเปนอยแลว

เลวลงหรอไม เชน ไปเพมความกดดนของ cerebrospinal fluid

หรอเพมความกดดนตอการหายใจ

- ยาเสพตดทาใหเกดผลท ไมพงปรารถนาและเกด

อนตรายอยางมาก หรอ

- จะเกดผลกระทบซงกนและกนระหวางยาเสพ

ตดกบยาอนๆ ทนามาใชบาบดหรอไม

- การทนยาและการตดยาจะเกดขนหรอเปลา


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ยาระงบปวดชนดเสพตดทมประโยชน

Generic Name ชอทางการคา ขนาดทใชอยาง

ใกลเคยง (มก.)

เรโชของการ

ใหกน: การให

ทางอน

ระยะเวลาของ

การไรความรสก

(ชม.)

ประสทธภาพสงสด การตดยา/ ผล

อนไมพง

ปรารถนา

Morphine 10 ตา 4 - 5 สง สง

Hydromorphine Dilaudid 1.5 ตา 4 – 5 สง สง

Oxymorphone Numorphan 1.5 ตา 3 – 4 สง สง

Methadone Dolophine 10 สง 4 – 6 สง สง

Meperidine Demerol 60 – 100 ปานกลาง 2 – 4 สง สง

Alphaprodine Nisentil 30 – 50 ใชเฉพาะฉด

เทานน

1 – 2 สง สง

Fentanyl Sublimaze 0.2 ใชเฉพาะฉด

เทานน

1 – 1 ½ สง สง

Levorphanol Levo – Dumoran 1.5 – 1.2 สง 4 – 5 สง สง

Codeine 30 – 60+ สง 3 – 4 ตา ปานกลาง

Oxycordone* Percodan 4.5+ ปานกลาง 3 – 4 ไมรนแรง ปานกลาง

Dihydrocodeine* Drocode 16+ ปานกลาง 3 – 4 ไมรนแรง ปานกลาง

Propoxyphene Darvon 60 – 120+ ใชกนเทานน 4 – 5 ตามาก ตา

Pentazocine Talwin 30 – 50+ ปานกลาง 3 – 4 ไมรนแรง ตา

Nalbuphine Nubain 0.5 –1 ใชเฉพาะฉด

เทานน

3 – 6 สง ตา

Buprenorphine Temgesic 0.3 ใชเฉพาะฉด

เทานน

4 – 8 สง ตา

Butorphanol Stadol 2 ใชเฉพาะฉด

เทานน

3 - 4 สง ตา

* ทมขายกนทาเปนยาเมดแบนทม aspirin อยดวย + ประสทธภาพในการระงบปวดตามขนาดทอยในตารางไมเทากบ 10 มก. ของมอรฟน


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




พษของยาพวกโอปเอต

แสดงพฤตกรรมของการหงดหงด กระวนกระวาย ตวสน

อย ไม สข กดการหายใจ คล นไสและอาเจยน ความดนท

intracranial เพมขน การทรงตวเสยไป (Postural hypotension)

เนนหนกโดยการขาดเลอดบารง (hypovolemia) ทองผก ถาย

ปสสาวะนอย คนตามบรเวณรอบจมก เหอตามผวหนง (มกพบ

เสมอเมอฉดยาพวกน)

ผลกระทบซงกนและกนระหวางยาเสพตดกบยาอนๆ

Sedative–hypnotics: เพ มการกดต อระบบประสาท

สวนกลาง โดยเฉพาะการกดการหายใจ

Antipsychotic tranquillizer: เพมภาวะสงบ ผลกระทบตอ

การกดการหายใจมไดตางๆ กน ผลกระทบตอระบบหวใจและ

หลอดเลอดมมาก (ฤทธตอ anticholinergic และ α - blocking)

