Top Banner
ت در ن ل ، زدر ، م ) ٢ ( ، ٩٣ ، ص ص٣٣ - ١٣ ٧٢٨ - ٢٢١ 13 ﻳﻚ ﻣﺪلMCDM ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒ ﻲ ازDEMATEL وANP ﺑﺎVIKOR ﺑﺮاي اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻛﺎرﺑﺮ دﻫﺎي ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ در ﺑﺨﺶ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﺣﺎﻣﺪ ﻛﺮﻳﻤﻲ ﺷﻴﺮازي* 1 ، ﻣﺤﻤﻮد ﻣﺪﻳﺮي2 ، ﻗﺎﺳﻢ ﻓﺮج ﭘﻮر ﺧﺎﻧﺎﭘﺸﺘﺎﻧﻲ3 1 - داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ2 - اﺳﺘﺎدﻳﺎر، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﺟﻨﻮب، ﮔﺮوه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان3 - اﺳﺘﺎدﻳﺎر، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﭘﺮﻧﺪ ﺗﻬﺮان، ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ- ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﺑﻬﺮه وري، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان رﺳﻴﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ: 17 ﺑﻬﻤﻦ1392 ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ: 24 ﺗﻴﺮ1393 ﭼﻜﻴﺪه ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻰ دارد و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪ ي آن ﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزارﻫﺎي در ﺣﺎل رﺷﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺸﺘﻖ از ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ در ﺑﺨﺶ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ي اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري ﻫﺎ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺎل، ﻣﺴﺎﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨـﺪي اﻳـﻦ ﻛﺎرﺑﺮدﻫـﺎ در ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻏـﺬاﻳﻲ ﺑـﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره(MCDM) ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ. ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ، ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻋﻠﻤﻲ، ﻣﻌﻴﺎر ﻫﺎي ﻣﻬﻢ در اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ در ﺑﺨﺶ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏـﺬاﻳﻲ اﺳـﺘﺨﺮاج و ﺑـﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺮات اﺳﺎﺗﻴﺪ داﻧﺸﮕﺎه و ﺧﺒﺮ ﮔﺎن ﺻﻨﻌﺖ ﺟﻬﺖ ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮي، ﻣﻌﻴﺎر وزن ﻫﺎي داراي ﻫﺎي اﻋﺸﺎري و ﻓﺎزي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪ. در اداﻣﻪ، ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌ ﻴﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻘﺎﻳﺴﺎت زوﺟﻲ و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ) ﻓﺎزي( ﺑﺎ ﻧﻈـﺮ ﺳـﻨﺠﻲ ﺗﻌﺪاد10 ﻧﻔﺮ از ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ و ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺗﺮﻛﻴﺒﻲANP ﺑـﺮ اﺳـﺎسDEMATEL (DANP) وVIKOR ﺑـﺮاي اوﻟﻮﻳـﺖ ﺑﻨـﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻧﺘﻴﺠ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ ﺳﻄﺢ" ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻨـﺪي" و" ﻛﻨﺘـﺮل ﻛﻴﻔﻴـﺖ" در ﺑﺨـﺶ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ از اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار دارد. اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن در ﺑﻬﺒﻮد اوﻟﻮﻳﺖ ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ر ﻳﺰي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ. ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي: ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ، ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ،MCDM ، ANP ﺑﺮ اﺳﺎسDEMATEL (DANP) ، .VIKOR 1 ﻣﻘﺪﻣﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺎﻧﻮ ﺑﺎ ﻏﺬا ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ. ﺑﺎ رﺷﺪ روز اﻓﺰون ﺟﻤﻌﻴ ﺖ دﻧﻴـﺎ و ﻛـﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﻳﻲ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺻﻨﻌﺖ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ و ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔـﻲ در* ﻋﻬﺪه دار ﻣﻜﺎﺗﺒﺎت ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected]
21

یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

May 13, 2023

Download

Documents

Golriz Amooee
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � �، ��ل � �ن��ر�د� � ����� ١٣- ٣٣ص ص ،�0٩٣/.- ،)٢* ()'(%$م ، "�ر! ی�زد �0�6٧٢٨9-٢٢:١

13

VIKOR با ANP وDEMATEL ي ازجديد تركيب MCDMيك مدل

در بخش صنايع غذايي فناوري نانودهاي كاربر بندياولويتبراي

3پور خاناپشتانيقاسم فرج، 2، محمود مديري1*حامد كريمي شيرازي

دانش آموخته كارشناسي ارشد مديريت صنعتي -1

گروه مديريت و حسابداري، تهران، ايران، جنوب دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهراناستاديار، -2

وري، تهران، ايرانمديريت سيستم و بهره - گروه مهندسي صنايع ، دانشگاه آزاد اسالمي واحد پرند تهراناستاديار، -3

1392بهمن 17: رسيد مقاله

1393تير 24 :پذيرش مقاله

چكيده

گيري تخصيص بهينه منابع ها در جهت تصميمي آنبند اولويتدارد و صنايع غذايى در گوناگوني كاربردهاى نانو فناوري

گذاري براي دسترسي به بازارهاي در حال رشد محصوالت مشتق از فناوري نانو در بخش صنايع غذايي و مختلف و سرمايه

در صـنايع غـذايي بـر بنـدي ايـن كاربردهـا حال، مساله اين است كه اولويت. باشدها داراي اهميت ميي اين فناوريتوسعه

و مقدماتي تحقيقات انجام از پس جهت حل مساله،. چگونه است (MCDM)معياره گيري چنداساس مدل تركيبي تصميم

بـا و اسـتخراج ترين كاربردهاي فناوري نانو در بخش صنايع غـذايي مهم بنديدر اولويت مهم هايمعيار علمي، مستندات

هاي اعشاري و فازي بيشتر انتخابهاي داراي وزنمعيار صنعت جهت غربالگري، گانخبر نظرات اساتيد دانشگاه و اعمال

سـنجي با نظـر ) فازي( ي مقايسات زوجي و تحت شرايط عدم قطعيتنامهبا كمك پرسش يارهامعدر ادامه، ارزيابي . گرديد

بنـدي بـراي اولويـت VIKORو DEMATEL (DANP)بـر اسـاس ANP نفر از متخصصين و با رويكرد تركيبي 10تعداد

در بخـش صـنايع "كنتـرل كيفيـت "و "بنـدي بسـته "بندي نشان داد كه كاربرد فناوري نانو سطح اولويت هنتيج. استفاده شد

ها گيرندگان در بهبود اولويتبه تصميم تواند يماين نتايج .دارد قرار اولويت در و بوده برخوردار باالتري غذايي از امتياز

.يزي استراتژيك كمك كندرو برنامه

DEMATEL (DANP) ،.VIKORبر اساس MCDM ، ANPفناوري نانو، صنايع غذايي، : كلمات كليدي

مقدمه 1

ت دنيـا و كـاهش با رشد روز افزون جمعي. هاي صنعت تمام كشورهاستبخش ينتر مهمارتباط نانو با غذا يكي از

كمك بسيار بزرگـي در تواند يم فناوري نانورسد و اين بخش از صنعت ضروري به نظر مي يمنابع غذايي، توسعه

عهده دار مكاتبات ∗

[email protected]: پست الكترونيكي

Page 2: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

14

غـذايي يهـا كارخانـه كشاورزي و صاحب يها كنندهتوليد .مين بخشي از نيازهاي غذايي افراد بشر به شمار آيدتأ

و آورنـد دسـت ه نولـوژي بـ يك موقعيت رقابتي و تضمين سهم بازار خود را از طريق كاربردهاي نانو تك توانند يم

بـه توانـد يم فناوري نانو ،اين حال از ديدگاه بازاريابي با .درصد باالي از نرخ بيكاري افراد تحصيل كرده را بكاهد

را صنايع غذايي كمك كند و نيازهاي متنـوع مصـرف كننـدگان محصـوالت غـذايي كـه در حـال افـزايش اسـت

پـيش بينـي شـده اسـت كـه بـازار ... و مزهسالم و مقرون به صرفه، خوشاز جمله محصوالت غذايي . برآورده كند

موجـود شـواهد .]1[براي بخش مواد غذايي در سال به سرعت رشد خواهد كـرد فناوري نانومحصوالت مشتق از

بـه و خواهـد بـود نانو فناوري بر متكي مختلف، محصوالت از بازارهاي بااليي درصد آينده در كه دهد يم نشان

. هسـتند بازارهـا ايـن در خود براي جايگاهي كسب دنبال كوچك به و بزرگ يها شركت و ها دولت دليل همين

ايـن كنـار در ولي است شده انجام نانو فناوري بر مختلف متكي صنايع بازار حجم مورد در بسياري هاي ينيب پيش

اقتصـاد و آينـده بازارهـاي در ندارنـد، آن دسترسـي به كه كشورهايي جايگاه كه شود پرسيده بايد ،ها ينيب پيش

،شـود يمـ تثبيت بازار يك گيري شكل در زمان بنگاه يا كشور هر سهم كه اين به باتوجه بود؟ چه خواهد جهاني

گـردد يم استنباط چنين فوق موارد از. ]2[ امروز است همين مناسب جايگاه به رسيدن براي گذاري زمان سرمايه

.گيـرد انجـام تـر سـريع چـه هـر دباي ممكن هاي يازسنجينو گردد وارد عرصه اين به دباي ناگزير نيز ما كشور كه

فنـاورى از اسـتفاده شـامل تواند يم اين كاربردها. دارد كاربرد مختلفى يها شكل به غذايى صنايع در نانو ورىفنا

.]3[ باشد غذا خود و غذا توليد فرآيندهاى بندى، كنترل كيفيت،بسته مواد در نانو

بايـد كجا به كه بدانيم است الزم بشناسيم و نانو را بايد فناوري روي بر گذاري سرمايه يها فرصت بنابراين

سـرمايه بـا رقابـت امكـان و شـده تسـهيل امـور موجـب گـذاري سـرمايه بـراي مؤثر زمينه اي شناخت .كنيم نگاه

بـا .]4[ كنـد يم تر راحت را مولكولي هستند سطح در پيشرفت و پارادايم تغيير يها فرصتانتظار در كه گذاراني

-ادياقتصـ بـه دليـل محـدوديت هـا يفنـاور ا، سرمايه گذاري روي تمام ايـن غذ متنوع در توليد فناوري نانووجود

و وجود برخي الزامات براي توليد مواد غذايي امـري غيـر قابـل انكـار ، محيط زيستاجتماعي، انساني، تكنولوژي

در بخش صنايع غذايي جهت سرمايه گذاري و همچنـين مـديريت منـابع فناوري نانوبندي اولويتاز اين رو . است

وري و بهينـه سـازي آن از ناسبي هر كـدام از منـابع بـه هـر فنـا مالي، انساني و زمان صرف شده و تخصيص ميزان م

يت خاصي بر خوردار استاهم.

