Эрхэт - Онлайн санхүүгийн програмын сургалтын гарын авлага

www.erkhet.biz 1

Certified

Corporation

bcorroration.net

2015 он

Гарын авлага

www.erkhet.biz 1

Гарчиг

ЗОХИОГЧ:

Г. МөнхсайханО. БаттуяаЖ. Пүрэвцэрэн

РЕДАКТОР:

Ж. Нямсүрэн

ЭХ БЭЛТГЭСЭН:

Э. Ангараг

Редокторын үг...................................................................................................................ЖДҮ дэмжиж байгаа.........................................................................................................Байгууллага үүсгэх............................................................................................................Байгууллагын тохиргоо хийх............................................................................................Дансны нэгдсэн төлөвлөгөө.............................................................................................Хэрэглэгч урих, хэрэглэгчийн эрх тохируулах...............................................................Хэрэглэгчийн дансны эрх тохируулах.............................................................................Хэрэглэгчийн эрхийн төрөл удирдах..............................................................................Эхний үлдэгдэл..................................................................................................................Лавлах мэдээлэл...............................................................................................................Ерөнхий журнал.................................................................................................................Мөнгөн хөрөнгө.................................................................................................................Авлага өглөг.......................................................................................................................Бараа материал.................................................................................................................Үндсэн хөрөнгө..................................................................................................................Тохиргоо бичилт................................................................................................................Мөнгөн хөрөнгийн ханш тэгшитгэл.................................................................................Тооцооны ханшийн тэгшитгэл..........................................................................................Авлага өглөгийн хаалт......................................................................................................Бараа материалын өртөг тооцолт....................................................................................Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулах.............................................................................Хаалтын бичилт хийх.........................................................................................................Цалингийн тооцоо..............................................................................................................Тайлан.................................................................................................................................Ярилцлага...........................................................................................................................Эрхэт - Найдвартай байдал..............................................................................................Онолын хэсэг.....................................................................................................................Мөнгөн хөрөнгө.................................................................................................................Дансны авлага...................................................................................................................Бэлэн бүтээгдэхүүн...........................................................................................................Борлуулалтын орлого........................................................................................................Дансны өглөг......................................................................................................................Ерөнхий удирдлагын зардал............................................................................................Шалгалт..............................................................................................................................Шалгалтын хариу...............................................................................................................Бодлого............................................................................................................................... Бүртгэлийг хөтлөх зааварчилгаа.....................................................................................

2 - 56

8 - 910

12 - 1314 - 15

1617

18 - 1920

22 - 2324 - 2728 - 2930 - 3536 - 38

4142 - 4344 - 4546 - 4750 - 5152 - 5354 - 5558 - 6364 - 6566 - 67

686970717273

74 - 7577 - 7880 - 86

8788 - 9192 - 93

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031323334353637

www.erkhet.biz2

САМПИНГААСҮҮЛЭН ТЕХНОЛОГИД

Мэндчилгээ

Монгол Улсад жижиг, дунд бизнесийг санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн аргаар чадавхжуулах өвөө, зээ хүү хоёрын мөрөөдөл хөдөлгөөн болж, санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрэх арга зүй, шийдлийг нээж өглөө

XX зууны технологийн гайхамшиг нь Хенри Форд гэдэг америк эрийн автомашиныг нийгмийн дундаж давхаргынхан хэрэглээ болгож, тансаг хэрэглээний хувьсгал хийсэн гэдэгтэй хэн ч маргахгүй. Харин мэдээлэл, харилцааны XXI зуун бидэнд бүр илүү гайхамшгийг авчирсаар байна. Google, Facebook, Linkedin, Twitter, Youtube, Wikipedia зэрэг нийгмийн сүлжээ хүчээ авч, урьд хожид байгаагүй цоо шинэ нийгмийн харилцааг бий болгон үндэс угсаа, баян ядуу, эр эм ялгаагүй өөрийн дуу хоолойгоо хил хязааргүй хүргэж, мэдээллийн хязгааргүй орон зайд эрх чөлөөтэй аялах боломж олгож байна. Энэ л бизнесүүдээс санаанд оромгүй залуухан тэрбумтнууд ар араасаа төрөн гарсаар. Тэд нэг л зүйлээрээ бусдаас ялгардаг. Тэр нь зөвхөн ашиг, орлого олох бус өөрсдийн амьдарч буй нийгэмдээ, цаашлаад хүн төрөлхтний хөгжил дэвшилд хувьсгал авчирахуйц өөрчлөлт, шинэчлэлийг өөрсдийн бүтээсэн техник технологи, шинэлэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээрээ авчирч байдаг. Харин эрин зууны энэ их өөрчлөлтөд ганзагын наймаагаар гараагаа эхэлж байсан Монголын бизнесменүүд хаахна явна вэ? Бид бизнес гэдгийг зөвхөн ашиг олох гэсэн явцуу утгаар ойлгож байсан цаг саяхан. Тиймдээ ч ихэнх бизнесийн үйл ажиллагаа явцуу, амиа хичээсэн, тархай бутархай байдалтай байсан. Гэвч мэдээлэл, технологийн шинэ эрин үе биднээс сэтгэлгээний огцом өөрчлөлт шаардсаар байна. Өнөө үед хэрэглэгчдийнхээ юу хүсч байгааг үйлдвэрлэх нь ч хангалтгүй болж, харин тэдний юу хүсч болохыг таамаглах, тэдний бүтээмжийг дээшлүүлж чадавхжуулах, зөвхөн ашиг хонжоо харсан бус нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчиндоо ээлтэй бизнес хийх шаардлагатай болов. Энэ орон зайг Монголын залуус, ялангуяа технологийн салбарынхан илүү соргогоор ухаарч ашиг, орлогоос илүүтэй сэтгэж, нийгэмдээ нөлөөлсөн урт хугацааны тогтвортой бизнесийн шийдлүүдийг нэвтрүүлж эхэлж байна. Энэ түүчээг манлайлан оролцож байгаа томоохон төлөөлөл нь яах аргагүй манай сэтгүүлийн эрхэм зочин Амартайваны Мэнд-Орших юм. Тэрээр Монголын чөлөөт нийгмийн үр шимийг хүртэж, гадаадад суралцахаар явсан олон зуун залуусын нэг. 2010 оны хавар алс холын Америкийн Массачусетс мужаас ихийг хийж бүтээх эрмэлзэлтэй эх орондоо ирж, гар, сэтгэл нийлсэн чадварлаг залуусын хамт “Нью Медиа Групп”-ыг үүсгэн байгуулжээ. Түүнээс хойш тэр нийгэмд төдийгүй бизнесийн талбарт оюун санааны их эргэлтийг түүчээлэн үрслүүлж байна. Нийгэмд ээлтэй бизнес түүний үйл ажиллагаа, үзэл санаа, амьдралынх нь утга учир юм. А. Мэнд-Орших “Нийгэмд ээлтэйгээр орлогоо нэмэгдүүлцгээе” гэсэн зарчимтай. Ашиг хөөхгүй бизнесийг төсөөлөхөд бэрх ч тэр нь түүний амин чухал зорилго биш. Хэдэн том компаниуд зах зээлд давуу эрх эдлэвч тэр бүр корпорацийн төвшинд бизнес, үйл ажилагаагаа жинхэнэ утгаар явуулах чадамжгүй байдгийг нуух юун. Жижиг, дунд компаниудын тухайд бүр ч ярилтгүй. Энэ нь асар их боломж, бүтээмжийг үнэгүйдүүлж байгаа хэрэг юм. Компанийн стратеги буруу эсвэл бүр байхгүйгээс ямар ч ажил олигтой үр дүнд хүрдэггүй. Монголын ихэнх компанид маркетингийн тодорхой үзэл баримтлал, судалгаа тэр бүр байдаггүй.

www.erkhet.biz 3


Зүгээр санаанд орсноо нэг л гоё реклам болгох төвшинд сэтгэдэг. Тэр “гоё” гээд байгаагаа ч тэр бүр илэрхийлж чаддаггүй. Харин тэрээр энэ орон зайд өөрийн гэсэн өнгө аясаар тоглож, тархай бутархай жижиг компаниудад мэргэжлийн зөвлөгөө өгч, илүү нэгдмэл үйл ажиллагаатай, үр бүтээлтэй болгож, бизнес эрхлэлт, зохион байгуулалтын шинэ шатанд хүрэхэд нь тусалдаг байна. Тэднийхэн компаниуд дээр очоод “Нью Медиа Групп”-ээс явж байна, танай цахим хуудсыг мэргэжлийн өндөр төвшинд хийж өгье гээд ажил гуйж байсан нь саяхан. Харин одоо компаниуд “Нийгэмд ээлтэйгээр орлогоо нэмэгдүүлцгээе” тэдэнд өөрсдөө хандаж, захиалга өгдөг болжээ. Тэд одоо “Худалдаа Хөгжлийн Банк”, “Эм Си Эс”, “Вагнер Ази Автомотив”, “Эрэл Групп”, “Эм Ай Эйч”, “Ньюком Групп”, “Таванбогд Групп”, “Шунхлай Групп”, “АПУ”, “Сансар Медиа Групп”, “Гацуурт”, “Баясах Групп”, “Бишрэлт Холдинг”, “Тэсо Корпораци”, “Блүмбэрг Монголиа” гэсэн нэр хүнд бүхий том групп, корпорациудтай итгэлцлийн түншлэлээр хамтран ажилладаг болсон. Одоо “Нью Медиа Групп” нийгмийн аливаа тулгамдсан асуудлыг соргогоор олж харж, шийдлийг дэвшүүлж, гарцыг олж, үр дүнд хүргэж байна. Тэд цахим ертөнц, бизнес хөгжил, дэвшилтэт маркетинг, програм хангамжийн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр Монголдоо хүлээн зөвшөөрөгдсөн мэргэжлийн байгууллага болтлоо өргөжиж, зах зээлд өөрийн гэсэн брэндийг нэгэнт бий болгож чаджээ. Маркетингийн үзэл баримтлалыг зөв тодорхойлж, бодлогын бичиг баримтыг олон улсын стандартын дагуу гүйцэтгэж, улмаар мэдээллийн технологийн оновчтой шийдэлтэй хослуулан Монголын медиад тус групп хувьсгал хийж байна.

www.erkhet.biz4

“Нью Медиа Групп”- ын Гэрэгэ-Цахим хуудасны цогц шийдэл - gerege.biz програм, Эрхэт-Онлайн санхүүгийн програм - erkhet.biz, Мазаалай-Ажлын байрны програм - mazaalai.biz нийгэмд ээлтэй бизнесийн нүүр царай болж чадсан байна. Эдгээрийн дэвшилтэт хэрэглээг дэлгэрүүлэх, бизнесийн соёлыг түгээх зорилгоор тэд харилцагч байгууллагууддаа үнэ төлбөргүй нэвтрүүлдэг. Дэвшилтэт маркетингийг хэрэглээ болгох, бизнесийн зардлыг оновчтой болгох, нийгмийн болон бизнесийн хөгжилд програм хангамжийн ололтыг нэвтрүүлэх үйлс нь нийгэмд ээлтэй бизнесийн гол загвар гэж хэлж болно. Нийгэмд ээлтэй бизнесийг хамт олноос эхлүүлэх нь ерөөс нийгмийн өмнө өөрсдөө хэр шударга байхын шалгуур болдог. Тэгвэл А.Мэнд-Орших үр дүнд суурилсан ажлын орчин бүрдүүлэв. Хамт олноо оффист суусан цагаар нь бус бүтээмж, үр дүнгээр нь үнэлэх тогтолцоог нэвтрүүлжээ. Байгууллагын гишүүн бүрийг амь насны даатгалд хамруулж, компанидаа гурваас дээш жил ажиллахдаа мэдлэг чадвараа бүрэн дайчилж хөгжүүлсэн, өөрийн болон компанийнхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулсан үнэ цэнтэй гишүүдэд компанийн хувьцаа эзэмших эрхийг санал болгодог байна. Хамт олноороо янз бүрийн тэмцээн зохион байгуулна, мэдлэг чадвараа хуваалцана, туршлага солилцоно, сонирхолтой илтгэл тавьж хэлэлцүүлнэ. Компанийнхаа үнэт зүйл, цаашдын үйл ажиллагааны тухай ярилцаж, алсын хараагаа нэг чигт төвлөрүүлэх сургалтыг сар бүр тогтмол зохион байгуулдаг. Тэр багаа маш чадварлаг хүмүүсээр бүрдүүлдэг. Үүнийгээ A зэрэглэлийн тоглогч A зэрэглэлийн хүмүүстэй буюу өөртэйгээ адил, өөрөөсөө илүү чадвартай хүмүүстэй хамтарч ажилладгаар тодорхойлсон юм. Мөн тэд олон нийтийн арга хэмжээнүүд тогтмол зохион байгуулдаг. Үүний нэг жишээ нь жилд хэд хэдэн удаа “TEDx” хэмээх Америк болон өөр олон улс оронд нэр хүндтэй, салбар бүрийн бүтээлч хүмүүс өөрсдийн үзэл бодол, шинэлэг санаагаа бусадтай хуваалцдаг арга хэмжээг албан ёсны эрхтэйгээр зохион байгуулдаг. “Нью Медиа Групп”-ын цоглог, эрч хүчтэй, тэмүүлэлтэй багийнхны үнэт зүйл бол монгол хүний оюун ухаан шингэсэн бизнесийг дэмжиж, хүн төрөлхтний амьдралын чанарыг сайжруулах хүн төвтэй бизнесийг эрхэмлэх явдал билээ. Энэ нь ч хоосон тунхаглал, бүтэшгүй мөрөөдөл биш. “Нью Медиа Групп”-ын залуу ерөнхийлөгч А.Мэнд- Оршихын хичээл зүтгэл, ажлын ололт амжилт, эх орондоо танигдаад зогсохгүй зорилго нэгтэй олон улсын байгууллагаас түүний компанийг Азийн анхны “Батламжлагдсан B корпораци” хэмээх өргөмжлөл олгосон нь дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөний нэгэн баталгаа билээ. А.Мэнд-Оршихын энэ их амжилтын ард онцгой нэгэн эрхэм байдаг. Тэр хүн бол яах аргагүй түүний үргэлж дээдлэн хүндэтгэдэг өвөө Жамъянгийн Нямсүрэн юм. Тэрээр уламжлалгүй шинэчлэл, өчигдөргүй өнөөдөр байхгүй гэдгийг маш сайн ойлгодог тул өвөөтэйгээ ойр хамтран ажилладаг. Залуу бизнесмений төлөвшил, эрдэм боловсрол, амьдралын замнал нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн шинжлэх ухаанаар амьсгалсан орчин байлаа. Түүний өвөө Ж.Нямсүрэн гуай 60-аад жил санхүүгийн салбарт хүчин зүтгэж, салбарынхаа шавыг тавьж, салбартаа манлайлж ирсэн буянтан. Түүний улс нийгэмдээ хийж бүтээсэн, түмэнд өвлүүлсэн гавъяа зүтгэлийг төр засаг өндрөөр үнэлж, Монгол Улсын гавъяат болон Ардын багш цол хүртээж, “Алтангадас”, Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн одон болон бусад медалиар шагнасан байна. Түүний унасан газар, угаасан ус Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сум нутгийн хүүгийнхээ алдрыг мөнхжүүлж, төрөлх сургуулийг нь түүний нэрэмжит болгожээ. Өвөө, зээ хүү хоёрын хамгийн сүүлд хамтран ажилласан нэгэн төсөл одоо хөдөлгөөн болон өрнөж байна. Нэг үгээр хэлэхэд, тэр өвөөгийнхөө нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн ертөнцөд ажиллаж хөдөлмөрлөсөн 60-аад жилийн туршлагыг програмчилж, үүлэн технологи буюу онлайн хэлбэрт оруулан “Эрхэт” хэмээх нягтлан бодох бүртгэлийн програм зохион бүтээснээ олон түмэнд үнэ төлбөргүй нээлтэй болгосон байна. Гэсэн ч нийтэд бүр илүү хүргэх үүднээс төр засаг, банк, санхүү, бизнес, хэвлэл мэдээлэл, олон улсын донор байгууллагуудыг эгнээндээ нэгтгэж, жижиг, дунд бизнесийг хөгжүүлэх нэгэн зорилгыг энэхүү програмаараа шийдвэрлэхээр зориг шулуудан ажиллаж байна.


www.erkhet.biz 5

Тэдний уриа нь “Ахмад санхүүчдын туршлага, шинэ үеийн технологийн хослол” юм. Хоёр жилийн өмнө Сангийн яамнаас албан ёсны зөвшөөрлөө авсан энэхүү онлайн санхүүгийн програм нь аж ахуйн нэгжүүдэд сард мянган гүйлгээ үнэгүй хийх боломж олгож байна. Дунджаар жижиг аж ахуйн нэгж сард 100 гаруй гүйлгээ хийдэг гэсэн тооцоо байгаа. Хэрвээ уг програмыг өөр хүнд санал болговол Dropbox шиг ашиглаж болох гүйлгээний тоо нэмэгдэнэ гэсэн үг. Тэдний бас нэг уриа нь “Бидний төлөө тодорхой хэмжээнд хөдөлмөрлө, тэгвэл та ч бас үр шимийг нь хүртэнэ”. Мэргэжлийн бус хүмүүс ч ашиглах боломжтой, өөрсдөө хийж болох бүх гарын авлагаар хангагдсан байна. Онлайн хэлбэрт суурилсан учир шинэ хууль тогтоомжийг гарсан даруйд нь суулгаж өгдөг, үйл ажиллагааны гэмтлийг хурдан хугацаанд хэрэглэгчдэд хүндрэлгүйгээр шийдэж өгдгөөрөө бас онцлог юм. Эрхэт Онлайн санхүүгийн програмын гол зорилго нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийг төгөлдөржүүлэх явдал. Бүх байгууллага эмх цэгцтэй бүртгэлтэй болсноор салбараараа үнэн зөв мэдээлэлтэй болж, шинжилгээ дүгнэлт зөв гарах, улмаар үүн дээр суурилсан оновчтой бодлого боловсруулах сайн суурийг бий болгоно гэдэгт тэд итгэлтэй байна. А.Мэнд-Орших шиг зөв бодлоготой, алсын хараатай, оюуны өндөр чадамжтай, зохион байгуулах авъяастай, хүмүүнлэг зан суртахуунтай ажил хэрэгч залуус Монгол Улсыг дэлхийн хөгжилд чирэгдэж бус, харин зэрэгцэж, магадгүй бүр манлайлж явах тэр үеийг ойртуулах нь дамжиггүй. Тэрээр хүрсэн төвшиндөө чөдөрлөгддөггүй, сайрхаж сагадаггүй. Тиймээс оргил өөд мацсаар л байх болно. Түүн шиг залуусаас Монголын Стив Жобс, Билл Гэйтс, Марк Зүкербэрг төрнө гэдэгт үүнийг бичиж буй би огтхон ч эргэлзэхгүй байна. Тэр шинэ үеийн техник технологи, өнгөрсөн үеийн мэдлэг туршлагатай уялдаж байж, жинхэнэ алсын хараатай, нийгэмд ээлтэй бизнес болж чадна гэдгийг маш сайн ухаарсан нэгэн. Тиймээс ч Монголын эдийн засаг, санхүүгийн шилдэг эрдэмтэн багшийн мах, цусны тасархай болж төрсөндөө, сампингаас эхлэлтэй нягтлан бодох бүртгэлийг үүлэн технологид нэвтрүүлэх замналын эзэн болсноороо бахархдаг. “Миний шийрийг хатаах хүү” хэмээн өвөө нь зээгээрээ омогшдог юм билээ. Зээ хүүд нь цаашид үүлэн технологи дээр суурилсан, бизнесийн бүтээмжийг дээшлүүлэх, нийгэмд ээлтэй бизнес хийх маш олон шинэлэг санаа бий.


www.erkhet.biz6

Нью Медиа Групп нь дэвшилтэт маркетинг, мэдээллийн технологийн үйлчилгээ үзүүлж, нийгэмд тулгарч байгаа асуудлуудыг бүтээлч, шинэлэг аргаар шийдвэрлэхийг зорьж ажилладаг нийгэмд ээлтэй бизнес эрхлэгч компани юм. Нью Медиа Групп “мэдлэгт суурилсан бизнесийг хөгжүүлж, дэвшилтэт технологийн боломжийг үндэсний хөгжилд зориулах” нийгмийн хариуцлагынхаа хүрээнд Монголын Жижиг Дунд Бизнесийг Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Аргаар Чадавхижуулах Үндэсний Хөдөлгөөнийг өрнүүлж байна. Монгол улсын эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой хөгжлийн гол хүчин зүйл нь амжилттай ажиллаж буй жижиг дунд бизнесийн байгууллагууд юм. Монголд жил бүр шинээр бизнес эрхлэгчдийн 50-иас дээш хувь нь бүтэлгүйтдэг бөгөөд шалтгаан нь 10 байгууллага тутмын 3 нь нягтлан бодох бүртгэлийн асуудалтай холбоотой байдаг байна. Энэ нь санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн мэдлэг дутмаг байдал тэр ч байтугай мэргэжилгүй хүн нягтлан бодогч хийхийг оролдон будлиантуулдаг мөн сахилга бат, залгамж чанар хангалтгүй байдаг гэх мэтээс шалтгаалдаг байна. Мөн жижиг дунд бизнес эрхлэгчид өдөр тутмын орлого, зарлагаа тогтмол бүртгэх нь бизнесээ амжилттай удирдахын үндэс болдог. Тиймээс эдгээр байгууллагуудад нягтлан бодох бүртгэлийн програм зайлшгүй шаардлагатайг үндэслэн ЭРХЭТ онлайн санхүүгийн програмыг бид бүтээлээ. Эрхэт програм нь 2013 оны 7 сарын 5-нд Монгол Улсын Сангийн Яамнаас албан ёсны зөвшөөрлөө авсан бөгөөд НББОУС-ыг хангасан Монголын нягтлан бодох бүртгэлийн салбарт шинэ дэвшлийг авчирсан бүтээгдэхүүн юм. “Эрхэт” санхүүгийн програмаараа дамжуулан Нью Медиа групп ирэх гурван жилийн хугацаанд Монгол улсдаа идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа 50 000 гаруй жижиг дунд үйлдвэрт 15 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөж байна. Бид “Эрхэт” бүтээгдэхүүнээр ийнхүү хөрөнгө оруулалт хийж жижиг дунд бизнесүүдийг чадавхижуулж, цар хүрээг нэмэгдүүлэн улмаар Монгол улсын эдийн засгийн хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулахыг зорьж байна. Иймээс уг програм болон бусад дэвшилтэт технологийг жижиг дунд аж ахуйн нэгжүүдэд нэвтрүүлэн хэрэглээ болгож бүтээмжийг нэмэгдүүлэхэд төрийн болон төрийн бус байгууллага, олон улсын, мэргэжлийн байгууллагууд, бизнес эрхлэгчид, хэвлэлийн байгууллагыг бидэнтэй дуу хоолойгоо нэгтгэн ажиллахыг уриалж байна.