MAO inhibitors: หามใชกบยาแกปวดชนดเสพตดทก

ชนด เพราะมรายงานวาทาใหเกดอาการไขขนสงแลวหมดสตใน

อตราทสงมาก

ประสทธภาพในการเปน agonist ของยาเสพตดชนด

ตางๆ มไม เทากน ดงน นจงมความจาเปนท จะเลอกยาให

พอเหมาะพอดกบความเจบปวดท เกดขนแกคนไข เพ อท จะ

บรรเทาความเจบปวดได ระดบของความเจบปวดทบงเกดแก

คนไขมไมเทากน การเจบปวดทไดรบหลงการผาตดเพราะแขน

ทอนตนหกควรใหโคดอน แตความเจบปวดเนองจากไตมกอนนว

ไมควรใหโคดอน ยาทกชนดมความเหมาะสมเฉพาะตว การใหยา

สงเกนขนาด ทาใหเกดอาการขางเคยงและทาใหการบาบดตอง

ลมเหลว

การใชยาแกปวดชนดเสพตดทางคลนก

ก. การระงบปวด การปวดทมการปวดอยางรนแรง

ตดตอกนเรอย ยาแกปวดชนดเสพตดบรรเทาอาการไดด แตการ

ปวดทปวดอยางเฉยบแตเปนพกๆ ไมตดตอกน ยาแกปวดชนด

เสพตดใหผลไมชะงกในการบาบด แพทยจงจาเปนท จะตอง

พจารณาด เพอเลอกใชยาใหเหมาะตลอดจนวถทางของการใชยา

(โดยการฉดหรอใหกน) และความถของการใชยา เพอใหไดผลใน

การบาบดทดทสด ประสบการณทมอยเปนปจจยสาคญ

ความเจบปวยทเกดขนเพราะการเปนมะเรงและจากการ

เปนโรคอนๆ ตองการการบาบดรกษาทถกตองและควรคานงถง

การทนยาและการตดยาทจะตามมาดวย ทงนเพอใหบงเกดผลด

และคนไขไดรบความสบายจากการบาบด จากการวจยของหลาย

สถาบนพบวา การกาหนดขนาดของยาและระยะเวลาทให จะ

ใหผลในการรกษาดกวาการใหตามขนาดของความตองการ ยา

บางชนด เชน amphetamine นนชวยเพมฤทธของยาเสพตด

ดงนนจงควรให amphetamine เพอเสรมฤทธของยาแกปวดชนด

เสพตดในคนไขทมอาการปวดเรอรง

มกใชยาแกปวดชนดเสพตดแกสตรขณะกาลงคลอด ซง

ผใหควรระมดระวงเปนพเศษ เพราะยาประเภทนผานรกไปถง

ทารกได ทาใหทารกแรกเกดมามสภาพตดยาเสพตดดวย เพอ

การแกไขสภาพน ควรฉด naloxone ใหแกทารกนนโดยทนท ถา

จาเปนทตองใหยาในกลมแกปวดชนดเสพตดแกมารดา ควรเลอก

ใหยาพวก phenylpiperidine เชน meperidine จะดกวา เพราะ

ทารกทเกดมาจะไมตดยาเหมอนกบเมอใชมอรฟน

การปวดอยางรนแรงและเฉยบพลนทไตหรอทถงนาด มก

ใชยาพวก agonist opiate ท มความแรงสงเพอบรรเทาอาการ ถง

หากวายาพวกนจะไปเพมความตงของกลามเนอเรยบ ทาใหเพม

ความเจบปวดขนและไปเพมอาการเกรงรอบๆ กอนนวกตาม การ

เพมขนาดทใชของยาพวกโอปเอตไดผลในการระงบปวด ยาอนๆ

เชน ยาพวก anticholinergic และ nitrate เกดประโยชนนอยมาก

สาหรบสภาพเชนน

ข. ปอดมนามาคงอยางเฉยบพลน การหายใจลาบาก

เนองจากมนามาคงทปอดจะบรรเทาลงไดกโดยการฉดมอรฟน

เขาทางหลอดโลหต กลไกทมอรฟนไปออกฤทธยงไมทราบแนชด

แตอาจจะเปนไปไดวาไปลดความรสกวตกกงวลและการหายใจ

ตนพรอมกบการลดความตงของหลอดโลหตดา (venous tone)

และลดความตานทานสวนปลาย (decreased peripheral

resistance) คอ ลดการแบกภาระของหวใจ

ค. การไอ การระงบการไอใชยาพวกระงบปวดชนดเสพ

ตดในขนาดทนอยกวาทใชในการระงบปวดชนดเสพตดได แตใน

ระยะหลงๆ นการใชยาระงบปวดชนดเสพตดเพอระงบการไอได

ลดนอยลง เพราะมยาสงเคราะหทมประสทธภาพดกวาเขามา


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




แทนทและยาสงเคราะหเหลานไมออกฤทธระงบปวดและไมเสพ

ตดดวย

ง. ทองเสย อาการทองเสยไมวาจะเกดขนเพราะเหตใดๆ

สามารถระงบดวยยาระงบปวดชนดเสพตดได แตถาทองเสย

เนองจากการตดเช อการใชยาประเภทนบาบดกเปนการท ไม

เหมาะ ยาเตรยมจากฝน (parigoric) ใชบาบดอาการทองเสยมา

นานแล ว แตป จจบน น ม ยาพวกโอป เอตหลายชนดท ใ ช

บาบดรกษาโรคทเกยวกบทางเดนอาหารไดผลดเกดขนหลาย

ชนด เชน diphenoxylate

จ. การนามาใชเปนยาชา ยาเสพตดมกนามาใชเปนยา

นากอนการใชยาชาเพ อการผาตด ท งน เพราะยาเสพตดม

คณสมบตทาใหเกดการสงบ ระงบการกระวนกระวายและระงบ

การเจบปวด ยาเสพตดยงนามาใชในระหวางการผาตดเพอเปน

ยาสาหรบเสรมยาชาชนดอน หรอทาใหชาในขนแรก โดยใชใน

ขนาดทสงมาก มอรฟนใชในขนาด 1–3 มก./กก. Fentanyl 0.02–

0.075 มก./กก. ซงมกนยมใชในการผาตดอนๆ ทมการเสยงตอ

อนตรายมาก โดยมจดประสงคทจะลดการกดทหวใจและหลอด

เลอดในกรณเชนนควรมเครองชวยการหายใจดวย

เมอไมนานมานไดมความสนใจทจะใชโอปเอตเปนยาชา

โดยการใหยาพวกนไปทสวนทอยเหนอไขสนหลง (epidura) หรอ

ท subarachnoid space ของไขสนหลง โดยถอตามหลกทพบใน

หองปฏบตการวา Opiate ออกฤทธทไขสนหลงและมโอปเอตร

เซปเตอรเปนจานวนมากท dorsalateral horn ของไขสนหลง

ตามทฤษฎแลวการใหโอปเอตท epidural อาจทาใหเกดการชา

โดยปราศจากการทาใหหนาท ของศนยกลางท ทาใหเกดการ

เคลอนไหว (mortor) หนาท ซ งควบคมตวเอง (auto-nomic)