مـورد كشـور در بايـد غذايي صنايع در نانو فناوري كاربردهاي از يك كدام كه است آن مهم يمساله حال

بـراي حـل .كرد بندياولويتآن را بر اساس چارچوب و مدل رياضي توان يمو چگونه گيرند قرار بيشتري توجه

متفـاوتي از كاربردهـاي .پـرداختيم مناسـب تحقيـق طـرح يـك توسـعه هـدف با نظري مباني به بررسي مسالهاين

از قسمت كدام روي دهيم بر در مقاالت معتبر مطرح شده ولي تحقيقي كه تشخيصدر صنايع غذايي فناوري نانو

نـدرت صـورت ه ي در اين مورد كم تر صورت پذيرفته و يا بـ بند اولويتع در واق بپردازيم وجود نداشت بيشتر آن

مواجـه هسـتيم از ميـان )نسـبي اهميـت (دهـي و وزن بـا موضـوع انتخـاب ايـن كـه با توجه به ،بنابراين. گرفته است

مسـاله نـد معيـاره بـراي حـل ايـن چ گيـري تصميم يها روشاز ، با توجه به كاربردهاي آنگيري تصميم يها روش

دارند و نقاط ضـعف و قـوت وجود معياره چند گيريتصميم يها روش عنوان تحت متعددي يها روش. پرداخيم

Page 3: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

15

پس از مطالعه مرور ادبيات و در واقع. گردد ارايهرا بررسي كرديم تا مدل رياضي مناسب براي تحقيق ها مدلاين

فنـاوري كاربردهاي رتبه بندي براي )VIKOR( ويكور از مدل، MCDM ق نظر خبرگان و اساتيد فن در حوزةطب

آزمايشـگاه ارزيـابي و آزمـون روش تركيب دو از طريق يارهامع پرداخته و يارهامعدر صنايع غذايي بر اساس نانو

بـا اسـتفاده از مسـاله و با توجه به مبهم و غير قطعـي بـودن (DANP) ايفرآيند تحليل شبكه بر اساس گيري تصميم

وريفنـا گرايي همجايي كه از آن .شود يم محسوب مقاله نوآوري تركيب، اين كه گردد يمارزيابي نظريه فازي

ايـن بـه دبايـ ناگزير نيز ما صنايع غذايي كشور شركت و شود يم فراواني هاي يتقابل بروز به منجر غذا علم و نانو

بايـد بنـابر ايـن كننـد عرضه بازار به نيز محصوالتي و نموده هاي يگذارسرمايه زمينه اين درو ند گرد وارد عرصه

بـا توجـه بـه . رسـاند يمـ و ايـن ضـرورت تحقيـق حاضـر را گيـرد انجام تر سريع چه هر دباي ممكن هاي يازسنجين

:اند شده تعريف صورت زيره ب است تحقيق اين كه هدف. شود يمضرورت انجام تحقيق اهدافي مطرح

چگـونگي تعيـين در بخش صنايع غذايي و فناوري نانو يكاربردهابراي انتخاب عوامل ينتر مهمشناسايي .1

.DEMATEL (DANP)بر اساس ANPتركيب دو روش از استفاده با ها آن ميزان اهميت تأثيرات و

. VIKORكاربردهاي فناوري نانو دربخش صنايع غذايي با روش ينتر مهمبندي اولويت .2

گيرنـدگان در حـوزة فنـاوري نـانو در جهـت تصـميم برنامه ريـزي مناسـب منظور به كاربردي پيشنهادات .3

.بخش صنايع غذايي

اي فرضـيه شـود يمـ ه اسـتفاده معيـار چند گيري تصميمي رياضي و ها مدلكه در اين پژوهش از از آن جايي

:شوند يمت تحقيق به شرح زير مطرح سواالمطرح نيست و لذا

؟باشد يمدر بخش صنايع غذايي چه فناوري نانوكاربردهاي ينتر مهمي بند اولويتمدل مناسب براي .1

داراي اهميـت در بخـش صـنايع غـذايي فنـاوري نـانو كاربردهـاي ينتر مهمبندي اولويت چه عواملي در .2

DEMATEL (DANP)بـر اسـاس ANPبر اساس رويكرد تركيبي هر عامل و وزن اتثيرتأو باشند يم

است؟ چقدر

بـر اسـاس روش بـراي رسـيدن بـه سـطح توليـد محصـوالت نـانو غـذا كاربرد فناوري نـانو ينتر مناسب .3

VIKOR كدام است؟

است كـه در بخش صنايع غذايي فناوري نانوبراي كاربردهاي جديد MCDMك مدل اين مطالعه به دنبال ي

DEMATELبـر اسـاس ANP از ،پرداخته يارهامعو ثر ميان خوشهؤايجاد ارتباط م به DEMATELاز تركيب با

(DANP) از روش و ثرمؤبراي پيدا كردن وزنVIKOR در بخـش صـنايع غـذايي نـانو فناوري ي بند اولويتبه

بهبـود و ايجـاد درتـا مشـخص وري از ميـزان منـابع اختصـاص يافتـه سـهم هرفنـا پرداختـه و گذاري جهت سرمايه

نيازهـاي جهـت رفـع و گذاران مديران و سرمايه گيري تصميمبراي ريسك به منظور كاهش صحيحهاي استراتژي

ترين سـطوح مهم معرفي از بعد مقاله اين در حقيقت در .مؤثر باشدصنعت غذا در فناوري نانو يدر حؤزه مشتريان

ايـن در تـوان يم كه ييها گام و انتخابعوامل كليدي بررسي به در بخش صنايع غذايي، فناوري نانوكاربردهاي

ماهيـت چنـين هـم . نمـاييم يم آن در انتخاباقتصادي اثرات از عواملي يارايه در سعي و برداشت، پرداخته زمينه

.كرد خواهيم بيان را زمينه اين درو بهبود آن يارهامعاز برخي

Page 4: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

16

نانو تكنولوژي و صنعت غذا 2

ساخت و اسـتفاده از مـواد و سـاختارهاي در ،فناوري نانو در حقيقت .وجود دارد فناوري نانوتعاريف زيادي براي

هاي يشرفتپفناوري جديد مواد غذايي، .]5[)است متر ميلييك نانو متر يك ميليونيوم يك ( مقياس نانو متر است

توليـد و پـردازش مـواد غـذايي در ارتبـاط بـا يهـا راهعلمي و تكنولوژي هستند كه ممكن است به منظور ارتقـاي

در طـي مراحـل فناوري نانوكه نانو ذرات و روش يا ابزارهاي گويند يم هنگامي به غذا، نانو غذا .]6[ صنعت باشد

به عنوان يـك ابـزار فناوري نانواز ييها نمونه .]5[ شود يممواد غذايي استفاده بندي بستهكشت، توليد، فرآوري و

افزايش امنيت توليد، پردازش و . 1:باشد يمبدين صورت بيشتر در صنعت مواد غذايي هاي يشرفتپبراي رسيدن به

كـه بـه ييهـا دسـتگاه . 2.هـا ينـده آالزا و براي تشخيص عامل بيمـاري گرها حمل و نقل مواد غذايي از طريق حس

سيستم هاي هوشـمند كنتـرل مـواد غـذايي . 3.پردازد يممحصول خاص حفظ سوابق تاريخي زيست محيطي يك

طيـف فنـاوري نـانو پيشـرفت در .] 8، 7[دهـد يمكه اثربخشي امنيت پردازش و حمل و نقل مواد غذايي را افزايش

جديـد، مـواد و كاربردهـاي بـراي ينـدهاي فرآماننـد . دهد يموسيعي از مزايا در زنجيره مواد غذايي را به ما وعده

.]9، 7[ كارايي توليد غذا، استفاده كمتر از مواد شيميايي كشاورزي و فرآيند مواد غذايي بهداشتي

فناوري نانومروري بر برخي از كاربردهاي 2-1

، 3، 10[ چنان نيز در حـال افـزايش اسـت و هم اند كرده ارايهي نانو را كاربردهاي فناور ها شركتيادي از تعداد ز

شـامل طيـف وسـيعي از مـواد در مقيـاس نـانو اسـت كـه بـه غـذا اضـافه فناوري نانوكاربردي يها برنامه .]12، 11

نـانو تكنولـوژي در رود يمـ نتظـار ا .]11[ زيسـت به عنوان مثال نانو اولسيون، ايمني مواد غـذايي و ايمنـي . شود يم

پژوهشـي هاي يتفعال .]13[ثير بگذارد كه براي صنايع غذايي و مشتريان مزايا داردهاي مختلفي از علم غذا تأزهوح

بهبود طعم و مزه، عطـر، بافـت يبخش مواد غذايي در حال حاضر توسعهبراي فناوري نانوكاربردي يها برنامهدر

و افزايش جذب و فراهم زيستي از مواد مغذي و تركيبات زيست فعـال، بهبـود كيفيـت، مانـدگاري و ايمنـي مـواد

مـواد غـذايي در حمـل و نقـل و گرها براي رديابي و نظارت بـر وضـعيت غذايي، خواص ضد ميكروبي نانو حس

محصـوالت ابتكـاري يبـراي توسـعه هـا فرصـت اي از دهطيف گسـتر چنين هم فناوري نانو. ]5[ سازي استذخيره

.]15، 14[ دهد يم ارايهكاربردي در سيستم هاي غذايي يها برنامه

هوشمند براي افزايش عمر مفيد محصوالت غذايي، هدف بسـياري از بندي بستهپيشرفت در : بندي و ايمنيبسته .1

كوچـك را بـا توجـه بـه يهـا سـوراخ و هـا يپـارگ قادر خواهند بـود بندي بستههاي اين سيستم. هاست شركت

. تـرميم و مصـرف كننـده را از فسـاد مـاده غـذايي آگـاه سـازند )مانند تغييرات دما و رطـوب (محيطي شرايط

ديـواره هـاي يژگـي و، افـزايش هـا پوشـش در مواردي مانند افزايش مقاومـت بـه نفـوذ در تواند يم فناوري نانو

هـاي فعـال و ، افزايش مقاومت در برابر گرما، گسترش ضد ميكروب)ارتي، شيميايي و ميكروبيمكانيكي، حر(