Жижиг дунд бизнесийг нягтлан бодох бүртгэлийн аргаар чадавхижуулах үндэсний хөдөлгөөн


www.erkhet.biz 7

Монголын Үндэсний Их СургуульЭдийн Засаг Бизнес Удирдлагын Сургууль

НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН ТЭНХИМ

Эдийн засаг бизнесийн удирдлагын сургууль нь 1998 онд байгуулагдаж, Нягтлан бодох бүртгэлийн тэнхим нь 2004 оноос Нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлээр бакалаврын зэрэгтэй өдөр, оройн ангийн сургалтыг зохион байгуулж эхэлсэн. 2008 оноос хойш 600 гаруй нягтлан бодогч мэргэжилтэн төгссөн. Төгсөгчдийн 75 хувь мэргэжлээрээ ажиллаж, 20 гаруй хувь магистрын сургалтанд суралцаж мэргэжлээ дээшлүүлж, 2014-2015 оны хичээлийн жилд 520 гаруй оюутан суралцаж байна.

НББ ТЭНХИМИЙН ЗОРИЛГО

Нягтлан бодох бүртгэлийн манлайлах чадвар бүхий, шилдэг боловсон хүчнийг бэлтгэнэ.

ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗОРИЛГО

Онол практикийн хосолсон мэдлэг ур чадвартай, мэргэжлийн өндөр ёс зүйтэй, нягтлан бодогч, удирдан манлайлагчдыг бэлтгэхэд оршино.

www.erkhet.biz8

Байгууллага үүсгэх

Програмын айкон буюу арслан дээр дарж програм дээр ажиллах дараалал хэсэг рүү шилжинэ. Ажиллах дарааллын саарал хэсэгт шинэ байгууллага үүсгэх, ашиглахад бэлтгэх бүхий л тохиргоог тохируулна. Ногоон хэсэгт өдөр тутмын гүйлгээг бүртгэх холбоосууд байрлана.Цэнхэр хэсэгт тайлант улирлын төгсгөлд нэг удаа гүйцэтгэх гүйлгээнүүдийн холбоос байрлана. Хамгийн арын багананд цалин, тайлан болон гүйлгээ бүртгэх явцад сонголтоор илрэх лавлах мэдээллийн удирдлагын хэсэг байна.

Дээд мөр нь үндсэн цэсийн мөр юм. Үндсэн цэсийн мөрийн баруун хэсэгт удирдлагын цэс байна.

Байшингийн дүрслэл бүхий цэс нь Байгууллагын удирдлагын цэс юм. Уг цэсээр хэрэглэгч өөрт хамааралтай байгууллагуудыг удирдана.

Араан дүрслэл бүхий цэс нь Байгууллагын тохиргоо цэс юм. Уг цэсээр сонгосон идэвхитэй байгууллагын хувьдахь тохиргоог удирдана.

Хүний дүрслэл бүхий цэс нь хэрэглэгчийн тохиргоо цэс юм. Уг цэсээр хувийн мэдээлэл, нууц үг солих зэрэг хэрэглэгч өөрийн дансыг удирдана.

Голд байрлах шуурхай холбоосын тухай дараагийн зургаар танилцуулна.

www.erkhet.biz 9


Нэмэх шуурхай цэс нь шууд журналын бичилт бүртгэх цонх дуудах хэрэгсэл. Заавал үндсэн цэсээр дамжилгүй, шууд гүйлгээ бүртгэхэд ашиглана.

Цүнх дүрслэл цэс нь үйл ажиллагааны түүхийг харуулах хэрэгсэл. Хэрэглэгч өөрийн болон бусад уригдсан хэрэглэгчийн програм ашигласан байдлыг түүхчилэн үзэх боломжтой.

Асуултын тэмдэг шуурхай цэс нь Програм ашиглалтын явцад оператортой харьцах хэрэгсэл. Уг асуултын тэмдэг нь системээс таньд ирсэн шууданг харуулах бөгөөд мөн та системийн оператортой холбогдон асуудлаа тодруулах, асуулт асууж хариулт авах боломжтой.

Номны дүрслэл цэс нь тойм гарын авлагыг илэрхийлнэ.

Эрхэт онлайн санхүүгийн програмын давуу тал, онцлогийн тухай мэдээллийг “Эрхэт” системийн www.erkhet.biz цахим хуудаснаас мөн дараах олон нийтийн сувгуудаас авах боломжтой.

www.facebook.com/erkhetHQ https://www.facebook.com/groups/639073079482699/ www.twitter.com/erkhetHQ

АНХААРАХ ЗҮЙЛС

www.erkhet.biz10

Байгууллагын тохиргоо хийх

Систем дээр байгууллагаа үүсгэхэд дээрх зураг бүхий тохиргооны цонх дуудагдана. Уг цонхонд ногооноор хүрээлсэн “Санамж” болон “асуултын тэмдэг” дарснаар гарч ирэх “Тайлбар”-тай танилцан, анхны тохиргоог бөглөнө. Улаан сумаар заасан талбаруудыг заавал бөглөнө.

Байгууллагын тохиргоог тохируулахдаа улаан одоор тэмдэглэсэн талбарыг заавал бөглөх ёстой бөгөөд улаан одоор тэмдэглээгүй бол бөглөхгүй үлдээж болно. Тэмдэглээгүй талбарыг дараа нь нөхөж бөглөж болно гэсэн үг юм. Эдгээр талбарыг гүйцэт бөглөснөөр тайлан болон анхан шатны баримтын мэдээллүүд гүйцэт хэвлэгдэнэ.

Байгууллагын тохиргоог засах болон бөглөгдөөгүй үлдсэн хэсгийг нөхөж бөглөхдөө дээрх зурганд харуулсанаар хандана.


www.erkhet.biz 11


11

www.erkhet.biz12

Дансны нэгдсэн төлөвлөгөө

Данс цэсээр дансны нэгдсэн төлөвлөгөөг харуулсан жагсаалт хэсэгт очно.

Уг жагсаалтын тодоор бичсэн буюу ногоон сумаар тодруулсан мөр нь дансны бүлэг.

Улаан сумаар тодруулсан мөр нь данс юм. Данс нь бүтэц бүхий бүлэгт харъяалагддаг.

Шинээр данс болон дансны бүлэг үүсгэхдээ баруун дээд талд байрлах шинэ холбоосыг ашиглана.

Шинэ бүлэг үүсгэх бол ногооноор хүрээлсэн “Дансны бүлэг”-т хандана. Данс үүсгэх бол улаанаар хүрээлсэн Данс холбоосыг сонгоно.

Мөн тухайн дансыг эсвэл дансны бүлгийг засах болон устгах бол тухайн мөрийн ард байрлах үзгэн болон хогийн сав дүрс бүхий холбоосыг ашиглана.

www.erkhet.biz 13

Дансны нэгдсэн төлөвлөгөө

Шинээр данс үүсгэхдээ тухайн дансны хөтлөгдөх журналыг зөв сонгосноор тухайн журналд холбогдох програмын цонхонд шүүгдэнэ. Мөн сонгогдсон журналын дагуу нэмэлт талбараар дэлгэрэнгүй бүртгэгдэнэ.

Тухайн нэг дансанд гүйлгээ эсвэл эхний үлдэгдэл бүртгэгдсэн бол уг дансыг устгах болон журнал, валют гэсэн мэдээллүүдийг өөрчлөх боломжгүй байдаг.

Ажиллах дарааллын дансны нэгдсэн төлөвлөгөө батлах холбоосоор дансны нэгдсэн төлөвлөгөө рүү очиж болно.

Шинээр данс үүсгэх болон засах цонхыг дээрх зурганд харуулав. Бусад цонхны адил баруун хэсэгт байрлах ногооноор хүрээлсэн санамжийг уншиж мөн улаанаар хүрээлсэн асуултын тэмдэг дээр дарж талбар бүрийг хэрхэн бөглөх тухай тайлбартай танилцаарай. Цонхны шаардлагат талбаруудыг бөглөсний дараа хадгалах товч даран баталгаажуулна.


www.erkhet.biz14

Хэрэглэгч урих, хэрэглэгчийн эрх тохируулах

Дээрх зурганд хэрэглэгч урих хэсэг рүү очих замыг улаанаар мөн ногооноор тус тус дүрсэлж харууллаа.

Ногооноор хүрээлсэн талбарт хамтран ажиллах хэрэглэгчийн системд бүртгүүлсэн имэйл хаягийг бичиж улаанаар хүрээлсэн урих товчийг дарна. Ингэснээр нэг байгууллагад олон хэрэглэгч зэрэг хандан ажиллах боломжтой. Гэхдээ цэсний болон дансны эрхийг тусгайлан тохируулах шаардлагатай.

www.erkhet.biz 15

Хэрэглэгч урих, хэрэглэгчийн эрх тохируулах

Хэрэглэгч уригдсанаар хэрэглэгчид жагсаалтад харагдана. Уг жагсаалт нь хэрэглэгчийг төрөлд харгалзуулах цэсд харгалзана. Хэрэглэгч бүрт төрөл баганаас тохирох хэрэглэгчийн хандах төрлүүдийг сонгоно. Хэрэглэгчийн төрлийг сумаар зааснаар хэрэглэгчийн төрөл удирдах цэсээр орж шинээр үүсгэх засах болон устгах боломжтой. Дахин шинээр хэрэглэгч урих бол Шинэ товчийг ашиглана. Харин уригдсан хэрэглэгчийг хасах бол тухайн хэрэглэгчийн мөрийн хогийн сав дүрслэл бүхий холбоосыг ашиглана.

Хэрэглэгчийг урихын өмнө уригдах хэрэглэгч заавал системд буюу www.erkhet.biz хаягаар орон бүртгүүлсэн байх ёстой.

Мөн уригдсан хэрэглэгч уригдсаныхаа дараа заавал системээс гарч дахин нэвтрэх ёстой. Ингэснээр уригдсан эрх нь баталгаажна. Уригдсан хэрэглэгч нь өөрт тохируулсан эрхийн хүрээнд програмыг удирдана.

Уригдсан хэрэглэгчийн эрх нь цэсний хандах эрх, мөн дансны удирдах эрх гэсэн хоёр эрхийн хослолоос бүрдэнэ.


www.erkhet.biz16

Хэрэглэгчийн дансны эрх тохируулах

Дансны эрхийн ангилал:

Хоосон - Сонгосон дансанд тухайн хэрэглэгч ямарч үйлдэл хийж чадахгүй.

Унших - Тухайн хэрэглэгч сонгосон дансанд хийгдсэн гүйлгээг зөвхөн харах эрхтэй

Үүсгэх - Тухайн хэрэглэгч сонгосон дансанд шинээр гүйлгээ хийх болон харах эрхтэй.

Засах - Тухайн хэрэглэгч сонгосон дансанд шинээр гүйлгээ хийх, хийгдсэн гүйлгээг засах болон харах эрхтэй.

Устгах - Тухайн хэрэглэгч сонгосон дансанд гүйлгээ шивэх, устгах, засах, харах буюу бүх эрхтэй тохиолдолд устгах ангилал ажиллана.

Эрх тохируулах хэрэглэгчийг ногооноор хүрээлсэн талбарт сонгоно. Данс бүр дээр харгалзах эрхийг сонгож тохируулна. Мөн тухайн нэг бүлэгт харъяалагдах данснуудад ижил эрх тохируулах бол дансны жагсаалтын толгойд сонгоно. Зүүн гар талын жагсаалт нь дансыг бүлгээр сонгох боломж юм. Хадгалах товчоор тухайн хэрэглэгчийн эрх баталгаажна.


www.erkhet.biz 17

Хэрэглэгчийн эрхийн төрөл удирдах

Нэр хэсэгт тухайн төрлийн нэрийг бичнэ. Доорх жагсаалтад системээс хандаж болох бүхий л цэсийг нэрээр жагсаасан болно. Уг жагсаалтаас тухайн төрөлд хамрагдан хандаж чадах эсэхийг сонгож тэмдэглэнэ. Бүгдийг сонгох эсвэл сонголтыг болиулах бол эхний мөрийн сонголтыг ашиглана. Жишээлбэл Данс гэсэн мөрийн хувьд сонгогдсон бол уг төрлийн хэрэглэгчид данс гэсэн цэсрүү хандаж чадна. Харин сонгогдоогүй бол тухайн төрлийн хэрэглэгчид данс цэсрүү хандаж чадахгүй юм. Энэ нь дансны нэгдсэн төлөвлөгөөг харж чадахгүйгээс гадна шинээр данс үүсгэх, засах, устгах зэрэг дансны удирдлага хийж чадахгүй гэсэн үг юм. Тохиргоог цонхны доор байрлах хадгалах товчоор баталгаажуулна.

Хэдэн ч хэрэглэгчийн төрөл систем дээр үүсгэх боломжтой. Шаардлагатай бол хэрэглэгч бүрт зориулж үүсгэж болно.


Хэрэглэгчийн төрөл удирдах цэсд хандахад системээс тохируулсан анхны өгөгдөл болох хамгийн их хэрэглэгддэг хэрэглэгчийн төрлүүдийг үүсгэсэн байдаг. Шинээр төрөл нэмэх бол Шинэ хэрэглэгчийн төрөл товчийг ашиглана. Үүссэн төрлийг засах эсвэл устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байрлах үзгэн болон хогийн савны дүрслэл бүхий холбоосыг ашиглана. Хэрхэн тохируулах тухай дараагийн зурганд дүрслэв.

www.erkhet.biz18

Эхний үлдэгдэл

Өмнөх зургийн дагуу хандахад дээрхи зураг бүхий эхний үлдэгдлийн ерөнхий жагсаалт харагдана. Ногооноор хүрээлсэн ерөнхий журнал хэсгийг сунгаж туслах журналаар бүртгэсэн эхний үлдэгдлийн тусгайлсан жагсаалтыг авлага өглөг, бараа материал, үндсэн хөрөнгө гэсэн ангиллаар тус тус харж болно. Харин ерөнхий журнал гэсэн жагсаалтаар нийт дансдын эхний үлдэгдэл ерөнхий байдлаар харагддаг.

Шинээр буюу өөр дансанд эхний үлдэгдэл бүртгэхдээ шинэ товчийг ашиглана. Шинэ товчийг дарж ямар төрлийн эхний үлдэгдэл болохыг сонгон бүртгэлийн цонхыг дуудна. Бүртгэлийн цонх бүрийн санамжийг болон асуултын тэмдэг дарж талбар бүрийн тайлбарыг уншвал тухайн цонхыг хэрхэн ашиглах тухай ойлголттой болно.

Эхний үлдэгдлийг ямар хугацаанд оруулахыг байгууллагын тохиргоонд тохируулдаг. Эхний үлдэгдлийн жагсаалтын хөлийн дүн дебет болон кредитээрээ тэнцүү болох нь эхний үлдэгдэл зөв бүртгэсний үндсэн шалгуур болдог.

Байгууллагын дансны эхний үлдэгдлийг бүртгэхдээ уг зурганд харуулсны дагуу хандана. Ногооноор, улаанаар тэмдэглэсэн хоёр зам нь ижил зорилготой болно.


www.erkhet.biz 19

Лавлах мэдээлэл

Лавлах цэсд хандахад эхлээд бараа материалтай холбоотой лавлах цэс харагддаг. Улаанаар хүрээлсэн “Бараа материал”-ын гарчигийг сольж бусад төрлийн лавлах мэдээллүүдийг сонгон удирана. Сонголт бүрийг тус тус дэлгэрүүлэн тайлбарлана.

Сонголт эсвэл дэд сонголтыг сонгоход тухайн сонголттой холбоотой жагсаалт харагдана. Жагсаалтын баруун дээр байрлах шинэ товчийг ашиглан тухайн жагсаалтад шинэ мөр(утга) нэмнэ. Устгах эсвэл засах бол жагсаалтын тухайн мөрөнд байрлах хогийн сав, эсвэл үзгэн дүрслэл бүхий холбоосыг ашиглана.

Бараа материал - Бараа материалын бүртгэлтэй холбоотой лавлах мэдээллүүд

Үндсэн хөрөнгө - Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлтэй холбоотой лавлах мэдээллүүд

Ангилал - Бараа материалын ангилал(бүлэг)Нэр төрөл - Бараа материалын нэр төрлийн бүртгэлБайршил - Бараа материалын байршлын бүртгэл. Мөн бараа материалын нярав бүрээр байршил үүсгэж болноЗардал - Бэлтгэл ажиллагааны зардлын лавлагааны бүртгэл. Бараа материалын орлогын гүйлгээ бүртгэхэд бэлтгэл ажиллагааны зардал нь бараа материалын өртөгт шингэх ёстой байдагХэмжих нэгж - Бараа материалын хэмжих нэгжийн бүртгэл

Нэр төрөл - Үндсэн хөрөнгийн ерөнхий нэр төрөл буюу ангилал. Өөрийн байгууллагын онцлогоос хамааран ерөнхий нэр төрлийг дотор нь задлах байдлаар нарийвчилан бүртгэж болно.Байршил - Үндсэн хөрөнгийн байршлын бүртгэл. Үндсэн хөрөнгийн эд хариуцагч бүрээр үндсэн хөрөнгийн байршлыг үүсгэж болно.Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийг тохиргоо бичилт цэсээр байгуулна.

www.erkhet.biz20

Лавлах мэдээлэл

Цалин - Цалингийн тооцоо, болон цалингийн гүйлгээтэй холбоотой лавлах мэдээллүүд

Ажилтан - Цалин бодох нийт ажилчдын бүртгэл.Зэрэг дэв - Ажилтны зэрэг дэвийн бүртгэл. Ажилтанд зэрэг дэвийн нэмэгдэл цалин олгодог бол нэмэгдлийг бүртгэнэ. Зэрэг дэв боддоггүй бол нэмэгдэл дүнг 0-ээр бүртгэж нэг зэрэг дэв үүсгээд ажилтан бүр дээр сонгож болно.Албан тушаал - Ажилтны албан тушаалын бүртгэл. Цалингийн сүлжээ байдлаар бүртгэж болно. Тухайн албан тушаалтны дундаж цалинг бүртгэх замаар бүртгэнэ.Гүйлгээний тохиргоо - Цалингийн тооцооноос журналын бичилт үүсгэдэг. Тухайн журналын бичилтүүд ямар дансанд бүртгэгдэхийг тохируулах бүртгэл. Ажилчдын журналын бичилтийн онцлогоос хамаарч хэдэн ч тохиргоо үүсгэж болно. Шаардлагатай бол ажилтан бүрт зориулж гүйлгээний тохиргоо үүсгэж болно.Даатгуулагчийн төрөл - Нийгмийн даатгалын ерөнхий газраас кодлосон даатгуулагчийн төрлүүд байна. Уг бүртгэлийг ашиглан НДШ-ийн хувь хэмжээг тохируулна.