ความร สกอ นๆ นอกเหนอจากการร สกเจบปวด เสยหาย ม

ขอสนบสนนจากการศกษาทเหนดวยกบทฤษฎน การชาจะอยได

เปนเวลานาน (6–30 ชม.) โดยมอาการขางเคยงนอยมากเมอให

มอรฟน 3–5 มก. เปนทสงเกตวาการกดการหายใจจะเกดขนเปน

ชวโมงภายหลงจากการฉดมอรฟน

พษและผลกระทบทไมพงปรารถนา

พษทเปนผลกระทบโดยตรง จากยาแกปวดชนดเสพตดท

เกดขนโดยเฉยบพลนและไมพงปรารถนากคอ คลนไส อาเจยน

ทองผกและกดการหายใจ นอกจากนแลวกยงมส งทพงระวง

เพมเตมอก คอ

ก . ก า ร ท น ย า แ ล ะ ก า ร ต ด ย า ก า รต ด ย าพ ว ก

โอปเอตทเหนไดชดกคอ มการทนยา อาการเพกถอนหรออาการ

บาคลงและมอาการอยากยาหรอการตดทางจต ยาเสพตดชนด

ตางๆ มฤทธทางเภสชวทยาทตางกน การนามาใชในทางทผดก

มการใชทไมเหมอนกน ความรนแรงของอาการเพกถอนทเกดขน

กไมเทากน ตวอยางเชน การให narcotic antagonist ในคนทตด

เมธาโดนจะทาใหเกดอาการเพกถอนอยางรนแรง Propoxyphine

ซงเปนสารท ใกลเคยงกบเมธาโดน แตเปนสารท เสพตดยาก

อาการการเพกถอนทเกดขนเนองจากการใชสารนไมรนแรง การ

เสพตดทเนองจากโอปเอตทเปน agonist–antagonist นนไม

รนแรงเทากบการเสพตดท เกดจากยาพวก agonist คนท ตด

เฮโรอนเมอหายาพวก agonist ไมได มกหนมาใชแต penta-

zocine เทานน

การทนยา ดงไดกลาวมาแลววา การใชยาพวกโอปเอตทก

ชนดตดตอกนเรอยๆ จะทาใหประสทธภาพของยาเหลานนลดลง

ถงหากวาจะมการทนยาเกดขนเมอใชยาพวกโอปเอตในครงแรกก

ตาม แตอาการทปรากฏเหนไดชดยงไมเกดทนท อาการจะแสดง

ใหเหนเดนชดตอเมอใชในการบาบดรกษาตดตอกนไป 2–3

สปดาห การทนยาจะเกดขนไดงายเมอใหในขนาดทสงและใหใน

ระยะถ แตถาใหในขนาดทตาและเวนระยะใหหางกน โอกาสทจะ

เกดการทนยามไดนอยกวา การใชยาพวกโอปเอตโดยมแรงจงใจ

ในทางทผด ทาใหเกดการทนยาขนอยางรวดเรว

การทนยาทเกดขนจะมากหรอนอยแลวแตชนดของยาท

นามาใชและวธการท ใชในการวด ซงอาจทาใหยาชนดหนงม

ความแรงมากกวายาอกชนดหนงถง 35 เทากได อาการทนยาท

ปรากฏใหเหนเดนชดกคอ การระงบปวด รสกเปนสขและกดการ

หายใจ การใหมอรฟนในขนาด 60 มก. อาจมความเปนไปได ท

จะทาใหคนทไมมอาการทนยา (คนไมตดยา) เกดการหายใจหยด

เตนได ในคนทตดยาอาจทนตอยาพวกโอปเอตไดมากกวา

กลาวคอ เมอใหมอรฟนในขนาด 2000 มก. ในระยะ 2 หรอ 3

ชวโมง กจะไมปรากฏอาการกดการหายใจ อาการทนยาทเกดขน

อกกคอ ไมถายปสสาวะ อาเจยนและความดนโลหตตา แตมานตา

ไมหร ไมชกกระตกและทองไมผก


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




การรสกเปนสขและการกดการหายใจจะหายไปภายใน 2–

3 วนหลงจากการเลกใชยาเสพตด แตการอาเจยนเปนอาการทอย

คงทนไปไดหลายเดอนหลงจากทไดมการเพกถอนแลว อาการ

ตานทานทปรากฏชาหรอเรวและความรนแรงทปรากฏนนมความ

แตกตางกนตามแตชนดของยา การทนยาทเกดจากเมธาโดน

เกดขนชากวาและความรนทแรงนอยกวามอรฟน

ยาเสพตดมคณสมบตท จะทาใหเกดความทนขามชนด

(cross–tolerance) ในบรรดายาเสพตดทงหลายดวยกนได คนไข

ทมอาการทนตอมอรฟนกจะแสดงอาการทนตอยาพวก agonist

opiate ชนดอนๆ ดวย มอรฟน meperidin เมธาโดนและยาอนๆ

ทเปน congener จะขามการเสพตดกนได ซงมไดเปนเพยงแต

ฤทธในการระงบปวดเทานน แตจะรวมถงการรสกเปนสข อาการ

สงบระงบและตอการหายใจดวย

การทนยาจะเกดขนตอยาพวก agonist–antagonist ดวย

แตมความรนแรงนอยกวาและเกดขนไดชากวายาพวก agonist