.]15[ سطوح ضد قارچ كارساز باشد

جديد براي توليـد غـذا ماننـد يها روشهم در صنعت كشاورزي و هم در ابداع توان يمدر بخش توليد : توليد .2

مختلـف گياهـان و همچنـين توليـد يهـا ژنهـا و بيوتيـك ، آنتـي ها آفتبه كارگيري نانوسنسورها در شناسايي

Page 5: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

17

موجود از اين فناوري بهره گرفـت، بـه عـالوه يها كشبي خطر و نيز كاهش اثرات منفي آفت يها كش آفت

هـا را بـه هـم دهـي، تركيبـات و پيونـد آنـزيم غذايي مورد نياز طعم يها گروهاي در با سنتز مواد تغذيه توان يم

.]16[ مختلف دست يافت يها رنگو ها طعمريخته و به توليد مواد جديد غذايي با

طـور ه تـوان محصـوالتي توليـد كـرد كـه بـ در بخش بهداشت و سـالمت مـي فناوري نانو يهبا توسع: بهداشت .3

با توجه بـه . ثير گذارندهداشت جامعه و سالمت محيط زيست تأمستقيم و غيرمستقيم بر ارتقاي سالمت انسان، ب

هـاي تشخيصـي توان گفت اين فناوري، كليدي براي روش زه پزشكي، ميدر حؤ فناوري نانوكاربردهاي اخير

ها در آزمايشات گوناگون است، كـه بـراي تشـخيص پارامترهـا و سـاخت حسـگرها تر بيماري تر و آسان سريع

شـده و مصـنوعي را د توليـد محصـوالت بـافتي مهندسـي توان چنين مي اين علم هم. گيرد مورد استفاده قرار مي

.]17[ گسترش دهد كه كاربرد فراواني در علم پزشكي دارد

تـر ، اميـد بخـش بنـدي بستهكاربردها در .در صنايع غذايي وجود دارد فناوري نانوتعداد زيادي از كاربردهاي

شـده انجام يها مطالعه ينتر مهم از برخي .]18[ توليدات غذا ايمن و با كيفيت را توسعه دهند تواند يماست چون

تواتر ترين يشبكه 2011تا 2006از سال در غذا و صنايع وابسته به آن فناوري نانوكاربردي يها برنامه يزمينه در

.است شده نشان داده 1 جدول در در بين منابع را داشتند

معيارهچند گيريتصميم هايتكنيك 2-2

متفاوت، هاي ينهگز در ارزيابي ها تكنيك ساير به نسبت شان يبرتر خاطر به معيارهچند گيري تصميم هايتكنيك

معيارهـا كيفي و يكم ارزيابي قابليت چنينهم ها تكنيكاين . هستند گيري تصميم يها تكنيك پركاربردترين از

گيـري تصـميم مسـايل با مواجهه در متنوعي يها تكنيك . دارند را نيست پذيرامكان تيسّن يها تكنيك براي كه

هـا آن كـاربردترين پـر از ANPو DEMATELويـژه بـه و VIKORيهـا تكنيـك كه دارد وجود معياره چند

تصـميم هاي ينهگز آن در كه كند يم تقسيم از اجزاء مراتبي سلسله به را پيچيده يمساله يك، ها روش اين .هستند

و اصـلي معيارهـاي بـه مربـوط نيـز مياني سطوح .دارند قرار سطح باالترين اصلي در هدف و سطح ترين يينپا در

به منظـور VIKORو DEMATEL ،ANP تركيبي از گيري تصميمدر تحقيقات متعددي از روش . هستند فرعي

در تحقيقات انجام شده ينتر مهمبرخي از به 2جدول در كهمختلف استفاده شده مسايلدر مناسب هانتخاب گزين

.ه استاين زمينه اشاره شد

سطح كاربردهاي فناوري نانو در بخش صنايع غذايي ينتر مهم . 1جدول مرجع سطح كاربردها

مجله ؛]19[2009، ديگران آكسفورد و ؛]18[ 2009پري و ياكتين، ؛]7[ 2010، ديگرانگارسيا و (A1)ها مكمل

.]9[1388موسوي و ديگران، ؛]20[2010، نانو بيو ريس

، ديگران و چائ ؛]7[2010، ديگران گارسيا و ؛ ]6[2010سكهون، ؛]5[2010، ديگران اوزيمك و (A2) بندي بسته

، ديگران آكسفورد و ؛]18[2009پري و ياكتين، ؛ ]15[2006جوزف و موريسون، ؛]14[2010

.]9[1388موسوي و ديگران، ؛ ]20[2010مجله نانو بيو ريس، ؛ ]19[2009

جوزف و ؛]14[2010، ديگران و چائو ؛]7[2010، ديگران گارسيا و ؛ ]6[2010سكهون، (A3)پردازش

Page 6: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

18

مرجع سطح كاربردها

.] 9[1388؛ موسوي و ديگران، ]18[2009پري و ياكتين، ؛ ]15[2006موريسون،

؛]14[2010، ديگران و چائو ؛]7[2010، ديگران گارسيا و ؛]5[2010، ديگران اوزيمك و (A4)ايمني

.]16[2009، ديگران والدز و ؛]15[2006جوزف و موريسون،

والدز و ؛]7 [2010، ديگران گارسيا و ؛ ]6[2010سكهون، ؛] 5[2010، ديگران اوزيمك و (A5)توليد

.]20[2010مجله نانو بيو ريس، ؛ ]19[2009، ديگران آكسفورد و ؛ ]16[2009، ديگران

.]16[2009، ديگران ؛ والدز و ]7 [2010، ديگران گارسيا و ؛]20[2010نانو بيو ريس، مجله (A6)كنترل كيفيت و تست

.]14[2010، ديگران و ؛ چائو]16[2009، ديگران والدز و ؛]7 [2010، ديگران گارسيا و (A7)بهداشت

.]14[2010، ديگران و چائو ؛]20[2010مجله نانو بيو ريس، ؛]16[2009، ديگران والدز و (A8)غذاهاي جديد

.]19[2009، ديگران آكسفورد و ؛ ]16[2009، ديگران والدز و ؛]5[2010، ديگران اوزيمك و (A9)نانو مواد

VIKORبا ANP و DEMATELتحقيقات انجام شده با روش تركيبي ينتر مهمبرخي از . 2جدول

مرجع و روش مورد مطالعه مساله

فـازي بـراي ارزيـابي TOPSISفازي و ANP فازي، DEMATEL تركيبي بر اساس MCDMيك روش

مين كنندگان سبزتأ

]21[2012كوزكان و سيفسي،

]22[2013، ديگران تزنگ و فروشگاه الكترونيكيكسب و كار براي بهبود VIKOR و DANP ازتركيب با جديد MCDMمدل يك

]23[ 2011،ديگران و يانگ براي ارزيابي كنترل ريسك امنيت اطالعات ANP و DEMATELبر اساس VIKORمدل

بـا DEMATEL تركيـب MCDM بازاريابي نام تجاري براي ايجاد ارزش نام تجاري بر اساس يـك مـدل

VIKORو ANPروش

]24[ 2012، تزنگ و وانگ

]25[ 2012، ديگران وانگ و VIKOR اب DANP تركيب MCDMبهترين فروشنده براي انجام مواد بازيافت شده بر اساس انتخاب

]26[ 2012، ديگران و سيهه MCDMمديريت اعتبار آنالين براي بهبود بازاريابي با استفاده از مدل

]27[ 2010، ديگران تزنگ و جديد MCDM آبريز با استفاده از مدل يها حوضه محيط زيست يها برنامهاندازه گيري و ارزيابي

آب گـرم يهـا چشـمه ها هتلبراي رويكرد كارت امتياز متوازن براي بررسي ارزيابي عملكرد و مدل ارتباط

ANPو DEMATELجديد با تركيب MCDM ساس مدل بر ا

]28[ 2011، ديگران تزنگ و

]29[ 2009، ديگران و چنگ مدل سه عاملي فاما براي كاوش انتخاب سهام جديد بر اساس MCDMاستفاده از روش

]30[ 2009، ديگران تزنگ و جديد براي ارزيابي محيط تاالب MCDM مدل

جديـد بـراي كـاوش در انتخـاب پرتفـوي بـر اسـاس MCDM تركيب با يـك مـدل DEMATEL تكنيكCAPM

]31[ 2011، ديگران تزنگ و

]32[ 2008، ديگران يانگ و ANPو DEMATEL جديد همراه با MCDM يك مدل تركيبي

]33[ 2011يانگ و تزنگ، ANPوزن دهي خوشه با روش براي DEMATEL با تركيب MCDM يك تكنيك يكپارچه

]34[ 2012، ديگران تزنگ و MCDMبا مدل DANP تركيب و NPDتحقيقي بر ساختار سيستم كيفيت نوآورانه، مدلي براي فرآيند

]35[ 2012، شن و لي يو در انتخاب تأمين كننده مواد غذايي ANPو MCDM ،DEMATELيكپارچگي مدل

]36[ 2012، ديگران و چانگ فازي براي ايجاد يك مدل از عملكرد باالي تيم پروژه MCDM يك رويكرد

]37[ 2011تزنگ و چن، ايجاد سيستم هاي ارزيابي هوشمند الهام گرفته شده براي مواد آموزشي

]38[ 2004تزنگ و چيو، در صنعت تايوان فناوري نانوبراي تركيب استراتژي بهينه از استفاده از روش فازي

]39[ 2013، ديگران لو و MCDMبه استفاده از رويكرد SMEsتجارت همراه در B2Bارزيابي

ي استراتژي هاي بند اولويتچند معياره فازي به منظور گيري تصميمارايه رويكرد تركيبي از تكنيك هاي

)صنايع فوالد استان مازندران: مطالعه موردي(دستيابي به توليد در كالس جهاني

]40[1390و ديگران، درگاهي

Page 7: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

19

روش تحقيق 3

از مسـايل پيمايشي و روش حـل -از نوع كاربردي و در چارچوب تحقيقات توصيفي ،هدف نظر از حاضر تحقيق

ايـن خبرگـان جامعه. گروهي از نوع فازي است يهمعيارچند گيري تصميممراتبي سلسلهسازي رياضي و نوع مدل

تحقيـق موضـوع درخصـوص شامل اساتيد دانشگاه، متخصصين صنايع غذايي و سياست گذاران است كـه تحقيق

آوريبـراي جمـع .كـرده اسـت دريافـت را آنان به روش تصادفي نظرات محقق و دارند كافي و الزم اطالعات