Хэлтэс тасаг - Байгууллагын хэлтэс тасгийн бүртгэл. Хэлтэс тасаг бүрт зориулан дансны төлөвлөгөө үүсгэж хэлтэс тасаг бүрээр тайлан авах боломжтой байдаг.

Банк - Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй банкуудын жагсаалт байх ба дурдагдаагүй банктай харьцдаг бол шинээр үүсгэж болно.

НӨАТ-н үзүүлэлт - НӨАТ-н тайлангийн мөрүүд гэж ойлгож болно. НӨАТ-тай гүйлгээ хийхдээ уг лавлахаас сонгож бүртгэдэг.

Гүйлгээний утга - Гүйлгээний утгуудын цуглуулга бүртгэл. Олон дахин давтагддаг гүйлгээний утгуудыг энд бүртгэнэ. Ингэснээр гүйлгээ хийх бүртээ гүйлгээний утгыг бичилгүй энд бүртгэгдсэнээс сонгож гүйлгээ хийх боломжтой.

Технологийн карт - Үйлдвэрлэл эрхэлдэг байгууллагад хамааралтай бүртгэл. Үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүний технологийн картуудыг үүсгэж үүний дагуу Бараа материалын үйлдвэрлэлээс борлуулалт бүртгэнэ. Технологийн картад тохируулснаар үйлдвэрлэсэн барааны өртгийг тооцдог болно.

Тухайн нэг лавлах мэдээлэл нь ямар нэг байдлаар гүйлгээнд сонгогдсон бол устгах боломжгүй байдаг. Эхлээд холбогдсон гүйлгээг устгаж эсвэл өөр бусад лавлахыг сонгож, тухайн мэдээллийг гүйлгээнд хамааралгүй болсны дараа устгаж болно.


www.erkhet.biz 21

Ерөнхий журнал

21

www.erkhet.biz22


Ерөнхий журналын жагсаалт нь огнооны буурсан байдлаар эрэмбэлэгдсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл хамгийн сүүлийн гүйлгээ нь дээрээ харагдана. Ерөнхий журналын ажил гүйлгээний жагсаалтад бүх журналын бичилт ерөнхий байдлаараа харагддаг болно.


Ерөнхий журнал цэсд хандахад дээрхи зураг бүхий ажил гүйлгээний жагсаалт харагдана. Жагсаалтын дээр хайлтын талбарууд байдаг ба тухайн талбаруудыг бөглөвөл бөглөгдсөн талбаруудын нөхцлийг хангах бичилтүүд жагсаалтад шүүгдэнэ. Ажил гүйлгээнүүд буюу ногооноор хүрээлсэн холбоосыг сунгаж жагсаалтын төрлийг солих боломжтой. Бүрэн бус баримтууд нь ажил гүйлгээ болж амжаагүй нэг тал бичилт бүхий баримтуудыг харуулна. Уг жагсаалт хоосон байх нь таны тайлан зөв гарах боломжтойг илтгэнэ.

НӨАТ-н гүйлгээнүүд нь нийт НӨАТ-н журналаар шивэгдсэн гүйлгээг харуулна. Хөл дүнгээр харьцуулж НӨАТ-н тайланг шалгаж болно. Үндсэндээ НӨАТ-ын падааны жагсаалт гэж ойлгож болно.

Шинээр ажил гүйлгээ бүртгэх бол шинэ ажил гүйлгээ гэсэн товчыг ашиглана. Ажил гүйлгээний жагсаалтаас тухайн ажил гүйлгээг засах болон устгах бол ажил гүйлгээний дугаар гэсэн мөрийн арын үзгэн болон хогийн саван дүрслэл бүхий холбоосыг ашиглана. Зарим гүйлгээний ард автоматаар хийгдсэн гүйлгээ гэсэн текст гарч ирдэг. Энэ нь цалингийн гүйлгээ, хаалтын гүйлгээ зэрэг нэгдсэн байдлаар хийгдсэн гүйлгээг илтгэнэ. Ийм үед тухайн гүйлгээг хийгдсэн цэсээр орж утсгана.

www.erkhet.biz 23


НӨАТ-н гүйлгээнүүд жагсаалт: Уг жагсаалтаар нийт НӨАТ-тай гүйлгээнүүд харагдана. НӨАТ-тай дүн, НӨАТ ороогүй цэвэр дүн, НӨАТ-н дүн гэсэн багануудаар харагдана. Мөн НӨАТ-н үзүүлэлтээр ялгаж харж болно. Шинээр НӨАТ-н бичилт үүсгэх бол Шинэ НӨАТ-н гүйлгээ товчийг ашиглана. НӨАТ-н бууралт, буцаалт зэрэг НӨАТ-н тайланд тусгагдах бичилтүүдийг бүртгэнэ. Шинээр хийгдэх НӨАТ-н гүйлгээ нь ямар нэгэн баримтыг дагасан бус бие даасан бичилт үүсч уг жагсаалтад тусна. Мөн баримт шивж байхдаа НӨАТ-тай гэж сонгосноор НӨАТ-н бичилт автоматаар үүсэн уг жагсаалтад тусна.

Бүрэн бус баримтын жагсаалт: Уг жагсаалтаар ороход “Өрөөсөн гүйлгээ алга” гэсэн бичиг байвал асуудалтай, дутуу гүйлгээ байхгүй байна гэсэн үг. Харин жагсаалтад утгатай байвал уг жагсаалт дахь бүрэн бус баримтуудыг харгалзах засах холбоосоор орж ажил гүйлгээнд холбож бүрэн баримт болгоно. Эсвэл устгах товчоор бүхий л бүрэн бус баримтыг бүгдийг устгаж цэвэрлэнэ. Эцэст нь “Өрөөсөн гүйлгээ алга” гэсэн байдалтай болгох ёстой. Харин мөр уншигдвал тухайн гүйлгээнүүдийг дутуу гэж ойлгоно. Ерөнхий журналын буюу туслах хөтлөхгүй бичилт хийх бол шинэ товийг ашиглана.

www.erkhet.biz24

Мөнгөн хөрөнгө

Мөнгөн хөрөнгө цэсээр ороход нийт мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээний жагсаалт руу очно. Жагсаалтын дээд хэсэгт хайлтын мөр байх бөгөөд бөглөгдсөн нүдээр жагсаалтаас шүүнэ. Жагсаалтыг эрэмбэлж харах бол эрэмбэлэх баганын толгой хэсэгт дарж өсөхөөр эсвэл буурахаар эрэмбэлнэ. Ногооноор хүрээлсэн мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээ холбоосыг сунгаж зөвхөн кассын эсвэл зөвхөн харилцахын гүйлгээгээр ялгаж харж болно. Шинээр мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээ бүртгэх бол шинэ товчийг ашиглана. Шинэ товч дарж касс харилцахаас сонгож гүйлгээ бүртгэх, тохирох цонхыг дуудна. Мөн мөр бүрийн төгсгөлд байрлах засах болон устгах холбоосоор тухайн мөрийг засна. Принтерийн дүрслэл бүхий холбоосоор тухайн мөрийн анхан шатны баримтыг хэвлэхээр харна. Ямар хэлбэрээр зурагдахыг Байгууллагын тохиргоо - Баримтын тохиргоо хэсгээс тохируулна.

www.erkhet.biz 25


Мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээний цонхтой хэрхэн ажиллах талаар кассын гүйлгээгээр жишээ авъя. Кассын орлого эсвэл зарлага болохыг улаанаар хүрээлсэн сонголтоор тодорхойлно.

Мөнгө хүлээж авч байгаа эсвэл мөнгө хүлээлгэн өгч буй харилцагчийг харилцагч талбараар сонгоно. Хэрвээ шинэ харилцагч нэмж дуудах бол харилцагч талбарын баруунд байрлах нэмэх товчоор шинэ харилцагч нэмнэ.

Тухайн кассын гүйлгээнд НӨАТ тооцох бол НӨАТ-тай эсэх сонголтыг ашиглаж доорх талбаруудыг нэмж дуудан НӨАТ-н үзүүлэлтийг сонгох шаардлагатай. НӨАТ-н үзүүлэлт нь НӨАТ-н тайлангийн аль мөрөнд татагдах ёстойг тохируулдаг. Мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээны “Дүн” талбарт НӨАТ орсон НӨАТ-тай дүнг бичдэг. НӨАТ-н падаан болон тооцсон НӨАТ хоорондоо орны нарийвчлалаар зөрвөл бодуулах сонголтыг болиулж гараар засах боломжтой.Бусад талбарыг тохирох утгаар бөглөнө.

Тухайн гүйлгээний харилцсан данс тодорхой бол сонгоно. Тодорхойгүй эсвэл олон гүйлгээтэй харьцсан буюу нийлмэл гүйлгээ бол хоосон орхиж хадгална. Хэрэв нйилмэл гүйлгээ бол харилцсан дансыг хоосон орхиж хадгалахаас гадна хадгалсны дараа хадгалах товчны хажууд идэвхижих “Гүйлгээний мэдээлэл” товчийг дарж дараагийн хуудсанд очно. Уг хуудсанд байрлах “Шинэ гүйлгээ” товчийг ашиглан харилцсан буюу эсрэг талын холбогдох журналыг сонгох замаар ажил гүйлгээ болгоно.

Хадгалах товчийг дарж уг гүйлгээг хадгална. Уг гүйлгээ хадгалагдсанаар хадгалах товчны хажууд гүйлгээний мэдээлэл товч идэвхижих бөгөөд уг товч нь тухайн гүйлгээний ерөнхий журналруу хэрхэн туссаныг дэлгэрүүлэн харах боломжийг олгоно. Дараагийн гүйлгээг шинээр бүртгэх бол тухайн гүйлгээг хадгалаад нэмэх товчийг ашиглана. Мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээний жагсаалтруу буцах бол хадгалаад буцах товчийг ашиглана.

www.erkhet.biz26


Гадаад валютын гүйлгээг хэрхэн хийх тухай дээрхи зургаар харуулав. Огноо болон данс сонгогдсоноор тухайн дансны валютад харгалзах Төв банкнаас зарласан албан ханш татагдана.

Валютын дүн болон Төв банкны албан ханшны үржвэрээр дансны дебет эсвэл кредит төгрөгөн илэрхийлэл бодогдоно.

Валютын дүн, албан ханш болон авах/зарах ханшийн зөрүүний үржвэрээр нийт олз эсвэл гарз тодорхойлогдоно. Олз эсвэл гарз үүссэнээс хамаарч хэрэгжсэн ашиг алдагдлын дансыг сонгоно.

Уг жишээнд харьцсан данс сонгогдсон учир Амжилттай ажил гүйлгээ болж хадгалагдсан байна. Гүйлгээний мэдээлэл товчоор дансдын харьцааг ерөнхий байдлаар харж болно.

www.erkhet.biz 27

Мөнгөн хөрөнгийн гүйлгээний жагсаалтад бүрэн ажил гүйлгээ болж амжаагүй мөнгөн хөрөнгийн баримт нь улаанаар ялгагдан харагддаг. Улаан мөр бүхий баримт нь ерөнхий журналын бүрэн бус баримтын жагсаалтад мөн харагдана. Мөнгөн хөрөнгийн дансдын тайланг харахдаа “Тайлан” цэсд хандан, ерөнхий журналын тайлангаас харж болно.

Мөнгөн хөрөнгийн баримт үүсгэх болон ажил гүйлгээ болгох гарын авлага нь бусад баримтын хувьд ижил бүтэцтэй болно.


www.erkhet.biz28

Авлага өглөг

Авлага өглөгийн гүйлгээний жагсаалтад бүрэн ажил гүйлгээ болж амжаагүй авлага өглөгийн баримт нь улаанаар ялгагдан харагддаг. Улаан мөр бүхий баримт нь ерөнхий журналын бүрэн бус баримтын жагсаалтад мөн харагдана. Авлага өглөгийн дансдын үлдэгдлийг харахдаа Тайлан цэсд хандан ерөнхий журналын тайлангаар харна. Харин ХАРИЛЦАГЧ-ийн тооцооны үлдэгдлийг харахдаа Тайлан цэсээр орж Авлага өглөгийн тайлангаар харна.

Авлага өглөгийн баримтыг ажил гүйлгээ болгох болон гүйлгээний мэдээлэл товч дарах үйлдэл нь Мөнгөн хөрөнгийн гарын авлагатай ижил бүтэцтэй болно.

Авлага өглөг цэсээр ороход тухайн тайлант үед харгалзах нийт авлага өглөгийн тооцооний мэдээлэл харагдана. Жагсаалтыг эрэмбэлэх бол жагсаалтын толгой хэсэгт дарж тухайн баганаар өсөхөөр болон буурахаар эрэмбэлнэ. Шинээр авлага өглөгийн тооцоо үүсгэх болон үүссэн тооцоог хаах бол Шинэ авлага өглөг товчийг ашиглана. Дуудагдсан цонхон дээр тооцоо үүсгэх эсвэл хаахыг тохируулна. Ажил гүйлгээнд холбогдоогүй авлага өглөгийн тооцоо нь улаанаар шүүгдэн харагдана. Тухайн мөр гүйлгээг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөл дэх засах болон устгах холбоосыг ашиглана.


www.erkhet.biz 29

Авлага өглөг

Авлага өглөгийн тооцоо үүсгэх(хаах) цонхыг хэрхэн ашиглах тухай дээрхи зургаар харуулав. Тооцоо үүсэх эсвэл хаагдаж байгааг Улаанаар хүрээлсэн Тооцоо талбарт сонгоно. Харин авлага эсвэл өглөг аль болохыг данс сонгож тодорхойлно. Мэдээж гүйлгээний огноонд тооцоо үүсч буй эсвэл тооцоо хаагдах гүйлгээний огноог бүртгэнэ.

Ногооноор хүрээлсэн талбаруудад тооцоо үүсэх харилцагчийг болон тооцоог бүртгэх дансыг сонгоно. Тооцоо хааж байгаа үед ямар дансны хэндээрх тооцоог хааж байна вэ гэсэн байдлаар бүртгэнэ.

Талбаруудыг бөглөсний дараа хадгалах товчоор тухайн гүйлгээг хадгална. Хадгалсны дараа гүйлгээний мэдээлэл товчоор ерөнхий журналд туссан дансны харьцааны мэдээллийг харна. Хэрхэн ашиглах тухай мөнгөн хөрөнгийн гарын авлагад дурьдсан болно. Хадгалаад хаах товчоор тухайн гүйлгээг хадгалаад дараагийн гүйлгээ бүртгэхэд цонхыг бэлтгэнэ. Хадгалаад хаах товчоор тухайн гүйлгээг хадгалаад авлага өглөгийн жагсаалтруу очно. Устгах товчыг тухайн гүйлгээг хадгалсны дараа устгах бол ашиглана.

Авлагын данс тооцоо үүсгэх, өглөгийн данс тооцоо хаах гэж сонгосон үед дебет эсрэг тохиолдолд кредит бичигдэнэ.

www.erkhet.biz30

Бараа материал

Бараа материал цэсд хадахад бараа материалын орлого, зарлагын нийт гүйлгээний жагсаалт харагдана. Дээд мөрийн тусламжтай шүүлт хийнэ. Доорх цэнхэр сумын дагуу скроллдож жагсаалтыг бүтнээр нь харах боломжтой. Жагсаалтын төгсгөлд тухайн мөрийг засах, устгах болон баримт хэвлэх холбоос байна.

Жагсаалтын зүүн дээд хэсэг дэх ногооноор хүрээлсэн холбоосыг сунгаж, жагсаалтын төрлийн тохирох нэрийн дагуу шүүж харах боломжтой. Мөн жагсаалтын баруун дээд хэсэг дэх улаанаар хүрээлсэн шинэ товчоор холбогдох шинэ гүйлгээний цонхыг дуудна.

Бараа материалын баримтын жагсаалтад ажил гүйлгээ болж амжаагүй мөр нь улаанаар шүүгдэн харагдана. Бараа материалын үлдэгдлийг “Тайлан - Бараа материал” цэсд хандан тайлангаар харна.

Бараа материалын баримтыг ажил гүйлгээ болгох болон гүйлгээний мэдээлэл товч дарах үйлдэл нь Мөнгөн хөрөнгийн гарын авлагатай ижил бүтэцтэй болно.


www.erkhet.biz 31


Бараа материалын орлогыг хэрхэн бүртгэх тухай дээрхи зургаар тайлбарлав. Ногоон толгойтой хэсэгт орлогын баримтын мэдээллийг бүртгэнэ. Харин цэнхэр хэсэгт тухайн баримтаар орлогодсон бараа материалуудын мэдээллийг бүртгэнэ. Олон бараа материал орлогодсон бол доорх дэд жагсаалтад тухайн баримттай холбоотой бараа материалуудын орлогын мэдээлэл харагдана.

Тухайн баримт нь НӨАТ-тай бол НӨАТ-тай эсэх сонголтыг ашиглаж гарч ирэх талбар(НӨАТ-н үзүүлэлт)-ыг сонгоно. Мөн тухайн баримтан дээрхи бараа материалуудыг хүлээн авахтай холбоотой бэлтгэл ажиллагааны зардлыг Зардал нэмэх товчоор тухай бүр нэмнэ. Нэмэгдсэн зардал нь сонгосон төрлөөр пропорцлогдон бодогдож баримтын бараа материал бүрийн ӨРТӨГ-т шингэнэ.

Харин цэнхэр хэсгээр бараа материалыг бүртгэхдээ бараа материалын нэр төрлийг сонгож орлогодоно. Ингэхдээ ямар данс, ямар байршил дээр орлогодож байгааг сонгоно. Мөн нэгж үнэ тоо ширхэгийг бүртгэнэ. Хувийн жин талбарыг зардал хуваарилах арга дээр хүндийн жингээр гэж сонгосон тохиолдолд ашиглана.

Хадгалах товч дарахад цэнхэр талын талбарууд доорх дэд жагсаалт руу нэмэгдэх бөгөөд тухайн баримтын хувьд дараагийн материал бүртгэхэд бэлэн болно. Харин хадгалаад хаах, хадгалаад нэмэх болон буцах товчоор тухайн баримтыг гүйцэт шивэгдсэнийг тодорхойлно. Гүйлгээний мэдээлэл товч нь мөнгөн хөрөнгийн гарын авлага дээр дурдсантай ижил зорилготой, бүтэцтэй.

Тухайн баримтын материалуудаас засах бол дэд жагсаалтын засах холбоосыг ашиглана.

www.erkhet.biz32


Бараа материалын хангамжийн зарлага хэрхэн хийх тухай дээрхи зургаар харуулав. Хангамжийн зарлагын цонхны бүтэц нь өмнөх зураг буюу орлогын цонхтой ижил бүтэцтэй. Ногоон хэсэгт баримтын мэдээллийг бүртгэнэ. Цэнхэр хэсэгт тухайн баримттай холбоотой бараа материалуудын зарлагыг бүртгэнэ. Баримтын мэдээллийн доод хэсэгт хангамжийн зарлага хийгдэж байх үед тухайн бараа материалын өртөг бодогдоход шаардлагатай талбаруудыг бөглөсөн эсэхийг харуулдаг.

Бараа материалын өртгийг систем “Дундаж Өртгийн Арга”-аар тооцдог болно. Ингэхдээ тухайн бараа материал хэдний өдрийн байдлаар ямар данс, ямар байршил дээр ямар өртөгтэйг тооцож нэгж үнэ талбарт бөглөгдөнө.