เชน อารมณเคลมฝน อาการสงบระลบ อณหภมของรางกายลด

ตาลง การกดการหายใจจะมความรนแรงนอยกวายาพวก

agonist มาก อยางไรกดการทนยาทมตอยาจาพวก agonist–

antagonist โดยทวไปแลวจะไมรวมการขามการทนยากบพวก

agonist opiate ไวดวย สงสาคญทพงสงเกตไวกคอ การทนยาจะ

ไมบงเกดตอฤทธของ antagonist ท มอยในยาจาพวก agonist–

antagonist หรอในยาทเปน antagonist แทๆ

การตดยา การตดยาพวกโอปเอตทเกดขนหลงจากการใช

ยาตดตอกนนนจะเกดขนพรอมๆ กบการทนยา การเลกใชยา

ยงผลใหเกดอาการเพกถอนหรออาการบาคลงทสงผลสะทอนให

เหนภาพสะทอนทเกนความเปนจรงในฤทธทางเภสชวทยาของ

โอปเอตท เกดข นโดยเฉยบพลน อาการท เพกถอนทเกดข นม

นามกไหล นาตาไหล หาว หนาวสน ขนลก การหายใจลกและถ

อณหภมของรางกายสง มานตาขยาย ปวดเมอยตามกลามเนอ

อาเจยน ทองรวง กระวนกระวายและเกดความไมเปนมตร ความ

รนแรงของอาการเหลานทเกดขน ขนอยกบการตดยาวาตดมาก

นอยเพยงใด การใหยาพวกโอปเอตแกคนตดยา อาการเพกถอน

และอาการาบาคลงทเกดขนจะบรรเทาลงในทนท เวลาทใชเพอ

การเสพตดและความรนรางของอาการและระยะเวลาทเกดการบา

คลงข นอยกบชนดของยาเสพตดและครงชวตของยาทนามาใช

มอรฟนหรอเฮโรอนจะเกดอาการเพกถอนหลงจากใชยาครง

สดทายแลว 6–10 ชวโมง อาการถงขดสงสดใน 36–48 ชวโมง

หลงจากนแลวอาการตางๆ บรรเทาลง อาการเกอบทงหมดจะ

หายไปภายใน 5 วน แตมบางอาการทคงมอยตอไปอกเปนเวลา

หลายเดอน ในกรณทใช meperidine อาการเพกถอนทเกดขน

สวนใหญจะทเลาภายใน 24 ชวโมง แตเมธาโดนนนใชเวลาหลาย

วนกวาอาการจะถงขดสงสดและอาการบาคลงจะอยไดนานถง

2 สปดาห เมธาโดนออกฤทธชาและเกดอาการทไมรนแรง ดงนน

จงนยมใชเมธาโดนถอนพษในคนทตดเฮโรอน

อาการบาคลงชวขณะ (antagonist–ถอนพษการเพกถอน)

สามารถทาทาใหเกดขนไดในคนไขพวกตดยาพวกโอปเอต โดย

การให naloxone หรอยาพวก anta-gonist ชนดอนๆ หลงจาก

ฉดยาพวก antagonist แลวประมาณ 5 นาท จะเกดอาการ

เหมอนกบการหยดใชยาเสพตดขนในทนท อาการจะถงขดสงสด

ใน 10–20 นาท และคอยๆ ทเลาไปเมอหลง 1 ชวโมงแลวในทาง

ตรงกนขามยาททาใหเกดอาการเพกถอนและบาคลงทไมรนแรง

เชน เมธาโดนเม อหยดใชเมธาโดนและใหยาพวก antagonist

เพอถอนพษ จะทาใหเกดอาการบาคลงอยางรนแรง

ในยาพวก agonist–antagonist อาการเพกถอนจะเกดขน

เมอใชยาพวกนตดตอกนซาซากและหยดใชในทนท ยาในพวกน

ไดแก pentazocine, cyclazocine หรอ nalorphine แตอาการ

เพกถอนคอนขางจะแตกตางไปจากมอรฟนและพวก agonist

ชนดอนๆ อาการทเกดขนม ความกระวนกระวาย เบออาหารและ

นาหนกลด หวใจเตนเรวผดปกต หนาวสน อณหภมเพมสงขน

เปนตะครวททองนอย อาการบรรเทาลงโดยการให naloxone ใน

คนทตดยาแตตองใหในขนาดทสง

การตดยาทางจต การรสกเปนสข การสงบระงบทเกดขน

เม อมการใชยาระงบปวดชนดเสพตด โดยเฉพาะการฉดเขา

หลอดโลหตมแนวโนมกระตน ทาใหผใชเกดความจาเปนทจะตอง

ใชยาพวกนตอไปอก ผเสพตดไดรบผลกระทบบรเวณทองนอย

คลายๆ กบมความร สกทางเพศถงขดสงสด ปจจยเหลาน

กอใหเกดเหตผลขนแรกเพอการใชโอปเอตในทางทไมถกตอง ผ

ตดยามกอางวาตองเสพยาตอไปอกเพอปองกนมใหเกดอาการบา

คลง เพ อใหรางกายอย ในสภาพปกต พงหลกเล ยงการใชยา

ประเภทระงบปวดชนดเสพตดแกคนไข ทงนเพราะยาประเภทนม


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ทางทจะทาใหคนไขตดยาไดงายและมความยงยากทางกฏหมาย