اين تحقيق در چهـار مرحلـه بـه انجـام رسـيده اسـت كـه .شد استفاده ميداني و اي روش كتابخانه از دو اطالعات

.دهد يمشماي كلي اين تحقيق را بهتر نشان 1 شكل

فرآيند تحقيق .1شكل

ينتـر مهـم فـازي بـراي ارزيـابي يمعيـاره چنـد گيـري تصـميم يـك رويكـرد يارايـه هدف ،بر اساس اين فرآيند

و از ايـن بابـت . شناسايي و انتخاب شده اسـت مسالهدر بخش صنايع غذايي با توجه به بيان فناوري نانوكاربردهاي

كاربردهاي فناوري نانو در بخـش صـنايع غـذايي ينتر مهمي بند اولويتمدل مناسب براي ( ال اولوس به در پاسخ

مرتبط با موضوع را در مجـالت و مقـاالت و يارهايمع ينتر مهمليستي از پرداخته و اتمرور ادبي به) ؟باشد يمچه

را بـراي هـا آنارزيـابي، يارهـاي معسپس با توجه به تعداد زياد . ]42، 41، 38[ معتبر را شناسايي كرديمهاي سايت

و صـنايع غـذايي فناوري نانو يؤزهدر حنفر از خبرگان شامل اساتيد دانشگاه 20خالصه و فشرده نمودن به تعداد

پـس از ارزيـابي اوليـه .سـاده تـر انجـام شـود تـا مقايسـات آن فرسـتاده شـد انـد داشـته علـم و تجربـه كـافي را كه

ي كـه دارا يارهـايي مع و خوشـه در نهايـت ، اي ليكـرت كيفي پنج مقياس فاصـله يها وزندهندگان بر اساس پاسخ

براي تهيه مـدل سلسـله مراتبـي انتخـاب شـدند گري پس از غربالبااليي بودن وزن اعشاري و فازي نرماليزه شدة

نظـران بـاره و توسـط صـاحب االت از سوي اساتيد متخصص در اينوشايان ذكر است كه روايي اين س .)2 شكل(

براي تعيين پايايي آزمون نيز از روش ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شده اسـت كـه . مرتبط در اين زمينه تأييد شد

اجرايـي، و خبرگان دانشـگاهي ميان برگشتي و رفت فرايند طي از پس مربوطه مدل . تعيين گرديد% 2/82معادل

قـرار همگـان تأييـد مـورد )روايـي محتـوايي (مـدل روايـي نهايت گرفت؛ در قرار وتعديل جرح و ارزيابي مورد

يت خوشـه و تعيين اهممقايسة زوجي فازي ي نامهسپس پرسش .اول پاسخ داده شد سوالگرفت و در اين هنگام به

نفر از خبرگان كه بـر اسـاس نظريـات علمـي تئـوري 10طراحي و به MCDMبراي تجزيه و تحليل روش يارهامع

زمـاني معـين تمـامي پرسـش هبودند براي پاسخ تحويل و در يـك محـدود گراف از درخت پوششي انتخاب شده

سـطح از كاربردهـاي فنـاوري نـانو در ينتـر انتخاب مهم. ها با پاسخ تعيين شده به تيم پژوهش عودت داده شد نامه

تكنيـك . است كه هر معيار ممكن اسـت تـأثير درونـي داشـته باشـد MCDMصنايع غذايي، يكي از مسايل بخش

DEMATE ساختار تأثيرات ميان معيارها را بررسي نموده و سـعي ]43[ كه توسط فونتال و گابوس ارايه شده است

مطالعه ادبيات موضوع مربوط به

فنĤوري نانو در بخش صنايع غذايي

انتخاب روش

ها دادهتحليل

و ها دادهتحليل ها دادهگردآوري

نتيجه گيري

Page 8: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

20

بـه 1ه شـده اسـت كـه در جـدول از اين تكنيك در حل مسايل بسيار زيادي اسـتفاد . بر حل مساله و بهبود آن دارد

و هـدف آن حـل مسـايل از وابسـتگي متقابـل و ]44[توسـط سـاعتي ارايـه گرديـد ANP . برخي از آن اشاره شـد

ي معيارهـا را بـراي توسـعه ينتـر مهم تواند يم ANPو DEMATELتركيب . بود ها ينهبازخورد ميان معيارها و گز

فاصـله تـوانيم يبا اين روش م. در بخش صنايع غذايي شناسايي كندعملكرد انتخاب سطح كاربردهاي فناوري نانو

هبـراي محاسـب VIKORبنـابراين روش . آل و رتبه اولين استراتژي براي پياده سازي را بفهمـيم هر معيار از حد ايده

رزيـابي به طور خالصـه، چـارچوب ا . تر خواهد بودي آن مناسببراي توسعه ها ينهبندي سازشي و فاصله از گزرتبه

:در اين پژوهش شامل سه مرحله است

. DEMATELميان معيار توسط تكنيك ساخت نقشة روابط شبكه .1

.DEMATEL (DANP)بر اساس ANPمحاسبة وزن هر معيار با تركيب .2

.VIKORانتخاب فناوري نانو از طريق هاي ينهگز هاي يتاولورتبه بندي و بهبود .3

كاربردهاي فناوري نانو در بخش صنايع غذايي ترين مهمساختار سلسله مراتبي انتخاب .2شكل

امكان سنجي فني (C1)

اثربخشي

سودمندي/هزينه(C2)

توانايي

(C3)مديريتي

پذيرش

تكنولوژي

(C4)جديد

و مالي هاي حمايت

(C5)مالياتي

و تكنيك پشتيباني

(C6)آموزش

(C7)دانش ارائه

از حمايت درجه

داخلي هاي سياست

(C8)صنعتي

كامل بودن قوانين

صدور / مرتبط

(C9)گواهينامه

هاي سياست با مطابقت

محيط زيست از حفاظت

هاي گروه اثرات

(C11)ذينفع

/ كيفيت بهبود

از حفاظت

مصرف

(C12)كننده

از نگهداري

و منابع پايداري

محيط

(C13)زيست

اندازه بازار جهاني (C14)

پذيرش /بلوغ بازار(C15)

درجة رقابت در بازار (C16)

تأمين مواد خام

(C17)باالدست

عرضه داخلي از

نيروي انساني

(C18)متخصص

Rنوآوري قابليت

& D /

(C19)داخلي

كانال قابليت

(C20)بازاريابي

توليد هزينه رقابت

(C21)داخلي

توليد قابليت

(C22)داخلي

توليد قابليت

(C23)جهاني

كسب و هاي فعاليت

(D1)كار

دولت و هاي سياست

(D2)قانون

-اجتماعياثرات

(D3)اقتصادي

كسب و هاي فعاليت (D4)محيط صنعت

(D5)كار

سطح كاربردهاي ترين مهماولويت بندي

فناوري نانو در بخش صنايع غذايي

(A9) 9فناوري 0000000 (A3) 3فناوري (A2) 2فناوري (A1) 1فناوري

Page 9: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

21

ــن روش ــد از اي ــكل MCDMفرآين ــه در ش ــور خالص ــه ط ــي ب ــت 3تركيب ــده اس ــان داده ش ــل روش .نش مراح

DEMATEL 25[ زير است يها گامشامل[:

ايجاد ماتريس روابط مستقيم: 1گام

، )ر كـم ثيتـأ ( ، يـك )ون تـأثير بد(بر اساس چهار سطح صفر يارهامعخوشه و ميان به سنجش روابط در ابتدا نيازمند

در ادامه، خبرگان مجموعـة مقايسـات زوجـي را بـه لحـاظ تـأثير و . هستيم) ثير خيلي زيادتأ(، و سه )ثير زيادتأ(دو

بـر اسـاس تـوان يمـ اوليـه را يهـا داده، هـا يابيارزسپس، در نتيجة اين . دهند يممعيارها انجام خوشه و جهت ميان

بـر iتأثير گذاري معيـار aijدر اين ماتريس، . است، تشكيل داد Aاز n×nماتريس روابط مستقيم، كه يك ماتريس

.است jمعيار

]MCDM ]25 فرآيند حل مدل .3شكل

نرمال سازي ماتريس روابط مستقيم: 2گام

:آيد يمزير به دست يها رابطهاز طريق Xة روابط مستقيم ، ماتريس نرمال شدA بر اساس ماتريس روابط مستقيم

X= K.A )1(

K= min �

�������� ∑ ��� ��

, ��������� ∑ ���

��� i,j= 1, 2,…n )2(

ماتريس روابط كلي محاسبة: 3گام

دسـت بـه 3بـا اسـتفاده از فرمـول تـوان يمرا T، ماتريس روابط كلي Xپس از دست يافتن به ماتريس نرمال شدة

.عالمت ماتريس واحد است Iآورد، كه در آن

T= X(I-X) -1 )3(

دسـت ه بـ 6تا 4 يها فرمولاست و از طريق Dو Rبه طور مجزا عالمت بردار ها ستونو مجموع ها يفردمجموع

.آيد يم

T=[t�]n×n, i,j= 1, 2, … n, )4(

R= �∑ t����� � = [t] n×1 )5(

پرسش نامه معيارها

DEMATE

NRMو Tحل

TC

TD

WC Wα lim�

و وزن DANPحل

VIKOR

رتبه بندي فناوري

Page 10: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

22

D= �∑ t���� � = [t�]1×n )6(

Rاز كم كـردن (R-D)يت معيار است و بيانگر ميزان اهم شود يمحاصل Dبه R كه از اضافه كردن (R+D)بردار

ثير گـذار بـودن أتـ مثبـت (R-D). ممكن است معيار را به دو گروه علت و معلول تقسيم كنـد شود يمحاصل Dاز

.است ر پذيري اين عوامل از ساير عوامل ثيتأ هدهند منفي نشان (R-D)اين عوامل و

به صورت زير ها وزنابي براي پيدا كردن ارزي ANPو DEMATELتركيب يها گامدر اين پژوهش،

: ]44، 25[ باشد يم

يك سوپر ماتريس غير وزني يتوسعه: 1گام

تـا كنـيم يمرا نرماليزه است مده آدست ه ب DEMATELكه از طريق زير معيارها در اين گام ماتريس روابط كلي

�) غير وزني معيارها ماتريسسوپر �را بـر مجمـوع عناصـر سـتون هـا سـتون بدين منظـور عناصـر . تشكيل گردد (

از اين مـاتريس در تشـكيل سـوپر مـاتريس بـه منظـور نشـان دادن ارتبـاط . كنيم يمخودش تقسيم خوشةمربوط به