Данс эсвэл байршлын мэдээллийг буруу сонгосноор бараа материалын өртөг буруу бодогдох эсвэл үлдэгдэл хүрэлцэхгүй байх магадлалтай.

www.erkhet.biz 33


Бараа материалын байнгын борлуулалт бүртгэх цонхны тухай доорх зургаар харуулав. Цонхны үндсэн хэлбэр хангамжийн зарлагатай ижил боловч НӨАТ тооцох болон зарах нэгж үнийг гараас оруулна.

Мөн тухайн борлуулалтыг бүртгэх бүрт тухайн барааны өртгийг тооцож бараа материалаас хасалт хийх мөн борлуулсан барааны өртөгт дебет бичилт хийдэг. Өртгийг ДӨА-р сонгосон байршил дансны хослолоор тооцно. Бараа материалын нэр төрөл үүсгэх үед тохируулсан бүтээгдэхүүний өртөг болон борлуулалтын орлогын дансанд бичилт үүсгэнэ. Борлуулалтын орлого дээр НӨАТ-тай бол НӨАТ тооцож харьцсан данс эсвэл журналаар ажил гүйлгээ болгоно.

Бараа материалыг НӨАТ-тай борлуулах үед нэгж үнэ болон нийт үнэ талбарт НӨАТ-гүй цэвэр дүн байна. НӨАТ-тай дүн талбарт НӨАТ орсон дүнгээр тооцдог.

www.erkhet.biz34


Бараа материалын цаг үеийн борлуулалтын гүйлгээг хэрхэн бүртгэх тухай дээрхи зургаар харуулав. Цонхны үндсэн хэлбэр байнгын борлуулалтын цонхтой адил шинжтэй боловч Бараа материалын хамаарах дансыг сонгодоггүй, өртгийг тухай бүр тооцдоггүйгээрээ онцлогтой.

Бараа материалын байнгын борлуулалт нь борлуулалт бүртгэх бүртээ өртөг тооцож бараа материалаас хасалт хийж байсан бол цагийн үеийн борлуулалт нь борлуулалт хийх бүртээ өртөг тооцохгүй. Сүүлд нь бөөн дүнгээр тохиргоо бичилтээр нэгтгэж өртөг тооцдог. Өөрөөр хэлбэл борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг(дебет), бараа материалын хасалт(кредит) бичилтүүдийг үүсгэлгүй зөвхөн борлуулалтын орлогын (кредит) бичилтийг үүсгэдэг. Мэдээж харьцсан данс, журнал болон НӨАТ-тай бол НӨАТ-ийн бичилтийн хамт ажил гүйлгээ болно. Өртгийг нэгтгэж хэрхэн тооцох тухай тохиргоо бичилтийн гарын авлагаас харж болно. Мөн уг цонхоор ажил гүйлгээний борлуулалтыг бүртгэж болно.

www.erkhet.biz 35


Бараа материалын дотоод хөдөлгөөнийг хэрхэн бүртгэх тухай дээрхи зургаар харуулав. Бараа материалын дотоод хөдөлгөөн нь байгууллага дотор нэг байршилаас нөгөө байршилруу бараа материал зөөвөрлөх үйл явцыг бүртгэж байгаа юм. Мөн данснаас данс руу шилжүүлэхдээ ашиглана.Үндсэндээ хуучин байршилаас хангамжийн зарлага шинэ байршил дээр орлого болон бүртгэгдэж байгаа бөгөөд энэ нь хоорондоо шууд ажил гүйлгээ болох учир бусад цонхонд сонгодог харилцсан дансыг сонгохгүй.

Ногоон хэсэгт хөдөлгөөний ерөнхий мэдээллийг бүртгэнэ. Харин цэнхэр хэсэгт бараа материалын шилжилт бүрийн мэдээллийг бүртгэнэ. Данс болон байрлал талбарт зарлагадах данс байрлалыг сонгоно. Тоо ширхэгийг оруулахад тухайн данс, байрлалын хослол дээр тухайн бараа материал ямар өртөгтэй болсон байна уг өртгөөр зарлагадана. Харин шилжүүлэх данс, байршил талбарт хүлээн авах данс байршлыг бүртгэнэ. Тооцсон өртгөөр шинэ байршил дээр орлогодоно. Нэг удаагийн дотоод хөдөлгөөнөөр олон нэр төрлийн бараа шилжүүлсэн бол дэд жагсаалтад олон мөр байна.

www.erkhet.biz36

Үндсэн хөрөнгө

Үндсэн хөрөнгө цэсээр ороход сонгогдсон тайлант үед хамаарах нийт үндсэн хөрөнгийн гүйлгээ шүүгдэнэ. Дээд мөрийн талбаруудыг бөглөх замаар нэмэлтээр шүүж харж болно. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах үндсэн хөрөнгийн гүйлгээ цэсийг сунгаж үндсэн хөрөнгийн гүйлгээний жагсаалтын төрлийг солино.

Шинээр үндсэн хөрөнгийн гүйлгээ бүртгэх бол Шинэ товчийг даран, тохирох гүйлгээний төрлийг сонгоно. Үндсэн хөрөнгийн гүйлгээг орлого, актлалт гэсэн 2 төрлийн гүйлгээнд хамааруулан ойлгоно. Үндсэн хөрөнгө хүлээж авсан бол орлого, үндсэн хөрөнгийг данснаас хассан бол актлалт цонхоор бүртгэнэ. Мөн жагсаалтын мөр бүрийн төгсгөлд байрлах засах, устгах, болон хэвлэх товчоор тухайн баримтыг засч, устгахаас гадна холбогдох анхан шатны баримтыг хэвлэж харах боломжтой.

Үндсэн хөрөнгийн жагсаалтад ажил гүйлгээ болж амжаагүй мөр нь улаанаар шүүгдэн харагдана. Үндсэн хөрөнгийн үлдэгдлийг Тайлан - Үндсэн хөрөнгө цэсд хандан, тайлангаар харна.

Үндсэн хөрөнгийн баримтыг ажил гүйлгээ болгох болон гүйлгээний мэдээлэл товч дарах үйлдэл нь Мөнгөн хөрөнгийн гарын авлагатай ижил бүтэцтэй болно.


www.erkhet.biz 37


Үндсэн хөрөнгийн орлогын гүйлгээ хэрхэн бүртгэх тухай дээрхи зургаар харуулав. Цонхны ногоон хэсэгт баримтын мэдээллийг бүртгэнэ. Баримтын мэдээлэлд үндсэн хөрөнгийн нийлүүлэгч, огноо зэргийг тохируулна. Мөн НӨАТ-тай эсэхийг тодорхойлж НӨАТ-н үзүүлэлт сонгоно.

Харин цэнхэр хэсэгт орлогодож буй үндсэн хөрөнгийн мэдээллийг бүртгэнэ. Үндсэн хөрөнгийн ерөнхий ангиллыг сонгож, тухайн үндсэн хөрөнгийн дахин давхардахгүй кодыг, нэрийн хамт бүртгэнэ. Ямар байрлал дээр орлого хүлээн авч байгааг сонгоно. Анхны өртөгт тухайн үндсэн хөрөнгийг ашиглаж эхлэх хүртэлх нийт зардлыг багтааж тооцон бүртгэнэ. Салбар хооронд өмнөх үеийн элэгдэлтэй нь хүлээн авч буй бол хуримтлагдсан элэгдэл талбарыг ашиглаж бүртгэнэ. Мөн үндсэн хөрөнгийн элэгдэж дуусах утгыг үлдэх өртөг талбараар тохируулж бүртгэнэ. Тухайн үндсэн хөрөнгийн нэг жилд элэгдэх хувийг гараас тохируулж бүртгэнэ. Үндсэн хөрөнгийг элэгдлийг тохируулсан хувийн дагуу цаашид байгуулдаг болно. Татварын зориулалтаар хуулийн дагуу хувь хэмжээг оруулбал зохимжтой. Ашиглаж эхлэсэн огноог тохируулна.

Хадгалах товчоор хадгалах ба ажил гүйлгээ болгох төлбөрийн хэрэгсэл нь тодорхой бол харилцсан данс дээр тохируулж хадгална. Нийлмэл гүйлгээ бүртгэх бол харилцсан дансыг сонголгүй хадгалж гүйлгээний мэдээлэл товч даран улмаар шинэ гүйлгээ товчийг ашиглан ажил гүйлгээ болгож бүртгэнэ. Нэг удаагийн баримтаар олон хөрөнгө хүлээж авсан бол хадгалах товч дарах замаар дэд жагсаалтад хөрөнгүүдийг нэмнэ.

www.erkhet.biz38


Үндсэн хөрөнгийн актлалт, худалдан борлуулалт болон бусад зарлагыг хэрхэн бүртгэх тухай дараах зургаар харуулав. Орлогын гүйлгээний цонхны ижил баримтын мэдээлэл үндсэн хөрөнгийн зарлагын мэдээлэл хоёр хэсгээс бүтнэ. Үндсэн хөрөнгийн зарлагын гүйлгээний аль төрөл болохыг харьцсан дансны мэдээллээр ялгана.

Үндсэн хөрөнгийн актлах цонх нь үндсэн хөрөнгийн дансыг анхны өртгөөр, хуримтлагдсан элэгдлийн дансыг нийт хуримтлагдсан элэгдлийн дүнгээр тус тус бууруулж дансны бичилтийг үүсгэдэг. Үүндээр нэмээд олз гарз хүлээн зөвшөөрөх талаар нэмэлт дансны харьцааг хэрэглэгч тохирох журналаар гүйцэтгэнэ.

Зарлагадах үндсэн хөрөнгийн ерөнхий нэр төрлийг сонгоход хамаарал бүхий орлогын эсвэл эхний үлдэгдлээр тодорхойлогдох бодит үндсэн хөрөнгийн жагсаалт холбогдох орлогын гүйлгээ талбарт шүүгдэнэ. Үүнээс зарлагадах үндсэн хөрөнгийг кодоор ялган сонгож зарлагадана. Ингэснээр тухайн үндсэн хөрөнгийн өмнөх үеийн хуримтлагдсан элэгдэл болон бусад мэдээлэл татагдах болно. Хадгалсны дараа гүйлгээний мэдээлэл товч даран дансны харьцаа ерөнхий журналд хэрхэн тусч буй талаарх мэдээллийг харах боломжтой. Нэг баримтаар олон хөрөнгө актлах бол хадгалах товч дарах замаар дэд жагсаалтад хөрөнгүүдийг нэмнэ.

www.erkhet.biz 39


37

www.erkhet.biz40

Орон зай, цаг хугацааны хязгаарлалтгүйгээр нягтлан бодох бүртгэлээ хөтлөх, тайлан гаргах, шинжилгээ хийх

чадамжтай, үргэлж шинэчлэгдэн хөгжих дэвшилтэд технологид суурилсан ЭРХЭТ онлайн санхүүгийн програм

www.erkhet.biz 41

ТОХИРГОО БИЧИЛТ

Тохиргоо бичилтийг тайлант улирлын эцэст зайлшгүй хийх ёстой. Мөн тайлант улирлын дундуур хийж болно. Гэхдээ утга давхардуулж хийвэл тайланд асуудал үүсэх болно. Тайлант үеийн дундуур хийгдсэн тохиргоо бичилтүүдийг тайлант улирлын эцэст устгаад шинээр хийх нь зохимжтой.

Тохиргоо бичилтүүдийг хэрхэн хийх тухай дэд гарчиг бүрт харгалзуулан дэлгэрэнгүй тайлбарласан болно.


www.erkhet.biz42

Гадаад валютын гүйлгээ хийх бүрт албан ханш болон албан бус ханшийн зөрүүгээр хэрэгжсэн ашиг/алдагдал үүсдэг. Харин албан ханшийн хэлбэлзлийн зөрүүгээр буюу ханшийн тэгшитгэлээр хэрэгжээгүй ашиг/алдагдал үүсдэг. Аливаа санхүүгийн тайланг тайлан гаргаж буй өдрийн албан ханшинд тэгшитгэж, тухайн өдрийн төгрөгөн илэрхийллээр тусгаж тайлагнах ёстой байдаг.


Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагддаг. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах “Хаалтын гүйлгээ” холбоосыг сунгаж, “Мөнгөн хөрөнгө ханш тэгшитгэл” гэж сонговол мөнгөн хөрөнгийн ханшийн тэгшитгэл хийгдсэн түүх жагсаалт харагдана. Жагсаалтаас тухайн мөр ханш тэгшитгэлийг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр ханшийн тэгшитгэл бүртгэх бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж “Мөнгөн хөрөнгө ханш тэгшитгэл” гэж сонгоно. Дараагийн зургаар ханшийн тэгшитгэл хийгдэх цонхны тухай тайлбарлана.

Мөнгөн хөрөнгийн ханш тэгшитгэл

www.erkhet.biz 43

Мөнгөн хөрөнгийн ханш тэгшитгэл

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт ханшийн тэгшитгэлийн мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн ханшийн тэгшитгэлээр үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно.

Ерөнхий мэдээлэл хэсэгт хэдний байдлаар ханш тэгшитгэж байгааг огноо сонгож бүртгэнэ. Мөн тэгшитгэх гадаад валютыг мөнгөн тэмдэгт талбарт сонгоно. Мөнгөн тэмдэгт болон огноо сонгогдоход тухайн өдрийн тухайн валютын Төв банкнаас зарласан албан ханш дуудагдана. Мөн цонхны доорх дэд жагсаалтад тухайн валютын тэгшитгэгдэх гүйлгээнүүд жагсаж харагдана. Бүгдийг сонгох сонголтыг ашиглан бүх мөрийг сонгоно. Тухайн ханшийн тэгшитгэлийг бүртгэх явцад олз үүсэх гарз үүсэхээс хамаарч сонгосон олзын болон гарзын данснуудын тохирох дансыг ашиглаж, гүйлгээ үүсгэдэг. Олзын болон гарзын дансыг сонгохдоо гадаад валютын хэрэгжээгүй ашиг алдагдлын дансдыг сонгох ёстой. Ингээд хадгалах товч дарснаар ханшийн тэгшитгэл хийгдэж гүйлгээний мэдээлэл хэсэг идэвхижинэ.

www.erkhet.biz44

Гадаад валютын гүйлгээ хийх бүрт албан ханш болон албан бус ханшийн зөрүүгээр хэрэгжсэн ашиг/алдагдал үүсдэг. Харин албан ханшийн хэлбэлзлийн зөрүүгээр буюу ханшийн тэгшитгэлээр хэрэгжээгүй ашиг/алдагдал үүсдэг. Аливаа санхүүгийн тайланг тайлан гаргаж буй өдрийн албан ханшинд тэгшитгэж тухайн өдрийн төгрөгөн илэрхийллээр тусгаж тайлагнах ёстой байдаг. Мөн гадаад валютын тооцоог төгрөгөөр хаах тохиолдолд тооцоо хаагдах огноогоор ханшийг тэгшитгэх ёстой. Энэ үед хэрэгжээгүй ашиг алдагдлын данс сонгож хэрэгжээгүй ашиг/алдагдлаар хүлээн зөвшөөрөх ёстой.


Тохиргоо бичилт цэсд хандахад эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагдана. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах “Хаалтын гүйлгээ” холбоосыг сунгаж, “Тооцооны ханш тэгшитгэл” гэж сонговол тооцооны ханшийн тэгшитгэл хийгдсэн түүх жагсаалт харагдана. Жагсаалтаас тухайн мөр ханшийг тэгшитгэлийг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр ханшийн тэгшитгэл бүртгэх бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж “Тооцооны ханш тэгшитгэл” гэж сонгоно. Дараагийн зургаар ханшийн тэгшитгэл хийгдэх цонхны тухай тайлбарлана.

Тооцооны ханшийн тэгшитгэл

www.erkhet.biz 45

Тооцооны ханшийн тэгшитгэл

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт ханшийн тэгшитгэлийн мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн ханшийн тэгшитгэлээр үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно.

Ерөнхий мэдээлэл хэсэгт хэдний байдлаар ханш тэгшитгэж байгааг огноо сонгож бүртгэнэ. Мөн тэгшитгэх гадаад валютыг мөнгөн тэмдэгт талбарт сонгоно. Мөнгөн тэмдэгт болон огноо сонгогдоход тухайн өдрийн тухайн валютын Төв банкнаас зарласан албан ханш дуудагдана. Мөн цонхны доорх дэд жагсаалтад тухайн валютын тэгшитгэгдэх гүйлгээнүүд жагсаж харагдана. Жагсаалтаас харилцагчаар давхар шүүж харах бол харилцагч талбарыг сонгоно. Өөрөөр хэлбэл харилцагч талбарыг бөглөхгүй бол нийт тооцооны үлдэгдэл дэд жагсаалтад харагдана. Харилцагч талбарыг бөглөсөн бол сонгосон харилцагчийн тооцооны үлдэгдэл дэд жагсаалтад харагдана.

Бүгдийг сонгох сонголтыг ашиглан бүх мөрийг сонгоно. Тухайн ханшийн тэгшитгэлийг бүртгэх явцад олз үүсэх гарз үүсэхээс хамаарч сонгосон олзын болон гарзын дансдын тохирох дансыг ашиглаж гүйлгээ үүсгэдэг. Олзын болон гарзын дансыг сонгохдоо гадаад валютын- хэрэгжээгүй ашиг алдагдлын дансдыг сонгох ёстой. Ингээд хадгалах товч дарснаар ханшийн тэгшитгэл хийгдэж гүйлгээний мэдээлэл хэсэг идэвхижинэ.

www.erkhet.biz46

Хамгийн их тохиолддог давхар тооцоо нь Татварын алба харилцагч дээр НӨАТ-н авлага болон НӨАТ-н өглөг үүсдэг. НӨАТ-н авлага, өглөгийн тооцоо нь байгууллагын бусад тохиргоонд тохируулсан харилцагч дээр НӨАТ-н авлага, өглөгөөр тохируулсан дансанд автоматаар давхар үүсдэг. Авлага, өглөгийн тооцоог хаалгүй тайлан гаргавал тайлангийн татварын авлагатай мөн татварын өглөгтэй зохимжгүй тайлан гардаг болно.


Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагддаг. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах “Хаалтын гүйлгээ” холбоосыг сунгаж, “Авлага өглөгийн хаалт” гэж сонговол авлага өглөгийн хаалт хийгдсэн түүх жагсаалт харагдана. Жагсаалтаас тухайн мөр авлага өглөгийн хаалтыг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр авлага өглөгийн хаалт бүртгэх бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж “Авлага өглөгийн хаалт” гэж сонгоно. Дараагийн зургаар авлага өглөгийн хаалт хийгдэх цонхны тухай тайлбарлана.

Авлага өглөгийн хаалт

www.erkhet.biz 47

Авлага өглөгийн хаалт

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт авлага, өглөгийн хаалт хийх мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн авлага, өглөгийн хаалтаар үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно. Хаалтын гүйлгээг хэдний өдрөөр хийгдэхийг огноо сонгож тохируулна. Давхар тооцоот харилцагчийг сонгоно. Тооцоо давхар үүссэн авлагын болон өглөгийн дансдыг тус тус сонгоно.

Сонгосон харилцагчийн хувьд сонгосон огнооноос урагш, сонгосон дансан дээр давхар тооцоо үүссэн эсэхээс хамаарч гүйлгээ хийгдэнэ. Хэрэв давхар тооцоо үүсээгүй бол хадгалах товч дарахад “Хийгдэх боломжгүй” гэсэн санамж гарна. Санамж гараагүй “Амжилттай хадгалагдлаа” гэвэл хаалт хийгдэнэ. Мөн гүйлгээний мэдээлэл табаар орж ямар дүнгээр хэрхэн хаагдсан тухай мэдээллийг харж болно.

www.erkhet.biz48

Өртөг тооцолт бүртгэх явцдаа бараа материалын бүлэг болон бараа материалын нэр төрөл хоёрын аль нэгийг сонгох ёстой. Бараа материалын бүлэг сонговол сонгогдсон төрлийн бүх бараа материалын хувьд өртөг тооцогдоно. Харин бараа материалын нэр төрөл сонговол зөвхөн сонгогдсон бараа материалын өртөг тооцогдоно.


Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагддаг. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах “Хаалтын гүйлгээ” холбоосыг сунгаж, “Бараа материал өртөг тооцолт” гэж сонговол бараа материалын өртөг тооцсон түүх жагсаалт харагдана. Жагсаалтаас тухайн мөр өртөг тооцолтыг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр өртөг тооцох бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж Бараа материал өртөг тооцолт гэж сонгоно. Дараагийн зургаар өртөг тооцох цонхны тухай тайлбарлана.