ในทางท จะจายยาประเภทนแกทคนไข แพทยควรหลกเลยง

ปญหาการทนยาและการตดยา เมอจาเปนทจะตองใชยาแกปวด

ชนดเสพตด ควรมหลกวา

- ตงวตถประสงคหรอเปาหมายของการรกษาไวกอนท

จะใชยาพวกโอปเอต เพอปองกนมใหคนไขตดยา

- เมอจาเปนทจะตองใชยาทมความทดเทยมกบมอรฟน

ควรจากดขนาดทใชและความถของการใชยา

- ในคนไขทเปนโรคเรอรง ควรใชยาทเสพตดไดยากและ

เกดอาการเพกถอนทนอยทสด เมอหยดการใชยานน

อาการทนยาทเกดขนเนองจากผลกระทบของโอปเอต

อาการทนยาอยางรนแรง อาการทนยาอยางปานกลาง อาการทนยาอยางออนหรอไมมอาการ

ไรความเจบปวด หวใจเตนชากวาปกต มานตาหร

รสกเปนสข ทองผก

อารมณขนมว ชกกระตก

สงบระงบ

กดการหายใจ ออกฤทธ antagonist

ถายปสสาวะไมออก

คลนไสและอาเจยน

ระงบอาการไอ

ข. การวนจฉยและการบาบดผทใชโอปเอตเกนขนาด

การวนจฉยผทใชโอปเอตเกนขนาดอาจเปนของทงายมาก ถาผ

เสพตดเปนผท ร จก มรอยแผลเปนของเขมฉดยา ถกพามายง

สถานบาบดโดยเพอนซงเปนผท เคยใชยาเสพตดมากอน หรอ

อาจจะเปนของยากมาก ถาไมร ประวตของผ ท เขามารบการา

บาบดมากอนเลย การฉด naloxone เขเหลอดเลอดในขนาด

0.1–0.2 มก. ทาใหทราบไดวาการหมดสตท เกดกบคนไขนน

เนองมาจากการใชยาเสพตดเกนขนาดหรอไม การบาบดดวย

naloxone 0.4–0.8 มก. โดยการฉดเขาหลอดโลหตและใหซาอก

ทกๆ 2–3 นาท ใน 2–3 ครง ในการใช naloxone ในทารกแรก

เกดทไดรบการกดการหายใจอยางรนแรง สมควรทจะเรมตนดวย

ขนาดของยา 5–10 ug/กก. และใหในครงท 2 อกในขนาดรวม

กนเปน 25 ug/กก. หลงจากใหยาในครงท 2 แลวถาอาการไมด

ขน ไมควรให antagonist อก เพราะทาใหการวดผลการรกษา

ยดเยอ

ค. ขอหามใชและขอควรระวงในการบาบดรกษา

การใช agonist ควบคกบการใช agonist–antago-nist

เมอนายาทเปน agonist–antagonist เชน penta-zocine มา

ใหกบคนไขซงไดรบ agonist มาแลว (มอรฟน หรอ meperidine)

จะทาใหอาการไรความเจบปวดหายไปและเกดอาการเพกถอนยา

ขนมาแทน การใช agonist รวมกบโอปเอตทเปน agonist–

antagonist จงพงกระทาดวยความระมดระวง

การใชยาพวกโอปเอตในสตรท กาลงต งครรภ ถาใช

ตดตอกนเปนการเรอรง ทาใหทารกในครรภเกดการเสพตดและ

เมอทารกนนเกดมาใหมๆ กจะแสดงอาการเพกถอนยา การท

มารดาไดรบเฮโรอนในขนาดนอยเพยง 6 มก. / วน (หรอ

เทยบเทา) กทาใหทารกทคลอดออกมาเกดอาการเพกถอนยา

อยางออนๆ อาการรนแรงทเกดขนตอทารกกคอ หงดหงด รองไห

หนาวสน ทองรวง หรอแมแตอาการชกเชนเดยวกบลมบาหม

การแกปญหาทเกดข นแกทารก มความจาเปนท จะตองทราบ

ประวตและตรวจสขภาพของทารก การบาบดในขนแรกตอทารก

แรกเกดกโดยการใหทารกกนทงเจอรฝ นการบน (parigoric)

ขนาด 0.12–0.24 มล./ก.ก. (1 มล. ของ parigoric เทากบมอรฟน

0.4 มก.) หรอใหกนเมธาโดน 0.1–0.5 มก./กก. ควรหลกเลยง

การใหอนพนธของ piperidine โดยการฉดเขาหลอดเลอด (ซง

ไดแก meperidine, fentanyl & อนๆ เพราะยาเหลานไปกระตนท


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ระบบประสาทสวนกลางโดยเฉพาะในทารก & เดก) เมอไมนาน