.شود يمداخلي هر يك از سطوح استفاده

�� =

#$$$$%��

�� ⋯ �� �' ⋯ ��

�(

⋮ ⋮ ⋮��

*� ⋯ �� *' ⋯ ��

*�

⋮ ⋮ ⋮��

(� ⋯ �� (' ⋯ ��

((+,,,,-

)7(

� كه در آن� :آيد يمدست ه از طريق فرمول زير ب ��

.�*��= ∑ ��*'

��/�'�� , i= 1, 2, …, m1 )8(

�� �� =

#$$$$% 0���

�� /.���� ⋯ 0��'

�� /.���� ⋯ 0��/�

�� /.����

⋮ ⋮ ⋮0�*�

�� /.�*�� ⋯ 0���

�� /.�*�� ⋯ 0�*/�

�� /.�*��

⋮ ⋮ ⋮0�/��

�� /.�/��� ⋯ 0�/�'

�� /.�/��� ⋯ 0�/�/�

�� /.�/��� +

,,,,-

=

#$$$$% 0���

�� ⋯ 0��' �� ⋯ 0��/�

��

⋮ ⋮ ⋮0�*�

�� ⋯ 0�*' �� ⋯ 0�*/�

*�

⋮ ⋮ ⋮0�/��

�� ⋯ 0�/�' �� ⋯ 0�/�/�

�� +,,,,-

Page 11: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

23

:گردد يمبه صورت زير تشكيل �2غير موزون ماتريسسوپر سپس

34 =

#$$$%355 ⋯ 365 ⋯ 375

⋮ ⋮ ⋮358 ⋯ 368 ⋯ 378

⋮ ⋮ ⋮357 ⋯ 367 ⋯ 377+

,,,- )9(

:آيد يمدست ه زير ب هاز طريق رابط ��2كه درآن

2�� =

#$$$$% 0���

�� ⋯ 0�*� �� ⋯ 0�/��

��

⋮ ⋮ ⋮0��'

�� ⋯ 0�*' �� ⋯ 0�/�'

��

⋮ ⋮ ⋮0��/�

�� ⋯ 0�*/� *� ⋯ 0�/�/�

�� +,,,,-

)10(

خوشه ماتريس غير وزنيسوپر تا كنيم يماجرا نيز خوشهماتريس روابط كلي قبلي را براي يها گام، در ادامه

�9 :به صورت زير تشكيل گردد) (

�9 =

#$$$$%09

�� ⋯ 09 �' ⋯ 09

�(

⋮ ⋮ ⋮09

*� ⋯ 09 *' ⋯ 09

*(

⋮ ⋮ ⋮09

(� ⋯ 09 (' ⋯ 09

((+,,,,-

)11(

موزون تشكيل سوپر ماتريس: 2گام

9� خوشهضرب ماتريس غير وزني با ( 2)وزن سوپر ماتريس �)در معيار ) ( �

دست ه زير ب از طريق رابطة (

:آيد يم

3: = �9 × 34 =

#$$$$%09

�� × 355 ⋯ 09 *� × 358 ⋯ 09

(� × 357

⋮ ⋮ ⋮09

�' × 365 ⋯ 09 *' × 366 ⋯ 09

(' × 367

⋮ ⋮ ⋮09

�( × 375 ⋯ 09 *( × 378 ⋯ 09

(( × 377+,,,,-

)12(

حددارتشكيل سوپر ماتريس : 3گام

در و دتشكيل گرد حددارهمگرا كرده تا سوپر ماتريس <( 2)=→�lim پر ماتريس موزون را از طريق رابطةسو

توافقي و بـراي حـل MCDMروش يكVIKOR .گردد يممشخص DANPاوزان نهايي از طريق روش نهايت

كـه يافـت توسـعه تزنـگ و آپريكوويچ توسط كه گسسته با معيارهاي متضاد و نامناسب است هچند معيار مسايل

.]46[ تشريح روش فوق به طور كامل در منبع آمده است

Page 12: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

24

ها دادهتجزيه و تحليل 4

نظرات . معيار تشكيل شد 24و خوشه 5توسط خبرگان با DEMATELبراي گيري تصميمساختار ،در اين مطالعه

از طريـق مقايسـات زوجـي وتـأثير ميـان DEMETEL سـبة بـراي محا خوشـه براي ارزيابي روابط دروني خبرگان

.مشخص شد 3به ترتيب جدول شماره فازي مثلثي مثبت زباني و اعداد هاي ينهگزبر اساس معيارها

]14[زباني و اعداد فازي مثلثي هاي ينهگز .3جدول اعداد فازي مثلثي اعداد قطعي زباني هاي ينهگز

.)75، 1، 1( 4 ثير خيلي زيادتأ

.)5، .75، 1( 3 ثير زيادتأ

.)25، .5، .75( 2 ثير كمتأ

)0، .25، .5( 1 ثير بسيار كمتأ

)0، 0، .25( 0 ثيربدون تأ

]47[ (CFCS) فازي به امتيازات قطعـي يها دادهتبديل با استفاده از روش خبره 10نظرات فازي هر كدام از سپس

محاسـبه كارشناسـان يها دادهيكپارچه سازي كل غير قطعي شده و در نهايت ارزش ميانگين هندسي نظرات براي

از طريـق Xماتريس نرمال شدة روابط مستقيم .تشكيل گرديد يارهامعو خوشهبراي (A)و ماتريس روابط مستقيم

جـدول طبـق (TC)و معيار (TD) خوشهماتريس روابط كلي 3سپس با استفاده از رابطه .محاسبه شد 2الي 1رابطه

طبـق مـاتريس Rو Dتوسط DEMATELاز تكنيك NRM، 6 با استفاده از رابطة در ادامهراج شد و استخ 5و 4

پـس از تعيـين سـاختار رابطـه از .شـد نشان داده 4محاسبه و در شكل 6و 4و جدول شماره TCو TDكلي رابطة

نشـان 6همان طور كـه جـدول .ثر معيارها به كار گرفته شدبراي به دست آوردن وزن مؤ DANP معيارها ، روش

.نرمال غير منطقي اسـت تيسّن يها روشديگر متفاوت است بنابراين، استفاده از نفوذ عوامل بر يك درجة دهد يم

(TC)بـدين گونـه كـه مـاتريس .تركيـب كـرديم را DEMATELدر اين تحقيق، ما براي حل اين مشكل تكنيك

يـت سپس روابط ميان سـاختار ميـزان اهم .مقايسه شد NRMثير رابطه ميان معيار بر اساس ابتدا، تأدر .نرماليزه شد

� طريق انتقال ماتريس نرمـاليزه شـدة معيارها از�و محاسـبه 9رابطـه از طريـق �2و سـوپر مـاتريس غيـر وزنـي

.گرديد لتشكي 7جدول شماره

و تأثير گذاري و تأثير پذيري آن (TD) ها خوشهماتريس روابط كلي .4جدول R-D R+D R D5 D4 D3 D2 D1 خوشه

0.116- 3.693 1.788 0.29 0.32 0.415 0.451 0.132 D1

0.087 4.954 2.521 0.579 0.316 0.556 0.581 0.488 D2

0.029 4.64 2.334 0.546 0.452 0.361 0.563 0.412 D3

0.272 4.018 2.145 0.509 0.374 0.452 0.349 0.42 D4

0.272- 4.567 2.148 0.494 0.411 0.374 0.488 0.273 D5

- 2.419 1.873 2.305 2.434 1.905 D

Page 13: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

25

(TC)ماتريس روابط كلي براي معيارها .5جدول

D5 D1 C23 C22 C21 C20 C19 0000C4 C3 C2 C1 معيار

0.194 0.2 0.175 0.251 0.275 00000.238 0.214 0.235 0.275 C1

D1

0.241 0.177 0.186 0.263 0.297 00000.225 0.226 0.264 0.289 C2 0.236 0.193 0.164 0.256 0.295 00000.231 0.234 0.264 0.27 C3 0.226 0.191 0.185 0.209 0.271 00000.231 0.237 0.25 0.271 C4 0.231 0.189 0.173 0.234 0.218 00000.231 0.219 0.23 0.273 C5

000000000000000000000 0

0.21 0.199 0.19 0.25 0.272 00000.198 0.198 0.232 0.26 C18 0.203 0.173 0.173 0.235 0.254 00000.207 0.185 0.231 0.263 C19

D5

0.244 0.203 0.221 0.286 0.288 00000.217 0.234 0.267 0.302 C20 0.261 0.236 0.217 0.288 0.311 00000.268 0.214 0.299 0.321 C21 0.242 0.202 0.178 0.262 0.267 00000.221 0.215 0.214 0.283 C22 0.234 0.207 0.198 0.267 0.279 00000.253 0.238 0.254 0.245 C23

.شود يمو حجم كم صفحه، ماتريس به طور فشرده نمايش داده ) 23×23(با توجه به بزرگي ماتريس: نكته

و تأثير گذاري و تأثير پذيري آن (TC) ماتريس روابط كلي معيارها. 6جدول

R-D R+D D R معيار

1.102- 11.896 6.499 5.397 C1 امكان سنجي فني 0.166- 11.567 5.866 5.7 C2 هزينه/ اثربخشي سودمندي

0.401 10.742 5.171 5.572 C3 توانايي مديريتي 0.160- 10.771 5.466 5.305 C4 پذيرش تكنولوژي جديد

0.161 9.9592 4.899 5.06 C5 حمايت مالي و مالياتي 0.189 10.488 5.149 5.339 C6 پشتيباني تكنيك و آموزش 0.515 10.954 5.219 5.735 C7 دانش ارايه 0.341 11.392 5.525 5.867 C8 داخلي صنعتي هاي ياستسدرجه حمايت از 0.246- 11.344 5.795 5.549 C9 صدور گواهينامه/ كامل بودن قوانين مرتبط 1.353- 11.566 6.459 5.106 C10 حفاظت از محيط هاي ياستسمطابقت با

0.970 10.964 4.997 5.967 C11 ذينفع يها گروهاثرات 0.583 11.177 5.297 5.88 C12 حفاظت از مصرف كننده/ بهبود كيفيت 0.342- 12.425 6.383 6.042 C13 نگهداري ازپايداري منابع و محيط زيست 0.049- 11.579 5.814 5.765 C14 اندازه بازار جهاني

0.046 11.448 5.701 5.747 C15 پذيرش/ بلوغ بازار 0.318 11.848 5.765 6.083 C16 درجة رقابت در بازار 0.124- 11.253 5.688 5.565 C17 تأمين مواد خام باال دست 1.318- 11.393 6.356 5.037 C18 عرضه داخلي از نيروي انساني متخصص