Мөн цэнхэр өнгө бүхий өртөг зүгшрүүлэх товч байдаг. Уг товч нь барааны өртөгийн тооцоо алдагдсан үед зөв болгох зориулалттай. Өртөг зүгшрүүлэх товчийг дарахад шүүлтүүр цонх гарах ба тухайн цонхыг тохирох утгаар бөглөж, зүгшрүүлэх товч дарснаар тооцоо зөв болно.

Бараа материалын өртөг тооцолт

www.erkhet.biz 49

Бараа материалын өртөг тооцолт

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт өртөг тооцолтын мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн ханшийн тэгшитгэлээр үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно.

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт эхлэх огноо хүртэлх огноог тохируулахад нийт цаг үеийн борлуулалтаас тухайн мөчлөгт хамаарах цаг үеийн борлуулалтууд шүүгдэнэ. Энэ дээр бараа материалын бүлэг сонговол шүүгдсэн цаг үеийн борлуулалтаас сонгосон бараа материалын бүлэгт хамаарах бараа материалуудын борлуулалтууд давхар шүүгдэнэ. Харин бараа материалын нэр төрөл сонговол хоёр огнооны завсраар шүүгдсэн цаг үеийн борлуулалтуудаас зөвхөн сонгосон бараа материалын борлуулалтуудыг давхар шүүнэ. Бараа материалын бүлэг болон нэр төрөл давхар сонгогдсон бол бүлгийн дагуу буюу нэр төрлийг сонгогдсонд тооцолгүй шүүдэг болно.

Эцэст нь бараа материалын өртөг тооцох дансыг сонгож тохируулна. Хадгалах товч дарахад бараа материалын нэр төрлөөр эсвэл бараа материалын бүлгээр шүүгдсэн борлуулалтуудын хувьд нийт дүнгээр өртгийг тооцоолно. Гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс өртгийн дансны харьцаа дүнг харж болно.

www.erkhet.biz50

Элэгдлийн зардал дансанд: Энгийн үйл ажиллагаанд ашигладаг үндсэн хөрөнгө бол элэгдлийн зардлын данс сонгоно. Харин үйлдвэрийн цех дээр ашиглагддаг үндсэн хөрөнгө бол “Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардал” дансыг сонговол тохиромжтой. Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийг татварын зорилгоор буюу шулуун шугамын аргыг ашиглаж элэгдэл тооцдог болно.


Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагддаг. Жагсаалтын зүүн дээд хэсэгт байрлах “Хаалтын гүйлгээ” холбоосыг сунгаж “Үндсэн хөрөнгө элэгдэл тооцох” гэж сонговол үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулсан түүх жагсаалт харагдана. Жагсаалтаас тухайн мөр элэгдлийг засах болон устгах бол тухайн мөрийн төгсгөлд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулах бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж “Үндсэн хөрөнгө элэгдэл тооцох” гэж сонгоно. Дараагийн зургаар үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулах цонхны тухай тайлбарлана.

Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулах

www.erkhet.biz 51

Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл байгуулах

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт үндсэн хөрөнгийн элэгдэлтэй холбоотой мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн элэгдэл байгуулалтаар үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно. Үндсэн данс талбарт үндсэн хөрөнгийн дансыг сонгоно. Уг данс сонгоход дээрхи дэд жагсаалтад тухайн үндсэн хөрөнгийн дансанд хамаарах үндсэн хөрөнгүүд код бүрээр жагсан харагдана. Тухайн жагсаалтаас элэгдэл тооцох үндсэн хөрөнгийг сонгоно. Элэгдлийн зардлын данс талбарт элэгдэл тооцсоноор үүсэх дансны бичилтүүдийн дебет талын дансыг сонгоно. Тайлбар хэсэгт тухайн элэгдэлтэй холбоотой нэмэлт тайлбар байвал бичнэ. Дээрхи дэд жагсаалтаас зөвхөн сонгосон хөрөнгүүдийн элэгдлийг сонгосон хоёр огнооны хоорондох хугацааны дагуу тооцно. Хадгалах товч дарж, гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тооцсон дүнг харж болно.

Жишээлбэл хоёрдугаар улирлын элэгдлийг байгуулах бол эхлэх огноо - 2014/04/01, хүртэлх огноо - 2014/06/30 гэж сонгоно.

www.erkhet.biz52

Улирлын эцэст хаалтын гүйлгээг заавал хийх ёстой. Мөн орлогын дэлгэрэнгүй тайлан, ААНОАТ-н тайлангууд нь хаалтын гүйлгээ хийгдээгүй үед хоосон гардаг.


Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд хаалтын бичилтийн жагсаалт харагддаг. Хэрэв жагсаалт солигдсон бол зүүн дээд хэсгийн суман дээр дарж сунган, хаалтын бичилт гэж сонгон жагсаалт руу буцна. Жагсаалтаас тухайн мөр хаалтын бичилтийг засах болон устгах бол тухайн мөрийн эхэнд байх холбоосыг ашиглана. Шинээр хаалтын бичилт бүртгэх бол жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж “Хаалтын бичилт” гэж сонгоно. Дараагийн зургаар хаалтын бичилт хийгдэх цонхны тухай тайлбарлана.

Хаалтын бичилт хийх

www.erkhet.biz 53

Хаалтын бичилт хийх

Ерөнхий мэдээлэл таб хэсэгт хаалтын бичилтийн мэдээллийг бүртгэж тохируулж хадгална. Харин гүйлгээний мэдээлэл таб хэсгээс тухайн хаалтын бичилтээр үүссэн дансны бичилтийг ерөнхий журналд хэрхэн тусах, дансдын харьцаа болон дүнг харж болно.

Ерөнхий мэдээлэл хэсэгт хэдний байдлаар хаалт хийх гэж байгааг огноо сонгож бүртгэнэ. Хэлтэс тасаг сонгоход дээрхи дэд жагсаалтад сонгосон хэлтэс тасагт хамаарах, сонгосон огнооноос урагших үлдэгдэлтэй буюу хаагдах боломжит данснууд жагсаалтад шүүгдэж харагдана. Жагсаалтаас бүгдийг сонгох сонголтоор бүх мөрийг сонгоно. Кредит үлдэгдэлтэй данснуудын хувьд үлдэгдэл хасах утгатай харагддаг.

Ногооноор хүрээлсэн талбаруудад тохирох данснуудыг тус тус сонгож тохируулна. Ингээд “хадгалах” товч дарснаар ашигтай, алдагдалтай ажилласнаас хамаарч тохирох дансны бичилтүүд, ажил гүйлгээнүүд үүснэ. Мөн гүйлгээний мэдээлэл таб хэсэг идэвхижнэ.

“ОЗИД хаахгүй үлдээнэ” гэсэн сонголтыг тэмдэглэвэл бүх түр данснуудыг ОЗИД хаана. Харин тэмдэглээгүй бол дээрхи үйлдлийг гүйцэтгэхээс гадна ОЗИД-г хааж, хуримтлагдсан ашиг, алдагдлыг ААРОАТ тооцно.

www.erkhet.biz54

Та санхүүгийн болон татварын бүх төрлийн тайлангаа цаг алдалгүй гаргах боломжтой

бөгөөд Excel, PDF гэх мэт хүссэн файлруугаа хөрвүүлж болно.

www.erkhet.biz 55

www.erkhet.biz56

Цалин шинээр нэмэхэд эхлээд дээрхи зураг бүхий тухайн цалингийн тохиргоог тохируулдаг. Жижиг асуултын тэмдэг дарж талбар бүрийн тайлбарыг уншина. Он сарыг оруулахаас гадна тухайн сард мөрдөгдөх хуулийн заалтыг тусгадаг.

Цалингийн тооцоо

Цалин цэсээр орж цалин бодогдсон түүхийг харуулсан жагсаалт руу очно. Жагсаалтаас тухайн мөр цалингийн тооцоог доорх зааврын дагуу удирдана.

Тооцоо - Үндсэн цалинг тооцож, бусад олговор, нэмэгдэл зэргийг нэмэхээс гадна албан суутгал(НДШ, татвар)-г тоолж хасна. Эцэст нь тохирох журналын бичилтүүдийг хийнэ. Өөрөөр хэлбэл тухайн тооцооны дэлгэрэнгүйг харна. XML татах - Тухайн цалингийн тооцооны мэдээллийг Нийгмийн даатгалын сайтанд импортлох мэдээллийг татаж авна. Устгах - Тухан цалингийн тооцоог устгах холбоос.

Шинээр цалингийн тооцоо үүсгэх бол “Шинэ цалингийн тооцоо” үүсгэх товчийг ашиглана.

Цалингийн тооцоог хэрхэн хийх тухай дараах зургуудаас харна уу. Цалингийн тооцоог Үндсэн цалин, Олговор, Нэмэгдэл, Албан татвар гэсэн таб хэсгүүдэд хувааж үзнэ. Хэсэг бүрт цалин тооцох ажилтнуудаар мөрүүд, цалингийн үзүүлэлтүүдээр баганууд тодорхойлогдоно. Эдгээр таб хэсгүүдтэй тус тус хэрхэн ажиллах тухай дараа дараагийн зургуудаар авч үзье.

www.erkhet.biz 57


Таб хэсэг бүрт харагдах талбарууд:

Үндсэн цалин - Үндсэн цалингийн тооцоог хийх талбарууд:

Овог нэр - Ажилтны овог нэрОТЦ (Олгохоор тооцсон цалин) - Бүх таб хэсгээс тооцогдсон дүнУрьдчилгаа цалин - Урьдчилгаа цалинг бодоход уг талбарт бөглөнө. Ажилтны мэдээлэл дээр урьдчилгааг тохируулсан байдаг. Урьдчилгааны журналын бичилтийг баруун дээр байрлах гүйлгээ товчноос урьдчилгаа гүйлгээ товчийг ашиглана.Гарт олгох - ОТЦ-гаас татвар, НДШ-ийг суутгаад урьдчилгаа дүн байвал хасаад гарт олгох цалин

Үндсэн цалин - Ажилтан бүртгэхдээ тохируулсан үндсэн цалин дуудагдана. Тухай бүртээ засаж болно. Магадгүй үндсэн цалин тодорхойгүй бол 0-р бүртгэж болно.Гүйцэтгэвэл зохих - Цагаар, хоногоор эсвэл нарядаар аль ч тохиолдлоор цалинг тооцоолж болно. Уг талбарт ажлын нормыг хүссэн нэгжээр үнэлж бичнэ.Гүйцэтгэсэн - Гүйцэтгэвэл зохих талбарт өмнөх багана буюу нормд тодорхойлсон нэгжээр гүйцэтгэлийг үнэлэж бичнэ. Жишээлбэл сард 160 цаг ажиллах ёстойг гүйцэтгэвэл зохих дээр тохируулан бүртгээд тухайн хүн тухайн сард 170 сар ажилласан бол уг талбарт 170 гэж бүртгэнэ.Нэгж үнэлгээ - Үндсэн цалин тодорхой бол гүйцэтгэвэл зохих(норм)-д харьцуулагдан тооцогдоно. Харин үндсэн цалин 0 бол нэгж үнэлгээг гараас бөглөнө. Ингэхдээ гүйцэтгэвэл зохих талбарт бөглөсөн утгын нэгжийн үнэлгээг бичнэ. Жишээлбэл цагаар бол нэг цагийн үнэлгээ, хоногоор бол нэг хоногийн цалин, нарядаар бол нэгж ажлын үнэлгээг бүртгэнэ.Бодогдох үндсэн - Гүйцэтгэвэл зохих норм болон гүйцэтгэсэн үнэлгээ болон нэгж үнэлгээнээс хамаарч бодогдох үндсэн цалин тодорхойлогдоно.Илүү гүйцэтгэл - Нормоос давуу биелэлттэй бол уг талбарт дүн татагдана. Уг дүн дээр хоёр дарж илүү биелэлтийг амралтын өдөр эсвэл баярын өдөр гүйцэтгэснээс хамаарч тохирох хувиар ахиулж тооцно.Амралтын өдрөөр - Илүү гүйцэтгэлийн туслах хэлбэр болно. Илүү гүйцэтгэлийг амралтын өдөр гүйцэтгэсэн (ажилласан) бол хоёр даран дуудагдах цонхоор тооцогдоно.Баярын өдрөөр - Илүү гүйцэтгэлийн туслах хэлбэр болно. Илүү гүйцэтгэлийг баярын өдөр гүйцэтгэсэн (ажилласан) бол хоёр даран дуудагдах цонхоор тооцогдоно.

www.erkhet.biz58

Цалингийн тооцоонд хамаарах ажилтанг “Лавлах - Цалин” гэсэн цэсээр орж бүртгэнэ. Мөн ажилтантай холбоотой бусад лавлах мэдээлэл болон гүйлгээний тохиргоог тохируулна. Цалингийн тооцоо болон гүйлгээ нь “Лавлах - Цалин” цэсэнд тохируулснаар гүйцэтгэдэг болно. Тохиргоог шинэчилсэн бол цалингийн гүйлгээний цонхонд байх “Тохиргоо шинэчлэх” товчийг ашиглана.

Урьдчилгаа цалинг тооцохдоо урьдчилгаа баганын дүнгээр тооцдог.


Тохиргоо шинэчлэснээс өмнөх саруудын цалин өмнөх тохиргоогоор хадгалагсдан байдаг. Тухайн цалин бодолт анх үүсэхдээ бүх тохиргоог тухайн үеийнхээр татаж авдаг. Тухайн цалин бодолтод хамааралтай тохиргоо шинэчилж, өөрчилсөн бол тохиргоо шинэчлэх товчийг ашиглан шинээр өөрчилсөн тохиргоог тухайн цалин бодолтод зөвөөр нөлөөлүүлнэ.

Тухайн ажилтан тухайн сарын цалин бодолтод оролцох ёсгүй боловч жагсаалтад туссан бол ажилтан бүрийн урд байрлах устгах холбоосоор жагсаалтаас хасна. Мөн шинээр нэмэгдсэн ажилтан тухайн сарын цалин бодолтод дуудагдаагүй бол “Ажилтан дуудах” товчийг ашиглаж жагсаалтад нэмнэ.

Цалин бодолттой холбоотой гүйлгээний мэдээллийг “Гүйлгээ” товчийг ашиглан удирдана.


www.erkhet.biz 59


Олговор - Үндсэн цалин дээр нэмэлт олговортой ажилчдын олговрын тооцоог хийх талбарууд:

Цалингийн нэмэгдлүүдийг тохирох баганад шивж, дүнг бүртгэнэ.

Аливаа олговор нь үндсэн цалин дээр нэмэгдэж “Олгохоор тооцсон цалин”-д нөлөөлнө. Мөн даатгуулагчийн төрөл нь олговор төрөл бол үндсэн цалингийн тооцоо хийх шаардлагагүй зөвхөн олговруудын нийлбэрээр тооцогддог.

Амралтын мөнгө - Тухайн сард амралтаа авсан ажилчдын амралтын мөнгийг тооцно. Талбар дээр хоёр дарж дуудагдсан цонхонд тохирох мэдээллийг бөглөж, тооцоог хийнэ.Жирэмсний мөнгө - Тухайн сард дикретээ авсан ажилчдын олговрыг тооцно. Талбар дээр хоёр дарж дуудагдсан цонхонд тохирох мэдээллийг бөглөж, тооцоог хийнэ.Актны мөнгө - Тухайн сард өвчтөй байсан ажилчдын листний мөнгийг гараас оруулж бүртгэнэ. Жич: листний мөнгийг ажилтанд олгох дүнгээр бичнэ. Нийгмийн даатгалаас хүлээн авах, авсан дүнгээ журналын бичилтээр тусад нь бүртгэнэ.Сул зогсолтын мөнгө - Сул зогсолтын нэмэлт олговор байвал шивж бүртгэнэ.

www.erkhet.biz60

Албан татвар - Цалингийн албан суутгалын тооцоог хийх талбарууд

Цалин тооцоолж дууссаны дараа гүйлгээ хийх товчоор холбогдох журналын бичилтүүдийг бүртгэнэ. Хийгдсэн гүйлгээг устгах бол гүйлгээ устгах товчийг ашиглана. Хийгдсэн гүйлгээг харахдаа “Ажил гүйлгээнүүд” холбоосыг ашиглана. Мөн урьдчилгаа цалингийн гүйлгээ хийх бол “Урьдчилгаа гүйлгээ” хийх товчийг, устгах бол “Урьдчилгаа гүйлгээ устгах” товчийг ашиглана. Харин таны тохируулсан цалингийн тохиргоонууд тухайн тооцоонд шинэчлэгдэхгүй бол “Тохиргоо шинэчлэх” товчийг ашиглана. Буцах холбоосоор цалингийн жагсаалтруу буцдаг.


ЭМД НДШ ажил олгогчоос - Ажил олгогчоос олгодог НДШ-ийн дүн “Олгохоор тооцсон цалин”-гаас автоматаар бодогдоно. Хувь хэмжээг тухайн ажилтны даатгуулагчийн төрөл дээр тохируулна.ЭМД НДШ даатгуулагчаас - Ажилтны цалингаас суутгаж авах НДШ-ийн дүн “Олгохоор тооцсон цалин”-гаас автоматаар бодогдоно. Хувь хэмжээг тухайн ажилтны даатгуулагчийн төрөл дээр тохируулдаг.ХХОАТ - Ажилтны цалингаас суутгаж авах “Татварын дүн” олгохоор тооцсон цалингаас автоматаар бодогдоно. Цалингийн тооцоо үүсгэхэд тохируулсан хувиар тооцно.Суутгал - Албан суутгалаас гадна байгууллагын хүрээнд хамаарах суутгалын дүнг гараас бүртгэнэ. Жишээлбэл фондны мөнгө эсвэл ажилтнаас авах авлагын буурах дүнг бүртгэж болно.Хязгаар - Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс арав дахин илүү дүнгээс хэтэрсэн хэмжээний цалин авдаг ажилчдын хувьд даатгуулагчаас суутгаж авах дүнг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр суутгадаг. Уг тохиргоог хязгаар тэмдэглэгээг сонгосноор тооцоолдог. Зарим тохиолдолд уг дүнд хүрээгүй цалин авдаг ч амралтын мөнгө зэрэг олговрын нийлбэр дүнгээр хэтэрсэн бол хязгаар бодох шаардлагагүй байдаг тул цалин бодогчийн сонголтоор зохицуулна.Хөнгөлөлт - Татварын хуулиар ажилтны ХХОАТ-н дүнд хөнгөлөлт үзүүлдэг. Уг дүнг даатгуулагчийн төрөл дээр тохируулдаг.Ногдох татвар - ХХОАТ-н дүнгээс хөнгөлөлтийг хассан буюу ногдох татварын дүн автоматаар тооцогдоно.Гарт олгох - Олгохоор тооцсон цалингаас суутгал татварын дүнг хасч мөн урьдчилгаа цалин хадгалагдсан бол хасч үндсэн цалингаас гарт олгохыг тооцно. Уг талбар нь таб хэсэг бүрт харагдаж байдаг талбар.

www.erkhet.biz 61


Гүйлгээ - Сүүлийн гүйлгээ хийх товч дарахад дээрхи зураг бүхий цонх дуудагддаг. Уг цонхонд гүйлгээг хийгдэх огноог бүртгэнэ. Мөн олгосон эсэх сонголтыг “тийм” гэж сонговол цалингийн тооцоог үүсгээд, үүссэн тооцоог хааж мөнгөн зарлагын гүйлгээ бүгд шивэгдэнэ. Харин “үгүй” гэж сонговол зөвхөн цалингийн тооцоо үүснэ. Мөнгөн зарлага шивэгдэхгүй. Хадгалах товчоор баталгаажин, гүйлгээ бүртгэгдэнэ.

Урьдчилгаа гүйлгээний хувьд зөвхөн гүйлгээ хийгдэх огноог тохируулдаг.

Цалингийн тооцоонд хамаарах ажилтанг “Лавлах - Цалин” гэсэн цэсээр орж бүртгэнэ. Мөн ажилтантай холбоотой бусад лавлах мэдээлэл болон гүйлгээний тохиргоог тохируулна. Цалингийн тооцоо болон гүйлгээ нь “Лавлах - Цалин” цэсэд тохируулснаар гүйцэтгэдэг болно. Тохиргоог шинэчилсэн бол цалингийн гүйлгээний цонхонд байх “Тохиргоо шинэчлэх” товчийг ашиглана.