มานมการใช diazepam ในขนาด 0.1 มก./กก. ฉดเขาหลอด

เลอดดา บาบดอาการเพกถอนยาทเกดขนในทารกแรกเกด แต

ฤทธทางเภสชวทยาทไดรบยงไมกระจาง

การใชในคนไขทหนาทของปอดชารดเสยหาย ในคนไขท

มเสนกนทอวยวะเกยวกบการหายใจไว ฤทธกดทไดรบจากยา

ระงบปวดชนดเสพตดอาจนาไปใหเกดภาวะลมเหลวของการ

หายใจอยางเฉยบพลน นอกจากนคารบอนไดออกไซดทตกคาง

อยเนองจากการหายใจถกกดจะทาใหเกดการขยายตวของหลอด

เลอดทสมอง ทาใหความดนท intracranial สงขน ทาใหเกดการ

เปลยนแปลงในหนาทของสมอง

การใชในคนไขทหนาทของตบชารดเสยหาย เนองมาจาก

มอรฟนและสารในกลมนถกเผาผลาญครงแรกในตบ โดยการจบค

กบกลควโรนดทมอย ในตบ ดงน นการใชในคนไขท ตบชารด

เสยหายจงควรระวง

การใชในคนไขท ตอมไรทอเปนโรค เชน เปนโรค

Addison’s disease และคนทเปน hypothyroid (myxedema) ทา

ใหยาพวกโอปเอตออกฤทธไดนานกวาปกตและแรงกวาทควร

จะเปน

ยาเฉพาะ (ยาระงบปวดชนดเสพตดทใชกนอยางกวางขวาง)

1. Agonist ทออกฤทธรนแรง

1.1 กลม Phenanthrene ไดแก มอรฟน hydro-

morphone และ Oxymorphone ยาพวกนเปน agonist ทแรง ใช

ระงบอาการปวดทเกดขนอยางรนแรง เฮโรอนเปนยาเสพตดททอ

อกฤทธเรวและมความรนแรงมาก แตปจจบนหามใชยานในการ

บาบดโรค

1.2 กลม Phenylheptylamines เมธาโดนออกฤทธ

คลายกบมอรฟน แตฤทธอยไดนานกวา ฤทธในการระงบความ

เจบปวดมประสทธภาพเทากบมอรฟน เมธาโดนเมอใหกนกออก

ฤทธ ทแนนอน การทนยาและการตดยาเกดขนชากวามอรฟน

อาการเพกถอนยาทเกดขนเนองจากการหยดใชเมธาโดนโดย

ทนทน นไม รนแรง ถาหากวาจะออกฤทธ นานกวามอรฟน

คณสมบตเชนนจงทาใหเหมาะแกการนาเมธาโดนมาใชเปนยา

ถอนพษ และคงสภาพในในคนทตดเฮโรอนเรอรง ในการใช

เมธาโดนถอนพษในคนไขทตดเฮโรอน ใหกนเมธาโดนในขนาดท

ตา 5–10 มก. โดยใหวนละ 2–3 ครง ใหเปนเวลา 2 หรอ 3 วน

เมอหยดใชเมธาโดนอาการเพกถอนทเกดขนไมรนแรงแตอาการ

จะเปนอยนาน ในการใชเมธาโดนเพอคงสภาพ (maintenance)

ในผตดยา อาการทนยาจะเกดขนเมอใหกนเมธาโดน 50–100

มก./วน ในสภาวะเชนนผตดยาจะเกดการทนยาขามกบเฮโรอน

ดวย เปนการปองกนมใหผ ตดยาไดรบผลกระทบเสรมจาก

เฮโรอน เหตผลในการคงสภาพกเพอสกดกนมใหเกดการเสรม

การนายาเสพตดมาใชในทางทผด ลดการเกดอาชญากรรมและ

ทาใหผตดยาไดรบการฟนฟสขภาพจต การใชเมธาโดนคงสภาพ

ผตดยาเปนทยอมรบของสงคม แตในบางโปรแกรมทาแลวไมได

ผลดเทาทควร เนองจากการวางแผนในการใชยานยงขาดความ

เหมาะสม

1.3 กลม Phenylpiperdines ยาทอย ในกลมนทา

นามาใชกนมากกคอ meperidine และ fentanyl สาหรบ fentanyl

มกใชรวมกบยาสลบในการผาตด meperidine มฤทธเปน

anticholinergic หามใชกบคนทหวใจเตนเรวผดปกต มรายงานวา

meperidine ทาใหแรงบบตวของกลามเนอหวใจลดลง

1.4 กลม Morphinans levorphanol เปนยาทอยใน

กลมน เปนยาสงเคราะหทนามาใชเปนยาระงบปวดชนดเสพตด

มฤทธคลายคลงกบมอรฟน

2. Agonist ทออกฤทธออน–ไมรนแรง

2.1 กลม Phenanthrines ยาทอยในกลมนคอ

codeine, oxycodone, dihydrocodeine และ hydrocodone ยา

เหลานมความรนแรงตาหรอทาใหเกดอาการขางเคยงนอยกวา

มอรฟน ตองใชยาพวกนในขนาดสงกวามอรฟนถงจะทาใหเกด

การทนยาและระงบความเจบปวดได ยาเหลานไมคอยใชเดยวมก

ใชรวมกบยาชนดอนๆ โดยทาเปนตาหรบยาซงในตารบยามกม

aspirin หรอ acetominophen หรอยาชนดอนๆ ผสมอยดวย

2.2 กลม Phenylheptylamines ไดแก propoxy-

phene ซ งเปนยาท มสตรโครงสรางคลายกบเมธาโดน แตม

ประสทธภาพในการระงบความเจบปวดต ากวา รายงานจาก

การศกษาของยานพบวา propoxyphene มความแรงเพยง

ครงหนงของ codeine กลาวคอ propoxyphene 120 มก. เทากบ

codeine 60 มก. Aspirin ในขนาดทพอเหมาะเตมฤทธ (additive)