داخلي R&D/ قابليت نوآوري C19 4.901 6.511 11.412 )تأثير پذير ترين معيار( -1.6100.043 11.897 5.927 5.97 C20 قابليت كانال بازاريابي

قابليت توليد جهاني C21 6.242 4.433 10.675 )تأثير گذار ترين معيار(1.808

0.820 10.208 4.694 5.515 C22 قابليت توليد داخلي 0.269 11.136 5.433 5.703 C23 رقابت هزينه توليد داخلي

Page 14: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

26

@?سوپر ماتريس غير موزون . 7جدول D5 D1

C23 C22 C21 C20 C19 00000C4 C3 C2 C1 معيار 0.25 0.3 0.29 0.3 0.2967000000.27 0.276 0.288 0.286 C1 0.26 0.23 0.27 0.26 0.2607000000.25 0.251 0.263 0.244 C2 0.24 0.23 0.19 0.23 0.2086000000.24 0.238 0.225 0.223 C3 0.26 0.24 0.24 0.21 0.2338000000.23 0.236 0.224 0.247 C4 0.14 0.14 0.14 0.15 0.1311000000.14 0.151 0.159 0.162 C5 000

000 000 000 000 000 000 000 000 000

000

0.22010.21900.22 0.21 0.2 000000.25 0.258 0.255 0.251 C18 0.23530.23210.24 0.23 0.24 000000.193 0.224 0.226 0.229 C19 0.22530.22740.22 0.23 0.23 000000.171 0.143 0.16 0.16 C20 0.16660.15500.17 0.18 0.17 000000.176 0.168 0.152 0.183 C21 0.17480.17530.18 0.16 0.17 000000.209 0.206 0.207 0.177 C22 0.19770.20990.2 0.2 0.2 000000.25 0.258 0.255 0.251 C23

.شود يمو حجم كم صفحه، ماتريس به طور فشرده نمايش داده ) 23×23(با توجه به بزرگي ماتريس: نكته

تشكيل 8محاسبه و جدول شماره 12مختلف، سوپر ماتريس وزني از طريق رابطة يها خوشهبا توجه به ميزان تأثير

10طبق جـدول ها آنو رتبة يارهامعو وزن كلي همه همگرا شده 3در پايان، سوپر ماتريس حدي در توان . گرديد

ارزش عملكـرد را بـراي ،VIKORبا اسـتفاده از روش سپس، .دوم تحقيق پاسخ داده شد سوالبه دست آمد و به

سـطح از كاربردهـاي 9. شـد هر يك از فناوري نانو در بخش صنايع غذايي محاسبه و بهترين فناوري نـانو انتخـاب

معيـار، عملكـرد هـر سـطح از 23خوشـه و 5با توجه به . بخش صنايع غذايي ايران شناسايي گرديدفناوري نانو در

بـراي ارزيـابي . بررسي قرار گرفت كارشناس در صنعت غذايي و فناوري نانو مورد 6فناوري را با توجه به نظرات

سـپس مـاتريس مقايسـات زوجـي بـا .استفاده گرديـد 9زباني فازي طبق جدول يها واژهاز ها يفناورو رتبه بندي

. قطعي نموده و به منظور يكي نمودن نظرات متمايز كارشناسان از روش ميانگين هندسي استفاده شد CFCSروش

فناوري نانو براي هر سطح از يارهايمعآل از ، عملكرد و فاصلة از سطح ايدهVIKORدر ادامه، با استفاده از روش

.به دست آمد 10صنايع غذايي طبق جدول كاربردهاي فناوري نانو در بخش بر اساس نرماليزه ماتريس روابط كلي A?سوپر ماتريس موزون .8جدول

D5 D1 C23 C22 C21 C20 C19 00000C4 C3 C2 C1 معيار 0.032 0.039 0.0371 0.038 0.038 000000.048 0.048 0.0502 0.0499 C1 0.033 0.029 0.0345 0.033 0.033 000000.044 0.044 0.0459 0.0426 C2 0.031 0.029 0.0247 0.029 0.027 000000.042 0.041 0.0392 0.0388 C3 0.033 0.03 0.031 0.027 0.03 000000.041 0.041 0.0391 0.0431 C4

0.032 0.032 0.032 0.034 0.03 000000.0355 0.036 0.038 0.0401 C5 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000

000

0.042 0.042 0.0417 0.04 0.039 000000.039 0.039 0.0393 0.0382 C18 0.054 0.053 0.0546 0.053 0.056 000000.041 0.042 0.0414 0.0408 C19 0.052 0.052 0.0505 0.053 0.052 000000.031 0.036 0.0366 0.0372 C20 0.038 0.036 0.038 0.041 0.038 000000.028 0.023 0.026 0.0259 C21 0.04 0.04 0.0415 0.038 0.038 000000.029 0.027 0.0247 0.0296 C22

0.046 0.048 0.0457 0.045 0.045 000000.034 0.033 0.0336 0.0287 C23 1 1 1 1 1 0000 1 1 1 1

A?: نكته = BCA × ?

.شود يمو حجم كم صفحه، ماتريس به طور فشرده نمايش داده ) 23×23(با توجه به بزرگي ماتريس: نكته

Page 15: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

27

از روابط ميان خوشه و معيارNRM تأثيرات نقشه . 4شكل

]47[ زباني براي رتبه بندي فازي يها واژه .9جدول

ضعيف خيلي ضعيف ضعيف نسبتاً متوسط خوب تقريباً خوب خوب خيلي

)10 ،10 ،9( )10 ،9 ،7( )9 ،7 ،5( )7 ،5 ،3( )5 ،3 ،1( )3 ،1 ،0( )1 ،0 ،0(

در . كند يم ارايه (V=0.5)و ضريب ويكور Qو S ،Rبر اساس مقادير ها ينهگزنيز ، رتبه بندي 11جدول شماره

، انتخاب فناوري نانو VIKORكه باالترين اولويت توسط دهد يمسوم، نتايج اين جدول نشان سوالپاسخ به

و كنترل كيفيت و تست در بخش صنايع غذايي در راستاي دستيابي به توسعه در سطح كاربردهاي بندي بسته

.باشد يمفناوري نانو در بخش صنايغ غذايي

اثرات اجتماعي

(D3)

كسب و هاي فعاليت

قابليت صنعتي (D1)كار

C3 (D5) شدنC2

C1

C4

C7

C5

C6 C8

C9

C10

C11

C12

C13

C14

C15 C16

C17

C18

C19

C20

C21

C22 C23

محيط صنعت

(D4)

هاي سياست

دولت و قانون

(D2)

Page 16: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

28

و فاصله سطح ايده آل از گزينه يارهامعوزن . 10جدول (rkj)فاصله از سطح ايده آل

با ني

جهان

وز

ش رو

DA

NP

يارمع

ي ور

فنا

A9)

ي )ور

فنا

A8)

ي )ور

فنا

A7)

ي )ور

فنا

A6)

ي )ور

فنا

A5)

ي )ور

فنا

A4)

ي )ور

فنا

A3)

ي )ور

فنا

A2)

ي )ور

فنا

A1)

(

0.788 1 0.168 0.044 0.535 0.943 0 0.044 0.651 0.049)5( C1

0.965 0.803 1 0.773 0 0.803 0.922 0.139 0.803 0.0441)8( C2

0.707 1 1 0 0.146 0.415 0.415 0.953 0.953 0.0391)11( C3

1 1 0.657 0.534 0 0.657 0.465 0.314 0.657 0.0412)10( C4

0.661 1 1 0 0.011 1 0.322 0.322 0.945 0.0332)23( C5

0 0.5 0.5 0.071 0 1 0.369 0.5 0.919 0.0347)18( C6

0.707 0.415 1 0.436 0 0.707 0.49 0.146 0.707 0.0354)17( C7

0.657 1 1 0.163 0 1 0.314 0.069 0.945 0.0374)14( C8 0.314 0.657 0.657 0.314 1 0 0.314 0.069 0.657 0.0391)12( C9

1 1 1 0.823 0.415 1 0.544 0 0.953 0.0435)9( C10

1 1 1 0.5 0.5 1 1 0 0.919 0.0632)3( C11

1 1 1 0.118 1 0.707 0.707 0 0.953 0.0672)2( C12

1 0.415 0.146 0.501 0.707 0.707 0.544 0 0.953 0.0807)1( C13

1 1 0.5 0.413 0 1 0.5 0.5 0.919 0.034)19( C14

0.5 0.5 1 0 0 1 0.503 0 0.5 0.0335)21( C15

1 0.657 1 0.224 0.314 1 0.74 0 0.883 0.0338)20( C16

1 0.415 1 0.501 0.146 1 0.574 0 0.707 0.033 )22( C17

1 1 1 0.314 0 0.314 0.657 0.945 0.883 0.0371)15( C18

1 1 1 0.657 0 0.657 0.657 0 0.874 0.053)4( C19

1 1 1 0.257 0 1 0.657 0 0.986 0.0484)6( C20

0.657 0.657 0.657 0.415 0 1 0.224 0 0.657 0.0363)16( C21

0.657 0.657 1 0.501 0 1 0.659 0.314 0.657 0.0385)13( C22

1 0.332 1 0.327 0.332 0.666 0.515 0 0.707 0.0445)7( C23

Sj مجموع فاصله 0.828 0.161 0.545 0.8 0.276 0.356 0.816 0.789 0.838

Rj حداكثر فاصله 0.077 0.035 0.063 0.063 0.067 0.04 0.067 0.067 0.081

.نشان دهنده اولويت وزن كلي در خوشه و معيار است( ) اعداد داخل : نكته

ها ينهگزرتبه بندي . 11جدول

فناي

ور A9)

(

فناي

ور A8)

(

فناي

ور A7)

(

فناي

ور A6)

(

فناي

ور A5)

(

فناي

ور A4)

(

فناي

ور A3)

(

فناي

ور A2)

(

فناي

ور A1)

(

Sمقدار 0.828 0.161 0.545 0.8 0.276 0.356 0.816 0.789 0.835

Rمقدار 0.077 0.035 0.063 0.063 0.067 0.04 0.067 0.067 0.081

Qمقدار 0.951 0 0.591 0.78 0.436 0.203 0.835 0.815 1

اولويت )8( )1( )4( )5( )3( )2( )6( )7( )9(

Page 17: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

29

و پيشنهادات گيرينتيجه 5

ارايـه ع غـذايي در بخـش صـناي فنـاوري نـانو در زمينةچند معيارة فازي گيري تصميم، ما يك نظام در اين پژوهش

از جمله مراكز سياست گذاري، قانون گـذاري، علمـي، مـديريتي، فنـي و اقتصـادي ها گروه كرديم كه از آن همة

بـه سـواالت توانيم يماين مطالعه سه نتيجه داد كه يها دادهتجزيه و تحليل . استفاده كنند توانند يمفعال و هدفمند

: تحقيق پاسخ دهيم كه به شرح زير است

چگونـه DEMATEL (DANP)بـر اسـاس ANPرويكـرد تركيبـي اب يكديگر عوامل بر اتاثر: دوم سوال

؟باشد يم

خوشه چگونـه 5قابل درك است كه (INRM)ثر شبكه و نقشه روابط مؤ DEMATELبا توجه به حل مدل

هـاي ياسـت سبـر خوشـة (D4)محـيط صـنعت خوشـة ، 4برطبق شكل شماره .دهند يميكديگر را تحت تأثير قرار

و قابليـت صـنعتي شـدن (D1)كسـب و كـار هـاي يتفعال ،(D3)اجتماعي –اثرات اقتصادي ،(D2) دولت و قوانين

(D5) پذيرد يماثرات اجتماعي تأثير و از خوشة گذارد يمتأثير .