Урьдчилгаа цалинг тооцохдоо урьдчилгаа баганын дүнгээр тооцдог.


www.erkhet.biz62

Тайлан цэсэд хандан, нийт тайлангуудын жагсаалтруу очно. Програмаас тооцож гарах бүхий л тайлангууд энд байрлана. Ингэхдээ Журналын, Санхүүгийн, Татварын, Цалингийн гэсэн байдлаар ангилагдан харагдана.

Тайлан

Тухайн тайланг авахын тулд нэрэн дээр дарж, гарч ирсэн цонхонд шүүлтийн нөхцлүүдийг бөглөж, тайлан авах товчийг ашиглан тайланг өөр таб дээр нээн харна.

Тайланг excel болон pdf програмуудруу хөрвүүлж авч болох бөгөөд шууд хэвлэж авсан ч болно.

Журнал - Дотоодын хэрэгцээнд зориулсан тайлангуудСанхүү - Санхүүгийн үндсэн дөрвөн тайлан нүүрийн хамт хэвлэгдэнэТатвар - Татварын албанд зориулагдсан тайлангуудЦалин - Цалингийн тооцооноос үүдэн гарах тайлангууд

www.erkhet.biz 63

Тайлан

Ардаа араан дүрслэл бүхий холбоостой тайлангуудын хувьд динамик бүтэцтэй тайлангууд юм. Уг тайлангуудыг тухай бүр холбоосоор орж засаж, устгаж мөрүүд болон багануудыг тохируулж болдогоороо онцлог юм.

Мөр бүр дээр дансны нэгдсэн төлөвлөгөөнөөс харгалзуулан тохируулсан томъёо харгалзааг хадгалсан байдаг. Магадгүй та өөрийн байгууллагын шаардлагаас хамааран өөрчилж болно.

Мөн танай байгууллага тайлант жилийн дундаас эхний үлдэгдэл бүртгэн гүйлгээ бүртгэсэн бол тайлангийн холбооснуудаас “Оны эхний үлдэгдэл” гэсэн холбоосыг ашиглан тухайн тайланг өссөнөөр тайлагнах боломжтой. Оны эхний үлдэгдэл холбоосыг дарснаар тайлангийн загвар бүхий бүртгэлийн цонх дуудагдана. Уг цонхонд тухайн жилийн өмнөх үеийн тайланг дүн бүрчлэн шивж оруулна. Ингэснээр тухайн тайлан өссөн дүнгээр тайлагнана.

www.erkhet.biz64

Ярилцлага

ТАНАЙ БАЙГУУЛЛАГА ЖИЖИГ, ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ДЭМЖИН АЖИЛЛАЖ БАЙГАА ГЭСЭН. ЭНЭ ТАЛААРАА ТОДОРХОЙ ТАЙЛБАРЛАХГҮЙ ЮУ?

Монгол улсын жижиг, дунд бизнесүүдийг нягтлан бодох бүртгэлийн аргаар чадавхижуулах зорилготой ажиллаж байна. Энэ нь тайлан балансаа богино хугацаанд хялбар аргаар гаргах, ашиг орлогоо бодитоор дүгнэн бизнесээ урт хугацаанд амжилттай удирдахад дэмжлэг үзүүлэхийг хэлж байгаа юм. Жижиг дунд бизнесийн байгууллагууд улс орны эдийн засгийн хөгжлийн гол хүчин зүйл нь шүү дээ. Гэтэл судалгаагаар жил бүр шинээр бизнес эрхлэгчдийн 50-иас дээш хувь нь дампуурдаг. Үүний үндсэн 10 шалтгааны гурав нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлтэй холбоотой байдаг. Өмнө нь жижиг дунд үйлдвэрлэлийнхэн тус тусдаа үйл ажиллагаагаа явуулдаг байсан. Тэр байгууллагуудад тодорхой эрх ашгийн хүрээнд нэгдээд үйл ажиллагаа хөгжүүлэхийг л бид санаачилсан юм.

САНХҮҮГИЙН ПРОГРАМ ҮНЭ ТӨЛБӨРГҮЙ БОЛСОН НЬ ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРҮҮДЭД АШИГТАЙ

Нью Медиа Группын Гүйцэтгэх ЗахиралБ. Наран

www.erkhet.biz 65

Ярилцлага

БАЙГУУЛЛАГУУД САНХҮҮГИЙН ЯМАР ГУРВАН ШАЛТГААНААС БОЛЖ ДАМПУУРДАГ ЮМ БЭ?

Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн дампуурлын шалтгаан нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлтэй зайлшгүй холбоотой байдаг. Жишээ нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн мэдлэг сул, сахилга байхгүйгээс болох нь бий. Тэд мөнгөө яаж зарцуулахаа мэддэггүй. Хувийн мөнгө, байгууллагын данс хоорондоо холилдсон байх жишээтэй. Мөн санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн залгамж халаа байхгүй буюу жижиг, дунд үйлдвэрүүд орон тоонынягтлан бодогч авч ажиллуулдаггүй. Тэд падаан, баримтуудаа цуглуулаал яваад байдаг. Тэгээд сарын эцэст хүн гүйгаад тайлан балансаа гаргуулчихдаг. Залгамж халаа гэдэг чанар нь нэг нягтлан байгаад сэтгэлтэй ажиллавал бүх юм цэгцтэй болно. Дараа дараагийн нягтлан ирээд харсан ч тэр нь ойлгомжтой байдаг. Ийм л зүйлүүдээс болоод дампуурдаг.

САНХҮҮГИЙН ҮНЭГҮЙ ПРОГРАМ САНХҮҮЧДИЙН АЖЛЫГ ХЭРХЭН ХӨНГӨВЧЛӨХ ВЭ?

Нягтлан бодох бүртгэлийн ажил нягт нямбай байдал, тэвчээр шаардсан ажил. Наашаа цаашаа юмаа цуглуулна. Тоо баримтаа тааруулна гээд маш их механик ажил шаарддаг. Гараар тайлангаа гаргадаг хүмүүс олон байдаг. Мөн эксэл дээр гаргадаг. Эхний үлдэгдлээ оруулахад цааснаас дахиад л хуулж бичиж хоёр дахь улирлаа оруулдаг. Програм дээр бол шууд л үргэлжлүүлээд хөтлөөд явчихаар нэг хоёрдугаар улирал нь нэмж хасагдаад алдагдалтай байна, ашигтай байна гээд тэр бүгд нь бодогдоод гарчихдаг. Програмын гол зорилго хүний цагийг хэмнэж, ажлын бүтээмжийг нэмэгдүүлэх юм. Програм хангамжийг сайн ашиглахад механик ажлыг ойролцоогоор 40 орчим хувь хэмнэж чаддаг. Гараараа бичих бүх гүйлгээний утга програмд орчихсон байна гэсэн үг. Програмаар бодуулаад, хэвлээд, гарын үсэг зураад тамга дарна гэсэн үг. Энэ их том дэвшил. Энэ дэвшлийг сайн ойлгох хэрэгтэй.

ЭНЭ ҮНЭГҮЙ ПРОГРАМЫГ ТАНЬ ЯАЖ ХЭРЭГЛЭХ ВЭ?

www.erkhet.biz цахим хуудсанд нэвтрэн, баруун дээд хэсэгт байрлах бүртгүүлэх товчийг дарж, имэйл хаягаараа бүртгүүлснээр та нэвтрэх эрхтэй болно. Нэвтрэх эрхтэй хэрэглэгч бүр ЭРХЭТ программыг төлбөргүй ашиглах боломжтой.

ТАНАЙ ПРОГРАММ БУСАД ПРОГРАМААС ЮУГААРАА ДАВУУ ТАЛТАЙ ВЭ?

Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт гэж байдаг. Бид энэ стандартыг мөрддөг. Програм маань загварын хувьд өөрөөр харагдаж болно. Бараа материал, мөнгөн хөрөнгө, өглөг авлагыг ингэж бүртгэнэ гэсэн стандарттай. Бид түүнийг өөрчлөөгүй. Монгол улсад санхүүгийн програмыг зөвхөн Сангийн Яамнаас зөвшөөрөл авч гаргадаг. Бид зөвшөөрлөө 2013 он авсан. Та өөрийн компаний хэрэгцээ, шаардлага, онцлогт тохируулж хэдэн ч нягтлан бодогч ажиллах эрхийг нээж болох бөгөөд мэргэжилтэн болгоны ажил үүргээс хамааран тэдний хандах эрхийг хязгаарлах, нэмэх зэргээр нарийвчлан тохируулах боломжтой.

www.erkhet.biz66

Найдвартай байдал

ҮҮЛЭН ТЕХНОЛОГИД СУУРИЛСАН ШИЙДЭЛ

ҮҮлэн технологид суурилсан тул орон зай, цаг хугацааны хязгаарлалтгҮйгээр хҮссэн газраасаа онлайн орчинд програм суулгахгҮйгээр шууд ашиглах боломжтой.

САНХҮҮ БҮРТГЭЛИЙН НАЙДВАРТАЙ АЖИЛЛАГАА

нбб олон улсын стандарт болон монгол улсын хууль, татварын орчинд зөв зохицон бҮртгэл хөтлөх, тайлан гаргах, шинжилгээ хийх боломжтой.

БАЙНГЫН ХӨГЖҮҮЛЭЛТ САЙЖРУУЛАЛТ

програмд хийсэн шинэчлэлт, сайжруулалт, өөрчлөлт, алдаа доголдлыг засварлах ажиллагаа нь хэрэглэгчид нөлөөлөхгҮйгээр тогтмол хийгддэг.

МЭДЭЭЛЛИЙН НУУЦЛАЛ, ХАМГААЛАЛТЫН ШИЙДЭЛ

нягтлан бодох бҮртгэлийн мэдээлэл жилийн турш цахим орчинд нууцлалын өндөр баталгаатайгаар давхар хадгалагддаг тул таны компьютер эвдэрсэн, алдагдсан, давагдашгҮй хҮчин зҮйл тулгарсан тохиолдолд ч Үйл ажиллагааны доголдол гарахгҮй.

ПРОГРАМ АШИГЛАХ САНХҮҮЧДИЙН ТООГ ХЯЗГААРЛАХГҮЙ

та өөрийн байгууллагын хэрэгцээ шаардлага, онцлогт тохируулж хэдэн ч нягтлан бодогчид ажиллах эрхийг нээж болох бөгөөд мэргэжилтэн бҮрийн ажил ҮҮргээс шалтгаалан тэдний хандах эрхийг хязгаарлах, нэмэх зэргээр нарийвчлан тохируулах боломжтой.

ТӨЛБӨР ТӨЛӨХ УЯН ХАТАН НӨХЦӨЛ

бид монгол улсын хөгжилд өөрсдийн хувь нэмэрээ оруулахаар монголын бҮх жижиг дунд бизнесҮҮдэд програмаа хөнгөлөлттэй Үнээр хҮргэж байна. мөн нийт хэрэглэгчдийн боловсролыг дээшлҮҮлэх зорилгоор бусад Үнийн багцуудаа 60% хҮртэл хөнгөлж байна.

www.erkhet.biz 6765

Тайлан

www.erkhet.biz68

КассБанкин дахь мөнгө Банкин дахьмөнгө

Энгийн ба давууэрхтэй хувьцаа

Хангамжийн материал, түүхий эд, сэлбэг

Борлуулалтын орлого Дуусаагүй үйлдвэрлэл

Төлбөр хураамжийн орлого

Үндсэн ба ерөнхий үйл ажиллагааны бусад зардал

Нийт зээл Өглөг

(Чекээр авсан мөнгө) (Мэдүүлгээр тушаасан мөнгө)

(-) (+)(+) (-)

(+) (+)

(+) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

(+) (+)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (+)

(+) (+)

(+) (+)

(+)(-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+)(-)

Эзэмшигчийн өмчБараа бэлэнбүтээгдэхүүн

Нэмж төлөгдсөн капитал

Үндсэн хөрөнгө, тавилга, эд хогшил

Сургалтын төлбөрийн орлого

Биет бус хөрөнгө

Төсвийн санхүү-жилтийн зардал Цалингийн өглөг

АвлагаУрьдчилсан

тооцоо ба зардал

(Мөнгөөр бий болсон) Худалдан авсан

(Борлуулалтынүнийн зөрүү) (Худалдаж авсан)

Тушаасан сургалтын төлбөр (Худалдан авсан)

(Санхүүжилт төлөгдсөн) (Олгосон цалин)

(Бүхий л авлагыг бэлэн мөнгөөр

төлсөн)

Дт=в

Үэц=d

Кт=c

(Бэлэн мөнгөөр тооцсон)

(Худалдсан хувьцаа) (Худалдаж авсан)

(Борлуулалсан бараа бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээ) (Худалдаж авсан шууд материал)

(Төлбөр, хураамж торгуулийн орлого)

(Шууд төлөгдсөн бүх төрлийн зардал)

(Урт богино хугацааны зээл тусламж орлогдсон)

(Барагдуулсан бүх төрлийн өглөг)

Ү эх = а

“Мөнгөн хөрөнгө”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

www.erkhet.biz 69

Байгууллагатай тооцох авлага

Борлуулалтын орлого Банкин дахь мөнгө

Санхүүжилтийн орлого Найдваргүй авлагын нөөц

Сургалтын төлбөрийн орлого санхүүжилт

Найдваргүй авлагын зардал

Авлагын бичиг Ногдол ашгийн өглөг

(Зээлийн борлуулалт) (Төрөл бүрийн авлага цуглуулахад)

(+) (+)(+) (-)

(-) (+)

(+) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(+) (+)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (+)

(+) (+)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

Бараа бэлэн бүтээгдэхүүн

Кассад байгаа бэлэн мөнгө

Хураамж төлбөр төсвийн орлого

Үйл ажиллагааны бус зардал

Үйл ажиллагааны бус орлого Авлагын бичиг

Авлагын бичгийн хүүгийн орлого Өглөг

(Өртгөөр худалдана)(Төрөл бүрийн авлага

цуглуулахад)

(Төлбөрийг авахаар тооцсон)

(Вальютийн ханшийн зөрүү алдагдал)

(Ногдол ашиг, хүүгийн авлага)

(Авлагыг түргэн хөрвөх үнэт цаасаар

гүйцэтгэх)

(Үйл ажиллагааны бус орлогоор тооцоно)

(Авлагыг өглөгөөр тооцож хаах үед)

Дт=в

Үэц=d

Кт=c

(Төсвийн санхүүжилт тооцсон)(Эргэлзээгүй авлагыг

хасагдуулсан)

(Төсвөөс тооцох болон түр зээлээр төлөгдөх) (Нөөц байгуулаагүй тохиолдолд)

(Түргэн хөрвөх үнэт цаасаар гүйцэтгэх)

(Авлагыг ногдол ашгийн өглөгөөр тооцох тохиолдолд)

Ү эх = а

“Дансны авлага”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

www.erkhet.biz70


Эзэмшигчдийн өмч Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг

Кассанд байгаа бэлэн мөнгө

Үзүүлсэн ажил үйлчилгээний өртөг

Дуусаагүй үйлдвэрлэлЕрөнхий ажиллагаа удирдлагын зардал

Авлага Хүмүүстэй тооцох авлага

Бэлтгэх ажлын зардал Хангамжийн зардал

(Аж ахуйг байгуулахад)(Борлуулсан бүтээгдэхүүний орлоготой

уялдуулан байнгын ба цаг үеийн системийн аль нэгээр нь)

(+) (+)(+) (-)

(-) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

(-) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

(+) (-)

Банкин дахь мөнгө Борлуулсан барааны өртөг

ӨглөгҮйлдвэрлэл борлуулалтын үйл ажиллагааны зардал

Урьдчилан төлсөн тооцоо Байгууллагатай

тооцох авлага

Үйл ажиллагааны бус орлого

Материалын зардал

(Бэлтгэн нийлүүлэгчид үнийг шууд төлсөн) (Дээрхийн адил)

(Бараа татан авалттай холбогдсон өглөгүүд)

(Зардлаар ашигласан нөхцөлд)

(Бэлтгээр нийлүүлэгчээс бараа авахдаа хэрэглэсэн урьдчилгаа шууд бичвэл)

(Борлуулалтаас гадна байгууллагатай

тооцохоор үүссэн авлага)

(Туслах аж ахуйгаас бараа бүтээгдэхүүн тушаавал)

(Түүхий эдээр дахин ашиглах үед)

Дт=в

Үэц=d

Кт=c

(Бэлтгэн нийлүүлэгчид үнийг шууд төлсөн)

(Үзүүлсэн ажил үйлчилгээний орлоготой уялдана)

(Үйлдвэрлэгдэж дууссан бараа бүтээгдэхүүнийг шилжүүлэхэд) (Зардлаар ашигласан нөхцөлд)

(Бараа бүтээгдэхүүнээр авлага барагдуулах)

(Борлуулалтаас гадна хүмүүстэй тооцохоор үүссэн авлага)

(Худалдан авч нөөцөлсөн барааны анхны өртгийг

тодорхойлоход)

(Байгууллагатаа хэрэгцээт материал эд хогшлоор

ашиглахад)

Ү эх = а

“Бэлэн бүтээгдэхүүн”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

www.erkhet.biz 71

“Борлуулалтын орлого, хөрөнгө буцаалт” дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

Борлуулалтын орлого хөнгөлөлт буцаалт

Орлого зардлын нэгдсэн данс

Банкны харилцах дансанд байгаа мөнгө

Байгууллагатайтооцох өглөг

Байгууллагатайтооцох авлага

Буцаалтын тооцоо Векселийн авлага

(Ашиг үр дүн тодорхойлоход) (Мөнгөөр хийсэн шууд борлуулалт)

(+) (+)(-) (+)

(+) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

(+) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

Үйл ажиллагааны зардлын санхүүжилт


Хүмүүстэй тооцох өглөг Хүмүүстэй тооцох

авлага

(Төсвийн газарт зардал санхүүжүүлсэн

хэмжээгээр)(Мөнгөөр хийсэн шууд

борлуулалт)

(Борлуулалтын хөнгөлөлт хасагдуулгыг

тооцож бичих)

(Зээлээр тооцсон борлуулалт)

(Борлуулалтын хөнгөлөлт, хасагдуулгыг тооцож бичих) (Зээлээр тооцсон борлуулалт)

(Борлуулсан бараанаас тэнцэлгүй буцсан хэмжээгээр)

(Борлуулсан бараа бүтээгдэхүүний төлбөрт өгсөн

хэмжээгээр)

Ү эх = а

Дт=в Кт=c

www.erkhet.biz72

“Дансны өглөг”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

Богино хугацаат өглөг, өр төлбөр



Урьдчилсан тооцоо Бараа бэлэн бүтээгдэхүүн

Хүмүүстэй тооцох авлага Ашгиас тооцсон татвар

Бараа бэлэн бүтээгдэхүүн Цалингийн өглөг

(Өглөг өр төлбөрийг шилжүүлэхэд)(Зээл, эргэж төлөгдөх тусламж

зэргийг хүлээн авахад)(+) (+)(+) (-)

(-) (+)

(-) (-)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (+)

(+) (+)

(-) (+)

(-) (-)

(-) (-) (-)

(-) (+)

(-) (+)

(+)



Байгууллагатай тооцох авлага Урт хугацаат өглөг

Ажиллагчидтай тооцох авлага Цалин НДШ зэрэг төрөл

бүрийн зардлууд

(Өглөг өр төлбөрийг тооцож төлөхөд)

(Бэлэн мөнгөөр авсан зээл тусламж зэрэгт)

(Авлагаар өглөгийг хаахад) (Шилжүүлэн

төлөхөд)

(Авлагаар өглөгийг хаахад) (Цалин татвар даатгал тооцоход)

(Урьдчилан төлсөн тооцоогоор) (Бараа бүтээгдэхүүн түүхий эд материал эд хогшил худалдан авахад)

(Авлагаар өглөгийг хаахад) (Тооцсон татварын орлогоор)

(Бараа бүтээгдэхүүн хөрөнг эд хогшлоор

өглөгийг хаахад)(Тооцох байгууллагад

нь бичихэд)

Ү эх = а

www.erkhet.biz 73

Цалингийн өглөг Ашиг

Өглөгтэй тооцох бусад данс Үйл ажиллагааны бус

зардал

(Амралтын нөөцөөс холбогдох цалинг тооцоолох нөхцөлд)