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




ในการแกปวดของ propoxyphene เนองจากมประสทธภาพตาจง

ไมคอยใชกนในการระงบอาการปวดอยางรนแรง ถงหากวาจะใช

รวมกบ aspirin มรายงานของการใชยานไมถกตอง (misuse) ท

ทาใหผใชไดรบอนตรายถงแกชวตเกดขน จงสมควรทจะมการ

ควบคม

2.3 กลม Phenylpiperidines ไดแก diphe-noxylate

ไมใชระงบปวด แตใชในการบาบดโรคทองรวง ยานไมอยในบญช

ของการควบคมเปนยาทมการละลายไมด จงไมใชเตรยมเปนยา

ฉด ในการใชเปนยาบาบดโรคทองรวงมกใชรวมกบ atropine

(Lomotil หรอชออนๆ)

Loperamide (Imodium) เปนอนพนธของ diphenoxy-

late อกชนดหนงทใชบาบดโรคทองรวง โอกาสทจะเกดการเสพ

ตดจากยาชนดนมนอยมาก เพราะมขดความสามารถทจะเขาไปส

สมองไดจากด ขนาดใชปกต 4 มก. เมอกนครงแรกและ 2 มก.

หลงจากการถายอจจาระแตละครง

3. Mixed Agonist–Antagonist

3.1 กลม Phenanthrines ยาในกลมน Nalbuphine

และ buprenorphine เปนยาทมความแรงและใหโดยการฉด เมอ

ใหในขนาดทสงกวาปกตยานมความแรงสงสดทจากดซงแตกตาง

กบมอรฟน เชน การกดการหายใจกมขดจากด เมอมการกดการ

หายใจเกดขนเนองจากยาในกลมน จะทาใหเกดการตานทานตอ

naloxone

3.2 กลม Morphinans Butorphanol เหมอนกบ

nalbuphine แ ล ะ buprenorphine แ ต ใ น ข น า ด ท เ ท า ก บ

butorphanol ทาใหเกดการสงบระงบมากกวา

3.3 กลม Benzomorphans Pentazocine เปน

agonist–antagonist ทเกาแกทสด ยาชนดนกนหรอฉดกได ควร

ระวงในการใช ไมควรให pentazocine แกคนไขทไดรบยา pure

agonist มาแลว เพราะอาจทาใหคนไขไดรบผลกระทบอยางไม

คาดคดมากอนกได

3.4 กลมทนามาใชเปนยาแกไอ ไดมการนายาระงบ

ปวดชนดเสพตดหลายชนดมาใชเปนยาแกไอ โดยใชในขนาดท

ตากวาการใชยาระงบปวด สารทเปน stereoisomer ของ opiate

molecule มฤทธระงบการไอ ซงจะปราศจากระงบปวดและการ

เสพตด

กลไกของการไอเปนกลไกท ย งยากและสลบซบซอน

ความรเกยวกบกลไกในการออกฤทธของยาแกไอมนอยมาก แตด

เหมอนวายาออกฤทธทงทประสาทสวนกลางและสวนปลาย

อนพนธของโอปเอตทนามาใชเปนยาแกไอกนมากกคอ

dextromethorphan, codeine, levopropoxyphene และ nosca-

pine ยกเวน codeine ยาชนดอนๆ ทกลาวมาไมเกดอาการ

ขางเคยง แตยาเหลานทกชนดไมควรใชในคนไขทไดรบ MAO

inhibitors มาแลว

Dextromethorphan เปนอนพนธของ levor-phanol ท

ปราศจากฤทธในการระงบปวดและเสพตดและทาใหทองผกนอย

กวาโคดอน

Codeine ใชระงบอาการไอไดด โดยใชขนาดทตากวาทใช

ในการระงบความเจบปวด

Levopropoxyphene เปนstereoisomer ของdextropro-

poxyphene ซงเปน opiate agonist ทออนมาก levopropoxy-

phene ไมมฤทธของโอปเอต แตมฤทธขางเคยงสงบระงบ

Noscapine เ ป น อ ล ค าล อย ด จ า กฝ นท อ ย ใ นพ ว ก

benzylisoquinoline เชนเดยวกบ papaverine ใชระงบการไอและ

เชอกนวามประสทธภาพในการระงบการไอดเทยบเทากบโคดอน

4. Opiate antagonist ยาทเปน opiate anta-gonist

อยางแทจรง

กคอ naloxone และ naltrexone ทง 2 ชนดเปนอนพนธ

ของมอรฟนซงมการแทนททตาแหนงของ N ดวยสารทมโมเลกล

ใหญกวาของมอรฟน สารทงสองชนดมความสมพรรคสง ในการ

จบกบ µ รเซปเตอร แตกบ κ รเซปเตอรมความสมพรรคเพยง

1/20 ของ µ รเซปเตอรนอยกวา δ รเซปเตอร

Naloxone เม อใหกนมประสทธภาพตา ดงนนจงตองใช

ฉด ฤทธของ naloxone สนมาก ฤทธอยไดนาน 1–4 ชวโมง ยาน

เม อถกเผาผลาญแลวจะไปจบคกบกรดกลควโรนคเปนกลคว-

โรนดเหมอนกบโอปเอต agonist

Naltrexone มประสทธภาพสงเมอใหกน เพราะทางเดน

อาหารดดซมยานไดด แตจะผานการเผาผลาญในขนแรกอยาง

รวดเรว มครงชวต 10 ชวโมง การใหครงเดยวในขนาด 100 มก.