(D5)و قابليت صنعتي شـدن (D1)كسب و كار هاي يتفعالبر خوشة (D2)دولت و قوانين هاي ياستسخوشة

.پذيرد يمتأثير (D3)اجتماعي -اثرات اقتصاديخوشة و از گذارد يمتأثير

(D5) و قابليت صنعتي شدن (D1)كسب و كار هاي يتفعالبر خوشة (D3)اجتماعي –خوشة اثرات اقتصادي

.پذيرد يمتأثير (D1)كسب و كار هاي يتفعالاز خوشة و گذارد يمتأثير

فهم تأثيرات اين روابـط بـه . گذارد يمتأثير (D5) صنعتي شد بر قابليت (D1)كسب و كار هاي يتفعالخوشة

(D4)اول بايد خوشة محـيط صـنعت تصميم گيرندگان 4بر اساس شكل . كمك خواهد كردمديران گيري تصميم

تواند يم دولت .بهبود دهند ها خوشهدر صنايع غذايي را توسط ساير فناوري نانورا براي ورود به عرصه استفاده از

.كنـد مهيـا تكنولوژيـك كارآفرينان براي فعاليت را محيط صنعت تشويقي، ابزارهاي و ها ياستس از با استفاده

ريسك پـذير يها طرح تأمين مالي به تشويق را گذاران سرمايه تشويقي هاي ياستس از طريق تواند يم هم چنين

كـه بـراي خوشـه اي . بايد به محيط صنعت توجـه خـاص داشـت ، فناوري نانوبه منظور قابليت صنعتي شدن .نمايد

محـيط صـنعت )1: از انـد عبـارت نياز به بهبـود دارنـد بـه ترتيـب در بخش صنايع غذايي فناوري نانو توسعه صنعت

ايـن .قابليت صنعتي شدن )5كسب و كار هاي يتفعال )4اجتماعي-اثرات اقتصادي )3دولت و قوانين هاي ياستس)2

راهنمـايي در بخـش صـنايع غـذايي فناوري نـانو تصميم گيرندگان را در توسعة استراتژي آينده تواند يماطالعات

.كند

چقدر است؟ DEMATEL (DANP)بر اساس ANPوزن هر عامل بر اساس رويكرد تركيبي : دوم سوال

، شـود يمـ ديـده 9همان طور كه در جـدول . بودند دوم سوالدر پاسخ به DANPمؤثر يها وزن ،نتايج دوم

،در بخـش صـنايع غـذايي فنـاوري نـانو در انتخاب گيري تصميمبراي DANPمعيار محاسبه شده توسط ينتر مهم

وزن تـرين يشبـ بـود كـه (C12)حفاظـت از مصـرف كننـده /بهبود كيفيـت و (C13)پايداري منابع و محيط زيست

بـه عنـوان كـم (C17)به عالوه عامل تأمين مواد خام بـاال دسـت . داشت يارهامعرا در تمام )0.0672(و ) 0.0807(

در بين مجموعة عوامل در انتخاب كاربردهـاي فنـاوري نـانو در بخـش صـنايع غـذايي ) 0.033(اهميت ترين عامل

Page 18: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

30

ددر بخش صنايع غذايي بايد اين امكان را ايجاد كند تا مواد جديدي توليد كنـ فناوري نانوبنابراين . معرفي گرديد

و خطـرات احتمـالي كـه ممكـن اسـت بـر ها يسكركه بتواند اثرات مثبتي روي محيط زيست داشته باشد اما نبايد

غـذا و وري انتخـاب گـردد كـه باعـث بهبـود كيفيـت چنين بايد فنـا هم. را ناديده گرفت محيط زيست داشته باشد

.سالمتي بيشتر مصرف كنندگان شود

سطح كاربرد فناوري نانو براي رسيدن به سطح توليد محصوالت نانو غذا بـر اسـاس ينتر مناسب: سوم سوال

كدام است؟ VIKORروش

بنـدي اولويـت ايـن . اسـت سـوم سـوال و در پاسخ به اين پژوهش نتيجه نهايي VIKORتوسط بندياولويت

كنتـرل "و "بنـدي بسـته "صـنعت غـذايي، صـنعت فناوري نـانو نشان داد كه بهترين هدف براي سرمايه گذاري در

"در فناوري نانومنطقي است چرا كه كاربرد ر در شرايط حاض وري توسط معيارها انتخاب اين فنا. داردرا "كيفيت

، محصول را از صدمات فيزيكي و آلودگي حفظ، باعث افزايش عمر مفيـد و بهداشـت بهتـر بـه خـاطر "بندي بسته

.شود يمنانويي بندي بستهكيفيت ضد ميكروبي و افزايش زمان ماندگاري محصوالت در

بـه منظـور بـه حـداقل . است 0.161نانويي از سطح ايده آل بندي بستهوري مجموع فاصله فنا 10طبق جدول

و بـه دهـيم ارايـه ه آل فاصله از سطح ايد ترين يشبپيشنهاداتي را طبق توانيم يمرساندن فاصله از سطح ايده آل، ما

.تحقيق نائل بگرديم 3و 2هدف شماره

يكاربردهـا ي سـطح و توسـعه ي بـراي بهبـود بنـد اولويـت ضـعيف شناسـايي و ترتيـب يارهايمعدر حقيقت

:باشد يمفناوري نانو در بخش صنايع غذايي به صورت جدول زير

در بخش صنايع غذايي ايران فناوري نانوكاربردهاي سطح يتوسعهرشد و براي يارهامعي بند اولويت

رتبه بندي

فناوري نانو

استراتژي ها

ستهب

دي

بن )1(

توانايي مديريتي، عرضه نيروي انساني متخصص، پشتيباني تكنيك و آموزش، اندازة : شامل بهبود براي معياراولويت ترتيب

هزينه، /بازار جهاني، حمايت مالي و مالياتي، قابليت توليد داخلي، پذيرش تكنولوژي جديد، ارائة دانش، اثربخشي سودمندي

مكان سنجي فني، نگهداري از صدور گواهينامه، درجة حمايت از سياست داخلي صنعت، ا/كامل بودن قوانين مرتبط

R&D/ذينفع، قابليت نوآوري يها گروهحفاظت از مصرف كننده، اثرات /پايداري منابع و محيط زيست، بهبود كيفيت

حفاظت از محيط زيست، قابليت توليد يها استيسرقابت هزينه توليد داخلي، مطابقت با داخلي، قابليت كانال بازاريابي،

.باال دست پذيرش، تأمين مواد خام/بازار، بلوغ بازارجهاني، درجة رقابت در

تتس

و ت

يفي ك

رلكنت

)2(

هزينه، قابليت /اثربخشي سودمنديحفاظت از محيط زيست، يها استيسمطابقت با : شامل بهبود براي معياراولويت ترتيب

تأمين نگهداري از پايداري منابع و محيط زيست، داخلي، پذيرش تكنولوژي جديد، قابليت توليد داخلي، R&D/نوآوري

ذينفع، ارائة دانش، رقابت هزينه توليد داخلي، اندازة بازار جهاني، كامل بودن قوانين يها گروهمواد خام باال دست، اثرات

حمايت از صدور گواهينامه، عرضه نيروي انساني متخصص، قابليت كانال بازاريابي، درجة رقابت در بازار، درجة/مرتبط

حفاظت از مصرف كننده، پشتيباني تكنيك و آموزش، امكان سنجي فني، قابليت /سياست داخلي صنعت، بهبود كيفيت

.حمايت مالي و مالياتيپذيرش، /بلوغ بازارتوليد جهاني، توانايي مديريتي،

Page 19: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

31

هـا آنبـر اسـاس اهميـت وزنـي كلـي يارهـا مع، اولويـت بهبـود هـا فاصـله اما با وجود يكسان بودن بعضـي از

(DANP) ات تحقيق نيز از نتايج اين پـژوهش .مرتب شده استنتيجة تحقيق ما با نتايج مطالعات ديگر، يكي و ادبي

بنـدي بنـدي مـواد غـذايي، بسـته ه رشد بازار جهاني و افـزايش بسـته چون با توجه ب. ]49،50، 6، 5[ كند يمحمايت

مصارف نفت خام بعـد ترين يشببه طوري كه دهد يمرا پوشش بندي بستهپالستيكي بخش قابل توجهي از صنعت

و اين امر باعث افزايش اسـتفاده از منـافع فسـيلي و بـه طبـع آن موجـب . انرژي و حمل و نقل را دارد يها بخشاز

و انـرژي هـا ينههزبه طور چشم گيري تواند يمدر اين دوره فناوري نانوتخريب محيط زيست خواهد شد كه نقش

.مديريت بازيافت ضايعات را كاهش دهد

در هـا يـت اولوبهبـود به تصميم گيرندگان كمك كند تـا بـا زاويـة ديگـري در مـورد تواند يماين اطالعات

چنين نتايج بـه دسـت آمـده از مـدل در بخش صنايع غذايي فكر كنند و هم فناوري نانوكاربردهاي سطح يتوسعه

در حقيقـت بـا ايـن .براي برنامه ريزي استراتژيك و تجزيه و تحليل استفاده شود تواند يم MCDMتركيبي جديد

در اين مطالعـه مـا در سـطح .را شناختيم فناوري نانوسطح كاربردهاي سرمايه گذاري بر روي يها فرصتتحقيق،