(Ногдол ашгийн зардал)

(+) (+)(+) (-)

(-) (+)(-) (+)

(-) (+)(-) (+)

Үйл ажиллагааны бус орлого Ерөнхий санхүүжилт

(Өглөг барагдуулахтай холбогдсон бичилтүүд) (Төсвийн

санхүүжилтээр)

(Өглөг багасахтай холбогдон гарах данснуудын бичилтүүд) (Хүүгийн алдагдал гэх мэт)

Дт=в Кт=c

Үэц=d

“Дансны өглөг”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм (a+b-c=d)

Үэц=d

www.erkhet.biz74

Ерөнхий үйл ажиллагаа удирдлагын зардал


Орлого зардлын нэгдсэн данс

Түүхий эд үндсэн материал



(Шууд тооцсон бүх зардалд)(Байгууллагын санхүү аж ахуйн үр

дүнг тооцоолоход)

(+) (+)(-) (-)

(-)

(-)

(-)

(+)

(+)

(+)

(-)

(-)

(+)

(+)

(+)

(+)


Дуусаагүй үйлдвэрлэл

Хангамжийн материал

(Шууд тооцсон бүх зардалд)

(Үйлдвэрт байгаа бэлэн ба хагас боловсруулсан

бүтээгдэхүүн)

(Түлш сэлбэг гэх мэтээр)

(Шаардлагатай материалын зардалд)

(Шаардлагатай бүтээгдэхүүний зардлаар)

(Тооцсон элэгдэл зэрэг)

Ү эх = а

“Ерөнхий удирдлагын зардал”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм

www.erkhet.biz 75

“Ерөнхий удирдлагын зардал”дансанд харилцаа хийх үндсэн тойм

(-)

(-)

(-)

(-)

(-)

(-)

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

Цалингийн өглөг

Зардалтай холбогдох бусад бүх дансуудад

Байгууллагатай тооцох өглөг

Биет бус хөрөнгө

Хүмүүстэй тооцох өглөг

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн өглөг

(Хөдөлмөрийн цалин хөлсний төрлүүдээр)

(Удирдлагын зардалтай холбогдон гарсан төрлүүдээр)

(Уур ус цахилгаан эрчим хүч тээвэр, түрээс зэрэг зардлууд)

(Тооцсон элэгдэл)

(Тээвэр, түрээс зэрэг ажил үйлчилгээнд)

Тооцсон цалингийн дүнгээс

Дт=в Кт=c

Үэц=d

www.erkhet.biz76

www.erkhet.biz 77

ШАЛГАЛТ

www.erkhet.biz78

Шалгалт

1. Шинэ тайлант үе нэмэх.

a. Байгууллагын тохиргоо - Шинэ тайлант үе - Хадгалах b. Байгууллагын тохиргоо - Тайлант үе сонгох c. Байгууллагын тохиргоо - Тайлант үе - Шинэ тайлант үе - Жил - Хадгалах d. Шинэ тайлант үе нэмэх боломжгүй

2. Ажиллах дараалал нь дараах байдалтай байна.

a. Байгууллага үүсгэх алхам - Тохиргоо бичилтүүд хийх - Өдөр тутмын гүйлгээ бүртгэх - Улирлын тайлан гаргах - Цалингийн тооцоо b. Байгууллага үүсгэх алхам - Ажил гүйлгээ бүртгэх - Тохиргоо бичилтүүд хийх - Улирлын тайлан гаргах - Цалингийн тооцоо c. Байгууллага үүсгэх алхам - Өдөр тутмын гүйлгээ бүртгэх - Тохиргоо бичилтүүд хийх - Улирлын тайлан гаргах - Цалингийн тооцоо d. Байгууллага үүсгэх алхам - Ажил гүйлгээ бүртгэх - Тохиргоо бичилтүүд хийх - Цалингийн тооцоо - Улирлын тайлан гаргах

3. Цалингийн урьдчилгаа олгосон гэвэл ямар холбоосуудаар цалинг олгох вэ?

a. Цалин - Тооцоо - Тохиргоо шинэчлэх b. Цалин - Тооцоо - Гүйлгээ - Сүүл гүйлгээ хийх - Онгоо c. Цалин - Тооцоо - Урьдчилгаа гүйлгээ хийх - огноо d. Огноо - Цалин - Урьдчилгаа гүйлгээ хийх

4. Эхний үлдэгдэл оруулахдаа эхний үлдэгдэл гэсэн холбоос руу орж шинэ гэсэн холбоос дээр даран ажил гүйлгээгээ оруулна.

a. Үнэн b. Худал

5. Ажил гүйлгээг засах болон устгах бол ажил гүйлгээний дугаар гэсэн мөрийн арын үзгэн болон хогийн саван дүрслэл бүхий холбоосыг ашиглана.


6. Ажилтан хэрхэн бүртгэх вэ ?

a. Ажиллах дараалал -> Дэлгэрэнгүй лавлах гэж ороод Бараа материал гэсэн үгийн баруун талд байрлах суман дээр дархад гарч ирэх цэснээс цалин гэж сонгоно. b. Ажиллах дараалал -> Дэлгэрэнгүй лавлах гэж ороод Бараа материал гэсэн үгийн зүүн талд байрлах суман дээр дархад гарч ирэх цэснээс ажилтан гэж сонгоно. c. Ажиллах дараалал -> Цалингийн тооцоо d. Бүгд зөв

7. Мөнгөн хөрөнгийн ханшийн тэгшитгэлийг хэрхэн ямар холбоосоор хийх вэ?

a. Үндсэн зэс - Тохиргоо бичилт - Мөнгөн хөрөнгийн ханшийн тэгшитгэл b. Үндсэн цэс - Тохиргоо бичилт - Тооцооны ханш тэгшитгэл c. Үндсэн зэс - Тохиргоо бичилт - Шинэ - Мөнгөн хөрөнгийн ханшийн тэгшитгэл d. Үндсэн цэс - Тохиргоо бичилт - Шинэ - Тооцооны ханш тэгшитгэл

www.erkhet.biz 79

Шалгалт

8. Эхний үлдэгдлийг хэдний байдлаар оруулахыг хаана тохируулдаг вэ?

a. Байгууллагын тохиргоо b. Байгууллагын тохиргоо - Эхний үлдэгдэл c. Тохируулах боломжгүй d. Бүгд буруу

9. Үйл ажиллагааны түүх харах товчийг сонго.

a. Шуурхай цэс - Номны зураг b. Шуурхай цэс - Цүнхний зураг c. Шуурхай цэс - Асуултын тэмдэг d. Шуурхай цэс - Анхаарлын тэмдэг

10. Хаалтын гүйлгээг ямар дарааллаар хийх вэ?

a. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Хаалтын бичилт b. Ажиллах дараалал - Хаалтын гүйлгээ c. Зөвхөн “а” зөв d. “а, b” зөв

11. Ажил гүйлгээг устгах.

a. Ерөнхий журнал - Тухайн мөрийн үзгэн дүрслэл b. Тайлан - Ерөнхий журнал - Тайлан авах - утсгах c. Устгах боломжгүй d. Ерөнхий журнал - Тухайн мөрийн хогийн саван дүрслэл

12. Тооцооны ханшийн тэгшитгэлийг хэрхэн хийх вэ?

a. Үндсэн цэс - Тохиргоо бичилт - Тооцооны ханш тэгшитгэл b. Үндсэн цэс - Тохиргоо бичилт - Ханш тэгшитгэл - Тооцооны ханш тэгшитгэл c. Үндсэн цэс - Тохиргоо бичилт - Шинэ - Тооцооны ханш тэгшитгэл d. Бүгд буруу

13. Шинэ ажилтан нэмэхдээ: Ажиллах дараалал - Цалингийн тооцоо - Дэлгэрэнгүй лавлах - Дэлгэцийн зүүн дээд буланд байрлах цалин цэсийг сонгоно.


14. Шинээр үндсэн хөрөнгийн гүйлгээ бүртгэх бол Үндсэн хөрөнгө - Шинэ товчийг даран, тохирох гүйлгээний төрлийг сонгоно. Мөн жагсаалтын мөр бүрийн төгсгөлд байрлах засах, устгах, болон хэвлэх товчоор тухайн баримтыг засч, устгахаас гадна холбогдох анхан шатны баримтыг хэвлэж харах боломжтой.


www.erkhet.biz80

Шалгалт

15. Гадаад валютаарх гүйлгээ хийх бүрт албан ханш болон албан бус ханшийн зөрүүгээр хэрэгжсэн ашиг/алдагдал үүсгэнэ


16. Шинээр ханш тэгшитгэх бол Тохиргоо бичилт цэсээр орон жагсаалтын баруун дээд хэсэгт байрлах шинэ товчийг дарж Мөнгөн хөрөнгө ханш тэгшитгэл гэж сонгоно.


17. Нэг харилцагч дээр тухайн тайлант үед авлагын дансанд болон өглөгийн дансанд тооцоо давхар үүсэх тохиолдол гардаг. Ийм тохиолдол гарсан үед тооцоог хооронд нь эсрэг бичилт хийж аль багыг хааж, ихийг багасгах үйлдлийг доорхоос аль цэсээр орж бүртгэх вэ?

a. Ажиллах дараалал - Тохируулах бичилтүүд - Тооцооны ханшийн тэгшитгэл b. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Авлага өглөгийн хаалт c. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Тооцооны ханшийн тэгшитгэл d. a болон c зөв

18. Хаалтын бичилтийг хийснээр түр дансд үлдэгдлээрээ ямар дансанд хаагддаг вэ?

a. Орлого b. ОЗНД c. Зардал d. Аль нь ч биш

19. Хаалтын бичилт хийгдсэн эсэхийг яаж харах вэ?

a. Ажиллах дараалал - ерөнхий журнал b. Тохиргоо бичилт - хаалтын бичилт c. Ажиллах дараалал - хаалтын гүйлгээ d. a болон b зөв

20. Хаалтын бичилтийн талбаруудыг бөглөхөд мэдэхгүй зүйл гарвал яах вэ?

a. ? дарна b. Урд талыг нь уншиж бөглөнө c. Цонхон дээрх санамжийг уншина d. Бүгд зөв

21. Хаалтын бичилт хийхэд ямар талбаруудыг бөглөх шаардлагатай вэ?

a. Зөвхөн огноог b. Улаанаар бичигдсэн хэсгийг c. Улаан одтой хэсгийг d. Улаан одгүй хэсгийг

www.erkhet.biz 81

Шалгалт

22. Хаалтын гүйлгээг буруу хийсэн тохиолдолд.

a. Засч болохгүй b. Тохиргоо бичилтрүү орж засна c. Тохиргоо бичилтрүү орж устгаад шинээр хийнэ d. b, c зөв

23. Хаалтын бичилтийг ямар ямар дансаар хаадаг вэ?

a. Орлого b. Зардал c. ББӨ d. Бүгд зөв

24. Тохиргоо бичилт - хаалтын бичилт гээд хаалтын бичилтийг устгахад устгах ба засах тэмдэг жагсаалтын хаана байдаг вэ?

a. Урд талд нь b. Хойд талд нь

25. Бараа материалын баримтын жагсаалтад ажил гүйлгээ болж амжаагүй мөр нь улаанаар шүүгдэн харагдана.


26. Дараахаас аль нь зөв бэ?

a. Дт БО Кт ОЗНД b. Дт ОЗНД Кт Зардал c. Бүгд зөв d. Бүгд буруу

27. Хэрэглэгчийг урихын тулд ажиллах дарааллын аль холбоос руу ордог вэ?

a. Ерөнхий журнал b. Байгууллагын тохиргоог хийх c. Хэрэглэгчийн эрх тохируулах d. Дансны нэгдсэн төлөвлөгөө батлах

28. Эхний үлдэгдлийг зөв оруулсан эсэхийг шалгахын тулд доорх тайлангуудаас алийг нь сонгох вэ?

a. Мөнгөн гүйлгээний тайлан c. Санхүүгийн байдлын тайлан b. Орлогын дэлгэрэнгүй тайлан d. Эздийн өмчийн өөрчлөлтийн тайлан

www.erkhet.biz82

Шалгалт

29. Эхлэлтийн баланс бүртгэх үед зөрүү гарвал ажиллах дарааллын аль цэсрүү орж засах вэ?

a. Эхний үлдэгдэл оруулах холбоос орж бүртгэнэ b. Эхлэлийн баланс шалгах холбоос орж бүртгэнэ c. Байгууллагын тохиргоохийх холбоос орж бүтгэнэ d. Ерөнхий журнал холбоос руу орж бүртгэнэ

30. Компьютер тоног төхөөрөмжийг бүртгэхдээ аль цэсрүү орж бүртгэх вэ?

a. Кассын гүйлгээ b. Ерөнхий журнал c. Үндсэн хөрөнгө d. Авлага өглөг

31. Олговол зохих цалинг аль цэсрүү орж бодох вэ?

a. Автоматаар бодогдоно b. Цалин цэсрүү орж бодолт хийнэ c. Харилцахын гүйлгээрээ орж бодолт хийнэ d. Лавлах мэдээллийн цалин цэсрүү орж бодолт хийнэ

32. ААНОАТ өглөг бүртгэхдээ ямар байгууллага сонгох вэ?

a. Нийгмийн даатгал b. Байгууллага c. Төрийн байгууллага d. Татварын алба

33. Бараа материалын зээлээр худалдан авсан харилцах дансанд юу гэж бүртгэх вэ?

a. Байгууллагад өгөх өглөгийн төгрөг b. Байгууллагаас авах авлага c. Бараа материалын орлого d. Урьдчилж төлсөн тооцоо

34. Ханш тэгшгэлийг хийхдээ олз данс дээр аль дансыг сонгох вэ?

a. Онцгой шинжтэй орлого b. Гадаад валютын ханшийн зөрүүний бодит бус олз c. Гадаад валютын ханшийн зөрүүний бодит олз d. Данс сонгох шаардлагагүй

35. Санхүүгийн программ нь Монголд хэдэн оноос эхлэн хөгжиж ирсэн бэ?

a. 1988 b. 1950 c. 1992 d. 2000

www.erkhet.biz 83

Шалгалт

36. Эрхэт санхүүгийн программ дээр ажиллахдаа эхлээд юу үүсгэдэг вэ?

a. Данс b. Ажил гүйлгээ c. Байгууллага d. Эхний үлдэгдэл

37. Эрхэт онлайн санхүүгийн програмыг ашиглах хэдэн шалтгаан байдаг вэ?

a. 8 b. 7 c. 10 d. 12

38. Эрхэт санхүүгийн программыг үнэгүй ашиглаж байгаа хүн хэдэн компани үүсгэх боломжтой вэ?

a. 2 b. 3 c. 5 d. 6

39. Програмыг зориулалтаар нь юу гэж 2 ангилдаг вэ?

a. Нийтийн хэрэглээний, өөрийн хэрэглээний b. Тусгай хэрэглээний,үйл ажиллагааны c. Нийтийн хэрэглээний, тусгай хэрэглээний d. Бүгд буруу

40. Бараа материалын цэсээр ороход ямар жагсаалт харагддаг вэ?

a. Биет бус хөрөнгийн орлого, зарлагын жагсаалт b. Бараа материалын орлого, зарлагын нийт гүйлгээний жагсаалт c. Бараа материалын орлогын гүйлгээний жагсаалт d. Бараа материалын зарлагын гүйлгээний жагсаалт

41. Тохиргоо бичилт цэсээр ороход эхлээд юуны жагсаалт харагддаг вэ?

a. Ажил гүйлгээний жагсаалт b. Орлого зарлагын жагсаалт c. Хаалтын бичилтийн жагсаалт d. Бүхий л тохиргоо бичилтүүдийн жагсаалт

42. Шинээр цалин тооцоо үүсгэх бол ямар холбоос хийх вэ?

a. Цалин цэс - Шинэ цалингийн тооцоо b. Цалин цэс - Жагсаалтаас тооцоо c. Ажиллах дараалал - Цалин бодох d. a болон c зөв

43. Авлага өглөг цэсээр ороход тухайн тайлант үед харгалзах нийт авлага өглөгийн тооцооны мэдээлэл харагдана.


www.erkhet.biz84

Шалгалт

44. Цаг үеийн Борлуулалтаар хийгдсэн бараа материалын өртгийг хэрхэн тооцох вэ?

a. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Бараа материалын өртөг тооцолт b. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Бараа материалын өртөг зүгшрүүлэх c. Тохиргоо бичилт - Бараа материалын өртөг тооцолт - Өртөг зүгшрүүлэх товч d. Тохиргоо бичилт - Шинэ - Хаалтын бичилт

45. Ерөнхий журнал цэсээр хандаад жагсаалтын төрлийг Бүрэн бус баримтууд гэж сонгоход бүхий л ажил гүйлгээ болж амжаагүй гүйлгээнүүд харагдана.


46. Нийт НӨАТ-тай гүйлгээний жагсаалтыг аль замаар хандаж харах вэ?

a. Тайлан - НӨАТ-н тайлан b. Ерөнхий журнал - НӨАТ-н гүйлгээнүүд(жагсаалтын төрөл) c. Ерөнхий журнал - Шинэ ажил гүйлгээ - НӨАТ d. Ажиллах дараалал - НӨАТ-н гүйлгээ

47. Аль ч журналын бичилт хийж байхдаа харилцсан данс талбарыг заавал бөглөнө.


48. Аливаа гүйлгээг хадгалаад, хадгалагдсаны дараа гүйлгээний мэдээлэл товчийг даран тухайн гүйлгээгээр бүртгэгдсэн ажил гүйлгээний дансны харьцааг харж болно


49. 3 буюу түүнээс дээш баримт нийлж ажил гүйлгээ болох гүйлгээг нийлмэл гүйлгээ гэнэ. Нийлмэл гүйлгээ бүртгэхдээ харилцсан дансыг заавал сонгож хадгална.


50. Үндсэн хөрөнгө худалдан борлуулсан бол дараах аль нь зөв бэ?

a. Үндсэн хөрөнгийн орлогын цонхоор бүртгэнэ b. Үндсэн хөрөнгийн акт цонхоор бүртгэнэ c. Үндсэн хөрөнгө борлуулах бүртгэл байхгүй d. Бүгд буруу

51. Бараа материалын цаг үеийн борлуулалт цонхыг ашиглан борлуулалт бүртгэсэн бол өртгийг хэзээ тооцох вэ?

a. Цаг үеийн борлуулалтыг байнгын борлуулалтаар сольж бүртгэх үед b. Тохиргоо бичилтийн, Бараа материалын өртөг тооцох үед c. Бараа материалын тайлангаар эцсийн үлдэгдлийг тодорхойлох үед d. Хэзээ ч тооцогдохгүй

www.erkhet.biz 85

Шалгалт

52. Бараа материалын дотоод хөдөлгөөнийг бүртгэхдээ харилцсан данс талбарт ямар данс сонгох вэ?

a. Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг b. Материалын зардал c. Дуусаагүй үйлдвэрийн Шууд материал d Дотоод хөдөлгөөн нь шууд ажил гүйлгээ болох учир харилцсан данс сонгохгүй

53. Шинээр данс бүртгэхдээ аль дарааллаар бүртгэх вэ?

a. Ажиллах дараалал - Дансны нэгдсэн төлөвлөгөө - Шинэ - Данс b. Үндсэн цэс - Данс - Шинэ - Данс c. Дээрх хоёр зөв d. Шинээр данс нэмэх боломжгүй

54. Банкиндахь харилцахын данс нэмэхдээ юуг анхаарах вэ?

a. Дансны бүлгийг Мөнгөн хөрөнгө харилцах гэж сонгоно b. Журналыг мөнгөн хөрөнгийн харилцах гэж сонгоно c. Дансны шинжийг актив гэж сонгоно d. Дээрх бүгд чухал

55. Зардлын данс шинээр нэмэхдээ юуг анхаарах вэ?

a. Түр данс эсэхийг заавал сонгох b. Дансны шинжийг актив гэж сонгоно c. Түр дансын хувийг татвар бууруулах хувиар тооцож бөглөнө d. Дээрх бүгд чухал

56. Ашиглагдахгүй зардлын дансыг яах ёстой вэ?

a. Дансны нэгдсэн төлөвлөгөөнөөс заавал устгана b. Гүйлгээ хийхдээ уг дансыг ашиглахгүй байхад л болно c. Уг дансыг түр данс эсэхийг болиулж засна d. Зөв хариулт алга

57. Хэрэглэгч урихдаа заавал эрхэт-д бүртгүүлсэн хэрэглэгчийг бүртгүүлсэн мэйл хаягаар урьна


58. Урьсан хэрэглэгчийн эрхийг хэрхэн тохируулах вэ?

a. Цэсний хандах эрхийг тохируулна b. Дансны эрхийг тохируулна c. Эрх тохируулахгүй байсан ч болно d. a болон b -г заавал тохируулна

www.erkhet.biz86

Шалгалт

59. Урьсан хэрэглэгчдээ дансны эрх тохируулахад доорхиос тохирохыг сонгоно уу.

a. Данс бүрээр тусгайлан тохируулж болно b. Зөвхөн бүх дансны хувьд ерөнхийлөн тохируулна c. Дансны эрх тохируулахгүй байж болно d. Дансны эрхийг бүлэг бүлэгээр нь хамааруулан тохируулна

60. Эхний үлдэгдэл бүртгэхдээ нийт эхний үлдэгдлийг хэд ангилсан байдаг вэ?

a. ангилал байхгүй b. Ерөнхий журнал, Авлага өглөг, Үндсэн хөрөнгө, Бараа материал гэж 4 ангилна c. Ерөнхий журнал, Авлага, Өглөг, Үндсэн хөрөнгө, Бараа материал гэж 5 ангилна d. Ерөнхий журнал, туслах журнал гэж 2 ангилна

61. Гүйлгээнүүд дээрх харилцагчдыг хэрхэн бүртгэх вэ?

a. Гүйлгээ хийж байхад сонгогдох харилцагч байхгүй бол тухай бүртээ нэмэх холбоосоор шинэ харилцагч үүсгэнэ b. Байгууллагын тохиргоо цэс - Харилцагч цэсээр орж Шинэ - Харилцагч товчийг ашиглана Дээрх хоёр зөв

62. Сонгогдох харилцагч байхгүй бол Бүртгэх шаардлагагүй харилцагч гэж сонгоод бүртгэхэд болноБайгууллагын тохиргоо цэс - Импорт цэсээр хандаж импорт хийх файлын төрлийг сонгон файлыг замаар заан импорт хийж болно.