จะไปสกดกนผลกระทบทไดรบจากการฉดเฮโรอนไดนานกวา 48

ชวโมง


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty




เมอใหยาพวก antagonist ในขณะทปราศจากยาพวก

agonist ยาพวก antagonist จะเฉอย (inert) ไมวองไว (active)

การไดรบ naloxone ในขนาดสงทาใหเกดอาการสงบระงบ

เลกนอย

ในทางตรงกนขาม เมอให antagonist แกคนไดรบมอรฟน

มา ยาพวก antagonist จะทาหนาทลบลางฤทธของโอปเอตได

อยางสมบรณภายใน 1–2 นาท ในบคคลแตละบคคลทเกดการกด

โดยเฉยบพลนอนเนองมาจากการไดรบโอปเอตทเกนขนาด ยา

พวก antagonist จะชวยปรบการหายใจ การหมดสต ขนาดของ

ลกตาดา การถายอจจาระใหคนสสภาพปกต ทง maloxone และ

naltroxone จะถอนพษอาการบาคลงใหหมดไป antagonist ทง

สองชนดไมทาใหเกดอาการทนยาและอาการเพกถอน ถงหากวา

จะใชยาทง 2 ชนด ตดตอกนเปนเวลานานในการถอนพษยา

การใชทางคลนก

Naloxone เปน antagonist ทแทจรง ดงนนจงมผนยมใช

naloxone มากกวาการใช agonist–antagonist ทมฤทธออน แต

นามาใชเสมอนเปน antagonist ใช naloxone แทน nalorphine

และ levallorphan

Naloxone ใชถอนพษของโอปเอตทใชเกนขนาด แตใน

การใช naloxone เปนยาถอนพษ พงนกอยเสมอวา naloxone

ออกฤทธไมนาน เมอหมดฤทธของ naloxone แลว คนไขอาจ

กลบมามอาการกดเหมอนเดมอก การถกกดอยางแรงอาจถกเพก

ถอนไปได คนไขกลบสสภาพปกต เมอไดรบ naloxone เพยง

ขนาดเดยว แตหลงจากนนแลวอก 1–2 ชวโมง คนไขกลบหมด

สต ขนาดใชตามปกตของ naloxone ฉดเขาหลอดโลหตครงละ

0.1–0.4 มก.

เนองจาก naltrexone ออกฤทธไดนาน จงมการนายานมา

ใชในการคงสภาพสาหรบคนตดยา การให naltrexone แกคนไข

ใหวนเวนวนกสามารถทจะสกดกนฤทธของเฮโรอนทคนไขไดรบ

ไป 1 ขนาดได แตยานกไมคอยเปนทนยมแพรหลายกนในหม

ผใช เพราะคนตดยาจะเรมใช naltrexone ไดกตอเมอในรางกาย

ของผตดยาไดปราศจากยาเสพตดแลว

จากการทดลองเม อไมนานมานไดมผ เสนอแนะใหใช

naloxone บาบดอาการชอกในสตวทดลองทมการตกเลอด ม

สารพษทเกดขนในตวเอง ทาใหมการชอกเกดขนทสวนขวางของ

ไขสนหลง (spinal transection shock) เมอไดรบ naloxone ทา

ใหความดนโลหตสงขนและทาใหมโอกาสทจะรอดชวตไดมาก

กลไกของการสงผลกระทบในครงนยงไมทราบแนชด แตในสตวท

ชอกเมอนาโลหตมาตรวจดพบวา มความเขมขนของ endorphin

ในโลหตสงขน

เอกสารอางอง

1. Kratzung, B.G. (1982). “Basic and Clinical Pharmacology”

Printed in Singapore by Huntsmen Offset Printing Ltd.

2. Jaffe, J.H. and Martin, W.R. (1985). “Opioid Analgesics and

Antagonist” In Goodman and Gilman’s The Pharmacological

Basis of Therapeutics 7th

3. Bowman, W.C. and Rand, M.J. (1980) “Textbook of

Pharmacology” Blackwell Scientific Publications, Oxford,

London, Edinburgh, Melbourne.

Edition. Mc millan Publishing

Company, New York.

4. Andres Goth (1978) “Medical Pharmacology” 9th

Edition. The

C.V. Mosby Company, Saint Louis.


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty


Center

WHO Collaboratin

g Centre fo

r Research

and Training in Dru

g Dependence

College of P

ublic Health

Sciences


ty

ยาแก ปวดชนิดเสพติด (Narcotic analgesics) Dependence and Reviews/analgesics.pdf · Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand ยาแก...

Documents