دارند به ابزارهايي نياز ترتيب ي نموديم اما هر يك از اين كاربردها بهبند اولويتاقدام به فناوري نانوكاربردهاي

به اولويت دار كردن ايـن توان يمهستند كه در تحقيق بعدي اي پايه هاي يفناور به محتاج خود نيز ابزارها اين و

.مربوط به سرمايه گذاري بر اساس نتيجه اين تحقيق پرداخت هاي يسكربه توان يمچنين و هم ها يفناور

نابعم

.نانو فناوري توسعه ويژه ستاد خانه دبير. سرمايه گذاري در فناوري نانو يها چالش )1385(، .افشاري، ح ]2[

.نانو فناوري توسعه ويژه ستاد خانه دبير. فناوري نانو و صنايع غذايي). 1386(، .زاده، بابراهيمي حسيني ،.افشاري، ح ]4[

.دورة نهم، شمارة دهم. ري نانوماهنامه فناو. خوراكي براي مواد غذايي هاي بندي بسته). 1389(، .خداياري، م ]8[

ي استراتژي هاي بند اولويترويكرد تركيبي از تكنيك هاي چند معياره فازي به منظور ارايه). 1390(، .ديگران ،درگاهي ]40[

مجله تحقيق در عمليات و كاربردهاي آن، سال نهم، . صنايع فوالد استان مازندران: مطالعه موردي(توليد در كالس جهانيدستيابي به

.شماره دوم، الهيجان

.25-21.دورة هشتم، شمارة سوم. ماهنامه فناوري نانو. فناوري نانو و صنايع غذايي). 1388(ديگران ،.موسوي، ر ]9[

[1] Martin, O., Voulvoulis, N., (2009). Nanotechnology and the food sector: The UV and CO2 mediated impacts of nano iron on early life stages of the edible mussel Nanoforum.

[3] Chaudhry, Q., Scotter, M., Ross, B., (2010). Applications and implications of nanotechnologies for the food sector. Food Additives and Contaminants, 320.

[5] Ozimek, L., Pospiech, E., Narine, S., (2010). NANOTECHNOLOGIES IN FOOD AND MEAT PROCESSING. Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 9(4), 401-412.

[6] Sekhon, B. S., (2010). Food nanotechnology – an overview. Nanotechnology, Science and Applications, 5 MAY.

[7] García, M., Forbe, T., Gonzalez, E., (2010). Potential applications of nanotechnology in the agro-food sector. Ciência e Tecnologia de Alimentos, 2061.

[10] Chaudhry, Q., Watkins, R., Castle, L., (2010). Nanotechnologies in the Food Arena: New opportunities".new questions, new concerns, 1–17.

[11] Frewer, L., Norde, W., Fischer, A., (2011). Nanotechnology in the Agri-Food Secto"r. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, 1–2.

[12] Moraru, C. I., Huang, Q Takhistov, P., (2003). Nanotechnology: a new frontier in food science. Food Technol, 57(12), 24–29.

Page 20: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

?�ران، ی= >;ل @A از� وC.D 'EFGHMCDM از 'IJKL ;ی;M DEMATEL وANP �NVIKOR ا�� ...

32

[13] Greiner, R., Rubner, M., (2010). Application of Nanotechnologies in the Food Sector. Max Rubner Conference 2010. October 10.

[14] Chau, C. F., Wu, Sh. H., Yen, G. Ch., (2007). The development of regulations for food nanotechnology. Trends in Food Science & Technology, 18, 269-280.

[15] Joseph, T., Morrison, M., (2006). Nanotechnology in Agriculture and Food. Nanoforum, MAY. [16] Valdés, M. G., González, A. C. V., Calzón, J. A. G., (2009). Analytical nanotechnology for food

analysis. Microchim Acta, 166, 1–19. [17] Möller, M., Eberle, U., Moch, K., (2009). Nanotechnology in the Food Sector STUDY. 1. Zürich .

vdf Hochschulverlag an der ETH. [18] Pray, L., Yaktine, A., (2009). Nanotechnology in Food Products: Workshop Summary". 1. National

Academy of Sciences. Washington. [19] Axford, S., Wadge, A., Roberts, J., (2009). Nanotechnologies and Food. 1 . London. House of

Lords. [20] NanoBio-RAISE, (2010). Nanotechnology and food. www.nanobio-raise.org. [21] Kozkan, G., Cifci, G., (2012). A novel hybrid MCDM approach based on fuzzy DEMATEL, fuzzy

ANP and fuzzy TOPSIS to evaluate green suppliers", Expert Systems with Applications 39 ,3000–3011, 28.

[22] Tzeng, G. H., Chiu, W. Y., Li, H. L., (2013). A new hybrid MCDM model combining DANP with VIKOR to improve e-store business. Knowledge-Based Systems, 37, 48–61.

[23] Yang, Y. P., Shieh, H. M.,Yang, Y. P. O., (2011). A VIKOR technique based on DEMATEL and ANP for information security risk control assessment. Information Sciences.

[24] Tzeng, G. H., Wang, Y. L., (2012). Brand marketing for creating brand value based on a MCDM model combining DEMATEL with ANP and VIKOR methods. Expert Systems with Applications, 39, 5600–5615.

[25] Wang, F. K., Hsu, C. H., Tzeng, G. H., (2012). The best vendor selection for conducting the recycled material based on a hybrid MCDM model combining DANP with VIKOR. Resources, Conservation and Recycling, 66, 95– 111.

[26] Hsieh, J. C., Tzeng, G. H., Tsuei, H. J., (2012). Online reputation management for improving marketing by using a hybrid MCDM model. Knowledge-Based Systems, 35, 87–93.

[27] Tzeng, G. H., Chen, Y. C., Lien, H. P., (2010). Measures and evaluation for environment watershed plans using a novel hybrid MCDM model. Expert Systems with Applications, 37, 926–938.

[28] Tzeng, G. H., Chen, F. H., Hsu, T. S., (2011). A balanced scorecard approach to establish a performance evaluation and relationship model for hot spring hotels based on a hybrid MCDM model combining DEMATEL and ANP. International Journal of Hospitality Management.

[29] Cheng, C. H., Tzeng, G. H., Lee, W. S., (2009). Using novel MCDM Methods Based on Fama-French three-factor model for probing the stock selection. APIEMS, Dec. 14-16.

[30] Tzeng, G. H., Yang, L. S., Lien, H. P., (2009). A novel hybrid MCDM model for evaluating wetland environments. The international journal of management science, 26, 185-199.

[31] Tzeng, G. H., Tsai, C. L., Fang, S. K., (2011). Combined DEMATEL technique with a novel MCDM model for exploringportfolio selection based on CAPM. Expert Systems with Applications, 38, 16–25.

[32] Yang, Y. P., Tzeng, G. H., Shieh, H. M., (2008). A Novel Hybrid MCDM Model Combined with DEMATEL and ANP with Applications. International Journal of Operations Research, 5(3), 160-168.

[33] Yang, J., Tzeng, G. H., (2011). An integrated MCDM technique combined with DEMATEL for a novel cluster-weighted with ANP method. Expert Systems with Applications.

[34] Tzeng, G. H., Kuan, M. J., Hsiang, C. C., (2012). Probing the innovative quality system structure model for npd process based on combining danp with mcdm model. international journal of innovative computing, information and control, 8, 5745- 5762.

[35] Shen, J. L., Liu, Y. M., (2012). Integrated multi-criteria decision-making (MCDM) method combined with decision making trial and evaluation laboratory (DEMATEL) and analytic network process (ANP) in food supplier selection. African Journal of Business Management, Vol. 6(12), 4595-4602.

[36] Chang, Y. F., Watada, J. Ishii, H. (2012). A fuzzy mcdm approach to building a model of high performance project team : a case study. International Journal of InnovativeComputing, Information and Control, V8, 7393-7404.

[37] Tzeng, G. H., Chen, C. H., (2011). Creating the aspired intelligent assessment systems for teaching materials. Expert Systems with Applications, 38, 12168–12179.

Page 21: یک مدل MCDM جدید ترکیبی از DEMATEL و ANP با VIKOR برای اولویت بندی کاربردهای فناوری نانو در بخش صنایع غذایی

��ت ���� � � ١٣-٣٣) ١٣٩٣( ٢* ، � �ن��ر�د� � ����

33

[38] Tzeng, G. H., Chiou, H. K., (2004). Fuzzy c-means clustering for the optimal strategy combination of nanotechnologyindustry in taiwan. The international journal of management science, 43, 344-362.

[39] Lu, M. T., Tzeng, G. H., Hu, S. K., (2013). Evaluating business-to-business m-commerce in smes by using mcdm approach. Proceedings of the International Symposium on the Analytic Hierarchy Process.

[41] Chang, Y. N., Huanga, C. Y., Sunb, J. C. L., (2005). Choosing Promising Agbio Industry Areas by Using Fuzzy Multiple Criteria Decision Making Model. ISAHP, Honolulu, Hawaii, July 8-10.

[42] Tzeng, G. H., Chioua, H. K., Cheng, D. Ch., (2005). Evaluating sustainable _shing development strategies using fuzzy MCDM approach. The international journal of management science, 33, 223-234 .

[43] Gabus, A., Fontela, E., (1972). World Problems an Invitation to Further Thought within the Framework of DEMATEL. Switzerland Geneva: Battelle Geneva Research Centre.

[44] Saaty, T. L., (1999). Fundamentals of the analytic network process. In: Proceedings of the 5th international symposium on the analytic hierarchy process.

[45] Tzeng, G. H., Huang, J. J., (2011). Multiple Attribute Decision Making Methods and appli cations.1. new york . Taylor & Francis Group, LLC.

[46] Opricovic, S., Tzeng, G. H., (2007). Extended VIKOR method in Compromise with outranking method. European Journal of Operational Research, 178, 178-514.

[47] Opricovic, S., Tzeng, G. H., (2003).Defuzzification within a multicriteria decision model. international journal of uncertainty, 11, 635- 652.

[48] Liang, G. S., Kuo, M. S., (2011). Combining VIKOR with GRA techniques to evaluate service quality of airports under fuzzy environment. Expert Systems with Applications, 38(3).

[49] Scrinis, G., Lyons, K., (2007). The emerging nano-corporate paradigm: nanotechnology and the transformation of nature, food and agri-food systems. International Journal of Sociology of Food and Agriculture, 15(2).

[50] Ying, P. H. L., Jasimah, C. W., (2010). Application of Nanotechnology in Food industry. 8 international conference. university of Malaya. kuala lumpur. 1-3 November.