63. Гүйлгээ бүртгэхэд тухайн гүйлгээ нь НӨАТ-тай бол

a. Зөвхөн НӨАТ-тай эсэх гэсэн сонголтыг зөвлөнө b. НӨАТ-тай эсэх гэсэн сонголтыг зөвлөж НӨАТ-н үзүүлэлт сонгоно c. НӨАТ-тай эсэх гэсэн сонголтыг зөвлөж НӨАТ-н үзүүлэлт сонгоод НӨАТ-н дүнг бичнэ d. Бүх гүйлгээ НӨАТ-тай бичигддэг

64. Эрхэт програмыг ашиглах явцад ойлгомжгүй зүйл тулгарвал

a. Шуурхай цэс - Номны дүрслэл бүхий холбоос дарж гарын авлага уншина b. Ойлгомжгүй тухайн цонхны санамжийг болон цонхондээрх асуултын тэмдэгийг дарж талбарын c. тайлбаруудыг уншина c. Шуурхай цэс - Асуултын тэмдэг дүрслэл бүхий холбоосыг дарж асуултаа бичгээр асууна d. Дээрх бүгд зөв

65. Эрхэт гэж юу гэсэн үг вэ?

a. Онлайн санхүүгийн програмын нэр b. Арвын 33 зэрэгт монгол тооны нэр c. Дээрх хоёр зөв d. Зөв хариулт алга

www.erkhet.biz 87

1 - c

2 - c

3 - c

4 - b

5 - a

6 - b

7 - c

8 - a

9 - b

10 - d

11 - d

12 - c

13 - b

14 - a

15 - a

16 - a

17 - d

18 - b

19 - d

20 - d

21 - c

22 - d

23 - d

24 - a

25 - a

26 - c

27 - c

28 - b

29 - a

30 - c

31 - b

32 - d

33 - a

34 - b

35 - c

36 - c

37 - c

38 - b

39 - c

40 - b

41 - c

42 - d

43 - a

44 - a

45 - a

46 - b

47 - b

48 - a

49 - b

50 - b

51 - b

52 - d

53 - c

54 - d

55 - d

56 - b

57 - a

58 - d

59 - a

60 - b

61 - c

62 - a

63 - b

64 - d

65 - c

Шалгалтын хариу

www.erkhet.biz88

Эхлэлтийн баланс 2015.01.01 байдлаар дараах байдалтай байсан.

А. Хөрөнгө

1. Эргэлтийн хөрөнгө

2. Эргэлтийн бус хөрөнгө 2. Эзний өмч

Тоног төхөөрөмж Тоног төхөөрөмж хуримтлагдсан элэгдэлТээврийн хэрэгсэлТээврийн хэрэгсэл хуримтлагдсан элэгдэл Эргэлтийн бус хөрөнгийн дүнНийт хөрөнгийн дүн

Эзний өмч /хувийн/ Энгийн хувьцаа Нэмж төлөгдсөн капитал Хуримтлагдсан ашигЭзний өмчийн дүнЭзний өмчийн дүнӨр төлбөр ба эзний өмчийн дүн

КассХарилцах “Хаан” банкХарилцах “Голомт” банкХарилцах “БОСА” ХХК авлагаБэлэн бүтээгдэхүүн 1500н Хангамжийн материал 2000нЭргэлтийн хөрөнгийн дүн

Урт хугацаат банкны зээл Урт хугацаат өр төлбөрийн дүн

А. Богино хугацаат өр төлбөр“Рич гэгээ” ХХК өглөгХХОАТ өглөгЭМНДШ өглөгНӨАТ өглөгААНОАТ өглөг Зээлийн хүүгийн өглөгБогино хугацаат өр төлбөрийн дүн

15,330,000₮(3,066,000₮)

50,00,000₮(10,000,000$)

52,264,000

91,102,844

30,000,000₮20,000,000₮50,000,000₮7,500,000₮10,791,744₮68,291,744₮

91,102,844

4,750,000₮450,000₮

20,000,000₮100$

5,000,000₮7,950,000₮500,000₮

38,838,844₮

17,000,000₮3,500,000₮

3,500,000₮545,000₮756,000₮250,500₮385,600₮374,000₮

5,811,100₮

1. Өр төлбөр

Б. Урт хугацаат өр төлбөр

Б. Өр төлбөр ба эзний өмч

Бодлого

www.erkhet.biz 89

Нэмэлт тайлбар:

Ажил гүйлгээний жагсаалт

Бодлого

1. Харилцахын вальют 2015.01.01нд монгол банкны зарласан ханшаар бүртгэгдэнэ2. Боса ХХК авлагын тооцоо хаагдах огноо 2015.03.313. Тоног төхөөрөмжийг 2013.01.01нээс эхэлж ашиглаж эхэлсэн ба ашиглалтын хугацаа 10жил, үлдэх өртөг 0 элэгдлийг шулуун шугамын аргаар тооцно. 4. Тээврийн хэрэгслийг 2013.01.01нээс эхэлж ашиглаж эхэлсэн ба ашиглалтын хугацаа 10жил, үлдэх өртөг 0 элэгдлийг шулуун шугамын аргаар тооцно. 5. “Рич гэгээ” ХХК байгууллагын өглөгийн тооцоо хаагдах огноо. 2015.03.316. ХХОАТ өглөгийн тооцоо хаагдах огноо 2015.01.207. ЭМНДШ өглөгийн тооцоо хаагдах огноо 2015.01.31 8. НӨАТ өглөгийн тооцоо хаагдах огноо 2015.01.209. ААНОАТ өглөгийн тооцоо хаагдах огноо 2015.01.10 10. Зээлийн хүүгийн өглөгийн тооцоо хаагдах огноо 2015.01.10

Мөнгөн хөрөнгийн бүртгэл

1. 2015.01.06нд утасны төлбөрийн 350,000₮-ийн нэхэмжлэх хүлээн авсны төлбөрийг харилцахаас 300,000шилжүүлсэн ба үлдэгдлийг дараа шилжүүлэхээр болсон. Үүнд НӨАТ багтсан. /Харилцагч Мобиком Хаан банкны дансны дугаар 5000120040/2. 2015.01.10 нд хэрэглээний зардлын төлбөрийг харилцахаас шилжүүлж дууссан. 3. 2015.01.15нд 1,000,000₮ харилцахаас касс руу зузаатгал хийсэн.4. 2015.01.13нд харилцахын долларын данснаас 20$ хэвлэлийн зардалд шилжүүлсэн. Худалдаа хөгжилийн банк 1925₮ болсон.

Авлага өглөгийн бүртгэл

1. 2015.01.05нд хэрэглээний зардалд 2,750,000₮-ийн нэхэмжлэх хүлээн авсан ба үүнд НӨАТ багтсан.2. 2015.01.20 нд ХХОАТ-ийн өглөг, ЭМНДШ-ийн өглөг, ААНОАТ-ийн өглөгийн төлбөрийг харилцахаас шилжүүлж дууссан. 3. 2015.01.30 нд “БОСА” ХХК байгууллагын дансны авлагаа хугацаанаас өмнө касст хүлээн авсан.

Бараа материалын бүртгэл

Бараа материалын худалдан авалт буюу бараа материалын орлого

1. 2015.01.10нд дараах бараа материалын худалдан авалт хийсэн. Тээврийн зардалд 50,000₮ үнийн дүнгээр, ачилтын зардалд 10,000₮ тоо ширхэгээр тооцно. Худалдан авалтыг 2015.01.31 хүртэл 50хувийн зээлээр, 50хувийн бэлнээр төлсөн.

2015 оны 01 сард дараах ажил гүйлгээ гарсан.

www.erkhet.biz90

№ Нийлүүлэгч Бараа Тоо хэмжээ Нэгж үнэ Нийт үнэ1 “Талх чихэр” ХХК чихэр 2500 боодол 5500 13,750,000₮2 “Талх чихэр” ХХК талх 100 ширхэг 1150 115,000₮

№ Харилцагч Бараа Тоо хэмжээ Нэгж үнэ Нийт үнэ1 Эцсийн хэрэглэгч чихэр 2000 боодол 8000₮ 16,000,000₮2 Эцсийн хэрэглэгч талх 80 ширхэг 1250₮ 100,000₮

№ Харилцагч бараа Тоо хэмжээ Нэгж үнэ Нийт үнэ1 Эцсийн хэрэглэгч чихэр 100 бодол 7000₮ 700,000₮2 Эцсийн хэрэглэгч талх 10 ширхэг 1200₮ 12,000₮

Бараа материалын борлуулалт /Байнгын/

2. 2015.01.15нд дараах бараа материалыг борлуулсан. борлуултын орлого касст орлогоор бүртгэгдсэн. НӨАТ тооцно.

Бараа материал борлуулалт /цаг үеийн/

3. 2015.01.18нд дараах бараа материалыг агууллахаас борлуулсан. борлуултын орлогын бүртгэлийг харилцахад орлогод хүлээн авсан. НӨАТ тооцсон.


1. 2015.01.10нд компьютер 1200,000₮ өөр худалдаж авсан. харилцахаас төлбөрийг төлсөн. НӨАТ тооцно. 2. Үндсэн хөрөнгийн 1,2,3 сарын элэгдэл тооцох.

Цалин тооцоо

1. 2015.01.15нд урьдчилгаа цалин тооцсон. 2015.01.31нд сүүл цалин тооцсон. нэмэгдэл болон гүйцэтгэвэл зохих 1 сарын 28 ажиллын өдрийн гүйцэтгэвэл зохих 27 өдрөөр тооцно.

Бодлого

www.erkhet.biz 91

Овог нэр А. Бат О. ДоржРД ХЖ69040211 ТГ87100309Албан тушаал Борлуулалтын менежер НягтланҮндсэн цалин 500,000₮ 600,000₮Урьдчилгаа цалингийн хувь 50% 40%Гүйлгээний тохиргоо Ерөнхий Шинэ гүйлгээний тохиргооДаатгуулагчийн төрөл Энгийн ажилтан Энгийн ажилтанХэлтэс Дэлгүүр ОффисНийгмийн даатгалындэвтэрийн дугаар 540024 540023Эрүүл мэндийндэвтрийн дугаар 00015433 2410543Иргэншил Монгол Монгол Утас 99020101 99010201Идэвхтэй эсэх Идэвхтэй ИдэвхтэйБбанк Хаан банк Хаан банк

Хийх зүйлс:

1. Ажил гүйлгээг бүртгэнэ 2. Цалин тооцоолол бодох 1 сарын 3. Нийгмийн даатгалын тайлан 1 сарын тайлан бэлтгэх4. НӨАТ-ийн тайлан бэлтгэх5. Тохиргоо бичилтүүдийг хийх 6. Санхүү татварын тайлан авах

Бодлого

Ажилчдын мэдээлэл

www.erkhet.biz92

1. Эхний үлдэгдэл оруулах огноо 2015.01.01Эхний үлдэгдлийн огноог тохируулж өгснөөр системд эхний үлдэгдэл тохируулсан огноогоор автоматаар огноо бүртгэгдэнэ. Байгууллагын тохиргоо > Эхний үлдэгдлийн огноо

2. Данс төлөвлөгөө батлах Дансны төлөвлөгөө байгууллагынхаа хэрэгцээнд тохируулан данс тохируулж батална. Данс төлөвлөгөө > Шинэ данс үүсгэх

3. Хэрэглэгч урих хэрэглэгчийн эрх тохируулах Хэрэглэгч урих хэрэглэгчийн эрх тохируулах > тухайн хэрэглэгчийн бүртгүүлсэн майл хаягаар урина > Хэрэглэгчийн төрөлд харгалзуулах > Хэрэглэгчийн дансны эрх тохируулах > Данс бүрийг 4сонголтоос сонгож хадгална.

4. Харилцагчидыг бүртгэх Харилцагч байгууллагууд болон хувь хүн зэргийг ангилж бүртгэнэ Тохиргоо > Харилцагч > Шинэ>харилцагч

5. Эхний үлдэгдэл шивэх Эхний үлдэгдэл шивэхдээ та эхний үлдэгдэл цэсээр орсон бол тухайн гүйлгээний журналаа сонгон бүртгэгддэг. 1. Эргэлтийн хөрөнгийн эхний үлдэгдэл шивэх Эхний үлдэгдэл > Шинэ >Ерөнхий журнал 2. Авлага өглөгийн эхний үлдэгдэл оруулах Эхний үлдэгдэл > Шинэ > Авлага өглөг 3. Бараа материалын эхний үлдэгдэл шивэх Эхний үлдэгдэл > Шинэ > Бараа материал

!!! Бараа материалын эхний үлдэгдэлээ шивэхээс өмнө бараа материалын лавлах цэсийг хөтлөж бараа материалын ангилал, байршил, бараа материалын нэр төрөл, хэмжих нэгж, зэргийг бүртгэж тохируулна. Дэлгэрэнгүй лавлах > Бараа материал > Ангилал > Шинэ бараа материалын байршил Дэлгэрэнгүй лавлах > Бараа материал > Байршил > Шинэ бараа материалын байршил Дэлгэрэнгүй лавлах > Бараа материал > Нэр төрөл > Шинэ бараа материалын нэр төрөл Дэлгэрэнгүй лавлах > Бараа материал > Хэмжих нэгж > Шинэ бараа материалын хэмжих нэгж

2. Эргэлтийн бус хөрөнгийн эхний үлдэгдэл оруулах Эхний үлдэгдэл > Шинэ > Үндсэн хөрөнгө !!!Үндсэн хөрөнгийн эхний үлдэгдлийг оруулахдаа үндсэн хөрөнгө бүрийг эд хариуцагч бүр эсвэл байршилаар бүртгэж болно. Дэлгэрэнгүй лавлах > Байршил > Шинэ үндсэн хөрөнгийн байршил

3. Өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл оруулах Эхний үлдэгдэл > Шинэ > Авлага өглөг

4. Эзний өмчийн эхний үлдэгдэл оруулах Эхний үлдэгдэл > Шинэ > Ерөнхий журнал

Эрхэт онлайн санхүүгийн програм дээр бүртгэлийг хөтлөх зааварчилгаа

Анхаарах зүйл Програм ашиглах дараалал

www.erkhet.biz 93

Ажил гүйлгээг бүртгэх

Мөнгөн хөрөнгийн бүртгэлийг системд бүртгэх Нийлмэл гүйлгээ болон хэд хэдэн данстай ажил гүйлгээг бүртгэхдээ харилцсан данс сонгохгүй хадгалж гүйлгээний мэдээлэл хэсэгт нэвтрэн “шинэ” товч даран гүйлгээний журналаа сонгон хадгалах болно. 2. Мөнгөх хөрөнгө журнал > шинэ > касс/харилцах Авлага өглөгийн бүртгэлийг системд бүртгэхТооцооны авлага өглөгийн гүйлгээг бүртгэхдээ тооцоо үүсгэх хаах хэсгийг сонгох шаардлагатай. 2. Авлага өглөг журнал > Шинэ авлага өглөг

Бараа материалыг системд бүртгэхБараа материалыг системд бүртгэхдээ худалдааны байгууллага бол дэлгэрэнгүй лавлахад барааны дэлгэрэнгүй мэдээлэлийг бүртгэж өгнө ажил гүйлгээг бүртгэхдээ борлуулсан барааны өртөгөө тухай бүрт нь хөтөлдөг бол борлуулалт байнгын гэсэн модуль ашиглана. борлуулсан барааны өртөгөө бөөнд нь тооцох бол борлуулалт цаг үеийн гэдэг хэсгийг ашиглана. 3. Бараа материал журнал > Шинэ > Орлого / Хангамжийн зарлага / Борлуулалт(Байнгын) / Борлуулалт(цаг үеийн) / Дотоод хөдөлгөөн

Үндсэн хөрөнгийг системд бүртгэх Үндсэн хөрөнгийн акт хэсэгт үндсэн хөрөнгө данснаас хасах, үндсэн хөрөнгө худалдан борлуулах, актлалт зэргийг хийдэг. Үндсэн хөрөнгийн журнал > Шинэ > Орлого / актлалт

Тохиргоо бичилт хийх Тохиргоо бичилт хэсэгт хаалтын гүйлгээг хийж өгсөнөөр та түр дансдыг хааж орлогын татварын зардалыг тооцоолдог. Мөнгөн хөрөнгийн ханш тэгшитгэлийг монгол банкнаас зарласан ханшаар вальютын хэрэгжсэн хэрэгжээгүй олз гарзын дансанд хааж тэгшитгэнэ. Тохиргоо бичилт > Шинэ > Мөнгөн хөрөнгө ханш тэгшитгэх / Тооцооны ханш тэгшитгэл > Авлага өглөгийн хаалт / бараа материалын өртөг тооцолт / Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл тооцох / Үндсэн хөрөнгийн дахин үнэлгээ / Хаалтын бичилт

Цалин тооцоолол Тооцоо - Үндсэн цалинг тооцож, бусад олговор, нэмэгдэл зэргийг нэмэхээс гадна албан суутгал(НДШ, татвар)-г тооцож хасна. Эцэст нь тохирох журналын бичилтүүдийг хийнэ XMLтатах -Тухайн цалингийн тооцооны мэдээллийг Нийгмийн даатгалын сайтанд импортлох мэдээллийг татаж авна. Цалин > Шинэ цалин тооцоо

Дотоод гадаад тайлан авах Тайлангийн төрөл - Авч болох тайлангийн төрлийг сонгоно. Тайлан авах төрөл - Сонгосон тайлангийн шүүлтийн төрлийг сонгоно. Сонгосон шүүлтийн төрлөөс хамаарч шүүлтийн сонголт гарч ирэх бөгөөд шүүх утгуудыг сагсанд цуглуулж, цуглуулсан шүүлтийн дагуу хоёр огноо хооорондох мөчлөгөөр тайлан гарна. Тайлан > Журнал / санхүү / Татвар / Цалин

Эрхэт онлайн санхүүгийн програм дээр бүртгэлийг хөтлөх зааварчилгаа

www.erkhet.biz94

Баянгол дүүрэг, 7-р хороо,4-р хороолол, 12-р байр 220 тоотНью Медиа ГруппУтас: 11-365555

facebook.com/ErkhetHQtwitter.com/ErkhetHQyoutube.com/[email protected]

Эрхэт - Онлайн санхүүгийн програмын сургалтын гарын авлага

Business